Vergelijkend onderzoek tusschen j Streptoc�ccen eii Corynebacteri�nnbsp;uit de uier en de schee^� van het rundnbsp;in verband met de v^e vaii infectie

Vi.

�V.

W. VAN DEN BERG

�t /

jK

'�-'Al.

■ ----------- .„ nbsp;nbsp;nbsp;-•: .t//':-'r:;v''^';-:.^v^--:-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

‘ ’ nbsp;nbsp;nbsp;' '•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• , 'Tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ \.

\ . . '

» ’ 'I

• .r':r;Alt;

.•■*■ ■{■ •' o - ■'

;W-'

VERGELIJKEND ONDERZOEK TUSSCHEN STREPTOCOCCEN EN CORYNEBACTERIEN UIT DE UIER EN DEnbsp;SCHEEDE VAN HET RUND IN VERBANDnbsp;MET DE WIJZE VAN INFECTIE.

Vergelijkend onderzoek tusschen Streptococcen en Corynebacteri�nnbsp;uit de uier en de scheede van het rundnbsp;in verband met de wijze van infectie

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR IN DE VEEARTSENIJKUNDE AANnbsp;DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT,nbsp;OP GEZAG VAN DEN WAARNEMENDENnbsp;RECTOR MAGNIFICUS L. VAN VUUREN,nbsp;HOOGLEERAAR IN DE FACULTEIT DERnbsp;LETTEREN EN WIJSBEGEERTE, VOLGENSnbsp;BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT TEGEN DE BEDENKINGEN VAN DEnbsp;FACULTEIT DER VEEARTSENIJKUNDE TEnbsp;VERDEDIGEN OP DONDERDAG 18 DECEMBER 1941, DES NAMIDDAGS OM 3 UUR.

DOOR

WILLEM VAN DEN BERG GEBOREN TE WADDINXVEEN

PROMOTOR: PROF. Dr. L. DE BLIECK

Aan allen, die mij bij mijn onderzoekingen steun en voorlichting hebben gegeven, betuig ik mijn oprechte dank.

• ■■ ■

INHOUD.

Biz.

HOOFDSTUK I.

Inleiding................. 1

HOOFDSTUK II.

Literatuuroverzicht.

A. nbsp;nbsp;nbsp;De bacteri�nflora van macroscopisch normale melk

van klinisch gezonde uiers..........3

B. nbsp;nbsp;nbsp;Methoden en techniek tot het in reincultuur brengen

van bacteri�n uit de uier en scheede......6

1. nbsp;nbsp;nbsp;Uit uier................6

2. nbsp;nbsp;nbsp;Uit scheede..............8

C. nbsp;nbsp;nbsp;De morphologische, cultureele, biochemische en sero-logische eigenschappen van de streptococcus en co-

rynebacterie uit de uier...........9

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;Str. agalactiae......10

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;atypische Str. agalactiae .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;Str. dysgalactiae.....12

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;Str. uberis.......12

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;Str. pyogenes......13

Eigenschappen van de nbsp;nbsp;nbsp;uiercorynebacterie .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

D. nbsp;nbsp;nbsp;Praedisponeerende oorzaken van streptococcenmas-

titis..................18

E. nbsp;nbsp;nbsp;Infectieproeven met de uierstreptococcus en strepto-coccen van andere oorsprong met het doel mastitis

te verwekken..............,21

1. nbsp;nbsp;nbsp;Infectie per os.............21

2. nbsp;nbsp;nbsp;Haematogene en lymphogene infectie.....21

3. nbsp;nbsp;nbsp;Infectieproeven door inwrijving van de tepel en

door zoogenaamd nat melken al of niet gecombineerd met verwonding van de tepelhuid en tepel-opening...............22

4. nbsp;nbsp;nbsp;Infectie door injecties in het tepelkanaal ...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

F. nbsp;nbsp;nbsp;De bacteri�nflora van klinisch gezonde scheeden bij

het rund................29

G. nbsp;nbsp;nbsp;Over de bacteri�nflora en de oorzaak van colpitis in-

fectiosa.................31

Biz.

H. Over mogelijke verwantschap tusschen streptococ-cen en corynebacteri�n...........35

EIGEN ONDERZOEK.

HOOFDSTUK III.

Inleiding.

Welke redenen er toe hebben geleid tot het instellen van een vergelijkend onderzoek tusschen de streptococ-cen, voorkomend in aseptisch gewonnen melk uit klinisch normale koe-uiers, en de streptococcen, die in zeernbsp;veel gevallen kunnen worden ge�soleerd uit het caudalenbsp;gedeelte van de geboorteweg van het rund.....38

HOOFDSTUK IV.

Welke techniek werd toegepast om op eenvoudige wijze culturen aan te leggen van bacteri�n, die in macroscopisch normale melk van klinisch gezonde uiers aanwezignbsp;zijn en die op een eenvoudig samengestelde voedingsbodem onder aerobe omstandigheden plegen te groeien 42

HOOFDSTUK V.

Welke micro-organismen op de in het vorige hoofdstuk beschreven wijze gekweekt kunnen worden uit aseptisch gewonnen en macroscopisch normale melk afkomstig van klinisch gezonde uiers.........45

HOOFDSTUK VI.

Enkele voor de praktijk geschikt gebleken toepassingen van onder hoofdstuk IV beschreven techniek der melk-monstering.................51

HOOFDSTUK VII.

Welk^ techniek werd toegepast om streptococcen en andere a�roob levende bacteri�n te kweeken uit klinisch normale runderscheeden en uit scheeden met het beeldnbsp;van colpitis infectiosa............55

HOOFDSTUK VIII.

Welke micro-organismen uit de scheede gekweekt werden en hoe de verhouding was tusschen het aantal ge�soleerde streptococcenstammen en andere bacterie-soorten..................57

Biz.

HOOFDSTUK IX.

Bestaat er een correlatie tusschen het klinische ziektebeeld bij colpitis infectiosa en de uit scheeden gekweekte reinculturen van streptococcen?......62

HOOFDSTUK X.

Het vergelijkende morphologische, cultureele, biochemische en serologische onderzoek tusschen de streptococcen en corynebacteri�n uit macroscopisch normale melk en uit de scheede ge�soleerd........64

A. nbsp;nbsp;nbsp;Groeiwijze der culturen op schuin gestolde serumagar

1. nbsp;nbsp;nbsp;van de uierstreptococcus.........64

2. nbsp;nbsp;nbsp;van de scheedestreptococcus........65

3. nbsp;nbsp;nbsp;van de corynemelkbacterie........65

4. nbsp;nbsp;nbsp;van de corynescheedebacterie.......66

B. nbsp;nbsp;nbsp;Microscopisch beeld van de in het onderzoek betrokken micro-organismen uit uier en scheede ....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66

1. nbsp;nbsp;nbsp;De uierstreptococcus...........68

2. nbsp;nbsp;nbsp;De scheedestreptococcus.........73

3. nbsp;nbsp;nbsp;De corynemelkbacterie..........81

4. nbsp;nbsp;nbsp;De corynescheedebacterie.........85

C. nbsp;nbsp;nbsp;Biochemische eigenschappen van de uier- en schee

destreptococcus en corynebacterie uit beide organen ge�soleerd..............98

la. nbsp;nbsp;nbsp;Cultureele eigenschappen van de uierstreptococcus ................102

lb. nbsp;nbsp;nbsp;Biochemische eigenschappen der uierstreptococcus ................103

2a. Cultureele eigenschappen der scheedestreptococcus ................106

2b. Biochemische eigenschappen der scheedestreptococcus .............. . nbsp;nbsp;nbsp;109

3a. Cultureele eigenschappen van de corynemelkbacterie ...............112

3b. Biochemische eigenschappen der corynemelkbacterie ...............113

4a. Cultureele eigenschappen der corynescheedebacterie ...............115

4b. Biochemische eigenschappen der corynescheedebacterie ...............116

Biz.

D. Serologische eigenschappen van de uier- en scheede-streptococcen en de corynebacteri�n uit beide organen ge�soleerd..............117

HOOFDSTUK XI.

Beschouwingen betreffende de in Hoofdstuk X vastgestelde eigenschappen der micro-organismen.....120

HOOFDSTUK XII.

Eenige infectieproeven met de uier- en scheedestrep-tococcus en corynebacterie...........145

ALGEHEELE SAMENVATTING..........156

Overzicht van de protocollen...........161

Gebruikte afkortingen in de protocollen.......162

Tabellen 1�77 .............. 163�239

LITERATUURLIJST..............240

HOOFDSTUK I.

Inleiding,

Na de ontdekking aan het einde van de vorige eeuw van de streptococcus als een der verwekkers van mastitis bij de koe,nbsp;zijn er onnoemelijk veel onderzoekingen verricht en publicaties verschenen over de wijze, waarop de ziekteverwekker innbsp;de uier zou binnendringen. Het resultaat dezer infectieproevennbsp;is geweest, dat de meeningen over de wijze van infectie zeernbsp;uiteenloopen. Het meerendeel der onderzoekers is de meeningnbsp;toegedaan, dat de wijze van besmetting exogeen zou zijn, datnbsp;de streptococcus door de tepelopening in de uier zou binnendringen. In de landen met intensieve veeteelt worden als preventieve bestrijdingsmaatregelen de besmette dieren ge�soleerdnbsp;en worden hygi�nische maatregelen getroffen om te voorkomen, dat de streptococcus in aanraking komt met de tepel vannbsp;de gezonde koe. Tegenover deze groote groep van voorstandersnbsp;der exogene infectie staat een groep, die aanhangers zijn vannbsp;de theorie der endogene infectie, dus besmetting van de uiernbsp;door metastase, langs haematogene of lymphogene weg. Hetnbsp;zeer veelvuldig optreden van streptococcenmastitis en latentenbsp;vormen daarvan en het vrijwel nooit gelukken om onder natuurlijke omstandigheden kunstmatig via de tepelopening eennbsp;mastitis op te wekken zijn twee feiten, die doen twijfelen aannbsp;de meest gangbare meening, dat de infectie exogeen zou zijn.nbsp;Anderzijds gelukte het aan de voorstanders der endogene wijzenbsp;van infectie niet langs endogene weg experimenteel afdoendenbsp;bewijsgronden voor hun stelling aan te voeren. Wanneer mennbsp;de literatuur nagaat dan ontkomt men niet aan de indruk, datnbsp;de wijze, van besmetting nog lang niet bekend is en moet mennbsp;tot de conclusie komen, dat de intensieve arbeid van honderden onderzoekers in alle landen der wereld gedurende de laatste halve eeuw nog weinig heeft mogen bijdragen tot een afdoende bestrijding der streptococcenmastitis. Zeer veel is bekend geworden over de morphologische, cultureele, biochemische en serologische eigenschappen der uierstreptococcus,nbsp;maar de vraag waar het op aankomt: ,,Hoe komen deze strep-tococcen in de uierquot; is onopgelost gebleven. En toch zal deze

vraag eerst beantwoord moeten worden, alvorens men van een bestrijding resultaten kan verwachten.

Meerdere onderzoekers als Williams, H a g i n en F. S. Jones veronderstellen als bron van infectie de met strepto-coccen besmette genitali�n, daar mastitiden veelvuldig wordennbsp;waargenomen na retentio secundinarum, metritis enz. Zij stonden een exogene wijze van infectie voor, n.1. door bezoedelingnbsp;der tepels door secreta der genitali�n. Ook Udall en Johnson zijn ervan overtuigd, dat er een tot nu toe onbekendnbsp;verband bestaat tusschen ziekten van het genitaalapparaatnbsp;en die van de uier. Wagenaar heeft een onderzoek ingesteld naar het voorkomen van bacteri�n in het bloed bij denbsp;groote huisdieren tijdens de puerperale ziektetoestanden, waaruit blijkt, dat hij een endogene infectie van de genitali�n uitnbsp;mogelijk achtte.

In 1918 stelde Jones een vergelijkend cultureel, biochemisch en serologisch onderzoek in tusschen de streptococcen uit vaginae ge�soleerd en de uier streptococcus. Hij kwam tot denbsp;conclusie, dat slechts 6 �/o der onderzochte vaginaestammennbsp;cultureele, biochemische en serologische eigenschappen gemeen hadden met de niet haemolytische streptococcus, die bijnbsp;mastitis wordt gevonden. Deze onderzoeker paste voor hetnbsp;vergelijkend serologisch onderzoek de agglutinatiereactie toe.nbsp;R. C. Lancefield deelt mede, dat haemolytische streptococcen serologisch gedifferentieerd kunnen worden door middel van de precipitatiereactie in scherp omschreven groepen,nbsp;hetgeen niet mogelijk is door de agglutinatiereactie.

In mijn twintigjarige praktijkloopbaan heb ik de indruk gekregen, dat uieraandoeningen zeer vaak in verband staan met ziekten van de genitali�n, waarbij het in meerdere gevallennbsp;onaannemelijk kan worden geacht, dat infectie van de uiernbsp;via de tepelopening plaats gehad kon hebben.

Het leek mij nuttig de onderzoekingen van Jones te herhalen, de door hem gebruikte biochemische reeks uit te breiden en in plaats van de agglutinatie de precipitatiereactie te gebruiken om mogelijke verwantschap tusschen de vagina ennbsp;uierstreptococcus aan te toonen. Verder ging mijn belangstelling er naar uit, om te weten of naast de vaginastreptococcusnbsp;ook andere bacteri�n in de vagina worden aangetroffen, dienbsp;tevens ook in normale melk van klinisch gezonde uiers wordennbsp;waargenomen.

HOOFDSTUK II.

Literatuuroverzicht.

A. De bacteri�nllora van macroscopisch normale melk van klinisch gezonde uiers.

Het zal den lezer van bovenstaand opschrift duidelijk zijn, dat door toevoeging van de woorden ,,macroscopischquot; en �klinischquot; een groote moeilijkheid wordt omzeild. Op deze wijzenbsp;is het mogelijk een grens, al is het dan ook geen scherp afgebakende, te trekken tusschen het pathologische en niet pathologische door middel onzer zintuigen. Immers over het begripnbsp;normale melk en gezonde uier loopen de meeningen zeer uiteen. De vraag of de gezonde uier steriel is of bewoond wordtnbsp;door micro-organismen is nog niet definitief beantwoord.

S e i b o 1 d deelt mede, dat door hem steriele kwartieren zijn aangetroffen, hoewel uiterst zeldzaam. Volgens de opvattingnbsp;van Steek moeten alle micro-organismen aanwezig in denbsp;gezonde uier beschouwd worden als gering pathogeen, daarnbsp;deze zeer na verwant zijn aan micro-organismen, die acutenbsp;en chronische mastitis veroorzaken. Wanneer in dit hoofdstuknbsp;en in het vervolg wordt gesproken over normale melk, dannbsp;wordt hiermede bedoeld aseptisch gewonnen melk, waaraannbsp;door onze zintuigen geen afwijkingen zijn waar te nemen. Dezelfde maatstaf geldt voor klinisch gezonde uiers. Uit deze definitie volgt, dat melk afkomstig uit de uier met ,,latentenbsp;mastitisquot; beschouwd moet worden als normale melk, hoewelnbsp;deze in zeer veel gevallen meer micro-organismen bevat dannbsp;het uiersecretum bij een heftige mastitis. H � v e beschrijft eennbsp;streptococcenuierinfectie, waarbij de uier zelf en de melk volkomen normaal leek met uitzondering van een uitscheidingnbsp;van streptococcen. Zelfs leucocyten werden nooit gevonden,nbsp;slechts de alcoholproef en het microscopisch onderzoek gavennbsp;eenige aanwijzing van afwijkingen. Toch zal niemand willennbsp;beweren, dat de melk van latente mastitiden als normaal beschouwd moet worden. Bij het geven van een literatuuroverzicht van de bacteri�nflora van normale melk, stuitte ik op denbsp;moeilijkheid, dat meerdere onderzoekers zich bij de aanvang;

van. hun studie niet de vraag hadden gesteld, wat zij als ,,normale melkquot; beschouwden. Ik heb de indruk gekregen, dat melk als normaal werd aangerekend, wanneer geen macroscopischenbsp;afwijkingen daaraan waren te onderkennen en de koe nietnbsp;lijdende was of geweest was aan een klinisch waarneembarenbsp;mastitis. A. C. Evans onderzocht 192 aseptisch gewonnennbsp;melkmonsters van 161 koeien op 5 verschillende boerderijen.nbsp;Middelmelk werd als materiaal gebruikt, in steriele buizen opgevangen en op het laboratorium op voedingsbodems uitgestreken. Bijzonderheden over de gezondheidstoestand dernbsp;dieren worden niet vermeld, slechts de mededeeling ,,normalenbsp;dieren�. Monsters met zeer geringe groei werden niet in hetnbsp;onderzoek betrokken. 3 typen bacteri�n werden gewoonlijknbsp;in de melk gevonden, n.1. streptococcen, staphylococcen en bacillen. De gewone melkzuurbacterie, Str. lactic. Kruse, werd innbsp;geen enkel melkmonster aangetoond. Langgeketende str.nbsp;werden in 15.1 V� der gevallen ge�soleerd, micrococcen innbsp;58.8 �/o. Als derde groep gewoonlijk in de melk voorkomendnbsp;werd door haar onderkend de Bruc. abortus, die in cultureelenbsp;eigenschappen nauw verwant was met die door Bang beschreven. Zij toonde 3 variaties van deze bacil aan, de veelvuldigs! aangetoonde noemde zij Bac. abortus var. lipolyticus,nbsp;die botervet omzette. Steek is van meening, dat deze Bac.nbsp;abortus lipolyticus Evans behoort tot de groep uiercoryne-bacteri�n.

BurrienHohl vonden, dat de bewoners van de normale uier verdeeld konden worden in 2 groepen, waarvan 1 zondernbsp;uitzondering in alle melkmonsters voorkwamen, die van denbsp;2e groep werden meer of minder constant in enkele koeiennbsp;aangetroffen. De eerste groep bevatte verschillende soortennbsp;coccen, de tweede een streptococcentype en een eigenaardignbsp;soort bacterie, die melk omzette onder vorming van bittere af-braakproducten en die scheen te behooren tot de gewone melkzuurbacteri�n. .

In de 412 normale melkmonsters vonden FrostenBach-mann 18�/o o: haemolytische en 10 �/o P haemolytische streptococcen. D o n n e r maakte een studie van 993 aseptisch gewonnen melkmonsters. Hij vond 3 groepen, n.1. Bac. lipolyticus Evans, streptococcen en micrococcen. Het percentage van denbsp;gevonden 3 groepen micro-organismen varieerde afhangendenbsp;van de toegepaste voedingsbodem en kweektechniek.

Bendixen onderzocht in 1931 twee veestapels, waarvan 1 bestond uit 11 koeien met 42 melkgevende kwartieren. Ondernbsp;deze koeien heerschte besmettelijk verwerpen. Twee kwartieren scheidden steriele melk uit, 11 een reincultuur van Br.nbsp;abortus, 20 Br. abortus met andere bacteri�n, n.1. 10 maalnbsp;micrococcen, 2 maal corynebacteri�n, 2 maal streptococcen,nbsp;6 maal streptococcen en micrococcen. Uit 7 kwartieren werdnbsp;een reincultuur micrococcen gekweekt, 2 kwartieren met reincultuur streptococcen en 2 met corynebacteri�n. De tweedenbsp;veestapel, bestaande uit 14 koeien met 56 kwartieren had 26nbsp;steriele of bijna steriele kwartieren. In 14 gevallen werden micrococcen, in 3 streptococcen en in 12 gevallen corynebacteri�n uitgescheiden.

Ritter onderzocht 398 aseptisch gewonnen melkmonsters van koeien met schijnbaar gezonde uiers. In 118 monsters werden geen micro-organismen gevonden. Van de overige bevatten er 147 micrococcen, 83 streptococcen, 41 corynebacteri�n, 5 micrococcen en corynebacteri�n, 2 streptococcen ennbsp;corynebacteri�n, 1 niet gedetermineerde coccen en corynebacteri�n en 1 micrococcen en streptococcen. Slechts 5 van de 100nbsp;koeien hadden geen micro-organismen in geen enkel kwartier.nbsp;Van 95 koeien waren 1 of meer kwartieren ge�nfecteerd, van 44nbsp;alle kwartieren. 62 koeien scheidden een en dezelfde soort mi-croorganismen uit hun 4 kwartieren uit; 41 alleen micrococcen,nbsp;50 streptococcen en 6 corynebacteri�n. De overige 33 gavennbsp;verschillende soorten micro-organismen uit de verschillendenbsp;kwartieren. De corynebacteri�n veroorzaakten geen verandering aan de melk, hetgeen werd vastgesteld door het aantalnbsp;cellen te bepalen en het chloorgehalte. De streptococcen echternbsp;veroorzaakten ernstige veranderingen bij instelling van hetzelfde onderzoek.

In 1932 en 1933 onderzocht Bendixen nogmaals 288 monsters aseptisch gewonnen melk van 73 blijkbaar gezondenbsp;koeien afkomstig van 6 bedrijven. Hij kwam tot het volgendenbsp;resultaat. 31.9 quot;/o waren ge�nfecteerd met streptococcen, 13.9 �/anbsp;met micrococcen, 23.3 �/o met corynebacteri�n, 4.2 �/o met streptococcen en micrococcen, 0.7 �/o met micrococcen en corynebacteri�n en 2.8 �/o met abortusbacteri�n. 18.4 �/o der monstersnbsp;waren niet of vrijwel niet ge�nfecteerd. Het sediment van 253nbsp;monsters werd microscopisch onderzocht, slechts in 7.9 �/o konden corynebacteri�n worden aangetoond.

Volgens S t e c k is het niet bewezen, dat de corynebacterie, die hij identiek acht met de Br. abortus var. lipolyticus Evansnbsp;en de pseudo-diphtheriebacil beschreven door Berge y, Henderson en Savage een mastitis kunnen veroorzaken. Welnbsp;vond hij meermalen een menginfectie van streptococcen ennbsp;corynebacteri�n. Evenals Klimmer en Diernhofer isnbsp;hij van meening, dat de streptococcus zich onder bepaaldenbsp;omstandigheden in oude culturen morphologisch kan voordoen als corynebacteri�n. Hij kwam tot de conclusie, dat denbsp;uiercorynebacteri�n behoort tot een goed gedefinieerde groepnbsp;van uierbacteri�n en een van de meest gewone bewoners vannbsp;de uier is.

Conclusie;

1. nbsp;nbsp;nbsp;Hoewel zeer gering in aantal worden er kwartieren aangetroffen, die geheel steriele melk produceeren.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Het grootste gedeelte der normale uiers produceert melk,nbsp;die ge�nfecteerd is met micro-organismen, behoorende totnbsp;de groepen streptococcen, micrococcen, corynebacteri�n ennbsp;Bruc. abortus.

B. Methoden en techniek tot het in reincultuur brengen van bacteri�n uit uier en scheede.

1. U i t u i e r.

E. Munch Petersen schrijft, dat gedurende de laatste jaren het cultureel onderzoek der melk een belangrijke factornbsp;is gebleken ter onderkenning van de streptococcenmastitis.nbsp;Hoewel onderzoekers als R�diger, Mayer en Wursternbsp;deze wijze van onderzoek niet als zeer belangrijk beschouwden in vergelijking met chemische onderzoekingen, meent hij,nbsp;dat het nauwelijks ontkend kan worden, dat deze methode beschouwd moet worden als de betrouwbaarste van alle. Eennbsp;moeilijkheid moet volgens dezen schrijver onder het oognbsp;worden gezien, n.1. dat streptococcen in latente gevallen vannbsp;mastitis niet steeds in een dergelijk aantal worden uitgescheiden, dat een cultureel onderzoek de aan- of afwezigheid vannbsp;mastitis kan aantonnen. Hij meent echter, dat door afwezigheidnbsp;van klinisch waarneembare afwijkingen het cultureele onderzoek der melk toch de aangewezen weg is om latente mastitisnbsp;te diagnostiseeren, daar bij deze mastitis het aantal leucocytennbsp;in de melk niet steeds is verhoogd. De meeningen over een

parallel verloop tusschen aantal micro-organismen en cellen in de melk loopen zeer uiteen. Zoo vonden Trommsdorff,nbsp;Bergey, Frick en anderen een beslist verband tusschennbsp;beide, terwijl R � h m en Breed dit ontkenden. Steek isnbsp;van meening, dat tusschen beide een evenwicht bestaat zoolang de koe gezond is. Uit bovenstaande blijkt, dat tot hedennbsp;het cultureele onderzoek der melk de zekerste wijze is om latente mastitis aan te toonen. Rudolf beveelt, als de bestenbsp;wijze om latente mastitis aan te toonen, de bepaling van hetnbsp;chloorgehalte der melk aan.

Alle in de literatuur beschreven wijzen van cultureel onderzoek komen hierop neer, dat melk �f met melkbuisjes �f rechtstreeks aseptisch wordt opgevangen in buisjes, die op een later tijdstip op het laboratorium als zoodanig of na centrifu-geeren of bebroeding op verschillende voedingsbodems wordtnbsp;uitgestreken. Aanwijzingen zijn niet te vinden, dat de melknbsp;bij de bron rechtstreeks op de voedingsbodem wordt gebracht.

Verschillende voedingsbodems en selectieve bodems worden aanbevolen. Tot de eerste kunnen gerekend worden lactosenbsp;galbouillon, serumbouillon, glucosebouillon, wei met toevoeging van suikers, pepton, eiwitten en zouten. Verder de vastenbsp;voedingsbodems, waarvan als eerste en meest gebruikte genoemd kan worden de serumagarbodem al of niet in bepaaldenbsp;verhoudingen gemengd met dezelfde bijvoegingen als bij denbsp;vloeibare media. Als tweede dient de bloedagarplaat vermeldnbsp;te worden. Tot de selectieve behooren de vloeibare voedingsbodems, waaraan kristalviolet is toegevoegd om de groei vannbsp;andere bacteri�n dan streptococcen te remmen en de vaste voedingsbodems, waaraan een indicator b.v. broomcresolpurper isnbsp;toegevoegd ter differentieering der mastitis streptococcus. Bijnbsp;de vaste bodems werd, naast de oppervlaktegroei, de groei innbsp;de agar zelf nagegaan door melk te mengen met de nog vloeibare agar en na stolling te bebroeden. Deze methode werd toegepast door Steek. Na 14 tot 16 uur bebroeding las hij denbsp;buizen af en kwam tot de conclusie, dat andere soorten kolonies dan die, behoorende tot de mastitisstreptococcen uiterstnbsp;zelden, zoo niet ooit, aangetroffen werden.

E r n e s t i onderzocht 50 veestapels met 624 koeien en vond, dat ruim 9 �/o lijdende was aan latente mastitis. Rudolf onderzocht een groot aantal melkmonsters; ruim 8 �/o was afkomstig van koeien met latente mastitis. M i n e 11 stelde vast, dat

8

de gewone laboratoriumproeven, andere dan cultureele onderzoekingen, gewoonlijk niet de aanwezigheid van latente mastitis aangaven.

2. Uit scheed e.

Slechts de methoden van onderzoek worden beschreven van die onderzoekers, die het materiaal uit de scheede verzameldennbsp;bij het levende dier.

Door D e n z 1 e r werden de uitwendige schaamdeelen zorgvuldig en voorzichtig gereinigd, alvorens hij overging tot het materiaal nemen uit scheede en vestibulum. Daarna werd metnbsp;een platina�se bij uit elkaar getrokken schaamlippen van denbsp;ventrale en laterale zijde van het vestibulum en de binnenzijdenbsp;van de vulva het benoodigde secretum afgestreken. Het verzamelen van voldoende hoeveelheden secretum stuitte in denbsp;meeste gevallen op moeilijkheden tengevolge van het volkomen ontbreken van afstrijkbaar materiaal op het slijmvliesnbsp;of op de zeer taaie consistentie daarvan, vooral bij hoogdrach-tige dieren. Het telkens aan de �se klevende secretum werdnbsp;gebruikt voor microscopisch en cultureel onderzoek. De uit-strijkjes werden bezichtigd na kleuring met methyleenblauw,nbsp;gentiaanviolet en volgens Gram. Culturen werden aangelegdnbsp;onder aerobe en anaerobe omstandigheden. Als voedingsbodemnbsp;gebruikte Den zier o.a. H/a �/o zwak alkalisch reageerendenbsp;agar met toevoeging van 5 */� glycerine of een agarsamenstel-ling, waarbij in plaats van vleesch geschaafde nageboorte werdnbsp;gebruikt. Voor aerobe kweeking werd bijna uitsluitend gebruiknbsp;gemaakt van platte voedingsbodems (Petrischalen).

Door Jones werden de vaginastreptococcen op de volgende wijze ge�soleerd. Steriele gaasjes werden over een afstand van 6 tot 8 cm in de vagina gebracht. Binnen een uur werden deze in physiologische NaCl uitgespoeld en hiervannbsp;enkele �sen ge�nt in nog vloeibare agar, geschud en met ge-defibrineerd paardenbloed in Petrischalen uitgegoten. Na 24nbsp;uur bebroeding werden culturen aangelegd van de kolonies,nbsp;die op streptococcen geleken.

De Amerikanen Little en Jones brachten vaginaalsecre-tum rechtstreeks in het condenswater van schuingestolde bloedagarbuizen.

C. De moiphologische, cultureele, biochemische en sero-iogische eigenschappen van de streptococcus en corynebac-terie uit de uier.

Een volledig literatuuroverzicht te geven van bovenstaande eigenschappen in een proefschrift is, door de enorme omvangnbsp;der onderzoekingen, een niet uit te voeren opgave. Ik meendenbsp;mij er toe te moeten bepalen de onderzoekingen te vermeldennbsp;van die onderzoekers, die in de laatste decennia uitgebreidenbsp;arbeid hebben verricht, waardoor zij in staat bleken de uier-streptococcus door middel van hun biochemische en serologi-sche eigenschappen in meerdere groepen in te deelen. Tot dezenbsp;onderzoekers kunnen gerekend worden Seelemann, Steek,nbsp;Bendixen, Minett, Stabelforth en Edwards, dienbsp;hun bevindingen in schemata hebben vastgelegd, waardoor eennbsp;duidelijk overzicht wordt verkregen in de verschillen der cultureele en biochemische eigenschappen. Voor een volledignbsp;overzicht verwijs ik naar Bovine mastitis, Servey of the Literature to the end of 1935 door E. M u n c h-P e t e r s e n. Daarnbsp;het voor mijn onderzoek als vergelijkende studie noodzakelijknbsp;was een bepaald schema aan te nemen als basis om mijn bevindingen te toetsen aan die van anderen, besloot ik het schemanbsp;van Seelemann als leidraad te gebruiken. Ik meen er medenbsp;te kunnen volstaan in dit overzicht de door dezen onderzoekernbsp;verkregen resultaten meer uitvoerig te bespreken. Seelemann verdeelt de �melkstreptococcen� in 2 groepen, n.1. denbsp;pathogene uierstreptococcen en de apathogene melkstreptococcen. Tot de eerste worden gerekend de streptococcen, dienbsp;primair in de uier aangetroffen worden en pathogene veranderingen aan de melk en uier kunnen veroorzaken, de tweedenbsp;groep omvat de streptococcen, die secundair in de melk terechtnbsp;komen, niet voor dier of mensch pathogeen zijn en aangeduidnbsp;worden met de naam melkzuurstreptococcen. Tot besprekingnbsp;der eerste groep zal ik mij beperken.

Evenals G u n d e 1 gaat Seelemann van de 2 volgende cardinale punten uit n.1. ten eerste moet aan de constantheidnbsp;der soorten worden vastgehouden. Naar zijn meening moetennbsp;enkele morphologische en biologische afwijkingen bij overigens typische stammen niet aan de constantheid der eigenschappen doen twijfelen. Dergelijke �overgangen� komennbsp;zonder twijfel dikwijls in de natuur voor en worden ook wel

10

door uitwendige factoren als de voedingsbodem be�nvloed. Als tweede cardinaal punt merkt hij op, dat een differentieer en innbsp;verschillende typen daarom bijzonder noodzakelijk is, omdatnbsp;de verschillende uier- en melkstreptococcen ook in de gevolgen van hun werking uiteenloopen en daarvan de economische,nbsp;pathogene en hygi�nische beteekenis afhangt.

De pathogene uierstreptococcen laten zich naar de ervaringen van Seelemann en meerdere onderzoekers op grond vannbsp;hun biologische eigenschappen in de volgende 5 hoofdtypennbsp;onderverdeelen:

1. nbsp;nbsp;nbsp;Str. agalactiae.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Atypische Str. agalactiae.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Str. dysgalactiae.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Str. uberis.

5. nbsp;nbsp;nbsp;Str. pyogenes.

In ,,das Zentralblatt f�r Bakteriologie, Parasitenkunde und Infectionskrankheiten I Abteilung. Originate. 133 Bd, Heft 1/5quot;nbsp;geeft Seelemann aan, welke voedingsbodems door hemnbsp;ter differentieering zijn gebruikt en op welke wijze deze werdennbsp;samengesteld.

Eigenschappen van de Str. agalactiae.

Dit micro-organisme geeft het meest veelvuldig aanleiding tot uierontstekingen en afwijkingen in de melksecretie en veroorzaakt enorme economische schade. De Str. agalactiae is totnbsp;heden uitsluitend in de uier aangetroffen; alle pogingen omnbsp;haar daar buiten aan te toonen, b.v. in stalmiateriaal, hebbennbsp;gefaald. De agalactiae�nfectie begint in de regel latent, zoodatnbsp;bij pas ge�nfecteerde uiers geen klinische verschijnselen vannbsp;mastitis waarneembaar zijn. Enkele weken na de infectie zijnnbsp;de eerste afwijkingen aan uier en melk waar te nemen. Doornbsp;zorgvuldig uitmelken kunnen lichte afwijkingen gedeeltelijknbsp;worden opgeheven. Acute gevallen zouden een enkele maalnbsp;voorkomen, wanneer de uierverpleging en het melken slechtnbsp;geschiedt of praedisponeerende factoren aanwezig zijn. Al dezenbsp;gevallen gaan over in een chronisch stadium, waarin de melk-gift steeds minder wordt. In het uiersecretum zijn niet steedsnbsp;lange ketens streptococcen aan te toonen, vaak worden alleennbsp;korte of matig lange ketens aangetroffen. In sterk veranderdenbsp;melk worden niet zelden degeneratievormen waargenomen.nbsp;Soms kan men z.g. staafjesvormen vinden, die echter bij over-

11

enting, b.v. op bouillon weer als coccen groeien. De kolonies op de agarplaat hebben niet steeds hetzelfde aspect; over hetnbsp;algemeen zijn deze helder en doorschijnend, de rand is gekarteld en aan de peripherie zijn soms uitloopers waar te nemen.nbsp;Hoewel in uiterlijk verschillen worden waargenomen, moetennbsp;op grond van hun gelijke biochemische reacties deze koloniesnbsp;tot een en hetzelfde type gerekend worden. De slijmig vlokkigenbsp;groei op bouillon is karakteristiek. Reeds na 12 uur groei beginnen zich kleine vlokjes te vormen, die zich als een flinknbsp;sediment op de hodem van de cultuurhuis samenpakken, zoo-dat na 24 uur de bovenstaande bouillon volkomen helder is.nbsp;De Str. agalactiae kleurt zich volgens Gram en wordt doornbsp;Seelemann beschouwd als een der meest gramvaste micro-organismen. In een keten zijn de coccen in vergelijking metnbsp;andere streptococcensoorten vrij groot. In oude culturen nemennbsp;de streptococcen dikwijls eigenaardige vormen aan, zoodat zenbsp;veel op diphtheroide bacteri�n gaan gelijken. De groei vannbsp;deze streptococcus wordt geremd door toevoeging van methy-leenblauw aan de melk als voedingsbodem, zoodat men geennbsp;reductie waarneemt, indien een kleine hoeveelheid coccen alsnbsp;entmateriaal wordt gebruikt. Bij enting met groote hoeveelheden coccen ziet men geheele of gedeeltelijke reductie optreden. Na-hippuraat wordt door de Str. agalactiae gesplitstnbsp;in glycocol en benzo�zuur, aesculine en raffinose worden doornbsp;dit type niet aangetast, terwijl het grootste deel dezer stammennbsp;salicine vergist. Bij groei in lactosebouillon varieert de eindnbsp;pH tusschen 4.3 en 4.6. De groei in lakmoesmelk is kenmerkend, n.1. zuurvorming, roodkleuring der melk, coagulatie metnbsp;weivorming en zwakke reductie van de bodem der cultuurhuis af. Wat betreft de vorming van een haemolytische zonenbsp;bij groei van streptococcen in het algemeen op de bloedagar-plaat verdeelt Seelemann de streptococcen naar hun haemolytische eigenschappen in 3 typen, n.1. die met volkomen,nbsp;met zwakke en zonder haemolyse. De eerste zou overeenkomen met type P van Brown (= haemolyticus), de tweedenbsp;met type � {= viridans) en de derde met y (= anhaemolyticus).nbsp;In verband met type � merkt Seelemann op, dat bij eennbsp;gering aantal stammen vergroening wordt waargenomen. Overnbsp;het algemeen acht Seelemann de haemolyse als eigenschapnbsp;om de streptococcen in verschillende typen te differentieerennbsp;van minder belang, daar de min of meerdere haemolyse af-

12

hangt van de bloedsoort, die voor de samenstelling van de bloedplaat wordt gebruikt. Hij acht dit kenmerk slechts vannbsp;waarde om een scheiding te maken tusschen de niet of zwaknbsp;haemolytische stammen en die met sterk haemolytische eigenschappen. De Str. agalactiae veroorzaakt geen of zwakke, somsnbsp;groene haemolyse, echter nooit een volkomen. Van Ameri-kaansche zijde wordt echter medegedeeld, dat veelvuldig hetnbsp;P type in de melk wordt aangetroffen. Uit de literatuur en uitnbsp;door Seelemann ingestelde proeven is gebleken, dat denbsp;Str. agalactiae niet pathogeen is voor mensch en dier. Evenwelnbsp;moet met deze streptococcen ge�nfecteerde melk beschouwdnbsp;worden als een minderwaardig voedingsmiddel voor dennbsp;mensch.

Eigenschappen van de atypische Str. agalactiae.

Dit type veroorzaakt zeer vaak storingen in de melksecretie en is zeer nauw verwant aan de Str. agalactiae. Slechts doornbsp;groeiwijze op bouillon is deze van de eerste te onderscheiden.nbsp;In tegenstelling met de Str. agalactiae blijft bij dit type denbsp;bouillon troebel, in een microscopisch uitstrijkpreparaat worden diplococcen en korte ketens streptococcen waargenomen.

Eigenschappen van de Str. dysgalactiae.

Van Engelsche en Duitsche zijde is dit type beschreven als een zeldzaam voorkomende vorm, die nu en dan mastitis zounbsp;veroorzaken. Op grond van de biologische eigenschappen kannbsp;deze streptococcus niet met andere verwisseld worden. Reedsnbsp;door haar groei op lakmoesmelk onderscheidt zij zich van de Str.nbsp;agalactiae, de lakmoesmelk wordt n.1. na kortere of langere tijdnbsp;gereduceerd en meestal gecoaguleerd. Sorbiet zou door dit typenbsp;omgezet worden, echter schijnen hierop uitzonderingen voornbsp;te komen. In tegenstelling met de Str. agalactiae wordt Na-hippuraat niet gesplitst. VanderScheer beschrijft als bijzonder kenmerk voor dit type de groei op serumagar van bepaalde samenstelling, waardoor deze streptococcus met zeernbsp;groote zekerheid is te onderkennen van de overige typen. Hijnbsp;vond n.1. bij verwijdering van een kolonie de serumagar diffuus troebel op de plaats, waar de kolonie was gegroeid.

Eigenschappen van de Str. uberis.

Ook dit type wordt in vergelijking met de Str. agalactiae

13

slechts weinig aangetroffen, veroorzaakt een mastitis, die klinisch gelijk is aan die van de Str. agalactiae. Het morpholo-gische beeld uit uiersecretum geeft diplococcen en korte ketens streptococcen te zien. De groei in bouillon is troebel,nbsp;lakmoesmelk wordt langzaam rood, geen coagulatie wordtnbsp;waargenomen en zoo deze toch optreedt dan eerst na langerenbsp;tijd. Op de bloedagarplaat wordt zwakke of geen haemolysenbsp;waargenomen. Na-hippuraat wordt omgezet, vergisting vannbsp;manniet heeft plaats, aesculine wordt gesplitst.

Eigenschappen van de Str. pyogenes.

Als verwekker van mastitis bij de koe speelt deze streptococcus een ondergeschikte rol. Van meer belang is de vraag, of dit type meer of minder ernstige keelontstekingen bij dennbsp;mensch kan veroorzaken. Het staat wel vast, dat in Amerikanbsp;in enkele gevallen vrij groote groepen melkgebruikers gingennbsp;lijden aan een keelontsteking na het nuttigen van melk, dienbsp;primair ge�nfecteerd was met Str. pyogenes. In Amerika geeftnbsp;men aan dit type de naam van Str. epidemicus. Volgens See-1 e m a n n is het zeer opvallend, dat in andere landen dezenbsp;streptococcen veelvuldig in de melk worden aangetroffen, terwijl dit in Duitschland niet het geval is en daar geen aanleidingnbsp;geeft tot epidemie�n bij den mensch. De volgende biologischenbsp;eigenschappen worden waargenomen. Op de bloedagarplaatnbsp;treedt volkomen haemolyse op, lakmoesmelk gedraagt zich alsnbsp;beschreven voor de Str. uberis, op de bodem van de bouillon-cultuurbuis zet zich een vlokkig-brokkelig sediment af metnbsp;bovenstaande heldere of troebele bouillon. Het aspect van eennbsp;kolonie van een bouillonagarplaat is grauw met centrale bruinenbsp;stip met gekartelde rand. In het gekleurde preparaat van uiersecretum of van materiaal van de bloedagarplaat worden diplococcen en korte ketens waargenomen, soms in kapsels gelegen.nbsp;Deze laatste eigenschap is volgens Seelemann niet constantnbsp;en mag niet als een karakteristiek kenmerk voor dit typenbsp;worden aangenomen. Volgens Bendixen wordt sorbiet omgezet door Str. pyogenes van dierlijke oorsprong, hetgeen ooknbsp;de ervaring is van Van der Scheer. Seelemann isnbsp;van meaning, dat volgens eigen waarnemingen dit kenmerknbsp;niet als afdoende vaststaande mag worden aangenomen. Na-hippuraat en aesculine worden niet gesplitst, echter geeft Vannbsp;der Scheer aan, dat aesculine wel wordt omgezet. De dier-

14

pathogens Str. pyogenes zou trehalose niet, de menschpatho-gene daarentegen zou deze suiker wel vergisten.

Lancefield wejkte een methode uit om de haemolytische streptococcen van verschillende oorsprong door middel van denbsp;precipitatiereactie te groepeeren in meerdere groepen aangeduid met de eerste letters van het alphabet. Uit het werk vannbsp;meerdere onderzoekers als Edwards, Bendixen, Mi-nett, Plastridge, Hartsell, Little, Seelemann,nbsp;VanderScheeren anderen mag worden aangenomen, datnbsp;de Str. agalactiae en de atypische vorm daarvan serologischnbsp;behoort tot de groep B volgens Lancefield, de Str. dysga-lactiae en pyogenes van dierlijke oorsprong tot groep C en denbsp;Str. uberis waarschijnlijk ondergebracht kan worden in denbsp;groep E.

Volgens waarnemingen van Rudolf, Diernhofer en Seelemann zouden Str. lactisstammen, die niet gerekendnbsp;worden tot de pathogene uierstreptococcen en behooren tot denbsp;groep der melksaprophyten onder bepaalde omstandighedennbsp;een katarrhale mastitis kunnen veroorzaken.

Hieronder volgt een verkort overzicht van de voornaamste biologische eigenschappen der pathogene uierstreptococcennbsp;van de hierboven genoemde typen, zooals dit uitvoeriger doornbsp;S eelemann in 1939 in het Zentralblatt f�r Bakteriologie,nbsp;Parasitenkunde und Infectionskrankheiten I Abteilung Originate 144 Bd, Heft 1/5 is aangegeven. (Zie pg. 16 en 17).

Eigenschappen van de uiercorynebac-t e r i e.

Deze bacterie, die het eerst werd beschreven door A. E v a n s en door haar Bac. abortus lypoliticus werd genoemd, is eennbsp;van de meest veelvuldig aangetroffen micro-organismen innbsp;aseptisch gewonnen normale melk. Thans is men van meening,nbsp;dat deze bacterie niets te maken heeft met Br. abortus ennbsp;beschouwd moet worden i als een op zich zelf staande groepnbsp;bacteri�n, die slechts zeer zelden een klinische mastitis ennbsp;veranderingen aan de melk veroorzaken. Door Bendixen,nbsp;Steek, Bang, Zeki, Klimmer, Haupt en Roots ennbsp;anderen werden in later jaren meer uitvoerige onderzoekingen

15

ingesteld naar de biologische eigenschappen dezer bacterie. Daar door Bendixen in zijn in 1933 verschenen publicatienbsp;dezelfde voedingsbodem n.1. schuingestolde agar gebruikt werdnbsp;als door mij in mijn onderzoek, worden hieronder de biologische eigenschappen der uiercorynebacterie beschreven, zoo-als deze door hem zijn gepubliceerd. Hij onderscheidt een doornbsp;hem genoemd type a, dat volgens een aantal gemeenschappelijke eigenschappen tot een en hetzelfde type gerekend moetnbsp;worden. Dit type groeit zeer spaarzaam op gewone agar, opnbsp;serumagar is de groei veel beter. Bij 37 gr. ontwikkelt zich nanbsp;48 uur een behoorlijke cultuur, bij kamertemperatuur een matige groei na 3 tot 4 dagen. Het aspect der culturen is wit-grijs,nbsp;droog en fijn-korrelig. Macroscopisch is het onderscheidnbsp;tusschen coryne- en streptococcenkolonies niet moeilijk, denbsp;Micrococcus albus en de Corynebacterie laten zich dikwijlsnbsp;heel wat moeilijker onderscheiden. Na eenige routine brengtnbsp;het differentieeren met Br. abortus geen bezwaren met zich.

In melksediment was in een aantal gevallen de corynebacterie aantoonbaar, cultureel was het mogelijk de corynebacterie tot .groei te brengen uit die melkmonsters, waarin in het sediment geen bacteri�n waarneembaar waren. Echter was hetnbsp;ook niet steeds mogelijk uit microscopisch positief melksediment een cultuur te verkrijgen. Over het algemeen is deze bacterie Gram positief. Volgens Ziehl-Neelsen is de corynebacterienbsp;zuurvast en gelijkt soms buitengewoon veel op de tuberkelbacil. De zuurvastheid is echter niet geheel constant; bij behandeling met zwavelzuur bleken sommige stammen sterknbsp;zuurvast, dezelfde stammen behandeld met zoutzuur ontkleurden geheel.

Gekleurd met carbolfuchsine, methyleenblauw of neutraal-rood doet de uiercorynebacterie in melksediment zich voor als een tamelijk slank staafje, dikwijls aan ��n zijde iets verdiktnbsp;en licht gebogen. Met deze kleuring is de bacterie dikwijlsnbsp;sterk gegranuleerd. In het preparaat liggen de bacteri�nnbsp;meestal groepsgewijze bijeen, echter met eenige afstand vannbsp;elkander. In culturen doen de corynebacteri�n zich voor innbsp;zeer uiteenloopende vormen. Alle overgangen van zeer kleinenbsp;coccusachtige individuen tot tamelijk lange, iets gebogen staafjes met afgeronde einden, zijn waar te nemen, dikwijls zijn denbsp;einden een of tweezijdig kegelvormig gezwollen. Nu en dannbsp;ziet men aan de zijden der bacterie knoopvormige uitsteek-

16

Verkort overzicht van de voornaamste biologische eigen-

17

schappen der pathogens uierstreptococcen volgens Seelemann.

18

seis, echte vertakkingen zijn echter niet waar te nemen. In oudere culturen zijn de bacteri�n langer dan in jonge.

Gekleurd met L�fflers methyleenblauw en volgens Giemsa treedt de granulaire structuur der bacterie sterk op de voorgrond. In bouillon of serumbouillon verzamelen de bacteri�nnbsp;zich onder in de buis als een fijnkorrelig of vlokkig geringnbsp;sediment, bij groei in de laatst genoemde is de hoeveelheidnbsp;sediment grooter. Lakmoesvolmelk blijft de eerste dagen onveranderd, na enkele dagen begint de roomlaag zich rood tenbsp;kleuren. Na 3 weken is de lakmoesmelk nog niet gecoaguleerd,nbsp;wel is dan een gedeeltelijke reductie opgetreden en de melk innbsp;haar geheel licht rood. Volle melk vertoont na 3 weken geennbsp;verandering, een ranzige reuk is waar te nemen. Methyleen-blauwmelk wordt soms in de aanvang iets gereduceerd, spoedig is de kleur weer normaal. Op de bloedagarplaat wordt geennbsp;haemolyse waargenomen; vorming van indol of zwavelwaterstof heeft niet plaats. Enkele stammen vergisten glucose ennbsp;lactose in zeer geringe mate en uiterst langzaam, de meestenbsp;stammen gaven geen omslag te zien naar de zure of alcalischenbsp;kant.

Z e k i, die een studie maakte van de eigenschappen der corynebacterie van zeer uiteenloopende oorsprong, kwam totnbsp;de conclusie, dat op grond van de vergisting van verschillende suikers het niet mogelijk was de stammen te differen-tieeren naar hun oorsprong. De uiercorynestammen, die in zijnnbsp;onderzoek waren betrokken, vergistten afwisselend glucose,nbsp;galactose, laevulose, saccharose, maltose en glycerol. Na-hip-puraat werd door alle stammen in meer of mindere mate gesplitst.

Volgens het onderzoek van Bendixen zijn de uiercoryne-bacteri�n niet pathogeen voor caviae, muizen en konijnen.

D. Praedisponeerende oorzaken van streptococcenmastitis.

Een groot aantal onderzoekers o.a. Bang, Seelemann, Hadley en vele anderen zijn van meening, dat de infectienbsp;van de uier uitsluitend plaats heeft langs het tepelkanaal. Eennbsp;kleinere groep als Kitt, Jensen, Robin e.a. veronderstellen naast de lactogene wijze van infectie een haematogene ofnbsp;lyraphogene infectieweg.

Guillebeau en Hess, Williams e.a. meenden, afgezien van de wijze van infectie, verband te moeten zoeken tus-

19

schen ziekten van de spijsverteringsorganen en mastitis. Weer anderen als Hagan, Jones, Udall, en Johnson veronderstelden een verband tusschen ziekten der genitali�n ennbsp;die van de uier.

Daar mijn onderzoekingen grootendeels parallel loopen met die van Jones in 1918 laat ik hieronder de resultaten vannbsp;zijn onderzoek meer uitvoerig volgen.

In de inleiding van zijn studie beschrijft deze onderzoeker de buitengewone onregelmatigheid waarmede een strepto-coccenmastitis zich in een veestapel verspreidt. Pogingen omnbsp;de ziekte van dier op dier over te brengen mislukken gewoonlijk. Williams en anderen veronderstelden als bron vannbsp;infectie de genitaaltractus en merkten op, dat mastitis dikwijlsnbsp;volgde op retentio secundinarum, metritis enz. Hagan,nbsp;was in staat bij 6 van de 20 koeien uit de ruimte tusschennbsp;chorion en uterus streptococcen te kweeken. Verondersteldnbsp;werd, dat deze bacteri�n tijdens de partus de stal, uiers ennbsp;tepels besmetten en via het tepelkanaal in de uier doordrongen.nbsp;Naar aanleiding hiervan werd door Jones de melk en hetnbsp;vaginaalsecretum van 50 koeien van een stal, waarop gedurende de laatste jaren meerdere gevallen van mastitis warennbsp;waargenomen, cultureel, biochemisch en serologisch (agglutinatie) onderzocht.

Melkmonsters werden steriel genomen en deze na verdunning met physiologische NaCl oplossing vermengd met nog vloeibare agar, waarna dit met gedefibrineerd paardenbloednbsp;in Petrischalen werd uitgegoten. Na 24 uur bebroeding werden culturen aangelegd van de kolonies, die macroscopischnbsp;op streptococcen geleken. De vaginaalstreptococcen van denbsp;genoemde 50 koeien, die gedeeltelijk geaborteerd en gedeeltelijk normaal gekalfd hadden, werden op de reeds vroegernbsp;beschreven wijze in reincultuur gebracht. 34 stammen kondennbsp;door hem ge�soleerd worden uit de vagina van 64 koeien. Innbsp;geen enkel geval werden haemolytische streptococcen gevonden, alle stammen bleken niet haemolytisch te zijn.

Uit de uiers werden beide gekweekt. Morphologisch, cultureel en biochemisch waren geen verschillen aan te toonen tusschen beide uiergroepen, serologisch bestond tusschen denbsp;stammen, zoowel van de haemolytische als niet-haemolytischenbsp;groep, onderling eenige afwijking in de titer. In tegenstellingnbsp;met de melkkolonie groeide de vaginakolonie zeer klein, teer,

20

meer bol, bijna doorschijnend met zelden een grootere diameter dan 1 mm na 48 uur groei. Uitzonderingen werden in enkele gevallen waargenomen in grootte, meer afgeplat zijn en metnbsp;een opaliseerend aspect. De groei in bouillon kwam bij de uiernbsp;en vaginastreptococcus overeen n.1. �f helder �f troebel. Verschil was aantoonbaar in de groei in melk. De uierstreptococ-cen coaguleerden deze bij broedstooftemperatuur, terwijl denbsp;vaginastreptococcen dit deden na koken van de melk, sommigen ook dan zelfs niet, slechts enkele stammen gedroegennbsp;zich ten opzichte van melk als een mastitisstreptococcus. Biochemisch was het percentage gevormd zuur uit dextrose, lactose, saccharose, maltose bij de mastitisstammen grooter dannbsp;dat der vaginastammen. Raffinose en inuline werd door beidenbsp;groepen zoo goed als nooit omgezet. In de vergisting van manniet merkte Jones verschil op, de melkstammen gaven geennbsp;verandering te zien, ongeveer de helft der vaginastammen wel.nbsp;Slechts 2 vaginastammen agglutineerden het serum, waarmedenbsp;de niet-haemolytische mastitisstreptococcen een positieve agglutinatie te zien gaven. Deze onderzoeker komt tot de conclusie, dat van de 34 vaginastreptococcenstammen slechts 2nbsp;stammen morphologische, cultureele en biochemische eigenschappen en serologische verwantschap gemeen hadden metnbsp;de niet-haemolytische streptococcen, die bij mastitis wordennbsp;gevonden. Over de praedisponeerende oorzaken van mastitisnbsp;loopen de meeningen ook zeer uiteen. Algemeen wordt aangenomen, dat koeien met groote melkgift eerder bloot staan aannbsp;een infectie dan die met een geringe melkgift. Een intensievenbsp;voedering met sterk eiwithoudend voedsel werkt ongunstig ennbsp;slecht uitmelken of retentie van de melk is een praedisponeerende factor.

Koepokken en mond en klauwzeer evenals abortusinfectie zouden het optreden van mastitis bevorderen; wat de laatstenbsp;als praedisponeerende ziekte betreft loopen de meeningennbsp;nogal uiteen.

Conclusies;

1. nbsp;nbsp;nbsp;Met zekerheid is niet vastgesteld of de infectie lactogeennbsp;dan wel endogeen is of dat beide wegen mogelijk zijn.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Bijna alle als praedisponeerende factoren vermelde oorzaken van mastitis zijn terug te voeren op melkretentie. Bijnbsp;groote melkgift, intensieve voedering, waardoor groote

21

melkgift, koepokken en mond- en klauwzeer tengevolge waarvan laesies aan tepels, moet met de grootste toewijdingnbsp;door den eigenaar gemolken worden, opdat niet een gedeelte der melk in de uier achterblijft. Bij abortusinfectienbsp;is deze factor niet aanwezig, maar voor deze ziekte juistnbsp;zijn de meeningen als praedisponeerende oorzaak het meestnbsp;uiteenloopend.

E. Jnfecbeproeven met de uieistieplococcus en streptococ-cen van andere oorsprong met het doel mastitis te verwekken.

1. nbsp;nbsp;nbsp;Infectie per os.

Puppel, G�tze konden geen streptococcenmastitis veroorzaken door toediening per os van groote hoeveelheden streptococcen houdende melk. Later werden dergelijke proevennbsp;genomen door Klimmer en Haupt, Seelemann ennbsp;anderen, die door het scheppen van een locus minoris resisten-tiae de uier meer gevoelig trachtten te maken voor mastitis.nbsp;Na kneuzing van de uier, infusie met chemische stoffen, dienbsp;het uierweefsel beschadigen of de reactie van de melk in denbsp;uier zuur maken, plaatselijke sterke afkoeling van de uier, gecombineerd met gedeeltelijk uitmelken als praedisponeerendenbsp;factor, konden deze onderzoekers in geen enkel geval mastitisnbsp;veroorzaken, indien zij gelijktijdig groote hoeveelheden strep-tococcenhoudende melk of virulente culturen gedurende meerdere weken per os toedienden. Slechts 1 van de vele onderzoekers op dit gebied, S t a d e r, beweert in een groot aantalnbsp;gevallen experimenteel mastitis te hebben opgewekt door voedering met ge�nfecteerde melk. Aan zijn bewering wordt echternbsp;door het niet vermelden van experimenteele bijzonderhedennbsp;geen kracht bijgezet.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Haematogene en lymphogene infectie.

Door intraveneuze, subcutane en intraperitoneale injectie van een virulente mastitisstreptococcencultuur waren R i e n-hoff, Jones, Majerten anderen niet in staat mastitis tenbsp;doen ontstaan, ook niet, indien gelijktijdig een locus minorisnbsp;resistentiae in de uier werd veroorzaakt. Door injectie van vrijnbsp;groote hoeveelheden streptococcencultuur in de arteria pudenda epigastrica, een aftakking van de melkarterie, warennbsp;Christiansen en Nielsen in staat vrij constant eennbsp;mastitis te veroorzaken, met kleine hoeveelheden gelukte ditnbsp;niet. In Amerika is getracht uit het bloed van koeien, lijdende

22

aan chronische mastitis, streptococcen te kweeken. Hoewel groote bloedmonsters (200�-300 cc) werden onderzocht, kondennbsp;in geen enkel geval streptococcen worden aangetoond.

3. Infectieproeven door inwrijving van de tepel en door zoogenaamd nat melken al of niet gecombineerd met verwonding van de tepelhuid en tepelopening.

Over het algemeen is men van meaning, dat de besmetting van de uier zou plaats hebben door het binnendringen vannbsp;streptococcen via de tepelopening. Ik meende om deze redenennbsp;de literatuur over de infectieproeven in dit en het volgendenbsp;gedeelte vermeld wat meer uitvoerig te moeten behandelen.

Reeds in 1891 werden zonder gevolg door Guillebeau en Hess getracht mastitis te veroorzaken door de tepelopening in te wrijven met streptococcen bevattende melk. Doornbsp;onhygi�nisch melken kon de ziekte van het eene kwartiernbsp;niet op het andere worden overgebracht. Het melken volgensnbsp;de natte methode van 2 gezonde koeien onmiddellijk na hetnbsp;melken van een streptococcen mastitis koe deed geen mastitisnbsp;ontstaan (Rienhoff 1929).

Herhaalde dompeling van de tepels in streptococcenmelk had geen mastitis ten gevolge, evenmin het inwrijven van de tepelopening met een virulente cultuur. Herhaalde bezoedeling vannbsp;wonden aan uier en tepel met centrifugeslib van mastitismelknbsp;deed geen infectie optreden. Seelemann (1929) kon geennbsp;mastitis verkrijgen door te melken met ge�nfecteerde handennbsp;of de tepelopening in te wrijven met een doek gedrenkt innbsp;exudaat van een streptococcenmastitis. Frost (1930) nam eennbsp;serie proeven door experimenteel de tepels te besmetten metnbsp;reinculturen van de Str. epidemicus. Op de tepels van 3 koeiennbsp;werden scarificaties aangebracht en daarna de wonden en hetnbsp;orificium ingesmeerd met de culturen, waarna deze afgeslotennbsp;werden met een laagje collodium. Geen infectie trad op. In eennbsp;2de proef werden de tepelopeningen van 3 koeien met de culturen ingesmeerd, 1 koe bleef gezond, de 2e koe scheidde gedurende 1 dag streptococcen in de melk af, bij de 3e koe werdnbsp;blijvende infectie gedurende een maand opgemerkt, waarna denbsp;koe werd opgeruimd. Dezelfde proef werd herhaald bij 4 koeien,nbsp;waarbij diepe scarificaties op de tepels werden aangebracht;nbsp;1 koe bleef gezond, 2 koeien scheidden tijdelijk streptococcennbsp;uit, doch herstelden, de 4e koe werd blijvend ge�nfecteerd

23

aan 2 kwartieren. In enkele gevallen konden onderzoekers mastitis van tijdelijke of blijvende aard opwekken door denbsp;tepelopeningen in te smeren met streptococcenculturen vannbsp;menschelijke en dierlijke oorsprong. Klimmer en Hauptnbsp;(1932) konden in de helft der gevallen streptococcenmastitisnbsp;veroorzaken door de tepels van oudmelksche koeien gedurende een nacht in te hullen in ge�nfecteerd materiaal. Zijnbsp;konden echter door infectie van het gelaedeerde en niet ge-laedeerde orificium geen mastitis verkrijgen. Seelemannnbsp;(1932) kon door gedurende een maand twee koeien met ge-infecteerde handen te melken geen mastitis veroorzaken. Innbsp;2 andere gevallen molk hij gedurende 14 dagen met ge�nfecteerde handen, terwijl telkens een gedeelte van de melk innbsp;de uier werd gelaten, echter zonder succes. Bij een anderenbsp;proef werd gedurende 22 dagen de uier van 2 koeien ingewreven met een in streptococcenmelk gedrenkte doek. Gedurende dit experiment ontdekte hij bij een der koeien een oppervlakkige laesie door uitwendig geweld, waardoor de volgendenbsp;dag bloed in de melk van een der kwartieren optrad. Hoewelnbsp;dus een locus minoris resistentiae was ontstaan, trad bij geennbsp;der koeien een mastitis op; de koeien werden gedurende 3 weken na het experiment dagelijks onderzocht. Bij een droogstaande koe wreef hij onmiddellijk voor het kalven gedurendenbsp;7 dagen de tepels der achterkwartieren in met streptococcenmelk, na het kalven konden in de melk geen streptococcennbsp;worden aangetoond. 3 weken na het kalven werd deze koenbsp;gedurende 15 dagen met ge�nfecteerde handen gemolken,nbsp;echter met negatief resultaat. Dezelfde proef werd gedurendenbsp;10 dagen voortgezet, waarbij tevens slecht werd uitgemolken.nbsp;Ook dit had geen succes. Dezelfde proeven herhaalde hij bijnbsp;een koe, waarvan 1 kwartier door een lichte mastitis was aangetast. De 3 overige kwartieren bleven normaal, zelfs na slechtnbsp;uitmelken. In een ander geval bracht hij een canule, gedooptnbsp;in streptococcenmelk, in het tepelkanaal van alle kwartieren.nbsp;De volgende dag konden een klein aantal kortgeketende streptococcen in de melk worden aangetoond. Na 4 dagen werd denbsp;proef herhaald, mastitis trad echter niet op. Gedurende 3 maanden werden 100 cc streptococcenmelk dagelijks gesprenkeldnbsp;op het ligstroo, evenwel zonder succes. Een koe, lijdende aannbsp;mastitis van 3 kwartieren, werd voortdurend nat gemolken, hetnbsp;4e kwartier bleef gezond. Na proeven met negatief resultaat

24

slaagden Seelemann en Siemonson (1932) er in van de 11 koeien er 3 een masitis te bezorgen door nat te melken.nbsp;Ook Klimmer en Haupt constateerden, dat het mogelijknbsp;was, gezonde koeien te infecteeren door melken met handen,nbsp;die met een suspensie van een serumagarcultuur waren ingewreven. Ook hadden zij succes door de tepelopeningen na hetnbsp;melken te masseeren met besmette handen. Schumann ennbsp;Lorenzen (1933) konden echter geen kunstmatige mastitisnbsp;opwekken door te melken met handen bezoedeld met strepto-coccen bevattende slechte melk, de proef werd gedurende 14nbsp;dagen dagelijks herhaald. Bendixen (1934) nam de volgendenbsp;proeven.

Van 5 koeien werden bij ieder dier (in het geheel 9 tepels) de tepelopeningen ingesneden onder antiseptische voorzorgsmaatregelen met een gewone steekpen, de insnijdingen werdennbsp;zoo klein mogelijk gehouden. Na 24 tot 96 uur werden de tepelsnbsp;de een na de andere uitgetrokken met ge�nfecteerde handen.nbsp;Later konden streptococcen ge�soleerd worden uit 8 van de 9nbsp;gelaedeerde tepels, echter in geen enkel geval uit de melknbsp;van de niet gelaedeerde tepels. Hoewel dezelfde streptococ-censtam en dezelfde wijze van verwonding werd toegepast,nbsp;verschilden de verkregen resultaten aanzienlijk in het verdere verloop.

In het eerste stadium was de infectie latent; op de 11e dag na infectie vertoonde 1 kwartier klinische verschijnselen, nanbsp;verloop van tijd ook de andere kwartieren, algeheel herstelnbsp;trad niet op. Dit experiment bevestigt het in de praktijk gevonden verhand tusschen verwonding van de tepelopening ennbsp;streptococcenmastitis.

Christiansen en Nielsen (1934) trachtten een mastitis te verkrijgen door de tepels gedurende enkele dagen te plaatsen in rubberzakjes, gevuld met een streptococcen bevattend secretum of cultuur. Deze proef werd bij meerderenbsp;koeien in verschillende lactatie stadia gedaan, echter zondernbsp;gevolg. Hieruit werd duidelijk hoe buitengewoon moeilijknbsp;het is voor virulente streptococcen door te dringen in hetnbsp;tepelkanaal, wanneer het orificium normaal door de kringspiernbsp;is afgesloten. Indien daarentegen de kringspier was beschadigd, waardoor onvoldoende afsluiting (ontsteking van denbsp;speen, verwijding van de opening door een scherp of stompnbsp;instrumen), was het over het algemeen gemakkelijk op de

25

bovengenoemde wijze een mastitis te veroorzaken, gedeeltelijk bij versche wonden, doch ook bij wonden, die eenige tijd op weg van genezing waren, waaruit zou moeten blijken, datnbsp;die laesies een onvoldoende afsluiting van het orificium veroorzaakten. Dezelfde proeven, herhaald bij verlamming en,nbsp;daardoor onvoldoende afsluiting van de kringspier door epi-durale anaesthesie of door inspuiting in het tepelkanaal vannbsp;een anaestheticum, veroorzaakten echter geen mastitis. Evenmin werd resultaat bereikt door onder dezelfde omstandighedennbsp;de tepel en uier bloot te stellen aan koude, waardoor een locusnbsp;minoris resistentiae ontstond. Experimenten, waarbij strepto-coccenculturen werden ingewreven in scarificaties op de puntnbsp;van de tepel en op de uiers en subcutane injecties aan tepelnbsp;of uier, bleven zonder succes. Klimmer en Haupt (1934)nbsp;konden bij 2 koeien mastitis veroorzaken van vrijwel allenbsp;kwartieren, door gedurende de nacht over een periode van 27nbsp;dagen de uiers op te hangen in streptococcen bevattende melk.nbsp;Wanneer de uier met uitzondering van de tepelopening metnbsp;infectieus materiaal werd omgeven, had geen infectie plaats.nbsp;In 1935 molk H o p k i r k 8 koeien gedurende 3 dagen metnbsp;handen, die waren ingewreven met secretum van een acutenbsp;mastitis. Na het melken werden de uiteinden der tepels bovendien met dit secretum ingewreven. Mastitis trad evenwelnbsp;niet op.

4. Infectie door injecties in het tepelkanaal.

In de vorige eeuw werden door meerdere onderzoekers proeven genomen door inspuiting van bacterieculturen of secretum van verschillende uierontstekingen in het tepelkanaal,nbsp;waardoor een voorbijgaande of permanente mastitis werd veroorzaakt. Gminder (1912) stelde vast, dat hij door injectienbsp;van streptococcen van de contagieuse scheedecatarrh en vannbsp;saprophytisch levende streptococcen een mastitis kon veroorzaken, die in alle opzichten geleek op de natuurlijke strepto-coccenmastitis. Mathers (1916) injiceerde in 1 kwartier eennbsp;lakmoesmelkcultuur van een haemolytische streptococcus, innbsp;het 2e een van een niet pathogene en niet haemolytischenbsp;Str. lacticus en in het 3e steriele lakmoesmelk. In het Ie en 2enbsp;ontstond een mastitis, het Ie atrophieerde, het 2e herstelde nanbsp;12 dagen, geen reactie trad op in het 3e kwartier. Injectie vannbsp;een van den mensch ge�soleerde stam had mastitis en atrophie

26

ten gevolge. Mastitis met herstel na 16 dagen trad op na injectie met een niet pathogene haemolytische streptococcenlak-moesmelkcultuur.

Carpenter (1921) was in staat mastitis te veroorzaken door injectie van haemolytische en niet haemolytische strep-tococcen bevattende melk. In dit geval was de ontstekingnbsp;ernstiger dan met een bouilloncultuur van dezelfde stam, hoewel het aantal bacteri�n in de cultuur ettelijke malen grooternbsp;was dan in de melk. Str. viridans ge�soleerd uit de geslachtsorganen van vee, Br. abortus en Ps. pyocyanea veroorzaaktennbsp;een lichte ontsteking met herstel na 2 tot 4 dagen. Door Bact.nbsp;coli ontstond een acute mastitis met herstel na 8 dagen. Staph,nbsp;aureus en Past. bovisepticus deden de uier atrophieeren. Vannbsp;O ij en (1922) was in staat mastitis te veroorzaken door injectie van 2 stammen ge�soleerd uit mastitismelk. Hoewel geennbsp;klinische verschijnselen meer aanwezig waren, kon van eennbsp;der stammen na 6 maanden de bacterie in het melksedimentnbsp;worden aangetoond. De andere stam veroorzaakte een mastitis,nbsp;die na 6 weken klinisch nog waarneembaar was. G � t z e (1928)nbsp;kon bij meerdere koeien geen mastitis opwekken door injectienbsp;van versche streptococcenmelk, wanneer de uiers regelmatignbsp;goed werden uitgemolken. Meer resultaat bereikte hij bij slechtnbsp;uitmelken, maar nog gemakkelijker had infectie plaats, wanneer de mucosa van het tepelkanaal werd gescarificeerd.nbsp;Rienhoff (1930) kon bij 5 koeien door herhaalde injectie vannbsp;50 cc streptococcenmelk geen mastitis bereiken, bij de 6e koenbsp;bleek echter 6 cc van deze melk voldoende te zijn. Ernst,nbsp;S m i d t-H o e n s d o r f f en Smidt (1931), injiceerden 40nbsp;koeien met een streptococcencultuur, waardoor bij alle eennbsp;mastitis ontstond zonder spontaan herstel na 4 weken, bij hetnbsp;gedeelte der koeien waarbij slecht werd uitgemolken, was denbsp;ontsteking ernstiger dan bij het andere gedeelte. R a u t-m a n n stelde dezelfde proeven in bij 40 koeien, na de injectienbsp;werd een gedeelte goed en een gedeelte slecht uitgemolken.nbsp;Mastitis trad op met volledig herstel bij de eerste groep, denbsp;melkgift van de tweede groep werd steeds minder. Klimmernbsp;en H a u p t deden proeven met koeien in het laatste stadiumnbsp;van de lactatie. Zij gebruikten Str. agalactiae, gekweekt opnbsp;verschillende voedingsbodems, die voorzichtig in de tepelnbsp;werden gebracht. Met uitzondering van 1 geval werden geennbsp;klinische verschijnselen van mastitis waargenomen, het uier-

27

secretum was echter in alle gevallen meer of minder veranderd. Maass (1932) infecteerde meerdere koeien met gekweekte hae-molytische streptococcenstammen afkomstig van den mensch;nbsp;na de injectie verminderde de melkgift, streptococcen kondennbsp;eenige tijd in de melk worden aangetoond, waarna ten slottenbsp;algeheel herstel optrad. In 1 geval werd de wand van denbsp;cysterne gescarificeerd voor de injectie, na 14 dagen was hetnbsp;kwartier geheel droog. Vervolgens ontsmette hij het ligstroonbsp;van 2 koeien, waarna dit ge�nfecteerd werd met angina streptococcen. Ge�nfecteerde strootjes werden bij wijze van melk-buisjes in de tepels gestoken, infectie had plaats, doch algeheelnbsp;herstel trad op. Robinson en Mc Comb (1932) deden eveneens infectieproeven met positief resultaat, de proefdieren herstelden meestal. In 1 geval, waarbij ernstige verwonding wasnbsp;opgetreden bij het inbrengen van de injectienaald, was denbsp;infectie heviger. Smid t-H oensdorff en Smidt warennbsp;in staat een duurzame streptococcenmastitis te veroorzakennbsp;bij 50 proefdieren. Seelemann en Siemonsen (1932)nbsp;hadden succes met de injectie van ge�nfecteerde melk. Hetnbsp;scheen niet noodzakelijk de mucosa te verwonden, ook eennbsp;klein aantal kiemen was voldoende. In sommige gevallen wasnbsp;het moeielijk op deze wijze infectie tot stand te brengen, hetgeen zij toeschrijven aan individueel weerstandsvermogen. Bijnbsp;de geslaagde infectie was de mastitis niet ernstig, de melknbsp;bleef echter streptococcen bevatten. Hadley en Frostnbsp;(1933) entten verschillende streptococcenstammen afkomstignbsp;van rund, paard en mensch in streptococcenvrije uiers via hetnbsp;tepelkanaal. Stammen van de Str. epidemicus van mensch,nbsp;paard en rund bleken van alle bestudeerde stammen het meestnbsp;pathogeen te zijn voor koeien, daar zij een ernstige mastitisnbsp;veroorzaakten, gepaard gaande met destructie van het uier-weefsel. 2 stammen (deze waren volgens laboratoriumonderzoek identiek, de eene ge�soleerd uit mastitismelk, de andernbsp;uit faeces van een koe) werden in het tepelkanaal gebracht.nbsp;De stam uit de mastitis veroorzaakte uierontsteking, die uitnbsp;de faeces gaf geen verandering aan de uier. Christiansennbsp;en Nielsen (1934) gebruikten een /? haemolytische stamnbsp;voor al hun infectieproeven. Deze veroorzaakte in de cysternenbsp;gebracht een typisch acute mastitis, die leidde tot een chronische vorm met verminderde melkgift, zelfs wanneer de hoeveelheid bacteri�n zeer klein was. Jones en Little (1935)

28

stelden uit eigen proeven en uit de literatuur vast, dat het vrijwel zeker is, dat streptococcen, hetzij door melk vannbsp;zieke koeien, hetzij door culturen, in groote hoeveelheden innbsp;de tepel gebracht steeds mastitis veroorzaken. Is het aantalnbsp;gering, zoo verschillen de opvattingen van meerdere onderzoekers. Daar het duidelijk is, dat infectie door een groot aantalnbsp;bacteri�n onder natuurlijke omstandigheden tot de zeldzaamheden zal behooren, moet voor het mislukken der kunstmatigenbsp;infectie door een klein aantal bacteri�n een andere uitleggingnbsp;gegeven worden. De schrijvers namen als proefdieren vaarzennbsp;in de eerste lactatieperiode, die nooit aan de ziekte warennbsp;blootgesteld. Geringe hoeveelheden streptococcen werden innbsp;het tepelkanaal gebracht, de eerste inplanting bleef steedsnbsp;zonder resultaat, soms een geringe verhooging van het aantalnbsp;leucocyten, echter geen toename van het aantal streptococcen,nbsp;die na 24 uur geheel verdwenen waren. Na enkele dagen werdnbsp;de proef op dezelfde wijze herhaald. In enkele gevallen volgdenbsp;nu een typische mastitis. Ontwikkelde de ziekte zich niet verder, dan had een derde infectie plaats enz., totdat alle dierennbsp;waren aangetast. Dagelijksch onderzoek wees uit, dat het aantal leucocyten, de reactie van de melk, de stijging van hetnbsp;chloorgehalte en het klinisch effect in nauw verband stondnbsp;met het aantal in de melk aanwezige streptococcen. De schrijvers concludeerden hieruit, dat de uiers door geringe infectiesnbsp;gesensibiliseerd moeten worden, alvorens een uitgesprokennbsp;mastitis optreedt. Volgens H o p k i r k (1935) gaven strepto-coccenfiltraten bij injectie geen mastitis, in 1 geval bij een koenbsp;met subacute mastitis zonder streptococcen in de melk tradennbsp;deze in de melk op na de injectie. In een voorloopige mede-deeling deelt Sanders (1940) mede, dat de huisvlieg de overbrenger is van rundermastitis. Voor zijn infectieproeven werden koeien, waarvan bekend was, dat zij vrij waren van besmetting, opgesteld in ge�soleerde stallen waarin nooit masti-tis-infectie was geweest. Deze onderzoeker beschrijft uitvoerignbsp;twee manieren, waarop hij besmette huisvliegen in contactnbsp;bracht met de tepelopening der ge�soleerde mastitis vrije koeien.nbsp;Slechts in enkele woorden deelt hij het resultaat van zijn onderzoekingen mede, n.1. ,,By these transmission technics mastitis developed in each of several experimental animals. Resultsnbsp;of these tests show conclusively that M. domestica is a naturalnbsp;vector of bovine mastitis.�

29

Samenvatting:

1. nbsp;nbsp;nbsp;Infectie per os lijkt onwaarschijnlijk.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Het is niet gelukt, behoudens een heel enkele uitzondering, haematogeen of lymphogeen mastitis te veroorzaken.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Het z.g. nat melken en het melken met streptococcenma-teriaal besmette handen voert slechts zelden tot het ge-wenschte resultaat.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Worden verwondingen aangebracht aan de kringspier dernbsp;tepel, dan wordt het percentage kunstmatig opgewektenbsp;mastitiden grooter.

5. nbsp;nbsp;nbsp;Bij injectie van virulentmateriaal in de tepel met gelijktijdige verwonding van de mucosa is de kans op mastitisnbsp;het grootst.

6. nbsp;nbsp;nbsp;De theorie van Jones en Little, die door herhaalde injectie van kleine hoeveelheden streptococcen een sensibili-satie van het uierweefsel beoogt alvorens mastitis optreedt,nbsp;is aanlokkelijk. Echter dient er rekening mede gehouden tenbsp;worden, dat uit de proeven van Seelemann (1932),nbsp;Bendixen (1934), Christiansen en Nielsennbsp;(1934) blijkt, hoe buitengewoon moeilijk het voor de virulente streptococcus is de normale kringspier te passeeren.

F. De bacteii�nfloia van klinisch gezonde scheeden bij het rund.

In de Monatshefte f. pract. Tierheilkunde 1905 deelt B. Denzler de resultaten van zijn onderzoek mede over denbsp;bacteri�nflora van het gezonde genitaalapparaat van het rundnbsp;in haar beteekenis voor het tot stand komen van puerperaal-koorts. Bij de aanvang van zijn onderzoek stelde deze onderzoeker onder meer de volgende vragen:

1. nbsp;nbsp;nbsp;Zijn de pathogene bij puerperaalkoorts aetiologisch gewichtige kiemen niet reeds a priori in het genitaalapparaat aanwezig?

2. nbsp;nbsp;nbsp;Is op grond der bacterieele verhoudingen een zelfinfectienbsp;mogelijk?

Om op deze en meerdere door hem gestelde vragen antwoord te kunnen geven, stelde hij een uitvoerig onderzoek in naar de bacteri�nflora van scheede en vestibulum bij het levende dier en werd vooral aandacht besteed aan het voorkomennbsp;van streptococcen, staphylococcen en colibacillen, welke bac-

30

teri�n, zooals algemeen wordt aangenomen, de puerperaal-koorts zouden veroorzaken.

Daar in mijn onderzoek slechts de scheede en het meest caudale gedeelte van het vestibulum betrokken is, volsta iknbsp;er mede meer uitvoerig in te gaan op de verkregen resultatennbsp;van dat gedeelte van het genitaalapparaat, dat voor mijn onderzoek van het meeste belang is.

De door D e n z 1 e r toegepaste techniek, de toegepaste kweekmethode en de wijze van microscopisch onderzoek zijnnbsp;reeds eerder vermeld.

Het scheedesecretum van 46 dieren werd door hem onderzocht, n.1. 31 hoogdrachtige, 11 niet drachtige en 4 kalveren. Het onderzoek voerde tot het resultaat, dat de in de scheedenbsp;en vestibulum onder normale verhoudingen aanwezige micro-flora zoowel naar aard als getal der bacteri�nvormen een zeernbsp;uiteenloopend beeld vertoonde van alle mogelijke bacteri�n.nbsp;Dit verwondert D e n z 1 e r niet, gezien de rechtstreeksche verbinding tusschen het vestibulum en de bacterierijke buitenwereld. De indringing van microben van de meest verschillendenbsp;soort wordt bovendien aannemelijk geacht door de ligging vannbsp;de toegang tot het genitaalapparaat onder de anus. De onderzoeker merkt op, dat een volkomen analyse van de flora wegens het groote aantal verschillende bacteriesoorten en hetnbsp;wisselend aantreffen daarvan buitengewoon moeilijk, zoo nietnbsp;onmogelijk is.

Het bacterioscopisch doorzoeken van het secretum toonde talrijke bacteriesoorten, een gering aantal secreta bevattenbsp;slechts 1 bacterievorm. In enkele gevallen waren geen bacteri�n aantoonbaar. De coccenvormen deden zich voor in verschillende grootte; deze lagen meestal gepaard, dikwijls ooknbsp;in ketentjes van 3 tot 5, zelden werden hoopjes waargenomen.nbsp;In het meerendeel der gevallen zag hij staafjes, die het uiterlijk hadden van Bac. coli commune. Preparaten met uitsluitendnbsp;coccen of staafjes waren zeldzaam. Dezelfde groote variatienbsp;in aantal en soort der kiemen werd ook gevonden op de voedingsbodems, die met secretum ge�nt waren. De gelatine ennbsp;agarplaten waren spoedig geheel bezaaid met dicht naastnbsp;elkaar liggende grootere en kleinere kolonies. Deze grootenbsp;verscheidenheid in bacteri�nrijkdom werd niet alleen geziennbsp;bij elk dier afzonderlijk, maar kwam ook voor bij een en het-

31

zelfde dier, wanneer op verschillende tijdstippen culturen werden aangelegd.

In 70 �/o der gevallen werden door hem pathogene micro-organismen gevonden. Het veelvuldigst werd Bact. coli commune gevonden, daarop volgde de staphylococcus, slechts een gering aantal cultuurplaten liet streptococcengroei zien (5�/o).nbsp;Werd rechtstreeks ge�nt op glycerinebouillon, dan kwam innbsp;15 �/o der gevallen de streptococcus tot groei. Dit verklaart hijnbsp;op deze wijze, dat op de platencultuur de kleine streptococcusnbsp;dikwijls wordt overgroeid door andere bacteriesoorten en nietnbsp;meer te isoleeren zijn. Vrij constant werd een teer 1 m lang staafjenbsp;opgemerkt, dat op agar steeds kleine, zelden grooter dan 1 mm,nbsp;grauw-gele kolonies vormde. 3 maal werden streptococcen-kolonies waargenomen, die door hun eigenschappen deden vermoeden identiek te zijn met die door Ostertag werd beschreven als de verwekker van de colpitis infectiosa. Infec-tieproeven hiermiede verliepen echter negatief.

D e n z 1 e r komt tot de volgende conclusies:

De bacteri�nflora van het vestibulum is wisselend en de verscheidenheid der bacteriesoorten is groot.

Het vestibulumsecretum bevat pathogene micro-organis-men in het bijzonder Staph, aureus, albus en citreus, Str. pyogenes en Bact. coli commune.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Deze bacteri�n bevinden zich met uitzondering van de Bact.nbsp;coli commune in een toestand van verzwakte virulentie.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Een zelfinfectie met scheedebacteri�n is bij het rund uit tenbsp;sluiten; een autoinfectie met bacteri�n, die van de uitwen-dige genitali�n of van buiten stammen, is echter mogelijk.

Een van de conclusies, die W. H o f s t a d t uit zijn ,,Un-tersuchungen �ber die normale Flora des Genitaltractus beim weiblichen Kind� maakt, is als volgt:

In het caudaal van de cervix uteri gelegen gedeelte van het genitaalkanaal zijn bij gezonde dieren in zeldzame gevallennbsp;bacteri�n, in het bijzonder anaerobe streptococcen, aan te treffen, die zich niettegenstaande de zelfreinigingskracht der schee-de aan de plaatselijke omstandigheden vermogen aan te passen.

Het eerst werd de ziekte door I s e p p o n i waargenomen

32

en beschreven als een besmettelijke geslachtsziekte onder de veestapel in Zwitserland. Door Ostertag werd in 1398 eennbsp;uitgebreid onderzoek ingesteld naar de aetiologie dezer ziekte,nbsp;die in die jaren beschouwd werd als de oorzaak van de veelvuldig voorkomende steriliteit onder het rundvee.

Uit het vaginaalsecretum en uit de voor deze ziekte karakteristieke ontstoken en gezwollen lymphfollikels werden door hem diplococcen en streptococcen ge�soleerd, die niet gekweektnbsp;konden worden uit de scheeden van 5 gezonde koeien. In weef-selcoupes en in uitstrijkjes van het vaginaalslijm konden dezenbsp;coccen met de L�fflers methyleenblauwkleuring het best worden aangetoond. De Gramkleuring was volgens Ostertagnbsp;negatief. De kweeking dezer coccen gelukte zeer gemakkelijknbsp;op de daarvoor geschikte voedingsbodems, zoowel bij broed-stoof- als kamertemperatuur. Bij groei in bouillon werd gelijkmatige troebeling vastgesteld, het microscopisch beeld van denbsp;groei uit deze voedingsbodem was steeds korte ketens van 6nbsp;tot 9 coccen. Door het inbrengen in de scheede van reinculturen van de ge�soleerde stammen was hij in staat bij gezondenbsp;koeien een vaginitis op te wekken, die klinisch volkomen geleek op het ziektebeeld van de koeien, waarvan het materiaalnbsp;afkomstig was. Uit de vaginae dezer proefdieren konden dezelfde streptococcen ge�soleerd worden. Infectieproeven metnbsp;het doel de ziekte over te brengen door stieren, die besmetnbsp;werden door inspuiting van een bouilloncultuur in het praepu-tium, mislukten. Naast de streptococcen werden meermalen denbsp;Staph, pyogenes aureus en de Bact. coli commune ait de scheeden gekweekt, waarmede het Ostertag niet gelukte hetnbsp;typische ziektebeeld op te wekken.

In het begin dezer eeuw maakte D e B r u i n een studie van deze ziekte en hij kwam evenals O s t e r t a g tot de conclusie,nbsp;dat de uit de vagina ge�soleerde coccen beschouwd moestennbsp;worden als het aetiologische agens van colpitis infectiosa.

P o m a y e r was in tegenstelling met Ostertag niet in staat langs histologische weg streptococcen in de gezwollennbsp;lymphfollikels aan te toonen.

In zijn studie over colpitis infectiosa in verband met steriliteit en abortus entte R e i s i n g e r het materiaal, dat verkregen werd door enkele gezwollen follikels met een uitgegloeide platinaspatel open te maken, op serumagar en glyce-rineagarplaten. Sommige platen gaven groei te zien van meer-

33

dere bacteriesoorten, andere bleven steriel, hetgeen hij toeschrijft aan het gebruik van een te sterk verhitte spatel. Op de meeste platen groeide de door Ostertag beschreven streptococcus. In het secretum vond hij Gram positieve diplococcennbsp;en korte ketens van 4 coccen. In de subculturen waren denbsp;ketens langer en de coccen der hieruit gemaakte preparatennbsp;kleurden zich bij ouder worden niet meer volgens Gram. Denbsp;kolonies hadden na 48 uur groei een diameter van 1 tot iVanbsp;mm, waren vlak, grauw-wit en bij doorvallend licht blauw.nbsp;Infectieproeven bij oudere koeien mislukten,- werden 24 uurnbsp;oude culturen in vooraf licht gelaedeerde scheeden van jongnbsp;vee gebracht, dan had hij in meerdere gevallen succes. Alsnbsp;incubatietijd nam deze onderzoeker in afwijking met de bevindingen van Ostertag een langere periode aan n.1. 8 tot 14nbsp;dagen. B1 a h a maakte van het epitheel, gelegen boven de gezwollen follikels, volgens Giemsa gekleurde preparaten en vondnbsp;hierin groote hoeveelheden kleine lichaampjes of korreltjesnbsp;gelegen als celinsluitsels in de epitheelcellen of ook buitennbsp;deze cellen. In leuco- en lymphocyten werden deze niet aangetroffen. In het Giemsa preparaat zijn de korreltjes rood gekleurd, omgeven door een violette hof. Hij beschouwt de colpitis als een specifieke epitheelziekte en de waargenomennbsp;korreltjes als een ontwikkelingsvorm eener protozoa.

A11 m a n n was in staat met micrococcen, die hij van agar-plaatculturen isoleerde, colpitis granulosa op te wekken.

F. S. J o n e s bestudeerde in 1918, welk onderzoek een vergelijkende studie beoogde tusschen de uier- en scheedestrep-tococcus, een aantal scheedestammen naar hun biologische eigenschappen De resultaten van dit onderzoek zijn reedsnbsp;eerder vermeld.

De Amerikanen Little en Jones beschrijven het ziektebeeld van colpitis infectiosa, dat eenigszins afwijkt van de pathologische veranderingen, die in Europa bij deze ziektenbsp;worden waargenomen. Zij vonden n.1. steeds necrose van hetnbsp;epitheel in het acute stadium. Bij microscopische bezichtigingnbsp;van met methleenblauw of volgens Gram gekleurde preparatennbsp;van vaginaalslijm vonden zij steeds streptococcen en micrococcen, echter in een dergelijk gering aantal, dat zij meendennbsp;sterk te moeten twijfelen aan de mogelijkheid, dat deze micro-organismen de waargenomen laesies in de vagina zouden kunnen veroorzaken. Bij fixatie met methylalcohol van snel ge-

3

34

droogde preparaten vaginaalslijm en kleuring met carbolfuch-sine of volgens Giemsa konden zij talrijke fijne staafjes waarnemen, die bipolair gekleurd waren, zoodat zij de indruk kregen met diplococcen te doen te hebben. Entten zij vaginaal-secretum op de gebruikelijke voedingsbodems, dan vonden zijnbsp;streptococcen, staphylococcen en Bact. coli commune, echternbsp;nooit de hierboven genoemde staafjes. Brachten zij rechtstreeksnbsp;vaginaalsecretum in het condenswater van schuingestoldebloed-agarbuizen, dan waren zij in staat deze fijne staafjes in cultuurnbsp;te brengen. Zij entten gewoonlijk 3 buizen in serie, de Ie buisnbsp;was meestal overgroeid met streptococcen, de 2e buis bevattenbsp;naast streptococcen fijne bipolaire bacillen, terwijl de 3e buisnbsp;slechts in het condenswater groei vertoonde, die bleek te bestaan uit een reincultuur van genoemde fijne bipolaire bacil.nbsp;De eerste generaties groeiden slechts in het condenswater ofnbsp;tusschen de glaswand en de voedingsbodem. Later ontwikkelden zich teere kolonies op de agarvlakte. De bacil was Gramnbsp;negatief, niet bewegelijk. Naast de bipolaire vormen werdennbsp;coccobacillen waargenomen, die in oudere culturen grooterenbsp;afmetingen kregen en dikwijls in ketens lagen. Met deze culturen hadden zij bij hun infectieproeven succes. Vaarzen, metnbsp;deze culturen vaginaal besmet, vertoonden zeer spoedig eennbsp;acute vaginitis, de zwelling der follikels trad op na het verdwijnen der acute verschijnselen. Infectieproeven met de ge-isoleerde streptococcen mislukten. Bij besmetting met beidenbsp;soorten micro-organismen ontstond eveneens een vaginitis,nbsp;waarbij reeds na 5 tot 7 dagen follikelzwelling optrad.

Ispolatow stelde een onderzoek bij slachtkoeien in naar de bacteri�nflora van de scheede. Hij isoleerde streptococcen,nbsp;diplococcen, staphylococcen en staafjes. Met de streptococcen,nbsp;die steeds Gram positief waren, kon hij geen vaginitis te voorschijn roepen. In hun groei en cultureele eigenschappen geleken zij op Str. pyogenes, behalve het niet pathogeen zijn voornbsp;muizen en het niet haemolytisch zijn. De ge�soleerde diplococcen waren Gram positief, anhaemolytisch, niet pathogeen voornbsp;kleine proefdieren. In hun biochemische eigenschappennbsp;varieerden zij sterk, zoodat Ispolatow 14 groepen konnbsp;onderscheiden. Met diplococcen bereikte hij bij infectieproevennbsp;positieve resultaten. Bij kweeking op kunstmatige voedingsbodems zou volgens dezen onderzoeker de pathogeniteit snelnbsp;afnemen. Zijn conclusie is, dat naast de diplococcus er nog een

35

tot nu toe onbekend agens aanwezig moet zijn, dat met de eerste tezamen het typische ziektebeeld zou doen ontstaan. Innbsp;Nederlandsch-Indi� was Huber niet in staat met streptococ-cen en diplococcenstammen ge�soleerd uit vaginae met colpitisnbsp;infectiosa bij proefdieren deze ziekte te doen ontstaan. Metnbsp;een van deze coccen volgens het principe van Besredkanbsp;bereid antivirus zag hij als therapeuticum goede resultaten.

Samenvatting;

1. nbsp;nbsp;nbsp;Uit runderscheeden zonder klinisch waarneembare pathologische veranderingen worden dezelfde soorten micro-organismen gekweekt als uit scheeden met het beeld vannbsp;colpitis infectiosa, n.1. streptococcen, diplococcen, staphylo-coccen, bact. coli commune en niet ge�dentificeerde staafjes.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Over het aetiologisch agens van colpitis infectiosa loopennbsp;de meeningen uiteen. Een gedeelte der onderzoekers bevestigen de onderzoekingen van Ostertag, die de streptococcus als oorzaak der ziekte ontdekte. Little ennbsp;Jones vonden als ziekteverwekkend agens een bipolairnbsp;gekleurd staafje.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Uit de scheede ge�soleerde diplococcen varieeren sterk innbsp;hun biochemische eigenschappen.

H. Over mogelijke verwantschap tusschen streptococcen en corynebacteri�n.

Door Koch en Mellon is de hypothese naar voren gebracht, dat diphthero�den gevonden werden in de bloedstroom van personen, die in het reconvalescentiestadium van strep-tococceninfecties verkeerden. Om deze veronderstelling te toetsen werden door Thompson 1079 bloedculturen aangelegdnbsp;van 730 ziektegevallen bij den mensch. Hij was in staat in ongeveer 3 �/o der gevallen diphthero�den uit het bloed te kwee-ken. Het gelukte hem echter niet een correlatie te vinden tusschen het aanwezig zijn der diphthero�den en het type van hetnbsp;ziektegeval. Volgens dezen onderzoeker is in zijn studie nietsnbsp;gevonden, dat steun kan geven aan de veronderstelling, datnbsp;diphthero�den meer in relatie staan met streptococcen dan metnbsp;andere sooren infecties. Hij neemt aan, dat bij de venapunctienbsp;de in talkkliertjes of haarfollikels aanwezige diphthero�den metnbsp;de naald in de bloedbaan zijn gebracht. In geen der 17 doornbsp;hem bestudeerde culturen kon een uitgesproken verandering

36

in de morphologie der diphthero�den worden geconstateerd. De schrijver vermeldt, dat hij in het verloop van zijn onderzoeknbsp;een pleomorphe streptococcus aantrot. In de eerste cultuur opnbsp;de bloedplaat en in bouillon bleek een groei aanwezig te zijnnbsp;van kleine Gram positieve staafjes. In de subculturen vannbsp;bouillon, overge�nt zoowel van de bloedplaat als uit de bouillon, werden typische vormen van streptococcen gevormd, dienbsp;dit uiterlijk hielden in verdere subculturen. Een gelijk geval isnbsp;beschreven door Babes en Manolesco.

Volgens Thomson en Thomson vertonnen ware diphthero�den geen streptococcenvormen in bouillonculturen. Elk organisme, dat zich als staafje voordoet en dat in subculturennbsp;in bouillon zich als streptococcenketens ontwikkelt, dient beternbsp;als een streptococcus gedetermineerd te worden, vooral ook,nbsp;omdat het daarna niet mogelijk is de streptococcenvorm weernbsp;om te zetten in een staafjesvorm.

Over een mogelijk verband tusschen uierstreptococcen en uiercorynebacteri�n wordt in de literatuur meermalen gewagnbsp;gemaakt. Door Klimmer, Haupt, Roots, Diernhofer,nbsp;Steek, Donner is op het feit opmerkzaam gemaakt, datnbsp;betrekkelijk veelvuldig na een genezing van een streptococ-cenmastitis een aanzienlijk aantal corynebacteri�n in de melknbsp;wordt aangetroffen. Donner beschrijft een geval, waarbij nanbsp;het verdwijnen der streptococcen binnen 5 dagen corynebacteri�n in de melk verschenen. De 3 eerst genoemde onderzoekers hebben in een veestapel, waaronder op een vroegernbsp;tijdstip streptococcenmastitis voorkwam, bij eenige koeiennbsp;regelmatig diphthero�de staafjes gevonden, die zich in de culturen als typische stammen van de Str. agalactiae ontwikkelden. Pogingen zijn in het werk gesteld om dit feit te verklaren.

Klimmer wees in 1930 op de mogelijkheid van een over-gang van streptococcen in corynebacteri�n. Donner wijst in dit verband op de hierboven genoemde hypothese van K o c hnbsp;en M e 11 o n zonder hieraan een verklaring toe te voegen.

Diernhofer nam waar, dat in oude streptococcencul-turen op corynebacteri�n gelijkende vormen optraden. Nu merkt S t e c k op, dat uiercorynebacteri�n niet steeds optreden,nbsp;wanneer de uierstreptococcen zijn verdwenen. Deze onderzoeker deelt de zienswijze van overgang van streptococcen innbsp;corynebacteri�n niet, doch verklaart het optreden van corynebacteri�n na het verdwijnen der streptococcen als een oor-

37

spronkelijk gemengde infectie van beide soorten micro-orga-nismen.

Beide bacteri�ngroepen verdragen elkaar goed, doch de cory-nebacterie komt wegens haar langzame en gebrekkige groei op kunstmatige voedingsbodems dan pas tot duidelijke groei,nbsp;indien deze zoo goed als alleen in de uier aanwezig is. Dezelfdenbsp;opvatting huldigt B e n d i x e n, die in zijn onderzoek tot denbsp;conclusie komt, dat het door hem onderzochte materiaal geennbsp;steun geeft aan de opvatting, dat de corynebacterie en de uier-streptococcus in nauw verband met elkaar staan. Toch beschrijft hij een ziektegeval, waaraan de aandacht dient geschonken te worden. Hij onderzocht een droogstaande koe,nbsp;uier en secretum waren macroscopisch normaal. Het rechter-voorkwartier was kiemvrij, L.V. en L.A. gaven corynebac-teri�n, R.A. bevatte microccen. 3 maanden later na het kalvennbsp;was de toestand als volgt:

R.V. coryne, L.V. micrococcen, L.A. coryne en R. A. micro-coccen. Na iVz maand werd het volgende waargenomen: R.V. coryne, L.V. micrococcen, L.A. slechts enkele coryne en R.A.nbsp;micrococcen en streptococcen. Als bijzonderheid merkt Ben-d i X e n op, dat deze koe gedurende lange tijd corynebacteri�nnbsp;had uitgescheiden, voordat de streptococceninfectie zich openbaarde. Gedurende de observatie konden geen teekenen vannbsp;mastitis worden waargenomen. Door B e n d i x e n wordt nietnbsp;getracht deze waarneming te verklaren, hij duidt dit feit aannbsp;als �bemerkenswert�.

Samenvatting:

Naar mijn meening zijn in de literatuur aanwijzingen aanwezig, om de gestelde vraag over mogelijke verwantschap tus-schen streptococcen en corynebacteri�ir bevestigend te beantwoorden. Tegenover deze positieve aanwijzingen staan ook negatieve bevindingen.

EIGEN ONDERZOEK.

HOOFDSTUK III.

Inleiding.

Welke redenen er toe hebben geleid tot het instellen van een vergelijkend onderzoek tusschen de streptococcen, voorkomend in aseptisch gewonnen melk uit klinisch normalenbsp;koeuiers, en de streptococcen, die in zeer veel gevallennbsp;kunnen worden ge�soleerd uit het caudale gedeeltenbsp;van de geboorteweg van het rund.

Uit het literatuuroverzicht blijkt duidelijk, hoe buitengewoon moeilijk het is om onder natuurlijke omstandigheden langsnbsp;lactogene weg kunstmatig een streptococcenmastitis op tenbsp;wekken. Echter blijkt hieruit ook, dat het vrijwel nooit geluktnbsp;dit langs endogene weg te bewerkstelligen. Toch ben ik naarnbsp;aanleiding van meerdere gedurende mijn praktijkloopbaannbsp;waargenomen gevallen van mastitis meer geneigd de laatstnbsp;genoemde wijze van infectie als de meest waarschijnlijke tenbsp;beschouwen, hetgeen echter niet insluit, dat ik de lactogenenbsp;besmetting in een aantal der gevallen voor onmogelijk houd.nbsp;De buitengewone onregelmatigheid, waarmede zich op stal eennbsp;contagieuse mastitis verspreidt, pleit niet voor een lactogenenbsp;infectie. Het feit, dat b.v. 3 kwartieren van een en dezelfdenbsp;koe streptococcenvrije melk afscheiden, terwijl de melk vannbsp;het 4de kwartier sinds ettelijke maanden rijkelijke hoeveelheden van dit micro-organisme bevatte en dat gedurende hetnbsp;melken door den melker bij herhaling met sterk besmettenbsp;handen van de eene tepel op de andere wordt overgegrepen,nbsp;pleit ook niet voor de opvatting, dat deze microben door denbsp;kringspier der tepel binnendringen. Het aantal latente gevallen van mastitis is te groot om infectie van deze kwartierennbsp;te kunnen toeschrijven aan vroegere laesies van de tepelope-ning, waardoor een onvoldoende afsluiting der kringspier zounbsp;ontstaan met als gevolg een exogene infectie.

39

In de loop der jaren zijn door mij enkele mastitiden waargenomen bij vaarzen, die v��r het uitdrijven van de gestorven vrucht deze aandoening vertoonden. Uit de aard der zaaknbsp;waren deze vaarzen nooit gemolken en kan dan ook moeilijknbsp;worden aangenomen, dat de infectie lactogeen zou hebbennbsp;plaats gevonden. Een mastitis gelijktijdig met een arthritis nanbsp;retentio secundinarum of na de partus van een emphysema-teuse vrucht is lang geen zeldzaamheid, hetgeen eveneens eennbsp;aanwijzing is om een endogene infectieweg aan te nemen. Hetnbsp;volgende in 1938 waargenomen praktijkgeval gaf de stoot totnbsp;mijn besluit een onderzoek in te stellen naar een mogelijk verband tusschen mastitiden en aandoeningen van de genitaal-tractus, waarbij de streptococcus uit beide organen in de eerstenbsp;plaats het materiaal leverde voor een vergelijkende studie.nbsp;Daarnaast stelde ik mij ten doel na te gaan of in de runder-scheede behalve de micro-organismen, die in de uier als patho-gene bacteri�n worden aangetroffen, ook een andere bacterie-soort voorkwam, die veelvuldig als onschuldig bestempeldenbsp;bewoner in normale uiers aanwezig is, n.1. de corynebacterie.

In Juni 1938 werd mijn hulp ingeroepen door een veehouder, die volgens aanschrijving van een melkcontr�lestation strepto-coccen bevattende melk afleverde. Het was den eigenaar onmogelijk verdachte koeien aan te wijzen, slechts 1 koe produceerde melk met afwijkend aspect, welke echter nimmer alsnbsp;consumptiemelk werd gebruikt. De veestapel bestond uit 14nbsp;melkgevende koeien. 13 melkmonsters (elk monster was meng-melk van de 4 kwartieren) werden door den eigenaar genomennbsp;en door mij ter onderzoek gezonden naar de Rijksseruminrich-ting. De uitslag van het onderzoek verraste mij buitengewoon.nbsp;In 11 van de 13 melkmonsters werden streptococcen aangetoond, 2 monsters waren te sterk verontreinigd om met zekerheid streptococcen te kunnen vaststellen. De sedimentproefnbsp;varieerde van 0,2 tot 0,7, de katalaseproef tusschen 0,5 en 6.�nbsp;(10 monsters bleven beneden 2,5). Door mij werd gedacht aannbsp;een fout bij de monstername, waarom ik besloot deze nogmaalsnbsp;zelf te nemen en een klinisch onderzoek ter plaatse in te stellen. Met uitzondering van de koe, waarvan hierboven sprakenbsp;was en waarvan de melk niet voor de consumptie werd afgeleverd, waren aan de uiers klinisch geen afwijkingen waar tenbsp;nemen, macroscopisch was alle melk normaal. Direct na denbsp;monstername werd de melk gecentrifugeerd en het sediment

40

microscopisch in nitstrijkjes onderzocht. Mijn onderzoek stemde geheel overeen met dat der Rijksseruminrichting, in alle preparaten werden diplo- of streptococcen aangetoond, va-rieerend van enkele tot vol. Bij mij rees de vraag, welke oorzaak er toch wel aanwezig zou kunnen zijn, dat alle uiers gelijktijdig latent ge�nfecteerd waren, zoowel van de koeien doornbsp;den eigenaar als door den knecht gemolken.

Eenige weken na dit onderzoek vervoegde dezelfde eigenaar zich bij mij met de mededeeling, dat vrijwel alle koeien ,,opbrakenquot; en hij verzocht mij de scheeden te behandelen, daarnbsp;deze �er nogal rood uitzagenquot;. Bij alle koeien werd vaginitisnbsp;waargenomen, zoo uitgesproken als ik in de loop van mijnnbsp;praktijkjaren nog niet had gezien. Zeer sterke roodheid dernbsp;mucosa, streep- en puntbloedingen daaronder, vergroote ennbsp;sterk gezwollen lymphfollikels, die bij de minste aanrakingnbsp;gingen bloeden.

Na deze waarnemingen liet mij de gedachte niet los, dat tusschen beide pathogene afwijkingen een aetiologisch verband zou kunnen bestaan. Daar het lymphatische stelsel vannbsp;de vagina bij deze colpitis infectiosa ziekelijk was veranderdnbsp;en volgens Ostertag de verwekker van die scheedeziektenbsp;een streptococcus was, maakte ik de gevolgtrekking, dat denbsp;mogelijkheid niet was uitgesloten, dat langs de lymphbanennbsp;de uier van de scheede uit ge�nfecteerd zou kunnen worden.nbsp;Voor deze theorie was het noodzakelijk, dat er een rechtstreek-sche lymphatische verbinding bestond tusschen beide organen.nbsp;Dit is volgens B a u m inderdaad het geval. De uiterst fijnenbsp;lymphbaantjes, gelegen in het ventrale en meest caudale gedeelte van de vagina, voeren de lymphe naar grootere banen,nbsp;die hun inhoud storten in de lymphonodus supramammaris,nbsp;waarin ook de uierlymphbanen hun uitmonding hebben. Hetnbsp;meer oraal gelegen gedeelte van de vagina en het vestibulum correspondeert met de lymphonodus sacralis, waarheen eveneensnbsp;de lymphe der voorkwartieren wordt afgevoerd. Bij infectienbsp;van de uier van de scheede uit zou dan van de lymphonodi uitnbsp;een retrograde beweging der microben moeten plaats vinden,nbsp;hetgeen in het algemeen door meerdere onderzoekers niet voornbsp;onmogelijk wordt gehouden. Daar mijn theorie niet in strijdnbsp;bleek met de anatomische verhoudingen tusschen genitali�nnbsp;en uier, besloot ik in die richting mijn onderzoek aan te vangennbsp;en in mijn werkprogramma de nagenoemde vragen te stellen.

9.

HOOFDSTUK IV.

Welke techniek werd toegepast om op eenvoudige wijze culturen aan te leggen van bacteri�n, die in macroscopisch normalenbsp;melk van klinisch gezonde uiers aanwezig zijn en die opnbsp;een eenvoudig samengestelde voedingsbodem ondernbsp;aerobe omstandigheden plegen te groeien.

Bij de aanvang van dit onderzoek werd door mij bij het nemen van melkmonsters de techniek toegepast, zooals dienbsp;in de literatuur wordt aangegeven. Onder aseptische voorzorgsmaatregelen werd met of zonder melkhuisj es de melk opgevangen in steriele fleschjes, die ik in mijn apotheek-laboratorium overentte op serumagarplaten. Deze werkwijze voldeednbsp;mij niet, daar ik op deze manier steeds moest kunnen beschikken over een voldoend aantal steriele fleschjes en om dezenbsp;te verkrijgen waren de mij ter beschikking staande hulpmiddelen onvoldoende. Bovendien werd op deze wijze een te grootnbsp;gedeelte van de beschikbare tijd gevergd. Daarom zocht iknbsp;naar een methode, die deze bezwaren zouden kunnen ondervangen, waarbij ik uitging van het standpunt, dat het onderzoek niet tijdroovend mocht zijn en nauwkeurige en betrouwbare uitkomsten verkregen moesten worden. Na meerderenbsp;proefnemingen meen ik daarin geslaagd te zijn. De methodenbsp;komt hierop neer, dat de melk rechtstreeks uit de uier zondernbsp;gebruik van melkbuisjes op de voedingsbodem t.w. schuin gestolde serumagarbuizen wordt gebracht, waarbij dus de tus-schenschakel steriele fleschjes komt te vervallen. Het voordeelnbsp;van deze methode is, dat verontreiniging tijdens het transportnbsp;is uitgesloten.

Hier volgt meer uitvoerig de toegepaste techniek.

4 buizen serumagar worden nauwkeurig ge�tiketteerd. De tepel en tepelopening van b.v. het LV kwartier worden metnbsp;een wattenprop met alcohol gereinigd; de wattenprop dientnbsp;niet met alcohol doordrenkt te zijn om te voorkomen, dat metnbsp;de melk ook alcohol in de cultuurhuis komt. Daarna melkt mennbsp;eenige stralen weg, niet zoozeer om de in de melkcysternenbsp;aanwezige microben uit te drijven dan wel om door middel

43

der melkstralen eventueel nog aan de tepelopening klevende onreinheden mechanisch te verwijderen. Daarna wordt denbsp;tepelopening nogmaals met alcohol gereinigd. De helper houdtnbsp;de voedingsbodem gereed. Men neemt het boveneinde dernbsp;tepel tusschen vinger en duim op een zoodanige wijze, dat bijnbsp;druk in benedenwaartsche richting de melk uit de tepel zalnbsp;spuiten. Vervolgens neemt men met de rechterhand de buisnbsp;van den helper over, die de wattenprop der buis tusschen duimnbsp;en vinger houdt en brengt de geopende buis dicht bij de tepelopening. Tegelijkertijd wordt met de linkerhand in benedenwaartsche richting gedrukt, zoodat de melkstraal te voorschijnnbsp;komt, die onverwijld in de cultuurhuis wordt opgevangen. 1 totnbsp;2 cc melk is voldoende. Natuurlijk wordt de helper er attentnbsp;op gemaakt, dat hij het gedeelte der wattenprop, dat in denbsp;buis past, niet mag aanraken of in aanraking mag doen komennbsp;met een of ander voorwerp. Na afsluiting der cultuurhuis laatnbsp;men de melk, die nu in het onderste gedeelte van de buis staat,nbsp;��nmaal terugvloeien over de geheele agarvlakte, waarna denbsp;buis vertikaal wordt geplaatst. Hiermede is het monsternemennbsp;geschied. Op dezelfde wijze worden monsters genomen uit denbsp;overige kwartieren. Na eenige routine kon door mij de melknbsp;van 4 kwartieren in 5 minuten worden gemonsterd; een middelmatig groote veestapel vordert een tijd van iVa a 2 uur.nbsp;Met eenige handigheid blijkt het mogelijk melkmonsters tenbsp;nemen zonder hulp van anderen. Er dient nog op gewezen tenbsp;worden, dat voor het reinigen van de tepel telkenmale voornbsp;ieder kwiartier een nieuwe wattenprop wordt gebruikt. Het isnbsp;mij gebleken, dat in plaats van serumagarbuizen ook de gewone agar als voedingsbodem bruikbaar is, echter is de groeinbsp;op de laatste gewoonlijk minder snel en zijn de kolonies ietsnbsp;kleiner.

Na de monstername worden de serumagarbuizen in vertikale stand bebroed bij 37 gr. C. Binnen 24 uur, in sommige gevallennbsp;reeds na 12 uur, is af te lezen welke melk streptococcen ofnbsp;staphylococcen bevat. Men ziet dan een meer of minder sterkenbsp;cultuur gelijkmatig over de geheele agarvlakte verspreid, afhangende van het aantal bacteri�n, die op de agar zijn blijvennbsp;kleven. Bij eventueele verontreiniging van buitenaf treedt denbsp;groei veelal wat later op en ontwikkelen zich slechts enkelenbsp;kolonies, die niet gelijkmatig over de agar zijn verspreid. Denbsp;vele malen in macroscopisch normale melk aanwezige coryne-

44

bacteri�n komen op een later tijdstip tot groei, de kolonies liggen meestal niet zoo mooi gelijkmatig verdeeld over de ge-heele agaroppervlakte of doen zich na langere tijd kennen doornbsp;een witachtige opkruipende groei uit de melk.

Bij positieve bevindingen is het na eenige routine mogelijk aan het aspect van de kolonies te beoordeelen met welkenbsp;bacteriesoort men te doen heeft.

Uit meerdere ingestelde proeven is mij gebleken, dat het geen verschil gaf, of men de eerste of laatste stralen als melkmonsternbsp;nam. Om nader aan te toonen, dat secundaire infectie van denbsp;melk tijdens de monstername uit te sluiten was, werd eenigenbsp;malen de volgende proef genomen. Alle handelingen, die plaatsnbsp;vinden bij de beschreven monstername, werden hierbij verricht, echter werd de melk buiten de voedingsbodem gemolken.

Om de omstandigheden voor de primair aanwezige micro-organismen en die secundair de voedingsbodem zouden kurmen verontreinigen gelijk te doen zijn, werd voor de proef eennbsp;kleine hoeveelheid steriele melk aan de serumagarbuis toegevoegd. Het bleek nu, dat vrijwel nooit eenige groei na 24 uurnbsp;broedstoof kon worden waargenomen, een gelijkmatig overnbsp;de geheele agarvlakte verspreide cultuur werd nooit gezien,nbsp;een enkele maal was het resultaat een paar kolonies. Wanneernbsp;lege artis wordt gewerkt, behoeft verontreiniging van de voedingsbodem niet gevreesd te worden. Dit geldt zoowel voor denbsp;monstername op stal als voor die in de koebocht.

De beschreven methode is gedurende de laatste jaren steeds door mij toegepast. De tijdroovende werkzaamheden van sedi-menteeren, preparaten maken en het nauwkeurig doorzoekennbsp;daarvan heb ik ter zijde gesteld, moeilijkheden in de uitspraaknbsp;bestaan niet meer, het onderzoek is �f positief �f negatief. Hetnbsp;woord ,,verdacht van streptococcen� behoef ik tegenover mijnnbsp;cli�nt niet meer te gebruiken, ik kan positief zijn in mijnnbsp;beweringen.

In een later hoofdstuk wordt nader teruggekomen op deze wijze van melkmonstering in verband met eenige voor de praktijk geschikt gebleken toepassingen.

HOOFDSTUK V.

Welke microorganismen op de in het vorige hoofdstuk beschreven wijze gekweekt kunnen worden uit aseptisch gewonnen ennbsp;macroscopisch normale melk afkomstig van klinischnbsp;gezonde uiers.

In de inleiding van mijn onderzoek is een praktijkgeval beschreven, waaruit blijkt, dat op een bedrijf alle melkgevende koeien occult ge�nfecteerd waren met een melkstreptococcus.nbsp;Geen klinische verschijnselen van mastitis, geen kleurverandering of macroscopisch waarneembare abnormale samenstelling der melk, melkgift niet verminderd. Slechts de microscopische bevindingen, in sommige gevallen gepaard gaande metnbsp;verhoogd sediment en katalasecijfer, toonden aan, dat niet gesproken kon worden van normale melk. Zonder instelling vannbsp;een der aanbevolen therapie�n zijn de waarschuwingen overnbsp;aflevering van streptococcen bevattende melk van de zijdenbsp;van de controleerende gezondheidsdienst uitgebleven, de melk-opbrengst handhaafde zich normaal, geen klinisch waarneembare mastitiden hebben zich ontwikkeld uit deze occulte uier-aandoeningen. Waren op deze occulte afwijkingen klinischnbsp;waarneembare mastitiden gevolgd, dan ware het juister geweest te spreken van latente mastitis.

Om verwarring te voorkomen worden door mij, zooals ook in de literatuur gebruikelijk is, de uieraandoeningen, die klinisch niet door onze zintuigen kunnen worden vastgesteld,nbsp;maar waarvan de melk bij microscopisch onderzoek talrijk�nbsp;micro-organismen blijkt te bevatten, aangeduid als latentenbsp;mastitiden. Dat deze met streptococcen en andere pathogenenbsp;microben ge�nfecteerde uiers onder ongunstige omstandigheden als slecht uitmelken, mond- en klauwzeer, koepokken ennbsp;andere oorzaken, waardoor melkretentie optreedt, gepraedis-poneerd zijn om in ontsteking over te gaan, is zeer aannemelijk.

B o s m a heeft in zijn proefschrift aangetoond, dat uitgesproken streptococcenmastitiden in volledig herstel kunnen overgaan. Dat dit tot op zekere hoogte in de boven beschreven gevallen van latente mastitis ook is geschied, lijkt zeer waar-

46

schijnlijk door het uitblijven van waarschuwingen door de con-troleerende gezondheidsdienst. Latere door mij ingestelde proeven toonden aan, dat zeker niet alle uiers zich spontaan hadden hersteld.

Mij interesseerde de vraag, hoe het in andere veestapels in mijn praktijkgebied gesteld was met de latente mastitis. Enkelenbsp;bedrijven werden in haar geheel onderzocht, op andere boerderijen werden enkele willekeurig gekozen koeien gemonsterd.nbsp;Monstername had bovendien meermalen plaats van koeien,nbsp;die macroscopisch normale melk leverden, echter met eenigenbsp;schijnbaar onschuldige afwijkingen aan de uier als taaimelks,nbsp;woekeringen in de cysterne, z.g. ,,frutterig melkenquot;, waarbijnbsp;de eigenaar niet in staat is met flinke straal en schuim te melken, van koeien, die volgens den eigenaar op een vroegernbsp;tijdstip een bol kwartier hadden en �waaraan goed de handnbsp;moest worden gehoudenquot;. Bij monstering van geheele veestapels werden doorgaans die uitgekozen, waaronder gedurendenbsp;de laatste jaren klinische mastitis was waargenomen of waarvan de eigenaar waarschuwingen had ontvangen wegens aflevering van streptococcen- of sterk kiemhoudende melk. Hetnbsp;door mij gevonden percentage van latente mastitis is dan ooknbsp;zeer zeker grooter dan het aantal, dat gevonden zou zijn, indien een aantal willekeurig gekozen veestapels aan hetzelfdenbsp;onderzoek was onderworpen.

Zooals reeds eerder is gezegd, geschiedde de beoordeeling van de aangelegde culturen na 18 tot 24 uur bebroeding bijnbsp;37 gr. Slechts die melk werd als ge�nfecteerd aangemerkt, wanneer zich binnen de genoemde tijd een cultuur ontwikkelde,nbsp;waarvan de kolonies gelijkmatig over de geheele agarvlaktenbsp;verspreid lagen. Dit was voor mij het bewijs, dat de kiemennbsp;bij de monstername in de uier aanwezig waren. Dit gold in denbsp;eerste plaats voor strepto- en diplococcen, waarvan een serum-agarsubcultuur werd aangelegd, die moest dienen als uitgangsmateriaal voor het verdere biologische onderzoek. Verdernbsp;werd aanteekening gehouden van de gelijkmatig over de agarnbsp;verspreide culturen met macroscopisch afwijkend aspect vannbsp;die der streptococcen. Dit betroffen steeds staphylococcen, dienbsp;macroscopisch te scheiden waren in Staph, albus, aureus ennbsp;citreus. Door het maken van een preparaat werd microscopischnbsp;de diagnose staphylococcen bevestigd, welke culturen nietnbsp;verder in het onderzoek werden betrokken. Bij twijfelgevallen

47

werd een subcultuur aangelegd om nader te worden onderzocht. Mogelijk is, dat onder deze macroscopisch staphylococcenin-fecties, die door hun sterke groei andere infecties overgroeien,nbsp;zich menginfecties met andere micro-organismen o.a. strepto-coccen hebben bevonden, hoewel dit slechts in 1 geval metnbsp;zekerheid kon worden aangetoond. Enkele kolonies op de agarnbsp;of later optredende groei bij de melk werd als negatief aangemerkt, hoewel aangenomen kan worden, dat in een deel dernbsp;gevallen deze geringe groei afkomstig moest zijn van micro-organismen, die primair in de melk aanwezig waren. Immersnbsp;het aantal gevallen van geringe groei was in vergelijking metnbsp;de blanco proeven groot te noemen. Uit de bij gevoegde protocollen blijkt, dat slechts een gering aantal melkmonsters volkomen steriel was, waarover later meer uitvoerig zal wordennbsp;gesproken.

In een later stadium van mijn onderzoek is mijn aandacht besteed aan een kolonietype, dat zich zeer veelvuldig ontwikkelde na het verstrijken van de tijd, waarbinnen de strepto-coccen zich als een flinke cultuur kenbaar maken. Dit kolonietype kwam na 24 uur of na langere tijd tot ontwikkeling opnbsp;die cultuurhuizen, die door mij als negatief werden bevonden.nbsp;Bij opvallend licht was de kleur der kolonie te wit voor strep-tococcen en niet wit genoeg voor Staph, albus, bovendien wasnbsp;de diameter van de laatst genoemde kolonie meestal grooter.nbsp;Bij doorvallend licht was de kleur bruiner dan die van denbsp;streptococcenkolonie. Ook in groeiwijze was er verschil waarnbsp;te nemen. Een gelijkmatige verspreiding over de agar, zooalsnbsp;bij de streptococcen. Werd slechts hoogst zelden waargenomen;nbsp;de kolonies waren meestal gelegen in een zone van enkelenbsp;cm breed, grenzend aan de in de cultuurhuis staande melk; hetnbsp;aantal kolonies was betrekkelijk gering in aantal. Uit een microscopisch onderzoek bleek, dat deze bacterie zich in haarnbsp;groei ook meermalen voordeed als een eenigszins doorschijnend witachtig uit de melk op de agar opkruipend beslagnbsp;zonder vorming van afzonderlijk liggende kolonies. Dit kolonietype werd onderkend als een diphtheroid volgens de morpholo-gische en biologische eigenschappen. Het is mij niet bekend,nbsp;dat in de Nederlandsche literatuur melding wordt gemaakt vannbsp;het veelvuldig aantreffen van deze diphtheroid of corynebac-terie als een algemeen voorkomende uierbewoner der Nederlandsche veestapel. In het buitenland is deze bacterie meer-

48

malen aangetoond en beschreven, B e r g e y geeft uitvoerig de eigenschappen en de plaats in de systematiek aan. Behalve velenbsp;andere onderzoekers maakte B e n d i x e n een uitvoerige studie van de Corynebacterie, die hij in groot aantal uit tal vannbsp;klinisch gezonde kwartieren kon kweeken. De beschrijving,nbsp;groeiwijze en eigenschappen stemden geheel overeen met dienbsp;van de door mij ge�soleerde stammen. Volgens dezen onderzoeker is het moeilijk macroscopisch de kolonietypen van denbsp;Micrococcus albus en de Corynebacterie van elkaar te onderscheiden. Op een enkel punt werd door mij verschil waargenomen met de Corynebacterie door hem beschreven, n.1. het alnbsp;of niet zuurvast zijn bij de Ziehl-Neelsenkleuring. Op mijn verzoek is genoemde onderzoeker zoo welwillend geweest eennbsp;door hem gekweekte stam ter beschikking te stellen voor eennbsp;vergelijkend onderzoek. Wat morphologische, cultureele ennbsp;biochemische eigenschappen betreft waren de Deensche ennbsp;Nederlandsche stammen volkomen identiek, ook in zuurvastheid bleek geen verschil te bestaan. Derhalve kon worden aangenomen, dat onder de Nederlandsche veestapel tallooze runderen worden aangetroffen, die met de melk corynebacteri�nnbsp;uitscheiden.

De door mij als positief aangemerkte streptococcenculturen waren macroscopisch bezien steeds reinculturen. De soms innbsp;zeer gering aantal aanwezige van streptococcen afwijkendenbsp;kolonies konden niet met zekerheid als uierbewoner wordennbsp;aangerekend. Daarvoor was het aantal te gering. Dat de doornbsp;mij verkregen oorspronkelijke culturen meestal rein warennbsp;blijkt wel hieruit, dat de aangelegde subculturen, die doorgaansnbsp;verkregen werden door overenting van meerdere willekeurignbsp;gekozen kolonies van de oorspronkelijke cultuur, bij het verdere onderzoek rein bleken te zijn.

Een menginfectie van 2 of meer soorten micro-organismen, die door him gelijkmatige verspreiding over de agarvlakte bewezen afkomstig te zijn uit de uier, wierd bij latente mastitis,nbsp;met uitzondering van 1 geval, niet waargenomen. En dit gevalnbsp;betrof een speenbetrapping bij een vaars, die voor het onderzoek enkele dagen met een melkbuisje was gemolken en behandeld met speenstiften. Een menginfectie van streptococcennbsp;en staphylococcen bleek aanwezig te zijn. Uit het voortgezettenbsp;onderzoek der macroscopisch rein gelijkende streptococcen-

Bovenstaande foto toont een serie cultuurhuizen na ruim 24 uur broedstoof. De melkmonsters van de 4 linksche zijn negatief.

De 5 rechtsche buizen vertoonen groei in meer of minder sterke mate. De geheele agarvlakte is gelijkmatig met kolonies bedekt.

Deze foto geeft aan de uitslag der melkmonstering van de 4 kwartieren van een koe.

R.A.: slechts enkele kolonies op de agarvlakte, 1 groote kolonie boven in de buis, hetgeen zeernbsp;zeker luchtintectie is geweest.

L.V.: een zeer sterke streptococceninfectie (latente mastitis).

R.V. en L.A.: steriele of nagenoeg steriele kwartieren.

49

culturen is gebleken, dat een gering aantal dezer culturen een menginfectie was van streptococcen en corynebacteri�n.

Naast de streptococcenreinculturen werden meerdere malen macroscopisch reinculturen staphylococcen gekweekt. Daarnbsp;deze stammen niet nader zijn onderzocht blijft de mogelijkheidnbsp;bestaan, dat onder deze culturen menginfecties aanwezignbsp;waren. Enkele malen werd waargenomen, dat de verschillendenbsp;kwartieren van ��n koe macroscopisch bezien reinculturen vannbsp;meerdere soorten bacteri�n bevatten. Zoo werd b.v. uit eennbsp;linkervoorkwartier een reincultuur streptococcen gekweekt.nbsp;L.A. vertoonde een overvloedige cultuur van Staph, albus, hetnbsp;R.V. kwartier scheidde streptococcen uit en R.A. werden sta-phylococcenkolonies van het aureustype in groote hoeveelheidnbsp;aangetroffen. Pleiten deze bevindingen ook niet tegen eennbsp;lactogene infectie? Hoe lang is deze koe al niet gemolken metnbsp;handen bezoedeld met 3 soorten bacteri�n. Bij lactogene infectie zou men door de sterk overgroeiende kracht der staphylococcen uit alle kwartieren een cultuur hiervan hebben moetennbsp;kweeken. En toch worden 2 kwartieren met reincultuur streptococcen aangetroffen, kwartieren waarvan de tepelopeningennbsp;2-maal daags als het ware worden gebaad in de staphylococcen.nbsp;En waar een streptococcus via de tepel kan binnendringen,nbsp;daar zal een staphylococcus ook wel toe in staat zijn. En is ditnbsp;zoo, dan zou men toch in de L.V. en R.A. kwartieren minstensnbsp;een menginfectie van beide soorten moeten verwachten, tenzijnbsp;aangenomen moet worden, dat deze bacteriesoorten eikaarsnbsp;aanwezigheid niet dulden en de sterkste als overwinnaar uitnbsp;de strijd komt met algeheele vernietiging van den tegenstander,nbsp;in dit geval de staphylococcus. Dat deze veronderstelling nietnbsp;aannemelijk is, blijkt uit de sterk overgroeiende kracht dernbsp;staphylococcen ten opzichte van de streptococcen en de mede-deelingen in de literatuur over waargenomen menginfecties bijnbsp;latente en klinische mastitiden. Toch wensch ik er de nadruknbsp;op te leggen, dat onder het zeer groote aantal waargenomennbsp;positieve streptococcenculturen, afkomstig van latente mastitiden, er slechts een enkele werd aangetroffen, waarvan metnbsp;zekerheid kon worden gezegd, gekweekt te zijn uit een kwartier, dat zoowel streptococcen als staphylococcen in talrijkenbsp;mate uitscheidde.

De coli en pyogenesbacil werd geen enkele maal in macroscopisch normale melk in groote hoeveelheden aangetroffen,

4

50

zoodat aangenomen kan worden, dat bij infectie van de uier met deze micro-organismen het aspect van de melk direct verandert en klinisch een mastitis waarneembaar is. Toch schijntnbsp;het mogelijk te zijn volgens P o e 1 s en andere onderzoekers,nbsp;dat een chronische mastitis aanwezig is door colibacillen metnbsp;geringe veranderingen aan de melk. Het jaarverslag der Rijks-seruminrichting over 1939 vermeldt een onderzoek van 467nbsp;macroscopisch normale melkmonsters. Geen enkele maal werden ook hier coli of pyogenesbacteri�n aangetoond, wel 355nbsp;maal streptococcen.

Van belang zijn de waarnemingen, die ik uit mijn onderzoek kan bevestigen, dat het aantal latente mastitiden verbijsterendnbsp;veel grooter is dan het aantal klinisch waarneembare. Het isnbsp;echter ook gebleken, dat op bedrijven, waar, in vergelijkingnbsp;met andere, het aantal klinisch waargenomen mastitiden grootnbsp;is, het aantal geconstateerde latente aandoeningen eveneensnbsp;aanzienlijk is. Zoo vond ik op een bedrijf, waar in de loop dernbsp;jaren tamelijk veel mastitis voorkwam, van de 59 kwartieren,nbsp;die normale melk produceerden, er 19, die waren ge�nfecteerdnbsp;met streptococcen. Dit wijst er op, dat onder bepaalde gunstigenbsp;omstandigheden de klinisch waarneembare vorm uit de latentenbsp;voortkomt. Bij de bestrijding zal dan ook in de eerste plaatsnbsp;de aandacht gericht moeten zijn op de latente infecties. Of denbsp;chemotherapie daartoe in staat zal zijn zal de toekomst uitwijzen. De tot heden toegepaste chemotherapeutica, die doornbsp;infusie in de uier ten doel hebben de uier steriel te maken,nbsp;hebben tot heden nog weinig succes gehad. Mijn ervaring is,nbsp;dat bij afwijkende melk de kleur en samenstelling soms welnbsp;verbetert, doch dat het kwartier rijkelijk streptococcen blijftnbsp;uitscheiden. Ditzelfde wordt eveneens waargenomen na auto-vaccinatie. Trouwens ditzelfde effect is ook meermalen te bereiken door veelvuldig uitmelken. In de eerste plaats dient dannbsp;ook bij de bestrijding het oog gericht te worden op de latentenbsp;vormen en moeten preventieve maatregelen getroffen wordennbsp;om te voorkomen, dat de uier ge�nfecteerd wordt, maar dan isnbsp;het vereischt, dat men volledig en met zekerheid de wegennbsp;kent, waarlangs de besmetting plaats vindt. Zoolang deze nietnbsp;bekend zijn, zal men m.i. geen tastbare blijvende resultatennbsp;bereiken.

HOOFDSTUK VI.

Enkele voor de praktijk geschikt gebleken toepassingen van onder hoofdstuk IV beschreven techniek der melkmonstering.

Gedurende mijn praktijkjaren heeft het mij steeds verwonderd, waarom een lichte operatie aan de tepelopening bij zuiver ,,taaimelks� met het Amerikaansche lancet zoo weinig aanleiding geeft tot onaangename complicaties. In mijn prak-tijkgebied wordt deze operatie meermalen verricht door dennbsp;eigenaar zelf met instrumenten, die zeer zeker geen aanspraaknbsp;erop kunnen maken steriel te zijn. En toch �pakt het goed uitquot;,nbsp;zooals ik ettelijke eigenaren heb hooren zeggen. En dat dit geennbsp;snoeverij van den boer is bewijst wel het feit, dat deze taai-melksoperatie jaar in jaar uit door den eigenaar zelf wordtnbsp;verricht. Het blijkt dus wel, dat de tepel heel wat kan verdragen, indien er alleen sprake is van een stenose, die primairnbsp;niet door een bacterieele infectie wordt veroorzaakt. Andersnbsp;is het gesteld wanneer het tepelkanaal in zijn geheel is verdikt of voor het melken hinderlijke papillomateuze woekeringen in de cysterne aanwezig zijn. Deze operatie, uitgevoerdnbsp;met het mesje van H u g of het tepelhoedje van H e r i n g isnbsp;voor mij in de loop der jaren, hoewel uitgevoerd onder de totnbsp;het uiterste doorgevoerde aseptische voorzorgsmaatregelen,nbsp;een groote teleurstelling geworden. Aanvankelijk meent mennbsp;succes te hebben, de papillomen zijn geheel of grootendeelsnbsp;verwijderd, het melken gaat weer vlot of vrij vlot, maar dannbsp;treedt na enkele dagen een pijnlijke zwelling van de speennbsp;op, een hard kwartier, kortom een klinische mastitis. Het resultaat is een verloren kwartier en het gezegde ,,van kwaad totnbsp;ergerquot; is hier op zijn plaats. Gevolg een ontevreden cli�nt,nbsp;die voor het operatief ingrijpen, al was het dan ook met moeite,nbsp;nog een hoeveelheid voor het gebruik geschikte melk in denbsp;emmer kreeg. Zoo is het mij tenminste gegaan in het meeren-deel der behandelde gevallen, een schijnbaar onbeduidendenbsp;operatie, maar toch ��n, waaraan ik met tegenzin begon.

En welke is de oorzaak van deze onaangename complicatie? Niet de infectie via de tepelopening, maar de reeds aanwezige

52

latente mastitis, die zich slechts door een schijnbaar onschuldige woekering verraadde. Hier kan inderdaad gesproken worden van een sluimerende mastitis, die slechts op gunstigenbsp;omstandigheden wachtte om zich in haar volle ontwikkelingnbsp;te ontplooien. Om teleurstellingen te voorkomen leg ik sindsnbsp;enkele jaren, alvorens te besluiten tot operatief ingrijpen, eennbsp;melkcultuur aan van het betrokken kwartier. Blijkt na 24 uurnbsp;de cultuur positief dan adviseer ik, indien eenigszins mogelijk,nbsp;van operatief ingrijpen af te zien en de koe niet meer te latennbsp;dekken. Bij negatieve uitslag opereer ik en, voorzoover totnbsp;heden te beoordeelen, met goed succes. Blijkbaar worden innbsp;mijn praktijkgebied veel woekeringen aangetroffen met alsnbsp;grondoorzaak een bacteri�ele infectie. Mogelijk is, dat in anderenbsp;gebieden meer op zich zelf staande papillomen worden gevonden, waarbij de cultuurproef negatief uitvalt; in die strekennbsp;zal de operatie met meer succes worden verricht. Eiken practicus kan ik aanraden v��r het operatief ingrijpen een melkcultuur aan te leggen, het kan veel teleurstellingen voorkomennbsp;en men is in staat de prognose, al naar gelang de uitslag vannbsp;het onderzoek, meer of minder gunstig te stellen.

Mijn ervaring is, dat bij zuiver ,,taaimelks�, dus waarbij de tepelopening te klein is, een operatief ingrijpen slechts zeldennbsp;tot onaangename complicaties leidt. Toch worden bij dit ingrijpen meerdere wondjes gemaakt, die, al is het dan nietnbsp;tijdens de operatie, zeer zeker ge�nfecteerd worden door denbsp;handen van den melker of door de stalbodem. Het veelvuldignbsp;optreden van mastitis na tepelverwonding of betrapping behoeft m.i dan ook niet als steun te dienen voor een lactogenenbsp;infectie; bij ernstige verwonding van de kringspier en gebruiknbsp;van melkbuisjes en speenenstiften enz. is deze wijze vannbsp;infectie zeer wel mogelijk. Maar hoevele malen ziet men nietnbsp;mastitis optreden wanneer de laesie hooger aan de tepel gelegen is, waardoor niet alleen de tepel uitwendig, maar ook denbsp;inwendige bekleeding van het tepelkanaal gekneusd kan zijn.nbsp;Zwellling hiervan veroorzaakt melkretentie en wanneer tevensnbsp;het kwartier latent is ge�nfecteerd, zijn de omstandighedennbsp;gunstig voor het optreden van een klinische mastitis. Pene-treerende tepelwonden geven lang niet steeds aanleiding totnbsp;een mastitis, wel tot een melkfistel; toch zou een melkfistel eennbsp;bij uitstek geschikte porte d'entr�e zijn. Als bewijsgrond voornbsp;een lactogene infectie wordt tevens aangevoerd, dat bij strep-

53

tococcenmastitis veel tepels worden aangetroffen met trechtervormig ingetrokken openingen, welke instulpingen praedispo-neerend zouden zijn voor infectie. Zou het echter ook niet zoo kunnen zijn, dat deze afwijkende tepelvorm een gevolg is vannbsp;de latente infectie? Hierbij worden meermalen soms uiterstnbsp;geringe woekeringen in de cysterne aangetroffen.

Onder invloed van die plaatselijke ontstekingen of woekeringen zou het zeer wel mogelijk zijn, dat het bekleedende epitheel of het daaronder liggende bindweefsel zich samentrektnbsp;met als gevolg een instulpen van de tepelopening.

In enkele gevallen werd de cultuurmethode in toepassing gebracht tot het opsporen van koopvernietigende uiergebreken.

Ik ben van oordeel, dat deze wijze voor den practicus in veel gevallen tot nut kan zijn. Vroeger was het opsporen vannbsp;een occulte uieraandoening voor mij niet steeds een gemakkelijke taak, preparaat na preparaat werd gemaakt en doorzocht;nbsp;werden geen streptococcen of werden deze in groote hoeveelheden gevonden dan was de uitspraak niet moeilijk. Andersnbsp;stond de zaak, indien in enkele preparaten een spaarzaamnbsp;aantal coccen of diplococcen werden aangetroffen, hetgeen nietnbsp;tot de zeldzaamheden behoorde. Het resultaat van het onderzoek was �verdachtquot; en een veeartsenijkundige verklaringnbsp;wegens koopvernietigend gebrek kon niet worden gegeven. Isnbsp;latente mastitis een verborgen gebrek? Naar mijn meeningnbsp;wel, indien de koe voor de melkproductie voor de z.g. ,,melkerijquot; is gekocht.

Vanzelf sprekend mogen bij het spatten geen afwijkingen aan uier of melk waargenomen worden. De klachten, die mennbsp;na aankoop van een melkkoe vaak hoort, zijn deze: te geringenbsp;melkgift, onkant, te groot uier na het melken. Blijken bij onderzoek van de verdachte koe geen klinisch waarneembare afwijkingen aanwezig te zijn, de cultuurproef van een of meernbsp;kwartieren positief te zijn en de koop voor enkele dagen plaatsnbsp;gehad te hebben, dan geef ik zonder eenige aarzeling een verklaring af. Het antidateeren van dergelijke gebreken is uiterstnbsp;moeilijk, daar het niet bekend is binnen welke termijn een der-gelijke aandoening kan optreden. Om aan de veilige kant tenbsp;blijven neem ik enkele dagen aan, zeer goed is mogelijk, datnbsp;dit op maanden gesteld dient te worden. Deze vraag zal vermoedelijk slechts beantwoord kunnen worden, indien metnbsp;zekerheid de wijze van infectie bekend is.

54

Het verdient aanbeveling en het is in het belang van den boer, dat elke nieuwaangekochte voor de melkproductie bestemde koe binnen enkele dagen na de aankoop volgens denbsp;cultuurmethode wordt gemonsterd. Ik ben ervan overtuigd,nbsp;dat verborgen gebreken te voorschijn zullen komen ook bij dienbsp;koeien, waarover de nieuwe eigenaar geen klachten heeft. Innbsp;dit geval meen ik eveneens te doen te hebben met een verborgen gebrek, immers in normale melk behooren de strep-tococcen niet aanwezig te zijn en door uitwendige invloeden,nbsp;die normale uiers zonder letsel kunnen verdragen, kan eennbsp;latente vorm in een uitgesproken mastitis overgaan.

Het wil mij voorkomen, dat de cultuurmethode bruikbaar is voor melkcontrolestations met inschakeling van den prakti-seerenden dierenarts of van personeel, dat eenig inzicht heeft innbsp;de bacteriologie en aseptiek. De sedimentproef, het bepalennbsp;van het katalasecijfer en het maken en doorzoeken van preparaten kan vervallen. Na 24 uur is een controlestation volkomennbsp;op de hoogte met het streptococcenvraagstuk op een bedrijf ennbsp;weet hoeveel kwartieren ge�nfecteerde en dus minderwaardigenbsp;melk uitscheiden. Wanneer b.v. 1 maal per kwartaal de monstering van alle melkgevende koeien op een bedrijf plaats heeftnbsp;kan het aantal ge�nfecteerde kwartieren als maatstaf dienennbsp;tot bepaling van de kwaliteit der mengmelk en eveneens alsnbsp;een der factoren dienen tot het vaststellen van de melkprijs opnbsp;elk bedrijf afzonderlijk. Naast het reactiepercentage tuberculose, de heerschende hygi�nische toestanden op het bedrijfnbsp;en het percentage geproduceerd melkvet zou dit kunnennbsp;leiden tot een richtlijn voor de bepaling der melkprijs naarnbsp;kwaliteit.

Gedurende de staltijd lijkt mij deze wijze van melkonderzoek gemakkelijk uitvoerbaar, daar op 1 dag verscheidene bedrijvennbsp;kunnen worden onderzocht, tijdens de weidegang is dit be-zwaarlijker en zal het monsternemen slechts kunnen geschiedennbsp;tijdens de melktijden.

HOOFDSTUK VII.

Welke techniek werd toegepast om streptococcen en andere a�roob levende bacteri�n te kweeken uit klinisch normale runder-scheeden en uit scheeden met het beeld van colpitis infectiosa.

In de aanvang van dit onderzoek werden uit de scheeden van koeien met colpitis infectiosa onder aseptische voorzorgsmaatregelen kleine stukjes slijmvlies met eenige promineerendenbsp;lympMollikels geknipt op een afstand van 6 tot 8 cm van denbsp;rima vulvae. Deze werden in steriele fleschjes bewaard en opnbsp;het laboratorium uitgestreken op serumagarplaten. Voor eennbsp;massaonderzoek voldeed deze werkwijze niet, bovendiennbsp;merkte ik op, dat dit ingrijpen een minder aangename indruknbsp;maakte op den boer, wanneer na het nemen van het materiaalnbsp;enkele druppels bloed uit de vagina vloeiden. Om deze bezwaren te ondervangen werd al spoedig overgegaan tot eennbsp;niet bloedige wijze, die minder tijdroovend was en waarbij denbsp;kans op verontreiniging van de buitenwereld uit, zoo kleinnbsp;mogelijk was. Deze methode staat zeer dicht bij die, welke doornbsp;D e n t z 1 e r werd toegepast en die in het literatuuroverzichtnbsp;is beschreven. In 2 opzichten is er eenig verschil. Reinigingnbsp;der uitwendige genitali�n had door mij niet plaats om te voorkomen, dat door het reinigingsmateriaal micro-organismen uitnbsp;de buitenwereld in de scheede gebracht werden. Verder werdnbsp;het aan de entnaald klevende scheedeslijm door Dentzlernbsp;bacterioscopisch onderzocht en tevens gebruikt als materiaalnbsp;voor het aanleggen van culturen. Hij stuitte daarbij op de moeilijkheid, dat het niet steeds mogelijk was voldoende scheedeslijm te kunnen verkrijgen. Door mij werd, ongeacht of aan denbsp;entnaald macroscopisch waarneembaar materiaal kleefde, ternbsp;plaatse de voedingsbodem ge�nt. Preparaten van het scheedeslijm werden door mij niet gemaakt; bij het uitwerken van denbsp;verzamelde gegevens is het mij, in verband met enkele waarnemingen, gebleken niet juist te zijn geweest. Achteraf bezien,nbsp;had ik gaarne de beschikking gehad over de bacterioscopischenbsp;beelden der micro-organismen, zooals die in de scheede aanwezig zijn zonder een ��nmalige passage over een kunstmatige

56

voedingsbodem. In de regel werden door mij preparaten gemaakt van de eerste cultuur. De hierna beschreven methode is gebleken geschikt te zijn voor massaonderzoek zoowel in denbsp;weide als op stal.

Het gebruikte instrumentarium is zeer eenvoudig: benoodigd zijn een stevige ongeveer 10 cm lange platina�se in houder,nbsp;een ge�mailleerd kroesje waarin alcohol gebrand wordt omnbsp;de �se ter plaatse te steriliseeren en een aantal versch bereidenbsp;serumagarbuizen, dus waarin eenig condenswater onder in denbsp;buis aanwezig is. Na spannen van de koe wordt de staart doornbsp;een helper op de rug gefixeerd. De rechter schaamlip wordtnbsp;voorzichtig door den helper buitenwaarts getrokken, terwijlnbsp;ditzelfde door mij met de linker schaamlip geschiedt. Daarnanbsp;wordt de uitgegloeide platina�se zonder aanraking der vulva-lippen ongeveer 8 cm in de vagina gebracht en enkele malennbsp;over de onder- en zijvlakte van het slijmvlies gestreken, waarnanbsp;een serumagarbuis onverwijld wordt ge�nt. De �se wordt in hetnbsp;condenswater afgespoeld en dit door schuinhouden der voedingsbodem met behulp der entnaald gelijkmatig over denbsp;serumagarvlakte verdeeld. Daarna wordt de voedingsbodemnbsp;vertikaal geplaatst en later bij 37 gr. bebroed. Uit elke scheedenbsp;werden op deze wijze 2 culturen aangelegd.

HOOFDSTUK VIII.

Welke microorganismen uit de scheede gekweekt werden en hoe de verhouding was tusschen het aantal ge�soleerde strepto-coccenstammcn en andere bacteriesoorten.

De macroscopische beoordeeling van de aangelegde culturen geschiedde na 48 uur bebroeding bij 37 gr. In tegenstelling metnbsp;de melkculturen was na 24 uur slechts zelden uitgesprokennbsp;groei op de serumagarvlakte waar te nemen en, zoo deze aanwezig was, waren de streptococcenkolonies zeer klein. De vraagnbsp;deed zich voor, of de oorzaak van de snellere groei der melkculturen gelegen kon zijn in de gunstiger omstandigheden, dienbsp;door de aanwezigheid van melk in de serumagarbuis voor denbsp;melkstreptococcen geschapen waren. Om dit na te kunnen gaannbsp;werden aan een aantal serumagarbuizen enkele cc sterielenbsp;melk toegevoegd, waarna deze voedingsbodems op de gewonenbsp;wijze met materiaal uit de scheeden werden ge�nt. De platina�senbsp;werd in de onder in de buis staande melk afgespoeld en daarnanbsp;werd de melk door schuin houden van de buis over de agar-vlakte gelijkmatig verdeeld. Ook nu bleken de zich na 24 uurnbsp;ontwikkelende kolonies uiterst klein, zoodat aangenomen konnbsp;worden, dat in de meeste gevallen de scheedestreptococcusnbsp;op de eerste voedingsbodem trager tot groei komt dan de melk-streptococcus. Toch dient bij deze uitspraak eenige reserve innbsp;acht genomen te worden, daar in beide gevallen de voedingsbodems niet volkomen gelijk aan elkaar waren. Immers kannbsp;door het steriliseeren van de melk, die aan de scheedevoedings-bodem werd toegevoegd, de chemische samenstelling der melknbsp;veranderd zijn en daardoor minder geschikt geworden zijnnbsp;voor streptococcengroei.

Na 48 uur groei waren de scheedekolonies op de serumagarbuis zonder toevoeging van melk grooter dan na 24 uur, doch de diameter was slechts zelden grooter dan Vz mm. Macroscopisch kon vastgesteld worden welke kolonies streptococcennbsp;waren, andere micro-organismen vertoonden in grootte, vormnbsp;en kleur der kolonies een afwijkend aspect. Hierop bleken denbsp;enkele malen ge�soleerde corynestammen een uitzondering te

58

maken. Deze waren macroscopisch zeer moeilijk of niet te onderscheiden van de streptococcen in tegenstelling met denbsp;uierstreptococcen en corynebacteri�n, waarbij de onderscheiding door langzamere groei en aspect der kolonies meestal welnbsp;mogelijk was. Over het algemeen was het aspect van de schee-destreptococcenkolonie als volgt: V2 mm in diameter, rond metnbsp;gladde rand, geelachtig transparant bij opvallend licht, blauwachtig groen bij doorvallend licht zonder centrale stip. Enkelenbsp;reinculturen werden rechtstreeks uit de scheede gekweekt metnbsp;een snellere groei, grootere kolonies en een witter aspect.

In zeer veel gevallen werden buiten verwachting macroscopisch reinculturen streptococcen gekweekt, hetgeen bevestigd werd door bacterioscopisch onderzoek. Uit elke scheede werden 2 culturen aangelegd. Was 1 dezer 2 rein, terwijl op de 2de slechts ��n of enkele kolonies met afwijkend aspectnbsp;werden waargenomen, dan werd aangenomen, dat uit denbsp;scheede een reincultuur gekweekt was. Kwamen op beidenbsp;buizen van streptococcen afwijkende kolonies voor, ook al wasnbsp;het aantal in vergelijking met de laatste zeer gering, dan werdnbsp;een menginfectie van de scheede aangenomen.

Bij de waargenomen reinculturen varieerde het aantal strep-tococcenkolonies op de agarvlakte van enkele tot meerdere tientallen, soms honderdtallen. Meermalen werd op de agarvlakte geen groei gezien, toch was de buis niet steriel, daarnbsp;zich in het condenswater eenig sediment afzette. Werd dit condenswater door schuin houden van de buis over de agarvlaktenbsp;verdeeld en nogmaals 24 uur bebroed, dan ontwikkelde zichnbsp;een fraaie, overvloedige reincultuur. Werd deze manipulatienbsp;niet verricht en de buis langer bebroed, dan nam men een lichtenbsp;uit het condenswater opkruipende groei op de agar waar metnbsp;een eenigszins opaliseerende kleur. Ook ontwikkelde zich tus-schen de glaswand en de agarkolom in het onderste gedeeltenbsp;een teere groei van fijne kolonies. De groei van de scheede-streptococcus als eerste cultuur was bijna steeds traag, na overeating op serumagar als subcultuur bleek de groei niet vertraagd en ontwtikkelde zich na 24 uur bebroeding een overvloedige, fijne cultuur.

Reinculturen van andere bacteriesoorten, die volgens de literatuur veelvuldig in de scheede worden aangetroffen, konden slechts een enkele maal rechtstreeks worden ge�soleerd. Werden micrococcen en staafjes aangetroffen, dan bleken vrijwel

59

steeds ook streptococcen aanwezig te zijn. De mogelijkheid blijft bestaan, dat schijnbaar reinculturen van staphylococcennbsp;door hun overgroeiende kracht de aanwezige streptococcennbsp;hebben gecamoufleerd. Het aantal kolonies, andere dan streptococcen, was nooit zoo uitgebreid, dat met zekerheid aangenomen kon worden, dat deze bacteri�n werkelijk uit de scheedenbsp;afkomstig waren. Onder de groep staafjes kwamen een aantalnbsp;malen corynebacteri�n voor, die als zoodanig bacterioscopischnbsp;werden onderkend en in het verdere onderzoek zijn betrokken.nbsp;Van de als streptococcen ge�dentificeerde micro-organismennbsp;werden serumagarsubculturen aangelegd, die als stamculturennbsp;dienden voor het cultureele, biochemische en serologischenbsp;onderzoek. Na 1 Januari '40 zijn alle verzamelde stammen opnbsp;deze wijze onderzocht. De andere dan streptococcenvormennbsp;werden al naar hun microscopisch beeld aangeduid als micro-coccen, staafjes en mij niet bekende bacterievormen. Het beeldnbsp;,,plompe staafjesquot; werd veelvuldiger waargenomen dan datnbsp;van ,,slanke staafjesquot;. Bij rangschikking der gegevens zijnnbsp;beide vormen in ��n groep ondergebracht.

Door mij zijn 178 runderscheeden cultureel onderzocht. 144 maal werden streptococcen gevonden, hiervan 82 maal in reincultuur, 22 maal streptococcen met micrococcen, 31 maal metnbsp;staafjes en 9 maal met mij onbekende bacterievormen. 3 buizennbsp;werden aangetroffen, waarin uitsluitend staafjesgroei aanwezig was, 7 cultuurhuizen waren geheel overgroeid doornbsp;saprophyten, zoodat de streptococcen niet aantoonbaar waren,nbsp;24 voedingsbodems bleven macroscopisch steriel.

Onder de 31 maal streptococcen met staafjes, zooals in het hierna volgend overzicht is aangegeven, werden enkele malennbsp;bovendien micrococcen aangetroffen, evenzoo was dit het gevalnbsp;voor de 22 maal streptococcen met micrococcen, waarbij dannbsp;staafjes in de minderheid aanwezig waren.

Uit bovenstaand overzicht blijkt, dat bij 46 �/o der onderzochte koeien het slijmvlies van de scheede op een afstand van ongeveer 8 cm van de rima vulvae ge�nfecteerd is met eennbsp;streptococcenreincultuur en op die plaats geen andere bacteri�n aanwezig zijn, die gewoon zijn zich op een serumagar-voedingsbodem onder aerobe omstandigheden te vermeerderen. De op de oorspronkelijke culturen waargenomen tragenbsp;groei werd op de subculturen overvloediger. Het is niet tenbsp;zeggen, dat de 13^/4: �/o waargenomen steriele voedingsbodems

60

inderdaad steriel zijn, daar de mogelijkheid bestaat, dat op deze bodems streptococcen of andere bacteri�n zijn ge�nt, die tot denbsp;anaeroben gerekend moeten worden.

Verder is het duidelijk, dat de zelfreinigingskracht der scheede zeer groot is, daar in bijna de helft der gevallen opnbsp;een afstand van 8 cm. binnenwaarts geen bacteri�n wordennbsp;aangetroffen, die in de buitenwereld of in runderfaeces steedsnbsp;worden aangetroffen. De ligging van de toegang tot de scheedenbsp;onder de anus had een andere bacteri�nflora doen verwachten.

Hoffstadt, die een onderzoek instelde naar de bacteri�nflora van de genitali�n bij de geslachte koe komt tot de conclusie, dat in het gedeelte caudaal van de cervix gelegen slechts zelden anaerobe streptococcen worden aangetroffen.nbsp;Door mij kon slechts het meest caudale gedeelte van de genitali�n worden onderzocht. Mijn streptococcenbevindingen zijnnbsp;niet zeldzaam, waardoor het aannemelijk wordt geacht, dat denbsp;streptococcenflora in de scheede aanmerkelijk grooter is dannbsp;die in het eigenlijke vestibulum.

61

Geheel verschillend zijn de uitkomsten van mijn onderzoek in vergelijking met die van Dentzler. Hij zegt: de bacteri�nflora is wisselend en de verscheidenheid der bacteriesoortennbsp;is groot. Verder merkt hij op, dat een volkomen analyse vannbsp;de scheedeflora buitengewoon moeilijk, zoo niet onmogelijk is.

Mijn conclusie luidt: de bacteri�nflora in runderscheeden op geringe afstand van de rima vulvae, zoowel bij runderennbsp;met colpitis infectiosa als met een klinisch normaal aspect, isnbsp;wat betreft de aerobe groei in ongeveer de helft der onderzochte gevallen steeds gelijk, n.1. een infectie van het slijmvlies met 1 soort bacterie, met name streptococcen.

In een nader hoofdstuk zal medegedeeld worden, dat deze streptococcen onderverdeeld kunnen worden in een schiernbsp;eindeloos aantal typen volgens hun biochemische eigenschappen.

HOOFDSTUK IX.

Bestaat er een correlatie tusschen het klinische ziektebeeld bij colpitis infectiosa en de uit de schecden gekweekte rein-culturen van streptococcen?

Om hierin een inzicht te verkrijgen werd door mij op het tijdstip van het aanleggen der culturen aanteekening gehouden van het aspect van het scheedeslijmvlies en werd genoteerd op welke datum de laatste dekking had plaats gevonden.nbsp;Ter verkrijging van een overzicht was het noodzakelijk eennbsp;groepsindeeling te maken, die de graad van ontsteking aangaf.nbsp;De onderlinge grenzen der groepen waren niet scherp te stellen,nbsp;immers waar is de grens tusschen een acuut en subacuut beeldnbsp;van colpitis en waar eindigt de pathologische en begint denbsp;normale gezonde toestand. Dit was in veel gevallen een moeilijk te beslissen opgave, de indeeling in 3 groepen is dan ooknbsp;geschied volgens persoonlijke indrukken naar aanleiding vannbsp;de hieronder genoemde verschijnselen.

1. nbsp;nbsp;nbsp;acute colpitis.

Zeer sterke roodheid van het slijmvlies, hetzij egaal rood of met punt- en streepbloedingen onder de mucosa of beide gelijktijdig. Zwelling van de mucosa en de lymphfol-likels, die bij de geringste aanraking gingen bloeden, meermalen gepaard gaande met geringe uitvloeiing.

2. nbsp;nbsp;nbsp;subacute colpitis.

Geringere roodheid als sub 1 genoemd, uitgesproken zwelling der lymphfollikels met geringere neiging tot bloeden, soms mucopurulente uitvloeiing.

3. nbsp;nbsp;nbsp;geen colpitis.

Een gladde bleek-rose gekleurde mucosa zonder de sub 1 en 2 genoemde verschijnselen.

In tabelvorm aangegeven en in procenten uitgedrukt volgt hieronder een overzicht van de door mij gevonden bacterie-soorten volgens de hierboven aangegeven groepsindeeling.

Uit deze tabel blijkt ten eerste, dat het percentage reinge-kweekte streptococcenstammen uit scheeden met het onder 1, 2 en 3 genoemde klinische beeld onderling weinig verschilnbsp;toont. Ten tweede is het merkwaardig, dat juist in de scheedennbsp;met acute colpitis in een 4de deel der gevallen geen groei opnbsp;de voedingsbodem werd geconstateerd. Wanneer de streptococcus, zooals Ostertag meent, de verwekker is van denbsp;colpitis infectiosa, zou men bij acute vaginitis juist een hoogernbsp;percentage van reinculturen streptococcen verwachten en zounbsp;men in vergelijking met subacute beelden en met scheedennbsp;met normaal aspect een klein aantal steriele voedingsbodemsnbsp;moeten aantreffen.

Naar aanleiding van deze bevindingen zijn door mij 2 infec-tieproeven gedaan bij een melkgevende vaars en een jong kalf, die beide geen afwijkingen aan het scheedeslijmvliesnbsp;vertoonden. 2 verschillende scheedeculturen, afkomstig vannbsp;runderen met acute colpitis, werden bij deze proefdieren in denbsp;scheede gebracht, na de mucosa een weinig gelaedeerd te hebben. In beide gevallen ontstond geen colpitis.

Conclusie; Zonder meer mag niet aangenomen worden, dat de streptococcus uit de scheede van het rund het ziekteverwekkende agens is van colpitis infectiosa.

7

HOOFDSTUK X.

Het vergelijkende morphologische, cultureele, biochemische en serologische onderzoek tusschen de streptococcen en coryne-bacteri�n uit macroscopisch normale melk en uit denbsp;scheede geisoleerd.

A. Groeiwijze der culturen op schuin gestolde serumagar:

1. van de ui er s t r ep t o c o c cu s.

Na 12 tot 24 uur bebroeding ontwikkelt zich bij de positief aangemerkte culturen een gelijkmatig over de agarvlakte verspreide groei van kleine, geelachtig witte doorschijnende kolonies, die, afhangende van de graad van infectie, zeer dichtnbsp;tegen elkaar liggen of met onderlinge tusschenruimte; een uitgesproken conflueeren werd niet waargenomen. Bij doorvallendnbsp;licht is de kleur der kolonie eenigszins blauw, een donkerenbsp;stip in het centrum der kolonie wordt niet gezien; bij ouderenbsp;culturen met grootere kolonies, die dan vooral gelegen zijnnbsp;bij de onder in de buis staande melk, kan een vaag omschrevennbsp;donkere verkleuring van het centrum worden opgemerkt. Onder de als negatief aangemerkte culturen, dus die, waarop verspreid een enkele kolonie voorkwam, werden nu en dan enkele streptococcenkolonies in gering aantal aangetroffen. Nanbsp;overenting op een serumagarplaat werd van enkele melkstam-men met het binoculaire microscoop de kolonievorm nagegaan; het bleek, dat de oppervlakte niet volkomen glad wasnbsp;en de randen niet vlijmscherp afgeteekend waren. Bepaaldenbsp;verschillen in het beeld werden in vergelijking met de schee-dekolonies niet gezien, zoodat dit onderzoek bij het meeren-deel der stammen niet is toegepast.

Het aspect van de serumagarsubculturen, die dienden als stamculturen voor het biologische onderzoek, was afwijkendnbsp;van de eerste cultuur. De kolonies waren kleiner, meer doorschijnend, minder wit, het geheel vertoonde een meer teerenbsp;groei, hetgeen wordt toegeschreven aan de veranderde samenstelling der voedingsbodem; de oorspronkelijke cultuur groeidenbsp;op serumagar, waaraan volle melk was toegevoegd.

65

2. nbsp;nbsp;nbsp;van de scheedestreptococcus.

De groei van de scheedestreptococcus op de oorspronkelijke voedingsbodem is trager dan van die uit de uier. In de meestenbsp;gevallen zijn binnen de 24 uur geen verschijnselen van groeinbsp;op de agar waar te nemen, in het condenswater ziet men binnen deze tijd veelal troebeling en sedimentvorming optreden.nbsp;Om na te gaan of de aanwezigheid van melk de groei van denbsp;scheedestreptococcus zou bevorderen, werd bij een aantalnbsp;koeien 2 serumagarbuizen uit de scheede ge�nt, waaraan bijnbsp;1 v��r de enting een kleine hoeveelheid steriele melk was toegevoegd. Zooals reeds eerder is medegedeeld was tusschennbsp;beide voedingsbodems geen opmerkelijk verschil waar tenbsp;nemen.

De ontwikkeling der groei op de agar heeft meestal plaats na 24 uur broedstoof. Het aantal kolonies is in vergelijkingnbsp;met de melkculturen klein, het aantal is gemakkelijk te tellennbsp;en gaat de 100 slechts bij uitzondering te boven. De diameternbsp;is na 2 maal 24 uur slechts zelden grooter dan mm, bij opvallend licht is de kleur geelachtig doorschijnend, bij doorvallend licht blauwachtig-groen zonder centrale stip. In denbsp;subculturen is het aspect van melk- en scheedestammen volkomen aan elkaar gelijk. Veelvuldig werd wiaargenomen, datnbsp;op de agar geen groei ontstond, hoewel de buis niet sterielnbsp;was. In het condenswater was dan groei en sedimentvormingnbsp;aanwezig. Werd dit door schuinhouden der buis over de agarnbsp;verdeeld, dan ontwikkelde zich bij voortgezet bebroeden eennbsp;zeer fijne, overvloedige, eenigszins opaliseerende groei. Bijnbsp;langere broedstooftijd werd een uit het condenswater opkruipende groei waargenomen, eveneens ontwikkelden zich kleinenbsp;teere kolonies tusschen voedingsbodem en glaswand.

3. nbsp;nbsp;nbsp;van de corynemelkbacterie.

Na het verstrijken van de tijd, waarbinnen de streptococcen zich als een flinke cultuur plegen te ontwikkelen, werden opnbsp;de agarvlakte van zeer vele streptococcen negatieve culturen,nbsp;een aantal kolonies waargenomen, die in hoofdzaak gelegennbsp;waren in een ongeveer 2 cm breede zone, grenzend aan denbsp;in de cultuurhuis staande melk.Deze corynekolonies waren bijnbsp;opvallend licht witter dan de streptococcen, echter minder witnbsp;en glanzend dan de Staph, albus. Bij doorvallend licht was denbsp;kleur bruiner dan die der streptococcenkolonies en was er een

5

66

duidelijk omschreven centraal gelegen donker gekleurde stip waar te nemen. Deze corynebacterie deed zich in haar groei ooknbsp;meermalen voor als een glazig witachtige opkruipende groeinbsp;uit de melk zonder vorming van afzonderlijk liggende kolonies.nbsp;In enkele gevallen werd een over de geheele agarvlakte verspreide uitgebreide cultuur waargenomen van afzonderlijknbsp;liggende kolonies. In de subculturen bleek de groei niet vertraagd en bestond uit een groot aantal kleine tamelijk wittenbsp;kolonies, die door dit aspect te onderkennen waren van strep-tococcenculturen.

4. van de corynescheedebacterie.

Het aantal corynestammen, dat met zekerheid als zoodanig kon worden ge�dentificeerd, is in vergelijking met het aantalnbsp;streptococcenstammen gering. Macroscopisch was het niet mogelijk aan de bebroede voedingsbodem te zien, of zich hieropnbsp;corynekolonies bevonden. Enkele culturen vertoonden geennbsp;groei op de agar, de bacterie kon slechts ge�soleerd wordennbsp;uit het condenswater; overge�nt op serumagar als subculturennbsp;was de groei aanmerkelijk vlugger en waren op de agarvlaktenbsp;kleine, witte kolonies waar te nemen. Bij enkele andere oorspronkelijke culturen was eenige opkruipende groei uit hetnbsp;condenswater aanwezig. Weer bij andere deed een corynebacterie zich op de agarvlakte voor als een speldeknop grootenbsp;bruine kolonie of ook wel als speldeknop witte; heel fijnenbsp;speldepuntvormige, witte kolonies werden als corynebacteri�nnbsp;onderkend. Slechts bij uitzondering was groei na 24 uur broed-stoof aanwezig, in de meeste gevallen pas na 2 maal 24 uurnbsp;of langer. Het aantal op de agar gegroeide kolonies was steedsnbsp;zeer gering.

Samenvatting: Aan het aspect van de groei op de serumagar-buis als eerste cultuur is het. bij de door mij toegepaste techniek, mogelijk macroscopisch de melk- en scheedestreptococcus en corynemelkbacterie van elkaar te onderscheiden. Met denbsp;corynescheedebacterie gelukt dit door het varieerende beeldnbsp;niet. Op de subculturen kunnen slechts de streptococcen- ennbsp;corynestammen macroscopisch onderscheiden worden.

B. Microscopisch beeld van de in het onderzoek betrokken micro-organismen uit uier en scheede.

Ter bestudeering van het microscopisch beeld door middel van kleuring der bacteri�n werd het materiaal gebruikt van

67

de eerste serumagarculturen. E�n of meerdere kolonies met gelijk aspect, die tevens aangewend werden voor het aanleggen van serumagarsubculturen, werden op een voorwerpglasnbsp;in een druppeltje water gesuspendeerd, na droging, in de vlamnbsp;gefixeerd en gekleurd. Zoo konden op 1 voorwerpglas meerdere preparaten van het materiaal van ��n en dezelfde koenbsp;gemakkelijk met elkaar vergeleken en de verschillen genoteerdnbsp;worden. Ik meende mij tot 1 eenvoudige kleuring te moetennbsp;bepalen, omdat ik op deze wijze een goed omschrevennbsp;indruk kon krijgen van het morphologische beeld der uier- ennbsp;scheedebacteri�n. Daarvoor koos ik de L�fflers methyleen-blauwkleuring. Na % minuut kleuring en afspoelen met waternbsp;werden de preparaten nooit met filtreerpapier drooggemaakt,nbsp;om te voorkomen, dat zich micro-organismen van andere preparaten, die mogelijk aan het filtreerpapier waren blijven kleven, een onjuist bacterioscopisch beeld zouden geven. Bezichtiging der preparaten had plaats met de olie-immersie, oculairnbsp;4 en gebruik werd gemaakt van een sterke electrische lichtbron. Genoteerd werden: intensiteit der kleuring, het overwegende beeld, rangschikking der microben ten opzichte van elkaar, kapselvorming of beelden hierop gelijkend, lengte ennbsp;grofheid der streptococcenketens, transversale en longitudinalenbsp;ligging der coccen. Wanneer in de tabellen gesproken wordtnbsp;van kapsel en ectoplasma dan wordt hiermede hetzelfdenbsp;beeld aangeduid. De macroscopisch rein lijkende aangelegde serumagarsubculturen, die als uitgangsmateriaal diendennbsp;voor het verdere onderzoek, werden overge�nt op serumbouil-lon, waaruit later preparaten werden gemaakt ter bezichtigingnbsp;met het donkerveldmicroscoop. Ook dit beeld werd nauwkeurig genoteerd. Zoodoende was het mogelijk een overzichtnbsp;te krijgen in hoeverre er in het microscopische beeld veranderingen optraden na passage van enkele kunstmatige voedingsbodems. De stamculturen werden maandelijks overge�ntnbsp;op serumagar, waaraan enkele druppels bloed werden toegevoegd. Aan het einde van mijn onderzoek is een gedeeltenbsp;der stammen nogmaals onder het donkerveldmicroscoop bezichtigd om na te gaan of zich in de loop der maanden veranderingen in het microscopisch beeld hadden voltrokken. Omnbsp;te controleeren of de aangelegde subculturen inderdaad reinnbsp;Waren, werden bloedagarplaten ge�nt, waarbij tevens notitienbsp;Werd gemaakt van al of niet optredende haemolyse of verkleu-

68

ring van de plaat. Van enkele ge�soleerde stammen werd de kleuring volgens Gram en Ziehl-Neelsen toegepast, voor denbsp;corynebacterie werd meermalen de Neisserkleuring verricht.

Op deze wijze werd het microscopisch beeld bestudeerd van;

1. De uierstreptococcus.

Om een indruk te geven van de sterk varieerende morpho-logische beelden van de groep uierstreptococcen van latente mastitiden volgt hieronder een overzicht van de meest veelvuldig aangetroffen vormen. In kolom I wordt het beeld beschreven van de bacterievorm der oorspronkelijke cultuur, kolom II geeft aan het beeld, zooals zich dat voordeed onder hetnbsp;donkerveldmicroscoop na passage van enkele voedingsbodems,nbsp;terwijl in kolom III de morphologie werd aangeteekend vannbsp;het donkerveldbeeld van de culturen, die gedurende enkelenbsp;maanden in de ijskast bewaard waren. Ter verduidelijking zijnnbsp;aan het einde van dit onderdeel eenige teekeningen toegevoegd, die, de naar mijn meening meest belangrijke beelden vannbsp;het methyleenblauwpreparaat der oorspronkelijke uier- ennbsp;scheedestreptococcenculturen aangeven. Enkele waargenomennbsp;beelden van corynebacteri�n treft de lezer hierbij ook aan.nbsp;Wanneer in de tabellen gesproken wordt van ketens in diplo-vorm of ketens diplococcen dan wordt hiermede bedoeld ketens streptococcen, waarvan de coccen 2 bij 2 gerangschikt zijn.

Overzicht der microscopische beelden der uierstreptococcus:

69

Van onderstaande melkculturen zijn geen preparaten gemaakt volgens kolom III.

71

72

Naar aanleiding van de in de tabel opgesomde waarnemingen zijn de volgende opmerkingen te maken:

a. nbsp;nbsp;nbsp;het morphologische beeld van de uierstreptococcus opnbsp;de oorspronkelijke voedingsbodem is sterk wisselend.

b. nbsp;nbsp;nbsp;de overwegende vorm in kolom I is de diplococcus, terwijl in II en III het beeld streptococcen in diplovorm op denbsp;voorgrond treedt.

c. nbsp;nbsp;nbsp;coccobacillen, al dan niet in korte ketens gelegen, werden in de preparaten sub I tusschen andere vormen in hetzelfdenbsp;preparaat nu en dan aangetroffen. Onder deze ovale vormennbsp;werden coccobacillen gezien met transversale teekening ofnbsp;segmentatie, hetgeen de indruk maakte van kapsels, waarinnbsp;transversale lichaampjes gelegen waren. De kleuring en ligging hiervan was te regelmatig om dit te moeten toeschrijvennbsp;aan metachromatische korrels. In de kolommen II en III werdennbsp;deze vormen, hoewel minder talrijk, ook waargenomen. Dezenbsp;deden zich voor als ovale coccen met lichtbrekende korrels.

d. nbsp;nbsp;nbsp;een aantal stammen in kolom I gaven een beeld te ziennbsp;van goed gekleurde, sterk transversale lichaampjes, die in eennbsp;gemeenschappelijk ectoplasma of kapsel gelegen waren, zoo-

73

dat deze tezamen een staafje vormden, dat veel overeenkomst vertoonde met de corynebacterie. Knotsvormen werden echternbsp;niet opgemerkt en in de subculturen bleken deze stammen bijnbsp;donkerveld belichting te groeien als streptococcen. Volgensnbsp;Thomson en Thomson vertonnen ware diphthero�dennbsp;geen streptococcenvormen in bouillonculturen. Volgens hennbsp;dient elk organisme, dat zich als staafje voordoet en dat zichnbsp;in subculturen in bouillon als een streptococcus ontwikkelt,nbsp;beter als een streptococcus gedetermineerd te worden, vooralnbsp;ook, omdat het daarna niet gelukt de streptococcenvorm weernbsp;om te zetten in een staafjesvorm. Echter is door Diernhofernbsp;en anderen geconstateerd, dat in oude streptococcenculturennbsp;op diphthero�den geliikende vormen optraden. In verband hiermede wijs ik op Dopje RA. Kolom I; kleine ketentjes transversale lichaampjes, gelijken op corynebacteri�n. In kolom II zeernbsp;lange ketens streptococcen in diplovorm, in kolom III corynebacteri�n, hoopjes staafjes, knotsvormen. In II kwam deze stamnbsp;biochemisch geheel overeen met de Str. agalactiae, serologischnbsp;echter behoorde zij niet tot de B groep van Lancefield.nbsp;Van de stam uit kolom III werden de eigenschappen op denbsp;biochemische reeks nagegaan, waaruit bleek, dat de actievenbsp;biochemische eigenschappen verloren waren gegaan en geheelnbsp;overeenkwamen niet die van de in dit onderzoek bestudeerdenbsp;corynebacteri�n.

Ook dient vermeld te worden 879 RA (zie protocol), waarvan de volgende aanteekeningen zijn gemaakt. Kolom I: korte ketens (tot 12) diplococcen, eindcoccus meermalen verdikt, veelnbsp;transversale teekening. In II; zeer lange ketens streptococcennbsp;in diplovorm (tot 80), soms transversaal. In III: corynebacteri�n,nbsp;enkele vormen doen denken aan streptococcen.

2. De scheedestreptococcus.

Om een overzicht te krijgen van de morphologische beelden van de scheedestreptococcus in het methyleenblauwpreparaatnbsp;uit de eerste of oorspronkelijke culturen en uit die der subculturen bij donkerveld belichting, volgt hieronder een opsommingnbsp;in tabelvorm van de meest karakteristieke beelden, die doornbsp;niij zijn waargenomen. Voor een volledig inzicht verwijs iknbsp;naar de bijgevoegde protocollen. Van meerdere oorspronkelijke scheedeculturen, die macroscopisch streptococcen reinnbsp;schenen en die volgens nader ingesteld onderzoek ook rein

74

bleken te zijn, werden preparaten gemaakt van 1 of meer macroscopisch gelijke kolonies op de agar gelegen, van de uit het condenswater op de agar opkruipende groei en van hetnbsp;condenswater zelf, in deze tabel respectievelijk aangeduid alsnbsp;1 kol., o.gr. en c.w.

75

76

77

78

79

Naar aanleiding van het voorafgaande overzicht kunnen enkele in het oog vallende bijzonderheden worden aangeteekend.

Het morphologische beeld in de methyleenblauwpreparaten (kolom I) der scheedestreptococcen is in nog sterkere matenbsp;varieerend dan dat der uierstreptococcen. Zelfs verandert hetnbsp;beeld uit ��n en dezelfde cultuurhuis aanmerkelijk na enkelenbsp;dagen bebroeden (203,249). Preparaten, gemaakt uit een strep-tococcen reine cultuur, vertoonen dikwijls een uiteenloopendnbsp;beeld, al naarmate materiaal werd genomen van een afzonderlijk liggende kolonie of uit de opkruipende groei of uit hetnbsp;condenswater. De omstandigheden, waaronder de scheedestreptococcen groeien, schijnen zeer groote invloed uit te oefe-iten op het morphologische beeld en deze coccen dienen dannbsp;ook als sterk pleomorph te worden aangerekend. Zoo werden,nbsp;om enkele in het oog vallende vormen te noemen, beelden aangetroffen als; korte ketentjes sterk transversale lichaampjesnbsp;al of niet in gezamenlijk ectoplasma of kapsel gelegen, staafjes intens egaal gekleurd of staafjes met bipolaire kleuring ofnbsp;staafjes, die de indruk gaven 2 longitudinale coccen te zijn,nbsp;staafjes met transversale korreling of segmentatie, zoodat sterknbsp;gedacht werd aan een corynebacterie; verder werden strepto-coccenketentjes waargenomen, waarvan de eindcoccus sterkernbsp;gekleurd en (of) gezwollen was, zoodat knotsvormen geziennbsp;werden. Meermalen werden ellipsvormen gezien al of niet metnbsp;transversale teekening, hetzij als afzonderlijk liggende lichamen,nbsp;hetzij in korte ketens; daarnaast werden opgemerkt grootenbsp;grove monococcen of fijne stipjes alsof peper was uitgestrooid.

In meerdere preparaten werden naast fijne ketens ook grove waargenomen, het overwegende beeld is echter een fijne vorm.nbsp;Al deze genoemde pleomorphe stammen gaven na passage vannbsp;2 voedingsbodems onder het donkerveldmicroscoop een uitgesproken beeld van diplococcen of streptococcen in diplovormnbsp;(kolom II). Slechts 2 stammen gaven eenige gelijkenis met denbsp;corynebacterie. Het pleomorph zijn in kolom II is niet sterk uitgesproken, wel werden coccobacillen, longitudinale en onregelmatige vormen opgemerkt.

Tenslotte meen ik er de aandacht op te moeten vestigen, dat het morphologische beeld van de scheedestreptococcus vannbsp;de oorspronkelijke cultuur, dus na 1 voedingsbodempassage,nbsp;aanmerkelijk dichter staat bij het microscopische beeld van de

80

corynebacterie, dan dat van de uierstreptococcus na ��nmalige cultuurpassage.

In aansluiting op de 2 vermelde gevallen van uierstreptococ-cen, die in oude culturen de gedaante hadden aangenomen van staafjes of diphthero�de vormen, volgt hieronder het microscopisch beeld van een 6-tal scheedestammen, waarbij in oudenbsp;culturen dergelijke veranderingen werden gezien.

81

3. De corynemelkbacterie.

In meerdere methyleenblauwpreparaten van kolonies der eerste melkculturen werden beelden aangetroffen, die dedennbsp;twijfelen tusschen fijne transversale streptococcen en coryne-bacteri�n. In onderstaande tabel is het morphologische beeldnbsp;slechts van die stammen beschreven, wanneer uit de vormnbsp;(staafjes met lichtbrekende korrels) en de ligging der bacteri�nnbsp;(conglomeraten) na 2-malige voedingsbodempassage onder hetnbsp;donkerveld-microscoop met volkomen zekerheid werd vastgesteld, dat de onderzochte stammen behoorden tot de coryne-groep.

82

83

84

Bij microscopische beschouwing van de corynemelkbacterie valt het op, dat het morphologische beeld in het methyleen-blauwpreparaat, gemaakt van ��n of meerdere volkomen opnbsp;elkaar gelijkende kolonies van de oorspronkelijke serumagar-voedingsbodem, sterk pleomorph is.

Zoo werden de volgende vormen waargenomen: fijne transversale ketentjes lichaampjes al of niet in kapsel gelegen met min of meer sterk uitgesproken meestal ��nzijdige knotsvorm,nbsp;duidelijke bacillen met transversale segmentatie met of zondernbsp;knotsvorm, fijne tot zeer fijne staafjes eventueel met korreling.

85

hoopjes egaal gekleurde fijne staafjes, meermalen krom met verdikt einde, fijne staafjes in eikaars verlengde liggend en dannbsp;de indruk gevend van een longitudinale diplococcus of eennbsp;bipolair gekleurd staafje, nu en dan werden deze staafjes alsnbsp;korte ketentjes gezien. Dat deze zeer uiteenloopende vormennbsp;inderdaad groeivormen zijn van ��n en dezelfde bacterie, wordtnbsp;duidelijk bij beschouwing van de donkerveldpreparaten na 2-malige voedingsbodempassage van dezelfde kolonie. Het don-kerveldbeeld, gemaakt uit serumbouillonculturen, vertoont eennbsp;meer gelijkmatige bacterievorm, n.1. staafjes met lichtbrekendenbsp;korrels en knotsvorm (kolom II), slechts enkele vormafwijkingen werden opgemerkt, als ovale, langgerekte en cadetvormennbsp;en korte ketentjes.

Hieruit blijkt, dat alle op de oorspronkelijke cultuur aangetroffen corynevormen bij overenting en groei in een vloeibaar medium tot vrijwel ��n en hetzelfde type uitgroeien.

4. De corynescheedebacterie.

Het is mij niet mogen gelukken in de literatuur mededee-lingen te vinden, die aangeven, dat de uit de scheede ge�soleerde staafjes zijn onderkend als corynebacteri�n. Wel is bekend, dat nu en dan in runderurine deze bacterie voorkomt, hetgeen daardoor wordt verklaard, dat dit micro-organismenbsp;zich bij ontsteking der urinewegen in het nierbekken nesteltnbsp;en zich daar vermeerdert.

Door mij is een aantal, hoewel dit zeer klein is in verhouding met het aantal ge�soleerde streptococcenstammen, met zekerheid als zoodanig onderkend, niet alleen volgens het bacte-rioscopische beeld in het methyleenblauw en donkerveldpre-paraat, maar ook volgens hun biologische reacties, die geheelnbsp;overeenstemden met die van de corynemelkbacterie.

Van een aantal stammen, waarvan het methyleenblauw-preparaat deed vermoeden corynebacteri�n te zijn, bleken onder het donkerveldmicroscoop diplo- en streptococcenvor-men als eenige bacterievorm aanwezig te zijn. Deze zijn nietnbsp;in de hieronder beschreven waarnemingen opgenomen; hetnbsp;donkerveldbeeld werd als criterium aangenomen voor de groe-peering in de coryne- dan wel in de streptococcengroep. Volgens het methyleenblauwpreparaat was het veelal uiterst moeilijk, in een aantal gevallen zelfs onmogelijk, een scheiding tenbsp;maken tusschen beide groepen, daar uit 2 op hetzelfde tijdstip

86

aangelegde scheedeculturen het morphologische beeld van materiaal uit 1 kolonie zoo uiteen liep, dat twijfel bestond of hier sprake was van een streptococcus dan wel van een coryne-bacterie.

In de volgende casu�stiek zijn de nagenoemde afkortingen gebruikt.

serumagar: S.A. serumbouillon: S.B.nbsp;methyleenblauwpreparaat: M.Bl.nbsp;donkerveldpreparaat: D.V.nbsp;condenswater: c.w.nbsp;opkruipende groei: o.gr.nbsp;bloedagarplaat: bl.a.pl.nbsp;speldeknopgroot: sp.kn.nbsp;speldepuntgroot: sp.p.nbsp;scheede: sch.

Casu�stiek:

30-4-�40.

Naam: Dit.

2 scheedeculturen aangelegd op S.A. met c.w.

Na 24 uur broedstoof: sch 1: geen groeinbsp;sch 2:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�

Na 2 maal 24 uur: sch 1: geen groei

sch 2: 2 heel fijne sp.p. kolonies op agar, heel lichte groei in c.w.

M.bl.: van sch 2 c.w.: hoopjes bacteri�n, die weinig gekleurd zijn. Plompe staafjes, die soms indruk geven van heel fijnenbsp;stipjes in gemeenschappelijk kapsel. Geen afzonderlijk liggende bacteri�n.

D. V. uit S. B. na 2-malige voedingsbodempassage: hoopjes staafjes met lichtbrekende korrels.

Op de bl. a. pl. bleek deze cultuur een reincultuur te zijn van zeer fijne, ronde, gladde kolonies.

20-7-�40.

No: 602.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c. w.

Na 24 uur broedstoof: sch. 1: geen groei

87

sch. 2; mogelijk. eenige groei in c.w.

Na 2-maal 24 uur;

sch. 1: mogelijk eenige groei in c.w.

sch. 2; 1 sp. kn. kol., 20 sp.p. kol. op agar, groei in c.w.

M. BI.:

1 �se c.w. sch. 1: lange ketens grove staafjes, kunnen ook ovale coccen zijn. Soms indruk, dat een ovale coccus een diplococcusnbsp;is. Kapsels vermoed.

1 �se c.w. sch. 1 werd ge�nt op S. A. buis: na 24 uur macroscopisch een reincultuur.

Hiervan D. V.: streptococcen in diplovorm {tot 20).

M. BI. sch. 2:

1 sp. kn.: onregelmatige bacterievormen, geen bepaald beeld. 1 sp. p.: hoopjes grove staafjes gelijkend op grove corynebac-teri�n.

1 �se C.W.: grove streptococcen en hoopjes bacillen op coryne gelijkend, veel kapsels.

S. A. culturen werden aangelegd van sch. 1 c.w.; sch. 2 sp. kn.; sch. 2: sp. p. Deze culturen bleken alle rein te zijn opnbsp;bl. a. pl.

D. V. van deze culturen via S. B.: sch. 1 C.W.: streptococcen in diplovorm (tot 20).nbsp;sch. 2 sp. kn.: coryne.

sch. 2 sp. p.: coryne, lange en korte staven.

Conclusie:

1. nbsp;nbsp;nbsp;in het methyleenblauwpreparaat kunnen streptococcennbsp;zich voordoen als ketens grove staafjes.

2. nbsp;nbsp;nbsp;twee macroscopisch verschillende kolonietypen op denbsp;oorspronkelijke S. A. buis blijken een groeivorm te zijnnbsp;van dezelfde bacterie.

20-7-'40.

No: 592.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c.w.

Na 2-maal 24 uur broedstoof op beide voedingsbodems geen groei.

Na 4-maal 24 uur sch 2: gering sediment in c.w.

Uit c.w. sch. 2 werd een S. A. cultuur aangelegd, waarvan via S. B. een donkerveldpreparaat werd gemaakt met het beeld:nbsp;staafjes met lichtbrekende korrels.

Deze cultuur was op bl. a. pl. 'rein.

88

20-7-'40.

No: 608.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c.w.

Na 24 uur broedstoof: sch. 1: 4 fijne kol. op agar, groei in c.w.nbsp;sch. 2: 25 fijne kol. op agar, sterke groei in c.w.

Na 2-maal 24 uur:

sch. 1: 4 sp. kn., 3 sp. p. kol., sterke witachtige o.gr., groei in c.w.

sch. 2: 15 groote witachtige kol., 20 sp. kn. blauwe, 20 sp. kn. bruine en 20 sp. p. kol. op agar, sterke witte o.gr. en sterkenbsp;groei in c.w.

M. BI. sch. 1:

1 sp. kn.: korte ketentjes transversale diplococcen (tot 8), eind-coccus meermalen intenser gekleurd.

1 sp. p.: hoopjes stipjes of cocjes.

M. BI. sch. 2:

1 v/d 15 witte: vrij plompe, egaal gekleurde staven. Daar deze geen indruk maakten van corynebacteri�n zijn deze niet nadernbsp;onderzocht.

1 sp. kn. blauw: korte ketentjes diplococcen, transversaal, verder diplococcen en hoopjes hiervan.

1 sp. kn. bruin: plompe staafjes, dikwijls verdikt einde, ook vormen als 2 longitudinale coccen.

1 sp. p.: sterk transversale vrij grove, weinig gekleurde lichaampjes, ook in diplovorm gelegen, verder flauw gekleurdenbsp;staafjes met korreling, gelijken op corynebacteri�n, alles geennbsp;homogeen beeld.

De verschillende kolonietypen werden ge�nt op de bl. a. pl. De culturen bleken alle rein te zijn. Na overenting op S. B.nbsp;werden donkerveldpreparaten gemaakt.

D. V. sch 2:

1 sp. kn. blauw: zeer lange ketens streptococcen in diplovorm (tot 100).

1 sp. kn. bruin; corynebacteri�n.

1 sp. p.: zeer uiteenloopende vormen als staafjes in eikaars verlengde, staafjes met lichtbrekende korrels, soms diplococ-cenvormen.

Conclusie; op een oorspronkelijke cultuurhuis werden 2 kolonietypen aangetroffen met verschillend aspect (blauw en bruin), die resp. streptococcen en corynebacteri�n bleken te

89

zijn. Verder werd in het materiaal van 1 kol. (speldepunt) in het methyleenblauw- en donkerveldpreparaat verschillendenbsp;bacterievormen waargenomen, waarvan sommige op coryne-bacteri�n, andere op diplococcen geleken.

27-l-'40.

Margo 2.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c.w.

Na 24 uur broedstoof:

sch. 1; geen groei op agar, eenig sediment in c.w. sch. 2: 1 sp. kn. op agar, geen groei in c.w.

Na 2-maal 24 uur:

sch. 1: 1 kleine kol. op agar, fijne o.gr., sediment in c.w. sch. 2; 1 kleine kol. op agar, 1 kol. als staphylococcen, geennbsp;groei in c.w.

Na 80 uur:

sch. 1: de o.gr. nu tamelijk wit. sch. 2: nu heel geringe fijne o.gr.

M. BI.:

sch. 1 o.gr.: geen homogeen beeld, tamelijk fijne diplococcen, ketentjes hiervan (tot 8), dikke ellipsvormen met transversalenbsp;teekening, hier en daar knotsvormen.

C.W.: vrij lange gekorrelde lichaampjes, geen scherp afgetee-kende segmentatie, kapsels.

sch. 2 o.gr.: hoopjes zwak gekleurde plompe staafjes, waarin donker gekleurde stipjes, gelijkt op kapsels met een reeksnbsp;stippen.

C.W.: heel fijne cocjes of diplococjes, soms meerdere cocjes in kapsel; in dikker gedeelte van preparaat plompe licht gekleurde staafjes op hoopjes, waarvan meerdere gesegmenteerd.

D. V.:

sch. 1 o.gr.: fijne en grove streptococcenketens, coccobacillen. sch. 2 o.gr.: uiteenloopende vormen, zeer waarschijnlijk cory-nebacteri�n, althans geen streptococcen.

Op bl. a. pl. gaven scheede 1 en 2 o.gr. een reincultuur te zien, op de biochemische reeks gaven beide de eigenschappennbsp;van corynebacteri�n.

20-7-'40.

No: 319.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c.w.

90

Na 24 uur en na 2-maal 24 uur op beide geen groei op agar en in c.w.

Na 3-maal 24 uur sch. 2: mogelijk eenige groei in c.w.

Uit c.w. sch. 2 werd een S. A. cultuur aangelegd, die na 24 uur groei op de agar vertoonde.

Deze cultuur werd op bl. a. pl. als rein onderkend en hieruit werd via S. B. een D. V. gemaakt:

bacillen met lichtbrekende korrels, onregelmatige vormen, knotsvormen.

8-6-�40.

Jacoba 23.

2 scheedeculturen aangelegd op S. A. met c.w.

Na 24 uur broedstoof: sch. 1: 3 kol. op agar, groei in c.w.nbsp;sch. 2: geen groei.

Na 40 uur:

sch. 1 : 3 sp. kn., 7 sp. p. op agar, groei in c.w. en lichte o.gr. sch. 2: geen groei.

S. A. culturen werden aangelegd van sch. 1: 1 sp. kn. en 1 sp. p.

Aspect van beide culturen verschilde n.1. de eerste een grove, witachtige groei, de tweede een fijnere, meer teere groei.

D. V. sch. 1. sp. kn.: diplococcen.nbsp;sp. p.: corynebacteri�n.

Op 20�6 aspect sch. 1: nu 25 kol. macroscopisch geheel aan elkaar gelijk.

M. Bl. sch. 1:

1 v/d 25: corynebacteri�n.

o.gr.: corynebacteri�n en streptococcen.

Uit de voorafgaande beschrijvingen blijkt, dat in runder-scheeden naast streptococcen ook corynebacteri�n worden aangetroffen, terwijl andere micro-organismen als staphylococ-cen en colibacteri�n, die men in de scheede in de eerste plaatsnbsp;zou verwachten, geheel ontbreken. 3 gevallen werden waargenomen (Dit, 592 en 319), waarbij op de agarvlakte der aangelegde eerste culturen geen groei aanwezig wasj uit het condenswater kon een reincultuur corynebacteri�n gekweektnbsp;worden.

In de literatuur over colpitis infectiosa en over de bacteri�nflora der runderscheede worden meerdere onderzoekers ge-

91

noemd, die naast micro- en streptococcen ook staafjes uit de scheede kweekten (Dentzler, Allmann, Little ennbsp;Jones, Ispolatow), welke echter niet nader werden geclassificeerd en onderkend. De Amerikanen Little en Jonesnbsp;gaven in 1927 een meer uitvoerige beschrijving van de doornbsp;hen ge�soleerde staafjes, die zij als aetiologisch agens der colpitis infectiosa beschouwden, dit naar aanleiding van infectie-proeven.

Daar hun wijze van onderzoek en de gebruikte voedingsbodem overeenkomst vertoonde met die van mij en de door mij ge�soleerde staafjes als corynebacteri�n werden onderkend,nbsp;acht ik het gewenscht hier nader op de publicatie van Littlenbsp;en J o n e s in te gaan en deze te vergelijken met mijn waarnemingen. Zij maakten uitstrijkjes van het scheedesecretum ennbsp;na fixatie en kleuring met verdunde carbolfuchsine of Giem-sa-oplossing vonden zij tallooze zeer fijne staafjes, die een bipolaire kleuring vertoonden. Het tusschen de polen gelegennbsp;cytoplasma was zeer zwak of niet gekleurd, zoodat in het laatste geval de indruk werd gewekt met diplococcen te doen tenbsp;hebben. Bij enting van voedingsbodems met scheedesecretumnbsp;troffen zij tal van micro-organismen aan, als strepto- en micro-coccen en bact. coli commune, nooit echter een met de in denbsp;uitstrijkjes overeenkomende staafje-organismen. Het geluktenbsp;hun toch deze staafjes in cultuur te brengen in het condenswaternbsp;van schuingestolde bloedagarbuizen. Na enkele dagen bebroe-ding en afsluiting der buis met was, bleek in de laatste vannbsp;de 3 in serie ge�nte buizen uitsluitend groei aanwezig te zijnnbsp;in het condenswiater, later tusschen glaswand en agarzuil ennbsp;van hieruit groei op de agarvlakte als teere kolonies. De mor-phologie van deze bacterie was zeer varieerend, nu eens over-heerschten coccobacillen dan weer de typische bipolaire vormen. In oudere culturen werd de bacil grooter en rangschikten de coccobacillen zich meermalen in ketens.

Bij vergelijking met mijn bevindingen worden enkele punten van overeenkomst gezien. Uitstrijkjes van scheedemateriaalnbsp;werden door mij niet gemaakt, het morphologische beeld werdnbsp;door mij genoteerd na 1-malige voedingsbodempassage. Meerdere van mijn oorspronkelijke scheedeculturen bleven macroscopisch steriel, andere vertoonden evenals bij Little ennbsp;Jones slechts groei in condenswater of tusschen glaswandnbsp;en agarzuil of lichte uit het condenswater op de agar opkrui-

92

pende groei, die macroscopisch een reincultuur scheen en bij nader onderzoek ook inderdaad was. (Zie protocollen 238, 22A,nbsp;606, 603, 879, Juliana, 979, 878, Olga 9, Trui, Sien, 886, 319).nbsp;Naast de culturen, die slechts groei in het condenswater toonden of waarbij tevens opkruipende groei werd waargenomen,nbsp;werden meermalen groeivormen gezien als een spaarzaam aantal kolonies over de agarvlakte verspreid; enkele malen wasnbsp;het aantal kolonies zeer groot. In de uitstrijkjes was het beeldnbsp;van het materiaal na methyleenblauwkleuring sterk varieerend,nbsp;het beeld ,,staafjequot; trad zeer sterk op de voorgrond.

Dit ,,staafjequot; deed zich vaak voor als een ketentje transversaal gelegen lichaampjes in kapsel, als intens gekleurde of bipolair gekleurde staafjes, die de indruk gaven te bestaan uit 2 longitudinale coccen. De laatstgenoemde 2 vormen doen sterk herinneren aan de beschrijving van Little ennbsp;J o n e s; eveneens werden door mij coccobacillen al of nietnbsp;met transversale teekening of in ketenvorm waargenomen,nbsp;waarvan ook zij melding maakten. Het merkwaardige is echter,nbsp;dat vrijwel al deze door mij waargenomen vormen in de subculturen uitgroeiden tot streptococcen of geketende diplococ-cen, dat in slechts enkele gevallen in de subculturen de staaf-jesvorm behouden bleef en onder het donkerveldmicroscoopnbsp;en volgens de biochemische reacties onderkend werden alsnbsp;corynebacteri�n.

Daar door mij de oorspronkelijke scheedeculturen slechts enkele dagen werden bebroed en de groei plaats had onder eenigszins andere omstandigheden (Little en Jones slotennbsp;de buizen met was af) en daarna de buizen bij macroscopischnbsp;steriel zijn niet verder in het onderzoek werden betrokken,nbsp;blijft de mogelijkheid bestaan, dat deze culturen onder de doornbsp;Little en Jones toegepaste omstandigheden bij voortgezet onderzoek groei vertoond zouden hebben.

Na vergelijking van de waarnemingen door Little en Jo-n e s met de door mij verkregen gegevens bestaat het vermoeden, dat de staafjes van Little en Jones identiek zijn met de door mij waargenomen corynebacteri�n en de op staafjesnbsp;gelijkende streptococcenvormen. Uit hun onderzoek blijkt niet,nbsp;dat de staafjes zich in subculturen in die vorm handhaafdennbsp;of uitgroeiden tot uitgesproken streptococcenvormen. In ditnbsp;verband meen ik er op te moeten wijzen, dat het morphologi-sche beeld van de scheedestreptococcus en de scheedecoryne-

93

bacterie in de eerste cultuur dikwijls zoo dicht bij elkaar staat, dat er eenige aanwijzing is om te veronderstellen, dat er eennbsp;nauw verband bestaat tusschen de streptococcus en de coryne-bacterie, zoo zelfs, dat bij mij de vraag is gerezen of beidenbsp;soorten micro-organismen in de grond der zaak niet gelijk aannbsp;elkaar zijn en of de corynebacterie niet beschouwd moet worden als een ,,Dauerform� van de streptococcus, waaruit zounbsp;volgen, dat zich in de ontwikkeling der streptococcus een levenscyclus voltrekt.

Om na deze theoretische beschouwing terug te keeren tot het onderzoek van Little en Jones, dient nog melding tenbsp;worden gemaakt van het klinische beeld van colpitis infec-tiosa, zooals deze onderzoekers dit in het acute stadium innbsp;Amerika hebben waargenomen. Zij schrijven, dat in dit stadiumnbsp;steeds door hen necrose van het epitheel van de mucosa werdnbsp;gezien. Dit is een geheel ander beeld dan doorgaans in denbsp;literatuur wordt aangegeven. Toch zijn ook door mij, hoewelnbsp;minder in aantal en niet als een karakteristiek kenmerk vannbsp;colpitis, dergelijke pathologische veranderingen gezien. Ondernbsp;mijn aanteekeningen over de klinische bevindingen bij de onderzochte koeien, zijn er enkele, die aan dit beeld herinneren.nbsp;De aanteekeningen hieronder vermeld zijn gemaakt op een tijdstip, waarop mij de publicatie van Little en Jones nognbsp;niet bekend was.

19�1�'39;

Evelina; scheede slijmvlies niet ontstoken, een rustig aspect. Verspreid liggende witte necrotische kleine slijmvlies laesies.

2�2�'39:

Noesje: subacute vaginitis, enkele pustulae, waarvan de top necrotisch is.

Bij inspectie van het slijmvlies van andere koeien op deze stal werden dergelijke afw:ijkingen waargenomen, niet alleennbsp;bij drachtige koeien, maar ook bij niet gedekte.

10�2�'40:

Betje: koe met uitgesproken vaginitis, sterke roodheid, lymphfollikelzwelling en meerdere witte laesies, speldeknopnbsp;groot alsof de mucosa necrotisch is. Eenige pusuitvloeiing.

Sporadisch werden dus afwijkingen waargenomen, zooals Little en Jones die als regel bij acute colpitis aantroffen.nbsp;Een systematisch onderzoek, geheele veestapels betreffende,nbsp;�werd niet door mij verricht.

94

Hieronder zijn enkele microscopische beelden van coryne-bacteri�n afgebeeld, zooals deze werden waargenomen in me-thyleenblauwpreparaten van materiaal uit melk en scheede van de oorspronkelijke cultuur.

Enkele morphologische beelden van melkstreptococcen, die waargenomen werden in het methyleenblauwpreparaat (olie-immersie en oculair 4) en waarvan het materiaal afkomstignbsp;was van de oorspronkelijke melkcultuur. Deze teekeningennbsp;hebben ten doel de beschrijvingen der waargenomen morphologische beelden te verduidelijken. Na serumagar- en serum-bouillonpassage werden onder het donkerveld-microscoopnbsp;steeds streptococcenketens waargenomen.

95

880 LA.

Diplococjes en vormen, die doen denken aan corynebacteri�n n.1.nbsp;bacterie met transversale teeke-ning in het endoplasma.

602 LA.

Ovale coccen met transversale segmentatie (coccobacillen).

96

Enkele morphologische beelden (methyleenblauwpreparaat, olie-immersie, oculair 4) van materiaal van de oorspronkelijkenbsp;scheedecultuur ter verduidelijking der omschrijving der waargenomen beelden (kolom I). Na serumagar- en serumbouil-lonpassage werden onder het donkerveldmicroscoop steedsnbsp;streptococcenketens waargenomen.

97

Scheede 603.

Ellipsvormige lichaampjes met transversale segmentatie, veelnbsp;staafjes, die bij ketenvorming opnbsp;longitudinale streptococcen gelijken.

Scheede Coba 4.

Fijne transversale ketentjes cocjes, uiteinde der ketens soms iets verdikt; beeld gelijkt op coryne-bacteri�n.

98

C. Biochemische eigenschappen van de uier en scheede-streptococcus en de coiynebacteiie uit beide organen ge-isoleerd.

Om een inzicht te krijgen in de eigenschappen van de hierboven genoemde micro-organismen en om deze eigenschappen dienstig te doen zijn aan het gestelde doel, dat een vergelijkende studie dezer micro-organismen beoogt, was het noodignbsp;een der schemata, die werden aangegeven voor het differen-tieeren der uierstreptococcus, als leidraad voor deze studie tenbsp;gebruiken.

Ik heb daartoe gekozen het overzicht over de biologische eigenschappen der pathogene uierstreptococcen, samengesteldnbsp;door Seelemann, dat gepubliceerd is in het Zentralblattnbsp;f�r Bakteriologie, Parasitenkunde und Infectionskrankheitennbsp;I. Abt. Orig. 144 Bd, Heft 1/5.

Minet t, Stabelforth, Edwards, Steek en Ben-d i X e n hebben hun bevindingen eveneens in schemata vastgelegd, doch ik meende de voorkeur te moeten geven aan dat van Seelemann, daar dit uitmunt door duidelijkheid en doornbsp;hem de samenstelling en bereiding der gebruikte voedingsbodems nauwkeurig worden aangegeven.

In hoofdzaak heb ik mij gehouden aan de door hem gebruikte voedingsbodems; een enkele biochemische reactie is door mij niet verricht, zooals de bepaling van de eind pH innbsp;lactosebouillon. Anderzijds is de biochemische reeks uitgebreid met enkele koolhydraten n.1, maltose, galactose, rham-nose, xylose, laevulose, dulciet en glycerine.

In de bereidingswijze der voedingsbodems, die het vergis-tingsproces beoogen vast te stellen, is door mij niet gehandeld volgens het recept van Seelemann, doch heb ik de bereidingswijze volgens Hottinger toegepast, zooals dit beschreven is in het Zeitschr. f. Hygiene u Infect. Krankhedennbsp;117. 724 (1936) door Hohn und Hermann.

De bereidingswijze der gebruikte voedingsbodems is de volgende;

Bouillon: 2 Kg. mager rundvleesch eenige uren laten trekken, vervolgens filtreeren en met 30 �/o loog brengen op pH 7.6. Toevoegen 1 */o pepton, y2 �/o NaCl en 0.2 �/o Naphosfaat, waarnanbsp;gedurende 20 minuten bij 120 gr. wordt gesteriliseerd.

Serumbouillon: als bouillon met toevoeging van 5 �/o serum.

99

Agar: bouillon pH 7.6 waarin wordt opgelost 2 �/o agar-agar door sterilisatie in de autoclaaf gedurende V2 uur bij 110 gr.nbsp;Daarna omschudden en de vloeistof 2 uur laten bezinken. Vervolgens filtreeren door watten op een stukje kopergaas, alcalici-teit controleeren en steriliseeren gedurende 15 min. bij 120 gr.nbsp;Serumagar; agar en serum in waterbad brengen op een temperatuur van 55 gr., waarna 5 �/o serum aan de agar wordt toegevoegd.

Bloedagarplaat: agar en gedefibrineerd paardenbloed in waterbad brengen op 55 gr., daarna 5 �/o bloed aan de agar toevoegen en in Petrischalen uitgieten.

Lakmoesmelk: volle melk met toevoeging van 7 �/o lakmoes-tinctuur (Kahlbaum) gedurende 3 achtereenvolgende dagen een V2 uur steriliseeren in de Kochsche sterilisator.

Methyleenblauwmelk: 1 cc V2 �/o waterige methyleenblauw-oplossing wordt gevoegd bij 10 cc volle melk en gesteriliseerd als bij lakmoesmelk is aangegeven.

Voor de bereiding der vergistingsvoedingsbodems werd door mij Hottingerbouillon gebruikt, welke verkregen werd uit stierentestikels, die geen suikers bevatten. Seelemann verkreeg ontsuikerde bouillon door gewone vleeschbouillon tenbsp;enten met colibacteri�n en 2-maal 24 uur te bebroeden. Bij 200nbsp;cc Hottingerbouillon (Br�he) wordt 800 cc water gevoegd, 1 gr.nbsp;kaliumphosfaat en 20 cc geconcentreerde NaCl oplossing. Vervolgens alcaliseeren tot pH 7.6 en 15 minuten steriliseeren innbsp;de Kochsche sterilisator. Na filtreeren wordt V2 cc van eennbsp;V2 �/o alcoholische broomthymolblauwoplossing aan de bouillonnbsp;toegevoegd. Bij 100 cc van deze voedingsbodem voegt mennbsp;0.2 gr. van een suiker of alcohol, waarna op 3 achtereenvolgende dagen gedurende V2 uur wordt gesteriliseerd (Koch). Omnbsp;een betere groei van het entmateriaal te bevorderen wordt aannbsp;elke voedingsbodem van 3 cc ��n druppel steriel serum toegevoegd. Wanneer het te onderzoeken micro-organisme vergistende eigenschappen heeft, wordt de kleur der voedingsbodem geel, bij zwakke reactie geel-groen. Door toevoegingnbsp;van 1 druppel serum verandert de pH der voedingsbodem innbsp;geringe mate, waardoor de kleur iets in de blauw-groene richting verschuift. De beoordeeling der kleurverandering in vergelijking met een controlebuis had dagelijks gedurende 5 achtereenvolgende dagen plaats. Wanneer in de protocollen 5nbsp;kruisjes zijn aangegeven beteekent dit, dat na 24 uur bebroe-

100

ding reeds vergisting aanwezig was en dat de gele kleur gedurende 5 dagen niet veranderde. Wordt 1 kruisje aangetroffen dan wordt hiermede aangegeven, dat pas op de 5e dag de kleur van groen-blauw tot geel was omgeslagen. Uit het aantalnbsp;kruisjes is dus af te lezen na hoeveel dagen zuurvormingnbsp;optrad.

De volgende suikers werden op vergisting onderzocht:

Xylose (een pentose) en rhamnose (een methylpentose), de hexosen glucose, galactose en laevulose; maltose, saccharosenbsp;en lactose waren de vertegenwoordigers uit de groep dernbsp;bihexosen. Trehalose is eveneens een bihexose, terwijl raffi-nose en inuline resp. een tri- en polyhexose is.

Van de meerwaardige alcoholen werden glycerine (3 waardig), manniet, dulciet en sorbiet (alle 6 waardig) aan de Hot-tingerbouillon toegevoegd. Salicine en aesculine zijn gluco-siden, die bij splitsing suikers doen vrijkomen.

Aesculinebouillon (gewone bouillon met 0.1 �/o aesculine Merck) onderscheidt zich door een blauwe fluorescentie. Bijnbsp;omzetting hiervan verdwijnt deze kleur en gaat over tot geel ofnbsp;groengeel. De beoordeeling van de vergisting heeft plaats nanbsp;2 maal 24 uur broedstoof. Voegt men enkele druppels van eennbsp;1 �/o waterige oplossing van ferricitraat aan de cultuur toe, dannbsp;is de aesculinesplitsing kenbaar aan een intensieve zwarte verkleuring der voedingsbodem. De Na-hippuraatvoedingsbodemnbsp;beoogt het splitsingsvermogen van de bacterie ten opzichte vannbsp;dit zout vast te stellen. Dit benzoyl-aminozuurzout kan zichnbsp;door bacteriewerking omzetten in benzo�zuur en glycocol,nbsp;waarvan het eerste bestanddeel door toevoeging van overmaatnbsp;FeCls is aan te toonen. De samenstelling van de door mij gebruikte voedingsbodem, die door K e 1 s s e r is aangegeven,nbsp;verschilt slechts van die volgens Seelemann in de toevoeging van 5 gr. pepsine.

Het recept der Na-hippuraat voedingsbodem is:

101

De beoordeeling der Na-hippuraatsplitsing geschiedde na 7 dagen bebroeding. Heeft omzetting plaats gehad dan precipiteert door de geringe hoeveelheid FeCls de proteine, de ongesplitste Na-hippuraat en het benzo�zuur. In overmaat FeClsnbsp;lost de proteine en Na-hippuraat op. Het gevormde benzo�zuurnbsp;is dan als volgt te onderkennen. Bij 2 cc voedingsbodem wordtnbsp;een V2 cc 7 �/o FeCls gevoegd, daarna geschud en na 5 tot 10nbsp;minuten onderzocht op de aanwezigheid van sediment.

Bij splitsing van Na-hippuraat door de bacterie neemt men een onoplosbaar sediment waar van benzo�zuur, bij negatievenbsp;bevindingen heeft geen omzetting plaats gehad.

In de protocollen wordt het eindresultaat voor de aesculine-en Na-hippuraatsplitsing aangegeven door slechts 1 kruisje.

Bij de bespreking der biologische eigenschappen van de in het onderzoek betrokken micro-organismen kan men 2 groepennbsp;van voedingsbodems onderscheiden, die de levensverrichtingen dezer bacteri�n gedeeltelijk aan ons kenbaar maken.

Tot de eerste groep reken ik serumbouillon, lakmoesmelk, methyleenblauwmelk en de bloedagarplaat, tot de tweedenbsp;groep die voedingsbodems, waarin 1 bepaalde chemische stofnbsp;gebracht is ten opzichte waarvan men het splitsingsvermogennbsp;der bacterie wenscht vast te stellen. De eigenschappen dernbsp;bacteri�n ten opzichte van deze enkelvoudige chemische stoffen zou ik willen aanduiden met de naam ,,biochemischequot;.nbsp;Echter zijn in de eerste groep enkele voedingsbodems opgenomen, die eveneens tot de biochemische voedingsbodems gerekend zouden kunnen worden, zooals lakmoes- en methyleenblauwmelk. De bacteri�n doen in de melk chemische omzet-tingsproducten ontstaan, die zich aan ons kenbaar maken doornbsp;zuurvorming en reductie; de voedingsbodem ,,melk�' is echternbsp;een samenstelling van zeer veel chemische stoffen, waardoornbsp;men niet in staat is vast te stellen welke bepaalde stof wordtnbsp;omgezet. Daarom zijn deze 2 melkvoedingsbodems, daar zijnbsp;meer de groeiwijze dan wel de chemische veranderingen aangeven, samengevat met serumbouillon en de bloedagarplaat.nbsp;De levensverrichtingen der bacteri�n ten opzichte van dezenbsp;voedingsbodems worden in het vervolg aangeduid als ,,cul-tureele� eigenschappen.

102

la. Cultureele eigenschappen van de uier-streptococcus.

Groei in serumbouillon: na 24 uur bebroeding een fijn tot grofvlokkig, soms draderig sediment met bovenstaande �f heldere �f min of meer troebele bouillon. In een hoogst enkelnbsp;geval werd een vliezig sediment waargenomen.

Groei in lakmoesmelk: verreweg de meeste stammen deden de melk na 2 dagen rood worden en coaguleeren, gepaardnbsp;gaande met weivorming na 3 tot 4 dagen. Bovendien werd eennbsp;geringe hoeveelheid sediment waargenomen en was het onderste gedeelte der gecoaguleerde melkzuil iets lichter rose gekleurd dan het bovenste deel. Bij uitzondering werden afwijkingen van dit beeld waargenomen als volkomen reductie nanbsp;1 dag, waarna het boven beschreven beeld weer optrad of zichnbsp;handhaafde als wit met aan de bovenzijde een rose ring.

Eveneens zeer zelden werden stammen aangetroffen, die wel zuur vormden, doch de melk niet of pas na 4 dagen dedennbsp;coaguleeren.

Groei in methyleenblauwmelk: De uierstreptococcus veroorzaakt over het algemeen geen reductie. Bij een gering aantal stammen (6) veranderde de kleur tot lichtblauw met vormingnbsp;van een geringe hoeveelheid sediment of ontkleuring van hetnbsp;onderste deel der melkzuil. 1 maal werd coagulatie zondernbsp;verdere veranderingen gezien. In 2 gevallen langzame reductienbsp;tot lichtblauw, daarna volkomen, met uitzondering van eennbsp;blauwe ring aan de bovenzijde, tevens coagulatie. Eveneensnbsp;werd bij 2 stammen dit verschijnsel waargenomen, doch denbsp;kleur der geheele melkzuil keerde weer tot de oorspronkelijkenbsp;terug.

Groei op de bloedagarplaat: Het aspect van de groei der verschillende ge�soleerde stammen is onderling zeer uiteenloo-pend. Sterk verschillende groeivormen werden opgemerkt, waarvan alle mogelijke combinaties bestonden, zoodat geen bepaald beeld als het meest veelvuldig voorkomend kan wordennbsp;beschreven. Om een indruk te geven van het macroscopischnbsp;aspect van de uierstreptococcus op de bloedagarplaat volgennbsp;hieronder een aantal beschrijvingen van de waargenomennbsp;groeivormen.

1. reincultuur (r.c.) van zeer fijne spikkelvormige kolonies

103

(kol.) met iets zwartig aspect der voedingsbodem. Na 4 dagen zeer geringe haemolyse.

2. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van kleine ronde grijs-witte kol., geringe haemolyse.

3. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van platte bijna kleurlooze R. kol. met centrale stip,nbsp;geen haemolyse.

4. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van kleine ronde iets platte grijze glanzende kol., geennbsp;haemolyse.

5. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van waterdruppelkleurige half platte kol., na 2 dagennbsp;zeer plat.

6. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van platte, gladde, doffe kol., na 2 dagen R kol., geennbsp;haemolyse.

7. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van kleine doorschijnende kol., na 2 dagen centralenbsp;stip, geen haemolyse.

8. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van grijs-witte gladde glanzende kol., geen haemolyse.

9. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van grijs-witte R kol.

10. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van zeer fijne witte ronde glanzende kol. met ietsnbsp;groenig aspect der voedingsbodem, na 4 dagen duidelijknbsp;groen.

11. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van grijs-witte kol. met uitloopers aan de rand.

12. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van kegelvormige grijs-witte kol., na 3 dagen ietsnbsp;platter.

13. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van gladde ronde kol., geringe zwartige haemolyse.

14. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van grijs-witte ronde gladde kol., na 3 dagen gelobdnbsp;met centrale stip.

15. nbsp;nbsp;nbsp;r.c. van grijze kol. met kleurlooze rand, na 2 dagen witternbsp;en platter.

Opgemerkt dient te worden, dat geen enkele maal volkomen (j8) haemolyse werd waargenomen. Alle stammen gaven �f geringe (a) �f geen haemolyse (y), slechts enkele deden de voedingsbodem groen tot zwartachtig verkleuren.

Ib. Biochemische eigenschappen der uier-streptococcus.

Van de 112 streptococcenstammen, waarvan slechts een gering aantal werd ge�soleerd uit uiers met klinische mastitis, werd het vergistings- en splitsingsvermogen bepaald ten opzichte van de vroeger genoemde reeks voedingsbodems. Innbsp;tabelvorm zijn de resultaten opgeteekend. (Zie bijgaande tabel).

Hieruit kunnen de volgende conclusies getrokken worden:

104

1. nbsp;nbsp;nbsp;Pentosen (xylose en rhamnose) werden slechts door 6nbsp;stammen vergist.

2. nbsp;nbsp;nbsp;De hexosen (glucose, galactose, laevulose) en de bihexo-sen (maltose, lactose, saccharose) werden door vrijwel allenbsp;stammen gesplitst, slechts enkele waren niet in staat 1 of meernbsp;dezer suikers om te zetten.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Slechts 1 stam bezat de eigenschap om de trihexose raffi-nose te vergisten, de polyhexose inuline werd geen enkele maalnbsp;omgezet.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Trehalose, eveneens een bihexose, werd door ruim 1/5nbsp;deel der stammen niet vergist.

5. nbsp;nbsp;nbsp;De meerwaardige alcoholen (glycerine, manniet, dulcietnbsp;en sorbiet), de eerste een 3 waardige, de overige 6 waardigenbsp;alcoholen, werden slechts bij uitzondering omgezet, glycerinenbsp;8-maal, manniet en sorbiet 3-maal, dulciet in het geheel niet.

6. nbsp;nbsp;nbsp;In het omzettingsvermogen der glucosiden (aesculine ennbsp;salicine, die door splitsing glucose geven) verschilden denbsp;stammen aanmerkelijk. Salicine werd 91-maal, daarentegennbsp;aesculine slechts 8-maal omgezet.

7. nbsp;nbsp;nbsp;Na-hippuraat (een benzoylaminozuurzout, dat bij splitsingnbsp;benzo�zuur en glycokol geeft) werd door 35 stammen niet gesplitst. Volgens Seelemann en andere onderzoekers worden in de uier betrekkelijk zelden typen aangetroffen, die Na-hippuraat niet omzetten n.1. de Str. dysgalactiae en de Str. pyogenes. Uit het serologisch en het verdere biochemische onderzoek is gebleken dat deze 35 voor Na-hippuraat negatieve stammen niet behoorden tot de 2 genoemde typen, doch tot de Str.nbsp;agalactiae of de atypische vorm hiervan. Ik ben er van overtuigd, dat er iets in mijn onderzoek ten opzichte van de Na-hip-puraatreactie niet in orde is geweest. Door de bijzondere tijdsomstandigheden, waardoor het niet mogelijk was de benoo-digde Na-hippuraat van 1 leverancier als een gelijktijdig vervaardigd partijtje te betrekken, was ik gedwongen dit reagensnbsp;te maken met grondstoffen van verschillende afkomst en konnbsp;ik niet steeds deze reactie instellen met kortelings ge�soleerdenbsp;stammen, zoodat ik aan de betrouwbaarheid der Na-hippuraat-reacties twijfel. Enkele vergelijkende proeven toonden inderdaad eenig verschil in de uitslag der reactie.

Onder de 112 stammen werd een groot aantal aangetroffen, die volgens de volkomen gelijke eigenschappen op de bioche-

105

mische reeks tot ��n en dezelfde groep gerekend konden worden. Zoo werden 4 hoofdvertegenwoordigers aangetroffennbsp;respectievelijk bestaande uit 35, 22, 11 en 11 stammen; denbsp;overige 33 verschilden in enkele opzichten onderling vannbsp;elkaar, waardoor deze te rangschikken waren in 27 groepjes,nbsp;elk bestaande uit 1, 2 of 3 vertegenwoordigers.

Uit de verkregen gegevens blijkt, dat onder de 112 onderzochte stammen van bijna uitsluitend latente mastitiden, 4 hoofdvertegenwoordigers met groepsgewijze dezelfde biochemische eigenschappen werden waargenomen, waarvan hetnbsp;aantal, tot elke groep behoorend, mogelijk door de niet betrouwbare Na-hippuraatreactie in de richting van de grootstenbsp;groep dient te worden verschoven. Verder werden 27 groepjesnbsp;aangetroffen uit 1 tot 3 stammen bestaande, die niet overeenkwamen met de eigenschappen der 4 hoofdgroepen. Houdtnbsp;men vast aan de constantheid der biochemische eigenschappen,nbsp;welke constantheid algemeen wordt aangenomen, dan volgtnbsp;uit mijn onderzoek, dat bij latente infecties een zeer groot aantal stammen kunnen worden ge�soleerd, die, hoewel slechts opnbsp;enkele voedingsbodems onderlinge, kleine verschillen gevend,nbsp;aangemerkt moeten worden als verschillende streptococcen-stammen. Wanneer van een aantal stammen onder dezelfde omstandigheden ge�nt en gegroeid op voedingsbodems vannbsp;dezelfde samenstelling en als 1 partij vervaardigd, onderlingenbsp;verschillen aantoonbaar zijn, dan moet dit verschil wordennbsp;toegeschreven aan de reactieverwekkende eigenschappen vannbsp;de streptococcen zelf, zoodat men tot de conclusie komt, datnbsp;de uier een zeer groot aantal verschillende streptococcen herbergt, hoewel deze serologisch tot een en dezelfde groep kunnen behooren.

Ziet men niet hetzelfde verschijnsel in de groep der para-typhusbacillen? Hoeveel soorten zijn hiervan niet onderkend als gevolg van de intensieve studie, die van deze pathogenenbsp;bacterie is gemaakt? En is het uitvoerig bestudeeren van denbsp;eigenschappen der uierstreptococcus niet een gevolg van denbsp;nog onbekende infectiewegen en de falende therapie van deze,nbsp;zulke enorme schade veroorzakende, ziekte? Zouden in eennbsp;andere pathogene bacteriegroep, waarvan de bestrijdingswijze succesvol is en waarvan de infectieweg bekend is, bij uit-

106

voerige studie der eigenschappen der betreffende bacterie, niet dezelfde onderlinge verschillen in eigenschappen aangetroffen worden? Is het niet waarschijnlijk, dat bij uitbreidingnbsp;der biochemische reeks nog meer verschilpunten op biochemisch gebied te voorschijn zouden komen, zoodat men tenslotte zou moeten spreken van een onbeperkt aantal strepto-coccenstammen, waarmede de uier ge�nfecteerd kan zijn?

In het T. v. D. van 15-l-�40 geeft v. d. S c h e e r een groeps-indeeling volgens de biochemische eigenschappen aan; een aantal stammen konden echter slechts ondergebracht wordennbsp;in een heterogene groep.

Seelemann geeft eveneens een groepsindeeling, doch maakt geen melding van een heterogene groep. Toch heeft ooknbsp;hij biochemisch afwijkende stammen gevonden, hetgeen blijktnbsp;uit zijn mededeeling, dat hij bij het samenstellen van een zoonbsp;duidelijk mogelijk overzicht meende te moeten afzien van denbsp;nu en dan van weinig beteekenis geachte aangetroffen overgangsvormen en in zijn schema slechts de meest voorkomendenbsp;hoofdvertegenwoordigers te moeten opnemen.

Volgens mijn meening dient wel degelijk meer aandacht te worden besteed aan deze heterogene groep, daar hieruit blijkt,nbsp;dat de uier door een groot aantal streptococcensoorten besmetnbsp;kan zijn.

Bij mij rijst de twijfel of men door het onderkennen der verschillende streptococceneigenschappen alleen wel zal kunnen komen tot een doelmatige bestrijding, daarvoor is noodig, datnbsp;men de infectiewegen kent en deze zal men niet leeren kennennbsp;door uitsluitend microbiologisch onderzoek, hoe verdienstelijknbsp;en van hoeveel belang dit ook is.

Het komt mij voor, dat de studie omtrent de infectiewegen te zeer wordt verwaarloosd, hetgeen vermoedelijk zijn oorzaaknbsp;hierin vindt, dat men te veel is overtuigd van de juistheid dernbsp;algemeen gehuldigde opvatting der lactogene infectie.

Wellicht kan een nauwe samenwerking tusschen bacterioloog, patholoog-anatoom en klinicus de weg wijzen tot onderkenning en vaststelling der infectiewegen.

2a. Cultureele eigenschappen der scheed e-streptococcus.

Groei in serumbouillon: Evenals in de melkculturen werd na

Overzicht der biochemische eigenschappen der uierstreptococcus

Glucose

Saccharose

Raffinose

Trehalose

Manniet

Sorbiet

Inuline

Salicine

Lactose

Aesculine

Na-hippuraat

Maltose

Galactose

Rhamnose

Dulciet

Xylose

Laevulose

Glycerine

Aantal stammen

108

24 uur bebroeding een fijn tot grofvlokkig sediment waargenomen met bovenstaande �f heldere �f troebele bouillon, het laatste vaker dan het eerste. Een gering aantal gaf een draderig, soms korrelig of vliezig sediment te zien, al of niet metnbsp;troebeling. Over het algemeen was de hoeveelheid gevormdnbsp;sediment bij de scheedestammen geringer dan bij die vannbsp;de melk.

Groei in lakmoesmelk; In tegenstelling met de melkstammen vormde het overgroote deel der scheedestammen geen zuur.nbsp;Ongeveer 1/5 deel gaf eenige reductie te zien in het onderstenbsp;gedeelte der melkzuil, echter dikwijls zoo gering, dat dit voornbsp;sediment zou kunnen worden gehouden. Na 5 dagen broedstoof-temperatuur was 1/5 gedeelte zwak zuur, hetgeen kenbaar wasnbsp;aan een lilaverkleuring. Coagulatie en weivorming, zooals bijnbsp;de melkstammen, werd praktisch niet waargenomen. Slechtsnbsp;4 stammen gaven na 5 dagen coagulatie der melk, echter wasnbsp;dan tevens geen uitgesproken zuurvorming te zien, wel eennbsp;reductie van de melk tot wit. Er werd slechts 1 stam (No. 249)nbsp;aangetroffen, die in haar gedrag ten opzichte van lakmoesmelknbsp;deed herinneren aan een melkstam.

Groei in methyleenblauwmelk:

Wat de cultureele eigenschappen der scheedestreptococcus betreft ten opzichte van deze voedingsbodem kwamen dezenbsp;geheel overeen met die van de uier.

Groei op de bloedagarplaat;

Evenals bij de uierstreptococcus was de groeivorm op deze plaat zeer wisselend. Wat de haemolyse betreft werden belangrijke verschilpunten waargenomen. Er werden stammennbsp;aangetroffen, die geen of geringe haemolyse vertoonden, verreweg het grootste gedeelte echter deed de plaat gedurendenbsp;de eerste dagen eenigszins zwart verkleuren, welke kleur nanbsp;4 tot 5 dagen duidelijk groen werd. Soms was een duidelijknbsp;groen gekleurd haemolytisch hofje te zien. Meermalen kreegnbsp;ik de indruk, dat de kolonie zelf na enkele dagen van kleurnbsp;veranderde, b.v. van grauw-wit tot groen-wit.

Conclusie: bij vergelijking der cultureele eigenschappen der uier- en scheedestreptococcus zijn er geen aanwijzingen,nbsp;die steun geven aan de juistheid van mijn theorie.

109

2b. Biochemische eigenschappen der schee-destreptococcus.

Van 100 scheedestammen werden de biochemische reacties bepaald ten opzichte van de voedingsbodem in het begin vannbsp;dit hoofdstuk vermeld.

In bijgevoegde tabel zijn de eigenschappen opgeteekend naar aanleiding waarvan het volgende opgemerkt kan worden:

1. nbsp;nbsp;nbsp;Het aantal stammen, dat de pentosen vergistte was aanzienlijk grooter dan dat der uierstreptococcen (1/6 deel dernbsp;scheede � tegenover 1/18 deel der melkstammen).

2. nbsp;nbsp;nbsp;Wat de vergistingseigenschappen ten opzichte van denbsp;hexosen en bihexosen betreft, bleken de scheedestammennbsp;in dit vermogen achter te blijven bij die van de uier. Bij denbsp;melkstammen was de uitslag vrijwel steeds positief, van denbsp;scheedestammen vergistte 1/7 gedeelte 1 of meer dezer suikers niet.

Voor trehalose was het percentage voor beide ongeveer gelijk.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Raffinose werd door 7 stammen vergist, bij de melk werdnbsp;slechts 1 stam met deze eigenschap gevonden.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Het 3 waardige alcohol glycerine werd 15 maal omgezet,nbsp;bij de melk waren 8 stammen daartoe in staat (verhouding 2 : 1).

Van de 6 waardige alcoholen werd dulciet, evenals bij de melk, geen enkele maal omgezet; het aantal scheedestammen, dat manniet omzette was aanmerkelijk grooternbsp;dan dat der melk (verhouding 9:1), voor sorbiet (5 : 1).

5. nbsp;nbsp;nbsp;Het aantal stammen, dat aesculine omzette was 43, dus zeernbsp;belangrijk meer dan dat der melkstammen (6:1), voor sali-cine echter was de verhouding juist andersom, bij de melknbsp;werd deze glucoside juist veel meer omgezet dan bij denbsp;scheedestammen. (2 melkstammen tegen 1 scheedestam).

6. nbsp;nbsp;nbsp;Van de 100 scheedestammen waren er 36 niet in staat Na-hippuraat te splitsen. Echter dient hier dezelfde opmerkingnbsp;te worden gemaakt als die geplaatst is bij de uierstrepto-coccus omtrent de betrouwbaarheid der reactie.

Bij nadere beschouwing der bijgevoegde tabel valt het oogen-blikkelijk op, dat het aantal stammen met volkomen gelijke biochemische eigenschappen buitengewoon klein is. Zooals bij de