HEGEHIIENDE JAAELIJKSCH VERSLAG nrf j

\ ' ^ /

BETREK.KELIJK

DE VEEPLEGING EN HET ONDEEWIJS

NEDEELANDSCH GASTHUIS

OOGLIJDERS.

UITGEBIIACHT IN MKI 187 8.

DOOR

F. C. DONDERS.

net het Vijftiende nummer der Wetenschappelijke Bybladen.

UTRECHT,

P. W. VA_N DE WEIJER. 1878.

rijksuniversiteit te utrecht

2351 984 0

INHOUD.

Negentiende jaarlijksch Verslag, door F. C. Donders

WETENSCHAPPELIJKE BIJBLADEN.

Rapport aan den Heer Directeur-Generaal der Maatschappij tot

Exploitatie van Staatsspoorwegen, betreffende de keuring van het spoorweg-personeel, door F. C. Donders . . .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Over de diepte der voorste oogkamer, door Dr. Horstmann. 43 Het bepalen van astigmatisme, door Dr. M. W. van Haaften. 63

NEGENTIENDE JAARLIJKSCH VERSLAG, betrekkelijk de verpleging en het onderwijs in het Nederlandsch Gasthuis voornbsp;Ooglijders, van den 1. Januari 1877 totnbsp;den 1. Januari 1878, ter vergadering vannbsp;Bestuurders en Afgevaardigden, gehoudennbsp;te Utrecht den 31. Mei 1878, uitgebrachtnbsp;door F. C. Donders, Directeur dernbsp;Instelling.

Hooggeachte Heer en, Bestuurders en Afgevaardigden!

Ik was zeer gelukkig en tevreden, terwijl ik jaren achtereen telkens in mijn verslag van den Moeiendennbsp;toestand onzer Stichting kon gewagen, wanneer ook vannbsp;kennelijken vooruitgang geen sprake kon zijn. Hiernbsp;mocht het woord „stilstand is achteruitgang” geen toepassing vinden. Integendeel, wanneer hinnen weinigenbsp;jaren onze Instelling een zeker toppunt bereikte ennbsp;zich daarop wist te handhaven, dan lag daarin opgesloten, dat zij uit een behoefte der Maatschappij wasnbsp;voortgesproten en dat zij in die behoefte had voorzien. Denbsp;telkens gelijke uitkomsten, schier zonder eenige afwisseling, waren de zekerste getuigen van de degelijkheidnbsp;harer grondslagen. En toch, ik mag het niet ontveinzen,nbsp;vervult het mijn hart met blijdschap, thans weder opnbsp;voortgaande ontwikkeling en op toenemenden bloei tenbsp;mogen wijzen. Die ontwikkeling vertoont zich in iedere

2

richting: in het aantal behandelde en verpleegde lijders, in de krachten, voor het onderwijs beschikbaar, en , zij hetnbsp;ook niet in gelijke evenredigheid, in de stoffelijke middelen,nbsp;om de voor beide gevorderde uitgaven te bestrijden.

Vergunt mij een aan vang te maken met de behandeling en verpleging, niet ten onrechte als het hoofddoel onzernbsp;Instelling beschouwd.

I. Als Nederlandsche Stichting ontving ons gasthuis lijders uit alle provinciën des Eijks, en wel ten getalenbsp;van 1939, waarvan niet minder dan 428 in de Instellingnbsp;werden verpleegd.

Afkomstig waren uit:

Het aantal verpleegdagen is evenredig aan dat der verpleegden toegenomen: weder vinden wij een gemiddelden verplegingsduur van 27 dagen.

Van de verpleegden zpn opgenomen:

Het getal gegeven consulten steeg tot het aanzienlijk cijfer van 19993. Die consulten worden gratis gegevennbsp;aan ieder die zich aanmeldt. Bewijs van onvermogennbsp;wordt van niemand gevorderd, — zelfs niet van den Keizernbsp;en de Keizerin van Brazilië, die, zonder zich te vorennbsp;aan te kondigen, op de banken der poliklinische patiëntennbsp;hadden plaats genomen, om hunne oogen te laten onderzoeken en de noodige voorschriften te ontvangen. Aannbsp;hunnen wensch werd gereedeljjk voldaan. De Keizer,nbsp;die onder de geleerden eenvoudig als geleerde verkeert,nbsp;liet zich daarna eenige methoden van onderzoek demon-streeren en nam met de hem eigene belangstelling denbsp;inrichting in oogenschouw.

Kostelooze verpleging werd weinig toegepast, omdat — zij niet verlangd werd. Waar eigen middelen ontoereikend waren en besturen of gestichten niet bereid werdennbsp;gevonden, ons met / 0.60 per dag te gemoet te komen,nbsp;sprongen particulieren in de bres. Van hen, die een ernstige oogziekte achter zich hebben, vindt men gereedelijknbsp;de beurzen geopend. Het verpleeggeld is zoo laag gesteld,nbsp;omdat wij wenschen de verpleging zoover te zien uitgebreid als de gelegenheid strekt en onze middelen toelaten.

Inderdaad werden die grenzen nagenoeg bereikt. We hebben 40 bedden beschikbaar, en gemiddeld, door allenbsp;jaargetijden heen, waren 32 bedden bezet, — bijna meernbsp;dan men mogelijk zou achten, wanneer men in aanmerking neemt, dat de aandrang des zomers sterker is dannbsp;des winters en dat de noodzakelijke scheiding der ziekenkamers, voor mannen en vrouwen, de vrije beschikkingnbsp;over de bedden vaak beperkt.

In verband met het grooter aantal verpleegdagen steeg het cijfer der belangrijke kunstbewerkingen van 251 tot 269.

Wie de statistiek der operaties in de bijlagen verge-Ipkend raadpleegt, zal zich kunnen overtuigen, dat in het afgeloopen jaar de plastische operaties eene ruimenbsp;plaats innemen. In den regel gold het gevallen vannbsp;misvormde of verwoeste oogleden bij leerlooiers, ten gevolge van besmetting door de huiden van aan het miltvuurnbsp;gestorven dieren, eene besmetting, die hen vaak genoegnbsp;het leven kost. Niet de wanstaltigheid alleen heeft mennbsp;te bestrijden, maar ook het niet te sluiten oog voornbsp;ondergang te behoeden. Hier nu viert de kunst een harer

schoonste zegepralen; „----- dem Prometheus gleich”, zoo

werd den genialen Dieffenbach door Strohmeyer toegezongen , „aus den Trümmern zerstörter Organe, bautest die Formen Du wieder, die göttergleichen, des Menschen”!

Een beeld der behandeling en verpleging levert overigens de statistiek, die op nieuw getuigenis aflegt van de belangrijkheid der gevallen, waardoor een polikliniek, dienbsp;uit afgelegen plaatsen hare patiënten trekt, zich altijdnbsp;van die eener gewone stedelijke onderscheidt. Is hetnbsp;een groote voldoening, dergelijke gevallen met goedennbsp;uitslag te behandelen, voor het onderwijs hebben ze ooknbsp;hunne nuttige zijde, zelfs daar waar de kunst te kortnbsp;schiet of haar doel slechts ten deele bereikt.

Granulaties der oogleden en trachoma zien wij betrekkelijk weinig. In de eerste jaren na hare stichting heeft onze Instelling (verg. het vijfde verslag) er op directe ennbsp;indirecte wijze veel toe bijgedragen, om een der brandpunten voor die ziekte uit te roeien, in de gestichten vannbsp;Veenhuizen en Ommerschans. Toch grijpt ze elders, vooralnbsp;in de hoofdstad, en wel het meest onder de Israëlitischenbsp;bevolking, nog ver om zich heen (zie het verslag dernbsp;Inrichting voor Ooglijders te Amsterdam over 1877 vannbsp;onzen vriend Prof. Dr. W. M. Gunning), en gaarnenbsp;nestelt zij zich in de weeshuizen. Het verdient lof ennbsp;dank, dat het bestuur der te Amsterdam gevestigde ver-eeniging in het belang der weezenverpleging een onderzoek heeft uitgelokt van den gezondheidstoestand dernbsp;weezen in de verschillende gestichten van Nederland, in hetnbsp;bijzonder ook aangaande den toestand der oogen, omtrentnbsp;de wenschelijkheid waarvan ik vódr eenige jaren reedsnbsp;een advies had uitgebracht. Voor de gestichten in Utrechtnbsp;heeft onze geneesheer Dr. Bou vin zich bereidwillig metnbsp;dit onderzoek belast, waarover hij eerlang een rapport hooptnbsp;uit te brengen, dat voor Utrecht gunstig zal luiden.

Uit ons verslag van het vorig jaar is U bekend, dat onze Instelling met goed gevolg een nieuw gebiednbsp;had betreden, dat der oogheelkundige politie : ik bedoelnbsp;het onderzoek van het gezichtsvermogen van het Spoor-weg-personeel. Ik deelde U mede, dat, op aanzoek vannbsp;den Directeur-Generaal der Maatschappij tot Exploitatienbsp;van Staatsspoorwegen, 12 artsen en oogartsen, waarvan 9nbsp;kweekelingen onzer stichting, zich, ieder op een bepaaldenbsp;lijn, welwillend met het onderzoek hadden belast, daarbijnbsp;een methode volgende, die niet slechts de refractie en denbsp;gezichtsscherpte, maar ook den kleurenzin quantitatief

6

bepaalde. Ik kan er thans bij voegen, dat op hunne mij toegezonden staten, loopende over 2203 personen, 152nbsp;voorkwamen, omtrent wier geschiktheid twijfel bestond,nbsp;en dat deze allen achtereenvolgens naar onze Instellingnbsp;werden gezonden, om, onder medewerking van Dr. B o u v i n,nbsp;definitief gekeurd te worden. Uit het daaromtrent uitgebracht rapport blijkt, dat van de 152 personen waren:nbsp;15 geschikt voor alle diensten,

60 voldoende voor gewone diensten,

13 even voldoende (aan periodieke herkeuring te onderwerpen) ,

18 voldoende, mits voorzien van een bril, waaronder 2 machinisten, als zoodanig ongeschikt,

15 onvoldoende,

31 ongeschikt.

Bovendien werden 49 voor periodieke keuring aangewezen en voor 9 werd oogheelkundige behandeling wenschelijk geacht. Eindelijk kwamen, buiten en behalve de 152 alhier onderzochte personen, op de statennbsp;97 personen voor, wier gezichtsvermogen alléén bij hetnbsp;dragen van een bril tot het herkennen der seinen opnbsp;den gevorderden afstand voldoende was.

De genoemde Directeur-Generaal heeft zich gehaast, het personeel der Maatschappij naar mijne aanwijzing tenbsp;zuiveren, door de ongeschikten te ontslaan, de onvoldoenden óf te ontslaan óf voor andere diensten te bestemmen en allen, die daaraan behoefte hadden, aan oogheelkundige behandeling te onderwerpen of met een bril tenbsp;doen voorzien. De ernstige wil, om door een deugdelijknbsp;personeel de veiligheid van het verkeer te verzekeren,nbsp;de orde en regelmaat, met bekwamen spoed, bij hetnbsp;onderzoek in acht genomen, kunnen niet hoog genoegnbsp;worden geroemd. Hierdoor is de taak, die ik op mij

had genomen , mij even aangenaam als gemakkelijk gemaakt, En, alsof dat niet genoeg ware, heeft de genoemde Directeur-Generaal voor mijne voorlichtingnbsp;en medewerking niet slechts zijn dank betuigd, maarnbsp;zeker ook het meest gepast stoffelijk blijk zijner erkentelijkheid er aan toegevoegd, door aan onze Stichting eennbsp;gift van ƒ 500 toe te kennen en de Maatschappij totnbsp;Exploitatie van Staatsspoorwegen voor een jaarlijkschenbsp;bpdrage van ƒ 50 onder de begunstigers van het Neder-landsch Gasthuis voor Ooglijders te doen inschrijven.nbsp;Behoef ik er bij te voegen, dat onzerzijds de verklaringnbsp;hierop gevolgd is, dat wij onze diensten te allen tijdenbsp;voor de Maatschappij beschikbaar houden ?

Inmiddels werd een voorloopig reglement ontworpen, dat aan de keuring van nieuw personeel wordt tennbsp;gronde gelegd.

Zou het personeel der overige Spoorweg-Maatschappijen minder te wenschen overlaten ?

Ik verwacht veeleer het tegendeel, Het personeel dier Maatschappijen is in het algemeen ouder en met dennbsp;ouderdom komen de gebreken, niet het minst die vannbsp;het gezicht. Men bedriegt zich, wanneer men meent,nbsp;dat het onderzoek van het gezichtsvermogen bij hetnbsp;Spoorweg-personeel zich hoofdzakelijk tot de zoogenoemdenbsp;kleurblindheid kan bepalen. De waarheid is, dat op bijziendheid en andere gebreken der refractie, voorts opnbsp;verminderde gezichtsscherpte, bij het klimmen der jarennbsp;uit velerlei oorzaken te wachten, evenzeer moet wordennbsp;gelet, en dat, wanneer niet de noodige brillen wordennbsp;verstrekt en het dragen verplichtend gemaakt, alléénnbsp;wegens refractie-gebreken een grooter aantal dan wegensnbsp;kleurblindheid zou moeten worden ontslagen.

Er is een commissie van toezicht op de spoorwegen,

die ernstig waakt op al hetgeen tot mouvement, tot weg en werken, tot tractie en materieel, tot wissels dus ennbsp;seinen, betrekking heeft; maar het personeel, dat voornbsp;den stand der wissels te zorgen en op de seinen te lettennbsp;heeft, blijft buiten toezicht van den Staat. De Ministernbsp;He emskerk had begrepen, dat in die leemte behoorde te worden voorzien. Op het advies van een dernbsp;geneeskundige Inspecteurs, verlangde hij van mij de aanwijzing van een geschikt Inspecteur voor de oogheelkundige politie van het Spoorwegpersoneel en bracht de voornbsp;diens bezoldiging en reiskosten benoodigde gelden op hetnbsp;ontwerp der Staatsbegrooting. Maar zie, het ministerienbsp;trad af, vóór de begroeting in discussie kwam, en denbsp;opvolger van den Heer Heemskerk, zonder achtnbsp;te slaan op de verlangde en goedgekeurde voordracht,nbsp;gaf mij eenvoudig kennis, dat er voor het gezegde doelnbsp;geen gelden konden worden voorgedragen. Welke overwegingen Zijne Excellentie daartoe genoopt hebben, isnbsp;mij een raadsel gebleven. De bezuiniging was te luttelnbsp;met het oog op het belangrijke der zaak. Ook kan denbsp;overweging niet gelden, dat met de contróle de Staatnbsp;eene verantwoordelijkheid zou op zich laden. Immers ,nbsp;niet in het uitoefenen der contróle, maar in het rechtnbsp;daartoe ligt de verantwoordelijkheid. En in betrekkingnbsp;tot het personeel is dat recht even onbetwistbaar, alsnbsp;ten aanzien van het materieel.

Heb ik mijn rapport over de keuring bij de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen in het licht gegeven,nbsp;dan geschiedde dit vooral, om het onder de oogen te brengennbsp;van den bedoelden Minister van Waterstaat, Handel ennbsp;Nijverheid en van de Directies der Spoorwegmaatschappijen. In een begeleidend schrijven vond ik gelegenheid,nbsp;den Minister opmerkzaam te maken op de wenschelijkheid,

dat ook bij de overige Maatschappijen op directe of indirecte wijze in het onderzoek van het gezichtsvermogen vannbsp;Staatswege mocht worden voorzien, — in het eene zoowelnbsp;als in het andere geval mij bereid verklarende, de leidingnbsp;van het onderzoek op mij te nemen.

Blijkens een beleefd schrijven, dat ik de eer had van den Minister te ontvangen, heeft Z. Exc. den indirectennbsp;weg gekozen. Met kennisgeving mijner verklaring vannbsp;bereidwilligheid, heeft hij de Directies der Spoorwegmaatschappijen aanbevolen, „volgens gelijke regelen alsnbsp;bij de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen waren toegepast, het onderzoek der oogen aannbsp;bekwame artsen toe te vertrouwen.” Aangenaam nu isnbsp;het mij te kunnen vermelden , dat de Hollandsche Ijzerennbsp;Spoorweg-Maatschappij zich gehaast heeft, aan die aanbeveling gehoor te geven, en dat er reeds een zestalnbsp;artsen en oogartsen zijn aangewezen, die zich, op mijnenbsp;uitnoodiging, wel hebben willen beschikbaar stellen.

Zullen de overige Maatschappijen, zal bepaaldelijk de Rhijnspoorweg-Maatschappij dit voorbeeld volgen ? Dezenbsp;is begonnen met een maatregel te nemen, naar hetnbsp;schijnt, louter voor de leus; maar ik kan toch denbsp;hoop niet laten varen, dat de verlichte Directie tot hetnbsp;inzicht komen zal van hetgeen door plicht en doornbsp;eigenbelang even gebiedend wordt gevorderd.

Zij moge zich overtuigd houden, dat mijne medewerking nooit te vergeefs door haar zal worden ingeroepen.

Ondersteld nu, dat langs den aangewezen weg het onderzoek bij alle Maatschappijen heeft plaats gehad,nbsp;dan rijst de vraag, of daarmede aan alle eischen zou zijnnbsp;voldaan. Ik kan hierop geen bevestigend antwoord geven.nbsp;Aan controle van staatswege, zooals de Minister H e e m s-kerk op het oog had, behoort te worden vastgehouden. Wel-

10

ken waarborg heeft men, dat de Maatschappijen in allen deele gehoor geven aan de eischen, die uit het onderzoek vannbsp;deskundigen voortvloeien ? Wie zal op den duur toeziennbsp;op het nieuw aan te stellen personeel, waarbij de eischennbsp;hooger zullen moeten worden opgevoerd, of de herkeuringnbsp;vorderen van hen, die aan progressieve stoornissen lijdendenbsp;bevonden waren ? — Ik wanhoop niet, de tot die controle vereischte gelden te eeniger tijd op de Staatsbegrootingnbsp;te zien uitgetrokken. Moge er niet meê gewacht worden,nbsp;tot een dier vreeselijke ongevallen, waaraan het spoorwegvervoer blootstelt, vele Nederlandsche familiën zalnbsp;hebben in rouw gedompeld !

In de meeste landen van Europa is het hier behandelde vraagstuk thans aan de orde van den dag. Naar aanleiding van onze bemoeiingen, ontvingen wij een bezoek vannbsp;Dr. Stilling uit Cassel, die de methode van de gekleurdenbsp;schaduwen invoerde benevens de letterproeven, die ik aisnbsp;pseudo-isochromatische aanduidde, en nam gedurende eenigenbsp;weken deel aan onze onderzoekingen, voorts van Dr. D a a e,nbsp;uit Kragerö in Noorwegen, die eene kleine practische handleiding gaf, met gestikte sajetten, van in de verschillendenbsp;vormen der stoornis met elkander verwarde kleuren, en zelfnbsp;was ik in Upsala de gast van mijn geachten vriend, dennbsp;physiologiae Professor, Dr. Prithiof Holmgren, die innbsp;Zweden, zoowel in betrekking tot het spoorweg- als totnbsp;het marine-personeel, met volharding voor een voldoendenbsp;keuring ijverde, tot het doel hem volkomen bereikt scheen.nbsp;Bijna eiken dag geworden mij brochures, die uit het een ofnbsp;ander oogpunt het onderwerp behandelen. Intusschen gaannbsp;vele spoorwegdirectiën slechts schoorvoetend tot het nemennbsp;der gevorderde maatregelen over. Zij verkeerenin den waan,nbsp;dat ongevallen hoogst zelden aan gebrekkig gezichtsvermogen te wijten zijn, De statistiek, die in verkeerden

11

stand der wissels of andere verzuimen, in stoornissen bij ’t verkeer en allerlei toevalligbeden de oorzaak pleegtnbsp;te vinden van het ongeval, versterkt hen in dien waan.nbsp;Maar blijkbaar wordt over het hoofd gezien, dat daarmede slechts de naaste, niet de verwijderde oorzaaknbsp;werd aangewezen. Op die kleine verzuimen, op dienbsp;schijnbare toevalligheden zijn gebreken der zintuigen,nbsp;bovenal van het gezicht, van onmiskenbaren invloed.nbsp;En van veel grooter beteekenis nog worden zij, waarnbsp;het geldt, dreigende gevaren af te wenden. Bij gemisnbsp;aan goede zintuigen gaat alle zelfvertrouwen verloren, ennbsp;op het oogenblik van gevaar ontbreekt de tegenwoordigheidnbsp;van geest, die tot snel en doeltreffend handelen gevorderdnbsp;wordt. Vraagt het oude wisselwachters, die op belangrijkenbsp;punten de wissels bedienen, vraagt het ervaren machinisten,nbsp;of zij niet meer dan eens, dank zij hun goed gezicht,nbsp;een dreigend gevaar tijdig ontdekt en gelukkig hebbennbsp;afgewend. Hadde een ander met minder wakkere zintuigen hunne plaats ingenomen en ware het ongevalnbsp;gevolgd, zou de statistiek daarvan hebben gewaagd ? Hetnbsp;zal hiermede nog duidelijker geworden zijn, waarom iknbsp;het onderzoek op kleurblindheid bij het spoorwegpersoneel niet het hoogst stel, —• niet hooger althans dannbsp;dat naar het gezichtsvermogen in het algemeen, naarnbsp;gezichtsscherpte en refractie. Maar het behoeft toch geennbsp;betoog, dat men met een machinist, die weifelt omtrentnbsp;de kleur der seinvlaggen en seinlichten, niet onder veilignbsp;geleide is, en dat twijfel en onzekerheid op den duurnbsp;het zelfvertrouwen ondermijnen en demoraliseerend werkennbsp;op het karakter. Onder de baanwachters heb ik er gevonden , die, de vlag in de hand, zonder vergelijking ennbsp;overleg, de kleur niet herkenden. Wat zullen zij grijpen,nbsp;wanneer zij plotseling een dreigend gevaar ontdekken ?

12

II. Het onderzoek naar kleurbli ndh eid is niet alleen dienstbaar gemaakt aan de praktijk, maar heeft ook vruchten gedragen voor het onderwijs en de wetenschap. Reedsnbsp;in de wetenschappelijke bijbladen van het vorig verslagnbsp;zpn de bewijzen daarvoor te vinden, en thans wordennbsp;de verschillende methoden , die tot een quantitatieve bepaling van het kleuronderscheidingsvermogen, waaropnbsp;het bij de keuring vooral aankomt, nog nader onderzochtnbsp;en onderling vergeleken. De theorie zelfs van het kleu-renzien, een der moeielijkste vraagstukken, die de phy-siologie heeft op te lossen, kan daarbij niet buitennbsp;beschouwing blijven.

Maar het groote feit voor onderzoek en onderwijs aan onze school is de benoeming van Dr. Herman Snellennbsp;tot hoogleeraar in de oogheelkunde.

Er was een tijd, waarin ik geen bezwaar maakte het onderwijs in oogheelkunde met dat in physiologie te verbinden en mij zelfs nog met andere vakken te belasten.nbsp;Maar met het stijgen der jaren vermindert de arbeidskracht,nbsp;en inmiddels breidt de wetenschap zich sneller en snellernbsp;uit en stelt hare eischen hooger en hooger. Zoodoendenbsp;loopt alles zamen , om het evenwicht tusschen deze ennbsp;gene te verbreken. Vooral op het gebied der physiologie,nbsp;die de geheele leer der levensverschijnselen omvat, was innbsp;de laatste jaren de aanvoer van nieuwe bouwstof zoo verbazend groot, dat men wel al zijn krachten daarop concen-treeren mocht, om ze eenigermate te beheerschen, De invoering der nieuwe wet op het hooger onderwijs opende nu hetnbsp;uitzicht op het verkrijgen van een afzonderlijken leerstoelnbsp;voor de oogheelkunde. Ik bracht het voorstel daartoenbsp;in de faculteit, mijn wensqh te kennen gevende, van het

13

onderwijs in de praktische oogheelkunde te worden ontslagen, en mijn voorstel mocht den hij val der faculteit verwerven.

Krachtig ondersteund door H. H. Curatoren der Eijks-universiteit van Utrecht, werd de voordracht der Faculteit den Minister van Binnenlandsche Zaken aangeboden; maarnbsp;Z. Exc. scheen niet geneigd daaraan gehoor te geven. Iknbsp;nam daarop de vrijheid, den Minister onder het oog tenbsp;brengen, dat ik, dertig jaren lang, naast de mij opgedragen vakken, uit eigen beweging mij met het onderwijsnbsp;in de oogheelkunde had belast, en dat, nu ik gevoeldenbsp;niet meer in staat te zijn, mijne dubbele taak naar eischnbsp;te vervullen, ik het recht had, zooals het door mijn plichtnbsp;geboden was, mij daaraan te onttrekken. De Minister bleefnbsp;aarzelen. Niet, dat hij mijn verlangen onbillijk vond:nbsp;integendeel, hij beaamde de aangevoerde gronden. Evenmin had hij bezwaar tegen den voorgedragen persoon,nbsp;die immers de aangewezen man was. Maar de wet maaktenbsp;een afzonderlijken leerstoel in de oogheelkunde slechtsnbsp;verplichtend aan ééne der Eijksuniversiteiten , en door dennbsp;te Leiden gevestigden leerstoel was aan de wet voldaan.nbsp;In het algemeen was het zeker den Minister niet euvelnbsp;te duiden, dat hij niet gereed stond, voetstoots gevolgnbsp;te geven aan iedere voordracht tot hoogleeraar, naarnbsp;aanleiding eener wet, zoo rijk aan verrassingen ennbsp;tegenstrijdigheden als die van 28 April 1876.

Maar toen hij gewezen werd op de rijke hulpbronnen onzer instelEng, op de diensten, die zij zooveel jaren,nbsp;zonder eenig bezwaar voor de schatkist, aan het onderwijsnbsp;en de wetenschap had bewezen en voortging te bewijzen,nbsp;op de gelegenheid, die zoo velen hier gevonden hadden,nbsp;om zich tot oogheelkundigen te vormen, Dr. Snellennbsp;in het bijzonder, om zich als operateur te ontwikkelen ,

14

op de mogelijkheid, eindelijk, dat diens talent voor Nederland mocht verloren gaan, zwichtte hij voor denbsp;kracht dier argumenten , — proefhoudend ook voor zijnnbsp;opvolger, van wien nu spoedig de voordracht uitging.

Aan onze Stichting heeft de Eijksuniversiteit van Utrecht den leerstoel voor oogheelkunde te danken !

Den 15 December 1877 aanvaardde Dr. Snellen het hoogleeraarsamht met een openbare les, handelendenbsp;over de methode , die hij bij het oogheelkundig onderwijsnbsp;wenschte te volgen.

In de eerste plaats schetste hij de oogheelkunde als een deel van de kliniek in ruimeren zin , in tegenstellingnbsp;van eene specialiteit, die den gewonen arts niet zoudenbsp;aangaan. Door den schat van hulpmiddelen van onderzoek, de ruime gelegenheid tot pathologisch-anatomischenbsp;nasporing en eene rpke therapie ban de oogheelkundigenbsp;kliniek juist de type zijn van — en de inleiding totnbsp;verdere klinische studie. Op dien grond verlangt hij,nbsp;dat de aankomende candidaat reeds dadelijk zal aanvangennbsp;met die oogheelkundige lessen, welke aanwending vannbsp;de verschillende hulpmiddelen van onderzoek, de methodennbsp;tot bepaling der functiën van het orgaan, het objectiefnbsp;onderzoek, de waardeering der anamnese en het constatee-ren van de effecten der therapie tot onderwerp zullen hebben.nbsp;Deze studie, zoo betoogde hij verder, voert tot de kennisnbsp;der klinische ziektebeelden, niet alleen van het oog, maarnbsp;dikwijls van den geheelen zieken mensoh. In het oog ziennbsp;wij de aandoeningen van de hersenen, van de nieren ,nbsp;de infectie van het bloed, de ziekten van het vaatstelsel.

In de tweede plaats zal dan de meer gevorderde Oan-didaat een ruim veld van onderzoek vinden in de oogheelkunde als specialiteit: de spreker stelde in het licht, hoe de snelle vooruitgang van dezen tak van wetenschap

15

die studie meer aantrekkelijk maakt; hoe men als gedreven wordt tot verder onderzoek, omdat de vraagpunten scherp gesteld zich voordoen: want.....elke vermeerde

ring aan kennis leert, dat er veel is wat we niet weten: het veld van arbeid vindt steeds wijderen kring maarnbsp;nimmer zijne grens.

Zoo is de oogheelkunde, naar zijne zienswijze, de inleiding tot klinisch onderzoek en de spoorslag tevens totnbsp;verdere wetenschappelijke studie

Aan deze openbare les sloten zich onmiddellpk de gewone lessen van Prof. Snellen aan, waarmede dezenbsp;trouwens, reeds dadelijk na zijne benoeming op 17 November, een aan vang had gemaakt. Had hy sedert j arennbsp;voortdurend gewichtige diensten aan het onderwijs oe-wezen, thans zou hij daaraan regelmatig zijne krachtennbsp;wijden en aan de klinische lessen en operatiën in vivonbsp;een meer volledig en systematisch onderwijs in oogheelkunde verbinden. Behoef ik te zeggen, dat zijne echtnbsp;practische lessen, van stonden aan, de belangstelling wekten onzer studenten ? Ongetwijfeld is het onderwijs innbsp;oogheelkunde aan onze school met het optreden vannbsp;Prof. Snellen als Hoogleeraar eene nieuwe phasenbsp;ingetreden.

Meent intusschen niet, dat ik my geheel aan de ophthalmologie wensch te onttrekken. In de eerste plaatsnbsp;zal de physiologie van het oog wel altijd mijne lievelingsstudie blijven, bij uitnemendheid. Maar er zijn ook opnbsp;het ziektekundig gebied gedeelten, die als uit de physiologie zijn ontsproten en naar zuiver physiologische methoden worden behandeld en bewerkt. Hiertoe reken ik denbsp;refractie- en accommodatie-anomaliën, die ik in verbandnbsp;met de physiologische dioptrica wensch te blijven behandelen , en de anomaliën der beweging, die, gescheiden

16

van de leer der bewegingen, geen grondige behandeling toelaten. Dat ik èn in onze instelling èn in het phy-siologisch laboratorium zal voortgaan het onderzoek vannbsp;ophthalmologische vraagstukken te leiden, behoef ik welnbsp;niet te verzekeren. Op dat gebied hoop ik mijn ambtgenootnbsp;Snellen vaak te ontmoeten. Thans reeds is hij bezignbsp;met belangrijke nasporingen over den invloed van denbsp;lichtsterkte op de scherpte van het gezicht. Hij steltnbsp;daarbij den eisch, te onderscheiden tusschen den invloednbsp;van de hoeveelheid licht en dien van het contrast; heeftnbsp;men grauwe letters op witten grond, dan veranderen,nbsp;by meerdere verlichting, èn letters èn grond. Geheelnbsp;anders wordt de uitkomst, wanneer men letters en grond,nbsp;beiden afzonderlijk, met licht van bekende sterkte verlicht: om dit te bereiken, heeft de Heer Snellen eennbsp;allezins doeltrelfenden toestel vervaardigd, waarvannbsp;hij zich voorstelt, de beschrijving, met de resultatennbsp;der genomen proeven, zelf mede te deelen. — Letters ennbsp;grond kunnen ook met gekleurd licht worden verlicht.nbsp;Hij stelt zich ten doel op die wijze de contrasten dernbsp;verschillende kleuren tegenover zwart, tegenover wit ennbsp;tegenover elkander nader te onderzoeken, en langsnbsp;dien weg misschien ook uit te maken, of de tegengesteldenbsp;kleuren, met Helmholtz, als complementair, dan wel,nbsp;met Hering, als antagonistisch zijn te beschouwen.

De leer der kleuren maakte de Heer Snellen tevens dienstbaar aan het gelijktijdig onderzoek der twee afzonderlijke oogen. Hij neemt roode en groene letters opnbsp;zwarten grond en plaatst nu vóór het èéne oog eennbsp;groen, vóór het andere oog een rood glas. Door hetnbsp;groene glas worden zoodoende alléén de groene, doornbsp;het roode glas alléén de roode letters gezien, terwijlnbsp;voor elk oog de andere kleur door het complementair

17

gekleurde glas zwart wordt. Zoo zien keide oogen gelijktijdig en ziet toch elk oog andere letters. Dit geeft een middel aan de hand, om simulanten te ontmaskeren,nbsp;voorts, in ’t algemeen, om te zien, of de heelden dernbsp;heide oogen gelijktijdig worden waargenomen, en tevens,nbsp;zoo niet binoculair gezien wordt, om te heoordeelen,nbsp;welk der beide oogen fixeert.

Een der doctorandi is voorts bezig onder de leiding van Prof. Snellen, de statistiek op te maken der oogennbsp;met astigmatisme. Het geldt de bepaling van den meridiaan van sterkste breking bij de verschillende vormennbsp;dier anomalie. De Heer Snellen gaf reeds in 1869nbsp;zoodanige statistiek; maar het scheen hem van belangnbsp;door een grooter aantal nauwkeurige bepalingen de vorigenbsp;resultaten te toetsen en, zoo noodig, te verbeteren. Tevens werd voor deze bepalingen een figuur geconstrueerd,nbsp;om de richting der hoofdmeridianen van het astigmatischenbsp;oog nauwkeurig na te gaan: deze figuur bestaat uit ra-diair gerichte stellen van drie lijnen, die haar het centrum allengs smaller worden, zoodat men de beantwoordingnbsp;der vraag, in welke richting de waarnemer de lijnen hetnbsp;best ziet, kan oontroleeren door de opgave, tot hoeverrenbsp;hij deze stellen als drie gescheiden lijnen herkent.

Van een onderzoek van Dr. Horstman n, uit Berlijn, betreffende de diepte der oogkamer in emmetropische ennbsp;ametropische oogen, zal in de bijbladen worden meldingnbsp;gemaakt. Ten behoeve dier bepalingen werd het hiernbsp;reeds voor eenige jaren geconstrueerde werktuig aanzienlijk verbeterd, zoodat de verkregen resultaten, alsnbsp;voldoende nauwkeurig, zullen verdienen te worden bekendnbsp;gemaakt.

Eindelijk zal Dr. Bouvin zich bevlijtigen, eenige belangrijke ziektegevallen, leerrijk uit het oogpunt der

18

wetenschap of der praktijk, te verzamelen en aan ons verslag toe te voegen.

Zoo hopen wij, dat onze instelling toch ook weder zijn bescheiden contingent tot den ophouw der wetenschapnbsp;zal hebben geleverd.

Ik mag liet verslag niet eindigen, zonder Dr. Snellen mijnen dank te betuigen voor de bereidvaardigheid,nbsp;waarmede hij mij een reeks van jaren bij het onderwijsnbsp;ter zijde stond. Voortaan zullen de rollen eenigszins zijnnbsp;omgekeerd. Ik heb het gelukkig gevoel, dat aanbevelingnbsp;van de belangen onzer school overbodig is, — Ook Dr.nbsp;Bouvin verdient onze erkentelijkheid voor zijne onverdeelde toewijding. Aan zijn kennis en nauwkeurigheidnbsp;en niet het minst aan zijne zich nimmer verloochenendenbsp;humaniteit tegenover de patiënten, zijn wij ongetwijfeldnbsp;het steeds toenemend bezoek aan onze polikliniek voornbsp;een goed deel verschuldigd. — Het is mij een genoegen,nbsp;ook van den Vader en oeconoom onzer instelling, dienbsp;thans reeds bijna vier jaren die betrekking bekleedt,nbsp;met ingenomenheid te mogen gewagen. Er is regelmaatnbsp;in de huishouding, orde en zindelijkheid overal, en innbsp;het algemeen heerscht een geest van tevredenheid, waaropnbsp;zijn persoonlijkheid den stempel drukt. Onverdeeld wijdtnbsp;hij zijne krachten aan onze Instelling, in welker dage-lijksch beheer hij zich als een goed administrateur heeftnbsp;doen kennen. Een paar maanden geleden viel hem hetnbsp;voorrecht te beurt, zijn zilveren huwelijksfeest te vieren,nbsp;waarbij blijken van liefde en erkentelijkheid van de zijdenbsp;der patiënten niet ontbraken. Die viering, waarvan iknbsp;voor een deel getuige was, geschiedde in den kring zijnernbsp;talrijke bloedverwanten, van heinde en verre tot hemnbsp;overgekoraen , op de meest gepaste wijze. Te laat was

19

mij het naderend feest bekend geworden, om den Regenten voor te stellen, den feestvierenden een blijk hunner belangstelling te geven, en ik moest er mij toe bepalennbsp;dit persoonlijk te doen. Een andere gelegenheid zullennbsp;Regenten daartoe ongetwijfeld gaarne aangrijpen.

Wij stellen er prijs op, in onze Instelling door oude getrouwen omringd te zijn, — een voorrecht, dat wijnbsp;het onze mogen noemen. Noode zien wij thans een vannbsp;hen ons verlaten, den huis- en ziekenknecht Gerritnbsp;Postma, die, vijftien jaar geleden, met aangeborennbsp;cataract tot ons kwam en, door een kunstbewerking vannbsp;zijne blindheid hersteld, vijftien jaren lang zijne trouwenbsp;diensten aan de ooglijders bewees, daarbij gedreven doornbsp;oprechte godsdienstige beginselen en door een natuurlijkenbsp;humaniteit. Hij verlangde zich in den echt te begevennbsp;en heeft bij voorbaat een plaats van huisbewaarder gevonden , een post dus van vertrouwen, dat hij zekernbsp;niet beschamen zal. Zijne goede diensten zullen hiernbsp;in dankbare herinnering blijven.

III. Als naar gewoonte moge hier, uit naam der Regenten, een overzicht volgen van de finantiëele uitkomsten, die het afgeloopen jaar voor onze instellingnbsp;heeft opgeleverd.

Wij hebben te onderscheiden tusschen het verplegings-fonds en het kapitaalfonds.

Het eerstgenoemde vindt zijne bronnen van ontvangst in de verpleeggelden , in de jaarlijksche bijdragen en innbsp;de rente van het kapitaalfonds. Plaatsen wij naastnbsp;elkander die van

ii

20

dan blijkt, dat zij in 1877 f 1086 meer hebben bedragen dan in 1876, en dat die vermeerdering schier uitsluitendnbsp;aan het hooger bedrag der verpleeggelden is toe tenbsp;schrijven, — ’t natuurlijk gevolg van het grooter aantalnbsp;verpleegdagen. Ongaarne constateeren wij, dat de jaarlijksche bijdragen eene vermindering hebben ondergaannbsp;van ƒ140, al hebben wij het voorrecht, daarvoor eenigenbsp;compensatie te vinden in de verhooging der renten vannbsp;het kapitaalfonds.

Aan de hoogere inkomsten beantwoorden ook grootere uitgaven. Weder geven wij een vergelijkend overzichtnbsp;met die van het vorig jaar. Zij bedroegen in:

1876 en 1877 :

onderhoud van gebouwen. . grond- en andere belastingennbsp;tractementen enz ....nbsp;voeding, verwarming enz. .nbsp;kleeding en meubilair.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

kosten van beheer.....

chemicaliën en instrumenten.

/ 11618.47 ƒ 13496.48'

De uitgaven der beide jaren wyzen dus een verschil aan van niet minder dan f 1886.35, en het kan daaromnbsp;niet bevreemden, dat het voordeelig saldo , hetwelk in 1876nbsp;f 942.94 bedroeg, op de dienst van 1877 zich tot de bescheiden som van f 151.27 ziet teruggebracht. De hoogere

21

uitgaven zgn hoofdzakelijk te zoeken in het kapittel van voeding en verwarming, dus het directe uitvloeisel vannbsp;het grooter aantal verpleegdagen , bij stijgende prijzen dernbsp;levensbehoeften dubbel voelbaar. Bovendien behoort eennbsp;reductie te worden gemaakt van f 500 op den post voornbsp;onderhoud van gebouwen , als zgnde dit bedrag ten behoeve van een verhuurd pand uitgegeven. Zoodoendenbsp;dalen de uitgaven tot f 13000. En rekenen wij verdernbsp;voor kosten der polikliniek, waarop ontelbare voorschriften kosteloos worden verstrekt, benevens uitgavennbsp;voor onderwijs en onderzoek, een som van f 1359, hetgeen zeker weinig van de waarheid afwijkt, dan zijn ernbsp;voor de 11641 verpleegdagen even zooveel guldens, ennbsp;dus ƒ1.— per verpleegdag, besteed. Hieruit blijkt, dat,nbsp;afgezien ook van de kapitaalswaarde van het gebouw ennbsp;zijn inrichting, met het verpleeggeld van ƒ0,60 per dag,nbsp;slechts I van de verpleegkosten bestreden worden. Ennbsp;uitdrukkelijk zij daarbij vermeld, dat onze stichting geenenbsp;klasse van patiënten kent, die een hooger verpleeggeldnbsp;betalen. Zoowel dus ten aanzien der verpleegden, als tennbsp;aanzien der behandelden op de polikliniek, behoudt zijnbsp;uitsluitend het karakter eener Instelling van liefdadigheid.

Doet het batig saldo van het verplegingsfonds op de dienst van 1877 voor dat op de dienst van 1876 onder,nbsp;wij hebben ons te verheugen over een meer dan gewonenbsp;aanwinst van het kapitaalfonds, Hier moge herinnerdnbsp;worden, dat alle inkomsten, groot en klein, uit welkenbsp;bron zij mogen voortvloeien, mits niet beboerende tot denbsp;jaarlijksche bijdragen noch tot de renten van kapitalen, innbsp;het gezegde kapitaalfonds worden gestort. In de eerstenbsp;plaats dus de giften van nieuwe Bestuurders ^ — als hoedanig , zooals reeds boven werd vermeld, wij de Maat-

22

schappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen, met een gift van / 500, mochten inschrijven — en van nieuwenbsp;Stichters^ die met een vijftal vermeerderd werden, als:nbsp;Mevrouw de Wed. Burgerhoudt, geh.

Jochems, te ’s Hage.........f nbsp;nbsp;nbsp;200.

J. de Potter, te ’s Hage........f 100.

N. N., door tusschenkomst van Prof. Loncg, te

Maarssen.............- 100

Mr. P. Kymmell, te Leeuwarden.....- nbsp;nbsp;nbsp;100.

Jhr. Mr. Ae. van Boelens van Eysinga,

te Leeuwarden...........- 50.

In de tweede plaats bijzondere ffiftenvoox eens, — waarvan twee vooral afzonderlijke vermelding verdienen, die van Mevrouw de Wed. van Bern, geh. van Goor Hinlopen,nbsp;bij het aanvaarden der nalatenschap van Mevrouw de Wed.nbsp;van Dam, geh. van Goor Hinlopen, overleden tenbsp;Zeist, en die van Mevrouw N. H., door tusschenkomstnbsp;van den Heer TjeenkWillinkte Zutphen ontvangen, —nbsp;ieder ten bedrage van ƒ 1000, — en waaronder op nieuw denbsp;gewone gift van f 50 van Prof. D o ij e r te Leiden aantreffen, de periodieke uiting eener erkentelijkheid, dienbsp;geen einde neemt, met een tal van kleinere, die wij aannbsp;de Heeren J. Ph. de Bordes te ’sHage, C. Stormnbsp;Buijsink te Zutphen, J. J. Cremer te ’sHage, Mr.nbsp;J. G. E Verwij n te Arnhem , G. Gratamaen Jhr.nbsp;Mr. 0. van Eysinga te Leeuwarden, E. vannbsp;Leeuwen te Arnhem, Jhr. J. C. A. E. A. vannbsp;Panhuys te ’sHage, Mr. M. Tijdeman te Tiel,nbsp;en Dr. J. Zaaijer te Leeuwarden, aan Mevrouw denbsp;Wed. Hartjens, geh. Husselen te Leeuwarden ennbsp;aan N. N. aan de Bildt te danken hebben. Eindelijknbsp;legaten^ als één van flOO, ons toegedacht door Mevrouwnbsp;de Wed. Chr. J. Minnen, geh. van Dijk, bij velen

23

onzer vroegere ooglijders zeker nog in dankbare herinnering; van den Heer K. A. Nolthenius te Breukelen, eennbsp;legaat van ƒ400, van den Heer J. F. Dietz te Zutphennbsp;een van ƒ 500, en bovendien een van gelijk bedrag vannbsp;„iemand nit Amsterdam, die in zpn leven de instellingnbsp;steunde,” ons geworden door tusscbenkomst van den Heernbsp;Otto van der Vies, wiens naam ons hier den stichternbsp;en ijverigen bevorderaar nog eens voor den geest roept,nbsp;aan wiens nagedachtenis het verslag van 1876 een woordnbsp;van dankbare hulde bracht.

Hit die verschillende bronnen vloeide aan het kapitaal-fonds de som van / 4695 toe : straks zullen de renten, die het genoemde fonds afwerpt, tot ƒ2000 ’sjaars gestegen zijn. Zoodoende kan het evenwicht behouden blijven,nbsp;ook bij eenige vermindering der jaarlijksche bijdragen,nbsp;die, trots de ijverige bemoeiingen der locale commissiënnbsp;niet te keeren schijnt. In verband hiermede was hetnbsp;zeker een gelukkige gedachte van eenige begunstigers, —nbsp;niet willende, dat met hunnen dood hunne bijdragen zoudennbsp;vervallen —, een klein legaat voor de Instelling te bestemmen. Wij waardeeren dit in hooge mate. Om vastenbsp;grondslagen voor het duurzaam bestaan onzer stichtingnbsp;te verkrijgen , is ons in het algemeen niets meer ge-wensoht, dan de wisselvallige inkomsten der jaarlijkschenbsp;bijdragen in renten van kapitaal geconverteerd te zien.nbsp;Moge het gegeven voorbeeld navolging vinden !

Is de finantiëele toestand onzer stichting niet ongunstig te noemen, wij gelooven recht te hebben, ze voortdurendnbsp;in de liefdadigheid onzer landgenooten aan te bevelen.nbsp;Immers ligt het volkomen in onze macht, haren nuttigennbsp;werkkring verder en verder uit te breiden. In onze beperkte middelen liggen daarvoor nog altpd de grenzen.nbsp;Wij veroorloven ons hierbij, tot Hen, die onze Instelling

24

met een legaat zouden willen begunstigen, het verzoek te richten, zich daarbij van de officiëele benaming vannbsp;Nederlandsch Gasthuis voor Ooglyders te willen bedienen.nbsp;De misschien wat weidsch klinkende naam, bij de opnbsp;richting tot juiste kenschetsing gekozen, heeft in hetnbsp;gewone spraakgebruik plaats gemaakt voor dien vannbsp;oogenhuis of ook wel blindenhuis, in zooverre niet tennbsp;onrechte als wij ook blinden opnemen, — wanneer de hoopnbsp;bestaat, ze van hun blindheid te genezen. Langen tijdnbsp;leverde het bezigen dier namen geen bezwaar. De aanwijzing, wanneer ook minder nauwkeurig, liet omtrent denbsp;bedoeling van den testateur geen twijfel over. Maar sedertnbsp;eenige jaren is naast onze instelling een Utrechtschenbsp;werkinrichting voor blinden verrezen, en bij het bezigennbsp;der niet officiëele benaming zijn verwarring en twijfelnbsp;niet uitgebleven. Wij verheugen ons over den bloei diernbsp;inrichting en stellen hare bemoeiingen op hoogen prijs,nbsp;maar achten ons toch verplicht te waken, dat voor onzenbsp;instelling bestemde giften en legaten niet ten bate diernbsp;werkinrichting komen.

Wij eindigen met een woord van oprechten dank aan allen , die op eenigerlei wijze de instelling steunden ennbsp;tot haren bloei bijdroegen. Zij blijve hunnen liefdadigennbsp;zin, zooals dien onzer landgenoten in het algemeen,nbsp;aanbevolen.

STATISTIEK der oogziekten, voorgekomen in het Nederlandscli Gasthuis voor Ooglyders van dennbsp;1 Januari 1877 tot den 1 Januari 1878 bijnbsp;1939 lijders.

Ophthalmia catarrhalis..... 136

„ nbsp;nbsp;nbsp;granulosa..........51

„ nbsp;nbsp;nbsp;blennorrhoïca........ 2

„ nbsp;nbsp;nbsp;purulenta neonatorum...... 4

„ nbsp;nbsp;nbsp;diphtherina ......... 1

Trachoma..............69

Ophthalmia scrophulosa.........158

Panophthalmia............. 2

Kerato-malacia ..... .... nbsp;nbsp;nbsp;2

Sphacelus corneae ........... 3

Ulcus cum hypopyo . ........ . nbsp;nbsp;nbsp;19

Ulcus corneae (keratitis) .........34

Irido-keratitis . nbsp;nbsp;nbsp; 1

Prolapsus iridis..... 2

Synechia anterior....... 13

Keratitis diffusa ............10

Maculae corneae............98

Leucoma ........... 40

Staphyloma corneae et staphyloma scleroticae anterius 14

Cornea conica ............. 1

Kyklitis..... 3

Iritis ......... 20

Fistula corneae ......... 2

26

Synechia posterior nbsp;nbsp;nbsp;18nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Atresia papillae en irido-chorioiditis nbsp;nbsp;nbsp;.....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18

Irideremia............ • nbsp;nbsp;nbsp;1

Sclerotitis anterior en episcleritis...... 5

Cataracta senilis ...... 90

„ congenita...........12

pyramidalis.......... 1

„ diabetica . nbsp;nbsp;nbsp; 1

„ secundaria ........... 10

„ mollis . nbsp;nbsp;nbsp; 11

„ traumatica nbsp;nbsp;nbsp;r •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

Aphakia..... 84

Luxatio lentis...... 4

Obscuratio corporis vitrei.........12

Retinitis (apoplectica, luëtica) . nbsp;nbsp;nbsp;...... 3

„ e morbo Brightii ........ 5

„ pigmentosa (hemeralopia) ..... nbsp;nbsp;nbsp;7

Neuritis optica nbsp;nbsp;nbsp; .......... 7

Solutio retinae nbsp;nbsp;nbsp; .......... 17

Mergvlammen nbsp;nbsp;nbsp;............nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Chorioiditis....... 38

Glaucoma .............. nbsp;nbsp;nbsp;11

Amblyopia congestiva nbsp;nbsp;nbsp;21

„ nbsp;nbsp;nbsp;et amaurosis cum papilla alba ...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39

„ nbsp;nbsp;nbsp;gravidarum.......... 1

Buphthalmos ............¦ nbsp;nbsp;nbsp;3

Atrophia bulbi ........ .... nbsp;nbsp;nbsp;36

Microphthalmos ..... ...... nbsp;nbsp;nbsp;4

Spasmus clonicus palpebrarum . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Tumor orbitae.......... 1

Anophthalmos...... 32

Traumata ......... 34

Corpora aliena....... 38

27

Paresis muscularis (strabismus paralyticus, ptosis

paralytica et mydriasis paralytica)......3

Strabismus .............. nbsp;nbsp;nbsp;50

Nystagmos nbsp;nbsp;nbsp; 10

Ptosis............. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

Entropion en dystichiasis. nbsp;nbsp;nbsp; 14

Ectropion ............. .19

Symblepharon..............5

Abscessus palpebrae............3

Blepharadenitis.............51

Tumor cysticus.............1

Dacryocystitis (obstructie ductus lacrymalis) ... nbsp;nbsp;nbsp;52

Exanthema faciei et palpebrarum.......2

Dolor oculi . nbsp;nbsp;nbsp;............. 1

Asthenopia accommodativa........• nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

Myopia ................122

Presbyopia...............243

Hypermetropia. nbsp;nbsp;nbsp;............nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;185

Astigmatismus. .............51

Anisometropic .............. 31

Lupus faciei . nbsp;nbsp;nbsp; ......nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2

Pterygium............... 2

Herpes zoster trigemini........... 3

Epithelioma............... 1

Atrophia retinae ......... ... nbsp;nbsp;nbsp;3

Neoplasma conjunctivae et nbsp;nbsp;nbsp;bulbi...... 2-

Protrusio bulbi.............2

Abscessus orbitae............

Paresis oculo-motorii ..........6

Coloboma chorioideae..... 1

Coloboma iridis congenita...... 1

Daltonismus............... I

Herpes corneae....... ...... nbsp;nbsp;nbsp;1

28

Cyste in de oogkamer ...... 2

Polypus conjunctivae...........1

Carbunculus malignus ........... 1

Tumor oculi..............4

Ectasia corneae......... 1

Ophthalmia sympathica.......... • nbsp;nbsp;nbsp;1

Emholia art. centralis retinae..... . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Paralysis nervi facialis...........1

Gekeurd voor spoorwegen..........165

KUNSTBEWERKINGEN.

Extractie van cataract nbsp;nbsp;nbsp;49

liineair-extractie . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦.........8

Punctie van cataract.......... . nbsp;nbsp;nbsp;17

Nastaar-operatie...... 6

Iridectomië......... 57

Staphyloma-operatie nbsp;nbsp;nbsp;............12

Symblepharon ..............3

Tenotomie ...............26

Entropion-operatie..... 30

Exstirpatio bulbi...... 31

Kapselklieving.......... 2

Iridotomie..... 8

Verwijdering van cyste der oogkamer.....1

Vorlagerung ........ 1

Blepharopnymosis. nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 6

Resectio ................1

Huidtransplantatie......... 1

Pastiscbe operatie....... 10

269

30

IN 1877 B IJ GEKOMEN.

STICHTERS-BESTÜURDERS.

De Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. U trecht.

STICHTERS.

Mevr. de wed. Burgerhoudt geb. Jochems. J. de Potter.

N. W. door tusschenkomst van Prof. Loncq. Mr. P. Kymmell.

Jhr. Mr. Ae. van Boelens van Eysinga.

BEGUNSTIGERS.

De Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Utrecht.

D. Koert. nbsp;nbsp;nbsp;id.

Dr. D. Pijzel. nbsp;nbsp;nbsp;Amersfoort.

G. J. Verweij. nbsp;nbsp;nbsp;Wijk bij Duurstede.

J. F. Blauw.

Jhr. Mr. L. W. A. Schuurbeque Boeije.

Mevr. de Wed. H. K. Boonen.

A. J. van Delden.

J. H. Donker Curtius.

F. J. Eijken Sluiters.

J. A. van Heloma.

A. W. Huidekoper.

A. Lens. ü. Nortier.

Jhr. H. van Eeigersberg Versluijs.

Dr. O. P. van Tienhoven.

H. A. F de Vogel.

Meerman.

Mevr. van den Berg Taats geb. van Doesburg. Mej. G. D. W. van Doesburg.

Everard Scheidius.

31

Dames Mouw.

Mevrouw Hofkes.

Jhr. H. L. P. Hovij.

Mr. J. Pb. Verloren.

Mevr. de Wed. A. B. van der Vies.

Otto van der Vies.

Mevr. de Wed. Croockewit Beijnen.

M. Volkrijk Liebert.

G. J. Sprenger.

Baronnesse Douairière Sehiramelpenninck van der Oije van Hoevelaken.

Ds. H. M. G. Koolhaas.

J. Potter.

Dr. D. L. van Welij.

Mr. J. C. de Koek van Leeuwen.

Dr. H. van Capelle.

Mevr. de Wed. H. W. Oijen-Neijs.

Mr. W. Wijnaendts.

Douairière Klerck geb. Hogendorp.

Mevr. de Wed. Breijtspraak.

Douairière van Andringa de Kempenaer.

AANGAANDE HET ONDERZOEK

VAN HET

GEZICHTSVERMOGEN

HET EBESONBEXi

DER

Maalsctailj tot Ixploitatie vai Staatsspoofweien

HITGEBRACHT DOOK.

F. C. DONDERS.

Aan den Heer Directeur-Generaal der Maatschappij tot Exploitatienbsp;van Staatsspoorwegen,

Reeds in October 1876 werd door Dr. M. J. Bouvin rapport uitgebracht over bet onderzoek van het gezichtsvermogen bij het personeel der lijn Utrecht—Boxtel,nbsp;waartoe hij de eer had gehad door ü, als Directeur-Generaal der Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen, te worden uitgenoodigd. Dat onderzoek,nbsp;waaraan ik niet geheel vreemd gebleven was, had innbsp;het Nederlandsch Gasthuis voor Ooglyders alhier plaatsnbsp;gevonden en moest als proeve strekken ter beoordeeling,nbsp;wat in betrekking tot het onderzoek bij het personeelnbsp;van het geheele net, door de Maatschappij geëxploiteerd,nbsp;zou kunnen en moeten worden gedaan. Na gehoudennbsp;overleg werden nu een 12tal artsen en oogartsen doornbsp;U uitgenoodigd, zich, ieder op een bepaalde lijn, metnbsp;het onderzoek van het gezichtsvermogen van het personeel te willen belasten.

1

De bedoelde Heeren zijn:

Dr. Middelburg, te Leeuwarder. De Heer Hamer, te Franeker.

Dr. Mulder, te Groningen.

Dr. Kr os, te Zwolle.

De Heer Gewin, te Delden.

Dr. Maats, te Arnhem.

Dr. K u ij p e r, te ’s Hertogenbosch. Dr. Haffmans, te Roermond.

Dr. van Kleef, te Venlo.

Dr. Gori, te Breda.

Dr. van Moll, te Rotterdam.

Dr. Fokker, te Goes.

Allen zonder uitzondering verklaarden zich bereid, op de door den Directeur Generaal gestelde voorwaardennbsp;die taak te aanvaarden.

Ten einde aan bet onderzoek met deugdelijkheid de gewenschte gelijkvormigheid te verzekeren, werden methoden vastgesteld, die, nauw zich sluitende aan hetnbsp;herkennen der seinen, zoowel de afwijkingen der refractie,nbsp;als de graden van gezichtsscherpte en het kleuronder-scheidingsvermogen in cijfers bepaalden, vergezeld vannbsp;de noodige toelichting (bijlage II). Tevens werd hetnbsp;model ontworpen voor staten, waarop de bij ieder individu verkregen uitkomsten, voor ieder oog afzonderlijk,nbsp;zouden worden ingevuld (bijlage I), terwijl ik mij voorbehield, uit die gegevens, zooveel noodig na persoonlijknbsp;onderzoek, de conclusie te trekken omtrent de geschiktheid en , in verband daarmede, de noodige voorstellen tenbsp;doen aan den Directeur Generaal, Op deze wijze zounbsp;voor het geheele personeel dezelfde maatstaf wordennbsp;aangelegd.

Het onderzoek liep regelmatig af iti de daarvoor gestelde maanden Maart, April en Mei, zonder, zoover mij kekend is, wezenlijke bezwaren te hebben opgeleverd, ennbsp;uit de ingekomen staten bleek, dat de genoemde Heerennbsp;zich in het algemeen met kennis en nauwgezetheid vannbsp;hunne taak hadden gekweten.

Met inbegrip der lijn Utrecht—Boxtel, waarvan het personeel vroeger door Dr. B o u v i n werd onderzocht,nbsp;liepen de staten over 2203 personen en wel over 1812nbsp;mannen en 391 vrouwen. Onder medewerking van Dr.nbsp;Bouvin werden de aanteekeningen omtrent ieder persoon nauwkeurig overwogen, waarvan het resultaat was:nbsp;dat 2051 werden geacht voor de dienst geschikt te zijn ,nbsp;terwijl omtrent 152 twijfel of zelfs zekerheid van ongeschiktheid bestond. In overleg met den Directeur Generaal werden deze 152 personen, waarvan 13 vrouwen,nbsp;achtereenvolgens in het Nederlandsch Gasthuis voor oog-lijders, onder medewerking van Dr. Bouvin, aan eennbsp;hernieuwd onderzoek onderworpen.

Bij dit onderzoek werden dezelfde normaal-methoden gebezigd, die aan de met de keuring belastte artsen ennbsp;oogartsen waren voorgeschreven. Naar de gewone methode werd de refractie van het oog bepaald en, innbsp;verband daarmede, de gezichtsscherpte. Zooals die vóórnbsp;jaren werd aanbevolen en algemeen ingevoerd, leidt zijnbsp;tot eene numerieke bepaling zoowel van de gezicbts-scherpte als van de ametropie (myopie, hypermetropicnbsp;en astigmatisme) , die aan alle eischen ook voor denbsp;keuring voldoet: te dien aanzien werd hoogst zelden eennbsp;wezenlijke afwijking gevonden van hetgeen, blijkens denbsp;staten, bij het eerste onderzoek was geconstateerd. Mijnnbsp;streven was geweest, om thans ook in betrekking totnbsp;het kleuronderscheidingsvermogen eene numerieke bepa-

ling in te voeren. Daartoe moest de voorgeschrevene normaal-methode dienen. Zij gaat uit van het vroegernbsp;reeds geconstateerde feit, dat het vermogen, om een bepaalde kleur te onderscheiden, toeneemt met de lichtsterkte, met de saturatie der kleur en met de groottenbsp;van het netvliesheeld, Elk dezer variabelen zou aan eennbsp;quantitatieve bepaling kunnen worden dienstbaar gemaakt.nbsp;Om verschillende redenen, bepaaldelqk, omdat zij te radenbsp;gaat met de distantie, waarop gekleurde voorwerpen vannbsp;zekere uitgebreidheid moeten worden gezien, verdient denbsp;laatste, namelijk, de grootte der netvliesheelden, denbsp;voorkeur. Deze is evenredig aan de grootte m van hetnbsp;voorwerp, en omgekeerd evenredig aan zijn afstand dnbsp;van het oog. Is D nu de afstand, waarop het normalenbsp;oog de kleur hij = 1 (d, i van voorwerpen van 1nbsp;mm. middellqn) onderscheidt, zoo wordt

K -1- nbsp;nbsp;nbsp;- rL

D — \m ' bJ ,

kk = i ¦ 4 •

g -g- = een voorwerp van 60 mm. mid-

dellijn op 100 Meters, dan is L = ^ g — g

’tZal praktisch zijn zich aan L te houden, waarbij men zich slechts te herinneren heeft, dat L = IXK.

Naar deze methode werd, bij alle onderzochte personen, door tal van proeven binnenskamers het kleur-onderscheidingsvermogen bepaald, — en wel bij opvallend en bijnbsp;doorvallend licht, resp. beantwoordende aan het herkennen der seinen bij dag en bij nacht.

foor opvallend licht diende het gewone heldere daglicht. Kon niet altijd over gelijke helderheid worden beschikt,nbsp;dan geschiedde de reductie naar den afstand , waarop denbsp;onderzoeker zelf, die een normaal onderscheidingsvermogen behoort te bezitten, de kleuren herkende. Ahnbsp;doorvoMend licht diende bij zwakke dagverlichting dernbsp;kamer (gelijkstaande met schemerlicht), het licht eenernbsp;standaardkaars, al of niet gekleurd door het roode ofnbsp;groene glas der seinlantaarns. De inrichting was zoonbsp;getroffen, dat niet slechts de middellijn van het verlichtenbsp;vlak (een opening in een ondoorschijnend scherm), maarnbsp;ook de graad van verlichting kon worden gewijzigd,nbsp;eene noodzakelijke voor waarde, omdat bij onvolkomennbsp;kleuronderscheidingsvermogen de aanwijzing vooral in denbsp;lichtsterkte gezocht wordt.

Met deze normaal-methode, bij het eerste onderzoek gevolgd, werden nu verder alle hulpmiddelen verbonden,nbsp;die ter beoordeeling van het kleuronderscheidingsvermogen de wetenschap aan de hand geeft, — van hetnbsp;assortiment sajetsoorten in alle kleuren, tot de draaischijfnbsp;van Maxwell, de contrastkleuren van Stilling, de methodenbsp;van Holmgren, de drukproeven van Stilling en de complementaire kleuren door dubbelbreking en polarisatie.nbsp;Kunnen deze methoden den graad der stoornis niet innbsp;cijfers aanwijzen, ze hebben ieder haar eigenaardig voordeel en kunnen vrijwaren tegen meer of minder toevallignbsp;raden uit bijkomende eigenschappen, dat bij de normaal-methode eerst door genoegzame herhaling met doelmatige

afwisseling der proeven wordt uitgesloten. Vooral de kleur op kleur gedrukte letters van Stilling, die bij eenenbsp;aan den graad der stoornis geëvenredigde verlichtingnbsp;geheel onzichtbaar big ven, sluiten gissen en raden tenbsp;eenenmale uit: ik zou ze pseudo-isochromatische willennbsp;noemen. Overigens, als controle gebruikt, leverden al dienbsp;methoden het bewijs, dat de voorgeschreven normaal-methode, goed aangewend, met het voordeel, van dennbsp;graad der stoornis in cijfers te leeren kennen, volkomennbsp;betrouwbaarheid vereenigt.

In al de door ons onderzochte gevallen kwamen zwakke percepties van rood en van groen, die zich dan beidennbsp;als grijs kunnen vertoonen, vereenigd voor. Zij kunnennbsp;dan met elkander en met grijs worden verward. Voornbsp;groen is de gevoeligheid dan doorgaans nog kleiner dannbsp;voor rood. Eigenlijke blauwblindheid hebben wij niet gezien.

Onze normaal-methode sluit zich zooveel mogelijk aan de seinen, die bij de dienst op de spoorwegen moetennbsp;worden gezien en onderscheiden: de gezichtsscherpte,nbsp;in gevallen van ametropie met en zonder corrigeerendenbsp;glazen, geeft direct de aanwijzing omtrent het zien vannbsp;seinen in het algemeen en het herkennen der handseinen,nbsp;en de graad van kleur-onderscheidingsvermogen, bij welksnbsp;bepaling de factor van afstand is opgenomen, schijnt eennbsp;besluit omtrent het onderscheidingsvermogen op het terreinnbsp;voldoende te wettigen Maar het kwam mij toch geradennbsp;voor, de binnenskamers verkregen aanwijzingen aan denbsp;uitkomsten van een vergelijkend onderzoek op het terreinnbsp;te toetsen.

De Directeur-Generaal stelde mij daartoe in de gelegenheid, met veertien door mij uitgezóchte personen op de halte aan de lunetten bij dag en bij avond te vereenigen

en benevens toereikend dienstpersoneel de noodige hulpmiddelen te mijner beschikking te stellen. Bij het onderzoek, waaraan ook weder Dr. Bouvin deel nam, zag ik mijnbsp;bovendien vereerd door de tegenwoordigheid van den Heernbsp;Directeur-Generaal en van de meeste heeren, tot de algemeenenbsp;dienst beboerende, die ook door het herhaalde bij wonennbsp;van het onderzoek in het Nederlandsch Gasthuis voor oog-lijders reeds van hunne belangstelling hadden doen blijken.

Het onderzoek bij dag bestond in het vertonnen der seinvlaggen , zoowel gebruikte als nieuwe, van den opge-rolden vlaggestok en van verschillende handseinen, eerstnbsp;op den afstand van 500 meters, vervolgens op dien vannbsp;250, van 200 en van 100. De te onderzoeken personennbsp;werden allen te gelijk op twee rijen geplaatst, ieder metnbsp;een potlood en een blad van briefkaarten-papier voorzien,nbsp;waarop hun naam stond, benevens de nummers der seinen,nbsp;die achtereenvolgens zouden worden gegeven. Na elknbsp;sein, waarvan nu het nummer werd uitgeroepen, werdnbsp;een pauze gelaten van een half tot één minuut, waarinnbsp;met een enkel woord het geheschen sein achter het nummer moest worden aangeteekend. Na iedere reeks werdennbsp;de kaarten opgehaald en eene langere pauze toegestaan ,nbsp;alvorens de volgende reeks begon. De dag was gunstig.nbsp;Aanvankelijk was er eön spoor van regen, en nu kon mijnbsp;en anderen aanwezigen op den afstand van 500 metersnbsp;een enkel handsein ontsnappen, terwijl alle overige seinennbsp;volkomen duidelijk waren en meer leverden dan het normalenbsp;oog behoefde. Spoedig verdween het spoor van regen ennbsp;volgde een bedekte maar heldere lucht, zeker de gunstigste voorwaarde voor het herkennen der seinen.

Het onderzoek bij avond had op gelijke wijze plaats. De proeven , begonnen te 8'l-2 en geëindigd te 10'/2 ure,nbsp;geschiedden onder de gunstigste omstandigheden, bij helder

weder, zonder maanlicht. Hier werden de gewone sein-lantarens, groot en klein model, achtereenvolgens op 125, 250, 375 en 500 meters vertoond, en wel afwisselendnbsp;met sterker en zwakker licht, ten einde in lichtsterkte geennbsp;criterium te geven van de kleur, een criterium, dat altijdnbsp;bedriegelijk blijft, omdat de doorschijnendheid der luchtnbsp;varieert en de lantaarns niet altijd even helder branden.nbsp;Ook met de wissellichten werden eenige proeven genomen;nbsp;maar de uitkomsten meen ik, als onvoldoende, te moetennbsp;achterwege laten: zooveel is gebleken, dat er een goednbsp;gezichtsvermogen gevorderd wordt, om alle standen dernbsp;wissellantaarns op een distantie van 200 meters snel ennbsp;zeker te herkennen.

De uitkomsten van het onderzoek zijn samengevat in tabellen, die, als bijlage III, aan dit rapport zijn toegevoegd. Ieder blad draagt het nummer der reeks, aan hetnbsp;hoofd de namen der onderzochte personen, in de eerste kolomnbsp;de seinen, zooals zij door D r. B o u v i n zijn opgeteekend,nbsp;en in een volgende kolom, voor ieder afzonderlijk, alle onjuiste of ontbrekende gevallen. Waar het sein juist werdnbsp;aangegeven, is de kolom met een . voorzien. Het overzicht is zoodoende gemakkelijk.

In het algemeen beantwoordden de resultaten aan hetgeen het onderzoek binnenskamers had doen verwachten. Wie hier was te kort geschoten, was ook niet in staat,nbsp;aan de eischen op het terrein te voldoen. De verwachting , door velen uitgesproken, dat op het terrein hetnbsp;onderkennen der kleuren hun geen bezwaar zou opleveren,nbsp;werd alzoo door de uitkomst gelogenstraft. Het bleeknbsp;alleen, dat verminderde gezichtsscherpte, die het zien dernbsp;handseinen al spoedig belemmerde, aan het onderkennennbsp;der kleuren, vooral van die der seinlantaarns, betrekkelijknbsp;weinig afbreuk deed.

9

De kennis, die de vergelijking der uitkomsten binnens kamers en op het terrein had opgeleverd, werd nu tennbsp;gronde gelegd aan de heoordeeling der gevallen, die nietnbsp;op het terrein waren onderzocht. Buiten het cijfer dernbsp;normaal-methode werden in twijfelachtige gevallen ooknbsp;de uitkomsten der verschillende bijkomende onderzoe-kingswijzen in aanmerking genomen. Hierop zijn dannbsp;de conclusies gegrond, die in de volgende staten vermeldnbsp;zijn, waarin wij achtereenvolgens het personeel van denbsp;dienst van het Mouvement, van Weg en Werken en vannbsp;Tractie en Materieel opnemen. Bijlage IV.

De staten behoeven weinig toelichting. De vier eerste kolommen geven slechts het nummer, den naam der personen, den leeftijd en de betrekking, die zij vervullen. Innbsp;de 5e kolom zijn de naam van den arts, die het eerste onderzoek verrichtte, en het nummer, waaronder zij op zijnnbsp;staten voorkomen, aangegeven. Voorts zijn in woorden,nbsp;die wel geen verklaring behoeven, de gezichtsscherpte ennbsp;het kleuronderscheidingsvermogen opgenomen, waarop dannbsp;in de volgende kolom de conclusie volgt. De aanmerkingen der laatste kolom hebben betrekking op herkeuring,nbsp;behandeling enz.

Omtrent de conclusie wensch ik nog het een en ander toe te voegen.

Hier komen tal van termen voor.

Geschikt noemen wij dengene, wiens gezichtsscherpte en kleuronderscheidingsvermogen op beide oogen weinignbsp;of niets te wenschen overlaten.

Voldoende is hij, die, hoezeer in het onderkennen van kleur of vorm reeds onvolkomen, naar ons oordeel denbsp;veiligheid nog niet in gevaar hrengt. De dienst vannbsp;machinist, aan wien de hoogste eischen moeten wordennbsp;gesteld, zou echter aan een zoodanige niet mogen worden

10

toevertrouwd. In de conclusie komt dan ook enkele malen voor: voldoende, maar ongeschikt als machinist.

Enen voldoende hebben wij genoemd, waar de minste achteruitgang de grenzen zou overschrijden en herkeuringnbsp;dus noodzakelijk is.

Herkeuring hebben wij verder wenschelijk geacht, waar het gezichtsvermogen op een der o ogen hoogst gebrekkignbsp;is en waar afwijkingen werden gevonden, die in dennbsp;regel progressief zijn, zooals hooge graden van bijziendheid , verduistering der lens enz. Van deze vindt mennbsp;een afzonderlijken staat, als bijlage V.

Onvoldoende nu is zeker het gezichtsvermogen van hen, die op 200 meters en minder nog aan vergissing blootstaan , ten aanzien van vlaggen en handseinen, bij dag,nbsp;en van lantaarns, bij avond. Zij zouden wellicht nognbsp;voor sommige diensten kunnen worden gebezigd.

Ongeschikt, in ahsoluten zin, noemden wij hen, die op een afstand van 100 meters en minder blootstaannbsp;aan het niet herkennen van roode vlaggen en roodenbsp;lantaarns.

Behandeling hebben wij vermeld, waar zij beloofde eenig resultaat op te leveren. Van deze werd een staatnbsp;(bijlage VI) opgemaakt en aan het verslag toegevoegd.

Brillen hebben wij alléén voorgeschreven, waar zij dringend gevorderd werden. Waar het geschiedde, isnbsp;het gezichtsvermogen zonder bril onvoldoende te achten.

Op de van de geneesheeren ontvangen staten komen nog vele gevallen voor, waarin blijkbaar brillen gevorderd werden, zonder dat wij noodig achtten, ze hier tenbsp;onderzoeken. Van die personen is een afzonderlijke staatnbsp;(bijlage VII) bij het rapport gevoegd. Waar het gebruiknbsp;van brillen is voorgeschreven, moge stipt worden toegezien, dat aan het voorschrift te allen tijde voldaan

11

worde, en het overschrijden daarvan behoort, mijns inziens, met straf bedreigd te zijn.

Bovenstaande conclusies hebben alleen betrekking tot het personeel, dat in werkelijke dienst is bij de Maatschappij. Voor hen, die verlangen bij de Maatschappij innbsp;dienst te treden, moeten de eischen hooger gesteld worden.nbsp;Men is namelijk gerechtigd aan te nemen, dat bij onvolkomen gezichtsvermogen het gevaar voor de veiligheid innbsp;den aan vang het grootste is en door oefening en door langdurige ervaring tot in zekere mate wordt geneutraliseerd.

Vele schijnen de taak, om over de te stellen eischen te oordeelen, gemakkelijk te achten. Mijnerzijds aarzelnbsp;ik niet te verklaren, dat, na mij geruimen tijd zoowelnbsp;practisch als theoretisch ernstig met het onderwerp tenbsp;hebben bezig gehouden, de beslissing omtrent geschiktheidnbsp;mij vaak nog in verlegenheid brengt. Het bezwaar zounbsp;grootendeels zijn opgeheven, wanneer men voor beidenbsp;oogen met normale refractie volmaakte gezichtsscherptenbsp;en volmaakt kleuronderscheidingsvermogen wilde vorderen; maar hiermede zou men onbillijk worden jegensnbsp;de Maatschappijen en niet minder jegens het personeel,nbsp;dat bij haar in dienst is. Door dien eisch zou meer dannbsp;] ö^/o van het personeel worden uitgesloten. Het is dus denbsp;vraag, waar de grenzen liggen voor de toelating, en vannbsp;deze heb ik getracht mij rekenschap te geven en ze naarnbsp;mijn beste weten toe te passen. Zoo moge dit verslagnbsp;dan ook beschouwd worden als een richtsnoer, hoe metnbsp;het aanwezig personeel te handelen, wat ik aan hetnbsp;praktische inzicht en den wijzen zin der Directie,nbsp;die over de bijzondere eischen voor de verschillendenbsp;diensten op het terrein beter kan oordeelen dan ik,nbsp;moet overlaten. Mijn rapport zal haar in elk gevalnbsp;kunnen leeren, voor welke diensten de personen, die

12

niet als ongeschikt worden weggezonden, nog het meest bruikbaar zijn.

Ik eindig met den Heer Directeur-Generaal dank te zeggen voor het in mij gestelde vertrouwen. De belangstelling, eenmaal bij mij opgewekt, zal levendig blijven,nbsp;tot ik mij zal in staat gevoelen mede te werken tot hetnbsp;ontwerpen van een reglement, dat de eischen voor elkenbsp;dienstbetrekking bij het Spoorwegwezen nauwkeurig vaststelt. Ik zal mij gelukkig achten iets te kunnen bijdragen ,nbsp;om het hoofddoel van genoegzame veiligheid te helpennbsp;bereiken, zonder het belang der Maatschappijen en zonder meer dan noodig dat van het personeel te krenken.

Utuecht, 1 Augustus 1877.

F. C. DONDERS.

Bijlage I.

tscliajipij lot Eiploitatie vao

STATISTIEK VAN DE KEDKINS VAN HET GEZICHTSVERMOGEN.

Opgemaakt door

Geneesheer te

PERSONEEL VO OEN OIENST VAN.....

Opgezonden aan het Centraal Bureau

den

i) Onderscheiden in n. mouvement, h. weg en werken, c tractie en materièel.

Bijlage ÏI.

Instructie voor de Artsen.

Toelichting big de tabellen (Bijlage I) en verdere aanwijzingen

Kolom 1, 2, 3, 4 en 5 behoeven geene toelichting.

Kolom 6. Elk oog wordt afzonderlijk onderzocht en de uitkomsten van rechter oog U en van linker oog Lnbsp;op een afzonderlijke lijn vermeld. De onderlinge afstandnbsp;der lijnen regelt zich naar de uitgebreidheid der Aanmerkingen in kolom 11.

Kolom 7, 8 en 9. De gezichtsscherpte wordt met de letterproeven van Snellen liefst op een afstand van 6nbsp;meters bepaald, eerst zonder glas (7), vervolgens metnbsp;glas (9), waarbij men tevens de refractie (8) leert kennen.nbsp;De letterproeven hangen in het volle licht; de onderzochtenbsp;personen zijn zooveel mogelijk van het licht afgekeerd,

Kefractie wordt met de gewone verkortingen aangeduid :

E Emmetropie, M Myopie, H Hypermetropie (manifeste) , Ash en Asm hypermetropisch en myopisch Astigmatisme.

Kolom 10. Bij het onderzoeken op kleuronderscheidings-

18

vermogen behoort gelet te worden op de grootte der gekleurde voorwerpen: onder betrekkelijk kleinen gezichtshoek moet de kleur worden herkend. Voor opvallend licht wordt het gebruik aanbevolen van ronde stukjes bloempapier ter grootte van 1 m.m. (ook grootere bij bestaandenbsp;stoornis). Ieder stukje wordt afzonderlijk op een lapjenbsp;zwart fluweel geplakt. Die lapjes blijven gemakkelijknbsp;kleven op een grooter stuk fluweel, waarop zoodoende denbsp;ronde stukjes bloempapier één voor e'én kunnen vertoondnbsp;worden. Bij goede verlichting herkent het normale oognbsp;de kleuren dier stukjes van 1 m.m. middellijn op eennbsp;afstand van meer dan 5 meter. Voldoet hieraan het oog,nbsp;dan kan het kleuronderscheidingsvermogen als normaalnbsp;worden opgeteekend. Voldoet het daaraan niet, dan laatnbsp;men den persoon naderen en neme zoo noodig nog grooterenbsp;gekleurde oppervlakten.

Van afstand en grootte, evenals van het totaal ontbreken van het onderscheidingsvermogen wordt dan aan-teekening gehouden. De verlichting is van grooten invloed, maar aan dit bezwaar kan men door vergelijking met zijnnbsp;eigen oog te gemoet komen.

Is het onderscheidingsvermogen bij opvallend licht gebleken onvolkomen te zijn, zoo wordt het ook bij doorvallend onderzocht. Daartoe bedient men zich van een zwart plankje met ronde opening, waarover een metalennbsp;plaatje schuift met openingen van l— 15 m.m. middellijn.nbsp;Achter het plaatje bevindt zich een mat glas, beschenennbsp;door een licht, dat op verschillende afstanden kan wordennbsp;geplaatst. Tusschen het matte glas en het metalen plaatjenbsp;kan men een gekleurd glas b. v. het rood en groen glasnbsp;der seinlichten inschuiven.

Bij zwakke verlichting der kamer, gelijkstaande met schemerlicht, herkent het normale oog het roode licht ter

19

grootte van 1 m m. gemakkelijk op den afstand van fS meters , wanneer de vlam eener gewone bougie zich opnbsp;den afstand van 65 cm. van het matte glas bevindt; betnbsp;groen , wanneer die laatste afstand tot op 25 c.m verminderd wordt Bij onvolkomen onderscheidingsvermogennbsp;kan men een grootere opening, sterkere verlichting ennbsp;grootere nabijheid beproeven. De grens, waarbij dan zekernbsp;mocht worden onderscheiden, wordt op de tabel vermeld.nbsp;De methode geeft gelegenheid door wijziging van dennbsp;afstand tusschen de kaars en het matte glas aan rood ennbsp;groen gelijke lichtsterkte te geven, waardoor alle aanwijzing van kleur uit de lichtsterkte wegvalt.

Kolom 11. Aanmerkingen. Tn deze kolom wordt van alle andere stoornissen der oogen, oogleden en oogbewegingen melding gemaakt, bij verminderde gezichtscherptenbsp;tevens van de resultaten van het ophthalmoscopisch onderzoek. Mydriatica mogen niet worden aangewend dannbsp;bij hooge noodzakelijkheid en dan nog zoo sterk verdund,nbsp;dat de werking spoedig voorbijgaat. Bp bestaande stoornissen worde vermeld , of van behandeling herstel of verbetering te wachten is.

Algemeene opmerkingen. Het is raadzaam ieder persoon afzonderlijk te onderzoeken, zonder bijzijn van anderen.

Aan den onderzochten persoon wordt een bewijs gegeven van ondergane keuring, volgens model. Op dit bewijs laat men hem zijne handteekening plaatsen. Aangaandenbsp;het resultaat der keuring wordt in dit bewijs niets vermeld en den belanghebbende ook niets medegedeeld.

20

(De statistieke tabellen worden afzonderlijk naar de diensten, waartoe het personeel behoort, opgemaakt ennbsp;dus gesplitst als volgt:

Statistiek voor het personeel van den dienst van het Mouvement.

„ nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ Weg en Werken.

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ Tractie en Materieel.

Telkens na verloop van ééne maand, waarin keuringen hebben plaats gevonden, worden de ingevulde statistiekenbsp;tabellen opgezonden aan het Centraal Bureau der Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen te Utrechtnbsp;(afdeeling Algemeene Dienst); daarbij wordt gevoegd eenenbsp;nominatieve opgave van het personeel, dat gedurende dienbsp;maand is gekeurd , gesplitst als boven.

Door de zorg van het Centraal Bureau worden de statistieke tabellen aan Dr. E. C. Donders toegezonden.

Het honorarium van /l,— per onderzochten persoon wordt uitbetaald na afloop der geheele keuring.

De hierboven genoemde nominatieve opgaven dienen tot grondslag voor de berekening van het verschuldigde).

Bijlage III.

P R o ü V E N MET

DAG* EN AVONDSEINEN

10 Juli 1877.

Gebruikte Verkortingen.

O.D. Oculus dexter.

0.8. Oculus sinister.

8 = Geziohtsscherpte.

L = De tweede maehtswortel van het kleuronderscheidingsvermogen £:

Lr, voor rood,

Lg, voor groen ,

Lw, voor wit.

E = Emmetropie.

M = Myopie.

Hm = Manifeste Hypermetropie.

Asm = Myopisch Astigmatisme.

Ash = Hypermetropisch Astigmatisme.

Max. = Meridiaan van grootste breking, r rood.nbsp;g = groen,nbsp;w = wit.

bij r, g en w duidt aan, dat het licht klein of flauw was,

P = niet herkend, o = niets opgeteekend.

— beteekenis onduidelijk.

1 links.

22

Verklaring der Wisselseinen Ws.

1° De wissel leidt links.

Des daags. nbsp;nbsp;nbsp;Des nachts.

Witgroen. De wissellantaarn Witgroen. De wissellantaarn vertoont twee ruiten naast elkan- vertoont twee verlichte ruitennbsp;der, de linksche melkwit, de naast elkander, de linkschenbsp;rechtsche groen (schijnbaar melkwit, de rechtsche groen,nbsp;zwart).

2° De wissel leidt rechts.

De wissel ligt op recht spoor.

De op het terrein onderzochte personen zijn:

I. (n° 22 van Bijlage IV). Conducteur, 37 jaar. O.D. E; S =. Vo.

O.S. M 1.26; S = Vai-

O.D.S. Opvallend licht, Lr en Lg = '/s'

„ Doorvallend licht, Lr en Lg = Vs- D

1) Op de lijsten, betreffende lederen persoon in het bijzonder, komen ook de resultaten voor, met andere onderzoekingswijzen verkregen. Ze z\jn hier achterwege gelaten, omdat, zonder beschrijving der methoden met uitvoerige toelichting, denbsp;betcekenis daarvan niet duidelijk worden kon.

23

II. (n° 44 van Bijlage IV). WimlwaeUer, 34 jaar.

O.D. E; Maculae corneae, S = Vi8lt;

O.S. E; Maculae corneae, S = ®/i8.

O.D.S. Opvallend licht, Lr = “‘“/s, Lg = '/s-„ Doorvallend licht Lr, Lg en Lw — ’/s-

III. nbsp;nbsp;nbsp;(n° 97 van Bijlage IV). EnlpwaoUer, 36 jaar,

O.D. nbsp;nbsp;nbsp;E;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S =.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*/o.

O.S. nbsp;nbsp;nbsp;E;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%.

O.D.S. Opvallend licht, Lr en Lg = Vs*

„ Doorvallend licht, Lr = ®/6 Lg = Vio-

IV, nbsp;nbsp;nbsp;(n“ 12 van Bijlage IV). Stationschef, 24 jaar.

O.D. nbsp;nbsp;nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,5;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zondernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;glazen,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘‘/s,, nanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;correctie,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ve.

0.8. nbsp;nbsp;nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.5;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zondernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;glazen,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= Veoinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na correctie,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^/e.

O.D.S. Opvallend licht, Lr = quot;’Vas gt; Lg „ Doorvallend licht, Lr = Vs, Lg niet te bepalen, uiterst

gering.

Do proeven met de seinen werden na correctie der M gedaan.

V. nbsp;nbsp;nbsp;(n° 109 van Bijlage IV). Wegwachter, 67 jaar.

O.D. E; Obscuratio corneae, 8 = V24.

O.S. E; Obscuratio corneae, 8 =

Kleuronderscheidingsvermogen, in verhouding tot de gezichts-

scherpte.

VI. nbsp;nbsp;nbsp;(nquot; 160 van Bijlage IV). Machinist, 34 jaar.

O.D. Ash 1; 8 = Vo ruim.

O.S. Ash levior; S = Vo bijna.

O.D.S. Opvallend licht, Lr = Vs. Lg = Vs-„ Doorvallend licht, Lr = Vs. Lg = Vs*

VII. nbsp;nbsp;nbsp;(n° 147 van Bijlage IV), Machinist, 42 jaar,

O.D. Hm 2 o Ash 0.76. Max. vert.; zonder glazen, 8 = “/is

met glazen, = Vo.

O.S. E; S = Vis.

O.D.S. nbsp;nbsp;nbsp;Opvallend licht, Lr = '-Vio, Lg = Vs.

„ nbsp;nbsp;nbsp;Doorvallend licht, Lr = Vo. Lg = Vs.

24

VIII. nbsp;nbsp;nbsp;(n° 54' van Bijlage IV). Wüselwackler, 19 jaar.

O.D nbsp;nbsp;nbsp;E;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.

0.8. nbsp;nbsp;nbsp;Ejnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.

O.D.8. Opvallend licht, Lr en Lg = ''Vs-

IX. nbsp;nbsp;nbsp;(n° 142 van Bijlage IV). leerling-machinht, 23 jaar.

O.D. nbsp;nbsp;nbsp;E;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ve-

0.8. nbsp;nbsp;nbsp;Einbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vo.

O.D.8. Opvallend licht, Lr en Lg = ''Vs, op grooteren afstand

grove vergissingen.

„ Doorvallend licht, Lr en Lg =

X. (n° 139 van Bijlage IV). Leerling-machinisl, 18 jaar.

O.D. nbsp;nbsp;nbsp;Einbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.

0.8. nbsp;nbsp;nbsp;Einbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.

O.D.S. Opvallend, licht Lr en Lg =

„ Doorvallend licht, Lr en Lg = “/igt;

XI. (n° 51 van Bijlage IV). stationschef, 38 jaar.

O.D. nbsp;nbsp;nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.5 Gnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Asmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.75,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Max. vert.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= %gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;correctienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= Vc

0.8. nbsp;nbsp;nbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.5 Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Asmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.75,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Max. vert. inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= Vainbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na correctienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= Ve-

O.D.S. Opvallend licht, (met en zonder corrigeerende glazen)

Lr en Lg =

„ Doorvallend licht (met en zonder corrigeerende glazen)

Lr = Vio, Dg = Vs-

XII. (n° 138 van Bijlage IV). Machinist, 44 jaar.

O.D. Hm li 8 = 724. Congestie papillae.

0.8. E; 8 = V24. Congestie papillae.

O.D.S. Opvallend licht, Lr = nbsp;nbsp;nbsp;Dg — Vs-

„ Doorvallend licht, Dr = '‘'Vs, Dg = ^/s.

XIII. (n° 60 van Bijlage IV). Conducteur, 29 jaar.nbsp;O.D. Ash 1. Max. vert.i 8 = V241 niet glas 8 = 7i8'nbsp;0.8. Ash 0.75 i 8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V241 niet glas.

O.D.8. Opvallend licht, Lr = Dg = '‘•V5.

„ Doorvallend licht, Dr = s/,, Dg = V5.

2ö

XIV. (n° 46 van Bijlage IV). Haliechef, 40 jaar.

O.D. Hm 4; S = Vse. na correctie = Vis-

O.S. Hm 3.6; S = 5/24, na correctie = Vis gt; enkele letters

van n” 12.

Xleuronderscheidingsvermogen, in verhouding tot de gezichts-

scherpte.