D I S S E R T A T I O MEDICA

/ N A U G U R A L 1 S,

PRiESIDE DEO TER OPT. MAX

Autorit�t e CHagm�cil). Redtorisy

�'M.D. Praxeos & Inftitut. Med. Profeflbris Ordinarii,

Amplif�rni Ssnatas Academici confenfit, O* Nobiltjfima
Facultatis MED IC JE deer et o,
PRO GRADU DOCTORAT�S,

Summisque in M E DICIN A Honoribus & Priy�eghV
rite & legitime confequendis,
Examini Publico fubjicit

J�OHANNES BERNHARDUS FISCHERUS;

Ad diem 18. JuNII, loco horisque folitis.

Trajecti ad Rh BN um,

BxOfficina G u i li e l m i vande Water, Acad�mi.s
Typographi, db Ie ccix»

DISSERTATIO M E D I C A

1' R /E F A T I O.

n exphranda rerum natura atque efentia qui defu-
dam Phyfici, merentur fane omnis gtneris Uudes.
Mererentttr autem eas tanto majores Medici., qwtn~
to magis �udium herum ad fcopum ttobiliorem Pra-
tticum tendit, fi in aque latiffimo campo fuo ex-
currere atque in necejfaria inquirtre contenti effent,
nee prierum felicioribus inventis fedu�i , iisdem
adeo indulgerent, ut flrenue his inhiando, meliora propria negligerent,
Eos his verbis refpicio, qui non folum Celebriorum Phyficorum deteUio-
nes effentiarum quarumlibet fere rerum fummo cum ardore in Medicitiam
transferunt , fed o- ip� anxie circa intimas Phyficas rerum qualitate*
deiegendas, Aledicaminum, corporum naturaliter Cr praternaturaliter
con�itutorum intimas e�entias demonflrandas occupantur, <?* fine harum
"otitia Aiedicinam obfeuram irrationalemque appellant. Inanem effe in
■Medicina horum conftderationem, ut exemplo illuflrem, liceat in fcenam
producere -+■ dorurn, fpeciatimque +ti examen. Nudis hoc fenftbus exa-
winatum , oculis apparet plus minus limpidum, gu�ui fe offert ad�rin-
gens acidum, »atesque afficit acido fubvolatili odore; minus autem rj-

gorofum hoc examen e�e reputantes no�ri Pkyfico-Medici, idem denue
eculis mierofcoj>io armatis fubjiciunt: fatijfit hoc modo defiderio tllorum,
vident enim jam Qia innatantia liquori, vident cufpides horumque a-
cies _} vident animalcula ante invifibilia, jam lumbricos aduquamia ₅fibique de hoc invento oratulantur. Verum, uti dtquijfimum horum ejfet
conamcn Cr laudabilis intentie , � qua ad fcopum ducit ab iis arnbula-
retur via , ita in hac devia del at i infauflo fane fungumur labore , nee
mquam feliciter viam abfolvunt , quin pot ins jam infiycrabiles difficul-
tatum montes offendant juperandos, jam in �eriles immen� profundita-
tis abj�os devolvantur. EmpirU obicem ponere laborant, Medicinam*
que perfpicuam formare, an cum fuccejfu ? Perfcrutemur $ Nonne indi-
cant +ti acuta e ia ejus ufum in humorum coagulo vifciditateque? non-
ne humorum prafentijfimam refolutionem pollicentur � nonne etiam con-
tra compun�io Cr irritatio nervorum, ex eorum figura ju�e e� timen-
dal nonne bac ratione convulfiones (pro hjpothcfi) orirentur ? Quid,
fi animalcula hac in paris humorum ©- folidarum partium [e proriperent,
ibique irritationem producerent ? Quid , ft putredine correp� totum cor~
pus corrumperent ? Num quid vero horum contingit t Nonne +da tam
notorie coagulant humores, ut ,fundamentum f ere totius Pathologie abfol-
verintplurimis Adedicisl Cur non adhibetur refolvendis humoribus+tum?
Nam habet fpicula refolutioni necejfaria. Num dolores nervorum hujut
a�umtionem fequuntur ? Num convul�ones? Quis vermiculorum cu»
nicuiationes aut timuit unquam , aut vidit ? Sphacelus etiam, num fe-
cutus e� ? Nonne hoc potius e� confufam irrationalemque reddidijfe Me-
dicinam .? Leve mihi effetplura talia adducere, fed abrumpo C B. L.
ad infignes hifloria Phj/tca promotores Bojlium , Malphtgium , Gr<�*
vium, fjokjzium , Leuwenhoekium aliosque ablego, idque inprimis quod
prafenti in Di�ertatione hujus generis examen adhuc forfan occurret,
turn etiam quod contra has micrologias Medico inu�les invenias peculia-
rem Paranefin ab Excell. Sthalio Hallen� , Pr^ceptore meo femper co-
lendo ,eonfcriptam; ut taceam magni illius Romanorum Medici Baglivi
in fcriptisjuis harum rerum curiofarum dehortationes, �r Celeberr. Btdloo
in Setl. i. Exerc. fuarum ipfius curio�oris Anaiomia ut Praf�lict �eriht
reje�ionem. His pramijfts annuente fummo Numine, ipfius Dijferta-.
lionis aggredicr

I N A U G U R A h I S.

Uti Phyficorum maxime intereft,fi in effentiam alicujus rei {cum
fru&u inquirere cupiunt, ejus naturam �pofteriori probe obfer-
vaffe , ita etiam Mcdicoium eft, fi morbi alicujus verus intelledusfibi
comparandus venit , cunda morbi phcenomena , fingulas circumftan-
tias,& quicquid, dum durat, contingit, verbo, ejus Hi�oriam quam
accuratif�ime animadvertere , ut fic ex obiervatorum dec«nti compara-
tione, quid fit ilte morbus probe intelligatur,

De Mania jam aduri eundem fequemur ordinem. Ad ejus hif�oriam
colligendam Obfcrvatorcs Pradicos confulemus, id quod tanto minus
vitio nobis quis yeitet , quamo rarior refpedive datur hujus morbi
cafus. «

Qtii occurrunt in iis c:nus, commode, me judice, in IV. Gaffes
diftribuuntur. Sjt itaque Imae illa Mania , qua: fine materiali corpo-
ris innata aut adventitia lsefione accidit, fed originem agnofcit obje-
dum aliquod phantafi� extra corpus exiftens.

Inter cafus hujus ordinis eminet I. ex Amore infania. Hac labo-
rantcs deprehenduntur ea fubito fuille occupati, fi v. g. obvia iis fa-
da fucric perfona amabilis venafta, cujus participes fieri mox anxie
defidcrare, folisque de perfona amata cogitationibus vacare ccepere»
Perfona: participibus fadis omnis ceflat animi turbaj amorem autem
fuum deckrare non audentibus, aut, quod tanto pejus, fi hoc fadum
fuerit, repuhasquc acccperint amantes , iis ingentibus paf��bus auge«
tur ardor, quem comitatur marror , liunc abftinentiaciborum,vigiIia:
& marafmodes affedus. Pulfus iis eft debilis , vifa autem perfona
amata, aut ubi verba fiunt de illa in horum prafentia, fubito fit ve-
hemens, & fanguinis per nunc agitatio ad rupturam venarum ufque,
Grefcunt hxc omnia cum tempore,&qui antea taciturni crant jam cum
impcttl ardent objeiSum amatum, reliqua omnia averfantur, 8i_t nif�
adhuc cito {uccurratur, fiunt Maniaci. Tales fa�i, nil nifi obfcsena
Joquumur & patrant, eftque omnis generis impudicitia unicum fere
borum fubjectorum phcenomenum, Conf. Obf. Schenkii Cap. de Man.
Foreft.Obf. 24. & Schol.

Dabimus fecundum locum Mania: ex nimia ambitione ortx. Se-
quens cafus mihi notus hujus hi�oriam inftar omnium largictur. Vir
paulo iiifiamediam anatem adhuc conflitutus, temperamsnti choleri-

tf DISSERTATIO MEDICA

ei, & ob egregias quibus dotatus erat animi corporisque dotes , in*
flati valde animi, cum Legati vices aliquando ageret, atque ex hoc
munere Principem exterum oratione eleganti alloqueretur, fit fortuna
quadam tuffientium adttantium ftrepitus. Orator, fibi hxcfieri putans,
nihilominus propollta pro ferie orationem abfolvit, hac vcro abfoluta
mirum in modum fupeibus ejus animus torquetur. Ignominia fe af-
feftum eile cenfens prx pudore omnium converfationi (e fubtrahitj
modeftus interim eft erga omnes ipfum vifnantes & humaniter haben«
tes. Tuffire vero Uamlac hosalioiv� audit, contumeliis & pro re nata
verberibus eos prolequitur. His vero excandefcendi occafionibus (ar-
pius recurrentibus, malum augcbatur,&, cum furibundus jam omnes
aggrederetut-, carceri includcbatur, quo adhuc dum arcetur. Vid. e-
tiam Helm. Ortum imag. morb. §. ix.

Pertinent huc 5. ex terrore Maniaci Heteont. Dement, in ld. 4. ex
iracundia infani Di(p. de Animi morb. Exc^tahl. 5. ex triftitiaHclm.
Ort. Imag. morb. 6. ex gaudio mentis alienatae fados efle recenfel
Herc. Sax. Prax. 1. 1. c. 17.

Eft prauerca hujus claffis Mania illa, de qua loquitur Helmon*
tius, quod fordibus careat, nee adfit materiaiis error. Jus Duumvir.
*. s6.

II. Clart�s eft Mania caufammaterialem 1. manifeftaml. ex collectio-
ne talem intra corpus natam habens.

Locabo in hanc claflem 1. Mentis alienationem fceminarum ex flip-
prcfi�s meniibus. Incidunt in maniam ex menftruo inhibito illae prse-
cipiiE fcetiina;, quibus abundantiaeft fanguinis, & copiofus ordinaric
cjicitur, temperament! fanguinei, aut Cholerici, aut utriufque, (fo-
cus n. Melancholia ipfis eftfamiliariprexobftrui�ione menftrui, nee fa-
cile ad Maniam ufque progrediuntur. Retentus per uteri viasfanguis
regurgitat hinc ad alias partes, unde rubor faciei � redundante (angui-
ne manifefliis, aut hujus ad alias partes fuperiorcs metaftafis. Terror
primo melancholicus easoccupat, mox impetuoius & violentus, vo-
ciferatione, miris geftibus, cruciatib�sque jun&us, ut etiaWi dxmo-
niaca; habeantur. Fingunt fibi varia phamafrmta terribilia,& perpe-
tuo injurias fibi parad metuunt. Vid. Obf. Schenk. C. de Mclanch.
& Man. Hippocr. iti^ notpSiv.

Secunda ordine hujus claffis fit ex feminis retentione Mania, fami-
liarior iterum fceminis prx viris, � quarum parte caulam continentc
titulo etiam fpeciali Furorts �terini falutatur. Conipiuntur hoc ma-

lo prs csteris fcemina» nubiles,&ad conjugalia jam apta?, aut,ubi his
jam ufie fuerint, jam iis abftinere coaftar, v. g. viduas juniores, exi-
ftente fimul horum {ubje�orum temperamento Cholerico , jun�hque
diaeta plena , aromatica, vinofa. Hujus mali principium in his perfo-
nis eft quoquo modo hbidinolum, tentant jam viros in genere ad ve-
titas deliciasjjam hunc illumve in fpecie ardenter amant, infomniisfa-
tigantur venereis, lafciva loquuntur, venerea cantant. Torvus fit ea»
rum vultus, nee ullo modo geftns libidinofi ipfarum cohiberi queunr,
nifl cum augefcente infania, clamant, & in mares obvios ferockerir-
ruunt & ad $em compellunt. Jun�a eft menftrui fluxus familiaritet
obflrudio, facies ipfis rubicunda eft & tumida , humor mucofus acris
corrofivus per pudenda turgida & calida emittitur. Vid. Mich. Prax,
Clin. Cap. xxn.Sennert. de mul. morb. c. de Furor, wer, Foreft. Obf.
24. Borell. Obf. 30. C. U.

Huc m. referenda: fune 3. Maniae es hamorrh. luppref�is Hippocr.
6. §. II. Zac. Lufit. Obf. 51.4. a varicibus occlufis Hipp, ibid. 5. ab
ulcere diuturno fubito occlufo Foreft. Obf. 24. 6. � (uppreffa h$mor-
rhagia narium ld. Obf. 23. � Febre aliiique morbis prxgref�is. ld. 1.
x. Obl. 27. 8. � Vermibus Erafmus in Orat. de laude Med. o. Cho-
rea S. Viti. Horftius Obf. 45-. Referendus eft ad hanc claflem lo-
cus Hippocratis 7. §, j. \-n\ jw^v/jj «Wevt�ji/a, y, JJf«7rf, ij Ikwck,,

III. Claffis Mania illa eft, qua: caufam materialcm ab extra corpo-
n yiatam habet.

Peflime haclaborantI. ita dicli Tarantati, id eft, � Tarantula demorfi.
Nafcitur venenofiim hocanimakuium in primis in Apulia,& tempore
maxime eo_} Cjuo � venere vexatur,nempe tempeftate fervidiore, horrii-»
nes obvios iciuluo vencnato in miierrimam conditionem conjicit. Ta-
ai nempe ab horum animalium vencnofo fpiculo homines in parte Is-
la ftatim lividum circulum cum tumore fubitoinveniunt; excipit hunc
ftatim animi angor, prarcordioium anguftia, corporis languor lummus.
Prolabuntur poft hxc quidam in terram femi mortuorum infiar, &
obiiifc cos crederes, nifi refpiratio,eaque difficillim* & lu�tuofa fufpi-
*�a vita eosdcm adhuc frui teftaretur ; al� vero (idque pro diverfitate
Tarantula* , qux pupugit) taciturni melancholici evadunt, folitudi-
nes qua:runt, petuntqu�, cmortuos fecredunt, feretiisque fe impo-
nunti in puteos fe projiciunt, ululant, ck Tara'mularum motus pen-
files imitantur. Patientes hoc modo affe�i, ubi 1. humi proftrati !.

■B DISSERTATIO MEDICA

fitcEii delirantes Muficum Sonum percipiunt, revivifcere ftatim viden«
tur, tumor ia vulnere infli�o dctumefcit ftatim , movere jam artus,
jam fubito furgere, & miris geftibusmixtisque fufpiriis faltare incipiunt.
Salutifera ipfis eft Mufica, fi,quiamicus eftTarantuls.obferveturmo-
dus ifque teneatur , ubi hare non obfervantur , perniciofa illa magis
evadit, quam falutaris. Liberatos hoc modo hoc � malo annuis tarnen
periodis hunc calamitofum ftatum Mufica celebrare oportet, nifi ineun-
dem eo tempore iterum conjici velint. Vid.Differt.BaglivideTarantuIa.

Referenda huc funt fecundo loco deliria exvulneratione externa
capitis orta, cujus fingularem alicjuem refert hiftoriam Foreftus Obferv.
xix. nempe puerum fe vidifle ait capite vulneratum in delirio Ger-
manica tingua(quam ante non calluit) fyllogismos optimos fecifle, Sc
fanato vulnere hos & linguam Germanicam ignorafle.

Tertio loco in hanc fcaniam adducendam efle duco familiariffimam
' omnium Maniam, Ebrietatis furorem.Hujus hiftoriam, ut cuilibet notif��-
mam, adducere vix opus cflet, cum prxterea cenopolarum plus quam ex-
. adiorum autorumhic valeat autoritas. Interim, utEbrietatem quorundara
Maniarnefledemonftremus.fciendurn, inveniritaleminprimis in tempe-
ramentorum Cholericorum hominibus: hijiibipotus-^-uoGorespcrex�-«
guum temporis fpatium abundanter ingurgitarunt,pulfus iisfitcelerior,
& calore infigni perf unduntur cum opplctione & fufurro leni capitis;
excandefcunt racileobleveobflaculum,i'mo abfque hoc nulla data anfa:
fortiores tune funt,ut vix teneri queant, omnibus interitum minantur,
nee ul!o periculo terrentur, fenfus, ubi v. g, vulnerantur, ipfis nullus
eft, nifi cum ad fc redeunt; funt ideo etiam frigoris magis patientes,
quam alii.

Pertinet huc 4. Mania ex morfuanimalium rabidorum, Scorpionis,
Canis, Lupi Sec. Vid. Baglivi deTarant. & Rof. Lentil. de ca�fis hy-
drophobise. �. Infania � philtro modo non magico i. e. qua? nulla me-
diante materia tangente orta eft Borell. C. 1. 6. Illa ex efu Dacurar.
Francus in Ephemer: N. C. C. in. 7. Ex Solano furiofo demen«
tia. Barthokms de refpir. L. V. c. 3. 8. Delirium ex HyofcyamoBo-
rellus Obferv. 45. Cent. IV, o. Ab xftu nimio folis infania Rolfinc.
Method. cur. Man. c. xi.

IVm & ultimam Mania; clafTem abfolvunt ill*_squas � caufackmodo
fupra naturalibus cuntingunt.

Duplicem hanc efle agnofcimus I. Fafcinatoriam II, Darmonia-
cam.

Fafcinatotia illa nobis audit, qua: hominibus operant'bus aliis acci-
dit c. fubfecuta excretione aut dete�ione partium ab ceconomiaanimali
intotumalienii��marum,itav.g. habet Beniveniusde abditis morb. cauf.
cafum, ubimulieris itf.annorum venter valdefubit�queinflabatur, tan-
tocum dolore, convulfiyifque motibus,ut clamores lempermiiera fun-
deret. Prxftabat mira variaquecaptum humanum iuperantia,quin va-
ticinabatur. Increfcens continuis progreffibus malum, omnium Me-
dicamentorum vires fruflrabatur, donec tandem ultro in vomitum de-
fineret affeftus , quo mediante recurvi clavi & arnea: actis cum multis
capillis rejefii funt, cum fubfequente ivtyoflu.

Ne autem dubitationi de veritate hiftoria: locus fit, vidi ipfe,mon-
ftrante fide digniffimo Cel. Wedelio Praec. meo venerando ultra ccn-
turn lapillos omnes fere exacle cubicos, magnitudinis maximi pifi �n
Vtnaccrati, omni examine iis confiftentia & mixtione limillim�, qui
ad maiium littora ex arena compa�i repcriuntur, per urethram � viro�
calculo nunquam ne tentato, lubito cum dolore , ipfo praeicnte eroil-
fos. Ut plura exempla taceam fide digniffirna.'

Djcmoniaca. Hujus hiftoriam ex Autoribus colligere , ut difficilli-
miim, ita non abfque periculo deceptionis fieri pofle credo. Appro-
bante itaque eademde caufaWillilio, confultiorerit hujus omiffio quam
allegatio ; idque r.on ob defe�um obfervationum , qua: fane innurnc-
rx funt, ied ob circumftantiarum, quibus fidcre liceat inopiam; nul-
la enim mihi obvenit hiftoria, ubi non remanferit fufpicio fallaciae la-
tentis , nats vel ex morbo melancholico maniaco fimpiici, vel ex ma-
litiofa impoftura quafi sgrorum, vel denique ex fuperftitioia obfervato-
rum credulitate. Meretur enim notari duplex non injufla fufpicio fal-
fitatis hiftoricae: I. Quod omnium fere Darmoniacorum numerum in
obfervationibus abfolvant fexus ieq uioris fubje<5la , quam obnoxia vcro
haec fint melancholicis morbis, quem latet ? quanta fit ipfis vis phan-
tafiae, quis ignorat ? II. Quod , quotquot fere reperiantur de Dx-
monomania hiftoriae, ex antiquitate Papali nobis fint rdictse j hanc
vero fuperftitiofis falfis circa talia aperte fcatere , ecquis siegabit ?
Has ob rationes me touhi rem praeterire, nemo credo vitio vertet.
Qui interim ipfe in hxc �rodita inquirere geftit, inveniet, in quo de-
fudabit in Da?mon. Bodini, Wiero de Pratft. Dsmon. DeJrio de Dif-
quis: Magicis, & Magonis Flagell. Darmon. aliisque multis. Has
vero ob caufas dum circa relationum fidem hafito ipfam rem fal-
fam me renunciare abfit. Vetant enim hoc agere, quas annotavit

ScripturaS. circa obfeffbs,obfervationes, quarum difertam magis prae
reliquis lege apud Lucam C. VIII.

Generalia ad Mania H�ftoriam.

Mania eft affe�tus refpe&u reliquorum rarior, variat pro diverfitate tem-
peramentorum, imo certorum temperamentorum familiarior eft morbus.
J�tas, qu* hoc morbo occupatur pr$ reliquis folennior eft juvenilis,
imoetiam viril�s. Propagatur ut alii multi affeclus in liberos, & fic fit
harreditaria, Non {emper perpetuis paroxyfmis patientem vexat, fed ha-
bet interdum bona intervalla. Ubi per totum annum liberum reliquit
patientem, verendum tarnen eft circa O ftitium ne redeat, folis aeftu
tune nobis maxime molefto exiftente. Audacia, ingens robur, vigi-
lia? fere perpetuar, frigorifquetolcrantia plerorumque Maniacorum com-
munia {unt phcenomena. Maniaci non abfolute omnia agunt aliena,
fed folummodo fecundum circumftantias. Abfentia febris Maniam ab
aliis deliriis acutis diftinguit.

Uti in prxeedenti capite omnium fide dignorum autoritatem fequi,
eamque ampkaari arteflus noftri infrequentiafuafitj ha hoc in
capite xtiologico nulla nobis facra erit autoritas, led argumentorum
pondera erunt fequenda.

Veterum Medicorum fere omnium argumentationes hujus aff�aus
caufam accufarunt Bilem, jam toftam, jam torridam , uftam mox,
mox atram, hincque natos vapores acres cerebri temperiem alterantes,
cjusque fun�iones laedentes.

Recentiorum plurimi accuratius rem refoluturi, humores acres fuc-
cum nervofum corrumpentes fpiritusque animales efteros reddentes in-
cufant, hocque modo efBcere, ut -"-us ifti debito ordine veftigiafua
naturalia in cerebro legere non poflint, fed novos meatus fibi parantes
varia & inconcinna phantafmata Animae offerant.

Verum uti utrorumque ratiocinia cum prima: noftra: clafl�s phceno-
menis hiftoricis minime conciliari poffunt, ita ultimorum argumenta
prxterea hac difficultate premi cenfeo, quod fpeeifice defcriptos fuos
acres humores probare nequeant, v. g. quod "Willifius, quem pluri-
mi fequuntur, eos ftatuat nihil aliud efle quam liquidum aliquod
^eo-CDfum, ymqu(S �ygiam, nam qu« allegat hic autor funt ulcerum

fudorumque acredines ©nar. Quin, fi concederem adefle, ut vult,
ejufmodi aquam forcem, quo miraculo fit Maniacis non oriri ulcera
qusdam dolorofiffima, aut jconvulfiones perpetuas immanesque? qut
contingit utha:c fucci nervei corruptio Venaefeftionetollatur? ut tan-
ta materia peccante pr�sente reliqux a�iones vitales � l*fione immu-
nes maneant ? Cum itaque infirmo omnia hsc ftare talo cen(eam, Co-
lidius mihi erit qujerendum fundamentum, cui Pathologiam fuperftrue-«
re poflim.

EU tale Phyfiologicum illud Celebetr. Stahlii, quod nempe Anima
rationalis in corpore noftro unicum fit agens, movens. Scio perbe-
ne thema hocce plerisque hujus aevi Medicis non arridere, fed nee ig-
noro omnia qua: ab iis regeri folent , � Cel. Autore feliciter difcufia
efle. Thefin & antithefm cum omnibus argumentis hic deducere fu-
pernuum effet, & pro tempore nimis prolixum, quapropter B. L. ad

Cel. Autoris Theoriam Medicam, Diffenalionesque haud exigui nu-
meri remitto.

Si certe occurrit humano in corpore affectus hoc thema lolide pro-
faans, Maniam efle cenfeo. Patct hoc tanto magis in I. noftrse claiT�s
mania &C quidem Imo in Amore inlano. Indicant hujus phcenome-
na primario ipfam Animam rationalem lxdi, idque in facultate volun-
tatis f. defiderii. Lzditur autem hic vehcmentia & pertinacia. Jam
voluntas, vchementi� obje�um aliquod, dum defiderat, quid mirum
quodintelle�us depravetur? quid mirum, quod defideratum illud per-
petuum fit cogitationum obje�um ? quod perfonae amantes de obje�o
amato folum loquantur reliquis omnibus reje&is? Sequitur hinc etiam
neceflario maeroranimi, ubi qua: cupiunt, non obtinent, ifque tanto
profundior, quo magis objecta amant. Vigiliae fequuntur, quia Ani-
ma his rebus perturbata & inquieta fenfuum remifl�onem & corporis
curam negligit, &, uti in omnia triftitia, continuo objeftum iuum me-
ditatur. Macilenti fiunt hi patientes , quod ob meerorem animi vix
cibum capiant, & fi capiunt, � Natura in ufus corporis impendi ne-
gligatur. Adminiftratur ab eadem fimili ratione puifus, abjefte nem-
pe & debiliter, agitatur vero & increlcit prsierue amata perlona, aut
Joluin mentione fafla de illa, ex renovatione defiderii vchementis, ad
cujus vehementia: ideam Natura fanguinem vehementius m. in arteriis
agirar. His omnibus auftis Maniaci neceflario fiunt, ubi enim tan-
tus eft Anima; facultatum turbulentus ftatus, mox omnis moralis re-
fpe&us feponitur, ut aperte jam & cum impetu, qua ardent, indi-

cent, & eloquantur, venerea turn appetant, & nil hifi talia dicant.

Ad Manise ex ambitione caufam inveftigindam confiderandus ante
erit Ambitioforum ftatus fanus naturalis. Sunt nempe maxime fut
�pfius amantes, & cum cholerici fint habitus, huic, quam de fe to-
vent, opinioni quoquo modo contrariantes »greferunt. Allegata prx-
cedenti in capite hiltoria hoc abunde teftatur, cum enim allegatus vit
hujus de {e iplo aeltimationis femper gcreret curam ,facili negotio per
tuffim illamfe lsefum eff�,ilbi perfuadere potuit. Nee mirum indigna-
tionem fummam efle (ecutam,nam ignominia his fubje�is eft fenfibi-
liffima, & licet comiter haberet adhuc eum convenientes, tul�ire ta-
rnen eos noluit ideo, qucd tufli mediante ignominia Ie afte�um efle
credebat. Uti denique horum temperamentorum homines facile ab;
ira occupantur , ita non potuit non afluefieri, ob tarn frequentes ira-
fcendi occafiones, vehemenuffims; irs gradui, qui eft in omnia in»
velu.

Eandem habent reliquae hujus Glal��s manis rationem, nempe affe-
ctus alicujus exacerbaci nimiam a�Uvitatem, himmumque gradum.

II. Claflis Maniam cauiam habere materialemin corpore natam dixi,
id quod in hujus explicatione pathologica patebit. Quod itaque attinet
Maniam ex obftipatis menftruis, ante omnia conftet quod harum (uc-
ceffus fublatus in temperamentis hipra notatis deftinatsm a Natura ex-
cretionem fuperflui fanguinis auferat. Hic vero iuperfluus finguis hoc
modo cohibkus dum regurgitat, partes fupeiiores petit, eas diftendit,
& quantitate (na obruit, quantitas ejus vero infolita non folum facil-
Hme in vifceribus itagnationes concipit led & eoium a�liones libere
fieri impedit. Tentata jam his peiiculis Natura , tibi corporis /ui prat-
fentem percipit & fubitaneam periclitationem,quid mirum fi hoc peri«
culo terreatur, & omnia gravia metuat? dum vero metus hic eam in-
time afficit, quse habet in (uo corpore, etiam extra illud fibi fingit pe-
ricula, & undique fibi infidias parari credit. Cruciatus, miriq.ue ge»
ftus fi interdum |ungantur,pro Ipafinis hyftericis,non vero D�monia-
cis, nifi ab imprudeniibus habebuntur.

Furoris uterini cauiam pono feminis per impeditam fui exercdonem
turgekentiam. Confirmat hoc thema illud, quod corripiantur eo fa>
minae adVenerem aptae, aut eam jam pafls, omni poft pradcifla occafio-
ne illa fruendi. Impedita hac excretione & fceminis naturas libidinofs
plethoricisjfimulque cholericisexiftentibus, partes genitales obexeretio-
semdeftinatam � Natura humorumin vicinia (uaftagnationem patiuntur,.

unde non folum facillime menftruus fluxus fiftitur, fed hoc modo
blande irritatie h$ partes Natura: intentionem excretoriam perpetuoau-
gent. Sequuntur hinc neceflario, perp^tuse de rebus venereis cogita*
tiones, cantilense, fomnia, imo ad venerea virorum invitationes. His
rebus jam unice interna: patientes, mox omne decorum feponunt, &
vi appetitus rationis ufum {uperante, nil niii abfurda impudica patrant,
virosque fepius vi ad concubitus follicitant, Humorum interim circa
gcnitalia colle�iones & turgekemia: non pofiunt non ob Itagnatio-
nem rllico aceicere ex parte, (idquc tanto majore in gradu, quanto ma«
gis patientes funt Choleric� temperatura;) mucoque exteriores partes
ambiente, mediante excerni: partes vero ipfas eandem ob caufam ca-
lere & turgefcere patet. Faciem rubicuodam habent, � comit� men-
fium fuffiaminatione, perpetuaque horum {ubje�orum fanguinis aiuua-
tione.

Eafdem habent caufas omnes ex impedita humorum cxcemendorum
excretione nataeManis, inprimis ubi redundantia horum aliis partibus'
vitalibus improvifam noxam inf�rre parata eft.

Accedo ad refolutionem III. Claffis caulam materialem ab extra
corpori illatam agnofcentis.

Mirabitur merito quilibet allegati in priori capite ex Tarantula: mor-
{u delirii conditionem , mirari vero definet morfus hujus grave peri-
culum perpendens. Vulneris enim � Tarantula infli&i conditio abun-
de fatis docet, fanguinis maffa: venenum veheraentiffimum ede com-
municatum , corpori prjeientaneum interitum minans; rationalis ita-
cjue eft. Natura: ob tam gravia pericula angor, & hinc inconftantia vi-
goris motuum vitaHum , unde anguftiae praecordiorum & rernii�io toni
omnium partium fete apopIe<Ska. Quod vero alii non tam cito aut
plane non his extremis afficiantur, fed melancholicis fimiles fe gerant,
morn»os Ie jam effe eredam, vel ie ipfos mortiorTerant,in caufautopi-
nor, erit, quod vel vivacioris magis ir fint temperament!, vel tarantu-
la: venenum adeo virulent�m non fuCrit,quod fecundnm tarantulas variat.
Majorem inveftigationem fibi pofcit mira Tarantulx raorum imitatio
(quod ;tiam communiter fit, annotantibus id autoribus, in demorfis ab'
aliis aniaialibus) nempe quod motus earum imitentur penfiles, & ad
muficae certum genus<, uti tarantula:, iubiultent. Sahationes has Juxt
ta-Willifuim ab a�is in lenes fpafmos fpiriubus animalibus, & leva-
men quod ex Mufica accipiunttarantati, ab Ais undulatione motoria
fanguinis coagulum tam immane prasfuppofitum � Celeb. Baglivo, re»

folvente per omnes circumftantias explicare in me non fufcipio; F�li-
cius forfan hoc modo : quod Anima dum corpori communicatum c
Tarantula fentit venenum certi generis motu inteftino aftectum, fecun-
dum hujus motus conditionem ideam fibi formet a�ionibus Tararitu-
Is conformem , juxtaque eam dein corpus fuum moveat; imo in-
fuper i�tu perterrita , & rcpentino hoc terrore quafi extra fe rapta,
hoftem fuum venenofum perpetuum habeat phantafis obje�um >
& cum nihil quam Tarantulam cogitet, cum furere incipit, Ta-
rantulam agat. Levamen quod per faltationes obtinetur maximam par-
tem tribuendum videtur motui corporis; non folum enim delaflatorius
mentem ad corporis fui curam habendam quodammodo revocat, fed
etiam fudorem concitans venenum un� excutit. Quod periodos fer-
vet hie morbus commode explican poteft, Il confideretur, quod Na-
tura in metiendis temporum fpatiis in tota ceconomia animali exa�if-
fimam habeat peritiam , ut dum aliquando infignibus motibus occu-
pata fuit, eos faciie temporis annulo abioluto reaffumat, nuila licet
pr�fente necefl�tate.

Ex i�u capitis ortam maniam perturbationi Anima: ob tam nobilis
organi iaefionem adfcribendam effe non dubito. Conjun�tam vero in
allegata hifroria peregrinse lingua? notitiam rem arduam efle cum Ett-
mullcro pionuntio, interim cum eodcm naturale quid fubeffe putans.
Vix aliud praeter excellentiam mentis humanas inde cognofcimus, eam-
que ultra limites corporis (ui (aliquando fapere difcimus. Interim fi
tentare quid licet in hoc calu difficili, in confiderationem vocari pofle
ptuo illud, quod, cum res fit verif�ima, Animas ex propinquitate pro-
xime confanguinea aut intimo amiciti� nexu, intenfo amore invicem
unitos, a&us fuos rationales, improprie pafl�ones, fibi per tot inter-
dum milliaria infenfibiliter communicare, exemplo eorum , qui peri-
cula fuorum ex animi fui prxiagio percipiunt, quod, inquam , fufpi-
cio nafci poffit, annon etiam Animae licet diffitarum nationum , ob
convenientiam tarnen intimam temperamentorum, Sc hinc morum.ubi
extra fe aas hint, etiam ejufmodi (cientias per infenfibilem communi-
cationem fibi communicent, idque in hoc ftatu pofits hoc modo pro-
dant. Quod locutio peregrinarum linguarum infallibile fignum ob-
feffionis non fit, docent exempla eorum qui paucis affumtis medica-
mentis hinc peregrinam vocem un� cum roorbo luo amiferunt, uti te-
ftantur annotationes autorum & inter alios Erafmi Rotterod. in Ora«
rione de laude Med. Conf. Lemn. de occ. natura: Mirac. L. n. c. 2.

Ebriorum Maniam quod attinet, Ettmulleri non folum autoritate eo-
rum furorem fic nuncupo, fed ob rei exigentiam, & cum ipfa Mania
convenientiam. Si enim confideratur,quod fpirituofiorum potuum m-
gurgitatio in fanguine cholerico (nam decholericis hic maximus eft/er-
mo) ingentem concitet motum inteftinum, & ob hunc pulfus celerior
oriatur, facile judicari poteft hunc tumultum fanguinis Naturam ad afti-
vitatem in genere, blandum vero fenfum quem hujusmodi grata -n-uofa
Natur«, feu Animae ofierunt , ipfi ad interiorem quandam tranquilli*
tatem quafiinvitare, ut hoc modo avocata ab officiis fuis debitis ratio-
cinationis, ordinem eorumex civili moralique refpe�u aflumtum def�-
rat,&naturales fuas inclinationes pro corporis temperamento reaflumat,
idque in tanto gradu, ut Maniacorum generalia phoenomenaj mox ex-
plicanda, ad infignem gradum habeant conjun�a.

Reftat jam quarta & ultima Manis Clafl�s exponenda, quam fupra-
naturalem efle diximus. Divifimus illam in Fafcinatoriam & Dxmonia-
cam. Prioris poluimus calum, poftcrioris nullum.

Mentis alienationis fimplicis caufam ex circumftantiis allegatae prioris
hiftoriae Mania: fafcinatori� erui facile pofle patet, quippe fonticam cau-
fam eamque fupra naturalem, infolitam caufari mentis alienationem ra-
tiona confonum eft. Minus vero rationi patet, quid de vaticinio patien-
tis fit ftatucndum, nifi confideratio fapientixmentis, dum a materiaeoc-
cupatione in tempus abftinuir, (arpecminentis, ad judicium de hac re,
utut leve ferendum, fcintillam accendat. DifEcillima autem, quiddif-
ficillima ? impofl�bilis farie videtur efle excretorum heterogeneorum ex«
plicatio, nempe quomodo hxc corpori infinuata fint.

Eadem difficultate explicandi laborat cafus addudus deiapilliscubicis
per urethram tanta in copia emiffis.

QiicE omniaabunde monftrant, certum efle, licet variismodis Fafci-

natio, Ut res fablllofa , impugnetur, in medicina dari ejus veriffimoS&

ftupendos cafus, � rei alicujus naturalis effeftu nunquam nee fufpicio-
ne deducendos.

Altera hujus claf��s Daemoniaca Mania eft. Hu jus hiftoriam me non
appofuifle in tanta licet ejus multitudine, prscedens caput jam excuia-
vit. Quid igitur Pathologie, nti nulla hiftoria ? Earum enim qua?
aff�runtur ab autoribus figna pathognomonica faciliore negotio ut efFe-
<3us naturales explicantur, cur igitur fupranaturales habendi funt, &
per Diabolumpatrati? Exiftentiamverohujus Mania?,mi quidem Sacra
pagina docet, ita tarnen medice aut phylke illam explicare, fruftranei

ut opinor, efiet laboris; quid, quod in Criticorum , Philologorumque
(his inlocisvalde diflentientium) meflem, falcesveileimmittere fpeciem
daret. Faciliore itaque cum venia manum de his removebimus, quo
minus tota res fori eft Medici, Phyficique.

Explicatio generalium ad Maniam p�rt'mentium*

Maniam refpe�u reliquorum affe&uumefferariorem,nonmirum efl
fi conuderatur, quod, cum Ratio fit cara�er efientialis Animae,,eam-eo
magis coniervet ne in exceflus abeat � neque hoc (olum , fed cum re�a
ratione aberrante corporis cura inhgniter negligatur , Sc ejus follicita
conf�rvatio Anima: in ratione conftantiammajorem procurabit. Impe-
<iit prxtcrea rationis ad alias res obvias applicatio, quo minus Anima
uni molefto objefto fe totam tradat.

⁵ Huc confert non exiguum quid , quod Mania non cujuflibct tem-
peramenti fit morbus, led fortioris inptimis cholerici, & de hoc mul-
tum participantis fanguinei vel Melancholici; cum cnim conftantia in
agendo & impetus ad Maniam requirantur , reliqua temperamenta ad
Maniam formandam , haud adeo erunt idonea.

Conhrmat hoc prsterea aetas quam Mania familiariter occupat, Ju-
venilis nempe & Virilis ; a�ivitas enim in agendo hujus aetatis pias
teliquis eft infignior , inde facilius exacerbari &. in extrema prolabi po-
teft. Contingit hinc et ia'm quod. gradu variet, nempe quo magis mi'
nufve homo in fervente tali aetate verfatur aut de a�iviori participat
temperamento. Hxreditate propagari Maniam Autores affirmant j ha-
bet ad hoc rationem aliorum morborum vitiis mot-uum Natura; origi-
nem debentium. Hoc enim vitium per ideam agendi hxredi cornmu-
nicari � parente res eft certiffima. Intcrvalla monftrant, ut opinor,
aliquo modo falf�tatem Theoriae de fpiritibus animalibus. Patet po-
tius JVIentis hac in re (ubefl� a�tiones , qua: uti inconftans eft, ita pro
intentione ad fanas aftiones interdum redit.

Redit autem familiarifl�me, ubi diu abftinuerit ab his inordinatis
motibus j occafionem praebente aeftu Qis, qui revocando huic affe�tui
fatis eft _v ut ei producendo eft potis, ad allegatum priori in capite
exemplum. Eandem etiam habere caufam apparet Mania, quam Eu-
ropan in lndiis Orientalibus communiter experiuntur, utpote tantum
tolis arftum tolerarc in locis patriis infoliti.
Numerantur communiter folennia phcenomena Maniacorum, quafi

pathognomonica, illa: Audada, Robur, Vigiliarumj hyemisque to«
lerantia. Non miror ef�rcnem horum �ubjeaorum audaciam , quo-
niam, qui morales refpe&us ante eandem refrenabant, jam penicus funt
fepofitij Hinc fimuleft, quod Fortitudo Maniacorum pariter fit in-
fignis, uti enim fortitudo intrepidorum femper eft proprium, itatan-
to magis Maniaci erunt fortes, qui nulla pericula nee cogitant , nee
timent,quod in (ans rationis foitibusjadeo abfolute non valet. Vigi-
les (unt, quia cum Mens fana alias � motibus corporis & rationis in-
flgnioribus celTans corpori Sc fibi quietem det], jam alienata non con-
fiderat quiefcendi neceffitatem , & ideo non lafl�tur , hinc etiam uti
incenfa elf activitas a�us primarii, nempe rationis, ita ex hujus idca
fanguinis motus pulfu intenditur, quo intenfo, intenditur calor , ut
perpetuo caleant j Licet intolerantia frigorisj mukum tribuenda e«
tiam fit incuriae , feu quafi non atftimationi Natura: , abftra�ta enim
ut a rebus multis, ita etiam � fenfationibus eft,

Maniacos denique omnia abfolute absque ratione agere nemo adfe
verabk , riifi , quse ab iis agantur ignorans. Apparet hoc non
lolum ubi diicurfu ea non tanguntur per qua: laefi lunt, aut quae ad
meditationem Maniacam ullo modo occafionem exhibent, quod ad
tempus ab objectis (uis phantaftic�s avocari poffint, ut alia fic fatis or-
dinata loquantur; Sed qua? prarterea agunt femper convenientiam ha-
bent cum ftatu illorum morbolo , in genere tales aftiones polcente.
Febris non adeft Maniae , quia ex parte elTet inutilis, ex parte vero,
ubi utilis eflet, utilitas ejus a Natura non animadvertitur.

Antiqua eft fententia, quod ubi definat Phyficus, ibi incipiat lVledi-
cus, & fecundum juftum ufum vera. Vigens hodierni ftudii mi-
crologise ad ufum Medicum inutilis applicatio, non folum falfam eam
efTe proclamat, {ed, ut puto,meritoin fequentem mutari finit, nem-
pe, quod ubi definat Phyficus, defperare incipiat Medicus. Patet hoc
ex Pathologia Phyfica Manise hodie � plurimis Medicorum recepta, a
"Willifio prolixe dedu�ta. Docet ha?c Maniam vel in peiturbatione
fo!a fpiiituum animalium exiftere, vel in perverfione Ipiiituum horum
� mixtione fua ©fo Qna volatili in (Do �eam fixiorem, SFoni llmi-
lem*, in utraque cafu -^-us nova receptacula quaquavertu.n forcrare, in*
deque yaria phantafmata gignerc. Jam utut -<yuum pertqrbationem

anodynis dire�tis vel indire�tis fe pofte fiftere credant, & diaphorefi in«
utiks plane ejicere , quo medicamento, dum diaphorefi -"-us rurfus
concitantur.impedicnt, ne priora veftigia ab iis legantur ? quo medio
nova efferatio praecavebitur ? fane nullo. Major impoffibilitas erit me-
dendi ubi -*Mis vcnenofo appendice fuerunt inquinati ; diverticula e-
nim qua hi fecerunt nova,tolknda aut quoquo modo obturanda funtj
nullum autem huic malo ferre poteris auxilium feu medicamen , utpo-
te ignorans an i. receptaculo occludendo quadret, nam 2. Figura
�jt-us ftygii vel venenofi tibi ruit ignota , quin 3. Figura -fMls firn-
plicis naturalis Hxc vero nunquam prseftabis, E. Mania eft affe�us
incurabilis. Cui ufui jam Phyfica fubtilis theoria?

Pofui primam Claflem Manix non vitio materi«, fed ipfius rationis
debere ortum. Corrigenda itaque hxc erit, non primatio medicamen-
ti?, fed magis directe I. cohortationibus prudcntibus. z. Mufica, hjec
enim ingenti vi pollet animos demulcendi. 3. Contrarios affefius in
patientibus producendo v. g. fi amore infaniunt, & amatse perfona* par-
ticipes fieri nequeunt, variis modis odium excitetur contra illam &c.
Si adeft in pati�nte plethora cum fru�u etiam fccabitur vcna, ne fan-
guis valide motus, & in orgafmum a�tus animi pemubationem magis
fovcat. - Adhibenda funt fimul ita di�ta Rcfrigeranria & fanguinis x-
ltum tempcrantia, ut funt -+-da, imo (D, cujus ultimi ufus etiam ex-
ternus � Celeberr. Stahlio commendatur, nempe applicando illud cum
+to tefticulis. vid, Dill, de Animi morbis»

Inverfam methodum fibi pofcit fecund« claffis Mania , cum enim
materiae vitio unice & primario orta illa fit, ad eam etiam primario erit
refpiciendum v. g. ubi ab obftru�ione menftrui orta eft,neceflario hic
rekranduspriuseft Venaek�tione inpede,pediluviis & ita di�tis Emme-
nagogis. Spif��tudo fanguinis fi adefc,attenuantibus&rcfolventibus �le
fluidus reddend�s eft: Nee inconlulto Purgatioper Helleborum, ut huic
afle�ui maxime conveniens creditum in forma infufi vel Extra&i prar-
mittitur,duplicata tarnen dofi,quia leniorem medicamentorum Opera-
tionen! non attendit alienata Natura. Sanguinis orgafmum fupra di-
�is domare convenit. In Furoris uterini allegato caiu poft fanguinem
tempcrantia primarium habent ufum Evacuantia & f�mul Alterantia ,
mprimisDiureticaE)fa,Tin<5h$ii acris,evitando tarnen femper �caca-
lida oleofaj $ dukis lymphamun� corrigens evacuans ufum fimiliter hic
habere poteft. Ven$ fe�io in pede abundans locum fimilitcr fibi hic
pofcit nors ultimum. Menftruus fluxus tentandus eft Emmenagogis,

I N A U G U R A L I S.

fanguinem tarnen minime turbantibus. Vigiiiae, fi hac in claffe, imo
reliquis, adfunt nimiae, Pediluviorum (Dicjue largo ufu tollentur, qua
de re vide Ce!. Stahlii Difput. ante nominatam, ut adeo non opus fit
Opio, aliisque narcoticis, fomno non {ubfequente pejorem ftatum red-
dentibus. Si vero patientcs ipfi naturaliter dofmiant, canto magis fpes
affulget mox recuperands fanitatis.

Ev3cuationom fuppreflarum talium revocatio harum Maniarum pri-
maria eft cura.

Tertiam Claflem quod attinet, primus in eo occurrens affeduspro-
lixam medicationem non admittit, fed teile Baglivo, fola Mufica tol-
litur.

Nee fecundus allegatus cafus difficiliorem habet curam , quam quas

capitis vulneribus fimplieiter adhibetur.

Tertia hujus claffis allegata Mania, uti eft tranfitoria, ita matcria
turbante per quietem evacuata, & illa evanefcit.

Reliqui vero cafus majorem poftulant curam: fic enirn ab animalibus
demorfi non nifi fpecificis remediis ab infania fua liberantur. Hydro-
phobia affeftis fubmerfio infra v^s medela eft. Ubi venenofa per os
{unt aflumta, aut de philtro fit fufpicio, Vomitorio praefentanei efte�us
opus eft, fi nempe paulo ante ea aflumlerint; fi vero materia veneno-
fa fanguini jam eft communicata , Cathanicis & Diaphoreticis res eft
agenda, & tune Specifica in fubfidium vocanda.

Ultima? Claffis Mania, quoad allegatum cafum, parum etiam cura-
tionis medicse admittere videtur. Excretio enim talium rerum pere-
grinarum felkius proprio natura; a�lu, quam Medkamcntis peragicur.
Ubi fimul corporis conformatio mala indu�a eft , Antimagica ita di-
cia ufum habere poffunt. Sic commendabantur a Vetefibus graveolen*
tia ad (uffitum, ut Antimagica, imo Anti-Dsmoniaea , credentes Dia-
bolum tctrum odorem non ferre pofle, ignorantesque, ubi communiter
ufurpabant, nempe in mulieribus, virtute anti-hy�erica, paffiones hu-
jus nominis talia curalft.

Dsmonomaniam quod attinet, non Medici, fed periti San&ique
Theologi cura in illa opus eft.

Inftituta fic per indicationes methodo , cura ipfa fpecificis eft obfe-
CUlidanda.

Commendatur in hunc finem omnium fere Prafticorum conf�nfu ,
utge^ierale ipecificum Anagallis flore phceniceo, in forma decofli vel
H�entise. Item Hypericum eodem modo ulurpatum. Camphorae u-

_zo DISSERTATIO MEDICA INAUG�RALIS.

, j,, valde EttmuUerus cum Paracelfo , Jonfionio &
_{ara internum Uad.« ^ ^ _mihi _eam _difluadet. eadem

Hartmanno, m««° * , ^.^ _umt _yalde _depraedl.

de caufa ejus uto in ven«*' ^^ _a!ias _afini _poft aures ««
catum , prohibuum veUem. _atienticiue exhibitus, fecundum

hUci poft tefticulos, emifiu^ � P . _c^H₀mmendabilis. Veram
autores, P"W^ ^Si�ic tade contenditur. Ubi ad extrema
_CsTinauram ^fj^ ta _vir� commendatur , hac tarnen rema-
prolabitur Mama , caitr»^ ^ ^^ _remhcat> _Mei_ancholia iniigms

A&w/w ***#*»<# Mamaces.

V ii,'n« ut metus nafcatur fore ut patientCS vel
Ubi adeo increvit Man» ,utj» _modeftisa�ionibus & mediis
fibi vel »Uil vim inftrant, ^rand .^ ^^ _ab

_ab hominum commerce, omnequeHud5 ^

_ipfis auferendum P«fi««*i« ^ f_eri� & cum objurgiutione
que interaum ?^^^ ' _ob(curu_S)nec 0i «pofitus. Non
cum �s loquatar. ^°^cas ^ _in _a�fcrvatoriis Maniacorum pu-

exponantur patientcs, quod pelhtne ^ ^ ^

blicis fit, f^.^�SL eft clauftrorumple-
_mirum prolongari inde Maniam. u \_ni_mmM

naria occlufio & inde omnis lucis in illis ex au M

_re hac infolita magis ^ef ^^confi e^ant �lul animo infignirer
lis gaudent, miferam {aam vu � ��^r _ManUcorUm. Verbera ut
�rbantur. Idem tenendum de ligauonc^ ^ ^. ^

_{p�cificum -on habea-ur Wggjjg^, Maniis ufum ha-
Htia eft coniunaa , aut in per r _f _{ _ea _dentur p_er _clbos.

^oaVrTbi^iuS h^c tdo fpecimine hoc Inaugurali, mhu re-
ftnt, quam ut a me dicatur

S-OLI D�° GLORIA.



		DISSERTATIO MEDlCA
	�O	DISSERTATIO MEDlCA

ScripturaS. circa obfeffbs,obfervationes, quarum difertam magis prae reliquis lege apud Lucam C. VIII. Generalia ad Mania H�ftoriam. Mania eft affe�tus refpe&u reliquorum rarior, variat pro diverfitate tem- peramentorum, imo certorum temperamentorum familiarior eft morbus. J�tas, qu* hoc morbo occupatur pr$ reliquis folennior eft juvenilis, imoetiam viril�s. Propagatur ut alii multi affeclus in liberos, & fic fit harreditaria, Non {emper perpetuis paroxyfmis patientem vexat, fed ha- bet interdum bona intervalla. Ubi per totum annum liberum reliquit patientem, verendum tarnen eft circa O ftitium ne redeat, folis aeftu tune nobis maxime molefto exiftente. Audacia, ingens robur, vigi- lia? fere perpetuar, frigorifquetolcrantia plerorumque Maniacorum com- munia {unt phcenomena. Maniaci non abfolute omnia agunt aliena, fed folummodo fecundum circumftantias. Abfentia febris Maniam ab aliis deliriis acutis diftinguit. CAPUT II. Uti in prxeedenti capite omnium fide dignorum autoritatem fequi, eamque ampkaari arteflus noftri infrequentiafuafitj ha hoc in capite xtiologico nulla nobis facra erit autoritas, led argumentorum pondera erunt fequenda. Veterum Medicorum fere omnium argumentationes hujus aff�aus caufam accufarunt Bilem, jam toftam, jam torridam , uftam mox, mox atram, hincque natos vapores acres cerebri temperiem alterantes, cjusque fun�iones laedentes. Recentiorum plurimi accuratius rem refoluturi, humores acres fuc- cum nervofum corrumpentes fpiritusque animales efteros reddentes in- cufant, hocque modo efBcere, ut -"-us ifti debito ordine veftigiafua naturalia in cerebro legere non poflint, fed novos meatus fibi parantes varia & inconcinna phantafmata Animae offerant. Verum uti utrorumque ratiocinia cum prima: noftra: clafl�s phceno- menis hiftoricis minime conciliari poffunt, ita ultimorum argumenta prxterea hac difficultate premi cenfeo, quod fpeeifice defcriptos fuos acres humores probare nequeant, v. g. quod "Willifius, quem pluri- mi fequuntur, eos ftatuat nihil aliud efle quam liquidum aliquod ^eo-CDfum, ymqu(S �ygiam, nam qu« allegat hic autor funt ulcerum fudo«



	1NAUG U R ALIS.
	1NAUG U R ALIS.	XI
		XI

fudorumque acredines ©nar. Quin, fi concederem adefle, ut vult, ejufmodi aquam forcem, quo miraculo fit Maniacis non oriri ulcera qusdam dolorofiffima, aut jconvulfiones perpetuas immanesque? qut contingit utha:c fucci nervei corruptio Venaefeftionetollatur? ut tan- ta materia peccante pr�sente reliqux a�iones vitales � lfione immu- nes maneant ? Cum itaque infirmo omnia hsc ftare talo cen(eam, Co-* lidius mihi erit qujerendum fundamentum, cui Pathologiam fuperftrue-« re poflim. EU tale Phyfiologicum illud Celebetr. Stahlii, quod nempe Anima rationalis in corpore noftro unicum fit agens, movens. Scio perbe- ne thema hocce plerisque hujus aevi Medicis non arridere, fed nee ig- noro omnia qua: ab iis regeri folent , � Cel. Autore feliciter difcufia efle. Thefin & antithefm cum omnibus argumentis hic deducere fu- pernuum effet, & pro tempore nimis prolixum, quapropter B. L. ad Cel. Autoris Theoriam Medicam, Diffenalionesque haud exigui nu- meri remitto. Si certe occurrit humano in corpore affectus hoc thema lolide pro- faans, Maniam efle cenfeo. Patct hoc tanto magis in I. noftrse claiT�s mania &C quidem Imo in Amore inlano. Indicant hujus phcenome- na primario ipfam Animam rationalem lxdi, idque in facultate volun- tatis f. defiderii. Lzditur autem hic vehcmentia & pertinacia. Jam voluntas, vchementi� obje�um aliquod, dum defiderat, quid mirum quodintelle�us depravetur? quid mirum, quod defideratum illud per- petuum fit cogitationum obje�um ? quod perfonae amantes de obje�o amato folum loquantur reliquis omnibus reje&is? Sequitur hinc etiam neceflario maeroranimi, ubi qua: cupiunt, non obtinent, ifque tanto profundior, quo magis objecta amant. Vigiliae fequuntur, quia Ani- ma his rebus perturbata & inquieta fenfuum remifl�onem & corporis curam negligit, &, uti in omnia triftitia, continuo objeftum iuum me- ditatur. Macilenti fiunt hi patientes , quod ob meerorem animi vix cibum capiant, & fi capiunt, � Natura in ufus corporis impendi ne- gligatur. Adminiftratur ab eadem fimili ratione puifus, abjefte nem- pe & debiliter, agitatur vero & increlcit prsierue amata perlona, aut Joluin mentione fafla de illa, ex renovatione defiderii vchementis, ad cujus vehementia: ideam Natura fanguinem vehementius m. in arteriis agirar. His omnibus auftis Maniaci neceflario fiunt, ubi enim tan- tus eft Anima; facultatum turbulentus ftatus, mox omnis moralis re- fpe&us feponitur, ut aperte jam & cum impetu, qua ardent, indi- B z cent,



		DISSERTATIO MEDICA
	*A	DISSERTATIO MEDICA
	*A

folvente per omnes circumftantias explicare in me non fufcipio; F�li- cius forfan hoc modo : quod Anima dum corpori communicatum c Tarantula fentit venenum certi generis motu inteftino aftectum, fecun- dum hujus motus conditionem ideam fibi formet a�ionibus Tararitu- Is conformem , juxtaque eam dein corpus fuum moveat; imo in- fuper i�tu perterrita , & rcpentino hoc terrore quafi extra fe rapta, hoftem fuum venenofum perpetuum habeat phantafis obje�um > & cum nihil quam Tarantulam cogitet, cum furere incipit, Ta- rantulam agat. Levamen quod per faltationes obtinetur maximam par- tem tribuendum videtur motui corporis; non folum enim delaflatorius mentem ad corporis fui curam habendam quodammodo revocat, fed etiam fudorem concitans venenum un� excutit. Quod periodos fer- vet hie morbus commode explican poteft, Il confideretur, quod Na- tura in metiendis temporum fpatiis in tota ceconomia animali exa�if- fimam habeat peritiam , ut dum aliquando infignibus motibus occu- pata fuit, eos faciie temporis annulo abioluto reaffumat, nuila licet pr�fente necefl�tate. Ex i�u capitis ortam maniam perturbationi Anima: ob tam nobilis organi iaefionem adfcribendam effe non dubito. Conjun�tam vero in allegata hifroria peregrinse lingua? notitiam rem arduam efle cum Ett- mullcro pionuntio, interim cum eodcm naturale quid fubeffe putans. Vix aliud praeter excellentiam mentis humanas inde cognofcimus, eam- que ultra limites corporis (ui (aliquando fapere difcimus. Interim fi tentare quid licet in hoc calu difficili, in confiderationem vocari pofle ptuo illud, quod, cum res fit verif�ima, Animas ex propinquitate pro- xime confanguinea aut intimo amiciti� nexu, intenfo amore invicem unitos, a&us fuos rationales, improprie pafl�ones, fibi per tot inter- dum milliaria infenfibiliter communicare, exemplo eorum , qui peri- cula fuorum ex animi fui prxiagio percipiunt, quod, inquam , fufpi- cio nafci poffit, annon etiam Animae licet diffitarum nationum , ob convenientiam tarnen intimam temperamentorum, Sc hinc morum.ubi extra fe aas hint, etiam ejufmodi (cientias per infenfibilem communi- cationem fibi communicent, idque in hoc ftatu pofits hoc modo pro- dant. Quod locutio peregrinarum linguarum infallibile fignum ob- feffionis non fit, docent exempla eorum qui paucis affumtis medica- mentis hinc peregrinam vocem un� cum roorbo luo amiferunt, uti te- ftantur annotationes autorum & inter alios Erafmi Rotterod. in Ora« rione de laude Med. Conf. Lemn. de occ. natura: Mirac. L. n. c. 2. Ebrio-



		DlSSERTATlO MEDICA
	I<5	DlSSERTATlO MEDICA
	I<5

ut opinor, efiet laboris; quid, quod in Criticorum , Philologorumque (his inlocisvalde diflentientium) meflem, falcesveileimmittere fpeciem daret. Faciliore itaque cum venia manum de his removebimus, quo minus tota res fori eft Medici, Phyficique. Explicatio generalium ad Maniam p�rt'mentium* Maniam refpe�u reliquorum affe&uumefferariorem,nonmirum efl fi conuderatur, quod, cum Ratio fit cara�er efientialis Animae,,eam-eo magis coniervet ne in exceflus abeat � neque hoc (olum , fed cum re�a ratione aberrante corporis cura inhgniter negligatur , Sc ejus follicita conf�rvatio Anima: in ratione conftantiammajorem procurabit. Impe- <iit prxtcrea rationis ad alias res obvias applicatio, quo minus Anima uni molefto objefto fe totam tradat. ⁵ Huc confert non exiguum quid , quod Mania non cujuflibct tem- peramenti fit morbus, led fortioris inptimis cholerici, & de hoc mul- tum participantis fanguinei vel Melancholici; cum cnim conftantia in agendo & impetus ad Maniam requirantur , reliqua temperamenta ad Maniam formandam , haud adeo erunt idonea. Conhrmat hoc prsterea aetas quam Mania familiariter occupat, Ju- venilis nempe & Virilis ; a�ivitas enim in agendo hujus aetatis pias teliquis eft infignior , inde facilius exacerbari &. in extrema prolabi po- teft. Contingit hinc et ia'm quod. gradu variet, nempe quo magis mi' nufve homo in fervente tali aetate verfatur aut de a�iviori participat temperamento. Hxreditate propagari Maniam Autores affirmant j ha- bet ad hoc rationem aliorum morborum vitiis mot-uum Natura; origi- nem debentium. Hoc enim vitium per ideam agendi hxredi cornmu- nicari � parente res eft certiffima. Intcrvalla monftrant, ut opinor, aliquo modo falf�tatem Theoriae de fpiritibus animalibus. Patet po- tius JVIentis hac in re (ubefl� a�tiones , qua: uti inconftans eft, ita pro intentione ad fanas aftiones interdum redit. Redit autem familiarifl�me, ubi diu abftinuerit ab his inordinatis motibus j occafionem praebente aeftu Qis, qui revocando huic affe�tui fatis eft _v ut ei producendo eft potis, ad allegatum priori in capite exemplum. Eandem etiam habere caufam apparet Mania, quam Eu- ropan in lndiis Orientalibus communiter experiuntur, utpote tantum tolis arftum tolerarc in locis patriis infoliti. Numerantur communiter folennia phcenomena Maniacorum, quafi patho-



	INAUGURALIS.
	INAUGURALIS.	17
		17

pathognomonica, illa: Audada, Robur, Vigiliarumj hyemisque to« lerantia. Non miror ef�rcnem horum �ubjeaorum audaciam , quo- niam, qui morales refpe&us ante eandem refrenabant, jam penicus funt fepofitij Hinc fimuleft, quod Fortitudo Maniacorum pariter fit in- fignis, uti enim fortitudo intrepidorum femper eft proprium, itatan- to magis Maniaci erunt fortes, qui nulla pericula nee cogitant , nee timent,quod in (ans rationis foitibusjadeo abfolute non valet. Vigi- les (unt, quia cum Mens fana alias � motibus corporis & rationis in- flgnioribus celTans corpori Sc fibi quietem det], jam alienata non con- fiderat quiefcendi neceffitatem , & ideo non lafl�tur , hinc etiam uti incenfa elf activitas a�us primarii, nempe rationis, ita ex hujus idca fanguinis motus pulfu intenditur, quo intenfo, intenditur calor , ut perpetuo caleant j Licet intolerantia frigorisj mukum tribuenda e« tiam fit incuriae , feu quafi non atftimationi Natura: , abftra�ta enim ut a rebus multis, ita etiam � fenfationibus eft, Maniacos denique omnia abfolute absque ratione agere nemo adfe verabk , riifi , quse ab iis agantur ignorans. Apparet hoc non lolum ubi diicurfu ea non tanguntur per qua: laefi lunt, aut quae ad meditationem Maniacam ullo modo occafionem exhibent, quod ad tempus ab objectis (uis phantaftic�s avocari poffint, ut alia fic fatis or- dinata loquantur; Sed qua? prarterea agunt femper convenientiam ha- bent cum ftatu illorum morbolo , in genere tales aftiones polcente. Febris non adeft Maniae , quia ex parte elTet inutilis, ex parte vero, ubi utilis eflet, utilitas ejus a Natura non animadvertitur. CAPUT III. Antiqua eft fententia, quod ubi definat Phyficus, ibi incipiat lVledi- cus, & fecundum juftum ufum vera. Vigens hodierni ftudii mi- crologise ad ufum Medicum inutilis applicatio, non folum falfam eam efTe proclamat, {ed, ut puto,meritoin fequentem mutari finit, nem- pe, quod ubi definat Phyficus, defperare incipiat Medicus. Patet hoc ex Pathologia Phyfica Manise hodie � plurimis Medicorum recepta, a "Willifio prolixe dedu�ta. Docet ha?c Maniam vel in peiturbatione fo!a fpiiituum animalium exiftere, vel in perverfione Ipiiituum horum � mixtione fua ©fo Qna volatili in (Do �eam fixiorem, SFoni llmi- lem, in utraque cafu -^-us nova receptacula quaquavertu.n forcrare, in deque yaria phantafmata gignerc. Jam utut -<yuum pertqrbationem C ano-



		/o

D I S S E R T A T I O MEDICA / N A U G U R A L 1 S, A N I QUA M> PRiESIDE DEO TER OPT. MAX Autorit�t e CHagm�cil). Redtorisy TACOBI VALLAN, �'M.D. Praxeos & Inftitut. Med. Profeflbris Ordinarii, NEC NON Amplif�rni Ssnatas Academici confenfit, O* Nobiltjfima Facultatis MED IC JE deer et o, PRO GRADU DOCTORAT�S, Summisque in M E DICIN A Honoribus & Priy�eghV rite & legitime confequendis, Examini Publico fubjicit J�OHANNES BERNHARDUS FISCHERUS; Riga- Livonus. Ad diem 18. JuNII, loco horisque folitis.

	Trajecti ad Rh BN um, BxOfficina G u i li e l m i vande Water, Acad�mi.s Typographi, db Ie ccix»



			DISSERTATIO M E D I C A IN AUGURALIS, D E M A N I A.

		1' R /E F A T I O. n exphranda rerum natura atque efentia qui defu- dam Phyfici, merentur fane omnis gtneris Uudes. Mererentttr autem eas tanto majores Medici., qwtn~ to magis �udium herum ad fcopum ttobiliorem Pra- tticum tendit, fi in aque latiffimo campo fuo ex- currere atque in necejfaria inquirtre contenti effent, nee prierum felicioribus inventis fedu�i , iisdem adeo indulgerent, ut flrenue his inhiando, meliora propria negligerent, Eos his verbis refpicio, qui non folum Celebriorum Phyficorum deteUio- nes effentiarum quarumlibet fere rerum fummo cum ardore in Medicitiam transferunt , fed o- ip� anxie circa intimas Phyficas rerum qualitate* deiegendas, Aledicaminum, corporum naturaliter Cr praternaturaliter con�itutorum intimas e�entias demonflrandas occupantur, <?* fine harum "otitia Aiedicinam obfeuram irrationalemque appellant. Inanem effe in ■Medicina horum conftderationem, ut exemplo illuflrem, liceat in fcenam producere -+■ dorurn, fpeciatimque +ti examen. Nudis hoc fenftbus exa- winatum , oculis apparet plus minus limpidum, gu�ui fe offert ad�rin- gens acidum, »atesque afficit acido fubvolatili odore; minus autem rj- A 2. gorofum



			I N A U G U R A h I S.

		CAPUT I. Uti Phyficorum maxime intereft,fi in effentiam alicujus rei {cum fru&u inquirere cupiunt, ejus naturam �pofteriori probe obfer- vaffe , ita etiam Mcdicoium eft, fi morbi alicujus verus intelledusfibi comparandus venit , cunda morbi phcenomena , fingulas circumftan- tias,& quicquid, dum durat, contingit, verbo, ejus Hi�oriam quam accuratif�ime animadvertere , ut fic ex obiervatorum dec«nti compara- tione, quid fit ilte morbus probe intelligatur, De Mania jam aduri eundem fequemur ordinem. Ad ejus hif�oriam colligendam Obfcrvatorcs Pradicos confulemus, id quod tanto minus vitio nobis quis yeitet , quamo rarior refpedive datur hujus morbi cafus. « Qtii occurrunt in iis c:nus, commode, me judice, in IV. Gaffes diftribuuntur. Sjt itaque Imae illa Mania , qua: fine materiali corpo- ris innata aut adventitia lsefione accidit, fed originem agnofcit obje- dum aliquod phantafi� extra corpus exiftens. Inter cafus hujus ordinis eminet I. ex Amore infania. Hac labo- rantcs deprehenduntur ea fubito fuille occupati, fi v. g. obvia iis fa- da fucric perfona amabilis venafta, cujus participes fieri mox anxie defidcrare, folisque de perfona amata cogitationibus vacare ccepere» Perfona: participibus fadis omnis ceflat animi turbaj amorem autem fuum deckrare non audentibus, aut, quod tanto pejus, fi hoc fadum fuerit, repuhasquc acccperint amantes , iis ingentibus paf��bus auge« tur ardor, quem comitatur marror , liunc abftinentiaciborum,vigiIia: & marafmodes affedus. Pulfus iis eft debilis , vifa autem perfona amata, aut ubi verba fiunt de illa in horum prafentia, fubito fit ve- hemens, & fanguinis per nunc agitatio ad rupturam venarum ufque, Grefcunt hxc omnia cum tempore,&qui antea taciturni crant jam cum impcttl ardent objeiSum amatum, reliqua omnia averfantur, 8i_t nif� adhuc cito {uccurratur, fiunt Maniaci. Tales fa�i, nil nifi obfcsena Joquumur & patrant, eftque omnis generis impudicitia unicum fere borum fubjectorum phcenomenum, Conf. Obf. Schenkii Cap. de Man. Foreft.Obf. 24. & Schol. Dabimus fecundum locum Mania: ex nimia ambitione ortx. Se- quens cafus mihi notus hujus hi�oriam inftar omnium largictur. Vir paulo iiifiamediam anatem adhuc conflitutus, temperamsnti choleri- A 3 ei _D,



		tf DISSERTATIO MEDICA ei, & ob egregias quibus dotatus erat animi corporisque dotes , in* flati valde animi, cum Legati vices aliquando ageret, atque ex hoc munere Principem exterum oratione eleganti alloqueretur, fit fortuna quadam tuffientium adttantium ftrepitus. Orator, fibi hxcfieri putans, nihilominus propollta pro ferie orationem abfolvit, hac vcro abfoluta mirum in modum fupeibus ejus animus torquetur. Ignominia fe af- feftum eile cenfens prx pudore omnium converfationi (e fubtrahitj modeftus interim eft erga omnes ipfum vifnantes & humaniter haben« tes. Tuffire vero Uamlac hosalioiv� audit, contumeliis & pro re nata verberibus eos prolequitur. His vero excandefcendi occafionibus (ar- pius recurrentibus, malum augcbatur,&, cum furibundus jam omnes aggrederetut-, carceri includcbatur, quo adhuc dum arcetur. Vid. e- tiam Helm. Ortum imag. morb. §. ix. Pertinent huc 5. ex terrore Maniaci Heteont. Dement, in ld. 4. ex iracundia infani Di(p. de Animi morb. Exc^tahl. 5. ex triftitiaHclm. Ort. Imag. morb. 6. ex gaudio mentis alienatae fados efle recenfel Herc. Sax. Prax. 1. 1. c. 17. Eft prauerca hujus claffis Mania illa, de qua loquitur Helmon* tius, quod fordibus careat, nee adfit materiaiis error. Jus Duumvir. **. s6.*** II. Clart�s eft Mania caufammaterialem 1. manifeftaml. ex collectio- ne talem intra corpus natam habens. Locabo in hanc claflem 1. Mentis alienationem fceminarum ex flip- prcfi�s meniibus. Incidunt in maniam ex menftruo inhibito illae prse- cipiiE fcetiina;, quibus abundantiaeft fanguinis, & copiofus ordinaric cjicitur, temperament! fanguinei, aut Cholerici, aut utriufque, (fo- cus n. Melancholia ipfis eftfamiliariprexobftrui�ione menftrui, nee fa- cile ad Maniam ufque progrediuntur. Retentus per uteri viasfanguis regurgitat hinc ad alias partes, unde rubor faciei � redundante (angui- ne manifefliis, aut hujus ad alias partes fuperiorcs metaftafis. Terror primo melancholicus easoccupat, mox impetuoius & violentus, vo- ciferatione, miris geftibus, cruciatib�sque jun&us, ut etiaWi dxmo- niaca; habeantur. Fingunt fibi varia phamafrmta terribilia,& perpe- tuo injurias fibi parad metuunt. Vid. Obf. Schenk. C. de Mclanch. & Man. Hippocr. iti^ notpSiv. Secunda ordine hujus claffis fit ex feminis retentione Mania, fami- liarior iterum fceminis prx viris, � quarum parte caulam continentc titulo etiam fpeciali Furorts �terini falutatur. Conipiuntur hoc ma- lo

			v,



		INA�GURALIS. 7 lo prs csteris fcemina» nubiles,&ad conjugalia jam apta?, aut,ubi his jam ufie fuerint, jam iis abftinere coaftar, v. g. viduas juniores, exi- ftente fimul horum {ubje�orum temperamento Cholerico , jun�hque diaeta plena , aromatica, vinofa. Hujus mali principium in his perfo- nis eft quoquo modo hbidinolum, tentant jam viros in genere ad ve- titas deliciasjjam hunc illumve in fpecie ardenter amant, infomniisfa- tigantur venereis, lafciva loquuntur, venerea cantant. Torvus fit ea» rum vultus, nee ullo modo geftns libidinofi ipfarum cohiberi queunr, nifl cum augefcente infania, clamant, & in mares obvios ferockerir- ruunt & ad $em compellunt. Jun�a eft menftrui fluxus familiaritet obflrudio, facies ipfis rubicunda eft & tumida , humor mucofus acris corrofivus per pudenda turgida & calida emittitur. Vid. Mich. Prax, Clin. Cap. xxn.Sennert. de mul. morb. c. de Furor, wer, Foreft. Obf. 24. Borell. Obf. 30. C. U. Huc m. referenda: fune 3. Maniae es hamorrh. luppref�is Hippocr. 6. §. II. Zac. Lufit. Obf. 51.4. a varicibus occlufis Hipp, ibid. 5. ab ulcere diuturno fubito occlufo Foreft. Obf. 24. 6. � (uppreffa h$mor- rhagia narium ld. Obf. 23. � Febre aliiique morbis prxgref�is. ld. 1. x. Obl. 27. 8. � Vermibus Erafmus in Orat. de laude Med. o. Cho- rea S. Viti. Horftius Obf. 45-. Referendus eft ad hanc claflem lo- cus Hippocratis 7. §, j. \-n\ jw^v/jj «Wevt�ji/a, y, JJf«7rf, ij Ikwck,, III. Claffis Mania illa eft, qua: caufam materialcm ab extra corpo- n yiatam habet. Peflime haclaborantI. ita dicli Tarantati, id eft, � Tarantula demorfi. Nafcitur venenofiim hocanimakuium in primis in Apulia,& tempore maxime eo_} Cjuo � venere vexatur,nempe tempeftate fervidiore, horrii-» nes obvios iciuluo vencnato in miierrimam conditionem conjicit. Ta- ai nempe ab horum animalium vencnofo fpiculo homines in parte Is- la ftatim lividum circulum cum tumore fubitoinveniunt; excipit hunc ftatim animi angor, prarcordioium anguftia, corporis languor lummus. Prolabuntur poft hxc quidam in terram femi mortuorum infiar, & obiiifc cos crederes, nifi refpiratio,eaque difficillim* & lu�tuofa fufpi- �a vita eosdcm adhuc frui teftaretur ; al� vero (idque pro diverfitate Tarantula , qux pupugit) taciturni melancholici evadunt, folitudi- nes qua:runt, petuntqu�, cmortuos fecredunt, feretiisque fe impo- nunti in puteos fe projiciunt, ululant, ck Tara'mularum motus pen- files imitantur. Patientes hoc modo affe�i, ubi 1. humi proftrati !. ets�i.



		■B DISSERTATIO MEDICA fitcEii delirantes Muficum Sonum percipiunt, revivifcere ftatim viden« tur, tumor ia vulnere infli�o dctumefcit ftatim , movere jam artus, jam fubito furgere, & miris geftibusmixtisque fufpiriis faltare incipiunt. Salutifera ipfis eft Mufica, fi,quiamicus eftTarantuls.obferveturmo- dus ifque teneatur , ubi hare non obfervantur , perniciofa illa magis evadit, quam falutaris. Liberatos hoc modo hoc � malo annuis tarnen periodis hunc calamitofum ftatum Mufica celebrare oportet, nifi ineun- dem eo tempore iterum conjici velint. Vid.Differt.BaglivideTarantuIa. Referenda huc funt fecundo loco deliria exvulneratione externa capitis orta, cujus fingularem alicjuem refert hiftoriam Foreftus Obferv. xix. nempe puerum fe vidifle ait capite vulneratum in delirio Ger- manica tingua(quam ante non calluit) fyllogismos optimos fecifle, Sc fanato vulnere hos & linguam Germanicam ignorafle. Tertio loco in hanc fcaniam adducendam efle duco familiariffimam ' omnium Maniam, Ebrietatis furorem.Hujus hiftoriam, ut cuilibet notif��- mam, adducere vix opus cflet, cum prxterea cenopolarum plus quam ex- . adiorum autorumhic valeat autoritas. Interim, utEbrietatem quorundara Maniarnefledemonftremus.fciendurn, inveniritaleminprimis in tempe- ramentorum Cholericorum hominibus: hijiibipotus-^-uoGorespcrex�-« guum temporis fpatium abundanter ingurgitarunt,pulfus iisfitcelerior, & calore infigni perf unduntur cum opplctione & fufurro leni capitis; excandefcunt racileobleveobflaculum,i'mo abfque hoc nulla data anfa: fortiores tune funt,ut vix teneri queant, omnibus interitum minantur, nee ul!o periculo terrentur, fenfus, ubi v. g, vulnerantur, ipfis nullus eft, nifi cum ad fc redeunt; funt ideo etiam frigoris magis patientes, quam alii. Pertinet huc 4. Mania ex morfuanimalium rabidorum, Scorpionis, Canis, Lupi Sec. Vid. Baglivi deTarant. & Rof. Lentil. de ca�fis hy- drophobise. �. Infania � philtro modo non magico i. e. qua? nulla me- diante materia tangente orta eft Borell. C. 1. 6. Illa ex efu Dacurar. Francus in Ephemer: N. C. C. in. 7. Ex Solano furiofo demen« tia. Barthokms de refpir. L. V. c. 3. 8. Delirium ex HyofcyamoBo- rellus Obferv. 45. Cent. IV, o. Ab xftu nimio folis infania Rolfinc. Method. cur. Man. c. xi. IVm & ultimam Mania; clafTem abfolvunt ill*_squas � caufackmodo fupra naturalibus cuntingunt. Duplicem hanc efle agnofcimus I. Fafcinatoriam II, Darmonia- cam. Fafci.



	INA�GURALIS.
	INA�GURALIS.	?
		?

Fafcinatotia illa nobis audit, qua: hominibus operant'bus aliis acci- dit c. fubfecuta excretione aut dete�ione partium ab ceconomiaanimali intotumalienii��marum,itav.g. habet Beniveniusde abditis morb. cauf. cafum, ubimulieris itf.annorum venter valdefubit�queinflabatur, tan- tocum dolore, convulfiyifque motibus,ut clamores lempermiiera fun- deret. Prxftabat mira variaquecaptum humanum iuperantia,quin va- ticinabatur. Increfcens continuis progreffibus malum, omnium Me- dicamentorum vires fruflrabatur, donec tandem ultro in vomitum de- fineret affeftus , quo mediante recurvi clavi & arnea: actis cum multis capillis rejefii funt, cum fubfequente ivtyoflu. Ne autem dubitationi de veritate hiftoria: locus fit, vidi ipfe,mon- ftrante fide digniffimo Cel. Wedelio Praec. meo venerando ultra ccn- turn lapillos omnes fere exacle cubicos, magnitudinis maximi pifi �n Vtnaccrati, omni examine iis confiftentia & mixtione limillim�, qui ad maiium littora ex arena compa�i repcriuntur, per urethram � viro� calculo nunquam ne tentato, lubito cum dolore , ipfo praeicnte eroil- fos. Ut plura exempla taceam fide digniffirna.' Djcmoniaca. Hujus hiftoriam ex Autoribus colligere , ut difficilli- miim, ita non abfque periculo deceptionis fieri pofle credo. Appro- bante itaque eademde caufaWillilio, confultiorerit hujus omiffio quam allegatio ; idque r.on ob defe�um obfervationum , qua: fane innurnc- rx funt, ied ob circumftantiarum, quibus fidcre liceat inopiam; nul- la enim mihi obvenit hiftoria, ubi non remanferit fufpicio fallaciae la- tentis , nats vel ex morbo melancholico maniaco fimpiici, vel ex ma- litiofa impoftura quafi sgrorum, vel denique ex fuperftitioia obfervato- rum credulitate. Meretur enim notari duplex non injufla fufpicio fal- fitatis hiftoricae: I. Quod omnium fere Darmoniacorum numerum in obfervationibus abfolvant fexus ieq uioris fubje<5la , quam obnoxia vcro haec fint melancholicis morbis, quem latet ? quanta fit ipfis vis phan- tafiae, quis ignorat ? II. Quod , quotquot fere reperiantur de Dx- monomania hiftoriae, ex antiquitate Papali nobis fint rdictse j hanc vero fuperftitiofis falfis circa talia aperte fcatere , ecquis siegabit ? Has ob rationes me touhi rem praeterire, nemo credo vitio vertet. Qui interim ipfe in hxc �rodita inquirere geftit, inveniet, in quo de- fudabit in Da?mon. Bodini, Wiero de Pratft. Dsmon. DeJrio de Dif- quis: Magicis, & Magonis Flagell. Darmon. aliisque multis. Has vero ob caufas dum circa relationum fidem hafito ipfam rem fal- fam me renunciare abfit. Vetant enim hoc agere, quas annotavit B Scriptura



		DISSERTATIO MEDICA
	12'	DISSERTATIO MEDICA

cent, & eloquantur, venerea turn appetant, & nil hifi talia dicant. Ad Manise ex ambitione caufam inveftigindam confiderandus ante erit Ambitioforum ftatus fanus naturalis. Sunt nempe maxime fut �pfius amantes, & cum cholerici fint habitus, huic, quam de fe to- vent, opinioni quoquo modo contrariantes »greferunt. Allegata prx- cedenti in capite hiltoria hoc abunde teftatur, cum enim allegatus vit hujus de {e iplo aeltimationis femper gcreret curam ,facili negotio per tuffim illamfe lsefum eff�,ilbi perfuadere potuit. Nee mirum indigna- tionem fummam efle (ecutam,nam ignominia his fubje�is eft fenfibi- liffima, & licet comiter haberet adhuc eum convenientes, tul�ire ta- rnen eos noluit ideo, qucd tufli mediante ignominia Ie afte�um efle credebat. Uti denique horum temperamentorum homines facile ab; ira occupantur , ita non potuit non afluefieri, ob tarn frequentes ira- fcendi occafiones, vehemenuffims; irs gradui, qui eft in omnia in» velu. Eandem habent reliquae hujus Glal��s manis rationem, nempe affe- ctus alicujus exacerbaci nimiam a�Uvitatem, himmumque gradum. II. Claflis Maniam cauiam habere materialemin corpore natam dixi, id quod in hujus explicatione pathologica patebit. Quod itaque attinet Maniam ex obftipatis menftruis, ante omnia conftet quod harum (uc- ceffus fublatus in temperamentis hipra notatis deftinatsm a Natura ex- cretionem fuperflui fanguinis auferat. Hic vero iuperfluus finguis hoc modo cohibkus dum regurgitat, partes fupeiiores petit, eas diftendit, & quantitate (na obruit, quantitas ejus vero infolita non folum facil- Hme in vifceribus itagnationes concipit led & eoium a�liones libere fieri impedit. Tentata jam his peiiculis Natura , tibi corporis /ui prat- fentem percipit & fubitaneam periclitationem,quid mirum fi hoc peri« culo terreatur, & omnia gravia metuat? dum vero metus hic eam in- time afficit, quse habet in (uo corpore, etiam extra illud fibi fingit pe- ricula, & undique fibi infidias parari credit. Cruciatus, miriq.ue ge» ftus fi interdum \|ungantur,pro Ipafinis hyftericis,non vero D�monia- cis, nifi ab imprudeniibus habebuntur. Furoris uterini cauiam pono feminis per impeditam fui exercdonem turgekentiam. Confirmat hoc thema illud, quod corripiantur eo fa> minae adVenerem aptae, aut eam jam pafls, omni poft pradcifla occafio- ne illa fruendi. Impedita hac excretione & fceminis naturas libidinofs plethoricisjfimulque cholericisexiftentibus, partes genitales obexeretio- semdeftinatam � Natura humorumin vicinia (uaftagnationem patiuntur,. «nde



		iK'AUGURAtlS; 15 unde non folum facillime menftruus fluxus fiftitur, fed hoc modo blande irritatie h$ partes Natura: intentionem excretoriam perpetuoau- gent. Sequuntur hinc neceflario, perp^tuse de rebus venereis cogita* tiones, cantilense, fomnia, imo ad venerea virorum invitationes. His rebus jam unice interna: patientes, mox omne decorum feponunt, & vi appetitus rationis ufum {uperante, nil niii abfurda impudica patrant, virosque fepius vi ad concubitus follicitant, Humorum interim circa gcnitalia colle�iones & turgekemia: non pofiunt non ob Itagnatio- nem rllico aceicere ex parte, (idquc tanto majore in gradu, quanto ma« gis patientes funt Choleric� temperatura;) mucoque exteriores partes ambiente, mediante excerni: partes vero ipfas eandem ob caufam ca- lere & turgefcere patet. Faciem rubicuodam habent, � comit� men- fium fuffiaminatione, perpetuaque horum {ubje�orum fanguinis aiuua- tione. Eafdem habent caufas omnes ex impedita humorum cxcemendorum excretione nataeManis, inprimis ubi redundantia horum aliis partibus' vitalibus improvifam noxam inf�rre parata eft. Accedo ad refolutionem III. Claffis caulam materialem ab extra corpori illatam agnofcentis. Mirabitur merito quilibet allegati in priori capite ex Tarantula: mor- {u delirii conditionem , mirari vero definet morfus hujus grave peri- culum perpendens. Vulneris enim � Tarantula infli&i conditio abun- de fatis docet, fanguinis maffa: venenum veheraentiffimum ede com- municatum , corpori prjeientaneum interitum minans; rationalis ita- cjue eft. Natura: ob tam gravia pericula angor, & hinc inconftantia vi- goris motuum vitaHum , unde anguftiae praecordiorum & rernii�io toni omnium partium fete apopIe<Ska. Quod vero alii non tam cito aut plane non his extremis afficiantur, fed melancholicis fimiles fe gerant, morn»os Ie jam effe eredam, vel ie ipfos mortiorTerant,in caufautopi- nor, erit, quod vel vivacioris magis ir fint temperament!, vel tarantu- la: venenum adeo virulent�m non fuCrit,quod fecundnm tarantulas variat. Majorem inveftigationem fibi pofcit mira Tarantulx raorum imitatio (quod ;tiam communiter fit, annotantibus id autoribus, in demorfis ab' aliis aniaialibus) nempe quod motus earum imitentur penfiles, & ad muficae certum genus<, uti tarantula:, iubiultent. Sahationes has Juxt ta-Willifuim ab a�is in lenes fpafmos fpiriubus animalibus, & leva- men quod ex Mufica accipiunttarantati, ab Ais undulatione motoria fanguinis coagulum tam immane prasfuppofitum � Celeb. Baglivo, re» B~3 folvepte-..



_zo DISSERTATIO MEDICA INAUG�RALIS. , j,, valde EttmuUerus cum Paracelfo , Jonfionio & _{ara internum Uad.« ^ ^ _mihi _eam _difluadet. eadem Hartmanno, m««° * , ^.^ _umt _yalde _depraedl. de caufa ejus uto in ven«*' ^^ _a!ias _afini _poft aures «« catum , prohibuum veUem. _atienticiue exhibitus, fecundum hUci poft tefticulos, emifiu^ � P . _c^H₀mmendabilis. Veram autores, P"W^ ^Si�ic tade contenditur. Ubi ad extrema _CsTinauram ^fj^ ta _vir� commendatur , hac tarnen rema- prolabitur Mama , caitr»^ ^ ^^ _remhcat> _Mei_ancholia iniigms

	cat.

		A&w/w **#»<# Mamaces. V ii,'n« ut metus nafcatur fore ut patientCS vel Ubi adeo increvit Man» ,utj» _modeftisa�ionibus & mediis fibi vel »Uil vim inftrant, ^rand .^ ^^ _ab _ab hominum commerce, omnequeHud5 ^ _ipfis auferendum P«fi««i« ^ f_eri� & cum objurgiutione que interaum ?^^^* ' _ob(curu_S)nec 0i «pofitus. Non cum �s loquatar. ^°^cas ^ _in _a�fcrvatoriis Maniacorum pu- exponantur patientcs, quod pelhtne ^ ^ ^ blicis fit, f^.^�SL eft clauftrorumple- _mirum prolongari inde Maniam. u \_ni_mmM naria occlufio & inde omnis lucis in illis ex au M _re hac infolita magis ^ef ^^confi e^ant �lul animo infignirer lis gaudent, miferam {aam vu � ��^r _ManUcorUm. Verbera ut �rbantur. Idem tenendum de ligauonc^ ^ ^. ^ _{p�cificum -on habea-ur Wggjjg^, Maniis ufum ha- Htia eft coniunaa , aut in per r _f _{ _ea _dentur p_er _clbos. ^oaVrTbi^iuS h^c tdo fpecimine hoc Inaugurali, mhu re- ftnt, quam ut a me dicatur S-OLI D�° GLORIA.