(m)

EENÏGE BIJZONDERHEDEN

ïtT HEX LEVEN EN BE W E B RZ A A » H EB F. N VAN

Dr. ROBERT MORRISON,

Zendeling onder de Chinezen.

Xndion een geheel leven, toegewijd aan de beste, de edelste zaak, de eer van God en hetnbsp;lijdelijke en eeuwige welzijn van de diep verval-lene inenschheid, onder de menschen de maatstafnbsp;Avare van roem en toejuiching, dan zouden wijnbsp;niet regt durven beweren, dat de beroemdstenbsp;man van de 19^ eeuw, zijnen heerlijken en nuttigen loopbaan geëindigd heeft. Maar, daar denbsp;helden die voor het Koningrijk van Christus strijden, gelijk Morrison voor hetzelve kampte, denbsp;edele beweegredenen voor hunne groote daden,nbsp;niet zoeken in de ijdele loftuitingen der menschen , evenzoo zoeke men de belooning hunnernbsp;W'erken nimmer onder den glans van eenen beroemden naam.

Wel moge de Apostel der Chinezen door de S^heele Kerk van Christus, die zijnen dood be-treurt, geëerd worden; wel mogen de uitstekende diensten door hem aan liin vaderland

r^oi

bewezen, zich aan het heil der zielen toewijdende , hem de achting Tan diegenen zijner medeburgers hebben verworven, die in staatnbsp;waren zijne verdiensten te schatten; wel mogenbsp;zijne kennis in de Oostersche talen, hem denbsp;eerbewijzen van de geleerde genootschappen zijnes vaderlands hebben doen verkrijgen ; het warennbsp;echter oneindig hoogere en meer zuivere uitzigtennbsp;die hij bedoelde. Reeds nu geniet hij de eenigenbsp;belooning, die hij beoogde gedurende zijne moeije-lijke werkzaamheden, de zigtbare tegenwoordigheid namelijk, van zijnen Heer en Verlosser.nbsp;Wel verre van te gelijken aan de lieden dezernbsp;eeuw, die zich geen hooger doel bij hunne ver-rigtingen voorstellen, dan alleen de roem waarmede de nakomelingschap hunne namen zal overladen, bragt Morrison zijn geheel leven door,nbsp;om dit eigenbatig en hoogmoedig grondbeginsel,nbsp;hetwelk in de schriften van Confucius als leerstelling aangeprezen wordt, in het hart aan tenbsp;tastenj en evenwel heeft hij, schoon door zijnnbsp;gedrag en door zijne werkzaamheden, die men-

schen,

Chineeschen philosoof zijn, veroordeelende, eenen onsterfelijken naam verworven, ook reeds opnbsp;deze aarde; doch laten wij die daden uit zijnnbsp;leven welke, ons bekend zijn, zelve voor hemnbsp;laten getuigen.

Robert Morrisoi» werd te Morpeth in Northum-

herland, den 5 Januarij 1782 geboren. Het grootste gedeelte zijner kindsheid bragt hij tenbsp;Newcastle door, waar hij onafgebroken het ophouwend voorbeeld van de levendige godsvruchtnbsp;ïijner ouders voor oogen had, die leden warennbsp;van het Presbyteriaansche Kerkgenootschap. Hetnbsp;was onder het ouderlijk dak, en door de herderlijke zorgen van eenen waardigen dienaar vannbsp;Christus, dat in het hart van den jongen Morrison de zaden gestrooid werden, ter voorbereidingnbsp;van die eerste en diepe godsdienstige indrukken,nbsp;die naderhand de kracht en de ziel werden vannbsp;zijn’ nuttig leven. Kooit sprak hij zonder ontroering van de gebeden vol van zalving, die doornbsp;*ijn achtingswaardigen vader, in den huisselijkennbsp;kring voor hem, zijn kind, tot God werden opgezonden. Gelukkig het kind, dat zulk een vader bezit! Gelukkig ook de vader, die zulkennbsp;zoon aan de Kerk van Christus toewijden kan.nbsp;Met zijn zestiende levensjaar, werd het hart vannbsp;den jeugdigen Morrison beslissend aan den Heernbsp;toegebragt, en ondervondt die geheele verandering, zonder welke » niemand in het Koningrijknbsp;der hemelen kan ingaan,” noch met vrucht kannbsp;arbeiden aan de komst van Christus Koningrijknbsp;op aarde. Maar welke was de aard en de natuurnbsp;Van deze godsdienstige indrukken, die zulk een’nbsp;oadrukkelijken invloed op zijn hart en levennbsp;uitoefenden? met andere woorden, welke was

1 *

de beweegreden van zooveel opoffering, de drijfveer tot zooveel arbeid en vermoeijenissen, met vreugde doorgestaan ? — Dat hij zelf het onsnbsp;zegge. — Zie hier eenige regels van een’ brief,nbsp;aan eenen vriend geschreven, aan vvien hij denbsp;herinneringen zijner eerste jeugdige jaren mededeelde ;

» Het onderwijs in de ouderlijke woning, en uit den mond van den predikant der Schotschenbsp;gemeente, bragten mij ten laatste tot mijnennbsp;Zaligmaker Jezus Christus, in wien ik zaligheidnbsp;en geluk vond. Door het geloof aan de waarheid, ondervond ik eene blijdschap en eene vrede,nbsp;die mij tot dien tijd onbekend was; de hoop opnbsp;den Hemel deed mij de zuiverste genoegens smaken, en van dat oogenblik af aan was het mijnnbsp;vurigst verlangen, anderen deelgenoten te makennbsp;van het heil dat ik genieten mogt. Ik wenschtenbsp;zielen voor Christus te winnen, opdat zij deelnbsp;mogten hebben aan het geluk des Hemels. Vannbsp;dit oogenblik af aan werd de studie mijne ge-wenschte bezigheid, aan dezelve gaf ik mij overnbsp;zonder vele middelen en met de grootste inspanning, daar ik dagelijks eenige uren, die iknbsp;van mijnen slaap konde uitzuinigen, aan dezelvenbsp;toewijdde. Ik begaf mij tot eenige leeraren ennbsp;verzocht hunne hulp tot mijne opleiding; maarnbsp;«ij poogden mij van mijn voornemen aftebrengen,nbsp;en mij door hunne bezwaren te ontmoedigen;

jn ielf mijne oude moeder, betwijfelde dikwijls of mijn ijver en mijn onafgebroken pogen totnbsp;onderzoek mij nuttig kon zijn, en mij geschiktnbsp;*ou maken tot het werk mijner keus.”

De Heer alleen, die Morrison had geroepen en uitverkoren, wist dat hij een bruikbaar werktuig in zijne hand worden zou.

In het jaar 1803 begaf hij zich naar de hoo-geschool te Eoxton (een collegie van de Indepen-denten, nabij London), en van de eerste jaren zijner studie af, begon hij, wanneer hij daartoenbsp;gelegenheid vond, het geloof dat hem bezieldenbsp;te verkondigen. Zijn eerste gehoor was zamen-gesteld uit de armen van het hospitaal van donbsp;parochie St. Lucas. » Ik herinner mij,” zeidenbsp;hij in den hierboven aangehaalden brief, • iknbsp;herinner mij in de eenzaamheid tranen vannbsp;vreugde gestort te hebben, toen ik voor de eerste maal geroepen werd, om aan de armen vannbsp;het hospitaal St. Lucas, Jezus te verkondigen;nbsp;het geschiedde onder het gevoel van mijne ge-heele verantwoordelijkheid aan den Heer dien iknbsp;prediken zoude. De predikstoel van hunne kleine kerk, was de eerste die ik beklom,”

De vrienden van Morrison, die het geluk hadden zijne tijdgenooten aan de hoogeschool te zijn, geven eenparig het getuigenis van den hoogennbsp;ernst van zijnen geest, van de levendige godsvrucht die hem vervulde j en van de grondig»

— 6 —

kennis die hij bezat, en welk een en ander hem destijds reeds onderscheidde.

Weinig sprak hij, dikwijls begaf hij zich in de eenzaamheid, en men ontwaarde ligtelijk, datnbsp;zijne gevoelens en gezindheden minder door uitwendige middelen van opbouwing bij hem verwekt wierden, dan wel gesterkt door gebed ennbsp;overleggingen. De hoedanigheden van zijnennbsp;geest, vertoonden zich destijds alleen door zijnenbsp;onafgebrokene zucht tot opzameling van vele bekwaamheden. Somtijds sprak hij van zijne persoonlijke verpligting, om zich aan de zaak dernbsp;zendelinggenootschappen toe te wijden, en dannbsp;altijd op eenen toon van geheele overtuiging.

In de maand Hei IBO-i verbond hij zich pleg-tig tot de dienst van zijnen Heer onder de Heidenen. Door de Directie van het Zendelinggenootschap te London, toegelaten, zette hij weldra zijne studiën te Gosport voort, onder de leidingnbsp;van den waardigen Dr. Eogue, een man, die innbsp;Engeland algemeen geacht was, en vooral bekend geworden door een uitmuntend werk, getiteld ; Proeve over het goddelijke gezag van hetnbsp;Nieuwe Testament.

Het is van belang op te merken, dat in hetzelfde jaar, dat Morrison zich aan de eerste pro-testantsche zending onder de Chinezen toewijdde^ te London het Bijbelgenootschap tot stand ku’am,nbsp;Zoo bereidde de Heer der gemeente, wiens wegen

in kleinere dingen meestal minder opgemerkt worden, terzelfden tijd, hem, die door de vertaling van het boek des levens, hetzelve brengennbsp;ïou tot millioenen Heidenen, als ook die groot-sclie vereeniging, die het in millioenen afdruksels verspreiden zou.

De studiën van Blorrison waren ten einde ge-bragt. Den 8 Januarij 1807 werd hij plegtig tot zijn werk ingezegend, en op den laatsten dagnbsp;van denzelfden maand vertrok hij naar de Ver-eenigde Staten van Noord-Amerika. Wij deelennbsp;hier gaarne eenige regels mede uit zijn dagboek,nbsp;dat bij schreef, toen hij de kusten van zijn vaderland zag verdwijnen: » Zoo is dit dan naarnbsp;alle waarschijnelijkheid de laatste blik, welke iknbsp;op dat land sla, dat ik nimmer weder betredennbsp;zal! O ! dat de zegen des Heeren ruste op hetnbsp;land mijner geboorte! op het land dat mij voedde ; op het land waar het dierbare overschotnbsp;mijner voorouders sluimert; op het land mijnernbsp;geboorte tot een eeuwig hemelsch leven! opnbsp;het land van zoo vele ware kinderen van God.nbsp;0 mijn gelukkig vaderland! mogt het heerlijkenbsp;licht des Evangeliums altijd helder op uwe boorden schijnen! En Gij, mijn God ! verhoor dezenbsp;bede van uwen vertrekkenden Zendeling. Amen!nbsp;Amen! ’ ’

Den 10 Mei 1807 vertrok Morrison van Philadelphia, en landde den h September van het*

— 8 ^

lelfde jaar te Canton aan. China, die onniete-lijke uitgestrektheid van de zee van Japan tot aan de vlakten van Tibeth, en van het Oural-gebergte tot aan het koningrijk Stam; China!nbsp;hetwelk voor twintig jaren reeds driemaal honderd zestig millioenen menschen telde, had nognbsp;nimmer op deszelfs grondgebied predikers vannbsp;het zuivere Evangelie van Christus ontvangen.nbsp;Zoowel de bijzondere volksaard als de staatkundige instellingen van dit volk, hetweik geenenbsp;betrekking met vreemde volken dulde, dan onder de naijverigste bepalingen, hadden om ditnbsp;onraetelijk rijk een’ onbeklimbare scheidsmuurnbsp;opgerigt en bewaarden die geheel onveranderd;nbsp;zoodat deze eeuwig scheen te zullen blijven bestaan. De godsdienstige instellingen van die volken, hunne wetten, hunne geschiedenis, hunnenbsp;heilige boeken, hunne menigvuldige afgodendienst, hun afschuwelijk bijgeloof; alles metnbsp;een woord, scheen zanien te spannen om voornbsp;het Christendom als het ware een dam op tenbsp;werpen, die voordeelig was voor deze veelgoden-dienst. De schoonheid van sommige staat- ennbsp;zedekundige stelregels hunner wijsgeeren, diendenbsp;slechts, daar zij hunnen hoogmoed voedden, omnbsp;in een afschuwelijk verband hunne vernederingnbsp;en hunne misdaden voor te stellen, door eenenbsp;langdurige gewoonte tot grondbeginsels geworden.

Vóór de apostolische werkzaamheden van Mor-

— 9 —

rison, Milne, Gutzlaff en der Ameriknansche zendelingen, had geen straal van het zuiverenbsp;licht des Evangelies deze donkere holen kunnennbsp;beschijnen. Wij ontkennen niet, dat de reusachtige onderneming en de pogingen van Franciseusnbsp;Xaverius, indelö^ eeuw ondernomen, lofwaardignbsp;Waren. En zonder geloof te slaan aan de wonderennbsp;waarmede het bijgeloof zijne geschiedenis opsiert,nbsp;zijn wij er verre af de bedoelingen en den arbeid van den beroemden leerling van Loyola tenbsp;misprijzen. Integendeel erkennen wij gaarne,nbsp;dat hij en sommige zijner medegenooten eenennbsp;hoogen graad van godsvrucht en van onderwerping bezaten. Maar welk een Christendom wilden zij de bijgeloovigheden van China tegen-stellen! De zending der Jesuiten in dit uitgebreid grondgebied, levert een treffend en onderwijzend voorbeeld van de goddelijke waarheidnbsp;zelve, wanneer aan hare zuiverheid en eenvoudigheid de staatkunde der wereld en het bijgeloofnbsp;gevoegd worden. Het is eene der overtuigendstenbsp;proeven der goddelijkheid van de godsdienst vannbsp;onzen Heer Jezus Christus, dat de kracht waarmede zij in de eerste eeuwen de wereld overwon, plaats vond, zonder een eenige barernbsp;grondbeginsels te vérzaken, zonder zich te schikken naar de godsdienstige plegtigheden der volken, ja zonder zich te mengen in de staatkundenbsp;•Ier Grieken, der Romeinen, noch zelf der Jo-

- lO -

den. Met verachting van vleesschelijke wapenen, eischtte zij de vernietiging der altaren, het afzweren van de zonde en van het bederf der zeden, overwon zij de dwaasheid van de wijsbegeerte dezer eeuw, en voor haar vielen de altaren , de boosheden en de wijsheid der wijzen.nbsp;Wat deden echter deze menschen in China, die,nbsp;gebruik makende van den heerlijken naam vannbsp;Jezus, den geest van zijne godsdienst vergeten,nbsp;of dien vervalscht hadden? Het woord van God,nbsp;hetwelk » het zwaard des geestes is,” op zijdenbsp;stellende; of liever, hetzelve volgens hunne gewoonte » onder eene koornmaat verbergende,”nbsp;zochten zij eene zegepraal die slechts van kortennbsp;duur zijn konde, daar zij de waarheid opofferden, waar die aan den smaak hunner hoordersnbsp;mishagen, en de driften met wortel en tak uit-roeijen kon. Zij maakten, waar zij konden, denbsp;Christelijke godsdienst ondergeschikt aan de kerk-plegtigheden van de afgodendienst; zij schiktennbsp;zich naar de gebruiken van het hof en de gewoonten des volks, zonder datgene te bestrijden,nbsp;wat de heiligheid van het Christendom moestnbsp;afkeuren.

Een zendeling zonder Bijbel is een nietsbetee-kenend w’ezen, buiten staat zielen voor Christus Ie winnen, die door de lezing en overdenkingnbsp;zich tot Hem bekeeren. De Jesuiten daarom,nbsp;zochten, gelijk zij het ten allen tijde in Europa

deden, ook in China, terwijl zij de wereldlijke opperniagt eener bedorvene kerk en eene bijge-loovige overlevering, waar tegen de Chinezennbsp;de hunne stellen konden, predikten, denbsp;®agt van den wereldlijken arm, door zich in denbsp;gunst van den Keizer en zijne Grooten in tenbsp;dringen, en in dit opzigt gelukte hun hunnenbsp;onderneming. Maar, de wijsheid der wereld isnbsp;dwaasheid bij God, en de staatkundige ijver vannbsp;Loyola bewerkte zijnen val. De geestelijke opperheerschappij van den Stedehouder van Christus op aarde, de Paus, en de w'ereldlijke opper-magt van den Zoon des Hemels, de Keizer vannbsp;China, kwamen in tweestrijd; de laatste hieldnbsp;de overhand en het gebouw der Jesuiten zonknbsp;in puin neder. Er is thans slechts een tijdschriftnbsp;in Europa {*), hetwelk aauneemt » dat tweemaalnbsp;honderd duizend Roomsch-Catholijken tegenwoordig in de taal van Confucius lofliederen ter eernbsp;van God aanheffen.”

Morrison begreep dat de Christelijk Protes-tantsche zending in China van een tegenovergesteld beginsel moest uitgaan. — Overtuigd dat de Bijbel de eenige bron is van goddelijk licht,nbsp;dat de Bijbel de blijde boodschap bevat van dennbsp;grooten en barmhartigen God tot den zondaar,nbsp;dat eindelijk de Bijbel alleen, dit krachtige woordnbsp;js, • waardoor God de dingen die niet zijn roept

(*) Herrie Européennc, 7« Deel N®. 20, Scpt. i83o.

12 —

als of ze waren en het doode levendig maakt,” vormde Morrison het grootsche plan en ondernamnbsp;de veel omvattende taak, om den geheelen Bijbel,nbsp;door eene verstaanbare vertaling, verkrijgbaar tenbsp;maken voor millioenen Heidenen, die het Chi-neesche keizerrijk vervullen. Zoodanig was voornbsp;hem het groote doel van zijn leven, het voorwerp van zijne vurigste gebeden, reeds vóórnbsp;zijn vertrek uit zijn vaderland; want toen reedsnbsp;besteedde hij achttien maanden bijna uitsluitendnbsp;aan de beoefening der Chinesche taal. Bijgestaannbsp;door eenen onderwijzer, die zich in Londonnbsp;bevond, schreef hy eenige handschriften en hetnbsp;grootste gedeelte van een Chineesch-Latijnschnbsp;woordenboek na, hetwelk het Koninklijke Genootschap ter zijner beschikking stelde. Reedsnbsp;toen was hij in staat zich te overtuigen, hoevelenbsp;groote moeijelijkheden hij te bestrijden zoudenbsp;hebben, zoowel uit den aard en de eigenschappen der Chinesche taal zelve, als wegens hetnbsp;gebrek aan genoegzame goede boeken in dezelve,nbsp;die hem behulpzaam konden zijn; Morrison echter bezat te veel standvastigheid cn gebedsver-trouwen, om zich door de bezwaren te latennbsp;afschrikken. Sedert dien tijd hebben zijne aangewende pogingen, zijne oefeningen in eene taal,nbsp;die vóór hem aan weinige Europeanen bekendnbsp;was’, nadrukkelijk te gemoet gekomen.

Evenwel gelukte het hem, niettegenstaande de

lO

menigvuldijfe moeijelijkheden die hij te overwin-nen had, zich geheel meester te maken, door ^ijne onalgebrokene oefeningen in China, vannbsp;taal des lands, zoowel die welke men schrijftnbsp;die welke men aldaar spreekt, en dat in dienbsp;mate, dat het Bestuur van het Britsehe kantoornbsp;te Canton, hem herhaalde malen en met nadruknbsp;eene voordeelige plaats als schtijver op hetzelvenbsp;aanhoodt. De Bestuurders van het Zendelinggenootschap te London, raadden hem deze aanbieding te aanvaarden, in de overtuiging, dat hijnbsp;door dit middel met alle klassen en standen vannbsp;dit volk in aanraking komende, daarvan voornbsp;zijne toekomstige bezigheden het grootste nutnbsp;trekken zoude. Ieder jaar hielden de berigtennbsp;van het Britsehe kantoor aan de Oostindischenbsp;Compagnie de vereerendste getuigenissen in, zoonbsp;wel omtrent den inborst en de geleerdheid vannbsp;dezen zendeling, als wegens de uitstekende diensten, die hij door zijne betrekking tot bet kantoor , aan den Staat bewees.

Tot een bewijs om te doen zien, welke hoedanigheden en kennis Morrison bezat, tot volvoering van het groote werk zijnes levens, de vertaling des bijbels, deelen wij de volgende gebeurtenis mede, opdat men tevens overtuigd ¦worde, dat men het Heilige Boek, door hemnbsp;geheel bewerkt, met alle vertrouwen thans verspreiden kan. Ten gevolge van de ernstige on-

eenigheden. die tusschon het Britsche kantoor en, den Onderkoning van Canton gerezen waren,nbsp;twijfelde laatstgemelde geenszins, getroffen doornbsp;den gezwollen stijl van de brieven van het En-gelsch commité, dat dezelve het werk waren vannbsp;eenen geleerde uit China, en verlangende omnbsp;dengenen te leeren kennen, die in zijne schattingnbsp;een verrader des lands geworden was, vroeg hijnbsp;met nadrnk dat hem den naain zoude opgegevennbsp;worden van den briefschrijver. Men deelde hemnbsp;mede dat Morrison de geleerde was, wien mennbsp;die verschuldigd was, en stelde hem, ten eindenbsp;zichzelven te beter te kunnen overtuigen, eennbsp;bezoek van hem voor.

Morrison vergat, te midden van zijne werkzaamheden, van zijne oefeningen, van zijn leeraars-werk, in geenen deele tet groote doel dat hij zich voorgesteld. In 1813 verscheen de eerstenbsp;druk van het N. Testament in de Chinesche taal.nbsp;Tot in 1827 werden vijf verschillende uitgavennbsp;door hem herzien, verbeterd en verspreid. Doctornbsp;Milne, een achtingwaardig en uitstekend Engelsehnbsp;zendeling, de boezemvriend en de medgezel vannbsp;Morrison, vereenigde zich met hem tot de vertaling van het Oude Testament, en in 1819 wierdnbsp;de geheele Bijbel in de taal van Confucius uitgegeven.

Gelijk Dwitschland jaarlijksch de dag waarop de groote Luther zijnen onmetelijken arbeid, de

i5 —

vertaling des Bijbels voleindigde, als eenen feestdag viert, wie zal de dankzeggingen kunnen beschrijven die ook de volgende geslachten innbsp;China, door bet Evangelie tot God bekeerd,nbsp;Zullen opzenden op dien dag, die hen, terwijlnbsp;zij den naam van Morrison herhalen, de voleindiging van zijn werk herinnert. Even gelijk denbsp;Hervormer van Builschland, begreep ook hij,nbsp;dat het eenige middel om de volken uit de duisternis en het bijgeloof op te heffen, de fakkelnbsp;van het woord van God w'as. Het was de Bijbelnbsp;door Luther vertaald, die de hervorming zijnsnbsp;vaderlands te weeg bragt. Overal waar de duit-sche taal bekend is, vereenigen de dankbarenbsp;volken zijnen naam, met de dankzeggingen dienbsp;zij Gode toebrengen voor dezen onbetaalbarennbsp;schat. De Bijhel echter door Morrison vertaald,nbsp;verbeidt een nog schooner toekomst. lïiet alleennbsp;wegens het aantal volksstammen in Midden-Azië,nbsp;maar daarenboven verzekert het eigenaardigenbsp;der Chinesche taal aan deze overzetting des Bijbels , eenen zoo nitgestrekten invloed, als totnbsp;nog toe het geval niet is met eenige overzetting innbsp;eene der andere talen. Het zijn niet slechts denbsp;letters en de woorden door die letters gevormd.nbsp;Waaruit de taal van het Chinesche keizerrijk isnbsp;zamengesteld; maar deze letters of karakters zijnnbsp;He middelen tot zamenstelling van gedachten; hetnbsp;zijn om zoo te zeggen, beeldsprakige figuren, vat-

iG

baar voor eene oneindijje va-eeniging; en uitdrukking, en hierdoor kan zij het middel worden van eene algemeene gemeenschap. Deze algeincenenbsp;teekens, door een gebruik van eenige duizendenbsp;jaren gewettigd en bekend, veroorzaken dat, hoenbsp;groot en menigvuldig de onderscheidene tongvallen in Midden-Aziè ook wezen mogen, denbsp;Chinesohe schrijftaal overal dezelfde is en allervvegenbsp;verstaan wordt; waaruit voortvloeit, dat v.in hetnbsp;eigenlijke China, of Cochin-China, tot dennbsp;Asiaiischen Archipel, te Malacca, te Sincaporenbsp;en zelfs tot aan Java, die menigvuldige bevolkingen, ten getale van viermaal honderd rnillioe-nen menschen (dat is meer dan een derde vannbsp;het geheele menschelijke geslacht) voortaan, janbsp;tot de verst verwijderde geslachten, uit die goddelijke bron de kennis van het heerlijke Evangelie van Christus patten kunnen. Wij merktennbsp;hierboven reeds op, dat het Bijbelgenootschapnbsp;ter regter tijd gevestigd werd, om deze heerlijke uitzigten te bevorderen. Er is thans nochnbsp;gebrek aan Bijbels, noch aan diegenen die dezelve met graagte ontvangen en die lezen; maarnbsp;vvel aan zendelingen, om die met verstand tenbsp;verspreiden.

De dagboeken van Gntzlafif deelen ons mede, met welke buitengewone begeerte het Woordnbsp;Gods door de Chinezen ontvangen wordt. Dezenbsp;merkwaardige man deelt niet slechts de heilige

bladeren allervvege uit, men moet bijna zeggen op iedere reis worden ze Lein ontroofd. Wienbsp;ziet niet dat allervvege » de landen wit wordennbsp;om te oogsten,” cn dat de dageraad van dennbsp;‘lag van Christus, aan de verwijderde kimmennbsp;hegint te lichten.

Uit de bronnen en de dagverhalen van Morrison merkt men op, dat hij somtijds door de grootheid van het veld, dat hij ter bearbeidingnbsp;Voor zich zag, getroffen was. En kan men zichnbsp;daarover nu verwonderen ? Het is waar, zijnnbsp;geloof zag reeds in de toekomst het onmetelijkenbsp;gebied van China toegevoegd aan het erfdeel vannbsp;den \ erlosser, en dat geloof was de kracht zijnernbsp;{logingen en van zijne standvastigheid; maar watnbsp;was tot hiertoe in het werk gesteld om tot ditnbsp;heerlijk einde te voeren ? Moest zijn hart nietnbsp;levendig getroffen zijn bij de gedachte, dat zijnnbsp;vaderland, een der grootste protestantsche volkennbsp;van den aardbol gedurende anderhalve eeuw eenenbsp;uitgebreide handclsbetrekking met China onderhouden van daar onmetelijke schatten en allesnbsp;wat slechts in staat was, de weelde en hetnbsp;uiterlijk welzijn te bevorderen, kunde trekken,nbsp;zonder immer een bode des vredes derwaartsnbsp;te zenden, tot welken men zeide: gt; Gaat henennbsp;leert de taal der Chinezen, en maak hun deel-genooten van den onnaspeurlijken rijkdom vannbsp;Christus.quot;

Vervuld door deze gedachten, begreep Morrison dat, daar hij de eerste Protestantsche Zendeling was, die in de vlakten van China,nbsp;het kruis van Christus geplant had, zijne taak nietnbsp;was, om zich alléén te bepalen bij het onderwijzen van de Heidenen die hem omringden.nbsp;Hij was overtuigd dat hij geroepen was, denbsp;uitzigten voor deze christelijke zending, in denbsp;toekomst voor te bereiden, dat hij door hetnbsp;effenen der heuvelen en het verhoogen der dalennbsp;rechte wegen bereiden moest voor de voeten vannbsp;de dienaren van Christus, die hem in deze loopbaan volgen zouden.

Wij zagen reeds hoe hij door het voornaamste werk zijnes levens, de overzetting des Bijbels,nbsp;bewees dat zijne hooge inzigten het veel omvattende van zijnen taak kenden, maar dezen arbeidnbsp;scheen nog onvoldoende voor den ijver vannbsp;Morrison.

De Chinezen konden van nu af aan het woord Gods lezen en het was echter noodzakelijk, datnbsp;nieuwe leeraren in staat wierden gesteld om hennbsp;hetzelve te verkondigen en uitteleggen, doornbsp;hunne taal te leeren. Morrison wist ook doornbsp;eigen ondervinding aan hoe vele moeijelijkhedennbsp;deze oefening onderworpen was, vooral door hetnbsp;bijna volstrekte gebrek aan taalkundige boeken,nbsp;Avaarvan men eenige hulp hebben konde. Zijnenbsp;zorg voor zijne opvolgers in de verkondiging de»

— 19 —

goddelijken Woords, deed hem, de middelen vinden in zijne werkzame bedrijvigheid en innbsp;zijne grondige geleerdheid te midden van zijnenbsp;andere bezigheden, tot het verzamelen van denbsp;lgt;este taalkundige bouwstoffen, welke hij door denbsp;uitgaaf van een volledig Chineesch Engelschnbsp;Woordenboek, in 6 deelen in quarto bekend maakte.

Het nut van dit onbeschrijfelijk groote werk zal te beter ieder duidelijk zijn, wanneer mennbsp;zich bij de opmerkingen welke hierboven bij denbsp;mededeeling van de overzetting des bijbels gemaakt zijn, herinnert. Het is uit de taal vannbsp;meerdere honderde millioenen dat Morrison denbsp;schatten putte, en na den aard van deze taal,nbsp;levert hij een woordenboek, dat alle hare teeken»nbsp;bevat, en dat geheel is ingerigt om de letteroefeningen van de toekomende Zendelingen grootelijks te hulp te komen.

De Oost Indische Compagnie te Londen heeft dit onsterfelijk gedenkteeken van den menigvul-digen arbeid van Morrison vereerd, of liever hetnbsp;werk vereerde zich zelve, door den vervaardigernbsp;de kosten van het drukken daarvan te vergoeden,nbsp;welke bijna 15,000 ponden sterlings (/ 180,000)nbsp;beliepen. Morrison die zich geheel wijdde, aannbsp;zijne groote bestemming, en zoowel het uitwen-•^%e als het inwendige heil der Chinezen behar-^iffde, verspreidde van tijd tot tijd een aanmerke-'nbsp;lijk aantal kleinere werken, over de taal en

20

letterkunde, de geschiedenis en de zeden der Chinezen, zoowel als vele godsdienstige stukjes,nbsp;hetzij vertaalde of door hem ontworpen, die hijnbsp;onder de Heidenen uitdeelde, en die Gutzlaffnbsp;tegenwoordig in ruimen overvloed met de heiligenbsp;Schriften op alle zijne reizen uitstrooit.

Schoon Morrison’s bestemming bepaaldelijk was om te arbeiden aan het heil en de bekeeringnbsp;der heidenen, zoo vergat hij echter die zijnernbsp;landgenooten niet, welke door den koophandelnbsp;te Canton aanwezig waren; voor hen ook wasnbsp;hij begeerig het goede te bewerken en daartoe verspreidde deze onvermoeide dienaar vannbsp;Christus onderscheidene godsdienstige geschriftennbsp;in de Engelsche taal, die alzoo geschikt warennbsp;tot het gebruik van het geestelijk belang vannbsp;hen die hem omringden.

De hoop en het goede gevolg van de Zendelinggenootschappen tot bekeering der Heidenen, rust voor het grootste gedeelte in de toekomst,nbsp;onder den zegen van den Heer der Gemeente,nbsp;die zijne kerk bewaard en zijne heerschappij uit-breidt, op de medewerking van bekeerde afgodendienaars, die, even als Saulus van Tarsus,nbsp;zich gedrongen gevoelen de blijde boodschap dienbsp;hun rust en vreugde verschaft, aan anderenbsp;hunner landgenooten mede te deelen. Voor hennbsp;ook is die taak gemakheüjker en van mindernbsp;bezwaren vergezeld, daar zij zich van zelve op

21

de plaats hunner werkzaamheden bevinden, bekend zijl, n,et de taal, de zeden en de vooroor-deelen hunner natie, gewoon aan de luchtstreek, die dikwerf haren doodelijken invloed op Euro-peaansche zendelingen uitoefend, en bevrijd vannbsp;zoovele hinderpalen, die zij dikwijls op hunnennbsp;Weg ortmoeten. Met eenig vertrouwen vestigtnbsp;men het oog op hen en verwacht daarvan voornbsp;de uitbreiding des Evangelies groote dingen. Denbsp;Heidenen echter, de jonge bekeerlingen, die zichnbsp;met geheel hun hart aan dit groote werk wen-schen over te geven, zijn meestal diep onkundig;nbsp;men moet niet alleen hun leeren Christus dennbsp;Heer te kennen, zij moeten in alles onderrigtnbsp;ontvangen, van de eerste beginselen der spelkunst tot de meest diepe rvaarheden des Christendoms, eer dat zij bruikbare arbeiders in dennbsp;wijnberg des Heeren zijn kunnen. Deze verblijdende uitzigten, zouden zij verwezenlijkt worden,nbsp;vorderden dadelijk voorziening in behoeften, dienbsp;nu reeds aanwezig waren , dit hieldt de ziel vannbsp;Morrison, zoodra hij slechts het veld zijnernbsp;werkzaamheden naauwkeurig overzien had, alnbsp;dadelijk bezig.

In 1818 ontwierp hij, in gemeenschap met zijnen voortreffelijken medearbeider, den waar-digen Doctor Milne, het plan en legde de grond-Isagen tot het vestigen van de kweekschool tenbsp;Malacca. Deze school, die door Morrison de En-

22

gelsch-Chinesche leerschool genaamd werd, was bestemd om aan de jeugdige Engelschen, dienbsp;zich in Indie bevonden, en aan de Chienezen,nbsp;zoowel die begeerden het Christendom te omhelzen , als die reeds eenigc vorderingen in de waarheden van hetzelve gemaakt hadden, een heldernbsp;en oordeelkundig onderwijs in de leer des Bijbels.nbsp;te geven. Behalve dat Morrison hierdoor eeuenbsp;uitstekende dienst aan zijne landgenooten beweesnbsp;in die gewesten, die tot nu toe in de noodzakelijkheid verkeerden om hunne kinderen naarnbsp;Engeland tot het ontvangen hunner verdere opvoeding te moeten zenden, vervulde hij doornbsp;deze stichting zijn voorname doel om zelve eenenbsp;kweekschool op te rigten, tot vorming van jeugdige arbeiders voor den akker waarop hij werkzaam was. En niet slechts vergenoegde zichnbsp;deze uitmuntende dienstknecht des Heeren,nbsp;met het plan en de uitvoering van eene stichtingnbsp;van zulk een uitgebreid nut; hij zelf was denbsp;eerste die zijnen naam, voor eene zeer aanzienlijke som teekende, op de lijst der inschrijvers.nbsp;Behalve dit, maakte hij de school gedurendenbsp;5 jaren ƒ 1200 'sjaars. Waarschijnelijk had hijnbsp;dit geld gespaard, tijdens zijne werkzaamhedennbsp;aan het Britsch kantoor te Canton, hetwelk hijnbsp;nu toewijdde aan de eer van zijnen Heer, ter-vrijl hij zichzelve en zijn gezin voor de toekomstnbsp;aan God aanbeval. De kweekschool te Malacca

È

— a3 —

¦werd met den heerlijksten uitslag bekroond. Morrison en Milne werden in hunne verwachting niet te leur gesteld. Weldra waren sommige leden hunner kleine gemeente in staat,nbsp;om weder anderen de blijde boodschap mede tenbsp;deelen, die aan hun gebragt was. Sommigenbsp;hunner werden als Christelijke onderwijzers aangesteld, waaronder een van dezelve den merk-waardigen Léang-Afa, die welligt aan eenigenbsp;onzer lezers bekend zal zijn, zich geheel overgafnbsp;aan de hooge roeping tot prediking des Evangelies.

In 1824 bezocht Morrison, na eenen onafgebroken arbeid van 18 jaren, zijn vaderland, waar hij de achting ondervond van die allen,nbsp;welke zijne werkzaamheden op prijs wisten tenbsp;stellen. De tijd en de jaren van ondervindingnbsp;hadden de trekken van zijnen edelen inborst nognbsp;dieper en sterker geteekend. Zijn hart was zoonbsp;ingenomen met de groote zaak, waaraan hij zijnnbsp;leven had toegewijd, dat zijnen ijver op dc trekken zijns gelaats de hoogste ernst, die soms gestrengheid geleek, teekende, wanneer hij meende te ontdekken in zijne vrienden gebrek aannbsp;geloof, aan belangstelling en aan ingenomenheidnbsp;in de uitkomst van het door hem begonnen werk,nbsp;dat ten doel had, de bekeering van het grootstenbsp;en magtigste rijk der wereldt Alle de vriendennbsp;¦''an Christus toonden hem ondubbelzinnig, datnbsp;zij zijne apostolische werkzaamheden wisten op

prijs te stellen; de Bestuurders van de Oost-Indische Compagnie gaven hem onderscheidene bewijzen hunner dankbaarheid, voor de gewig-tige diensten die hij hun in hunne betrekkingnbsp;tot het Chinesche keizerrijk bewezen had, en denbsp;koning van Engeland zelve begeerde den eer-waardigen wijzen te zien, die in China dennbsp;naam van barbaren zijns vaderlands, wist tenbsp;doen achten en te beminnen. Morrison boodnbsp;zijnen vorst een exemplaar aan van den Chine-schen Bijbel, die, tot een vereerend getuigschriftnbsp;voor Engeland, in de koninklijke boekerij geplaatst werd. In dezen tijd maakte Morrisonnbsp;een uitstap naar Frankrijk, waar hij ondernbsp;anderen te Parijs nog voorganger was, in eennbsp;der maandelijksche bedestonden, tot de uitbreiding van het koningrijk van Christus.

Morrison keerde naar het veld van zijnen arbeid terug, waar hij voortging tot zijne laatste ure toe, dezelfde eigenaardige werkzaamheid tennbsp;toon te spreiden, welke geheel zijn leven kenmerkte.

Wij hebben nog van zijne beproevingen niet gesproken. En voorwaar, het kan geen padnbsp;met bloemen bestrooid zijn, hetwelk een zendeling voor de zaak van Christus, vooral in zulknbsp;eenen werkkring vol bezwaren, te gaan heeft.

Zonder te gewagen van de gedurig zich hernieuwende bezwaren, van de verzoekingen die hij

- 25 —

te overwinnen, van de ontmoedigingen die hij te bekampen had, van de bestrijdingen van eennbsp;hart dat . verslonden werd door den ijver voornbsp;Gods huis,” ïoo had de Apostel der Chinezen,nbsp;die, na de vreugde en de kraeht die hij uit denbsp;bron des levende waters putte, geene grooterenbsp;blijdschap en vertroosting kende, dan welke hijnbsp;in den schoot van zijn gezin genoot, zelf in dennbsp;huisselijken kring de grootste droefenissen doornbsp;te staan. In 1821 zag hij van zijne zijde weggenomen, met eene smart die men beter gevoelen dan beschrijven kan, de getrouwe gezellinnbsp;op zijne levensreis, de deelgenoote in zijne veelvuldige werkzaamheden, de vriendin van zijnnbsp;hart, de moeder van zijn talrijk gezin. Onbekwaam de zorgen der opvoeding zijner kinderennbsp;naar belmoren te vervullen, wilde hij door innbsp;1825 andermaal in het huwelijk te treden hierinnbsp;beter voorzien, en deze zijne echtgonoote konnbsp;ook weder de werkzaamheden hervatten, welkenbsp;zijne eerste gade onder de Heidenen van harenbsp;kunne aangevangen had, maar ook eene anderenbsp;beproeving wachtte hem. In dien tijd, dat hijnbsp;aan eene getrouwe gezellin de meeste behoeftenbsp;had, en kort voor den oogenblik, dat hijnbsp;zijnen moeijelijken loopbaan voleindigen zoude,nbsp;Was de ongesteldheid zijner huisvrouw, de oorzaak van eene noodzakelijke maar treurige schei-*Gng; zijne echtgenootc was verpligt met hare

jongste kinderen naar Engeland terug te keereo. Zij zag haren man op aarde niet weder, en harenbsp;kinderen omhelsden voor de laatstemaal hunnennbsp;geliefden vader,

Den 1 Augustus ISS-i, was de dag waarop deze onvermoeide dienaar van Christus, na eene korte ziekte zjn aardsche loopbaan voleindigde. Hel zelfde beginsel van geestelijk leven, dat hem onderschraagde gedurende zijnenbsp;vreemdelingsreize op deze aarde, ondersteundenbsp;hem krachtig in het uur zijnes verscheidens, ennbsp;verhelderde voor hem den weg door het dal dernbsp;schaduwe des doods.

De oudste zoon van Dr. Morrison, die zulk een’ vader waardig was, was alleen te Canton overgebleven, waar hij reeds, niettegenstaande zijnenbsp;teedere jeugd eenen aanzienlijken post vervulde.nbsp;Het is nog onzeker, of deze jongeling zich aannbsp;den arbeid van zendeling, en alzoo aan de voortzetting van het werk zijnes eerwaardigen vadersnbsp;zal toewijden; doch welke ook voor het vervolgnbsp;zijne roeping zijn moge, zijn geloof in en zijnenbsp;liefde tot den Verlosser, zijn een zeker bewijsnbsp;dat hij Hem op deze wereld zal verheerlijken.nbsp;Het is deze jonge Morrison, die aan zijne bloedverwanten en aan de vrienden van zijnen vadernbsp;in Engeland, in brieven vol zalving, de treurigenbsp;(bare van zijnen dood heeft mede gedeeld. Hijnbsp;was Het oeH, men mag het in waarheid zeggen,

— ay —

die hen het meeste vertroostte. Schoon het ei-gentlijk niet tot de geschiedenis behoort, die wij ons voorstelden mede te deelen, geven wij erhternbsp;gaarne nog eenige uittreksels uit de brief die hijnbsp;aan zijne bloedverwanten zond, als waardig omnbsp;meer algemeen bekend te worden.

• Indien ik niet verzekerd was,” zoo schreef hij aan zijne moeder op den 4 Augustus 1834,nbsp;» dat uwe hoop op, en uwe verwachting vannbsp;Hem was, die almagtig is en die zijne kinderennbsp;kracht naar kruis geeft, dan was het mij ónmogelijk u te schrijven. Zelve diep ter nederge-slagen door droefheid, hoe zoude ik u kunnennbsp;vertroosten, zoo ik u niet met zekerheid kondenbsp;mededeelen, dat Hij , dien wij zoo onbeschrijfelijk beminden en achtten op deze aarde, in vredenbsp;is henengegaan naar het vaderlijke huis in denbsp;hemelen. Hij had het werk volbragt dat Godnbsp;hem had aanvertrouwd. Hij heeft gewerkt . zoonbsp;lang het dag was,” de nacht is voor hem aan-gehroken en hij is in Christus ontslapen, aan zijnenbsp;genade heval hij zich in leven en in sterven. Hijnbsp;werd snellijk afgesneden en uit dit dal der beproeving en der zonde is hij overgegaan in hetnbsp;vaderland der rust; waar hij nu reeds, de onverderfelijke kroon der regtvaardigheid ontvangennbsp;heeft.

» Wij behoeven er niet aan te twijfelen, al de Wp zijnes harten i* vervuld, en op zulken

— ï8

wijze, dat zij zijne grootste verwachtingen verre overtreft. Met de kracht van zijnen gekruisigdennbsp;en verheerlijkten Verlosser bekleedt, heeft hij denbsp;dood en het graf overwonnen. In dezelve zagnbsp;hij slechts de vreedzame bevrijders van het lig-chaam der zonde, en in zijne laatste ure kon hijnbsp;met Paulus uitroepen : » Dood waar is uw prikkel , graf waar is uwe overwinning ? Gode zijnbsp;dank die ons de overwinning schenkt door Jezusnbsp;Christus onzen Heer,” en derzelver prikkel on-dervondt hij niet. Hij heeft wel in die laatstenbsp;oogenblikken, niet luide van zijne overwinningnbsp;in Christus gesproken, maar de vrede die zijnnbsp;gelaat, zijn geheele leven door kenmerkte, wasnbsp;in zijne laatste oogenblikken vooral zigtbaar,nbsp;die laatste ure, voor ans het uur van rouwnbsp;en treurigheid, maar voor hem, voor wien denbsp;dood gewin was, was zij de bevrijdster van denbsp;aardsche boeijen. Hoe zal ik in staat zijn om unbsp;naauwkeurig deze oogenblikken van diepe smart,nbsp;voor onze harten te beschrijven ? Mijn dierbarenbsp;vader, die nu reeds onder de reijen der gezalig-den zich bevindt, verzwakte zeer spoedig. Zijnenbsp;krachten waren, in het werk voor zijnen Heernbsp;en Zender, verteerd. Zoodra hij zich te Macaonbsp;bevondt, verlevendigde zich bij mij de hoop opnbsp;zijne herstelling.

, De aankomst van Lord Napier had een aanmerkelijk gedeelte vkn zijnen kommer weggeno-

men, en ik hoopte dat de tijding van xijne betrekkingen in Europa zouden medewerken om hem geheel te lierstellea. Maar onze God en Vadernbsp;ia de hemelen ziet niet aan wat wij mensehennbsp;aanzien ; Zijne gedachten zijn niet onze gedachten , en onze wegen zijn niet Zijne wegen , ennbsp;hoe meer ik Zijne met ons gehoudene wegennbsp;overdenk, des te meer vind ik mij gedrongen,nbsp;in alles Zijne Vaderhand op te merken. 0! datnbsp;Hij na zijne algenoegzaamheid ü de kracht schen-ke, om met onderwerping de treurige bijzonderheden te vernemen, welke Zijne Voorzienigheidnbsp;mij heeft opgelegd u te moeten mededeelen.nbsp;Helaas! wij dachten niet en zelfs mijn vader geloofde niet, dat zijne ziekte zoo spoedig zoudenbsp;toenemen, anders had hij Macao niet verlaten,nbsp;maar alzoo was de wil des Heeren en nu dank iknbsp;Hem, dat Hij mij vergunde, getuige te zijn, vannbsp;zijnen kaatsten ademtocht, die hij in mijne armennbsp;uithiies. Het was den 1 dezer maand des avondsnbsp;ten 10 ure dat hij in zijne rust is ingegaan. Gijnbsp;lijdt voorzeker veel en gij behoeft die smart nietnbsp;te onderdrukken welke gij gevoelt, vergun echternbsp;aan uwen u tederminnenden Zoon, u te mogennbsp;herinneren, dat wij niet moeten weenen, alsnbsp;dezulke die geene hope hebben. Wanneer wdjnbsp;denzelfden Heer dienen, dien hij met zoo veelnbsp;trouw diende, dan zullen ook wij in dezelfde erkentenis de ruste ingaan waar hij nu is.

3o

Op den 25 Julij 1.1. had ik het genoegen mijnen vader na ecne afwezenheid van 5 maanden wedernbsp;te zien; dit genoegen werd echter zeer verminderd door het zien van zijne onzachelijkc zwakte , hoewel zijn geest en denkvermogen nog innbsp;volle kracht en werking was. Den 27 diernbsp;maand, op den dag des Heeren, verzamelde mijnnbsp;vader, eenige leden der kleine Chineesche ge-gemeente rondom zich, en sprak tot hen, zooveel zijne zwakheid hem toeliet, de woorden desnbsp;eeuwigen levens. — Men moet in dit land vannbsp;bijgeloof en afgodendienst geweest zijn en denbsp;meest vervallen stad van dit groote rijk bewoondnbsp;hebben, om eenigsints het verblijdende schouwspel te kunnen smaken, hetwelk deze kleinenbsp;verzameling Chinezen opleverde, die zich veree-nigden met onze gebeden en met onze lofgezangennbsp;ter eere van den gekruisten en verheerlijktennbsp;Verlosser. 0! dat mijn dierbare vader het voor-regt smaken mogt, dezelve voor te stellen, voornbsp;den troon van zijnen Heer, als zijne kroon in diennbsp;dag! Er was in deze kleine vereeniging iets bijzonder plegtigs, gedurende dat m.ijn vader dezenbsp;woorden des eeuwigen heils, van zijne stervendenbsp;lippen deed vloeijen. Onze harten en onze stemmen waren geheel vereenigd, toen wij met geestdrift en verrukking lofliederen aanhieven, ternbsp;cere van het Lam, dat dood geweest is, en wedernbsp;levend is geworden, en leeft tot in alle eeuwig-

3i

heid; dat wij eenmaal allen vereenigd mogea ïijn in het Koninkrijk van onzen Heer, en datnbsp;'vij door Hem geheiligd, daar ons vereenigennbsp;mogen, met alle de gezaligden, in het zingennbsp;¦van het lied des Lams! ”

Ter bekorting treden wij niet in het verhaal, van hetgeen in de laatste dagen der ziekte van dezen dienstknecht des Heeren is voorgevallen. Het zij genoeg op te merken, dat zijnnbsp;voorbeeld in deze laatste oogenblikken, allen dienbsp;hij in de ruste voorging krachtig moest opwekken om zijn geloof na te volgen. Wij besluitennbsp;dit verbaal met de mededeeling van het slot vannbsp;boven aangehaalden brief.

» Onze troost ” zoo gaat de zoon des afgestorvenen verder voort: onze troost is nu dat wij hem eenmaal weder zullen zien in het huis desnbsp;vaders, waar vele woningen zijn, waar Christusnbsp;is henengegaan om ons plaats te bereiden. Ditnbsp;is, ik weet het, de zekere verwachting van unbsp;mijne waarde moeder, mogt het die worden vannbsp;mijne zuster Maria en van uwe overige kinderen;nbsp;mogten zij, die de grootheid van hun verliesnbsp;niet beseffen kunnen, opgewekt worden om dnnbsp;hoop der Christenen de hunne te doen worden,nbsp;mogten wij allen in de voetstappen onzes Vadersnbsp;treden! Die God wiens hij was, en welke hijnbsp;Ook diende, heeft belooft de Man der weduwen,nbsp;en de Vader der wezen te zijn.

• Hoe groot is onze vertroosting niet! Géén oogenblik heb ik tegen den wil van mijnen He-inelsche Vader opgestaan; mijn hart heeft zichnbsp;onder Zijne hand gevoegd. 0! hoe kan ik,nbsp;wanneer ik mij boven het stof verhef, mijnennbsp;vader in de gewesten der heerlijkheid bij zijnennbsp;Verlosser naöogen. Onbekwaam om u anderenbsp;vertroosting aan te bieden, dan die welke ik innbsp;mijne zwakheid uit de bronnen des heils put,nbsp;weet ik niets beter, dan mijnen God voor u tenbsp;smeeken, dat Hij zelve ü vertrooste en ophénre,nbsp;met Zijne hemelsche vertroosting en de hope desnbsp;wederziens, voortvloeijende uit het geloof in onzen Heer.