DRUK V. J.E.a 2 - HAARLtM

OOGHEELKUNDIGE

VERSLAGEN EN BIJBLADEN

UITGEGEVEN MET

HET JAARVERSLAG VAN HET NEDERLANDSCH GASTHUIS VOOR OOGLIJDERS

N°. 40.

UTRECHT 1899.

Typ. J. VAN BOEKHOVEN te Utrecht.

N° 40.

NHOUDSOPGAVE.

Bladzijde ¹)

1. 40^^^® Jaarverslag van tiet Neüerlandsch Gasthuis VOOR OoGLIJDERS , TE UTRECHT , OVER HET JAAR 4898 ,nbsp;door den Rentmeester-Secretaris,

Mr. D. Ra gay...... 3

2’. 40®‘® Jaarverslag van het Nederlandsch Gasthuis VOOR OoGLiJDERS, OVER HET JAAR 1898, door dennbsp;Geneesheer-Directeur,

Prof. Dr. H. Snellen Sr. . . nbsp;nbsp;nbsp;13

3. nbsp;nbsp;nbsp;De Voltooiing van het Nederlandsch Gasthuis voor

OoGLiJDERS, Utrecht 1899 nbsp;nbsp;nbsp;......... 33

4. nbsp;nbsp;nbsp;De Oogheelkundige Verpleging in Nederland gedurende de laatste 50 JAREN, door

Prof Dr. H. Snellen Sr. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

5. nbsp;nbsp;nbsp;Zesde jaarlijksch Verslag van de Inrichting totnbsp;behandeling en verpleging van behoeftige en minvermogende OOGLIJDERS TE GRONINGEN, OVER HETnbsp;JAAR 1898, door

81

1

Zie de paginatuur onder aan de bladzijden.

IV

Bladzijde

7. nbsp;nbsp;nbsp;Verslag over 1898 van de Inrichting voor Oog-

LI.JDERS TE ’S GrAVENIIAGE , clooi'

Dr. M. J. Bon vin.....93

8. nbsp;nbsp;nbsp;Statistiek her Oogziekten, behandei.d oigt; de alge-MEENE HaAGSCIIE POLIKLINIEK VAN 1 OCT. 1897 TOTnbsp;1 OcT, 1898, door

Dr. R. A. Reddingius

33ste Verslag van de Vereeniging tot het verleenen

VAN HULP aan MINVERilOGENDE OOGLIJDERS VAN ZuiD-MoLLAND, GEVESTIGD TE ROTTERDAM, NADORSTSTRAAT 26, OVER HET JAAR 1898 , doOI’

Dr. .1. H. de Haas.....

10. nbsp;nbsp;nbsp;Verslag der Vereeniging „Inrichting voor Oog-LijDERS TE Rotterdam”, Leuvehaven 83, door

Dr. F. D. A. C. van Moll . ,

11. nbsp;nbsp;nbsp;Artificial Eye-balls, by

Dr. H, Snellen, M.D. . . .

12. nbsp;nbsp;nbsp;Over het wezen van Scheelzien en de indicatie

VOOR OPERATIEF INGRDPEN, door

Dr. R. A. Reddingius . . nbsp;nbsp;nbsp;.

13. nbsp;nbsp;nbsp;Nederlandsche Oogheelkundige bijdragen, uitgegeven DOOR het Nederlandsch Oogheelkundignbsp;Gezelschap.

Zesde Aflevering 1898, Blz. 1—44.

Zevende ., nbsp;nbsp;nbsp;1898,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1—62.

Achtste ,, nbsp;nbsp;nbsp;1899,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 1—112.

(Met afzonderlijke inhoudsopgaven.)

VEERTIGSTE JAARLIJKSCH VERSLAG, omtrent het geldelijk heheer van de Vereeniging ,,HEÏnbsp;NEDEELANDSCH GASÏHDIS VOOE BEHOEFTIGE ENnbsp;MINVERMOGENDE OOGLIJDERS,” over het jaar 1898,nbsp;uitgehracht door den Rentmeester-Secretarisnbsp;Mr. I). Ragay, namens Regenten, ter Vergadering vannbsp;Bestmirderen op 26 Mei 1899.

Onder overlegging van de rekening en verantwoording over het jaar 1898, van de Gewone en Kapitaalrekening wordtnbsp;Uwe vergadering, ter voldoening aan de bij de statutennbsp;voorgeschreven verplichting, een Verslag uitgebracht omtrentnbsp;den finantiëelen toestand der Vereeniging, vergezeld vannbsp;eenige beschouwingen bet geldelijk beheer en de verschillendenbsp;uitgaven betreffende.

Het is mij bijzonder aangenaam namens Regenten te kunnen verklaren dat ook over het jaar 1898, de fmantiëele resultaten niet ongunstig zijn, ondanks het sluiten der gewonenbsp;rekening met een belangrijk nadeelig saldo.

Reeds in ons vorig jaarverslag werd er op gewezen, dat verschillende noodzakelijke uitgaven voor het gebouw moestennbsp;geschieden, die voor.een deel in 1897 uitgevoerd, ter willenbsp;der daaraan verbonden kosten, tot een volgend jaar moestennbsp;worden uitgesteld. Daarbij komt de mede reeds in uitzichtnbsp;gestelde post van het uitwendig verwen van het Gasthuis,nbsp;terwijl voorts in het belang van de veiligheid der verpleegden,nbsp;bij eventuëelen brand, aan de achterzijde van het gebouwnbsp;brandladders werden aangebracht.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Al deze uitgaven te zamen waren oorzaak, dat meer be-noodigd was dan werd ontvangen.

Uit eene beschouwing der Rekening zal Uwe Vergadering blijken, dat de overige onderdeelen, geene belangrijke verschillen met het vorige jaar aanwijzen.

Voor voeding, verwarming enz. werd ongeveer / 500.— minder uitgegeven, hetgeen voornamelijk werd veroorzaaktnbsp;door een minder gebruik van brandstoffen.

Aan verpleeggelden werd ruim f 500.— minder ontvangen, ondanks het grooter aantal verpleegde personen. De ver-pleegdagen tegen f 3.— en f 2.— per dag waren echternbsp;kleiner in getal dan het vorige jaar.

De bijdragen gingen door overlijden op nieuw met ongeveer f 150.— terug, terwijl daartegen de renten van kapitalennbsp;iets hooger waren.

Het versterken van deze bron van inkomst zal in het belang der fmantiën en van een blijvenden toestand van behandelennbsp;en verplegen, als op dit oogenblik, een voortdurende plichtnbsp;van Regenten zijn.

Alléén dan wanneer de inkomsten , waarop bij het begin van een jaar mag gerekend worden, zoo groot mogelijk zijn,nbsp;is een goed beheer te verkrijgen.

Met het oog daarop hebben Regenten, daartoe door een belangstellenden nader opgewekt, nogmaals beproefd giftennbsp;tot kapitaalvorming te verkrijgen.

Een 5000-tal circulaires werden in het einde van het jaar verspreid.

Aanvankelijk zijn de daarvan verkregen resultaten nog niet bevredigend, al kan reeds, dankbaar aan de schenkers, wordennbsp;vermeld dat een bedrag van f 2000.— inkwam.

Daar echter voor zoodanige inzameling van gelden, tijd noodig is, hopen Regenten in een volgend Verslag Uwe Ver-

gadering te kunnen mededeelen, dat dit bedrag belangrijk is vermeerderd.

Behalve deze giften zijn aan onze Vereeniging te maken legaten een middel tot het doen aangroeien der renten.

Straks bij de Kapitaalrekening ben ik in staat U daaromtrent eene verblijdende mededeeling te doen.

Eene andere bron van vaste inkomst waarop bij den aanvang van een jaar kan worden gerekend, bestaat in het ontvangen van snbsidiën.

Over 1898 mocht wederom de som van f 2ÜU0.— van de Provinciale Staten van Utrecht worden genoten, waarvan hiernbsp;dankbaar wordt melding gemaakt.

Deze subsidie kan niet worden gemist, zoolang niet op andere wijze vaste inkomsten worden verkregen, terwijl zijnbsp;door het groot aantal zoowel van behandelden als van verpleegden uit deze Provincie ten volle is gerechtvaardigd.

De aandacht was reeds meermalen er op gevestigd, dat ook uit andere Provinciën vele personen hulp aan het Gasthuisnbsp;kwamen vragen en daar vonden, hetzij kosteloos op de polikliniek , hetzij tegen een gering verpleeggeld, waarmede denbsp;kosten op verre na niet werden betaald. Eenige bijdragenbsp;uit die Provinciën mocht dus zeer billijk heeten.

Regenten hebben daarom voor het jaar 1900, aan de Staten der Provinciën Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland, Gelderland,nbsp;Limburg, Noord-Brabanl en Overijssel eene subsidie verzocht.

Van harte hopen Regenten, dat de leden dezer Staten zich zullen doordrongen voelen van bet belang onzer Nederlandscbenbsp;Stichting, en in navolging van het scboone voorbeeld dernbsp;Staten van Utrecht, de gevraagde subsidie te verleenen, ennbsp;daarmede de Vereeniging bij haar veertigjarig bestaan in staatnbsp;te stellen om de volgende jaren met dezelfde wyze van werkennbsp;te blijven voortgaan.

De rekeningen werden nagezien en ten blijke van goedkeuring geteekend, door de ten vorigen jare door U benoemde Commissie, bestaande uit de Heeren:

F. ’s Jacob, Prof. Dr. J. H. Gallée en Mr. W. H. J. Roijaards.

Wanneer deze Commissie aan Uwe Vernaderinn nader rapport zal hebben gedaan, zullen wij U voorstellen om ooknbsp;Uwe goedkeuring er aan te verleenen en ons voor onsnbsp;gevoerd beheer te dechargeeren.

Der Commissie wordt dank gezegd voor bare bereidvaardige bemoeijing.

De gewone (of buis-) rekening geeft de volgende cijfers aan:

A. Verplegingskosten.

I. De ontvangsten bedroegen;

1897. nbsp;nbsp;nbsp;1898.

Aan saldo van vorig jaar . . f 462.20 f 82.88 5) verpleeggelden .... - 16607.12''‘* -16044.33**

» nbsp;nbsp;nbsp;bijdragen van Begunstigersnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3380.65nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3229.65

» nbsp;nbsp;nbsp;renten van kapitalennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1608.99nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1644.68

s) nbsp;nbsp;nbsp;diverse ontvangsten .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7031.18nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7079.60

i) nbsp;nbsp;nbsp;nadeelig saldo.....- nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1234.89’''

f 29090.14/' /¦ 29.316.03-^

11. De Uitgaven bedroegen:

. f 7107.05® f 8169.56

* quot;Waaronder f 442.33 aan gedane voorschotten. ** Waaronder f 434.12“ aan gedane voorschotten.

1897.

Overgebracht . . . . nbsp;nbsp;nbsp;/'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7107.05®

b. nbsp;nbsp;nbsp;Aannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;administratief personeel. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;800.—

c. nbsp;nbsp;nbsp;Dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dienstpersoneel ....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1885.72 quot;'

5. nbsp;nbsp;nbsp;))nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voeding, verwarming enz.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12521.93®

6. nbsp;nbsp;nbsp;j) linnenk., meubilair, onderhoud- 2646.92

7. nbsp;nbsp;nbsp;9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kosten van beheer ...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1304.20''

8. nbsp;nbsp;nbsp;')nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chemicaliën eninstnimentennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2741.42 ®

9. nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voordeelig saldo ....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82.88

/'29090.14® /¦ 29316.03®

Zij sluit met een nadeelig saldo van /'1234.89®.

Het aantal verpleegden was 12 meer, dan in 1897; dat der verpleegdagen, waarvoor vergoeding werd genoten,nbsp;66 minder.

De verpleeggelden zijn berekend tegen:

/' 3.— per dag voor 102 verpleegdagen.

Alzoo te zamen 13239 verpleegdagen. De kosten van verpleging kwamen ten laste

*• In het vorig Verslag werd melding gemaakt van de ongesteldheid en van een verleend verlof aan de Adjunct-Directrice. De daarbij geuite wensch dat zij spoedig hersteld mocht terug-keeren, is tot onzen spijt niet bewaarheid.

Hoewel belangrijk beter, was hare gezondheid niet zoodanig bijgekomen, dat hervatting harer werkzaamheden mogelijknbsp;was, en werd een ontslag uit de betrekking aangevraagd,nbsp;hetgeen door Regenten, hoezeer met leedwezen, is moetennbsp;verleend worden.

Van de bereidvaardige en ijverige wijze waarop Mej. J. JaGER hare betrekking' vervulde, zullen Regenten steeds denbsp;meest aangename en dankbare herinnering bewaren.

Dit verlies is echter niet het eenige w^at onze Stichting treft. Ook onze Directrice Mevr. de Weduwe Joger van der Chijs ,nbsp;heeft gemeend om verschillende redenen, haar ontslag tenbsp;moeten vragen.

Sedert ruim '14' jaren werkzaam, was zij steeds meer en meer in de zaken van administratie en huishoudelijk beheernbsp;te huis, terwijl ook de haar in het oude Gasthuis opgedragennbsp;verpleging haar na aan het hart ging.

10

Vernamen Regenten deze ontslagaanvrage met leedw'ezen in het algemeen belang van het gesticht, de Rentmeester-Secretaris mist daardoor eene niet genoeg te waarderen hulpnbsp;in zijn beheer, die het hem — dikwijls overladen metnbsp;bezigheden — tot heden mogelijk maakte zijne betrekking tenbsp;blijven waarnemen.

Regenten hebben ook dit ontslag hoewel noode moeten verleenen, en daarbij hunne erkentelijkheid uitgesproken voornbsp;al hetgeen de Directrice in de vele jaren van haar bestuurnbsp;heeft gedaan.

Zij willen dien dank in dit Verslag herhalen met de wensch dal hel Mevr. JSger, in het vervolg moge welgaan.

Door de goede en ijverige bemoeijingen van den Geneesheer-* Directeur werden Regenten in staat gesteld, om, naar zijnbsp;meenen, eene zeer gelukkige keuze te doen, voor de vervid-ling der beide betrekkingen.

.Alet '1 Mei '1899 werd tot Directrice benoemd Mej. R. M. K.4HSTEN te Utrecht, bekend als levendig bezieldnbsp;met het lot van ongelukkige medemenschen en daarvoornbsp;steeds bereidvaardig behulpzaam te willen zijn, en legennbsp;1 September .Mej. .M. Beijerman te Utrecht, als adjunct-directrice.

Deze laatste betrekking w'erd sedert December van hel vorige jaar, om ons te helpen, bereidwillig op zich genomennbsp;door Mevr. Gritters Doublet. Zijn Regenten reeds hiervoornbsp;dankbaar, te grooter is bun dank, voor de uitstekende wijzenbsp;waai-op deze dame de betrekking waarneemt.

Behalve in geldelijken steun mocht onze Vereeniging zich in 1898 ook verheugen in verschillende andere giften.

Boeken werden ontvangen van Mej. M. Muijsken te .Amsterdam en Mevr. d’.Aulnis de Bourouill, welke dame ook bloemen schonk.

11

De tuinman Houtvester schonk een lindeboom, die als Wilhelminaboom werd geplant, bij welke gelegenheid aan denbsp;verpleegden en het personeel een feestavond werd bereid.

Muziek en verlichting gepaard met het aanbieden van versnaperingen, maakten den 5 September tot een onvergete-lijken avond.

Door de muziek-vereeniging «Euterpe», directeur de Heer Ruygrok Jun., werd aan de verpleegden een concert aangeboden, wat zeer in den smaak viel.

Mevj'. Twiss—SuERMONDT en de firma Hiele schonken verbandjes, terwijl de firma Lutters ons een buste van H. M. de Koningin ten geschenke gaf.

Al deze blijken van belangstelling zijn voor Regenten en den Geneesheer-Directeur hoogst aangenaam, en zij aanvaardennbsp;die, ten bate en genoege hunner patiënten, en tevens alsnbsp;een blijk van instemming met het door hen gevoerd beheer.

B. Kapitaalfonds.

Het kapitaal onzer Vereeniging werd in 1898 met ruim f 6600.— vermeerderd. Behalve de in het vorig Terslag reedsnbsp;genoemde legaten, werd ons nog vermaakt f 2000.— doornbsp;wijlen Dr. M. A. N. Rovers en f 200.— door wijten den Heernbsp;Frencken te Hillegersberg.

Als Bestuurder trad met een gift van f 250.— tot de Vereeniging toe, de Heer J. ,1. H. K.vter, thans in O.-Indië, terwijl giften van f 100.— werden ontvangen van Mevr. Blvgham—nbsp;Brain, Dr. N. J. Gurperus te ’sBosch en door tusschenkomstnbsp;van Mej. M. Müijsken te Amsterdam.

Voorts werden nog ontvangen:

een gift van f 40.—, onder letter N. B. M. en f 500. — namens wijlen den Heer Molière te Amsterdam, en verder

12

verschillende giften tot een bedrag van f 4-8.60 en f 173.40 uit de bussen in het Gasthuis geplaatst.

Op 31 December bestonden de bezittingen van het Gasthuis uit;

Het Gebouw aan de F. C. Dondersstraat.

Een stuk grond daarachter gelegen.

f 5000.— Inschrijving 3 “/g Grootboek.

/ 10500.— id. ' 2V//o id.

/ 21000.— Certificaten 2*4% Werkelijke Schuld.

/• 2000.— id. 3 % id. ' id.

/ 5500.— 3*4% Obligatiën der Gemeente Utrecht.

f 700.— Loten Stad Amsterdam en

/’ 10000.— 1® Hypotheek tegen 4'4 %.

Ten slotte is het ons aangenaam Uwe Vergadering reeds thans de verblijdende mededeeling te kunnen doen, dat in hetnbsp;begin van dit jaar aan het Gasthuis een legaat van f 10000.—nbsp;is besproken door wijlen den Oud-Hoogleeraar Mr. R. J. Fruinnbsp;te Leiden en van f 1000.— door den Heer Dr. Gomez de lanbsp;Pekha te Amsterdam.

De oprechte wensch van Regenten is, dat door het edele voorbeeld dezer schenkers, velen in ons Vaderland zich zullennbsp;gedrongen voelen, ook na hun dood, blijvende teekenen vannbsp;belangstelling te geven, aan de Stichting die thans haar 41®nbsp;levensjaar is ingegaan.

VEERTIGSTE JAARLIJKSCH VERSLAG,

betrekkelijk de verpleging en het onderwijs in HET HEDERLAl^DSCH GASTHUIS VOOR BEHOEFTIGE EHnbsp;MINVERMOGENDE OOGLIJDERS, over het jaar 1898,nbsp;ter vergadering van Bestuurders, te Utrecht Vrijdagnbsp;den 26**®“ Mei 1899 nitgehracht door de Geneesheer-Directeur, Prof. Dr. H. Snellen.

M. H.!

Het is mij een groot voorrecht, in qualiteit van Geneesheer-Directeur van het Nederlandsch Gasthuis voor Oogiijders U op deze 40**®“ algemeene vergadering van Regenten en Bestuur-deren welkom te heeten.

Volgens een aloude gewoonte pleegt men de geschiedenis van menschen en maatschappelijke toestanden naar rondenbsp;cqfers te verdeelen. Een eeuw-feest zal niemand ongereptnbsp;laten voorbijgaan. Maar ook niet een halve eeuwsfeest, zooalsnbsp;we dat na een 10-tal jaren voor onze stichting te gemoetnbsp;gaan. Wie onzer echter mag zich verzekerd achten, dat hijnbsp;dien gewichtigen tijdkring zal beleven, en dat hij dan nognbsp;werkzaam en krachtig zal mogen optreden ?

Verwacht van mij niet dat ik in zwaarmoedige overwegingen hierover zal uitwijden. Geen plaats daarvoor, waar het mottonbsp;geldt: «te werken, zoolang als het dag is».

14

Toch wil ik ü iiilnoodigen eenige oogenblikken stil Ie staan, ter herdenking van het 40-jarig bestaan, en — we mogennbsp;daaraan toevoegen van den toenemenden bloei dezer Stichting'.

Onwillekeurig brengt onze herinnering ons terug naar den aanvang van dit tijdperk, en we roepen weder voor onzennbsp;geest terug de indrukwekkende figuur van Donders, trotschnbsp;en gelukkig , dat hij — dank ook de hulp en de medewerkingnbsp;van velen — zijn ideaal verwezenlijkt mocht zien. En telkens,nbsp;met hernieuwd genot, doorbladeren w^e de warme taal vannbsp;zijn eerste rede in deze Vergadering, waar hij ons schetst denbsp;wording en de vestiging van dit Gasthuis. Een 30-tal jarennbsp;later, op zijn zeventig-jarig feest, zien we hem afscheid nemennbsp;van de met zooveel warmte aanvaarde, en met zooveelnbsp;toewijding volvoerde levenstaak. In beide feestredenen isnbsp;de grondtoon der gedachte: dankbare waardeering van al hetnbsp;goede dat het lot hem schonk, en dat hem in staat heeftnbsp;gesteld zijn groote en grootsche taak te aanvaarden. Gelukkignbsp;roemt hij zich bovenal in de zekerheid, dat de neergelegdenbsp;arbeid door jongeren met warmte en met toewijding zalnbsp;worden aanvaard.

Evenzeer verheugen ook wij ons bij voortduring in de belangstelling van Vrienden en Bestuurderen.

Op den dag van heden mogen we onzen dank uitspreken aan onzen Eere-Regent, den vertegenwoordiger in deze Provincienbsp;van H. M. onze geeerbiedigde Koningin, wier koninklijkenbsp;belangstelling in deze stichting hooggewaardeerde uiting heeftnbsp;gevonden.

Onze dank ook aan den Eere-Voorzitter van het College van Regenten, die den afstand van Berlijn geen belemmeringnbsp;is om de feestelijke stemming dezer Vergadering door zijnenbsp;tegenwoordigheid te verhoogen.

Naast den dank voor Uwe onafgebroken belangstelling

15

Hooggeachte Yoorzilter, brengen we U onzen gelnkwensch bij het zooeven door U gevierde 70-tallig jaarfeest.

Nog een lange reeks van jaren met onveranderde kracht en gezondheid zij ü, ook ten bate dezer Stichting, hiernbsp;toegewenscht?

Dankbaar klopt ook ons hart voor de zorgen van onzen Uentmeester-Secretaris, voor wien tijd en moeite nooit tenbsp;veel zijn, waar het geldt de belangen van administratie ennbsp;de verhooging onzer inkomsten te verzekeren!

Jlogen wij nog lang in de samenwerking van U en üwe Mede-Regenten ons verheugen!

De bezwaren van alle mutatie hebben we onlangs ervaren ten opzichte van het interne bestuur van'het Gasthuis. Sedertnbsp;l/r jaren waren we gewend aan den geleidelijken gang vannbsp;zaken onder het zorgzaam beheer van Mevrouw JaGER—nbsp;VAN DER Chijs, als iiiwonende Directrice. Wegens langdurigenbsp;ziekte van hare dochter, die de werkzaamheden met haarnbsp;Iiad gedeeld, zag ze zich genoopt, haar ontslag te verzoeken,nbsp;hetgeen haai’ met betuiging van dank en waardeering op denbsp;meest eervolle wijze is verleend. De betrekking van Directricenbsp;is nu welwillend aanvaard, door Mej. Regina Karsten, dienbsp;op het gebied van beheer van nuttige en philantropischenbsp;instellingen haar lauweren reeds veelvuldig heelt verdiend,nbsp;en aan wier geoefende liand wij met volkomen gerustheid,nbsp;de teugels van het interne bestuur hebben toevertrouwd.

Het oogmerk van het Gasthuis is tweeledig: a. Het verleenen van geneeskundige Behandeling aannbsp;behoeftige en minvermogende ooglijders; h. Het onderwijs,nbsp;theoretisch en practisch, in de Oogheelkunde.

Voor het eerstgenoemde is de Geneesheer-Directeur verant-

16

woordelijk, voor het tweede doel rekent men in de eerste plaats op den Hoogleei'aar in oogheelkunde, die, volgensnbsp;overeenkomst tusschen Regeering en het College van Regenten,nbsp;aan het Gasthuis is verbonden. De vraag is gerezen of tennbsp;alle tijde deze beide funcliën in één hand vereenigd moetennbsp;blijven? Theoretische overweging biedt vele gronden daarvoor;nbsp;maar in de praktijk is gebleken, dat vooral bij de voortgaande uitbreiding deze dubbele taak lichtelijk te zwaar kannbsp;worden voor de schouders van één en denzelfden persoon.nbsp;Warme behartiging van het onderwijs voert lichtelijk totnbsp;tekortkoming in de zeer tijdroovende eischen van de handelingnbsp;der lijders, waar dan nog bijkomen het zorgen voor helnbsp;beheer en het toezicht op de verdere belangen der Stichting.

Van den beginne af is ook hier gebleken, dat verdeeling van den arbeid niet is te ontgaan. Aanvankelijk trad Dondersnbsp;op, als doceerend lloogleeraar; hij zag zich spoedig genooptnbsp;de taak van Geneesheer en een deel van de directienbsp;aan mij over te dragen. Toen ik in 1877 tot Hoogleeraarnbsp;in de oogheelkunde werd benoemd, mocht ik aanvankelijknbsp;steunen op de medewerking van Donders als Directeur. Maarnbsp;weldra bléek het, dat bovendien de hulp werd vereischt vannbsp;jongere krachten, aan wie een deel van de behandeling dernbsp;patiënten zou worden opgedragen.

Sedert het laatste 12-tal jaren is allengs het werk van jsten Geneesheer door Dr. H. Snellen Jr, aanvaard. Meer ennbsp;meer vestigde zich bij mij de overtuiging, dat het gezamenlijkenbsp;werk naar vastgestelde regelen moest worden verdeeld. Alléénnbsp;daardoor kon, naar mijn overtuiging een geregelden gang vannbsp;zaken ook voor de toekomst aan het Gasthuis worden verzekerd. Voor de opleiding en de verdere ontwikkeling vannbsp;eiken Docent is het van groot belang, dat hij zijn taak ennbsp;de daartoe vereischte voorbereiding op jeugdigen leeftijd aan-

17

vaardt. Ik heb daarom nutlig geacht plaats te maken voor het jonger geslacht en van harte heb ik mij verheugd datnbsp;de Regeering heeft kunnen goedvinden aan mij op mijnnbsp;verzoek een eervol ontslag te verleenen. Na gehoord denbsp;Faculteit van Geneeskunde en het College van Curatoren, isnbsp;daarop als mijn opvolger benoemd Dr. H. Snellen Jr.

Ik zelf blijf een uitgebreiden werkkring vinden in de betrekking van Geneesheer-Directeur dezer Stichting.

Naar mijne overtuiging zijn de wederzijdsche belangen door ’ deze regeling ook voor de toekomst het best gebaat.

Deze laatste mededeelingen betreffen den jongsten tijd. Jk ben hiermede dus eenigzins vooruitgeloopen op het 41 verslag. Maar het is mij wenschelijk voorgekomen dat dezenbsp;belangrijke feiten — U reeds bekend — thans reeds zoudennbsp;te boek worden gesteld.

Door dezen veranderden staat van zaken zal, uit den aard der zaak, ook nog verdere wijziging volgen. En ik zal gegronde aanleiding vinden in een volgend verslag hieromtrentnbsp;uitvoerig mededeeling te doen. Voor het overige zijn, gedurende het verloopen jaar, waaromtrent hier verslag wordtnbsp;gedaan, geen groote feiten mede te deelen.

Tevens uit een ander oogpunt stel ik er prijs op dit jaarverslag te mogen bekorten; volgens vergunning van het College van Regenten toch zal ter viering van het 40-jarig feestnbsp;aan ons boekske een bijlage worden toegevoegd, die eennbsp;beschrijving bevat met illustraties van ons Gasthuis, zooalsnbsp;dit thans na 5-jarig gebruik en na menige verandering, zijnnbsp;voltooiing beeft bereikt.

Alvorens intusschen dien mij aangenamen taak te aanvaarden, rust op mij de verplichting, U het jaarlijks overzicht te gevennbsp;van de statistiek der verpleging, gedurende het afgeloopen jaar.

Het zijn schijnbaar dorre cijfers, die ik ü geef, maar ze

2

18

woi’den welsprekend, als men daarin wil opmerken hoe deze Stichting aan haar eischen voldoet.

liet aantal patiënten komt overeen met het gemiddelde van dat der latere jaren. In 1898 hebben zich 5786 patiëntennbsp;aangemeld, en wél 3056 mannen en 2730 vrouwen. Hetnbsp;aantal consulten bedroeg 19448, d. i. verdeeld over 310nbsp;werkdagen, ongeveer 64 per dag. Er zijn 653 patiëntennbsp;verpleegd geworden, (371 mannen en 282 vrouwen) met 13239nbsp;verpleegdagen, bijgevolg gemiddeld 36 per dag, met gemiddeldnbsp;20 verpleegdagen voor ieder. Evenals in de vorige jaren vindennbsp;wij alle kerkgenootschappen vertegenwoordigd, ongeveer innbsp;dezelfde verhouding als hunne talrijkheid in den lande:

3634 Protestanten.

1938 Roomsch-Catholieken en Oud-Catholieken.

165 Israëlieten.

49 Onbekend.

Ten opzichte van de herkomst der patiënten was de ver-deeling in 1898 als volgt:

19

In 1898 zijn 21 patiënten kosteloos verpleegd, met 305 verpleegdagen.

In klasse A, d. i. / 1.— daags, 473 patiënten met 10342 verpleegdagen.

In klasse B, tegen betaling van f 2.— per dag, werden 150 patiënten opgenomen, met 2490 verpleegdagen, en innbsp;klasse C, a / 3.— 9 patiënten met 102 verpleegdagen.

Evenals in het vorig Verslag mogen we hier besluiten met de betuiging dat deze Stichting in bloeienden staat verkeert,nbsp;en dat ze in alle opzichten reden geeft tot dankbaarheid ennbsp;voldoening.

Statistiek der oogziekten, in ket jaar 1898, Mj 5786 lijders.

Ophthalmia catarrhalis......

// nbsp;nbsp;nbsp;blennorrhoica.....

'/ purulenta neonatorum. nbsp;nbsp;nbsp;.

// nbsp;nbsp;nbsp;membranacea s. diphtherina.

Trachoma papillare.......

n nbsp;nbsp;nbsp;folliculare.......

// nbsp;nbsp;nbsp;dift'ormans.......

Irritatie eonjunctivae.......

Ecohymosis quot; nbsp;nbsp;nbsp;.......

Ulous conjunctivae........

Lupus nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oorneae ....

Neoplasmata '/ nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;....

Corpora aliena n nbsp;nbsp;nbsp;'/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;//....

Symblepharon.........

Pterygium..........

Ophth. scroph. (plyctaenulae et ulcera) . Herpes zoster n. trigemini c. anaesthesia

Keratitis bullosa.........

n diffusa (e lue congenita). nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

'/ ulcerosa........

// bullosa........

// dendritica........

Ulcus c. hypopyo........

// rodens..........

Keratosphacelus.........

Maculae corneae.........

Leuooma...........

Staphyloma corneae, kerectasia ....

Fistula corneae .........

Cornea oonica.........

Incrustatio corneae........

Iritis............

Synechiae posteriorés; atresia pupillae Synechia anteriornbsp;Prolapsus iridis .

Iridocyclitis Chorioiditisnbsp;Cyclitis sympathicanbsp;Tumdl cysticus iridisnbsp;Irideremianbsp;Iridodialysis

Coloboma congenitum uveae Sarcoma chorioideaenbsp;Albinismusnbsp;Glaucoma

Cataracta senilis completa nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n incipiens

n nbsp;nbsp;nbsp;mollis

n nbsp;nbsp;nbsp;diabetica

n nbsp;nbsp;nbsp;consecutiva (secundaria)

n nbsp;nbsp;nbsp;traumatica

n nbsp;nbsp;nbsp;pyramidalis

n nbsp;nbsp;nbsp;zonularis (congenita)

Aphakii

// nbsp;nbsp;nbsp;c. obsc. capsulari

Dislocatio lentis

Obscurationes corp. vitrei Haemorrhagia quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

Synchysis scintillans Eetinitis apoplectioa

// nbsp;nbsp;nbsp;proliferans .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

!' nbsp;nbsp;nbsp;morbi Brighthii

// nbsp;nbsp;nbsp;pigmentosa (hemeralopia)

Ablatio retinae Scotoma scintillansnbsp;Neuritis nervi opticinbsp;Atrophia papillaenbsp;Vascular!satio papillae n. optici,nbsp;Amblyopia toxica .

quot; diabetica

Hemianopsia...........

Anopsia.............

Simulatio . ...........

Retina leporina (Pibrae medullares retinae)

Emboli vas. retinae........

Glyoma retinae..........

Episcleritis, sclerotitis ant.......

Sclerectasia anterior s. aequatorialis . . nbsp;nbsp;nbsp;.

Buphthalmos...........

Protrusio bulbi..........

Panopbtbalmitis..........

Morbus Basedovii.........

Atrophia bulbi et Phthisis bulbi. . . .

Microphthalmos congenita......

Anophthalmos..........

Tumor orbitae..........

Abscessus orbitae et sinus orbitae . . .

Blepharadenitis..........

Hordeolum palp..........

Chalazion // nbsp;nbsp;nbsp;.........

Verrucae // nbsp;nbsp;nbsp;.........

Abscessus // nbsp;nbsp;nbsp;.........

Traumata // nbsp;nbsp;nbsp;.........

Epicanthus............

Lagophthalmos ..........

Ectropion............

Entropion, Dystichiasis.......

Madarosis............

Emphysema palp..........

Angiomata //.........

Ptosis.............

Morbi gl. lacrymalis........

Dacryocystitis, Stenosis ductus lacr. . . Abscessus sacci lacrymalis ......

Fistula tj nbsp;nbsp;nbsp;//nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......

divergens .......

deorsum- s. sursumvergens.

‘J3

Blepharospasmi clonici . nbsp;nbsp;nbsp;.

Nystagmos.......

Asthenopia muscularis. . nbsp;nbsp;nbsp;.

Paresis nbsp;nbsp;nbsp;n.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculomotoriinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

'/ nbsp;nbsp;nbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abduoentis .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

'/ nbsp;nbsp;nbsp;nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trochlearis .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

'/ nbsp;nbsp;nbsp;//nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facialis ....

Myopie met stoornis . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Hypermetropie met stoornis Astigmatismus n //nbsp;Anisometropia gravior. . .nbsp;Paresis accommodationis .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Presbyopia.......

Asthenopia accommodativa .

Extractie van senile cataract . . . Lineair-extractie van cataract . . .nbsp;Discisie van cataract of van nastaarnbsp;Capsulotomie en Iridotomie . . . .

Iridectomie...........

Sphincterotomie.........

iridectomie van geprolabeerde iris .

Parencenthesis corneae......

Pterigiiim-operatie........

Solerotomie wegens glaucoma . . .

Tenotomie...........

Voorlegging van pees......

Blepharoplastiek........

Symblepharon-operatie......

Staphyloma-operatie.......

Canthoplastiek.........

Entropion-operatie.......

Eotropionnaden.........

Exstirpatie van oogbol.....

// nbsp;nbsp;nbsp;'/ tumoren.....

Syndesmo-plastiek........

24

Ptosis-operatie...................i nbsp;nbsp;nbsp;6

Galvanocaustiek................... 9

Keratotomie (Saemisch)...............; nbsp;nbsp;nbsp;2

Sutura Sclerae................... 2

De refractie werd bij 8081 oogen bepaald. Bij 1884 oogen bleek E; bij 406 M 2 of zwakker; bij 645 M sterker dan 2; bij 3077 H 2 ofnbsp;zwakker; bij 1034 H sterker dan 3; bij 538 As 2 of zwakker; bij 497nbsp;As sterker dan 2.

(In 1898 loerden 3012 brillen vooi'gesclireven.)

NEDERLANDSCH GASTHUIS

VOOR

BEHOEFTIGE ElV MINVERMOGENDE

OOGLUDERS.

26 Mei 1899.

Onder begunstiging van H. M. DE KONINGIN.

H. M. DE KONINGIN MOEDER.

Geneesheer-Directeur.

Prof. Dr. H. Snellen.

Plaatsvervangend Geneesheer-Directeur.

Prof. Dr. H. Snellen Jr.

Geneesheeren.

Prof. Dr. H. Snellen, Sr. Prol. Dr. H. Snellen, Jr.

Eere-Regent.

A. Baron Soliimnielpenninok van der Oye van de Poll en Nijenbeek.

Rentmeester-Secretaris.

Mr. D. B,agay.

Directrice. nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoofdverpleegster.

Mej. E,. M. Karsten. nbsp;nbsp;nbsp;Alej. C. W. P. Seeuwen.

2G

Bestuurderessen.

Aremberg, H. Ü. H. de Hertogin van......Brussel.

d’Aulnis de Bourouill, geb. ïwiss, Vrouwe Baronesse. Utrecht.

Beaufort, Mejonkvr. C. de..........Utrecht.

Bingham, geb. J. Brain, Mevr. 1). G.......Utrecht.

Boas, Mej. P...............’s Gravenhage.

Boetzelaer van Oosterhout, geb. de Beaufort, Baronesse v. Zeist.

Hoijer, geb. Heinhold, Mevr. E.........Leiden.

Hoijer, Jeannette Alexandrine . . . •.....Leiden.

Doijer, Phoebe Elisabeth...........Leiden.

Hoijer, Elisabete Cathariiia..........Ireiden.

Engelmann, geb. Brandes, Mevr. E.........Berlijn.

Engelmann, Paula Maria...........Berlijn.

Grandmont, geb. Hubreelit, Mevr. B.......Ede.

Grothe, geb. Twiss, Mevr A..........Hilversum.

Jansen, geb. Tichelaar, Mevr..... .... Apeldoorn.

Janssens, geb. Arriens, Mevr..........’s Gravenhage.

Merkus, geb. Calkoen, Mevr..........Utrecht.

Muijsken, Mej. M..............Amsterdam.

Panhuijs, geb. Looxma, Mevr. T. van......Groningen.

Pekelharing, geb. Hoijer, Mevr. C. G.......Groningen.

Petit, Mevr. H. de.............Haarlem.

Quarles van Ufford, geb, ïwiss, Mevr......Maartensdijk.

iloëll, geb. Jonkvrouwe de Beaufort, Mevr. E. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ’s Gravenhage.

Snellen, geb. Bryan, Mevr. C..........Utrecht.

Snellen, Hames..............Zeist.

Spiering, Mejonkvrouwe E...........ïiel.

Sprenger, geb. Bijleveld, Mevr. . . . ^.....Zeist.

ïwiss, geb. Aubin, Mevr...........de Bildt.

ïwiss, geb. Suermondt, Mevr..........Utrecht.

Voorthuijsen, J. C. A. du Marchie van, Mej. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Hriebergen.

Bestuurders.

d’Aulnis de Bourouill, Jlr. J. Baron.......Utrecht.

Beaufort, Mr. J. E. de...........Utrecht.

Berlin, Prof. Hr. W.......... . nbsp;nbsp;nbsp;. Amsterdam.

Bingham, H. G. (Beschermer).........Utrecht.

Boissevain, A. A. H.............Amsterdam.

Hoijer, Hubert..............Leiden.

Hoijer, Eduard..............Leiden.

Hoijer, Hiederik ... nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!......Leiden.

Eiselsberg, Prof. Hr. Ereiherr von.......Königsbergen.

Engelmann, Prof. nbsp;nbsp;nbsp;Hr. ïli. W.........Berlijn.

Engelmann, Mr. nbsp;nbsp;nbsp;Frans JV...........Zeist.

Geuns, Mr. S, J. van..... ......Utrecht.

Greve, Hr. H. . nbsp;nbsp;nbsp;.............Arnhem.

Grothe, Mr. J, A..............Utrecht.

ürotlie, A. L...................Hilversum.

Haerten, Dr. J. L. H...............Utrecht.

Horst, B. A. F. J. ter..............Zwolle.

Hosei, Dr. Ito, Lijfarts van den Mikado......ïokei (Japan)

Insinger, H. A..................Baaru.

’s Jacob, Z. E. de oud-Gouverneur-Generaal van Ned.

Indië, E. ...................Utrecht.

Janssens, Jr. Mr. H. G. C. L...........’s Gravenliage.

Janssen, P. W., Directeur der Deli-Maatschappij. . . Amsterdam.

Knobbelsdorff, Baron van.............Wijhe.

Maes, Dr. H. G..................Arnhem.

Moll, Dr. F. D. A. C. van............Rotterdam.

Pekelharing, Dr.................. Groningen.

Quarles van üfford, nbsp;nbsp;nbsp;Jhr. E.............Maartensdijk.

Roëll', Jhr. Mr. J.................’s Gravenliage.

Roijaards, Mr. nbsp;nbsp;nbsp;W.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H. J..............de Bildt.

Roijaards, Mr. nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S...............Arnhem.

Roijaards, Mr. nbsp;nbsp;nbsp;A......... Scherpenzeel.

Roijaards, H. J..................Utrecht.

Roorda Smit, Prof. Dr. J. A. ...........Cordova.

Salomons, Dr. A.................Paramaribo.

Snellen, Prof. Dr. H................Utrecht.

Twiss, Mr. J. E. W................de Bildt.

Voorthuijsen, H. E. J. E. du Marchie van.....Driebergen.

Westholf, Dr. C. H. nbsp;nbsp;nbsp;A..............Amsterdam.

Corporatiën-Bestuurders.

St. Anthouie-Gasthuis, College van H. H. Voogden

van het....................Leeuwarden.

Bestuur der Tentoonstelling 1894, Het......Utrecht.

Eloijen-Gasthuis, Broederschap der Regenten van het Utrecht. Enschedé en Lonneker, het Ziekenfonds van .... Enschedé.

Hollandsohe IJzeren Spoorwegmaatschappij.....Amsterdam.

Nederlandsch Tooneel” De Koninklijke Vereenigiug„Het Amsterdam. Het, Utrechtsch klein gemengd Koor a Capella. . . . Utrecht.

Orde, Balije van de'Ridderlijke Dnitsche......Utrecht.

Staatsspoorwegen, Maatschappij tot Exploitatie van. . Utrecht.

Teijler’s Stichting................Haarlem.

Utrechtsch Studentenkorps.............Utrecht.

Vereeniging tot bevordering der geneeskundige Wetenschap in Nederlandsch Indië...........Batavia.

28

Honoraire Bestuurders.

Andel, Dr. A. H. vau..............’s Gravenhage..

Arntzenius, Dr. A. K. W.............Amsterdam.

Beijen, Dr. P. W. A...............’.s Gravenhage.

Berns, Dr. A. W. O................Preihurg.

Bouviii, Dr. M. J.................’s Gravenhage.

Breesnee, Dr. ï..................’s Gravenhage.

Burg, Dr. C. L. van der.............Laag Soeren.

Coster, Dr. P. H. Blom.............’s Gravenhage.

Cuperus, N. J., Arts oÉf. v. Gez..........’s Hertogeubosch.

Eist, Dr. A, van der ...............Laag-Soeren.

Eijk, Dr. A. van.................Heusden.

Paille, Dr. Jao. Baart de.............Leeuivarden.

Peijffer, Dr. G. P. de...............Woerden.

Gewin, Dr. M..................Delden.

Gunning, Prof. Dr. W. M..............Amsterdam.

Gutteling. Dr. C.................Utrecht.

Hamer, J. P. X..................Leeuwarden.

Homoet, Dr. J. J.................Arnhem.

Horst, S. van der................Amsterdam.

Imans, Dr. AI..................Utrecht.

Juda, Dr. M...................Amsterdam.

¦Toachim, Prof. J.................Berlijn.

Koster, Prof. Dr. W................Utrecht.

Krol, Dr. W...................Dordrecht.

Knijper, Dr. A. H................’sHertogeubosch.

Kater, J. J. H..................Soekaboemi.

Laidlaw Purves, Dr. W..............Londen.

Loeff, Dr. W. Hutgers van der..........Amsterdam.

Maats, Dr. C...................Arnhem.

Manikus, Dr. J. P................Pretoria.

Messchaert, J. M.................Amsterdam.

Moll, Dr. J. A..................’s Gravenhage.

Mulder, Prof. Dr. M. E..............Groningen.

Noorduijn, Dr. C.................Nijmegen.

Oudemans, Prof. Dr. J. A. C............Utrecht.

Pameijer, Dr. J. K..............¦ . . Tiel.

Place, Prof. Dr. Th................Amsterdam.

Prahl, Dr. 3...................Amsterdam.

Hoijaards, Mr. A. J................Amsterdam.

Röntgen, J.....................Amsterdam.

Rijnberk, Dr. N. van...............Amsterdam.

Schmidt, Dr. P. J. J...............Rotterdam.

Schijlf, ]?., Arts.................Rotterdam.

Snellen, Dr. K...........'.......Zeist.

Strick van Linschoten, Jhr. Mr. J. C........Maarssen.

Voogt, Dr. J. E. de...............Pau (Prankrijk.)

Wely, Dr. D. L. van ..............’s Gravenhage.

Wijnhoff, J. A., Arts ....’..........Utrecht.

Dr. Van der Spil................Amsterdam.

29

Stichters, sedert 1 Januari 1895¹).

Prof. Dr. H. C. Uibbits...........Utrecht.

Mr. E. nbsp;nbsp;nbsp;J. P. Jorissen............Pretoria.

Mr. A. nbsp;nbsp;nbsp;A. Kolfif..............Potterdam,

A. Prinzen................Helmond.

W. C. Schimmel..............Utrecht.

Mr. P. nbsp;nbsp;nbsp;Veldwijk..............Arnhem.

I)e Hederlandsehe Wielrijdersbond.

Stichters, sedert 1 Januari 1896.

Mevr. W.................Utrecht.

Stichters, sedert 1 Januari 1897.

Prof. Ur. J. A. C. Oudemans.........Utreclit.

J. J. Geul................Blitar,KediriJava

Dr. van der Spil . nbsp;nbsp;nbsp;.............Amsterdam.

Dr. en Mevrouw Phiüpsen—Prahm ....... Indië.

Stichter, sedert 1 Januari 1898.

M.atthes, C................Preukelen.

Bijgekomen Begunstigers sedert 1 Januari 1895.

Bruijn, H. G. de.............Preukelen.

Blitz, L.................Amsterdam.

Bosch van Drakesteijn, Jhr. P.........’s Hertogeubosch.

Brumund, Mej. nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E.............Oosterbeek.

Brumuud, Mej. nbsp;nbsp;nbsp;Hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IV............Oosterbeek.

Bruijn, Mr. J. G..............Beek.

Canter Cremers, G. G. G...........Kuilenburg.

Crena de Jongh, D.............Dordrecht.

Crena de Jongh, Mr. A. C...........Dordrecht.

Heusde, Mr. D. J. van......^.....Gouda.

Hondius, P. M. J..............Kuilenburg.

Hoytema, W. J. D.............Kuilenburg.

Idenburg, H.'.............. . Jutfaas.

Kasteleijn, J................Breukelen.

Kasteleijn, A. M.............Breukelen.

Kasteleijn, C................Breukelen.

Kindel, H. C...............Nijmegen.

Korteweg, Prof. Dr. J. A...........Amsterdam.

Kooh, Dr. J. D. C.............Kampen.

Kloppers, J. W. E. P. S...........Kampen.

Kruif, D. J. de..............Kampen.

Meuleu, A. P. M. van der..........Nunspeet.

Meinsma, Mevr. de Wed...........Velp.

1

Voor de volledige lijst, zie het Jaarverslag over 1894.

30

Nicolai, Ur. C...............Nijmegen.

Plate, geb. Kehrer, Mevr. nbsp;nbsp;nbsp;C. W.........Houten.

Schollen, Mr. Ph. W.............Arnhem.

Sikkes, R. H. F..............Kampen.

Snel, Mevr................Breukeleii.

ïermeulen., Mej. M.............Utrecht.

Teslas tot Oudwulven, Mevr..........Houten.

Veen, J. C. van der.......... . Baarn.

Wolf, Ds. F. W. J. nbsp;nbsp;nbsp; .........Uopik.

Bijgekomen Begunstigers sedert 1 Januari 1896.

S. Albin.................Utrecht.

Jhr. Mr. J. A. A. Baud...........Oosterbeek.

D. J. Blok, Arts..............Botterdam.

A. nbsp;nbsp;nbsp;Brom.................Utrecht.

H. G. Lammerts nbsp;nbsp;nbsp;van Bueren.........Utrecht.

Dr. J. M. Croookewit............Amersfoort.

Dames Druijvesteijn.............Baarn.

P. Fontein................Leiden.

Mevr. van Goudoever............Baam.

B. nbsp;nbsp;nbsp;J. van der Heijde............Leiden.

Firma Hiele...............Utrecht.

Firma C. J. van Houten en Zoon........Weesp.

Corn. Kagenaar..............Utrecht.

Mevr. de Wed. J. Klijn...........Helmond.

J. A. Klein. . nbsp;nbsp;nbsp;..............Kuilenbm-g.

IJ. J, Ledel...............Helmond.

P. van Leeuwen..............Botterdam.

Jhr. A. P. H. J. Mollerus........... Arnhem.

P. A. J. Nepveu..............Utrecht.

D. van Nes...............’s Graveland.

Ur. C. Nicolai..............Nijmegen.

Mr. Nolst ïrénite.............Botterdam.

Ur. J. Prince...............Hoorn.

Mr. N. de Bidder.....^........Groningen.

Alevr. Snellen-Brooshooft...........Utrecht.

A. M. Tromp van Holst...........Amersfoort.

J. J. P. Valeton..............Amersfoort.

A. S. Verweerd..............Kuilenburg.

Prof. Dr. F. A. F. C. nbsp;nbsp;nbsp;Went.........Utrecht.

W. J. VVesterouwen nbsp;nbsp;nbsp;van Meeteren.......Botterdam.

Bijgekomen Begunstigers sedert 1 Januari 1897.

Dr. W. Beekhuis.................Lochera.

M. den Bleker..................IJsselstein.

Boekhoudt, Arts.................Scherpenzeel.

J. M. V. G. Dubois, Arts.............Venlo.

Mej. Marie Diepen................Tilburg.

G. ^Y. van Glabbeek...............Helmond.

81

Dr. Groeuobooin.................Oosterbeek.

M. P. vail Hoytema................Kuilenburg,

C. Herzbergeii, Arts...............Sneek.

Dr. D. J. Hamburger...............Voortlmijsen

(gem. Barneveld),

Dr. Jaski....................Oosterbeek.

Mevrouw Jorissen—Mossel.............Utrecht.

Mej. W. Jorissen.................Assen.

G. Hasselen Kirolmer...............Baarn.

W. Kersten, Arts.................Renkum.

J. J. Knap, Arts.................Harderwijk.

Mej. Ketelaar...................Noordbroek.

Dr. B. C. van Leersum..............Amsterdam.

Dr. P. J. A. Levedag...............Gouda.

P. nbsp;nbsp;nbsp;van Loon...................Vreeswijk,

C. nbsp;nbsp;nbsp;S. Mentlien..................Vreeswijk.

Mej. W. F. G. Meisohke.............Utrecht.

Dr. F. C. A. Muijsken..............Baarn.

C. nbsp;nbsp;nbsp;Matthijssen..................Helmond.

G. nbsp;nbsp;nbsp;P. J. Mossel.................Utrecht.

B. nbsp;nbsp;nbsp;lleiger....................Utrecht.

Ds. B. Snellen..................Utreolit.

Mej. G.'J. Steijn Parve......•........Kampen.

J. Sytzma Gz...................Maastricht.

Teuuisseu....................Vreeswijk.

Chr. Wegerif..................Apeldoorn.

Mevr. de Wed. J. B. Wertheim—Herzveld.....Wageningeii.

Dr. L. Werndly.................Utrecht.

Bijgekomen Begunstigers sedert 1 Januari 1898.

F. F. Baron d’Anlnis...............Baarn.

A. Browne...................Baarn.

Mej. Jos. Bloeingarten..............Maastricht.

E. J. Gator, Jr..................’s Graveland,

Mej. Ketelaar..................Noordbroek.

J, L. Kleintjes..................Nuuspeet.

D, nbsp;nbsp;nbsp;Lantenbaoh Ez.................Utrecht.

Gemeente Nijkerk................Nijkerk.

Mevr. Cb. van de Poll..............Haarlem.

Mr. C. J. Baron van Tuijll van Sei-ooskerken .... Arnhem.

T. Verweij....................Arnhem.

In het Verslag over 1900 zal eene volledige lijst van alle begunstigers worden opgenomen , waarbij dus ook alle die sedert 1 Januari 18S9 toetraden worden vermeld.

rt' ■. •

M:.

34

1. '

DE VOLTOOIING

IDERlilSCll GiSTIlDIS ÏÖ«Pi

UTRECHT 1899.

Het nieuw gcl)ouw v;m liet NedoiiaiKlscli Gasthuis voor Oogiijdei's moet, nevens de eigeulijke bedoeling, tevens strekken als gedeukteekeii ter herinnering aan wijlen den lloog-leeraar F. G. Donders , die de grondlegger is geweest van denbsp;nieuwere ooglieelkunde in Nederland en die de Stichter wasnbsp;van het eerste Gastliuis in Nederland, uitsluitend bestemd voornbsp;de behandeling van ooglijders en voor het ondei'wijs in denbsp;oogheelkunde. ')

Het is daarom te meer, dat voor dit gebouw een monumentale gevel werd verlangd. Aan die bedoeling moest het bouwplan beantwoorden.

De gevel is ontworpen in den stijl van vroeg Nederlandsche renaissance, die nog ten deele van golhischc-motieven partij

') Deze besclirijviiig is ten deele ontleend aan vroegere jaarverslagen en aan een reeks van artikelen in liet Utreclitsch Dagblad van April 1894,nbsp;beiden van de hand van den Schrijver van dit Verslag.

35

trekt. liet muurwerk is ópgetrokken ia licht rooden baksteen met banden en sluitsteeneii van Morleysteen, en staande op een sokkel van hardsteen. In den vooruitspringendennbsp;middenbouw, die gedekt wordt door een topgevel, bevindtnbsp;zich de hooldingang met l'raaie deuren van teakhout, vooi’ziennbsp;van voortrellelijk kunstsnijwerk. Deze ingang is omlijst metnbsp;hardsteen en zandsteen. De bekroning is voorzien van verschillende ornamenten, waaronder in het midden een stralendenbsp;halve zon, als symbool van het opkomend licht. De middenbouw wordt geflankeerd door twee ongeveer dO metersnbsp;hooge torens, voorzien van groote lichtramen met steenennbsp;raamtraceering en gevuld met gekleurd glas in lood.

Tegen de buitenzijde van genoemde torens zijn contrerorten aangebracht, die door hun eigenaardigen vorm met den torennbsp;een goed geheel uitmaken.

In eender torens, staande juist in de as van de DoNBEiss-stiaat, is een sierlijke wijzerplaat aangebracht van geëmailleerde lava.nbsp;liet voortreflëlijk uurwerk is een geschenk van een milden gever.

Ter weerszijde zijn in den gevel twee steenen geplaatst, waarvan de een tot opschrift heeft: nN eder lundsch.nbsp;Gasthuis voor Oog lij der s^^ en de ander de woordennbsp;van Donders , aan een der vroegere verslagen ontleend:nbsp;«.[liefdadigheid is de grondslag van hel geheel.)')

Een sierlijk achtkantig torentje, gedekt door een slank torenspitsje, vormt de aansluiting met den oostelijken zijgevel.nbsp;De oostelijke en westelijke gevels zijn eveneens in lichtroodennbsp;baksteen opgetrokken, met handen, sluitsteenen en consolesnbsp;van zandsteen en cordonlijsten van groene verglaasde profiel-steenen.

De oostelijke gevel is door een ijzeren hek van de straat afgescheiden. Deze gevel geeft uitzicht op den Oosterspoorwegnbsp;en loopt daarmede parallel.

36

Een eenvoudige maar sierlijke ingang leidt tol het bureau én de keuken en dient voor het oeconomisch beheer.

De westelijke gevel wordt begrensd door een pleintje, waartoe hel gesmeed ijzeren hek een fraaien ingang verstrekt als toegang tot de polikliniek, waar de niet verpleegdenbsp;patiënten worden behandeld.

De bovenvermelde hoofdingang, in het midden van den voorgevel, voert over een breeden corridor direct naar denbsp;collegezaal. Ze is als ingang bestemd voor de geneesheerennbsp;en studenten, zoodat voor ieder der drie categorien vannbsp;bezoekers een afzonderlijke toegang is bestemd.

Deze korte beschrijving wordt nader toegelicht door schetsen van gevels en plattegronden, ten deele naar photo-graphische opnemingen, ten deele zincographische copieën vannbsp;de net-teekeningen der ontwerpen, die gediend hebben bij denbsp;aanneming en planteekeningen bij den opbouw.

Het nieuwe Gasthuis maakt ook binnen een aangenamen indruk. Alles is er net en smaakvol ingericht, met vermijdingnbsp;van al wat naar weelde zweemt. De eenige luxe bestaat innbsp;een overvloed van ruimte en beschikking over ruimschootsnbsp;lucht en licht. Bij de indeeling heeft de zorg voor de behandeling der lijders en voor het onderwijs op den voorgrond gestaan.

Treedt men door de hoofddeur aan den voorgevel binnen, dan komt men in een fraaie entree, aan weerszijden metnbsp;portiersbui'eaux gellankeerd, naar links en rechts aansluitendenbsp;aan den breeden corridor.

Recht tegenover de voordeur is de ingang, die tot de collegezaal voert. Deze ingang is beiderzijds door garde-robesnbsp;begrensd.

De collegezaal, evenals alle grootere zalen, die bestemd zijn voor de behandeling en verpleging der lijders, hebbennbsp;in het hoofdgebouw hun licht op het noorden, zoodat het

37

directe zonlicht niet stoort. Daarentegen liggen de corridors langs den voorgevel op het zuiden. Hier wordt door hetnbsp;zonlicht het vriendelijk voorkomen verhoogd; terwijl overmatig licht door gordijnen wordt getemperd. Deze corridorsnbsp;op de verdiepingen strekken voor hel dagverblijf der patiënten.nbsp;De breede lange gangen geven ruime gelegenheid om heennbsp;en weer te wandelen.

De middengedeelten dezer corridors zijn breeder, door uitbouw van het middenstuk van den vooi'gevel. Hier staannbsp;tafels en stoelen, en worden de maaltijden gebruikt ondernbsp;toezicht en hulp van de pleegzusters.

De tafels voor de kinderen nemen het midden in; daarnaast zijn eenerzijds de tafels voor vrouwen, anderzijds die voornbsp;de mannen.

Op dezelfde wijze zijn de ziekenzalen ingedeeld, zoodat de kinderkamer zich in het midden van de eerste verdiepingnbsp;bevindt. Verder is de geheele oostelijke helft van hel gebouwnbsp;bestemd voor de vrouwelijke patiënten, de westelijke helftnbsp;voor de mannen.

In de oostelijke en in de westelijke zijgevels bevinden zich kleinere vertrekken, voor patiënten die meer geisoleerdnbsp;verpleegd moeten worden; de verdere vertrekken zijn voornbsp;andere doeleinden bestemd. Zoo vinden we in den ooste-lijken vleugel de Ilegenten-kamer, die tevens voor boekerijnbsp;is ingericht; dan de apartemenlen voor den inwonenden Arts;nbsp;alsook een conversatic-kamer voor het verplegend personeel.

De bovenverdieping is meer uitsluitend bestemd voor de operatieve gevallen; opdat deze meer afgezonderd blijven vannbsp;de patiënten met acute, somtijds infeclieve oogziekten.

Hier dient nog vermelding, dat op de bovenste verdieping zich de operatie-kamer bevindt, juist in het midden; dusnbsp;recht boven kinderkamer en boven collegezaal, met licht op

38

het noorden. In het midden van den wand aan de noordzijde bevindt zich een groot raam, Iietgeen door ondoorschijnendenbsp;gordijnen bij gedeelten kan worden afgesloten, zoodat mennbsp;hier, naar verkiezing, over een algemeene verlichting of lichtnbsp;uit meer beperkte bron kan beschikken.

Na eenige proeven, reeds genomen in het oude gebouw, was het mij gebleken, dat voor oog-operatiën groot voordeel kan worden verkregen door de buitensluiting van licht,nbsp;dat uit verschillende richtingen wordt gereflecteerd.

Indien het licht uit één richting invalt, verkrijgt men slechts één reflectiebeeld op het hoornvlies, hetgeen doornbsp;doelmatige richting van den blik van den operateur gemakkelijk kan worden ontgaan. Het is duidelijk, dat bij intra-oculaire operaties onder die omstandigheden veel beternbsp;wordt gezien. Tevens rust zoowel het oog van operateur,nbsp;als dat van patiënt, wanneer onnoodige lichtbronnen wordennbsp;vermeden.

Dit doel is volkomen bereikt door het donker-verwen van de wanden, van den bodem en van het plafond. Door hiernbsp;het zwarte fond met donkergrijs te orneeren, is een al tenbsp;doodsch aanzien ontgaan.

Het geheel geeft een indruk van rust, waarvan onmiddellijk het voordeel blijkt. Dit beginsel hebben wij het eerst toegepast; elders heeft' het goedkeuring en ook navolgingnbsp;gevonden.

Tusschen de ziekenzalen en de corridors vinden we ingeschoven kamers, die beneden dienen voor oogspiegel-kamers, en, evenals de operatie-kamers, geheel donker geverwd zijn.

Op de bovenverdiepingen zijn de overeenkomstige tusschen-kamers, bestemd voor waschkamers, andere voor slaapkamers der pleegzusters, waar deze, van uit hun vertrek, doornbsp;kleine vensters toezicht hebben, elk op twee ziekenzalen.

39

De badkamers en de retiraden bevinden zich terzijde van de trappen, in de ruimten, die gedekt wordt door de bovenvermelde contraforten, die de torens begrenzen.

Beiderzijds vormen deze torens het trappenhuis, dat zicli kenmerkt door geheel open bouw, zoodat men van uit dennbsp;trap overal uitzicht heeft op de corridors en de gangen. Denbsp;trappen zijn ruimschoots verlicht door de groote ramen metnbsp;gekleurde glazen, die we aan den voorgevel hebben gezien,nbsp;en die door hun grootte en vorm eenigermate aan kerkbouwnbsp;herinneren en in elk geval aan het gebouw het kenmerknbsp;eener Stichting verleenen.

Keeren we thans naar de benedenverdieping terug. Yan de collegekamer heeft men toegang tot de reeds genoemdenbsp;twee donkere kamers, elk ingericht met 8 oogspiegellampen;nbsp;de kamer aan de oostzijde is bestemd voor de patiënten,nbsp;die in huis worden verpleegd, de oogspiegel-kamer aan denbsp;westzijde voor de patiënten van buiten. Zoowel de collegekamer zelve, als de oogspiegel-kamers staan in verband metnbsp;de zaten voor de kliniek en de polikliniek, waar de patiëntennbsp;worden onderzocht. Bij de zaal voor de polikliniek bevindtnbsp;zich een aangrenzend vertrek voor de behandeling vannbsp;kinders, terwijl een welvoorziene schuifdeur hier dadelijkenbsp;en voldoende afsluiting toelaat.

Hierop volgt de wachtkamer voor de buitenpatiënten, waartoe de deur in den westelijken gevel toegang verleent.nbsp;Terzijde van de wachtkamer is de portierswoning.

Oostelijk grenst aan de collegekamer de kliniekzaal, waarde in het Gasthuis inwonende patiënten worden behandeld; daarnaast is een voor hen bestemde afzonderlijke wachtkamer, dienbsp;tot den tuin toegang verleent, en daarom «tuinkamer» heet.

liet is duidelijk, dat door de bovenvermelde indeeling, de binnen- en buitenpatiënten geheel zijn gescheiden; ze komen

40

WÉÉ laéfN

M'liMtil h:

..... ' i

s. iSss..}|ss;

u:

•ï;

alh'én samen in de collegekamcf, wanneer de 1 loogleeraar ze gelijklijdig aan de studenten wil toonen.

J)e 5 aan elkander grenzende zalen zijn door sclmildeuren verbonden; deze deuren zijn recht tegenover elkander aangehraeht. Daardoor beschikt men bier l)innenshnis over een lengte,nbsp;die overeenkomt mot do breedte van den voorgevel, zoodalnbsp;een groote ruimte beschikbaar is, ingeval men soms gezichts-proeven op grooteren afstand verlangt in te stellen.

In de benedenverdieping heeft men in den oostelijken zijvleugel eerst de kamer voor den Genecsheer-Directeur, dannbsp;een groot vertrek, dat voor laboratorium is bestemd. Daarnbsp;deze zaal op het oosten ligt, kan hier voor microscopischnbsp;onderzoek, ook bij donkere dagen, over voldoend lichtnbsp;worden beschikt.

Aan de andere zijde van den ingang, die voor de oeconomie is bestemd, vindt men het bureau en, daaraan grenzend,nbsp;de apartementen van de inwonende Directrice. Onder dezenbsp;vertrekken, in de kelderverdieping, vindt men een ruimenbsp;keuken met afzonderlijke kookplaatsen voor den algemeenennbsp;pot en voor de bijzondere spijzen voor zieken en voor hetnbsp;verplegend personeel.

Verder zijn in deze verdieping ruime provisiekamers en kelders, een kamer voor het bezorgen van de wasch, en ondernbsp;het laboratorium een afgezonderd vertrek voor het doen vannbsp;bacteriologische proeven.

Onder het trappenhuis aan den oostelijken toren bevinden zich de ovens voor de centrale verwarming, liet geheelenbsp;gebouw wordt n.1. gelijkmatig verwarmd door stoom ondernbsp;lagen druk. Aan de voorzijde zijn nog kelders voor brandmateriaal en voor winterprovisie.

Het geheele gebouw is van water en van waterafvoer voorzien. Warm water wordt verkregen door het water

41

10

door ljuizen met vergrooL ot)j)ervlLd\ Ie doen stroomen, die door gas woi'deii vei'hiL; Jjovciidien zijn er wulcrketels dienbsp;door gas worden verliit.

Een lil't voor persojien is er alsnog niel; wel een lil'l voor provisie, linnen enz. Zeer nutlig hlijkt in de toepassing eennbsp;mime koker, waardoor het gel)rinkte linnen naar de kelderverdieping wordt geworpen. Aldaai' wordt het in een al'zon-derlijk vertrek gesortecial.

Nog dient vermelding, dat aan de achterzijde van hel gebouw zich een ruime tuin bevindt. Een gedeelte is voornbsp;het dienstpersoneel afgezonderd. Daaraan grenst een ruimenbsp;zinken loods, waarin een tiental wagons steenkolen kunnennbsp;worden opgeborgen, opdat hot aan vcrwarmingsmateriaalnbsp;nooit zal ontbreken.

Aan den achtergevel van hel gebouw zijn ruime balcons, waar de patiënten, die de verdieping niet mogen verlaten,nbsp;zieb kunnen verfrisschen. Verder wordt veel gebruik gemaaktnbsp;van den tuin, waar bloemen, vruchten en heesters, als ook tennbsp;geschenk ontvangen beelden een ruime afwisseling' verschaffen.nbsp;Hier vindt men den lindeboom, die op feestelijke wijze isnbsp;geplant tijdens de kroningsfeesten in September IHt'S, toennbsp;onze verpleegden op eenvoudige wijze hieraan deel hebbennbsp;genomen, ten einde niet achter te blijven toen geheel Nederland feest heeft gevierd.

De bouw van het Gasthuis werd toegewezen op den Augustus 1892, bij een raming van /'130000, en aangenomennbsp;door den Heer Gim. Wegeiuf, naar de plannen van dennbsp;Architect D. Krtiijf, terwijl zich voor het uitwerken dernbsp;bouwplannen vooral heeft verdienstelijk gemaakt de uitstekende teekenaar de Heer W. C. Dauei’,. De aannerningssomnbsp;bedroeg /' 137.900; echter werd een belangrijke som voor

42

'11

bijwerk vereischt. Het terrein was aangekocht voor f 6 per vierkanten meter. Een en ander omtrent deze cijfers vermeldennbsp;we hier, omdat daarnaar veelvuldig wordt gevraagd.

Moge dit Huis, aan zijn doel beantwoordende, eeuwen trotseeren en een Monument blijven, aere perennius, gewijdnbsp;aan de nagedachtenis van Donders, der lijdende menschheidnbsp;ten baat!

43

.*¦ ‘vfjiiïi? irj

DE OOGHEELKUNDIGE VERPLEGING IN NEDERLAND GEDURENDE DE LAATSTE 50 JAREN,

DOOR

Prof. Dr. H. SNELLEN Sr.

(Met een plaat).

De nieuwere ooglieelkunde dateert sedert de uitvinding en toepassing van den oogspiegel.

In 1851 verscheen van de luind van den grooten helmholïz een kleine brochure, die de beschrijving inhield van een nieuw hulpmiddel tot onderzoek van het oog, waarmede — zooals de schrijver ’tnbsp;aankondigt — men de lichtbeelden, die op het netvlies gevormd worden, en ook het netvlies zelf scherp kon waarnemen. Hiermede werdnbsp;het inwendige oog, reeds tijdens het leven, voor het onderzoek ontsloten.nbsp;Terwijl vroeger alléén de uitwendige deelen van het oog, hoogstensnbsp;de iris, het pupilvlak en de lens konden worden gezien, werd metnbsp;den oogspiegel al het daarachter gelegene even duidelijk waar tenbsp;nemen — ja duidelijker dan de oogleden en de voorste vlakken vannbsp;den oogbol.

In dien tijd gaf uondkes, bij zijn onderwijs in de physiologic, de leer der zintuigen en bij het zintuig van het gezicht ook reeds eenigenbsp;toepassing op de ziektekunde. Geen wonder dat hierbij de ontdekkingnbsp;van een zoo ingrijpend middel van onderzoek een gebeurtenis vannbsp;grooten invloed moest worden. Ieder sprak van den oogspiegel, iedernbsp;wilde hem zien, en menig blinde kwam, om met den oogspiegel, dienbsp;lang vervlogen hoop weder deed opflikkeren, te worden onderzocht.nbsp;Vele gevallen — zoo schreef donders — interesseeren mij als physio-logisch probleem ; maar het kon ook niet uitblijven, dat die nieuwenbsp;bron van kennis ook een nieuwe bron van onderwijs moest worden,nbsp;en zoo werd al spoedig het physiologisch laboratorium, zij het opnbsp;kleine schaal, een oogheelkundige kliniek, waar de geneesheeren hunnenbsp;lijders brachten, om door donders te worden onderzocht. De ruimtenbsp;van het toch reeds zeer beknopte laboratorium werd daarvoor spoedignbsp;te bekrompen.

Aanvankelijk werd op de Hoogt, tegenover het laboratorium een

45

II —

kiimer gehuurd, en kort daarna een toen ongebruikt gebouw, dat voor choleragasthuis was bestemd aan het Bagynehof, door de Stedelijkenbsp;Regeering welwillend afgestaan.

Studie en onderwijs wedijverden hier met de zucht om hulpbehoevende lijders te helpen, en zóó ontwikkelde zich bij donders en bij zijne leerlingen het verlangen om niet slechts een polikliniek, maarnbsp;ook een gasthuis tot verpleging van oogzieken te verkrijgen. Denbsp;rechtmatigheid van dit verlangen lag voor de hand, en Neêrland’snbsp;liefdadigheid kwam, als het ware van zelve, hare hulpmiddelen bieden.nbsp;Een ruim en doelmatig woonhuis aan het Bagijnehof werd aangekochtnbsp;en gemeubeld. Ben 35-tal bedden vonden daar plaats. Een Collegenbsp;van Regenten ontwierp de statuten, vroeg daarop de Koninklijkenbsp;bewilliging en belastte zich met alles wat tot het oeconomisch beheernbsp;betrekking had. Zóó werd het door donders ontworpen plan totnbsp;oprichting van een Nederlandsch Gasthuis voor behoeftige en minvermogende ooglijders verwezenlijkt, donders gaf er het onderwijs innbsp;de oogheelkunde, en werd daarin bijgestaan door Dr. n. snellen.

Voor de verdere geschiedenis van het Gasthuis verwijzen we naaide Jaarverslagen der Stichting, die in de eerstvolgende 25 jaren door DONDERS zijn uitgebracht en daarna door Dr. n. snellen, die aanvankelijk als inwonend Geneesheer, dan, bij de uitbreiding van het geneeskundig personeel, als 1ste Geneesheer, en later bij Kon. Besluit vannbsp;17 November 1877, als Hoogleeraar in de oogheelkunde, tot de verderenbsp;ontwikkeling van het Gasthuis en van het onderwijs in de oogheelkunde DONDERS heeft bijgestaan en ten slotte vervangen, totdat hemnbsp;met 1 April 1899, op zijn verzoek, eervol ontslag is verleend; bijnbsp;Besluit van H. M. de Koningin, van 9 Februari 1899 is de betrekkingnbsp;van Hoogleeraar overgegaan aan Dr. h. snei.len jr., die op 14 Aprilnbsp;1899 met een openbare rede dit ambt heeft aanvaard. Intusschen blijftnbsp;Prof. H. SNEI.LEN SR. als Geneeslieev-Directeur aan het Gasthuis voornbsp;ooglijders verbonden.

Op den bc^;w van het nieuwe Gasthuis komen we aan het slot van dit overzicht terug.

De oprichting van een Gasthuis, uitsluitend voor ooglijders, was hier te lande destijds een nieuw denkbeeld. Tot zooverre beschouwdenbsp;men de operatieve oogheelkunde als een onderdeel van de chirurgie ;nbsp;de oogoperatiën geschiedden door den chirurg, en de patiënten werdennbsp;op de algemeene chirurgische zalen verpleegd, zonder dat van de hiernbsp;vereischte bijzondere conditiën eenige notitie werd genomen. Poliklinieken dateeren reeds van langer. Te Utrecht werd een eerste poliklinieknbsp;voor ooglijders opgericht door den, helaas, te vroeg overleden Hoogleeraar JAN ANDRIES JiüLDER. Tot diens vele verdiensten behoort de

46

— Ill —

oprichting, aan de Utrechtsche Hoogeschool van een polikliniek, uitsluitend voor oogzieken bestemd, alwaar aan vele Ipders doelmatige hulp is verstrekt, en reeds voor vele geneeskundigen de weg dernbsp;oogheelkunde is gebaand. Veel vroeger reeds is hier te lande en wèlnbsp;door den beroemden boeeuave, Hoogleeraar te Leiden, een afzonderlijkenbsp;polikliniek voor ooglijders geopend. Onder de gezamenlijke werkennbsp;van BOBRHAVE is een afzonderlijk deel aan de ziekten der oogen gewijd.

Elders vinden we reeds veel vroeger speciale handleidingen voor oogheelkundige behandeling. Het oudste is het beroemde werk: »Ault;jen-diemt,” van G. babïisch vox köxigsbkück, Dresden 1583, waarvan een fraai exemplaar op de Tentoonstelling voorhanden zal zijn.

De geschiedenis van oogheelkundige verpleging valt uit den aard der zaak veelvuldig samen met de geschiedenis van het oogheelkundignbsp;onderwijs. Beiden ontleenen veel aan elkander.

Ter wille van het onderwijs worden de meest belangrijke gevallen bijeengebracht; en evenzeer de vereischte hulpmiddelen en de bestenbsp;krachten, die èn aan het onderwijs èn aan de behandeling ten goedenbsp;moeten komen.

We willen daarom, in de eerste plaats, onzen blik richten naar de academische inrichtingen ter verpleging en behandeling van ooglijders.

Te Amsterdam was sedert 1828 tot 1853, onder Prof. c. b. ïilaxus, de behandeling van oogzieken en het onderwijs in de oogheelkundenbsp;een onderdeel van de algemeene heelkunde. In 1853 werd door tieaxusnbsp;JuxioE (j. w. 11.) een polikliniek voor ooglijders geopend, die hij echternbsp;in 1856 aan Dr. hoyack heeft overgedragen. Na een langdurige ziektenbsp;maakte de dood een einde aan het verdienstelijk streven van hoyack,nbsp;en werd tijdelpk tot Januari 1867 de kliniek door ziju assistent Dr.nbsp;BAKEXDRECHï voortgezet.

Bij gelegenheid van de reorganisatie van het geneeskundig onderwijs aan het Athenaeum Illustre werd, bij schrijven van 31 December 1867, door den Burgemeester van Amsterdam, e. pock, de betrekkingnbsp;van Lector in de oogheelkunde aangeboden aan Dr. u. sneu,en. Dezenbsp;verlangde echter aan het Gasthuis te Utrecht te blijven en bedankte.nbsp;Daarop werd, in 1868, Dr. w. m. gunning benoemd, aanvankelijk totnbsp;Lector, later tot Hoogleeraar.

De polikliniek voor ooglijders bereikte weldra een belangrijk cijfer, maar de verpleging liet veel te wenschen over. De meest ernstigenbsp;gevallen lagen in het Binnen-Gasthuis op de zoogenaamde blindenkamer, en werden daar verpleegd te midden van andere operatievenbsp;chirurgische gevallen; terwijl deze en de ooglijders door hetzelfdenbsp;personeel werden verzorgd 1). Gunning, die een leerling was van de

1) len deele ontleend aan ecu artikel iu liet//««(feamp;WaJ vau 5 Mei 18Ü9, get, v It,

47

IV

Utrechtsche School, en die aldaar de voordeelen had gezien van een afzonderlyke Inrichting voor ooglyders, kon dezen toestand niet bevredigen en, toen het bleek dat van de zyde der Stedelyke Regeeringnbsp;voorloopig geen afdoende verbetering mocht worden verwacht, richttenbsp;hij zich tot de Hoogleeraren c. b. tilanus en j. van gbtjns, met hetnbsp;verzoek om zich met hem te vereenigen, ten einde pogingen te doen,nbsp;langs anderen weg tot verbetering te geraken.

Beiden gaven gevolg aan dit verzoek en met nog elf andere invloed-ryke ingezetenen van Amsterdam werd een voorloopig Comité gevormd om ook te Amsterdam een inrichting voor ooglijders te stichten.

Namens dit Comité werd door Dr. gtjnxing in een vergadering op den 29sten December 1870, een Rapport uitgebracht, over de wyzenbsp;waarop zoodanige Inrichting zou kunnen tot stand gebracht worden,nbsp;en van de beginselen, die daarbij op den voorgrond gesteld zondennbsp;worden. Deze waren in hoofdzaak de volgende: lo. de Inrichtingnbsp;moest zijn ten algemeenen nutte, zoodat ze toegankelijk zon zijn voornbsp;alle standen, terwijl de lijders gelegenheid zouden hebben, zich aldaarnbsp;te doen behandelen door den oogarts hunner keuze; en 2o. dat denbsp;hulp door de Inrichting te verstrekken, voor zooverre dit betreft denbsp;niet geheel onvermogenden, het karakter van »self-help” zou dragen.

Toch was het duidelijk, dat de kosten van het te stichten gebouw en van het onderhoud daarvan, althans voor een groot deel, uit vrijwillige bijdragen zouden moeten bestreden worden. Circulaires werdennbsp;rondgezonden, met het gunstig resultaat, dat de benoodigde som, ruimnbsp;60 duizend gulden, na 3 jaren bijeengebracht was.

Thans, na 25 jaren van toewijding, heeft gunning het Directeurschap nedergelegd en is door het Comité van Regenten Dr. m. juda tot zijn opvolger benoemd. Het professoraat was reeds vroeger doornbsp;GUNNING nedergelegd, omdat gezondheidsredenen hem daartoe noopten.nbsp;Tot zijn opvolger werd door den Gemeenteraad van Amsterdam Dr.nbsp;M. STRAUB benoemd.

Deze beschikt nu over enkele doelmatige zalen in het Binnengasthuis, waar hij zijne lessen geeft en een beperkt aantal patiënten kan doen verplegen. Deze inrichting is echter van voorloopigen aard; eennbsp;weldadige hand heeft bij erflating een belangrijke somme gelds beschikbaar gesteld, om daarvoor een aan alle eischen voldoend academische kliniek met laboratorium en ruimte voor onderwijs te doennbsp;verrijzen!

De wet tot regeling van het Hooger Onderwijs van 28 April 1876 schrijft voor dat onderwijs in de oogheelkunde moet worden gegevennbsp;aan minstens één der Rijks-üniversiteiten. Aan dit voorschrift was

48

reeds aan de Universiteit van Leiden voldaan 1), door de benoeming van Dr. n. üoijer, in 1869, tot Hoogleeraar. Ook hier waren ruimtenbsp;en hulpmiddelen onvoMoende. Eerst voor den opvolger van doijeb.,nbsp;Prof. w. KOSTER Gz., bleef het weggelegd, om verbetering van hulpmiddelen en van ruimte te erlangen. We laten hier volgen wat denbsp;Hoogleeraar ons omtrent de tegenwoordige inrichting welwillend heeftnbsp;medegedeeld.

Een afzonderlijke afdeeling aan het Rijks-Ziekenhuis te Leiden is bestemd voor het onderwijs in de oogheelkunde. Het is geen liefdadigenbsp;instelling, maar het is eene inrichting, waar den studenten ruimschootsnbsp;de gelegenheid wordt gegeven met de verschillende oogziekten bekendnbsp;te worden en de behandeling te volgen. Natuurlijk wordt ook hiernbsp;niet uit het oog verloren, dat het heil van den patient de eerste ennbsp;hoogste wet moet blijven.

Ter opneming van patiënten zijn drie zalen beschikbaar, waar 26 lijders verpleegd kunnen worden. Behalve in de groote vacantie zijnnbsp;deze plaatsen bijna altijd bezet. Patiënten, wier lijden gevaar voornbsp;besmetting oplevert voor andere patiënten, worden bovendien in denbsp;barakken gehuisvest. Voor de behandeling der poliklinische patiëntennbsp;is een ruime zaal bestemd, die direct met de college-zaal en de in-strumentenkanier in verbinding staat. Vair hier voert een deur in eennbsp;kleine donkere kamer, waar 4 plaatsen zijn voor het onderzoek metnbsp;den oogspiegel. De patiënten wachten in een portaal, dat in den zomernbsp;koel en luchtig is en des winters goed verwarmd en ruim geventileerdnbsp;kan worden. Voor de oefeningen in het oogspiegelen is er een afzonderlijke groote oogspiegelkamer met 15 electrische lampen; de plaatsennbsp;zijn door houten schotten gescheiden, zoodat de student door het lichtnbsp;der andere lampen niet gestoord wordt. De serni-artsen vinden in denbsp;morgenuren in de collegezaal gelegenheid de gezichtsscherpte, het gezichtsveld, de kromming van het hoornvlies enz. te bepalen. Op dezenbsp;wijze kan het onderzoek der patiënten voortgaan, terwijl de studentennbsp;ruimschoots gelegenheid hebben zich practisch te bekwamen.

De oogoperaties worden uitgevoerd in een operatiekamer, grenzende aan de mannen- en vrouwenzaal. Bovendien vindt men hier een kamernbsp;voor de hoofdverpleegster en eene dienstkeuken. Op de tweede verdieping geeft een ruim laboratorium de gelegenheid tot wetenschappelijk onderzoek. Bovendien is er een afzonderlijk vertrek, dat geVeelnbsp;donker gemaakt kan worden, voor experimenten van physiologisch-optischen aard. Op dezelfde verdieping bevinden zich de slaapkamersnbsp;der pleegzusters. De kamers van den g-eneesheer-assistent, de eetzaal

1) Verg. het lOde jaarverslag van het Ned. Gasth. v. Oogl. 1809, blz. 23.

49

- VI

en recreatiezaal der zusters en der hoofdverpleegsters, de apotheek, de keukens enz. bevinden zich in een ander gedeelte van het Rpks-Ziekenhuis.

Aan de afdeeling zijn verbonden een inwonend Assistent, een Hoofdverpleegsters en viif Zusters, benevens een laboratoriumbediende. Over meerdere verpleegsters kan, indien noodig, worden beschikt.

Op deze afdeeling worden de patiënten kosteloos verpleegd en behandeld; ook voor de kleeding wordt gezorgd. Alleen bijzondere kosten, als uitgaven voor brillen, kunstoogen enz. neemt de afdeeling nietnbsp;voor hare rekening.

De ziekten der patiënten, die verpleegd worden, zijn meest van ernstigen aard, zoodat, ofschoon het aantal beschikbare bedden nietnbsp;groot kan genoemd worden, toch voor het onderwijs een voldoendenbsp;leerstof aanwezig is. Ook in de operaties die verricht worden, bestaatnbsp;een bevredigende afwisseling.

De aard van de in het Rijks-Ziekenhuis behandelde oogziekten blijkt uit de volgende cijfers.

In 1898 werden poliklinisch behandeld 1301 patiënten; opgenomen in het Ziekenhuis werden 162 ooglijders, terwijl 171 grootere operatiesnbsp;werden verricht, waaronder 23 cataract-extracties. Daarbij moet nognbsp;worden opgemerkt, dat van half .luni tot half October, wegens denbsp;verbouwing, geen patiënten konden worden opgenomen, en er diennbsp;tijd ook niet werd geopereerd.

In de twee eerste maanden van 1899 werden 55 grootere operaties verricht, waaronder 13 cataract-extracties.

Jjdden, de eerste Universiteit waar een leerstoel werd ingesteld voor het onderwijs in de oogheelkunde, biedt nog steeds aan de studenten ruimschoots de gelegenheid om zich in de kennis van dit deelnbsp;der geneeskunde te bekwamen.

Sedert het begin van 1875 is te Oroningen als oogheelkundige gevestigd geweest Dr. m. e. mulder, leerling van de Utrechtsche School, die aldaar aan het Gasthuis voor Ooglijders geruimen tijd inwonendnbsp;geneesheer is geweest. In 1878 werd hij als privaat-docent aan denbsp;Groiiingsche Universiteit verbonden. Later, toen de oogheelkunde eennbsp;examenvak was geworden, werd hem de titel van Hoogleeraar verleend.

Geen Universiteit is, wat de inrichting van Gasthuizen betreft, langer stiefmoederlijk bedeeld gebleven, dan die van Groningen. Voornbsp;de oogheelkundige kliniek moest daarom noodzakelijk een afzonderlijknbsp;gebouw worden bestemd. Aanvankelijk werd een woonhuis gehuurd.nbsp;Spoedig, in 1879, werd op bescheiden schaal een inrichting tot behandeling en verpleging van behoeftige ooglijders gebouwd. Door denbsp;toenemende eischen van onderwijs en verpleging, is thans uitbreiding

50

Pl^N % UlTBI^ElDlN[p % ??[pLTJDEI^S ÏNf^ICHTINIp TE [pï\DNlN[pEN

I] ? DI^SNEriE AB

Pl^N % UlTBI^ElDlN[p % ??[pLTJDEI^S ÏNf^ICHTINIp TE [pï\DNlN[pEN

I] ? DI^SNEriE AB

- Vil --

onvermijdeliik geworden. We laten hier volgen wat de Hoogleeraar 1H7LDEH. ons meldt omtrent het plan van verbouwing en uitbreiding,nbsp;zooals die door hem is ontworpen.

Het tegenwoordig gebouw heeft op de eerste étage 4 kamers voor de verpleging van patiënten met 16 bedden; beneden zijn: wachtkamer, collegekamer en een kamer voor de polikliniek met vrij grootenbsp;donkere kamer voor ’t oogspiegelen. Bovendien een laboratorium.

Daar vooral de ruimte voor de verpleging van patiënten veel te wenschen overlaat, wordt er nu een nieuwe vleugel bpgebouwd.

Alsdan zullen er zijn 16 bedden voor mannen en 16 voor vrouwen, ieder met een kamer voor een pleegzuster. Bovendien zijn er tweenbsp;kamers voor een directrice en wordt in den betrekkelijk kleinen tuinnbsp;een vrij groote kamer gebouwd, waar de patiënten, die uit mogennbsp;gaan, zoowel ’s zomers als ’s winters verblijf kunnen houden, opdat zenbsp;niet altijd op de zalen blijven zitten.

Beneden is de wachtkamer, collegekamer, kamer voor de polikliniek, donkere kamer en een laboratorium.

De Inrichting is geheel bestemd voor behoeftige ooglijders en voor bet onderwijs; slechts bij uitzondering zullen enkele patiënten wordennbsp;opgenomen, die iets voor de behandeling betalen.

De verbouwing zal ongeveer /'30,000 bedragen, welke gelden ge-vonden zijn door een leening a 4 pCt.

De Gemeente en Provincie Groningen geven ieder, zoodra het gebouw gereed zal zijn een jaarlijksch subsidie van ƒ 1400 en denbsp;Staat betaalt voor het aldaar gegeven onderwijs ƒ3000 per jaar. Denbsp;verplegingskosten bedragen ƒ 0.80 per dag voor Provincie en Gemeentenbsp;Groningen en / 1.— voor personen buiten de Provincie woonachtig.

De Inrichting is betrekkelijk eenvoudig, maar zal toch aan de behoeften voldoen.

Wij zijn betrekkelijk uitvoerig geweest in de beschrijving van de Inrichtingen voor ooglijders, die verbonden zijn aan de Universiteiten,nbsp;omdat deze een dubbele strekking hebben, nl. om direct hulp te verschaffen, maar ook om bij de aanstaande geneeskundigen de kennisnbsp;der ziekten van het oog en de daarvoor vereischte behandeling tenbsp;doen kennen.

Ook buiten de Universitaire Inrichtingen hebben zich klinieken ontwikkeld. Vooral in de groote steden deed de behoefte zich daaraannbsp;gevoelen.

In September 1866 werd door een commissie van geneeskundigen

51

— VUT —

een begin van uitvoering gegeven aan een plan tot vestiging van een oogziekenhuis in de gemeente Rotterdam, en daartoe de hulp dernbsp;algemeene liefdadigheid ingeroepen.

In het ontworpen plan werd aanvankelpk gerekend op een gemiddeld getal van 40 patiënten, en de kliniek op 24 bedden: »Waar »Utrecht reeds jaren met zpn Gasthuis voor ooglijders” — aldusnbsp;luidde de circulaire — »zoo velen ten zegen is geweest; waar Am-»sterdam nog kort geleden het kapitaal heeft bpeengebracht, om eennbsp;»dergelpke Stichting tot stand te brengen; waar in het Buitenlandnbsp;»tallooze gelpksoortige Instellingen bestaan, daar zal Rotterdam’s lief-»dadigheidszin slechts behoeven te worden aangesproken om hier eennbsp;»Gesticht te doen verrpzen, dat de menschlievende bestemming heeftnbsp;«onvermogende ooglijders op te nemen en hun leed te verzachten.”

Weldra is deze wensch vervuld geworden. De vereischte som van 60 mille kwam bijeen, een Vereeniging met Bestuur behartigde denbsp;financieele belangen. Volgens het 33ste Jaarverslag, loopende over hetnbsp;jaar 1898, verheugt de Vereeniging zich in een geldelijken steun vannbsp;de Provincie Znid-IIolland, thans ten bedrage van ƒ3000, en van denbsp;stad Rotterdam van ƒ3650, terwijl verschillende gemeenten der Provincie nog ƒ337 bijeenbrengen.

Het gebouw is herhaaldelijk uitgebreid en verbeterd. Het aantal minvermogenden, dat aldaar hulp kwam zoeken, bedroeg over 1898nbsp;het belangrijk cijfer van 5054 personen. Voor zooverre uit de Verslagen blijkt, heeft, van den beginne af, de Geneesheer en Oogartsnbsp;Dr. j. H. OE HAAS de behandeling dezer talrijke lijders alleen en eigenhandig bezorgd. In den regel werkt hij zonder assistentie; maar daardoor mist deze stichting de verdienste van een oefenschool te zijnnbsp;voor hen, die het verouderend geslacht zullen moeten vervangen.

We herinneren ons dat uonueks eenig leedgevoel niet kon onder-drukken, omdat bij de oprichting dezer Stichting er in het geheel niet aan gedacht bleek te worden, om eenig verband te stellen tusschennbsp;het eigen streven en het werken op dit gebied in de omgeving. Donbeesnbsp;had de illusie gekoesterd, dat bij de verdere uitbreiding van de beoefening der oogheelkunde in Nederland, waartoe hij zelf den aanstootnbsp;had gegeven, een zekere samenwerking, onderling en ook met denbsp;Universitaire Inrichtingen, zou worden beoogd. Daardoor zoude, zoonbsp;betoogde dondees, de behartiging van het direct belang der talrijkenbsp;lijders tevens dienstbaar worden gemaakt aan de bevordering van denbsp;wetenschap, die indirect later aan de hulpbehoevenden ten goedenbsp;moet komen.

Bij de Rotterdamsche Vereeniging heeft een tegengesteld beginsel, sedert de oprichting en thans na 34 jaren nog steeds, op den voor-

52

IX

grond gestaan. Zi] houdt vast aan een streng isolement, ook zelfs tegenover de zustervereenigingen, die op hetzelfde gebied nevens haarnbsp;zijn verrezen.

In 1875 had zich in Rotterdam als oogarts gevestigd Dr. f. d. a. o.

rn nbsp;nbsp;nbsp;onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgt;

VAN MOLL. Uit den aard der zaak

ooglijders ter behandeling; aanvankelijk alleen poliklinisch, maar allengs ontstond een tweede kliniek met gelegenheid tot verpleging, oorspronkelijk op bescheiden schaal, later zich uitbreidend en thans overgebracht naar een ruimer huis aan de Leuvehaven No. 86. Volgensnbsp;de verslagen heeft ook deze Inrichting een eigen Bestuur en veelnbsp;geldelijke bijdragen. In 1898 verstrekte ze hulp aan 1762 patiënten.

Sedert dien heeft zich het aantal oogartsen in Rotterdam verdubbeld, door de vestiging aldaar van de Heeren d. j. blok en Dr. j. p. VAN DEii Biu'GH. Zal hiermede ook het aantal klinieken voor minvermogenden worden verdubbeld, of zal een jonger, meer onbevangennbsp;geslacht, gedachtig aan de denkbeelden van dondees, de voordeelennbsp;erkennen van samenwerking en van vereeniging der beide beginsels:nbsp;het streven om te helpen en, tevens, om voor wetenschap en kennisnbsp;bij zichzelf en bij anderen te kweeken? Vis miita fortiori

Ook ’s Gravenhage heeft sedert 1890 een eigen Gasthuis voor ooglijders met doelmatige ruimte voor polikliniek. Aan het hoofd staat

53

-- X —

een kundig Geneesheer-Directeur, Dr. m. g. bouvix, leerling van de Utreclitsche school. Hij wordt door jongere oogartsen, als assistenten,nbsp;ter zijde gestaan. De inrichting voldoet in alle opzichten als eennbsp;klein, naar de eischen des tijds ingericht ziekenhuis voor ooglijders.

We stellen er prijs op hier te geven de afbeelding van den vrien-delijken gevel.

Volgens het laatste verslag bedroeg het aantal behandelde ooglijders over het jaar 1898, 4146 patiënten en werden 220 personen ter verpleging opgenonien met 1387 verpleegdagen.

De Inrichting geniet een jaarlijksche subsidie der Gemeente van jf'lbOÜ en der Provincie Zuid-Holland van ƒ 1000. Verder wordt doornbsp;vrijwillige giften in de bestrijding der kosten voorzien.

.Jammer, dat ook ’s Hage bedreigd wordt met versplintering van krachten. Er is nl. een kliniek voor speciale ziekten opgericht, metnbsp;eene voor oogziekten, die geheel hetzelfde doel beoogt als de Inrichting van Dr. botivix.

Noff veel meer dan hier te lande is er in Duitschland en ook elders

O

een overvoer op de markt der oogheelkundige specialiteiten gekomen, die ten slotte niet ten voordeele der patiënten dreigt te worden.

Voor de toekomst is het wenschelijk, dat in de groote steden de verschillende oogartsen tot meerdere samenwerking komen, en dat opnbsp;de kleinere plaatsen, die geen voldoend materieel voor specialiteitennbsp;opleveren, deze zich tevens met andere takken der geneeskunde zullennbsp;bezig houden.

Een belangrijk onderdeel van de oogheelkunde is het toezicht op de gezichtsscherpte bij de beambten der Spoorwegen 1). Hier is nietnbsp;alleen het belang, van het individu op het spel; maar onvoldoendanbsp;gezichtsscherpte kan een gevaar worden ook voor het reizend publiek.nbsp;Doxdeus, het belang hiervan inziende, heeft weten te bewerken, datnbsp;alle aanstaande beambten aan een volgens Reglementen vastgesteldnbsp;onderzoek worden onderworpen. Verder van af het 45*1*^ jaar, wanneer de seniele verschijnselen te wachten zijn, wordt alle 5 jaar eennbsp;herkeuring ingesteld.

Voor de eerste keuring zijn op verschillende plaatsen oogartsen aangewezen. Dit zijn voor de Staatsspoorwegen in de eerste plaats denbsp;Eerste-Geneesheer aan het Nederlandsch Gasthuis voor Ooglijders tenbsp;Utrecht en verder Dr. m. juua te Amsterdam, Dr. m. j. bouvix tenbsp;’s Hage, Dr. r. n. a. c. vax mot.l te Rotterdam, Dr. pii. j. J. Goiii tenbsp;Breda, Dr. l. e. dexby te Helmond, Dr. j. p, g. vax dbii meeii tenbsp;Maastricht, Dr. c. xicoi.aï te Nijmegen, Dr. c. maats te Arnhem.

1) Verg. 30ste Jaarverslag G. v. O, p. 16.

54

- XI -

Dr. J. KOYOX te Zwolle, Prof. .m. k. moi.dek te Groningen, Dr .r. f. x. HAMER te Leeuwarden.

Indieii het voorkomt, dat de beambte meent tegen de uitspraak der keuring bezwaren te kunnen inbrengen, dan kan hij, mits binnennbsp;zes weken, keuring in liooger beroep aanvragen, welke te Utrechtnbsp;aan het Ned. Gastli. v. Oogl. geschiedt door den Geneesheer-Directeurnbsp;Prof. H. SNKIJ.EX.

Ook voor loopende behandeling bi] lichte oogziekten zijn op verschillende plaatsen oogartsen aangewezen. Indien verpleging in een gasthuis wordt noodig geacht, dan kunnen zij, volgens overeenkomst,nbsp;worden opgenonien in het Ned. Gasth. v. Oogl. te Utrecht of in denbsp;Inrichting voor Ooglijders onder beheer van Prof. M. e. mulder tenbsp;Gronino-en.

In de geschiedenis der oogheelkundige verpleging in Nederland gedurende de laatste halve eeuw wordt een belangrijke plaats ingenomen door het Nederlandsch Gasthuis voor Ooglijders en ons overzicht zou onvolledig zijn, zoo we daarbij niet wezen op de stichtingnbsp;van het nieuwe geboirw, dat tevens tot toonbeeld verstrekt, van watnbsp;van een gasthuis voor ooglijders mag worden verwacht.

55

— XII -

Voor de meer uitvoerige beschrijving van het gebouw verwijzen we naar het 40ste Jaarverslag van die stichting. Alléén willen we hiernbsp;kortelijk melding maken van de beginselen, die aan de plannen tennbsp;grondslag zijn gelegd.

In de eerste plaats herinneren we er aan, dat aan de giften, die het vereischte kapitaal hebben geleverd, de bedoeling was verbonden,nbsp;dat het tevens zou strekken tot een monument, gewijd aan de nagedachtenis van DONDERS, den grondlegger der oogheelkunde in Nederland.

Daarom is de gevel trotsch en monumentaal. Voor het overige is in de inrichting geen andere luxe aangebracht, dan die van ruimtenbsp;licht, lucht en doelmatige indeeling.

Er zijn drieërlei ingangen. De hoofdingang aan het midden van het front voert over den corridor onmiddelijk in de collegekamer, die hetnbsp;centrum inneemt van de beneden-verdieping. Aan den westelijkennbsp;vleugel is de ingang tot de wachtkamer uitsluitend voor de poliklinische patiënten, die in aangrenzende lokalen worden behandeld. Oostelijk van de College-kamer zijn de kamers ter behandeling van denbsp;verpleegden. Aan beide zijden zijn oogspiegelkamers, die verbondennbsp;zijn met de collegie-kamer.

Buitenpatiënten en verpleegden komen dus niet anders bijeen dan bij het onderwijs in de college-kamer.

De oostelijke vleugel is bestemd voor de oeconomie. Alleen vindt men er nog een laboratorium, met licht op het oosten, en een kamernbsp;voor den Geneesheer-Directeur.

De collegezaal en aangrenzende kamers, evenals de daarboven gelegen zalen ter verpleging der opgenomen lijders, hebben hun licht aan de noordzijde. Aan de voorzijde (zuidzijde) zijn ruime corridorsnbsp;met licht aan den voorgevel, die dienen tot verblijf daags van de patiënten, die de kamer mogen verlaten. Rechts en links ruime, geheelnbsp;open trappen, een voor de vrouwen, een voor de mannen.

De operatieve gevallen liggen op de bovenste verdieping. In het midden is de operatiekamer, die aan de wanden, vloer en plafondnbsp;donkergrijs met zwart is gehouden, om storende licht-reflexen op denbsp;cornea te vermijden en de verlichting doelmatiger te houden. Dezenbsp;inrichting voldoet geheel aan de verwachting.

Naast de ziekenzalen zijn waschkamers en slaapkamers voor de pleegzusters.

Het geheel is er op ingericht, dat alle patiënten in alle richtingen uitvoerig worden onderzocht en met de uiterste zorg worden behandeld.

Daartoe wordt veel hulp vereischt. Het Gasthuis heeft dan ook een belangrijke staf van geneesheeren. Dit levert het voordeel op, datnbsp;velen hier de gelegenheid vinden z'ch verder voor oogarts te be-

56

— XIII —

kwamen. Want, zooals we boven reeds deden uitkomen, levert liet assistentschap de beste, ja de eenige leerschool op voor specieelenbsp;voorbereiding. Hier worden ook altijd vreemdelingen gevonden, dienbsp;de Nederlandsche gastvrijheid gaarne aanvaarden.

Verreweg de meerderheid der Nederlandsche oogartsen zijn vroeger

assistent aan het Ned. Gasth. v. Oogl. geweest. Dit geeft een band tusschen de verschillende beoefenaren van een vak, waarop dondkusnbsp;terecht zoo hoogen prijs heeft gesteld.

Een andere aanleiding om dien band te onderhouden, levert de

quot;'57

XIV —

Nederlaudsche Vereeniging voor OoglieelkiLiidigeii. Deze vergadert tweemaal ’sjaars, en bevordert stellig liet streven om, wat belangryksnbsp;wordt waargenomen en ervaren, tot wetenschap te verwerken.

Herzelfde doel wordt in ruimeren kring beoogd, door de internationale oogheelkundige Congressen, die alle 5 jaar telkens in een ander land en plaats bpeenkonien. Dit jaar is als vereenigingsplaatsnbsp;Utrecht verkozen. Ons Nederlandsch Gasthuis is een instelling, dienbsp;daarbij mag worden getoond.

Ongetwijfeld zal dit Congres een belangrijke mijlpaal vormen in de verdere geschiedenis van de ontwikkeling der oogheelkunde innbsp;Nederland.

58'

59

ZESDE JAARLIJKSCH VERSLAG betreffende de verpleging en het onderwijs in denbsp;Inrichting tot behandeling en verplegingnbsp;van behoeftige en minvermogende Oog-lijders te Groningen, over het jaar 1898,nbsp;door den Geneesheer-Directeur Prof Dr.nbsp;M. E. Mulder

Als Geneesheer-Directeur rust op mij wederom de aangename taak een verslag te geven van de werkzaamheden over het afge-loopen jaar.

Wat vooreerst het aantal patiënten betreft, zoo bedroeg dit in het afgeloopen jaar 1767, dat is 153 meer dan in het jaar 1897.

Uit de hieronder volgende cijfers blijkt, dat het aantal patiënten steeds stjjgende is.

Dit toch bedroeg:

61

Inrichting werden behandeld, dan is dit cijfer nog belangrijk hooger.

Van deze patiënten waren afkomstig uit de:

Gemeente Groningen 1210,

Provincie „ nbsp;nbsp;nbsp;397,

„ nbsp;nbsp;nbsp;Drenthenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;101,

„ nbsp;nbsp;nbsp;Friesland 59.

Het aantal verpleegden bedroeg dit jaar 154, met 3877 ver-pleegdagen, tegen 4195 in het vorige jaar.

Uit nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Provincienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Groningennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83,

Gemeente „ nbsp;nbsp;nbsp;19,

Provincie nbsp;nbsp;nbsp;Drenthenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33,

„ nbsp;nbsp;nbsp;Frieslandnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19.

Het aantal operatiën nbsp;nbsp;nbsp;bedroeg 152, n.1. :

Cataract operatie. Extractie lentis nbsp;nbsp;nbsp;30.

Punctie van cataract nbsp;nbsp;nbsp;8.

Discisie van nastaar nbsp;nbsp;nbsp;12.

Iridectomie (vorming van kunstm. pupil) nbsp;nbsp;nbsp;20.

Operaties tegen scheelzien (tenotomie) nbsp;nbsp;nbsp;15.

„ nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ (avancement musculaire) 4.

Staphyloma operatie nbsp;nbsp;nbsp;3.

Blepharophimosis operatie nbsp;nbsp;nbsp;6.

Plastische operaties en transplantatie v. huid nbsp;nbsp;nbsp;3.

Verwijdering van den oogbol (exenteratio bulbi) nbsp;nbsp;nbsp;6.

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ (enucleatio bulbi) 9.

Sclerotomie nbsp;nbsp;nbsp;8.

Tatouage

Sphincterectomie (wegnemen van den sph. palp.) 10. Ectropion operatienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.

Entropion operatie nbsp;nbsp;nbsp;8.

Prolapsus iridis nbsp;nbsp;nbsp;4.

Pterypium nbsp;nbsp;nbsp;2.

Kleinere operaties, zooals paracentese van de cornea, operaties aan de traanwegen, verwijdering van vreemde lichamen uit hetnbsp;oog, operatie van chalazion enz. zijn niet afzonderlijk vermeld.

62

63

'64

Cataracta senilis incipiens

„ congenita (siliquata)

„ zonularis (schichtstaar) Cataracta diabetrianbsp;Cataracta perinuclearisnbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;punctata

„ nbsp;nbsp;nbsp;complicata

„ polaris anterior „ corticalis posteriornbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traumatica

^ nbsp;nbsp;nbsp;mollis

„ nbsp;nbsp;nbsp;cretacea

Luxatio lentis Retinitis luetica

„ pigmentosa „ albuminuricanbsp;„ haemorrhagica

Torpor retinae acutus (hemerrallopie) 8olutio retinaenbsp;Glioma retinaenbsp;Embolia art. centr. retinaenbsp;Scotoma centralenbsp;„ scintillansnbsp;Papillitisnbsp;Atrophia papillaenbsp;Neuritis optica

„ retrobulbaris Amblyopia congenita (gravior)nbsp;Daltonismusnbsp;Tumor orbitae

, intraocularis (sarcoma) Exophthalmos (protrusio bulbi)

Caries orbitae

Caries ossis lacrymalis

Abscessus palpebrae superioris

Blepharitis ciliaris (Blepharadinitis)

Hordeola

Madarosis

Vernaauwde traanpunten Vergroeiing van de traanpunten

65

Ectropion van de traanpunten Verstopping van het traankanaalnbsp;Dacryocystitis acutanbsp;Fistula saccilacrymalisnbsp;Ectasia saccilacrymalisnbsp;Eczema palpebrarumnbsp;„ nasinbsp;„ facieinbsp;Lupus nasinbsp;„ facieinbsp;Chalazion

Trichiasis (distichiasis)

Entropion

Ectropion palp inferioris „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ superioris

Blepharo-phimosis Blepharo-spasmusnbsp;Molluscum contagiosumnbsp;Tic convulsifnbsp;Ptosis congenitanbsp;„ traumaticanbsp;Strabismus convergensnbsp;^ divergensnbsp;Strabismus Sursumvergensnbsp;Insufticientie der recti interninbsp;Paralysis musculi trochlearisnbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recti externi

„ nbsp;nbsp;nbsp;„ recti superioris

, nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculomotorii

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facialis

Paresis accommodationis Spasmus accommodationisnbsp;Hypermetropicnbsp;Myopie

Anisometropia gravior

Astigmatismus

Presbyopie

Copiopia hysterica

Anophthalmos (post enucleationem)

Hystagmos

Sinusitis

66

Ten opzichte van deze statistiek moet worden medegedeeld , dat het aantal der vermelde ziekten grooter is dan het aantalnbsp;patiënten, daar op één oog verschillende ziekten kunnen aanwezig zijn, maar ook beide oogen weer kunnen verschillen. Wijnbsp;hebben n.1. getracht bij iederen patient zooveel mogelijk de verschillende ziektetypen weer te geven, vandaar dat de som daarvannbsp;aanmerkelijk grooter is dan het aantal patiënten.

Evenals de vorige jaren is ook dit jaar de Inrichting zeer aan het onderwijs ten goede gekomen. Door het vrij groot aantalnbsp;patiënten, die voor het grootste gedeelte door de studenten dernbsp;laatste studiejaren kunnen worden onderzocht, hebben ze gelegenheid, in betrekkelijk korten tijd de meest voorkomende ziekte-vormen te zien en zich in de verschillende methoden van onderzoek te oefenen.

Veel steun ondervond ik bij de behandeling der ooglijders van Dr. R. Kijlstra, op nieuw benoemd tot assistent in de oogheelkunde, die ook gedeeltelijk de oefeningen in het oogspiegelennbsp;leidde en de studenten behulpzaam was in de verschillendenbsp;methoden van onderzoek.

Voor de polikliniek kunnen de patiënten, evenals vroeger, zich iederen dag, behalve des Dinsdags, van 8^ tot 10 uur aanmelden,nbsp;terwijl het meestal 11 uur of half twaalf wordt, voordat allenbsp;patiënten zijn behandeld.

HET BESTUUR.

Gelukkig kunnen wij mededeelen, dat in het afgeloopen jaar geen verandering in het bestuur heeft plaats gevonden.

Het bestaat uit de H.H. ;

J. P. VAN Walree, Secretaris-Penningmeester.

J. VAN Houten,

Prof. F. J. VAN DEN Ham,

Mr. P. Cleveringa,

Mr. J. A. Tellegen,

Prof. Dr. M. E. Mulder , Geneesheer-Directeur.

Het is mij wederom een aangename taak aan genoemde H.H. mijnen hartelijken dank te betuigen voor de wijze, waarop zijnbsp;steeds bereid zijn de belangen der Inrichting te bevorderen.

67

V

PERSONEEL VOOR DE ADMINISTRATIE EN TOEZICHT OP DE PATIËNTEN.

Ook hierin is het vorige jaar geen verandering gekomen. Zoowel de heer H. G. Priem, die onder den titel van Controleurnbsp;belast is met de administratieve werkzaamheden, alsook de huis-meesteressen, de Gezusters Antonijsen, hebben zich met ijvernbsp;van hun taak gekweten en zich in alle opzichten voor de Inrichting verdienstelijk gemaakt. Nu evenwel, door verbouwing ennbsp;uitbreiding van de bestaande Inrichting, ook de werkzaamhedennbsp;geheel zullen veranderen, hebben de dames Antonijsen het beternbsp;geoordeeld, haar ontslag te vragen. Hoewel wjj haar heengaannbsp;betreuren, kunnen wij toch niet nalaten haar besluit te billijkennbsp;en zullen haar steeds dankbaar bljjven voor de toewijding, dienbsp;zij steeds hebben betoond.

PLANNEN TOT UITBREIDING EN VERBETERING DER BESTAANDE INRICHTING.

Werd er in de vorige verslagen reeds op gewezen, dat de Inrichting, vooral voor de verpleging van patiënten, langzamerhand te klein werd, en dat er reeds verschillende plannen warennbsp;beraamd om aan dit gebrek te gemoet te komen en tevens denbsp;noodige verbeteringen aan te brengen in de verpleging, verwarming en ventilatie, wij kunnen thans tot ons groot genoegennbsp;mededeelen,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onze pogingen metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;den bestennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitslag zijn bekroond en dat op het oogenblik, datnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dit verslagnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wordt geschre

ven, de verbouwing reeds in vollen gang is.

Gemeente en Provincie Groningen hebben ieder een verhoo-ging van subsidie a ƒ600 per jaar toegestaan, zoodra het nieuwe gebouw gereed is, terwijl ook de Staat, voor het aldaar gegevennbsp;onderwijs, een hooger subsidie heeft verleend, geheel overeenkomstig de plannen, in het vorige verslag uiteengezet.

In plaats nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 bedden, zullennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er dan 32nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter beschikking

zijn, terwjjl nbsp;nbsp;nbsp;ooknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de verpleging, verwarming ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ventilatie beter

aan de eischen zullen beantwoorden.

De voor de uitbreiding benoodigde gelden, ten bedrage van ongeveer ƒ30.000, zijn reeds gevonden, gedeeltelijk door eenenbsp;leening van ƒ 20.000 a 4 % , gedeeltelijk door een hypotheek opnbsp;het nieuwe gebouw. Wij hopen in staat te zijn, en daarvoor

68

bestaat gegronde hoop, die schuld langzamerhand te delgen, evenals tot dusver steeds is geschied.

Daar het vroegere, eenigszins grootere plan, waarbij ook meer gegoede patiënten konden worden verpleegd, is vervallen, zoonbsp;zal de Inrichting geheel blijven voldoen aan art. 1 onzer Statuten,nbsp;dat luidt:

De Inrichting heeft ten doel:

a. de behandeling en verpleging van behoeftige en minvermogende ooglijders;

h. bevordering van het onderwijs in de oogheelkunde aan de Universiteit.

In een volgend verslag hopen wij een uitvoerig overzicht te kunnen geven van de nieuwe Inrichting.

Zoolang de verbouwing duurt, zal de polikliniek gehouden worden in een daarnaast staand gebouw, dat tot dat doel is gehuurd en waar ook een deel der patiënten kan worden verpleegd.nbsp;Daar de ruimte echter beperkt is, zullen voorloopig alleen denbsp;meest dringende gevallen ter verpleging kunnen worden opgenomen.

Nog hebben wij het genoegen mede te deelen, dat het vorige jaar aan de Inrichting is vermaakt een legaat van ƒ 500 doornbsp;wijlen den heer R. J. Schierbeek. Wij hopen, dat dit legaatnbsp;door meerdere moge worden gevolgd.

69

Rekening en Verant

Ontvangsten.

Subsidie van de Provincie Groningen .... „ H.H. Curatoren der Rijks universiteit.nbsp;„ van de Gemeente Groningen .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Contributie van leden en donateurs .

Restitutie wegens verpleging van 162 patiënten (3997 verpleegdagen) o.......

72

woording over 1898.

TJitgsü-veii.

Brandstoffen..............

Licht................

Wegens administratie...........

Aankoop en onderhoud van meubilair.....

Voor de wasch.............

Werkloon enz..............

Maatschappij der waterleiding ........

Aankoop, vracht en onderhoud van Instrumenten .

Aankoop voor de bibliotheek........

Drukken 5e jaarverslag..........

Medicamenten.............

Aan belastingen............

Traktement aan het personeel.......

Rente van /10.500 (hypotheek enz.).....

Voor voeding.............

Buitengewone uitgaven..........

Voor 6 nieuwe bedden met toebehooren.....

Woninghuur..............

Voordeelig saldo............

73

74

15

33. nbsp;nbsp;nbsp;Juchter (ö.)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Groninc/en.

34. nbsp;nbsp;nbsp;Keiser (Dr. E. J.)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

35. nbsp;nbsp;nbsp;Kooijker (Prof. H. A.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

36. nbsp;nbsp;nbsp;Kooij (Dr. K.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

37. nbsp;nbsp;nbsp;Kruijf (Prof. E. E.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

38. nbsp;nbsp;nbsp;Lobman (Mevr. de Wed. W.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H. de Savornin), „

39 Lobman (Er. L. W. M. de Savornin), nbsp;nbsp;nbsp;„

40. nbsp;nbsp;nbsp;Modderman (Dames C.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

41. nbsp;nbsp;nbsp;Mesdag (Mevr. de Wed. G.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

42. nbsp;nbsp;nbsp;Mees (Mevr. de Wed. A.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

43. nbsp;nbsp;nbsp;Meddens (B. J. E,.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

44. nbsp;nbsp;nbsp;Mulder (Prof. M. E.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

45. nbsp;nbsp;nbsp;Maclaine Pont (W.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

46. nbsp;nbsp;nbsp;Mulder (Mevr. de Wed. H. K.)

47. nbsp;nbsp;nbsp;Mulder (K. H.),

48. nbsp;nbsp;nbsp;Mossinger (J.),

49. nbsp;nbsp;nbsp;Noordboff (P.),

50. nbsp;nbsp;nbsp;Oving (B.),

51. nbsp;nbsp;nbsp;Otté (B. J.),

52. nbsp;nbsp;nbsp;Panbuijs (Jhr. Mr. J. E. A. van),

53. nbsp;nbsp;nbsp;Quintus (Mevr de Wed. W. J.),

54. nbsp;nbsp;nbsp;Quintus (Mejuff. Y.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

55. nbsp;nbsp;nbsp;Quintus (Mr. Q. J.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

56. nbsp;nbsp;nbsp;Rutgers van der Loeff (Mr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

57. nbsp;nbsp;nbsp;Romkes (Mr. A. W.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

58. nbsp;nbsp;nbsp;Roelfsema (E. J.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

59 nbsp;nbsp;nbsp;Ranneft (Dr. S. B.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

60. nbsp;nbsp;nbsp;Reiger (Prof. W. A.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

61. nbsp;nbsp;nbsp;Reilingb (Dr. H.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

62. nbsp;nbsp;nbsp;Roos (A. G.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

63. nbsp;nbsp;nbsp;Roijen (Mevr. de Wed. H.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

64. nbsp;nbsp;nbsp;Rikkers (C.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

65. nbsp;nbsp;nbsp;Swinderen (Jhr. W. A. A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de Marees van)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

66. nbsp;nbsp;nbsp;Swinderen (Jhr. Q. P. A. denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Marees van)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

67. nbsp;nbsp;nbsp;Swinderen (Jhr. Mr. O. Q.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

68. nbsp;nbsp;nbsp;Swinderen (Jhr. Mr. P. J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Assen.

69. nbsp;nbsp;nbsp;Sicman (H. J.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Groningen.

70. nbsp;nbsp;nbsp;Sitter (Mejonkvr. L. de),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

71. nbsp;nbsp;nbsp;Sonius (C.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

72. nbsp;nbsp;nbsp;Scholtens (J. E.),nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

-75

16

73. nbsp;nbsp;nbsp;Stedum (H. G. van),

74. nbsp;nbsp;nbsp;Schollens en Zn.

75. nbsp;nbsp;nbsp;Tresling (Mr. Th. Haakma),

76. nbsp;nbsp;nbsp;Tellegen (Mr. J. A.)

77. nbsp;nbsp;nbsp;Tellegen (Mevr. de Wed. B. D. H.),

78. nbsp;nbsp;nbsp;Trip (Mevr. de Wed. H. J.),

79. nbsp;nbsp;nbsp;Tonella (A. Th. H.),

80. nbsp;nbsp;nbsp;Thieme (Mr. ïï. C. A.),

81. nbsp;nbsp;nbsp;Yiersen en Haan,

82. nbsp;nbsp;nbsp;Wouters Jr. (G.),

83. nbsp;nbsp;nbsp;Walree (J. P. van),

84. nbsp;nbsp;nbsp;Wermeskerken (Mevr. de Wed. van),

85. nbsp;nbsp;nbsp;Winter (J. E.),

86. nbsp;nbsp;nbsp;Wiersum (K. F.),

87. nbsp;nbsp;nbsp;Waalkens (A.),

88. nbsp;nbsp;nbsp;Zwaag (Mevr. de Wed. W. J. van der),

76

STATUTEN van de VEREENIGING — inrichting tot behandeiing en verpieging van minvermogende oogiijders te Groningen.

Art. 1.

De Inrichting heeft ten doel;

a. de behandeling en verpleging van minvermogende oogiijders,

h. bevordering van het onderwgs in de oogheelkunde aan de Universiteit.

Art. 2.

De gelden, tot dat doel vereischt, worden gevonden door jaar-lijksche bijdragen van corporatiën en particulieren, giften, legaten en vergoedingskosten van een deel der patiënten.

Art. 3.

Leden zijn zij, die een jaarlijksche contributie van minstens ƒ5, of eene gift in eens van minstens ƒ 100, tot het instandhouden der inrichting bijdragen.

Donateurs zijn zij, wier contributie minder dan ƒ5 bedraagt, of die eene kleinere som dan ƒ 100 in eens aan de inrichtingnbsp;schenken.

Art. 4.

De Inrichting wordt bestuurd en vertegenwoordigd door eene Commissie van 5 leden en een geneesheer-directeur.

Art. 5.

De leden der Commissie worden door de leden gekozen uit eene voordracht van 3 personen, door het bestuur opgemaakt.

Jaarlijks treedt één der leden van de Commissie af, maar is weder verkiesbaar.

Art. 6.

Geneesheer-directeur is hjj, die belast is met het geven van onderwijs in de oogheelkunde aan de Universiteit.

77

18

Art. 7.

Het geheele inwendige beheer der Inrichting zoowel als de verdeeling der werkzaamheden van het bestuur, wordt geregeldnbsp;door huishoudelijke reglementen door het bestuur vast te stellen.

Art. 8.

Eens in het jaar worden de leden ter algemeene vergadering opgeroepen. Bij die gelegenheid wordt een verslag gegeven vannbsp;den staat der inrichting gedurende het afgeloopen jaar en voorzien in de vervulling der vacatures in het bestuur.

Art. 9.

Het bestuur belegt, zoo dikwijls het dit noodig acht, eene buitengewone vergadering der leden, waartoe deze minstens 8nbsp;dagen vóór den dag waarop zij gehouden wordt, opgeroepennbsp;worden, met vermelding van het bijzondere doel der vergadering.

Art. 10.

De vergadering der leden besluit over de opheiïing der inrichting voor ooglijders op voordracht van het bestuur.

Het voorstel tot opheffing moet minstens 8 dagen vóór den dag, waarop de vergadering, waarin het behandeld zal worden,nbsp;gehouden wordt, aan de leden zijn rond gezonden.

In geval van ontbinding wordt aangaande het besteden der overgebleven gelden en bezittingen door de vergadering der ledennbsp;beslist, alles behoudens de bepaling van artikel 1702 B. W.

Art. 11.

De vereeniging wordt opgericht voor den tijd van negen en twintig jaren en elf maanden.

Goedgekeurd bij Zijner Majesteits besluit d.d. 9 Januari 1882, Stbl. no. 7.

De Minister van Justitie; (get.) A. E. J. Modderman.

78

INRICHTING voor 00GLIJDER8

Spinozastraat, Amsterdam.

BESTUUR;

Jhr. Mr. F. HOOFT GEAAFLAND, Voorzitter. H. J. DE MAEEZ OYENS, Penningmeester.

Dr. Jb. van GEÜNS, Secretaris.

Dr. M. JUDA, Oeneesheer-Directeur.

Mr. H. S. van LENNEP.

Mr. W. Baron ROËLL.

Mr. J. F. WEETHEIM.

A. J. BLAAUW.

Inwonende DIRECTRICE:

Mej. c. EEDDINGIÜS.

Consulteerend Geneeskundige: Dr. S. DE EANITZ. „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Heelkundige: H. TIMMER, Arts.

GENEESKUNDIGEN:

De. M. JUDA.

Dr. N. van rijnberk.

Dr. N. JOSEPFIUS JITTA.

Arts B. P. VISSER.

Arts W. SNELLEN.

Dr. G. J. SCHOUTE.

82

INRICBTING voor OOGLIJDBRS

te AMSTERDAM.

YERSLAG over 1898,

Oc.

van U nbsp;nbsp;nbsp;uit^c-^zac^t booz bamp;n aftzc^cnb^zn

^l'leoteu.^ ^zof, nbsp;nbsp;nbsp;01t£gt;. (^zinnin^.

Het is heden 25 jareu geleden dat de Inrichting voor Ooglijders geopend werd. Naar aanleiding daarvan wensch ik ü ’t een ennbsp;ander uit haar verleden mede te deelen en aan die mededeelingnbsp;eenige beschouwingen vast te knoopen.

Alvorens daartoe echter over te gaan rust op mij de taak U een overzicht te geven van de werkzaamheid en de lotgevallen van denbsp;Inrichting in het afgeloopen jaar. Die werkzaamheid splitst zich innbsp;tweeën, de behandeling van ooglijders, uitsluitend minvermogenden,nbsp;op de polikliniek en die op de, voor iedereen toegankelijke, kliniek.nbsp;Ik begin met eenige mededeelingen omtrent de

Polikliniek.

Van de gelegenheid tot loopende behandeling van ooglijders op de polikliniek werd in 1898 door 12244 personen gebruik gemaakt,nbsp;tegen 11267 in 1897, dus door 977 meer.

Daarvan werden behandeld :

Op Afd. A...... 2549 tegen 2744 d. i. 195 minder dan in ’97

,, nbsp;nbsp;nbsp;„ B...... 9695 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8523nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1172nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;97

In de Spinozastraat. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7687nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6461nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1226nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

„ „ Beulingstraat. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4180nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3986nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

Weteringschans *) . nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;820nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;443nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mindernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

1) Zooals reeds in het vorige jaarverslag werd medegedeeld is deze atdee-ling der Polikliniek met Juni ’98 opgeheven, tengevolge van het vertrek van Mevr. Dr. Hammee—nu Saab.

83

Voor de eerste maal werden ingeschreven

Christ. Israël. . Tot. nbsp;nbsp;nbsp;Christ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Israël. Tot,

M. 2500 819 = 3319 tegen 2387 644 = 3031 in ’97 V.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3058 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;776nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3834nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2840nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;538 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3378nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ ’97

K nbsp;nbsp;nbsp;1489 -j-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;803nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2292nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1407nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1785nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ ’97

7047 nbsp;nbsp;nbsp;2398nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9445nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6634nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1560 =nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8194nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ’97

Van het vorige jaar werden overgeschreven:

Christ. Israël. Tot. nbsp;nbsp;nbsp;Christ. Israël. Tot.

M. nbsp;nbsp;nbsp;631nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1029nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tegennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;708nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;445nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1153nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

V. nbsp;nbsp;nbsp;769nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-1-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1158nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;848nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-|-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;362nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1210nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

K. nbsp;nbsp;nbsp;434nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;178nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;==nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;612nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;504nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;206nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;710nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

1834 nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;965nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2799nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2060nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1013nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3073nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

Onder de ingeschrevenen kwamen dus 8881 Christenen en 3303 Israëlieten voor, tegen resp. 8694 en 2573 in ’97, dus 187 en 790nbsp;méér. Dat het aantal Israëlieten zooveel sterker toenam dan datnbsp;der Christenen, is voornamelijk aan het belangrijk grooter aantalnbsp;leden van „Ziekenzorg” te wijten, het ziekenfonds van de Vereeni-ging; „Handwerkers Vriendenkring”, welks leden bijna uitsluitendnbsp;tot de Israëlieten behooren.

Het aantal adviezen in c. 300 dagen gegeven, bedroeg 44930 of 3.67 per hoofd, tegen 37773 d. i. 3.35 per hoofd in ’97 en 149.8 pernbsp;dag, tegen 126 in ’97, dus in ’t geheel 7157 en per dag ruim 23nbsp;méér dan in ’97.

Onder de ingeschrevenen kwamen voor:

1. nbsp;nbsp;nbsp;Leden van Ziekenfondsen 9038 of 73.82 % tegen 7924 of 70.33 % in ’97

2. nbsp;nbsp;nbsp;Bedeelden door Kerk e.a.

Liefd. Inst............ 404 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.29nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;459nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.07nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

3. nbsp;nbsp;nbsp;Bedeelden door de Burg.

Gemeente............. 22 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.18nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.20nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

4. nbsp;nbsp;nbsp;Andere stedelingén..... 1642 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.41nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1655nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.66nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

5. nbsp;nbsp;nbsp;Vreemdelingen..........1138 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.30nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1207nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.71nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’97

Behalve de sub 2 en 3 bedoelde personen, die per se kosteloos

werden toegelaten, werd nog aan 138 anderen kostelooze hulp verstrekt.

Onder de leden van ziekenfondsen komen 6230 leden van A. Z. A. voor, tegen 5669 in ’97, dus 561 meer en 2808 leden van 18 anderenbsp;ziekenfondsen, tegen 2255 in ’97, dus 553 meer.

1) Het Algomoen Ziekenfonds voor Amsterdam.

84

De bruto opbrengst der polikliniek heeft, na aftrek van de brillen-kosten ad ƒ 554.41* (tegen ƒ 464.16 in ’97) en van ƒ 305.40 voor de 30 % reductie op den toegangsprijs aan enkele ziekenfondsen,nbsp;ƒ 2981.18i bedragen, tegen ƒ 2734.84 in ’97 dus ƒ 246.34| méér.

Van de 12,214 personen die op de polikliniek werden behandeld leden aan aandoeningen van het bindvlies in het algemeen (1) 3401nbsp;d.i. 28 % tegen 23.66 % in ’97, aan trachoma (2) 568 d.i. 4.6 %nbsp;tegen 3.65 % in 1897.

Van de 3363 Israëlieten leden

aan 1.........1614 nbsp;nbsp;nbsp;d.i.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tegennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35.5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1897.

„ 2 ......... 525 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.6nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1897.

Van de 8881 Christenen leden:

aan 1 ........ 1787 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20.1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1897.

„2.........43 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.48nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1897.

Het % aantal gevallen van beide vormen van bindvlies-aandoening is dus in 1898 grooter geweest dan in 1897. Onder de Israëlietennbsp;zelfs belangrijk grooter. Dit kan natuurlijk niet daaraan wordennbsp;toegeschreven dat deze in betrekkelijk zooveel grooter aantal op denbsp;polikliniek werden ingeschreven dan de Christenen. Dat ook ondernbsp;deze laatsten het % aantal dier gevallen, zij’t ook in veel geringerenbsp;mate, is toegenomen, schijnt wel op andere oorzaken te wijzen.

Het aantal bezoekers der polikliniek is dus dit jaar belangrijk, nl. met 977 toegenomen, dat van hen die voor de eerste wictai werdennbsp;ingeschreven (waarop het hier inzonderheid aankomt) zelfs metnbsp;1251. Die toeneming betrof alleen Afd. B. (bij Afd. A. waren zelfsnbsp;200 minder ingeschreven) en uitsluitend de leden van ziekenfondsen. Zij is hoofdzakelijk daaraan te wijten, dat het aantalnbsp;leden van A. Z. A. 561 en dat van „Ziekenzorg”, w'elks ledennbsp;vroeger alleen op Afd. A. werden behandeld maar sedert 1 Jan.’98nbsp;op Afd. B. (zonder reductie) werden toegelaten, 359 grooter was dannbsp;in ’97, terwijl het aantal leden der 17 andere Ziekenfondsen die vannbsp;de polikliniek gebruik maakten slechts met 194 toenam.

Neemt men daarbij in aanmerking dat de geraamde onkosten ten naastenbij door de inkomsten werden gedekt, dan zou de toestand der polikliniek reden geven tot groote tevredenheid, ware ’tnbsp;niet dat daarop een groot bezw’aar blijft drukken, waarop herhaaldelijk, ook nog in het vorige jaarverslag is gewezen, te weten: datnbsp;de leden der verschillende ziekenfondsen niet allen op dezelfdenbsp;voorwaarden tot de polikliniek worden toegelaten. Gelukkignbsp;bestaat er grond voor de hoop dit bezwaar spoedig uit den wegnbsp;zal worden geruimd.

85

Kliniek.

Op den len Januari 1898 waren aanwezig:

Op de nbsp;nbsp;nbsp;le klasse —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— Kind.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Totaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

„ nbsp;nbsp;nbsp;2enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

I) nbsp;nbsp;nbsp;I)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3®nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„_2 nbsp;nbsp;nbsp;„_2 nbsp;nbsp;nbsp;„_„ nbsp;nbsp;nbsp;6

Totaal 3 nbsp;nbsp;nbsp;M.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 Kind.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Totaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

In 1898 werden opgenomen:

Op de nbsp;nbsp;nbsp;Ie klasse 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— Kind.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Totaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44

” nbsp;nbsp;nbsp;”nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;257

TotaaloS M. 125 V. 91 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 309

Zoodat in ’tgeheel werden verpleegd:

Op de

le kl. nbsp;nbsp;nbsp;8 metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;122nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verpleegd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tegen 9 met 104 Verpleegd, in’97.

2e „ nbsp;nbsp;nbsp;A 20 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 40 „ 501 ., ,, ’97.

2e „ nbsp;nbsp;nbsp;B 27 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;340nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 37 „ 673 „ ,, ’97.

3e „ nbsp;nbsp;nbsp;263 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4149nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 279 „ 4629 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„_’9^

Totaal 318 met nbsp;nbsp;nbsp;4802nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verpleegd,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tegen 365 met5907 Verpleegd, in ’97.

Van deze lijders werden 310 weer ontslagen, zoodat op 31 Dec. ’98 in verpleging bleven 8, waarvan 1 man en 1 vrouw der ]e ennbsp;6 op de 3® kl.

De verpleeggelden op de 3e klasse werden voldaan:

Voor eigen rokonhig.........door 81 met 941 verpleegd, tegen 98 met 1061 verpleegd, in'97.

Totaal....T.... 263 met 4149 verpleegd, tegen 279 met 4629 verpleegd, in ’97. Van de 318 verpleegden waren 234 (74 “/ol in en 84 (26 %) buitennbsp;Amsterdam woonachtig.

Van de 8 verpleegden op de le kl. 3 (37.5%) in en 5 {Q2.5%) buiten A.

„ nbsp;nbsp;nbsp;„ 47nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27(67.4,,)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ „ 20(42.6,,)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

„ nbsp;nbsp;nbsp;„263nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3enbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194(70.4,,)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„„ 69(29.6,,)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Onder de 194 Amsterdammers die op de 3e kl. w’erden verpleegd waren 103 leden van ziekenfondsen, w’aarvan werden verpleegdnbsp;voor eigen rekening. . . 25 met 221 verpleegd, d.i. 8.9 per hoofd.

voor rek. v. partic..... 3

„ nbsp;nbsp;nbsp;„ „ Minv. Oogl. . 73

Liefd. Inst. . de Inr. v. O..

86

Het aantal grootere operaties bij de verpleegden op de oe klasse verricht bedroeg 199, waaronder 27 ter verwijdering eener cataract,nbsp;43 ter genezing van scheelzien, 34 tot vorming eener kunstpupil,nbsp;17 tot verwijdering van den geheelen oogbol enz. Bovendien werdnbsp;nog in 9 gevallen (bij 5 patiënten) ter genezing van bijziendheidnbsp;eene operatieve behandeling toegepast, hierin bestaande dat (evenalsnbsp;bij cataract, maar op andere wijze) de lens uit het oog wordt verwijderd. Omtrent de resultaten dezer nieuwe behandeling vannbsp;bijziendheid, die alleen in zeer hooge graden aangewezen is, bepaal iknbsp;mij tot de mededeeling dat zij over het geheel zeer bevredigend waren.

Uit deze cijfers blijkt dat terwijl het aantal verpleegden op de Ie klasse één grooter, dat op de 2e kl. 30 en op de 3e kl. 16nbsp;kleiner was dan in ’97. Dientengevolge werd aan verpleeggeldennbsp;ƒ 2036 minder geïnd. Al behoeft deze achteruitgang voor hetnbsp;oogenblik geen bezorgdheid te wekken, toch zij is te betreuren.

Het gevolg daarvan is geweest dat, in verband met het regelmatig, zij het ook langzaam, afnemen van de jaarlijksche bijdragen denbsp;exploitatie-rekening over 1897 sluit met een nadeelig saldo vannbsp;ruim ƒ 2000. Wel is waar kon dit deficit worden gedekt dooide ontvangen giften en legaten, doch dit neemt niet weg dat, metnbsp;het oog op de groote uitgaven die in de naaste toekomst noodignbsp;zullen zijn voor verbetering van het gebouw- en voor de onlangs totnbsp;stand gekomen verzekering van pensioen aan de bij de Inrichtingnbsp;werkzame ambtenaren, ook de flnantieele toestand der Inrichtingnbsp;verbetering behoeft.

87

STATISTIEK DER OOGZIEKTEN

BEHANDELD OP DE POLIKLINIEK DER

INEIOHTmG voor OOGLLTDERS

te AMSTERDAM,

gedurende het jaar 1898.

8.8

89

10

90

REKENING EN YERANTWOORDING 1898.

INKOMSTEN.

Aan Jaarlijksche Bijdragen.

„ Verpleeggelden......

„ Opbrengst kaarten polikliniek ..............

,j Restitutie polikliniek van het Algemeen Ziekenfonds V. Amsterdamnbsp;„ Restitutie poliklinieknbsp;vande Diaconieder Ned.nbsp;Hervormde Gemeente.

„ Busgelden...........

„ Diverse Restitutiën ... „ Nadeelig Saldo......

ƒ 19211.72“

91

BEPALINCEH VOOR MINVERMOCENDEH.

Aan hen die een geldig bewijs^) overleggen, dat zij tot de arbeiders en dienstboden behooren, of daarmede maatschappelijk gelijk staan, wordtnbsp;tegen vergoeding van ƒ 1.—, een kaart uitgereikt, waarop gedurendenbsp;drie achtereenvolgende maanden loopende behandeling op de poliklinieknbsp;wordt verstrekt.

Deze kaarten zijn volstrekt persoonlijk.

De door de geneeskundigen voor te schrijven brillen worden tegen eene tegemoetkoming in de kosten van 30 ets. per bril bij de daartoe aannbsp;te wijzen leveranciers verkrijgbaar gesteld.

Aan hen, die bovengenoemd bewijs niet overleggen wordt il ƒ!.— ee_ne toegangskaart verstrekt geldig voor éêne week. Ook deze kaarten zijnnbsp;volstrekt persoonlijk.

De voor te schrijven brillen worden hun doo]' de daartoe aan te wijzen leveranciers tegen verlaagd tarief verstrekt.

De polikliniek wordt gehouden:

In het gebouw der Inrichting in de Spinozastraat:

door Dr. M. Jüda, Maandags, Woensdags en Vrijdags van

9 tot lO'/s! uur,

„ Dr. Van Ei.inbbkk, Dinsdags, Donderdags en Zaterdags

van 9 tot IOV2 uur,

„ Arts B. P. Visser, Maandags, Woensdags en Vrijdags |

van 4—6 uur,

„ Dr. .Toskpiius .Titta, Dinsdags, Donderdags en Zaterdags, van 4—6 uur.

In het gebouw van het Algemeen Ziekenfonds voor Amsterdam, in de Beulingstraat:

door Arts W. Snellen, Dinsdags, Donderdags en Zaterdags van 1

9 tot 10'/s uur.

„ Dr. G. J. ScHOUTE, Maandags, Woensdags en Vrijdags van

9 tot lO'/s uur.

De keuze van een geneesheer wordt geheel vrijgelaten. De genees-heeren zijn voor hunne behandeling persoonlijk verantwoordelijk.

De verpleging in het Gesticht geschiedt op de 3e klasse.

De verpleegkosten bedragen fX.ih per 24 uren.

De kosten der geneeskundige behandeling worden door den behande-lenden geneesheer, volgens tarief, in rekening gebracht.

Aan hen die voor rekening van Armbesturen worden verpleegd, wordt kostelooze behandeling verstrekt.

Zij, die tijdens hunne opname in het Gesticht reeds op een der poliklinieken hulp genoten, blijven onder behandeling van den geneesheer, door wien hun die hulp werd verleend.

1) Bewijzen van lidmaatschap in een Ziekenfonds voor minvermogenden worden als zoodanig aangemerkt.

TYP. J. H. DE BUSSY — AMST.

92

INRICHTING VOOR OOGLIJDERS

TE

’S-aRA.VENHAGE.

1898.

------------

Verslag van den Geneesheer-Direeteur

De Yolgende cijfers geven u de voorstelling van hetgeen in onze inrichting op oogheelkundig gebied verricht is.

Er waren in het jaar 1898, 4146 patiënten (1934 mannen en 2212 vrouwen) aan wie hulp verleend werd. Deze ontvingen 17206 adviezen en daar het spreekuur op 308 dagennbsp;gehouden werd, was het gemiddelde aantal bezoekers 56nbsp;daags. Dit gemiddeld aantal werd 140 maal overschreden.nbsp;Het grootste aantal bezoekers was 102. Deelt men het aantalnbsp;adviezen door het aantal patiënten, dan ontving iederenbsp;persoon gemiddeld 4 adviezen.

De frequentie van het bezoek in de verschillende maanden

was als volgt:

Januari nbsp;nbsp;nbsp;1474 consulten

Februari nbsp;nbsp;nbsp;1449nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Maart nbsp;nbsp;nbsp;1675nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

April nbsp;nbsp;nbsp;1546nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Mei nbsp;nbsp;nbsp;1451

Juni nbsp;nbsp;nbsp;1423nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Van de 4146 patiënten waren er 647 uit 30 verschillende gemeenten van Zuid-Holland buiten den Haag; de meeste

uit Delft, 11.1. 166.

In 1898 werden 1203 nieuwe brillen voorgeschreven. Op

93

de polikliniek werden 207 maal vreemde lichaampjes van het hoornvlies of van het bindvlies der oogleden verwijderd,nbsp;Het aantal kleinere operaties, splijting van traanwegen,nbsp;opening van abcessen, wegnemen van gezwelletjes enz.,nbsp;bedroeg 157.

In de inrichting werden ter behandeling en verpleging opgenomen 220 patiënten, waarvan;

104 mannen met 1464 verpleegdagen.

116 vrouwen met 1641 nbsp;nbsp;nbsp;.

totaal. . . 220 personen ,, nbsp;nbsp;nbsp;3105nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

iedere patiënt had dus gemiddeld ruim 14 verpleegdagen.

Aan 89 personen met 1387 verpleegdagen werd de verpleging geheel kosteloos verstrekt, terwijl 22 de helft of een klein gedeelte der verplegingskosten betaalden.

In een vorig verslag heb ik de wenschelijkheid en billijkheid betoogd, dat Ziekenfondsen, wier leden geregeldnbsp;onze kliniek bezoeken een jaarlijksche bijdrage voor denbsp;behandeling hunner leden zouden geven. Enkele haddennbsp;daaraan gevolg gegeven; dit voorbeeld is ook door hetnbsp;Ziekenfonds der Maatschappij „tot Nut van ’t Algemeen”nbsp;gevolgd, door ons een jaarlijksche bijdrage van f 200.—nbsp;toe te zeggen.

Uit de statistiek hierachter blijkt u niet de belangrijkheid van de verschillende soort van aandoeningen van de organennbsp;van het zien en van de beschuttende deelen, maar wel denbsp;groote verscheidenheid van deze ziekten. Dat de zoogenaamdenbsp;„klierachtige” aandoeningen o. a. Kei’atitis scrofulosa 315,nbsp;wier aetiologie gewoonlijk meer op vuile omgeving, gemisnbsp;aan behoorlijke reiniging, dan op ziekelijken aanleg berust,nbsp;zoo sterk vertegenwoordigd zijn, is het meest sprekende bewijs,nbsp;dat er aan de Hollandsche zindelijkheid nog veel ontbreekt.

94

Het aantal grootere operatics. bedroeg 165. Zij waren verdeeld als volgt:

Cataract-operatie.............23

Punctie van aangeboren cataract........ 9

Lineair-extractie ....... nbsp;nbsp;nbsp; 5

Extractie lenskapsel........... . nbsp;nbsp;nbsp;1

Punctie van nastaar............17

Staphyloma-operatie...... 2

Paracentesis corneae . nbsp;nbsp;nbsp; 2

Irideotomie...............21

Sclerotomie...............1

Scheelzien-pperatie.............51

Vorlagerung............... 1

Exstirpatie van den oogbol....... 19

Entropion................5

Ectropion ................2

Tumoren der oogleden...........3

Operatie traanwegen in narcose........3

Voorts werd 2 maal in narcose een prolapsus der iris afgeknipt.

Meermalen werd ons gevraagd naar de resultaten van de verwijdering der lens bp hooge graden van bijziendheid,nbsp;een operatie, waardoor sterk bijzienden gelijkgesteld kunnennbsp;worden met normaalzienden. Van de enkele, die met goednbsp;resultaat in de kliniek verricht zijn, zouden we daarom nognbsp;niet mogen besluiten tot een meer algemeene toepassing,nbsp;daar het eerst na verloop van een paar jaren met zekerheidnbsp;te zeggen is, of de aanvankelijk goede resultaten blijvendnbsp;zijn. In elk geval mogen alleen de hoogste graden hiervoornbsp;in aanmerking komen.

95

Gelukkig ontbrak het ons in 1898 weder niet aan vriendelijke hulp op de Polikliniek en waren de dames M. Gallé, N. Hofstede, E. Holtius en Ada Boutin beurtelingsnbsp;bereid hare ochtenduren voor ons beschikbaar te stellen.nbsp;Zonder hare medewerking zoude het Dr. Hazewink^l ennbsp;mij niet wel mogelijk zijn in den daarvoor gestelden tijdnbsp;de polikliniek te houden. Wanneer een der verpleegstersnbsp;tijdelijk afwezig of — wat gelukkig zelden gebeurde —nbsp;ongesteld was, was Jonkvr. tan den Santheuved steedsnbsp;bereid haar plaats te vervullen.

Mej. D. DE Koe , die ruim 21/2 jaar als verpleegster in onze Inrichting werkzaam was, vertrok naar een grootor ziekenhuis,nbsp;ten einde zich meer in de algemeene ziekenverpleging tenbsp;bekwamen. Zij houde zich overtuigd, dat haar verblijf en werknbsp;hier door ons en de patiënten zeer op prijs gesteld werd.nbsp;Wij hopen Mej. C. Gerritse en Mej. M. Oudegeest zekernbsp;minstens even lang als verpleegsters in huis te zien.

Ontbrak ons plaats dan was de Eerw. Moeder van het R. 0. Ziekenhuis steeds hereid ook onvermogenden op tenbsp;nemen en werden er aldus vijf van de patiënten der Polikliniek aldaar door ons behandeld en geopereerd.

De cursus voor ziekenverpleging w'erd weder geregeld door Dr. Hazewinkbd aan onze zusters gegeven.

Mogen we ten slotte den Heer Moet ook nog onzen dank brengen voor de vrijgevige wijze, waarop hij voortging onsnbsp;de door hem geleverde medicijnen en verbandmiddelen kosteloos te verstrekken. Al mocht het verslag van het Bestuurnbsp;van dankbare finantiële belangstelling getuigen, de toekomstnbsp;der Inrichting zal alleen verzekerd zijn, indien meerderenbsp;inkomsten haar toevloeien.

1 April 1899. nbsp;nbsp;nbsp;Dr. M. J. BOUVIN.

96

STATISTIEK DER OOGZIEKTEN

BEHANDELD OP DE POLIKLINIEK DEll

INRICHTING VOOR OOGLIJDERS

te ’s6®AVENHA(tE,

gedurende het jaar 1898.

97

98

99

100

2. AFDEELING OOGHEELKUNDE.

Aantal ingeschreven patiënten 579; aantal consulten 2623.

Hoofddiagnose;

Ekzema palpebrae.............3

Herpes palp, febril............2

Combustio palp............. . i

Oedema palp..............2

Abscessus palp.......... 1

Vulnus palp........ 1

Ptosis.................2

Ptosis by ster............... 1

Blepharospasmus hyster...........1

Lagoplithalinns..............2

Ektropium Entropiumnbsp;Distichiasisnbsp;Blepharitisnbsp;Hordeolumnbsp;Chalazion .

Infarct, gland. Meib............. 4

Stenosis, duct, lacrym............5

Peridacryocystitis acuta...........3

Dacryocystitis chron............9

Corp. alien, ad conjunct.......... I5

Papillom. conjunct..............

Chemosis.................

Ekchymosis conjunct............2

Combustio conjunct.............4

Vulnus conjunct.............. 1

Conjunctivitis nbsp;nbsp;nbsp;acuta............27

. nbsp;nbsp;nbsp;pseudomembranacea.......2

„ nbsp;nbsp;nbsp;pnrnl. neonat.........1

j, nbsp;nbsp;nbsp;chronica...........32

Conjunctivitis nbsp;nbsp;nbsp;follicularis..........16

Trachoma papill..............6

„ nbsp;nbsp;nbsp;_ granul.............. 3

Episcleritis...............1

Corpus alien, ad corneam..........45

Macula corneae..............6

103

2

Ophthalmia scrofulosa ...........19

„ cum blepharitide.........9

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ekzemate..........26

„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rhinitide chronica.......26

Vulnis corneae..............6

Erosio corneae..............6

Herpes corneae febrilis...........1

Ulcus corneae..............23

„ nbsp;nbsp;nbsp;„ cum hypopyo.........3

Keratitis profunda. .............3

Irritatio oculi hysterica...........1

„ nbsp;nbsp;nbsp;r e causa ignota.........6

Iritis.................4

Irido-cyclitis...............2

Neoplasma corporis ciliaris..........1

Cataracta senilis.............9

„ zonularis............1

Hyalitis................1

Elocculi corp. vitrei............3

Myrodesopsie..............2

Atrophia chorioideae............1

Degeneratio in macula lutea.........1

Oedema retinae..............1

Atrophia retinae pigmentosa.........1

Ivetinitis alhuminurica...........2

Solutio retinae..............1

Photophobia e causa ignota.........1

Papillitis................2

Atrophia papillae.............3

Amblyopia toxica.............3

„ e skleros. multipl.........1

„ hysterica............4

„ e causa ignota..........2

Vulnus oculi...............2

Synechia bulbi cum palp, infer......... 1

Atrophia bulbi..............1

Exophthalmus inflammat...........1

Glaucoma nbsp;nbsp;nbsp;chronicum............2

„ nbsp;nbsp;nbsp;simplex.............4

Neuralgia nbsp;nbsp;nbsp;nerv. ciliar...........1

„ nbsp;nbsp;nbsp;nerv. supraorbital...... 2

Nystagmus...............1

Paresis pupillarum . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•........1

„ nbsp;nbsp;nbsp;accommodationis...........2

Paralysis accommodationis.......... 1

Paresis nerv. abducent...........2

„ convergent., accomm., et pupill hysterica. . nbsp;nbsp;nbsp;1

„ nbsp;nbsp;nbsp;convergentionis cumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;asthenopia .....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

„ divergentionis „ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....1

104

Spasmus accommodationis..........1

Asthenspia ex irritabilitate aucta nbsp;nbsp;nbsp;accomm.....11

„ nbsp;nbsp;nbsp;„ anaemia...........3

„ hysterica............4

„ neurasthenica traumatica......1

„ e causa ignota..........10

Strabismus convergens...........5

„ divergens............2

Hypermetropia..............31

„ nbsp;nbsp;nbsp;ex aphakia.......... 1

Myopia.................4

„ gravis..............7

Astigmatismus..............30

Presbyopia...............7

Onderzoek................ 2

Nihil.................6

Totaal . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 579

Bijdiagnosen;

Molluscum contagiosum...........1

Epicanthus...............3

Haematoma palpebrae...........1

Oedema palp...............1

Ekzema „ nbsp;nbsp;nbsp; 4

Ptosis.................2

„ hysterica............. 1

Blepharospasmus.............. 1

Madarosis....... 3

Ektropium...............4

Entropium............... 1

Lagophthalmus.............. 1

Blepharitis...............44

Hordeolum...............13

Chalazion................6

Infarct, gland. Meib............. 4

Stenosis duct, lacrym............7

Fistula sacci lacrym. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 1

Dacryocystitis chronica...........2

Hydrops sacci lacrym...........1

Lupus „ nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 1

Vulnus conjunctivae............1

Argyrosis conjunctivae...........1

Atrophia conjunctivae e trachomate......0

Conjunctivitis acuta............13

chronica...........21)

follicularis..........34

Trachoma papillare . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 2

Corpus alien, ad corneam..........2

105

Maculae corneae.............51

Pannus corneae......... 1

Cornea conica..............1

Staphyloma corneae............1

Ophthalmia scrofulosa...........4

Ulcus corneae..............8

Coloboma iridis artif........... . nbsp;nbsp;nbsp;6

Iridodonesis in accommodatione........4

Iritis.................1

Synechia anterior.....¦........9

„ nbsp;nbsp;nbsp;posterior............7

Ohscuratio pupillae............5

Membrana pupill. perseverans......... 1

Aphakia................1.

Cataracta incipiens nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦.......10

„ nbsp;nbsp;nbsp;completa............6

„ nbsp;nbsp;nbsp;polaris anterior..........2

Ohscuratio corpor. vitrei..........4

Myiodesopsie...............2

Atrophia chorioideae............2

Rest, chorioiditidis............2

Rest, haemorrh. retinae. :......... 1

Oedema retinae..............1

Degeneratie in macnla lutea.........1

Solutio retinae..............2

Hyperaemia papillarum...........1

Atrophia bulbi..............4