DE ZENDING

DE VOLKEN DER AARDE.

V. AISTRAIJE.

»üw Koaingryk kome.quot; Zoo heeft onze Heer ons bevolen tot onzen Hemelsohen Vader te bidden.nbsp;Dat die bede nog altijd noodig is, maar dat zijnbsp;ook niet te vergeefs tot Hem wordt opgezonden,nbsp;zal u blijken waar wij u gaan bekend makennbsp;met de geschiedenis van het Godsrijk in die landennbsp;van onze aarde, die het verst van ons zijn verwijderd. Het zijn de vele eilanden, die verspreidnbsp;liggen in de onmetelijke wereldzee, tusschen Aziënbsp;en Amerika. Men rekent die te zamen tot eennbsp;vijfde werelddeel, aan ’t welk men den naam vannbsp;Australië, dat is Zuidland, geeft, hoewel ’tooknbsp;andere namen als Oceanië, Polynesië draagt. Ondernbsp;die eilanden is er een, dat verreweg het grootstnbsp;is en daarom ook wel het vaste land van Australiënbsp;genoemd wordt. Het heet Nieuw-Holland, eii isnbsp;aan uitgestrektheid bijna gelijk aan ons werelddeel

l

Europa. Behalve dat grootste zgn er nog vier groote eilanden: Nieuw-Guinea, van Diemenslandnbsp;of Tasmania en Nieuw-Zeeland, welk laatste uitnbsp;twee groote eilanden bestaat, en dan een onnoemelijk aantal, duizenden kleinere en grootere, ge-deeltelyk bewoond, maar ook vele zonder bewoners.nbsp;Zg worden soms onderscheiden in Melanesië,

Mikronesië en Polynesië, dat is zwarte, kleine en vele eilanden. Deze bedoelt men gewoonlgk, alsnbsp;Hien van de Zuidzee-eilanden spreekt. Een gedeeltenbsp;toch van die groote zee , waarin zoo als ik zoonbsp;even zeide, al die eilanden liggen, draagt dennbsp;naam van Zuidzee. Die geheele zee, de grootenbsp;Oceaan of Stille zee genaamd, is zoo uitgestrekt,nbsp;dat hare oppervlakte bijna 1/3 deel van de oppervlakte der gansche aarde bedraagt. Daarin dan,nbsp;en voonal in het midden liggen die duizendennbsp;eilanden, waarbij wij thans onze aandacht bepalen,nbsp;en die zjj wel ten volle verdienen, want bynanbsp;nergens is het Godsrijk in de laatste jaren metnbsp;grooter kracht gekomen dan daar. Wel zjjn er velenbsp;eilanden, waar het nog stikdonkere nacht is, maarnbsp;toch ook vele, waar het licht des Evangeliesnbsp;helder schjjnt. Ik ga van het een en ander u watnbsp;verhalen.

Voor dat ik nu echter van den vroegeren en den tegenwoordigen toestand dier eilanders iets

mededeel, moet ik u iets zeggen van hun aantal en van de twee groote afdeelingen, waarinnbsp;kennelijk onderscheiden zgn. Wat het eerste betreft,nbsp;juist en nauwkeurig i» die bevolking niet op ténbsp;geven. Wel staat het vast, dat zij betrekkelijknbsp;gering is. Nieuw-Holland, dat grootste eilandnbsp;b^na 200 groot als Europa, telt nog niet zoo

vele inwoners als ons vaderland; hoogstens twee millioen, waarb^ nog een millioen komt voor denbsp;andere eilanden. Die drie millioenen onderscheidennbsp;zich nu in twee klassen of afdeelingen; Austraal-negers en, Austraal-indiërs genaamd. De eerste,nbsp;die ook Papoea’s heeten, vindt men het meest,nbsp;in Nieuw-Holland, Nieuw-Guinea en de daaraannbsp;grenzende eilanden, die daarom ook Melanesië,nbsp;zwarte eilanden of eilanden met zwarte bewonersnbsp;genaamd worden. Zij zijn het diepst gezonken, ennbsp;Onder hen is het Evangelie nog weinig of nietnbsp;bekend. De andere Austraal-indiërs vindt mennbsp;op Nieuw-Zeeland en de meeste eilanden noord-oostwaarts van dit gelegen. Dit is een geheelnbsp;ander slag van menschen, veel minder donker vannbsp;kleur, veel verstandiger en voor groote ontwikkeling vatbaar. Van deze zijn er reeds duizendennbsp;tot het Christendom overgegaan, en van jaar totnbsp;jaar wordt het onder hen met het gelukkigstenbsp;gevolg verspreid. De geschiedenis van die ver-

spreiding kan ik u wel niet in al hare bijzonderheden mededeelen, daar ieder eiland haast zpn eigen geschiedenis in dezen heeft; maar opdat gij,nbsp;zoo als vroeger van andere deelen der aarde, ooknbsp;van dit laatste, dat ons ter behandeling overbleef,nbsp;eenig denkbeeld u zoudt kunnen maken, ga ik unbsp;iets verhalen van den toestand der volkeren, dienbsp;wij hier vinden, zoo als die vroeger algemeen wasnbsp;en ook thans nog is bij hen, die nog heidenen zijnnbsp;en van de verspreiding van het Christendomnbsp;onder hen.

Treurig, diep treurig was en is nog voor een deel de inaatscbappelpke, zedelijke en godsdienstige toestand van de bewoners van Australië. Opnbsp;vele eilanden heeft men nauwelijks een spoor vannbsp;godsdienst gevonden, op andere ’t grofste bijgeloof,nbsp;godsdienstige veieering van allerlei dieren ofnbsp;vrees voor booze geesten of góden, die zij er zichnbsp;vele dachten. Is het haast niet mogelijk vannbsp;hunne godsdienstige begrippen eenige voorstellingnbsp;te geven, onder hunne godsdienstige gebruiken ofnbsp;gewoonten is er een, dat zeer merkwaardig is,nbsp;èn omdat het op de meeste eilanden werd ofnbsp;wordt gevonden, è n omdat het daar, waar hetnbsp;gevonden wordt zoo zwaar drukt. Zjj noemen dit:nbsp;het tahoe. Het woord beteekent heilig, gewijd

en ziet hier nu hoe zij met dat taboe handelen, ¦srelke beteekenis en welke gevolgen het heeft.nbsp;Wat in ’t algemeen taboe is of voor zekeren tijdnbsp;daarvoor verklaard wordt, mag of door sommigenbsp;of door alle menschen niet genaderd, niet aangeraakt worden. Het vleescli b. v. van varkensnbsp;of vogels, onderscheiden soorten van visschen,nbsp;broodvruchten en al wat den góden als offergavenbsp;wordt gebragt is taboe, en het nuttigen daarvan alleennbsp;.aan de góden en priesters en soms ook aan anderenbsp;mannen, maar nimmer aan het vrouwelijk geslachtnbsp;vergund. In het algemeen is voor het laatstenbsp;alles taboe, wat door den man is aangeraakt.nbsp;De vader en de zoon gebruiken binnen in het huisnbsp;den maaltijd, terwijl de moeder buiten de deurnbsp;op den grond liggende bet kan aanzien. Van hetnbsp;oogenblik barer geboorte af aan, is het aan hetnbsp;meisje niet vergund eene enkele bete te gebruiken,nbsp;die de hand haars vaders heeft aangeraakt. Somtijds wordt ook een geheel eiland, een distriktnbsp;taboe verklaard, en mag dan door sommigen nietnbsp;betreden worden. Het eigenlijke doel en hetnbsp;vreeselpk drukkende van die godsdienstige gewoonte,nbsp;begrijpt gij het best, als gjj u voorstelt dat, watnbsp;taboe is, het daarom niet voor alle menschen is,nbsp;maar alleen voor eene bepaalde klasse, voor vrouwen, voor kinderen, voor 'minderen in rang. Dan

mag het door dezulken niet genaderd of gebruikt worden, terwijl de koning, de priester, of alnbsp;degenen, voor wie het geen taboe is, het zichnbsp;toeëigenen, voor zichzelven het gebruiken. Zwarenbsp;straf nu staat op het overtreden van dat taboe,nbsp;soms de dood en vaak wordt het met geen andernbsp;doel uitgesproken dan, opdat de menschen die strafnbsp;zich waardig maken, en dan of boete moetennbsp;betalen of het leven verliezen. Aan dit laatstenbsp;heeft echter niemand iets, zoo denkt gij welligt, maarnbsp;zoo denkt de Znidzee-eilander niet; want - ennbsp;hier komen wp aan een der grootste gruwelennbsp;onder hen heerschende - het vleesch van de aldusnbsp;ter dood veroordeelden wordt daarna door hennbsp;op onmenschelpke wpze verslonden. Het gaatnbsp;onze bevatting haast te boven, dat de menschnbsp;zoo vreeselijk diep zich verlagen kan, dat Tiij zichnbsp;met het vleesch zijner medemenschen voedt. Ennbsp;toch dien gruwel vond men vroeger bijna overa'nbsp;op de eilanden van de Zuidzee. Vaak werd metnbsp;geen ander doel oorlog gevoerd, dan om zich dienbsp;vreeselijke lekkernij te verschaffen. Heeds op hetnbsp;slagveld, wp huiveren haast van zulke barbaarschenbsp;gewoonten te spreken, rukt de soldaat aan dennbsp;verslagen vpand het linkeroog uit en eet het op,nbsp;in de meening, dat hij zelf daardoor te dapperdernbsp;zal worden, terwpl zij daarna aan het overige

vleesch zich vergasten. Meer dan een Evangeliebede is alzoo ook door hen verslonden, onder anderen de voortreffelijke Williams , van wien iknbsp;straks meer u verhaal. Onder eene nog zeer ruwenbsp;bevolking komende, werd hij verslagen en toennbsp;men naderhand zijn lijk althans uit hunne handennbsp;wilde rukken om het eene eerlijke begrafenis tenbsp;geven, wezen de wilden eenige beenderen aan alsnbsp;het eenige, dat van hem was overgebleven. Welknbsp;eene barbaarschheid! roept gg uit en gij herhaaltnbsp;het, als gjj verneemt, hoe zjj vaak tegen hun eigennbsp;vleesch en bloed woeden. Bij meer dan eennbsp;stam is het gewoonte, niet meer dan twee of drienbsp;kinderen te houden. Komen er meer, zij wordennbsp;meêdoogenloos om ’t leven gebracht. Dan wedernbsp;als de vrouw uit een aanzienlgker stam dan denbsp;man is, moeten de eerste twee, vier of zes kinderen sterven om den man aan haar gelpk tenbsp;maken; eerst dan worden de overige verschoond.nbsp;»Gij zijt het”, zoo sprak eens een grjjze, die laternbsp;christen was geworden tot zpn vroegere afgoden,nbsp;»gjj zijt het, die ons zulke woestheid hebt inge-boezemd; ik moet nu kinderloos sterven, hoewelnbsp;ik vader van negentien kinderen was.” En als gjjnbsp;daarbjj dan nog hoort, dat behalve dat menschen-eten en kindermoorden de meest onbeschaamdenbsp;ontucht onder hen plaats heeft, dan noemt gij wel

met volle overtuiging, met afgrijzen, maar immers ook met innig medelijden, den toestand, waarin dienbsp;volken zich bevinden, diep ellendig, den nacht, dienbsp;op die eilanden ligt, duister en zwart.

Den toestand, waarin die volken zich bevinden, den nacht, die op de eilanden ligt, zeide ik daar,nbsp;maar, Gode zij dank! dat is niet volkomen juist,nbsp;want bij vele behoort die toestand tot het verleden,nbsp;is in dien nacht een licht opgegaan, ja is hij hiernbsp;en daar vervangen door helderen dag. Gij volgtnbsp;mij met belangstelling, waar ik u ga verhalen, watnbsp;daartoe gedaan werd en met welk gevolg. Veelnbsp;en velerlei is het, waarvan ik hier natuurlijk alleennbsp;’t voornaamste kan noemen. Met stilzwegen ga iknbsp;daarom de meeste pogingen voorbp die tot nu toenbsp;onder de Austraal-negers werden aangewend. Gpnbsp;herinnert u, dat de bewoners dier eilanden in tweenbsp;groote afdeelingen zich onderscheiden: Austraal-negersnbsp;en Austraal-indiërs. Ook de eerste, de ongelukkigste,nbsp;die voornamentlijk op Nieuw-Holland en daaromtrent wonen, heeft de christelpke liefde zich aangetrokken, maar helaas! tot nu toe met weinignbsp;merkbare vrucht. Een zendeling Theeikeld arbeiddenbsp;er achttien jaren zonder een enkele ziel te winnen.nbsp;Europeërs vindt men op Nieuw-Holland vele metnbsp;eeue geordende geestelpkheid, maar van vruchtennbsp;van zendingsarbeid onder de inboorlingen kunnen

wij weinig spreken. In den laatsten tpd zijn Hernhutters er weder begonnen en hebben enkelenbsp;gedoopt. Op Nieuw-Guinea zijn in het noordennbsp;zendelingen van de Utrechtsche Vereenigiug, in hetnbsp;zuiden van het Londensohe Zendeling-genootsohap.nbsp;De eerste mogten onlangs na zestienjarigen arbeid?nbsp;de eerste Papoea’s doopen. Zoo begint er zichnbsp;eenig licht te vertonnen; maar toch op de vraag:nbsp;wat is er van den nacht op de eilanden door denbsp;Papoea’s bewoond ? is nog altjjd het antwoord:nbsp;’t is er nog nacht.

Zoo is het nu echter bjj de Austraal-indiërs niet, het ander gedeelte van de bewoners van den groetennbsp;Oceaan. Daar is bij vele het licht opgegaan uitnbsp;de duisternis. Indien ik nu om u van den arbeidnbsp;onder hen iets te verhalen, streng aan de tijdsordenbsp;mij wilde hinden, dan zou ik moeten beginnennbsp;met over de werkzaamheid van het groote Lon-densche Zendeling-genootschap van 1797 af ondernbsp;hen te spreken; maar ik volg liever eenigzins denbsp;ligging der eilanden en waar ik zoo even reedsnbsp;van Nieuw-Holland u sprak, deel ik eerst u ietsnbsp;mede van 't geen men van daar uit voor anderenbsp;in de nabgheid van daar gelegen eilanden deed,nbsp;om dan vervolgens oost, en eindelpk noordwaartsnbsp;onze reis door de Zuidzee voort te zetten.

10

NIEUW-ZEELAND.

Meest alle pogingen tot Evangelie-verkondiging op de eilanden van den grooten Oceaan gingennbsp;van de Engelaohen uit, aan wier bestuur velenbsp;onderworpen zijn. Reeds van 1788 hebben dezenbsp;op het reeds meermalen u genoemd Nieuw-Hollandnbsp;een kolonie aanvankeljjk voor misdadigers, die innbsp;den loop der tgden groote uitbreiding verkreeg.nbsp;Ook vele anderen trokken er henen en heden tennbsp;dage vindt men' vooral aan de Zuid-ooatkust innbsp;Nieuw-Zuid-Wales groote aanzienlijke steden doornbsp;Europeanen bewoond, waarvan Sydney en Paramattanbsp;de voornaamste zijn. In dat laatste nu leefde innbsp;het begin dezer eeuw een Evangeliedienaar Samuelnbsp;Maesden geheeten, wiens werkkring was onder denbsp;Europeesche bevolking dier stad, maar die zich ooknbsp;zeer aan de heidenen liet gelegen liggen. Ondernbsp;deze zijn het vooral de bewoners van Nieuw-Zeeland,nbsp;dien hij tot grooten zegen werd. Dat Nieuw-Zeeland,nbsp;dat voor ons juist aan de andere zijde der aardenbsp;ligt, zoodat het daar middernacht is, als wij middagnbsp;hebben en omgekeerd, bestaat uit twee grootenbsp;eilanden, die een uitgestrektheid hebben als Groot-Brittanje, d. i. Engeland met Schotland en Ierland.nbsp;De bewoners er van Austraal-indiërs en wel vannbsp;de verstandigste, meest ontwikkelde, dreven handel

11

met de Enj^elsche kolonisten op Nieuw-Holland. Daar zag Maksden hen in Paramatta en werd metnbsp;, hartelijke belangstelling voor hen vervuld. Dewijlnbsp;zij door de Engelschen vaak ruw behandeld werden,nbsp;rigtte hij een maatschappp op om hen te beschermen , ontving ze vriendelpk bij zich, deed hunnbsp;wel, zoodat weldra de naam van Maesden, als dienbsp;van een blanke, die de bruinen liefhad, op Nieuw-Zeeland bekend werd. Maar hij deed meer voornbsp;hen. Hp wendde bp het Engelsche kerkelijk Zendelinggenootschap pogingen aan, opdat er zendelingen tot hen zouden gaan. In 1810 kwamen ernbsp;drie op Nieuw-Holland, die echter eerst in 1814nbsp;naar de plaats hunner bestemming konden vertrekken. Zp gingen, hoewel juist in dien tijdnbsp;het weinig aanmoedigende bericht tot hen kwam,nbsp;dat een E'ngelsch schip door de inlanders geplunderd, de geheele bemanning er van gedood ennbsp;opgegeten was. De zendelingen, die zeiden datnbsp;zij door Marsden gezonden waren, werden echternbsp;beter ontvangen. De eerste maal bleven zp slechtsnbsp;kort, maar wisten eenige Nieuw-Zeelanders tenbsp;bewegen met hen naar Nieuw-Holland te gaan.nbsp;Het volgend jaar keerden zij, die mannen en denbsp;zendelingen, naar Nieuw-Zeeland terug. Nu was ooknbsp;Marsden zelf bp hen en weldra was de grond gelegdnbsp;voor eene zending, die niet slechts tot den huldigen

12

dag is gebleven en uitgebreid, maar ook rgk was aan gezegende vruchten. Wel hadden de eerstenbsp;heidenboden er tien jaren lang met groote moeie-lijkheden te kampen. Niet alleen spot en hoon,nbsp;die zij van oud en jong moesten verdragen, maarnbsp;ook het elk oogenblik dreigend gevaar door denbsp;knodsen der inlanders hun leven te verliezen, hetnbsp;dagelijksch gezicht van de afgrpselpkste dingen ennbsp;de schijnbare hopeloosheid van hun arbeid maaktennbsp;hnn verblijf onder de wilden bijna ondragelijk.nbsp;Maar zij hielden vol. Marsden bezocht hen vannbsp;tijd tot tijd, tot zevenmaal toe, de laatste maalnbsp;kort voor zijn dood in 1837, toen hij reeds 72 jaarnbsp;oud was. In die jaren hadden de zaken een geheelnbsp;andere wending genomen. Na Ipden kwam verbidden en zoowel de zendelingen van het Engelschnbsp;kerkelijk genootschap als die der Methodisten, dienbsp;er in 1832 begonnen te werken, zagen daarna veelnbsp;vrucht op hunnen arbeid. Scholen werden gebouwd,nbsp;kerken gesticht. Merkwaardig was er ook het jaarnbsp;1835, toen de eerste drukpers op Nieuw-Zeelandnbsp;kwam. De inboorlingen vertelden elkander wonderennbsp;van het van zelf sprekend linnen, zooals zp het gedrukte papier noemden. Eerlang werd begonnen aannbsp;eene overzetting der Heilige Schrift in de Maori-taal,nbsp;den taal der Nieuw-Zeelanders, en hoewel den zendeling Maunsell, toen hij in 1844 ook het gansche

13

Oude Testament vertaald had, de vreeselijke ramp trof, dat zijn kostbaar handschrift verbrandde, gafnbsp;hij den moed niet op, maar begon op nieuw, totnbsp;dat hg dertien jaar later de vreugd beleefde dennbsp;ganschen bgbel in de taal der Nieuw-Zeelandersnbsp;vertaald te hebben en gedrukt te zien. Zoo gingnbsp;het werk op Nieuw-Zeeland voorspoedig voort, totnbsp;dat voor eenige jareu een oorlog tusscheii de inboorlingen en het steeds toenemend getal vannbsp;kolonisten uitbrak, waarbg een zendeling Völkneknbsp;vermoord werd, de eerste Evangeliebede, die opnbsp;deze wijze aldaar het leven verloor. Op vele plaatsennbsp;werden de scholen gesloten, de godsdienstoefeningen niet gehouden of slecht bezocht. Nu is ernbsp;gelukkig weder vrede en gaat de prediking desnbsp;Evangelies er geregeld haar gang. Treurig echternbsp;is het, dat het aantal inboorlingen afneemt. Werdnbsp;voor , eenige jaren de verhouding tusschen hen ennbsp;de kolonisten aldus opgegeven, dat de eerste tennbsp;getale van 170 duizend, de laatstevan 50 duizendnbsp;er zouden zjjn, nu is het juist omgekeerd, waar-schgnlgk ook ten gevolge van den gevoerden oorlog.nbsp;Mogt met den vrede ook de welvaart er weder-keeren en het volk der Maori’s door het Evangelienbsp;tot nieuwen wasdom en bloei komen.

Voordat wij Nieuw-Zeeland verlaten moet ik u, nog van een tweeden Marsden verhalen, van den

14

man, die van daar nit voor anderen wilde zijn, wat de eerste voor Nieuw-Zeeland geweest is, Patteson(I).nbsp;Deze voortreffel^ke zendeling wilde aan Melanesia, denbsp;eilanden door de zwarten, de Papoea’s bewoond, dennbsp;zegen des Evangelies brengen. Hij deed het opnbsp;eigenaardige wijze. Met een schip »het Zuidelpknbsp;Kruis ” genaamd bezocht hp hunne woonplaatsennbsp;en zocht van daar jongelingen met zich te nemennbsp;naar Nieuw-Zeeland om ze te vormen tot predikersnbsp;van het Evangelie onder hunne landgenooten. Denbsp;inrichting daartoe was eerst in Auckland op Nieuw-Zeeland gevestigd, maar is later Jnaar de noordelijknbsp;van daar gelegen Norfolk-eilanden overgebracht. Gedurende den zomer hield hp ze daar bp zich ennbsp;bracht hen tegen den winter weder naar hunnenbsp;woonplaatsen. Met rpken zegen is hp zoo eenigenbsp;jaren werkzaam geweest, tot dat hp den 208tennbsp;September 1871 door de bewoners van Noekapoenbsp;een der eilanden van Melanesië vermoord werd.nbsp;’t Was, als zoo dikwpls, omdat Europeanen, menschen,nbsp;die christenen zich noemen er onregt hadden gepleegdnbsp;op de inlanders, die nu op deze wijze zich wreekten.nbsp;Geve God dat er een man van zijne bekwaamheden en

(1) Wie meer van hem wenscht te weten, zie de voorlezingen over hem van den heer NEÜRDEjJBtIRG in de • Mededeelingeuquot; 1875.

15

van zijn flver worde gevonden om zijn werk voort te zetten. Gaarne verhaalde ik nog meer van hem,nbsp;maar wij hebben nog zoo vele eilanden in denbsp;Zuidzee te bezoeken, dat wij thans Nieuw-Zeelandnbsp;moeten verlaten. Doen wg het met de bede datnbsp;Gods Koningrgk er kome onder de inboorlingennbsp;en vreemdelingen en door hen tot anderen die nognbsp;in duisternis zgn nedergezeten.

POLYNESIA.

Met Polynesië betreden wij het gebied der vele eilanden. Wanneer wij van ISfieuw-Zeeland dennbsp;blik noordwaarts wenden, dan vinden wij daar tennbsp;oosten van Nieuw-Holland een menigte van eilanden,nbsp;gewoonlijk onder den naam van Zuidzee-eilandennbsp;bekend. Op vele van die is het Christendomnbsp;reeds gevestigd, op andere is bet nog nacht ennbsp;donkerheid. Hoe belangrijk de geschiedenis vannbsp;de eerste vestiging en latere uitbreiding van hetnbsp;Christendom op menig eiland zpn moge, moet iknbsp;om niet al te uitvoerig te worden veel met stil-zvvijgen voorbijgaan. Van de Gezelschaps-eilandennbsp;waar het het eerst, en van de Sandwichs- waarnbsp;het het meest kwam, wil ik het uitvoerigste unbsp;spreken; terwpl ik van vele andere maar met eennbsp;woord melding kan maken. Die Gezelschaps-eilanden liggen in het oosten van de groote

16

eilanden-zee. Daar werd het Evangelie gepredikt door de eerste zendelingen, die bet groote Lon-densche Zendelinggenootschap in 1795 opgerigt,nbsp;uitzond. Op een zendingsohip vertrokken zp derwaarts ten getale van niet minder dan dertig, ennbsp;landden den 5den Maart 1797 op Tahiti of Otaheitenbsp;het voornaamste eiland van die groep aan. Hetnbsp;grootste deel van hen bleef daar, terwijl anderenbsp;op nabp gelegen eilanden zich nederzetten. Innbsp;den beginne hadden zij er met grooten tegenspoednbsp;te worstelen, en meer dan eens scheen het alsofnbsp;het werk geheel moest worden opgegeven. Benigenbsp;jaren later werd een nieuwe koning Pomare IInbsp;van 1803 af hun goedgunstig; inaar deze berokkende zich daardoor zoo zeer de haat van denbsp;priesters en het door hen opgehitste volk, datnbsp;hij met de zendelingen naar een naburig eilandnbsp;Eimeo moest vlugten. Hp bleef daar echter niet,nbsp;maar keerde naar Otaheite terug, waar hij dennbsp;twaalfden November 1815, het was op een Zondag,nbsp;door de hem vpandelpke troepen werd overvallen.nbsp;Hp overwon en toen hp nu daarop de vervolgingnbsp;liet staken, de huizen, de te veld staande vruchtennbsp;en hoornen der overwonnenen niet verbrandde ennbsp;de lichamen der gesneuvelden tegen alle vroegerenbsp;gebruiken, aan ordelijk liet begraven, toen hij dennbsp;volgenden dag de krijgsgevangenen met kleederen

17

voorzien tot de hunnen deed wederkeeren en daarbg zeggen liet, dat de nieuwe godsdienst, dien aangenomen had, hem gebood zoo met zijne vijandennbsp;te handelen, maakte dit zulk een diepen indruk,nbsp;dat die vijanden in meer dan een zin overwonnennbsp;werden, dat niet alleen Pomabe in zijne koning-lijke waardigheid werd hersteld, maar ook hetnbsp;Godsrgk met kracht op de Gezelschaps-eilandennbsp;kwam. Van toen af ging de omkeering in zedennbsp;en gewoonten op die eilanden onafgebroken voort.nbsp;De bpbel werd vertaald en gedrukt. Scholen ennbsp;inrichtingen van hooger onderwjjs werden gesticht,nbsp;kerken en kapellen gebouwd, handwerken en landbouw bloeiden. Het ChristenSom behaalde eenenbsp;luisterrijke overwinning.

Jammer echter voor die jeugdige christelpke gemeenten en voor hen die het deden, tot eennbsp;onuitwischbare schande, zijn daarna menschen, dienbsp;christenen zich noemen, dit schoone werk komennbsp;verstoren. Het waren Boomsche zendelingen, dienbsp;in plaats van nog onbebouwden grond, die op dennbsp;akker der wereld nog zoo veel is te vinden, opnbsp;te zoeken, herwaarts kwamen en groote schadenbsp;aanrichtten, ’t Was in 1836 dat twee hunner zendelingen er landden, en toen zjj later het landnbsp;werden uitgewezen, trok de toenmalige koning vannbsp;Prankrgk Louis Philippe zich hunner aan, en zond

18

gewapende schepen naar de Gezelschaps-eilanden om ze te tuchtigen, met het treurig gevolg, datnbsp;zij gedeeltelik onder Fransch oppergezag kwamennbsp;en de Engelsche zending er sedert dien tpd innbsp;vele opzichten werd bemoeilikt.

Is het droevig dit te vernemen, met blijdschap hoort gg daarentegen dat reeds vroeger van denbsp;Gezelschaps-eilanden het Evangelie op vele naburigenbsp;gebracht werd. Het middel daartoe in Gods handnbsp;was een zendeling, wiens naam ik u reeds noemde,nbsp;John Wicliaus, die van 1819 tot 1839 met zulknbsp;een ijver en zulk een zegen in deze streken werkzaamnbsp;was, dat hij den eernaam zich verwierf van Apostelnbsp;der Zuidzee. Op een der Gezelschaps-eilandennbsp;Kajatea begon hij te arbeiden en breidde van daarnbsp;zijn werkzaamheid gedurig uit, reisde van hetnbsp;eene eiland naar het ander, en liet dan waar hgnbsp;kon Evangelisten of onderwgzers uit de inboorlingen achter. Vele van die eilanden toch hebbennbsp;eene kleine bevolking, niet meer dan vgf, zeshonderd inwoners soms, en daarom was het welnbsp;eene onmogelijkheid ze allen met zendelingen tenbsp;bezetten. Williams liet er daarom inlandsche christenen achter, en reisde zelf van eiland tot eiland.nbsp;Zoo bezocht hij, steeds meer westwaarts zgnenbsp;werkzaamheid uitbreidende de Hervey-, de Samoa-of Schippers-, de Tonga- of Vriendschaps-eilanden

19

en op vele van die werd het Christendom in onge-loofelijk korten t^d verbreid. Slechts zes jaren waren er noodig om op de zeven, die te zamennbsp;den naam van Hervey-eilanden dragen, door herhaaldnbsp;bezoeken en door de achtergelaten onderwijzersnbsp;het heidendom in zooverre te vernietigen, dat mennbsp;de afgoden vaarwel zeide, de onderwijzers gaarnenbsp;hoorde, en de oude gebruiken, gij herinnert u,nbsp;hoe woest en wreed ze waren, liet varen. Rarotonga,nbsp;’t voornaamste dier eilanden, dat voor Willumsnbsp;een lievelingsoord werd, heeft op zesduizendnbsp;bewoners thans meer dan vierduizend gedoopten.nbsp;Nog voorspoediger ging het op de Samoa- ofnbsp;Schipper-eilanden. Op een door hem zelven opnbsp;Rajatea gebouwd vaartuig, ondernam hij in 1830nbsp;met een anderen zendeling en acht inlandschenbsp;onderwpzers eene reis derwaarts. Hij liet ernbsp;de laatste achter; eerst twee jaren later konnbsp;hp zelf terugkomen, maar hoe groot was zpnnbsp;vreugde, toen hij zag, dat al de voorname aanvoerders en de meeste inwoners het Christendomnbsp;beleden. Zij hadden scholen en een kapel gebouwd,nbsp;en het woord van God had zich over dertig dorpennbsp;op ’t voornaamste eiland Sawaiï en de nabij gelegenenbsp;verbreid. Men liet niet af te smeeken dat Williamsnbsp;zou blijven of voor andere zendelingen zorgen,nbsp;’t Eerste kon hij niet, maar later reisde hij naar

2*

20

Engeland, en bracht van daar in 1836 zes zendelingen voor de Samoa-eilanden mede, waar nu ook sedert lang het Christendom gevestigd is. ’t Gingnbsp;WiLUAMs echter als Paclus. Steeds dreef zijn hartnbsp;hem naar andere plaatsen, waar het Evangelie nognbsp;onbekend was. Zoo trok hg in 1839 naar denbsp;Nieuw-Hebriden, maar daar op een dier eilanden,nbsp;Erromanga, eindigde zijne werkzaamheid op denbsp;vreeselgke wgze, waarvan ik reeds vroeger u gesproken heb. Nauwelgks was hij er aan landnbsp;gekomen, of de woeste eilanders vielen op hemnbsp;aan, doodden hem en verslonden zijn lichaam,nbsp;’t Was vreeselijk, en toch zou het niet verkieselgkernbsp;zgn, als Williams zoo te sterven, na zulk een levennbsp;voor den Heer, dan in hoogen ouderdom kalm tenbsp;ontslapen, zonder iets voor de uitbreiding van hetnbsp;Godsrgk te hebben gedaan?

Ën ook daar op de Nieuw-Hebriden bleef het niet, zoo als toen Williams in 1839 er kwam.nbsp;Later werd ook daar het Evangelie met rijkennbsp;zegen verkondigd, en toen ook de moordenaarnbsp;van Williams gedoopt. Toch bleef Erromanga eenenbsp;treurige vermaardheid in de geschiedenis der zendingnbsp;behouden. Niet minder dan vgf zendelingen werdennbsp;op dit kleine eiland vermoord, de laatste nog innbsp;1872. Zoo bleef en blijft de zending daar droevigenbsp;offers kosten. Maar heerlgke vruchten droeg ze

21

ook op vele eilanden, waarvan ik hier alleen nog de Vriendschaps- en Pidschi- u noem. Op de eerste,nbsp;ook Tonga eilanden genaamd, regeert een koning,nbsp;die thans den naam draagt van Geobge Toeboe,nbsp;een zeer merkwaardig man, de grootste man uitnbsp;de Zuidzee genaamd. Meermalen predikte hg totnbsp;zgne landgenooten o. a. in 1834, toen hg hg denbsp;inwgding eener kerk het voorbeeld volgde, eensnbsp;door Israëls wgssten koning gegeven, en hg -diensnbsp;gebed bij de inwgding van Jeruzalems tempel totnbsp;onderwerp zijner rede koos. Hij is nu een man vannbsp;zeer hoogen leeftijd, maar veel, ontzachlgk veelnbsp;heeft zgn volk aan hem te danken. Staan dezenbsp;eilanden alzoo onder een inlandschen vorst, denbsp;onmiddelgk daaraan grenzende Fidschi-eilanden zgnnbsp;sedert drie jaren (30 September 1874) onder Engelschenbsp;opperheerschappg gekomen. Ook onder de inwonersnbsp;daarvan, bekend door hunne wreedheid, heeft hetnbsp;Christendom een gezegenden invloed. Te uitvoerignbsp;zou ik worden, als ik ook daarvan in bgzonder-heden u wilde verhalen. Meer dan een onzernbsp;Maandberigten (o. a. 1869, No. 5) is aan die zendingnbsp;gewgd, waar de belangstellende meer daaromtrentnbsp;kan vernemen. Voor dat wg echter de Zuidzeenbsp;gaan verlaten, moet ik u nog op de Sandwicheilanden brengen, die ver van al de genoemdenbsp;verwgderd, hooger op in 't noorden van den groeten

22

Oceaan liggen, en dat 'wel, omdat bjjna nergens het Christendom onder zoo merkwaardige omstandigheden kwam, en zoo ten eenemaal de zegepraalnbsp;over het heidendom behaalde.

DE SANDWICH-EILANDEN.

’t Was op een dier eilanden en wel het grootste Owaihi dat de beroemde Engelsche zeereiziger Cooknbsp;in ’t jaar 1779 werd vermoord. Nog lang nanbsp;dien tijd heerschte er barbaarschheid en afgoderij.nbsp;Daar deze eilanden midden tusschen Azië en Amerikanbsp;in lagen, werden zp, eens ontdekt, eene welkomenbsp;ankerplaats voor zeelieden. Van daar dat er ooknbsp;eenige verlichting, maar daarom helaas! nog volstrekt niet het licht des Evangelies kwam. Zoonbsp;ging het tot in 1819 toen de oude koning Kame-FAMEHA I stierf. Reeds had men toen iets gehoordnbsp;van de verbreiding des Evangelies op de Gezelschaps-eilanden. Althans de nieuwe koning, die ondernbsp;den naara van Kamehameha n zijnen vader opvolgde,nbsp;verachtte opentlijk de góden des lands en verbraknbsp;ook het tot dien tijd toe zoo heilig gehouden taboe.nbsp;Zoo werden velen overtuigd van het ijdele vannbsp;hunne afgodsdienst, maar juist daarom dreigden zijnbsp;toen aan het vreeselijkst ongeloof ten prooi tenbsp;worden. Maar ziet I wat gebeurt er? Juist toennbsp;velen van het volk hunne oude góden vaarwel

hadden gezegd, landden daar in 1820 Amerikaansche zendelingen. *Wg hebben geene góden meer.nbsp;Geef ons de nwe.” Met deze en dergelijke woordennbsp;werden zij ontvangen. Nooit kwamen arbeiders opnbsp;een meer toebereiden grond. Welig bloeide dannbsp;ook weldra het door hen daar uitgestrooide zaad.nbsp;Gij begrijpt dat indien ergens gevaar bestond, datnbsp;in plaats van ’t ware Christendom een naam-chris-tendom veld won, het daar was. Geen verstandignbsp;mensch zal dan ook beweren, dat al de Sandwiclis-eilanders ware, echte christenen zijn, maar tochnbsp;reeds voor vele jaren kwam van het Amerikaanschnbsp;Zendelinggenootschap het bericht: op de Sandwicheilanden zgn geen heidenen meer. Het volk isnbsp;een christen-natie geworden, wel geen natie wiernbsp;beschaving reeds geheel is voltooid of waar reedsnbsp;al de vruchten van het geloof aan het Evangelienbsp;worden gezien, maar een christennatie in diennbsp;zin, dat alle ontwikkeling van den geest, van denbsp;zeden, van het godsdienstige en burgerijk levennbsp;bij hen staat onder den invloed van het Evangelie.nbsp;Dankbaar werden voor een zevental jaren die zegeningen herdacht, toen op de Sandwich-eilandennbsp;het SOjarig jubelfeest van de zending gevierd werd:nbsp;»Wie zal” zoo sprak een redenaar, »de veranderingen uitmeten, die gedurende de laatste vijftignbsp;jaren in deze eilanden ontstaan zgn, door de

24

invoering van het Christendom? Waar heeft men ooit zulken belangrijken en heilrgken vooruitgangnbsp;gezien in zoo’n kort tijdsbestek? Een heidenschenbsp;natie is een christelijke geworden; de bgbel, eennbsp;christelgke letterkunde, scholen en kerken staannbsp;open voor allen; wet en orde hebben persoonlpkenbsp;willekeur vervangen; eene onafhankelijke regeringnbsp;is geëerd en gezien door de beschaafde wereld; eennbsp;armzalige ruilhandel met enkele schepen, die nu ennbsp;dan de eilanden aandeden, is vervangen door eennbsp;handel die bp millioenen berekend wordt; dochnbsp;meer dan dit alles, de zaden van christelgke beschaving, op dezen bodem gerppt, zpn door denbsp;winden overgevoerd en hebben wortel geschoten innbsp;landen, die duizend uren van hier liggen, - opnbsp;de Marquesas-eilanden en in Micronesië (waar zendelingen van de Sandwichs-eilanden arbeiden).” (1)

Zietdaar dan de vervulling van het woord, dat God reeds door een Jesaia liet spreken: het woordnbsp;dat uit mgnen mond uitgaat, zal niet ledig totnbsp;mp wederkeeren, maar doen wat mp behaagt en voorspoedig zpn in ’t geen waart oe ik het zend. Wel

(1) Deze woorden zijn ontleend aan »het jubelfeest op de Sandwioh-,eilanden Maandb. 1871 n°. 7. De geschiedenis ennbsp;de uitbreiding van bet Christendom aldaar kan men vindennbsp;in n°. 104 van onze «Kleine Stukjes.”

25

is het opwekkend en bemoedigend onze beschouwingen van den toestand van het Godsrijk op aarde te mogen eindigen met wat wg vurig bidden, datnbsp;eens het einde moge zpn van alle Evangelie-pre-diking onder heidensohe volken : eene heidenschenbsp;natie tot eene christelijke geworden. Vergeet echternbsp;niet, dat wij even goed aan het andere eind vannbsp;de groote zee, waarin wg met onze gedachtennbsp;rondvoeren hadden kunnen eindigen: het diepnbsp;ellendige Nieuw-Holland. Vergeet het niet, dat ernbsp;ia die onmetelijke wereldzee nog zoo menig eilandnbsp;is, waar de stem van den goeden herder nog nietnbsp;ia gehoord, dat er buitendien nog duizenden ennbsp;millioenen zijn in Oost en West, onder de Indianennbsp;van Amerika en de Indische bevolking van Azië,nbsp;onder Afrika’s zwarten en China’s meer beschaafden,nbsp;die nog voor het Evangelie moeten worden gewonnen. Zoo is er nog oorzaak genoeg om tenbsp;geven, te arbeiden, te bidden, maar ook om tenbsp;loven en te danken. Of zouden wij dit niet, waarnbsp;wg iets hoorden van wat er in de laatste tachtignbsp;jaren in de Zuidzee is geschied? Roovera, moordenaars , echtbrekers, menscheneters bij duizendennbsp;veranderd in volgelingen van Jezus Christus, innbsp;kinderen van den Hemelachen Vader. Dat die allennbsp;daarom nog niet volmaakt en heilig zgn, weten wjjnbsp;al te goed. Den dwazen en veeleischenden die

26

dat willen, zouden wij willen toeroepen; maar zijt gij dit dan reeds, gij, die als kind zijt gedooptnbsp;en altpd in een christelijk land hebt geleefd? Wgnbsp;die weten , dat aan hun geloof even als aan ’t onzenbsp;nog maar al te veel ontbreekt, willen niet alleennbsp;bidden voor hen, die nog heidenen zpn, maar ooknbsp;voor hen, die christen reeds werden, ook voor onsnbsp;zelven, dat zij en wij het toch niet mogen zpn,nbsp;alleen met het woord of de tong, maar met dernbsp;daad en in waarheid en dit ook daarin toonen,nbsp;dat wp onze gaven, onze krachten, onze gebeden,nbsp;ons zelven geven aan het heerlijkste en gezegendstenbsp;werk: de uitbreiding van het Godsrijk op aarde.

Bij de Drukkers en Boekverkoopers M. Wijt amp; ZONEN, verkrijgbaar de volgende Kleine Stukjes

I

Cents

De bedelaar..............05

Samuel Mills.............05

Triomfboog van Titus .... 06

Zijt gij gelukkig ?.........07i

Üit- en inwendige zending 05

Dc twee erfenissen.......05

De waarde van het gebed. 07V^^°

Samuel Crowther.........

Caiharina Philips ........07i'

Goodluck Day............07^'^^7.

De toestandderheid.vrouw 07^1®^-Middel om rijk te worden. 04 Eene oude beproefde raad . 13^160.nbsp;Verband ijver voor de zend. 07

Ra-Poor-Negro..........05 il62.

De zendel. onder de heid. . 05i‘103. Iets uit het leven eener 1nbsp;zeudelingsvrouw. Ie brief. 05 1164.nbsp;De Christen-vrouwen der

Apostolische eeuw........06 !l65.

Christina en Esther.......06 ll66.

De verhoogde Heer.......05 jlö7.

Do zegenrijke vrucht van |168.

een rijksdaalder.......... 02 jlöO.

Opw. tot h. werk der‘zend, 05 ,170.

De Baron Dhijhern.......07'Jil7l.

Een woord tot aanbeveling 172.

der zendingszaak.........07^1173.

De toekomende wereld,... 05 Iets uit het leven eenernbsp;zendelingsvrouw. 2e brief. 07

Bene uit duizend........06

Eene Martelaarsgeschied. 05 Een Rabbi die rust zoekt

by Christus.............05

De Christin geroepen tot deeln. aan de zendingzaak. 05

Zoeken en vinden.......10

De onfeilbare gids.......10

Wien te hooren ¥........07i

Eene zwaar beproefde geloofsheldin............... 07i

Marianne, de Bijbelver-spreidster van St. Giles.. 10 De dochter V. d. Landman 12^

De hoop des christens ., 07|

Het leven van v.d. Kemp. 05 Kunt gij altyd van Jezus

zwijgen?................06

Het werk v. kleine Jessie. 07J

Liefde voor liefde....... 05

Heilig leven, zalig sterv. 07%

Een sterfb.in den vreemde 07%

Iets uit het leven eener zendelingsvrouw. 3e brief 05nbsp;Iets uit het leven eenernbsp;zendelingsvrouw. 4e brief. 06nbsp;Leven8g.v.e.Ier8che knaap 07%

De Thermometer.........05

Toespraak...............05

145.