lOANNIS AUGVSTI STARCKII,

ss. theol. doctoris et professoris ordinarii in academia
regioaiont. s. r.m. borvss. a c o n cio n ib v s aviicts,

DE

TRALATITIIS EX GENTILISMO

IN

RELIGIONEM CHRISTIANAM.

LIBER SINGULARIS.

MATTH. XIX, 8.
ab initio non fvit sic.

REGIOMONTI, ÎJJ4.
ImPENSis Gotti, Leber. Hartungii.

'quot; ' ' -l - ■

ƒ

- f-

'^^tr'u.'-i.'ffï^'^ —-.Sr-:!-

PKOOEMIFM.

Cogitanti mihi faepenumero de refigione, etpuraillarei
.publicaechriftianae principia, nullis hominum inuen-
tiscontaminata, nullo exotico apparatu exornata,cum
iiscemporibus conferenti, quae poil ea exceperunt,
fieri omnino nequiuit, quin fatis fuperque perfpicerem, quam
magnumjllisintercedatdiîbrimeni quam ingentesimrautatioaes
religio pafläfic, quamvalde a priftinapuritateacfimplicitatere-
ceflerit. Illud enim fere proprium eflè videtur humano ge-
neri, vt nihil hominum manibus committi prorfus queat,
quod pro eorum ad delirandum procliuitate non immutatum
fuerit. — Non loquor hic de morum difciplina, tam mifere
dereliéta, non de fanéla illa coniunlt;äione, qua vnica erat illa
HA^täXiK^ ecclefia Dei, non miferis tot diffidiis diftrada,
tot inteftinis malis concufla, tot bellis et profcriptionibus

Anbsp;diuifa.

Haec enim tanta funt, vt fî ex cinere ad nos redirent
pnfcae et primae aetatis chriftiani, idem profeäo illis accidc-
ret, quod apud VG î L l V M Aet/eae, vbi Detphobum vidie

—nbsp;— — îauiatum corpore toto,

—nbsp;— lacerum crudeliter ora,

Ora manusqite ambasfpoliataque tempora, raptis
Auribus, et truncas inhonéflo volnere nares,
Vix 'adeo agnouit.

Sed quae ad ritus, quibus nempe exterior reipublicae chri-
ftianae forma infignes immutationes fubiit, et dogmata faci-
vnt , a prima puritate et fimplicitate abduéaj tot fpuriis et
adulterm.is praeceptionibus, tot humanis alterata inuentis,
haec, inquam, ad noftrum fcopum pertinent. Permagnus
quidem, et quam latiffime paten.s campus a nobis dimetien-
dus effet, fi quae cunéla de hoc genere in medium poîîent
proferri examinare velimus. ' Quam multa enim nobis fugge-
reret hiftoria ecclefiaftica, fî in caufias omnes, quae his vel
»His rebus anfam praebuerunt, in diffidias inde in ecclefia
örtas inquirere velimus ! Q^uam longum curriculum aperi-
rent annquitate.s chriftianornm et hiftoria dogmatura. Si-
cubi itaque non omnia ac Gngula, ad res vfque minutiffimas
a nobis recenfica faerinc, nec eo ordine, vt aliis fprtaffis opus
effe vidcretur, nec ea denique uK^ißeiet quae et reconditifli-
ma latibula perluftrat et in intimas reruin caulläs inquirit, non
tarn noflram cunda abfoluendi voluntatem accufenc ieélore.s,
quam auguftos potius terminos huius libelli, quos nifi fi in-
gens plane opus accumuiare, ab ah'is tociens dicla repetere,
aliortïinque fcrinia conpilare veliinus, transgredi prorfus ne-
quiuimus,

Taynbsp;hccivec rdïç ye osJtp^ottnv,

îta autem hoc negotium tradîabimu.s, vt prima buîus libdfi
pars ckca cxternana chriftianorani difciplinam verfetur, et

quales

quales in !îoc genere immutationes ex gentiiifmo peticas reji.
gionis cultus fubierit doceac, et quid de i's lënticndum fit,
exponat: altera autem, quae fiibfequetur, dogmata propo-
nec, vbi in eorum fontes atquecaufiasinquiremus, €.t nofirunt
qualecunque judicium exponemus.

SECTIO L

juamquam negari prorfus nequeac, chriftianam focieta-
tem, a primis inde initiis fuis ab omni extcnio cultu
non alienam prorfus fuiffe; nudato enim capite mares vt pre-
ces funderent, feminae gutem velata^facie D. PAVLVS
praefcriplerat(a),protenfionis et extenfionis manuum in for-
mam crucis meutionem facit A S T E RIV S (b) conuerfq adOri-
entem ore precari folitos fuiffe chrii^ianosfc) auamp;.orQuaeflia-
num memoriae prodidit (d),nbsp;d-yis feu ofculi pacis

mentionem facic Apoftolus in epiftola ad Romanos Cap. XVI,
figni crucis , tanqufim K^irijfiis, quo feuiet ipfos inuicera
cocnofceré et a profiinis , gentibus atque iudaeis dignofcere
folebant chriftians,meminit M IN VCIVS FELIXCe), alii-

A %nbsp;qifci

(a) I. Cor. XI,

^b) HerrM. de Prtcat. ap, Caueutn etfle;^nbsp;p. 23 3.

(c) Hinc Helioiatrarum nomen ipfis inditum efle videîur Cfv.Jac.Tkmâ'
ßus in dijf. dt titH Vett, ChriJUanor, flt;rt(itndi ver/us criesKm,

(ü) CXVIII. 471.

{e) OCTAVIVS^ Ea Signum H Ofeulum. et alio loco: Octuhis fi notis
etinfignibMi noßunt. Quod refte WOWERIVS de Crucis figno
interpretatus efi. Qnod enîm Korthoh contra Precopii auftoritaten»
monct, qui faeculo fexto vixit, nihil i eft, cum diu ante Ptiocopiar»
crucis iîgnum in vfu fuerit, vti Tertullianus tcftis eft.

que quam plurimi ex antiquis pacribus- nec omnem tempons
curam a primis chriftianis negleelam prörftis fuilTe, tum e^e
ip a Ü. P A V L LI ad Romanos perfcripta epiftola (Ó cum ex
Sjbbathi obferuacioneclariffii-num eft: tamen fimpliciffimam
olun fuiile pnmitiiiam ecclefiam, fiue externum cukum reli-
gioms, hue ipfam dogmatum dodrinam fpeéîemus, nefflo
fortaffis \n dubium vocauerit. Talem enim nobis eam de-
ftnptam dederunt IVSTIN VS M A RT YR atque TER-
TVLLIANVS, VC inde facile perfpicere iiceat, quam exi-
guis admodum et fimplicibus ritibus inftruda olim fuerit
chriftiana focietas Conuenieb^mt enim certis diebus ad co.

InH^PAW T'nbsp;conuentibus poft preces habitas facrae

pandeaae(g) praelegebantur, etabiis, mii periti erant fan-
diorum Ilterarum populo explicabanrur. Preces preconce
ptis verbis et clara voce, ita vt ab omnilms intelligi poflenc
recitabantur, qua,«; praefens populus adiunéla in fine formula
y^wf« / confirmare folebat. Sequebantur Pfalmi, aliiqne a
chnftiamsperfeclibymni, qnibus, vel Chrifti laudes effere-
bamur, vel populus ad pietatis zelum atque feruorem incen-
debatur. Preces, librorum facrorum leélionem et hymnos
excipiebat panis, vmi aiiorumque donariorum oblatio, ex
quibus quantum ad facra faciumla opus erat, fecernebatur, '
reliqua vero fymbolorum pars, epulis facris, quae rm ùyU^Jv
nomme lunt nociffima, deftinabatur. Ägapas. excipiebat
nee ab Antiftite confecratis panis ac yini dementis, lacae
Coenaecelebratio (h), qu-am per diaconos ad aegrotantes^t

(O Cap. xiy, 6.

(g)nbsp;Sacra ifta volumina notr V. folum et N. T. librl erant canonie! ; fed
ÏccX^n,nbsp;quot; apoftolkis perfcfta. aliarumque
thiol = ad Coin.

p'ti: rSrnbsp;^^

(h)nbsp;Quadnbsp;n,uUiflki Or»tU»um, CamiUnarum et ccnficratio. lt;
num eßc», t^tHmhc, Afoßcli, „ i^ß, tu dit ht poximi. oratio.

nibus

eos, qui in vincuîis detinebantur, mietere fblebant: Preces
tandem, hymni, benedtdiones et ofculum concionem ter-
minabant. Eadem quoque fimplicitas eorum refpeélu ob-
ferua£a erat, qui per bapcifmum chriftiano coetui iungendi
erant. Vbi nempe per aliquod tempus religionis praeceptis
fuerant imbuti, facla foUemni fidei in Chriftum profefllone,
vbi et quando ipfis idoneum efl'e videbatur, ter penitus in
aquam immergebantur nulla caeteroquîn vei temporis, vel
loci, vel pei'fonarum habita radone, nifi quod foli antiftlti
ecclefiae conuenirec, eiusque permifïione presbyteri inter-
dum baptizarent. Haec facie? eft chriftianae focietatis, qua-
lem nobis eam probatilTimi auâores defcriptam dederunt.

n.

Quodfi in çauflàs huiu.s fimplicitatis inquirimus, facile
perfpicere licet, praeter naturalem rerum omnium conditio-
nem, quae tenues plerumque funt inido, praecipuam eius
caufTam in exilibus primorum chriftianorum rebus et oppref-
fionibus, quibus turn ob edióla Caefarum contra hetaerias,
turn ob implacabile ludaeorum odium fubieéla erat chriftiana
fbcietas, efle quaerendam. . Maxima tamen caufla ab fyna-
gogae cultu originem ducit. Siue enim externam ecclefiae
fortnam atque regimen confideramus, quo plures presbyteri
fub vno quodam Epifcopo feu Antiftite, quomodo audit
IVSTINOMARTYRI, ■Trçue'^ùi;, fuo munere fungeban-
tur, qualem nobis fynagogaeformam delineauit VITRIN-

A3nbsp;GA

nihus tommtmor»timis fttjjtonis dominheif, ficut ipfe praectpit, agthant
fimfliciter. Proficiente dehine religione , amplius aBa funt » Chrißi (ul
toribus Officia Mijf»rum. REM ESI VS Antiffiodorenfis de celebr.
MifiT. i;b nam Mißtm B, Petrus Apeßolus primus omnium Antiethixe di'
titur ctUhraJfe , in qu» tres tantum mty Jo orationts in initio fidei profert-
bantur, tHeipienfes ab eo lamp;co ^ uhi dicitur i hanc igitur oblationein.
VALAFKIDVS STRABO dertèut Eccl. Cap, 22, DF JPiN ia
Biilioth. Noua Auct. BccUj, p. 14,

»

G A (i) fiue ipfius cultus rationem atque naturam,, qui preci-
bus nimirum, hymnis et ledione librorum facrorum abfolue.
batur praeeipue, fine titAss et dmyvaa-f^ecTtb, in quae di.
ftinéla ei'àt fcriptura apud chriflianos, vti innbsp;niTiOan

apud iudaeos, feu ipfos flatos dies, diuino cultui ab antiqua
ecclefia deflinatos, vti Sabbathi et Pafchatis obferuationem,
feu ieiunia et bannum denique ipfum, cunda haec clarifîitpo
fiant indicio, quantum ex antiquo fynagogae cultu fub primis
initiis retentum a chriftianis atque feruatum fuerit(k), iVla-
ximo quidem opere ftuduerunt chriftiani, vt a iudaeis tum
religio eorum, tum ipfi quoque quantum fieri vnquara pofl^'et,
diftinguerentur. Hinc conuentus fuos arvm^eiç potius,
quam a-vvuyuyaç vocari voluerum, et inCanombusapoßolicis
feueriffima lege vetitum eft, ne quis cum Iudaeis ieiunarec,
autfeftum cum eis ageret, aut xenia fefti, azyma, aut fimile
quid abiisacciperet(l); ti*menfi(.ri omnino non poterat, quin
maxima vtrisque intercederet fimilitudo, quod ipfe TER-
TV LLI AN V S (m) teftatur, et tanta quidem, vt pro iudaeis
vulgo haberentur chriftiani a gentibus(n i, eorum religio, iu-
daica plerumque audiret fuperftirio, ipforumque conuentus
fynagogae dicerentur. Etenim cura modo a iudaeis exi-
rent, magnaque chrifti^noruin pars ab eis originem

fuana

(i) Ve Sy»igt;iigt;ia Veter*.

(]i) Afoftoli, vt reftrmatio ill« melliter et fine ßrefitu frocedertt, tnuhtt
gudaeorum inftuuta, lonp temp«ris vfii cenfirm»ta, in ecclefiam thri-
ftittn»m acceptrttnt. Jn horum numero tenferi folent, imp^fitio mutiuum,
Epifcopi, Preséyteri, Diaconi, Excommunicatio, Ordinatit, alia, —i

Cft. SPENCER VS deLegg.Ebr.Rit.Di/T.I.Cap.H. Sea.IV, VI-
TRINGA deSynagog, Vetere p. ij.Ptoleg, Cap. 5.

(1) Cttntlt.^ LXII, quot;£( rts liri'axoKss, n uXXos xXtjçtKOS vn^îvn /jut» 'hs^dmç, if
loof^'^^« (quot;f'quot;'1 ^nbsp;avroTii T« fOpT^inbsp;, tiovnbsp;^ V .

TITO'StO'J Kuiruwiàu' Il T^ Xv.iXOS il',

(m) Libr. de BAftifm. Cap, 5.

(n) Cfr. B1NG H AIVI in Orîgg. Eccîef. Voi. I, p. 13,

fuam traheret, haud aliter accidere potuit, quin muka, quad
in fymigogae vfu fuerunt, retinerent, et ad eam, cuius cultus
fimplex valde erat, accederent quam proxime,

§. III.

Non dubito fingulare chrifi:lanoruni ftudium et quan-
tum fueri vnquaïT) polfet a iudaeis.tum femetipfos tum religio-
nem fuam difcernerenc, primis ecclefiae temponbos non pa-
rum ad quandam religionis immutationem contulille; tamert
vero clariffimum eft, gentes inter quas chriftiani viuebant,
earum ad meliorem religionem acceflïoncm, ipfumque gen-
tilifmum eiufque difciplinam arcanam, tot tantifque preconiis
a facerdotum et initiatorum grege elatam, tantaque admira-
tione, vtifummaefapientiaeofficim, a rudiori plebecula fu-
fpedara, primam anfam praebuifië chriftianis ï.ommibus, Vt
culcum fuum gentiiifmo conformarent et pnftina limplicitate
recederent. Nolumus hic inquirere, vtrum male concepta
quaedam religionis veneratio(o), au nouorum chriftianorum

erga priftinos ritus propenfio, an ftudium pothis^chriftianorum,
vt adoptatis ethnicifmi ritibus gentes eo facilmsad fuas partes
traherent vti Clar. MVRSINNAE vifum eft (p), an quaedam
erga imbecilliores indulgentia, quum cunda fuhditus tollere
non poflent(q), in caulTa fuerk; fieri enim potuit, vt cunda
haec fimul concurrerenc. — Prima, quod extra oinncm
dubitationem pofitum eft, immutntio fuit, qua nempe arca-
na difciplinâ ethnicorum in chriftianifmum inueéla, feu potms
ad exemplum cius formata eft religionis chriftianae facies.
Translata tunc primum funt in ecclefiae difciplinam verba ex
hifce gentium facris petita. Hinc Sacramenta myftenorum

^^ 'nbsp;^nbsp;,nbsp;nomine

(o) TV fWo. inquit SVNESIVS «««yAaW«-

(p) îBôrrebc Simonié SSotïcfiingca 36cr bienbsp;P'^S»

(q) Ita vifiäm eft be»s. SIM O NI S. 1. «.

. nomine vocanturnbsp;referai, e'TroTvuU, fme

f^o^p/oi, reÄe'r^fia,nbsp;zai dTró^'fffra

Euchariftia fiue coena domini in iiturgiis graecis eft ^
xdi im^oßog TeXer^, ipfique ecclefiae miniftri ^t/^^ywyoiv ««i
UçoCpccvrm nomine occurrunt(r) quae ounda no-mina ex genti,
vm iacris earumque arcani difdpjina deriuata, et a libris fa-
cris noftris aheniffima eftè, nemo dubitat. — Notiffima
formula eft, qua, vbi myfteria celebranda erant, nondum
initiati feccderembebantur: Procul bine, procul inde prof ant !
vel procul eße profani / quot;EKag hsnbsp;— Pari

kquot;'?!quot;,'' energumeni et non inidati reccdere iu-
lîebantur, vbi fidd.um miffa celebranda erat; Exite Catechu-
mem tnpace/ feu ^r.îre ^.o.nbsp;iVo.

Quo et Bvlt;pfifiia-pioç ille vtrilque vfitatus, et alia pertinent, de
quibus mox exponemus. — Maxima a primis inde tempo,
ribus opera data fuerat a genribus, vt quae vera erant et ge-
nuina religionisfuae dogmata, fabularum inuoiucris alias tan-
tum propofita, abfconderent, etfanflo et inuiolabili filendo
mandatent, ne euulgata vilefcerent (s) ; idem arcani ftudium in

renj

Cr) Cfr. IS. CASAVBO-NI Zxercit. «dutrf. Banmum. XVl. et VAN

dale f» Diff. vm. de Gymn*fiarchis p.6ï6.

(s) net» funt h*ec grattite fuferftitioni, hierefhantij, quitgt;Ui inuioUHli 1er t
interdiaum trat, ne haec atque hniusmtdi myßtri», apud ets qui hix
facris minime initiati efjent, euulgarent, NICETAS inD, GRE-
G O R11 N A ZIA N 2. Orat. Us rU dp» çHr«, Pari modo H O R A-
TiVSLib, s.Odag.

Vetaic qui Ceteris ftcrum
Vulgarit artanat fub iiidem
Sit trabibus.

f^.'O^^I^EVS fen quisquis auftor ed poematk, cuius mentionem
facit tVSEBIVS de Praeparat, Euang. Lib, III. p. 664. edit, tarif.
1628. myftas ita alloquitur:

üsnbsp;hl, Sf^^ccsnbsp;ßiß^Ui (f, »lt;0

^hyovrss ^Kxtmit iisy.its (iim TiêivTts

HÜSInbsp;M

rem publicam chriftianam translatum eft, vtqnodmetus an-
tea iubebat atque neceffitas, tune ftildio fieret, vtfaera my-
fteriorum caligine tegerentur res chriftianorum. QiJod ad
gentes atque iudaeos attinet, notiflïmum eft, quantum oüm
fcandalum ortum fit chriftianis, cum in caufla D. AT H A-
N A SII et Ifchyrae a Philagrio et commiftariis Caefaris de ta»
iibus rebus quaeftio publice infticueretur, quae ad chriftia-
norum facra tantum pertinebant. 'ettÏ Jê rm t^nKm inquit
Athamfius bBtcü^ov jrefi 'EiCKXwictg, :refi woTfiftis Trefl TfdtW^^f
««t ray dyiuv, km To àtvoTÈ^ov sSvtKovÇ kuXiSv f^dgTvç^ç ^efl

wDTri^'m fxvçtH.^ (^^rSvres (t). Et difertis verbis teftatur idem D.
AVGVSTINVS; Opera noftra, inquit, vident et pagani,
facr amenta vero occult antur eis{\i). Sed non folum gentes a
facris chriftianorum hoe modo arcebantur, fed, qui ad reli-
gionem mox accefluri erant, Catechumenis modus admini^
flrandi b'aptijmumvnEiio feunbsp;ordinatio facerdotum*

lyturgiajiue publtcae precationes ecclefiae, modus celebranài
euchariftiam, et ad certum tempus ipjum myfierium SS. Trinü
tatis, fymbolum et oratio dominica occultabatur, donec maiores
profeElus feciJfent et ad baptifmum recipiendumeJfentidûneiÇx)^
lisque praefentibus obteéle tantum eos et non aperte de my.,
fteriis loqui folitos fuifle refert CYRILLVSHIEROSO-
L Y MIT AN V S (y) : quidquod fümmam partem ex facrischri-
ftîanorum, euchariftiam puto, ipfis presbyterisabfconditamfu-
îflè. ex verbis D.ATHANASH colligere voluit P F A N N E-

RVS

(t) Cfr. ATHANASIInbsp;coll. ^lettcy :Kit;dbe»3efcf7ic^e,

2. S. 395-

(u) Tom. VIII. ap. B ING H A M. lt;« Orf££. Ecclef Lib. X. V. g. ir,

(x) Cfr. BIN G H A M. in Origg. Eçckf. Lib. X, C»p. V. IV. fqq,

j[y) 'Ov^è riïv /n'js'iigluv i-ml KM,riixoii/u,iyuv XsvkSs quot;KmXcSy-ev, àXKol itoWà icoXm
quot;Kcly-ts Xiyofisv iKtK!gt;c«\vftfji,ivu)s, quot;yc( ot it^âr.Sf Jtifoi yo^fuffl itut lt;ilt; fitj itiôm

fts (/.ijfiXafiuff, Cottch.Vi,

U

R V s (z) i vbi ita diflerit : U^ea-ßvTt^oi pch ovu iyrtrçéravrett iraçet-
vas ôt Ktâ Tuvnbsp;AeiTov^yo) rvyxlt;^^ovT€ç(a) ; Sed darum

eft Athanajium de presbyteris pro teftibus in caûilâ ftia non
admiflls fermonem habere. — Loca deinde myfteriis apud
gentes dedicata, quam faiilt;aifîîme omnibus abfcondita, neque
adire eaprofanislicitum fuifle, nemo eft qui ignoret(b)i ciftae
myfticae, et quae in eis continebantur, totiens exprobata
gentibus a CLEMENTE ALEXANDRINO aiiisque
patribus, maxima cura teda erant atque recondita; noäurno
tempore facra ifta ceIebrareCc)more, feu lege potius lancitum
erat; cunéta haec in religionem chriftianam translata efle vide-
mus, fanftiora ecclefiae loca, quibus nemini, nifi folis facer-
dotibus appropinquate fas erat, vafa facra et quae cunda eo
pertinere videbantur quam follertiflimo ftudio profanis iudae-
IS atque gentilibus et catechumenis occultata, nodurna deni-
que chriftianorum facta, Vigiliaruin nomine nota, cunèa
haec inquam fatis fuperque indicant

res alt a terra et caJiginemrfas.

IV.

Quamquam nemo fortaflis, cui notum eft atque perfpi-
cuum, quid emendatior doélrina atque diuina Veritas, culto-

ri-

(z) Syflem» Thiol, Gtntil, p. 31,

(a)nbsp;Apologia p. 583.

(b)nbsp;Cfr. LIVIVS Hiftor, Lib. XXXI. Cap. 14. edit. Amftel. 1664.

V^LnL'fjt o ' fnbsp;S Y N E SIV S /« mr. de Prtmd. .

Pan modo Bachns ap. Euripidem in Bachis, v. 168.

Vbi BARNESIVS ,ta di/Terit: Tendr^e religiofis rhiius conuenh*

fHtahantHr. Qut„ „ cathtdrale, Chrifli»n»rHm Ecdeß-., Uneßris ^//'quot;quot;V
rnultu colprnm ftgmenti, cifcHrior., reddeUntuf : £/ Ardmburei FUn-
drt^e praecpue mtmor^tur talis ecdeßa olim fnlßi, v»ldt fn» »ißmitam
»fgHfln, cumi euam h»die ruinât (ernurnnr.

ribus fuis manifeftare, promittefe, largîri vafeat, dubitaue-
ric, quinniaximisiHapraeconiisdigna, felicesque ter et am-
plius praedicandi fint, qui ea inftruäiatque imbuti funt; ta-
men vero, quae chriftiani, recepta iam iam apud eos arcana
gentium difciplina, de femeripfis fuisque myfteriis praedicare
folebant, ita fane comparata funt, vt ex genrium myftagogit
petita, eique quafi «ç ^Ao» oppofita eflè videantur. — Sic
vel ob clariorem cognitionis lucem, qua mentes eorum, qui

f)er baptifmum initiati erant, quafi illuminahantur, vel ob
lice digna opera, quibus relira quafi tenebricofa vita fefe
deuouebant in pofterum, vti CA VE O videtur (d), ÇaTt^â-
fitm amp; lt;purié-iyTiç vocabantur baptizad, ipfumque factum
lauacrum cpururneb fiue cpmitriAog (e), vnde finiftra A^ök^j/w-
norum expiicatio diéti Paullini in Epift. ad Hebr. VI. 4,
«éVrt.!nbsp;originem duxit. — Pari modo ARI-

STOPHANES initiates, qui parem ialt;flabant cognitionis
lucera, niorumque candorem, loquentes inducit(f) ;

Movoiç ycL^ ^/Jt7v ^Âioç
Kou ^syyoç IXctçov «Vt»
quot;os-oi f^eyivtjfAey iv-
9-eßij Te êi^yofitv
TfoVöV ITS fi Tè ^êicvç
Krti Tovç i^iuTai.

Qtiarö âéc€ptas et illufas per diaboîum ejje miferas gentilium
animas dicit D. A V G V S T l N V S (g) eum furgationem anù
mae eis pollkemur per eas, quas TeÄ€Tlt;k appellant. —

B 2nbsp;Lîccc

(d)nbsp;w IL L. c A V E «ffféÇ^if «iit^um. p. 264.

(e)nbsp;BIN G H A M in Oiigg. Ecclef Lib, XI. Cap, I. IV.

(f ) I» Ranis. Aft. I. p. 206. edit. l-Bgd, 1625.

(g) De Trinitate Lib» III, Cap. 10. ap. WA R B V RT ONIV M de diuii^
Leg. Mof.

Licet enim negari nequeat to lt;puu{m in lïbris facris mnltb-
ties obuiam venn-e, nufquam tamen, quod CAVEO vide-
tur (h), de facramento bapnfmi in vfu eft, et nihil aliud figni-
heat, quam docere et injiruere, fiue lanflimo fenfu acceplria
de cognitione nempe veraedodrinae, qua et irregeniri gau-
dere, ety//?/;«/«^//dici pofTunt, feu ftridiori fenfu, et figni-
ficatione, qua nempe vegetum illud cognidonis ad folosrf^^-
wVw pertinet(i). —nbsp;deinde, feu deificadonem, are-

tiliimamque cum Deo et Chrifto coniunftionem tanquam finem
atque fruäum myfteriorum, fuis promittebant chriftiani,
certamque m futura vita falutem rede myfteria religionis per-
çipient.bus: Et nunquam fane fruäus deerit falutaris , fiue
hanc fiue futuram vitam fpeéïes, auem ex facris religionis
cuiukunque fuennt genens fperarelicet: tat,.en etiatnfi fimi-
htudo Chnfti in futura TraAiyymcria, nobis exfpcdanda fit,
nufquam tarnen S-eowoieÏS-ai atque kcotrigik) quae exoticam
gentium dodrinam manifefto fâpit,. nobis promiffi, quem
honorem atque felicitatem epopds fuis promitterc echnici fo-
lebant. tc.nbsp;inquit PROCL VS, ««i r^V tbXbt^ç

*Lvciym ixev ccwo rS è.vAy ku) ©v^tobJovç ^co^ç tcHç -dyvxùg gt;iuï
cvm^ruv r£ç à-eoTçO) ~ Q^iodfi vero intentiori oculo anti-
quanp chriftianorum focietatem perluftramus, clariora et eui-
dentiora apparent hums arcanae difciplinae veftigia; nam et

ipfos tres atque folemnes gradus, Kd9-af^,v, Mvfjcriv amp; reAei-
uo-ivijn) apud gentes vficatos, in ritus fuos transtulerunt.

(h)nbsp;I.e. p. 264.

(i)nbsp;ILL. MICHAELIS Theoî. Dogmatica, Cap. XI. §. isg.
(;k) Cft. 2s. CASAVBONlt.=c,nitt.ad„. Baranium.

^^ Ub.irsianbsp;^ARBVRTON in Di«. Leg. Mof.

(m) S DIO^NYSIVS AREOP. ^e EcclcC Hi^atchla Cap V î.
p. 358. Edir, Antw«p. ,634, «nnbsp;t«, r.x'll X^VS

nourri!)

Qiwd ad ndB-a^fiv^ ÇmQpurgationem ^tûnett quae quafi pro-
oemium erat, et praeparatio ad initiationem, abftinentia., coHquot;
feffione, Qtcafligationibus Mo\nç.hzim. Abftmentiae ftudi-
vm, quod in cafto efi!e dicebatur, et de cuius exaäa obferua-
tione teftimonium proferendum erat, praeter A P V L EIV M,
qunpfe fiiam initiationem, quantum per filentii facramentum
fieri poterat, memoriaeprodidit, ARNOBIVS, S. CLE-
MENS ALEXANDRIN VS, aliique ex patribus teftati
Tant. leiunaid follemnis vox erat, qua rogati in facrorum
eleufiniorum] acceptionibus refpondere folebant fecundum
A R N O BIV M.(n). Confeßto deinde peccatorum exigebatur
abiis, qui myfteriis erant initiandi(o), et nemo tandem ad-
mittebatur nifi fi omnis generis caftigarionibus fubiecerit (p)
quarum duodeçim diuerfos gradus recenfet GREGORIVS
N AZl AN ZEN VS (q) tantaeque iëuericatis et acerbitatis,
vt ipfe TfeR TVLLIANVS merito eorum, qui iis fubieéti
eflent conftantiam animique fortitudinem peruerfae chriftia-
norum fui temporis inoliitiei opponeret (r). — Myfticam

B 3nbsp;mor-

«Piifijn fj-èv È'x^inbsp;iivu.iu.tv , r^V U^âv rSv xTiXkuv KA®APSINj

flia^y Tt' r^v tSSv KK^xpCévricv (pains'lan'v MTHSIN' è^cÏTijv ri ray
fcgorêguv (rijyx!(p(xXciiai'TiX7iv ti}v rSv /».vijêsvrwy ()i iXiTij/up Tuv ei'xt!av fiv
ïïVsio!' TEAEißSIN,

(n) Admrf, Gentes, Lihr, K

(o) Cfr, Plutarch. Opf. Tom.Ït. p.229. edit. Franco^ 162O, Vbi Lyfan-
der Lacedaemonius, Samothraciae facra adiens, facerdorem pecca-
torum confeffionem exigentem interrogat: Tmne iufjn an Deorum l
îlio autem tefpondente: DeorUmi Th itaque, inquit, a^'ge hiftc, tgè
äiif, vhi interfogntmint, dieam.

(p) Or„t. I.ailu. Julianum. quot;

(q) Orat.3,adu. JuÜanuffl,

(r) DE CORON A MILITIS. p, 45'?. elt;lit. Frotien, »562. Èruhfchs

eommilitones eins, turn nen ab ipfo ittditundi, fed ab aliquo Mithrue mi-
lite, cnm initiiitur in fpelaio, in caftris vere tineirarxm, ctronam

ia-

mortem, quo nomine totum probationis tempus vocabatur,
refurreflio et vita quafi excipiebat myftica in facris gentium)
ipfa nempe Mvi/lt;nç, quae expiationibus quam plurimis abfol-
vebatur, et certo refpedu ad ipfa iam pertinebacmyftecia, ma-
iorumque quafi erat praeludium. 'owdTreiKoTaç inquit igitur
CLEMENS ALEXANDRINVSO kcÙ r£v

ruv vet^d quot;Eh?^lt;rtv, eifX^i jwev Tä Ketùdftriç KudctTre^ kcu Treçl ross
ßet^ßd^oii TO ÄovTfgy. MeTet rétLiTa Jquot;«V» Tä [AïKçâ fAvf^^ioi, ^J'iJat-
Tiïei, vTrôôeeriï exovTo, Kcù Tr^oTTUfeiirKev^CTuv fJLtXXÔncài,

Ec alio loco (s) «■^0 Ttjç Tuv fitJ'^fj^tu)/ TTob^atiMTeùùÇ Ka^obçixovç TivotÇ
vçoTtlyuv rolçnbsp;d^tStnv, ùç êeov r^v aôeov eLirc

hf^mvçnbsp;TféireÔ-a,t TrafÂ^ocn«. Fada nempe

Gonfeflione et follemni profeOîone, qua nummi fefe deuoue-
bant, aqua, qua vel afpergebantur, ^el manus, vel totum cor-
pus lauabatur, faie et igne ïuftrabantur, et abfoluta luftratio-
ae tanquam regenerati (t) ad fummum gradum, TtX(uùTn

vide-

inttrftfit* gUdioßbi tllétnm , quaß mimus martyrii, Aehine eafSti fut
/ucommodatam, mtnttttr obuia manu. » cafite ptliere, tt in humtrum ß
fortt transferrt, dicens mithram ejft coronamfuam-. atque exindt nun-
quam ctrenatnr, idqut in fignum habet et probationem fut, ßtuhi ttnt*-
tus fuerit de ftcramento : flatimque creditur Mitlsrae miles, fi deiecerit

corenam, ß tum in Deo ßt» effi dixtrit. .^intfiamus ingénia dinboli,

idcirco quaedam d* diuinif adfeSiantit, vt »tt dt fuorum fide confundat
et ittiieet,

|;s) Stremat. Lib. V. p. 714.

(t) TERTVLLIANVS Lib, dc Baptifmo p. 704 edit, Proben, 156a.

ita difierit : Sacris quibusdam per lauacrum initiantur ißdis altcuius aut
Mithrae. — Idquefe in regenerationtm et impunitatem periuriorum
fuorum agtn praefummt. Et in Libro de Profcript, adu, Haeret.
p. HO, A diabolo, cuius funt partes inttruertendi veritatem , qui ipfi'
quoque res Sacramentorum diuinorum in idolorum myßeriis aemulatur.
Tingit tt ipfe quosdam. vtique credtntes tt fidilts fuos, expiationtm J'-
Morum dt lauacro repromittit, et fic adhuc initiât Mithrae. Signât
illic in frontibus milites fuos, ttUbfatttpank tblationtm, tf imagimm

re.

videlicet accedebant. ■— Equidem fi adcurate cunéla ponde-
ramus, ipfa ea, quae fpiritus erroris ad veritatis quafi illufio-
nem inuenerat, quibus anxios feruorum fuoi^um animos de-
mulceret, iam in ipfis chriftianae doélrinae fundamenris quo-
damfflodo pofita elTe videntur. Quid enim externa baptifmi
cerimonia adumbrat ex fententia D. P A V L LI Rom. VI. 4- î-
6. nifi myfticam mortem atque refurreélionem ? Qualem
nempe ex promiffione Chrifti règenerationem fperare debe-
bant chriftiani, eam fuis quoque perfuadere erroris fpiritus
cupiebat. Quid facramenti Domini participatio, nifi intima
cum Chrifto coniunäio? Tamen adcurata ifta diftinétio, in
quam vniuerfam ruv rsÂeruvieçu^ylctv difpefcit D. DIONY-
SIVS AREOPAGITA nerape in Kdêa^inv, Mvfjfiv Sc
TïAf/Wi» fiue Bvs^piav, vti fupra demonftrauimus, apoflolo-
rum temporibus, quibus fola in Chriftum fides requirebatur,
plane ignota fuit, et tune demum recepta éflij vbi ad arca-
nam gentium difciplinam formata eft ecclefia. Sic, vbi eas
praeparationes confideramus, quae ipfam follemnem baprifmi
initiationem praecedere folebant, iisdem fere exercitarionibji»
per viginti dies fubiiciuntur catechumeni, îeiunii nempe ab-
ßinentiae, confeflîonis et poenitentiae exercitiis, quibus ad
facra percipienda purgari folebant apud gentes (u). Ieiunii
mentionem facit T E R T V L LIA N V S (x) î Ingrefuros
inquit baptifmum orationibus crebris^ ieiuniis, geniculationi-
hus et peruigilîis orare oportet. — Jn cflfto ejfe feuera adeo
lege exigebatur, vta legitimis quoque vxoribus abftinere de-

be-

refurreBionh inducît, Piitat quidem VAN DALE DifT. L p, 10. fqq.
haec ante chriftianifmum gentibus plane ignota fuiffe et non de Romano-
tum et Graecorum ritibus, fed de Mithr» tantum loqui TERTVL-
LIA N V M. Verum et Ifiacorum memînit, atque cunfta haec ex
vna eademque antiqua origine, Aegyptiorumnem^e facris profiuxifle,quot;
a Warburtonio alilsque vins doflis abunde demonftratum eft.

(u) Cfr, BRING H AIM. Origg. Ecd. Ub. X. Cap. H, §.IX,
' (x) Libr. de Baftifmo. Cap, 20,

berent fecundum D. A VG VSTIN VM (y). Non admitte^
rentur mlt;\n\t, ft per ipfos dies qmbus — purgantur, cum fuis
legittmts et verts vxoribus fe concubituros profiterentur, atquamp;
hutus ret, quamms alto tempore Itcitae, paucis ipfts folemnihus
dtebus nullam conttnenttamferuatjiros, Confeffionis peccato.
rum, caftigatioms et exercitiorum poenitentiae, TERTVL-
quoque mentionem iniicit : Geniculationibus et
permgtltts orare oportet et mn confefjîorie omnium retro
peccatorum (z). Quodfi ipfam f^v^lt;rtv fiue baptifmum fpeda-
mus, non mmor fane apparet confenfio. Omitto fignaculum
m fronte, quod fecundum eundem ecclefiae patrem (a) in
lacris gentium vfitatum erat: fieri enim potuit, vt communis

qua nihil vel incipere vel fa-
çere folebant, mfi fi crucis figno prius fe fignauerint(b) et hic
praecipue anlam praebuerit huic ritui. Praeter folum aquae
lauacrum, a Chrifto inftitutum, et ab apoftolis vfurpatum,
poft jollemnem profeffionem, qua omnibus renunciabant et
Chrifto fe deuouebant, Igne infuper et Sale luftrabantur.
Acciptt catechumenus Sal inq uit B V R C H A R D V S W O R-
M A C E N SIS, vtfluxa et put rida etus peccata fapientiae fale,
dtmno numere, mundentur (c). Idque non folum in ipfo ba-
pnfmo, fed lam in catechumenatu, datum efi:e iis, qui initi-
mdi erant a Cardinale BON A(d) demonftratum eft, Eadem

(y) Libro àt r,de. Cap. VI,nbsp;^nbsp;quocjue

(a)nbsp;TERTVLL. de baptifmo, p. 704. Signât Hlic frontihm milittt

ftiOS,

(b)nbsp;T E R T V L L. de corona militis, p, 449. m omnem tmreiïkm At.
quepromotHm ad ornnem aditum ,t e^.tum, ad vejiitum et salceatum
»dUuacra. ad men/as , ad Ittmina, ad cubilia, ad fedilia, quaecunaui
n»s csnunfatio exercet, frontem crucis fignacuio terimus.

de corona milids. p. 435.
et ALBAbflJN AEVS de ver, ecd. rit. p, 4n,

(d) bona de rebus liturgicis, p, igo,

qaoqne fuit/VwV i'atio, in vtrorumque, gentium etchriftia-
norurn facris adhibiti. Noli feftinare, inquit igitur D, AV-
GVSTINVS, ad aquam ; per ignem tranß ad aqiiam.vt
tranfeas et aquam ; propterea et in Jacramentis et m catecht-
fando et in exorzizando adhibetur prius ignis (e). Et lie deni-
que perfeäa initiarione ad myfteriorum confummationem,
TiXiiaa-iv nempe eis accedere licitum fuit. De quibus cunólis
fufius dillèruerunt BINGHAM in origimhus eccleßafticis.
QVASIVS in dißertatione de'myftertocryphia veterum chri-
jUanorum. TENZELIVS/« dtfciphna arcam. alu.

V.

Licet ex iis, quae modo difputauimus haud c»bfcurum

fit, quanta vtrifquegendum et chriftianorum lacris, intercé-
dât confenfio, quantumque ex paganifmi difciplina m mus
fuos olim chriftiani transtulerint: dubium tamen luboritur,
non exigui, fiquid video, momenti, vbi vel adcurato iudi-
cio, quid plerique omnes prifcae eeclefiae praeceptores de
hifce gendum facris feiiferint, ponderamus, vel comparatio-
nem iftam examinandam nobis fumimKS, quam inter nom et

antiquioris foederis religiones inftituere pletumque lolent.
Nemo enim eorum temporum fuit chriftianorum, quin in-
fandae impietatis ethnicorum initia arguerit, et ita nobis ea
defcripta dederit, vt fere dubites, vtrum pueriles fane fcur-
rilitates atque ineptias irridere, an foedas potius clandeftmae,
religionis turpitudines abhorrere debeas ? Ita doóliffimus fere
omnium graecorum patrum (f) de hifce myfteriis et fecris dif-
ferens , rsv ^fanôvroç inquit, iuûç^Vquot;* »'^^t'f rlg ki, êçi^a--

Kevoi^m rat duv^Tovg ovruç y-vtjo-eig, km rdg dmçyid'fovç reÄe-

Tetç

(c) Comment, in Ff LXV.

(f) CLEMENS ALEXANDRINVS, Admonit.ad gentes, p. 14.
edit, Parif, 1641,'

C

r^ç svlt;refSeik viffa ar^o^fêTff^e'i/;;, oïui re km at )ikM

ost ycL^ ci7royvy.varat rà ayta cI'jtZv kcÙ rà. u^frira è^etTrtTv:

^al toAuV«; xai voTrctyct
XvoixCpaXa,nbsp;rm dxZv ofyiov Aïow'as Baa-trafiS;.

éotctl TTÇ^Ç T^^fi KCtUd^^Ui .. VUÇamp;^yJç Té KM KtTTOf, TTÇOÇ ^ Kuï

^ravro; ^è^lv dvT^v r^: dytu KUI vrçoa-^n T^ç.
dTfcppT^ra, crvfz^oAcb, IftyMo-v, Av-xm, ^iÇoç, KTek
ô eVi, ivCp^f^aiç KU.1 ptvçtK^s kitCv yLoçto^ yvvMKUOv,

'a T'^snbsp;~ Idem Jouis atque Céreris, ia

lacns eleufinas, Bacchi autem et Profymni peruerfum amo-
rem m orgiis praecipuum obibaufflelîëdemonftracfs^, tanta-
q.ie cert.rudme turpiffimae veneris gentes Sk ARNOi-
Bi VS nne quuiem MW

led ex ipfo graecis ommbus, phaliorum in hifce facris dandel
ftinis ceiebratorum explicationem quaerere iubeat (h), Ft
t.ne tôt magiffrdtLaim ftudla, vt priftinis lembus facraVfta re-
ftituere,nt ;i.)abu(usque exuberanres femouerent, iplorumque'
Khmc^rum de deprauatione myfteriorum- teftimonia, inu
diciofunt, non adeo remota fuiffe eiufmodi crimina et in-
itias aij areanis graecorum ec romanorura religiombus, nec
loli inmdiae atqiie partium ftudio eiîè tribuenda, qnae de iis

rP'I';^'nbsp;prodiderunt, vti W A R B V R -

TON 1 O Ck) vifun, eft. — Num autom verifimile eft, ad

(g) I. C.p. 10, 21. 22;nbsp;'

Ch) Adu. Gentes. p. 177. edir tugd 40. î%r. Ac quis forte a ndis
t»m .mp.as arhtretur confia M res effe. HeracUfo tefli non poftuUmas,

ua.one , totam tnterrogetnbsp;j7bi ^dint hi Philli,

easresejje, ^u^s dixlm»s-. aur fi fuerit puditL, -veritutem
fimpucuer e.puc.re. .Motfeur.re, n,ere Ljj^
crtgtnemproder.t, cum criminatio ipf^ r\ionis in re [ii^nbsp;^

(0 Cfr. W ARBVRTON ^h. Ug. u.f Lib. II. p. 345:.
1. c p. 254. fijqi.

eiufmodi fiicra fandiffimas fuas religioRcs Gonformtflê ohri-
ilianos, quae totiens ab eis accufabantur, et vti inuentura
mali daetnonis, peftifque humani generis depingebantur? —.
Verum enim vero, ii ad ea, quae de hoe genere eccleSa®
patres memoriae prodiderunt, diligenter attendimus,tantum
profedo abeft, vt fine vllo diforimine, quae in facris gentium
erant, cunéta damnarent, vt deprauatam potius iamiHa aetate
'difciplinam vituperarent tantum, magnas caeterum et diui-
nas veritates in iis contineri exiftimarent, quae forto quafi ad
■philofophos myfteriorum iuucntores transia'tae ipfi?ï effe vide-
bantur. nugé^apiev iaquit C L E M ENS ALEXANDRE
N V S (1) K^éTTTdÇ A/yeS-fi» roùç rSiv eAA^vuv dpiXotrpiPovç
Mcàireuç Kcù ruv v^oCPtiTuv rà Kp^tûrara t.Ù9 ^oy/uidrav àvx, éo-
XAçWuçnbsp;Etalioîoco: 'olt; r« yM^iiçia. Qéf/.evoi, (pt-

^ûirolt;Poi ovreç, Tcamp; a-vrûv SoyfA-etra, fA.vêatç iucr.sxc^fM «Vè f^if
il'joti uwAo-t SSiXa. — TYi)! SI TUV oi/Toç 'ovTuv dy/av kaI fA.a,Ka.çtX9
■eeu^tctv ôv TdVToçnbsp;èwiKSK^vÇÛAt lt;rvv{lt;p£^ev : 'm) — Nun-

quam autem haec, quae vera in iis erant, impugnata, fed,
vt fuis metipfis armts gentes debellarent, faepenumero ab ipfis
ecclefiae doâoribus ad veritatis affèrtionem excitata, et vbi
feueriffima de iis ferebatur fententia, pro furto^tad veritatis
imitationem a malo genio perfeéla fiélione habita funt. Quae
cum ita fint, hac faltim in parce nihil eflè potuit, quod chri-
ftianos impediret, quo minus et ex.corxuptiflîmis, quae bont
erant atque intégra fecernerent et in fuos vfus conuerterenç,
vel quae fua elfe agnofcebant, quafi recuperarent. — Sed
quod maioris momenti effe videtur, illud omróno eft, quod
ipfi primonim temporum patres, vhi arcanaehuiusdifciplinae
mentionem faciunt, eam cum obfcuro etaenigmatico veritatem
docendi genere plerumque conferre foleant, quod in antiquo

■C 2nbsp;olita

(1) Stromat. Lib. V. p. 550.

(m) Stromat, Lib. V. p. 575- coll. Lib, I, p. 285.

olim foedere obdnait, tanquam inde originem traxerit, feu'
ad eius conformata fuerit exemplar. Ita enim diiferic C L E-
M EN S A LEX A N DR 1N V S (n) : rolxo toi t^ç eV«-

Kfv\fyeûiç Tûv T^oTTov ôetov on a àç dÂgt;;ôùjç nal dmyKMoTdtXov ij/^Tv
(V T a dêCru r'^ç elXfjù{ia,ç (iwoKei(A.evov, U^ov drex^^S XoyoV
yvTTTtoi {/.ev ^io, Tm ttu^' àvToîg ûêvfuv tocùÀovfiemv, tß^cuot êe Sici
tS TrafdTreTctir/uetroS i^vi^avTo. in quo argumento per totum
ferequintumlibrumftromatumoccupatuseft; — Vérumedam-
fi, quod fupra a nobis iam demonftratum eft, non pauca ex
iudaeorum ecclefia in religionem traniierint, vel feruata po-
tius fueriht, vt alii ritus de quibjus hic non eft difle-
rendi locus, et iudaeis quoque a/'cana quaedam difciplina
tuent, Il quidem hoc nomme typorumdoarinavocaripoteft:
fieri tamen omnino nequit, vt haec, / de quibus altum eft iti
facris V. T, libris fîlendum, et iuculennffima exftant in facris
gentium documenta, ex iudaifmo potius, quam ex gentilifmo
profluxerint. Vnde ipfi ecclefiae patres, vbi ad andquam
iudaeorum religionem confugiunt, cauffam potius pro recen-
tioribus fuis inuends dicere, quam diuinam eorum originem
demonftrare voluifle videntur. Sed ad alia quae externam rei-
publicae chriftianorum faciemfpeflant, nos conferimus.

§. VI.

Qiiodfi primis chriftianae focietatis temporibus ex gen-
tium dilcipüna quam plurimi iam iam ritus atque confuetudi-
nes in ecclefiam tranfierunt; reddita per CONSTANTI-
NVM M. pace, cum faftuofifiimis ab eo exftruäis tem-
plis o) multo fane fplendidiorem cultum et a priftina fimplici-
tate magis alicnum recepit religio, multo plures ritus ex gen-
tilifmo m eam translatos effe videmus. Colligenda a nobis

func

(n) Stromat. Lib. V. p. 55^.

(oj Cfr. EVSEBIVS in Vita Conftantini, Lib. IH. IV.

funt, quae de hoc genere hinc illinc di sieólaqnafi membra iacent,
quantum augufti huius diiTertationis termini patiuntur, et pri-
mum videamus de locis religionis cultui dedicatis. — Quod ad
templa attinet, magnam iilam limilitudinem, quae gentium ec
chriftianorum templis olim interceflerit, iam a IVRIEV no-
tatam elfî video in illo libro quem de dogmadbuset cultu ec-
clefiarum confcripfitfp): nec aliter profeäo accidere poterat,
cum ipfa ethnicorum templa infequentibus temponbus in
chriftianorum ditionem tranfirenc. Quodii jpfam templorum
ftruduram fpedamus, alia in eis pro diuerfo chriftianorum
ftatu atque conditione adornataerant, Vti fteircivMov hieman-
tium locus, vaföquot;?! exterior lugentibus, interior catechume-
nis ad fignatus et v«4®V,vbi fideles cultui diuinopraefto erant (q);
alia vero cultui templi hierofolymitani conformata, qualisi la
erat diuifio in diuerfa atria, fanélum et fanélum fanaorum,
ad quod folis facerdotibus accedere iicuic (r) : tamen et hic
quaedam occurrunt, quae jta comparata funt, vt haud ob-
fcure gentilitiam originem prodant, — Templa ita plerum-
que apud gentes erant exftruéta, vc ad orientalem plagam fpe-
élarent, qualem nobis de templo Deae fyriae defcriptionem
dedit LVGIANVSCs); eandem non folum vbi exigebat ne-
ceffitas, öbferuatam videmus confiietudinem a chriftianis, fed
tanto quoque ftudio cultam, vt in CA NO NI B VS APO-
STOLIC 1S l;;ge fanciretur, vt its conftruerentur ecclefiae (t) :

Csnbsp;'H

(p) Hilïoïre des dogmes et dtt cultes, f. Amfitrd, Ï70J.
(q)LEO ALLATIVS-/« Templis Graectrum,
(t) Cfr. B INGH AM in Orïgg. Eccl. Tom, III, p. 177, fqq,
(s) De Dea Syr^,

(t) Lib. IL Cap. 57. BINGHAMIVS quidem quarundam ccclefia.
rum mentronem facît, contraria plane ratione exdruftarum, Patec
vero ex fcriptoribus et exemplis ab eo excira-tis , infoientem prorfus
hunc morem fuifTe, et tempore infequenti apriôina et prima régula
leßliin (leclin»tum.

H oixaç.e^û) sTTtfimi scar dvuroAdç rhgaptf^/voç. Certe a iu-
daeis haec confuetudo neutiquam deriuari poterat, qui diui-
na Ita lege lubentead occidentem folem fanàluaria condere et
facra fua obeuntes, terga orienti dare folebant. — Gentiles
porro rem diumam faé^uros et ante templi ingreffum manus
auare folitos fuiife, omnes norunt. Hinc non folum prope
fontes rmos atque lacus faeraria fua condere, fed fi id fieri
non poffet curare folebant, vt labra faltim prope elTent, vnde
ipfa ddubra nomen fuum traxiiTe SER VI VS (u) audor eft
Pan ratione fontes f pifcinas, vti quoque vocantur, ex ad-
verfo eccleiiarura a chriftianis adaptatas efle videmus 'ev^
ruirc. mquic EVSEBIVS (x) Kc^^ufr,^, h'éu ^^/S.A^'

^çnjctç C^vry^ UÇ ^çoo-c.^0. êyr^^^,nbsp;J .nbsp;T«

XivfA^ari rov mf^cnog roiç Tref^aAuv le^^v é^rl rd êV« or^ôr»«
r^v Ct7róppv\piv 7rci§exofA,(yciç. vnde afperhones cum aqua bene-
diéla fiue luftrali ante ecclefiae ingreflum, originem fuam pe-
tiifle nemo facile dubitat, de quibus infra demonftrahimus. —
Cum templa communi ac publico numinis cultui inferuire de-
berent, ex re omnino efiquot;e videbatur, vt in ipfis vrbibus et
vbi maxima eflèt hominum frequentia exftruerentur; tamen

male concepta quadam religionis veneratione fadum eft apud

gentes, vt m folitariis atque obfcuris locis faeraria fua conde-
rent, de quo exempla documento Tunt quam plurima apud
^raecos et romanos. Ec quidem, quamquam primis ecclefiae
temporibus, in lohs vrbibus oratoria fuaaedificarentchriftia-
ni; nam ipfo Dwtewöimperante, in fola vrbe Roma plus
quam XL. ecclefias chriftiani tenuerunt(y): ruente tamen in
peius religione, m hoc quoque gentiles imitati funt, vt hinc
illinc m remotiçnbus et obfcuris locis templa fua difponerent(z).

^(tt) Ad Virgilium Aeneld. Lib. Il, 225.nbsp;VenjfQ

.(X) Hiftor-nbsp;Clt;ip

(y) CAVE erfîc^g:6ri(leu(5um, p. 109.

Cfr. HOaPlNl ANVS de Templis, Lib. I p. 35/

ärj

Verum fi quid vnquam gentilifmi maxime proditveftigir, de-
dicationes funt atque confecrationes follemnes templorum,
Gcnueniiri-chriftianos interdum, vbi martyrum fuorum cor-
pora, vel olîà condita erant, anniuerfaria eorum celebrata,
ipfisque ca loca facra fuiflè, teftes funt patrum ecclefiae quam
plurimi, Sed nulli nifi foli DEO templa dedicata [egimus:
initiata quidem et- confecrata; fed nullae luftrationes aqua
benediéla, nullae cruces ex cereis, oleo et thure, nuilae li-
terae graecae et latinae in cinere delineatae; precibus potius
initiantur ipfis (COlSïSTANTINI M. temporibus (a).
Atque quam religiofiflime hunc morem D, AVGVSTlNI
adhuc aetate obferuatum fuiflè, variisteftimoniisveterum HO-
SP I N IA N V S comprobauitCb;. Vt vero fenfim a priftinis
moribus atque inftitutis delirantes chriftiani i-n mukis aliis
gentes imitati funt, ideo) iliud in hoc quoque faóhim effe vi-
demus. Etenim quae primo tempore martyrUm tantùm eranc
rnemoriae, mox in templa commutantur et vti prifca roma eir
graeci a ^diuer fis idolis fuis delubra dedicauit Vel fingulis vel
^vyê^ovoTç, vel omnibus diis, ita qui Chrifto nomen dederant,.
angelis, fanéîis'et martyribus, vel fingulis vel iunctim colen-
dis, facraria, aediculas, templa denique intégra dedicant at-
que confecrant, Nec minora fane gentilifmi apparent vefti-
gia m ipfis confecrationis templorum ritibus, quaes.adeo clara
funt. vt fi definiend'i, inaugurandi, luftrandi, dedicandi
modos inter fe contuleris, profeélo non diu dubitaueris,^
quin ex prifca ethnicorum difciplina quoad maximam Altim
partem originem fuam fumferinc, quibuscunque eriara argu-

\ mentis

, (a) EVSEBÏVS in vita Conffantinî M.Lib.IÎT, Refèrt qtiliem BïMG-
H A M I V S in origirelbus eccl Lib, VIII. Cap. IX. J, t rum mo^n»
rituum fdemr^itaté. ccch fias dediratas fuiîïè, fed E V S EB IVS irvyxPi»-
res et in p.'oiibus «urojrr^s, de fingulis adcutate difleréns, ne vnicuïB
quidem verbum de ritibus protnlit,

|lgt;) I, C, life, I. cap, IX. p, 54. fqg;

mentis DVR AND VS (c) cauflam fuam defendere ftudeat.
Sed in ipfa quafi templa ingrediamur, et altaria, imagines,
lampades, taedae aliaque huius generis, quibus falfo idolola-
triae fplendori vanoque cultui afluetis gentibus magis acce-
ptabilem religionem iuam reddere nitebantur chriftiani, magis
magifque demonftrabunt, quantum ex gentilifmi pompa pri-
mis et puris chriftianorum ritibus quafi afllitum fuerit.

§. VII.

Diu difputatum eft inter eruditos, vt de àltaribus inci-
piam, vti-um haec prifcis chriftianis iamiam nota, an poft
quartum demum faeculom in ecclefiis exftrucfta fuerint? Et
vile fane argumentum eft, quod ex duro primorum tempo-
rum fato petitur, quibus nempe faétum fie, vc ligneae
et portatiles menfae invfu tantum fuerint, quas irruente ca-
lamitaté facile remouere potuerint. Quodfi enim intégras
aedes iis ipfis temporibus condere licuit chriftianis, nemo
profedo facile dubitauerit, quin multo magis aras lapideas
condere potuerint. Nec maioris fane momenti ac pendens
argumentum eft, quod ex hiftoriâ motuum, zDonnttftis con.-
citatorum petitur, qui nempe eftraélis ex altare lignis pro fu-
ftibus atque telis vfi funt reference D. AVGVSTINO (d).
Fieri enim facile potuic, vc angulares tantum poftes ex ligno
eflent, reliqua vero ex lapidibus conftruaa. Nec maiorem
auéloritatem habent, quae ex altera parte pro altarium vfu in
primitiua ecclefia ex IGNATIO et TERTVLLIANO
argumenta proponuntur, cum myfticum facrificium et obla-
tiones anfam facile praebuerunt chriftianis, vt menfae facrae,
©uo-^a'Tîîfia, arae et altaris nomen imponerent. Cunétis au-
tem, quae ab vtraque parte argumenta in medium proferuii-
tur, et de hoc genere ab antiquis memoriae funt prodlta^

aequa

(c)nbsp;V. Rationale Diu. OIF, Lib. I. Cap, VI.

(d)nbsp;Cfr.' ÜINGH A M in origlnib. eccl. Libr. VIII. Cap, Vl. XXI,

aequa lance ponderatis, haud diu haefitandum efle arbitror,
quo minus in eorum fentendam tranfeamus, qui prifcis pri-
mitiuae ecclefiae temporibus ignoras plane aras fuifle ftatu-
vnt(e). (^odfienim, vti fupra monuimus, ad fynagogae exem-
plar chriftianae focietatis primus formacus cultus eft, ab eorum
concionibus procul omnino abefle debuerunt omnis generis aU
taria. Fieri fane potuit, vt quamdeincruento et m^ftico facrifi-
cio fouebant opinio, non parumeos ad altariacondenda excitaret
vti ipfe antiquioris foederis cultus in templo iudaeorum in raukis
poftea imitatus; tamen quae ad haec accefferunt, gentil.fmi
manifeftafunt fpecimina. Mitto flo-res atqvie ferta, quibus hodie
adhuc in follemnioribus fuis feftis tem pia alquealtarià ornât roi
mana ecclefia (f), thuris fuffimenta in ils incenfa, quae prifcis
chriftianis nonfolum ignota penitus, fed vti profana et genti-
liciareieéta quoque funt (g) , poft vero ad gendum imitatio-
^em admiffa;

Coronatas -thire pautris aras.

Muldtudo atque dedicado akarium, ftatuae et imagines iis
impofitae tanto argumento atque indicio funt, vt quae mino-
ris generis funt, facile-praetermittere poflimus. Et quidem
non vni DEO foli in vno templo vnum tantum altare deuo-
tum erat, fed plura moxin vna eademque ecclefia exftruun-
tur, non DEO foli, cui tantum dedicanda elfe altaria, prifca
femper ftatuerat ecclefia, verum Diuis quoque facella et arae
dedicantur, quales in templis gentium aras fuas atque facella

idola

(e)nbsp;HOSPIN.IANVS de templis, Lib. Il, p.S4- ^q^«

(f)POLYDORVSnbsp;VERGILIVS de rerum inuentoribus Lib. V.

Cap I Apuà nos fefih dtebus tempU — auUeis extrnantur Uuro,
haedet» M,que feflis frendibus veftiuntur fo-res ac veflibuU decerantun.
cortnis, fp»rsunturque floribHt, quae herele »mni» tpß tdolorum cultom
aurtu feruabant,

(g)nbsp;Cfr, DALLAEVS de obiefto ctiltus religiofi, Lib. II. Cap. XV.

D

idjb habebanc. — Religionem falfam vbiuis locorum per
agrosetvias ftacuas atque aras diis fuis pofuilîè, omnes fciunc.
Extra templa pari modo effertur cultus, atque hine illinc per
agros ec vias martyribus et fanélis arae atque ftatuae coJIq..
eancur. Quarrauam enim in Canone XIV, Concilii Carthagi,
nenjis A. C. 43s, habiti lege faneitüm fic, vt altaria,- quae paß
jm per agros et Vlas tanquam memoriae martyrum cotiftituun-
ïur, tn quibus nullum corpus am reliquiae martyrum conditae
probantur, abepifcopis, quiüs tocis praefunt,euertantur; appa-
ret tamen ex ipfo eodemque canone, eiusmodi altaria vere ex-
ftruäa, necea, vbi martyrum mödo eflent reliquiae, euer-
teuJa. Quam extra templa et in ipfis ecclefiis altarium mdti-

SvTlTv/cnbsp;imitanonem faéîam eflfe HOSPI.

N I A N V S audor eft (h;. Haud minori iure eo referendae
effe videntur imaguncuîae et ftatuae fanétorum atque marty-
rum, aris, quae ipfis dedicatae erant, impofitae, Fer tria
nempe prima ecclefiae faecula nullas, neque cruces, neque
fanéjorum imagines in templis chriftianorum poficas aut fufpen-
las fuifle, cmnis antiquioris ecclefiae teftatur hiftoriâ. Ita
patribus in concilio Eliberitano A. C, CCCV. congregatis pla-
cmt, pitturasin ecclefiis efe non debere, ne quod colitur vel
adoratur m panetibus pingattir. Quam fando porro zelo
motus D E pp H A N f V S velum in quo Chrifti piéla imago
erat, Anablathae m ecclefia, difcideric, ipfe âu^or eft in epi

ftola 3d lOANNEM hierofolymarum êpifcopum perfcriota
quam latmara fecit Q. HIE R O N Y M V S Ci). Fatetur q ui*
dem D. AVGVSTlNVS(k) multos e£e feptdchrorum et
pitturarum adoratores; verum ipfe hoc tum de imperita et
rudiori plebecula externis eiufmodi fignis fuperftitiofè adhae-
rente, tum dQ Carposratianorutn hzQXQÏQ, qmmQxMarcellam

prae-

(h) I. c.

U) Eplft LX, Cap V. p; 211. edit Plast'm. 1-57$;

Çk) Likr, de morihus eccl. cap. XXXÎV.

â7

^ittM^nt imagines Iefu.^ Paulli, Hamert et FytBagovâe aâa-
rando incenfumque ponendo coluiffe tradit(^). Verum enias
yero, quam valde etiam prifca femper ecclefia imagines ab-
horruerit, fenfim tamen in templa introduöae funt,, nec
,quarto demum exeunte faeculo, a P A V LIN O qucd^m No-
lenfium epifi:opo, vti BIN G H A M fO Cm) vifum eft, fe^
?pfo C Q N S T A N TIN O M. anfam praebente, a quo nem-
pe Crux non fignis folum militaribus impofita, vbique ia
templis et altaribus, in foris atque viis coUocat? atque ere«^«
eft, primaque fua initia ^ctv^oXçiTfici. eoepit, vnde ad êtKmo^
AetTçUv facili negotie transgrelTum eft, donec feptimo tandem
faeculo a GR EGO RIO II. romano pontifice et epifcopis
palam vrgeretur atque defenderetur. Hinc illinc itaque iti
remplis affiguntur cruces et imagiaes, .altaribus imponuntur,
et vt inter gentes erat

Omnibus ante pedes pojïta —* fua cui que vetufta
Arula, —'

fie fingulis quoque aris faruSlorum, quibus dedicatae erantj
imponuntur imagines. Etenim cum prifcam, vel nollent pe-
nitùs eradicate fuperftitionem circa imagines et imbeciliioruin
animis induIgere Co), vel plan^ non poITent, fafl^n effe vide^

P anbsp;tur,

(1) DeCapecrat. Hlt;iw/VU.

(m) I. c. Libr. VIIL Cap. VIII. VH.

(n) Hoc quoque referendae elTe videntur imagunciiTae, tabuîae, a;lia»
que huius generis infignia, ob repatatam falutem ec yalitudinem iai
Écclefiis fufpenfa apud^lomanenfes et 'Graecos, Eiustnodi enim avw
^^/uBev(x=Gra.ecos oîim et Rotuanos ethnicos, in Deorum templis, vti
e. c, in uiefcuLipii ob recuperatam valitudinem, in Neptuni ob falutem
.ex naufragio rell. pofuilFe, omnes norunt, fe CALLIMACHyS
.Epigram, LI, p. 2,34, edit. Sparihem,

'Iijv i/Kl)iv 'Ev^ffiuas sÇgt;' tîs uXlt;x, quot;Kiros

'X.nju.Svots /ufyxXovs i^kcpuytv Spuisinv

amp;!lKe ^loTs'SxiO.éêfuij: Xéyuv or« nivéi «*»quot;' iv^ff

fmi-tis èi «Jquot; ifer».

Simile

tur, quod de GREGORIO THAVMATVRgo ré-
fertGREGORlVS NYSSENVS, vt imagines in tem-
plis affigerentur, vt a futilibus auerfi fimulacris in Deum refpi.
cerent, et virtutes fanaorum, quorum figna ante ocnios ha-
bebant, memoria pii recolerent. — Tranfeo ad cereos et
lampades in ecclefiis acccnfas. Et nullum quidem dubium eft,
quin primi chriftiani in conuentibus ftiis, quos metus noélu
et m obfcuris locis habere iubebat cereis vfifmt: verum quan-
to Itudio, vbi us non opus erat amplius, omnem eorum vfum,
vti protanum atque gentilicium, reiecerint, tum primorum

A rTAnbsp;perfpicuum eft. Ita nempe

S cereahum infaniam increpans: Errrotie in-
quit, dnveftrt amiJTa quaerunt vt honnnes, et fùbhle dàr k
mo cum lucerms et factbus vrbis perasrramnbsp;J Ir^

l'ari modo TERT VLLIAN

nas, qiithus lux nulla efiet alio loco; Quis philofophum
docuit Jacvificare aut deierare aut kcernas meridie vanas m-
Jtituere(q)? Et m concilw eliberitano lege vetitum lecimus
nelucernas ptiblice accédantfide\es(T)c^VioA eft per diem , ritiï
gentili, vti RIGALTIVS expofuit. - Q^iodfi gentium
faci^a intentis oculis perluftramus, nonfolum innbsp;,

nrï-^T/c^^'^Pquot;quot;'quot;quot;™'nbsp;mentionem facit HERO-

UU 1 VSCs), et m cerealibusgraecorum et latinorum, quae

qui-

Simile Epigramma in tabulatn Aefcukpio dedicatam, LVIII, p. 228»

To Xffoï à s ànixi'S AnxUntt, ro «fo yvmtnis

àvfJ.0^lKi1S 'AKISUV ÔlÇlsXsv, UgiuiUfVOS
^H. W^« Xa'^ç,

(tgt;) A4h. gintts, Lib. V.
(p) Lih, de Idelol, Cap. V«
(q) Apolog. Cap, XLVJ,
CO Canon. XXXIV.
(s) Hered. Lib. II.

^üidem ARNOBIVS praecipue tangerévidetur,lampadanî,.

cereorum, aclucernarum vfus fuit frequentiffimus; fed vbi-
que in cellis, deorum vbi pofita fimU acra eranty ardentes
lampades fiifpénfas et candelabra cum cereis pofita fuilTe, vno
ore omnis antiqnitas teftatur. Ta1e cariopitaë deó , vigÏnti
praeditum elIychniisdedicatumrefertC A L LIM A CH V S(t):
predofilfimi candelabri e gemmis clariflïmis, ab Antiocho Sy-
riae rege lóui capitolinó dedicati, vt in lóui^ ceUa pöneretUr,
méminit CICERO (u): nec irt Veftae folüm facrariis, vti
plerifque vifiim eft, perpetuus ignis ferUabatur (x), fed in aliis
quoque, vt in témplo louis Ammonii,nbsp;Apollinis

aliisque Àf^x^og âV/Seç'oç, nec feftum fane èrat j feu cultus fol-
lemnis , quin facibus, taedis atque cereis illuftratus fuerit. —
Omhis haec merae fuperftitionis propago atqUe progenies iri
ccclefiain translata eft irifequencibus temporibus. Ipfo meri-
diano foie folendente diei lumini lucérnis fUccurritur : Vix res
follemnis agitur, quirt cetei accendantUr : fplendent lampà-
des, iri altaribus et antè fanéiorum e£ martyrum ftatuas atque
piéîuras cóHocantur^ et vt nUnquam facér ignis éXtinguebat
in templis gentium, die noéiUquê lampades ardentes ferüantur
in ecclefiis chriftianorum; progreftbs cum facibus incenfis
ethnicos imitantur chriftiani in publicis proceffionibüs (y) ad
Joca martyribus dedicata; ^uêovC^ó^ovg gendum Ceroferarii
«hriftianorum excipiunt. Parum lane refert, quo tempore

D 3nbsp;et

O w. Lix,

(U) Omt. in Vtrr. Ti, Cap. XXVilï.

(X) Cfr. CASAVBONl Annott. ad Athtnati Vtipnofiph. Et È2.
S P A N H E M 11 Dh frite de Vtfla et Prytanibus graecarum,

Cy) Proccffion«m cum ccreis ardentibus in fefto l'ntificationts B. M, V. a
februalihus R. manorum iam dcriuauit B. RHENaNVS in annott.
ad TERTVLL. conrra Marciontm Lib. V p. 291. Negari non
fetlfl »rdmtium ceresrum, quos hodie chrißiani e»nbsp;purificatae

Marine dicarus eß, tx mere (irtumferum tx febrHalibMsRemmotumfmris
»riginm ßtmßgi.

^ a quo Jucerharum vfus in ecdefîam introdu^us fuerit tan
topere pnmis chriftianis improbatus. VIGIL A N T li 'enim
temporibus eutfi m occidente nondum vbique receptum in
oriente autem iamiara inualuifte, ex ipfis iis quae d h'if
RONYMVS aduerfus VIGIl/nTiVIÏ rnemoriS
produt, perfpicuum eft. Nemo fortaftiscum Card BONACz)
ftatuent a candelabro et feptera lucernis in tempio hierofolV-
putano cereos m chriftianorum ecclefiis originem fiiam tra-
here; quoafi ita eflet, nemo profedo, vti gentilidum atque

vicuperafl-et: et quae ex
PRVDENTIIhymno inD.Laurentiumpetita funt.prçbani
potiusnoaurnumcereorum vfum, quem nemovnquam fanus
miprobamt,dmrnumautem eorum iriecclefiis vfumÄ VLIN I
Nolenfium epifcopi verbis de S. Felice dubio Pnbsp;K•

que martyre (a) probare veile, nihili prorfds etmSi oppidô
^ocumentoeft, atque indicio, quam vaide iis temporibus
quibus imaginum vftis in ecclefia chriftiana iamiam inualuerat'
• ?Pquot;fc^ifciphna acfimplici^^^^^ receflum fit. Ipfe quoque dlf
p INIV S (b) teftatur per tria prima ecclefiae faeciUa cäeorum
incenforum vfum nondum fuifle communem. Luculenter au
tem patet ex ipfis d Hieronymi verbis (c) miferarum mulierl
cularum fuperftitioni haec originem fuam debere. OuoM
enim inquit, altqui propter impMam atque ftmplidtatem rJe-

tulanum hominum, ^et certe religiorarum feminarum hoc IvM
honore martyrum factum y qmd inde pèrâis ^ NecSnd
vfum iftum exculat, quam quod martyribus fiat. Illud oer
git, fiehat idolu et mtrco detefiandum ejh hoc fit martwibu]
0 mtrcorectptendum efl, Qn^ late autern h^ec confuetu^»

' /nbsp;infe-

lt;0 R^rum Lyturg. Lib. i. Cap. V. coll. Cap, XXV. p. 591. fqq.

(a)nbsp;Cfr. DU PINIVS Hiblioth. nov. auft. ecpl. Tom. 11. p. fq»

(b)nbsp;I. e. H, p. 3 sa

(c)nbsp;Off. p. 191. cap, 3, »duerf, Vigilmt. edit. TUntm. 1578.

/

-—=!nbsp;g,

infequentibus temporibus diffeminata, quibusqueaïiis infuper
ÄUfla fit fuperftitionibus HOSPlNIANVS(d) auäoreft,

§. VIIL

Quod ad tempora religionis cultui deftînata attmet, ejd
Epift. ü. PAVLLI ad Romanos XIV. perfpicuum eft, illa
aetate nori follicitarn adeo temporis curam habitam fuilTe ee
alios cum iudaeis leuiticae legis praefcriptis perrinaciter ad-
haerentibus, Sabbathi ftudiofos fuilfe obferuatores, alios
vero omnes promifcue dies diuino cultui dedicafle. Et fane
multa in his quoque vt in aliis a iudaeis feruaffe chriftianos,
iisque, qui inde ad meliorem doärinam accelferant, indulfilfe,
cum ahorum lollemnium, tum Sabbathi diutina in occident«,
diutiorque in oriente obferuado atque cultus indicat. Verum
et hic non pauca funt ita comparata, vt haud aliunde, nifi fi
ex ethnicoruni facris originem fuam trahere potuerint. Prae-
termitto multitudinem feftorum, eorum indiftionem, ordi-
nationem, ornatum, ceffationem ab opere feftis diebus (e)
et alia quaedam generatim hue facientia, cum de iis fatis fu-
perqüe egerint flOSPINIANVS in fingulari libro defeflis
gentilium et 'chriftianorum et b. H A M B E R G,E R V S /«
ratione rituum, quos romana ecclefia a maiorihus fuis gentili^
bus in/ua faerttmnstulit, — Ipfos feftos dies confideremus,

quo-

De Templis, Üb, H,

(e) Ceflanonem ab opere féflis dietüs ex géhtilîfmd quoque órigmèrt»
fuap tiahere, b Hamhetgeri eft fententia; quo C U, E R O'N IS locui
facit, ab eo plane intäftus, Feriarun. inquit, fefiorumque dierum ra^
tio in liberis habet r(qnietem Uttum et iurgigrum, in Jerais operum et
Itbofum: Lik U. d« legib. Cap.' XH, Tamen rhihi quiden. hauJ fit
venfimile , fi quae ndeurata tïlim ab opere celTitio a chriftianis ob-
feruata eft fam eflt; gentilifmo piofluxifïè; cumiudaei, a quibüs cxie-
vfque eflent foJiiciri in bbferüando Sabbathö
akifque terus. ücd et p. ucas fane gentes inueneds, quae cultui nU-
minis eonfecratos dies operibus exoticis profenauerim.

quorum alii ex ipfis gentilifini fijllemnibus prodîerunt eisqüe
funt oppofiti, alii vero tali cultu celebrati fiint, qualis apiid
ethnicos in vfii quondam fuerat. Pertinaci enim pagnni(mo,
inquit B. RHEN AN VS mutatione fubuentum eft ^ quem rei
in totum fublatio potius irritqftet (f). Et hic primum in cen-
fum veniunt follemnia, in fa:nélorum atque martyrum hono-
rem conftituta. Equidem non dubitauerim, quin amor atqué
veneratio eorum, qui pro religionis veritate martvria atque
ipfara mortem perpefii fuerant, chriftianos olim ad fepulcra
martyrum congregarit praecipue; verum fi haec non multo
poft in cultum degenerauit, quem foli Deo primis tempori-
bus exhihebant chriftiani, ei plane fimilem, quem heroibus
fuis praeftabant gentiles; epula ad memerias martyrum in-
ftltuta, pulces, paries, vmum, aliaqus huius generis pro
oblationibusappoljta(g), documentofu nt, qu jtitum ad purum
pietatis zelum ex gentiiifmo mox accefièrit. Paria enim epula
agraecis quondam atque romanis ad tumulos defunâorum in-
fticuta ftiiffe, omnesnoruiit; et D. Ef^IPH ANIVS, dum
ipfas gentes futuramyîtara,^tque refurre6lionem haud in du-
bium vocafle probare cpntendit, horum epulorum mentionem
facit: 'EAAjyneç inquit, Â quot;JTcchtv eÄey%oi/Taj To 7ra.v TÎjç elvalt;^ot-
e-euç ctgvvfiem, ÀiroCpéfontç m rÀ }A.vtiiA.tira ß^/utaTd re Koà
ireóf^obTu êv ro7ç iTAvS^ptotg Ka,Xsy.evoiçnbsp;(h). Sed ipfa haec

fefta, quae vel ex gencilifmo in ecclefiam translata, vel ei

quafi funt oppofita, fuo ordine breniter examinemus, et hic
primum omnino locum obtinetf^y?«/« Noui Anni feu Circum.
tifionis C^n)?/ kalendis fanuariis celebratum. Chriftianos
primis focietatis fuae temporibus a kalendis lanuariis annum

noa

(f)nbsp;Annott. ad TY.KTVLh, contra Marcion. p. 291. edit, Freien,

(g)nbsp;D, AVGVSTINVS. De ciu. dei, Lib. VHF. üuicunque opuUt
fuas ad mtmerias martyrum dcferunt, cum appofuerint trant, auferunt
vt vefcantur vil ex üs ttiam indigentibus largiuntur, H O S PI N1A-
NVSdeFeft. p. 15.

(h)nbsp;Antorat, LXXXVII, Tom. II. p, pf. «dit. fet au, Colo». 1(58 ^

non aufpicatos fuilTe, cum omnis antiquitas, tum hodierna
quoque ecclefia graeca documenco eft. Nulla harum Kaien-
darum plane obferuatio et celebratio in antiqua ecclefia; fed
quam valde potius ab iis abhorruerint, ex TE RT V LL1A-
NO, AMBROSIO, AVGVSTINO, aliisque patribus
perjpicere licet. Quidquod quo magis omnibus hifce feftiui-
tatibus obicem quafi opponerent, ieiunia ifto tempore a
chriftianis inftituta funt. Per iflos dies, inquit D. A VGV-
S T1N V S (i; ieiunamus, qtiibus vt, quando tpfi laetamur, ms
pro iUisgemamus. Verum cum per ipfos Caeßres, poft fta-
bilitam publice in imperio romano religionem chriftianam,
hae feriae tanquam ciuiiia obleruarentur follemnia, populufque
in caljum increpantibus patribus et concjliis, ab antiqua «eu-
titifmi conluetudine auocari non poflet, celebrata iam in^ec-
clefia natiuitads feruatoris memoria, feftum circumcifionis
domini celebrari coeptuin, prifcifque'kalendis lanuariiseft op-
pofitum. Quantum autem hic ex prifco gendlium more atque
confuetudine feruatum fit,aufpicationes, votorum nuncupa-
tiones, ftrenae todens ab andquis reprobatae, aliaque
huiiis generisindicant, de quibus ASTER! VS, D VRAN-
DVS, HüSPINIANVS, aliique memoriae prodiderunt. —
Eiufdem originis eft feftum Epiphanias, quod duas propter
cauHas, bapdfmum

nempe Chrifti, et ftellam a Magis vifam
inftitutum elfe contendit BIN G H A Ml V8(k), quibus alias
duas iungit, abafiis prolatas, miracuium nempe in Cana ga-
liiaeae patratum, etakerum, quando quinque hominum millia

quinque panibusChriftus faturauerit !;. Verum tres priores
caulîks hic tantum in cenfum venire, twmhymnus 'm hoc fefto

(i) Comment, in Pfalm. XCTllI.
■ lt;k) Öriig, eccl. Lib. XX, Cep. IV. JT, VI.

(1) Quartum boc miracuium a BED A additum efl, rnde (pxyicpavUs
nomen accepit fecundum DVRANDVM. Sed de hoc iiàAit, hodie
nihil agil Hr. Praeterea dnbitatur, vtrum Im contigtrit die ifin.

tum ipfe DVRANDVs teftu-
tui Cn),qu.genc.i.cü.s follemnibus hocfeftum origfnem fua^
debere eifque quafi oppoficum efTe affirmare non dubita^T
Ideo autem, inquit, inftnutumfuitbacdiefeftumde tnhusmrrZ
r^^/zj-(quaenempe fupranbsp;Qeo^uvUi, amp;

nomine exphcauerat) ^«m haec dies fuit amiquitus celcMs in
honorem Augujh Caefans propter triplicemeiistrmwphtm, quo
ßo tempore romamrum mperio tres regiones fuhiu^Lt fe l
rnVartkam. Aegyptumet Mediam. Illam erqo^elebri Zin

videlicet adcelehrIndumChrtftZ
pro ems triplta tmraculo, — Pariafollemnia, £gt; Ltri

fecundum Bedam^utumftlnbsp;JfiZ'.Xl

imperatoris hierofdymamprofiafcens, viditin AlexaSTfeflum
te lehr art in calend, Augufti ad honorem Caefaris Augufii de tri
S v'^' äe Cleopatra regina aegypti et de M. Antonio viri
ems, Vnde vehementer doluit, quod damnato et gentili tantus
honor exkheretur Et vbi mox catenas D. Petri ab eainuén-
tas efle retulit, fubiungit: Theodoftus igitur adhmorm B

Lea W recitantur:nbsp;qui eo die mfonis gtitü^l

telehrttatéus tnhmfolttus erat, Petri vmculis habert Zet
prt(p). — Pan iiiftituto gaudet feftura, quod a. d. 2 Febr
m memonam Furijicatimts B. V. M ARIAE celebratum efti

et

f Ctadelh Herodes Deum, eet quem
lutherus germanuurn fecit: ©ö^f^rcffla gdnö ^(tmi ^ K

(n)nbsp;Di. Of. LH. ri XVI. fol, ^s,. Mt, LHsd, i6is,

(0) /. r. Lib, VII, C^f. XIX, fd. 444. b. et 44^, k,

(p) Cfr. Vrtv, Rff, sdit, Vcnet, 1,736, p, 856.

et hodie adhuc celebratur àpud romanenfes. Audiamus
DVRANDVM ipfuin profitenten), ideo inftituta effe fo.
lemnia tfta, vt ritum gentiliutn in melius commutaret ecclefia
chriftiana. Komam namque m({\xity de quinto in qt Mmm an-
num in kalendis Februariis ad honorem Februae matris Mat'
tis illuflrabant vrbem tot a noäe cum cereis acfacibus incenßs-—
ipß autem in menfe Februario Jacrißcabant Februo, i.e. Flu-
toni cum caeteris diis infernalibus — et tota noBe ^ormn lau-
dibus cum cereis et facibus accenßs vigilantes. Mulieres quo-
que roman orum his diebus feßum luminum exercehant. — Jn.
principia menßs Februarii — de no5ie vrbem luftrabant ambi-
endo ipfam cum facibus ardentibus. — Hos igitur luftrandi
mores Sergius Papa mutans^ in melius ftatuit feftumpurtfca-
tiows, m honorem matris Domini in eodem^ nfenfe^ et tunc pro-
cejjtofies fieri, vt plebs vniuerfa port ans cereos ardentes in ma^
nibus per ecclefias procederet. (q). Nolumus hic inquirere
vtrura SERGIO I. R. P. quod D VR ANDO vifiim eft, an

GELASIOI.quodßARONlVSfuftinet, huins fefti in-
ftitutio tribuenda fit, an NIC E P H O R O potius fit obtem-
perandum, qui IVSTINI AN VM Caef. auftorem eflè.af-
firmât, a quo ad arcendam peftem atque terrae motum,con-
ftantinopolin vaftantem, ordinatum ficCr): diuerlàs enim hafce
fententias facili negotio concilfari pofle arbitror. Illud cer.
tum eft, tum ex hoc, tum ex iis, quae fupra ex B. RHE-
N ANO adduximus, haud aliunde, quam ex februalibus ro-
manorum hoc feftum deriuatum, prifcis fuperftjtionibus op-
pofitum, eofdem ritiis feruatos etciuitate quafi chriftianae ec-
clefiae donatos fuifle. Rituum autem ipforum ex ceremonial,
ro. eccl. exaäam enarrationem dédit H O S PINIA N VS(s).—
Feftum Cathedrae Fetrii feu Cathedrae Petri Rpmanae, vti

E anbsp;eic

(s) I. c. Lib. VIL Cap. VU, foi, 43e. b, 436. a,
(r) Hifi. eccl. Lib. XVII. Cap. XXYIIL
(s) 1. c. p. 53.

ex decreto Paull, IV R. P. vocatur, quod ad d. «.Febr ft)
ceitbrat roniaua ecckW ab aniùuerfariis epifcoporum oriai
nem fuam peti./îe, extm omnem dubitationem poficum eft
^uamquam enim ep.fçoporum anniuerfaria ipfis tantum vt

brata fnm^î'o''-^''nbsp;Praeerant ecciefia, cele,

A^CySTm^rquot;^''^^^^^^^^nbsp;tamen ex D.

S,/ n r feeJebratUm fui/fe. Jn-
Jtttuno in^xxMfolemmtatis hoâternae a feniorthus nojtn cathe^
drammen accept, idea quod primus atoftolortmi^^^^^^^^

fuj ^nbsp;^j^^'napoJlolusproeccleftLm fdute

g^et^in. Wum. qui^amp;iJSS.S

' n w^P/ ^^^ ^fl praeter mit undum, fnquit D V R A N -

^^ ^ncatbedratime b. Petri, oUm
feftum b. Petr. epidarum dicehatur. Ftiit enim mos uenhS
fecundumMagijtrum lOANNEMBELEThT^X^^S

par ent um, quas denoBedaemones conftmebam, — M tamen
f ammabus circa fepulcrt. oberranithus, quas vmbli Zà-

^f^ufejium de tncathedrattone fanEii Petri tu n âp

Romae, qua^ytiam de illa qt^ae Amiock'ae%'ü fJffquot; ^

mruntfieritllodte, quotnhaagentihiafiehant Vndeab

iUis epulis, feftum (onfueiiit appellartjefium B. Petri Fpula-

rum.

(t) D«plex feftum celebratur. aîterum eAtheJtae D fetri Anti.rh,nae

G V S -nm:nbsp;or,, habet H-omiliam. D. V-

(u) i, c, Lib, vn, clt;l^ nufti.i^if.b, 433.

rum. En itaque ex religions epulis rornanorum hoc feftum
deriuatum, eifque quafi oppofitum. Nec meram elTc coniecln-
ram, quaeexlOANNE BELETH excitauit DVRAN-
Ü VS, clariflirae produnt verba D. AVGVSTINI, cuius
fermo in hoc fefto iegitur (x) vbi ita : cum folemnitatem hanc
ecclefiis merito r-eligiofa ohferuatio introduxerit, mir or cur
apud quos dam infidèles hodie lam perniciofus error increuerit,^
vt fuper tumulos deftmctorum ethos et vina conjerant % quaß
egreßae de corporihus animae carnales cibos reqtarant. —
^linquatria o im in honorera Mineruae, literarum et artium
praefidis, apud romanos habita et puerorum et ludi magiftro-
rum próceffionibus celebrata (y), excipit feftum D GRE-
GOR 11 M. cui ob fex inSicilia aedificata monafteria, quae
pro illorum temporum ratione, artium et literarum officinae
erant, et feptimum Romae Sto. Andreae dedicatum in fuis
aedibus(z), hoc feftum inftitutum et prifcis gentium quin-
quatriis oppoficum quafi eft. fidem caeterum ritus, feriae,
proceffiones per vias puerorum atque magiftrorum, de qui-
bus cundtis difèrte egit HOSPINIANVS vtraque facra
conferens(a), — Duplex feftum natiuitatis etfupplicii 2p.
loannis Ëaptifiae (vtrumque enim iungit Durandiis quamuis
diuerfafint et diuerfo quoque tempore celebrentur, vti ex
libris liturgicis ecclefiae romanae perfpicuum eft) quod a. d.
XXIV. lunii celebratur, et fi genuina infcriptio eft, quam
Homilia B MAXIMI epifcopi Tuionenfi,-? in fronte gerit,
qviinto poft C N. faeculo inftitutum eft, eiufmodi gentium
facris originem fuam debet fecundum DVRANDVM(b)

E 3nbsp;ec

(ï) of. Bréuiai-, Rem, edir, Venet, Ï736. p, 665.

(y) OVlD, Faftof. Lib. IlL V. gio. fqq.

(z) Ira t.aditur in leB. iV. Off. ia Fefto S. Gregorii Papae et Conf,
Priu. Ro. p, 68g,

?a) !. c. p. 6?.

ib) Lib. VU. Cap. XIV. fol, 442 b/nbsp;'

etHOSPlNlANVM (c). Et fanefîproceffionesfpeéla-
raus, cum facibus et taedis circa fruges, hodie adhuc in qui-
bufdam Galliae, Italiae et Hifpaniae regionibus vfitatas, haud
obfcurum efle vidötur, hoc feftum priicis rornanorum ambar-
valibus efle oppoficura. Quod enim ex ignibus noétu incen.
Iis alns videcur,de Veftae ßicris hoc menfe celebratis, nihili
3rorfus eft, cum ignes ifti eiufdem potius fuperftitionis, quae
uftrationes ambaruahum fpedat, fint reliquiae. — Eadem
eft ratio Natalmm Chrifti., quae primis quidem reipublicae
chriftianae temporibus celebracae funt, poft vero in diem XX V,
Decembr. translatae, nec fine veritatis maxima fimilitudine
imitât folis folleranibus oppofitae. Quo et Bacbanalia, feftum
Anunttmionis B. v. M., fanäi Antonii, et alia referenda
fiint, eiufdem originis et inftituti: cum autem quae de iis
dicenda nobis client, neus ipfos feu adiones facras propius
fpeélant, eo nos conferimus. Sed pauca a nobis de noäur-
nis chriftianorum facris haud praetermittenda eße videntur.—
Vigilius fiue noclurna chriftianorum facra, illis praecipue
temporibus, quibus continuis fubieéti erant vexationibus,
(äVo th Kom JCi'JJva, inquit O RIG E N E S contra CELSVM,)
originem fuam debere, nullus dubito. Etenim, quamuis et
iudaeia vefpera naturalem diem incipientes fabbathis etfeftis
fuis vefpertinum quemdam cultum praemiferint ; tantum
tamen lilis atque chriftianorum vigiliis intercedit difcriraen
VC has ab illis dcnuatas vel ad earum exemplar informatas
efte, nemofortalîis, qui vtrafqueinter fe contulerit, arbitra-
tus fuerit, Nec in primis reipublicae chriftianae initiis clara
^deo exftant vigiliarum veftigia, vt eas ad iudaifmi reiiquias
referre poifimus: quae enim PL IN 1 VS de chriftianis retu.
ht ante ucem congregatis, multo diuerfi generis lunt. Atti-
gimus ïam ftipra vigiliarum originem, cum arcani difciplinâ
quam aräiflime coniunaam. Et fane, quam magnam quo-
que partem perfecutionis metus et erga martyres, ad quorum

(c) 1. c. p, 122,

fepulcra praecipue noaurna ifta facra haberi folebant, ad-
feäio, ab omni gentilifmi fufpicioneneutiquamlibeM Cgentes
enim eiufmodi conuentus ad defunélornm tumulos inftituilTe,
omnes fciunt) in hac re habeat, diffiteri tamen non poteft,
gentiiifmum non parum contulifle, vt, quas metus antea
iiiftituerat, yigiliae arcanae chriftianorum difciplinae non fo-
Jum iungerentur, fed pacatis quoque /Cliriftianorum rebus
in feftis praecipue conferuarentur ec celebraremur. Quam
valde aucem gentibus nocturna ifta facra placuerint, vel inde
perfpicuum eft, quod nec graecorum leges, nec Romnli in-
ftituta, nec iterata fenatus romani ediéîa (d) ea penitus tollere
potuerint. Notiftîma func Liberi ac Veneris peruigilia, eleu-
finaeCereris WÄvvt/^iJ^e?, facrificia denique noäurna, CON-
STANTINI M. demum auéloritate fubiata(e) a chriftianis
fub vigiliarum nomine, diuino cultui et feftorum follemnibus
adfixa, tantoque defenfa ftudio, vc non folum tot iterata
conciliorum inftituta, ea delere penitus nequiuerint, fed poft
tot ab illo inde tempore praetermifla faecula in pafchatis et
natalium chrifti follemnibus antiqua fua iuraobtineant. Quo
et pernoäationes in templis pertinent, Jhodie adhuc apud
graecos vfitatae, de quibus cuncflis fufius egerunt HOSPI-
NIA N V S feftis chriftianorum, K O R T H O L T m Pa-
gano obtreElatore, KLEPPERBEIN i/enVr^ vigiliarum fa-
tro et profano alii.

IX.

Haud obfcurum efte arbitror ex iis, quae fupra a nobis
difputatafunc, quantum a prima et pura fimplicitate, quae
praecipue chriftianam ornabat religionem, infequentibus tem-
pe-
nd) Omnia noHurna, ne nes duriores forte vUttmur, i» media GrAecîa
DUg»nd»s Theianus lege perfettt» fußulit, Cicero de Legg. Lib, H,
Cap. XV.

(e) COD. THEODOS. Lib. XVL Tit. X. I. 5.

poribus receflutn, et ex gentilifmo in eam translatum fit, vt
rel fplendidiorem et acceptabilem magis chrifti cultum üs red-
derent, qui a veritate adhuc erant alieni, vel imbeciiliorum
animis indulgerenc. Et fi arcana gentium difciplina, fi ipfo.
rumlocorum, qui cultui diuino, dedicati erant, ratio, fi
tempora denique facra haud exigua nobis de hoc genere fpe-
cimina et documenta dederunt; eadem fane nobis praebent
ritus, quibus res facras pofteris temporibus peradas efTe vi-
demus — Primum quod in cenfum venir, luftrationes funt,
vbiquefereadhiibitae. Equidem fi B A RO NI VM audiamus,
ex antiquiffimis temporibus et apoftoiica traditione originem
fuamtraxic, etiam fecundo poft CN.fteculo ab ALEXAN-
DRO I. R P. benediótae aquae in ecclefia confirmatus vfus
eft. Nec detuerunt mter romanenfes, qui vfc amiquitatis
au(flontate nouum rirum excufarent, ab ecclefia iudaicaeum
profeäum efle ftatuerunt. Verum enim vero, qaamquam
lotiones et luftrationes frequentiffi'Xiae fuerint npud iudaeos,
et in ipfis legibus leuiticis praefcriptae, vtrum rationibus phy-
ficis religione tedis, anethicis et typicis, non noftrum eft
inueftigare; tamen quantum inter illas V. T. luftrationes,
atque has a chriftianis fufceptas intercedat difcriminis, in
propatulo eft. Nec fane fuis rebus confulunt atque cauent
fatis, qui ex traditionibus iudaeorurn hunc ritum ad chriftia-
nos proi-nanafîe volunc, cum ex facris pandeélis fitclarinimum,
quam parum fuperftitiofa ifta confuetudo Seruatori probata
fuerit Si ab aqua expiatoria iudaeorurn deriuatus ritus
eft; abfurdum fine eft abolitum antiqui foederis ritutn vra-
tratilem, in Chrifti ecclefiam recipere, qui finguine fuo
mulco praeftantiorem nobis luftrationem praebuit. — -—
Equidem non negauerim cliriftiano.s homines primis tem-
poribus, manus antequam vel preces funderent, vel
quamlibet rem iacram peragerent, lauare folicos fuifle: ita
fakiin fuorum temporura radonem nobis defcriptam dedit

TER.

TE R T V L LIA N V S(f) : verum hoc externam potius pu.
ricatem fpedaffe, vel ad fummum, emblema quoddam fuiffe
ds animi pu^^itate admonens, quam aliquid expiationis habu.
iffe BING H AMI VS ault;51or eft. Vfus autem in quem
poftea aqua tranfiit meris locionibus antea deftinata , virtuf-
que fingularis ei tributa, clarKîîmo documento funt, haud
aliunde, nifi ex gentium difciplinâ hunc ritum profluxifiè.
Qiiaelibet fane aqua lauandis manibus erat idonea: recepta
autem mox opinione, de quadam luftrationis et expiationis
virtute aquae infita, ea tantum adhibetur, quae in baptifmi
vfu fuerat, fale deinde mifcetur, ritu mere gentilicio et ora-
tionibus ac votis follemnibus confecratur. Eadem nempe,
quae prifca fuperftitio, de faUitari aquae luftralis vfu fuis per-
fuaferat, infequentibus temporibus chriftiani quoque afotr-
fionibus iftis fibi conciliari poffe arbitrati funt, et hodie adhuc
fibi promittunt romanenfes. 'h icdS-ctgtrig inquit Socrates
apud PL ATONE M Cgquot;quot; «et« olt; KsiB-a.of4,èi xail Aoî/rfa, —
Kal dtnbsp;ttu^vta tavto, ev i^wüivt' âv x.aS'açov 'jrctçéx^ci

Tov dv^'çcùTTov Kcà koltÀ ro arùùfAd KArd, rîjv quot;^vxvquot;- Ita quo.
que benediótionis formula fe habet, qua Sal, eum aqua be-
nedida mifcendum confecratur : Exorcizo te cremura Jalis —
per Deut», quiteperElifaeum prophetam in aquammittiiuffit^
u fmaretur fterUitas aquae., vt efficiavis ßl exordzatum in
fatutem credentium, vt fis omHibus te fumentibus fanttas ani-
mae et corporis Et in oratione eiufdem ritus: Vtßt omnibus
fumentibusJalus mentis et corporis et qitidquid eó taUum vel
afperfum fuerit., careat omni immunditia (h), Hinc nonfolum
ante templorum ingrefibm aqua luftrali fefe afpergerefolebant
chriftiani more plane gentilicio, vti iam fupra demonftraui-
^nbsp;mus,

(f)nbsp;Dt Oratitm pag, 792,

(g)nbsp;Cr»tH./p.266.nbsp;t '

(h)nbsp;oßct de Ia femnine frtmt, p. XXXIII, fqq. edit, Papf. 1745»

F

mus, fed loca quoque intégra vafa, figna militaria, imagines-
et bruta denique animalia luftrantur. — Propitiata hino,
inquit Tacitus, per matronas, primum in Cnpitolio. deinde
apudproximwn mares vnde haufta aqua templum et fmulacra
Deae afperfwn eftÇi). Nota eft Matris Deum, templorum,
fimulacrorum et akarium luftratio apud veteres vfitata(k);
pari ritu templa, locafanéla, cruces, veftes, imagines, cam-
panae, figna militaria (1) luftrantur a romanenfibus, et fi anti-
qua roma deorum foiiemni ritu lauit altaria, eandem quoque
akarium lotionem follemnem die viridium fufcepit romana ec-
clefia, quam ita nobis defcriptam dedit BENEDICTVS
XIV. P. R. In vaticana haßlica, inquit, mos cft, vt ahfoluto
matutino — vniuerßis illius baJUicae clerus cboro egreffus fe
tonferat ad aram maxtmamfeu ahare tonfeJTwnis apoftolorum
iliudque antea niidûturn, vt ritus poflulat, canonici prima de-
inde ceteri e clera vino et afpergillis ahluunt (m). Videtur
quidem dilfonare, quod vino ifta lauado fiat; fed non vino
tantum, verum aqua fimul admifta DVRANDVS auâor
Éft (n). Et ne equi tandem et afini ipfi diuino fruftrentur mu-
tiere, venalis auro Roma, eos afpergit aqua benediàa in fefto
D. A N T O N11, vt prifciromani circenfes equos aqua e certo
}oco perita luftrare atque afpergere folebant (o). — Luftra-
lem aquam ad placandam Nemefin, ad inhibenda fafcina, ad
auerruncandam inutdorum oculorum perniciem, quam pluri-
mum valerè creditam, et eum in finem a gentibus vfurpatam

luiife omnes norunt. Eadem quoque virtus atque vis in ipfo

con-

(i) Attnäl. tit», XV, cap, 44.

(k) Cfr. spanhtm. ad Callimachî Lauacram PaUiâis,

(1) Cfr. Piceard eeremonies et coutumes religietffes, Tom, I part ïï

p.iis.%.nbsp;' ■

(m) -/«/«yï«175, apadnbsp;ï, c

(n) r c.fol. 345, b, 'nbsp;^

Co) Oft, Hambergerus 1, «tv

confecrationis ritu benediélae aquae apprecatur : fias aqua
exoTcizata adejfugandam omnem poteftatem immid, et ipfum
inimicum eradicare et explafitare valeas cum angelis fuis apo-
flat ids. Et in oratione ritus eiufdero; ' Quicquid in domibui
vel in locis fidelium baec vnda refperjeritcar eat omni immun-
ditia, Uberetur a noxa, non illic refideat fpiritus pejlileus^ non
mamp;a corrumpens, dijcedant omnes inßdiae latentis inimici, et
ß quid eft quod aut incolumitati habitantium inuideaty aut
quieti, afperjione huius aquae effugiat{ç). Nec défunt fàne
exempla quibus xa,volgt;cgt;!v fuam viitutem probauerit luftralis
aqua, vel in depellendis morbis, vel in ipfis eiiciendis et co-
ercendis daemonibus, fiquidetn fides habenda eft D. EPI-
PH ANIO ferio faltim hocaflerenti (q).

0/ curuae in terras animae et coeleftiim inanes!

Eadem quoque eft fuiîïminis ratio, cuius vftim a gentibus in
ritus fuos tranftulit chriftiana ecclefia. Nolumus hic in primas
origines atque cauftas inquirere, quibus motae, omnes fere
gentes incenfi vfum diuino cultui iunxerunc, et thure deos
placari polTe arbitrati funt. Vereor enim ne cauftatotocoela
ab ea, quam poüierior aetas Iinic ritui affinxic diuerfa praeci-
pue anfam ei praebuerit. Suflimigationes in facros chriftiano-
rum ritus receptae ad nos h. 1. tantum pertinent: Et fane,
fiquid video, haud ante quartnm faeculum religionis cultui
iunétaej et in altaribus chriftianorum incenfa thura funt,
Romanae quidem ecclefiae dotSores, ec in his pi-aecipue pur-
purati BARONIVS, BELLARMINVS, BONA ex
antiquiffimis temporibus et apoftolica traditione 'mcenfi vfum
iurque originem deriuare tentant, teftibus innixi, fi quidem
genuinifint, haud contemnendis. Sed accuratius eorum exa-
men facili negotio contrarium plane demonftrabit. Canonei
apoftolid primum locum occupant, vbi canone Udo (non ter-

F znbsp;îio

(p) OfSce de la femaine fainte. p. XXXV. XXXVI.

(q) Adu. Haetef. Tom. II. p. 136, 137. edit. Colon. lögs.

tio vti BON A E videtur) feu IVto fecundum verllonem Dto-
nyfv^ Exigui, ita jcgimusrnbsp;t^ iiovn w^.riv vém X'^^'oiv,

h qaxuaq TÎTov., n jaCpvA^çé^èv e^à TrçtKrdye^âctt n v^lç ^o
Kcâ t^cuov éiç dyUvnbsp;gt;iMnbsp;ru

ôeîkinbsp;Verum mifîà etiam de authentiae

horum canonum, quos tot cordati viri inter ipfos romanen-
fes, et m his praecipueDVPI Ni VS atque TILL EM ON-
TI VS pro fpuriis atque fuppofîtiis habent, quaeft^ne, fi

mcenft vfum religiofum probare inde velis, idem quoque
tentiendum effet de Ipicarum vuarumque primitiis, quas ta-
men in ecclehae vfum veniffe nemo facile dixerir. OfFerri
haec cunaa poterant, ad priuatum exoticumque vfum vt be-
nedicerentur; thura enim ad condiendos defundos, pra-
vumque odoretn expellendum effe adhibica, TERT V f
LIANVSauaorefî: ad adolenda vero altaria, tot teftibus
in contrarium plane tranfeuntibus, thymiamata oblata elfe,
vix inde probauerïs. Nec fîrmius fane teftimonium exhibent
verba HIP P OL Y TI a B E V E R E GIO in annot.: ad canon,
apofl. excitstù : myfe«rt Jê inquit dtnbsp;TTBvêoç i^fya,

iiért 'iurenbsp;ovre evfXMfxoL eKTeXeïrat. quae vt fîsura-

tum It-nfum praetermittam^ qui quidem BINGHAMIO
arridet, ad fîmilem locum Dan, XI. 27.fpeéïantetindepenta
poous e e vïdentur, quam quidqnam pro adolendi ritu in
ecclefiis chriftianorum recepto probare valeanc Verum

quantum ifti orationi, cui HIPPOLYTl portuenfîsepifco.
pi a falfario infcnptum nomen eft , audoritatis atque fidei
tnbuendum fît, ,D VPINlVS atque DODWELLiVS di-
lucide fatis demonftrarunt. Idem quoque de Litumia D
lacobt et Dwnyßo Areopagita fentiendum efl:, quorum teflil
monia, nec BONA emtareaufus eft; quae vero ex Iwa/
liano attulic, totiens contrarium plane aflèrente» ita compa-
rata funt, vt nemo de fi;ïuratofenfu iis verbis tribuendo fa-
elle dubitarequeat. Vnde ipfe BONA inamp;mitatem horum

tefti-

teftium fentiens, ex ritu antiquae ecclefiae iudaicae praeci-
puLim fiiae canfiàe petit fijbfidium. Efio, inquit, quod noua
res fuerit fuffimigatio in facris ethmcorum, at non fuit noua
in facrtficio veri Dei vt ex veteri teflamento liquet, ex quo in
nouuni flnxit. Quod fi ita fe haberet, mirum fane, qui per
tot et prima illa propius ad ecclefiam iudaicam accedentia
faecula adolendi ritus non folum ignotus atque infolens in cultu
diuino, fed quicquid eo facere videbatur, vti profanum et
gentilicium a chriftianis reiedum efle potuit. ATHENA-
GOR AS enim in apologia, quam pro chriftianis fcripfit cla-
rifiime teftatur, omnem fuffimentorum vfum ab eis non ad-
hiberi, fed rede de Deo fentire acceptabile Deo efle fuffîmen.
'o rov^Tou ^ctvroçnbsp;Koi Ttarij^ àv Se7reu dtfietroç, àvês

K'Jiovtjç, ôvê's TÎ^ç àiTO rm àvêuv zaï B-vfxtuy.oLi uv èvuvêtuç —
àAÀct êvcria dvTu fxeyi^yj stv yivuxruuyttv TtçJ^sTeivev Tovç àvçavovçÇr'),
En cruenta facrificia, nidorem hoftiarum, corollas et flores
vidimarum, thurifque incenfum, quaecundagentiliciaerant,
puro chriftianorum cukui oppofita ! Eadem quoque T E R -
T V L L1A N l fententia eft, qui in libro ad Scapulam ita dif.
ferit : Sacrificamus inquit pro falute imperatoris, fed Deo no-
flro et ipjius, fed quomodo praetepit deus, pura prere. Qiiid
autem per puram precem intelligendum fit, ipfe explicat, vbi
mox fubiungit; non enim egetDeus, conditor vniuerfitatis odo-
ris, aut fanguiîHs alicuius (s). Et in apologetico : Ei offero
epiwam et maiorem hofiiam — orationetn de carne pudica, de
anima innocent!, defpirittt faticîoprqfectam: non grana thtiris
vnius a[fts, non arabicae arboris lacrynias, nec duas meri gut-
tas, nec fanguinem (t). Ad quid autem thura adhibita fuerint,
declarat in libro de corona militis; Si me odor, inquit, alicu-
ius loci offenderit, arabiae aliquid incendo^ fed non eadem ritut

F 3nbsp;nec

(r) Legaf. pre chriftianis in BibJioth, Pact. Graec, Lat, Toi». I, p. 59.

(s) p. 553- edit, FrobeJï,

(t) p. 868.

nec eodem habitu % nec eodem apparaiu, quóagitur apud idola (u):
quae vltima verba, proxime antecedencia omittens, feu po-
tius diftorquens BON A excicauit (x) inde probaturus, iu.
cenfa quidem efle thuris fuflimina a chriftianis fed ritum ha-
bi tumqus diuerfum fuiflê ab eo, qui apud gentes receprus
vfii erat. — Ita comparata funt, quae ex primis rei pubii-
cae chriftianae temporibus pro hoe ritu peti poflimt teftimo-
nia. A quarto autem inde faeculo, quo pax per CON-
STANTINVM M, chriftianis data, et aha muita ex prifcä
gentrnm religione in ecclefiam translata funt, thuris quoque
vfas m ritus facros tranfiiflê videtur, Eqyidem Z OR NI-
VSCy) nec quarto faeculo hanc conftietudinem a chriftiani.s
aeceptamnbsp;CONSTANTINI M. oratione ad fan-

Bor. coetum^ EVSEBIO m demonfir. euans CYRir f O
BASILIO M, etZENONE VER ON. probare nidcur;
eamque ob cauflam, teftamentum D. EPHRAEM SYRI
vti dubium, argumentis motus nefcio quibus reiicit, CHRY-
SOSTOMI orationeminterpolatam eflè, et A M BROS I-
VM denique figurate loqui contendit: Quodfi vero, a
LEONE I. rom. pontif. qui circa A. C. CCCCXL. vixit,
id operam vehementer datum eft, vt vbique in vniuerfa ec-
clefia incenfi vfus reciperetur, haud procul abeft a veritatis
fimilitudine, iam antea et quarto quidem faeculo thura in ec-
Anbsp;figurate loqui

AiMBROSI VM, vbi fuflimmis mentionem facit, THEO-
dosio II. imperante, qui c. a. CCGCVIII. regniim adiit,
ciuililege iufllimeft, vt fuffimina adolerentur et in Aä. UI.
tencilii chalcedomnfis fecundi quod A. C. CCCCLI. habitum'
eft, tncenfipro memoria et anima PeriftertaeDeo oblati, men-
tio iniicitwr(z). Qu9e ita cunäa comparata funt, vt quarto

Cu) P. 453.

(x) Rer. Liturg, p, 397. edit. Colon. 1674.

(y) Cfr, Mifeell, Gromrtg. Tafc, II,

c«) Cfr. ZORNIVS. 1.C,

iam poft C N. faeculo hic ritus in ecclefia origines coepifle
admodum fit veri fimile. Verum enim vero, quocunque et.
iam tempore recepta haecconfiietudo fuerit, gendliciam eius
originem, vt adolendi ritum in facrificiis ethnicorum, ei
plane fimilem, quem hodie in facrificio Miiîàe obferuat roma-
na ecclefia fiiendo praetermittam, muldfarius incenfi vfus fa-
tis fuperque demonftrat. Praeter alias ' multas fuperftitiones,
thuri^ fuffimine, deorum apud gentes figna confecrata efle
vniuerfa teftatur antiquitas, pari ritu poft preces follemnes,
ritafque luftralis aquae afperfiones, fanäorum imagines ho-_
dienuna dedicat latina et graeca ecclefia (a). Irridet LA-
CTANTIVS gentes, quod ludkris hifce et ornatis, et
gr andibus puppis, vnguenta, thura ei odor es inférant QS)'. fe-
cunda Synodus oflauo faeculo Nicaeae habita decernitAét. VII.
Mviuificûe chrifti cruci, imaginibus Chrifti, B. Virginis, an^
gelorum et fanäorum rifjivjTiKn 7r^a(gt;cvv*i(riç exhibcatur et ofcu-
lis eae et incenfDrum^viA.K3tgt;iJi.eiruv et Imninum oblatione honoren-
tur(s)\ et vt nihil tandem fanäum et religionis cultui aptum
creditum eft a gendbus nifi quod diuris fumo luftratum quafi
et dedicatum fuerit, loca fancîîa, cruces, reliquiae, vafa,
eampanae, ipfa denique veftimenta adoleri coeperunt apud
chriftianos (d). Quam facili autem negotio hmc ad alias fu-
perfl:idones, ethnicis familiares progreflnm^ fuerit, vt hifce
nempe thurificadonibus fingularis quaedam vis atque virtus
tribueretur, malos abigendi fpiritus (imbecilles fane daemo-
nes, qui fumo expelluntur) , tum Energumenorum çxorcifmi,
tum' dedicarionis ritus, et ipfae benediäiones fuffiminis do-
cumente funt Quid enim vnquüm fuit, quod non timuerint
homines, qui(^in vniuerfa rerum natura, in quo inaneshq-

(a) Vid. PICCARD. 1, c, p, lit.

G») LACTANT. fol, 48.3, edit.Aldinâê, :

(c)nbsp;Cfr. ZORNIVS, 1.C,

(d)nbsp;Cfr. PI ce ARD, 1. 6.

nriinum mentes, fpem fibi atque folatium non quaefierint a
lolo Deo tantum exrpeäandum! — Meminimus fupra de-
ofculadonis imaginum in concilio Nicaeno commendatae; et
quanto fludio poftera aetas huic decreto fatisfecerit, tot fta.
tuae rom^nenfium indicant, totiens ofculatae, donec aurum
eis non folum facro quafi furto ofculis aufferretur, fed pedes
quoque et manus fandorum detererentur. Eadem de Her.
culis Agrigentini ore atque mento ofculationibus crebris at-
trito, CICERO memoriae prodiditCe).

X.

Tranfeo ad cbferuationem cuïtumque reïiquiarum. Et
nullum fane dubmm eft , quin a„.oris er'ga eosVeduT, qu
vitam pro religionis veritate dederanc, feruandis eorum rX
quiis primam anfam praebuerit. Verum quam valde ab omni
religionis cultu, cineribus atque offibus poftea exhibito, pri-
mis temporibus chriftiani abhorruerint, tune ex D A T H A-
NASIO et AVGVSTINO, tum ex aliis primae ecclc
fiae dodonbus perfpidtur : ^ et V1GIL A N TIV S, Barce-
lonenfis ecdefiae Presbyter, eum vti mere gentilicium im-
probat. Quid neceße eft, inquit, te tanto honore non folum
honor are y jedettam adorare illud, nefcio quid, quodinmodico
vafculotransferendocolisl — Quidpoltcerem Imteamine cir^
tumdatum aàorando ofcularts ? — Prope ritum gentilicium

videmus fub praetextu religionis introduBum in eeclefiis -Z
vbicunque puluifculum, nefcio quod in modico vafculo precioß
linteamine circumdatum ofculantes adorare (f). Nolumus hic

»nbsp;argu-

(e) VtrriH.lV. 43. ihiefl (agrigenti) mquot; aereßm„Ucrum if fins H,rcu.
Lu. q«on0nf»c,leqmdquam dix»,m mt vidifi fUlchifus^ e»,
vt rxaum e,s et „en,um f.ullo fit attritius. ^uod in pretiùus elL^tu-
Uttombus, non folum id venernri, verum eti»m ofcuUri fole»t. ' quot;

^^^PUnt?» aduerf. Vigilantium, p. 190. edit.

argumenta perfcrutari atque exponerej quibus cauflam fuam
defendere ftudet Hieronymus : haec enim, quae de reliquiarum
cultu diceiida eflènt, ad dogmata propius actinent, in ecclefia«
doärinam recepta, de quibus in altera huius libelli parte de-
monftrabimus : illud faltim certum eft, religiofamnliquiarum
pbferuationem pari ethnicorum ritui adcurate refpondere,
Sic JVlartis ancilia, lituum Romuli, cotem Attii Nauii, Vef-
tae cingulum, alia, quae in ciftis myfticis condiça erant, gen-
tium fuperftitiofa cüra aflêruauit, vti oifa, cineresj veftium
lacinias et linteamina martyrum atque fanélorum, capillos,
lac, interulam atque èinguUim B. M. V. lanceam, clauos et
frufta crucis Chrifti, fudarium, Ipineam coronam, aliaque
huius generis, in fcriniis ecclefiarum hinc iüinc feruant ro-
manenfes: et fi de cote Attii Nauii, de lituo Romuli, qui in
maximoincendio comburi nequiuerat, de aquacribro haufta,
de cingulo yeftalis virginis nauem protrahente, aliifque reli-
quiis innumera gentium facerdotes commlt;jnti funt miracula,
dequibusMlNVCIVS FELIX, CYPRIAN VS, CLE-
MENS ALEXANDRNVS, TER T V LLI A N VS,
AVGVSTINVS, aliique ex patri bus, daemonum haec
poteftati tribuentes, memoriae prodiderunt; haud lane di-
verfa ab his miracula fuis enarrant latinorum et graecorum
facerdotes, quae per reliquias iftas, vel ad dcpellendos mor-
bos, vel arcendascalamitates, velipfosdaemoneseiiciendos,
prodita fuerint. Omitto alia multa, vt ignes fatuos, condi-
taruin reliquiarum indicia, inuentiones facrarum imaginum,
quae ita cunda comparata funt, äc fi cx prifca Hetruriae difci-
plina petita eflent : quae enim plura de hoc genere erunt di-
cenda, ad ipfa dogmata faciunt praecipue, — Magnam cuni
facris hifce ritibus coniuniftionem habent procefliones follem-
nes, quae a prifcis inde temporibus in vtraque ecclefia, graeca
et latina in vfu fuerunt, et hodie adhuc in maxima hominum
frequentia et pompa celebrantur. Et de earum origine in
diuerfas valde partes ab eruditis difceflîim eft-, aliis a MA-
M £ R ^^ O Viennenfis ecclefiae epifcopo, quinto demum fae-

Gnbsp;culo

culo eas inftitucas eflè, aliis vero a CHRYSOSTOMO
vanis Arrianorum proceffionibus oppofitas fuiiTe aflerentibus
Verum enira vero rebus adcuratius confideratis, nullum fané
dubmm eft, quod ex antiquiorum patrum fcriptis perfpici.
tur Cg),qum multo ante iam in vfu fuerint, et obferuadoni
et cultui rehquiarum, illifque iamiam temporibus originem
luam debeant, quibus ad fepulcra martyrum amoris atque
pietatis zelo moti, conueniebant. Quae vero poftea accefl^e-
runt, etfimplici ac plano ritui adiunda funt, non folum ex
gentihfmi fuperftjtionibus originem habent, fed ipfum quo-
que finem proceflïonum peruerterunt. Nou funt facri anti-
quorum aegypdorum proceflus(h) Ifiaca pompa (i)„ Ccrealia

finbsp;ec romanorum, vbi areas geftan-

tes myfticas, librosque facros ec fiœulacra deorum praeferen-
tes, cum cereis ardentibus, veftibus induti candidis, ec
hymnos deorum cantantes, ad templa et aras procedere fole-
bant gentium face«dotes. C) — Pari modo hodie a ihuc roma-
nenfes in hebdomnde paflionis et in fefto corporis Chrifti graeci
autem in quibusdam fanctorum follemnibus atque hydroplio-
riis m maxima pompa procedere folent. Praeferuntur reii-
quiae in ciftis facris, imagines, ftatuae'et pupae fanftorum,
cruces , libn fandi. ardentes cerei : candidis et pretiofis amiéli
veftibus incedunt facerdotes, canuntur hymni , et fi gentes
in tranficu vias aqua luftrare, et floribus, corollis atque verb»,
nis confpergere lohn funt, nec hodie defunt flores in faris

iftis

(g)nbsp;Exhcnim numero praecipue locus eft TERTVLLÏANIZ/^ advxottm
C.^3 adquemB RHENANVSitadifTerit: Proccjßonnm ctrimonUs Z

eJfe ^d ex hot loco colligere potes, eert, non contemnendas.ßcum at ten-
lgt;onean,^^,etpuntateprecun,peraguntur. LE MOINE ecelefiarum vifitai
tionem hac voce, vbi in fcriptis antiquiorum,patrum occurrit, ind.petari
pu-at. Sed permde eft. cu,n ad ob-undum cultum conuenircnt,nec tal«.
?pf! dLCetquot;quot;nbsp;temporibus fieri pofle, «s

(h)nbsp;CLEMENS ALEX ANDR. Stromat. Lib VI O 631

(n CP A P VLEI VS Me^amorph: Lib. xi
O Infignem eiufo^di pompae defcriptionem dedit ATHENaEVS Life V. 7

toli.SPANHEIMmnousadCALLIM.F^«»,,»cwr. v. I2i,p.720.fqq;

----Çî

iftis chrîftianorurft proceflionibns, nec thura'J necaqua deni-
que benedida, qua circumftances ec arae in vüs hinc illinc
eredae confperguntur atqueluftrantur. — Infticutae olim
iftae procefliones, non folum feftisdiebus, qui diispraecipue
facri erant, fed aliis quoque de cauffis, vt in fuppjicationibus
ad auértcndam deorum iram, et ambarualibus, vt fruges
vberiores arua ferrent. Similes quoque fupplicationcs, ct
ad auertendas calaniftates publicas a chriftianis inftitutae pro-
ceftionesfunt(k) campique et arua circumeundo luftrantur ad
largiorem frugum prouentum a fupremo numine impetrandum :
Et fi tandem deorum gratiam, peccatorumque remifilonem iftis
fiipplicationibus gentiles fefe obtinere poflë arbitrati funt, haud
fane minorem fruélum.fuis inde promittere coeperunt pofterio-
ris aetatis chriftiani (I). Mitto hiftriones, tubicines, perfonato-
rumquegregem, alia huius generis, cum ex his quae modo de-
tnonftrauimus, ciariffime appareat, quam valde a prifca marty-
rum fepulcra adeundi confuetudine, diuerfae fint pofterioris
aeui procefliones,gentiliumricibusaudae, quidquod penitusad
eorum exemplar transforraatae.—De facris profedionibus.quae
hifce proceflionibus accedere videntur, alio loco diflbrendi erit
occafio. — Eiufdem originis eft ßaTTohoyict. gentibus vfita-
ta, chrifti cultoribus manifefta lege interdida. poft vero in
ecclefiae liturgias recepta, ec longe lateque diffiifa. Notifli-
ma eft eViJcAjfir/ç ifta gentilium, fiue tu deus es, fiue deä quam
praecibus fuis praemittere folebant, et bonorum tituii, qui-
bus placari, fibique propitios fuperos reddi pofle arbitraban-
tur. Vt enim femper fere homines, fecundum modulum
fuum metiuntur fupremum numen, fic et vanis cognomini.
bus, quibus ftulti deledantur, deos demulceri poffe exifti-
marunt. Et fane etiamfi eVlt;»Agt;;lt;rlt;f illa chriftianorum preces
non confpurcauerit (non enim ignorabant iêxura fandorum
fuorum, qui eos inuocabant) ; tamen quam magna hac quo-

G 2nbsp;«jue

(k) B ING H A M orig. ecci. Libr. XIII, Cap, I, XH.

(1) HO S P Ï NIA N V S, dt fcßh.

^ne m parte gentium et chriftianorum cultui, ab eo indé
tempore, quo homines diuorum ordinibus adfcfipti funt in
tercedat coniuneho, ex litaniis fanaorum perCpiciiùm'eft,
quae prifem graecorüm et romänorüm ßarroÄoykv adeo'
lapiunt, vt fi Lauretanam litaniam B. M. V. quadraginta
quitique Mariae titulis inftruflam, et hvmnum Offiai de im-
maculata conceptione B. F. (m) cum Orphids cöntuleris, nuï-
lum fane ytnfque mtercedat difcrimen, nifi quod gentes chri-
iii.mi vanuace (uperauerint — Mitte alia multa, quae hue
quidem facere vid^^ritur et a nobis in medium proferri pof-
ienr: non emm finis eftet, fi quae cunela vitro fe nobis oftc-

«HÏo^r^nT^'''quot;®' ^ canoniMtionis ritum, cum apotheofe
pr.fcorum romanorum. imagunculas et ramos löuis ad ar-
cenda fulnuna confecratös, cum pupi., erucibus et palmae
et üliuae frondibus confecrdtis n), frufta panis facri de facri-
ficiis demi ofiin aft'ruata, cum pane benedifto, nouiïîîma
verba m facris gentium, cum dimiffionis formülis poftea ac-
ceptis, matutmas deorum falutationes, prima, fecunda et
tertia hora mftitutas cum matutinis offidis et horis csnoni-
as, vti vocantur, fi cooceptas denique precum formulas,
quarum magnam partem BR SSONIVS coljegit, cum
chi^ianorum litaniis, n. 'iXci,^,nbsp;^X^v^to,, pari modo

hodie a graecis et ruthenisvfurpatum, Vti apud gentes olim

in v(u fu.c O^, conferre veiîmgt;,s ^ ClariffLum eft ex h^

quanta tenantue prifcis rit;büs adhaeferint ad Chriftum con

V I'pVa f ^quot;''gendum fuerit, cum tonfnetuänem,
vt .^RIANl verbis vtar, praeualere et tmcere d^bviffèi
tentas. 7 ranfeo ig.tu-r ad ea, qune de perfonis facris Vti vo-
cantur, nobis monenda reliqua funt,

_nbsp;XL

Quamquam negari prorfus nequeat, a primis inde rei
publicaechriftianae temporibus, diuerfos iamiam eorum o2

r cJ* ZOrPNH . T/ Vquot;nbsp;p I.fqq.

dirieS etab ïpfó Sértiatore inftitutos fuifre Cp)^ quibus nempe VC
eorum temporumfatlo exigebat, ecclefiae cura committeretur ;
fimpliffimam tamen eorum conditionem et ab ea, quae poftea
óbtinuit, valde diuerfam fuiflè, tum ipfa ratio demonftrat,
tum clariflïmUm erit vnicuique, qui prima illa tempora, cum
ppfteris faeculis conferre velit. Etenim, vr externus reïigio-
tiis cultu.«; j permultaset permagnas-infequendbus tempori-
bus immutationes fubiit, et a primis et puris fuis originibus
remotus ad exemplar gentium muicis partlbus informatus eft,
idem quoque fatum facerdotalis ordo fubiit, neque ab hifce
immutationibas intaélus plane et intaminatus eflquot;e potuit, a
quibus fandiflima religipnis adyta haud aliéna fuerunt. Ni-
hiium profedo a feopo atque propöfitö nöfl:ro rçcederemus,
fi quae cunda, vel ex antiqua Synagogaequot;forma fèruata ^ vel
éx prifca templi hiefarchia, in ecclefiam hac in parte recepta
func, examinare vehinus; VtrUmque enim faéïum efl^e extra
ömnera dubitationem pofitum et a VITRINGA (q^,
D ALE(r), VSSERIO(s), aliifque virïs doélis, quiChri-
flianorum et lüdaeoruiti facerdotales ordines inter fe contule-
tunt, fatis fuperque demonftratum eft Neque noftrum eft,
în orrinéS atque fingulas facerdotales dignitates gentium et
chriftianorum inquirere, et cum V E YREL 1 Oft) romano-
ïlim pontifices, flamine-s, archiflamines et proflamines, cum
Papa. cardinalibüs, archiepifcopis, patriarchis ahifquecom-
ponere: vereorenim, ne. fi externae tjntum fpeciei habea-
tUr ratio, pari modo cum Tibet. noFum pontifice, et mino-
fum ordinum facerdotibus conferre eos poflïs, et ipfa Veritas
illudatui?. Ad ea igitur animum aduertamus, quae clara adeo

G 3nbsp;nobis

(p) i Cor. XII. 28. Èph. IV, li. i^»

(q) De Synngóg» iieteré,

(r) Dipri, de crigint et Progreffu UdoUttine it fiifeffiitUnis,

(s) De Origine £pijcpperungt;,

■ (t) I. C.

nobis gentilifmi veftigia produnt, vt nullum plane dubium
reliquura fit, quin ex hifi:e fijntibus profluxerint: et lùc ipfa
hiérarchisé ratio primum fuo iure locum occupât. C^iale et
quam exiguum fane fuerit in prifca iudaeorum ecclefia, regmn
m CAS res imperium, quae ad cuitum diuinum fpedant, ne-
minem fugit Etiamfi enim, quod ILL. MICHAELIS
vifumeft(u) fumma et in hoc genere, penes i-eges poteftas
fuerit, ettanta quidem, vt fummos quoque pontifices munere
demouere e-c morte multare potuerint ; nullum tamen eis in
iplum cultum lus atque poteftatem fuifle, fed cundaafacer-
dotibus, quigenuini erant legum diuinarum interprétés, pe-
^ndiflè, tum ex ipfis legibus mofaicis, tum ex antiquis hi-

Perfpicuumeft. Eadem quoque
poft exfuhum babylonicum nonfolum feruata forma, fed

lori iure, adeoque auda eft, vt nonfolum de rebus facris
omnis poteftas penes fynedrii afi'èffores e/fet, fed ipfae quo-
que res ciuiles iudaeorum ab eis adminiftrarentur. Et haec
fane primitiuae fuit reipublicae chriftianorum ratio, quae ad
Jynagogae eXemplar formata erat, et vt in mukis aliis, in hoc
quoque non pauca, a iudaeis, vnde exierant, feruauerat.
Maxima epifcoporum et cleri audoritas, a quibuscunâa, quae
ad res facras atque ecclefiae formam faciebant, ordinabantur
atque dnudicabantur. Verum enim vero, vt poft pacem
rebus chriftianis datam, multa ex gentilifmo in ecclefiam
translata lunt, ipfum ecclefiae regimen immutatum eft

Maxima quidem femper manfit epifcoporum audoritas et mull
tis partibus aCONSTANTlNOM. eiufque lucceflbri-
bus auda eft; idem tamen fummum ius, quod ob pontifica-
tum maximum imperatores olim in gentium facra obdnuerant,
in fe conferunt, et vd de rebus omnibus, quae ad fiera cul-
tumque deorum foedabant, cognofcebant, Icges de iis fere-
bant, rerumque fimul diuinarum humanarumque erant iudi-
ces, pari modo aCONSTANTINI M. inde aetate, ex

qu«

(u) Cfr.nbsp;m^u

—^—sr

quo chrîftiânî imperatores efle coeperunt, ecclefiaftica négo-
cia ab eis pependerunt praecipue, et concilia ipfa de illorum
audoritate maxime habita funt. Zovs^ùi inquit SOCRATES

Kail TOVÇ ßctcrtheT^ Ty ko^M Te§iAa,f^ßdvo/u,ev, hinnbsp;oS x^i-

^f^ctvTo, TÄ T^Ç EKicÄiia-Tctg ^^ayfiara fi^TtjTo dvTÙv,
iiäii dt fJLtyf^oi cróvoèoi r? dvTuv yvuft^ yeyóvei(nTe KcùyivovTatÇx).
Vnde et ex Titt. l. —'7. libri ^nmUu/tinianaei codicis VAN
DALE oftendit, paene omnia ad Ccclejiam chriftianam fpC'
äantia per Auguftos fuiße ftatuta et torreamp;a. Nam quae,
addit, ad SS, Trini tatem et fidem eathoUcam, quaeadecclefias
et ipfarum priuilegia, quae ad epifcopos et clericos, quae ad
epifcopalem audientiam, quae ad haereticos etc. denique quae
ad SS. baptifma, ad fepultur as, atque ad alia plura per tine-
bant, a cbrißianis imperatoribusdirigebantur, corrigebantur,
iubebantur aut vetabantur, iure pontifie atus maximi, quod ad,
ipfos per poteft at em caefaream, cui is pontificatus antiexus erat^
deuoluebatur (y). Equidem non negauerim, quod viris doéVis
vifum eft, CONSTANTINVM M. pio motum zelo ni-
mium fortaflis rebus ecclefiafticis fe immifcuifl^e, quod ex
vica, orationibus et epiftolis eius ab EV SE BIO nobis con-
feruatis facile perfpicicur; camen non minorem partem in hac
re pontificis maximi dignitatem habuifl^e, variis veterum tefti-
moniis aVANDALE comprobatum eft (z). Et quanto
iure in hoc genere Imperatores gauifi fuerint, late adeo pa-
tente, vt nonfolum epifcopos munere luo multarent, eos qui
ob a-uaritiam et immunitates clericis conceflas facerdotium
amplexi fuerant, clericis eximerent et ciu-itati redderent (a),
de rebus ecclefiafticis cauflàs inftituerent, fed ipfa concilia con-
vocarent, et res, quae tam ad dogmata, quam ad ritus fpe-

dabant,

(ji) tiifitr. Prmm, Lthf. t.

(y) V. DALE dtßertatients IX. dt antiquittttihuJ et mamtriiMs, p. 18$.

(j) 1. c. DifT II. Cap. I. 2,

(a) Cfr, BinghAtn. in ongg, eccl. Lib» V, Cap. III. f 15.

a^ant, velïpfi, vel percommiflàriosordinarent, Arianifmi
niftoria a Conftantini M. inde temporibus documento eft
Quod ad reditus facerdotalis ordinis attinet, eos primis ec-
clefiae temporibus, praeter exigua quaedam legata, oblacio-
nes vel heb Jomadales, vel menftrua^ fui/Te, BIN GH AMI.
VS. ALBASPINAEVS, aliique demonftrarunt. Verum
et hic infigneni quoque immnnationem paftke funt res chri-
ftianorum, et ex quo Chrifti cultus in roma no iinperioftabi-
htus eft, nonfolum exiks reditus, quos ex oblationibus et
defunaorum legatis poifidebant ecclefiae miniftri, Caefarum
hberalitate valde auóH funt, fed ipfa quoque gentium templa,
cum bonis, quae iis annexa erant, ad chriltianos tranfierunt.
Qviamquam enim, vt in eiufmodi reformationibus accidere
plerumque folet, magna redituum eorum pars, quae myfta-
rum ohm gregem aluerat, in aerarium Caefaris tranfiret, vel
amicis principum obtingeret, haud exiguum tamen 'inde
frudum coepit ecclefia, cuius nempe miniftris, munificentia
Gaefarum, ftipendia ex aerario publico data funt Paria olim
de publico ftipendia Diali flamini, Pontifiai, Veftaeque vir-
ginibus Numa ftatuit(b), aliofque praeterea reditus ex agris
atque beneficia gendum facerdotibus fuiffe, quae vel a cslle-
gio pontificum, vel a priuans, vel ex reipublicae aerario
erogabantur, LIVIVS(c), CICEROCd) SVETONU
VS(e) memoriae prodiderunt. — Idem fatum, quod ipfum
ecclefiae regimen fubnt, a facerdocali ordine abelTe plane nc-

Suiuit. Et hic primurn omnino locum obtinent Exoniflae
liffiteri fane nequit, primis iamiam chriftianorum tempori-
bus exorcifmum in vfu fuiffe. K«t vtlv , inquit IVSTI-
gt;JVS MARTYR, ot m^evovTeg sm rov iuvçoUra fVî 'novrtg

UiÄeiToO

(b)nbsp;LIV. I, Cap.

(c)nbsp;Libr. XXX.

(d)nbsp;Öraf. dt uruJpÜHm reffenßt.
(c) Vit» Claudii Catfufis.

-==nbsp;f7

piXcirov 'ifjTovv Kv^iov , Tct i^aifióvict wavTct Keu '}f;,fvpLe*jTg,
vove^à, e^oflKii^Qvreç viroTeura-ónevanbsp;^i-uv (f): amp;

TERTVLLIANVS: Edatur, inqt^it, altquis fub tribunalibus
veflris , quem daemone agf confier. lujfus a quohhet chrifiiûno
loqui fpiritus ille, tam fe daemonem cotftebkur de vero, quam
alibi Deum de falfo{^. «^ndeclarifllme patet, quod egregie
a BINGHAMIO demonftratum eft (h), prj.inis illis tempori-
bus eieélios quidem daempnes, at -nondum /in^larem in ec-
clefia exorciftarum ordinem inftitutum, fed cuilibec.chriftia-
no , aäos a malp da.emone fanandi facuksteraf onceffam fuifle.
Vt vero fenfim, .quomodo ipfe ftatuit BONA (î), fuperna
dona in ecclefia ;defe,eerant, atque ifta inualuit opinio, omnes
ab infantia daem^one quodam obfelTos eife (k) yti ex catechu-
menorum praeparatione, a quibus crebris exfufllationibus
daemones, fcilicet, leJiciebantur, perfpicuum «ft, pecuiiaris
exorciftarum ordo eft inftitutus, et yti prifca Roma,incanta-
tores fuos atque augures habuit, fi non integrum ac fingulare
collegium exorciftarum accepit ecclefia, quale augurum apud
gentes erat, prdo .tanien exorciftarum inftitutus eft: et vti
.exorcifmorum libros gendum augures in jnanibus habebant,
vnde carmina et facra verba praelegebantur, fimilis quoque
liber, qui exorcifmi formulas continebat, exoreiftis in ordi-
natione fua ab epifcopo tradebatur, fecundum Canonem Vil.
Concilii Carthaginienfis : Exorcifta cum wdinatur, accipit de
manu epifcopi libellum, in quo fcriptifunt exorcifmi. Vtrum
vero Salomonaeus liher ïw^nt, qui mirabiles fecundum NICE-

.....TAM

(f) Aiu. Trjiphonem.

Cg) Apologet. Cap. 23.

(h)nbsp;Origg. Eccl, Cap, III. Lib. IKnbsp;*

(i)nbsp;Rerum liturg, Lih, I, Cap. IV, f, 423.

TERTVLL. de anima Cap, 5.nbsp;■

H

TAM CHONiaTEM (!) daemonum eïïöéaeioriéé èóntinebaf,-
an E'lfiebi liber, quem inter ipfos SS.librosretulicTERXVL-
LlAN\quot;S(m , an alius denique^ non noftrum eft difqui,.
rere, — Em fdem originis effe videntur Ottiarii^ Manfiona-
rii Cuftodefque ecclefiarum, qui, quantum quidem ex filentio
fcriptorum pntnorum temporum perfpicitur, in primitiua
ecclefia nondum inftituti, et tune demum accepti efiè viden-
tur, vbi maiori cum pompa celebrari et ad exemplar gentium
formari coepit cuitus diuinus. Sed quod maximegentilifmum
prodir, caelibatusclericorum eft, atquefolitariaVita, quae
inl^uentibus temporibus in ecclefia chriftiana iriualuit. lu-
daei quidem antiquifTimis iamiam temporibus Naziraeos fuos
atque Rechabicas habuerunt, et qui poft acGeftërunt, Eftè-
nos n), qni certiS quibufdam vons adnridH a non nullis ab^
ftinebant, folitariimque et contemplatiuam vitam agebant^
ab ea, quam rigidiores inter chriftianos homines amplexî
funt haud alienam: nec defuerunt inter Romanenfes ^ qui.
monafticae vitae originein ex illis temporibus deriüare, quid-
quod ipfum Eliam prophetam primum ordinis fui fundatorem
fuiftè volunt: fed neminem, qui vtrofque adcurate confide-*
rauit fore arbitror, qui chriftianos monachos, facerdótum-
qu^caelibatumexillo fonte deriuare poflit (o). Ita potius haecï

po-

(Onbsp;Manuele Ccmtneni.

(m) tihr. As hulittt mttliebri. Cap. g,-

(n) Eireniç, qui a cibis cjuibusJam âMineknt, et fi)!!tafiàtn
agebant vitam , nullum plane cumrd gionelu :aeorum commercium ;
cerre ad reügioncm IiicJaeoram, et^rum feftj referri nequit; ab Ae-
gypfiis potius et pythagoratis org nem fujm träxir, vti BOV'L XN-
GEKîVS demonft fault, veterumqye ttfllimonHs comprobauit in
Antiqnite eUvsilée Liv. II, Chapi 2.-

(o) Niziraeorum vota cum iis, quae monachi praerfant, eontuütDÄS-
SOViVS in fifiguljri ^^mudrèiie i^etis S^ßraeornmeiMemifiici^. Kt-
hnn 1703. Njziraeatum autem iftum ap. liidaeos, ex /(e'gyptlorum
fupe-ftirione profluxifle, et in hoc vt in multis aliis imbcciliitati pp-
puïi fui indulfjfft Deum â SPENCERO aliisq,ue ftds fuperque demoiï-
ftrstumeß.

potius haec cotnparata funt, vt praeter fuperftitlonem merum
gentilifmum in caulTa fuiffe, nullum dubium fit. Magna fem-
per fuit continentiae et conferuatae virginitatis laus apud pri-
mos chriftianos, ex male intelledis puto facrae fcripturae
Jocis; infanaenim profeäo eflèt religio, et mtliram et ipfum
a Deo inftitutum ordinem euerteret, ac leges praefcriberet,
quae ad genens humani conferuationem violandae effent ne-
eeffario, et terram ipfumque coelum elfent depopulaturae,
xjuae caelibatum, cafti/Iimum licet, iuberer, feu commendaret
tantum; nunquam autem haec a legitimo thoro abftinentia
lege quadam conftituta, nunquam facerdotibus praefcripta
aut commendata, potius a faniori patrum parte, cum in con-
cilio Niçaeno quaeflio de hac re inftitueretur, et ab ipfo cae-
lihQ Paphnutio, magna cum indignadone reieda eft. ka
quoque a primis inde fuis incunabulis ad extrema vfque tem-
pora ludaeorum fenlit ecclefia, neminemque facile inuene,-
ris, puritas licet, et abftinentia ab omni mulierum commer-
cio, certis quibufdam temporibus, praecipue vbi res diuina
facienda erat, vehementer effet commendata, qui vel ex fii-
cerdotibus, vel ex Naziraeis atque Effenis ad caelibatum
lege

aut voto adftridus fuerit. Apud gentes autem quam
valde facerdotum coelibatus commendatus fuerit, neminem
fugit. Documento funt Veftaks virgines , feuera adeo reli-
gione ad caftitatem obligatae, vt quae inceftu fe pollui paftà
effet, viua defoderetur, et ipfa.e leges Rornanorum, quibus
nempe fancitum erat, vt propter facerdotium bona ^raîia
diffolui matrimonium poffet (p). Qiiid quod tantum^ adeo
gradum infaoia conlcenderat, vt multi femetipfos euirarent,
quo maiori puritate facerdotio fungi poftènt. Qualis erat
turpis Galiorum grex, ad quorum focietatem nemo admitti
poterat, nifi fi armata manu perpetuae caftitati in feruitio

H 3nbsp;Cy-

(p) Cfr, Digeft, m, XKir, Th, I, £î, l^, mm^iemmm,

Cybeles fefe déûouilîet(q). Nofö cum viris in antiquïtatibus
Verfitiffimis in primos fontes atque origines peruerfae huius
religionis inquirere: conÖat enim deforme hoc' çaffitatismon-
ftruin in oriente iiï lucern primum editura?, in fcholis Aegyp.
tiorum nutritUttî et edudum, et fimut cum religione et phi-
lofophia per Platonicös et Pythagoraeos adGraecos et Roma-
nos franslütum elTê, Ita quoque in orientali écclefia primas
origines coepit caelibatus et cofruptae caftitatis fludium: et
quamqiïam haerécicis pfimum quibufdam proprium atque'
pcculiare; effet, vt quam frugalitate et império in falacis cor-
poris aefÈuantes affeéïus acqùifefe caftitatem euangelii leges
ïubebant, ferre mediifque illicitis confequi ftüderent,- quales
fuerunt Ebionitae et Cennthianf apoftoloruril temporibÙS,.
qui vanam et perüerfum philofophiae genus chriftianifmo
iunxerunt(r;,' Valefii deifide,- Tatiarii, Montaniffae, Èncra-
titae, Euftsthiani, aliique huius farirîae homines, quorum'
cortatibus, ne lafe fèrpens malum ipfafnécclefiani peruerferety
grauiflimas-et feueriffimas leges concilia oppofuerunt; tarnen
non vltimas chriftianorum partes ab hac contagione infedas
fuiffe, ORlGENîS(s) fànéli et eruditi viri, àliorumque ejif--

émv»

(çtgt; PLlfCiVS Hiß. nai. tib, XXXV. 12. et APVLEIVS iJh. viil qùî
mutrus eft in f audibus atque fceleribus Gjllorum enumerandis, coll.
LVCIAN, de Ifia Syr. Cybo leni enim ef Syriae Deam cigt;gnata valdtf

nnminä fuifle, et vna eademq'ue religione culca mytiiographi docenf.

(r) Vid. I. Tim. IV. 3'. vbi Effcrios3{) Apofîolopi âecipue tangi SCHÖETT.
GENIVS arbitratur in herh thdmUd, p. g^^. ficet énim ä matrimo-
nio non protfus abUinefenr hflLni, adeo ta'mert ari^oftos termines
atque limites podiev'jnt côniugii, vc vbi vim fobolem prbcfeandi na-
fura denegâflèt ab vxaribus abftinerenf, eteo?, qui faufte viuere cu-
piêbant, ab omni re' vxoria amouercmv Cfr.KlESLINGî. dg tegg, tdof^

firca fitcerddtes. p. I38, lij(l.

(s) Duae pofifîimum ^aulHe exfeftlonîs recenfentur ab Cirîgenequot; cómmif-
fae; altera, vt fufpicionem, quam ob priuatas fequioris fexus infti-
tutione» incurrete poffvï euiràrel, altérai vt in itinere per arâbianï

fo«f..

émpla probant, qui vei fibi metipfis rrîanûs intulefunf, vel itaquot;
cum vxoribus, quas antea duxerunc, vixerunt, vtomnècura
eis commercium fugerént, fijrörumqué locO eas haberent.
Hinc ATHEN AGORAS: to i» ■^âçamp;evtà inquit, kcä iv ivv^Xquot;^
fietvcU, fiàxkàn îTf^iV^'tr* fa öe^^t): donec lege tandem et
voto inuiolabili ad caelibatum facerdotalis órdó arömanópoii-
tifice adftringeretur; iriquor vtrüm jiroXlt;fflt;i« quaedam,' art
gèntilifinüs maiorem partem habuerit ^ aliis diiudicaudum re-
hnquo. — Maximam cütn hoc' cogifandi geriere cfoniunàio-
ném habec^ et ex iifiiem! foritibüs profiüxit mónaftica ét foli-
taria vita, quanf vbï exfcindendi quafi furor deferbüit,
chriftiani ampiexi funt. Frimi huiós viuendï generis,- qüod
tertio iamiam faeeulo iri eccfefia ortum eft, PAVLLVS Thé-
barius et ANTÖNIVS audores fuerunt, qüofufn alii MoiC
eicerripla fecuti et imitati funt^ doriec ingens artachoretarutn
et afcetarüm grex nonfolüril deferta ét foütüdirieS, fed vrti-
verfam qüöque ecclefiam iriufridärec. ^ PrimaS huiüS inftituti
cauffas in virtuds ferueriti ftudiö, êt finifira legutn Eüangeliï
explicatione quaerendas eife, nemo facile dubitat Saluta-
reni énim cognitionem honeftamquê vitarriadfutura;nïfalutens
confequendam rieutiquam fufficere eis perfiiaftim erat, ied ad
fummam perfedio^em tendendurti, et ëö vfque ériifendunS
eife, doriec totüs in deüni animus abfOrberefut', vt ANTO-
NII verbis rtar : qvföd fieri prorfus non pofte ärbitrabäntur,
nifi curidacüm teliquis höminibtis yihcula atque riexUm fo-
ïuiffent, muneribus publicis feafadicaiïéiït, bona fua paUperi-
bus dif^-ibuift'enf, deferta adirenf, et totani ibi méritem id
Deo inhxam haberent. Qyo maiöri autem ftüdid in hoe co-
gitaridi atque viüendi gèrius iriquirimus , primis ôc ianiöribüS

H 3nbsp;thri-

^oé(iorum hominuifii infiiftus efFugéréf. Sej Platoftifniüöi tiffnifeftl
vérborum Pauili et Chrifti explicationem praecipue in cauflà fuiflè
magis eft verifimlle. Cfr. KïESLlNG, Ij c, p, 164,

(t) jfftlog. fró ChrifiUnu Cap, iXViU

cbriftianL«? prorfus alienum, et ipfi ratiori adiierfiim, eo m^.
iorem deprehendimus gentilifini imitationem tl tum peruer-
fifiima fiiperftitione confenfiim. Qiioufi enim ipfiun hoc co-
gitandi genus fpedamus, haudaliunde, nifi fi excorrnptagen-
tium, Aegyptiorum praecipue et Graecorum phijofi)phia at-
que reügione originem ducit (u), quibus nempe perfuafum
erat, ad fimilem perfedionem, quidquod ard ffimam cum
Deo coniundionem peruenire homines pofic, fi abftradioni
et meditationi totos fefe darent, commercium cum aliis fuge-
rent, et feueriori vitae difciplinâ mifi:rum corpus caftigarent,
ItaCHAEREMON teftatur, gentisfiiae, Aegyptiorum puta,
facerdotes, omnibus relidis negotiis, t? rm Bsuficc
httinbsp;fefe darc, et c^.inbsp;r? ^ud ymiret kui i^ttvou (x).

Et facerdos qmdam, (Aegyptius) mqdk Pater quidam äpud
COTELERlVM(z) defcendens aliquando in Scetin, venit in
cellam meam, ibique permitauit. Videns autem monachorum
viuendi rationem ait mihi: ita agentes, nihilne confpicitis a
Deo veftro? Dico: Nihil/ Excipit facerdos: Certe nobis
facrificantibus deo noftro, nihil ille a nobis abfcondit, Jed fua
myfteria reuelat. Si vitae autem rationem fpedamus, haud
fane dmerfiis focietates atque collegia gentileshabuerunt, quo
mendicantes fyrigedeaefacerdotes, Curetes, Gallos, Cory-

ban-

(u) Oppónunt plerumque Romanenfes Pharifaecrum, Sadducaeorum,
Therapeutarum, Eflencrumque exempla. quos ita feie dcfcriptos no'
Ijis dedit PHILO, vt eorum vitae ratio, monafticae vitae valde tef-
pondeat. Sed omnes ifti vxorati : nec deferta tenuerunt Pharifaei et
Sadducaei, fed in ciuitatibus hinc illinc finguli vixerunt, publicisque
in republica muneribus funai funt, Vndç autem hae feüae, niii ex
philofophia Ifta, quae pertotum orientem difleminata erat ? Cum N«,
ziraeis autem, Rechabitis et filiis ptoplietarum nihil monachos com-
mune^habere oftendit HOSPINIANVS de ongint » fro^r, Mrnathmu

(x) PORPHYRIVS de »ißhentU Lih. IV. g,
(jr) Mo»nmm, Ecel, Grm. Tm,l,f, fgl,

fcarites, ariiaHumque fratrum collegium refert HOSPiNM-
NVS(z\ Longum nirais curriculum dtmetindum nobis eifel^

fi quae cunéla de hoe gcnerc in medium proferri poiïènc ex*
aminare, -ec fingula cum fingulis componere velimus, adum*
que ageremus, cum diuerfa baec inftituta doélifiimi in hoe
genere viri iamiam perfecuci fint(a): qno enim penitior
quaeftio inftituitur, eo fane plura deprehendentur, et pauca
reliqua erunt, quae ex hifce fontibus non profluxerint. Tamen
filentio prorfus praererire nequeo flagellantium ordinem, feu
diram potius ec cru^^ntam fuperfticiónem, quae chriftianam
focietatem contaminauit. Ec hoe quidem hominum genus,
Vti fingularis ordo A. C. demum 1260. fecundum HOSPiNIA-
NVM (bj ortum ec infticutuni eft. Sanguinariae tamen hoe
poenitentiae monftrum, prius iamiam in ecclefia natum et
eiufdem, cui gentiles dediti erant, feuerae et plane Euange*
lio indignaè difciplinae proles eft. Nota func [.upercalia Ro^
manorum (e), religiofae lacedaemoniorum flagellationes ad
aram Orthofiae Dianas (d) aliaeque virgis et contortis flagrig
eruentae poenitentiae atque expiationes, quibus in faeris

Bel-

(2) Î3e origine et frcgreffu monuciafus. Lih i. Cap. IXi

(a)nbsp;DEYLING. in Ghferu facris Part. III p 543. dé Jfceiisi- REIM,«
BOLDÎ Hiß.de Antonimiu WALCHiVSnbsp;Ecc/e/S««.
Cap. II, S. VU. BINGH A iM. in Origg Eccl. Lib. VIL HEBENSTREIT
Diff. Ue Eremitis. FLEVRY in biß. Vol. XX. Hifl. Eccl; praemijja. allj

(b)nbsp;/. c. Lib. VL Cap. XXX.

(c)nbsp;Cfr. POLYDORVS VERGIL, de ren Tnusnf. Lib. VlII. Cap. 6. Ro.

tnxni lupercaUa ludicra (ehbrantts nudi fer urbem incedebant ac Uruatt
fixgellis oiuios caeJeb.tVt, Qiiod/i longtHi liceit hutusce verberationis erii
ginem tjuaerète , ego ab i:£jptii! fumium äixerim , ß quidem teflé Her:
doto, illi daemôrà rn'ximo -v-xic-^m multis cjertmoniis immolare folebani '
quoi fitfrißciUtii dum nrjeh^t, bmnes ^erherabaniUr

(d)nbsp;SEXT, EVIPIR. Py

rth. Hypn;yp. Lib. UI. Cap. 24. XUxmks'inl rS ßui.
f.lt;.ov OpSualcis 'A^ré^uiè'lis /uxs-i^ovtui tcm^ùs vjtîg ri XoXX^t sul rS

ßiH/HOV TÎjs ©«« ytviäxt (Vffiii^

Hnbsp;---

^eîîonae atque matris .deum, referente APVLEîO (e) , d^-
rumiram auertere, coeiumque yulnerum ,crudelitate mereri
jftuduit fanadca gentium fuperftitio : et fi terga olitn fua ro-
.inanorummulieresluperdspercutienda dederunt, idem hodie
adhuc in fterilibus mulieribus hinc illinc ritus peragitur a ro-
manenfium facerdotibus, quae yt foeçundentur ad miraculo-
fam B. M. V. imaginem flagris a facerdotibus caeduntur, vt
quibus Venus non fauit. Maria faueat (f). — Eadem quo-
que nobis fefe qfferunt gentilifmi yeftigia, ybi diuerfa facer-
.dotalis prdinis veftimenta nobis examinanda fumimus, ^n
quo, vt in multis aliis a prima et pura .chriftianifmi fimplicita-
te pofteris temporibus rêcefllim jeft. Et primis quidem iam-
Jam faeculis faftum quemdaqa circaJacerdotales veftes, vbi
.diuinum praedpuec.ultum obîbant, obferuatum fuiflè, non
negauerim ; tertii cette faeculi hiftoria mentionem facit pre-
lt;tiofarum veftium romani epifcopi : tamen fingulari veftitus
genere facerdotalem prdinem prima illa aetate iam diftindum
fuifl'e, nulla certe funt yeftigia. Data autem pace aclibertate
rebus chriftianis, cum fplendido cultu quem ecclefia accepit,
peculiaris quoque et multo fplendidior atque prnatiqr habi-
tum çlerum a laicis diftinxit, et pretiolis,' auro, gemmis at-
que argento ornatis veftibus indùti làcra fecerunt chriftiano-
rum .facerdotes, in .quo occidentalis praedpue ecclefia
(graeca enim plura ex iudaîfmo feruaflè in hoc videtur) ad
gentilifmi exemplar, vt inaîiis, formata eft.— Hinc alba, qua
miffae facrificium çelebrantes, /acerdotes veftiuntur, eadem,

quae

(«) APVLEIVS Metam. Lib. yiIF, Arrtffe denique ßagrt, qutdfemiui.
ris illis pref rium geftumen efl, tonurtis taenits Unoji -velltris prolixe fim-
hrintum et multiiugis telis euium tejfeUtum indidem fefe multimtdis
tumulat iStibus mira tontr» plagarum dolores praefumtione mMaitut,\

Cf) Cfr, BLAINVILLE Itîn. Tom, L p. 337. Sacerdos, qui hnnc ritutn
fer agit in fterilibus feminis, son falmae apt at verbtra, fed iäus aliquot
natibus, fuper ftolam fcilicet, neruo iubulo ingerit, quibus intercedente
vna alteraque frect ad rniraculofam imarittm ftSa femndêntur, Conf,
HAMBERGEllVS I.e. p,42.

quae alba et Candida veftis, qua gentium facerdotes in facriß-
ciis induti

erant, cafula eadem ferme, quae piéla tunica, pe-
lt;^torale, ftola, ipfa denique tonfura clericorum , alia , ,de
quibus cunftis pluribus egic VEYRELIVS (g) vtraque confe-
rens. — Penitiorem itaque inquifidonem reiinquo, ne vltra
terminos : perfpicuum enim efie arbitror, ex his quae cunda
a nobis demonftrata funt, quam multa valde ex gentilifmo in
religiones fuas chriftiani tranftulerint, et in quibus eJMerior
ecclefiae forma ad exemplar gentium fida atque formata fit.
Quae ita comparata funt, vt fi prima ilia etpura genuini cul-
tus tempora cum poftcrioribus contuleris , dicendum fane efle
videatur cum D. BERNARDO : Quis mihi det antequam mo-
riar videre ecclefiam dei y ßcut in diebus antiquis (h) ? Quid
enim

dämm fa — non imminuit dies /

Reliquum eft, vt quid de ingentibus hifce immutationibps
fentiendumfit exponamus.

Diu multumque ab erudids difputatum eft, praecipue
vbi emendaretur, et ingenuae ac primitiuae fuae puritati re-
ftitueretur religio, vtrum ritibus, externilque caerimoniis,
in ecclefia chriftiana locus eflè poflît? neminemque fugiunt,
quae pro abolendis ritibus cultuque caerimoniarum rum a
Reformatis, tum ab aliis, vti MENNONIS ec FOXl aflèclis
argumenta in medium prolata funt. Et ipfa fane religionis
chriftianae ratio atque natura jcorum cauflàm fuftinere atque
ornare videtur, qui ab omni externo cultu atque caerimoniis
liberam plane ccclefiam efle voluerunt. Externa enim et vm-
bratilis quafi religio, quae in anti-quo foedere olim obtinuerat,
vbi ipfa lux adparuit ceflàre debebat et in caerimoniarum lo-

cum

(g) 1. C, p, 41. fqq.

Ch) t.fifi. CCXXXVXI. ad Eugen, Papsm p. IC4. edit. P^rif. l66j.

cum acceptabilis ille deo cultus fuccedere, qui in fideetpuris
moribus confiftit, hoc eft, vti Chriftus loquitur, èv ■^nvfjt.ctrt
KM dAyjB-eia., Tamen vero argumentis, quae ex vtraque parte
proponuntur iufta lance ponderatis, fieri omnino nequit,
quo minus eorum partes fiifi:ipiamus, qui ritibus fauent, et
pro eis, dum certos fiios terminos non tranfeant, quodam
modo caufiira dicamus. Et hic, fi quid video, primum omni-
no locum merito occupât, quod ab ipfa hominum natura ar-
gumentum petitur, quae ita nimirum comparata eft, vt ple-
rique omnes externis plerumque argumentis commoueantur,
rariffime autem ratiociniis obtemperare valeant. Non omnes
emmea menusacie a natura praediti, nec ita certe inftrudi

funt,vtfanéhffimaerehgîonispraeceptionespenituspercipiant,

et ad jllam folummodonormam, quae puris doéirinae chriftia-
nae legi'bus praefcribitur, vitae rationem inftituere queant. Ii
metipfi, qui plurimum in hoc profecerunt, humanam tarnen
naturam neutiquam exuunt, multis potius partibus externis
argumentis aguntur, quae vel iucunditate fua obledant, vel
fplendore percellunt, vel maieftate ad reuerentiam excitant
vel difciplinae legibus continent, vt angelis fupra omnem hu-
manam conditionem longe elatis religionem condere videantur
qui eam ab omni ritu puram atque liberam efle volunt. Vide-
runt hoc antiquiflimi omnium fere populorum legumlatores,
ct a quibufcunque cultus quidam numinis inftitutus eft qui
probe humanae naturae imbecillitatem confiderantes in eo prae-
cipue elaborarunt, vt religionem fuam, quae fimplex valde'
atque plana, nuda quafi Veritas, parum fefe commendaflet, ri-
tibus exornarent atque ineruditae, et magna femperadmiranti
plebi magis acceptabilem redderent. Celebres in hoc genere
fuerunt Aegyptii, Crctenfium Minos, Tliraciae myftagogus
Graeciae antiquae legumlatores, Romanorum Numa, et ipfe
denique Mofes, qui praetervmbratiles typicofque ritus, rny-
fteria illa mdigetantes, quae orbi terrarum diuinitus aliquando
reuelanda erant, talem religionis cultum ludaeis praefcripfit,
rt ad regirainis formam in oriente confuetam quam proxime

acce.

accederet (i). Quod et dignitatî religionis egregîe refpondere
videtur. Quodfi enim regum atque principum palatia iura
fua atqueconftjetudines habent, quaeciuili cuidamprudentiae
originem fuam debent, fi ad regnorum modcratores non fine
maxima reuerentia accedere licet, iifque legi bus obtemperan-
dum eft, quae mos atque palatii genius praefcripfit, ad exci-
tandam reuercntiam erga auguftos 5 quanto magis iifdem vin-
culis hominum leuitas coercenda et rcfraenanda eft erga eum,

Qui terram inertem, qui mare temperat,
Ventoftim, etvrbes, regnaquetriftia
Diyofque mortalefque turbas
Imperio regit vnus aequo.

Et fi tandem fenfualitate a iufto religionis et virtuels tramite
abducuntur miferi facilefque mortales, quid impedit, quo
minus iifdem mediis vti poffimus ad emendandos homines, qui
fcopus atque finis omnis religionis eft. — Eandem quoque
viam primi chriftianae focietatis moderatores , ApoftoU
tiempe, ingreflî funt, qui quamquam, vti eorum temporum ratio
exigebat, fimplicifilm»m valde ecclefiam fundarent, ab omni
tamen ritu atque cultu externo, vti fupra demonftrauimus, nu-
dameam penitus efle noluerunt: Et fi omnes prorfus ritus igno'
rafl~ent illorum temporum chriftiani, multo profeélo maiora
praefto erant adminicula, quibus humanae naturae imbeçillitas
fulciri atque fuftineri et fimplex illa atque plana religionis chri-
ftianae doärina hominibus commendari poflet. Aderantnimi-
rum miracula,quaerudes alliciebant,dubitantibus veritatem per-
fuadebant, vacillantes corroborabant, etipfadocumentofunt,
fimpliciflimam quoque religionem et adeo rationi confentane-
arn, atque gratam et iucundam denique, vt vitro homi-
num mentes atque animos fuo imperio fubiiciat, externis me-
diis atque argumentis plane carere non poflè. — Non equi-
dem difliteor caerimoniarum cultum hoc praecipue haberein«
eommodi, vt homines pro eorum imbecillitate et ad fenfijalia

I anbsp;pro-

(i) Vide Prtolfên »cn Öec Äegteröna t1fro«:genl5n?»ei!.

prociiuitate externîs plerumque rebus inliaerere et ab ipfa ve-
ritate, quae fola ampledenda ac fouenda animo erat, üs de-
fiefti foleant. Exemplo eft vtraque romana tt graeca ecclefia
adeo exterrK) cultui dedjtaet averointerioriquecuituabducla'
vt fere dicere polfis, diuinam veritatemfubcaerimoniarum in'
'volueris tedam atque abfconditam efle. Sed hocnontamipfo-
rum rituum, quam eorum potius culpa eft, qui facrorumin-
terpretes funt, atque arbitri, a quibus expljcandae erant cae-
rimoniae, populoque earum fubfidio magis commendandare-
ligio . non autem obfcuranda diuina Veritas. Quod autem vn-
quam humano generi diuinitus datum eft atque concefliim,
quod ybi eorum manibus commifilim eflet, haud immutatum
ac deprauatum fueriçV Q^aod iHud vitH eft, cuius D PAVL-
LVS gentiles arguit, qui nempe diuinam veritatem et quic-
quid de Deo cognpuerant, externaé et populo quafi expoficae
religion! tantum adhaerentes, occuitauerint, yeramquequam
in facris fuis docebant, deferentes, omnem penitus religio-
nem fuftulerint(k). Multas enim et fane magnas veritates, vti
idolorum vanitatem, Deivnitatem, praemiàetpoenas futûrae
vitae gentes neutiquam ignorafl:e a viris doais ;l)faris fuperque
demonftratum eft; Sed quanfis haec inuoluöris teda, et fa-
bellarum figmentis Veritas deformata fuerit, ' omnes fciunt.
Quare PLVTARCHVS aAoyoy inquit, èk/Jt-v^uieç, èyiia.-

yt^oi-^CÉiHTo UçovçyÎMÇ, «AAot T« ^Èv ^'ö^xacnbsp;xeeiu^etÇ

filTtUÇj

(k) Rom.I.ig fqq. Vtrofquetangît Apoftoîusfudaeosnempe, qui falfis

fit adulterinis de Deo eumque placandi modo, veritatem olifcuraue-
tint; gentiles autem, qsi veram vnius Dei cognitionem myfteriorum
caligine texcrint, falfam religionem, Impqrumque TroXväi^^juoy plebi
vendentes. Hjnc tria gentibus obiîcit verf. 21, lnbsp;i. o'vx. lt;is

Qsiv Uaixffxv, non aperte Deum profeiïi fun.t. Crimen enim erat r»«»
Deum profiteri publice, quem in magnis myfteriis vere cokbanr. Ex-
emplum Aefchyli. 3.'OüÄnbsp;non coluerunt. Nullus énim
publicus fummi Dei cultus inter gentes. 3. 'Tl/uLxrxiûSiti^x,, falfam
religionem et erroneas de Deo opiniones veris fubftitucrunt. ira jum-
TKiâhf 2. Reg. XVII. 15. lerem. II, 5. Eph. IV. 17
(1) Cfr. WARBVRTON «•;» D,«. Mo/. Lib, II. et 'PFANNERVS
S)fjlem, Theel, Gentilis,

j'TÎkç , rd ês ôw äfioi^dnbsp;içâfw^^ | lt;pvlt;risc?ç

e^if (m). Et quidam gemilifmi defenfionem apud AVGVSTI-
NVM Ita fukipic: Non tradimturtfia in facris Deorum, fediti
^abuiis poetorum, mteriôrem itaque reiigionem, ab externa
et fpuna diftmguens (n). Sed alia fuboriiur quaeftio, vtrum
nempe chriftianis licitum fuerit a prima fimplicitaterecedere,
et quod magis offendere videtur, ex ipfo gentilifmo rihis atque
caerimonias m ecclefiae chriftianae cultum reciperequot;^ Et fane,
h praeter libertatem m hoc genere ecclefiae datam in primas
ßarum immutati num caulîks inquirimus, nihil profedö de-
prehendimus-, quod vllo modo atque ratione vituperari ûueaC.
illud nempe propofitum fibi habebant illius aetatis chriftiani,
vt gentes admiflis et immutatis antiquioris, ctiiadfuetieraftt,
culfus ritibus allicerent, prifcam fuperftidonem, quam radi-
cirus eiiertere non poterant, debilitarent, îmbecilliorumanî-
mis indulgerent, et falutarem Chrifti dodrinam, gendbus
magis acceptabilem x edderent; quod quantum ad amplifican-
dum diuinae ventatis imperium contuîeric, hiftoria ecclefia-
ftica demonftrat S^wi^Ji;, inquit igitur GREGORIVS NYS-
SENVS oj, rarç^^^caTçnbsp;r^

^af^em To ^mùêtç Tm -nùKXm kcÙ d^raiètVTOv- dç av rê Trmyû-
l^evov Tm( h dvToîç f^d^i^cc Kciro^S-ioamp;eiti rà ^çlç ètiv dvr\ tav
f^UTccicäv (rtßdo-fxdtm ßhiirm i7ralt;p?jKlt;iv dvro7ç rdïç tm dyim
fAotp vçùiv if^pcLièçwéctinbsp;k^aMv iidi dydx-kiamp;rcct (o),

Ipia quoqus ecclefia ludaica documento eft, quae quamdiuin
patriarcharum fsmiiiis tantum floruit, vaJde fimplex fuif ab
eo autem inde tempore, quo publicum quemdam cultum ac-
eepjt, mlignesimmutationesfuhiit, etka primidua fuafimpli-
Citate procu recefilc Nec r^ceflit taistum, et multo fpjJn-
öiöiorem cultum accepit, fed muka quoque ex religiofis Ae-

i^^Litr.deJßäeetOßrUe. ^^
Cquot;) U' Ci uit. Dei, Cap. 7

^'Id, Wfiohm Gregmi td,
»d MtUttum AhbMtm af, Uamhtrg, 1. e. p. H. ^

gyptiorum ritibus atque caerimoniis iri eaffl, Vt hominum î m-
becillitati fuçcurreretur, translata funt, quae cunéla fingula-
tim recenfère longum nimis effet, a SPENCERO (p) autetn ec
aliis perfecuta funt. Neminem enim fore arbitrer, qui a deo
tjrpis inhaereac, vc vbique a fummo facrificio ad cornua vfque
altaris, ec a mitra et lamina pontificis ad fandalia vfque et tu-
nicae tincinnabula, myfleriorum vmbras inueftigare velic.—
Tamen veroj vbi hic pro ricibus a Chriftianis accepcis cauf-
iam dicimus, neuciquam probamus quae fuperflua func ec a
fcopo aliéna, auc idolacriae, cui obicem quafi opponere debe-
banc, anfam praebuerunc, a racione diffentiunc, velfuperfti-
tionem aluerunc, vel auariciae denique ac fuperbiae facerdo-
çalis ordinis originem fuam debent» ita potius comparatiritus
effe debenc, vc deo atque religionis dignitati refpondeanc, re-
verentiam excitent atque augeant, zeium promoueanc, pie-
tatis alTedus incendant, veritati fuccurrant eiufque fulcra
quafi fine acque comices. Non enim argyritide médicinales
paftiUi obduountur, fed auro argentoue, vt medicina, vbi
infantibus praebetur, placeat, nec falutari efFeélu fiio fru-
ftretur, etin venenum tranfeac. — Is namque omnis religio-
nis finis atque fcopus eft, vt a terra ad coelum euehantur
mentes hominum, vera vircus, Deique amor acque cimor in
peäore morcali vigeac ; adt^uod obtinendum, fiexcernaculcus
forma ipfidoélrinaefuccurrit, finem fuum religio confecuta eft ;

— Xçij êe ÄrtSquot;' dvTov dm

IlfltvrcV ôgdv /^ÉT^oy,

D» L*gi, Pirater, nitmlthus.

/t .

WSw^m^