.HET

VIJFENTWINTIGJARIG BESTAAN

VAN HET

NEDERLANDSCH GASTHUIS

VOOR

OOG LIJDERS.

VERSLAG,

TER VERGADERING VAN STICHTERS EN AFGEVAARDIGDEN, GEHOUDEN DEN 27 OCTOBER 1881,

L'ITGEIJRACHÏ DOOR

F. C. DOJVÜERS,

liTHEGTKUH DKU INSTELT.ING.

Met het Negentiende Nummer der Wetenscliappelijke Bijbladen.

utrecht;

G. M E T Z E L A A R.

1885.

VAN HET

NEDEELAND8CH GASTHUIS

OOGLIJDERS.

[/ny

TER VERGADERING VAN STICHTERS EN AFGEVAARDIGDEN, GEHOUDEN DEN 27 OCTOBER 1884,

UITGEBRACHT DOOR

DIRECTEUK DER INSTELLING.

Met het Negentiende Nummer der Wetenschappelijke Bijbladen.

UTRECHT,

G. M E T Z E L A A R. 1885.

INHOUD.

Bladz.

Ygf-en-twintigste jaarlgkech verslag, door F. C. D onders. 1

Wetenschappelijke Bijbladen.

I. Kleurvergelijkingen, door F. C. Donders (vervolg van

het vorige jaar. p. 166)............ 1

III. nbsp;nbsp;nbsp;Grond van het verschil der beide kategorieën van

Rayleigh.............. 1

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Verklaring der individueels verschillen in de eerste

kategorie, die van normalen kleurzin.....6

V. nbsp;nbsp;nbsp;De kleinste merkbare afwijkingen van geel en van

daaraan grenzende kleuren bij normalen en ab-normalen kleurzin...........20

VI. nbsp;nbsp;nbsp;De verhouding der intensiteiten van mengsels tot

de som barer componenten (onder medewerking van Dr. Sulzer)...........27

INHOUD.

Bladz.

II. Bewegingen der kegels van het netvlies onder den invloed van licht en duister, door A. G. H. van Genderen Stortnbsp;(medegedeeld door Prof. Th. W. Engelmann) .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45-

III. Nieuwe uitkomsten betreffende de bewegingen van kegels en pigment in de retina onder den invloed van het licht,nbsp;door Th. W. Engelmann, verkregen in gemeenschapnbsp;met den Heer van Genderen Stort......4T

VIJFENTWINTIGSTE JAARLIJKSCH VERSLAG, betrekkelijk de verpleging en het onderwijs innbsp;het Nederlandsch Gasthuis voor Ooglijders,nbsp;van den 1. Januari 1883 tot den 1 Januari 1884,nbsp;ter vergadering van Bestuurders en Afgevaardigden, gehouden te Utrecht, den 27 Octobernbsp;1884, uitgebracht door F. C. Donders, Directeur der Instelling.

Hooggeachte Heeren Regenten , Bestuurders en Afgevaardigden!

In grooteren getale dan op eene gewone jaarlijkeche vergadering, mag ik U heden te dezer plaatse begroetennbsp;en danken voor Uwe belangstelling.

Gij hebt verwacht, dat ik met U een blik zou terugwerpen op het tijdsgewricht, dat achter ons ligt, en ik zal die verwachting niet beschamen.

Vergunt mij echter, ter voldoening aan art. 11 der Statuten, te beginnen met een korte schets van de verpleging en het onderwijs in den afgeloopen jaarkringnbsp;van 1883.

Onderstaande tabel stelt U in de gelegenheid, de statistiek der behandeling en verpleging in 1882 en 1883 te vergelijken.

1

Daaruit zal U blijken, dat, terwijl het aantal verpleegden van 380 op 368 daalde, het aantal behandelden met 90 toenam, en dat de provinciën in de gewonenbsp;verhouding haar contingent leverden voor behandelingnbsp;en verpleging, in die mate, dat, wat de verpleging betreft , de provincie Utrecht bij sommige andere provinciënnbsp;zelfs achterstond. Het aantal verpleegdagen beliep 8551,nbsp;dat der kostelooze consulten steeg tot 20259.

De tegemoetkoming in de verpleegkosten werd verstrekt:

Kostelooze verpleging werd op 12 lijders toegepast, met 234 verpleegdagen, in het geheel dus 368 verpleegdennbsp;'met 8551 verpleegdagen. De gemiddelde verpleegduurnbsp;was 23 dagen.

Uit de statistische bijlagen van het verslag blijkt, dat 280 groote operatiën werden verricht, waaronder 59 extracties van cataract, verwonding, enz. — De uitslagnbsp;van deze was, evenals die der behandeling, alleszins bevredigend.

Het onderwijs, naar het schema van 1882 voortgezet, vond steeds dezelfde belangstelling hij de studenten ennbsp;ontving dezelfde blijken van waardeering van vreemdenbsp;en vaderlandsche kunstgenooten. En niet alleen wierp denbsp;kliniek op praktisch gebied rijke leering af, maar ooknbsp;het wetenschappelijk onderzoek werd voortgezet en voerdenbsp;onzen tweeden geneesheer, den Heer A. G. H. vannbsp;Genderen Stort, tot de ontdekking van bewegingsverschijnselen in de elementen van het netvlies, die innbsp;hooge mate de belangstelling tot zich trok en het uitgangspunt voor verdere onderzoekingen geworden is.

Zoo bloeide in 1883 de Instelling, die 25 jaren geleden werd gesticht. Voor die stichting was het tijdstip alleszins gunstig. Elke tak van menschelijke kennis heeftnbsp;zijn tijdperken van hernieuwden bloei, meestal het gevolgnbsp;van groote ontdekkingen of nieuwe hulpmiddelen vannbsp;onderzoek. Zoodanig tijdperk was de kennis van hetnbsp;gezichtsorgaan en in het bijzonder de oogheelkunde kortnbsp;te voren ingetreden. Het jaar 1851 staat met guldennbsp;letteren in haar geschiedboek, als het jaar, waarin onzenbsp;Cramer den grond aanwees van het accommodatiever-mogen van het oog, en tevens het jaar, waarin Helm-

h o_l t z ons met den oogspiegel een nieuw middel van onderzoek in de hand gaf.

Cramer’s ontdekking is zeker niet zonder invloed geweest op de onderscheiding tusschen de gebreken vannbsp;refractie en accommodatie, die de grondslag werd eenernbsp;meer nauwkeurige bewerking dier anomalieën, en denbsp;uitvinding van Helmholtz opende een geheel nieuwnbsp;veld, dat voor wetenschap en praktijk de schoonstenbsp;vruchten beloofde. Aan den ingang der nieuwe aera,nbsp;die hiermede was aangebroken, verheft zich de gestaltenbsp;van een Albrecht von Graefe, onder wiens bezielenden invloed zij weldra het toppunt van bloeinbsp;bereikte.

In dien tijd valt ook het begin mijner oogheelkundige loopbaan. Oorspronkelijk docent in anatomie en physio-logie, kwam ik door toepassing van resultaten, op datnbsp;gebied verkregen, ongezocht op den praktisch-oogheel-kundigen weg, waarop kunstgenooten mij gaarne werkzaam zagen, leerlingen mij met belangstelling volgden,nbsp;en waar het bij de ontluikende nieuwe periode een lustnbsp;was te verwijlen. En van alle zijden viel mij ondersteuning ten deel. Was er in de bekrompen zalen dernbsp;Akademische kliniek geen plaats voor inijne ooglijders,nbsp;lokalen en fournituren werden door Burgemeester ennbsp;Wethouders te mijner beschikking gesteld in het cholera-huis, en uit het stedelijk ziekenhuis werd aan mijnenbsp;lijders, tegen zeer billijke voorwaarden, voeding verstrekt. Zoo was ik voorloopig geholpen. Maar de gelegenheid was gebrekkig. Ik was dankbaar, maar mochtnbsp;niet voldaan zijn en — haakte naar iets beters.

In Engeland vooral had ik gasthuizen leeren kennen voor ooglijders, opgericht en in stand gehouden doornbsp;vrijwillige bijdragen. Zou Nederland daarvoor onderdoen?

Een aanzienlijk huis, te koop aangeslagen, voor het doel alleszins geschikt, gaf aan mijn denkbeeld een bepaaldennbsp;vorm en bracht mij tot het besluit, om een poging tenbsp;wagen. En zie, mijn gelukkig gestarnte voert mij totnbsp;den man, dien wij ook thans nog als voorzitter van hetnbsp;College van Regenten in ons midden zien. Aan diensnbsp;bemoeiingen is het te danken, dat, weinig weken later,nbsp;in December 1857, de Heeren H. A. van den Wallnbsp;Bake, C. W. J. Baron van Boetzelaer vannbsp;Dubbeldam, Mr. J. A. Drotheen Mr. H. Royaardsnbsp;van Scherpenzeel, waarbij zich de Nestor der geneeskundige faculteit, de waardige S u e r m a n, had aangesloten , zich met een circulaire tot hunne stad- ennbsp;landgenooten wendden, om hunne medewerking in te roepen tot het oprichten van een Gasthuis, dat uitsluitend zounbsp;bestemd zijn voor de verpleging van behoeftige en minvermogende ooglijders, — met het resultaat, dat, weinigenbsp;maanden later, de oprichting verzekerd was. De Koningnbsp;gaf het voorbeeld, de natie volgde — de geheele natie:nbsp;men had zich gewend tot alle landgenooten, omdat denbsp;inrichting de eerste zou zijn van haren aard en voornbsp;alle Nederlanders zou openstaan, en overal vond mennbsp;een open oor. De tooverstaf, die hier werkte, was, iknbsp;ben er vast van overtuigd, het kleine werktuig, dat iknbsp;ü hier in zijn oorspronkelijken vorm vertoon, de oogspiegel van Helmholtz.

Wie wenschen mocht, de bijzonderheden te leeren kennen, die tot de oprichting betrekking hebben, raadplege de rede, den 2 Mei 1858 in de vergadering vannbsp;Stichters en Bestuurders gehouden, en, met het albumnbsp;der stichting en verdere bijdragen, in de „Yestiging”nbsp;opgenomen.

In de statuten werd het tweeledig doel omschreven:

a. nbsp;nbsp;nbsp;het verleenen van geneeskundige behandeling aannbsp;behoeftige en minvermogende ooglijders, hetzij metnbsp;verpleging (als patiënten der stationaire kliniek),nbsp;hetzij zonder verpleging (als patiënten der polikliniek).

b. nbsp;nbsp;nbsp;het geven van onderwijs, theoretisch en praktisch,nbsp;toegankelijk voor iederen belangstellende, waaraannbsp;zoowel de polikliniek als de stationaire kliniek zouden worden dienstbaar gemaakt.

De stichting was dus in de eerste plaats eene instelling van liefdadigheid. De patiënten der polikliniek zouden kosteloos worden behandeld en van geneesmiddelen voorzien, en voor de verpleging zou slechtsnbsp;een betrekkelijk kleine tegemoetkoming worden verstrekt.

Nadat den 6 Nov. 1858 de polikliniek was geopend, werden den 20 December daaraanvolgende de eerste lijders opgenomen, en in het eerste jaarlijksch verslag,nbsp;zich uitstrekkende van den dag der opening tot 1 Januarinbsp;1860, dus over veertien maanden, was het aantal patiënten op de polikliniek reeds tot 873 gestegen, met nietnbsp;minder dan tienduizend consultatiën, en het aantal verpleegden tot 192 met 7455 verpleegdagen.

De uitbreiding der behandeling en verpleging over de volgende jaren wordt U op twee tafels (fig. 1 en 2) aanschouwelijk voorgesteld. Op de abscis zijn de jaren vermeld van 1859 tot en met 1883. Ter zijde leest gijnbsp;de cijfers af, die voor de rechtstandige lijnen (de verschillende jaren) gelden.

De bovenste kromme der eerste tafel stelt het aantal lijders voor, met kleine schommelingen regelmatig stijgende tot 1884, waarmee het cijfer van 2600 bereiktnbsp;wordt, dat ook dit jaar alweder zal worden overtroffen.

De epidemiëen vaa cholera en pokken, die de lijders van

Utrecht verwijderd hielden, verklaren de kleine,dalingen

in 1860 en 1870, De gestippelde lijn ........... dezer tafel

vertegenwoordigt het aantal verpleegden. Gij ziet het, behoudens den invloed van pokken en cholera, ook regelmatig stijgend, van bijna 200 in 1859 tot 440 in 1872, waarnanbsp;het voortdurend zich om de 400 blijft bewegen. De volgendenbsp;lijn--— • — • — ¦ — . — stelt het aantal groote opera

ties voor, dat, in de eerste jaren betrekkelijk zeer aanzienlijk (zóó velen waren van hulp verstoken gebleven!), in 1872 ook nog meer dan 400 bedraagt, om allengs eenigszinsnbsp;af te nemen en om de 300 te schommelen, — eene kleinenbsp;vermindering, die hare verklaring vindt in gelijksoortigenbsp;gestichten, te Eotterdam, Amsterdam en elders verrezen,nbsp;en in de gelegenheid voor operaties, in de verschillende

Universiteitsklinieken geboden. De gebroken lijn---

geeft een overzicht van het aantal verpleegdagen, met

dien verstande, dat de ter zijde aangeduide cijfers met 10 moeten worden vermenigvuldigd, en wij leeren daaruitnbsp;bijgevolg, dat de verpleegdagen in 1865 een maximumnbsp;van 10 X 1200 — 12000 bereikten, om andermaal, innbsp;1877 a 1878 , nagenoeg hetzelfde cijfer te vertoonen ennbsp;overigens in den loop der jaren betrekkelijk een weinignbsp;te dalen, — wat wij gaarne als bewijs van den vooruitgang onzer kunst zouden zien opgevat,

De tweede tabel maakt een splitsing tusschen de lijders en de verpleegden, herkomstig uit de stad en de provincienbsp;Utrecht en uit de overige provinciën. De beide bovenstenbsp;lijnen betreffen de behandelde lijders, de gestippelde Y die

dezer stad en provincie, de vergezellende lY--— • — • —

die der overige provinciën, waarbij het opmerking verdient, dat al spoedig de laatste de eerste overkruist, om voornbsp;de andere provinciën een hooger cijfer aan te wijzen dannbsp;voor Utrecht en eerst in 1877, op hare beurt, door Utrechtnbsp;te worden overtroffen: dit belet niet, dat toch ook dienbsp;der provinciën stijgende blijft en voor 1883 niet mindernbsp;dan 1100 lijders aanwijst.

Het volgend drietal lijnen, I, II, III dezer tabel (fig. 2), betreft de verpleging, en hier springt het in het oog.

hoe weiiiig de onderste (gestippelde) lijn I, die de verpleging voor stad en provincie Utrecht voorstelt, zich verheft in betrekking tot II, de afgebrokene — • —---— • gt;

die der overige provinciën. Ge kunt er uit afleiden, dat ten aanzien der belangrijkste patiënten, die verplegingnbsp;en meestal een operatie behoeven, voor de overige provinciën ons gasthuis een niet mindere heteekenis heeftnbsp;dan voor stad en provincie Utrecht.

De doorloopende lijn van het laatst genoemde drietal geeft de som der verpleegden, zooals die reeds door denbsp;gestippelde lijn............op de eerste tafel is aan

geduid.

De feiten, die in deze graphische voorstellingen liggen opgesloten, vindt men in meer bijzonderheden op de tabellen vermeld, die als bijlagen aan dit verslag zijn toegevoegd. Ik zal daaruit alleen aan stippen, dat het aantal behandelde lijders in het tijdperk van 25 jarennbsp;41.525 bedraagt, waarvan 20.511 uit de provincie Utrecht,nbsp;20.607 uit de overige provinciën en 407 uit het buitenland; het aantal verpleegden 9017 (met 257456 ver-pleegdagen), ik zeg verpleegden 9017, waarvan 1025nbsp;uit de stad en provincie Utrecht, en niet minder dannbsp;7881 uit de andere provinciën, benevens 111 uit hetnbsp;buitenland. Voorts, dat in die jaren 7449 operaties zijnnbsp;verricht, waaronder 1540 extracties van cararact en bovendien 957 puncties en operaties van nastaar en nietnbsp;minder dan 2300 operaties op de iris, 900 op de spierennbsp;en pezen, 700 op de oogleden en meer dan 300 exstir-paties van den oogbol.

Zijn bij deze feiten verdere woorden niet overbodig?

Ook als inrichting van onderwijs heeft ons Gasthuis

10

aan zijn bestemming beantwoord. De eerste voorwaarde voor een oogheelkundige school is de beschikking overnbsp;een voldoend aantal ooglijders, en hieraan was, zooalsnbsp;U zal gebleken zijn, geen gebrek. De kliniek won innbsp;belangrijkheid, doordien uit de afgelegen provinciën schiernbsp;alleen operatieve gevallen tot ons kwamen, of zoodanige,nbsp;welker genezing tevergeefs was beproefd. En wat in denbsp;tweede plaats de zorg voor de hulpmiddelen betreft, hetzijnbsp;tot opheldering van het onderwijs, hetzij bij een bepaaldnbsp;onderzoek gevorderd, lieten Heeren Regenten ons de vrijenbsp;hand en — wij gingen van de onderstelling uit, dat daaraan niets mocht ontbreken. Ook hadden wij het grootenbsp;voorrecht, voor de hier ontworpen instrumenten in denbsp;Heeren Olland en Kagenaar bekwame constructeurs tenbsp;vinden, steeds bereid ons ten dienste te staan.

En konden in een tijdsgewricht, waarin aller oogen op den vooruitgang der ophthalmologie gericht waren,nbsp;leerlingen haar ontbreken?

Wij vonden ze in de besten onzer studenten, voor wie de Inrichting in de eerste plaats bestemd was, en kunst-genooten, die in de vorderingen der oogheelkunde wensch-ten te worden ingewijd, stroomden ons van alle zijden toe.

De statuten plaatsen den Directeur aan het hoofd ook van de inrichting van onderwijs, maar bepalen tevens,nbsp;dat, op zijn voordracht, meerdere leeraars kunnen wordennbsp;aangesteld. Hij meende zich nu met het klinisch zoowel als met het algemeen theoretisch onderwijs te moetennbsp;belasten, terwijl onze tweede geneesheer, Dr. Snellen,nbsp;een cursus gaf in operatieve oogheelkunde en in ophthal-moscopie, en onze interne bij de polikliniek mede denbsp;oefeningen leidde. Zoo ontwikkelde zich al spoedig eennbsp;krachtig ophthalmologisch leven, waarvan sommigen ondernbsp;U getuigen waren. Middelerwijl onderhield ik op die

11

nieuwe baan, ook door den aard mijner ophthalmolo-gische studiën, altijd de voeling met het breede veld der physiologic en zette ook mijn onderwijs in algemeenenbsp;physiologic en weefselleer onafgebroken voort.

Nu trof in 1862 onze Hoogeschool een gevoelige slag in den onverwachten dood van den waardigen Schroe-der van der Kolk, die een reeks van jaren den leerstoel voor anatomie en physiologic met eere had bekleed;nbsp;en Heeren Curatoren gaven den wensch te kennen, datnbsp;ik in het vak der physiologie het onderwijs in zijn ge-heelen om vang mocht op mij nemen. Bij het daarbijnbsp;geopende uitzicht op een nieuw physiologisch laboratorium , was het aanbod zeer verlokkend, ’t Glold het vaknbsp;mijner keuze, waaraan ik jaren lang mij had voorgesteldnbsp;mijn leven te zullen wijden. — Maar was het aanvaardennbsp;van dien leerstoel in overeenstemming te brengen metnbsp;de plichten, die ik bij de vestiging van ons gasthuisnbsp;had aanvaard.^

In onze stad had Dr. Snellen, onze tweede geneesheer, die mij bij ontstentenis aan ons gasthuis ook verving, zich als praktisch geneesheer gevestigd. Hij was een mijner beste discipelen, later mijn assistent geweest,nbsp;ervaren reeds in oogheelkunde, en ik wist wat onze Instelling van hem wachten kon. Hem sloeg ik voor, metnbsp;neerlegging zijner praktijk als gewoon geneesheer, zichnbsp;uitsluitend te wijden aan de oogheelkunde en bij denbsp;werkzaamheden in en ook buiten het Gasthuis mij ternbsp;zijde te staan, en hij nam mijn voorstel aan. Daarmedenbsp;nu, M. H., achtte ik mij gerechtigd aan den wensch vannbsp;Heeren Curatoren gehoor te geven. Ik zou geen ontrouwnbsp;plegen, Ik zou den arbeid aan onze Instelling metnbsp;Dr. Snellen deelen: hij zou, als de geneesheer van onsnbsp;gasthuis, zich voor het grootste deel met de behandeling

12

der lijders belasten; hem ook zou ik het operatieve deel, waarin hij spoedig een meester werd, meer en meernbsp;overlaten — en intusschen mij blijven belasten met hetnbsp;onderwijs, het klinische zoowel als het theoretische.nbsp;En aldus geschiedde. En zoo ging ik voort, een reeksnbsp;van jaren, trots groote inspanning zeker niet zondernbsp;tekortkomingen; want de dubbele taak, de directie ennbsp;het onderwijs aan twee belangrijke instellingen, gingnbsp;mijne krachten te boven. Dr. Snellen had zich middelerwijl volkomen gevormd als ophthalmoloog en allenbsp;aanspraak verkregen op een leerstoel in de ophthalmo-iogie, die hem ook reeds te Leiden was aangeboden ennbsp;alleen werd afgeslagen, omdat ik den wensch te kennennbsp;gaf, hem voor Utrecht te behouden. Eindelijk, in 1877,nbsp;vond mijn rechtmatig verlangen gehoor, van Dr. Snellen tot Hoogleeraar in de Oogheelkunde aan onzenbsp;Universiteit benoemd te zien. Ik wenschte hem en onzenbsp;Stichting daarmee geluk, in het volle vertrouwen, datnbsp;hij zijne beste krachten aan onze Universiteit en in hetnbsp;bijzonder aan onze Stichting zou wijden. Meent evenwelnbsp;niet, dat ik van alle betrekking tot dat onderwijs zounbsp;afstand doen. Het was de wensch van Prof. Snellen,nbsp;en ik gaf daaraan gaarne gehoor, dat zekere gedeeltennbsp;der ophthalmologie, die in nauwe betrekking staan totnbsp;physiologie, door mij nog zouden worden gedoceerd,nbsp;en tot op den huidigen dag geef ik, naast het algemeenenbsp;onderwijs in physiologie, met onverflauwden lust en rijkenbsp;voldoening, een bijzon deren cursus in de physiologie dernbsp;zintuigen, waarbij die van het oog op den voorgrond staat.

Als den boom aan zijne vruchten — zoo kent men de school aan haar leerlingen.

Hoofddoel was bij den aanvang het vormen van oog-

13

arisen, die overal ontbraken, en na weinige jaren waren in de voornaamste steden van Nederland éénnbsp;of meer oogheelkundigen ex professo opgetreden , allen,nbsp;misschien met een enkele uitzondering, kweekelingennbsp;onzer school of leerlingen van deze. Inderdaad mag iknbsp;aan ieder onzer Universiteiten een oud-leerling als mijnnbsp;ambtgenoot in het vak der oogheelkunde begroeten. Ennbsp;niet alleen in Nederland, maar ook in onze overzeeschenbsp;bezittingen werd uit onze school in de behoefte aannbsp;oogheelkundigen voorzien, ja, in vele hoofdsteden der oudenbsp;en nieuwe wereld mag zjj onder de ophthalmologen vannbsp;naam, onder de docenten ook der oogheelkunde, op harenbsp;discipelen bogen.

Wat den vreemdeling vooral aantrok, was de snelle ontwikkeling van de oogheelkunde dier dagen, waarmedenbsp;men niet overal gelijken tred hield, en niet minder denbsp;groote liberaliteit, waarmee de Instelling met al harenbsp;hulpmiddelen voor alle belangstellenden openstond.

De oude Himly (men vindt het vermeld in mijne rede bij de vestiging onzer Instelling) stelde een dubbelennbsp;eisch:

1“. ieder oogarts behoort arts te zijn;

2“. ieder arts behoort te zijn oogarts.

Is nu aan den eersten eisch voldaan, de tweede is, streng genomen, bij den groeten omvang der medischenbsp;studiën niet te vervullen. Wij moeten ons tevreden stellen , wanneer de gewone arts gewone gevallen , als dienbsp;van hoornvlies- en regenboogontsteking, weet te herkennen en te behandelen, de gevolgen van etterachtige oogontsteking, de meest gewone oorzaak van onherstelbarenbsp;blindheid, bij kinderen vooral, weet te verhoeden,nbsp;en gevaarlijke ziekten, als glaucoma, die het oognbsp;met ondergang bedreigen, tijdig te herkennen, om ze

14

aan de zorg van een specialist aan te bevelen. Hu in de behoefte aan specialisten is voorzien, en gestadigenbsp;aanvulling van de zijde der assistenten te wachten is,nbsp;ligt hierin de voornaamste taak van iedere oogheelkundigenbsp;school. Men stelle zich niet voor, dat die taak gemakkelijk te vervullen is. Op de kliniek moet niet slechtsnbsp;gehoord., er moet ook gezien worden, en door iedernbsp;afzonderlijk moeten kleine handgrepen worden aangeleerd.nbsp;Al gedoogde het de ruimte, de hoeveelheid toehoordersnbsp;zou een matig cijfer niet mogen overschrijden. Bij het stijgend aantal onzer studenten, zag Prof. Snellen sedert eennbsp;paar jaren zich reeds genoopt de candidaten in tweenbsp;groepen te verdoelen, en in den jongsten cursus, waarbijnbsp;het aantal tot bijna 60 aangroeide, is verdeeling in drienbsp;groepen noodzakelijk geworden.

Die taak eischt dus groote inspanning; maar de uitkomsten zijn daaraan geëvenredigd. Wordt hier en elders, waar onze discipelen werkzaam zijn, aan inrichtingennbsp;als de onze , het doel bereikt, dan zal, in den beperktennbsp;zin, ook de tweede eisch van Himly vervuld zijn ennbsp;daarmede waarborg verkregen, dat ooglijders overal denbsp;gewenschte hulp vinden en dat door onkunde of verzuimnbsp;niet licht oogen onherstelbaar verloren gaan.

Wij brengen hulde aan het menschlievend doel, om in bijzondere instituten, door opvoeding en onderwijs, onherstelbare blinden verstandelijk en zedelijk te ontwikkelennbsp;en hun door eigen arbeid middelen van bestaan te verzekeren in de maatschappij, en wij zullen met grootenbsp;belangstelling vernemen, wat, bij het volgen der kwee-kelingen op hunne levensbaan, de ervaring zal hebbennbsp;geleerd omtrent de in beiderlei opzicht verkregen resultaten.

Wij betuigen onze groote ingenomenheid met de werkinrichtingen voor blinden, als in verschillende steden en

15

ook te Utrecht gevestigd zijn, waarin, zonder ijdel vertoon , behoeftige blinden worden in de gelegenheid gesteld , bij gezellig samenzijn, door nuttigen, wèl gekozen arbeid in hun onderhoud te voorzien, onderling wedijverende, om, zoo min mogelijk, uit de liefdadige hand te ontvangen, die hun overigens, zooveel noodig, hier gereikt wordt.nbsp;Dat is de ware weg tot verbetering van het lot der blinden.

Maar onze Stichting beoogt nog iets hoogers: haar streven is blindheid te voorkomen. Er zijn verschijnselen,nbsp;M. H., die er op wijzen, dat het aantal dier ongeluk-kigen afnemende is, en gegronde hoop geven, dat binnennbsp;niet al te langen tijd de Instituten, misschien ook denbsp;werkinrichtingen, hunne eischen aan de liefdadigheid zullennbsp;bunnen beperken.

Helpt ons door milde gaven blindheid voorkomen, en Gij zult dat tijdstip verhaasten.

De Statuten onderscheiden, als doel onzer Instelling, liefdadige zorg voor ooglijders en onderwijs in oogheelkunde. Maar het behoeft voor U wel geen betoog, datnbsp;verbreiding van kennis, de vrucht van het onderwijs,nbsp;liefdadigheid kweekt, op hare beurt, in wijder en wijdernbsp;kringen.

Het onderzoek met nieuwe hulpmiddelen op nieuwe banen, waarmede de vestiging onzer instelling samenviel , verhoogde niet alleen de belangstelling in het onderwijs, maar wierp ook vruchten af voor de wetenschap.nbsp;Daarin lag een zeer aantrekkelijke zijde. Geen wondernbsp;dan ook, dat aan onze pogingen in die richting onze bestenbsp;studenten en vele kunstgenooten, ook uit den vreemde,nbsp;belangstellend deelnamen. Tien jaren slechts na de vestiging kon ik reeds wijzen op niet minder dan 24 proef-

16

schriften over ophthalmologische onderwerpen tot het verkrijgen van den doctoralen graad in de Geneeskunde aan onze Hoogeschool. In later jaren werd dit getal nog metnbsp;ruim de helft vermeerderd. En velen dier proefschriftennbsp;waren belangrijk genoeg, om in vreemde talen te wordennbsp;overgehracht. De daarin vervatte onderzoekingen, benevens andere, uit onze Instelling gesproten, zijn voornbsp;het grootste deel neêrgelegd in de wetenschappelijkenbsp;bijbladen, die onze jaarlijksche verslagen plegen tenbsp;vergezellen en aan belangstellende kunstgenooten worden aangeboden. Zij betreffen voor een deel resultaten,nbsp;met den oogspiegel of bij anatomisch onderzoek verkregen,nbsp;behandelingwijzen of operatie-methoden , vooral onder denbsp;leiding van Dr. Snellen ontstaan, maar voor een grooternbsp;deel nog de toepassing der physiologie in het bewerkennbsp;der stoornissen van refractie en accommodatie, waartoenbsp;de bouwstoffen hoofdzakelijk door het onderzoek onzernbsp;jeugdige vrienden werden geleverd, om ten slotte ver-eeuigd te worden in een werk, dat, oorspronkelijk in hetnbsp;Engelsch door de Sydenham Society uitgegeven, in hetnbsp;Duitsch, Eransch en Italiaansch werd vertaald en aannbsp;talrijke geschriften in andere talen werd ten gronde gelegd. In verband daarmede werden de stoornissen onderzocht, uit de gezegde anomalieën voortvloeiende, in hetnbsp;bijzonder die der bewegingen van het oog, aan denbsp;hand der physiologie met veel zorg alhier bewerkt. Innbsp;de laatste jaren werd de keuring van spoorweg-personeelnbsp;het uitgangspunt tot uitvoerige onderzoekingen over hetnbsp;normale en de abnormale kleurstelsels.

Zijnerzijds vereenigde Dr. Snellen, die reeds vroeger zijne alom verspreide tafels voor de bepaling der gezichts-scherpte had in het licht gegeven, zijn uitvoerige studiënnbsp;over alle hulpmiddelen en methoden van onderzoek in een

17

omvangrijk werk, uitgegeven in gemeenschap met Dr. L a n-dolt, een der leerlingen, waarop wij mogen roem dragen, dat als vijfde deel van liet encyclopaedische „Handbnchnbsp;der Ophthalmologie van A. Grraefe en Saemisch” verscheen en later door Landolt, die thans te Parijs denbsp;oogheelkunde uitoefent en doceert, ook in het Pransch werdnbsp;overgebraoht, — Nadere aanwijzing omtrent hetgeen onzenbsp;Instelling in het belang der wetenschap verrichtte zullennbsp;de bijlagen van dit verslag bevatten.

Hier moge nog met een woord vermeld worden, dat op de tentoonstelling van wetenschappelijke toestellennbsp;(Scientific Apparatus), vóór 5 jaren in het South-Ken-sington Museum te Londen gehouden, eene verzamelingnbsp;v'an alhier (voor een deel door Prof. Snellen) geconstrueerde werktuigen werd ingezonden, die voor hetnbsp;grootste deel tot de Ophthalmologie betrekking hadden.

Met het gesprokene trachtte ik zoowel de resultaten der beliandeling en verpleging, als wat voor het onderwijsnbsp;en de bevordering der wetenschap aan onze Instellingnbsp;werd verricht, in korte trekken te schetsen. Daarnaastnbsp;maken hare financiën, de materiëele voorwaarde van haarnbsp;bestaan, een belangrijk deel uit van hare geschiedenis.

Ik zal mij beijveren, Heeren Stichters en Bestuurders ook daarvan een overzicht te geven, dat, in verbandnbsp;met plannen, reeds vroeger ter sprake gebracht, hunnernbsp;aandacht overwaardig is.

Bij de vestiging onzer Instelling werd het bedrag der inschrijvingen bijna geheel aan den aankoop van hetnbsp;huis en zijn inrichting voor het bepaalde doel ten kostenbsp;gelegd. Zonder middelen van onderhoud werd zij geopend, in het volle vertrouwen, dat die zouden volgen.

2

18

Wij hadden diet oog op twee bronnen van inkomst: een klein verpleeggeld van de opgenomen lijders en jaar-lijksche inschrijvingen. Doch, alvorens om deze te vragen,nbsp;wenschten wij op resultaten te kunnen wijzen. liet eerstenbsp;verslag stelde ons daartoe reeds in staat: daarmede wasnbsp;het bewijs gebracht, dat de Instelling hare belofte gestandnbsp;deed. Begunstigers zouden heoten zij, die zich tot eennbsp;jaarlijksche bijdrage verbonden van ƒ 2,50 of meer. Denbsp;meeste Stichters nu traden als zoodanig toe, en velenbsp;anderen, door de vaste commissiën daartoe aangezocht,nbsp;volgden hun voorbeeld. Zoodoende bereikten do jaarlijksche bijdragen in 1862 reeds ƒ 3200, om in 1865 totnbsp;haar maximum van ƒ 5560 te stijgen.

Inmiddels stelden enkele grootere bijdragen, vooral die van nieuwe Stichters en Bestuurders, ons in staat, het renteloosnbsp;voorschot ten bedrage van ƒ 6000 (door een onzer Regenten welwillend verleend) af te lossen, en op de rekeningnbsp;van 1862 kwam het eerste batig saldo voor van ƒ 200.nbsp;In verband met die grootere bijdragen was op de vergadering van Bestuurders 'in 1861 besloten, eenkapitaal-fonds aan te leggen, waarin alle bijdragen voor ééns zoudennbsp;worden gestort: kleinere giften, zoowel als de inschrijvingen van nieuwe Stichters en Bestunrders, voorts legatennbsp;en wat dies meer zij. Zonder kapitaal mocht de stichtingnbsp;niet voltooid heeten, was hare toekomst niet gewaarborgd.nbsp;Op de rekening nu van 1862 kwamen onder de ontvangsten voor het eerst renten van kapitaal voor, tennbsp;bedrage van ƒ 42—. Dat fonds bleef onaangeroerd,nbsp;vermeerderde dus gestadig en wierp in 1883 rentennbsp;af tot een bedrag van ƒ 3172.

Er was op gerekend, dat die renten op den duur zouden noodig zijn, om de kosten van verpleging te bestrijden: in den regel toch stijgen de uitgaven, on jaar-

19

lijksche bydragen, -waaryan door overlyden eenige afvallen, zijn moeilijk op gelijke hoogte te houden.nbsp;Maar met het opnemea dier renten in het verplegingsfonds,nbsp;zagen wij het batig saldo met eenige fluctuatie dan tochnbsp;gestadig toenemen, om in 1881 een bedrag van ƒ 3700nbsp;te bereiken. Alléén de beide laatste jaren waren, in financiëelnbsp;opzicht;, minder gunstig. Het batig saldo maakte plaats voornbsp;een nadeelig van ƒ 2660. De uitgaven hebben in dienbsp;twee jaren de inkomsten dus met ƒ 6360 overtroffen.nbsp;Raadplegen wij de rekeningen, dan blijkt, dat die buitengewone verhooging der uitgaven voor het grootstenbsp;deel voortspruit uit kosten van onderhoud en van meubilair.nbsp;De eersten bedroegen in 1880 en 1881 ƒ 1360, in 82nbsp;off 83 ƒ 3994, een verschil van ƒ 2634; de laatste resp.nbsp;2886 en 5445, een verschil dus van ƒ 2559, te zamennbsp;van ƒ 5193. De hoogere kosten van onderhoud zijnnbsp;daaraan te wijten, dat grootere reparatiën, •— het leggennbsp;van vloeren, verven enz., waren nagelaten, bij de onzekerheid, of het gebouw nog lang in dien staat zounbsp;worden gebruikt. Men ihad toen verbouwing op het oognbsp;gehad: nu gebleken was, dat daartegen bezwaren bestonden, lieten Regenten de herstellingen uitvoeren, dienbsp;geen langer uitstel duldden. En, wat de hoogere kostennbsp;voor meubilair aangaat, zij betreffen hoofdzakelijk denbsp;totale revisie van het nachtleger, die alléén ƒ 2000 bedragen, een uitgaaf, die in de eerste jaren niet terugkeert.

Voor het grootste deel wordt dus door buitengewone uitgaven van het tekort der beide laatste jaren rekenschap gegeven. Maar wij mochten ons toch niet ontveinzen , dat ook de gewone uitgaven stijgende zijn.nbsp;Verschillende oorzaken zijn daarvoor aan te wijzen: innbsp;oen oud gebouw vermeerderen de kosten van onderhoud;nbsp;van vele voedingsmiddelen is ook de prijs gestegen; de

20

zich steeds uitbreidende polikliniek brengt klimmende uitgaven mede voor geneesmiddelen, verbanden, enz.; voortsnbsp;de kosten van inwoning en voeding en het overigensnbsp;matig salaris der inwonende Zuster, noodzakelijk geworden , doordien van de Moeder, bij het toenemen dernbsp;jaren, gebukt ook onder harde slagen, het opzicht op denbsp;ziekenzalen niet meer te vergen was. Over het geheel isnbsp;de dienst met een nieuw jeugdig personeel altijd mindernbsp;kostbaar. Ook zijn de tijden veranderd. In vroegerenbsp;jaren, toen in de behoefte aan oogheelkundigen nog nietnbsp;was voorzien, wedijverden de besten onzer studenten ennbsp;jonge Doctoren, om, onbezoldigd, assistent of interne tenbsp;zijn; thans moest het tractement van den 2'^®° geneesheer, van wien trouwens nu ook meer zou gevorderdnbsp;worden, evenals in de Universiteits-klinieken , op ƒ 1000nbsp;worden gebracht. En in ’t algemeen worden, in onzenbsp;dagen, hooger eischen aan de verpleging gedaan dannbsp;vroeger.

Met het oog op deze omstandigheden, besloten H.H. Kegenten gebruik te maken van de bevoegdheid, hunnbsp;reeds een paar malen op de Bestuursvergadering toegekend, om het verpleeggeld, desgevorderd, te verhoogennbsp;van ƒ 0,60 op ƒ 1,—. Noode werd daartoe ‘besloten.nbsp;Mijn ideaal was veeleer geweest bij ruimer middelen hetnbsp;verpleeggeld te kunnen verminderen en de kosteloozenbsp;verpleging ruimer toe te passen, waardoor de toevloednbsp;van patiënten nog zou zijn vermeerderd, de kliniek nognbsp;zou gewonnen hebben. Een principiëel bezwaar tegen dienbsp;verhooging bestond echter niet. Afgezien zelfs van denbsp;hulp, die bij de verpleegden zoowel als op de klinieknbsp;gratis geboden wordt, stijgen de verpleegkosten nog vernbsp;boven de verpleeggelden en blijft dus het liefdadignbsp;karakter der stichting bewaard. En wij hebben mo-

21

gen constateereu, dat de verhooging geenerlei moei-lijklieid medebracht en geen merkbaren invloed op het aantal, den aard of de herkomst onzer lijders heeftnbsp;uitgeoefend.

Met die verhooging hopen nu Regenten het evenwicht tusschen uitgaven en inkomsten te herstellen, en iknbsp;heb alle vertrouwen, dat de rekening over 1884 dienbsp;hoop niet zal beschamen, ’t Moet zelfs, naar ik meen,nbsp;hun streven zijn het nadeelig saldo te doen verdwijnen;nbsp;want het besluit der bestuursvergadering van 1861 laatnbsp;niet toe, gelden van het kapitaalfonds of giften in eensnbsp;daaraan ten koste te leggen. Jaarlijksche bijdragen ennbsp;inkomsten van verpleging, bij een zuinig beheer en vereenvoudigde dienstregeling, moeten er in voorzien. Iknbsp;vertrouw, dat dit blijken zal niet onmogelijk te zijn.

Intusschen kwam ook reeds voor jaren verbetering en uitbreiding van het gebouw onzer Instelling ter sprake.nbsp;Voor de polikliniek en het onderwijs was de ruimte nietnbsp;meer voldoende, een gebrek, dat zich met het klimmendnbsp;aantal toehoorders meer en meer deed gevoelen , en eennbsp;geschikte kamer voor mikroskopisch onderzoek en mi-kroskopische demonstratie was zeer gewenscht.

Ook is een deel der lijders niet zoo gehuisvest, als wij wel zouden verlangen.

Bovendien werd de behoefte erkend aan verpleging eener tweede klasse van lijders, waarvoor op billijkenbsp;voorwaarden de gelegenheid in de stad niet te vindennbsp;was. Aanvankelijk werd nu gedacht aan uitbreiding vannbsp;het bestaande gebouw; maar bij nader onderzoek blekennbsp;daartegen bezwaren te bestaan: voor een nevenbouwnbsp;ontbrak de ruimte en een derde verdieping zouden denbsp;muren niet kunnen torschen.

22

Toen sloegen wij het oog op een huis, gelegen op de Plompetorengracht, door de aan elkander grenzende tuinennbsp;met ons gasthuis te verbinden; maar, terwijl wij in onder-handeling waren over den aankoop, werd de gemeentenbsp;eigenaresse en heeft er nu een school gebouwd. Overigensnbsp;zou, met uitbreiding op dezelfde plaats, een wezenlijknbsp;bezwaar niet zijn uit den weg geruimd : ik bedoel, denbsp;groote afstand van het Ziekenhuis, waarin het onderwijsnbsp;onzer candidaten overigens is geconcentreerd. Die overweging temperde de ondervonden teleurstelling, en wijnbsp;besloten om te zien naar een terrein, op een kleinennbsp;afstand van het Ziekenhuis gelegen, ten einde er, zoodranbsp;onze fondsen het zouden veroorloven, een nieuw gebouwnbsp;te stichten. Het stedelijk Bestuur, altijd welwillend,nbsp;kwam aan onzen wensch tegemoet en stelde een stuknbsp;gronds van het door de stad aangekochte „Puntenburg”,nbsp;voor het doel niet ongeschikt, in uitzicht. Plannen werden ontworpen. Maar onderhandelingen met derden, dienbsp;het Gemeentebestuur kon noch wilde afwijzen, dreigdennbsp;hier licht en lucht te betimmeren en noopten ons er vannbsp;af te zien. Nu kwam het Sterrebosch aan de orde. Denbsp;eerste voordracht van het Gemeentebestuur, om aan datnbsp;terrein eene bestemming te geven, waarbij ook ons eennbsp;gedeelte daarvan was toegedacht, werd door den Gemeenteraad verworpen. Intusschen verlangde de stadnbsp;blijkbaar niets liever dan ons te gerieven, en verderenbsp;onderhandelingen leidden tot een voordracht van verkoop,nbsp;die, door den Gemeenteraad aangenomen , terstond haarnbsp;beslag kon krijgen. Maar aan de voorwaarden ontbrak éénenbsp;door ons verlangde clausule, de waarborg, namelijk, vannbsp;licht aan de Noordzijde, en bij amendement was een anderenbsp;clausule toegevoegd, die, onder een ietwat duister geformuleerde poenaliteit, den aanbouw binnen een bepaalden

23

tijd vorderde. Wij verkeeren nu in de phase, dat wij het antwoord wachtende zijn op daaromtrent gevraagde inlichtingen.

Ons verbinden tot bouwen kunnen wij niet, zoolang het daartoe gevorderde kapitaal ontoereikend is, en omnbsp;ons, als Collegie van Regenten, met hoop op goed gevolgnbsp;te wenden tot stad- en landgenooten, wordt het noodignbsp;geacht, dat de gelegenheid tot aanbouw verzekerd zij,nbsp;en plannen met begrooting voor de vestiging op eennbsp;terrein, waarover wij beschikking hebben, worden overgelegd.

Ik vertrouw, mijne Heeren, dat onderhandelingen met het Gemeentebestuur ons uit dezen vicieusen cirkel zullen verlossen.

Intusschen heb ik U den staat onzer geldmiddelen nog niet volkomen blootgelegd.

Uit de renten van ons kapitaalfonds hebt Ge het bedrag daarvan ongeveer kunnen afleiden: buiten en behalve het huis, waarin onze Instelling is gevestigd en oen kleiner huis hiernaast (met het oog op de mogelijkheid eener gewensohte uitbreiding naar die zijde reedsnbsp;vroeger aangekocht) bedraagt het kapitaalfonds ruim 63nbsp;mille. Dit is echter niet alles. In verband met onzenbsp;plannen, verkregen de geneeskundige leden van het Collegie van Regenten, de heeren Prof. L o n c q, Dr. I m a n s,nbsp;Prof. Doyer, Prof. Snellen en de Directeur in 1882 denbsp;machtiging, de tusschenkomst hunner kunstgenooten , iedernbsp;in zijn kring, in te roepen tot het verkrijgen van bijdragen , die moesten strekken tot oprichting van eennbsp;nieuw gebouw voor onze stichting. Die poging bleefnbsp;niet zonder gevolg. In het verslag over het jaar 1882nbsp;werd ü medegedeeld, dat, tot en met 12 Juli 1883,nbsp;voor bijna f 19000 was ingeschreven.

24

Het komt mij voor, dat dit bedrag, overeenkomstig de bedoeling der schenkers, op geene andere wijze magnbsp;worden besteed dan voor aanbouw of uitbreiding, ennbsp;dat ook de renten daarvan geene andere bestemmingnbsp;mogen erlangen. Ik zou het daarom doelmatig achten,nbsp;ze als een afzonderlijk fonds, als bouwfonds, te adminis-treeren. Op versterking van dat fonds moet dan in denbsp;eerste plaats ons streven gericht zijn. De waarde der beidenbsp;huizen, in ons bezit, is in elk geval meer dan voldoende voor aankoop van het benoodigde terrein: ennbsp;wanneer ik bedenk, dat wij ons tegenwoordig Gasthuis zonder kapitaalfonds openden, en na 25 jaren,nbsp;buiten en behalve het aangekochte aan ons gesticht belendende huis, over ruim 63 mille beschikken, dannbsp;komt het mij voor, dat wij, zonder roekeloos te zijn,nbsp;zouden kunnen besluiten, daarvan 23 mille in hetnbsp;bouwfonds te storten, waarbij dit laatste tot 42 millenbsp;zou stijgen en nog 40 mille in het kapitaalfonds zounbsp;overblijven.

Wij mogen daarbij in aanmerking nemen, dat aan het kapitaalfonds te eenigertijd ook zal ten goede komennbsp;een kapitaal van 30 mille, vooralsnog met vruchtgebruiknbsp;bezwaard. En mogen wij niet hopen en verwachten, dat,nbsp;zooals 25 jaren lang het geval was, giften en legatennbsp;ons zullen blijven toevloeien, die alle in het kapitaalfonds worden gestort? Ik ben zelfs niet vreemd van hetnbsp;denkbeeld, dat het nieuwe gebouw, met eene nog meernbsp;uitgebreide bestemming, een nieuwe prikkel voor liefdadigheid zijn zal. Overigens, mochten de inkomsten,nbsp;toegevoegd aan de renten van het kapitaal, tot bestrijding der uitgaven niet voldoende blijken, onze stichtingnbsp;zou, daar met billijkheid, hier zelfs met eenig recht,nbsp;nog wel op ondersteuning uit andere bronnen hare aan-

25

spraken kunnen doen gelden, waartoe wij echter noode zouden overgaan.

Aan de 42 mille van het bouwfonds zou, hij het stichten van een nieuw gebouw, nog de waarde der beide huizen toevallen — meer dan genoeg, zooals ik reedsnbsp;opmerkte, om de kosten van terrein-aankoop te bestrijden. Stellen wij ons nu voor, dat aanbouw en inrichting een ton gouds zouden vorderen, — tot dit bedragnbsp;leidde een zeer globale begroeting, — dan zou daaruit voortvloeien, dat wij nog 58 mille zonden behoeven, om denbsp;daaraan verbonden kosten geheel te bestrijden. Dit nunbsp;is een belangrijke som, maar, naar ik vertrouw, doornbsp;vereende krachten toch wel bijeen te brengen. Mijnnbsp;quot;denkbeeld zou zijn, dat het, onder medewerking onzernbsp;vaste Commissiën, moet beproefd worden, zoodra eennbsp;gewenscht terrein te onzer beschikking is en de plannen, met begroeting, de gevorderde som nauwkeurigernbsp;aanwijzen. Wordt dan ook niet onmiddellijk voor hetnbsp;volle bedrag ingeschreven, wat wij ontvangen stijft alvastnbsp;het bouwfonds, en door eigen rente en steeds bijkomendenbsp;giften, zal, ik zou het bijna durven voorspellen, binnennbsp;weinige jaren het gewenschte bedrag bereikt zijn.

Mij dunkt, bij deze vooruitzichten kan een ieder de bijdrage, die hij onzer Stichting heeft toegedacht, alvast in het bouwfonds storten. Ik heb het voorrecht, uit naamnbsp;eener even beminnelijke als eerbiedwaardige stadgenootenbsp;hier een bijdrage neer te leggen van ƒ 1000, eene tweedenbsp;som van ƒ 200, mij heden morgen van eene Bestuurderessenbsp;geworden, die ons nooit vergeet, en ƒ50 nog daarenboven , door tusschenkomst van onzen Bestuurder Dr. We s t-hoff, dien wij hier mogen aanwezig zien, van twee zijnernbsp;vrienden uit Java, door welke bijdragen het bouwfonds

26

tot bijna 21 mille gestegen is en, met de ƒ23.000, die naar myne voorstelling het kapitaalfonds er aan kannbsp;afstaan, de nog vereischte som tot ƒ 56.000 wordt teruggebracht.

Mijne Heeren! Het tot U gesprokene had ten doel, U do vestiging onzer Instelling en de aanleiding daartoenbsp;voor den geest te roepen, U hare ontwikkeling te schotsen, te wijzen op de vruchten, die zij afwierp voor behandeling en verpleging, voor onderwijs en wetenschap,nbsp;en om U haren tegenwoordigen toestand voor oogen tenbsp;stellen, met hare aspiratiën voor de toekomst.

Het moge voldoende zijn, om U de overtuiging te geven, dat onze Instelling aan hare bestemming heeft voldaannbsp;en dat haar toestand meer dan bevredigend is.

Dat het mij' te beurt viel, door een samenloop van omstandigheden, die ik voor U heb blootgelegd, dennbsp;aanstoot te geven tot de stichting, is meer een dankbaarnbsp;te erkennen voorrecht dan een verdienste. De gemoederen waren voorbereid, de geest er mêe vervuld, de behoefte erkend, — er op te wijzen was voldoende. Eennbsp;tweede voorrecht, door mij hoog gewaardeerd, is, dat iknbsp;op dezen dag aan allen, die het denkbeeld ondersteundennbsp;of aan de Instelling hunne krachten wijdden, den danknbsp;brengen mag, die hun toekomt:

in de eerste plaats aan de leden der Commissie, die, mij vereerende met hun vertrouwen, de medewerking inriepennbsp;van stad- en landgenooten, — waarbij ik een eerbiedigenbsp;hulde breng aan de nagedachtenis van den waardigennbsp;S u e r m a n, wiens laatste levensjaar schier onverdeeld aannbsp;de belangen onzer Instelling gewijd was; en, in verbandnbsp;met de leden der centrale commissie, aan onze geweste-hjke en gemeentelijke commissiën, die steeds ijverig

27

voor onze belangen werkzaam waren, — onder welker leden ik mijne vrienden W. Burger, ons reeds ontvallen, en Dr. Delhez, door ongesteldheid verhinderd aanwezig te zijn, de beide oude trouwe vertegenwoordigersnbsp;op onze jaarlijksche vergaderingen, met bijzondere erkentelijkheid gedenk;

aan alle Bestuurders, Stichters en Begunstigers, die tot hare vestiging en haar onderhoud door hunne mildenbsp;gaven bijdroegen, in het bijzonder aan zoovelen mijner geachte kunstgenooten, die, als bevoegde beoordeelaars, tennbsp;voorbeeld strekten aan anderen, daarbij vooral de leerlingen onzer school niet te vergeten, waaronder die innbsp;Oost- en West-Indië zich ook nooit onbetuigd lieten, ennbsp;quot; aan onze Regenten en den Secretaris-Rentmeester, dienbsp;met ons de belangen der Instelling voortdurend behartigden;

verder aan zoovelen, die ons trouw ter zijde stonden, den Heer Schoonhoven en zijn echtgenoote, dennbsp;Vader en de Moeder van ons gasthuis, door Suermannbsp;„eene gave Gods” genoemd, onze geneesheeren en innbsp;het bijzonder den oud-Officier van Gezondheid en Arts,nbsp;van Genderen Stort, dien wij nog gaarne langernbsp;behouden hadden, onze internen, die wedijverden innbsp;plichtsvervulling, onze uitnemende discipelen, die doornbsp;ijver, belangstelling en dankbare genegenheid onze zwarenbsp;taak verlichtten en veraangenaamden;

den Heer Guise, opvolger van Schoonhoven, die zich vooral als kundig administrateur verdienstelijk maakte,nbsp;en, onder onze bedienden, den braven Goenee, diennbsp;wij reeds bijna 23 jaren bij de polikliniek en bij hetnbsp;onderwijs als amanuensis behulpzaam zien;

eindelijk aan onze pleegzusters, Mejufvrouw Campagne, die, trouwens om redenen, die wij volkomen

28

ons te spoedig verliet, om geheel te verwezenlijken wat zij beoogde, en Mejufvrouw Brinkman, die op de ziekenzalen orde en zindelijkheid weet te handhaven en tevens de liefde der patiënten tenbsp;winnen, zoodat wij voor onze Instelling veel van haarnbsp;durven verwachten;

en, ten slotte , aan hem, die, van den aanvang af, met mij aan de Inrichting was verbonden, mijn leerling,nbsp;mijn vriend, mijn opvolger in het oogheelkundig onderwijs, Dr. Herman Sne 11 en, met wien'ik samenwerktenbsp;op ieder gebied en wien Kegenten ü in de eerste plaatsnbsp;zullen voordragen als mijn opvolger, aan het hoofdnbsp;onzer Instelling ; want, M. H. , zooals ik aan Eegentennbsp;te kennen gaf, heb ik besloten af te treden als Directeur.nbsp;Den wensch, het 25-jarig bestaan der Instelling met Unbsp;te mogen herdenken , heb ik meer dan eens uitgesproken,nbsp;en mag dien heden vervuld zien. Verder ging mijn verlangen niet. Het verleden is meer dan voldoende om hiermede dankbaar te eindigen. Ik acht het ook wenschelijk. Denbsp;statuten gebieden niet, maar onderstellen toch , dat denbsp;eerste Geneesheer Directeur zal iijn der Instelling: iknbsp;ben lang genoeg Directeur geweest zonder eerste Geneesheer te zijn, om de ervaring op te doen, dat het wijs isnbsp;zich aan die onderstelling te houden. Wie dirigeeren zalnbsp;moet alle bijzonderheden, de verpleging en het onderwijsnbsp;betreffende, dagelijks onder de oogen hebben en nauwlettend gadeslaan. Alle gezag toch moet berusten opnbsp;kennis, en het zou zelfs niet genoeg zijn de kennis werkelijk te hebben, men moet ook ondersteld worden ze tenbsp;kunnen hebben. Bovendien vordert, bij het stijgend aantalnbsp;onzer studenten, de leerstoel der physiologie al mijnenbsp;krachten. En wien anders als onzen Snellen zou iknbsp;hier als mijn opvolger kunnen wenschen of aanbevelen?

29

Met Tolle overtuiging, te handelen in het belang der Instelling, die mij van alle Instellingen de dierbaarstenbsp;is op aarde, leg ik de Directie neder en verzoek dennbsp;President ü mededeeling te doen van het tweetal, dat,nbsp;krachtens de Statuten, door Eegenten aan de Bestuurders der Instelling moet worden voorgedragen.

Het tweetal bestaat uit Professor Snellen en Dr. Mulder, Leotor der oogheelkunde aan de TJniversiteit te Groningen. Prof.nbsp;Snellen wordt bij acclamatie benoemd.

En nu, mijn waarde Snellen, ontvang , met een laatste woord van dank, mijn hartelijken gelukwensch. Blijf uwnbsp;beste krachten wijden aan de Instelling, die U even liefnbsp;moet zijn als mij, omdat gij er voor geleefd en gewerktnbsp;hebt als ik, en houd vast aan de bestemming, dienbsp;haar in het leven riep, aan de beginselen, die haarnbsp;deden bloeien. Gods zegen ruste op U, op uw huis ennbsp;op uw werk!

STATISTIEK DER LIJDERS EN VERPLEEGDEN.

II.

STATISTIEK DER VERPLEEGDEN EN VAN HET AANTAL VERPLEEGDAGEN.

III.

STATISTIEK der operaties, gedaan in het NEDEELANDSCH GASTHUISnbsp;YOOE OOGLIJHEES, van Novembernbsp;1858 tot en met 31 December 1883.

OPEEATIE.

Extractie vae cataract.....

Punctie van cataract......

Lineair-extractie........

Discisie van nastaar......

Extractie corp. alieni.....

Iridectomie...........

Iriddesis............

Korelysis............

Iridotomie............

Extractie van iris-cyste.....

Staphyloma-operatie......

Operatie van hoornvliesfistel . .

Trepanatie van cornea.....

Operatie van cornea conica . .

Pterygium-operatie.......

Peritomie............

Verwijdering van polypus . . .

Sclerotomie...........

Paracenthesis scleroticae .... Tenotoiuie...........

OPEEATIE.

Vorlagerung........

Ptosis-operatie......

Blepharoplastiek......

Blepharophimosis.....

Symblepliaron-qperatie . . Entropion-operatie ....nbsp;Ectropion-operatie ....

Exstirpatio bulbi.....

Exstirpatie van tumor . . Zenuwdoorsnijding ....nbsp;Incisio nervi optici ....nbsp;Doorklieving van netvlies

Sequestrotomie......

Epicanthus-operatie....

Totaal

IV.

INHOUD van de wetenschappelijke bijbladen tot de jaarlijksche verslagen van het Nederlandschnbsp;Gasthuis voor Ooglijders.

Bldi.

1858/59. A. H. Kuijper. Onderzoekingen betrekkelijk de

kunstmatige verwijding van den oogappel ... nbsp;nbsp;nbsp;1

F. C. Donders. Ameti'opie en hare gevolgen . nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63

C. Gutteling. De behandeling van de binnen-

waartskeering der oogleden.........206

H. Snellen. Praktische wenken betrekkelijk de behandeling der aandoeningen van bindvlies en hoornvlies ................253

1860. nbsp;nbsp;nbsp;F. 0. Donders. Paraesis, vooral van de inwendige

oogspieren en van het verhemelte, na diphtheritis

faucium............... 1

Dezelfde. Het liehtbrekend stelsel van het men-Bchelijk oog, in gezonden en ziekelijken toestand. 25

H. de Brieder. De stoornissen der accommodatie van het oog..............69

H. G. Maes. Over torpor retinae.......143

A. J. P. de Wilde. Benige gevallen van iritis en

irido-chorioiditis.............277

J. A, H. Half mans. Bgdrage tot de kennis van het glaucoma...............333

1861. nbsp;nbsp;nbsp;F. C. Donders. Astigmatismus en cilindrische glazen 1nbsp;J. H. de Haas. Geschiedkundig onderzoek omtrent

de hypermetropie en hare gevolgen......137

F. C. Donders en D. Doijer. De ligging van het draaipunt van het oog..........209

J. Vroesom de Haan. Onderzoekingen naar den invloed van den leeftijd op de gezichtsscherpte. . 229

H. Snellen. Iridesis...........280

Dezelfde. Entropion-naad.........284

Dezelfde. Test-Types for the determination of the acuteness of vision...........288

85

^ nbsp;nbsp;nbsp;1862. P. ö. Donders, Kefractie anomalieen, oorzaken van

strabismus...............1

Dezelfde. De formule der accommodatie-breedte, getoetst aan de inwendige veranderingen van hetnbsp;oog.................105

H. Snellen. Over het Nieuwe Reglement op het geneeskundig onderzoek omtrent de geschiktheidnbsp;voor den krijgsdienst te landnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;waternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.119

^ nbsp;nbsp;nbsp;f863. J. Bloemert Schuurman. Vergelijkend onderzoek

der bewegingen van het oog bij emmetropie en ametropie............... 1

H. Snellen. Bijdrage tot de geschiedenis der oogziekten heerschende in de Rijksgestichten Veen-huizen en Ommerschans..........67

F. C. Donders. Het zien bij verschil van refractie der beide oogen, en de hulpmiddelen daarbij aannbsp;te wenden...............167

J. J. C. van Woerden. Bijdrage tot de kennis der uitwendige zichtbare vaten van het oog, in gezonden en in zieken toestand..........231

F. C. Donders. Omtrent de uitwendige vaten van het oog en den daarin waarneembaren bloedsomloop. Naschrift............260

1864. W. Koster. Twee gevallen van tumor cerebri, opmerkingen over den samenhang tusschen her-sengezwellen en aandoeningen der retina en vannbsp;den nervus opticus............1

36

Bldi.

F. C. Donders. Reflexie-beweging der belde pupillen bij het invallen van nbsp;nbsp;nbsp;licht aan ééne zijdenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;233

Dezelfde. Pupil-bewegiug nbsp;nbsp;nbsp;bij accommodatie .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;239

1865. H. Greve. Over gezwellen in het oog.....1

1'stuk. B. Bosow, uit Petersburg. Pathologisch-anatomisch

onderzoek van geëxstirpeerde oogen......77

F. C. Donders. Het binoculair zien en de voorstelling der derde dimensie..........101

B. Bosow en H. Snellen. Aaneengroeiing van niet correspondeerende zenuwvezelen, na inter-cranieële doorsnijding van het vijfde paar .... 155nbsp;Dr. John Green, uit Boston. Toetslijnen tot bepaling van astigmatisme...........

[ 2® stuk, nbsp;nbsp;nbsp;P. C. Donders. Myopie ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hare behandeling.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

1868. nbsp;nbsp;nbsp;J. J. G. M. van Dieren.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De ontsteking vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;den

voorhoofdsboezem en de secundaire aandoening van het oog..............1

A. nbsp;nbsp;nbsp;J. W. Monnik. Tonometers en tonometrie.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

F. C. Donders. Invloed der accommodatie op de

voorstelling van afstand..........111

Dezelfde. Yerminderde aocommodatie-breedte, oorzaak van strabismus convergens.......144

F. Arlt Jr., uit 'Weenen. Tijdsbepalingen ten aanzien der bewegingen van den oogappel.....116

F. C. Donders. Periodieke veranderingen van de middellijn der pupillen, zonder wijziging van

refractie of accommodatie..........137

L, H. R. Tries man. Afscheuring van het on-derooglid; geheele . genezing door hechting, afzonderlijk van conjunctiva en van huid.....140

H. J. A. C. Stemberg. Over den invloed vannitras argenti op denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;levende vaten ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;het doordringen van bloedlichaampjes........143

H. Snellen. De richting der hoofdmeridianen van

het astigmatische oog..........151

1869. nbsp;nbsp;nbsp;S. J. Halbertsma. De operatie van het scheel

zien .................1

F. nbsp;nbsp;nbsp;C. Donders.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De beweging vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oog, toegelicht met den phaenophthalmo troop (met plaat).nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54

B. nbsp;nbsp;nbsp;Adamük. Over de innervatienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oogbewegingen ................75

F. nbsp;nbsp;nbsp;C. Donders.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Over aangeborennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verkregen

associatie (naschrift op het voorafgaande stuk) . nbsp;nbsp;nbsp;. 80

P-

37

Dldz.

A. nbsp;nbsp;nbsp;L. G-. van Gils. Bijdrage tot de behandeling

van sommige gebreken der oogleden......90

F. C. Donders. Over den steun der oogen bij bloedsaandrang door uitademingsdrukking.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.133

E. nbsp;nbsp;nbsp;Adamük. Bijdrage tot de physiologie van den

N. Oculo-motorius............160

B. nbsp;nbsp;nbsp;Adamük. Bijdrage tot het mechanisme der

accommodatie..............165

•

W. D obrowoloky. Waarnemingen omtrent den bloedsomloop in den bodem van het oog bij den

hond en bij den mensch..........170

B. Adamük. Over den invloed van atropine op de intra-oculaire drukking.........179

A. Skrebitsky. Bijdrage tot de leer der bewegingen van het oog............186

F. nbsp;nbsp;nbsp;C. Donders. De projectie der geziohtsver-

schijnselen naar de richtingslijnen.......1

Over oataracta senilis............55

Statistisch overzicht der operatiën van senile cataract, volgens von Graefe’s methode......89

F. O. Donders. Praktische opmerkingen over den invloed van hulplensen op de gezichtsscherpte .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 123

F. O. Donders. Over het verband tusschen licht

en lichtperceptie.............145

Th. Abrahamsz. Ifeuritis rami primi nbsp;nbsp;nbsp;trigemini.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

F. C. Donders. De lichtstreep op de netvlies-

vaten (Bladvulling)............29

J. Coert. De schijnbare accommodatie nbsp;nbsp;nbsp;bijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aphakienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33

J. E. van der Meulen. Stereoscopie bij onvolkomen gezichtsvermogen..........85

J. B. van der Meulen en J. C. van Doore-maal. Stereoskopisoh zien, zonder correspondee-

rende half beelden............123

S. Talma. Over licht- en kleurperceptie nbsp;nbsp;nbsp;....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129

J. C. van Do or erna al. Over levende weefsels

en doode voorwerpen in het oog.......177

Herman Snellen. De lens van Stokes met

constante as..............202

Herman Snellen. Doorsnijding van ciliairze-nuwen, wegens aanhoudende pijnlijkheid van een

blind oog...............213

Th. Britten Archer. Proeven betreffende het tatouëeren der cornea........... 1

38

Bldz.

F. C. Donders. De primaire standen van het oog. . nbsp;nbsp;nbsp;8

Landolt en Nuöl. Proeven ter bepaling van het knooppunt voor excentrisch in het oog vallende

lichtstralen...............14

Valdemar nbsp;nbsp;nbsp;Krenohel.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Onderzoekingennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;overnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de

gevolgen van gezichtszenuw-doorsnijding nbsp;nbsp;nbsp;bijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;den

kikvorsch...............28

Valdemar nbsp;nbsp;nbsp;Krenchel.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Over de werkingnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van

muscarine op de accommodatie nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;op de pupil. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36

Valdemar nbsp;nbsp;nbsp;Krenchel.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De theorie dernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operatie

van scheelzien..............53

B. Baumeister. Klinische mededeelingen .... nbsp;nbsp;nbsp;65

F. D. A. C. van Moll. Over de normale incongruentie der netvliezen...........79

1875. nbsp;nbsp;nbsp;M. E. Mulder. Over parallelle rolbewegingen der

^ oogen.................1

i F. C. Donders. Naschrift, over de wet der lig-^ ging van het netvlies in betrekking tot die van het

blikvlak................68

F. C. Donders. Proeve eener genetische verklaring der oogbewegingen...........73

F. Küster. Die Directionskreise des Blickfeldes . nbsp;nbsp;nbsp;. 137

Herman Snellen. De Phakometer, ter bepaling van focus en centrum vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brilglazen......204

1876. nbsp;nbsp;nbsp;F. C. Donders. De grenzen van het gezichtsveld,

in verband met die van het netvlies...... 1

Grossman en Mayerhausen. Bepalingen betrekkelijk het gezichtsveld bij eenige zoogdieren ... nbsp;nbsp;nbsp;27

F. C. Donders. Een pankratische kijker.....51

Korte beschrijving van alhier geconstrueerde werktuigen ................63

F. C.( Donders. De quantitatieve bepaling van kleuronderscheidings vermogen........77

F. C. Donders. Naschrift op „een pankratische kijker”................87

1877. nbsp;nbsp;nbsp;F. O. Donders. Rapport aan den Heer Directeur-

Generaal der Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen , betreffende de keuring van het spoorwegpersoneel ............... 1

Horstman. Over de diepte der voorste oogkamer .................43

M. W. van Haaften. Het bepalen van astig-matisme................63

V.

DISSEETATIES, betrekking hebbende tot de ophthalmologie, tot het verkregennbsp;van den graad van Doctor in de geneeskunde, verdedigd aan de Hoogeschool, resp.nbsp;Epks-Universiteit, te Utrecht,

1. nbsp;nbsp;nbsp;A. C. V a n Trigt. De speculo oculi. Gum tabulis. 1853.nbsp;Hollandeche uitgaaf in Nederlandsch Lancet y Hoogduitschenbsp;uitgaaf van Dr. Schauenburg.

2. nbsp;nbsp;nbsp;G. C. P. d e R u i t e r. De vi Atropae Belladonnae in iri-dem. 1854. Hollandsohe uitgaaf in Ifederlandsch Lancet.

3. nbsp;nbsp;nbsp;A. D o n c a n. De bouw van het glasachtig ligchaam. Met platen. 1854. Als dissertatie, en uitgegeven in het ïfed. Lancet.

4. nbsp;nbsp;nbsp;H. van W ij n ga a r d e n. Over stenopaeische brillen ternbsp;verbetering van ’t gezichtsvermogen, bij verduistering van ’tnbsp;hoornvlies. Met platen. 1854. Als dissertatie en uitgegevennbsp;in het Kederlandsch Lancet. In het Hoogduitsch uitgegevennbsp;in Archiv. f. Ophthalmologie. B. I.

5. nbsp;nbsp;nbsp;C. O. v o n R e e k e n. Ontleedkundig onderzoek van den toestel voor accommodatie van het oog, met platen. 1856. Alsnbsp;dissertatie, en bovendien overgedrukt in Red. Lancet.

6. nbsp;nbsp;nbsp;J. A. M o 11, Bijdrage tot de anatomie en physiologie dernbsp;oogleden. Met platen 1857. Hoogduitsch medegedeeld innbsp;Archiv f Ophthalmologie. B. II.

7. nbsp;nbsp;nbsp;Th. H. Mac O i 11 a v r y. Onderzoekingen over de hoegrootheid der accommodatie. Met platen. 1858.

8. nbsp;nbsp;nbsp;A. H. Knijper. Over de kunstmatige verwijding van dennbsp;oogappel. 1859. Overgedrukt in de wetenschappelijke bijbladennbsp;van het Red. Gasthuis voor Ooglijders, 1858/59.

9. nbsp;nbsp;nbsp;C. G u 11 e 1 i n g. Over de behandeling van het entropiumnbsp;(onder medewerking van Dr. Snellen). Met platen 1860.nbsp;Overgedrukt in de bijbladen, N. G. v. O, 1858/59,

41

10. nbsp;nbsp;nbsp;H. de B r i e d er. Over de stoornissen der accommodatienbsp;in het oog. 1861. Overgedrukt in de bijbladen van het N. O.nbsp;V. O., 1860.

11. nbsp;nbsp;nbsp;H. O. Mae 8. Over torpor retinae. 1861. Overgedrukt innbsp;de bijbladen van het N. G. v. O., 1860.

12. nbsp;nbsp;nbsp;J. H. A. Haffmans. Bijdrage tot de kennis van hetnbsp;glaucoma. Met platen. 1861. Overgedrukt in de bijbladennbsp;van het N. G. v. O., 1860. Hoogduitsch uitgegeven in Ar-chiv f. Ophthalmologie B. IV.

13. nbsp;nbsp;nbsp;A. J. P. de quot;Wilde. Gevallen van iritis en irido-cho-rioiditis. 1861. Overgedrnkt in de bijbladen van het ïl. G. v.nbsp;O., 1860.

14. nbsp;nbsp;nbsp;J. H. de Haas. Geschiedkundig onderzoek omtrent denbsp;hypermetropie en hare gevolgen. 1862. Overgedrukt in denbsp;bijbl. van het N. G. v. O., 1861.

15. nbsp;nbsp;nbsp;J. Vroesom de Haan. Onderzoekingen naar den invloed van den leeftijd op de gezichtssoherpte. Met platen.

1862. nbsp;nbsp;nbsp;Overgedrukt in de bijbl. van het N. G. v. O., 1861.

16. nbsp;nbsp;nbsp;H. A. Middelburg. De zitplaats van het astigmatisme.

1863. nbsp;nbsp;nbsp;Overgedrukt in de bijbl. van het H. G. v. O., 1862.

17. nbsp;nbsp;nbsp;J. Bloemert Schuurman. Vergelijkend onderzoeknbsp;der bewegingen van het oog bij emmetropie en ametropie.nbsp;1863. Overgedrukt in de bijbl. van het H. G. v. O., 1863.

18. nbsp;nbsp;nbsp;J. J. C. van quot;Woerden. Bijdrage tot de kennis dernbsp;uitwendig zichtbare vaten van het oog, in gezonden en zieken toestand. Met platen. 1864. Overgedrukt in de bijbl. vannbsp;het V. G. V. O. 1863, en opgenomen in het Nederlandsohenbsp;Archief voor Genees- en Natuurkunde.

19. nbsp;nbsp;nbsp;J. W. Verschoor. Optometers en optometrie. 1865.nbsp;Opgenomen in de bijbl. van het N. G. v. O., 1864.

20. nbsp;nbsp;nbsp;P. A. van der Laan. Over gezichtsstoornis bij albu-minurie. Opgenomen in de bijbl. van het N. G. v. O., 1864.

21. nbsp;nbsp;nbsp;J. J. Maats. De sympathische aandoeningen van het oog.nbsp;Met plaat. 1865. Opgenomen in de bijbl. van het N. G. v.nbsp;O., 1864, en opgenomen in het Med. Arch, voor Gen. ennbsp;Natuurkunde. D. II.

22. nbsp;nbsp;nbsp;H. Greve. Over de gezwellen in het oog. 1866. Opgenomen in de bijbl. van het N. G. v. O., 1865.

23. nbsp;nbsp;nbsp;J. J. G. M. van Dieren. De ontsteking van dennbsp;voorhoofdsboezem en de secundaire aandoening van het oognbsp;Opgenomen in de bijbladen van het N. G. v. O., 1868.

ALBUM

VAN HET

NEDERLANDSCH GASTHUIS

VOOR

BEHOEFTIGE EN MINVEEMOGENDE

OOGLIJDERS.

Onder begunstiging van Z. M. DEN KONING DEE NEDEELANDEN.

H. M. DE KONINGIN DEK NEDEELANDEN.

Z. K. H. PEINS PKEDEKIK DEE NEDEELANDEN. f H. K. II. PEINSES MAEIANNE DEE NEDEELANDEN. fnbsp;H. K. H. PEINSES HENDEIK DEE NEDEELANDEN.

Regenten.

Dr. B, F. Suerman. f

H. A. van den Wall Bake, f

Mr. C. W. J. Baron van Boetzelaer van Dubbeldam, t Dr. G. Munnicks van Cleeff. fnbsp;Dr. F. C, Donders.

Mr. J. A. Grot he.

Mr. H. Koijaards van Scherpenzeel.

Mr. W. M. J. van D iel en. f

J. C. Clotterbooke Patijn van Kloetinge. f

Prof. Dr. G. J. Loncq.

J. H. van Schermbeek. \

Mr. E. du Marchie van Voorthuijsen.

Prof. Dr. H. Snellen.

Dr. M. Imans.

Prof. Dr. D. Do ij er.

45

Kentmeestei-Secretaris.

Mr. P. Ver Loren van The maat.

Directeur.

Prof. Dr. P. C. Donders, den 27 October 1881 afgetreden en vervangen doornbsp;Prof. Dr. Herman Snellen.

GeneesUeer.

A. G. H. van Genderen Stort, arts, oud olï. v. gez.

thans vervangen door de

Assistent-Geneesheeren

C. N i c o 1 a ï.

^ nbsp;nbsp;nbsp;W. Einthoven.

Stlcliters-Bestunrders.

46

Grothe, Mr. J. A.

Haerten , Dr. J. L. H.

Hardenbroek van Lookhorst, Douair. Baron van Harmsen, Dr. C. i.

Hetterscheij , Dr. J. J.

Hens. W. H. de Hodshon , Jonkvr. M.

Hoilandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij.

Horst, Dr. B. A. F. J. ter

Indie , Vereenigiag tot bevordering der Geneeskundige Wetenschap in Nederlandsch-Insinger, H. A.

Jacob, Z. E. de oud-Gouverneur-Generaal van Ned. Indië, F. ’s

Janssens , Jhr. Mr. H. G. C. L.

Janssen, F. W., directeur der Deli-Maatschappij Jonge van Ellemeet, Jhr. Mr. W. C. denbsp;Kattendijke , Mr. J. M. Baron Huijssen vannbsp;Knobbelsdorff, Baron vannbsp;Kom, Mej. M. C.

Labouchère , P. C.

Labouchère, S. P.

Loon, Jhr. Mr. J. W. van Lijnden van Sandenburg, Mr. C. Th. Graaf vannbsp;Lijnden van Lunenburg, de Jonkvrouwen Baronessen vannbsp;Luijken, Dr. J. A.

Maasz, H. H. W.

Maes, Dr. P. L.

Molière, Mej. A. M.

Onnen , Dr. P. L.

Oortman, geb. Brouwer Bosch , Wed. C,

Oosterzee, Prof. Dr. J. J. van Opzoomer, Prof. Mr. C. W.

Orde, de Ridderlijke Duitsche, Balije van Patijn van Kloetingen, J. Clotterbookenbsp;Pekelharing, Dr. A.

Pekelharing, geb. Doijer, Mevr. C. G.

Prinsterer, Mr. G, Groen van

Puttershoek, geb. M. J. Repelaar, Mevr. Douair. P.

H. van de Wall van Rees, Prof. Dr. R. van

Romondt, geb. Baronesse dWvoy, Douair. van Roijaards van Scherpenzeel, Mr. H.

Roijaards, geb. Swellengrebel, Douair. H. J.

Roijaards van den Ham , Mr. W. J.

Salomons, Dr. A.

Sinkei, A.

Snellen. Prof. Dr. H,

Spiering, Dames

Sprenger, geb. Bijleveld, Mevr,

Staatsspoorwegen, Maatschappij tot Exploitatie van Suerman , Prof. Dr. B. F.

Suermondt, Y. D. C.

Teijler^s Stichting,

Twiss, Mejonkvrouwe E.

47

Twiss, geb. Suermonclt, Mevr. de Wed. Utrechtsch Studentenkorps, hetnbsp;Voorthuijsen, Mr. E, du Marchie vannbsp;Voorthuijsen , Mr. G-. J. M. vannbsp;Vriesman, Dr. L. H. N.

Wilier, Mr. H. M.

Willink, Jz., W.

Wertheira, A. C.

Westhoff, Dr. C. H. A.

Honoraire BestuurderB.

Andel, Dr. A. H. van Arntzenius, Dr. A. K. W.

Beijen, Dr.

Bolsius, Dr. H. U. J.

Breesnee, Dr. T.

Burg, Dr. C. L.

Cornelissen, Dr. E. J.

Coster, Dr. E. H. Blom Costerman , G.

Crull, Dr. P. Hofstede Delhez, Dr. J. A,

Eist, Dr. A. van der Eijk, Dr. A. vannbsp;Eaille , Dr. Jac. Baart de lanbsp;Eeijffer , Dr. G. H. denbsp;Eock, Dr. H. C. A. Tgt;.

Gewin, Dr. M.

Gunning, Prof. Dr. W. M. Gutteling, Dr. C.

Haastert, Dr. J. K. van Hamer, Dr. J. F. X.

Heuvel, Dr. A. H. van den Homoet, Dr. J. J.

Horst, Dr. S. van der Imans, Dr. M,

James, Dr. G. E.

Juda , Dr, M.

Koster , Prof. Dr. W.

Krol, Dr. S. P.

Kuijper, Dr, A. M.

Laidiaw Purves, Dr. W. Ledeboer, Dr. L. R. E.

Leeuw, Dr. A. van der Loeff, Dr, W. Rutgers van dernbsp;Loncq, Prof. Dr, G. J.

Lubach, Dr. D.

Maats, Dr. C.

Molewater, Dr. J. B.

Moll, Dr, J. A.

Mulder, Dr. M. E.

Noorduijn, Dr. C.

Pameijer, Dr, J. K.

Place, Prof. Dr. Th.

48

SticMers.

Akersloot van Houten, K. A. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Alewijn, M. F. nbsp;nbsp;nbsp;Beek. f

Alewijn , W. G. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Andreae , D. H. nbsp;nbsp;nbsp;Kollum. f

Antheunis, J. J. H. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam. I

Ariéns, Mr. A. W. K. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Arnhem, Het Burgerweeshuis.

Arntzenius, Dr. A. K. W. nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Athlone , Gravin van nbsp;nbsp;nbsp;Ellekom.

Aulnis de Bourouill, Mr. J. Baron d’ nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Aumale van Romondt, Jhr. Mr. O. d’ nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

B., C. (door Prof. Donders)

Backer, Jhr. Mr. C. nbsp;nbsp;nbsp;Zwolle, f

Baelde , R. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam,

Banga, Dr. nbsp;nbsp;nbsp;Franeker. f

Beaufort, Jonkvrouwe de nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Beelaerts van Emmichoven, Jhr. Mr. A. C. A. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht, f

Beer, S. J. de nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Beets, Prof. Dr. Nicolaas nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Berg, H. P. J, van den nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Berkhout, Jhr, Mr. P. J. Teding van nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Berkum, H. van nbsp;nbsp;nbsp;Nieuw Beerta. f

Bern, Mevr. de Wed. van nbsp;nbsp;nbsp;Zeist, t

Berns, Dr. A. W. C. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Bens , Mr. C, G. de nbsp;nbsp;nbsp;Soerabaya,

Beijen , Dr., dir. off. van gez. nbsp;nbsp;nbsp;Ned. Oost-Indië.

Bichon Visch , Jonkvrouwe M. J. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Bicker, Jhr. P. H. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Binsbergen, nbsp;nbsp;nbsp;J. vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arnhem.

Binsbergen, nbsp;nbsp;nbsp;Mevrouw vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Blankeuhagen, Mr. O. M. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Blussé van Oud-Alblas, Mevr. J. Heringa, Wed. A. Dordrecht, f Blussé van Zuidland, P.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Boelens van nbsp;nbsp;nbsp;Eijsinga, Jhr. Mr. vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Leeuwarden.

49

Boelens, M. J. H. van Boer, Mr. W. R.

Boers, de Wit

Boeije, Jhr. L. M. Schuurbeqne.

Bolsüis, Dr.

Boon , Mej. L. B.

Boonen , J. Staats.

Borski, J.

Borski, Jonkvr. M. S. A.

Bosch, Jhr. F. van den Bosch , Donair. J. W. H.

Bosch , Mr. W. J. M.

Bosch van Drakenstein, Jhr. Mr. L. F. H. J.

Bosch van Drakenstein , Jhr. Mr. H. W.

Bosch van Drakenstein , Jhr. Mr. J. D.

Brakell tot den Brakell, J. Barones van Brandeler, Mevr. A. W. Vriesendorp, Wed.

-Mr. J. J. V. d.

Breesnee, Dr.

Breissing Rijk, Jonkvrouwe Broen, Jonkvr. A. C.

Bruins, L. de Bruin, Mevrouw denbsp;Buma, Mr. W. W.

Bunge , J.

Bunge, J. P. G.

Bunge,*J. W.

Burg, Djquot;. C. L. van den Burgerhoudt, Dr. J. J.

Bnrgerhoudt, geh. Jochems , Weduwe Buskes , H. J.

Buijs Ballot , Prof. Dr. C. H. D.

Bijlandt, Mr. O. J. E. Graaf van Bijleveld , Mr. F. P.

Canneman , E.

Cantzlaar , P. J.

Capellen van Berkenwoude , Vrouwe Douair. Baron v. d. Capellen , R. Baron van der

Gastro , geh. Teixeira de Mattos, Wed. M. Henriqnez de Chabot, J. A.

Chevalier, C.

Chevalier , Rodo Iphe Ie Christoffelse,

Citters , J hr. van Clercq, de

Cooth, Dr. L. T. W. van Cordes, F. W.

Cornelissen , Dr. E. J.

Coster , Dr. T. H. Blom Craeij vanger, Mr. L. C.

Craeijvanger , geb. van Loon , Mevr. Wed.

Grameriis, E. W.

Criellart, J. W. A.

Crommelin,

Danmiller, W.

4

50

Diepen, J. N.

Doorn, E. C. TJ. van Dorhout. Mr. B.

Doijer, geb. Vrijdag, Mevr. J. A.

Driessen , Mevrouw Driessen, ‘W. A.

Dupper, Wz. L.

Dassen , Jbr. E. van der Dussen, Jvr. H. E. A. van dernbsp;Dussen van Beeftingh, P. van dernbsp;Doijn , F. M. Baron van dernbsp;Eek , Mr. L. J. vannbsp;Eeghen, C. P. vannbsp;Eeghen, J. van

Eeghen, geb. A. C. Huijdecoper, Wed. P. van Eist, off. V. gez. 1® kl. Dr. A. v. d.

Eist van Bleskensgraaf, B. van der Eist, F. van dernbsp;Enschedé, Mr. J. J. C.

Etty, Th.

Evekink , H.

Everwijn , A. L.

Eijk, Dr. A. van F., E.

Faille, de kinderen van wijlen Dr. J. M. Baart Feijffer, Dr. 6. H. denbsp;Fock, Dr. H. C. A. L.

Fodor, C. J.

Fokker, Mr. G. A.

Gallois, J. G. A.

Geelen, J. W.

Gerlings, Mr.

Gerlings, Mr. J.

Gevaerts van Simonshaven, Jbr. P. O. H.

Gevers van Endegeest, Mevr.

Gewin, Ds. B.

Gewin, Dr. M.

Gey van Pittius, Luit. Kol. A. R. W.

Glaser , J. S.

Gobins, H. A. F.

Goldenberg, C. A. G.

Goldschmidt, H. B.

Goltz, geb. des Tombe; Douair. Gravin v. d. Grandmont, geb. Donders, Mevr.

Grohé, C. H.

Gunning, Prof. Dr. W. M.

Gutteling, Dr. C.

H., A. V. (door Dr. J. A. Moll).

H., F. B. G. (door Prof. Snellen).

Haastert, Dr. J. K. van Hacke van Mijnden, Dr.

Hacke van Mijnden, Henri Haeften , Jhr. C. G. vannbsp;Hamer, Dr. ,

Heeckeren, Mr. C. W. B. van

51

Heemskerk, Joukvr. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Heineken, W. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam,

Heuvel, Dr. A. R. van den nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Hinlópen , Mr. J. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Hoeven , Dr. P. Templeman van der nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Hogendorp, Mr. J. C. P. Graat van nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Holmberg de Beckfeldt, Jonkvr. Clara nbsp;nbsp;nbsp;’t Loo.

Hooft van Benthuizen , O. B. ’t nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Hooghwinkel, geb. Hooghwinkel, Mevr. M. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht, quot;jquot;

Hoogstraten, J. F. van nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Horst, Dr. van der nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Houthuijsen , B. van nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Hugenpoth tot .\erdt en Berenclauw, Baron van nbsp;nbsp;nbsp;Zevenaar.

Huydecoper van Nigtevecht, nbsp;nbsp;nbsp;Mr. E.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Hnydecoper, Jonkvr. G. M. nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Imans , Dr. M. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Insinger, H. A. nbsp;nbsp;nbsp;Baarn.

Insinger , J. H. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Ittersum, geb. Sandberg, nbsp;nbsp;nbsp;Baronesse vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Jacob , Mr. E. H. ’s nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Jacob, F. B. ’s nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Jacobson. Ednard J. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage. f

Jacobson , L. J. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

James, Dr. G. F. nbsp;nbsp;nbsp;Ned. Oost-Indië.

Janssens, geb. Arriëns, Mevr. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Janssens, Jbr. Mr. H. G. C. L. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Jantzon van Erffrenten van Capelle, Jhr. J. C. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht, f

Jochems, Mr. J. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Jochems, W. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Joncheere van Harmelen, A. de nbsp;nbsp;nbsp;Harmelen.

Jong, Dr. de, voor Mevr. A. de M., Dr. Ed. S. nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Jonge, Jhr. W. A. C. de nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Jongeneel, P. M. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Juda, Dr. M. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Jurgens, .1. nbsp;nbsp;nbsp;Oss.

Kaa, Jonkvrouwe A. G. van der nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Kardinaal, K. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Karsten, Prof. Dr. S. nbsp;nbsp;nbsp;ütrecht. f

Karthaus, Wed. F. W. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam, t

Kattendijke, geb. Gerken, Baronesse Huijssen van Arnhem, f Kattendijke , Ridder Huijssen van

Kattendijke, Mr. J. M. Baron Huijssen van nbsp;nbsp;nbsp;Arnhem.

Kempenaer van Poppenhuizen , de nbsp;nbsp;nbsp;Leeuwarden.

Kempenaer, Mr. J. M. de nbsp;nbsp;nbsp;Arnhem.

Kiestra, nbsp;nbsp;nbsp;Ee (Friesland),

Kleiweg, de Erven J. nbsp;nbsp;nbsp;Hillegersberg.

Kol, E. H. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Kolff, C. nbsp;nbsp;nbsp;G.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Kolff, C. nbsp;nbsp;nbsp;J. vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Santennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Kolif, D. nbsp;nbsp;nbsp;H. A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Koopmans nbsp;nbsp;nbsp;, Mr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Haarlem.

Kooij, Jau nbsp;nbsp;nbsp;Bunschoten.

Korte, Jhr. F. L. W. de nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Korteweg , Mevr. nbsp;nbsp;nbsp;Middelharnis.

Koster, Prof. Dr. W. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

62

Kreenen, Dr.

Kuiper , Dr. A. H.

Kijmmell, Mr. P.

Laan , Mr. J. C. G. 0.

Laan , Mevrouw Labouchère , H. M.

Laidlaw Purves, Dr. W.

Langerhnizen, P.

Langerhuizen Lz., P.

Lankhorst, J H.

Lantsheer, Mr. W. N.

Ledeboer, Dr. L. R. E.

Ledeboers Bz. L. V.

Lels, Murk

Leutfrinck, Mevr. de Wed.

Lindeboom , L.

Litb de Jeude, Mevr. 0. C. H. van Loeff, Dr. Entgera van dernbsp;Loncq, Prof. Dr. G. J.

Loon, Jbr. P. van Loopnijt, A.

Luden, J.

Lunteren , S. A. van Lijcklama a Nijeholt, Jonkvr.

Lijcklama a Nijeholt, J. A.

Lijnden , Mr. R. W. Baron van Maats , Dr. C'.

Mackay, Douairière Maes, Dr. H. G.

Mandt, J. de

Mansvelt, Wed. G. J. van

Marienhoff, H. J. van

Martens van Seveuboven , Jhr. Mr. J. C.

Maseland, A.

Meerten, Mej. C. C. van Mees , J. R.

Mees , R.

Mees, R. A.

Mees , E. P.

Mendes , Mej. R.

Messchert, Jonkvrouwe G.

Meulman , Isaac

Meij van Alkeraade , geb. v. Ewijck , Mevr. Douair, Meijen , Mej. A. H.

Meijen , J. P.

Meijners , S.

Michiels van Kessenich, J. A. H.

Minderop, H. J.

Modern, Charles.

Molière, Jonkvrouwe A. M.

Moll , JBz., J.

Moll, Dr. J: A.

Monhemius, Wed. H. B.

Mnelen, van Marwijk, Mevr. de Wed. J. H. van Mnlder, Prof. Dr. G. J.

54

R-, Dr- nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Kahusen, J. J. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Ram, geb. Taets van Amerongen, Douair. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Ram, Jhr. Mr. Ph. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Rau van Gameren, Mr. J. nbsp;nbsp;nbsp;Arnhem.

Rhemeu van den Gelderschen Toren , A. Baron van Velp. f Bidder, Dr. C. C. J. denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Robert, O. N. J. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Rochussen , J. J. nbsp;nbsp;nbsp;'s Gravenhage.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;f

Roëll, W. P. Baron nbsp;nbsp;nbsp;Gravenhage.

Roo, G. J. H. de nbsp;nbsp;nbsp;Dubbeldam.

Rosenthal, George nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Rueb, C. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Rijckevorsel, Hz. A. van nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam, f

Rijnberk, Dr. N. van nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

S., (door Prof. Snellen). nbsp;nbsp;nbsp;Zeist.

S., van J. Teixeira de Mattos. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Salomonsou, Herman nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Salomonsou , M. Wertheim nbsp;nbsp;nbsp;Almelo.

Sanderson , Mevrouw nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Santheuvel, Jhr. Mr. H. L. W. quot;v. d. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Santheuvel, Jhr. Mr. P. H. J. v. d. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Sarphati, Dr. S. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Sarraz, Z. Exc. Generaal J. A. R. de la nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Schadee , Adam nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Scheltinga, Dr. M. de Blocq van nbsp;nbsp;nbsp;Oranjewoud.

Schermbeek, Dr. E. A. van nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Schermbeek, J. H. van nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Schimmelpennincb, Jhr. Mr. E. J. C. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Schluiter, Mevr. de Wed. de la Eontaine nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Schluter, A. H. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Schmidt, Dr. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Schober, C. H. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Schober, Mr. J. H. nbsp;nbsp;nbsp;Putten.

Schroeder van der Kolk, Prof. Dr. J. L. C. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Schuurman, Dr. H. F. nbsp;nbsp;nbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arnhem, t

Schwartzenberg en Hohenlansberg, F. Baron' thoe nbsp;nbsp;nbsp;Zeist.

Siccama van Slochteren, W. Hora nbsp;nbsp;nbsp;Groningen.

Sillem, Mevr. nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Singendonck van Diedeu, Jhr. W. C. nbsp;nbsp;nbsp;Nijmegen, f

Smit, Jz., J. nbsp;nbsp;nbsp;Kinderdijk.

Smit, 1. nbsp;nbsp;nbsp;Kinderdijk.

Sneek, Voogden van het Old-Burgerweeshuis, te

Snellen, Dr. P. A. nbsp;nbsp;nbsp;Zeist.

Snellen , Dr. K. nbsp;nbsp;nbsp;Zeist.

Snouck Horgronje, nbsp;nbsp;nbsp;Middelburg.

Soesman, T. nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Spiering, Douairière nbsp;nbsp;nbsp;Tiel.

Spreekens , B. van nbsp;nbsp;nbsp;Velp. t

Stellingwerf Slagt. Mr. J. N. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, f

Stemberg, Dr. N. J. A. C. nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

Sterling, Mr. J. J. Uijtwerf nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Stoop van Zwijndrecht, A. nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht.

Straal, J. van der nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Straal, M. van der nbsp;nbsp;nbsp;Rotterdam.

55

straal, N. van der Straalman , Baron

Straalman, geb. Hodshon, Mevr. Donair. Witsen Suermondt, B.

Swinderen, Jhr. Mr. van

Taeta van Amerongen van Natewisch, Baron

Tandheelkundig Genootschap , Ned.

Thiebout, Mr. J.

Tiedeman , J. M. ïienhoven , Mr. G. van

Tuijll van Serooskerken van Zuilen , Baron van Tuijll van Serooskerken , F. C. H. Baron vannbsp;Tuijll, Baron William vannbsp;Twiss, W.

tJtenhoven, Baron van Veeckens, van den Broeknbsp;Velden, Jhr. J. J. Lampsins v. d.

'Veldwijk, Mr. R.

Venning , J.

Verbreek, 6. J.

Verloren, Mr. G. J. nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

Verschoor, geb. v. d. Muelen, Mevr. de Wed. Verscbuer, B. F. Baron vannbsp;Verstege, B. J.

Vies, B. van der Virulij , J. 1’.

Viruly van Vuren en Balen Visser, Gerritnbsp;Vogel, Mej. A.

Vollenhoven, geb. Snellen van Vollenhoven, Mevr. van Voogt, Br. de

Voombergh, geb. van Loon, Mevr. de Wed. A. H. Voorhoeve, Hz., J.

Voorhoeve, J. A. C.

Voorthuijsen, Jonkvr. G. M. van Vorden , Ed.

Vos van Hagenstein, A.

Vos van Nederveen Cappel, Mr. C. L. de Vos, Jz., Jb. denbsp;Voute, Mr. Caesar,

Vreede, Prof. Mr. G. W.

Vrolik , G.

Vrolik, Prof. Br. W.

Waal, E. de

Wal, Tadsen, Mevr. de Wed. J. van der Waller, Mr. H.

Warnecke,

Wassenaer Catwijck, Baron van Wassenaar , K. G. O. Baron vannbsp;Weddik, Mej. M. J.

Wallenberg, P. H. J.

Wely, Br. B. L. van Wessem, J. C. B. vannbsp;Westerbaan , B. W.

Willink, J. H.

56

Willmk, W.

Wiltens , nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Winter, C. de nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht.

Witt, geb. Sloteiuaker, Mevr. de Wed. de nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Wood, Miss nbsp;nbsp;nbsp;Londen.

Wijk, H. H. van nbsp;nbsp;nbsp;Samarang.

Wijnmalen, J. C. L. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Wijnmalen , J. R. nbsp;nbsp;nbsp;Utrecht, t

Ypeij, Dr. N. nbsp;nbsp;nbsp;Leeuwarden.

Yvoy , Jonkvrouwe d’ nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amsterdam.

Yvoy van Mijdrecht, nbsp;nbsp;nbsp;Mr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M. M. Baron d’Hangest d’ ’s Gravenhage.

Zalt-Bommel, Het Groot Gasthuis te

Zuijlen van Nijevelt Douair. nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’s Gravenhage.

Zuijlen van Nijevelt, nbsp;nbsp;nbsp;P.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Baron vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dordrecht, t

Secretarissen Tan Commissiën en Coi'respondenten.

X.

OEWOlVE EEKEXING.