. \ 1 \ •-

}?5 nbsp;nbsp;nbsp;'.w ':ir = -■

|. _ gt; I i 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ lt;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

\V'vr- 'X'-

j ^ nbsp;nbsp;nbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

i ■ nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ''^

' . .•'■ 'A ■ AA;,' Aas

\ ■quot; gt;

i nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

-• V nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

'l ^

• A' A

' V ^ -S ''\- nbsp;nbsp;nbsp;\ ■, -

'' nbsp;nbsp;nbsp;;'Cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, V.

»■.. i

^ *r

s. A,^'

/r^ - nbsp;nbsp;nbsp;■/■

■J V nbsp;nbsp;nbsp;I ■

' ' ' 'V' S, nJ.quot; ;■ ,.v:s.,:,.

v-, nbsp;nbsp;nbsp;.. ^ ,,/\'.v/ quot;' T w:A ,J

' ./,' -'■ nbsp;nbsp;nbsp;■ s; s V. . \,;

|L,‘

,AAA\ ..

■ ^ V- !

\ v,^

I nbsp;nbsp;nbsp;(^. y ^

M. nbsp;nbsp;nbsp;G U Y O T\

NIEUWE NATUUR-EN WISKUNSTIGEnbsp;VERMAAKLYKHEDEN,

Betrekkelyk den Zeiljleen, de Getallen^ de Ge= Z'gtkunde en Scheikunde, en eene meenigt�nbsp;' anderen, nooit voor dezen innbsp;�t licht gegeeven.

XJit bet Franfcb vertaald, en niet eenige Nieuaa� Vermaaklykbeden en Aanmerkingennbsp;vermeerderd.

VIERDE DEEL,

By REINIER ARRENBER�^

VOORREDE.

71/�^w heeft in de voorgaande Deelen de inagnetifche Stoffe, geheimelyknbsp;als �f ware opgefloten, en op honderderrnbsp;ley verfchillende wyze in orde gefchikt,nbsp;door haare kragt zien beweegen en rig~nbsp;ten verfcheiden bekragtigde werktuigen,nbsp;en door deze middelen v��rtbrengen eenenbsp;meenigte vermaakeiyke tydkortingen zoonbsp;verfchillende van elkander en, als {ver-wonderlyk in hunne uitwerkingen , ennbsp;die in een min verlichte eeuw voornbsp;wonderen zouden hebben kunnen door-�gaanC¹).

De eerfte konftftukjes, die men vati dit foort in �t openbaar vertoond heeft, zyiinbsp;indedaad ook zoodanig vooi gekomen in danbsp;* 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oogen

De faiiienzetting en verplaatfing vari Getallen , waar van de uitgejirektheidnbsp;fchier oneindig is ^ hoewel in dit Werknbsp;binnen zeer enge paaien bejioten, heeftnbsp;niettemin gelegenheid gegeeven tot hetnbsp;tiitdenken van zeer vele f^ermaaklykhe-den , dewelken, Jchoon afgeleid van hetnbsp;zelfde heginfel, zig egt er onder verfchil-lende oogpunten vertoonen, en eene'ver

De Gezigtkunde heeft^ door de ver-fchillende begoochelingen, waar voor zy vatbaar is, en door haare famenvoegingnbsp;in fbmmige omjlandigheden met de uitwerking der Magneetkragt, Vermaaklyk-heden doen uitdenken, welke zoo veel tenbsp;geheimer zyn omdat zy afhangen van

oogen van Lieden, die het heginfel of de werkende oorzaak , welke alle die wonderennbsp;voortbrengt, nle� hebben hminen ontdek-ken.

VOORREDE. V

t}vee be^infelen, die in den eerflen op flag geene overeenkomft met elkanderen fchy.nbsp;nen te hebben,

De Sympathetifthe hikten en eenige $chsikonJiige famsnftelfelsverfchcff^n^nbsp;in dit laatfte Deel,, Tydkortingen vannbsp;een anderen aart, vaar van het grootfienbsp;gedeelte, en yooimaarnelyk die met de Inkten voortgebragt, geheel nieuw en evennbsp;zoo geheim zyn als de magnetifche Fer-maaklykheden ; die met het IFater en denbsp;Lugt zyn minder nieuw \ die met hetnbsp;Vuur behelzen byzonderlyk eene nieuwenbsp;vinding, door middel van welke men (alleen met de wyze van de Schaduw tut.nbsp;fchen het Licht te plaatfen, en met behulp van eene zeer eenvoudige Werktuig,nbsp;honji') volmaaktelyk kan nabootzsn allenbsp;de verfchillende uitwerkfelen der konjligenbsp;Vuurwerken, en eene meenigte anderenbsp;uitwerkingen, welken deze laatften nietnbsp;voortbrengen kunnen, en die nogthansnbsp;* rtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niet

VI VOORREDE.

niet minder aangenaam zyn, en het voor. deel hebben van in 't groot te kunnennbsp;idtgevoerd worden, zelfs voor openbaarsnbsp;Feejlen (*); het welk zeer veel uitfpaartnbsp;van de verbaazende koften^ die de we-zcnlyke Vmrv,�erken noodzaakelyk \vor.nbsp;deren, en van welken egt�r het genotnbsp;niet langer dan flegts een oogenhlik duw.nbsp;ren kan, in plaatje dat deze zeer dikwylsnbsp;kunnen herhaald ovorden, zonder datnbsp;men 'er eenige nieuwe kojteil VOOr behoeftnbsp;te maaken.

Hoe onnoozel en kinderachtig het groot, fle gedeelte der Konfijes en Fermaaklyk-heden, welken men in dit Werk befchre-

C�) De Lieden, die ze by my gezien hebben, of voor wie ik dezelven gemaakt heb,nbsp;erkennen datzyop deze manier, hoe eenvoudig ook, nogthans zeer groots uitwerking, voortbrengen zoudenindieij zy in'c grootnbsp;vertoond wierden.

VOORREDE. V�j

ven heeft f in den eerjlen opflag ook fchynen moge, is het egter te denken,nbsp;dat verftandige Lieden dezelven den voor-rang geeven zullen boven eene meenigtenbsp;andere gefchriften^ die buiten tegenfpraaknbsp;veel nutteloofer zyn , nadien het grootfienbsp;gedeelte 'er van tot geene kering leiden^nbsp;en dikwyls zelfs tot bederf der zedennbsp;Jlrekken ; daar men integendeel dit Werknbsp;kezende, terwyl men zig onfchiddig vermaakt , ten minfte eene oppervlakkigenbsp;kennis van de Natuur, en Wiskunde (¹)nbsp;verkrygen zal, welken buiten twyfpelnbsp;voor de Maatfchappy de nuttigfle en de

mod-.

De Natuurkunde is hedendaagfch zoo yerfpreid in de waereld, dat fchier, een ie.nbsp;der verpligt is �er zig eene geringe kundigheidnbsp;van te verzorgen, zal hy met eer en achtingnbsp;in de waereld verfchynen. Haare oeffeningnbsp;is eene der wezenlykfte kundigheden, dienbsp;men zig noodzaakelyk moet eigen maakeu.

ynj 'VOORREDE.

noodzaakelyijie Wetmfchappen zyn : De treffende gevallen der Hiftorie (segfnbsp;de Heer F o n ta n el l e in zyne Ver-gelyking van de Hiftorie en de Natuurkunde) zullen moeite hebben omnbsp;nuttiger en noodzaakelyker te zynnbsp;dan de Phosphoren, de koude Vog-ten die gemengd zynde een vlamnbsp;voortbrengen, de Boompjes van Zi'-ver, de fchier toverkonftige fpeelennbsp;van den Zeiifteen , en eene raeenigtenbsp;andere geheimen, die de konft, denbsp;Natuur van naby befpiedende , uitgevonden heeft.

. Men zal misfchien vinden dat ik my had moeten ontjlaan vein uit te weidennbsp;in byzonderheden , die een weinig beu-zdachtig fchynen, en dat ik zelfs zaa-ken van weinig belang heb opgegeeven;nbsp;maar ik heb geoordeeld aan myn voornaa-me doelwit te moeten voldosn , het welknbsp;WM al kerende te vennaaketi^ en vm huUr

VOORREDE. �x

m dooling te regt te brengen eene mse~ nigte menfchen, die zig hadden laatennbsp;voorinneemen tot zoo verre dat zy aannbsp;iets bovennatuurlyks, ten minjien aannbsp;iets verwonderlyks in dit foort van K�nfi-jes geloof Jloegen: voor �t overige, vannbsp;hoe weinig belang fommigen derzelvcrnbsp;fchynen mogen, ik heb gemeend wel tenbsp;doen met dezelven aan 't Public mede tenbsp;deelen om ze aan deszelfs oiiderzoek overnbsp;te geeven, en nqdien �er geene ontdekkingnbsp;is, hoe gering zy ook zy, waar uit mennbsp;geen voordeel trekken kan, zullen, zynbsp;misfchkn ook aan fommige gelegenheidnbsp;geeven tot het doen van ontdekkingen dienbsp;nuttiger aan de Maatfchappy zyn kun-men. Men vindt dikwyls genoeg in eennbsp;yerfchynfel of in de oplosfing van eennbsp;Fraagfhik , dat in den eerjlen opjlagnbsp;niets aan den geeft vertoont, �t welknbsp;waardig is om zynen aandagt te trekken,nbsp;een algemeen hginfel , dat verdient doot^nbsp;* 5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g'f'ond

VOORREDE.

grond te worden, of wel eene wezenlyke oorzaak, waar van men de uitwerkingennbsp;niet volkomen ke nde.

Onder de l^ermaaklykheden, waarvan ik de befchry ving in het eerfleDeel gegeevennbsp;heb, is er geene, die men voor my befchrevennbsp;heeft, nogthans houde ik my verpligt tenbsp;lerigten, dat ik 'er niet dan een goednbsp;deel van uitgedagt en famengedeld, ennbsp;de anderen ontvouwd heb. Ik had gaarne gewenfcht den eerjten Uitvinder vannbsp;die magnetifche Vermaaklykheden te ken-nen, om het genoegen te kunnen hebbennbsp;van hem te noemen en 'er hem de verdiende eer van te geeven.

Die van myn tweede Deel, welken hetrekkelyk zyn tot de Konjljes en Tyd-kortingen, die uit de famenzetting dernbsp;Getallen voortvloeyen, zyn voljlrektnbsp;nieuw, uitgezonderd eenige flagen vannbsp;het Piquet-Spel die by veele lieden bekend zyn, en welke ik gemeend heb in

dat

dat Deel te moeten pkatfen. Geheel nieuw is ook een gedeelte van het derdenbsp;Deel, zoo wel als eene groote meenigtenbsp;van het vierde Deel^ waar van eerdgennbsp;nog niet in de handen geweefl zyn vannbsp;hen., wier koflwinning het is die foor-ten van Konjljes in H openhaar te ver-tooncfz, en onder welken ��er weinig zyn,nbsp;die dezelven aangenaam weeten uit tenbsp;voeren.

Ik vermeet derhalven niet my �tS tOB te eigenen dan het gene niet in het Publicnbsp;verfcheenen is tot op het oogenblik vannbsp;den druk van myn Werk, het welk bynanbsp;het derde gedeelte van de Vermaaklykhe-den, die �er in lev at zyn, beloopt i ennbsp;ik erken dat ik ten aanzien van de anderen niets anders gedaan heb dan te ontvouwen de wyze, op welke zy gemaaktnbsp;famengefteld zyn, en zo �er genenbsp;groote verdien/ie is in dit te erkennen,nbsp;is het ten minfte een bewys van opregt-Jitid.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ik

VOORREDE.

Ik twyffel nut of daar zyn nog nieuwe Vermaa�ykheden van die natuur /amennbsp;te (lellen uit dezelfde heginfelen die iknbsp;gelegd heb ., en ik heb te meer reden omnbsp;daar van verzekerd te zyn, gemerkt ver-fcheiden Lieden, welken fmaak in mynnbsp;IVerk gevonden hebben, zelve reeds al-leraangenaamfle en zeer vernuftige dingen uitgedagt hebben, die my doen voorzien , dat 'er wel haafi niets voor mynbsp;zal overfchieten, dan het voordeel en hetnbsp;genoegen van een wyd veld geopend tenbsp;hebben, waar in de geejl meer en meernbsp;gelegenheid zal vinden om zig te peffe-nen.

VER-

verklaaUing

PL A AT E N

I. nbsp;nbsp;nbsp;Eig�ur. De plattfe Doos ABCD,nbsp;die voor het Tover-Beeld dient, en haarnbsp;Schuifftuk.

konftige Hand in �t Profil en van vooren te �ienis; CD de Draaiboom met eennbsp;Schroef, welke de vingers door middelnbsp;van het Elleboogftuk E doet beweegen.nbsp;Die zelfde Draaiboom doet ook dienbsp;Hand voortgaan van G naar F. S T denbsp;Opening , waar in gaat het Tafeltje,,nbsp;dat bedekt is met een dubbeld papier,nbsp;bet welk met den leevendroaakendennbsp;Inkt beltreken is.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

III. Fi-

III. Figuur. De driehoekige Talisman, die voor de vyfde Vermaaklyk-heid dient, en alle de losfe ftukken , waar uit dezelve famengefteld is; B denbsp;binnenfte Bodem; C het Dekfel; Qnbsp;'het koperen Stuk.

I. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het Stuk dat voor denbsp;zesde Vermaaklykheid dient; AB hetnbsp;Voetfluk open te zien , svaar in is denbsp;Sehyf P, waar vangt;et Koord gaat overnbsp;het Rolletje X; M de Wyzerplaat,nbsp;haare Wyzers en Verdeelingen ; S T denbsp;Rol waar op de papiere ftrook of Reepnbsp;zig ontwindt; D de Opening door welkenbsp;men ziet den naam der Sybil,

II. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De Tover-Vaas vannbsp;de zevende Vermaaklykheid ; D haarnbsp;Dekfel; AB de koperen Cylinder, diennbsp;men heet maakt om den Sympathetifchennbsp;Inkt te doen opkomen.

DER PL A ATEN. is

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figudr. De Dcxjs voor het on-begrypelyk Schrift van de agttiendenbsp;Vermaaklykheid; D haar Dekfel en opnbsp;die ftaande de Kap G, waar in men denbsp;koperen Plaat L legt.

VIL Fig u �R. Het Papier dat men in de Doos legt, op welke aan|�wezeanbsp;is de plaats , waar op men roet dennbsp;Sympathetifchen Inkt fchryven moet, ^

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De Zeef, welke dientnbsp;voor de elfde Vermaaklykheid; A haarnbsp;Dekfel; B de plaats van de Zeef, daarnbsp;men de Asch legt; C de plaats, alwaarnbsp;dezelve valt.

I. Figuur. Het fpreekende Glasj ABCD, debeweegbaareSpiegel, welkenbsp;glydt in de groef die 'er van binnen jnnbsp;verborgen is.

II. Figuur, Het Kasje, dat di�nC voor de drie- en- twintigfte Vermaak-lykheid, van binnen te zien; E, hetnbsp;Plankje of de Voet van onderen; � hetnbsp;voorfte van dit Kasje; 1 de Opening*nbsp;waar door men het antwoord ziet; FGnbsp;d� Groef, waar in opgaat en daalt hetnbsp;fluk van de derde Figuur ; M de Deufjnbsp;die van agteren open gaat� voorzien vannbsp;jBlakertjes eh Kaarsjes.

�II- �lGD�R. Het Stuk of dubbelde Glas, dat fchuift in de groef F G, ver*nbsp;deeld naar zyne hoogte in drie deelen ,nbsp;en naar zyne breedte in vyf.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het uitgefneden Bordpapier, dat bedekt of zien laat de let*nbsp;ters , die het woord , �t welk tot S�c.nbsp;woord dient, uitmaaken.

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. ABCD het blikke Kas.nbsp;je, waar in men de Bloemen fluit; Mnbsp;haar Dekfel; CD Hl de blikke Voet*nbsp;waar op het ftaat; Q het Pypje waar iiinbsp;men de fteel van de Bloem zet; I het

�ER PLAATEN.

Deurtje en de Opening j waar doormea �er in brengt het Komfoor van de VI.nbsp;Figuur.

VII. Figuur. De Brieventas, welke ^ dient voor de Vermaaklykheid van hecnbsp;verbrande Schrift; D het kleine bord-papiere Deurtje, waar onder men hes.nbsp;papier legt.

VUL Figuur. AB het Kasje, waar in men het papier legt, op welk mennbsp;gefchreven heeft, en de Kyker met zy*nbsp;ne groef, waar in men fteekt het papiernbsp;dat men geheimelyk uit de Brieventas'nbsp;gehaald heeft.

I'V. PLA'AT, �ladi, iS8�

I. Figuur. ABCD het Vat van de veertigfte Vermaaklykheid, waar in denbsp;glazen buis is, op welke geteekend zynnbsp;de uuren van dit Water-Uurwerk: denbsp;doorgeboorde houte Cirkel , die hetnbsp;Vat bedekt; E de kleine pyp onder aannbsp;fiet Vat geplaatft , waar door het VVa-

II. nbsp;nbsp;nbsp;FrcTJUR. AB het'kleine Beeldje, dat zig op een Waterfprongin even-wigt houdt; C de omgekeerde Kegel,nbsp;door de uitfpringende Waterftraal gemaakt.

III. nbsp;nbsp;nbsp;Ftguur. De kleine holle Bolnbsp;van deze zelfde Vermaaklykheid doornbsp;een Waterfprong opgehouden.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;FrcuuR. De iWaterloopkonfligenbsp;Bol van de twee- en- veertigfte Ver-maaklykheid gedragen en geplaatfl: boven op de Pyp B; het gedeelte vannbsp;die Pyp, �c welk in het bovenftuk vannbsp;de pyp der Waterfprong moet gezetnbsp;worden.

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De Waterloopkonfligenbsp;PaddeRoel van dezelfde Vermaaklylc-heid; A de omgekeerde Kegel; C denbsp;Cirkel die 'er tot voetfteun voor ftrekt,nbsp;en welke rondom �c Bafis ge�pend doornbsp;de pyp onderliteund word.

Vil, Fig�ur.. De Waterloopkon-ftige Zon van die zelfde Vermaaklyk-heid , tc zien van vooren en van ter zyde,

I. Figuur. DeWater'Zon,draayende op zig zelve, door middel van de helling der gaten, die in den bev?eegbaa-ren Cirkel A geboord zyn, en doornbsp;welken het Water uitfpringt; ter zydenbsp;is dit Stuk in Profil te zien.

IL Figuur. CD bet Vat, waar in men zet de Fles van de vyf-en-veertigfl;anbsp;Vermaaklykheid.

UI. Figuur. De Pies of het Vat, dat van onderen met verfcheiden kleinenbsp;gaten doorboord is, dienende voor dezes- en- yeertigfte Vermaaklykheid.

� * 2 nbsp;nbsp;nbsp;IV. Fi-

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De tusfchenpoozendenbsp;Fontein; A B het Vat, dat men metnbsp;Water vult, met zyn KapC; EF denbsp;kl�ine Pypjes, waar door het Waternbsp;uitloopt; D, de opening van het Bekken GHj waar op deze Fontein Raat.

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. AB het Bekken van denbsp;agt- en- veertigfte Vcrmaaklykheid, waarnbsp;op het Regenwater valt; C het Gat,nbsp;waar door het loopt in de verdeeldenbsp;Pyp; E E de Voeten, waar op dit werktuig ftaat.

VI. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het koperen Vat,nbsp;dat voor de negen- en- veerdgfte Ver-maaklykheid dient; G deszelfs boven-ftuk; E F de Pyp , waar door men denbsp;lugt doet ingaan; H de Kraan, vvaarnbsp;door het water met fnelheid uitfpringt.

VII. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur; De Kift, waar in denbsp;metaale �ol is, waar in men de lugtnbsp;famenperft, welke, wanneer men denbsp;Kraan I opent, moet loopen in alle d�

Vlll. Figuur. De Pomp, welk#^ dient om de lugt famen te perfen in dennbsp;Bol, welke tot de hier bovengemeldenbsp;Vermaaklykheid gebruikt word.�

I. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het Windroer van binnen te zien, B de Pomp om het meenbsp;lugt te vullen; D pn E de Kleppenj Gnbsp;de Haan ; F de Kogel.

II. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur, De Fontein van HEjRo;nbsp;A en B de twee Cilynders of blikke ont-fangbakken; 1L en G H de twee Buizen , waar door die twee Gilynders ge-meenfehap hebben; H de Kraan ; F hetnbsp;Bovenfluk geplaatfl op de Pyp D.

III. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De blikken of koperennbsp;Poos, w^ar in men de Windbal Enbsp;plaatft; F zyn Bovenfluk; G de Kraap.

buiten de Doos; A het mond�uk dat met een fchroef in het bovenftuk Bnbsp;gaat, en het welk men boven den fleu-tel C kan zetten.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het Plankje, dat dientnbsp;voor deVogtmeeter van de vyf- en vyf-tigfte Vermaaklykheidj C, C, C, denbsp;Schyfjes, waar op het fnaare koordjenbsp;loopt; E de plaats daar het moet vafl:nbsp;gemaakt worden; G de Veer, die hetnbsp;gefpannen houdt; H het Rad, dat vattende in het Road fel I, den Wyzer Anbsp;doet draaijen.

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Die Vogtmeter van denbsp;andere zy te zien; A de Wyzer; dienbsp;op de Wyzerplaat E aanwyft de ver-fchillende graaden van de droogheid ennbsp;vogtigheid der Lugt; men moet in achtnbsp;neemen, dat de Wyzer A niet geheelnbsp;vaft op zyae As zyn moet, ten eindenbsp;men den Vogtmeter zou kunnen regelen.

I. nbsp;nbsp;nbsp;Fig�pr. ABCD de Plank van denbsp;Vogtmeier CC, en de agc fchyfjes, omnbsp;welken gaat het Snaare-Koordje ; F denbsp;Veer of het gewigt, waar door hetnbsp;Koordje gefpannen word; G de fpil vannbsp;den Wyzer E, die opk�mt en daalt innbsp;de groef H I naar maate dat de vogtig-heid of droogte der Lugt het Koordjenbsp;doet verlengen of inkrimpen.

II. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Deze Vogtineter te ziennbsp;Van de andere zyde; E de Wyzer; LMnbsp;de Graden verdeeld in vyftig deelen.

III. nbsp;nbsp;nbsp;Figo�r. Het binnenfte desnbsp;Cilynders van de agt- en- vyftigfte Ver-maaklykheid met zyne hellende Plank-jes A; D de As waar op hy draait;nbsp;C de Voet op welken alles flaat.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Fig UUR, De Spreek * Trompetnbsp;van de negen- en- vyftigfte Vermaak-lykheid.

V. Figuur. A de Klok van de drie�n- zefti^fte Vermaaklykheid 5 C zyn Ring; M de houte Cirkel; onder welken is de Haak D, waar aan men hangtnbsp;het gewigt dat opgeligt kan worden.

X. Figuur. De Kolom draaijende op zyne As. Men heeft op deze Plaatnbsp;lalleen een gedeelte van dezen koloiflnbsp;geteekend.

VIII. PLAAT, Bladz- 294.

I. Figuur. Model van een Vuur-Cascade. waar agter, na het uitgefne-den te hebben , men de Spiraal van de vyfde Figuur plaatfen kan.

II en m

J3ER PL A AT EN. 25

II ea III. Figitor. Verfcheiden Mo. dellen of famenvoegingen van Vuur�nbsp;fprongen, die men voor dezelfde Spiraal van de vyfde Figuur plaatfeo kan.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Het Rad van Yzer-draad, waar op men het Slangepapiesnbsp;plakt,

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur; Een ander Model, waa�nbsp;van de Straalen A uit het middelpunt �nbsp;naar den omtrek loopen, en die vannbsp;den omtrek naar het middelpunt.

, V11. Figuur. De Spiraal, die men plaatst agter de hier bovengemelde zesdenbsp;Figuur.

IX. PLAAT, Bladz. 322.

I. Figuur. Een ftuk van een Konll-vuurwerk, beftaande uit Vuurflraalen , die van het middelpunt tot den omtreknbsp;uitfchieten, en van den omtrek naar hecnbsp;middelpunt, en draaijende Pyramiden;nbsp;de Spiraal, welke die ftraaleo. jh fchynnbsp;�* �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doeC

V�RKLAARIN�

doet beweegen, en de Pyramiden van zelfs doet draaijen, is op deze zelfdenbsp;Figuur geteekeud door geftippelde ly-nen.

II. Figuur. Een Model van eene met gaten uitgehakte Rol, welke dientnbsp;voor de Cascade van de III Figuur;nbsp;A de bovenfte Rol ; B de onderlte;nbsp;C en D de Asfcn van die Rollen.

X. P L A AT, Bladz. 330.

i. Figuur. A de Vyfel van de z�ven- en- zeftigfte Vermaaklykheid, van binnen te zien ; C het wippende Bakje;nbsp;H de ruimte, waar in men den leeven-den Vogel opfluit.

II. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. De blikke Plaat, dienbsp;men legt onder de Kap van den Hoed,nbsp;waar van men zig bedient tot de uitvoering van de agt- en- zeftigfte Ver-maaklykheid�

III. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Een van de vyf bord-

pa-

i27

BER PLAAT EN.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Die twee deelen la-mengevoegd zoodanig , dat zy eeneanbsp;Driehoek maaken.

V. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Alle de tien deelen vannbsp;die vyf Vierkanten , maakende te famennbsp;een Vierkant.

De gejlippelde l'jn op de derde Figuur vyji aan de verdeeling die men maaken moet, indiennbsp;men het Vierkant in drie deelen verdeelen wil,nbsp;en deze zelfde verdeeling is in gejlippelde lynennbsp;evergebragt op de vierde en vyf de Figuur.

VI. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. ABCD het Raam vannbsp;bordpapier, welk dient voor de ��n-en- zeven�igfte Vermaaklykheid, verdeeldnbsp;io dertig gelyke Vierkanten j en in viernbsp;deelen door de Kruislyn A D en de tweenbsp;lynen EF en GH.

Vil

VII en VIII. Figuur. De twee Raa-nien gemaakt door de famenvoeging van die vier bordpapiere Stukken, en opnbsp;welken men telt twee- en- dertig Vierkanten.

NIE�Wa

Nieuwe natuur, en wiskonstig�

VERMAAKLYKHEDEN.

-. ^ Opbruifching (i), die uit m d'$ de verfcheidene Mengingennbsp;van Vogten of Scheikon�igenbsp;SanienfteIfeIsoDtftaat,is eecenbsp;inwendige beweeging hunner deelen,

(I) De Auteur gebruikt het woord Fet-' mentation Gifting, dog het geen hy bedoelt is eigenlyk Effervefcence Opbruisfching, datnbsp;Is de inwendige beweeging, die -er ontftaat,nbsp;wanneer twee lighaamen van een� verfchil-dende natuur, gemengd wordende, elkand�-ren Wederzydsch ontbinden. Voorheen gafnbsp;inen den naam van Fementatio Gifting aannbsp;dit verfchynfel, maar tegenwoordig is difenbsp;naam bepaald tot �'de inwendige beweeging^,nbsp;IV. Deel.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dis

die byna altoos verzeld gaatvan Veryling of uitzetting ( 2). Maar de Opbruifchingnbsp;heeft geen plaats, wanneer men diever-fchillcnde Vogten of Lighaamen onver.nbsp;fchilHg vermengt; zy moeten, zullennbsp;zy opbruifchen eene zekere betrekking

die i^atuurlyk door de warmte ontftaac in de groeijende en dierlyke Zelfftandigheden; ennbsp;het is met reden, dat men dit onderfcheidnbsp;gemaakt heeft, dewyl die twee Uitwerkfelsnbsp;uit eene geheel verfchiltende oorzaak voorkomen , en ook gaheel en al van elkanderennbsp;vcrfchillen.

(2) Gewoonlyk zyn de �pbr�ifchingen vcrzeld van opborreling, blaazen , kleinenbsp;fprongen van �t vogt, dampen en van eennbsp;zeker gelnit, gepiep of gekraak even als bynbsp;kooking van Vogten; alle welken verfchyn-fels afhangen van de lugt, die zig ontwikkelt en uit het Vogt ontfnapt; 't is deze lugtnbsp;die men thans noemt de vafte lugt i^�'r fixus).nbsp;Dikwyls zyn da Opbrtiifchingen ook verzeldnbsp;van eene groots hitte, welke die van kolt;r�nbsp;hend water zelf* overtreft�

tot inalkaDderen hebben; welke fchier alcoos daar in beftaat, dat zy met po*nbsp;lien voorzien , die fponsagtig en gefchiktnbsp;zyo om in hun binnenfte te ontvangennbsp;de werking van andere vaftere �n door�nbsp;dringender 1 jghaamen , wier deeltjesnbsp;fcherp en fnydende zyn, dat is van eenenbsp;gedaante, die hen bekwaam en g�fchiktnbsp;maakt om in de eerfte in te dringen*nbsp;het zy onmerkbaar, het zy met geweld jnbsp;�n tot zoo verre zelfs, datzy hunne dee-len geh'el losmaaken en van een fchei-d�n, en de hardfte Metaal�O ODtbin�nbsp;den.

(* ) De Scheikunde is de konft om alle de deelen van alle de famengellelde ligliaamen jnbsp;als Zout, Zwavel, Water, Aafd� enz. vannbsp;elkanderen te fcheideh ( 3 )�

^ 3 ) D� Scheikonft ontbindt niet alleen de iamengeftelde lighaamen in hunne faraenftel-knde deelen; maar zy vereenigt dezelve weder, en maakt dus ook famengeftelde liglm-A Bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�len

men uit de lighaamen twee foorten vaa 7x5uten,de Zuuren en deLoogzouten(**).nbsp;De zuure Zouten kan men aanmerken,nbsp;als beftaande uit een oneindig getal kleine, vafte en fcherpe offnydende deeltjes i en de Loogzouten als zynde famen-

men. Zy fcheidt by voorbeeld bet natuur-lyk Cinnaber of Vermiljoen in Kwik en Zwa-�Cel, en zy maakt uit Kwik en Zwavel een kondig Vermiljoen.

(?*) Het Zuur-Zout (Sal acidus') geeft cene gewaarwording van �zuur op de tong,'nbsp;en het Loogzout {Alcali) van brandendenbsp;fcherpte. Het Zee - Zout beftaat uit een Zuuren Loogzout vereenigd ( 4 ),

(4) De Scheikonft haalt eigenlyk drieder* lei foort van Zouten uit de lighaamen, tenbsp;weeten een Zuur- een Loog- en een Mid-delilagtig-Zout; welk laatlle uit de vereeni-ging van de twee voortgen voorkomt. Dusnbsp;is het Zee - Zout, en het Salpeter een mid-delflagtig Zout, uiteen Zuur-en Loog-Zoutnbsp;vereenigd, bellaande.

gefteld uit meer aardachtige en grover deeltjes, die van zulk eenen aart zyn,nbsp;dat zy in hunne pori�n de fcherpe ennbsp;doordringende deeltjes der Zuuren, dienbsp;�er betrekking toe hebben, inlaatennbsp;icunnen.

De zuure Zouten of Vogten zyn ge-woonlyk vlug en de Loogzouten log of yaft. De eerften worden door middelnbsp;van het vuur ontwikkeld uit de lighaa-men, waar in zy opgefloten zyn , waarnbsp;door zy, los en vlug gemaakt zynde,nbsp;zig opheffen, De Loogzouten daarentegen zyn voor het grootfte gedeeltenbsp;lighaamen, die door het vuur van hunnbsp;Zuur beroofd zyn en zig niet ophef-fenCj).

(s) Wanneer men, by voorbeeld, het Viaiool of Koperrood, het Salpeter, brandtnbsp;in een befloten vat, waar op een glazennbsp;Helm ftaat, waar aan een glazen Kolf vaftnbsp;is; dan Wordt het Zuur van deze lighaamennbsp;los gemaakt, verheft zig in dien Helm, eijnbsp;loopt uit dezen in de gedaante van een Zuurnbsp;A3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vog�

Men onderfche dt twee foorten vaq Ppbruifchingen j eene koude, wanneernbsp;het Mengfel van Zuuren en Loogzoutennbsp;geene merkbaare hitte voortbrengr; ge-lyk die van Azyn met Lood of Koraal;nbsp;de andere warme, gelyk die van Sterkwater met Vylze) van Yzer of Koper.

Dit algemeen beginfel heeft egter geen plaats in alle mengingen; daar zyn Zuu-ren die zelf met Z iuren opbruifchengt;nbsp;gelyk by voorbeeld de Geeft van Salpeter met dien yan Zee � Zout (6} , uit

vogt in de Kplf, waar in het vergaard word; dog het ge�n in liet vat overblyft is eennbsp;Loog-Zout. Daar is egter ook een vlugnbsp;Loogzout , 't welk uit dierlyke lighaamennbsp;door branding gehaald word, en �twelk, veree-

(6) De Zuure-Zouten worden ook Gee-hen genaamd, omdat zy doorgaans in eene yioeibaare gedaante zyn, en door overhaa-ling uit de lighaamen getrokken worden.

wiervereeniginghecKoningswaterC/^jM Regans') voortkomt, dat l^et Goud ontbindt, 't welk geen van die twee Zuu-ren afzonderlyk ontbinden kan; en dusnbsp;kan ook het eene Loogzout aangemerktnbsp;worden als een Zuur ten opzigt van eennbsp;ander Loogzout.

De Zuuren dan, geholpen door de yeerkragt der lugt, gelyk de bette Natuurkundigen meenen, dringen zig metnbsp;geweld in de lighaamen, maaken los,nbsp;fcheiden en verwyderen van clkanderennbsp;alle de deeltjes van de Loogzouten, ennbsp;zyn dus de voornaamfte oorzaak van denbsp;Opbruifching C * ); de Loogzouten zynnbsp;het die opbruilchen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wan*

Mcn heeft driederlei oorfptongelyke zuure-Zouteu of Geeften, die uit gegraven lighaamen gehaald worden, het Vitriool-Zuur, het Zeezout-Zuur en het Salpeter - Zuur;nbsp;het laatfte noemt men Sterk Water (^quanbsp;fortis). Uit de groeijende lighaamen komtnbsp;een ander foon van Zuur-Zout, gelyk denbsp;Azyn, het Citroenfap, enz.

Wanneer de Zuuren geheel en al dc Loogzouten doordrongen hebben , ennbsp;wanneer deze laat�eji ^an de fcherpe ennbsp;doordringende puntjes der Zuuren gee-nen weerftand mper bieden kunnen, dapnbsp;houdt de Opbruifching op.

veele fcherpe hoeken hebben en de Loogzouten groote opene Pori�n, zoo dringen zig de fcherpe punten van de Zuuren, als zynbsp;niet Loog - Zouten vermengd worden, gereed�nbsp;lyk in de Pori�n van dezen, en verftoppennbsp;quot;er eenigen van; waar door de fynfte lugt-deeltjes , die gewoon zyn door de Pori�nnbsp;der Loogzouten heen te gaan, aan derzelvernbsp;oppervlakte minder vryen doorgang vindende,nbsp;dan naar dezelver midden geweld moetennbsp;peffenen om door deze beletfelen heen zignbsp;den weg te baanen, en verfchikken dus denbsp;poreufe deeltjes der Loogzouten en brengennbsp;ze van alle zyde in beweeging, tot dat denbsp;doorgangen door den gantfchen klomp vogcnbsp;even vry zyn. Republique des Lettres, Ni--^embre�i�iS-

bindend vogt zwemmen, noemt men dit Opbanging; ( Sufpenjio')-^ als zy op dennbsp;grond vallen, Bezinking of Neerploffingnbsp;QPrxopitatio') i als zy bpklimmen , Op-heffing (S�WfOTa�Jo);|en als zy vervliegen,nbsp;Uitnaaasfeming ( Evaporatio ).

De Ophanging ontftaat gewoonlyk daar uit, dat de ontbondene deeltjes van dezelfde zwaarte zyn als het ontbindendnbsp;vogt deNeerpIoffingdaar uit, datnbsp;zy zwaarder zyn; de Opheffing en Uit-waasfemipg daar uit, dat zy ligter zyn(^**^^nbsp;Viicgezonderd altoos die gevallen, waar

( *) Deze Regel beeft zyne oitzonderin-gen', het Koper, in het Sterkwater ontbonden , blyft in het ontbindend vogt gemengd, gelyklyk verdeeld en ophangen; fchoon hetnbsp;veel zwaarder is,

(**) Indien het geweld van de beweeging van het ontbindend vogt de ontbondene deeltjes uitwerpt, heeft'er uitwaasfeming plaats,nbsp;en fomtyds gebeurt het dat 'er Ontviammingnbsp;isntftaac.

in de deeltjes der Zuuren van dien aart zyn, dat zy zig vereenigen en vaftmaa-ken in die van het ontbindend vogt (7).

Wan-

C 7) De Ophanging ontlhiat eigenlyk, wanneer het ontbindend nbsp;nbsp;nbsp;Menjlmum) niet

in eene genoegfaame hoeveelheid is om de deeltjes van het bygemengde lighaam ontbonden te houden, en als dezen dan vannbsp;dezelfde zwaarte zyn als het ontbindend vogtjnbsp;want een zekere hoeveelheid vogts kan maarnbsp;eene zekere veelheid van Zout, ontbindennbsp;en in zig ontbonden houden; om een deelnbsp;Zee-Zout, by voorbeeld, te ontbinden wordennbsp;vier deelen waters vereischt,

De Neerploffing gefchiedt, wanneer eenig ontbonden lighaam door zyn fcheivogt wordnbsp;losgelaaten en op den grond zakt door '�t by*nbsp;tnengen van een ander lighaam, waar medenbsp;het fcheivogt of �t welk met het andere lighaam meer betrekking heeft.

Van de Opheffing en Uitwaasfeming is de hitte de uitwerkende oorzaak; welke de innbsp;zig zelve vlugge deelen uitzet, tot dat zynbsp;ligter zyn dan de lucht; wanneer zy naar boven zig verheffen, even gelyk een lighaam

Wannper de beweeging der Zuureq geb :el ophoudt, is't een bewys dat zynbsp;5oor deZuuren geheel opgeflorpt zyn,nbsp;en dan ontdaan 'er fomtyds uit Samen-ronningen of Stollingen ( Coagulationes}nbsp;of KryJlaljibietingen ( Cry^alli/ationeT ).

Dit zyn de voornaamften van alle die yerfchyrfelep, welken de verwonderly-ke uitwerkleleo van de Vermaaklykhe-den van �t eerfte ftuk van dit Deel v��rtbrengen. Eene wydloppjger yerklaaringnbsp;dezer beginfeien zou zeer nutteloos eonbsp;overtollig zyn voor hpt oogmerk, datnbsp;ik tny hier voordelle: ik zal niy dannbsp;vergenoegen met 'er alleen nog by tenbsp;voegen de opnoeming van de verfchil-lende lighaamen, vsraar uit de Meng-fels bedaan, van welken men zig hiernbsp;bedienen moet, en vervolgens de manier op te geeven van dezelven te bereiden,

dat, door de warmte opzigtelyk Ifgter gemaakt zynde dan het water, naar boven konic dryven.

De verfchillende zuure Geeften, die van Salpeter, Zee-Zout, Aluin, Koperrood en Zwavel ( 8 );

De Zwavel, �t Operment, de Kalk, de Pyritesf het Spiesglas, de Kobalt,nbsp;de Safre, de Galnooten , het Koper-root, de Melk van Dieren en de lymi-ge Sappen.

(8) �t Is dezelfde Geest die uit Aluin en Zwavel ais die uit Koperrood gehaald word,nbsp;de Geest naamelyk van Koperrood of Vitriool.

Men verftaat door Sympatbetifche Inkten alle vogten , met welken men fchry-ven kan zonder dat de karakters of letters eenigzins zigtbaar zyn j en die eerft leesbaar worden, wanneer men eenigenbsp;middelen gebruikt, die hun eene kleurnbsp;geeven verfchillende van die van hetnbsp;papier.

Men kan hen verdeden in vyf foor-ten, die ten aanzien van de middelen, waar door zy zigtbaar worden i verfchi^nbsp;]en.

Het eerfte foort is die Inkt, welke men leesbaar maakt door over het on-zigtbaare fchrift een ander vogt te ftry-ken of door het flegts over den waasfernnbsp;van dit vogt te houden.

Het tweede foort is die Inkt, welke niet te voorlchyn komen kan, zoolangnbsp;het gefchrift opgefloten is, maar die zigtbaar word wanneer hy een korten tydnbsp;aan de lugt bloot gefteld word.

leefbaar maakt, wanneer men �er eetijge gekleurde ftcf, die tot een zeer fy�nbsp;poeder gemaakt is, overwryfc

H' t vierde foort is die, die niet opkomt of leesbaar w�rd, dan door ze aan *t vuur bloot te ftellen of warm te maa-ken.

Het vyhl� foort is die, welke eve� als het vierde foort door het verwarmennbsp;opkomt; maar die weder verdwynt, alsnbsp;het papier koud word , of als zy tyd gehad heeft om de vogtigheid der lugc innbsp;zig te trekken.

Samenjlellingen en Bereidingen der Sympa-^ tbettfcbe Inkten van bet eerjtefoort,

L � � D-AZY N,

Laat Goudglit bf Witloor geduurende Vier en twintig uuren ontbinden in zeernbsp;goeden overgehaalden Azyn; laat hetnbsp;door papier zygen en door ftilftaan bezinken om een zeer klaar vogt te hebben dat gij in een flesje bewaaren moet;nbsp;bedien U van dit vogt bm op papier tenbsp;fchryven, zorgdraagende, dat gy het uit

Als men deZen Inkt wil do�n �pko. men, behoeft men hem flegts te houdennbsp;over den zwavelachtigen damp van eennbsp;ontbinding van Operment in leevendnbsp;Kalk-Water (*);

Men kan deze ontbinding ntaaked op heet Zand, en door dezelve all��n tweenbsp;of drie dagen in de zon te zetten, wanneer men dezelve vyf of zesmaal daagsnbsp;fchuddenmoet

Wad.

Cquot;*) Men doet op e�n halve pints Fles twee oneen leevende Kalk, en ��n once Opermentnbsp;tot poeder geftampt, en zoo veel water datnbsp;het 'er twee of drie vingers boven fta; alsnbsp;het genoeg ontbonden is, giet men het,nbsp;door de Fles zagtjes te doen overhellen,nbsp;klaar af. ¹

Dit vogt waasfemt uit eene zeer doordringende zwavelachtige reuk; men moetnbsp;derhalven zorg dfaagen dat zy niet in dennbsp;mondkome, vermits het Operment gedeel*

Wanneer men deze twee Vogten b�i reidt, moet men zorg draagen, dat �ernbsp;geene gemeenfchap tusfchen hen zynnbsp;kanj dewyl de reuk van het laatfte genoeg is om het eeffte te bederven ennbsp;zyne helderheid weg te nemen; waarnbsp;door men het buiten (laat ftellen zod,nbsp;om �er onzigtbaare karakters mede tenbsp;fchryven.

Als deze Inkt opgek�fn�n is, kan men hem weder d�en verdwynen door �erovernbsp;te ftryken Sterkwater of Geeft van Salpeter: en men kan men hem dan wedernbsp;doen te voorfchyn komen , indien mennbsp;�er, nadat hy door de lugt gedroogd is,nbsp;dezelfde ontbinding van Operment ovef-ftrykt.

telyk uit Rottekruid beftaat, en dus zeer ge-vaarlyk is, waarom deze droogeryen befloten moeten bewaard worden buiten het bereiknbsp;van hen, die �er. de �itwerkfels niet van kennen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ..i

Ontbind Bismuth in Steikwater; de karakters welke men met dezen Inkt ofnbsp;ontbinding fchryfc* zullen agtbaar zwartnbsp;verfcbynen, zonder dat het zelfsnoodigisnbsp;dezelven te bevogtigen of te verwarmen ;nbsp;het is genoeg, dat men ze houdt in de na-byheidvan het brandbaar beginfel (Pblo-gijlon) van de Lever van Zwavel ( Heparnbsp;Sulpburis) tot damp gebragt; nadien datnbsp;brandbaar beginfel de aarde van de Bi^rnbsp;'mutbf die door het Sterkwater verbrandnbsp;was, herfchept en zelf overtollig zignbsp;hegt aan die metaalachtige aarde, dienbsp;zoo veel te zwarter^ word ^ hoe �er zignbsp;meer van het brandbaar beginfel medenbsp;vereenigt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

De Heer L e m e ry wil, iri zyn Werk over de Scheikonft, waar uit de famen-flellingvandenvoorgaanden Inkt overge-Bomen is, dat men �er toe gebruike rtenbsp;fV. t)Eat..nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lee-

jeevende Kalk met Operment; maar vermits de eerfte van die twee zelfftandig-heden niets anders is dan Lever van Zwavel met Spiesglas bereid, en denbsp;tweede Lever van aardachtige Zwavelnbsp;gemengd met Rottekruid, is het klaarnbsp;dat zy alleen werken voor zoo verre zynbsp;Lever van Zwavel zyn, en gevolglyknbsp;dat de gemeenfte Lever van Zwavelnbsp;dezelfde uitwerking even zeker zalnbsp;v��rtbrengen.

Nadien de dampen van de Lever van Zwavel zeer doordringend zyn, kunnennbsp;zy hnnne uitwerking doen door een boeknbsp;papier en zelfs door een muur.

Ontbind in Koningswater zoo veel Goud als dit Zuur ontbinden kan, ennbsp;verleng vervolgens deze fterke ontbinding met twee- of driemaal zoo veelnbsp;overgehaald gemeen water.

Ontbind een gedeelte fyn Tin en Koningswater, en als het Ontbindvogt ter deeg bezwangerd is met dat Metaal,

Schryf mee die ontbinding van Goud op papier, en Iaat de karakters, die gynbsp;gefchreven hebt, in de fchaduw wel drongen, die geduurende de eerfte zevennbsp;of agt uuren niet verfchynen zullen.nbsp;Doop een penceel of een klein zeer fynnbsp;fpongie in de ontbinding van het Tin,nbsp;en ftryk het lugtig over dit onzigtbaarenbsp;fchrift, dat daa terftond met eene donkere purpere kleur voor den dag zal komen.

De buitengewoone uitwerking van dezen Sympathetifchen Inkt is eene uitzondering van den algemeenen regelnbsp;vermits twee metaalachtige zclfftandig-heden in haare verwerring van kleur veranderen, zonder dat men daarom eenigenbsp;foott van opbruifching in dezelven b�.nbsp;merkt.

Men kan de purpere kleur van het goudfchrift uitwisfehen, door bet te be.nbsp;vogtigen met Koningswater; en ais mennbsp;iiet dan beeft laaten droogen, kan taeanbsp;B anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hes

het v�or de tweede maal doen voor den dag komen met �er dezelfde ontbindingnbsp;van Tin over re ftryken.

Deze ontbinding van Goud in Koningswater, gelyk ook die door Sterkwater, door eene genoegfaame hoeveelheid waters verlengd zynde, kunnen ook dienen om pp papier een fchrift tenbsp;maaken , dat door droogen verdwynennbsp;zal, zo men zorg draagt van het zelvenbsp;wel gefloten te houden. en van het innbsp;' �t geheel niet aan de lugt bloot te ftel-]en. Die zelfde karakters zullen na eennbsp;of twee uuren weer te voorfchyn komen , als men dat papier tegen de zonnbsp;�f by �t vuur houdt.

Ontbind groene Vitriool in gemeen water, en voeg�er by een weinig Sterkwater om het geelachtig bezinkfel, dat'ernbsp;altoos in komt, voor te komen. Schryfnbsp;met deze ontbinding op papier, maarnbsp;gebruik �er een nieuwe pen toe. De

Laat in water of witten wyn trekken kleine zwarte Galnooten van Aleppo ^nbsp;tot ftukjes gefneden en een weinig gekneusd.

Giet dit Aftrekfel na twee of drie dagen klaar af. Indien gy dan het zelve met een penceel over �t onzigtbaarenbsp;fchrift ftrykt j zal het zeer fchoon zwartnbsp;te voorfcbyn komen ; vooral zo het Aftrekfel van de Galnooten eenigzins fterknbsp;is(*). �

De karakters, die men met de bovengemelde zuure Ontbinding van Vitriool gemaakt heeft, zullen zeer fraai blaauw opkomen, als men ze bevogtigcnbsp;met een Vogt dat met Berlynsch Blaauwnbsp;fterk bezwangerd is, en die welke men

met dit vogt zelf gefchreven heeft, en welke even onzigtbaar zullen zyn, zullen insgelyks zeer fchoon blaauw worden, als men ze mee de Ontbinding vannbsp;groene Vitriool vogtig maakt.

VERMAAKLYKHEDEN

VERMA AKLYKHEID.

Laat een Boek papier binden van omtrent zeftig tot tagtig bladen, en maak aan �t eind van dit Boek op de bin-nenzyde van de kaft, d�e ageer het laat-fte blad is, een zak, welkers openingnbsp;ziet naar de zyde van den rug van �tnbsp;Boek , zoo dat zy op geenerlei wyzenbsp;kan gezien worden.

yan dit Boek, en alleen op de regtet zyde, verfchdlende Vraagen of voorltel-^en, zoodanigen als gy zult goedvinden.nbsp;Plaats voor aan in dit Boek een Register , dat aanwyfl: de getallen der Blad-zyden, waar op die Vraagen gefchrevennbsp;zyn.

Maak vierkante Rukjes papier half zoo groot als de bladen van dit Boek, canbsp;fchryf aan �t hoofd van ieder derzelvernbsp;^letgemeencnlnkt alle de Vraagen, dienbsp;�p de bladen van het Boek gefchrevennbsp;zyn , en fchryf onder'ieder derzelvernbsp;][Qet den Inkt, gemaakt met de Ontbindingnbsp;van Lood, of met dien van Bismuth hiernbsp;boven befchreveh.

poortrek een dubbeld papier met den Jeevendigmaakenden Inkt, die uit denbsp;leevendc, Kalk en het Operment beftaat,nbsp;wel met bet Pb�ogifion van de Levernbsp;van Zwavel, en leg dit, onmiddelyfcnbsp;voordat gy deze Vermaaklykheidj in�tnbsp;�Ferk fielt, in de Zak die ageer ^an hetnbsp;Boek is,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

UIT-

UITWERKING.

Wanneer gij tusfchen een van de Bladen van het Boek een of meer van die ){leine papieren legt, waar op gy eeni-ge karakters met dien Sympathetifchennbsp;Inkt gefchreven hebt, zullen de zwavelachtige gee�en, waar van het papier,nbsp;dat gy in de zak tegen de kaft verborgen hebt, door alle de bladen van hetnbsp;Boek doordringen, en het onzigtbaarenbsp;fchrift doen voor den dag komen, mitsnbsp;dat men het Boek twee of drie minuu-ten gefloten houdt, en de karakters zuilen bruin van kleur, zyn, en zoo veelnbsp;donkerder, als het papier langer in hetnbsp;Boek zal befloten gelegen hebben.

KONSTSTUKJE.

Men deelt aan verfcheiden perfoo-nen uit alle de Vraagen, die op de vierkante papiertjes gefchreven zyn,nbsp;Bynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en

en men laat hun de vryheid van �er die uit te kiezen, waar op zy de uitrpraaknbsp;van het Nootlot begeeren te weeten,nbsp;doende hen ter zer zelver tyd zien, datnbsp;'er onder die Vraagen niets gefchrevennbsp;Haat; en om hun dit Konftje nog ver-wonderlyker te doen voorkomen, legtnbsp;men dezelven in het Boek op die Blad-zyde , daar zy mede overeenkomen;nbsp;men fluit vervolgens het Boek, en drienbsp;of vier rainuuten daarna ('�*')� haalt mennbsp;*er die papieren of Vraagen uit, en mennbsp;geeft ze aan de perfoonen, die dezelven gekozen hebben, ten einde zy denbsp;antwoorden, die �er op gekomen zyn,nbsp;leezen.

( � ) peduarende dezen tusfehentyd, doet men een ander konftje. Zo [men iets zwaarsnbsp;of�t geen drukt op �t Boek zet, komen denbsp;Karakters zoo veel beter ite voorfchyn; waarom men het in een papiere of leere doos ofnbsp;koker, die eenigzinsdrukt, geduurende diennbsp;tyd, kan oplluiten.

VERMAAKLYKHEID.

A B C D maaken, van omtrent vier duimen langen drie duimen breed, dienbsp;met fcharnieren open gaat en met eennbsp;haakje fluit, en welkers bodem fchuifs-gewys open gaat, om tusfchen denzelnbsp;ven en een bordpapier, die den grondnbsp;�er van moet uitmaaken, te leggen eennbsp;dubbeld papier , dat ter deeg nat ge-inaakt en doortrokken is in het leevend-tnaakepd Vogt , waar van men zig innbsp;de voorgaande Vermaaklykheid bediendnbsp;heeft.

Js/Iaak daarenboven te hdbben eeja klein hout plankje, dat, de geheelenbsp;Doos vervullende, op derzelver bodemnbsp;ruften kan, ten einde het papier, qpnbsp;welk men de Figuuren teekenen moet,nbsp;zoo als zoo aanftonds zal geleerd worden, zou kunnen drukken op het Bordpapier, wannqer de Doos gefloten is.

Teeken op ftukken papier, van dezelfde grootte als de bodem van de Doos, verfcheiden kleine figuuren vannbsp;Mannen of Vrouwen , vertoonende,nbsp;by voorbeeld, een man te paard, een anderen met een glas in zyne hand, eennbsp;anderen een brief leezende; in �t korrnbsp;zulke dingen, als gy oordeelen zultnbsp;beft te pasfen by dq Vertnaaklykheid,nbsp;die gy voorneemens'zyt te doen. Bedien � ten dien einde van een penceelnbsp;of nieuwe pen, die in de Ontbindingnbsp;of Inkt van Lood gedoopt is.

UITWERKING.

Als men een van de papieren, waar op men dus geteekend heeft, in denbsp;Doos heeft geplaatft, en als men dan

fusfehen die twee bodems gelegd heeft een papier, dat in den leevendmaaken-den Inkt gedoopt is, en indien men vervolgens op dit, papier het boute plankjenbsp;legt, en de Doos fluit, zoo dat zy eennbsp;weinig drukt op derz�lver bodem, zalnbsp;de zwavelachtige en doordringendenbsp;waasfem vandenleevendmaakenden Inktnbsp;de teekening op dat papier in twee ofnbsp;drie minuuten doen opkomen.

konststukje.

Stel aan iemant voor om hem te laa-ten zien wat een ander perfoon# dien hy verkieft, werkelyk doet, ennbsp;bied hem onder verfchciden van dienbsp;papieren, daar de Figuuren onzigtbaarnbsp;op geteekend zyn, dat aan �t welk gynbsp;begeert dat by neeme, en �t welk totnbsp;dien perfoon eenige betrekking hebbennbsp;kan Leg het in deze Doos, open

dezelve kort daarna, en laat hem door de Figuur , die op het verkozen papier geteekend, en die nu zigtbaar geworden is, zien wat dat de afwezigenbsp;perfoon op dien tyd doet. Dit Konftjenbsp;zal zeer vermaaklyk voorkomen, zonbsp;men een genoegfaam getal van die Fi-guuren heeft om dezelven naar de ver-fchillende gevallen, waar in iemant zynnbsp;kan, te kunnen vertoonen. Men kan innbsp;plaatfe van papier zig bedienen vannbsp;Kaarten, op welker rug men de Figuu-ren teekent, en als dan zullen die Kaarten dienen om hem , die het Konfljenbsp;doet, te doen wee ten welke die is die hynbsp;by voorkeur moet doen verkiezen.

VERMAAKL^KHEID.

Konjlige Hand, voelke het antvooord fcbryft op eene Hraag die men naar mllekeurnbsp;�ooorjtelt.

te hand maaken; maak naar dezy- Pis* �� de van derzelver elleboog A vaft tweenbsp;Moerfchroefjes, C en D, in welkennbsp;gaan moet de gefchroefde Draaiboom Bnbsp;voorzien van een elleboogduk E. Dezenbsp;Draaiboom moet met beide zyne endennbsp;draaijen in twee pannetjes F en G, dienbsp;vaft zyn moeten op de twee zyden vannbsp;het Voecftuk M N O P.

hunne geledingen beweegbaar zyn. La^ 'er regt naar de lengte door dezen armnbsp;heen gaan een koperdraad, die met hetnbsp;eepe end moet vaft zyn aan. den Wy�.nbsp;vinger, en met het andere aan den Draaiboom , om welken deze draad beweeg:nbsp;baar zyn moet. Plaats ook onder dienbsp;twee Vingers twee kleine Veertjes, dl�nbsp;dezelven doen opligten.

Maak aan dien Wysvinger en aan den Duim van deze hand vaft twee kleinenbsp;ringen, waar in eene groote fchryfpennbsp;fteeken kan, en laaten dezelven zoo ge-plaatft zyn dat zy de beweeging ni^enbsp;hinderen kunnen. Zet ook onder dezenbsp;hand pp de plaats I, een klein rolwagetjcnbsp;van koper, dat, ftaande op, het boven-fte van het Voetftuk, de hand tot denbsp;vereischte hoogte ophouden kan. .

plaats deze werktuigelyke hand op dat Voetftuk, �t jvelk een voet lang eqnbsp;agt duimen breed zyn moet, zo ,denbsp;hand, die men heeft laaten maaken, vannbsp;eene natuurlyke grootte is. l aat �er onder dit Voetftuk eene ruimte zyn van

�enen duim, en laat het bovenftuk van het zelve een Schuif zyn. Laat *er ooknbsp;eene opening S T in zyn , van dfie dui*nbsp;men lengte en twee duimen breedte,nbsp;en bedek dezelve geheel met een ftuknbsp;laken, om het te vermommen. Laat deze opening gefloten worden doof eennbsp;klein Valdeurtje van onderen geplaatftnbsp;en met Scharnieren voorzien, en laatnbsp;dit Valdeurtje drukken tegen het laken.

Zet op dat Voetftuk en over die hand, die �er op die wyze boven oplegt, heennbsp;een glazen kap of tentje van dezelfdenbsp;grootte als het Voetftuk, en zoo hoognbsp;dat de hand, die *er door bedekt moetnbsp;zyn, vryeiyk zig beweegen kan. Treknbsp;over de hand een handlfchoen van du�nbsp;leer en vleeschkleurig geverwd, en ver.nbsp;der het end van den Arm, daar de moer*nbsp;fchroeven zyn, met een lobbeen laken*nbsp;mouw, die den beweegbaaren Draaiboomnbsp;geheel bedekt. Maak eindelyk een band-vat aan een van de einden van den Draai*nbsp;boom die door die Moerfchroeven heennbsp;gaat.

Voorzie � verder van verfchillende Kaarten, op welken met de Lood - Inktnbsp;gefchreven zyn de hier na volgende verfchillende woorden, die antwoordennbsp;kunnen op alle de Vraagen, welken mennbsp;aan hem, die dit Konftje doet, voorftel-len kan.

VOORBEELD P^an eenige �woorden die op de meejte P�raa-gen kunnen antwoorden , en waar vannbsp;het laatjle: Ik weet het niet, di�nt innbsp;gevallen, waar in geene van de anderennbsp;kan antwoorden op de Praage, die mennbsp;naar verkiezing voorjlelt.

Morgen.

De Comedie.

Ja-

Neen.

De Mufic.

Wel haait. Nooit.

Ik weet het niet� UIT-

UITWERKING.

Wanneer gy het Handvat zagqei draait, zal de Draaiboom de vingers vannbsp;die konftige Handagtervolglykzag doennbsp;uittrekken en inhaaien, en de fchroefnbsp;zal dezelve zagtjes vooren van F naar G;nbsp;�t welk aan dezelve den fchyn zal gee-ven van eene beweeging zeer gelyk aannbsp;die van eene fchryvende hand.

KONSTSTUKJE.

Nadien de Pen en de beweeging van de Hand alleen dient om de begoocheling voort te brengen, moet mennbsp;onder h t Valdeurtje, dat zig onder aan .nbsp;het Voetftuk opent, een dubbeld papiernbsp;leggen, dat wel doortrokken is met denbsp;Ontbinding van het Operment en denbsp;C 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lee-

leevende Kalk in het zelve fluiten (¹). Nadat dan iemant vry gekozen en genoemd heeft de Vraag, waar op hy antwoord verzoekt, legt men op het Voet-ftuk op de plaats, daar de Vingers vannbsp;die hand zig moeten beweegen, en bo-ven dat Valdeurtje, de Kaart op welkenbsp;onzigtbaar gefchreven is het antwoord,nbsp;dat men oordeelt met die Vraage overnbsp;een te komen. Vervolgens bedekt mennbsp;het Vo�tftuk met zyn glazen Kap, ennbsp;men draait het handvat zagtjes, om aan

Men bezorgt dit voordat men het Konftje doet; men kan zelf het gebruikennbsp;van dat Valdeurtie ontgaan, wanneer mennbsp;zig van een Pen bedient, aan welkers puntnbsp;Hien vaft gemaakt heeft een klein ftukjenbsp;Spons, dat in den leevendmaakenden Inkt gedoopt is; als dan zal het Sponsje, gaandenbsp;over die plaatfen van de Kaart, alwaar mennbsp;met den Lood-Inkt gefchreven heeft, denbsp;Karakters doen opkomen naar maate de be-weeglng van de hand het Sponsje �er ov�rnbsp;doet gaan.

lt;Jen Zwaveldamp tyd te geeven ten einde dat gefchrifc te doen opkomen. Men neemt de Kap weg, en men laat hetnbsp;antwoord zien.

Men moet ben', voor me men dit Konft-je doet, 'er niet te digt laaten bykomen. Het Werktuig kan ook dienen tot ver-fcbeiden anderen Hermaaklykheden, dienbsp;men zal voillen uitdenken.

Zo men aan de punt van Pen een Sponsje doet, kan men zig bedienen van de Inkten of Ontbindingen, die met bet Vitriool en de Galnooten gemaakt zyn. Men kan ook een Inktkoker van groen glasnbsp;neemen om *er den leevendmaakenden Inktnbsp;in te doen , ten einde men zig verbeeldenbsp;dat de Pen viezenlyk in gemeenen Inkt gedoopt zy.

De Synnpathetifche Goud - Inkt, waar van ik boven de Sancenftelling opgegce-ven heb, is ook van dit tweede foort;nbsp;en deze komt op zonder dat men �er denbsp;Ontbinding van Tin overgaan laat, wanneer men hem alleen ��n of twee uurennbsp;aan de lugt bloot ftelt, en hy kleurt onmerkbaar tot dat hy van eene donkerenbsp;en byna zwarte Violet � kleur geworden

Indien men, in plaats van hem aan de lugt bloot te ftellen, het papier,nbsp;waar op men gefchreven heeft, bewaartnbsp;in eene welgefloten doos, of in een welnbsp;toegevouwen papier, zal hy drie ofnbsp;vier maanden onzigtbaar blyven; dognbsp;dien tyd voorby zynde zal hy eene donkere Violet-kleur aanneemen.

Deze buitengewoone U.twerkingkomt daar van dat hy , zoolang als de deeltjesnbsp;van �t Goud met hun ontbindvogt ver-

cenigd blyven, geelachtig is (*); dog nadien het Zuur van het Ontbindvogtnbsp;vlug is, vervliegt het grootfte gedeeltenbsp;�er van, en �er blyft niet van over dannbsp;zoo veel noodig is om de Kalk van �tnbsp;Goud, die op �t papier gebleven is, tenbsp;kleuren.

Laat zeer fyn Zilver ontbinden in Sterk'^ water, en na de ontbinding verleng hetnbsp;met overgehaald Regenwater, even alsnbsp;gy gedaan hebt voor den Goud � Inkt.nbsp;De Karakters, die men met dezen Inktnbsp;op papier fchryft, zullen drie of viernbsp;maanden onzigtbaar blyven, zo men de-zelven in eene Doos wel opgeflotennbsp;houdt, dog zy zullen in ��n uur voornbsp;�den dag komen, zo men ze aan de zon

( * ) Zo de dus gemaakte Inkt, als men *er mede fchryft, geele vlakken op quot;quot;t papiernbsp;maakt, moet men �er een weinig gemeennbsp;water by doen.

bloot ftelt j en zy zullen van eene grys-gt; achtige kleur zyn hellende naar die vannbsp;een ley.

De blootftelling van het papier aan de lugt of aan de zon verhaaft de uitwaas-feming, en de Karakters, die men ge.nbsp;maakt heeft, zullen leykleurig zyn, omnbsp;dat het Sterkwater een zwavelachtig Ont-bindvogt en bygevolg vlug is; waar uitnbsp;volgt dat, zoodra het geheel vervlo.nbsp;g�n is, de Lettres de waare zilverkleurnbsp;anneeiuen , vooral zo dat, waar vannbsp;men zig bedient om dien Inkt te maa-ken, van �t aller fynfte is , en indiennbsp;men deze proef doet in een drooge plaats,nbsp;waar in geene uitwaasfemingen zyn.

Men kan onder dit tweede foort van Sympathetifche Inkten nog bevattennbsp;verfcheiden andere Metaalachtige Ontbindingen , zoo als die van Lood in dennbsp;Azyo, van Koper in Sterkwater, welkenbsp;eene donker roode kleur op het papiernbsp;maaken; van Tin in Koningswater, vannbsp;Amaril en fommige Bergfteenen in dennbsp;i^ceft van Zout, van Kwikzilver in Sterk-

water, van Yzer in Azyn; alle deze Ontbindingen aan de lugt bloot gefteld, geeven ieder eene byzondere kleur aannbsp;het papier; maar zy hebben dat ongemak dat zy het papier doorknaagen, zoodanig dat de Karakters, die met dezenbsp;Inkten gefchreven zyn, na eenigen tydnbsp;geheel doorlugtigzyn, even als ofzy uit-gefneden of uitgehakt waren; het welknbsp;de oorzaak is^ dat men �er geen voordeel van trekken kan , en waarom tnennbsp;�er ook in dit Werk geen gebruik vaqnbsp;maaken ?al.

vermaaklykheden.

VERMAAKLYKHEID.

BEREIDING.

Neem verfcheiden vierkante Rukjes papier, en fchryf boven aan de-zelven, met gewoonen Inkt, verfchillen-de Vraagen, zoo als gy zult gevoeglyknbsp;oordeelen; en fchryf onder aan iedernbsp;dier Vraagen haare Antv�oorden, metnbsp;den Sympathetifchen Inkt van Goud ofnbsp;Zilver, waar van hier voor de Bereidingnbsp;opgegeeven is.

KONST ST UK JE.

Bewaar deze papiertjes, befloten leg-^ gende io een boek of brieventas,nbsp;en wanneer gy 'er U van bedienen wilt,nbsp;geef ze aan ieinant en zeg hem, dat hynbsp;�er zoodanig eene Vraag kan uitkiezeanbsp;als by begeert, en dat hy dat papier ianbsp;zyn zak fteeke, en tot zynent op denbsp;Schoorfteen of op eenigeandere plaats,nbsp;daar het niet befloten is, leg-e, en datnbsp;hy des anderen daags vinden zal, datnbsp;men onder op dat papier het antwoordnbsp;gefchreven heeft op de Vraag die hynbsp;gedaan heeft.

Zo gy op verfcheiden papieren alleen met den Goud-Inkt de algemeene antwoorden gefchreven hebt, die in de voorgaande Vermaaklykheid vervat zyn,nbsp;kunt gy ook aan dien Perfoon voorftel-len om naar willekeur eene Vraag tenbsp;verkiezen , en hebbende hem behendig-lyk die van deze Vraagen doen trekken

op welke het antwoord zyn kan, kunt gy hem dezelve weder ter hand ftellen,nbsp;voorzeggende dat hy 'er den anderennbsp;dag het antwoord op vinden zal.

OPMERKING.

Nadien de Sympatbetifcbe Goud-Inkt fomtyds bet papier �wat kennelyk maakt ynbsp;kunt gy U bedienen van vierkante Jtukjesnbsp;papier, die gy vervolgens met een ligtenbsp;geele kleur, met een zeer ligt gekleurd voa-ter vanGutta Gambaof Saffraan geverwd

VYFBE

VERMAAKLYKHEID.

De verivonderlyke Talisman, �voaar in men bet Antwoord vindt op eene F�raag dienbsp;iemant op een papier gefcbreven beeft,nbsp;en waar van ieder woord of iedere letternbsp;gefcbreven is in eene kleur gelyk aan ditnbsp;van de verfcbillende Metaalen , waar uitnbsp;deze Talisman bejiaat,

SAMENST�L.

ken ; waar van iedere zyde om-trenr vier of vyf duimen lang is, en laat zy verdeeld zyn in drie ftukken: laatnbsp;het eerfte A het onderfte van deze Doosnbsp;uitmaaken, en bedekt zyn door het tweede dat het Raam B maakt, en dat in het

onderfte ftukAfluit, gelyk de platte en profil-Teekeningen op de plaat aanwy-zen

Maak onder het Raam B, en van die zyde daar het in bet onderftuk A gaat�nbsp;en op den bodem der Doos vaft eennbsp;kleine driehoekige Plaat van Koper, ennbsp;van eene halve linie dikte; maak �er opnbsp;valt zinnabeeidige CyfFers of Karaktersnbsp;door elkanderen gevlogten en gemaaktnbsp;van verlchillende konllig gefneden Me-taale Plaatjes.

Maak op de Kap of het Dekfel C, een 'Knop O, die �er door heen gaat en kannbsp;doen draa'jen het driehoekige (luk vannbsp;Koper Q, onder dat D.kfel geplaatft,nbsp;en zoo gefield dit, wanneer men dennbsp;Knop O draait, de drie hoeken van datnbsp;kopere Stuk kunnen ingaan in drie groeven gemankt van binnen en aan den kantnbsp;van het Raam B, en dan denzelven opnbsp;het Raam vaft houden.

Draag zorg dat �er een afftand zy van drie linien tusfehen de kopere Plaat, dienbsp;het onderfte van het Raam B bedekt,

en dat driehoekig ftuk, �t welk dient om van boven dat Dekfel tegen te houden�nbsp;ten einde �erin te kunnen opfluiten eenenbsp;andere Plaat van Koper, drie linien dik,nbsp;zoo als hierna zal verklaard worden.

Vergier deze Doos van buiten met vreemde CyfFers of Karakters oai eeanbsp;meer geheimzinnige voorkomen aan dezen Talisman te geeven.

Schryf op verfcheiden ftukken papier van dezelfde gedaante als de Doos vannbsp;dezen Talisman, verfchillende Vraagennbsp;met gemeenen Inkt, en bedien � omnbsp;de antwoorden te fchryven van verfchillende Sympathetifche Inkten, waar vannbsp;het Schrif. niet opkomt, dan nadat mennbsp;het aan �t vuur bloot gefteld heeft, innbsp;acht neemende dat gy by ieder woordnbsp;van die antwoorden eene verfchillendenbsp;Inkt gebruikt ( *).

(*) Men zal in 't vervolg verfcheidene foorten van Sympathetifche Inkten vinden,nbsp;die voor dit Konftje dienen kunnen.

Als men den Metaalen Driehoek hee� genoeg gemaakt, en onder het Dekfelnbsp;�van dezen gewaanden Talisman geflotennbsp;heeft, indien liien dan in de Doos eennbsp;papier legt, op welk men van te voo-ren gefchreven heeft met eenige van denbsp;verfchillende Sympathetifche Inkten, dienbsp;door warmte te voorfchyn komen, ehnbsp;Vervolgens de Doos met haar Dekfel bedekt; zoo zal de hitte van dat Metaal, zignbsp;aan het papier mededeelende, alle dienbsp;Karakters doen opkomen , die 'er dusnbsp;opgefchreven zyn.

KONSTSTUKJE.

Men geeft eene van die Vraagen, welken op die verfchillende papieren gefchreven zyn, te verkiezen,nbsp;en men zegt den Perfoon, die 'er een ge.nbsp;kozen heeft, dat wanneer hy die Vraag innbsp;dien Ta/�wan legt, dat dezelve zoodanige

heeft, dat hy op dat papier zal doen verfchynen het Antwoord dat hynbsp;op zyne Vraage te wagten heeft , ennbsp;dat de Karakters van eene verfchillendenbsp;kleur zyn zullen, nademaal ieder Metaal, waar uit hy is faniengefteld, eenenbsp;verfchillende kleur voortbrengt. Mennbsp;legt dan het papier op den bodem vannbsp;den Talisman, en men bedekt hem metnbsp;zyn Dekfel, en een oogenblik daarnanbsp;haalt men dat papier �er uit, waar opnbsp;dan het Antwoord zal gefchreven zyn ,nbsp;op die wyze als men voorzegd heeft.nbsp;Men kan het Konftje herhaalen, zo mennbsp;zorg gedragen heeft dat de kopere Driehoek wel gemaakt is. Men kan ooknbsp;twee papieren te gelyk in deze Doosnbsp;leggen.

Dit Konjlj� wel uitgevoerd komt zeer verwonderlyk voor�, �t is niet uit de en-helde leezing, dat men kan oordeelen overnbsp;de Verwondering, die zy verwekken,nbsp;maar wanneer men ze met verjland uit-voert.

vermaaklykheid.

SAMEN STEL.

aat maaken een Voetftuk A B ue-

zes of

y j gen of tien duimen lang, agt breed, en omtrent een duim hoog.nbsp;Rigc op een van �esir�lfs enden op e'ennbsp;Doos C, van zes of agt duimen breedte , agt of tien A�imen hoogte en derdenbsp;halve duim dikte. Laat het bovenftenbsp;van de Doos AB een Schuif zyn, dienbsp;men uithaaien kan.

Plaats op deze Schuif voor de op-ftaande Doos C, eene Wyzerplaat M van zes duimen middellyns; vefde�l dezelve in negentien deelen,* teeken opnbsp;twaalf van dezelven de twaalf maanden

vao

^3n het Jaar en de twaalf Teekenen van den Dierenriem, die �er toe behooren}nbsp;en op de zeven andere Verdeelingen,nbsp;die naar vooren van het Voetftuk zynnbsp;moeten ^ de naamen van de zeven dagennbsp;der week, en de Figuuren van de zeve�nbsp;Planeeten.

Maak eene opening N O aan den bin� �enften Cirkel van deze Wyzerplaat,nbsp;en laat zy maar eene linie breed zyn;nbsp;plaats in derzelver middelpunt een Spibnbsp;letje, en zet �er een Naaide op, dienbsp;vryelyk draaijen kan.

Plaats binnen in het Voetftuk een Rondfel P, van vier of vyf duimen roid-dellyns, ftaande op een As die regt komtnbsp;onder het middelpunt van die Wyzerplaat; maak op het bovenfte van dezennbsp;As vaft eene gebogen Naaide R, zoonbsp;dat hy door de Opening in de Wyzerplaat gemaakt uitkomen C*)gt; alleen

(*) Men kan het maaken van die Opening ontgaan met dien As door het Dekfel van deze Doos dwarsch te doen heen gaan.

Plaats in het binnenfte van de Doos C, op de plaatfen welken in de Figuurnbsp;aangewezen zyn, de twee Rolletjes ofnbsp;Schyfjes S en T van omtrent anderhal-ven duim middellyns. Laat de Schyf Snbsp;in zyn binnenfte hebben een klein Veertje, en laat die van T aan zyn end eeanbsp;Rondfel V hebben, van drie vierde duimsnbsp;jniddellyn, waar aan vaft moet zyn metnbsp;het eene end een koord, dat gaande onder door het kleine Rondfel X voortgaat naar het Rondfel P, waar aan hetnbsp;andere eind van het koord moet vaftnbsp;zyn, in dier voege, dat, wanneer mennbsp;dit Rondfel een derde van een omgangnbsp;doet maaken, die van V drie of viernbsp;omgangen maake.

Maak ook te hebben een papieren Reep of Rol van omtrent twee voeten lengte,nbsp;geplakt op fyn linnen, en laat dezelvenbsp;vaft zyn met beide zyne einden aan dienbsp;twee Rolleijes.

in de Doos C, een opening D zyn, van Omtrent vier duimen breedte en cenenbsp;duim hoogte, om door deze Openingnbsp;te zien , �t gene in de verfchillendenbsp;Verdeelingen van dit^n papieren Reepnbsp;moet gefchreven zyn, 'zoo als ftraks zalnbsp;verklaard worden; fluit deze Openingnbsp;met een klein Valdeurtje; of met eennbsp;Schuif om dezelve naar goedvinden tenbsp;kunnen openen of fluiten.

Dit ftuk dus toegefteld en bereid zyn-de, zoo plaats de Naaide, die door de Wyzerplaat boven uitkomt (ce weetennbsp;die welke met een Elleboog gemaakt is,nbsp;en die met zig voert het Rondfel P ag-tervolglyk op ieder vandie zeven Verdeelingen van de Wyzerplaat, welken denbsp;zeven Planeecen aanwyzen, en nademaalnbsp;zy dan meer of min zal doen beweegennbsp;en opwinden de papiere Rol, moetnbsp;gy op ieder der Verdeelingen van dienbsp;Teekenen en op het gedeelte van dienbsp;Rol, dat �er mede overeenkomt en voornbsp;de opening D verfchynt, fchryven dennbsp;naam der zeven volgende Sybillen.

Maak te hebben zeven verrchillende Vraagen, gefchreven aan het hoofd vannbsp;sneven Kaarten, en laat �er op ieder der-zelven een Teeken zyn van de zevennbsp;Planeeten.

Maak een klein Boekje van zeven Bladen, en zet aan �t bovenfte van iedernbsp;dier Bladen den naam van de zeven bo^nbsp;vengemelden Sybillen; leg tusfcben ieder dier Bladen verfcheiden ftukken witnbsp;papier, op welken moeten gefchrevennbsp;zyn Ctnet een Sympathetifchen Inkt, dienbsp;aan �t vuur bloot gefield zynde opkomt}nbsp;verfchillende Antwoorden, en die egternbsp;flaan op ieder van die zeven vcrfchillen-de Vraagen-

Als ieinant een van de zeven Vraa-gen heeft gekozen, en wanneer hy de JNaalde geplaatft heeft op de Figuur, dienbsp;op de Wyzerplaat aanwyft de Planeet,nbsp;welke aan *t hoofd van de Vraag is, zalnbsp;de papiere Rol, zig volgens de bewee-ging der Naaide ontwindende, voor denbsp;opening D van de Doos C, doen ver-fchynen den naam der Sybil, die gefchre-ven ftaat op het Blad in het Boekje, alwaar gelegd zyn de verfcbillende Antwoorden, die alle op die zelfde Vraagenbsp;pasfen.

Zo raen vervolgens dat Boekje aanbiedt met het aangewezen Blad , en wanneer �er iemant dan uitgenomen heeftnbsp;een van de vierkante papiertjes die �ernbsp;tusfchen leggen, zoo fteekt mcnihet innbsp;den Talisman van de voorgaande Ver*nbsp;maaklykheid, nadat men dezen behoor-lyk toebereid heeft, dat is nadat mennbsp;de kopere plaat heet genoeg gemaakt ennbsp;in den Talisman gelegt heeft} en als mennbsp;D 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dan

dau een oogenblik daarna denzelvcn opent, zal men �er een antwoord in vinden, flaande op de verkozene Viaage.

De W'j'^erplaat met de maanden dient al' leen om dit Konflje geheimzinniger te maaien , en doet anders ter zaake niets; dognbsp;om bet nog veruoonderlyker te doen voorkomen y moet men in de plaats y daar mennbsp;dit foort van Konfijes doet, een Kasjenbsp;lebben dat agter het hefcbot gemeenfcbapnbsp;beeft, door een klein geheim deurtje, dat geplaatst en verborgen is in den grond vannbsp;dat Kasje. Alsdan bereidt de Per Joon,nbsp;die tot bulp dient van hem die bet Konfljenbsp;doet, den Talisjnan C* ) oogenbliknbsp;dat men �er zig van bedienen moet. Ooknbsp;is dit geheim Kasje dien/lig voor eene mee'nbsp;nigte andere Fermaaklykbeden,

(*) Men verftaat door het bereiden van den Talisman de koperen plaat heet te maa-Hen en in het Dekfel te leggen.

KONSTSTUKJE.

Cquot;^ eef iemant die zeven Vraagen wel-T ken op Kaarten gefchreven zyn, zeg, dat hy �er geheimelyk eene uitkie-ze, de anderen'verberge en by zig be-waare; en doe hem opmerken, dat hecnbsp;niet mogelyk zy te weetcn welke hynbsp;verkozen hebbe.

Gelaftdien PerfooD, dat hy de Naaide van de Wyzerplaat der maanden zetnbsp;op die maand in, welke hy geboren is,nbsp;en de Naaide der Planeeten op die, welke ftaat op de Kaart of Vraag, die, hynbsp;verkozen heeft en die de eerfte zyn moetnbsp;in het Antwoord dat hy hoopen moet;nbsp;beveel dat hy zelf deze bewerking ge-heimelyk doe, en dat hy de Wyzerplaatnbsp;met zynen neusdoek bedekke, ten eindenbsp;gy in �t geheel niet weeten kan wat hynbsp;gedaan heeft. Open vervolgens of laatnbsp;hy zelf open doen het Deurtje of hetnbsp;Schuifje, dat de opening D bedekt; ennbsp;Dynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vraag

vraag bem welke Sybil hy door die opening ziet, welke juifl: die zyn zal, die volgens de gemaakte bereiding op denbsp;Vraag Antwoorden moet.

Doe het kleine Boekje open op de plaats, daar de naam van die Sybil ge-fchreven ftaat, bied dien Perfbon de papieren aan die tusfcben dat Blad leggen;nbsp;en Iaat hem de vryheid van dat te verkiezen , aan welks hoofd de dag is vannbsp;de week, die hy denkt bem het gunftig-lie te zyn. Nadat hy �er een papier uitnbsp;verkozen heeft , laat hem het zelve leggennbsp;jn den Talisman , en fluit dezen toe.nbsp;Laat het �er eenige oogenbllfcken in be�nbsp;floten blyven, en haal het �er dan uitnbsp;om hem te laaten zjen het Antwoord,nbsp;dat noodwendig flaan moet op de ver-ko^ene Vraage.

VERMAAKLYKHEID.

Laat een Vaas maaken van bout, of jj_ van eenige andere ft�f, van vyf ^�e- 2-of zes duimen hoogte en omtrent derdenbsp;halve duimen middellyns op haare groot-Ite dikte, en geef �er zoodanig eene gedaante aan als gy beft oordeelt. Laatnbsp;dezelve hol zyn en in B van omtrentnbsp;derdehalven duim diepte, en de wydtenbsp;van drie vierde duimen middellyns.

Neem een koperen Cilynder C, van Flg. 3, anderhalve linie dikte, die in de holtenbsp;A B van de Vaas gaan moet en dezelvenbsp;vervullen j laat deze Cilynder ook voor

een gedeelte met zyn rand ruften op het bovenfte van de Vaas (zie de derde Figuur van de tweede Plaat}; en zyt be-dagt dat deze Cilynder gemakkelyk uitnbsp;die holte kan genomen worden.

Plaats op deze Vaas een houte gedraaid Dekfcl D, dat dezelve naauwkeurig dekt,nbsp;cn neem een klein Komfoor groot genoeg om 'er eene natuurlyke bloem innbsp;te kunnen verbranden.

Teeken naar eene natuurlyke bloem op een vierkant ftukje papier een bloemnbsp;van dezelfde gedaante, te wecten metnbsp;een van die Sympathetifche Inkten, dienbsp;door het vuur opkomen , en die mennbsp;vindt het beft over een te komen innbsp;kleur met die van de natuurlyke bloem ,nbsp;die gy verkozen hebt.

Als men dien metaalen Cilynder heeft heet gemaakt, en in de Vaas gezet, ennbsp;dan het papier �er in fluit, op vyelk mennbsp;die bloem geteekend heeft, en als mennbsp;daarna de Vaas fluit, zal de hitte, die

zig binnen in dien koperen Cilynder be-floten vindt, groot genoeg zyn om ter-ftond op dat papier de bloem te doen voor den dag komen, die gy 'er op ge-teekend hebt

KONSTSTUKJE.

Gy moet aan iemant te verkiezen geeven eene der natuurlyke bloemen of takken van Planten, die gy opnbsp;verfchillende vierkante ftukjes papiernbsp;geteekend hebt, zoo als hier boven gemeld is ; en naar de bloem die mennbsp;verkieft, moet gy het papier neemennbsp;waar op die zelfde bloem geteekend is,nbsp;en geeven het te befchouwen ten eindenbsp;men zie, dat �er in �t geheel niets op geteekend ftaat. Onderwyl laat gy die

Daar zyn foorten van Sympathetifche Inkten die men veel heeter moet maaken omnbsp;ae te doen voor den dag komen.

bloem of plant verbranden op een klei� Komfoor, en het papier toegerold hebbende (leekt gy het in de Vaas, of wel innbsp;den heet gemaakten Cilynder; gy ftrooitnbsp;�er vervolgens op de asch van die ver�nbsp;brande bloem; gy haalt het �er uit, en gynbsp;laat zien de afteekening van de Bloemnbsp;die verbrand is. Gy kunt, zo gy wilt ,nbsp;deze wederopkomft van de Bloem toe-fchryven aan de kragt van de Vaas ennbsp;van een Poeder, dat gy ftrooit op denbsp;Bloem, terwyl hy verbrand word; gynbsp;kunt U ten dien einde bedienen van eeanbsp;vingergreep fyn gefloten Salpeter.

De Kas, die in de plaats daar men het Konftje doet, agter het befchot is,nbsp;js zeer dienftig voor zoo verre zy gelegenheid geeft om den roetaalen Cilynder gemakkelyk te laaten bereiden ennbsp;heet maaken door den perfoon, die �ernbsp;agter verborgen zit, en die denzelvennbsp;geheimelyk in de Kas neemt op �t oo-genblik dat men dit Konftje doet j �t welknbsp;alle vermoeden wegneemt, �t welk mennbsp;20U kunnen opvatten, dat die Uitwerkingnbsp;door de hitte voortgebragt word. OP-

Men kan een dergelyk Konjtje doen met te phat/en onder eene kopere 'Faas (dienbsp;men dan eene platte gedaante geeven moet)nbsp;een Komfoor ^ voaar in men de bloem vernbsp;brandt, en met bet papier in deze Faas tenbsp;doen; dog deze manier van dit Konjlje tenbsp;doen zou minder geheim zyn, dan die waarnbsp;van men de befcbryving gegeeven beeft.

Behalven de Sympathetifche lakten van het eerfte foort, van welken ik denbsp;Samenftelling in het begin van dit Deelnbsp;opgegeeven heb, zyn �er verfcheidennbsp;anderen, die met zeer leevendige kleuren voor den dag komen, door �er eennbsp;gekleurd Vogt lugtig over heen te foy-ken. Dezen kunnen ook tot eenige vrynbsp;verwonderlyke Vermaaklykheden gebruikt worden.

Neem Bladeren van de Bloem, die men gemeenlyk Goudsbloem noemt, ennbsp;zet dezelven ten minften zeven of agtnbsp;dagen te trekken in goeden overgehaal-den Wynazyn, pers het-uit en bewaarnbsp;het klaare vogt, dat gy �er uit krygt, innbsp;eene welgefloten Fles. Zo gy een nognbsp;bleeker kleur verkieft, doet gy �er, wanneer gy �er U van bedient, meer of minnbsp;water by.

Neem zuiveren Geeft van Vitriool, of wel Geeft van Salpeter vermengd metnbsp;agt of tienmaal zoo veel water, om eennbsp;meer of min rooden Inkt te hebben.

Laat in eene genoegfaame hoeveelheid Rivierwater fmelten zeer wit Wyn-Steen-Zout en wel het droogfte dat gynbsp;krygen kunt ( *

{*') Men kan het altyd wit en droog genoeg krygen, door het ineen fchOonenScnelC-kroes lang genoeg te branden.

Druk het fap van een Citroen uit, en bewaar het zoo lang gy zult kunnen innbsp;eene welgefloten Fles.

Alles wat gy met deze Inkten fchryft op Papier, of op andere witte ftoffennbsp;zoo als Linnen, Zyde, enz., zal in d�nbsp;aangewezen kleur voor den dag komen ,nbsp;wanneer gy het doopt in het volgendenbsp;Vogt.

Neem eene genoegfaam� hoeveelheid Vioolbloemeh, ftamp ize in een Mortier , �er onderwyl water bydoende, ennbsp;druk �er door een linnen doek het fapnbsp;van uit; bewaar dit Vogt in eene Fles omnbsp;*er � van te bedienen voor de volgendenbsp;Vermaaklykheden. Men kan �er ook to�nbsp;gebruiken een Water, waarin men Tour-nefol of Lakmoes getrokken heeft.

VERMAAKLYKHEID.

bereiding.

Laat door een Werkman, die nagemaakte Bloemen maakt, voor O maaken een zekere meenigte Bladerennbsp;uit wit parkement, en kleine Bloempjesnbsp;uit witlinnen ofzyde, zoo als Roozen,nbsp;Jonquilles, Nagelbloemen, of zoodanige anderen als gy goed vindt. Wanneernbsp;gy deze verfchillende Blaadjes enBloemp-jes hebt, zoo doopt de Roozen in dennbsp;rooden Sympathetifchen Inkt, de Jonquilles in den geelen , de Nagelbloemennbsp;in den violetten en de Bladeren in den

groenen Sympathetifchen Inkt. Laaten zy alle droogen en maak �er vervolgensnbsp;verfcheiden kleine Ruikers van, die allenbsp;geheel wit zullen fchynen, en in ftaatnbsp;zullen zyn om tot deze Vermaaklykheidnbsp;te dienen , �t zy op deozelfden dag,nbsp;�t zy verfcheidene dagen nadat zy dusnbsp;bereid zyn.

UITWERKING.

Zo gy een van deze Ruikers doopt in een vat gevuld met water van het uit-geperfte fap van Violetbloemen, zoonbsp;zullen alle de verfchillende Bloempjesnbsp;en Blaadjes zig kleuren naar de verfchjl-lende foorten zyn Sympathetifche Ink�nbsp;ten, in welken zy gedoopt zyn.

KONSTSTUKJE. nbsp;nbsp;nbsp;^

Men neemt een van deze Ruikers, en nadat men heeft doen opmerken , dat alle de Bloemen . waar uit dezelve beftaat, volmaakt wit jzyn, moetnbsp;men ze doopen in het Vat, waar in datnbsp;leevendraaakend Vogt is j men trekt zenbsp;�er terftond weder uit, en men doetnbsp;zien, dat iedere verfchillende Bloemjnbsp;waar uit dezelve is fafflengefteld, z�onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

wel als de Blaadjes, op �t oogenblik ge-verwd is met die kleur, welke aan dezelve natuurlyk is, het welk eene zeer aangenaame verwondering verwekkennbsp;zal, ter oorzaake van de verfchejden-heid der kleuren, door een en het zelfde Vogt voortgebragt.

Men moet bet Vogt, �waar in men den ]R.�iker doopt , niet Imten zien, en ten

dkn einde is 'tgoed, dat men bet zelve doet in een aarden Kan, waar van de bals enger is dan de buik; ook moet men �er dennbsp;Ruiker langfaam uittrekken m 'er al betnbsp;P'bgt te laaten af druipen

(*) Ik had wel gewenscht eenig Jkali, Loogzout, te kunnen vinden, dat, tot eennbsp;klaar water gemaakt, alle die kleuren konnbsp;doen opkomen: dit zou my geleid hebbennbsp;tot het uitdenken van verfcheiden aangenaa-jne Vermaaklykheden. Ik hoop dat iemantnbsp;snyner Lezers die ontdekking doen zal.

vermaaklykheid.

Gefcbreven Karakters van eene zekere kleur naar begeeren te veranderen in sene andere geheel verfcbillende kleur.

Schryf op een ftuk papier met het uitgedrukte Sap van Violet - Bloe-.nbsp;men, en vraag aan iemant in welke kleur,nbsp;Geele, Roode of Groene, hy wil datnbsp;gy het gefchrift zult doen veranderen.nbsp;Neem ten dien einde een fponsje, innbsp;het welk gy gemakkelyk kunt onder^nbsp;fcheiden drie verfcbillende zyden, dienbsp;gy te vooren een weinig hebt laatennbsp;doortrekken met de verfcbillende hiernbsp;boven befchreven Inkten. Als dan wryftnbsp;gy, naar de kleur is die men � vraagt,nbsp;eene reis lugtig die zyde van het Sponsde over het Schrift, waar in de Inkt is

vrelke die kleur geeft, en gy doet zien dat de voorige kleur veranderd is in die,nbsp;welke men vryejyk verkozen heeft, hetnbsp;gene zekerlyk zeer verwonderlyk za�nbsp;voorkomen ( * ).

(*) Zoodra men dit Konftje gedaan heeft, moet men terftond het fponsje in fchoonnbsp;Water fteeken, uit vreeze dat die Zuuren ofnbsp;Inkten, �er diep in doordringende, het zelvenbsp;buiten ftaat mogten ftellen om het wederomnbsp;met dat voordeel te gebruiken; men druktnbsp;het vervolgens uit en men wascht het herhaalde reizen af, ten einde �er uit te kry-gen al den Inkt, die �er mogt ingebleven zyn.

tien-

vermaaklykheid.

Schilder op eene witte Kaart, met een fterk aftrekfel van het uitgedruktenbsp;Sap van Violet - Bloemen, by voorbeeldnbsp;een Schoppen-agtjin acht neemende datnbsp;de Schoppen eenigzins de gedaante hebben van Ruiten. Laat deze kaart droegen , en leg dezelve in een Spel kaartennbsp;in plaats van Sohoppenagt; laat dezelvenbsp;behendig door iemant trekken; en alsnbsp;hy zyne kaart gezien heeft, zoo geeftnbsp;hem een Potloot ten einde hy zelf opnbsp;den rug van die kaart fchryve om zenbsp;wel te kennen. Neem dezelve wederom , en leg ze eenigen tyd in een kleinnbsp;boekje, waar van gy te vooren twee

bladen heb laaten doortrekken , en �t welk gy dan op die plaats open houdt.nbsp;Neem �er vervolgens de kaart weder uit,nbsp;laat den rug �er van zien , en vraag aannbsp;dien perfoon, of het wel de Kaart is, waarnbsp;op hy gefchreven heeft; keer dezelvenbsp;om, en laat hem zien dat Schoppen-agtnbsp;veranderd is in Ruiten-agt.

Men moet deze Kaart laaten trekken door iemant. die viat ver van 't Hebt is ,nbsp;ten einde by niet bemerke, dat de Schoppens van deze Kaart niet volkomen zvoartnbsp;zyn.

bereidingen.

Dit foort bevat in �t gemeen alle die, welken men kan doen opkomen doornbsp;eenig fyn poeder op de onzigtbaare Karakters te ftrooijen. Men kan dezen manken uit alle de ]ymachtige en ongekleurde fappen van Vrugten en Planten, uitnbsp;E jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d�

de Melk van Dieren, en uit alle ver* fchillende foorten van vette en flymach-tige Vogten. Men kan met alle dezenbsp;Samenftelfels op papier fchryven , ennbsp;als het fchrift wel gedroogd is, flrooitnbsp;men �eropeenige gekleurde aarde, zandnbsp;of ftof tot een zeer fyn poeder gemaakt;nbsp;men fchudt het papier af, en de ge-fchreven Karakters blyven gekleurd overnbsp;omdat dezelven gemaakt zyn met eennbsp;foort van lym, waar aan dat fyne poeder blyft vaft zitten.

Het is onnoodig hier eene byzonde-re Befchryving te geeven van de manier om die Inkten te maaken; het gezegdenbsp;is meer dan genoeg, en ieder kan zenbsp;maaken met het gene hy beft krygennbsp;kan. De Melk en het Bier zyn zeernbsp;goed om hier toe gebruikt te worden.

lt;lt;�gt;gt;

VERMAAKLYKHEID.

aat een Zeef maaken, waar van A pig� j/* het Dekfel zy, cn B de bodem ofnbsp;Zeef, C, een andere Bodem, van welken dezyden open zyn, en waar op valtnbsp;het gene gezift word door de Zeef B.

Neem verfcheiden natuurlyke en ligt-brandbaare Voorwerpen, zoo als Bladen van Planten, veeren van Vogels, enz,nbsp;Teeken op verfchillende papieren denbsp;overeenkomftige Figuuren van dezenbsp;Voorwerpen; bedien U ten dien eindenbsp;van een der hier bovenftaande Inktennbsp;van het derde foort.

jes verborgen zyn (*}, en eene kleine doos, waar in zeer fyn Staal- of Yzer-Vylfel is.

UITWERKING.

Als tnen een dus bereid Huk papier legt op den bodem van de Zeef C, ennbsp;�er van dat Yzervylfel op ftrooit, en alsnbsp;men dan de Zeef, ftaande op het plankje waar in de bekragtigde ftaafjes verborgen zyn, fchudt, zullen alle de kleine Yzerdeeltjes fchynen famen te loepen en zig te vereenigen, en dezen zignbsp;hegtende op die plaatfen van het papiernbsp;daar met den flymigen Inkt die voorwerpen geteekend zyn, zullen zy denbsp;Figuur 'er van vertoonen zoodanig als zynbsp;op �t papier geteekend zyn.

(*) Men kan ze. verbergen in de tafel waar op men deze konftjes doet, of zettennbsp;op het plankje eenige geheimzinnige Cyffers,nbsp;om te doen gelooven, dat het door die kragtnbsp;dier Cyffers is, dat men het verbrande lig-haam onder zyne voorige gedaante doet hernbsp;voortkomen.

KONST-

KONST STUKJE.

Men biedt iemant aan en men laat hem kiezen eenige van de natuur-lyke voorwerpen, waar van men de tee-kening op papier gebragt heeft, en alsnbsp;hy �er een verkozen heeft, neemt mennbsp;dat papier ( * ^ waar op het zelve metnbsp;den lymigen Inkt geteekend is, en mennbsp;plaatft het onder de Zeef. Men laatnbsp;vervolgens dien plant verbranden, ennbsp;men vergaart de Asch 'er van, en doetnbsp;ze in de Zeef met het Yzer Vylfel;nbsp;men fchudt de Zeef houdende dezelvenbsp;boven het Plankj�e, waar in de Zeilftee-nen zyn , en men doet opmerken dat

(*) Men kan vier voorwerpen fchilderen op een enkel ftuk papier, dat grooter is dannbsp;de Bodem van de Zeef, en dan zonder eeni-gc gemaaktheid den kant, waar op het verkozen voorwerp Haat, affnydende, het zelvenbsp;op den grond van de Zeef leggen.

alle de deelen vaa de Asch van het verbrande lighaam tot malkanderen naderen en zig onderling vereenigen om de Figuur te maaken.

Dit Konjlje , dat enkel eene aartigbeid is, zal weinig verwonderlyk voorkomennbsp;aan ban, die vajtelyk gelooven, dat mennbsp;een plant uit zyne Aseb weder kan doennbsp;bervoortkomen', dog, in weerwil van alnbsp;bet gezag van ben, die de mogelykbeid vannbsp;deze verwonderlyke voederopjtanding vajl~nbsp;Jiellen, alle de bedendaagfebe Natuur- ennbsp;Scheikundigen, wier gezag tegen dat dernbsp;Ouden ligtelyk kan opweegen, Jlaan 'ernbsp;geen geloof aan', en offeboon eenige Schry-vers ( * ) ter goeder trouw verzekeren de^

(*) Qtiinfetaniis verhaalt dat een Geneesheer van Cracovie de eerfte beginfels van ver-fcheiden Planten in glaze Flesfen had, waar in hy, door behulp van een weinig hitte, denbsp;Schimmen van die Planten zien liet, die zig

Parocelfus geeft eene vermeende manier op, om een Plant te doen weder voortkomen door middel van Zouten. Zie hier denbsp;bewerking: Neem, zegt hy, de asch van ge-� brand houtj doe het in een glazen Kolfnbsp;,, met de Harft, het Sap en den Oly vannbsp;� dien zelfden Boom, van ieder even veeljnbsp;� dusdoende bedient gy Uvan de drie begin-� fels waar uit alle dingen beftaan, te wee-� ten het waterachtig Slym, het Vet en denbsp;� Asch of Aarde,- het waterachtig Slym is denbsp;� Kwik. het Vet de Zwavel, de Asch hetnbsp;� Zout; want alles wat rookt en ukwaas-� femt op het vuur is de Kwik: alles watnbsp;,, vuur vat is Zwavel, en alle Asch is zout:nbsp;� doe dan die drie dingen in een glazennbsp;� Kolf, en met een zagt vuur zullen dezenbsp;� ftoffen tot een ffymachtig Vogt overgaan�'.nbsp;Die zelfde Schryver vermeent dat hy, ditnbsp;Vogt in cene glaze Fles gefloten, en deze to

door bet gezag- van beroemde Schryvefs j die deze proef gelooft hebben mogelyk te

paardemeft gezet hebbende tot dat het Vogt rot, gezien heeft dat de Plant of Boom, vannbsp;welken hy die drie beginfels genomen had,nbsp;�er weder uit hervoortkwam.

Men geeft voor, dat Vader K�rcker Aezs wederopftanding niet aPeen'voor mogelyk gehouden , maar �er zelf de proef van genomennbsp;heeft; en dat hy, geduurende verfcheidennbsp;Jaaren,bewaard heeft eene glaze Fles glasdigtnbsp;gefloten, waar in de Asch was van een Roos,nbsp;diehy deed opkomen voorben, wier nieuwsgierigheid hen by hem deed komen. Men

voegt�er by, dat hy in �t Jaar 1667. dezelve liet zien aan Chrijlina, Koninginne van Sweden.

Vader Schott verzekert, dat hy te Romen deze Roos gezien heeft, en dat Vader Kircker dezelve uit haare Asch deed opkomen door eene kleine hitte. Belangende denbsp;gewaande wys om de Planten dus te doennbsp;herleeven, zie hier zoo als zy opgegeevennbsp;word in de Onderaardfcbe IVaereld van Vadernbsp;Kircker,

,, Neem vier ponden van het Zaad der j, Planten, die gy wilt doen herleeven, laatnbsp;� het ter deeg ryp zyn, ftamp het in eennbsp;� Mortier, en werp het in een Glas, datnbsp;,, van dezelfde grootte is als die Plant, Hopnbsp;� het Glas en bewaar het in �ene gemaatigdenbsp;,, plaats ; als de lugt zuiver en droog is,nbsp;zoo ftel dit Zaad in een fchotei bloot aari

,, Vergaar op een groot linnen kleed , da� � wel fchoon en op het open Veld door viefnbsp;pennen vall gemaakt en uitgefpannen is,nbsp;,, vier pinten Daauw; doe uw Zaad, van diennbsp;,, Daauw wei doordrongen, in dat Glas, iiinbsp;,, acht ne�mende dat gy deze bewerking ver-j, rigt voor het opkomen der Zon, en zetnbsp;j, dat Glas weder in eene gemaatigde plaats ^nbsp;� als gy Daauw genoeg hebt, moet gy heinnbsp;j, overhaaien na hem te hebben doorgezet

IV. Deel. F nbsp;nbsp;nbsp;� flui-

,, fluiten vervolgens het Glas glasdigt, en � begraaven het zelve geduurende eennbsp;,, maand in Paardemift. Neem dan het Glasnbsp;� �er uit, en gy zult dat Zaad op den bodemnbsp;� zien, zynde gelyk aan den ryp De Geeftnbsp;� zal zyn gelyk een dun Vlies van verfchei.nbsp;j, den kleuren, en zal boven op de ftof dry-� ven; als dan zal men, tusfcben dat Vlies ennbsp;� de drabbige ftof, die Op den bodem van't Glasnbsp;,, is, zien een foort van groenen TDaauw,

� die naar een Oogft gelyktjzet vervolgens � dat Glas in eene wel geflopte Fles inde hittenbsp;,, van de Zomer - Zon. en breng het in eencnbsp;� drooge plaats, wanneer het regenachtignbsp;� we�r is, totdat het weder mooy w��rnbsp;� word. Dit werk word fomwyl volbragtnbsp;� in twee maanden, op een anderen tyd innbsp;*, een Jaar, en de teekenen van den goedennbsp;� uitflag dezer bewerking doen zig kennen,nbsp;� als de drabbige ftof, die op den grondnbsp;� van �t Glas is, zig opheft, en geheel diknbsp;� word; ten lefts komt uit het geheel

Vermaaklykheden. 83

^eder opkomen; bet welk zoo veel te meet Waarfcbynl'yk is , omdat men in onze dagen menfcbengezien heeft, die,fchoon weinig beroemd, middel gevonden hebben, omnbsp;�kundige lieden te doen gelooven, dat zynbsp;gewigtige ontdekkingen gedaan hadden, disnbsp;buiten twyffel moeij'elyker zyn om te gelooven dan dezen.

� voort eene blaauwe ftof, di� door hitte � aangezet de verfchyning maakt van de Plant,nbsp;,, die uit haare Asch fchynt hervoort te ko.nbsp;� men, en die verdwynt zoodra de hittenbsp;� ophoudt.

Die zelfde Auteur tragt mdt geweld reden te geeven van dat gewaand Verfchynfel; metnbsp;te zeggen dat de kragt van ieder famenge*nbsp;fteld Lighaam als byeengetrokken zit in des-zelfs zouten , en dat zy, zoodra zy door d8nbsp;hitte in beweeging gebragt worden, zig op.nbsp;heffen en rondloopen als een Draaikolk innbsp;dat Glas, en zig daar in fchikken op die zelfde wyze en in die zelfde gedaante, als webnbsp;ke de gewoone grocijing hun geeft, wan^nbsp;neer het Zaad in de aarde gelegd zynde, to�nbsp;een Plant opwaft, enz.

F 2 nbsp;nbsp;nbsp;BEquot;

BEREIDING.

Dit foort bevat alle die, welken men kan doen opkomen door het papier,nbsp;waar op men gefchreven heeft by hetnbsp;vuur te houden. Het is zeer uitgeftrektnbsp;en bevat in �t algemeen alle de Aftrek*nbsp;fels en alle de Ontbindingen, van welken de ontbonden ftof met een klein vuurnbsp;branden en tot een foort van Kool overgaan kan. Eenlge voorbeelden van dezenbsp;Inkten zullen volftaan voor de volgendenbsp;Vermaaklykhederr. Voorts kan het groot-fte gedeelte van die van het eerfte foort,nbsp;die opkomen als zy aan de lugt blootnbsp;gefteld worden, hier eveneens toe gebruikt worden, en het is zelfs.niet nood-zaakelyk, dat men hen zeer heet maake;nbsp;zoodanige zyn de Sympathetifche Inkten van Goud en Zilver, Bladz. i8 eonbsp;39.

Sympathetifcbe Inkten getrokken uit Tlan-ten, en die , by �t vuur gehouden, opkomen.

Deze Inkten kunnen gemaakt worden met eene ontbinding van Vitriool in gemeen water; met Citroenfap, met Ui-jenfap; de twee laatften behoeven nietnbsp;zoo heet gemaakt te worden, als de eer-fte; dog zy houden zoo lang niet; zynbsp;kunnen alle onverfchillig gebruikt worden tot de volgende Vermaaklykheden.

VERMAAKLYKHEID.

Igt;e Figuur van eene Kaart^ die iemant uit ' een Spel getrokken beeft, te doen ver-,nbsp;fchynenop eene andere Kaart, door eennbsp;ander nif bet zelfde Spel genomen.

Neem een Spel Kaarten, waar in Harten-Aas, en Schoppen-Negen breed�r zyn dan de anderen ^ tee-Icen met Citroenfap op Harten-Aas denbsp;Figuur van Schoppen-Aa* zoo dat ditnbsp;Aas bedekt zy; teeken daarenboven agtnbsp;Schoppen op dat zelfde Harten-Aas ennbsp;op dd vereischte plaatfen.

Als men het Harten � Aas , waar op men met den Sympathetifchen Inkt de Schoppen- Negen geteekend heeft, boven hetnbsp;Vuur houdt, zullen die Schoppen, dusnbsp;geteekend en die onzigtbaar zyn, in �tnbsp;zwart opkomen, zoo wel als die welkenbsp;op het Harten-Aas geteekend is, en ditnbsp;Aas bedekt, en als dan zal men de Figuur van Schoppen - Negen hebben. Deze uitwerking zal dezelfde zyn, als mennbsp;deze Kaart in eene Metaale Doos fluit,nbsp;die men op een komfoor heet maakt.

konststukje.

Men biedt het Spel aan, waar in die twee Kaarten zyn, en mennbsp;doet ze behendig trekken door tweenbsp;verfchillende Perfoonen; men zegt aannbsp;hem die Schoppen - Negen getrokkennbsp;heeft, dat hy zyne kaart verbrande;

men neemt de asch van deze Kaa�t, en doet ze in de Doos , die men vervolgens overgeeft aan hem die Harten-Aasnbsp;getrokken heeft, ten einde hy �er zelfnbsp;dit Aas inlegge, en de Doos fluite; mennbsp;maakt deze Doos heet genoeg; mennbsp;geeft dezelve daarna over aan hem, dienbsp;Harten-Aas getrokken heeft, om ze te

Mm }.an eenige andere Kaart laaien trek^ ten, mits dat bet eene laage Kaart zy vannbsp;Schoppen of Klaveren, en doen dezelvenbsp;verfcbyncn op den rug van eene Kaart,nbsp;die men een ander perjoon beeft laat en trek--ken. �t Is bier toe genoeg, dat men dezenbsp;}afitp Kaart vooraf toebereid beeft om dienbsp;Uitwerking te kunnen v��rtbrengen. Mennbsp;moet ook in acht neemen , dat men hetnbsp;Komfoor met Vuur niet laat voor den dagnbsp;brengen, dan nadat men die Kaarten beeftnbsp;laaien irekhn , opdat m,en bet Konjije

a9� kunnen uitftellen , in geval men an-gt; dere Kaarten trekken mogt. Niets is innbsp;dit foort van konjijes en Vermaaklykbe-den QTiaangenaamr dan dat mln 'er innbsp;mijigt; bet moet haten Jleeken,

VERMAAKLYKHEID.

�en txoordy �t melk iemant uit verfcbti-den anderen gekozen heeft ^ te doen ver, anderen in een verfcbillend �voaord^ datnbsp;door een ander verkozen is.

BEREIDING.

moet men bt t Alphabeth en de Tafel maaken , welken op de hierna volgendenbsp;Pla�ten ftaan Het Alphabeth wyft denbsp;letters en de Veranderingen aan, dienbsp;men er met den onzigtbaaren Inkt in maa-ken kan De Tafels bevatten de verfchil.nbsp;de woorden, welken raen door die veranderingen v��rtbrengen kan. Zy zynnbsp;alleen gemaakt om tot een voorbeeld te

dienen; een ieder kan naar zyn goedvinden woorden Q* ) lamenflellen, en zelfs eenige korte fpreuken van dit foort,nbsp;en 'er z�g bedienen voor deze Ver-jnaaklykheden of voor alle anderen dienbsp;men vernuftig zou kunnen uitdenken.

Het is uit de befchoawing van dat Alphabet, en die 'Fafelsn ligt te begry-pen, indien men op eeo papier of opnbsp;gene witte Kaart met den gewooneanbsp;Inkt fchtyfc by voorbeeld het woord cr,nbsp;en wanneer men zig vervolgens bedientnbsp;van eenen der Sympathetifche Inkten,nbsp;(Jie by het Vuur gehouden opkomen,nbsp;zoo dat men van de o een a maakt, en vannbsp;de r een igt;, dat men dan gevolglyk datnbsp;papier warm maakende, de enkelde Syllabe

(.*) Daar zyn eene meenigte woorden van drie of vierletters, die verfcheiden fo.ar-ten van veranderingen en verzettingen on-dergaan kunnen,

labe or zal veranderen in die van.a�, en indien^men voor die eokelde lettergreepnbsp;plaats de letter t, en agter dezelve denbsp;�etters Zene, dat ditzelfde woord ornbsp;zalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veranderd worden in die van

Tafel. Het zelfde zal plaats hebben met alle de andere v^oorden, die in denbsp;Tafel onder het woord or ftaan.

KONST STUKJE.

Men moet een Spel hebben van omtrent twintig witte Kaarten, op drie van welken met gemeenen Inkt ge-fchreven ftaan de woorden or, roi en air.nbsp;Het is ook noodzaakelyk, dat het woordnbsp;or gefchikt zy om voort te brengen hetnbsp;woord table, dat van roi om te maakennbsp;het woord jardin, en dat van air om tenbsp;maaken het woord argent. Belangendenbsp;de andere Kaarten, men moet �er metnbsp;gemeenen Inkt opfchryven, verfcheidennbsp;andere woorden zoodanigep als men zal

goedvinden, uitgezonderd drie, op welken men met gemeenen Inkt fchryve� moet de woorden table , jardin en argent ^nbsp;welken die zyn, die met den Sympathe-tifchen Inkt gevoegd en gemaakt zyn bynbsp;de woorden or, r�i en air.

Men biedt aan iemant aan de Kaat-ten, waar op alle die verfchillende woorden gefcbreven ftaan, doende hem behendig neem�n het woord air, men doet het zelfde met een anderen Per-foon, dien men doet neemen het woordnbsp;argent, en men zegt dat een van de tweenbsp;woorden op die Kaarten gefchrevenver-dwynen zal ,en dat het andere in deszelfsnbsp;plaats verfchynen zal; tot dit einde neemtnbsp;men die twee Kaarten, men legt ze opnbsp;elkanderen, en men houdt ze onder eenignbsp;voorwendfel over een komfoor met vuur,nbsp;en een weinig daarna laat men zien datnbsp;de verandering volbragt is; men herhaalt,nbsp;zo men wil dit konllje, zig bedienendenbsp;van andere woorden.

OP-

opmerking*

Ten einde de Inkten, met �Welken men die �woorden maakt, na de bewerking metnbsp;dezelfde kleur opkomen, kan men eerfi denbsp;�woorden, or, Roie� air Jcbryven metnbsp;den Sympatbetifcben Inkt, en na dezelvennbsp;te hebben 'doen opkomen door bet papier tenbsp;�warmen, voegt men �er by met dien zelfden Inkt bet gene modzakelyk is, om innbsp;hunne plaats te doen verfcbynen de �woorden TABLE, JARDIN en ARGENT;nbsp;door �welk middel men geen onderfcbeid vannbsp;kleur zal vinden tusfchen bet �woord en betnbsp;geen �er bygevoegd is.

De groene Sympatbetifcbe Inkt, �waar van men bier agter de befcbryving vindennbsp;zal, kan ook met voordeel voor dit Konjljenbsp;dienen, in acht neemende dat men dan denbsp;�woorden or, roi en air moet fcbryven metnbsp;Inkt van eene groene kleur, gemaakt metnbsp;Spaansgroen �waar, van de kleur volmaakt gelykt naar die van den groenennbsp;Sympatbetifcben Inkt, dit men gebruikt

VERMAAKLYKHEID.

Twee of drie verfcbillende quot;woorden, ver-kozen door verfcbeiden Perfoonen , te doen veranderen in een en bet zelfdenbsp;�woord dat door een anderen verkozennbsp;is.

Schryf met den Sympathetifchen Inkt de drie woorden or, roi en air opnbsp;verfcbillende Kaarten, op zulk eene wy*nbsp;ze, dat zy verwarmd zynde, alle drienbsp;kunnen voortbrengen , by voorbeeld,nbsp;het woord jardin.

KONSTSTUKJE.

Uic de Kaarten, waar op verfchil-lende woorden gel�hreven zyn, laac men behendig door drie onderfchei-den perfoonen die trekken, op welkennbsp;bereid en gefchreven zyn de woordennbsp;er, roi en air, en door een vierden die,nbsp;op welke op de gewoone wyze gefchreven is het woord jardin, en men zegtnbsp;hun , dat men de drie woorden, die zynbsp;uic dat Spel getrokken hebben, de eenenbsp;na de andere zal doen veranderen in dar,nbsp;'c welk de vierde perfoon getrokkennbsp;heeft; het gene men verrigt door denbsp;Kaart, waar op het woord jardin gefchreven is, te leggen op die, op welke het woord or flaat, en door dezelvenbsp;te verwarmen; men doet het zelfde metnbsp;de andere woorden roi en air.

OPMERKING.

Zi men den groenen Sympatbetifcben Inkt gebruikt, kan men de getrokken! Kaartennbsp;in een ligt verwarmde metaale Boos leg�nbsp;gen, 't�welk genoeg is om de geheim ge-fcbreven woorden te doen opkomen in denbsp;plaats van die, welken men beeft doennbsp;trekken.

VYF-

VERMAAKLYKHEID.

Door drie verfcMUende perfoonen drie 'woorden hebbende laaten verkiezen, bet 'woord door den eerjlen perfoon getrokken te doennbsp;veranderen in dat �t �voelk de tvoeede getrokken beeft, en dat van den tvaeedennbsp;in dat van den derden perfoon.

Bereid drie Kaarten; laat op de eerfte zigtbaar zyn het woord air, ennbsp;laat dat van agen �er in plaats gefieldnbsp;worden met den Sympathetifchen Inkt;nbsp;en laat op de tweede het woord agonnbsp;zigtbaar zyn, en laat dat van dragon 'ernbsp;op dezelfde wyze in plaats gefield zyn;nbsp;laat eindelyk op de derde het woord

C 2 nbsp;nbsp;nbsp;dragon

dragon zigtbaar gcfchreven zyn: doe deze drie Kaarten onder andere woorden zoodanig dat gy ze onderkennen kunt.

KONSTSTUKJE.

De drie hier boven bereide Kaarten behendiglyk door drie ver-fchillende perfoonen hebbende laaten trekken, zoo zegt men aan den perlbon,nbsp;die de eerfte Kaart getrokken heeft,nbsp;dat dezelve in eene Doos (quot; * ) geflotennbsp;met die , welke de tweede perlbon getrokken heeft, zal veranderen in hetnbsp;woord van den anderen; men ftelc vervolgens voor, om een van deze tweenbsp;woorden te doen veranderen in dat vannbsp;den derden perfoon; �t welk men volvoert door die Kaarten agtervolglyk met

(*) Dat is te zeggen eene koperen Doos, die men vooraf geheimetyk heeft doen warmnbsp;maaken.

elkanderen in de Doos te leggen. Men doet hen , die niet weeten op wat wy-ze die verandering gefchiedt, geloo-ven, dat dezelve niet gefchieden kan,nbsp;dan wanneer die twee Kaarten te gelyknbsp;met elkanderen in de Doos befloten zignbsp;bevinden.

AANMERKING

Men zou deze drie Konftjes kunnen doen met een en bet zelfde Spel, waarnbsp;op de verfchillendenoodzaakelyke woorden alle bereid waren; dog, b�halvennbsp;dat het moeijelyk zyn zou om naar goedvinden ieder de vereischte Kaarten fenbsp;doen trekken; zoo zou daarenboven denbsp;herhaaling van deze konfijes met hetnbsp;zelfde Spel gelegenheid geeven, omnbsp;bet middel, waar van men zig bedient,nbsp;te ontdekken. Het is dan beter, datnbsp;men op eenen tyd maar een van dienbsp;konftjes doet; ook is noodig in acht tenbsp;teemen, ten einde zy, welke die Kaar-G 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ten

ten verkiezen, wel overtuigd zyn, dat op die zelfde Kaarten de veranderingnbsp;gefchiedzy, dat men hen doe opmerkennbsp;welken de Figuuren zyn van de Kaarten, die zy getrokken hebben, en opnbsp;den rug van welken die verfchillendenbsp;woorden gefchreven zyn.

ZES-

VERMAAKLYKHEID.

Op eene witte Kaart, in een toeverzegeld papier bejhten, te doen vinden eene Figuur, die gelyk is aan die van eene ande*nbsp;re Kaart uit een Spel getrokken.

Neem eene witte Kaart, teeken �er een Schoppen-Aas op met diennbsp;Sympathetifchen Inkt, welke verwarmdnbsp;zynde het zwartfte word.

KONSTS TUKJE.

Laat behendiglyk door iemant trekken, by voorbeeld, een Schoppen-Aas, en zeg hem dezelve verbor-G 4 nbsp;nbsp;nbsp;gen

gen te boutd�n; laat hem eene witte Xaart zien; of laat hem �er eene uitkie-zen uit veelen, die op dezelfde wyzenbsp;bereid zyn; fluit de verkozen Kaart innbsp;een papier op dezelfde wyze, als mennbsp;eenen brief met een omflag toemaakt;nbsp;en verzegel dezelve op de plaats, daarnbsp;liet Schoppen-Aa* is; dan zal de warmte van het lak dat Aas doen opkomen;nbsp;geef dezen brief aan den perfoon, dienbsp;het Schoppen - Aas getrokken heeft, zeggende hem denzelven te openen , ennbsp;dat hy �er eene gelyke Kaart als die, welke hy getrokken heeft, in vinden zal.

VERMAAKLYKHEID.

Schryf met gemeeneb Inkt, op eene meenigte langwerpig vierkante kleine papiertjes, verfchillende Vraagen,nbsp;zoodanigen als gy zulc goedvinden, ennbsp;op welken kan geantwoord worden metnbsp;�er onder te zetten de naamen van ver*-fchillende Perfoonen; by voorbeeld,nbsp;voie is de beminnelykjle van bet gezeld-fcbap^ Juffrouw. . . . Wie zal Mynnbsp;Heer. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. trouwen? � juffrouw,

.... enz. Neem in acht om de naamen der perfoonen net onder denbsp;Vraagen te fchryven, zoodanig dat zy,nbsp;G ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bet

het papier met een otnflag, gelyk in de voorgaande Vermaaklykheid geleerd is,nbsp;gefloten zynde, zig bevinden vlak onder de plaats, waar op men het zegelnbsp;zetten moet.

KONSTST LIKJE.

Als men lt;3an alle de Vraagen ge-fchreven, en die naamen, die tot antwoorden �er op dienen,met denSym-pathetifchen Inkt bereid heeft, zoo biedtnbsp;men die papieren aan die perfoohen aan ,nbsp;met welken men zig verraaaken wil, ennbsp;nadat zy �er eenigen naar hun zin uitgcpnbsp;kozen hebben, fluit men ze en verzegeltnbsp;ze , zoo als gezegd is.

BEREIDING. Sympatbetifcbe Inkt van bet vyfde foort.

Neem Saffre of Smalt ( *) tot poeder gewreven, en laat het ontbinden in Ko-

(*) Men maakt dezen Inkt met het Cobalt, gelyk de Heer Hellot heeft geleerd in denbsp;Memoires de VAcademie des Sciences de 1737nbsp;maar deze Bereiding is zeer ongemakkelyk,nbsp;voor eerft voor hen die in de fcheikundenbsp;niet bedreven zyn, of die de noodige werktuigen misfen; ten andere door de moeije-lykheidom den Myn van Cobalt, welke zeernbsp;raar is, te krygen. Dog deze Inkt geluktnbsp;even goet met de Saffre, die men by allenbsp;Droogisten vindt, en zonder eenige anderenbsp;bereiding dan die boven gemeld is. Zie hiernbsp;de bewerking, die men moet doen, om hemnbsp;met Cobalt te maaken,

Neem ��n once opregte Cobalt, ftamp ze in een Vyfel, doe ze in een glas en giet �ernbsp;op twee of drie oneen Sterkwater, verlengdnbsp;met even zoo veel gemeen water, zet ditnbsp;glas op een zeer zagt Zandvuur, en houd

ningswater geduurende vier - en- twintig uuren; giet 'erhet Vogt, doorgezonken

zynde,

het kookende tot dat 'er 'geen Lugtbellen, die zig boven het vogt opheffen, meer ver-fcbynen; Iaat het een kwartier uurs kooken,nbsp;en deze ontbinding zal de kleur van zwaarnbsp;lOod bier hebben ; laat ze koud worden , ennbsp;giet ze klaar af zonder ze door te zygeujnbsp;doe ze in een glazen Vat, en doe 'er by ��nnbsp;once Zee Zout �, zet ze op een Zandvuur,nbsp;en roer ze met een houten Spatel om totnbsp;dat al het vogt uitgewaasfemd zy; daar zalnbsp;een zoute klomp overblyven, die gy moetnbsp;blyven roeren, .'zonder denzelven geheel tenbsp;droegen; en die de kleur zal hebben vannbsp;Smaragd , dog droogende fchoon rood zalnbsp;\yorden; vervolgens doet gy dit Zout in eennbsp;glazen Kromhals, en gy doet 'er in gewigt,nbsp;by zeven? of agtmaal zoo veel overgehaaldnbsp;water; gy laat het op een Zandvuur fmelten,nbsp;en als het water de kleur van een Seringa-bloemverkregen heeft, moet gy het afgieten, en in eene welgelloten Fles bewaaren.

dan

zynde, klaar af, en voeg �er zoo veel of meer gemeen water by, en-bewaarnbsp;dezen Inkt in eene wejgeflocen Fles.

Het gene men met dezen Inkt fchryft komt niet op dan door het papier blootnbsp;te ftellen aan eene maatige hitte, of aannbsp;de ftraalen van eene zeer brandendenbsp;Zon, en de karakters zullen van eenenbsp;groene kleur zyn, gelyk aan die, welkenbsp;men maaken kan met het watergroen,nbsp;�t welk dient om fchetfen te wasfehen.nbsp;Het byzondere in dezen Inkt is, dat denbsp;Karakters, die door de hitte opgeko-

dan dat, �t welk men maakt met de Saffre-Men kan egter, als men �er na de eerde bewerking, gezuiverde Salpeter, in plaats van Zee-Zout bydoet, een purperkleurig Zoutnbsp;�er van maaken, �t welk in water gefmol-ten zynde een roozenkleurigen Inkt v��rtbrengen zal, die op gelyke wyze als de groene Inkt opkomen , en verdwynen zal; cn zonbsp;men in plaats van Salpeter neemt Wyn-fteen-Zout, zal men een purperen Inkt hebben, die mede opkomen en verdwynen zal-

men zyn, geheel weder verdwynen, zoodra het papier verkoeld is, en doornbsp;de gewoone vogtigheid der lugt heeftnbsp;kunnen doortrokken zyn; het welk mennbsp;meenigvuldige maaien herhaalen kan,nbsp;mits dat men het papier niet te warmnbsp;maake; want, zo het fchrift door eenenbsp;te groote hitte de kleur van donkergeelnbsp;aanneemt, verdwynt het niet meer.

VER.

VERMAAKLYKHEDEN,

VERMAAKLYKHEID.

Neem eene Doos die verdeeld is in drie deelen, en van het zelfdenbsp;Samenftel als die welke dient voor dennbsp;Talisman befchreven in de vyfdc Ver-maaklykheid van dit Deel, uitgezonderdnbsp;dat dezelve, in plaats van driehoekig pt. n,nbsp;te zyn, de gedaante van een langwer-pig vierkant hebben moet. Verdeel baarnbsp;Dekfel B in twee gelyke deelen D en �

(Zie Figuur �). Maak in het gedeelte P vafl eene kleine koperen Plaat L vannbsp;drie of vier linien dikte.

Beleg het gedeelte B van het onderfte van dat Dekfel met een kleine zeer dunne koperen plaat, en bekleed de gehee-le onderzyde van dat Dekfel tnet eennbsp;ftuk laken in dier voege dat het dezenbsp;plaat en de andere opening E bedekke.

De Kap C moet voorzien zyo; van een Knop, met welken men dezelve,nbsp;draaijende, kan vaft zetten op het Dek-fel, zoodat het �er maar een ftuk medenbsp;fchynt te maaken.

Plaats op den Bodem van de Doos een ftuk laken of andere ftoffe, waar op gynbsp;moet laaten borduuren eenige ongewoo-ne Karakters , om dit konllje te verwon-derlyker te doen voorkomen, en neemnbsp;in acht dat de onderzyde van het Dekfel op dat laken drukke.

Neem nog een papieren Rol G H, van dezelfde grootte als de bodemnbsp;van de Doos, en fchryf op eene vannbsp;die zyden G den naam van eene Kaart,

en op de andere zyde H tiien van eene andere Kaart. Bedien U ten dien eindenbsp;van den groenen Sympathecifchen Inkt;nbsp;herrinner U den naam van de Kaarten,nbsp;die gygefchreven hebt, en van de plaatsnbsp;of zyde van dat papier, waar op haarenbsp;naamen moeten verfchynen ( * )�

UITWERKING.

Wanneer gy de kleine kopere plaat genoeg hebt doen warm maaken , ennbsp;dezelve gelegd hebt in het Dekfel vannbsp;deze Doos naar de zyde, daar de kleinenbsp;kopere plaat zig bevindt, en verder het

hier boven bereide papier gelegd hebt binnen in de Doos, als gy dan dat Dek-lel op de Doos plaatft, zal die plaat eenenbsp;der zyde van het papier verwarmen, en

(*) Om nie' te doen kennen dat men een papier van die groote vooraf bereid heeft,nbsp;kan men het zelve van een groot blad affny-den, van welk men een even ^root gedeeltenbsp;daar toe bereid heeft.

gevolglyk het onzigtbaare fchrifc, dat �er op geteekend is, doen voor den dagnbsp;komen; indien gy dat Dekfel zoodanignbsp;�er op zet, dat de plaat drukke op denbsp;andere zyde van het papier, zal dezelfde uiwerking plaats hebben ten aan-zien van het gene �er op gefchreven is;nbsp;zoo dat men het gene onzigtbaar ge-fchreven is naar willekeur op de eenenbsp;of andere van die twee zyden kan doeanbsp;opkomen.

KONSTSTUKJE.

Men laat behendiglyk door twee veri-fchillendeperfoonen trekken twee Kaarten, van welken de naaraen met depnbsp;groenen Sympathetifchen Inkt gefchreven zyn op de twee einden van een papieren band; men gelaft hun hunnenbsp;Kaarten agter zig te houden, en mennbsp;zegt hun, dat men den naam van hunnenbsp;Kaart vinden zal op een fchoonen papieren

r�n band; men legt dat papier in damp; Doos, nadat men heeft doen opmerken , dat �er volllrekt niets op gefchre-ven is. Men vraagt vervolgens welkenbsp;die van de twee Kaarten is, van welkennbsp;men begeert, dat de naam terftond ennbsp;op het bevel verfchyne; men zet hetnbsp;Dekfel op de eeneof andere wyze, tennbsp;einde de plaat zig onder de gevraagdenbsp;Kaart bevinde; men neemt het papiernbsp;weg, en men laat den naam van de Kaartnbsp;zien: men doet op dezelfde wyze omnbsp;vervolgens den naam van de anderenbsp;Kaart te doen opkomen.

Men kan den eerften mam doen verdwy-�en, door den tweeden te doen voor den dag komen, bet is daar toe genoeg dat men eennbsp;weinig te vooren bet Jluk �p die zyde be-vogtige, ^aar op men de kopere plaat nietnbsp;legt', deze vogtigbeid zal .voldoende zyn omnbsp;bet Schrift, �t welk aan die zyde is, tenbsp;.doen verdvoynen.

NE-

vermaaklykheid.

Neem een Prent, die den winter vertoont, en fchilder �er met den groenen Sympathetifchen Inkt op bladeren en groene weiden, in acht neemen-de om den Inkt op de afgelegen Boo-men het lugtigfte te leggen. Laat, dezenbsp;Prent ter deeg droegen, en zet vervolgens de andere voorwerpen met hunnenbsp;natuurlyke kleuren af; deze bereidingnbsp;gedaan zynde, zoo zet deze Prent in eennbsp;lyft met een glas fer voor; en bedek dezelve

zelve van agteren met een papier, dat alleen op de kanten van de Prent vaftnbsp;geplakt is.

UITWERKING.

Als men deze Prent of Teekeningbj een maatig vuur houdt, pf aan de hittenbsp;der zonne bloot ftelt, zoo zullen alle denbsp;Bladeren, Loof, Velden en Terrasfennbsp;die met den Sympathetifchen Inkt ge*nbsp;verwd zyn, met eene zeer fchoone groene kleur opkomen, en dit groen zalnbsp;zelfs verfchillend zwaar of hpog vannbsp;kleur zyn, zo men naar dc regels dernbsp;konft fommige plaatfen met eene geelenbsp;kleur afgezet heeft. En als dan zal deze Teekening, in plaats van den Winter, terftond de Lente verbeelden, ver�nbsp;mits dan alle de boomen van Bladerennbsp;zullen voorzien zyn. De Teekeningnbsp;koud geworden zynde, zal tot haareonbsp;eerften Haat wederkeeren, het welk gelegenheid zal geeven om deze Vermaak-lykheid zoo dikwyls te herhaalen, alsnbsp;men zal goedvinden.

Deze Sympatbetifcbe Inkt kan tot ver-fcbeiden voorgaande f^ermaaklykheden dienen.

Neem het fap van ��n Citroen en dos �er by een half vierendeel loots Aluin.nbsp;De karakters, met dezen Inkt op papiernbsp;gefchreven , zullen onzigtbaar zyn, ennbsp;zullen met eene grysagtige en doorfchy-nende kl�ur opkomen, als zy roet waternbsp;nat gemaakt worden.

Of wel frhryf op gewoon pafner mot eene fterke ontbinding van Rots-Aluin inbsp;en laat dit fchrift droogen. Zo men eennbsp;halven duim klaar water op dit papit�nbsp;giet, zal het eene witte kleur krygen,nbsp;zoodanig als die van het papier was,nbsp;voordat het in 't water geftoken was.

Allcriey zoute Vogten , als mineraalc Zuuren , Vitriool , Salpeter cd Zee-Zout, verlengd met water; het vaftenbsp;Loogzout uit planten in een vogt veranderd, en zelfs de Azyn kunnen dezelfde uitwerking v��rtbrengen.

Als men zig van eenigzins fterk en vaft papier bedient, en als de zoutenbsp;Vogten, die men gebruikt, genoeg verlengd zyn , neeraende, by voorbeeld,nbsp;��n once Sterkwater vermengd met drienbsp;of vier oneen water , droogt het fchrifcnbsp;wel op, en word volftrekt onzigtbaar,nbsp;en vloeit niet weg, wanneer men het,nbsp;door het papier te bevogtigen, doet opkomen; het verdwynt vervolgens naarnbsp;maate dat het papier drooger word, ennbsp;Itan verfcheidene maaien opkomen ennbsp;verdwynen.

Deze Sympathetifche Inkt is zeer ge-makkelyk, nadien hy met verfcheiden zeer gemeene Vogten kan bereid worden , en om op te komen niet noodignbsp;heeft, nog om verwarmd te worden,nbsp;nog om door eenig byzonder vogt ofnbsp;H 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damp.

datnpj gelyk de voorgaandcn, geholpen te worden , maar alleen water vereiscbc,nbsp;'t welk overal by dc hand is.

glas, en wryf het fchrift met een linnen lap uit. Als gy het wilt doen opkomen,nbsp;js �t genoeg dat gy �er uwen adem ovepnbsp;gaan laat. Dit fchrift komt op en ver*nbsp;(Jwynt herhaalde reizen.

VERMAAKLYKHEID.

Het fprtehnde Glas.

Maak een ronde Spiegellyft van drie duimen middellyns, en laat denbsp;lyft zelve ��nen duim breed zyn ^ zoonbsp;als de Figuur aanwyft, en doorlugtignbsp;met eenige gaten (?). Plaats �er van ag-teren tegen of tegen die gaten ��n of

meer

(*) Men bedekt die gaten met glas, ten einde men niet bemerke, dat het Spiegelglasnbsp;gedeeltelyk agter den lyft zig verberge ennbsp;heen en weer fchuive, en opdat men denken zou dat het in �t geheel maar een gla*nbsp;ware.

H 5

meer ftukkcD dun glas, vervolgens een Huk Bordpapier en op dit een ftuk Spiegelglas A B C D, �t welk tusfchen dennbsp;lytt en dat bordpapier beweegbaar zynnbsp;moet, zoodanig dat het gemakkelyk ennbsp;zonder geraas te maaken naar de eenenbsp;of andere zyde kan fchuiven, als mennbsp;den Spiegel op zy doet hellen. Schryfnbsp;�er met het boven befchreven Kiyt opnbsp;de woorden ja en neen^ �c eene aan �tnbsp;eene en �t andere aan �t andere gedeeltenbsp;van �t Glas.

Wanneer gy het beweegbaare Glas naar den eenen of anderen kant fchuivennbsp;Iaat, zoo zult gy naar willekeur voornbsp;de middenfte opening van den Spiegelnbsp;doen voorkomen den eenen of anderennbsp;kant van het Spiegelglas, waar op denbsp;woorden ja en neen onzigtbaar gefchre-ven zyn.

KONSTSTUKJE.

Stel iemant voor, dat hy eene Vraag doet, waar op ja of neen moet geantwoord worden; en als deze Vraag gedaannbsp;is, zoo laat de Spiegel naar den verejsch-ten kant overhellen, metbetrekkinge totnbsp;het antwoord, dat gy�er op geeven wilt,nbsp;�n houdt als of gy ft�letjes de voorge-ftelde Vraag aan den Spi�gel herhaalt;nbsp;breng uwen mond digt by denzelven,nbsp;en laat terllond het antwoord zien, 'tnbsp;welk dan zigtbaar op dien Spiegel gc-fchreven ftaac.

OPMERKING.

Voordat men dit Konjlje doet, moet men laaten zien dat 'tr voljlrekt niets opnbsp;dien Spiegel gefebreven jlaat. Men kannbsp;met dezen Spiegel verfebeiden andere Ver-maakl-^kheden in 't osoerk Jtelleny zyndenbsp;deze alleen maar tot een voorbeeld opgegee-ven.

INKT,

Ontbind kryt in Sterkwater tot de dikte van Melk, en giet 'er by eene goede ontbinding van Zilver; bewaar het allesnbsp;in eene Fles van wie glas , dac ter deeg

toegeftopt is. Als gy 'er D van bedienen wik, zoQ fnyd in een ftuk papier letters uit, en plak het op ��ne der zy.nbsp;den van deze Fles; ftel dezelve blootnbsp;^lan de Zon in dier voegen, dat derzel-ver ftraalen door de openingeq der letters op de oppervlakte van dat vogt kunnen doorgaanals dan zal de verlichtenbsp;plaats, daar het Vogt is, zwart wordennbsp;en het overige zal wit blyven. Neem innbsp;acht, dat gy de Fles niet fchudt gedui^-rende deze bewerking.

Neem eene gewoone roode Roos, die geheel open is, leg een gbei-jcnde kool in een komfoor, en ftrooinbsp;�er een weinig bloem van zwavel op;nbsp;houd de Roos boven deszelf*; rook ennbsp;damp, en zy zal wit worden: zo mennbsp;dezelve dan in water zet, zal zy na vyfnbsp;of zes uuren haare roozekleur .wedernbsp;aanneemen,

KONSTSTUKJE.

Zet de Roosj die op de gezegde wy-ze bereid is, in een bloemglas, en geef ze aan iemanc, verzoekende datnbsp;�iy dezelve in eene kas fluite, en �er �

den fleutel van geeve, onder voorwend-zei, dat gy vreeft dat men �er aan raa-ken zal. Zes uuren daarna geeft gy hem den fleutel weder, en gy laat hem zelfnbsp;de kas openen; hy zal zeer verwonderdnbsp;zyn eene roode Roos te vinden in plaat-fe van de witte die in het glas' gezet was.

Neem twee ftukken wit glas, ieder omtrent vier duimen lang en drienbsp;breed; laat zy wel vlak en van gelykenbsp;grootte zyn; leg ze op elkanderen innbsp;dier voegen dat �er eene ruimte van eenenbsp;halve linie dikte tusfchen beide blyve;nbsp;�t welk gy ligtelyk doen kunt met opnbsp;de vier hoeken van deze glazen te plakken een ftukje bordpapier van gelykenbsp;dikte; beftryk de kanten van deze tweenbsp;glazen toe met Majtik of een Lym ge -maakt van uitgebluschte en zeer fyn gewreven kalk, vermengd en tot een deeg

ge-

gemaakt met het wit van een Ey; bedek het alles met vier fmalle ftrooken vannbsp;een Varkensblaas of van parkement, ennbsp;laat aan een van die toegeftreken zydenbsp;een klein gaatje open, om �er het volgende mengfel in te doen.

Laat op een zagt vuur fmelten zes oneen ongel of Varkensreuzel, doe �ernbsp;by omtrent een half once wit wasch,nbsp;en doe �er nog by, zo het noodig is omnbsp;het ligter te doen fmelten, ��n oncenbsp;of meer zeer witten en zeer fchoonennbsp;Lynoly.

Dit mengfel vloeybaar zynde , zoo giet het tusfehen die twee glazen doornbsp;die opening, welke gy'aan den eenen kantnbsp;gelaten hebt, en die gy dan, als hetnbsp;vol gegoten is , naauwkeurig ftopf.nbsp;Veeg het glas af en maak het ter deegnbsp;fchoon, en maak het over �t vuur warmnbsp;om te zien of de flof, die 'er tusfehen zit,nbsp;niet ter zyde door de geftreken kantennbsp;kan uitloopen. Deze bewerking gedaannbsp;zynde, zoo plak op een'van de glazennbsp;een kleine Figuur of v/el een prentje of

Wanneer deze Schildery nog kond is, zoo brengt het mengfel , dat gynbsp;tusfchen de twee glazen gedaan hebt,nbsp;en �t welk de teekening bedekt, dezelfde uitwerking voort als of �er innbsp;plaatfe van het zelve een wit papier ag-ter het glas was; dog zoodra het, eennbsp;weinig warm gemaakt zynde, fmelt,nbsp;word het geheel dootfchynend, en hetnbsp;laat de teekening duidelyk zien. Als nunbsp;het mengfel weder koud word, verdwyntnbsp;de teekening, en men kan deze Ver-maaklykheid herhaalen zoo dikwyis alsnbsp;men begeert.

VERMAAKLYKHEID.

Mst Letters van Vuur het Antvooord te doen verfcbynen op tent morgejtelde.nbsp;Vraag.

'aak een Kasje van blik ABCD zeven of agt duimen hoog,nbsp;vier duimen breed en twee duimen diep;nbsp;zet het vaft op eenen faputen voet �,nbsp;Maak op de zyden en van binnen in ditnbsp;Kaftje een Groef FG, en van voorennbsp;eene opening I van drie duimen breedtenbsp;en ��n hoogte.

Maak van agteren in ditKaftje eenDeurt-je dat naar buiten open gaat, en aan dit een blik blaadje met twee kandelaarspypjes�

i^ar in m�n twee Kaarsjes M zetj die men, dat Deurtje openende , ge-makkelyk aanfteeken kan Zet op ditnbsp;Kasje een blikke Kap N, voorzien vannbsp;eenige gaten, en kunnende, als men hetnbsp;begeert, �er afgenomen worden.

Neem een dub beid glas OP, op de- Pi*- S�-zelfde wyze famengefteld a!s dat van de voorgaande Vermaaklykheid, Plak opnbsp;een van deze glazen een zwart papier,

�c welk gy verdeeld hebt naar de hoogte in drie deelen, en naar de breedte innbsp;vyftien deelen. Snyd in deze vyftiennbsp;laatfle verdeelingen, van twee tot twee,nbsp;letters en woorden uit, die antwoordennbsp;maaken op drie Vraagen; en plak op denbsp;andere zyde van het glas een zeer dunnbsp;wit papier. Maak boven aan dit Glasnbsp;OP vaft een dun koordje, waarmedenbsp;men het zelve kan ophaaien en laatennbsp;zakken in de Groef FG.

Neem ook een bordpapiere Strook RS ^ drie en een halven duim lang en drienbsp;duimen breed, zynde verdeeld in vyf-tieai verdfeelingen, alle gelyk aan denbsp;I anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voor?

voorafgetnaakte verdeelingen op het papier, dat het Glas O P bedekt, en uit-gefneden zoo als de Figuur RS aanwyft, ten einde men , als men het waterpasnbsp;doet fchuiven voor by het Glas O P gt;nbsp;Zou kunnen verbergen of doen verfchy-nen de uitgefneden letters van het papier dat �er op geplakt is. Dat bordpapier moet fchuiven tusfchen twee dunnenbsp;koperdraadjes, en daar moet op eensnbsp;van de binnenzyden van het Kasje eennbsp;klein Veertje zyn van Yzerdraad, dienbsp;het trekt van den eenen kant, en eennbsp;dun koordje dat het van den anderennbsp;kant kan tegenhouden, maakende hetnbsp;aan zyn eind alleen vaft met een weinignbsp;wasch, �t welk men moet doen kleevennbsp;op eene plaats van dit Kasje, alwaarnbsp;het gemakkelyk los gaan kan, wanneernbsp;de hitte der kaarfen, die men aangefto-ken heeft en in dit Kasje ftaan, datnbsp;. wasch week maakt.

Voorzie U van verfcheiden Kaarten, �waar op gy gefchreven hebt eenige Vraa-gen, die overeenkomen met de antwbor--nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;den,

Als men een van de drie woorden, die uitgefneden zyn in het papier, �c weiknbsp;op het Glas O P geplakt is, plaatst regtnbsp;t^en over de opening I die voor in hetnbsp;K^je gemaakt is , en als men dan denbsp;Kaarsjes , die �er in liaan, aanlleekt,nbsp;zal haare hitte het klein ftukje wasch,nbsp;�t welk het Koordje van het Bordpapiernbsp;RS vafl: houdt, doen fmelten , wapneernbsp;dat Bordpapier door het Veertje zalnbsp;voortgetrokken worden en langs hetnbsp;Kasje voortfchuiven, en dus ontdekkennbsp;de letters, die agter het Glas uitgefneden zyn , waar van het heldere en door-fchynende licht toeneemen zal naar maa-te de hitte van die kaarsjes het meng'nbsp;fel, dat tusfchen de twee glazen is, zalnbsp;doen fmelten.

KONSTSTUICJE.

Men laat door iemant trekken uit alle de Vraagen , welken op denbsp;Kaarten gefchreven zyn, eene van die �nbsp;waar op men het antwoord vooraf bereid heeft. Men fteekt vervolgens denbsp;kaarsjes aan, en men doet hem ziet^acnbsp;het antwoord verfchynt in letters vannbsp;Vuur zoo als men voorgefteld had.

Men kan in het papier y �t welk bet Gla: O P bedekty woorden uitfnydeny die op

verfcheiden yraagen antwoorden zoo als men reeds op veele plaatzen in dit Werknbsp;verklaard beeft. Wanneer alle die Vraagen op die kaarten gefchreven en in drienbsp;deelen gefcbikt zyn, zal men gemakkelyknbsp;bet woord kennen, �t welk op de Vraag, dienbsp;men getrokken beeft, antwoordt en het be-weegbaare Glas fcbikken kunnen naar dienbsp;Vraag is.

^ nbsp;nbsp;nbsp;VIER-

VERMAAKLYKHEID.

Laat een blik Kasje A BCD maaken, pj,, hj voorzien van een Dekfel of Kap Pigo*nbsp;M , die men, als men wil, kao afnee-men, en ftaande op een Voetftuk F Gnbsp;Hl van dezelfde ftoffe, en waar in mennbsp;gemaakt heeft eene kleine Deur L. Laatnbsp;het voorfte O van dit KjjsJe open en metnbsp;een Glas bezet zyn.

Plaats in eene Groefj agter en op een kleinen afftand van dit Glas, eennbsp;ander dubbeld Glas �t welk even als datnbsp;i 4,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van

van de twee voorgaande Vermaaklykbc* den Tamengefteld is,nbsp;plaats in �t midden en by den bodemnbsp;van dit Kasje, die open zyn moet, eennbsp;pig- �. kleine blikke pyp Q, ruftende op denbsp;dwarsbalkjes R. Meem ook een kleinnbsp;komfoor V, dat in het Voetfluk FGHInbsp;kan gezet worden.

UITWERKING;

Als gy den fleel van eene Bloem of eenig ander voorwerp plaatft in de pyp,nbsp;die aan den bodem van dit Kasje is , ennbsp;vervolgens in het VoetRuk plaatft hetnbsp;komfoor met eenige kleine gloeijendenbsp;kooien, zal de hitte van dezen langfaa-merhand doen fmelten het mengfel be�nbsp;vat tusfchen de twee glazen, en mennbsp;zal ongevoelig die zelfde Bloetn doornbsp;(Je opening O zien opkomen. Als mennbsp;het komfoor wegneemt, zal dat mengfel langfaamerband ftollen, en diezelfde Bloem weder geheel verdwyne�.

KONST-

KONSTSTUKJE.

Men plaatft geheimelyk eene Bloem in die Kasje, en men geeft eenenbsp;dergeiyke aan iemant, zeggende hem,nbsp;dat hy dezelve op het kolnfoor, waarnbsp;in men eenige kleine kooltjes aangefto-ken heeft, verbrande. Men zet hetnbsp;komfoor in het Voetftuk van dat Kasje,nbsp;nadat men �er op geftrooid heeft eenignbsp;poeder, waar aan men de kragt toe-fchryft van die Bloem uit haare asfchenbsp;in een oogenblik te doen herleeven; ennbsp;naar maate dat de hitte dat mengfel doetnbsp;fmelten, doet men opmerken dat dienbsp;Bloem langfaamerhand hervoortkomt innbsp;dezelfde gedaante, welke zy had voornbsp;dat zy verbrand was; men neemt hetnbsp;komfoor weg, en men laat zien dat denbsp;fchim van deze Bloem op dezelfde wy �nbsp;ze verdwyut (*gt;

verwonderlyker doen voorkomen, wanneer men in plaatfe van eene verfcheiden Bloemen aanbiedt, en �er een nnar goedvinden uitnbsp;laat verkiezen, en als dan gaat men, terwylnbsp;de Perfoon zyne Bloem verbrandt, het Kaftje haaien, en men plaatft �er in eene derge-lyke als hy verkozen heeft.

VY-F.

VERMAAKLYKHEID.

met zwart papier; maak aan eene van de binnenzyde een klein Deurtje metnbsp;fcharnieren, in D opengaande en fluitende in het bordpapier zelve, waar uitnbsp;de Brieventas beftaat, in acht neemen-de, dat �er in die opening niets zyn moetnbsp;dan alleen het zwarte papier, *t welk opnbsp;de Brieventas geplakt is, en op datnbsp;papier dat Deurtje drukken moet, wanneer het zelve gefloten is.

Neem zwart van rook en meng het met een weinig groene Zeep; befmeernbsp;met dit m�ngfel lugrig het onderfte vannbsp;'t papier, 'c welk op deze Brieventas

geplakt is, te weeten op de plaats daar het de openinj;, die in het bordpapiernbsp;gemaakt is, bedekt, en veeg dat papiernbsp;ter deeg af zoodanig, dat, wanneer mennbsp;tusfchen het zelve en het Deurtje , eennbsp;fchoon wit papier legt, het laatfte nietnbsp;befmet worde.

Neem zwart kryt, dat eenigzins met moeite afreekent, en eene kleine doosnbsp;ter grootte van een klein vierkant vannbsp;papier. zeer plat, en die men op ver-fche den plaatfen openen kan, zondernbsp;dat men het bemerk e.

UITWERKING.

Wanneer men een wit papier legt in de opening onder het zwarte papier vannbsp;deze Brieventas, en het Deurtje fluit,nbsp;en indien men dan van buiten op datnbsp;zwarte papier een papier legt op denbsp;p�aats , alwaar het boven befchreveijnbsp;mengfel is, en �er vervolgens met zwartnbsp;Jjryc op fchryft, gullon dezelfde karakters

cers zig teekenen op het papier, dat men van binnen in de opening gelegdnbsp;heeft.

KONSTSTUKJE.

Men geeft aan iemant een krytpen, en een vierkant ftuk papier, datnbsp;men op de Brieventas legt op de bovengemelde plaats ( ¹ ); als hy ge-fchreven heeft �t gene hy begeert, ge-laft men hem het papier by zig te houden , en men neemt hem de Brieventasnbsp;uit de handen; men ftelt hem voor hetnbsp;papier te verbranden, op welk hy ge-fchreven heeft , beveelende hem denbsp;asch�ervan tebewaaren; geduurendede¹nbsp;zen tyd, legt men, onder voorwendfel

Men moet di,t papier zonder gemaaktheid op �de Brieventas leggen, en even als of het was om dien perfoon gemakkelyk tenbsp;doen fthryven.

yan de kleine doos te gaan haaien, in eene van diezyden het papier, dat mennbsp;in de Brieventas gelegd het ft, en opnbsp;welk de waare Copy van het gefchreve-ne zig bevindt. Men brengt deze doosnbsp;aan, en dezelve van den anderen kantnbsp;openende, legt men �er (in tegenwoordigheid van hen voor wie men dit konft-je doet) in een wit papier, waar op mennbsp;de asch van het verbrande papier ftrooit;nbsp;men fchudtde doos eef igeoogenbllkken,nbsp;en dezelve behendiglyk omgekeerd hebbende, opent men ze en men laat hetnbsp;fchrift zien, dat verbrand is, en �t welftnbsp;men veronderfielt uit zyne asch te hebben doen hervoortkomen ; men toontnbsp;het aan hem die het gefchreven heeft,nbsp;en hy kent �er volmaakt zyne hand ennbsp;karakters in.

opmerking.

Zo �er in de kamer y alviaar men dit hmjije doet, een geheime kas is, zoo airnbsp;geleerd is voor de F�ermaaklykbeid van denbsp;Sir KEN Qzie het eerjle Deel)y zal bet

genoeg zyn dat menf �wanneer de perfoon gejcbreven beeft, de Brieventas in die Katnbsp;legt, en als dan zal de verborgen perfoonnbsp;de Copy van �t gene gejcbreven is 'er uiunbsp;neemen en in de kleine doos leggen�, en hynbsp;die bet konjlje doet, zal een oegenblik daarna die kas openen en 'er de doos uitneemenxnbsp;op deze �voyze zal dit konjlje nog ver'voon-�nbsp;derlyker voorkomen.

Men kan, zo men �wil, in het andere blad van de Brieventas eene tvoeede derge-lyke opening maaken, en bet papier, datnbsp;dezelve bedekt, in plaats van met zwartnbsp;met rood kryt bejtryken. Als de Brieventas dus gemaakt is, beeft men bet voordeel dat men bem, die fcbryven zal, denbsp;keus geeft van met zvoart of rood kryt tenbsp;fcbryven, en naar de keus, die by maakt,nbsp;laat men bem/cbryven op de eene of anderenbsp;zyde van de Brieventas,

VERMAAKLYKHEI�.

SAMENSTEL.

Laat een kleine Doos AB maaken van drie of vier duimen lengte eanbsp;twee of drie duimen breedte , met eennbsp;foort van Kyker A B, waar van het on*nbsp;derfte even groot is als de Doos en metnbsp;een Schuif open gaat om �er geheimelyknbsp;in te leggen een vierkant ftukje papier,nbsp;en laaten de zyden D E F G van dezenbsp;Doos van glas en van binnen beplakt zynnbsp;met zeer dun papier.

�gt;

ICONSTSTUKJE.

Laat iemant op een ftukje papier fchry-ven, U bedienende van de Brieventas , befchreven in de voorgaande Vermaaklykheid, en geef hem de kleinenbsp;Doos om 'er in te leggen het papier,nbsp;waar op hy gefchreven heeft. Leg d�nbsp;Brieventas in de geheime Kas, en eennbsp;oogenblik daarna haalt gy den Kyker 'ernbsp;uit, in wiens onderfte gedeelte de verborgen perfoon gelegd heeft de Copynbsp;van het gefchrevene , die hy geheime-lyk uit de Brieventas gehaald heeft.'nbsp;Verzoek den perfoon dat hy U de Doosnbsp;wedergeeve, en veinzende door de Doo�nbsp;toet uwen Kyker te zien, zegt gy hemnbsp;Wat hy gefchreven heeft.

Men kan mei deze Doos nog een ander Konjlje doen; men moet ten dien einde eennbsp;douzyn yvoire dobbeljieenen hebben, waar

0p men verfcbillende getallen gefchreven beeft, en doen ze in een kleinen zak; nje�nbsp;geeft dien zak aan iemant , laatende bemnbsp;zien dat de getallen verfcbillende zyn, ennbsp;men verzoekt bem �er ��n, op �t geval tenbsp;laaten uittrekken door iemant dien by voil;nbsp;men neemt den zak voederom en men legtnbsp;hem in de Kas , vcanneer de verborgennbsp;perfean terjtond onderzoekt ^ voelk bet getal is , dat in den zak ontbreekt^ en bynbsp;legt een dergelyk in den Kyker-, men opentnbsp;vervolgens de Kas om �er den Kyker uitnbsp;te neemen, en veinzende te zien door denbsp;band van den perfoon die den dobbeljteen

koudt, noemt men hem het verkozen getal.

VERMAAKLYKHEID.

Laat een vingergreep gemeen Zoat fmelten in een weinig Rivierwa-t�r, en Iaat �er eene gaaren draad vannbsp;eene middelmaatige dikte vier- en twin*nbsp;tig uuren in weeleen ; als deze draadnbsp;droog is en gy hem fteekc door een zeernbsp;ligten Ring, en hem uitgeftrekt boudlnbsp;en aan brand fteekt, zoo zal hy verbranden , zonder dat by breekt en de Ringnbsp;�er afvalt, mie? dat men den Ring^ ge,-duurende deze bewerking, niet fchudde*nbsp;Zoodra men dezen draad aanraakt, zalnbsp;hy tot ftof overgaan en de Ring zal vallen.

VERMAAKLYKHEID.

Kleur die verfcbynt of verdwynt door 'er de lugt by te laaien komen of van af tenbsp;finite i.

Doet in vlug Loogzout als Geeft van Ammoniac - Zout in eene Fles,nbsp;waar in gy vylfel van Koper hebt doennbsp;ftnelten, en gy zult eene zeer fchoonenbsp;blaauwe kleur hebben; zo men deze Flesnbsp;naauwkeurig flopt, zal die kleur kortnbsp;daar op verdwynen, en zo men dezelvenbsp;vervolgens weer opent, komt de blaauwe kleur terftond weder; het welk mennbsp;meenigvuldige reizen herhaalen kan.

NE-

VERMAAKLYKHEID.

Ontbind ��n once Zee-Zout in gemeen water, -Coeg �er by omtrent drie oneen leevende Kalk; laat het tenbsp;famen eenigen tyd kooken.

De Wynfteen is eene Hof die zig vaft zet aan de wanden der Wynvaien, en welkenbsp;veel Zout in zig bevat; men dient zoo veelnbsp;zout als water te neemen om eene fterkenbsp;ontbinding te hebben.

de bovengemelde Ontbinding van Zeezout en van Kalk met een gelyk gedeelte van eene fterke Ontbinding van hetnbsp;Wynfteen Zout, en men deze tweenbsp;Vogten met een klein plat ftokje klopt,nbsp;zullen zy in eene witte ftoiFe veranderen j die allenskens dikker word, ennbsp;waar van men eene bal zal kunnen maa-ken vaft genoeg om denzelven met denbsp;handen ovej eene tafel te rollen.

DER.

VERMAAKLYKHEID.

Neem een fterke glazen Fles, waar in omtrent een musje vogts kan; gietnbsp;�er in ��n once zeer fterken Vicriool-Geeft (*), doe 'er by twee dragmennbsp;Yzer-Vylfel; en flop de Fles.

(*) Men geeft hier geene ondeirigting van de wyze om die Samenllels te bereiden,nbsp;vermits men ze alle gemaakt by de Chymis-tcn koopen kan.

Zo men,kort nadat men dit Mengfel gemaakt heeft, de Fles een weinig fchudt,nbsp;dan de kurk �er afneemt, en terftondnbsp;cene brandende kaars by de opening vannbsp;de Fles brengt, die men een weinig opnbsp;zy moet houden , zal �er terftond eenenbsp;ontvlamming ontftaan met een geweldignbsp;geraas. Om dit konflje te doen, moetnbsp;men de Fles, geduurende eenige oogen-blikken gefloten laaten, ten einde �ernbsp;eene groote hoeveelheid Zwaveldampnbsp;zig in vergaare. Zo men vreesde datnbsp;het geweld te groot zyn zou, moet meonbsp;de Fles omwinden met een doek, omnbsp;voor te komen, dat men beledigd worden , wanneer dezelve door den flag aannbsp;ftukken flaan mogt. Men kan ze ooknbsp;op den grond zetten, en haare dampnbsp;door een kaarsje aan een ftok gebondennbsp;aanfteeken.

EEN-

VERMAAKLYKHEID.

Neem afzonderlyk in poeder drie deden -Salpeter, twee dedennbsp;Wynfteen-Zout, en twee deelen Zwavel; meng dezelven vervolgens naauw-keurig onder ^en; neem 'er van zoo veelnbsp;als op eetj bezemftuiver leggen kan , doenbsp;het in een lepel, of op een Aschfchopnbsp;of op een ftuk geld; zet het met dezelve op een kooltje vuur om het heet tenbsp;tnaaken.

Terwyl dit raengfel heet word, zoo verdeelen de deeltjes van het Wynfteen-Zout die van den Zwavel en bereidennbsp;K 5 .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de-

dezelven om den indruk van den Salpeter te ontvangen, die op zyne beurt heet wordende, den Zwavel aanfteekt,nbsp;van welken de vlam met drift uitfchie.nbsp;tende, de lugt met geweld flaat en vannbsp;een fcheidt, veroorzaakende een hevi-gen flag, die zeer wel naar een donder-

Zo men wil, dat dit donderpoeder nog veel grooter uitwerking doet, en mennbsp;ten dien einde ��n of twee oneen vannbsp;dit Mengfel neemt, zoo moet men eennbsp;komfoor buitens huis in de open lugtnbsp;zetten, en dat mengfel in een fterkennbsp;yzeren lepel doen , en �er niet byko-nien voordat het zyne werking geheelnbsp;gedaan heeft, of zelf wagten totdat hetnbsp;vuur geheel uitgegaan is, omdat, wanneer �erflegts eenige weinige deel�n vannbsp;dit Mengfel kwamen te ontvlammen,nbsp;hy die �er bykwam deze in zyn gezigtnbsp;zou kunnen krygen, �t welk hem zeernbsp;beledigen zou, voorai wanneer zy innbsp;zyne oogen vloogen; en in �t algemeen

�moet men waarfchuwen , dat deze foor-ten van konfljes zeer veel voorzigtigheid vorderen j men moet zig liever vergenoegen om ze met kleine gedeelten� vannbsp;deze Mengfels te doen , ten einde alknbsp;ongemakken te voorkomen.

VERMA AKLYKHEID.

Neem een blikke Pyp van de gedaante als een toorts, die aan het eene eind dikker is dan aan het andere, ennbsp;die met verfcheiden gaten doorboord i�gt;nbsp;doe �er in Pik tot poeder gemaakt.

Zoo men deze blikke Pyp fchudt, en heen en weer beweegt over een aange-floken Toorts, zal �er eene fchielykenbsp;Ontvlamming ontftaan , die zeer welnbsp;gelykent naar het Weerlicht (quot;* ).

Neem in acht dat men de Vlam niet �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et

�t Js op deze wyze dat in de Schouvofpe-len de Fakkels der F�RlENgemaa^� TOor-den , uitgezonderd dat iedere Toorts aan zyn eind een lemmet beeft, dat men in Bran-dewyngeejt nat maakt y �voelk middel genoeg is om ze door bet fcbudden eene fchie-lyke en groote vlam te doen v��rtbrengen (**).

moet zien, maar alleen de fchittering of weerkaatzing van het licht, gelyk men doetnbsp;wanneer men in de fchouwfpelen het-Weerlicht nabootft.

( ** ) Men ziet een verwonderlyk nitwerk-. fel van deze Fakkels in de Opera van Caflornbsp;en Pollux.

drie-

vermaaklykheid.

BEREIDING.

Neem vier dragmen Vylfel of zeer dunne plaatjes van fyn Zilver,nbsp;en twee dragmen Kwikzilver, en laatnbsp;dezen te faraen fmelten in drie of viernbsp;oneen Sterkwater. Als zy geheel ont.nbsp;bonden zyn, zoo giet �er by een piotnbsp;gemeen water, en fchud het een weinig,nbsp;ten einde alles wel vermengd zy. Bewaar deze bereiding in eene welgeftoptenbsp;Fles.

UITWERKING.

langwerpig Flesje de groote van een erwt Amalgama uit Zilver en Kwikzilvernbsp;legt, en �er opgiet ��n once van hetnbsp;boven befchreven Vogt , zal men welnbsp;haalt uit het klompje Amalgama zien uit-fpruiten kleine takjes , die allenskensnbsp;zigtbaar grooter worden, en eindelylcnbsp;een foort van een klein zilverkleurnbsp;hoorntje of heeftergewas maaken.

BEREIDING.

Laat ��n once fyn Zilver fmelten in drie oneen zeer goed Sterkwater , datnbsp;gy in een glazen aarde of porceleinvat gedaan hebt; wanneer dat Zilver geheelnbsp;zal ontbonden zyn , zoo doet het vogtnbsp;in een van onderen uitgebold glas, metnbsp;zeven of agt oneen Kwikzilver, en gietnbsp;�er op twee ponden gemeen water; laatnbsp;het flil Haan in eene plaats daar het nietnbsp;gefchud of geroerd kan worden.

UITWERKING.

Weinig dagen nadat gy dit mengfel dus gemaakt hebt, zult gy dat Kwikzilver zien bedekt worden met eene mec-nigce kleene takjes van kleur als Zilver,nbsp;en wier gedaante gelyk zal zyn aan dienbsp;van kleine Roofeboompjes of Veldkrui-den. Geduurende een of twee maandennbsp;zal dit Boompje grooter en nog veelnbsp;fraayer worden; dog, het zal in den-zelfden ftaat blyven, als het Kwikzilvernbsp;geheel zal ontbonden zyn.

VERMAAK.LYKHEID,

Men moet neemen rookende Salpeter - Geeft, Oly van Nagelen t Oly van Pokhout en Geeft van Salpeter.

Als men in een Glas ��n once �ly van Nagelen doet, en men �er zagtjesnbsp;hygiet anderhalve once van den roo^nbsp;kenden Salpeter - Geeft gt; of anderi fi fter-ken Geeft van Salpeter, zal �er een zeernbsp;geweldige Opbruifching ontftaan , dienbsp;fchier altoos van een vlam zal verzeldnbsp;zyn.

Als men eene gelyke hoeveelheid 01 y van Pokhout in een Glas doet, en mennbsp;�er insgelyks met beetjes anderhalve once fterken of rookenden Geeft van Salpeter opgiet, zal men, na eene hevigenbsp;opbruifching verzeld van geraas en ee-,nbsp;nen dikken rook, op een voet afftandnbsp;boven het Glas een ligte fponsachtige ennbsp;lichtende ftof zien opryzen, die ge-woonlyk in vlam vliegt.

Als men op ��n once rookenden Geeft van Salpeter en even zoo veel fterkennbsp;Vitriool-Oly te famen in een Glas gedaan, giet eene gelyke hoeveelheid Olynbsp;van Terpenthyn, zoo brengt dit meng-fel een vlam voort , lt;Jie zig aankondigtnbsp;door eene �itbarfting, flag en draaikolknbsp;van rook.

VERMAAKLYKHEID.

Neem drie oneen Berg-Aluin en ��n once Honig of Suiker, doet�nbsp;het vermengd zynde, in een nieuw aardennbsp;verglaasden Schotel die het vuur weer^nbsp;Baan kan. Zet dit Mengfel op het vuurnbsp;en roer het geduurig totdat het bruinnbsp;Worde en wel droog zy; neem het vet�nbsp;volgens van �t vuur af, en breek denbsp;klompjes aan Bukken om het ter deegnbsp;en geheel te droegen j ftamp het vervolgens tot poeder.

Doe dit poeder in een langhalGge glaze Matras of Fles, of keulsch Kruikje , zoodanig dat �,�er een gedeelte vaanbsp;tznbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�eeg

leeg blyve; ftop ze alleenl^k met p3^ pier,- zet ze ia een kroes, die gy vervolgens met zand vol maakt, en z.et ditnbsp;alles op een klein fornuis of vuur, ennbsp;leg om en op de kroes gloeijende kooien.

Als de Fles een half kwartieruurs gloei* jende geweeft is, en �er geene dampennbsp;meer uitkomen; zoo neemt ze van �tnbsp;vuur af en flopt ze met een Kurk, ennbsp;laat ze vervolgens geheel droogen.

' Als men deze Fles opent, en men 'er eenige ftukjes van het poeder laat uitvallen op papier of op eenig ander zeernbsp;droog lighaain, zoo word dat poedernbsp;terftond blaauwachtig, vervolgens bruinnbsp;en verandert welhaaft in een gloeijendenbsp;kool, die het papier en alle brandbaarenbsp;lighaamen, waar op het legt, in brandnbsp;fleekt.

Zo men een klein gedeelte van deze ftof aan de lugt bloot ftelt, en mennbsp;het ziet vuur worden, ziet men ter zei*

ver tyd eene zeer ligte vlam, die ��r over fpeeJt , en zeer gelyk is aan dienbsp;van gemeenen Zwavel, als deze begintnbsp;te ontvlammen; ook riekt men een reuknbsp;gelyk aan die, welke de rook van Zwa*nbsp;vel voortbrengt.

Men moet �wel bezorgt zyn om dit famen-Jlelfel te bevoaaren in eene Fles, die ter deeg gejlopt isi zonder dit zou de vogtig-

beid der lugt, de pori�n van dit Mengfel floppende y de.lugtflof die het zelve werk-faam maakt, beletten 'er vryelyk in te dringen. Men kan onder dit famenjlel mengen een �weinig Salpeter of Bloem van Zlt;wa-� vely om de Ontvlamming te verbaaflen.

VERMAAKLYKHEID.

Doe in een klein glazen Ma�ras, ftaande op een Zandvuur, eennbsp;gedeelte Vylfel van fyn Goud en drienbsp;4eelen Koningswater, en als dit waternbsp;dit Goudvylfelgeheel ontbonden heeft,nbsp;$00 doe deze ontbinding in een Glas,nbsp;en voeg 'er by vyf- of zesmaal zoo veelnbsp;gemeen water.

Deze eerfte bewerking gedaan zynde, $00 neem Geeft van Ammoniac - Zout,nbsp;of Oly van Wynfteen-Zout, en gietnbsp;denzelven druppelsgewys op die Ontbinding , tot dat het ophoudt op te bruis�nbsp;fchen; laat deze Ontbinding ftaan totnbsp;d�t het Goud geheel op den grond ne�

dergezoDken zy; giec�er het klaare vogt, dat �er boven is, door het te laaten hellen af, en na dezen gezonken Goud-ilof verlcheiden maaien door laauv? wa-ter te hebben Jaaten afwasfchen, zoonbsp;Iaat zy door eene maatige hitte droo-gen, leggende dezelve ten dien eindenbsp;op een papier, �t welk al de vogtigheid.nbsp;�er van indrinken kan.

Wanneer men de grootte van een grein van dit Poeder in een koperen lepel doet, en het zelve over den vlamnbsp;van eene kaars laat heet worden, zalnbsp;deze ftof, zoodra zy heet genoeg is,nbsp;terftond een flag en geluid veroorzaakennbsp;als die van een piftoolfchoot; fomtydsnbsp;doorboort zelfs deze ftof den lepel ennbsp;flaat met het grootfte geweld naar om,nbsp;laag.

Men geeft bier deze laatfte Virnmklyk^-lykbeden , of liever buitengewone Ver. L 4

jchynfelen niet op als nieuwe zaaken, maat men beeft gemeend �er gewag van te moe~nbsp;ten maaken , alleenlyk om de moeite wegnbsp;te neemen van dezelven te moeten zoeken innbsp;natuurkundige Verhandelingen ^ waar innbsp;zy eigenlyk bebooren, en omdat zy eenigenbsp;betrekking hebben tot bet oogmerk , �t welknbsp;men zig in dit Werk voorgejield beeft.

De lichtende Lighaamen , die men Pbospboren noemt, zyn die alle, welken zonder eenige bykomende hulp,nbsp;uit zig zelven fchitteren, en een lichtnbsp;voortbrengen of verfpreiden, dat mennbsp;niet dan in eene groote duifterheid ziennbsp;kan. Men heeft �er twee foorten vannbsp;natuurlyke en konftige. De natuurjjkenbsp;Pbosphoren zyn die, welken fchitterennbsp;en verlichten zonder behulp der konft;nbsp;hier toe behooren het lichtende ver^nbsp;molfemdHout, de lichtende Wormen;,nbsp;de lichtende Vliegen en Zeediertjes ennbsp;byna alle de Visfchen die beginnen tenbsp;jotten, enz. D� konftige Phosphoren

zyn

zytJ integendeel die, welken de konft uitgevonden en bereid heeft; zoodanigenbsp;zyn de Phosphorus van Pis , de verbrande fteen van Bologne, die van Kwikzilver , het brandende Poeder, waar vannbsp;boven in de vyf. en- dertigfte Vermaa-kelykheid de befchryving gegeeven is,nbsp;enz. Men kan in dien rang der Phos-phoren ook brengen de Suiker , dennbsp;Zwavel, het Glas, de Keyfteenen eonbsp;verfcheiden andere lighaamen , die in

den donker geflagen of tegen elkande-ren gewreven wordende, meer of min heldere vuurvonken, en licht uitgeeven.

De byzondere eiigenfchap , die deze Lighaamen hebben van in den donkernbsp;te fchitteren , beftaat voornaamelyk innbsp;eene fnelle beweeging van hunne deeltjes, die geduurig weggevoerd wordennbsp;in eene fyne ontbonden ftoffe waar innbsp;zy zwemmen; deze fchielyke indrnknbsp;op eene ftoffe , die oneindig fyner isnbsp;dan de grove lugt, welke wy inademen,nbsp;verwekt in ons de gewaarwording, dienbsp;wy licht noemen.

L 5 nbsp;nbsp;nbsp;Pbos-

Deze Phosphorus word bereid uit het bezinkiel van Pis, die men in Ketelsnbsp;heeft laaten uitdampen , en die mennbsp;verfcheiden agtereenvolgende Scheikon-ftige bewerkingen heefc doen ondergaan , waar van men de opgaave vindtnbsp;in eene Vei handeling van den Heerenbsp;Helloty geplaatft in de Memoires del�Academie des Sciences. Men heefc niet goednbsp;gedagt die bewerkingen hier op te gee-ven, gemerkt zy, welken zig met denbsp;VermaakIykheden,iD dit Werk gefchre-ven, zullen bezig houden, doorgaansnbsp;niet in de gelegenheid zyn om zelve dienbsp;Phosphorus te maaken C * 3� die nietnbsp;alleen vereischt een fcheikonftig Werkhuis voorzien van verfcheiden noodige

(?quot;! Men heefteen Oxhoofd Pis noodig em de hoeveelheid van een dragma van dezen Phosphorus te maaken.

werktuigen, maar daarenboven ecne naauwkeurige kennisfe der Sche' -iinde.nbsp;Ook js het niet moeijelyk denzelvennbsp;elders tp bejcomea, hoewel hy zeefnbsp;duur is.

VERMAAKLYKHEID.

Neem een klein ftukje cngelfchen Phosphorus, ter grootte van eennbsp;kleine erwt, fnyd het in verfcheidennbsp;Itukjes, doe het in een half Glas klaarnbsp;water, en laat het in een klein aarden vatnbsp;op een zeer zagt vuur kooken; neem eennbsp;wit glazen lang halfig Flesje met des-zelfs glazen flop, die �er wel in fluit(¹},nbsp;zet het zelve zonder flop geheel in koo-kend water; haal het �er uit, giet 'er alnbsp;het water uit, en doe �er terftond uwnbsp;kookend Mengfel in; flop onmiddelyknbsp;het Flesje en beftryk het met Maftix,

Dit Flesje zal in den donker lichten verfcheidec maanden lang, zonder datnbsp;men �er zelfs aanraakei en zo men hetnbsp;fchudt , vooral in heet en droog weder, zal men zeer fchitterende weerlichtjes uit het midden van �t water ziennbsp;uitfehieten.

Men kan eenige byzondere aartigbeden met den vloeibaaren Phosphorus in't lt;werknbsp;fiellen-y by voorbeeld met het Flesje ^ �waarnbsp;in dezelve is, te omwinden met papier,nbsp;waar in men eenige woorden uitgefnedennbsp;beeft, die men in den donker kan laatennbsp;leezen.

verma^klykheid,

Doe aan de punt van een Mes een klein ftukje van den engelfchennbsp;Phosphorus ter grootte ten hoogdenbsp;van een kennipzaadje. Snuit een kaarsnbsp;en doe ze met opzet uit, neem terftondnbsp;een mes, leg deszelfs punt op hetheetenbsp;lemmet van deze kaars doende het zelve met uw mes wat van een , en gy zultnbsp;het op llaande voet weer zien vlam vatten. Neem in acht dat gy het niet tenbsp;kort affnuic, ten einde het hitte genoegnbsp;behoude om de deeltjes van den Phos-phorus werkfaam te maaken.

VERMAAKLYKHEID.

T'voee kleine Figmren te maakent waar van de eene een kaars uitbluscbt en denbsp;andere dezelve aanfieekt.

Neem twee kleine houte Beeldjes, en doe hen in den mond eennbsp;pypje ter grootte van eene zeer kleinenbsp;Schaft; fteek in het eene een klein Rukje van den engelfchen Phosphorus, ennbsp;in het andere eenige greinen grof buspoeder, 't welk gy met een klein papie-re propje moet ftoppen om het kruitnbsp;te beletten van �er uit te vallen. Houdnbsp;het laattte by de vlam van eene brandende kaars, en het kruit aan brand gaande, zal een kleinen flag maaken, dienbsp;de vlam zal uitblusfchen ,* breng terftondnbsp;het pypji; van het andere Beeldje; by

het lemmet van de kaars en de PosphO-rus, die er infteekt, het lemmet aan-raakende� zal het zelve op ftaande voet weder aanfteeken.

Men kan de tvaee Beeldjes anders aan twee verfcbillende Perfoonen geeven, ennbsp;de kaars zelf vajltouden, zorgdraagendenbsp;dat men dezelve niet te lang uitgeblustbtnbsp;laate. Men kan ook op een Muur tweenbsp;loofden teekenen en in den mond derzelvernbsp;een bolletje maaken, waar in men dan alsnbsp;hoven kruit en Pbospborus Jleekt.

AANMERKING.

De natuurlyke Phosphoren en inzon* derheid dien van Engeland kan men ze-kerlyk aanmerken als eene der wonder-baartte voortbrengfels der fchetkunde.nbsp;Die, welke uit den verbranden fteennbsp;van Bologne gemaakt word , verlichtnbsp;zonder te branden, en men kan �er zy-ne �huid zonder eenig gevaar mede

'wryvfcn. Zie hier 'er de bereidihg va�, die veel eenvoudiger i? da� di� van d��nbsp;Phosphorus van Kunk�l.

( ¹ ) I ftamp �et twee van in een mbr-tier tot een zeer fyn poeder; neem dit |)oeder maak 'er met water een deeg van,nbsp;bekleed hier mede de vier andere fte�-nen; leg ze dus op een roofter op dennbsp;grond van een oven of fornuis, en b�¹nbsp;d�k ze met aangfelloken kooien om dcnbsp;bier , t� branden gedaurende drie of viernbsp;ii�ren, en tot dat de kooien geheel totnbsp;asch verbrand zyn; haal 'er defteenen^nbsp;koud geworden zynde ^ , uit, maak z�nbsp;fchooD, en de bewerking zal volbragcnbsp;syn.

lagt

Deze {leen, die zeer wel gelyktnaa� pleiaer, vindt men in eenen berg by Bokg^nbsp;nein Itali�-, zy heeft doorgaans de grooKf

lugt bloot, liever in de fchaduw dan jn de zon, en men brengt hem terftondnbsp;in een duiftere plaats, alwaar hy brandende fchynt even als een gloeyendnbsp;Yzer. Dit licht, dat maar eenige mi-nuuten duurt, vermindert allenskens ennbsp;verdwynt eindelyk geheel; zy verliezennbsp;zelfs hunne kragt , als men hen daar

dikwyls toe gebruikt heeft, en men kan ze hun niet weder geeven dan door eenenbsp;nieuwe Verbranding. Deengelfche Phosphorus is zeer verfchillende van dien vannbsp;den fteen van Bologne, daar in naamelyknbsp;dat hy langer goed blyft, en fterker lichtnbsp;geeft, zonder dat men hem daar toenbsp;aan dd lugt behoeft bloot te ftellen.

VERMAAKLYKHEDEN

Pquot;in bet Water in �t gemeen, en van des-zelfs eigenjcbappen met hetrekkinge tot de volgende F'ermaaklykbeden.

Het Water is een vloeybaar lig-haam, v?aar van alle de deelea in eene geduurige beweeging zyn C �nbsp;en zonder een merkbaaren tegenftandnbsp;wyken, voor allerley indruk, dien mennbsp;maaken kan om dezelven van een tenbsp;fcheiden.

ter

(*) Het mengfel van Wyn en Water, dac twee vloeibaare lighaamen zyn , wietnbsp;zwaarte weinig vcrfcbilt, gefchiedt zoo fchie^nbsp;lyk, dat i^et Water op ��n oogenblik ia wyanbsp;veranderd fchynt.

M 2

ter ontftaat uit de VuurftofFe, die het *elve doordringt en welke het in zignbsp;bevat, en die, zoodra zy de kleine ennbsp;ontaftbaare bolletjes, waar uit hetfchyntnbsp;te beftaan , in beweeging brengt ennbsp;roert, dezelven in ftaat fielt om naarnbsp;alle kanten over elkanderen heen te rollen, en gevolglyk voor alle drukking tenbsp;wyken: nog vloeit �er uit voort, datnbsp;alle de deeltjes van het Water eendaan-tig en van dezelfde zwaarte zynde, zignbsp;altoos in evenwigt ftellen op het vlaknbsp;of in |de ruimte, .waar in zy beflotennbsp;zyn. Dit evenwigt, veroorzaakt doornbsp;de gelykheid der deelen van het Water,nbsp;heeft noodzaakelyk plaats, wanneernbsp;twee of meer Vaten gemeenfchap hebben door eene buis , die laager dan het

water geplaatft is. Daarenboven vloeit �er uit voort, dat het water van e�nnbsp;hoog geplaatften bak, afloopende doornbsp;eene buis, die naar om laag open en zoonbsp;om gebogen is, dat zy het water regt-ilandig naar boven kan uitgeeven, �ernbsp;met fnelheid uitloopt en opfpringt by-

icans tot dezelfde hoogte als de bak, waar uit het voorkomt (¹_), dat is tCnbsp;zeggen , totdat het op zyn beurt metnbsp;de zwaarte of drukking van de buiten-lugt in �venwigt is.

Zo men �'enig lighaam in�t water dompelt , �t welk onder e�ne gelyke uitgebreidheid ligter dan het water is, zoo als kurk, fommig hout, enz. dryft hetnbsp;op het water; indien het van dezelfdenbsp;zwaarte is, blyft het �er in evenwigt innbsp;en geheel ondergedompeld ; zo [hetnbsp;zwaard�r is, zinkt het naar den grondnbsp;van �t water. De ligte lighaamen dry-ven �er op , omdat het water, �t welknbsp;zwaarder is , niet kan daalen zonder dat

De weerlland der lugt is oorzaak, dat het water in deze omftandigheid niet juiftnbsp;tot eene gelyke hoogte als de bak kan opklimmen; de verfchillende grootte van dcnbsp;buis, waar door het loopt, kan �er ook ietsnbsp;aan toebrengen, zoo wel als de waterdruppels, die geduurig neder vallen op die, wel-ken opgeworpen worden.

zy plaats voor het zelve niaaken, en Qindat eene mindere kragt, volgens denbsp;wetten der beweeginge, voor eene meer�nbsp;dere wyken moet. Het liuhaam , datnbsp;van gelyke zwaarte is, blyft in het water hangen,op de diepte, daar men hetnbsp;*er in plaacft, zonder te zinken of op tenbsp;I^men, vermits nog het een nog hetnbsp;^der wyken kan ter oorzaake van denbsp;gelykheid der tegen een werkende niag-ten. Het zwaardere zinkt, omdat hetnbsp;jn het water, dat ligter dan het zelvenbsp;is, kunnende indringen, het opligt, ennbsp;^ig in deszelfs plaats ftek, moetendenbsp;leene groote kragt vry werkende nood*nbsp;zaakelyk eene kleendere kragt overmeefleren.;

Een vafl lighaam gedompeld en hangende in het water of in eenige andere vIoeiftofFe, weegt minder ten aanziennbsp;van dat�t welk het onderfteunt; zo zynnbsp;gewigt in de lugt is van zes ponden,nbsp;behoeft men flegts vier ponden om hetnbsp;in �t water op te houden , by aldiennbsp;eene gelyke uitgebreidheid van water

twee ponden weegt, vermits het water de zwaarte v-an die twee ponden ondei-fteunt.

Het water heeft ook de eigenfchap van verbaazend uitgezet te kunnen worden door hitte, die het in een oneindignbsp;getal kleine deeltjes verdeden kan (¹);nbsp;de koude daarentegen verdikt dezelvennbsp;tot zoo verre, dat zy Ys maaken. Dognbsp;het kan niet gelyk de lugt in een ge-perft worden, en het heeft gevolglyknbsp;gerene veerkragt.

De hier gemelde eigenfehappen van het water kunnen volftaan tot regt ver-ftand .der volgende Vermaaklykheden.nbsp;Ik zal �er alleen byvoegen, dat het water,�t welk uit een pyp fpringt, regt-

Handig

De hitte der Zon trekt onophoude�yk van de oppervlakte der Zeen en Rivierennbsp;eene verbaazende meenigte kleine waterdeeltjes op , waar uit de wolken geborennbsp;worden, en welken, weder famenloopende,nbsp;de regen en flagregens voortbrengen.

ftandig opfeliqjt j zode pyp regtflandig op den horizon 4aat, en dat het eennbsp;parabolifche of kromme lyn befchryft^nbsp;fo de pyp op den horizon heilende

VERMAAKLYKHEia

zelve het water, �t welk in dat Vat is, niet dan drupsgewys en zeer langfaamnbsp;kan doorlaaten.

Bedek dit Vat met een houten Schyf F, in wiens middelpunt eene ronde opening is van vyf of zes linien middellyns.

Neem een glaze pyp GH, van ��n voet lengte en drie linien middellyns ,nbsp;aan haar eene eind voorzien van eennbsp;kleinen glazen tol I, waar aan gy vannbsp;onderen een klein gewigt L doa, datnbsp;dezelve in evenwigt houdt op het water; of doe�er anders door de bovenftenbsp;opening van de pyp wat Kwikzilver in;nbsp;vul het Vat met water, zet er di�n pypnbsp;in, en leg er het Dekfel F op, doornbsp;welks gat die pyp vry moet kunnennbsp;�vzen en daalen.

uitwerking.

Als het Vat met water zal gevuld zyn, zal het ongevoelig door het kleine pyp-je of kraantje E uitloopen, waar doornbsp;de glaze pyp , die �er in Raat, onmerkbaar

kon ST STUKJE.

gevuld en op een ander Vat, waar in het water loopen kan, gezet hebbendes,nbsp;zoo zet den wyzer van een goed Horo-logic op twaalf uuren, en maak een tee-ken opf dat papier op de plaats, daar hetnbsp;den bovenden rand van het dtkfel raakcfnbsp;maak op ieder uur een dergelyk teeken ,nbsp;totdat �er op het papier twaalf of vieren- twintig uuren geteekend zyn, naarnbsp;de grootte van het Vat of de kleinheidnbsp;van de opening waar door het waternbsp;uitloopt, �t welk als dan een vry naauw-keurig Water-Uurwerk maaken zal, ennbsp;�t gene van een duurfaam gebruik zalnbsp;zyn, mits dat men zorg draage van hetnbsp;alle dagen met water te vullen tot de

vereischte hoogte , ten einde de [dus verddelde pyp het uur aanwyze, waarnbsp;op men het zetten wil, �cwelk dit Uurwerk zelf aanwyzen zal.

Men moet bedagt zyn, dat men in dat Vat �wel doorge'z.onken en febeon �water

doe� ten einde bet geen bezinkfel laat zakken� �t lt;welk bet kleine pypje� waar doorbet aioater uitloopt� belemmeren, en einde-lyk verjtoppen zou, �t �welk ook de glaze pyp tegengehouden, ten minjlen ongeregeldnbsp;zou doen zakken- Men kan dit jiuk ooknbsp;van blikmaaken� dog bet p-j/pfe, daar betnbsp;�water door uitloopt moet noodzaakelyk vannbsp;glas zyn, omdat anders de opening �vannbsp;bet zelve onderhevig is van te Jlyten tnnbsp;gr00 ter te �worden.

Wanneer men den afftand van ��n uur op de pyp gemerkt heeft, moet mepnbsp;zig niet van dezelfde maat bedienen omnbsp;alle de anderen te teekenen , vermitsnbsp;het water in denzelfden tyd niet naetnbsp;eene gelyke hoeveelheid uitloopt, en

ook

ook het Vat wel ligt niet volmaakt rolrond zyn zou; men kan alleenlyk ieder uur verdeelen in vier gelyke deelen omnbsp;half uuren en kwartieren te hebben,zonder dat �er dan een ffierkelyk verfchi�nbsp;zal plaats hebben.

VERMAAKLYKHEID.

Neem een klein kurke Beeldje A B, befchilderd het of bekleed het metnbsp;eene dunne ligte ftof, 2200 als �t U beftnbsp;dunken zal , en maak �er van binnen innbsp;den kleinen, hollen en omgekeerdennbsp;Kegel C, dien gy maaken moet uit zeernbsp;dun geflagen koper.

uitwerking.

Wanneer dat kleine Beeldje zal gezet zyn op een regtftandig fpringende ftraainbsp;waters, zal het op het water in evenwigt

OPMERKING.

Zo men op een dergelyken Waterfprong zet een bollen koperen bal van ��n duimnbsp;middellynsy en die zeer dm en ligtnbsp;(zie de derde Figuur van dezelfde Plaat')nbsp;zal by �er ook in evenwigt op blyven ennbsp;op zyn middelpunt draayen blyven, en betnbsp;�water rondom xywe oppervlakte verfpreUnbsp;den.

TWjEE-

VERMAAKLYKHEID.

J�^. gt;1/- yS/^ .\t/- .gt;1/ ..Nft^. nbsp;nbsp;nbsp;Nfc/ � gt;1/ � AA/ Nt/ 2^. .Nt/ -\t/, -Nt/ -Vjg. gt;1/- -\tg.

9f? '/V Iff /V ^ T' ^ ^ ^ nbsp;nbsp;nbsp;'�'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'�' '�' T' -V W �

Samenftelling van verfcheiden voaterloop-konjtige Stukken, die zeer aangenaams en , verfcbillende uitvoerkfeli voortbren.nbsp;gen.

Offchoon men tot hier toe zeer volmaakt heeft de konft om de Tuinen en Hoven te vercieren metver-fchillende Water- Werktuigen, die voornbsp;het groo^fte gedeelte op Waierfp rongennbsp;en Watervallen uitkomen, en welkennbsp;de alleraangenaamfte verfcheidenheid vannbsp;gezigten v��rtbrengen, nadien egter denbsp;natuur in een zekeren zin onuitputbaarnbsp;is in de gedaantens, die zy aan de lig-haamen geeven kan, zoo zyn �er buitennbsp;twyffel nog eene meenigte van middelennbsp;voorhanden , die nieuwe uitwerkingen

v��rtbrengen moeten, en �^ngs dien weg vergroocen het vermaak dat wy ontvangen van de wateren, die wy ons bezorgen kunnen. Die, waar van ik de be-fcbryving ga geeven , kunnen met geringe keften tbegepaft worden op die*nbsp;welken men reeds bezit, vermits mennbsp;flegts noodig heeft een van de hiernanbsp;beCefarevene Pypen of ftukken te voegen aan den voet der waterlprongeo�nbsp;die in kommens zyn. Men kan dezenbsp;ftukken ook in �t klein maaken om izenbsp;te plaatfen in Tuinhuizen en Vogel-kooyen, alwaar zy dezelfde uitwerkingnbsp;v��rtbrengen zullen, in welk geval mennbsp;flegts een kleine ontfangbak van waternbsp;noodig, heeft, op. eene eenigzins verheven plaats ftaande.

Laat een hollen Kloot of Bol A van _ koper of loot maaken van eene grootte, Fig. 4,�nbsp;die evenredig is aan de hoeveelheid Waters, die uit den Waterfprong, waarnbsp;aan gy dezeh Bol voegen wilt, voofc-XV. Deel, Nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;komta

IcoBit) en dooriioor denzelven met eene meenigte kleine gaten (*), die alle innbsp;de rigting der flraalen van dezen Bolnbsp;loopen; voeg �er aan een Pyp B vannbsp;zoodanige hoogte als gy vo�glyk zultnbsp;oordeelen, en neem in acht, dat dezelve infchroeven moet met het eind C,nbsp;in het eind van de Pyp van derzelvernbsp;kapje, waar uit de waterftraal fpringt.

Het Water, �t welk dezen Waterftraal maakt, zal zig door de gebeele binnenholte van den Bol verfpreiden,nbsp;en door alle de kleine gaten, die �er innbsp;gemaakt zyn, uitfpringen, volgens denbsp;rigting derzelver, en zal een Waterbolnbsp;voortbrengen zeer aangenaam om te zien.

(*) Zo de Waterftraal of het kapje van de Pyp, waar aan men dezen Bol voegen moet,nbsp;�eene opening heeft van ��n duim, zoo moe.nbsp;ten alle die gaten te famen maar zoo veel ofnbsp;z�lfs minder water doorlaaten als 'er doornbsp;die duims opening kan uitfpringen.

Laat een hollen Joodcn Kegel A C*)vt. IV. gieten, waar van de Cirkel, die hem^is-�*nbsp;tot Bafis dient, in zynen geheelen om-tjek met een fpleet open zy; laat dezenbsp;opening evenredig zyn aan den klompnbsp;Waters, die uit de Pyp, waar op dienbsp;ftuk moet ftaan, uitfpringen moet, tennbsp;einde het van alle zyde gelykelyk uit*nbsp;fpringen kan. Maak aan dezen Kegelnbsp;de Pyp B, die niet flegts moet dienennbsp;tot een fteunfel van den Bafls en hetnbsp;boveneind van dezen Kegel, maar di�nbsp;ook moet doorboord zyn met veele gaten in dat gedeelte van deze zelfdenbsp;Pyp, welk �er binnen in befloten is,nbsp;ten einde het water �er vryelyk en innbsp;eene genoegfaame hoeveelheid zou kun.nbsp;nen invloeyen. Laat deze Pyp doornbsp;middel van eene Schroef kunnen valtnbsp;gezet worden op die, waar op dezelvenbsp;moet geplaatft zyn.

(* ) Zyn As moet zyn een derde van dea ��ddellyn van zyne Bafu,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Het water met eetie groote fnelheid in het binneofte van dezen Kogel dringende, zal door de cirkelronde openingnbsp;uitfpringen, en eeil foort van Watervalnbsp;of Waterkoni voortbrengen hebbendenbsp;de gedaante van een halven Bol of Pad-

deftoel. Dit ftuk behoeft niet veel verheven te zyn boven de kom, waar uit de ftraal waters voortkomt.

Dit Jluk, zoodanig gemaakt zynde, dat men het ook omgekeerd plaatfen kan, zalnbsp;een JVaterfprong voortbrengen, di� de ge~nbsp;daante van een Regenfcberm hebben zal.

Men kan bp eene en dezelfde pyp, tnitJ dat zy water genoeg geeft, beide die Jluk-ken plaatfen, te weet en den omgekeerdennbsp;Kegel van boven j en den regten een weinig quot;er onder; als. dap zal dit jluk doornbsp;zyne verfcbeidenbeid een zeer fclmn gezigtnbsp;voor 't oog maaken.

rh-

Laat maaken twee holle zeer platte gedeeltens van eenen Kloot, ep plaats^*��nbsp;ze tegen elkanderen indiervoegen,dat�ernbsp;eene zeer naauwe cirkelronde openingnbsp;overblyve; voeg �er eene Pyp aan , dienbsp;het Water �er in kan brengen, en opnbsp;welke die twee gedeeltens van den Bolnbsp;regtftandig liaan; en laat deze Pyp metnbsp;een Schroef kunnen vaftgezet wordennbsp;op het eind van die, waar door de Wa-terftraal uit de kom opfpringt, op welke gy dit ftuk plaatfeu wilt.

Dit ftuk zal een Waterzon vormen, vooral zo men het zoodanig gemaaktnbsp;heeft, dat het water'er overvloedig inkomen en met fnelheid uiifpringen kan.

Men kan verfcbeident Jlukken van deze laatfle gedaante in eenen borizontaalen Fig. s. *nbsp;Jland boven een plaatfen , of eene pyp gt;

N 3

die door alien been gnat: dog dan moct in acbt neemen^ dat de benedenflennbsp;veel grooter van middellyn zyn moeten dannbsp;de bovenjten, die trapsgevoyze in groottenbsp;moeten verminderen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Laat een hollen Cirkel A maaken, die aan zyne randen eene zekere dikte heeftjnbsp;welken moeten doorboord zyn mee twaalfnbsp;tot vyftien fchuinfloopende of hellendenbsp;gaten, of gy maakt in den omtrek vaftnbsp;zoodanig een getal vankIeine,Pypjes('*)jnbsp;voeg �er, gelyk aan de voorige flukken,nbsp;eene Pyp aan, die �er water i�brengen jnbsp;en waar op die Cirkel vryelyk draaijeanbsp;kan.

(*) Op deze wyze zal hy ligter Zyn ea m�t meer gemak dfaayen. Men moet dit fiuknbsp;van blik maaken.

�lt

Als het water met fnelheid loopt naar de hellende gaten, die in dezen Cirkelnbsp;gemaakt zyn, of in de Pypjes die mennbsp;�er aan gevoegd heeft, zal de kragt;nbsp;die het oefFenen zal om �er uit te fprin-gen, dien Cirkel doen draaijen, en eenenbsp;uitwerking voortbrengen verfchillendenbsp;van die, welken men boven befchrevennbsp;heeft.

AANMERKING.

Het fchynt nutteloos te zyn om verder] uit te weiden in �ene befchryving van de orde en fchikking, die men gee-ven kan niet alleen aan de verfchillendenbsp;Stukken hier boven befchreven , njaarnbsp;ook aan die , w�lken men op de gelegdenbsp;gronden gemakkelyk uitdenken kan.nbsp;Men begrypt ligtelyk, dat men doornbsp;eene byzondere famenvoeging van dienbsp;verfchillende Waterfprongen allerhandenbsp;Rukken, pyrmiden en andere Figuureqnbsp;van Water vertoonen kan, die op dui-N 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zen-

zenderley wyzen verfchi lien kunnen Zoo heeft men ia onze tyden twee beroemde Konftwerkers C¹)� door Vuurfpron-gen , die kondig gefchikt en hellendenbsp;waren, uitwerkingen zien voortbrengen,nbsp;die zoo wel door hunne buitengewoonheid als d^^or hunne aangenaame ver-fcheidenheid al de waereld verwonderdnbsp;hebben. Men wil hier mede niet doennbsp;verftaan, dat het water dezelfde ver-fcheidenheid geeven kan; wel verre daarnbsp;van, niet alleen uit hoofde van de on-mogelykheid' van de verfchillende ge-daantens, die elkanderen opvolgenj, tenbsp;doen voortbrengen; maar ook omdatnbsp;Jiet op geenerley Jwyze nabootfen ka�nbsp;den leevendigen glans en fchictering vannbsp;JietVuur, nog alle de veranderingen,nbsp;waar voor de werktuigelyke Vuurkonftnbsp;het zelve vatbaar maakt. Z� �er tennbsp;ianzien van het Water eeni^ voordeelnbsp;;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plaats

VERMAAKLYKtlEID.

en noemt Areometers Vogtwee-gers alle verfchillende foorten van Werktuigen, waar van men zig bedient om te weeten , hoe veel eenignbsp;Vogt zwaarder of ligter is dan een ander Vogt onder dezelfde uitgebreidheid.nbsp;�m dezelven te maaken, zoo neem eennbsp;glazen Fles van twee duimen middel-lyns, die een langen en naauwen halsnbsp;heeft; plak �er op een kleine reep papiernbsp;verdeeld met verscheiden lynen (¹);nbsp;weeg deze Fles naauwkeurig , en vul

dezelve, tot op de hoogte van eeiie di�r verdeelingen , met cen van de tweenbsp;Vogten, van welken gy de zwaarte ver-gelyben wilt; weeg dezelve ten tweedenbsp;tnaale; giet �er dan dit eerfte Vogt uit,nbsp;en doe �er het andere in, in acht nee-mende dat gy dit juift tot dezelfdenbsp;hoogte �er in giet; weeg het op dezelfde wyze; trek van deze twee gewigtennbsp;het gewigt der Fles af, en vergelyk zenbsp;met elkanderen.

V O 0 RB E E'VD.

Blyft voor de zwaarte van het tweede Vogt onder eene gelyke uitge-�)reidheid als het eerfte. 678

Waar uit volgt, dat de opzigtelyke of de betrekkelyke zwaarte van het eer-lle Vogt tot die van het tweede is als 690

tot �/8, of �t gene het zelfde is, als 116 tot 113. Men kan door dit middelnbsp;kennen het verfchil, dat �er is tusfchennbsp;alle Vogten, ep by gevolg welk waternbsp;het ligtfte en welk liet zwaarfte is; kunnende dezen Regel zonder onderfcheidnbsp;pp alle Vloeyftoffen �oegepaft worden.

VERMAAKLYKHEID.

Neem een glazen Flesje lang zes of zeven duimen en van zeven ofnbsp;agt linien middellyns; doe �er eerft wacnbsp;grof geftampc emailjeerfel �f glas in;nbsp;daarna oly vanWynfteen door fm�ldngnbsp;gemaakt; dan Aftrekfel of Tindtuur vannbsp;Wynfteenzoutj-en eindelyk overgehaal-den Steenoly.^.

�jS V�RMAAKLYKHEDEIT: aigtelyke i^waarte zynde, zullen, wanneer men ze onder een roert en vervolgens een oogenblik fill- liaan Iaat, allenbsp;weder geheel van elkanderen fcheiden,nbsp;en 5ed�r derzelver zal boven op een ander dry ven naar zynen trap van ligtbeid;nbsp;het Glas,- dat-op den grond zinkt, verbeeldt 4? aarde , die cacuurlyk de laag-Ite plaats beflaat; de Oly van Wynfteen,nbsp;die het Water vertoont, zal de tweedenbsp;plaats befltan ; het Aftrekfel van Wyn-fleen-Zout, �t welk op dit dryven zal,nbsp;verbeeldt de lugt, en de Steen-Oly,nbsp;die veel ^^ter is eo zig boven op allenbsp;plaatft, jvertoont het Vuur, dat het ligt-�e van alle de Hoofdftoffen is, en ge-VQlglyk de hoogfte plaats ia 'C Flesje bezetten raoejt.

VYF-

VERMAAKLYKHEID,

�ff�e Fles met �voyn gevuld geheel onder gedompeld zynde in een Vat met vaater, te maaken dat die njoyn geheel uit de Flesnbsp;loopt, op bet �Boater dtyft^ en dat denbsp;Pies gevuld voord net bet voater f �t veelknbsp;in dat Vat is.

BEREIDING.

Neem eene Fles AB, waar van de ^ hals zeer naauw is en eenFig*.nbsp;glazen-Vat CD, dat ��n'of twee duimen hooger is dan die Fles; neem verder

f*) De opening van den hals dezer Eles liioet niet meet dan van twee liuiea middel'nbsp;lyns zyn.

Zo men deze Fles, geheel met wyn gevuld, plaatst in het Vat C D insgelyksnbsp;gevuld met water, zoodanig dat het

water �er hopger in zy dan de mond van de Fles, zal men terftond den wynnbsp;uit;, dien mond . zien uitkomen en zignbsp;ppheffen in de gedaante van een kleinennbsp;kolom op de oppervlakte van het water; men zal ter zelver tyd het waternbsp;zig zien plaatfen op den bodem dernbsp;Fles en d� plaats van den wyn inneemen.nbsp;Deze verplaaC�Dg ontftaat daar uit, datnbsp;de deelen' van het water zwaarder zyn-de dan die van den wyn, in de Flesnbsp;indringende , als dan de deeltjes vannbsp;defa wyn, die ligter zyn , opligten ennbsp;Verplaatfen , en dus noodzaaken om na-tuurlyk tot boven de oppervlakte vannbsp;her water op te klimmen. Deze zelfdenbsp;uitwerking heeft plaats, met ver-,

Het is het zelfde, indien men die Fics, in plaats van met wyn, met water vult, en men dan dezelfde dompeltnbsp;in een glas vol rooden wyn; de wynnbsp;klimt op in de Fles en het water daaltnbsp;�er in neder en zet zig op den bodemnbsp;van het Glas.

vermaaklykheid.

^en Fles �voaar uit bet Water van onderen terjlond uitloopt , zoodra men de kurk 'er aftrekt.

aat een blikk� Fles AB maaken van twee of drie duimen middellynsnbsp;en vyf of zes duimen hoog, de openingnbsp;van wier mond maar zy van drie linien;nbsp;maak in derzelver bodem eene grootenbsp;meenigtc kleine gaatjes niet grooter dannbsp;dat �et eene naainaalde door kan.

Indi�n men deze Fles, met derzelver mond open, in water gedompeld en opnbsp;deze wyze gevuld , e;n vervolgens geflopt heeft, en dan uit het water haalt,nbsp;zal het water, dat. �er ift is, %r niet

uitloopcD; maar zoodra men de kurk �er aftrekt, zal het water ter�ond door denbsp;kleine gaatjes, die in den bodem gemaakt zyn, uitjoopen.

OPMERKING.

Zo de gaatjes, in den bodem dezer Fles gemaakt, grooter waren, dan van tvdeenbsp;linien middellyns, of te groot in getal waren , zou bet Water, fcboon de Fles geflopt ware, �er uitloopen, vermits de lugt,nbsp;die van rondfomme de Fles drukt, als dannbsp;gelegenheid zou hebben om �er in te dringen.

Men doet een ten naajlen by dergelyk Konjtje met een bierglas , by voorbeeld,nbsp;dat men met Water vult, en waar op mennbsp;een Jiuk papier legt�, men keert bet glasnbsp;om, drukkende met de blind Jlyf op dat papier, waarna men de hand wegneemt, ennbsp;bet water blyft �er in hangen.

VERMAAKLYKHEID.

aat een blik Vat ABC maaken van vier duimen middellyns ennbsp;vyf duimen hoog, en laat het van boven gefloten zyni laat; in desZelfs Bodem A B foldeeren de Pyp D E vannbsp;tien duimen lengte en een halven duimnbsp;middellyns; en laat deze pyp aan beidenbsp;einden open zyn; laat in denzelfden Bodem A B vaft maaken vyf of zes kleinenbsp;Pypjes F waar door het Water, dat innbsp;dit Vat is,,langfaam kan uitloopen, ennbsp;laaten dezelven van anderhalve linienbsp;middellyns zyn.

Laat dit Vat geplaatft worden op een foort van blikke fchoiel of bekken, �tnbsp;welk in zyn middelpunt een gat heeftnbsp;van twee of drie linien middellyns; laatnbsp;onder aan de Pyp D E eenige Schoorennbsp;of Voetjes maaken om dat vat op ditnbsp;Bekken te doen ruften, en neem naauw-keurig in acht, dat de opening D vannbsp;de Pyp D E maar drie of vier linien af-ftandig moet zyn van het gat, dat innbsp;het Bekken G H is; neem ook een andere Schotel, waar op gy het boven be-fchreven ftuk geheel plaatft, zoo egternbsp;dat het �er niet vaft op ftaat.

Nadiende kleine Buisjes, die aan den Bodem van het Vat ABC zyn, meernbsp;water laaten uitloopen, dan �er in den-zelven tyd gaan kan door het gat in hetnbsp;Bekken G H, zoo hoopt het water innbsp;het zelve op, en zoodra het de onderftenbsp;Opening van de Pyp DE bedekt, zoonbsp;belet het dat �er geene nieuwe lugt kannbsp;O 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ga3�

gaan in het Vat ABB, en doet als dan een oogenblik daarna het water ophouden uit de kleine Pypjes uit te loopen;nbsp;dit water , bevat in het Bekken G H ,nbsp;Voortgaande uit te loopen, word laagernbsp;e'n maakt dat de onderfte Opening vannbsp;de Pyp D E weer vry word, alwaarnbsp;dan de lugt ingaande, het water dat innbsp;het Vat ABC bevat is, op nieuws doornbsp;d� kleine pypjes doet uitvloeijen; ennbsp;deze beurtlingfche uitvloeijing houdtnbsp;aan, zoo lang �er water in is.

KONSTSTUKJE.

Dewyl het gemakkelyk is uit de hoogte van het Water, dat innbsp;het Bekken is, het tydftip te zien, wanneer die kleine pypjes moeten ophouden t� loopen, als ook dat, wanneernbsp;het water �er weer op nieuw uit moetnbsp;loopen, kan men voorgeeven, dat deze

Pon-

VERMAAKLYKHEID.

Een Werktuig om te voeeten . hoe veel Water �er , geduurende een regenbui of Jiorm ,nbsp;in eene bepaalde ruimte valt.

aat een blik Bekken AB maaken van twintig duimen midde�yns,nbsp;en waar van de opftaande randen tweenbsp;duimen hoog zyn; maak in zyn middelpunt C vafl: een glazen Pyp van tweenbsp;duimen middellyns binnenwerks en ��nnbsp;voet lang; laat dezelve van onderennbsp;naauwkeurig gedopt zyn; Iaat het allesnbsp;ruften op vier blikke pootjes, zoo alsnbsp;de Figuur aanwyft.

derzelvers lengte een reep wit papier naauwkeurig verdeeld in honderd- vieren- veertig linien.

UITWERKING.

Nadien de ruimte van het Bekken tot die van de Pyp, volgens de maat dienbsp;men �er aan gegeeven heeft/, in eene reden is als ��n tot honderd, zoo volgtnbsp;dat zo �er in dat Bekken, aan den regennbsp;of ftortregen bloot gefteld gaweeft zyn-de, eene linie water gevallen is, en ditnbsp;water geheel in de Pyp gelopen is^nbsp;het in dezelve zal opgeklommen zyn totnbsp;de hoogte van agt duimen en vier linien,nbsp;en gevolglyk dat men ligtclyk zal kunnen zien uit de hoogte van het water innbsp;de Pyp bevat (die door het verdeeldenbsp;papier aangewezen word) hoe veel waternbsp;geduurende den regen of een flort-regen gevallen is. Men kan zelfs, laaiende dat Bekken in de opene lugt aannbsp;den regen bloot ftaan, weeten hoeveelnbsp;water �er in ��n jaar gevallen is, mitsnbsp;dat men zorg draagt van terftond, alsnbsp;O 5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de

de regen ophoudt, het Water �er uit te neemen, en telkens op te fchryven denbsp;hoogte, tot welke het in de Pyp gekomen is: moetende de uitkomft van allenbsp;diehoogtens, verdeeld door honderd, hetnbsp;getal geeven van de linien Waters, ge-duurende dat waargenomen jaar gevallen.

Wanneer deze laatile Waarneeming naauwkeurig gedaan is op verfcheidennbsp;plaatzen en geduurende hetzelfde jaar,kannbsp;men gemakkelyk door eene eenvoudigenbsp;rekening van vergelyking, vry juift kennen de hoeveelheid Waters, die�er overnbsp;de geheele oppervlakte van den Aard�'nbsp;kloot in ��n jaar vallen kan�

VERMAAKLYKHEDEN

L U G T.

De Lugt is wezenlyk eene vloey-ftof en doorfchynende^ beftaan-* de uit veerfcragtige, oneindig buigbaare en van een gefcheiden deeltjes veripreidnbsp;in bet binnenlle en over de geheele oppervlakte der Aarde. Deze Hoofdftofnbsp;is veel ligter dan hei Water, bevattendenbsp;maar z��r weinig ftoffelykheid ondernbsp;cene zeer groote uitgebreidheid. Haarenbsp;Veerkragt maakt haar vatbaar voor verdikking en uitzetting. Zy is doorzigt-

baar

baar in weerwil van haare dikte, omdat alle die deelen in eene geduurige bewee-ging zynde, haar het vermogen verfchaf-fen om van alle zyden aan de lichtftraa-len, die van de verlichte voorwerpennbsp;afkomen , doorgang te geeven.

De Lugt verdikt zig of laat zig in een dringen , wanneer die deeltjes beflotennbsp;zyn in een lighaam, dat hen peril, ennbsp;zy word dus tot eene mindere uitgebreidnbsp;gebragt (*); zy zet zig integendeel uitnbsp;of verylt zig, als men het lighaam, datnbsp;hen dus drukte wegneemt; en deze uitzetting gefchiedt met zoo veel grooternbsp;kragt, hoe zy tot minder uitgebreidheidnbsp;gebragt geweeft is. Deze Veerkragtnbsp;der Lugt is oorzaak dat zy beftendig 'nbsp;vloeibaar blyft; zo zy famen drukbaarnbsp;was zonder veerkragtig te zyn, zoudennbsp;haare deelen , tot de uitterfte nabyheidnbsp;kunnende gebragt worden, en vaft lig-haatn maaken.

De Lugc is buiten tegenfpraak het ligtfte van alle de lighaamen, zo mennbsp;het Vuur uitzondert; maar zy is daarom niet minder onderworpen aan de alge-meene wet, die de lighaamen doet neigennbsp;naar het middelpunt der Aardenbsp;Hoe vloeibaar de Lugt ook zy, zynbsp;kan egter niet door zekere lighaamennbsp;heen gaan, daar het Water gemakkelyknbsp;doorgaat, buiten twyfFel omdat haarenbsp;deeltjes van eene geheel andere gedaantenbsp;zyn , of dat zy grooter zyn dan die vannbsp;het Water.

�t Is ook door middel van de Lugt, dat het geluid tot onze ooren komt;nbsp;de trilling of de fchudding der vreemdenbsp;lighaamen veroorzaakt in de Lugt eennbsp;foort van golvende beweeging eenigzin¹

De proeven, die men met de Luchtpomp op de lucht doet, bewyzen haare zwaarte beter , dan alles wat men over ditnbsp;onderwerp zeggen kan.

gcjyk aan dc golfjes die men in een flil wacer ziet geboren worden, als men �ernbsp;een fteen in werpt. Zo het oor ver afnbsp;is van het geluidgeevend lighaam , doetnbsp;het geluid zig roet minder kragt hoernbsp;ren, nadien die golvingen te groote uitge-ilrektheid hebben in reden van den af-lland, waar in zy zyn van het middelpunt hunner beweeginge. �t Is ook doornbsp;deze zelfde oorzaak, dat het geluid minnbsp;of meer tyd befteedt om tot ons te komen. Wanneer de golvingen fneller ennbsp;leevendiger zyn, br�ngen zy een klaarnbsp;en fcherp geluid voort; als zy mindernbsp;fnel in denzelfden tyd elkander opvolgen, zoo is integendeel het geluid zeernbsp;zwaar; waar uit volgt, dat de verfchil-lende langheid of graad van fpanningnbsp;van alle de geluidgeevende lighaamennbsp;hunne geluiden doen verfchillen, ennbsp;alle de Toonen door het onderfcheidnbsp;der golvingen of trillingen voortbren*nbsp;gen, wordende de Lugtals dan op eenenbsp;verlchillende wyze bewogen. De andere

VERMAAKLYKHEID.

Laat een koper Vat A maaken, dat fterk is en van zoodanige gedaantenbsp;als gy voeglyk oordeelt ; waar in gynbsp;moet laaten foudeeren eene Pyp BEnbsp;van het zelfde metaal; voeg �er eennbsp;Kraan H met een fleutel aan, die �ernbsp;wel in fluit, opdat 'er de Lugt op gee-nerhande wyze uit gaan kan ; en laatnbsp;de Pyp B H nedergaan tot op den bodem van het Vat, Zonder �er egter aannbsp;te raaken; laat �er ten dien einde eenenbsp;kleine holte in den bodem zyn. Laatnbsp;�er daarenboven eene andere Pyp zyn,nbsp;doorboord aan haar eind G van eennbsp;fclein gaatje, en aan het andere eind met

eei

een Schroef fluitende in de opening van de Pyp B E. Dat Vat dus toegefteldnbsp;zynde, zoo bedien U van eene grootenbsp;Spuit, open de Pyp BE doormiddelnbsp;van haaren Sleutel, en breng de Lugtnbsp;binnen in het Vat; fluit terfliond denbsp;Pyp door den Sleutel toe te draaijen,nbsp;en doet �er de Spuit op nieuw aan, den-zelven indrukkende ten einde de Lugtnbsp;niet uit het Vat gaan kan; open de Kraannbsp;en breng �er nieuwe Lugt in ; herhaalnbsp;deze bewerking tot dat �er de Lugt e�nrnbsp;weinig in verdikt zy; doe die zelfdenbsp;Spuit vervolgens vol met Water, ennbsp;laat het loopen in dat Vat, ceemendenbsp;dezelfde voorzorgen , die gy omtrentnbsp;de Lugt gebruikt hebt, geduurig diein-fpuiting herhaalende , totdat �er vol-ftrekt niet meer in kan ; fluit dan denbsp;Kraan.

De vaardigheid en de kragt, waar mede de Lugt, die boven het Water is,nbsp;zig uitzet, drukt hetzelve naar den bo'nbsp;IV. Deel, Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dera�

dem, sn noodzaakt het, als men de Kraan opent, met fnelheid uit te fpringennbsp;door de opening G van de Pyp, dienbsp;men gezet heeft op de Pyp B E, en ditnbsp;water fpringt zeer hoog , vooral zonbsp;men de Lugt, in dat Vat befloten, zeernbsp;fterk famengedrukt heeft. Deze Wa*nbsp;terfproDg word langfaamerhand laager,nbsp;naar maate, dat de Lugt, die het waternbsp;noodzaakt uit te fpringen, meerdernbsp;ruimte beflaat, en hy houdt geheel op,nbsp;als de Lugt dezelfde uitgebreidheid heeft,nbsp;die zy had , voordat zy famengedruktnbsp;werd, vermits zy als dan met de bui-tenlugt in evenwigt is.

VERMAAKLYKHEID.

van omtrent zes duimen hoogte, ?� lengte en breedte, bedekt van boven innbsp;AB van een dun plankje, in welks midden een gat zyn moet, om �er het eindnbsp;der Pyp van het volgende ftuk door tenbsp;laaten uitkomen.

Dit ftuk E is een foort van hollen koperen Cilynder van drie of vier duimea middellyns, en bedekt aan zyne tweenbsp;einden F en G van twee kapjes van hetnbsp;zelfde metaal, die �er naauwkenrig aannbsp;moeten gefoldeerd zyn.: Aan den leantnbsp;F is eene kopere Pyp H, die �er medenbsp;aan gefoldeerd is; deze Pyp moet om-;

tr^Dt van vyf linien reiddellyns, en naar haare lengte doorboord zyn met eennbsp;gat van drie linien middellyns. Ooknbsp;moet zy dwarsch doorboord zyn metnbsp;een gat van drie of vier linien middellyns om �er in te plaatfen de Kraan I;nbsp;van welke de Sleutel komt tot buitennbsp;aan den wand van een der zyplankjesnbsp;'van dit Kasje; daarenboven moet dezenbsp;Kraan doorboord zyn naar de dwarschtenbsp;met een gat van ��ne linie middellynsnbsp;om, als zy gedraaid word , de Lugt uitnbsp;telaaten, welke in den Cylinder moetnbsp;famengedrukt zyn op die wyze, als iknbsp;gaa verklaaren.

Om die Lugt famen te drukken, moet men aan eene der zyden van den Ci-lynder voegen en foldeeren eene koperen Spuit of Perspomp die �er in uitkomt , en die aan den kant M een kleinnbsp;leder klepje Hebben moet; waar by �ernbsp;aan het eind N van den zuiger van deze Pomp nog een ander klepje zynnbsp;moet.

maakt is zoodanig, dat men, met den zuiger beunlings op en neer te trekken,nbsp;flerk genoeg famendrukken kan de Lugt,nbsp;die men door dit middel in den Cilyndernbsp;brengt; dan maakt men naauwkeurig opnbsp;het eind F van de Pyp H vaft hetnbsp;Boompje O, waarvan hier het Samen-ftel volgt.

Dit Boompje beftaat uit vier of vyf kleine zeer dunne kopere Takjes P, Qnbsp;R en S, die uit den Stam O voortfprui-ten, zyndevan binnen hol over hunnenbsp;gantfche lengte, ten einde de Lugt,nbsp;die door den Stam inkomen moet, �ernbsp;in en door derzelver uiteindens uit gaannbsp;kan. Men moet aan deze Takjes nognbsp;andere kleindere Takjes maaken met koperdraad en alles verderen met bladerennbsp;van een Oranjeboom gemaakt van par-kement, en die volmaakt natuurlyknbsp;fchynen moeten.

Het uiteinde van ieder dier holle Takjes m.oet open zyn eenigzins als een tregter, ten einde zy zouden kunnennbsp;bevatten kleine ftukjes van zeer fyn ie--P 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;der.

der, die als'de Lugt hen uit die kleine buisjes doet uickomen , de gedaantenbsp;moeten angeemen van een kleinen Oranjeappel: ook moeten die kleine Iederenbsp;Lolletjes weder kunnen te rug gaan innbsp;hunne buisjes, aan den buitenften rand.nbsp;.van welken zy moeten valt gebondennbsp;zyn mee een weinig zyde i en het isnbsp;daarenboven noodzaakelyk , dat zy �ernbsp;de opening van niet geheel vervullen,nbsp;ten einde men �er nog zoude kunnennbsp;infteeken de knopjes van Oranjebloes-fems , die reeds open zyn.

De Stam van dit Boompje moet naauw-keurig fluiten in het boveneind van de Pyp H , op dat �er de Lugt niet doornbsp;uit zou kunnen gaan, en men moet den-zelvea kunnen uitneemen , als men hetnbsp;noodig oordeelt. Men moet vooralnbsp;bezorgt zyn, om de Takjes en de Appeltjes met hunne natuurlyke kleur tenbsp;/childeren , �m de begoocheling zoonbsp;veel grooter te maaken. Men zet overnbsp;alles heen een glaze Kas, ten einde zy,nbsp;voor wie men dit konftje doet, �er nietnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sou=

zouden kunnen aanraaken, en zig ver-beelden dat het een natuurlyke Oranjeboompje , is; waar toe hec ook nood-zaakelyk is, dat men het bovenfte Plankje van �t Kasje, daar die Stam door uit-komt, met aarde beftrooije.

Als men dit konftje wil in �t werk Hellen, neemt men het Oranjeboompj�nbsp;uit de Pyp, waar op het ftaat, en mennbsp;drukt , met een klein ft�kje, dat aannbsp;zyn eind rond is, de kleine Iedere Bolletjes in de opening van ieder der Takjes, en men fteekt in de ledige plaats,nbsp;die men�er in overgeiaten heeft, kleinenbsp;opene knopjes van Orapjebloesfems,nbsp;zoodanig dat men dezelven op geencr-]ey wyze bemerken kan (*); men zetnbsp;vervolgens dat Boompje op de Pyp H.

C') Men moet te meer het uiteinde der Takjes met kleine blaadjes vercieren om datnbsp;gedeelte, T welk een weinig grootcr is dannbsp;te bedekken en te vermom-

Deze eerfte bereiding volbragt zyn; de, zoo fluic men de Kraan, en mennbsp;doet door de kledne Perspomp lugesnbsp;genoeg in den Cilynder E gaan.

Men zet dit Oranje-boompje, in zyne Kas ftaande en met zyn glazen kap be-dekt, op de tafel, en men doet opmer.nbsp;ken, dat bet in den ftaat, waar in hetnbsp;is, nog bloesferas nog vrugten heeft,nbsp;en men zegt dat men het zelve terftondnbsp;bloesfems en vrugten zal doen draagen;nbsp;tot dat einde draait men de Kraannbsp;om ( * ) , en de Aanfehouwers zien ,nbsp;tot hunne groote verwondering , denbsp;bloesfems 'er aankomen en op het vallennbsp;van dezen de vrugten volgen.,

(?) Men kan de Kraan van binnen ver-bergen , ten einde men niet zien kan het middel, waar van men zig bedient om datnbsp;Boompje bloesfems en vrugten te doen v��rtbrengen.

OPMERKING.

Men kan, zo men lt;wil, dit Konjlje op eene andere nxoyze uitvoeren, zettende , innbsp;plaatje van den Cilynder, die in bet Kasjenbsp;bejloten is, een Windbal (Eolipila') �er in,nbsp;voaar onder men dan plaatjt een Komfoor,nbsp;onder v.oor�wendjel van die uitwerking doornbsp;hitte voort te brengen; de Lugt, die innbsp;den Windbal bevat is, door de hitte uit-zettende, zal als dan dezelfde uitwerkingnbsp;voortbrengen, wanneer men de Kraannbsp;opent.

VERMAAKLYKHEID.

Pr-, VI.

pig. �-

Dit Roer bellaat uh twee meiaale Loopen, de eene in de anderennbsp;geplaatft, zoodanig dat �er tusfchennbsp;beiden eene wel beflotene ruimte overnbsp;blyve. Naar den kant B van de Kolfnbsp;moet �er in geplaatft zyn een kleinenbsp;Perspomp C, voorzien van een Klep Dnbsp;om te beletten , dat de Lugt, welkenbsp;uien �er door dat middel inbrengt, �ernbsp;niet weder uitga, wanneer men den Zuiger te rug trekt- Daar moet nog eennbsp;Klep E zyn aan �t eind van de Loop,nbsp;dat aan den kant van de agterfte

Schroef is; deze Klep kan geopend en op-geligt worden door middel van een Trekker of Haan, als men de Lugc,nbsp;die zoo in de ruimte, welke die Loopnbsp;omringt als in de Kolf, befloten is, doornbsp;dezeXoop wil doen uitkomen.

UITWERKING.

Wanneer men dat Wind - Roer door middel van zyne Perspomp fterk metnbsp;Lugt gevuld heefc, wanneer men daarnanbsp;in de' Loop naar den kant F een kogelnbsp;doet, die �er naauwkeurig in paft, ennbsp;men vervolgens drukt op den Haan G,nbsp;zoo doet de famengedrukte Lugt geweld om uit te fnappen, en dan eenenbsp;opening in de binnenwaartfche Loopnbsp;vindende, dryfc zy dien kogel metnbsp;zoodanig een geweld uit, dat hy innbsp;ftaat is om op den afftand van dertignbsp;fchreden door een middelmaatig dikkennbsp;Plank heen te gaan. Pit geweld ge-fchiedt zonder flag en met een geluid zeernbsp;veel zwakker dan de fehoot van een al-Jerkleinfte laading met buskruid.

OP-

OPMERKING.

Men moet bedagt zyn, dat men terjlond den vinger te rug trekt ^ zoodra men dennbsp;Hadn overgehaald beeft ^ opdat de Klepnbsp;aanftonds weder fluiten zou, en men dusnbsp;herbaalde reizen agter een zou kunnennbsp;fcbietm, zonder dat men genoodzaakt isnbsp;weder nieuwe Lugt in het Wind-Roer te

(*) Men maakt thans die Wind Roeren zoo net en beknopt dat zy met een Yoornbsp;een Rotting of Wanddftok dienen.

twee-

VERMAAKLYKHEID.

De Blaas - Rottingen zyn een foort van Rottingen of WandelRokken,nbsp;drie of vier voeten lang, hol van binnen naar hunne gantfche lengte met eennbsp;gat van drie of vier linien iniddellyns.nbsp;Men doet �er in kleine pyltjes van tweenbsp;duimen lengte, voorzien van een kleinnbsp;Rukje leder van dezelfde middellynnbsp;als dat gat, die dan, wanneer men innbsp;die Rotting met kragt blaatft, �er uitvliegen tot op vyftig fchreden afftand.nbsp;Men fchiet 'er ook zeer ver mede erwten of kleine kley-balletjes, waar medenbsp;men Vogels kan dood fchieten.

VERMAAKLYKHEID.

Fontein van Hero.

Maak twee blikke Cilynders A en B van zoodanige grootte als gynbsp;voeglyk zult oordeelen; by voorbeeldnbsp;van vyf of zes duimen wydte en evennbsp;zoo veel hoogte ; laaten zy van allezydenbsp;naauwkeurig gefoldeerd zyn; en laat denbsp;Cilynder A een opftaande hoi gebogennbsp;rand hebben van anderhalven duim hoogte, zoodanig dat hy een foort van bekken maake. Soldeer in �t midden vannbsp;dit Bekken eene Pyp, die tot op dennbsp;binnenften bodem van den Cilynder A

gaat, en laat dezelve wyd zyn een hal-' ven duim middellyns; neem een fpitsnbsp;toeloopende Pyp F, doorboord van eennbsp;of meer kleine gaten, en Iaat deze naauw-fceurig fluiten in de Pyp DE.

Vereenig die twee Cilynders door twee bquot;!ikke regt opftaande Buifen, vannbsp;drie vierde duim middellyns; neem innbsp;acht dat zy moeten gefoideerd zyn opnbsp;die plaacfen, daar zy in die twee Cilynders icgaan, en dat die GH daarenboven moet gefoideerd zyn in G, en opennbsp;zyn naar den bovenkant van het Dekfel,nbsp;zoo als ook naar den binnenften bodemnbsp;van den Cilynder B; de Buis IL moetnbsp;naar beiden de bovenbinnenkanten vannbsp;die twee Cilynders open zyn, gelyk uitnbsp;de befchouwing van de Figuur iligte-lyk te zien is.

Indien men , het Pypje F �er afgeno-m�n hebbende, door de Pyp DE ingiet eene genoegfaame hoeveelheid Waters

om den Cilynder A tot op' twee derde te vullen, en �er dan dat Pypje wedernbsp;op zet; Indien tnen vervolgens het Bekken C met water vult, zal dit Water,nbsp;loopende door de Buis GH, gaan innbsp;den Cilynder B, en nadien het zwaarder dan de Lugt is, zal het dezelve fa'nbsp;mendrukken, en deze drukking voortgaande door de Buis JL tot de Lugt,nbsp;die in den Cilynder A bevat is, zal opnbsp;de oppervlakte van het water, dat �ernbsp;in is, drukken, en het zelve noodzaa.nbsp;ken by wyze van een Waterfprong uitnbsp;te fpringen door de Pyp CD en hetnbsp;Pypje F dat �er op (laat, voorzien vannbsp;��n of meer gaten, zo men een Water-fchoof voortbrengen wil.

Het Water, dat 'er uitfpringt, dient om bet Water in bet Bekken, �waarop bet valt,nbsp;te onderhouden�, en men baalt bet Water,nbsp;bevat in den Cilynder B 'er uit, door middel

van eene Pypf die �er onder aan ge^ flaatjtf en �voaar in een Kraan is. Belangendenbsp;bet water y dat in den Cilynder A bevatnbsp;is, dit/pringt �er geheel uit door de Pypnbsp;de, zo deze Cilynder kleinder is dan denbsp;Oilynder B,

iV. Deke

VERMA AKLYKtl�ID.

Teem een blik of koper Vat ABCD, van zoodanige gedaante als gynbsp;beft oordeelt; laat �er op zyn 'een Dek-fel A B, in welk moet gevoegd zyn eenenbsp;Windbol E van het zelfde Metaal, ternbsp;grootte als de gedaante van eene Peer,nbsp;en laat deszelfs ftaart, die omgebogennbsp;moet zyn, gaan door dat Dekfel, heb-* bende, daar hy �er ingaat, drie of viernbsp;linien middellyns; laat �er opgefchroefdnbsp;worden de Pyp F, die met een aller-kleinft gaatje moet doorboord zyn; ooknbsp;moet �er dwarsch door heen gaan eennbsp;klein Kraantje. Giet in dezen Windbolnbsp;een weinig Brandewyn-Geeft, doe hetnbsp;� *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tat

De Lugt , die in den Windbol is, door de warmte van het water uitgezetnbsp;wordende, drukt op de oppervlakte vannbsp;den Wyngeeft, en noodzaakt denzelvennbsp;door het, gaatje van de Pyp uit tenbsp;fpringeni waar uit volgt dat, indiennbsp;men denzelven laat heet worden, voordat men de Kraan opent, en men �ernbsp;dan de vlam van cene kaars byhoudt,nbsp;de ftraat deszelfs vlam vauen zal, ennbsp;dus eenen voor het gezigt zeer aange-naamen Vuurflraal v��rtbrengen, die ee-rnbsp;nigen tyd lang aanhouden zal, vooralnbsp;zo het gaatje in het Spuitpypje zeernbsp;naauw is.

OPMERKING.

Men kan dit Jiuk veel grooter maaken, en 'er alsdan op plaatfen alle die verfcbil-lendeJl�kken, waar van boven in de twee-en- veert igjte f^ermaaklykbeid dg befcbry-Qznbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'9ins^

244 Vermaaklykhedeit ving gss^^�oenis^vtitsdat men inacht neevuinbsp;4at de openingen, waar door bet vogt meetnbsp;uitfpringen , zeer klein zyn , en dat denbsp;Windbal veel grooter zy, en dus meernbsp;Wyngeeji bevatten kan, Zo men, met eennbsp;zeer fyne Zeef op die Vuurjtraaien, Tzer-vylfel Jlrooit, zal bet aan brand vliegen^nbsp;en volmaakt de uitvoerking en febittering

VERMAAKLYKHEID.

Een Vogtmeter (Hygrometer) door middel van melken men zigtbaar kan kennen d�nbsp;verfcbillende graaden van de droogheidnbsp;of vogtigbeid der Lug't.

eera een vierkanten Plank ABCD, Pr,. vi. op wiens kanten gy ter deeg moetnbsp;vafl: maaken vier drooge houce regels,nbsp;van omtrent eenen halven duim dikte,nbsp;om hem te beletten van door de vog-tigheid der Lugt te veel uit te zetten;nbsp;maak op dezen plank en aan de zyde,nbsp;daar gy die vier regels gemaakt hebt,

Vaft de agt fchyfjes C, over; welken gy agtervolglyk moet doen gaan een kleinenbsp;Snaarekoord ter dikte van een Qinnt ofnbsp;de fynfte Snaar van een Viool ,� maaknbsp;het zelve vafl: met zyn eene eind in Enbsp;Q 3 �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en

en met het andere in F, te weeten aan het eind van de ftaale Veer G, die vrynbsp;fterk zyn moet'om dat Koord wel tenbsp;fpannen. Maak ook aan deze Veer denbsp;Schroef I om dezelve meer of mindernbsp;kragt van fpanning te kunnen geeven.

Plaats op dit Koord, ter plaatfe daar het over het middelpunt van het Plankjenbsp;gaat, een kleine koperen kam van ��nnbsp;duim lengte en hebbende van twintignbsp;tot vyf- en- twintig tanden; plaats in �tnbsp;midden van een plankje een Rondfelnbsp;van vyftien tanden, waar in die kamnbsp;vat, en waar van het ftyltje , onder-fteund van de eene zyde door een kopernbsp;Schoortje, doorbet plankje heen gaat.

Maak eene Naaide A valt op dat fiylt-je aan de andere zyde van �t plankje, svaar op gy trekken moet een Cirkel ofnbsp;Wyzcrplaat, die gy zoo moet verdee-l�h als de Figuur aanwyft; bedek metnbsp;linnen of eenige flof de zy van hetnbsp;plankje, op welke gy het Koord en denbsp;Schyfjes vaft gemaakt hebt, en zet hetnbsp;�uk regtfcandig op zynen voet.

UITWERKING.

Nadien de drqogte der Lugt de Snaar die byna zes meten lang �, aarmerkelyk.nbsp;doet inkrimpen, of vexkorten en baare vog.nbsp;tigheid dezelm toelaat zig te verlengennbsp;door middel van de Veer , die dezelve ge-fpannen houdt ^ zoo volgt 'er uit dat denbsp;^TqiB in droog voeder op~ en in nat voedernbsp;neergetrokken voord, en dit min of meer.nbsp;naar de verfcb�lende graaden van droogtenbsp;of vogtigbeid ', maar nadien de Kam nietnbsp;kan bevoeegen zonder tevens het Rondfel,nbsp;�waar in hy vat, te doen rond gaan, zoonbsp;�wyjl dan de Naaide, die op deszelfs fpilnbsp;draait, die graaden aan op de verdeelingeo,nbsp;van de Wyzerplaat.

UITWERKING.

Om dezen Fcgtmeter te regelen, of op eenevajle maat te zetten, moet men den-zelven by zeer droog voeder aan de lugtnbsp;bloot Jlellen, en dan de Naaide zetten opnbsp;eenige plaats van de IFy^erplaat, die mennbsp;naauwkeurig moet merken; en als betnbsp;^.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;daarna

daarna r.eer vogtig quot;voeder quot;word^ moet men insgelyks de plaats teekenen, daar denbsp;fVyzer dan Jlaat, en vervolgens moet 'mennbsp;bet gedeelte van den Cirkel, �t welk denbsp;Naaide doorloopen beeft, verdeelen in der-iig gelyke graaden. Zo bet gebeurde, datnbsp;de Naaide de Wyzerplaat meer dan rondnbsp;gelopen had, zou men bet Koord moetennbsp;verkorten, of de Veer, die bet zelve ge-fpannen houdt, Jlerker fpannen.

•' lt;*1

gt;' ‘1 '■

' t

VERMAAKLYKHEID.

eem een plankje ABCD op de-zelfde wyze gefchikt als dat vanPig'. i. * de voorgaande Vcrmaaklykbeid , en 'cnbsp;welk ��n voet lang en drie duimen breed'nbsp;is; plaats �er �p de agt fchyfjes C; leidnbsp;�er over een Snaare-Koord, op die wyze als de Figuur aantoont, en maak hetnbsp;met zyn eene eind vaft in Ei en hangnbsp;aan het andere eind het gewigt F, ennbsp;maak �er aan vatt het kleine koperennbsp;ftuk G, �t welk door dit plankje moetnbsp;heen gaan, en vryelyk loopen langs denbsp;Groef Hl; maak op dit kopere ftuknbsp;waterpasftandig vaft eene Naaide, dienbsp;dienen moet om op de andere zyde van pig^ g.nbsp;r.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;het,

het Plankje , zoo als de Figuur doet zien, aan te wyzen de verfchillendenbsp;graaden van de droogheid en vogtigheidnbsp;der Lugt.

OPMERKING.

Deze yogtmetev kan geene zoo nitge-Jlrekte verdeeLing be^ben als d? voorgaande^ maar dit niettegenjlaande, zal by nietnbsp;minder aandoenlyk en helt;weegbaar zyn;nbsp;voort overige is by gemakkelyker om Unbsp;maaken en minder kojibaar. Ia beide dezenbsp;Vogtmeters , is het van belang dat denbsp;Schyfjes of katrolletjes Tieer ligt en gely-kelyk bevoeegen op hunne Spilletjes; zynbsp;moeten van vyf ef zes linien middellynsnbsp;zyn.

Z E-

VERMAAKLYKHEID.

SAMENSTEL,

Laat een boute Raam maalcen vaa omtrent drie voeten lang en derdehalve voeten breed; Iaat aan deszelfs kanten fterk vaftmaaken en ftyf fpannen eennbsp;ftuk Parkement, dat eenigzins dik e�nbsp;Van dezelfde grootte is als het Raam;nbsp;maak het vogtig voordat gy het �er op-fpant, opdat het zoo veel fterker ge-fpannen zy.

lt;0gt;

�IT

Wanneer men dit Raam ophangt, en dan met meer of min geweit heen en weernbsp;beweegt, zal de fchudding of drilling, di�nbsp;er door in de legt ontftdat, naar maatenbsp;dezelve meer of min fterk is, een geluidnbsp;v��rtbrengen zeer gelyk aan dat vannbsp;een� bulderenden Donder.

OPMERKING.

Om den Jlag en bet geklater van den Donder. als by valt, na te bootfen, zoonbsp;bang tusfcben tvoee regtjiandig geplaatjtenbsp;koorden, een zeker geial Duigen van Tonnen, op een balven voet afjtand vah el-hinderen^ en gefcbikt op dezelfde voyz.enbsp;als de Plankjes , die men voor de Vmg-Jters en Raamen der vertrekken hangt omnbsp;de Zon te weer en; laat ze eensklaps opnbsp;elkandersn vallen door bet koord , avaarnbsp;door zy opgehouden voorden, fcbielyk los t^nbsp;laaten, en met welk men ze weder op- ennbsp;van elkanderen trekken moet, om bet zelfdenbsp;geraas te berbaalen.

In de Scbouwfpeelen bootjl vien bet ge-Luid van den Donder na door op bet Toneel of de zoldering agter de Schermen een of meer boute rollen of wel een foort vannbsp;kruiwagen fcbielyk voort te kruijen.

aqt-

VERMAAKLYKHEID.

Laat een houten hollen Cilynder maaken met zeer dunne wanden,nbsp;hebbende omtrent twee of drie voetennbsp;middellyns en agt of tien voeten diepte (*}; verdeel Zynen binnenwand innbsp;vyf deelen met kleine plankjes A vannbsp;vyf of zes duimen breed'e, en laat �ernbsp;tusfchen dezelven en den houten hoepelnbsp;eene ruimte overblyven van twee linien

C *) Zo men dit ftuk maaken wil om die uitwerking op het Tooneel te vertoonen,nbsp;moet het zelve veel grooter zyn.

B; ti-eeffl Sn acht., -dat die plankjes hellende eyn moeten ^ zoo als d� Figuftf aanwyft

Doe bio��n in dezen Cilyftd�t vf�l-of vyf ponden kleine looden Hagel �aa die grootte, dat zy vry vallen kan,nbsp;door de tusfchen ruimte ofopeningen,nbsp;die gy overgelaten hebt; doe �er einde-lyk een fpil D aan , en zet het ftuk opnbsp;zynen Voet C.

� I T W � R K r N G.

Als men d�zen Cilynder rond draait, zal de Hagel vallende door de overge-latene openingen een geluid cn geraasnbsp;maaken even als van den Regen, ennbsp;men kan het verzwaaren of verminderen door hem fneller of langfaamer omnbsp;te draaijen.

Zomen bet geraas van den Hagel vinl naboQtfen , moet men �er grooter loodsnbsp;Hagel indoen, dan die voor den Regen.

Men

Men kan met lange boute Kokers, �iii TSp dezelfde ^jze van binnen toegerufinbsp;zyn, en die men loodregt zet en geduurignbsp;omkeert, den Regen en Hagel ook zeer welnbsp;nabootfen.

N.EC.EN-

VERMAAKLYKHEID.

of zesvoeten lang, waar van de ope-Ding A een ovaal is en omtrent van andefs-halven duim middellyns; en laat dezelve van daar wyd�r en wyder �ploopen,nbsp;tot dat haare andere opening B van vyf-tien duimen zy.

tVanneer men zynen mond zet tegen de opening A, en dan fpreekc, zal hetnbsp;geluid van de ftem, dat door de opening B uitgaat, veel meer famengetrok-IV. Deel. Rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k�a

ken of byeeng�drongen zyn, dan wanneer hcc enkel u t den mond komt, wes-halven men , zo men hard fpreekt, zig kan doen verftaan op den afftandnbsp;zelfs van eene myl, vooral indien mennbsp;op eene hooge plaats llaat.

De fchudding of trilling, welke bet geluid van de ftelsn in de lugt voortbrengt , verfpreidc zig en deelt zig cir-kelsgewyze mede aan de omringendenbsp;lugt; maar nadien deze Roeper het geluid meeft naar eene ftreek rigt, maaktnbsp;hy het zelve veel duidelyker en veelnbsp;verder verftaanbaar,

OPMERKING.

Dit Werktuig dient met zeer veel nut om op verre afjtanden famert te fpreekeUynbsp;voornaamelyk op Zee, als men onderhoudnbsp;�ail hebben met Schepen , die onder betnbsp;zelfde Convooy zyn, of met zulke die mennbsp;9p reis ontmoet.

vermaaklykheid.

Te maaien twee Beeldjei , geplaatjl aan de twee overgejlelde einden van eenenbsp;Kamer, waar van bet eene aan iemantnbsp;overbrengt bet gene men zeer zagtjesnbsp;zegt aan bet oor van bet andere Beeldje^nbsp;en zonder dat iemant van ben, die innbsp;bet vertrek zyn, bet hooren kan.

Neem twee Hoofden of Borftbeel-den van pleifter of bordpapier Itaande op hunne Voecftallen , op denbsp;hoogte van de gewoon e lengte van eennbsp;man , en geplaatft in eene Kamer, opnbsp;twee ver van een zyode plaatfen , ognbsp;Zoodanig, eenen afftand van elkanderennbsp;R S/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;als

als gy beft oordeelt. Laat een blikk� Buis, van een duim middellyns wydte,nbsp;geleid worden van het oor van het eenenbsp;dier Hoofden, langs of door het VceNnbsp;ftal, waar op het ftaat, naar beneden,nbsp;vervolgens onder door de vloer, tot,nbsp;en daarna door het Voetftal van het andere Hoofd, tot dat zy eindige aan dennbsp;ingang van den mond deszelfs. Neemnbsp;in aeht, dat de opening van deze Buis,nbsp;die aan het oor is van het eerfte Hoofd,nbsp;veel grooter moet zyn, dan die, welkenbsp;in den mond is van het andere hoofd-Schik vervolgens alles zoodanig, datnbsp;IBCD de gemeenfehap niet bemeike.

Als iemarit ftilletjes eenige woorden luiftevt in het oor van het eerfte diernbsp;Hoofden, zal de lugt, bevat in die Buis,nbsp;gefchokc en weder gekaatft wordende,nbsp;die woorden of ftem overbrengen totnbsp;den mond van het andere Hoofd, ennbsp;zy, die in de kamer zyn, zullen�er nietsnbsp;van verftaan.

quot; fCONST-

KONSTSTUKJE.

Men plaatft by ieder hoofd een Per-foon; men gelaft den eenen zagt-jes te fpreeken aan het oor van het eer-fte Hoofd, en men iaat den anderen Perfoon zyn oor houden, by den mondnbsp;van het tweede Hoofd, �t welk hy dannbsp;hoort herhaalen 'c gene de andere pei-foon tegen het eerfte fpreekt.

OPMERKING.

�^Is men, in plaatje van eene, tvoee Gemeenfcbaps Buifen �er in plaatjt, kannbsp;men onver/cbillig fpreeken tegen het oornbsp;van heide de Hoofden, bet voelk dit Konjl-je zeer vermaaklyk zal maaken (*}gt;

Cquot;) Eenige Schryvers verzekeren , dat Jlbert de Groote eene manier uitgevondennbsp;had om een Hoofd te maaken , dat fprak,nbsp;en dat, zoo als zy te kennen geeven gt; doornbsp;R 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;middel

Jian ook op eene Tafel een Hoofd of Borji � heeld plaatfen, �t �welk men Orakels laat

't Is egter alleszins waarfchynlyk, dat hy zig van een diisdaanig middel bediende. Mennbsp;heeft, eenige jaaren geleden te Parys eennbsp;Man gehad, die een Bagchus zien liet vannbsp;eene namurlyke grootte, zittende op eennbsp;Ton, die alle de letters van het Alphabethnbsp;en eenige woorden uitfprak. Het gantfchenbsp;wonder beftond in een kind, dat in dien tonnbsp;verborgen was, en dat men gewend had omnbsp;alle die letters op e�ne buitengewoone wyzenbsp;uit te fpreeken, ten einde het tot bedrog tenbsp;doen dienen; en in de daad veelen van denbsp;Aanfcbouwers gongen heen in eene vollenbsp;verzekering, dat het Konftbceld zelffprafc:nbsp;zoo waar is het, dat quot;er menfchen zyn, dienbsp;liever verkiezen door bedrog misleid te worden , dan zig de geringde moeite te geevennbsp;ptn te onderzoeken, of het geen men hennbsp;wil wysmaaken waar zy dan nier. Een mannbsp;van veiftand zei op zekeren dag by deze gele

^fpreeken door middel van eene Buis gt; die in deszelfs mond uitkomt , gaande van ag-

legenheid, als hy hen , die dit fooit van konftftukjes in �t openbaar vertoonden , zagnbsp;natuurkundige redenvoeringen doen voor an-derzins zeer verftandige inenfchen, dog welken de oorzaaken , waar door zy voortge-bragt worden, niet genoeg door zien, dat hynbsp;dan zig verbeelde Sgmarelle uit het Toneel'nbsp;Iluk, Den Do�or tegen wil en dank te hoorennbsp;en zig te zien geweld aandoen om voor dennbsp;Vader van den zieken latyn te fpreekeii,nbsp;welke die taal niet verftond; en dat het hemnbsp;geenzins verwonderlyk voorkwam, als fomnbsp;migen der Aanfchouwers, gelyk hy, uitriepen: O, welk een bekwaam Man. Hy voegdenbsp;�er by, dat Sganarelle op de verftandige tegenwerping , die hem de Vader op het genenbsp;hy gezegd had,maakte, dat hy naamelyk hetnbsp;hart verkeerdelyk in de regter zy plaatfte ,nbsp;daar het in de link�r zy leggen moeft, ant-woorde: dat zulks te vooren goed was, maarnbsp;dat de Geneeskonft dat alles veranderd had;nbsp;op dezelfde wyze geeven die gewaande Na-R 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f�

teren eenig befchot. onder de plankenvloer in den poot van de Tafel y en door dezennbsp;opwaarts in bet Borjtbeeld enz. Als dannbsp;zal iemanty die ogter bet Befcbot %)erbor-gen zit, kunnen antwoorden op alle denbsp;T'raagen, die men aan bet Beeld voorjtelt.nbsp;Indien men deizelfs mond en oogen beweegbaar maakt, zal dezelve verborgen per-foon die kunnen beweegen door middel vannbsp;een Koord, dat door �en anderen poot vannbsp;de Tafel gaat; en zulks zal deze Vermaak-�ykheid nog verwonderlyker doen voorkomen. Het is niet noodig, dat de Buis innbsp;den mond tot voor aan de Lippen van datnbsp;Beeld kome,

tuurkundigen voor en houden onbefchaarod ftaande, zelfs tegen kundige Lieden, dat zynbsp;gewigtige ontdekkingen gedaan hebben, dienbsp;(Egter niet meer wezenlykheid hebben.

BEN-

VERMAAKLYKHEID.

Manier om een ligt Ligbacem, op bet �water dryvendey door een ander Ligbaam aan te trekken.

Neem een Fles, en wryf dezelvp fchielyk, geduurencje ��n minuucnbsp;cf twee, over een ftuk laken of woljnbsp;leg een zeer kleiq ftukje papier of hetnbsp;blad van een bloem in een Bekken ofnbsp;Schotel, waar in het water zeer ftil is.

lt;lt;�gt;gt;

Als men deze Fles houdc by een ligt lighaam op het water dryvende, zal zynbsp;het zelve op Kaande voet aantrekken C*).

OPMERKING.

(*) De Vcrklaaring, die de Auteur in het Franfche werk van deze uitwerking geeft,nbsp;is weinig voldoende; waarom men dezelvenbsp;hier uitgelaaten heeft. Al de waereld weetnbsp;thans dat die uitwerking afhangt van de Elec-triciteit; waar van egter de Auteur niet gewaagt. Waarfchynlyk heeft hy �er, toenhynbsp;dit Werk uitgaf, weinig kennis aan gehad;nbsp;naderhand heeft hy in cene nieuwe Uitgaafnbsp;deszelfs getoond �er meer licht in gekregennbsp;te hebben, door de opgaave van verfcheicjenbsp;Eleftrique Vermaaklykheden, die hy �er heeftnbsp;bygevoegd, welken men ook benevens andere nieuw uitgedagte Vermaaklykheden vannbsp;a�lerley foort in het vervolg van dit Werknbsp;verraaien zal.

gebeim een oogenblik te voortn de Fles �Wryven, om voor te komen dat men ont-dekke bet middel, waar van men zig bedient , om die ligte Ughaamen door de Flesnbsp;te laaten aantrekken. De Barnjleen, betnbsp;iVafcb, de barjlacbtige Gommen brengen,nbsp;gewreven zynde , dezelfdenbsp;voort.

TWEE-

VERMAAKLYKHEID.

Walmeer het Glas gefmolten is, en men �er eene yzere Roedenbsp;infteekt om �er een gedeelte van uit tenbsp;ligcen, �t welk men op ftaande voet innbsp;koud water vallen laat, zoo verkoeltnbsp;dit glas terftond, en neemt de gedaantenbsp;aan van een Traan.

tende deelea aandonds zig d�en famen trekken, terwyl het binnenfte �er vaanbsp;nog gefmolten bleef, en een klein dognbsp;zeer veryld gedeelte Jugts in zig bevatte; deze Traan geheel koud gewordennbsp;zynde, is die weinige lugc noodwendignbsp;verdikt geworden, en daar zyn verfchei-den holletjes, van grove lugt geheel !amp;�nbsp;dig, ingeboren ;�t welk oorzaak is, dat,nbsp;wanneer men den ftaart van dezen Traannbsp;af breekt, de lugt die �er dan met geweld indringt, en �er alle die binnenhol-letjes van vervult, alle de deeltjes *nbsp;waar uit die Traan beftaat, met kragtnbsp;van een doet wyken, tot ftof vergruift,nbsp;en dus een harden flag voortbrengt;nbsp;waar om men die Traanen Springglaas.nbsp;jes noemt.

Zo men dezen Traan in den donker breekt, ziet men, op �t oogenblik van betnbsp;breeken, een Hebt ontjtaan^ �t voelk nietnbsp;andert zyn kan dan dt uitvoerking van

bet gewldf met lt;voelk de lugt indringt. Men kan zoodanigen Traan ook op een aambeeld leggen y en met een hamer op des~nbsp;zelfs dikjte gedeelte geweldig Jlaany zonder bet te kunnen breeksn^

DRIE-

VERMAAKLYKHEID.

/� nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5**

of Vier voeten hoogte en even zoo veel middellyns, hebbende van boven eenennbsp;Ring C. Neem verder een houten Cirkel of Scbyf B, van ��nen duim dik ennbsp;van vyf of zes voeten middellyns, dienbsp;van boven bekleed is met een dubbeldnbsp;Ruk Schapenleder, op de kanten vannbsp;dien Schyf vaft gemaakt, en laat vannbsp;onderen aan dezodve een yzere Haaknbsp;zyn.

Wanneer men deze Klok heet gemaakt , of �er binnen in een ftuk papier verbrand hebbende, terftond met haarenbsp;opening ftyf drukkende op dat Schapenleer zet, dat men vooraf nat gemaaktnbsp;heefc , zal men 'er , zoodra de Kloknbsp;koud geworden is ,e�D zeer zwaar gezigtnbsp;mede kunnen opligten, dat vaft gemaaktnbsp;isaan den Haak, die onder aan deSchyfnbsp;is. Deze buitengewoone uitwerking komtnbsp;daar van daan, dat de hitte den klompnbsp;lugts , in de Klok bevat, zeer uitgezetnbsp;en gevo^glyk zeer verminderd heefc, ennbsp;nadien �er geene nieuwe Lugt wedernbsp;^an indringen, zoo heeft de weinigenbsp;lugt, die �er in gebleeveo is , geenenbsp;kragt nog veerkragt genoeg, om met denbsp;buitenlugc evenwigt te maaken; welkenbsp;dan, door zoo een groot overwigt denbsp;Schyf tegen de klok drukt, zoo dat eennbsp;^teer groot aanhangendgewigtnietin ftaatnbsp;�zy het zelve te evenwinnen en de Schyfnbsp;'er af te trekken.

OPMERKING,

Zo men een volkomen rond en gelyk gat in bH midden van deze Scbyf gemaakt ^ ennbsp;bet zelve met een kurk Jlyf toegejlopt beeft^nbsp;gebeurt bet dikvayU, dat die kurk door denbsp;buitenlugt met geweld binneft in de Kloknbsp;gedreven word.

VERMAAKLYKHEDEN

Het Vuur is eene byzondere ftof-fe, die algemeen in alle lighaa-men huisvefl, in de lugt, de aarde en bet water, en daar is geen lighaam,nbsp;waar in deszelfs tegenwoordigheid zignbsp;niet min of meer kennelyk maakt. Des-zelfs deeltjes zyn uittermatte hard,nbsp;fnydende en niettemin vloeibaar ; zynbsp;werken naar alle zyden met eene ver-baazende fnellieid j hunne geweldige

weeg�Dg ftelt hen in ftaat om alle brand-baare Lighaamen te doordringen, te ver-deelen en te vernielen, en om zelfs de allerhardlle Metaalen te fraelten.

De Schok of geweldige beweeging, die men de Lighaamen tegen elkande-ren doet ondergaan , brengt de Vuur-deeltjes, die �er natuurlyk in huisve�ehnbsp;ia beweeging, en geeft hun een nieuwen graad van werkfaamheid, waardoornbsp;die Lighaamen heet worden en eindelyknbsp;in brand vliegen. Zo men met een ftuknbsp;ftaal, een vuurilag, op een key- ofnbsp;Vuurfteen flaat, zoo fpringen �er kleinenbsp;ftukjes van het Staal af, die door denbsp;Vuurfpranken, welken uit die fteenennbsp;voortkomen, gefraolten en in kleine bol*nbsp;letjes veranderd worden � gelyk mennbsp;door een goed Vergrootglas gemakkelyknbsp;zien kan. Men kan twee drooge houten , door ze flerk tegen een te wry-ven, in brand fteeken.

Zo �er in de Lighamen ilegts eene eenvoudige mededeeling van warrtitenbsp;plaats heeft, kan het verwarmde Lighaamnbsp;S anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geens

geenegrooter warmte hebben, dan dal waar van het dezelve ontvangen heeft,nbsp;en den mceften cyd is zy zelfs minder;,nbsp;en �t is hier om , dat die zelfde Lighaa-men koud worden, zoodra zy afgefchei.nbsp;den zyn van die, welken �er de warmtenbsp;aan med�deelen.

� Als de Schok ontbrandig voortbrengt, gelyk dikwyls gebeurt in lighaamen, dienbsp;zeer poreus zyn, zoo worden door denbsp;fnelheid , met welke het Vuur �er doornbsp;Jieen dringt, alle de eenfoortige deeltjes, die�er in befloten zyn, opgewektnbsp;en als leevende gemaakt, en nadien dienbsp;deelen agtervolglyk zig uitzetten en losnbsp;raaken, branden zy en vernielen die lig-baamen van alle kanten, of wel de cel-Jen , waar in het Vuur op eene zekerenbsp;wyze opgefloten en bedwongen zit;nbsp;�t welk dan eene ontvlamming voortbrengt, die meer en meer toeneemende,nbsp;eindelyk groot en hevig word., en houdtnbsp;niet op dan wanneer zy geene ftof meernbsp;vindt, diezy even genjaklvelyk ontbin-�den en aantaften kan-

Het Vuur doet verfcheiden uitwerkingen op lighaamen van eene verfchillende na-tuur; het verdeelt en fcheidt van eennbsp;alle de deden van 't hout, het verbrandtnbsp;de fteenen,. en het fmelt de hartftc nie-taalen, enz.

Hoe de Lighaamen meer zwavelachtige deden bevatten, hoezybrandbaarerzyn;nbsp;zy, die �er niets of zeer weinig van bevatten, zyn om zoo te zeggen ongevoelig voor de werkinge van �t Vuur.nbsp;De Diamant kan verfcheiden dagen in �cnbsp;Vuur blyven, zonder dat �er eenige los-maaking voorvalt van de deden, waarnbsp;uit dezelve beftaat. Men heeft eennbsp;foort van Linnen gemaakt uit den wortel van een Boom, die in de Indiennbsp;groeit, dafgeene merkbaare verandering ondergaat, fchoon het in een al,-lerhevigft Vuur legt, en vooraf in olynbsp;gedoopt is om de kragt van �t Vuur tenbsp;vergrooten.

De Hitte heeft daarenboven de eigen-'fchap van de uitgebreidheid der vogten te vergrooten of uit te zetten, 'zelfsnbsp;83'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vap

van de Metaalen. Eene yzere Roede van drie of vier voeten, heet gemaaktnbsp;zynde zonder zelfs gloeyende te zyn,nbsp;word drie of vier linien langer, ennbsp;neemt haare voorige lengte weder aan,nbsp;zoodra zy verkoeld is. Zulks is eennbsp;noodzakelyk gevolg van de 'uitzettingnbsp;der Lugt, welke in die lighaamcn be-lloten is. Als de Lighaamen, die heetnbsp;gemaakt zyn, poreus genoeg zyn omnbsp;die uitgezette lugt uit te laaten, zoonbsp;ontftaat �er geene merkbaare uitzettingnbsp;derzelven; integendeel zy verminderennbsp;fomtyds van uitgebreidheid als zy wedernbsp;koud worden, vermits de .Lugt, die �ernbsp;uitgegaan is, �er niet weder in die,nbsp;hoeveelheid inkomende, de pori�n�nbsp;'er van verftopt, gelyk gebeurt aan hetnbsp;hout, �c welk in breedte vermindert,nbsp;nadat het by het Vuur gedroogd is.

J^adien de meejle F�erniaaklykbeden, die fof bet Vuur hetrekkelyk zyn^ zoo als denbsp;fhios^bqren , zekere fcheikonjiige Gipn-

279

gen^ enz, he/cbreven zyn op verfcheiden plaatfen in dit Deel, die 'er eveneens betrekking toe behben, zal men in dit Hoofd-Jtuk alleen gewag maaken van die, welken men in �t werk Jlellen kan, wanneernbsp;men, door middel van het Huur en vannbsp;het Licht, wil naloootzen de verfcbillendenbsp;uitwerkfels, die de Kanji - Vuurwerkennbsp;voortbrengen. Men dient te weeten, datnbsp;de manier, die bier opgegeeven word, zeernbsp;�oerfcbillende en veel voortreffelyker is dannbsp;bet grootfie gedeelte der Konjtjlukjes vannbsp;dit Joort, die men zedert eenige jaaren nnbsp;Parys vertoond beeft.

VlERr

VERMAAKLYKHEID.

Irani�r om mtuurlyk na te bootfen de nice, zenlyke Konjlvmrwerken , alleen doornbsp;eene werktuigelyke tusfcbenkomll vannbsp;Juicht en Schaduw.

Om die verfcheiden Konftflukken te maaken zoodanig, dat de KonRnbsp;de Natuur zoo veel inogelyk is naboot-fen kan, zyn �cr veele zeer wczenlykenbsp;dingen , die net en naawkeurig moetennbsp;gemaakt worden ; te weeten cetfl de

kleur, die ixien aan de Konftvuurwerken geeven kan; ten andere de vorm en gedaante der Vuurflraaien ; ten derde,nbsp;hunne vcrfchilletidc beweegingen, lang-faame of fuelle, regt of rondloopende,

Men kan de verfcheiden kleuren, die de verfchillende Konftvuurwerken vcr-toonen, tot vier hoofdkleuren brengen.

De eerde is die van een Vuurfpeer, hoedanig men gebruikt by Illuminatien,nbsp;en in fotnmige andere ftukken als draai-jende Kolommen en Pyramiden: ditnbsp;Vuur is zeer flikkerend en blaauwach-tig.

De tweede is die van glinfterende Vuurftraalen , welke zeer Icevendig opnbsp;helder wit is.

De derde is die van Vuurftraalen, die van eeue gedachtige of goude kleurnbsp;zyn.

De vierde is die van Vuurftraalen, die naar het rood trekken, van welkennbsp;men zig doorgaans bedient in Vuurwer^nbsp;ken, die Watervallen, Cascaden, ver-beelden

Na-

Nadien de leevcndigheid van �t Vuur Cgclyk men hierna zien zal) alleen na-gebootft word, door middel der Licht-ftraalen, die tegen het doorfchynendenbsp;papier fluiten, en die men volgens denbsp;bovengemelde kleur fchilderen moet,nbsp;moet men voor de eerfle kleur gebruikennbsp;het Water dat met Berlynfch - Blaauwnbsp;zeer ligt doortrokken is, �t welk mennbsp;met een klein Sponsje over beide de zy-den van het papier ftryken moet; voornbsp;de tweede kl�ur laat men het papier zoonbsp;als het is ; de derde kleur verkrygt mennbsp;beft door het papier te verwen met meernbsp;of min flerk Saffraanwater; en de vierde, door een weinig karmyn te mengennbsp;in dat Saffraanwater (*).

van men CyfFers, Zinnebeelden of andere Fi-guuren maakt, die men in het midden van Zonnen ftelt.

(*gt; Men moet �er toe neemen het papier, -dat de Franfche Serpente Slange - Papier noe-iwen, omdat �er een Slang in gedrukt is.nbsp;ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vrordcn

Zo men onder de Vuur�voerken, die men voot heeft te maaken, veilde plaatfen eeni-ge Jtukken of Cieraaden , waar van denbsp;kleuren doorfcbynende %yn, en door welken men moejt ontdekken bet Vuur^nbsp;werk, zou men moeten gebruiken dikkernbsp;papier en zwaarder fcboon doorfcbynendenbsp;kleuren, ,ten einde d^ deelen, die bet Vuurwerk nahootfen , hunne Schittering nietnbsp;verliezen zouden, vermits bet in dit/oortnbsp;van Jtukken de kotijtig tegen bet Hebt gefielde en afjteekende ftbaduwen zyn, dienbsp;de aangenaame uitwerkingen, welke mennbsp;'er van verwagt, voortbrengen moeten.

wordende gemeenlyktoc waayers gebruikt,en 't welk men met Olyf-Oly doorfchynender gemaakt heeft; het moecgeverwt worden voo�nbsp;dat men het oiyt.

Martief

Om Vuurfprongen na te bootfen, moet men ze uitfnyden in zeer (terk papier,nbsp;dat van beide zyden zwart gemaaktnbsp;IS (*} 5 ten einde het ter deeg duider zy,nbsp;en wel volgens de afgeteekende gedaante van de zesde en zevende Figuur dernbsp;zevende Plaat, te weeten men maaktnbsp;met een pennemes en voor iedere fprongnbsp;of draal drie of vyf zeer naauwe ope-ningen , die naar haare einden fpits toe-loopen , en men prikt met kleine haky-zertjes eenigzins langwerpige gaatjes,nbsp;zonder zig 'te bekommeren over de ge.nbsp;lykheid van hunne afftanden, en alleennbsp;in acht neemende dat zy te famen regtenbsp;lynen maaben, die in den Voet A van

( * ) In plaats van zwart te maaken, kan men ze zeer donker blaauw verwen, welkenbsp;kleur zeer veel doet affteeken die; welkennbsp;men door de uitgefngdene gedeeltens zien

die fprongen eindigen moeten; alles zoo als de Figuuren duidelyk genoeg aan-wyzen , alwaar het gegraveerde gedeelte dat is, �t welk moet uitgefnedennbsp;worden.

De Pyramiden en draaijends Bollen, �oodanjgc als in de agtfte en negendenbsp;Figuur van de zevende Plaat geteekenflnbsp;zyn, moeten met een pennemes uitgefneden zyn ; en de ruimte cusfchen tweenbsp;van die uicgefnedene draaden bevat,nbsp;moet drie- of viermaal grooter zyn dannbsp;die draaden zelve. Men moet bedagtnbsp;zyn om den omtrek op de Plaat aangewezen te volgen, ten einde die Pyramiden of Bollen op hunne as fchyneanbsp;rond te draaijen, wanneer men ageernbsp;hen zal geplaatft hebben de beweegbaarenbsp;Stukken, waar van men hierna de be-fchryving zal geeven.

De draaijend:e Kolommen , die men kan gebruiken in Stukken, welken bouw-konftige Werken met Vuurfpeeren ver-toonen, moeten op die zelfde wyzeuit-gefneden zyn, zo men wil dat zy mede

op hunne asfen draaijen (zie de tiende Figuur van dezelfde Plaat)

OPMERKING.

In bet maaken van dit foort van Stuk-ken, kan men de Kapittelen der Pylaaren uitfnyden volgens de bouworde, die men innbsp;aebt beeft willen neemen, en die bedekkennbsp;met een gekleurd en doorfcbynend papier;nbsp;men kan op dezelfde wyze uitfnyden denbsp;verfchillende cieraaden, cyffers en M e-dailloms, die niet misjen kunnen eenenbsp;zeer fraaije uitwerking te maaken, zo zynbsp;aangenaam gekleurd zynnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Als deze

Stukken in �t groot uitgevoerd worden, kan men de gedeeltens der Bouwkonft ennbsp;de Cieraaden febaduwen; maar als dmnbsp;moet men die Schaduwen nabootfen, doornbsp;gekleurde papieren, op e�kander en te plakken welken eene uitwerking zullen maaken,

( * Men moet geene te groote verfche�-iit^nheid van kleuren gebruiken, vermits de-ae de uitwerking niet verfraaijen atou.

ken, die men niet verlt;wagten kan van Scbil-derftukken , die alleenlyk doorfcbynende gemaakt %yn: vyf of zes papieren op el-�kanderen geplakt zullen genoeg zyn om denbsp;JlerkJte fcbaduwen te maaken.

ze volmaakt nabootfen, met ze uit te fnyden zoo als de ecrfte Figuur van denbsp;agtfte Plaat aanwyft, vooral zo mennbsp;zorgvuldig in acht neemt om eene zekerenbsp;ongelykvormigheid te maaken in denbsp;verfchillende uitgefnedene dragden ofnbsp;ftraalen, waar uit de Watervallen be-ftaaji-j�t is hierom dat menj om het werknbsp;te verkorten , zig niet moet bedienennbsp;van bakbeiteltjes, vermits de g^lykvor-mige fneede derzelver zekerlyk eencnbsp;kwaade uitwerking v��rtbrengen zou:nbsp;zoo aangenaam als de uitwerking vannbsp;die Cascaden voor het gezigt is, wanneer zy wel uirgefneden zyn, omdat zynbsp;dan het natuurlyke nabootfen, aoo on-quot;nbsp;aangenaam zyn zy om te zien, als zynbsp;kwalyk zyn uitgefn�den ; dit ftuk is hetnbsp;moeijelykfte om wel te maaken.

Manier om aan de verfcbillende hierboven-gemelde Stukken die Schynbaare bevoee-gingen te geeven , voelken hun nat�iirlyk zyn.

Voordat men maakt het doorfchynen¹ de beweeglyke, �t welk aan de boven ¹�nbsp;gemelde uicgefnedene Stukken den fchynnbsp;van de beweeginge geeft, die natuurlyknbsp;is aan de Vuurfpranken, welken uit denbsp;Vuurftraalen uitfpringen j moet men denbsp;gedaante bepaalen, welke men aan denbsp;verzameling van diezelfde llraalen geeven wik

Fig. a. �uitgefneden heeft eene Zon, of een Ridderskruis, moet men een Rad vannbsp;F'g 3. yzerdraad (²=) maaken van dezelfde mid-dellyo als het eene en andere van die

deszelfs ftraalcn aangaat, van yzerdraad om niet hinderlyk te zyn-aan de uitwerking dernbsp;Dichten, die 'er agter moeten geplaatft zyn-

tv^ee ftukken (zie de vierde Figuur) en plakken �er op een Cirkel van flangenbsp;papier, op welken men met dikken ennbsp;zeer zwarten Inkt geceekend heeft, denbsp;Spiraal (zie de vyfde Figuur); meivnbsp;plaatft dit dus geteekende Rad agter dienbsp;uitgefneden Zon in dier voegen, dat denbsp;as, waarop het draaijenmoet, geplaatftnbsp;zy regt tegen over het middelpunt vannbsp;die Zon; men gebruikt voor�t overige*nbsp;om dezelve te doen draaijen, zoodanignbsp;een middel of werkende oorzaak als mennbsp;goedvindt.

UITWERKING.

Dit doorfchynende Rad dus geplaatft zynde agter en zeer digt by die uitge*nbsp;CoedenZon, indien men dan llerk ver-licht door middel van eenige kaarsfen*nbsp;^n men dezelve op haare As draaijennbsp;laat, zoo fchynen de lynen, welkennbsp;dienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maaken, ( dwarfch door de

uitgefnedene flukken heen ) te gaan van het middelpunt dier Zonne naar derzel-ver omtrek, en het fchynt dat het Vuur-IV. Deel. Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;von^

vonken zyn , die 'er agtervolglyk uft* fpringen: deze zelfde uitwerking zalnbsp;plaats hebben in het �uk afgeteekendnbsp;in de derde Figuur, of in alle anderen,nbsp;��vaar van de ftraalen niet naar het middelpunt van de Spiraal gerigt zyn.

Deze t^wee Jlukken, zoo als ook de volgende^ kan men in �t klein of in �t groot uitvoeren, mits dat men in acht neeme denbsp;noodzaakelyke evenredigheden zoo in de gedaante en lengte der Jiraalen , als in dsnbsp;Spiraal, van welke de trekken in de uitvoering in �t groot, breeder zyn moeten.nbsp;Wanneer de uitgefneden Zonnen van hetnbsp;Vuurwerk kleine Jlukken zyn, die maarnbsp;van zes tot twaalf duimen middellyns heb-hen, dan is het genoeg dat de trekken vannbsp;bet Spiraal eene halve Unie breed zyn, ennbsp;dat �er tusfeben twee van die trekken tweenbsp;linien ruimte is voor bet doorfchynende gedeelte. Zo die Zon van twee voeten middellyns is, moet men die trekken anderhalve linie breed maaken], en de tusfeben-

fuimte moet zyn van drie linien. Zo zy zes voeten middellyns bad, zou men denbsp;trekken maar van drie iinien en de tus-fcbenruimtens van vyf linien maaken moeten. Voor �t overige voorden die Jlukkennbsp;zeer wel in �t klein uitgevoerd', maar denbsp;begoocheling zal volmaakt zyn, zo men zenbsp;in 't groot uitvoert.

Het is noodzaakelyk dat die kleine Jliik-ken van Vuurwerken bejloten zyn in kasjes, die van alle kanten wel fluiten, ten einde de Lichten, die �er in zyn, geennbsp;Jcbittering of licht in de kamer geeven;nbsp;men maakt ten dien einde een blik deurtjenbsp;agter aan het kasje, waar aan de blakertjes, daar de kaarfen injlaan , vajl gefol.nbsp;deerdzyn, om ze te gemakkelyker aan tenbsp;Jieeken. Men heeft de gedaante van dezenbsp;Kasjes bier niet gegeeven, vermits men zenbsp;naar zyne verkiezing maaken kan, en tennbsp;aanzien van de plaats daar men ze zettennbsp;wil. De verfcbillende uitgefneden Stuk-ken.moeten geplakt worden op raampjes,nbsp;die by wyze van Jcbuiven voor in dezenbsp;kasjes gaan, om dezelven �er uit te kunnennbsp;T 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nee-

neemen en anderen �coor in plaats te zetten^ Men moet de Aanjcboumrs niet laatennbsp;zien bet fpiraale fiuk �f voelk de gebeele.nbsp;moer king uitvoert , en men moet daaromnbsp;een gordyntje voor �t Kasje bangen ; mennbsp;moet ook tmoee groeven �er in behben omnbsp;bet tweede flak te plaatfen, voordat mennbsp;bet eerfle wegneemt.

Indien men gelegenheid bad om deze fluk-jes van Vuurwerken te laaten zien door een befcbot waar in een gat is, zulks zounbsp;zekerlyk nog veel aangenaamer zyn^ nadien de Aanfcbouwers dan op geenerbandenbsp;wyze bemerken y waar door die verwon-derlyke nabootzing voortgebragt word.

Zo men eenig Vuurwerk wilde vertoo-nen , waar van een gedeelte der Vuar-ftraalen A A , enz. uit het midden naar den omtrek voortfprongen; en hec andere gedeelte B, B, enz. van den omtrek naar het midden , dan zou mennbsp;moeten verdeden en maaken de dubbel,nbsp;de Spiraal i afgeteekend in Figuur 7.

UIT-

Deze dubbelde Spiraal op een door-fchynend papier, gelyk boven aangewe-zen is, geteekend, en vervolgens op een beweegbaar Rad geplakt zynde,nbsp;als men dan voor deze plaatft het door-gefneden Ruk (Figuur 6) en men dafnbsp;Rad doet draaij'en ; dewyl het midden-Ruk van de Spiraal A (Figuur 7) agternbsp;de Ilraalen AA, enz. is, zal de bewee-ging van het Vuur fchynen uit te fchie-ten uit het middelpunt C; en het bui-^enfte 'gedeelte B van de Spiraal (waarnbsp;^an de trekken, ten aanzien van dat eer-fte gedeelte, in eene tegengefteldc rig.nbsp;ting Joopen ) zal aan de Vuurftraalennbsp;p B, enz. eene fchynbaare beweegingnbsp;geeven van den omtrek naar het middelpunt , dat is in de natuurlyke rigtingnbsp;welke die verfchillende Vuurftr^alen fteb.nbsp;ben moeten.

OPMERKING,

ze manier^ Raderen kan maaken voorzien met drie of vier Spiraalen, voaar aan mennbsp;ver/chiUende hellingen of rigtingen geevennbsp;kan, gelyk men zien kan in de eerjle Figuur van de negende Plaat, alvoaar mennbsp;op bet doorfchynendeJtuk Spiraalen getrokken heeft, die gefchikt zyn om niet alleennbsp;de Fuurjlraalen, maar ook de kleine Pyra-miden A A, enz. een� natuurlyke uitwerking te doen v��rtbrengen, en die doornbsp;middel van het gedeelte der Spiraal,'f voelknbsp;'er agter draait, zullen fchynen op haarnbsp;middelpunt te beweegen. Men begryptnbsp;ligtelyk, dat men ook op dit beginfel kannbsp;maaken eene meenigte doorfchynende ftuk-ken van verfcheiden gedaanten ten aanziennbsp;van de fcbikking der Vuurfiraalen, enz.nbsp;die niet te min voor eene en dezelfde Spiraal kunnen geplaatfi voorden.

niaaken moet men in plaats van een Spiraal op papier te trekken, een Rolpig. i.�nbsp;hebben van fterk papier A B C D vannbsp;zoodanige lengte als men voeglyk oordeelt, en denzelven doorfleeken metnbsp;eene meenigte onregclmaatig gedokennbsp;gaten, digt by elkanderen en met hak-yzertjes van eene verfchilJende grootte.

Men laat aan de beide einden van dezen Rol een gedeelte onuitgeftooken ternbsp;grootte van het Vuurwerk, en digt bynbsp;deze einden maakt men de gaten eennbsp;weinig wyder van een (taande (zie denbsp;Figuur) Men maakt dezen Rol metnbsp;zyne eindens vaft op de Cylinders Anbsp;en B.

UITWERKING.

Wanneer men voor dezen Rol plaatft den Waterval, die men vooraf uicge-fneden heeft, zoo als boven geleerd is,nbsp;en als de Rol geheel op den Cylindernbsp;A gerold is, zoo zal het gedeelte vannbsp;den Rol, dat als dan tusfehen A en Bnbsp;is, geheel duifter .zyn, en men zal geennbsp;T 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Car,

Cascade zien; maar naar maate men zagt-jes en gelytelyk draait de kruk D, zal de plaats van het doorfchynende papier,nbsp;gaande van A naar B, aan deze uitge-fneden Cascade eene fchynbaare bewe�-ging van Vuur getven, dat in dezelfdenbsp;xigcing afdaalt; en de begoocheling zalnbsp;zoo ver gaan, dat men zig zal verbeelden te zien een hangend laken van na-tuurlyk Vuur, vooral zo men dezen Waterval met ver�and heeft uitgefneden ,nbsp;zoo als boven Bladz, 287 is aangewezen.

OPMERKING.

Men kan ook door middel van eene Spiraal de IVatayallen van F'uur s^eer lt;wel nakootfen, zoo als men zien kan in de vierde Figuur van de negende Plaat; dog denbsp;Rol is �er gefchikter voor; by kan ooknbsp;dienen om Vmrj'prongen en F'uurfcbooven tenbsp;vertoonen, als men de kruk D draait omnbsp;den Rol weer op den Cylinder Ate rollen'^nbsp;%oodra ae Rol geheel gezakt 's van A totnbsp;vindi men da\ bet ged^elt.e^ ketsat m-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�' quot;feber.

fcben Aen B, niet doorfchynend is, tnb%S is als dan gemakhlyk in plaatfe van betnbsp;Raam , waar op de Cascade is, een, ander Jtuk te zetten, van welk de f^uur-firaaien opklimmende voortgaan:- op dezenbsp;voyze kan men verfcheiden veranderingennbsp;maaken met den Rol agtervolglyk van dennbsp;eenen Cylinder op den anderen te ontwinden , en met �er iedere reis Jlukken 'voor tenbsp;jjlaatJen, van welken de beweeging, dienbsp;zy natuurlyk hebben moeten, overeenkom^nbsp;fiig zy met die van den Rol. Het is nutteloos bier voorbeelden van alle die ftakke'^nbsp;te geeven, die ook een i�der naar zyn^nbsp;/maak maaken kan.

VYF.

VERMAAKLYKHEID.

Men moet beginnen met op e�n dubbeld zeer fterk papier, datnbsp;men van agteren met zwart van rook (*)nbsp;zwart gemaakt heeft te ' plakken hetnbsp;model of de prent van eene Illuminatienbsp;of Verlichting, die men wil nabootfennbsp;en in �t klein vertoonen , en �er naauw-keurig op aanwyzen de plaats van allenbsp;de potten, glazen en lampen, waar uitnbsp;zy beftaan moet: quot;men neemt vervolgens hakyzertjes van verfchillende grootte

(*) Men moet het mengen met brande-wyn, en �er een weinig arabifch� Gom by doen.

te,door welke men in dat dubbelde papier kan uitfteeken de gedaante der vlam vannbsp;een brandend licht, en men bedient �exnbsp;zigvanom uit te hakken alle de plaatzen,nbsp;alwaar men de plaats van die glaze lampen aangewezen heeft. Men moet innbsp;acht neemen dat men, wanneer het denbsp;verlichting s alleen van eenen Voorgevelnbsp;van een huis, als dan zig moet bedienennbsp;van het zelfde hakyzertje voor de glazenbsp;lampen, en een ander eens zoo grootnbsp;voor de potten; als ook dat men, wanneer de Verlichting voor verfcheidennbsp;ontwerpen is, moet neemen hakyzert-jes die kleiner zyn voor die voorwerpennbsp;welken het verfte afzyn, en dat de gaten nader by een moeten zyn in de ver-afgelegene gedeeltens naar reden van denbsp;verheid.

Zo �er voorwerpen zyn, die op de Voorgevels regtftandig zyn ten aanziennbsp;van het gezigtspunt, van waar men ver-onderftelt ze te zien, moet men haky;nbsp;zertjes neemen, die ongevoelig kleinernbsp;zyn naar maate de uiteinden dier Voorgevels

gevels verder afftaan, en de gaten dig-ter by een zetten, zonder zig te bekommeren , of zy fchier op elkanderen vair len, in acht neemende niettemin denbsp;uitwerking der Perfpediief kunde.

Wanneer men alles uitgehakt heeft, plakt men agterdat dubbelde papier zeernbsp;fyn flange papier,en men moet in acht nee-men om met een weinig Karmyn � Waternbsp;te kleuren de plaatzen, die het verft afgelegen moeten flphynen (*).

Deze Verlichting of Illumineer � Prent afgedaan zynde, zet men in een Katjenbsp;en men verlicht ze van agteren fterk,nbsp;door verfcheiden lampjes of kaarsjes opnbsp;gelyken afftand van elkanderen ftaande,nbsp;teneinde voor,te komen dat fommigenbsp;plaatzen meer verlicht zyn dan anderen , �c welk veroorzaaken zou dat donbsp;vcrtooning of de fchyn niet eoo volkomen

(*) Deze aanmerking is van belang, omdat het vuur in de natuurlyke Jlluminatien fooder fchynt, naar maate zy verderafnbsp;zyn.

Men moet ook flaauw verlichten het voorfte van de Prent, dat is de gefchil-derde of afgezette zyde, daar toe gebruikende lichten, die men op een verinbsp;ren afftand plaatft, opdat men eenigzinsnbsp;Zou kubnen zien de gebouwen, waaropnbsp;die verlichting gemaakt is.

Men kan op deze manier uithakken gff-drukte Prenten, welke ftraaten met gehouwen en dergelyke voorwerpen vertoonen, en ie dan zetten in Kykkasjes, mits dat

De Lichten moeten ook niet te veel doorfchynen't is beter ze te plaatfen opnbsp;. vyf of zes duimen afftand en �er zoo veelnbsp;meer van te neemen. Men most de Kasjesnbsp;ook van binnen bekleeden met blik , opdatnbsp;het licht van alle kanten wedergekaatfl:, zoonbsp;veel te gelyker over het doorfchynende vaijnbsp;de Prent zig verlpreide.

Bj� 'er niet toe neenie Kykkasjes, �maar in hellende Spiegels zyn, dewyl dan de uitgebakte Prent noodzaakelyk in een naater-pasfen of gezigteinderlyken Jland zou moeten leggen, 't welk bet verlichten van dezelve om de beboorlyke uitwerking voort tenbsp;brengen zeer mpeyelyk maaken zou.

Zo men die foor ten van Verlicbtingen Wil vertoonen op Prenten, diegezigteindernbsp;lyk geplaatfi zyn, moet men ze op dezelfdenbsp;wyze, als geleerd is, uitbakken, en innbsp;plaats van ze van agteren te bedekken metnbsp;doorfcbynend papier, moet sneu �er verguldnbsp;papier op plakken, dat zig door bet uitgehakte heen zien laat: zoodanige Prent, welnbsp;verlicht, zal vry fraai eene Illuminatienbsp;nabootzen (*gt;

f*) De Optie-Kas van Zaller, die te Pa-rys zeer behaagd heeft, is voor het grootfte gedeelte der Hukken, waar uit zy beftaat,nbsp;op die manier gemaakt. ,

VER.

503

} Q n w T7 T n I? ivT

VERMAAKLYKHEDEN�

Behalven de verfchillende foorten van Vermaaklykheden, welken mennbsp;in dit Werk befchreven beeft, zyn �ernbsp;noganderen zeer aangenaame, diefchiernbsp;geheel afhangen van de gaauwigheid ofnbsp;behendigheid der handen en van denbsp;Werktuigkond, die in haare famenftel-ling gebruikt is. Veelen van dezejvennbsp;vereisfchen eene groote behendigheidnbsp;en bygevolg oeffening, en zyn daaromnbsp;�t meeft eigen aan hun, wier koftwin-ning het is die foorten van kondjes in �tnbsp;openbaar te vertoonen C*)� als hebbende

de den vereifchten tyd om ��r zig in te oefFenen ten einde deze!ven behendignbsp;uif te Voeren. Dan, nadien het oogmerk van dit Werk is om aan hun, dienbsp;zjg met d�ze kohiljes verroaakcn wilien,nbsp;niet een verdrietig werk te verfchafFen^nbsp;maar eene eenvoudige tydkorting en onc-fpannifig, waar mede zy, vooruaamelyknbsp;op hunre Buitenplaatfen, zig en hun gSrnbsp;zeldfchap verlufiigen en vervrolykennbsp;kunnen; zoo zdl men hier geene andefenbsp;opgeeven, dan die welken Lieden, dienbsp;geene of weinig behendigheid hebben,nbsp;met gemak kunnen uitvoeren, en wel-ken egter de grootlle verwondering kunnen verwekken in hen , die niet weecennbsp;op welke wyze men ze uitvoert.

dit foort, gelyk ook het fpeelen uit de Goocheltas, waar van men de befchryvingnbsp;vindt in het vierde liJecl der Vermaaklykhe^nbsp;den van den Heere Ofanam.

VERMAAKLYKHEia

enzytbedagt, dat het flot gemaakt zy zoodanig, dat het fluite als men op hetnbsp;dekfel drukke, fchoon men het niet dannbsp;met zyn fleutel kan open doen: neemnbsp;n�g in acht dat alle de dekfels, die ieder dezer Dooien fluiten, �er vry genoeg ingaan , om ze alle te gelyk zoonbsp;gemakkelyk te kunnen fluiten, ais ofnbsp;men �er een alleen floot; tot dat einde ,nbsp;leg al de ouderftukken of bodems in el-kandercn, en open het gefcharnierdenbsp;dekfel van de kleinfle Doos, die in �tnbsp;midden van alle de anderen is; zet dusnbsp;alles in de laade van de Tafel, waaropnbsp;gy uwe konftjes doet; of fteek het all�snbsp;eenvoudig en dus bereid in Uw zak^nbsp;zoodanig dat zy in order blyven.

KO\STSTUKJE.

Men verzoekt van iemant een halven gouden Ryder, Ducaat, Ring ofnbsp;dergelyk ftuk, dat in de kleinde diernbsp;Doofen kan, en men gelaft heth het tenbsp;merken, ten einde hy zou kunnen ziennbsp;dat het niet verwisfeld word .men heeftnbsp;in zyne hand verborgen een dergelyknbsp;ftuk, als men gevraagd heeft; als dannbsp;de Doos in deLaade vattende, laatmennbsp;het gegeeven ftuk gly�n in de laatftenbsp;kleine Doos, en men fluit dezelve metnbsp;dezelfde handgreep: men neemt dannbsp;terftond alle de Dekfels te gelyk en mennbsp;zet ze op die onderftukken, die gefchiktnbsp;zyn om ze te ontfangen; men haalt denbsp;Doos wel gefloten uit de Laade, en mennbsp;reikt ze over aan hem , die het ftuknbsp;gelds gegeeven heeft, gelaftende hemnbsp;dezelve te openen; �t welk eene vetquot;nbsp;V 2

wondering veroorzaakt� die zoo veel te �angenaameris, omdat hy verpligtis zeven of agt Doofcn te openen, eer hynbsp;tot die komt, waar in het ftuk gelds bevat is, en omdat hy, tot deze gekomennbsp;zynde, dezelve gefloten vindt, en zenbsp;hiet dan met een kleinen fleutel openennbsp;kan, dien men hem daar toe overgeeft.nbsp;Als dan deze Doos geopend is door hem,nbsp;die het ftuk gegeeven heeft, gelaftmennbsp;hem dat hy zelve het �er uitneeme , ennbsp;dat hy zie of het wel het zelfde ftuk is,nbsp;dat hy gegeeven heeft, en �t gene hynbsp;gemerkt heeft om het wel te kunnennbsp;kennen.

Om die verwondering nog veel grootet te maaken, kan men^ eenigen tyd voordatnbsp;men bet Konjtje doet, den kleinen Jleutelnbsp;behendig Jteeken in de Snuifdooi van eennbsp;der Aanfcbouvaers y onder voorvoendfel vannbsp;eens te fnuiven; bet welk zeer gemakkelyknbsp;is uit hoofde van de kleinheid des Jleutels3nbsp;dien men egt er moet bedagt zyn wat diep

in die Snuif te duvien-, en als dan de per-foon den Jleutel vraagt om de kleine Doos te openen y zegt men hem dat iemant vannbsp;bet gezeldfchap denzelven in zyne Snuif-doos moet hehben. Men kan dat Jleuteltjenbsp;in eene Snuifdoos doen leggen door iemantnbsp;van het gezeldfchap, met men men zignbsp;verjtaat (_* ).

(*) De meeften van hen, die dit fooit van Konftjes In �t openbaar vertoonen , hebben vrienden, die voor vreemdelingen doorgaan, met wie zy zig verdaan; en het is hiernbsp;door dat zy dikwyls onbegrypelyke dingennbsp;fchynen te doen.

VERMAAKLYKHEID.

Neem een kleinen blikken Vyzel A van zes of zeven duimen hoogte,nbsp;die dubbeid zy, en plaats omtrent des-zelfs bodem in B een foort van wip C,nbsp;van gedaante als een hollen cirkel, ofnbsp;bakje, dat op beide zyne asfen hangtnbsp;en beweegbaar is, in dier voegen datnbsp;het kan nedergaan naar de zyde E ennbsp;opgaan naar de zyde F. Verdeel denbsp;ruimte, welke op den bodem van dezennbsp;Vyzel en onder dat Bakje zyn moet, innbsp;twee deelen E en G, en neem in agtnbsp;het aan den kant F zwaarder zynnbsp;....... moet,'

moet, ten einde het zig zelve herflelle in een gezigteinderlyken ftand, gflyk:nbsp;de Figuur aanwyft, en maak het ooknbsp;zoodanig dat het, zoo naauwkeurig aisnbsp;mogelyk is, fluite in den bodem vannbsp;den VyfeU neem daarenboven een kleinen houten ftamper.

Wanneer gy een Icevcndcn Vogel op-gefloten hebt inde ruimte H, d�e euf-fchen dat Bakje en het onderflc van den Vyzel is, en indien gy dan drukt op dennbsp;kant I, zal de zyde F opgeligt wor Jen,nbsp;en deopgeiloten Vogel zal uit de plaatr,nbsp;waar in hy verborgen zat, uitkomen.^

KONSTSTUK JE.

Nadat men in de affeheiding H gedaan heefteen leevenden Vogel, neemt men een anderen van �t zelfdenbsp;foort, dien men in dezen Vyzel ftaropt,nbsp;V 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�a

en men laat zien dat hy dood is; men legt hem vervolgens weer in den Vyzel,nbsp;en, onder fchyn van hem nog meer tenbsp;llampen , drukt men met den flam-per op den kant I, waar door het Bakjenbsp;daar nedergaat, en ter zelver tyd aannbsp;den anderen kant opgaat, �t welk aannbsp;den anderen Vpge! uitgang geeft, dienbsp;dan gcwoonlyk langs den ft amper uitnbsp;den Vyfel uitvliegt

(*) Dit Konftje verwekt eene groote ver, wondering , maar als men het doet voornbsp;aandoenlyke Lieden , veroorzaakt het hm;inbsp;medelyden, dog die aandoening verdwynt,nbsp;zoodta zy den anderen Vogel zien wegvliegen, vermits zy zig inbeelden dat het denbsp;zelfde is, die men lu den Vyzel geftaigptnbsp;heeft.

ACT-

VERMAAKLYKHEID.

SAMENSTEL.

eem een gewoonen Hoed, neenj �er de voering uit die tot de kap Fi^. 2.'

dient, en leg �erin den dubbelden bodem van blik A, die 'er den bodem en zydcn van geheel vullen moet.

Maak op dien blikken bodem eep andere ronde plaat B mede van blik, die op een hal ven duim afftand van dien bodem moet gelbldeerd zyn (Zie hetnbsp;Profil van dit ftuk in diezelfde Figuur).nbsp;Laat �er aan de zyde eene opening zynnbsp;van drie of vier duimen lengte en eenenbsp;V ynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;linie

linie breedte, waar door kan wegloa-pen �c gene men op die Plaat giet, als ipen den Hoed naar den kant van dienbsp;opening laat overhellen; bekleed en verberg dat alles met den kap van dennbsp;Hoed �er weder in te zetten, ten eindenbsp;men op geenerley wyze dien blikkennbsp;toeftel bemerken kan.

UITWERKING.

Wanneer men eenig Vogt in dien Hoed giet, en dan dcczelven naar dennbsp;tegenovergeftelden kant van die openingnbsp;hellenden houdt, zal het op die Plaatnbsp;blyven leggen; dog zo men den Hoednbsp;naar de opening laat hellen, zal het opnbsp;den bodem van dat blikke ftuk loopen ,nbsp;en daar zal binnen in den Hoed nietsnbsp;fchynen over te blyven.

KONSTr

ICONSTSTUKJE.

'en voorziet zip; tc vooren van een kleine Pannekock , die men uitnbsp;een ey maakt, en die men toegerold innbsp;zynen zak heeft gefloken; men neemnbsp;dan den boven befchreven Hoed, mennbsp;breekt een of twee eyeren in een fcho-tel, men kluft zc , en men giet het allesnbsp;in den Hoed, dien men een weinig hellenden houdt naar den kant , daar denbsp;eyeren niet kunnen uitloopen; men gicEnbsp;ze vervolgens weder in den Schotel, ennbsp;van den Schotel weder in den Hoed,nbsp;ten einde de Aanfchouwers minder vermoeden kunnen, dat zy binnen in des-zelfs bodem kunnen loopen; men houdtnbsp;den Hoed boven ecne Kaars om te doennbsp;gelooven, dat men ze op die wyze bakt,nbsp;en dan den Hoed hellende houdende, laatnbsp;men de �yeren �er onder in loopen; mennbsp;maakt vervolgens een fchyn van iets uitnbsp;zynen zak te haaien om ze eenige fmaak

te geeven , en men Iaat den voorbere;� den Koek behendig in den Hoedglyden,nbsp;en men fchudt hem om en legt hem opnbsp;een Schotel.

opmerking.

Baar zyn Lieden, die, dis zy dit konjljs doen, een dergelyken P-annekoek geheime-lyk in den zak van iemant van bet Gezeld-fcbap Jieeken , en den gemaakten Koek op-eetende, wysmaaken, dat zy denzelven innbsp;den zak van dien perfoon doen overgaan;

Men moet zorg draagen, dat de Hoed, nadat men het konjtje gedaan beeft, uit-gevoas/en en fcboon gemaakt voorde.

NEGEN-

VERMAAKLYKHEII).

BEREIDING.

Neem een Zefthalf en een Scheepje-Schelling van dezelfde grootte, laat ze aan eenen kant vlak vylen, hegtnbsp;ze op een met drie of vier pennetjes;nbsp;dit ftuk, dus bereid zynde, zal, wanneer men het van de eene zyde laatnbsp;zien , een Scheepje-Schelling en vannbsp;de andere zyde een Zefthalf gelyken.

KONSt-

KONSTSTUKJE.

Neem twee dus bereide Geldftuk-ken, leg hec eene om laag tegen de drie middelfte vingers van de eene )nbsp;en het andere op dezelfde wyze in denbsp;andere hand , Iaat zien , dat gy de Zelt-ha�f legt in de linker, en de Scheepje-Schelling in de regter hand; fluit uwenbsp;handen toe, waar door die ilukken dusnbsp;geplaatfl:, zig natnurlyk omkeeren ; ennbsp;doe dan uwe banden open om te doennbsp;gelooven, dat gy ze uit de eene handnbsp;in de andere hebt doen gaan.

Men ka7i insgelyks een van die tv�ee jlukken leggen in de band van een anderen PerfooUt en het anders in zyne eigen

bmdof in die van een tweeden, en ver-onderftellen op dezelfde wyze, dat men ze wederkeerig van de eene band in de ande*nbsp;re doet overgadn.

2SV�N.

VERMA AKLYRHEID.

Laaten �er vyf Vierkanten zyn all� gelyk aan A BCD, waar va� mennbsp;flegts een Vierkant maaken wil; deel denbsp;zyde A C van dit Vierkant in twee gely-ke deelen in E, en trek de lyn BE; waarnbsp;door gy verkrygt den Driehoek ABEennbsp;den ongelykzydigen Vierhoek EBDC.nbsp;Zo men dezen ongelykzydigen Vierhoeknbsp;en dien Driehoek in diervoegen tegennbsp;een plaatft, dat men maakt den Driehoek ABC, zal zyne bypothenufe AB denbsp;zyde zyn van een Vierkant, dat gelyknbsp;is aan de vyf gegeeven Vierkanten, ennbsp;het werkftuk zal opgeloft zyn; �t genenbsp;men laat zien met die tien trekken tegen

een

Om zig te vermaaken met deze Vierkanten , moet men die vyf Driehoeken en vyf ongelykzydige Vierkanten, dienbsp;van bordpapier zyn moeten, aan iemantnbsp;geeven, en^^em voordellen om dezel-*nbsp;ven zoo tegen een te plaa'fen, dat zynbsp;een volmaakt Vierkant maaken; het welknbsp;vry moeyelyk is voor hen , die de orde^nbsp;in welke zy moeten geplaacft zyn, niecnbsp;weeten.

Indien men , in plaatfe mn ieder dier lt;t)'y� f^ierkanten in twee deelen te verdee^nbsp;len, betbligelykzydig Vierkant EBDCdaat-enboven nog ver deelt in tniOee deelen door denbsp;lyn C F evenwydig aan �B , zal mSnnbsp;vyftien Jlukken hebben in plaats van tieh,nbsp;en het zal nog veel moeyelyker zyn om zenbsp;zoodanig hy een te voegen, dat Zy mdrnbsp;een Vierkant maaken.

IV. Deel.

VERMAAKLYKHEID.

'rek op een Bordpapier het Raam A B C D, waar van de zyde AC,nbsp;drie duimen lang zy, en de zyde ABnbsp;tien duimen; deel de twee zyden in evennbsp;zoo veel deelep en trek de evenwydigenbsp;lyncn zoo als zy in deze Figuur afgetee*nbsp;kend zyn, waar door dit Raam zal ver.nbsp;deeld zyn in dertig gelyke Vierkanten,nbsp;Trek van het punt A tnt D de Kruis-Jyn A D, en fnyd die Raam volgens dezen Lyn A D in twee gelyke Driehoeken ; fnyd verder deze twee Driehoeken volgens de lynen EF en QH, dan

4t- :�'

' A. V' .

zult gy hebben twee ongelykzydige Vierhoeken, en twee Driehoeken , die, fa-niengevoegd zynde zoo als deze Figuur aanwyft, dertig Vierkanten maaken zullen ; neem deze twee ongelykzydigenbsp;Vierhoeken en twee Driehoeken, en legnbsp;ze tegen een zoo als in Fig. 7 en 8 tenbsp;Zien is, een gy kunt tellen twintig Vierkanten in de eene en twaalf ih de ande-te t'iguur, �t welk twee en dertig Vier-kanten maakt.

KONSTSTUKJE.

Wanneer men dit papieren Raam^ Zoo als aangewezen is, verdeeld heeftjnbsp;fchildert men in ieder dier Vierkanten een ftuk Gelds , eCn weinig vet-motnmenden of onkenbaar maakendenbsp;die, welken in de plaatfen H en Dnbsp;zyn- indien men dan de vier Rukken tegen elkanderen plaatft zoo als irinbsp;de zesde Figuur, telt men �er dertignbsp;X 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Geld-

Geldftukken in; en zo men ze twee aan twee tegen een legt , gelyk in de zevende en agtfte Figuur, fchynt het datnbsp;'er twee- en- dertig zyn.

Dii iVerkJluk , boe ligt oplosbaar bet ook zy in bet oog van een verlicht Meet-kundigen, is eene vry vernuftige hekelingnbsp;van de Alchymie, en de bejt uitgedagtenbsp;befcbimping van die Bedriegers, die zignbsp;Adepti noemen.

TAFEL

STOFFEN

VERMAAKLYKHEDEN.

op eene Vraag, die men naar willekeur voorjielt. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-' ' . 31

� nbsp;nbsp;nbsp;foort. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,38

IV Vermaaklykheid. �{ Gefcbrift in de Zak. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ^2

V. Vermaaklykheid. De verwonder-lyke Talisman, waar in men het antwoord vindt op.eene Vraag, die ie. mant op een papier gefcbreven beeft,nbsp;en waar van ieder Woord of iederenbsp;i^ctur gejcbreven is in eene kleurnbsp;- ��nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelyk

Bladz.

Metaalen, waar uit deze Talisman iejiaat* �nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�

VL VermaakIykheid. .jDs voorzeggende SybiUen. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*50

VII, Vermaaklykheid. BeTover-Faas 59

Andere Sympatbetifcbe Inkten vat} bet

VIII. Vermaaklykheid. De Tover-

IX- Vermaaklykheid. Gefcbreven Ka-^ rakters vm eene zekere kleur te veranderen in eene andere geheel ver-fcbillende kleur. . nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� 7Q

X. Vermaaklykheid. Eene Kam te

X 4 nbsp;nbsp;nbsp;doen

Bereidingen der Sympatbetifche Inkten �Ban bet derde Joon. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.73

XII. Vermaaklykheid. Be Figuur lt;van eene Kaart, die iemant uit eennbsp;Spel getrokken beft , te doen ver-Jfbynen op eene andere Kaart, doornbsp;een ander uit het zelfde Spel genomen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85

�t ojoelk iemant uit verjeheiden andere gekozen heeft, te doen veranderen innbsp;een verfchillend �woord, dat door eennbsp;ander verkozen is. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.90

BLADWYZER.

Bladz.

�D�rfcbeiden Perfoonen, te doen veranderen in een en bet zelfde woord, fiat door een ander verkozen is. . gs

XV. Vermaaklykhe'd Doordriever-fcbillende Perjoonen drie woorden hebbende laaten verkiezen, het woordnbsp;door den eerjien Perjoon getrokken tenbsp;doen veranderen in dat �t welk denbsp;tweede getrokken beeft, en dat vannbsp;, den tweeden in dat van den derdennbsp;ferfoon. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Aanmerking op de drie laatfte Ver-maakiykbeden. . nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. jor

XVI- -Vertnaaklykheid. Opeene witte Kaart, in een tueverzegeld papier bejl�ten, te doen vinden eene Figuur, die gelyk is aan die van eene lt;nbsp;andere Kwrt uit een Spel ge trok-- ken. ^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

XVII- Vermaaklykheid. Be Tover-

Bladz.

'Bereiding der Sympaibetifcbe Inkten van bet vyfde foort.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . 107

XVm. Vermaaklykheid, Het onbe-grypelyke Schrift. , nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

XIX. Vermaaklykheid. Teekening vertoonende den Winter, die verandert en de Lente vertoont. . (.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116

XXIII. Vermaalslykheid. Met Letters van Vuur b�t antwoord te doen verfcbynen op eene voorgejleldenbsp;Vraag. ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130

in fchyn uit baare aseb te doen ber-voortkomen. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3f

XXV. nbsp;nbsp;nbsp;Vermaaklykheid. Het verbrande Schrift. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,

XXVII. Vermaaklykheid. DeRir^ aan de y^feb van een Draad hangende. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

XXVIII. Vermaaklykheid. Kleur, die Verfcbynt ef verdwynt door �ernbsp;de lugt te haten bykomen of van afnbsp;te fluiten. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. i^g

XXIX. Vermaaklykheid. Met twee Vogten een vaft Ligbaam te manken. '9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* j � �

BLADWYZER.

XXX. Vermaaklykheid. Ontvlamming en nabootzing van den Donder, . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . ijr

XXXV. Vermaaklykheid. Poeder dat aan de lugt bloot gefield zyndenbsp;ontvlamt, Koudvuur genaamd. 163

Van de Phosphoren of Lichtdraagers; ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168

xxxvir

XXXVIII. Vermaaklykheid. Eene uitgeblufebte Kaars met de punt vannbsp;een Mes aan te Jieeken. . .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.174

kleine Fc^uuren le maaken^ waar lt;oan de eene een kaars uitblujcbt ^ ennbsp;de andere dezelve aanjleekt. . .

XL. Vermaaklykheid. Het Water-Uur�WerL . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. l8f

XLI. Vermaaklykheid�. EenWater-fprongi waar op een Beeldje ryji en daalt, en zig in evenwigt houdt, ipa

XLII. Vermaaklykheid. Samenjlel~ ling quot;Dan verfebeiden Waterloopkon-Jtige Stukken, die zeer aangenaame *�nbsp;en verfcbillende uitwerkfels voort-brengen.........

334 B L A D W V Z E R.

Bladz.

XLV. Vermaaklykhcid. �ene Fles met wyn gevuld geheel onder gedompeld zynde in een vat met water^nbsp;te maaken dat die wyn geheel uit denbsp;Fles loopt, op bet venter dry ft, ennbsp;dat de Fles gevuld word met bet water y ,t welk in aat vat is. . . 207

XLVI Vermadklykheid. Een �leSy ' �waar uit bet water van onderennbsp;terfiond uitkopt , zoodra men denbsp;kurk �er aftrekt. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.210

bladwyzer;

XLVII. Vermaaklykheid. De tus. fcbenpoozende Fontein. ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 21Z

XLVin. Vermaaklykheid. EenWerk-tuig om te moeeten hoeveel voater ��r, geduurende een regenbui of Jiorm, innbsp;eene bepaalde ruimte valt. , . 216

yan de Lugt en derzelver verfcbillen-de eigenfchappen. . nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

XLIX- Vermaaklykheid. Water-fprong door d� drukking der Lugt voortgebragt. .... 224,

L. Vermaaklykheid. Het Boompje, dat op een oogenblik bloesfems ennbsp;vrugten draagt. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.227

LIV,

LIX. Vertnaaklykheid. t)e Roepers. 257

LX. Vermaaklykheid. Te maaken tvoee Beeldjes igeplaatjl aan de tweenbsp;overgejielde einden van eene Kamer^nbsp;waar van het eene aan iemant overbrengt t bet gene mn �r %agtjes

t af EX.

zegt aofi het oor van het andere Beeldje, en zonder dat iemant vannbsp;ben. die in het vertrek zy?i, betnbsp;booren kan, ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*252

LXf. Vermaaklykheid. Manier om een ligt Lighaam,. op bet waternbsp;dryvende, door een ander Ligbaamnbsp;aan te trekken.....26y

LXIV. Vermaaklykheid. Manier om natuurlykna tebootfende wezenlykenbsp;Konjivuurwerken, alleen door eennbsp;werktuigelyke tusfcbenkomjt vannbsp;Licht en Schaduw. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� 2.89

y nbsp;nbsp;nbsp;J-xv.

� S22

FRY*

P R Y Z E N

yan alle de Stukken der FermaaklyJdieden in dit Vierde Deel, die men koopen kan iynbsp;den Heer Guyot, wonende te'Paxys, Ru�nbsp;Ticquetonne, ten huize van Mr, Ne^etnbsp;Procureur.

3 nbsp;nbsp;nbsp;De konftjge Hand. . . .24-0'nbsp;5 De verwonderlykeTalisman. 19 - onbsp;jS De voorzeggende Sybillen. iS -. �

\V'vr- 'X'-

' . .•'■ 'A ■ AA;,' Aas

V'.,

\ nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ i;,;

IxA'

S':

' ./,' -'■ nbsp;nbsp;nbsp;■ s; s V. . \,;

ïl

i, ’

I nbsp;nbsp;nbsp;(^. y ^

M. nbsp;nbsp;nbsp;G U Y O T\

NIEUWE NATUUR-EN WISKUNSTIGEnbsp;VERMAAKLYKHEDEN,

VIERDE DEEL,

By REINIER ARRENBER�^

VOORREDE.

VOORREDE. V

VI VOORREDE.

VOORREDE. V�j

mod-.

ynj 'VOORREDE.

VOORREDE. �x

VOORREDE.

dat

VOORREDE.

VER-

verklaaUing

PL A AT E N

III. Fi-

DER PL A ATEN. is

�ER PLAATEN.

I'V. PLA'AT, �ladi, iS8�

� * 2 nbsp;nbsp;nbsp;IV. Fi-

VIII. PLAAT, Bladz- 294.

II en m

J3ER PL A AT EN. 25

IX. PLAAT, Bladz. 322.

V�RKLAARIN�

X. P L A AT, Bladz. 330.

III. nbsp;nbsp;nbsp;Figuur. Een van de vyf bord-

pa-

BER PLAAT EN.

Vil

NIE�Wa

Nieuwe natuur, en wiskonstig�

VERMAAKLYKHEDEN.

in

^S

Wan-

De

L � � D-AZY N,

Wad.

VERMAAKLYKHEDEN

VERMA AKLYKHEID.

UIT-

UITWERKING.

KONSTSTUKJE.

VERMAAKLYKHEID.

UITWERKING.

konststukje.

VERMAAKL^KHEID.

UITWERKING.

KONSTSTUKJE.

�l

vermaaklykheden.

VERMAAKLYKHEID.

BEREIDING.

KONST ST UK JE.

OPMERKING.

VYFBE

VERMAAKLYKHEID.

SAMENST�L.

ea

KONSTSTUKJE.

vermaaklykheid.

SAMEN STEL.

vao

St

KONSTSTUKJE.

VERMAAKLYKHEID.

KONSTSTUKJE.