DISPUTATIO THEOLOGICA
2) E

Paradifi Sede temerè apud
Jordanem qusefita.

SIV A rJM

FAVENTE DEO

Sub Pr^esidio
fiurimum Reverendi amp; Clarißimi Viri»

D. JOHANNIS ä MARCK,PhiI. amp;S.S.

Th. Do£b. hujufque Facultatis in Illviftri Academia
Lugd.-Bat. Profeff Ordin. ut amp; Ecclefijc
ibidem Paftoris,
Publice vemiUnd*m frapómt
ADRIANUS REELAND, Ripa-Batav.
Ad diem f. JulUyloc. hor^fol, ante merid.

LVGDVNl BATAFORVM,
Apud ABRAHAM UM ÈL ZE VIER,
Acadcmiae Typographum. mpc xcviii.

CLARISSIMIS, ERÜTgt;mSSIMIs
VIRIS

D. M.JOHANNI LEUSDEN, PHILOSOPHIE

DOCT. ET LINGUiï: SANCT^ IN ACADEIWIA
RHENO-TRAJECTINA ÜETRA XiVU ANNOS
PROFESSORI.

D. M. GERARDO DE VRIES, PHILOS. DO-
CTOR: EJUSDEMQUE FACULTATIS IN IN-
CLYTA, Oy^ ULTRAJECTI EST, ACADE-
MIA PRQFESSORI.

D. M. JOHANNI LUYTS, PHILOS. D. ET

ETUSDEM FACULTATIS IN ACADEMIA TRA-
JECTINA PROFESSORI.

pr^CEPTORIRUS DE ME MEISQUE STU-
DIIS OPTIME MERITIS, OMNÎQUE AMO-
R.E ET OBSEQUIO HONORANDIS.

JUXTA QUOS

REFERENDO ET VIT^ MORUMQUE
INTEGRITATE

CONS'TICUO VIRO

D. M. HENRICO TROYE,PHILOS. DOCTO-

RI ET IN ECCLESIA HAGIENSI VERBI DIVI-
NI MINISTRO FIDELISSIMO, DIGNISSIMO,'

EXERCmVM HOC ACADEMICVM
D. D.

ADRIANUS REELAND,

DISPUTATIO THEOLOGICA

Tgt; E

Paradifi Sede temerè apud
Jordanem quxüta.

THESIS I.

nimvero non eft inter varias de Paradifi Sita
opiniones à nobis rejedas ulla , quae tanto
cum fcrvore amp; apparatu defenditur, quam
quidem illa qu£ eum conftituit in orientali
terrae lifraëliticx traäu , quem J-ordancs a
Gerne far ad Sodomiticam regionem f erlabt'
bitur. Adverfus illam dedimus nos antea
argumenta duplicis generis, ex iis fc. quas
dixit , amp; fimul ex iis quae tacuit Mofes. Dixit nempe , ad
Orientem, totius lifraëlis, fuiife Paradifum ; qus phrafis ipfi lif-
raëlitics terrae , etiam eis Jardenem,non competit. Dixit, in
Hedene Çui^a hortum Dei; qu32 regio diftiniSa amp; mulrum dif-
fita fuit à terra lifraëlitica. Dixit, Fluv'mm apud Adami fe-
dern fuifle unum irrigantem , ex quo divifo fieret tam Tigris,
quam Euphrates , atque illi qui divitem Havilam amp; Cnshaam
circumircnt; qualis fluvius in terra lifraëlitica nullus reperitur,
dum longius diftant, amp; terrx hx juxta y^Jfj/riam , amp; fluvii no-
minati, alio loco etiam orti amp; exeuntes. Tacuit vero Mofes
in defcriptione Paradifi prorfus de Terra lifraëlitica , nec ul-
lum ejus alibi occurrens adhibuit nomen ; ficuti amp; tacuit de
Paradifo , ubi Terram eam tnultis aliis nominibus commenda-
vit. Tacuit idem de terris proximè vicinis ab omni parte,
per quas faltem fluvius potuilTet dici procedere. Tacuit quin
etiam de Jardenc , cui Fluvii Hedenitici Mofaica defcriptio

A 2 . ■nbsp;mi-

minime convenit qui tarnen Ïfraëliticae terrae prxcipuus cft.
Dc his omnibus autem ad cognitionera Situs Paradifi,quam Mo-
fes dare voluit, taccre neutiquam potuifTct, fi apud hunc flu-
vium in ea terra ille fuilTet. Sed nondum tctigimus, feu ex-
ceptiones , feu öbjeftiones. ld nunc itaque agendum, potif-
fimum ex Celebri Jefuita NieoUo Abramo , qui in Pharo Fit.
Tefl. iententiam hanc prse aliis urfit, amp; ex quo alii complures
heic fapiunt. Noftro tamen ordine fecundum rerum naturam
argumenta cunéia dtfponere licebit.

II. Atque ita deprehendo , opinionem didam firmari, par-
tim rationibus, partim autoritatibus. l. Rationes ^ttumwv i. Ex
terrsE illius fertilitate amcena , cum arbornm- hita copia , in pri—
mis circa Jardencm, quam uti in generepallim commendat Scri-
ptura, ita- amp; in fpecie Mofes Gen. xiii. lo. amp; teftantur cum
Jofepho ac Hegeßppi exotici plures, amp; comprobant recentiores.
i .Ex traiäus hujus fitu Orientait , quandoquidem Jardencs ita
cft adOrientemCanahanis, ficuti Mare Mediterrancum feu Ma-
gnum ad occidentem, hinc etiam Trans-Jardenids tribubus hx-
reditatem fuam in oriente agnofcentibus JV/^m. xxxii. 19. amp;
trac^u Jardenis conftituto ab Oriente Gen. x 111.11. 5. Ex nomi-
ne Heden , vicinis terris dato , quando fic appellatur Tyri re.,
gnum Ez.ech.itxwiït.1. amp;Libanus cum fubjcdis terris Ez.ech.
XXXI. 16. atque Heden agnofcitur in Syria Damafcena Ham.
I. 5. imo filiiHeden conftitimntur in Thalajfarc[,c. apud Mare
Mcditerraneum yey: XXXVIr. ii. Debetque cum hoc nomine
confcrri, quod tradus ille hortus Jehov/t appelletur Gen. xiii.
10. amp; Geneßtr quafi quafi «jjj; jjj hortus princeps , vel hortHS
frincipis , notante dudum Hieronjmo de Nom. Hebr. in Matth.
apud quemvitiofe Ic^itnt ortas^rmiipinm yd principum -, quod-
que illi tribuantur à Brocarda mira poma Paradiß, Malabatrum
Syriuni vocetur herb* Paradifi apud Ifidorum, quin amp; in Syria
^omntm Parmdifits vd Paradiß balfami apud Sirabonem 8i Theo-
phrafium , 8c fluvius id radices Libani cum urbe in Csele-Sy-
ria nomine Paradißis, apud Strahonem, Ptolom*Hm , Capellam,
Plinium. 4. Ex fluvio qui heic deprehenditur uno , plane eo-
dem quem Mofes defcripfit. Siquidem primo appellatur
Jarden q.nbsp;/ kußuvius Héden. Dein reftagnatione vi-

ainas terras irrigat, eoll. Genef xm. 10. Jofm. 15. iv. 18.

Jerem.

yerim-Xii. 5. kil1^44. amp;c. eum in finem etiam fie-
xuofus , feu amifitiofm AcCelisque fe pmberts, velnt invitas Af-
fhdtiten Lacum pet ens , uti eft apud Pliniptm Lih. V. Cap. 15.
Tum médius ipfe eft, inter fontes illinc fêptentrionales Tigri-
dis amp; Euphratis, hinc .,/Ethiopiäm amp; Havilam méridionales,
quas regiones Pishon amp; Gihon eircumire dicuntur. Labitur
porro ita in lacum Genefar amp; Afphaltittm , ut mox terris ab-
forbeatur , nec pelago accipiatar juxta Taciturn ; unde omnino
per occultos canales fubteiTaneos videtur dividi in quatuor ca-
)ita, feu fcatebras Tigris, Euphratis, Pishon, amp; Gihon, ni-
lil obftante magna locorum diftantia aut altitudinis diverfitate,
quando amp; alia longiflime fub terris labi flumina qusc deinde
cmergant univerfalis eft confenrus,nec conftat fontium primo-
rum Jardenis alcitudo. Et accedit, tum Syracidif zmont:is,(\\xï
Jordanem cum quatuor fluviis Mofis jungit Ecclef. ww. 35.
^(5. tum qualitas aquarum Jardenis, quas nunquAm corrnmpi vel
toto terrarum orbe delatas teftetur yülamontius Lib. II. Peregr.
Cap. 20. quse adeo Paradifum immortalitatis amp; incorruptionis
locum meritô irrigent, Junguntur cum his Mofaicis cha-
radcril;gt;us quin etiam alia plura. Nempe terra lifi-aëlitica cre-
ditur totius terrœ medium, etiam ex Pfalm. lxxiv. 12. longi-
tucline computata fc. à Gadibus ad Gangen ; aft in medio ter-
rae credatur merito fuiffe Paradifus , tanquam gemma in annu-
lo , cor in corpore , pupilla in oculo. Terra lifraëlitica fuit,
cx confenamp;i Judxorum amp; Chriftianorum vetcrum-, loens créa-
tionis Adami, Sc habitationis ejus pofl lapfum, juxta communio-

rem traditionem à Baßli^t etiam inculcatam, ac fedem gigantum
quales ante diluvium ex Kajino orti in Moabitica Ammonitica amp;
Bafanitica terraDff»f. 111.15. B4r.111.26.17. ç^c.dum non lon-
gé à Libano eftquoque Henochia à Kajino exftruda Gen. iv. tö.
17. amp;c. S* fepitltHra ejufdem , quœ Galvaria: monti paflim tri-
buitur à Patribus; ifte vero locus proximus debuit effe Paradi-
difo, ob Adami in hunc introdudionem, amp; ex eo expulfionem
faciliorem, cum renovata lapfus memoria quotidie. Terra lif-
raëlitica amplius prae aliis omnibus celebratur in Sacris literis,
amp; in fpecialem poflefTtonem populo Dei» eft promifla ac ftatuto
tempore pofteritati Abrahami fimiliter tributa', amp; cccleftes fe-
des typice lifraëli rcprsfentavit ; quorum uti alias vix- con-

A 5nbsp;ftit

ftât ratio Ulla , ita manifefta cfl: illa , fi fuerit Paradifi- olim fc-
des. Maxime omnium obfervatur, hanc elfç terram, in quam
Chriftus venit, in Jardene baptizatus, amp; circa eum praedicatio-
nem fuam inchoans, amp; in qua eft dein mortuus amp; fufcitatus ; dum
conveniens videtur , ttt inde ficmdus Adam humane [alntis nti-
tinm accerferet, mde primus Adam mortem in orbem terrarnm
invexerat, atque ut in loco Paradifi Deus vellet öquot; nafci amp; mori amp;
refurgere mig^nitum , qui indubie arbor eß vitn , indeque ßtam
proficifci legem , ad difcernendum qmd eß bomtm amp; malum,
quam nulU fas tfl earpere, nulli mordere fine tnierminatione mlt;rr-
tis ^c. Ifta atttem omnia argumenta ex Ahams Jefuita fum-
pfit fere amp; urfit ipfe Cel. Heideggerus , quem Viruni Magnum
nuper fibi morte, ereptum merito luget Orbis Reformatus.
II. Autoritates accedunt, amp; Judaeorum, qui portam Paradifi /un-
gunt monti Morin, amp; Chriftianorum qui cum ills in Agro Da-
mafccno Adamum. crcaturo ftatuunt ; porro Veterum apud
Athanaßum , qui Jerofolymis Paradifum figebant , item Jae.
Naclanti Clugienfis Epifc. Mariane, CircHelli Doracenfis, Alphonfi
A Fera Cruce amp;c. qui fi non per omnia faltem ex parte huic
opinioni de Paradifo in terra lifraelitica fubfcribcre depre-
hendantur , adeoque à novitatis fingularis vitio eandem libè-
rent.

III. Ifthœc objedionum tela, fic pertexta, nunc retcxenda
venit breviter. Atque heic in prima ocäjedione negare nolim,
vel univerfse Jifraclitics terrae prse aliis plurimis multiplicem
prasftantiam, vel Jordanici traftus in illa fpeciale decus; cujus
imminutio magna per Sodömiticae regionis everfionemfadaqui-
dem eft, fed ita ut hinc etiam ipfuin prœcedens decus confier.
Ineptus enim fit, qui propter fccutum peccata Dei judicium,
quod amp; Tertulliams heic obfervavit de PalL Cap, i r. neget priorcm
terra illius felicitatem j fic utique judicium ipfum fimul negaturus
reipfa. Prsterquam qüod vaftatio illa fpeétet ad meiidionales
Jardenis partes ubi Lacus Afphaitites feu Mare Mortuum ; dtun
manfit diu poft eam elegantia Campi Magm i'eu Convallis Illu-
ßris, amp; praecipuè regionis Gen»efar mzgh kpteiutiomlh ad La-
cum ejus nominis. Hanc enim defcripfit Jofephus cum aliis,
tinc[mm optimam GaliU^ Ant. Lib.xviw. C«/?. 5. amp;tanquam

Lib.iii.de B. Jud. Cap. 35. Ubi

fic

fic porrô dè ea legas ; 'Oün ^ iv-nv tj ^juto» quot;^vêliuj tv»
»la'wjw gt; TiKincv mlt;PvnvKXlt;nv oi vt[AÓf*ivai' rSnbsp;to

tvKfctttv d^fii^n n^ «^«Cpsjs/f, Kx^vof [/.ivyt (pvrûv to

^SÊ^MTW«» dmt^ai Tigt;'A«cnv. è'vjw (poluKtt, el ««jiIjnaTi TÇitpovTKf,

avKsui Ti iKoum zsh.gt;llt;noy TH'tuv , «»quot;sr fixX^nart^jQ^ à.r,f dm-
SUeiKTttj,nbsp;»y -nf è'nni wf (Puncaç , ßictmiA.mg èiç

h mvct^yüv twnbsp;gt; w tmi' afaïi' «jä?«''nbsp;ù'lt;r-

mp «vttîn'»f^bvi)f rS Xi^ei^. ii$tj ß a' [aovovnbsp;«b^'

toVnbsp;OW^^O'^» «S^Ä AfltvpvAlKAJ-« , TK jwéf

fsKpvA»}!' n aUKSquot; StKX fxijffjv «Jtei^eiTTTiDS ^w^ijj/« , TÜV Jg

AciTraV KUfZiii ^ iras ÔAk ^gytj^jg^t'cwai'TOf «vrary Obiftam
porro terras hujus prsftantiam nequaquam ego negaverim quod
illic fuerit Paradifus , ac li tanta in illo loco poft peccatum fem-
per requireretur vafiitas , quanta anteillud fuit elegantia. Si-
quidem qui locus amifit fpeciales Paradifi prsrogativas , amp;
communem fubiit cum terra reliqua ante amp; per diluvium nsale-
didionem, ille non mox omnem amifit praeftantiam fundi, fed
potius hujus reliquias prs aliis minus beatis locis non immerito
putetur retinuiife. Verum ex adverfo quoque ex fola terras
ajicujus prœftantia non licet in illa Paradifum conftituere ; quan-
do Dei bonitas in longe plurimis amp; diffitiffimis orbis partibu^
per benign um coeli amp; foHs influxum , terrsque ipfius condi-
tionem , amp; irrigationem laetam , ita moderata eft communem
maledidioncm , ut fertilitarem, amoenitatem, amp;arborumplu-
rimarum copiam illic reperias. Ut ex attributo hoccommuniori
nequeas fpccialem locum unum difccre..

IV. Secundum argumentum bifariam peccat. Primo eodem
quo primum modo ; dum- ex nomine Orientis, quod commu-
nias eft, ad fingularem locum in oriente concludit, uti adex-
trema Afiae continentis pari ratione alios progredi antea vidi-
mus. Sed dein magis adhuc ; dum non attenditur fatis, quo
modo nomen orientis fic abfolutè pofituna in Scripturis intelli-
gatur. Nempe Orims omnino diftinguitur ab5 intégra terra
Tifraelitica amp; dicit terras ab hujus vel etiam dcferti Arabici.
oriente fitas paulo propius vel rcmotius, qus Judœis potiffimum
cognitae fuere amp; primis etiam temporibus habitatae, quod fuo
Iqco demonftratum dedimus. Alia vero eft res , ubi oriens
hujus aut illius urbis vel loci fpecialis occurrit, aut limites ter-

r»

SX Canahan inter fc conferuntur, uti fit apud Jofuam f^iÇ^xm ^
atque etiam Cew. xiii. ii. Atque adeo extra controverfiam
omnem equidem eft, tradum Jardenis fuiffe in terraJifraëlitica
orientalem, Sed falfum omnino , illum folum mereri nomen
erientiSi quandoinnumera alia loca funt in oriente; falfumpr*-
terea, id nomen abfolutè alias uftirpari de orientali Canalianœse
parte , quod ex adverfo datur regionibus ab ea diftinéiiffimis ;
fàlftim tandem , quod in textu hoc Mofis aliquid fit adjeftum
ad hoc nomen, aut praecedat, aut fequatur, quôd orientera
hunc ad partem aliquam JifraëhticîE terrs référât autreftringat,
ubi ex adverfo amp; Heden amp; Fluvii nos ad aliam folitam orientis
notionem pellunt,

V. Tertia objedio ex nomine Heäen vicinix dato, cum tot
aliis horti Jehovlt;Cy Genefar, Paradifi, magis primo intuitu vi-
detur elfe metuenda. Verum amp; haec ipfa magis minatur,
quam ferit , fi ad examen juftum eam voces. Utique aliud
longe eft, terram aliquam hoc illudve nomen proprium habe-
re quo vulgô appelletur; aliud, raetaphorice aut fynecdochicè
ad eam alterius terrx nomen proprium accommodari, uti Ro-
ma fic dicitur nonnunquam emblematice Babylon amp; ^gyp-
tus, cum Iiis urbibus idcirco non confundenda. Pofteriori
hoc modo , non autem priori , Deus Regtm Tjri dicit collo-
catum/« Heden; uti darum eft ex eo quod fimul in horto Deit
atque in monte fanBitatis Dei conftituatur, ScCerttbh mEluspro-
tegens appelletur Ex,ech. xxviii. 13. 14. notata fic abbndan-
tia , potentia , amp; fplendore Tyri ac Regis ejus. Talis vero
metaphoricus vocis ufus, in prophetica redargutione aptiffimus,
in fimpliciffima primae antiquitatis hiftoria Mofaica perperaim
cogitctur. in altero Ez,echieUs textu Cap. xxxt. lö. ne hoc
quidem obtinet , ut Lthanns accipiat metaphorice Hedems no-
men; fiquidem diftindeillic nominantur, primo omnes arboret
Hedems , tum eleEiio ^ bomm LiJfmi, tandem omnes bibentes
aquam, ut per has omnes arbores, per quas cmbicmatice reprs-
fentantur reges potentiflimi cum thronis fuis , fimul addu-
das Aflyrii amp; .^gyptii regis lapfus tanto copiofius depingere-
tur. Qyod fi etiam arbores Hedems esedem forent cum bonê
Libani, jam liceret ita ejufdem fpeciei arbores in Hedenc amp; Li-
bano agnofcere potius quam loca illa confundere. Ipfc vero

illa

iWz Ez^echieUs iocus AfTyrium metaphoricè appellans (Tffafy»»/«
Libano, reliquofque reges cedris in horto Dei arborihus Hede-
ms tn hmo Dei deïïgnans y etiam oftendit , regis Tyrii de-
fcriptionem non minus metaphoricam fuilTe. Hamoß poft hsc
textus Cap. i. 5. latins m Comment ario noßro cft expolitus ;
ubi videbis, LXX. non legilTe pynbsp;fed per mutationem

unius literx vulgo »v^çjiç yj^H»^ i 8c Hteronjmummx.cr^xttztam
efle appcllativè domum voluntatis , amp; videri eo nomine Beth-
Heden çvahlcra^Xxct tantum formate juxta alterum 'BikhathAven
notari iplam Damtnafcum, atque tandem aliud elfe nomen fim-
plex regionis Heden, de quo difputamus heic, aliud compofi-
tum BethHeden , quod urbi alicui apud Syros antiqua; forte
competierit ob amœnum ejus fîtum aut aliam multiplicem vo-
luptatem. Denique Telajfar ^^K*?!! 1®*7n .quot;Oquot; ^^^ à no-
mine GraecoJwAÂVajîf maris derivandum, fed potius ab orientali
origine petitum notare munimentum vel montem vel ttmulum ,
feu Afuris, ku felicitatis, feu lud, feu principis, cft fuo loco
vifum ; qui locus alias ab alio w^)'/ sque quam à meditcrraneo
fuam appellationem etiam potuiffet habere, ficuti amp; plurcs
prater Syro-Phxniciam regiones Mari Meditcrraneo adjacent;
dum amp; hoc notari meretur , quod Heden non dicatur quœdam
in Talaffar, fed filii Hedenis illic ponantur , qui variis occafio-
nibus in rsgionem vçl urbem peregrinam potuerunt efle trans-
lati. Adeo nullus omnino fupereft locus, qui Hedenisnomca
tribuat Syro-Fhaenicias, cujus fc. orientem conftitucrit tradus
Tardenis.

V I. An ergo alia nomina collata plus faciunt ad fententiae
propofits firmamentum ? Minime equidcm, ut puto. Uti-
que planities Jardénis, licet metaphoricè potuiflèt appellari
hortus Jehova, non accipit tamen hoc nomen apud yioknGen.
XIII. 15. fed tantum ante divinam perditionem Sedomx 8c
Hamorae dicitur fuifle fj-jfj» f hortus Jehovs, vel qui-
cunque cxccIIentiflTimus amp; Deo dignus, vel potius ille à Deo
plantatus in Heden , cui adco ob elegantiam aflimilatur cadem
phrafî qua mox additurfuiflTe eamc3»*)jfonbsp;terra

gypti, in quam tradus Jardenis fic tamen non tranfponitur vel
ommutatur. Per quam inftantiam motus Abramus fatetur , het
SmPtttra ttßimmm» vix ttllins eß momcnti, poftquam prius

Bnbsp;ob-

oblèrvâfFct, diet paf e, ßcftt non efe merè myKtittKov ut cemp4-
rationk tantum mferviat , fed »i'n»'nKiv ut caufam reddat cur
illa, regio fuerit irrigdta, quia erat Paradi/ùs Dei, coll. z Cor.
ni. i8. Eph. V. ï.Joh, I. 14. Sed debuiffet agnofcere, hoc
tçftimonium confequenter omnino facere contra fe ; non enim
planitics Jardenis fibi ipfi fed loco à fe diftinfto comparatur,
iß uno amp; primo aeque quam in altero terrae iEgyptiacx nomi-
ne , quae fane non fuit in tradu Jardenis unquam. Unde ât
per modum objeélionis adverfus fe hunc locum adduxit Cel.
Heideggerus ; nequt obßat huic fententia locus Gen, xiiï. 10.
amp;c. Et cogitur hie duplex inane effugium quïrere 5 primoillud
Abrami, Caph effe »tunuKov, quod ex verbis eedem tenorefnb-
nexis, firßcut t/£gjptus, refellitipfegt;4^M/w»x; tum, neque ne-
eeßario intelligi dtbere, Paradifum potius quam hor tum quemli-
bet amxnifßmum , quqmodo Hebrtorum more quicquid excellit in
fuo gtnere Deo tribnitm , quod omnino etiam improbat Abra-
mus ob Grœcam verfionem cum Articulo à Tmç^Setns , fed
quod magis improbandum efl ob horti Adamici faftam à Deo
plantationem amp; celeberrimam amœnitatem, atque ob alterum
determinatum terr^ iEgytiacs fimile. Qiiod porrô attinet ad
Ceneßr, Tewtiimfi âçuà Jofephum , pro quo in N. T. legitur
Tmttnifîr vel Tmeufir Matt. Kiv. Marc.nbsp;Luc,

V. i. confiât fatis, Judaeos illud fcribentes quot;hqijj vd
velnbsp;' multos equidem derivare ànbsp;OUI !

hortis principum , qui illic fuerint complures coll. r. Chron.

XII.nbsp;54. vel quibus terra illa fuerit fimilis per abundantiam
amp; amccnitatcm , nihil tarnen cogitantes de Adami Paradifo ve-
tcre ; fed amp; longe vcrifimi'lius efl, banc efle quandam allufio-
Bcm in voce, per mutatiortem literae unius amp; alterius dcrivata
cx Hebraea I Cinnereth , Se nnjS / tradus ille ex-
primitur A/»/», xxxiv. 11. Deut. m. 17. Jofxi. i.xii.

XIII.nbsp;27. I Jieg- XV. lo. 8c quam àdukedine fruftus çocipa-
raucuradulci fono quot;jijj^ cithdrte dérivant Talmudici. Qupdfe-
rc videtur vcllcnbsp;, monenj , tm»ßiße «emfn CkiffK-
reth in Gemfàr oh regionis amœnitatem htrtis ne Paradißs refer-
tifßm*. Cent. Chor. Matth, Cap, ixx. Dum alias de CfX-
ca origine à nomine jévtjMf vel yivyvrna , à Talmudicis affum-

ptogt;

•

p to, etiam cogitari poflct. Tandem ex nomine Paradiß, ad-
hibito in appellatione pomorum , amp; herb» , amp; locorum bal-
fami , amp; fluvii, amp; urbis in Syria , nihil aliud concludas ;
quam vel celebrem Paradifi primi amjenitatem, unde cum locis
fi-uftus praeftantiffimi fuam nadi fint idcirco appellationem, fi-
cuti amp; à Genofar apud Judsos, vel latiorem vocis ufum dc
hortis fplendidis amp; majoribus, quem in ipfa Scriptura reperimus
abfque refpedu ad Paradifum Adami , vel fummùm nefcio
quam incertam hominum traditionem qui fuam terram praz aliis
commendare nomme veteris Paradifi fortè voluerunt, undc Ve-
ritas rei minime pater.

VII. Quarta objedio quam late diducitur , tam invalida eft,
petita nempe ex flnvii defcriptione Mofaica ad Jardenem accom-
modata , fed prater fpeciem ullam. Quod de nomine Jar-
den prsmittitur, ac fi notaret ex origine fua fluvium Hedenis^,
conquifitum eft ; quandoquidem non deberet in fcriptione He-
brsa prascipua amp; diftindiva litera vocis Heden omitti, fi ifta
origo vera foret, quin etiam a voluptate fluvius fic appellari
poffet œque ac à regione Heden per quam laberetur. Sei
longe verifimilius id nomen vel fimpliciter dcrivatur à
fyi defcendendo per additum Nun Heemantkum, pro natura
fluvii, vel ànbsp;expandendo , vel ànbsp;dom'tnando,

vel ex amp; p quafi deßendens ex Dan, vcl cx fj»^» amp;
quafi inigans Dan , vel ex »j^) amp; p quafi ßttvtHs Dan, vel
ex Jor amp; Dan, duobus fontibus ex quibus fluvius hic com-
ponitur. Quod habet Suidas , 'Uf^àvm ô ^m/xh, sjcAijSi} ^è

perinde Hieron)mns in Omß Hehr, ad Gf». xiv. 14. Dan mm
efentihs efi Jordanis, nam amp; alter vocatm Jor, qmd int er-
pretatur ^éi^^sv q. e. rivus. Dnohns ergo fontibus, qui hand
procul à fe dißant , in unum rtvulum faderatis Jordanis dein-
ceps appellatur. Interim apud Eufebium de Loc. Hebr. paulo
aliter legimus ; Dan vicultts eß in quarto a Taneade miliarU
euntibm Tyrnm amp;{. de quo ér Jordanis flumen erumpens i
loco fortitus efi nenten , Jor quippe fHB-^ov i. e. flnvrnm ßve ri-
vum Hebr^i vocant. Quse magis videntur convenire cum Jo-
fephi narratione Lib. m. de B. L Cap. jj. ubi folius Panii
meminit, ex quo antro amp; fonte dsrivat (ptuti^ov fivf*» Jor-
danis , ita üt fimul ponat tanquam compertum à Philippo Te-

B anbsp;trarcha,

trarcha, quod ex Phiale lacu -rto^aft^« Trachonitidis per oc^
cultos dudus ad Panium feu Dan aqua Jardenis feratur. Qiije
nomini Jardenis jungitur hujus fluvii reftagnatio , eam ^e
■negare nolim, etiamfi per loca adddufta omnia haud œquc
fchciter probetur, uti antea vidimus dudumj fed obfervo, flu.
vio Hedenis neutiquam à Mofe tribui reftagnationem , fed
tantum irrigationem horti, dum irrigationem etiam ledam Gen.
XIir. lo. aliis prater reftagnationem modis fieri paffim, amp;
heic fadam omnino effe , ibidem notavimus, ob Paradifi in-
habitationcm perpetuo futuram quae reftagnatione fuiffet impe-
dita. Et eft prœterea neque reflagnatio neque flexuofus cur-
fus Jardeni peculiaris, fed pluribus fluviis communis. Qiû
reftagnationi Jardenis jungitur ßtm medim inter fontes magis
feptentrionales amp; fluvios magis méridionales, nefcio quid'hue
faciat multum; quando fluvium hunc fuiffe medium inter
duos feptentrionales amp; duos méridionales alios nufquam dixit
Mofes ; nec Jardenes aquas diftribuit verfus utrumque latus
tam feptentnonale quam meridionale, fed m meridiem modo ten-
dens à fontibus feptentrionalibus Euphratis amp; Tigridis fic magis
recedit. Ut recurfum co^atur arcanum ponerê ^hramm ^hnQ
feptentrionalem verfus fontes Euphratis amp; Tigridis, ex quibus
fluviis fecundum Patres miro recurfu amp; curfu onantur iterura
Pishon five Ganges amp; Gihon five Nilus ; dum ipfe probabi-
lius cenfet, Gihon effe fluvium Sihor ^ui zy£thiopiam orientalem
inter ^gjptum amp; PaUflimm allmt, amp; Pishon fluvium (jui in terra
Hevilatprope Amaleeitidem arenas aureasin u4rahicumßnum evol.
Vit. Quae fitui Jardenis jungitur ejus per terram confumptio feu oc-
cultatto infta Lacum Afphaltitem, illa ejus divifionem in Ti
gridem Euphratem Pishon amp; Gihon neutiquam docet. Quanquot;
do in mille alias cavernas fubterraneas aut abyffum ipfsni p^eas
h^c xque aqua , quam aliorum marium amp; fluviorum, labi po-
teftj fcribente , quod èn r^v'Ac^paxHm è'leilt;n
amp; ex recentionbus Chrifl. Mrichomig, quod peßferum hot
mare praterlapßts hrevique fpatio egrejfus in herrenda auadàm ter-
r^ vorapng atque abyß abjorbeatur. Unde ficut neutiquam
demonffran potefl illa aquarum Jardenis in fluviosquatuor Mo-
faicos divifio ; Ita prœter longiflimam diftantiam, amp; altitudinis
éverfitatem,ubi crumpit fluitque Jardencs alias in ainim afccn-

fu-

ftirus ibidem l obftat' quam maxiraè aquarum Jardenis infuffi-
cientia ad tot tantofque fluvios alios conftituendos. Praeter-
quam , quod longe aliam amp; confpicuam divifionem fluvii Tpe-
ftaffe Mofen antea afleruimus. Poft hsc omnia nullum
robur habet Syracidis autoritas , qui nec ufquam fluvium Hede-
ms per Jordanem expofuit, fed hunc fluvium tanquam ex Mofe
amp; aliis Scripturis celebrem ac Jifraelitis notilTimum cum aliis
quatuor junxit -, amp; quidem penultimo tantum loco , quem fi
fluvium radicalem omnium aliorum credidiffet omnibus cum
Mofe debuiffet potius prsponere. Nedum quemquam movebit
fuperftitiofa fabella de incorruptis prorfusnbsp;aquis, quam

fatis ridiculè probat Vdlamontius , ex co quod eam talem Je-
rofiljmis Fenetias ußjue mille amp; feptingentarum leucarum inter-
vallo detulerit ; quafi non aliquamdiu multiplex aqua conierva-
ri polfet à corruptione , qux tamen idcirco non plane incorru-
ptibilis conftitueretur. Nihil vero de ifta virtute aquarum flu-
vii Hedenis habet Mofes ; atque ineptiflîmè ftatuat quifquam ,
poftpeccatum omnia corrumpens per Dei judicium juftiffimum
non modo manfiffe eam fluvii ipfius virtutem , fed amp; aquas
ejus aliorfum delatas eam conftanter fervare, quando mirum
eft, nec omnia per aquam hanc irrigata conftitui «mihterincor-
ruptibilia etiamnum. Ita objeélione hacper partes omnes foluta^
retorfioni ampliffimîE locus eft ; quando v. g. nec Jardenis no-
men fluvio Hedenis nec illud fluvii Hedenis Jardeni dédit Mo-
fes aut reliqua Scriptura ; quando Jardenes non eft in Owa/e amp;
Regione diâra Hede»j quando Jardenes neutiquam dividitur in
quatuor alios fluvios, nedum in Euphratem amp; Tigridem , cu-
jus longe magis feptentrionales funt fontes Sic.

VIII. Quinta objeclio minime omnium nos detinere poteft'
aut debet, quatenus vel meris ratiociniis vel incertis traditioni-
bus nititur , quae neutiquam in re geographico-hiftorica contra
Mofen poflunt valere. Utique lifraëhticam terram nufqiiam
Spiritus dixit mediam continentis omnis, quando pj^ri aipj
in Pfalmo notât fimpliciter intra- terrae vel omnem vcl Cana-
hanœam , coll. vers 4. 11. amp; medium Cariahanaeae; terrse non.
eft fimul necelTario medium orbis ; nec cft illa media continen-
tis , fi terras ultra Gangen addas oricnti , uti decet. Sed ne-
que ab altera parte Paradifum in medio terrx conftituit Mofes;-
^nbsp;B ?nbsp;quot;cc

nec eft cur illic conftituatur a nobis , quandoquidem mediu®
omne non eft pra^ftantiffimum aut in regionibus aut in rebus
aliis ; nec ponderis alicujus eft Hebraeorum traditio apud Ori~
geaewy (pxnvß dunv pta^v èrm 5 xsV/^is wf

^ 7v\ firmfxàv liv lt;p„a-«v i^/xmvi^ sifA^xi^yj}, quam adduxit
^«^.«^j.Perinde non ignoramus iftas de loco cremonis habitations,^
fepHltar^ Adamt traditione tum Judairas tum Cliriftianas ; fedfun-
■ damentaearumfufficientiadefidcramus, qus fuperftitione circa Tu-
da^am terram maxime mtividentur, amp; incertiffimis prarterea conjc-
lt;äuns. a^abs eft v g. iHa de fede Kajinitarum in Trans-Tordanica
teiTa , quia illic poft Diluvium gigames habitarunt , qui prius
/ nomine paululum inflexo appellati fucrint
O^pjy. Ca:teroqum non ita procul à Paradifo natum, ibidem
etiam poft lapfum vixiife , amp; fepultum elfe Adamum , dici
prooabiliter , fed nec iterirm monftrari poteft ; quando polfent
rationes dan , cur etiam longius à Paradifo poft peccatum de-
pulfus credcretur Adatnus Porro celebritas , pr^mißo fpecialu
amp; VIS pr.ßg'^rat.va Canaban.. terr. , vix cfuidqi^^m Vd ^
p3:fentem videntur facere ; quando à fertilitate non u
à fitu Paradifi in ea celebratur, amp; ob banc fimùl
rum maledióèam; impietatem promifla eft Jifraëli, atque fic à
Deo amp; populo ejus habitata rede etiam pro typo quodamcœli
habeatur; amp; quandô Paradifus ipfe, unde Adam à Dec fatis
fevere expuUlis, potius ad habitationem à Dco non videtur
Ü11S datus elle deinde, quam datus. Tandem quod Chriftus
natus eft, vertus , paffus, mortuus, amp; fufdtatus in terra
Jilraehtica , idfaftum, non cx aliqua vctere loci illius dieni-
täte fed ex popuh Deo fœderati inhabitatione in ca quo
tempore res ha gerebantur. Neque eft ullo modo necefTum
ut ex codem loco exitium amp; falus oriantur; quod fi neceflbm
foret, ,ara vel Judxa mtegra , vel fpeciatim Bethlehem amp; C
rufhalem , F^ Paradifo foret habenda^ dum illa quae de Arbii
bus Vitaî amp; Scientia dicuntur, cum refpeAu ad Chriftum amp;
piSt Pläne allegorica, argumentum nullum folidum

addere. His enim non tam aftruitur fententia propofita quam
quidem a novitatis ob;eaione liberatur; qu^ in^oî^Sûrgr,

ncre

nere non eft niagna aut gravis, ubi reccpta magis fententia non
eft inter fundamentaiia fidei capita, atque ubi faepe laudem me-
retur fcrutatio nova poftquam opinionem minus exploratam al-
ter ab altero dudum accepit. Interim non habet opinio à no-
bis impugnata alfentientes adeo multos aut magnos viros, ut
hoc nomine admodum commendari queat. Utique traditio ift-
hzc Tudaeorum déporta Faradiß vicina monti Moria concidit,
fifpedemus ejus fundamentum apud Eltefirm, quod eft fœda
verborum Dei Geneßiii. 23. quafi cultfts terra, ex
qua fitmptus erat Adam , intelligeretur non corporaliter fed fpi-
ritualiter de Dei cultu in illa ; unde amp; hoc ex turhida traditio-
mm cMuvie dérivât Gttil. Henr. Forflins. Nec aliquod in hifto-
riâ habent fundamentum , fed majus in fuperftitione fabulofa,
quae de AgroDamafceno in tribu Judae prope Hebron amp; AeSfe-
luma Addmi in eo feruntur plurima.^ Verum porro eft, quod
apud Athanaßum dicatur , ol ^ i^xtnv , e-n cv
êsiV ónbsp;; fed qui aut quales fuerint hi, non exprei-

jfit, atque addidit, o» 3 iv lîçßtvo:(, inlo utramque opinionem
paritcr refutavir, à^s îTs t ^Co äAhSt? , h^ o-n ySii dm cv 'h^am-

AuV 661» 9'nbsp;,nbsp;0' A'S«gt; , À ^ yf/

j 'ó-n chL iv rif «^^«f?'nbsp;s^^ÇAi^n amp;c.

Recentiores Scnptorcs Pontificios porro non eft quod magno-
pere fpeötemus ; quando in numero hominum horum maximo
funt ifti pauciffimi; hl partim dc re ipfa tacent, nomen Jarden
tantum dérivantes à Jaar Eden-, horum alii denique vel ratio-
cinia adducunt imbedllia, qu® antea habuimus , vel locum Mo-
fis ex Geneßxiii. 10. uti de Grcuello amp; Alphonfo refert Corn,
■[•à Lapide, quem omnino huic opinioni obftare antea fimiliter
quot; tnonftravimus»

Annexa Defendentis.

I. t=j,3V3â Job. XXVIII. iS. Prov. III. 15.nbsp;7-

MuUotis oocHrrem\ nonnbsp;tn genere, margantas ^

Jt miones , fed gemwas ruhicmdi coloris ,..Mt etiam Coialha
ßgnificare videtur. II. Tharfis, cnjm meniio ]cmrtx. x. er

qmUnâeUt Jonas fngtens a facie D« Jon. i. 3. fe^« Oceamm '
»^c Thar fum Clici^ VrhemJedT^ncffnm ffißani^ „otat potius Â
fernbsp;m»JK rion ubique Naves Tartejfiacas , fed alias 'ma

gnimdtne tpßspares intelligi exiflintamus. III. Paradifi
ej[e Perßcam, non vero Hcbraicam aut a dedticendam,eam
que a Perßs ad Gracos altafque gentes dimanajfe, probabilc eß

iV.nbsp;l. lö. c^Jerem.xxv.^g!

non mcommode ver ti pot efi per Colnmhz gladmm, i.e. Babylonia-
rum ^qm Columb^ imaginem in vexillis habebant, eamqne variis
medn venerabantur,) alias verfus, o^^nrv^tr^^, y. M^a Pfalm
LX. Ö non arcum , uti verßonis Alexandrm^ Grace aiiorumme
non tnfimifubfelln EruStorum fert fententia, admiffa permmatlnt
Inerarum ejufdem organi, fed veritatem denotare videtur VI
Tectum Gcncf. xLix. 12. n^ale pntamus intelligi juxta ftn-

fore ob vmtnbsp;, quad b.berel, atque dentes ejus albedine tin.

gendos eß ob laElts copiam , quo nutriretur • duL ^
teßßplendor oculoru^ ejus -v^no^Xns r^îyfJ^T^
qua lams colorem fuperet. VII. ^Zfi^tttjT^
nem fidelium fub Oeconomia Fet. amp; Nov. Teßam. difiJJZZd.
mmamus fatis conßpicuum; attamen benignius efi noßrum de n^ù.
Patru^ßub ret Teß judicium, quam Itplenam ipßspeccatiZ
rem,ßonem adoptionem, conßientia tranquillitatei U
res funt hujus beneficn fruBus, adimamul VIII. NeTX^t
ßmentu noßra Scriptura loca Jerem. xxxi. 54. aC. ^Z
Rom. nr. 25. Adonxin. 3^ U.hr.x.xlE^T-^'^l'
loff I. 14.nbsp;ejufdem argumenti plura inveniuniur. ix

Specmen unperum Viri DoBi. cjuo S. Scripturam ret \J.
fr^textu »eß,o eu us Metri , haElenus ignoti, nec a b!^Jf T-
corr,gere am corrumpere verius fußinet f voces Z\eL f
tranfponens mutilL, fupplets, ^./JrÄtrfquot;
^Uus ^mo Scripture longe alia reßurgat , m Camp;tl t
mxium é- periculoßuntnbsp;elfe dlfenlmuT

FINIS.