A.

Een onderzoek naar het vitamine C gehalte van het bloed in oorlogstijdnbsp;uit de algemeene praktijk

H. P. TEN CATE

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT

4078 5150

Een onderzoek naar het vitamine G gehalte van het bloed in oorlogstijdnbsp;uit de algemeene praktijk

ACADEMISCH PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VANnbsp;DOCTOR IN DE GENEESKUNDE AANnbsp;DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHTnbsp;OP GEZAG VAN DEN WAARNEMENDENnbsp;RECTOR MAGNIFICUS PROF. L. VANnbsp;VUUREN HOOGLEERAAR IN DE FACULTEIT DER LETTEREN EN WIJSBEGEERTE, VOLGENS BESLUIT VAN DENnbsp;SENAAT DER UNIVERSITEIT, TE VERDEDIGEN TEGEN DE BEDENKINGENnbsp;VAN DE FACULTEIT DER GENEESKUNDE OP 21 OCTOBER 1941nbsp;DES MIDDAGS TE VIER UUR

DOOR

HENDRIK POPKO TEN GATE

ARTS

GEBOREN TE STEENWIJK

K 2647

Aan mijn ouders Aan mijn vrouwnbsp;Aan mijn kinderen

IPW

VOORWOORD.

De mensch is wat zijn vorming betreft afhankelijk van zijn aanleg en van de inwerking van zijn omgeving.

Nu het dan zoover gekomen is dat dit proefschrift kan verschijnen weet ik, dat U, Vader, zonder mij ooit hiertoe aan te zetten, toch door Uw voorbeeld en werkkracht een grooten stootnbsp;hiertoe hebt gegeven.

Het verheugt mij Moeder en U op dezen dag aanwezig te zien.

Het verschijnen van dit proefschrift is voor mij een welkome reden U, Hooggeleerde Heeren Hoogleeraren en Oud-Hoog-leeraren, Heeren Docenten in de Faculteit der Geneeskunde,nbsp;van wie ik onderwijs heb mogen genieten, hiervoor hartelijknbsp;dank te zeggen.

Hooggeachte Promotor, Hooggeleerde de Langen, reeds eerder had ik het voorrecht met U over sociale vraagstukken tenbsp;mogen spreken en van Uw heldere kijk hierop te mogen genieten,nbsp;thans hebt U mij op wetenschappelijk terrein de behulpzamenbsp;hand willen bieden.

Dat U mij in de gelegenheid hebt gesteld thans deze werktijd met een proefschrift te bekronen, hiervoor is mijn dank groot.

Uw steun en tintelende discussie zijn steeds voor mij van groote waarde geweest.

Zeer geleerde Nieuwenhuizen, ik kan U niet dankbaar genoeg zijn dat U mij een zoo geschikt onderwerp aan de handnbsp;hebt gedaan. Als ik Uw hulp noodig had waart ge steeds bereidnbsp;mij te woord te staan en steeds weer kwam ik met nieuwen moed bijnbsp;U vandaan, gestimuleerd door Uw energie en enthusiasme.

Zeergeleerde Engelhard, U dank ik dat U er Uw goedkeuring aan hebt gehecht dat het bloedonderzoek in Uw laboratorium kon worden verricht.

Zeergeleerde van Esveld, dat U, indien ziekte of vacantie een spaak in het wiel dreigden te steken, steeds bereid waart hetnbsp;bloedonderzoek te verrichten, stemt mij tot groote dankbaarheid.

Zeergeleerde van Eekelen, al komen wij niet tot dezelfde conclusies, toch zijn Uw raadgevingen mij van groot nut geweest.

Voor een zeer belangrijk deel, Mejuffrouw Kappon, was het slagen van dit proefschrift van U afhankelijk; de wijze waaropnbsp;U de honderden tijdroovende bepalingen hebt verricht heeftnbsp;mijn groote waardeering.

Ook VAN Stee bedank ik voor zijn hulp.

Haar die haar meerdere kennis van vreemde talen ter mijner beschikking hebben willen stellen ben ik hiervoor zeer dankbaar.

Zij die mij geholpen hebben met tikken en corrigeeren, waarbij ik denk aan de moeilijke hittedagen, hebben hiervoor mijn danknbsp;verdiend.

De vriendelijke medewerking welke ik van staf en personeel van de Utrechtsche Universiteitsbibliotheek heb mogen ondervinden, heb ik zeer gewaardeerd.

Tenslotte ben ik allen die, door hun bloed ter beschikking te stellen, hebben meegewerkt aan deze dissertatie zeer erkentelijk.

VI

INHOUDSOPGAVE.

Biz.

1. nbsp;nbsp;nbsp;Inleiding..................... 1

2. nbsp;nbsp;nbsp;Enkele grepen uit de Historie............ 3

3. nbsp;nbsp;nbsp;De Nieuwe Aera................. 7

4. nbsp;nbsp;nbsp;Chemische eigenschappen en structuur van het

Vitamine C.................... 9

5. nbsp;nbsp;nbsp;Chemische bepalingen van het Ascorbinezuur.....12

6. nbsp;nbsp;nbsp;Vitamine C in urine en bloed...........14

a. nbsp;nbsp;nbsp;Belastingsproeven................16

b. nbsp;nbsp;nbsp;Onderzoekingen in het bloed...........17

c. nbsp;nbsp;nbsp;Eu-, Hypo-, Hyper- en Avitaminose.......19

d. nbsp;nbsp;nbsp;De werking van het Vitamine C.........21

e. nbsp;nbsp;nbsp;Resorptie van het Vitamine C..........22

ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;Is synthese van Vitamine C bij den mensch mogelijk?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24

7. nbsp;nbsp;nbsp;Voorkomen, verbreiding en toepassing van het

Vitamine C....................25

Eigen Onderzoek.

8. nbsp;nbsp;nbsp;Voorbereidingen en technische moeilijkheden.....29

9. nbsp;nbsp;nbsp;Contrólebepalingen................33

10. De Vitamine C bepalingen in het bloed.......37

a. nbsp;nbsp;nbsp;Maandelijksche schommelingen van het Vitamine C 37

b. nbsp;nbsp;nbsp;Het Vitamine C-gehalte van proefpersonen in den

loop van het jaar................40

c. nbsp;nbsp;nbsp;Het Vitamine C-gehalte in verband met den leeftijd 50

d. nbsp;nbsp;nbsp;Welstand en Vitamine C-gehalte.........50

e. nbsp;nbsp;nbsp;Het vitamine C-gehalte bij verschillend geslachtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52

ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;Het Vitamine C-gehalte bij verschillende ziektennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;53

VII

Biz.

11. nbsp;nbsp;nbsp;Belastingsproeven met ascorbinezuur intraveneus ... 55

12. nbsp;nbsp;nbsp;Bestaat er antagonistische werking of synergistische

werking tusschen de vitamines B^ en C?......58

13. nbsp;nbsp;nbsp;Verband tusschen Vitamine G en de bezinkingssnelheid ?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

14. nbsp;nbsp;nbsp;Oorzaken en therapie van de scheurbuik.......63

15. nbsp;nbsp;nbsp;Een geval van scheurbuik.............64

16. nbsp;nbsp;nbsp;Dreigt thans scheurbuik ?..............66

17. nbsp;nbsp;nbsp;Hoeveel Vitamine C heeft een mensch dagelijks noodig? 67

18. nbsp;nbsp;nbsp;Samenvatting en Conclusies.............70

19. nbsp;nbsp;nbsp;Literatuurlijst...................79

20. nbsp;nbsp;nbsp;Tabellen......................83

VIII

INLEIDING.

Reeds jaren staan de vitaminen in het middelpunt van de belangstelling, maar vooral nu de vrede verstoord is en zichnbsp;tal van moeilijkheden voordoen met de voedselvoorziening, isnbsp;de questie, of er ook ondervoeding dan wel hypovitaminosenbsp;dreigt, urgent geworden.

In tal van couranten zijn advertenties verschenen, reclame-biljetten worden uitgereikt, nu is de leuze niet meer zooals vroeger: .,eet meer fruit”, maar: ,,Vit. G, gezondheid uit een doosje!”nbsp;of ,,Vit. C, de stof, die moeheid, lusteloosheid, prikkelbaarheidnbsp;en slapeloosheid voorkomen kan en de weerstand tegen infectieziekten als griep, angina, bronchitis verhoogt”. Zelfs is bedacht:nbsp;gt;gt;In plaats van thee. Vit. Cl”

Het publiek is niet in staat zich een oordeel hieromtrent te vormen, en meent goed te doen zich Vit. G tabletjes aan te schaffen.nbsp;Hit is een dure liefhebberij, die toch zeer in de mode is, geziennbsp;het feit dat in verschillende gezinnen van weinig financieelenbsp;draagkracht, mij doosjes hiermede getoond werden met de vraagnbsp;hoe ik hierover oordeelde.

In Duitschland is men van meening dat extra toevoer van Vit. C van groot belang is, en daar is van overheidswege de proefnbsp;genomen om alle kinderen van een bepaalden leeftijd Vit. G tenbsp;geven, terwijl ook het leger extra Vit. C krijgt.

In Frankrijk zijn, alleen in groote steden, vanaf 20 Maart 1941 door het ,,Nat. Hulpwerk” tabletten, bevattende Vit. A en Cnbsp;uitgereikt aan gravidae en kinderen onder de 5 jaar.

Hit alles uit vrees voor het uitbreken van scheurbuik. Zoo leek het mij zeker van belang om na te gaan hoe het bij gezonde menschennbsp;met de Vit. C-voorziening staat. Wolff en Van Eekelen meenen,nbsp;dat de bepaling van het Vit. C-gehalte in het bloed meteen eennbsp;goede indruk geeft van den voedingstoestand van een persoon,nbsp;omdat de producten die Vit. C bevatten, zooals aardappelen,nbsp;vruchten en groenten, tot de hoofdbestanddeelen van het menu

behooren, zoodat indien die persoon tenminste niet op een bijzonder dieet leeft, hij ook wel andere bestanddeelen van het voedsel in dezelfde mate als Vit. G tot zich neemt. Indien dit zoo is, zounbsp;ik door mijn bepalingen van het Vit. C-gehalte in het bloed eennbsp;goeden indruk kunnen krijgen van den voedingstoestand in denbsp;algemeene praktijk, ware het niet, dat in dezen distributietijd denbsp;vetvoorziening zeer te wcnschen overlaat.

Een onderzoek in de algemeene praktijk om na te gaan hoe het gesteld is met de voorziening van vitamine A en vitamine Bjnbsp;werd respectievelijk door Wesly^) en Ogterop®) verricht. Zij kwamennbsp;tot de conclusie, dat er voor avitaminose A en tot dusverrenbsp;niet veel angst behoeft te bestaan. Met mijn onderzoek wil iknbsp;trachten na te gaan of oorlog en distributie ook aanleiding zullennbsp;zijn tot het optreden van scheurbuik.

We zullen zien dat hier voorloopig nog geen vrees behoeft te bestaan, maar dat het toch zaak zal zijn waakzaam te blijven.

ENKELE GREPEN UIT DE HISTORIE.

Van de vele ziekten die we zoo door den loop der eeuwen heen beschreven vinden, is de scheurbuik wel een van de meest besprokene en gevreesde. Nu is het geenszins mijn bedoeling een mono-graphie te schrijven over de scheurbuik, maar ik wil mij bepalennbsp;tot enkele grepen uit de zeer uitgebreide lectuur hierover. Reedsnbsp;Hippocrates (430 v. Chr.) beschrijft een ziekte die zeer veel lijktnbsp;op scheurbuik, ook een ziekte, door Plinius vermeld (23 na Chr.)nbsp;moet wel scorbuut geweest zijn.

Dan vinden we in het boek van Joinville^) een verslag over het beleg van Damiate tijdens de kruistochten, waarbij ooknbsp;verschijnselen van scheurbuik optraden.

Zeer duidelijk en talrijk worden de beschrijvingen als de scheepsbouw zoover gevorderd is, dat de zee over groote afstanden bevaren kan worden en de ontdekkingsreizen beginnen.

Eenige eeuwen heeft de scorbuut toen huisgehouden onder de zeevarenden. Er waren reizen waarop de geheele bemanning aannbsp;scheurbuik leed en slechts enkelen het er levend afbrachten.

Willem Barentz en Heemskerk (1597) ®) die een weg naar China moesten zoeken om de Noord, waren gedwongen op Novanbsp;Zembla te overwinteren en hadden hier, toen in Januari denbsp;duisternis intrad en zij hierdoor geen beren en vossen meernbsp;konden bemachtigen, veel van scheurbuik te lijden. Heel ergnbsp;verging het den Hollandschen kapitein Munck^®^), die in 1619nbsp;voor den koning van Denemarken een weg naar Oost-Indië moestnbsp;zoeken tusschen Groenland en Amerika; slechts twee leden dernbsp;64 koppen tellende bemanning, die aan land onder de sneeuwnbsp;wat kruiden vonden en die opaten, genazen.

Ook op de reizen in zuidelijke richting had men met scheurbmk te kampen. Reeds vóór de oprichting van de Oost-Indischenbsp;Compagnie wisten de zeevaarders dat de zieken genazen indiennbsp;2^9 aan land werden gebracht en zuiver drinkwater en verschenbsp;vruchten kregen.

Jacob van Heemskerk®) (± 1600) die het nut van versche groenten voor zijn zieken inzag, legde op zijn reis naar Indiënbsp;op verschillende plaatsen tuinen aan o.a. op St. Helena, waarnbsp;thans nog afstammelingen van Hollandsche tuinlieden uit diennbsp;tijd in dienst zijn tot onderhoud van deze tuinen.

Zoo heeft ook Kaapstad aan scheurbuik haar ontstaan te danken. Geleynssen legde hier in 1648 een prachtigen tuin aan.

Aangezien niet steeds tijdig land bereikt kon worden, kwam Hagenaer ®) in 1631 op de gedachte aan boord van zijn schipnbsp;een tuintje aan te leggen. In December uitgevaren, zaaide hij innbsp;Februari en kon zoo in Maart sterrekers, daarna sla, radijs ennbsp;een soort scurvy grass aan zijn bemanning geven. Helaas sloegnbsp;de tuin 21 April met een storm overboord, waarna weldra scheurbuik uitbrak.

In 1670 is dit idee door Padtbrugge, Natuurkundige, later Gouverneur van de Molukken, nog eens herhaald.

Rouppe '^), opperchirurgijn, geeft in zijn ,,dissertatie medico practica de morbis navigantium” een uitvoerige beschrijving vannbsp;verschillende ziekten, waaronder ook van de scheurbuik en hijnbsp;wijst erop dat ook bij de marine in dien tijd deze ziekte nognbsp;veel voorkwam.

Ook andere landslieden hadden op hun reizen met scheurbuik te kampen, zoo Anson ®) in 1765 bij zijn reizen rondom de wereld.nbsp;Een gunstige uitzondering maakte James Cook, ®) die op eennbsp;reis naar de Zuidpool van 1772—1775 slechts vier man verloor,nbsp;waarvan één aan ziekte.

Hij meende: behalve de Voorzienigheid is ,,de ongemeene zorg van de Admiraliteit het schip te voorziennbsp;van zulke artikelen, welke men óf door ondervinding óf bijnbsp;gissing oordeelde het best te zullen kunnen dienen om de zeelieden gezond te houden,” hiervan de reden.

Deze artikelen bestonden uit mout, waarvan ze bier maakten en waarover hij zeer enthusiast was en uit zuurkool. Verdernbsp;kocht hij, waar hij kans zag, versche groenten en fruit.

Ook te land heerschte de scheurbuik. Echthius (1541) zag het in een klooster optreden en meende dat het een gevolg was vannbsp;lues. Algemeen werd het in dien tijd voor een infectie gehouden.

Forestus“), een Delftsch arts, ook levend in de 16e eeuw, wijkt van de infectie-theorie af en meent het gebruik van bedorven

water, drukkende temperatuur en eenzijdig dieet de schuld te moeten geven. Hij raadt aan appelmoes, kippesoep en verschenbsp;groenten en geeft verder stroop van lepelblad en beccabunga,nbsp;waarvan hij de werking aan een ,,vis occulta” toeschrijft. Omstreeksnbsp;1650 wordt algemeen gedacht dat dikte van het bloed de oorzaaknbsp;is en worden spijsvertering-bevorderende middelen voorgeschreven.

Van Beverwijck schrijft in zijn verhandeling over de scheurbuik (Dordrecht, 1642):

,,Helpt noch veel tot de blauwschuyt; de lucht, de gelegentheyt der landen, gestaltenisse der plaetsen, streckende tot koude,nbsp;vochtigheyt, brackigheyt ende onsuiverheyt, het water, datnbsp;bedorven ende vol wormen. Hierby komt noch de manierenbsp;van leven in oeffenen en stil zyn. Want degenen, die in ledigheytnbsp;haar tyt besteden, vergaderen veel overtolligheyt, die andersnbsp;door oelfeninge zouden verteren en daarom zyn de steêlings,nbsp;de vrouwen als de mans, meerder met de blauwschuyt gequeltnbsp;als de boeren. Waertoe het syne meebrengt, het ophouden vannbsp;gewoonlicke losinge, gelyck van stonden insonderheyt van hetnbsp;speen.”

Omstreeks het midden van de 18de eeuw heerscht er groote verwarring zoowel wat betreft de opvatting omtrent de oorzakennbsp;en symptomen als over de therapie van de scheurbuik.

Het is de groote verdienste van Lind (1750) geweest om alles wat tot dien tijd hierover bekend was te verzamelen en tenbsp;rangschikken, waarbij bleek dat de goede werking van sinaasappelen, citroenen en versch fruit reeds verschillende malennbsp;beschreven was. Lind zelf had een zeer interessante proef genomennbsp;door twaalf scheurbuiklijders met ongeveer dezelfde symptomennbsp;twee aan twee met verschillende, toentertijd geldende, geneesmiddelen te behandelen, waarbij bleek dat alleen sinaasappelennbsp;en citroenen genezing brachten.

Omdat het zoo moeilijk ging steeds voldoende van deze vruchten tgt;ij zich te hebben, besloot Lind het sap in te dampen en het zoonbsp;in flesschen mee te nemen. Hij schreef:

have some of the extract of lemon now by me, which was made four years ago and, when this is mixed with water or madenbsp;into punch, few are able to distinguish it from the fresh squeezednbsp;juice mixed up in the like manner, except when both are presentnbsp;and their different tastes compared at the same time.”

Op precies dezelfde wijze als Lind zulks 200 jaar geleden deed, liet ik het sap van zes citroenen indampen om na te gaan of, al is de smaak dan ook nagenoeg dezelfde,nbsp;ook de anti-scorbutische werking is behouden, d.w.z. of met de titratiemethode nognbsp;reduceerende stoffen konden aangetoond worden.

Het sap, ingedikt 1 op 8, bleek bij directe titratie 1,52 mg reduceerende stof per gram te bevatten en na reductie met HgS 3,2 mg.

Aangezien een citroen 100 gram woog en hieruit 40 gram sap geperst werd, komt 3,2 mg reduceerende stof per gram ingedikt sap overeen met 16 mg hiervan per citroennbsp;en 40 mg per 100 cc sap.

Van Eekelen vond in 100 gram citroensap 42,3 mg.

Practisch is er door indampen niets verloren gegaan. Daar Lind meende dat dit sap jaren goed bleef en zijn werking behield, heb ik na vier maanden opnieuw denbsp;reductie nagegaan en vond na reductie met H^S 1,38 mg reduceerende stof per gramnbsp;ingedikt sap, zoodat toch wel een groot gedeelte is verloren gegaan.

Aannemend dat het gehalte aan reduceerende stof overeenkomt met het Vitamine C gehalte, zullen om scheurbuik te voorkomen ongeveer drie theelepels ingediktnbsp;sap gegeven moeten worden.

Als een ander remedie tegen scheurbuik door ondervinding deugdelijk bevonden, moeten we, met Wefers Bettink^®) denbsp;z.g. Meidranken beschouwen. Deze gemaakt van sap, geperstnbsp;uit verschillende in Mei versch geplukte kruiden, gemengd metnbsp;wijn, hebben in den tijd dat de aardappel nog geen volksvoedselnbsp;was, zeker een belangrijke rol gespeeld. Bij de recepten die innbsp;oude kruidenboeken genoemd worden, vinden we sommigenbsp;waarbij men het sap laat koken, wat de geneeskrachtige werkingnbsp;wel niet ten goede zal zijn gekomen. In de verschillende boekennbsp;wordt van de kruiden naast de bloedzuiverende ook de anti-scorbutische werking vermeld.

Scheurbuik bij kinderen.

Niet alleen volwassenen maar ook kinderen kunnen aan scorbuut lijden. De oudste vondst op dit gebied is een brief uit het jaarnbsp;1629, waarin verteld wordt, dat de prins van Baden Baden, 14nbsp;maanden oud, aan scheurbuik leed. In 1650 geeft Glisson reedsnbsp;een duidelijke beschrijving van scheurbuik; dan duurt het totnbsp;1859, als Muller vijf gevallen beschrijft onder de diagnose:nbsp;,,floride rhachitis” die duidelijk blijken scorbuut te zijn. In 1883nbsp;doet Barlow baanbrekend werk door nog eens duidelijk eennbsp;aantal scheurbuik gevallen te beschrijven. Met sectieverslagen ennbsp;teekeningen van pathologisch-anatomische praeparaten wijst hijnbsp;er op, dat scheurbuik als een aparte ziekte moet opgevat wordennbsp;en niets met rhachitis te maken heeft. Omstreeks 1900 kwamnbsp;men ertoe uit vrees voor bacteriën melk streng te steriliseeren,nbsp;waardoor veel vit. C verloren gaat, zoodat vele babies, die

uitsluitend melk kregen, door scheurbuik aangetast werden.

In den tegenwoordigen tijd hooren we weinig meer van deze eens zoo gevreesde ziekte, slechts sporadisch worden gevallennbsp;beschreven. Een recente publicatie hierover is van Schoonhovennbsp;van Beurden^®) in het Ned. Tijdschrift van Geneeskunde.

DE NIEUWE AERA.

Als in 1897 Eijkman en Grijns de ontdekking doen dat de verschijnselen van Beri-beri (polyneuritis), die optreden bijnbsp;kippen, gevoed met gepelde rijst, berusten op het ontbreken vannbsp;een stof die met het zilvervliesje is verwijderd, beteekent dit eennbsp;ommekeer in de tot dusver geldende voedingsleer. Het is de grootenbsp;verdienste van Grijns geweest, dat hij de groote gedachtensprongnbsp;heeft gemaakt, dat het ontbreken van een stof oorzaak kon zijnnbsp;van het uitbreken van een ziekte.

Niet alleen eiwit, koolhydraat en vet zijn onontbeerlijke voedingsstoffen, maar er zijn nog meerdere stoffen noodig. In 1907 zijn Holst en Frölich ^®) bezig met een onderzoek om na te gaan hoenbsp;zoogdieren reageeren op een dieet van koolhydraten, zooalsnbsp;Eijkman dit voor kippen had gedaan. Als proefdier kozen zijnbsp;een marmot. Tot hun verbazing ontstonden hier niet de symptomen van beri-beri, maar wel de typische verschijnselen vannbsp;scorbuut. Belangrijke ontdekkingen waren gedaan. De meeningnbsp;was toen reeds, dat deze ziekte aan het ontbreken van een bepaaldenbsp;stof moest toegeschreven worden. Thans was het wachten opnbsp;iemand die in staat was alles uit één gezichtshoek te bezien ennbsp;het verband te leggen tusschen de verschillende vondsten.

Het was Funk, in 1912, die begreep dat er verschillende ziekten bestonden, die berustten op het ontbreken van bepaaldenbsp;voedingsstoffen. In een thans nog zeer lezenswaardig boek noemtnbsp;hij reeds scorbuut, pellagra, beri-beri en rachitis en meent datnbsp;er nog meerdere ziekten tot de deficientieziekten gerekend moetennbsp;worden. Deze ontbrekende stoffen noemde hij ,,vit-aminen”nbsp;(voor het leven noodzakelijke aminen of wel stikstofhoudendenbsp;stoffen).

Later zou blijken dat het niet alle aminen waren, maar de naam

is gebleven. Oorspronkelijk waren er slechts drie vitaminen bekend, aangeduid met A, B, C, maar in den tijd van toen totnbsp;nu is dit aantal zeer sterk uitgebreid en vele letters van het alphabetnbsp;duiden een aparte stof aan, terwijl verschillende letters nog weernbsp;door cijfertjes onderverdeeld zijn om nog weer andere stoffennbsp;aan te duiden. Ongetwijfeld worden er thans stoffen als vitaminennbsp;beschouwd, waarvan de onmisbaarheid nog lang niet vaststaat;nbsp;andere worden er niet toe gerekend, die het eigenlijk wel zijn,nbsp;b.v. mineralen als ijzer, mangaan en koper.

Zooals het meer gaat, was door een toeval de oorzaak van de scorbuut ontdekt: gebrek aan Vitamine C.

Weldra waren de onderzoekingen hierover in vollen gang en aangezien de samenstelling van de stof nog niet bekend was,nbsp;moesten de proeven zich bepalen tot biologische methodes.

Hiervan kennen wij de praeventieve en de curatieve methode. Bij de praeventieve methode bepaalt men de hoeveelheid van eennbsp;te onderzoeken stof die aan een Vitaminevrij, maar overigensnbsp;volwaardig dieet moet toegevoegd worden om het uitbreken vannbsp;scheurbuik te voorkomen. Bij de curatieve methode bepaalt mennbsp;de hoeveelheid van een te onderzoeken stof, noodig om een avitaminose te genezen. De hoeveelheid toegevoegde stof is een maatnbsp;voor haar gehalte bijvoorbeeld aan Vit. C.

Harris en Mills geven aan eert cavia gedurende 10 dagen een basaal dieet. Dieren die hiermede 10 tot 20 gram afvallen zijnnbsp;geschikt voor de proef. Hierna geven zij de te onderzoeken stofnbsp;bij en gaan na of hiermede het gewicht weer stijgt. De Vit. waardennbsp;van de stof wordt beoordeeld uit het al dan niet stijgen in gewicht.

Höjer geeft ook de cavia een basaal dieet en voegt hieraan de te onderzoeken stof toe. Na elf dagen doodt hij de dieren en gaatnbsp;de microscopische afwijkingen aan de tanden na.

Een andere methode bestaat in het nagaan van de resistentie van de capillairen. Hierbij wordt een stuwband om de arm gelegdnbsp;om te zien of er ook petechieën ontstaan, zooals het eerst doornbsp;Rumpel in 1906 gevonden werd bij infectieziekten. Voor hetnbsp;onderzoek naar de scheurbuik werd deze methode het eerst doornbsp;Hess gebruikt. Verschillende onderzoekers wijzigden deze methode,nbsp;waarvan de meest bekende die van Göthlin^®) is geworden. Bijnbsp;deze methode wordt een bepaalden tijd gestuwd bij verschillendenbsp;druk en wel bij 33, 50 en 65 mm en telt men in een veld van

8

6 bij 6 cm het aantal petechieën. Zoo vindt men verschillende graden van capillaire resistentie en meent hiermede te kunnennbsp;nagaan of scorbuut bestaat of niet.

Verschillende onderzoekers hebben met deze methode gewerkt; de meesten van hen kwamen tot de conclusie, dat de capillairenbsp;resistentie geenszins voor scorbuut pathognomonisch is, maarnbsp;ook voorkomt bij andere ziekten.

Göthlin meent dat de meeste landen, zoo ook Nederland, zich niet leenen voor deze proef omdat daar de Vit. C voorzieningnbsp;te goed is; de verminderde capillaire resistentie treedt pas op bijnbsp;zeer slechte voorziening van het lichaam van Vit. C, zooals innbsp;Noordelijke landen meer gevonden wordt. Göthlin heeft zijnnbsp;methode uitgebreid tot een curatieve; hij geeft Vit. C en bepaaltnbsp;hierna weder de resistentie. Als hoeveelheid, noodig om dezenbsp;constant te houden, vindt hij 20 tot 30 mg per dag. Van Dopnbsp;toonde bij een onderzoek bij 75 kinderen, die hij eens per maandnbsp;onderzocht, aan, dat er sterke wisselingen optraden. Hij vindt denbsp;meeste bloedinkjes in Maart, April en Mei, maar zoekt de oorzaaknbsp;hiervan niet in een Vit. G tekort maar in een verhoogde prikkelbaarheid van het vaatzenuwstelsel in deze maanden.

CHEMISCHE EIGENSCHAPPEN EN STRUCTUUR VAN HET VITAMINE C.

Reeds lang werd gezocht naar de samenstelling van de stof en, zooals het meer gaat, bleek deze reeds eenige jaren geïsoleerdnbsp;te zijn zonder dat bekend was dat dit de gezochte stof was. In 1928nbsp;had Szent Györgyi^®), bezig met een onderzoek over biologischenbsp;oxydaties, ontdekt, dat, als hij aan een alcoholische guajac. oplossing plus H2O2 in plaats van peroxydase, citroensap toevoegdenbsp;(wat ook peroxydase bevat) er geen groene kleur ontstond zooalsnbsp;bij toevoeging van enkel peroxydase het geval was.

De voor de reactie noodige zuurstof, zoo redeneert hij, moet dus door een andere stof gebruikt zijn. Deze stof noemt hijnbsp;..Reducing Factor”.

Hierna onderzocht hij verschillende weefsels op deze stof en hij kon haar in verschillende organen aantonnen. Het bleek hem

dat bijnieren een zeer sterke reactie gaven, dus veel van deze ,,R. F.” moesten bezitten.

Na veel moeite gelukte het hem deze hieruit af te zonderen. Later lukte hem dit ook uit sinaasappels. De nieuwe stof bleeknbsp;alle koolhydraatreacties te geven, terwijl het moleculairgewichtnbsp;178 bleek te zijn, zoodat zij de formule CeHgOe moest hebben.

Dan vinden Tillmans c.s. dat het chemisch bepaalde gehalte van de stof aan reduceerende substantie en de vit. C werkingnbsp;van deze stof op caviae, parallel loopen. Zij opperen het idee:nbsp;Reducing Factor en vitamine C zijn identiek.

Szent Györgyi, die al vroeger dit idee geopperd had, maar door Zilva hiervan was afgebracht, omdat deze meende dat denbsp;overeenkomst op verontreiniging berustte, ging nu met zijn stofnbsp;de antiscorbutische werking op caviae na. Het lukte hem de dierennbsp;vrij van scorbuut te houden door aan het basaaldieet 1 mg R. F.nbsp;toe te voegen. De R. F. werd nu omgedoopt in: a-scorbinezuurnbsp;(zuur tegen scorbuut). Of deze stof nu identiek was met vit. C,nbsp;stond nog niet vast, maar toen het Reichstein in 1934 geluktenbsp;ascorbinezuur synthetisch te bereiden en het bleek dat dit productnbsp;antiscorbutische werking had, was alle twijfel opgeheven.

Door onderzoekingen van Euler en Martius en Cox, Hirst en Reynolds kwam de structuurformule tot stand.

2H

Het ascorbinezuur heeft reduceerend vermogen en blijkt gemakkelijk te oxydeeren tot dehydroascorbinezuur.

10

Zijn reduceerende eigenschappen zijn gebonden aan de endiol-groep

HO —C

II

HO —C

Verder is de bouw van het molecuul ook van belang, want het rechtsdraaiend ascorbinezuur heeft geen antiscorbutische werking.nbsp;Hoewel algemeen asc. zuur als identiek met Vit. C aangenomennbsp;wordt, bewandelt Rygh, een Deensch onderzoeker, een eenigs-zins afwijkend pad. Deze zag in 1930 het methylnarcotine alsnbsp;antiscorbutische stof aan; kwam in 1938 daar nogmaals op terugnbsp;en meent nu dat methylnarcotine tezamen met glycuronzuur, bijnbsp;gunstige verdeeling over den dag aan scorbutogeen-gevoedenbsp;caviae gegeven, deze lang in leven kan houden en tegen scorbuutnbsp;kan beschermen.

Bij narcotinevrij voedsel is, volgens hem, ascorbinezuur niet in staat tegen scorbuut te beschermen. Hij komt tot de conclusienbsp;dat ascorbinezuur niet identiek is met Vitamine G en meent datnbsp;narcotine samen met ascorbinezuur gegeven moet worden. Ditnbsp;is door andere onderzoekers nooit bevestigd kunnen wordennbsp;(Neuweiler).

Lund, Trier, Ottsen en Elmby^®) zien in ascorbinezuur een voorstadium van het Vitamine C, op grond van titratie met methy-leenblauw bij PH 2, 6 — 4 in serum.

Zij bepalen Vitamine C in serum en voegen dan ascorbinezuur toe. Zij vinden bij toevoeging hiervan vóór het onteiwitten hoogernbsp;waarden dan bij toevoeging na het onteiwitten. Beide keerennbsp;wordt echter maar een deel teruggevonden.

Zij meenen nu dat in het serum een stof aanwezig is, die ascorbinezuur omzet in Vitamine C.

Elmby en Warburg^®) zijn van oordeel dat synthetisch ascorbinezuur een covitamin noodig heeft om geresorbeerd te worden.

Buiten deze afwijkende meeningen wordt algemeen aangenomen dat ascorbinezuur en Vitamine C identiek zijn.

11

CHEMISCHE BEPALINGEN VAN HET ASCORBINEZUUR.

Zooals in de geneeskunst: hoe meer middelen tegen een kwaal bekend hoe minder zekerheid in de werking ervan, zóó staatnbsp;het ook met de chemische bepalingen van het ascorbinezuur.

Zeker wel 15 methodes zijn beschreven om ascorbinezuur te bepalen en nog steeds komen er nieuwe methoden bij. Geennbsp;enkele kan de algemeene tevredenheid wegdragen.

De oorzaak hiervan ligt in het feit, dat geen van deze reacties specifiek is.

Allen toch berusten zij op het bepalen van één eigenschap van het vit. G en wel het reductievermogen.

Uit de formule blijkt, dat dit gebonden is aan een bepaalde groep, n.1. de z.g. endiolgroep. G — OH

II

G —OH

Bepalen wij nu het vit. G gehalte in een waterige oplossing, dan komen de uitkomsten van alle methoden vrij goed overeen.nbsp;Maar in bloed en urine, waar we met veel componenten te makennbsp;hebben, loopen de gevonden waarden vrij sterk uiteen. Zoonbsp;kan het ascorbinezuur voorkomen in zijn reversibel geoxydeerdennbsp;vorm en moet dan eerst gereduceerd worden eer het aangetoondnbsp;kan worden.

Verder kunnen andere stoffen in de vloeistof voorkomen, die ook een reduceerend vermogen bezitten (glutathion, cysteine,nbsp;ergotheine). Al deze stoffen moeten uitgeschakeld worden, willennbsp;juiste waarden worden verkregen. De eerste methode was die vannbsp;Tillmans, die met 2—6 dichloorphenol-indophenol titreerde,nbsp;een vloeistof, blauw in neutrale omgeving, rood in zuur milieu,nbsp;die tot zijn leukovorm wordt gereduceerd.

Aan deze methode kleven nog de fouten, bovengenoemd; later hebben verschillende onderzoekers wijzigingen aangebrachtnbsp;om deze fouten te ondervangen.

Zoo schakelt titratie in zuur milieu glutathion en ferrozoutén uit, terwijl door praecipitatie met mercuri-acetaat volgens Em-merie glutathion, ergothionine en cysteine verwijderd worden.nbsp;Asc. zuur wordt hierdoor geoxydeerd. HjS is in staat reversibelnbsp;geoxydeerd asc. zuur weer te reduceeren.

12

Tegen deze methode zijn bezwaren ingebracht door diverse auteurs op verschillende gronden (Scarborough en Stewart^®),nbsp;Gabbe*®), Gaethgens Ferrand en Policard®®), Falke®®), Caffiernbsp;en Rieckhof®*) en Willstaedt®®).

Al is deze methode dan ook niet geheel specifiek toch wordt zij door de meeste onderzoekers gebruikt en geeft bevredigendenbsp;uitkomsten. De methode van Scheer®®) met een reagenspapiertjenbsp;met dichloorindophenol en de Rottersche intracutaanproef ®’) zijnnbsp;enkele van de vele variaties.

Naast de methode van Tillmans dient de methyleenblauw-methode van Martini en Bonsignore ®®) genoemd te worden, die berust op de ontkleuring van methyleenblauw door asc. zuur bijnbsp;sterke belichting. Deze methode die voor de meest specifiekenbsp;gehouden wordt, heeft het bezwaar dat zij bij een constante Ph.nbsp;dient te geschieden, hetgeen Ph. bepalingen noodig maakt, dienbsp;vrij ingewikkeld zijn en een apart instrumentarium vereischen.

Ook Lund en Lieck ®*) bedachten een methode met methyleenblauw.

Van Eekelen en Emmerie^®) vergeleken waarden, gevonden met de titratiemethode met dichloorindophenol, met die vannbsp;methyleenblauw en kwamen tot de conclusie, dat deze vrijwelnbsp;dezelfde waarden gaven.

Het phosphormolybdeen-wolffaamzuur heeft naam gemaakt als reagens, omdat Bezssonoff hiermede meende aangetoondnbsp;te hebben, dat zuigelingen asc. zuur synthetisch zouden opbouwen.nbsp;De methode wordt echter als weinig specifiek beschouwd, omdatnbsp;verschillende stoffen, o.a. urinezuur, ook deze reactie geven.nbsp;Hahn en Neuweiler *®) meenen aangetoond te hebben dat synthesenbsp;niet plaats vindt. Ook weinig specifiek is de titratie met jodium-oplossing, zooals Drigalski ^®), Bessey en King^), Stepp ennbsp;Schröder^®) toepassen.

Andere Methoden. Een spectographische methode werd uitgewerkt door Bowden en Snow *®): Asc. zuur geeft in neutrale omgevingnbsp;een absorbtieband bij 265 p. Deze methode is niet te gebruikennbsp;voor bloed en urine omdat hierin verschillende stoffen voorkomennbsp;met een absorbtieband in dezelfde streek. Wel is zij goed voornbsp;lumbaal- en glasvocht.

Photo-electrische methode.

Guthe en Nijgaard*’) bedachten een methode waarbij de reactie

13

van ascorbinezuur met methyleenblauw photo-electrisch wordt geregistreerd; uit de zoo ontstaande curven kan dan de hoeveelheid ascorbinezuur afgelezen worden.

Een diastatische methode is uitgewerkt door Tauber en Kleiner *®). Volgens hen oxydeert een enzym, bereid uit de cucurbita maxima, uitsluitend asc. zuur.

Uit het verschil in titratie voor en na deze bewerking berekenen zij het werkelijk gehalte aan asc. zuur.

Het specifiek zijn van dit enzym wordt echter door Neuweiler **) en Zilva in twijfel getrokken.

Naast de biologische en chemische methode dient de histo-chemische methode, zooals die door Giroud en Tonutti wordt toegepast, genoemd te worden. De bedoeling is asc. zuur in denbsp;cel zelf aan te toonen. Hierdoor is het mogelijk de plaatsen na tenbsp;gaan waar Vit. C verbruikt wordt bij vermeerderde behoeftenbsp;hieraan van het organisme en tevens de Vit. C stofwisseling vannbsp;de afzonderlijke cel bij bizondere arbeidsprestaties na te gaan.nbsp;De weefsels worden hiertoe behandeld met 10 % AgNOa. Isnbsp;Vit. C aanwezig, dan slaat vrij zilver neer; bij scheurbuik verlooptnbsp;deze reactie negatief.

Asc. zuur blijkt niet diffuus in de cel verspreid te zijn maar in granulae gebonden aan het Golgi apparaat. Van hieruit gaannbsp;vertakkingen, die naar alle zijden in het cellichaam uitstralen ennbsp;waarvan zich granulae afsnoeren als de cel ze noodig heeft.

Tonutti komt tot de conclusie dat de optimale verzorging met Vit. C meer dan de behoefte kan dekken.

Het bezwaar van deze methode is dat ook zij niet specifiek is omdat het neerslaan van het zilver ook door andere stoffen veroorzaakt kan zijn.

VITAMINE C IN URINE EN BLOED.

Toen het Vit. G was ontdekt en men in staat was dit in urine en bloed aan te toonen, ook kwantitatief, kwamen verschillendenbsp;vragen naar voren;

Ie. Wordt bij gewoon dieet Vit. C in de urine uitgescheiden en neemt bij toevoer van Vit. C het gehalte hiervan in urine toenbsp;(belastingproef) ?

14

2e. Hoeveel bedraagt het Vit. C gehalte in het bloed en is dit te beinvloeden door toevoeging van Vit. C?

3e. Bestaat er verband tusschen de hoeveelheid Vit. G uitgescheiden in urine en het gehalte van het Vit. G in het bloed? 4e. Hoe is de werking van het vitamine G?

5e. Hoe wordt het geresorbeerd ?

WORDT VIT- C IN DE URINE UITGESCHEIDEN?

Over het feit of bij gewoon dieet Vit. G in de urine wordt uitgescheiden heeft langen tijd onzekerheid bestaan. In de urinenbsp;vond men bij titratie reduceerende stoffen, maar zekerheid datnbsp;hierbij ook Vit. G was kreeg men eerst doordat Meuwisse ennbsp;Noyons in staat waren uit de urine een osazon te bereiden,nbsp;dat bij röntgenologisch onderzoek precies hetzelfde beeld bleeknbsp;te geven als een osazon van asc. zuur. Ook Drumm c.s. “) luktenbsp;het dit osazon te bereiden. Of ook met zweet en ontlasting Vit. Gnbsp;wordt uitgescheiden staat nog niet vast. Wat ontlasting betreftnbsp;meent Van Eekelen van niet, Martin van wel. In iedernbsp;geval zijn het slechts zeer kleine hoeveelheden die verwaarloosdnbsp;kunnen worden. De hoeveelheid reduceerende stoffen, uitgescheiden in de urine, bleek niet groot te zijn. Eerst meende mennbsp;dat men, door de hoeveelheid uitgescheiden reduceerende stoffennbsp;te bepalen, kon weten hoe het met iemands verzadiging metnbsp;Vit. G stond. Zulks is echter niet mogelijk, aangezien denbsp;reductie niet alleen veroorzaakt wordt door Vit. G maarnbsp;ook, normaliter zelfs voor het grootste deel, afhangt vannbsp;andere reduceerende stoffen, die ook sterk kunnen varieerennbsp;onder invloed van het dieet. Zoo is men gekomen tot belastings-proeven. Hierbij wordt een groote dosis Vit. G toegevoerdnbsp;en aangezien de verdere omstandigheden dezelfde gehoudennbsp;worden, moet de sterke stijging van het reduceerend vermogennbsp;wel berusten op Vit. G. Bij den een treedt deze stijging nanbsp;toedienen van een bepaalde dosis eerder op dan bij een ander.nbsp;Behalve van individueele factoren hangt het ervan af of denbsp;proefpersoon in de voorafgaande weken veel of weinig Vit. G

15

tot zich genomen heeft; dat het jaargetijde hierop zijn invloed doet gelden, valt te begrijpen.

In d en zomer krijgen wij met het voedsel veel meer Vit. G dan in den winter, omdat de zomervruchten, als bessen ennbsp;aardbeien, zeer veel Vit. C bevatten en het meeste voedsel innbsp;verschen toestand wordt gebruikt, terwijl ’s winters geleefd moetnbsp;worden van de voorraden van den zomer, die door het liggennbsp;veel van hun Vit. G waarde hebben verloren.

BELASTINGSPROEVEN.

Het principe hiervan is een bepaalde hoeveelheid Vit. G toe te voeren om na te gaan, wanneer een groot deel hiervan weernbsp;in de urine is terug te vinden. Men zou zoo zeggen: iemand isnbsp;verzadigd, indien al het extra opgenomen Vit. G weer wordtnbsp;uitgescheiden. Nu wordt ook een deel van het Vit. G bij denbsp;stofwisseling verbruikt en wel, zooals Wacholder en Hamelnbsp;aantoonden, des te meer naarmate meer wordt opgenomen. Zijnbsp;spreken van specifiek-dynamische werking. Het verzadigingspunt wordt nu door verschillende schrijvers verschillend genomen.nbsp;Zoo vinden;

Johnson en Zilva ®®): Het organisme is verzadigd als bij constante dagelijksche toevoer van asc. zuur ook een constante hoeveelheidnbsp;in eenzelfden tijd wordt uitgescheiden.

Harris en Ray ®''); dat iemand verzadigd is, indien bij toediening van één dosis ascorbinezuur — voor volwassenen 600 mg — een duidelijke top in de 24 uurs curve van urine verschijnt.

Van Eekelen geeft 250 tot 400 mg en spreekt van verzadiging indien een duidelijke stijging optreedt (plusminus 30 mg bovennbsp;het gemiddelde).

Jeszler en Kapp eischen dat bij toevoer van 300 mgr. in de volgende twaalf uur minstens 50 % in de urine verschijnt.

Gander en Niederberger ®°) verlangen dat de urine, na toevoer van een groote, niet nader vast gestelde dosis, 3 tot 5 uur laternbsp;een reductie van minstens 5 % vertoont.

Baumann ®^) geeft kinderen dagelijks 50 mg, volwassenen 100 mg en spreekt van verzadiging indien met de urine 60

16

tot 80 % van de toegevoegde hoeveelheid wordt uitgescheiden.

Oorspronkelijk meende men dat, indien iemand niet verzadigd was, dit iets pathologisch was. Voorjaarsvermoeidheid, prikkelbaarheid, verminderd prestatievermogen, werden als symptomennbsp;hiervan beschouwd. Toen echter bleek dat bij vrijwel iedereennbsp;een deficit aanwezig was, ging men, op instigatie van Gaethgens ®^),nbsp;onderscheid maken tusschen physiologisch en pathologisch deficit.nbsp;Ook hiervoor werden de grenzen zeer verschillend getrokken.

Wacholder ®®) beschouwt 1000 mg als grens, Kreuzwendedich von dem Borne ®^) 1500 mg en Meyer ®®) 1800 mg. AI deze beschouwingen berusten op gering materiaal. Diffs ®®) vond 20 tot 40 mgnbsp;per kg lichaamsgewicht noodig om iemand zonder eenige klachtnbsp;of afwijking te verzadigen; hij concludeert hieruit dat zulk eennbsp;deficit nog normaal kan zijn, hoewel nog natuurlijk mogelijknbsp;blijft, dat histologisch onderzoek praescorbutische symptomennbsp;aan het licht zou brengen. Ook Jeszler, Kapp en Ippen ®’) vondennbsp;nog deficits van 3000 mg bij volkomen gezondheid.

Rietschel ®®) en Drigalski willen van geen pathologisch deficit weten; volgens hen bestaat er geen hypovitaminose en dreigtnbsp;scorbuut slechts indien het Vit. G-gehalte in het bloed ,waarovernbsp;zoo meteen nader, geruimen tijd 0 bedraagt.

Nu wordt met de methode van Van Eekelen slechts zelden een waarde 0 gevonden en verschillende malen werden bij onmiskenbare scheurbuikgevallen waarden van 1 tot 3 mg gevonden.

Wördehoff ®®) meent dat dit een soort restreductie is. Bij rijke vitamine C voeding zag hij deze stoffen weer verdwijnen. Hijnbsp;meent zoo pathologische van physiologische gevallen te kunnennbsp;onderscheiden.

ONDERZOEKINGEN IN HET BLOED.

In 1935 begint Gabbe met onderzoekingen van Vit. C in het bloed. Hij doet dit met dichloorindophenol. Ook Martini ennbsp;Bonsignore, Lund en Lieck, Van Eekelen en Emmerie makennbsp;hun methodes geschikt voor het bloedonderzoek. Vrijwel allenbsp;auteurs werken met serum, van Eekelen is eigenlijk de eenigenbsp;die in het bloed zelf het Vit. C-gehalte bepaalt, hetgeen volgens

2 nbsp;nbsp;nbsp;17

hem de voorkeur verdient omdat bij de andere methoden geringe haemolyse alle uitkomsten waardeloos maakt.

De onderzoekingen in het bloed leerden waarden kennen van 0 tot 17 mg per liter. Hoogere waarden worden normaliter nietnbsp;gevonden, doordat de nier bij een gehalte van het bloed aannbsp;Vit. C van 12 tot 17 mg per liter, deze stof gaat uitscheiden,nbsp;die blijkbaar in hooger concentratie schadelijk voor het lichaamnbsp;is. De weefsels worden dan geacht verzadigd te zijn. Wordt innbsp;het bloed een waarde van 0 mg per liter gevonden, dan is hierinnbsp;geen Vit. G meer aanwezig. De weefsels kunnen dan nog welnbsp;Vit. G bevatten maar op een gegeven moment kunnen wijnbsp;toch het uitbreken van een avitaminose G (scheurbuik) verwachten.

Tusschen verzadiging en avitaminose ligt een gebied van gedeeltelijke verzadiging, dat door diverse schrijvers verschillendnbsp;wordt beoordeeld. Van Hekelen vindt waarden in het bloed vannbsp;0 tot 4 mg/1 slecht, van 4 tot 10 mg/1 minder goed, van 10 totnbsp;12 mg/1 goed, hierboven spreekt hij van verzadiging.

Deggeler vindt 3 tot 5 mg/1 matig, 5 tot 10 mg/1 behoorlijk, hierboven goed.

Neuweiler vindt minder dan 4 mg/1 scorbuut, 4 tot 5,5 mg/I praescorbuut, 6 tot 7 mg/i krap, 8 tot 10 mg/I voldoende.

Geeft men iemand nu Vit. G, dan ziet men het gehalte hiervan in het bloed stijgen. Heinemann®®quot;) vond dat bij vergelijking van hetnbsp;Vit. G-gehalte in het bloed met de waarden, noodig voor verzadiging, hiertusschen een verband bestaat. Bij het Vit. G-gehaltenbsp;in het bloed van 4 mg/1 vond hij dat 2000 mg noodig waren ternbsp;verzadiging, bij 8 mg/1 1000 mg. Hij meent nu door één bepalingnbsp;in het bloed voldoende te kunnen beoordeelen in hoeverre iemandnbsp;met vitamine G verzadigd is.

Diffs®*), die een grondig onderzoek over het Vit. G in het bloed verrichtte, vond slechts een zeer grof verband. Bij eennbsp;waarde in het bloed van b.v. 1,1 mg/1 vond hij deficitwaarden,nbsp;uiteenloopend van 1200 tot 5600 mg. Volgens hem is het nietnbsp;geoorloofd een bepaalde waarde van het ascorbinezuur in hetnbsp;bloed als onderste waarde voor clinische gezondheid te fixeeren.nbsp;Hij meent dat beide methoden voorloopig naast elkaar gebruiktnbsp;behooren te worden.

Diffs werkt in serum volgens de methode van Farmer en Abt ’®).

18

Heinemann en Van Eekelen meenen, dat er slechts een grof verband bestaat tusschen de hoeveelheid Vit. C in het bloednbsp;en die in serum en ook tusschen het vitamine C-gehalte innbsp;serum en de hoeveelheid noodig voor verzadiging.

EU-, HYPO-, HYPER- EN AVITAMINOSE.

Elke nieuwigheid is niet altijd een vooruitgang. Toen Seyder-helm’^) de begrippen Eu-, Hypo- en Avitaminose invoerde, stichtte hij hierdoor veel verwarring omdat deze woorden doornbsp;verschillende onderzoekers verschillend werden gebruikt. Hijnbsp;bedoelt hiermede respectievelijk algeheele gezondheid, een toestand waarbij beginsymptomen van scheurbuik optreden en echtenbsp;scheurbuik. Verschillende auteurs willen nu de mate van verzadiging vervangen door deze begrippen. Zoolang echter denbsp;beteekenis van de verschillende deficits niet vaststaat, is hetnbsp;beter beide begrippen niet door elkaar te gebruiken en alleennbsp;van hypovitaminose te spreken, indien bepaalde symptomennbsp;optreden. Hoe ontstaat nu een hypovitaminose?

Göth geeft hiervoor, naar analogie van Seyderhelm, de volgende indeeling:

Gebrek in de voeding (winter, voorjaar).

Stoornis in de resorptie (maag-, darm- en leverziekten).

' Vernieling van vitaminen (anaciditeit, bacteriën, toxinen).

' antagonistische werking van andere vitaminen en stoffen.

Relatieve Hypovitaminose — Verhoogde behoefte (groei,

graviditeit)

Wij zouden bij de absolute hypovitaminosen nog genoemd willen zien de te sterke uitscheiding door de nieren. Een onderzoek naar de drempelwaarde, waarboven het Vitamine C wordt

19

uitgescheiden, is van groot belang en het zou zeer goed mogelijk kunnen zijn dat hier hetzelfde zou gebeuren als bij de suiker-stof-wisseling het geval is, waar we toch ook eenerzijds de renalenbsp;glycosurie, anderzijds de diabetes zonder uitscheiding van suikernbsp;in de urine kennen. Volgens onderzoekingen van Ralli, Friedmannbsp;en Rubin wordt het vitamine C uitgescheiden door de glomerulinbsp;en deels door de tubuli geresorbeerd. Bij ziekte van de nierennbsp;zijn dus stoornissen van Vitamine G te verwachten. Wel zijnnbsp;onderzoekingen over de drempelwaarde gedaan o.a. door Faulknernbsp;en Taylor ’®), waarbij zij tot de conclusie kwamen dat de drempelnbsp;ligt bij een gehalte van 11—14 mg Vit. C/1 in het bloed; maarnbsp;dit zijn slechts de eerste schreden op dit moeilijke pad. Vragennbsp;hoe de drempel onder pathologische omstandigheden verandertnbsp;o.a. bij nierziekten of hypophysaire afwijkingen, wachten nognbsp;op antwoord.

Wil men waarden van deficit in bloed in verband brengen met hypovitaminose, dan moet men, net als Neuweiler, voornbsp;de diagnose: ,,hypovitaminose” ook anamnestische gegevensnbsp;eischen, als b.v. eenzijdige voeding, gebrek aan vitamine Cnbsp;toevoer. Heeft men nu een hypo-, respectievelijk avitaminosenbsp;ontdekt, dan ligt het voor de hand Vitamine C toe te voeren,nbsp;hetgeen oraal, intramusculair of intraveneus kan geschiedennbsp;(subcutaan is te pijnlijk). Oraal is het eenvoudigst en dus hetnbsp;meest verkieslijk; zijn er echter resorbtiestoornissen dan is eennbsp;van de andere methoden te verkiezen.

De intraveneuze injectie ter bepaling van een deficit gebruikt, brengt gauw op een dwaalspoor, doordat de opname van Vitaminenbsp;C in de weefsels bij verschillende personen niet even snel gaat.

Wördehoff®quot;) vindt in sommige gevallen nog reduceerende stoffen in het bloed, in waarden van 0,8 tot 2,5 mg per liter,nbsp;nadat alle reduceerende stoffen in het bloed verwijderd zijn.nbsp;Hij meent dat dit producten zijn behoorende tot de suikerreeks.

Bij toevoer van Vitamine C verdwijnen deze producten weer.

Hij meent zoo Vitamine C hypovitaminose van euvitaminose te kunnen onderscheiden.

Baucke toonde aan dat de grondstofwisseling bij gebrek aan Vitamine G daalt. Brieger en Wacholder meenen datnbsp;het niet constant kunnen houden van de grondstofwisseling alsnbsp;een symptoom van hypovitaminose is op te vatten.

20

Even goed als een gebrek aan vitamine C verschijnselen te voorschijn roept, zou het mogelijk zijn dat een teveel van dezenbsp;stof hiertoe ook aanleiding zou geven.

Altmann meent, na 28 intra musculaire injecties van dagelijks 150 milligram Vitamine C, afwijkingen te hebben waargenomennbsp;aan het Centraal-Zenuwstelsel; hij zag soms zwelling, somsnbsp;schrompeling van ganglioncellen.

Rietschel ’*) vond, na geruimen tijd dagelijks 500 milligram Vitamine G gegeven te hebben, een vermeerdering van de bloed-plaatjes en tevens optreden van slapeloosheid, terwijl enkelenbsp;menschen diarrhee kregen. De verschijnselen verdwenen onmiddellijk na het staken van de Vitamine G toevoer.

Alle andere auteurs zagen echter van een toevoer van groote doses nooit eenig nadeel, wat zij hieraan toeschrijven dat hetnbsp;lichaam het teveel óf snel verbrandt óf met de urine uitscheidt.

De algemeene regel is dan ook dat voor hypervitaminose G geen angst behoeft te bestaan.

De proeven met groote doses Vitamine G zijn echter nooit langer dan eenige weken voortgezet en het zou zeer wel mogelijknbsp;zijn dat er niet directe ziekte-symptomen (zooals bij hypervitaminose D, waar groeistoornissen optreden) zouden ontstaan,nbsp;maar bijv. geringe afwijkingen in de lichaamshuishouding, zooalsnbsp;deze bij hypervitaminose A aangetoond zijn in den vorm vannbsp;stoornissen in de leverstofwisseling.

DE WERKING VAN HET VITAMINE C.

De werking van het Vit. G is nog niet geheel bekend.

Men meent dat het werkt op oxydatie- en dehydreerings-processen. Het werkt remmend op de omzetting van adrenaline in een actief redox lichaam: adrenochroom. Het gaat zoo denbsp;oxydatie van pigmentvormende stoffen tegen.

Het heeft zijn aangrijpingspunt in het mesenchymale weefsel en wel de intercellulaire substanties.

Volgens Giroud en Leblond activeert het tal van fermenten; katalase, arginase, esterase e.a. Ook zou het een rol spelen bij denbsp;vorming van anti-lichamen. Met de ademhaling heeft het volgens

21

Jung en Dalldorf^’) weinig te maken. Dit in tegenstelling met Szent Györgyi, die het voor ademhalingsferment aanzag.

Verder meent Szent Györgyi dat het een katalysator is, dienend bij bepaalde trappen van de celstofwisseling in samenwerkingnbsp;met koper en ijzer. Volgens Wacholder en Podesta is de goedenbsp;werking van de spieren afhankelijk van Vit. C.

Bij ontbreken van Vit. C krijgen we een beschadiging van het endotheel door onvoldoende vorming van kit-substantie. Ernbsp;ontstaat een verhoogde capillaire doorlaatbaarheid, waardoor snelnbsp;bloedingen ontstaan (Pojer en Jung). Het bot wordt breekbaarnbsp;door osteoporose.

Het tyrosine wordt niet normaal meer afgebroken, daar de splijting van de benzolkern niet meer mogelijk is, wat aanleidingnbsp;geeft tot stoornis in de pigmentstofwisseling. Het phosphor-kreatine en spierglycogeen dalen, waardoor melkzuur in spiernbsp;en bloed stijgt.

RESORPTIE VAN HET VITAMINE C.

Met het voedsel komt het Vit. C het eerst in de maag.

Vele onderzoekers meenen dat het Vit. C bij gebrek aan zoutzuur in de maag te gronde gaat, daar dit het geval is in vitro.

Van Nieuwenhuizen ’*) meent echter dat het zoutzuur van geen invloed is. Hij vond bij twee patiënten met totale achylienbsp;normale verzadiging.

Ook Kreuzwendedich von dem Borne ®^) en Drigalski vonden slechts geringe tekorten.

De resorptie vindt plaats over het heele gebied van de dunne darm. De Vit. C opname lijdt door afbraak bij abnormale floranbsp;van den darm en door gestoorde resorptie bij ziekte van dennbsp;dunnen darm (colitis). Van Ormondt^®^) vond bij een geval vannbsp;tropische spruw, gepaard gaande met scorbuut, een deficit vannbsp;8500 mg.

Bij een patiënte van vier en vijftig jaar, lijdend aan gestoorde darmfunctie van onbekenden oorsprong, vond ik in October eennbsp;vit. C gehalte van 2 mg/1.

Na toedienen van 400 mg Vit. C per dag gedurende 4 weken,

22

langs oralen weg, was dit gestegen tot 3,6 mg/1; in de urine werd toen nog geen Vit. G uitgescheiden. Eerst na gedurende enkelenbsp;dagen 300 mg intramusculair gegeven te hebben, bedroeg hetnbsp;Vit. C gehalte in het bloed 10,2 mg/1, terwijl in de urine 49,5nbsp;mg vit. C werd uitgescheiden.

Het Vitamine G wordt uit den darm opgenomen in het bloed en zoo naar de verschillende weefsels getransporteerd. Het meestenbsp;Vitamine G wordt gevonden in de bijnier, voornamelijk in hetnbsp;schorsgedeelte, waar men meent, dat het ’t bijnierschorshormoonnbsp;beschermt tegen vernietiging. Ook in de lever komt het in vrij grootenbsp;hoeveelheden voor, waar het aan de esterasevorming deelneemt.

Verder zijn ook dunne darm, hypophyse en placenta er goed van voorzien, terwijl de spieren maar zeer weinig bevatten.

De hoeveelheid Vitamine G die de weefsels bevat is afhankelijk van de toevoer. Wordt deze gebrekkig dan daalt het Vitaminenbsp;G gehalte van de weefsels.

In welken vorm komt Vit. C in de weefsels voor?

De vraag doet zich voor of Vitamine G ook nog in gebonden vorm in de weefsels voorkomt. Hierover zijn de meeningen nog verdeeld.

Mac Henry, Graham ®®), Guha en Pal zijn van oordeel dat dit het geval is en wel gekoppeld aan eiwit. Deze verbindingnbsp;wordt ascorbigeen genoemd. Zij komen tot deze conclusie doordatnbsp;ze bij koken van weefsels soms hoogere waarden vinden dannbsp;daarvoor, wat volgens hun te wijten is aan het vrijkomen vannbsp;ascorbinezuur.

Holtz ®^), die weefsels behandelde met sulfosalicylzuur zag een neerslag ontstaan. Na dit afgecentrifugeerd en met een n.nbsp;HGL in koolzuur atmosfeer bij 100° gehydrolyseerd te hebben,nbsp;vond hij bij titratie een hooger reductievermogen, wat hij aannbsp;vrijgekomen ascorbinezuur toeschrijft.

Ook voor het bloed kon hij dit aantoonen.

Het ascorbigeen wordt als een soort reserve beschouwd.

Holtz meent dat zoo ook de proeven zijn te verklaren van ascorbinezuurvorming in weefsels van aan scorbuut lijdendenbsp;dieren; hier zou een verhoogde neiging bestaan van het weefselnbsp;om te ontbinden, waardoor ascorbinezuur uit zijn verbindingnbsp;zou vrijkomen.

23

Van Eekelen vond nooit vermeerdering van ascorbinezuur na koken. Hij meent dat fouten in de techniek de vermeerderingnbsp;tengevolge hebben.

Volgens Wacholder, Baucke en Podesta bestaat er geen ascorbigeen. Zij meenen dat er synthese van ascorbinezuur mogelijk is.

IS SYNTHESE VAN VITAMINE C BIJ DEN MENSCH MOGELIJK?

De vraag, of synthese van vitamine C in het dierlijk organisme mogelijk is, is op het oogenblik in zooverre opgelost, dat aangenomen wordt dat alle dieren hiertoe in staat zijn met uitzonderingnbsp;van den mensch, de aap en de cavia. Over deze drie zijn de mee-ningen nog verdeeld.

Toen Bezssonoff in 1934 de reactie met phosphor wolfraam-zuur, dat volgens hem met vitamine C een paarse kleur geeft, bij kleine kinderen toepaste, zag hij dat deze hier anders verliepnbsp;dan bij volwassenen. Zette hij kleine kinderen, tot 9 maanden,nbsp;op een vitamine G vrij dieet, dan verdween de reactie niet, maarnbsp;werd juist sterker; dit berustte volgens hem op vermeerderdenbsp;vitamine C uitscheiding. Hij concludeerde hieruit dat kleinenbsp;kinderen het vermogen bezitten vitamine C te synthetiseeren.nbsp;Van verschillende zijden is critiek uitgeoefend, het reagens werdnbsp;als weinig specifiek geclassificeerd en op het oogenblik zijn dezenbsp;onderzoekingen op den achtergrond gedrongen.

Op geheel andere wijze kwamen J. en L. Melka **) tot de conclusie dat vitamine C S3mthese by den mensch mogelijk was. Zij legden hypertrophische tonsillen in een broedstoof en zagennbsp;het reduceerend vermogen toenemen. Zij meenden dat dit hetnbsp;gevolg was van synthese van vitamine C.

Wacholder en Podestè vinden bij het koken van aardappels en sommige groenten een vermeerdering van het reductiever-mogen, zij meenen dat dit het gevolg is van vitamine C. Zijnbsp;vinden dat afsplitsing uit ascorbigeen niet waarschijnlijk is omdatnbsp;dit dan ook moest plaats vinden indien voedingsstoffen, die nanbsp;koken verhoogde reductie geven, bewaard werden, hetgeen niet

24

het geval is. Volgens Wieters hebben deze stoffen echter geen anti-scorbutische werking.

Huysmans ®®), die in de oogheelkundige kliniek in Utrecht een onderzoek instelde naar het vitamine C gehalte van het oog,nbsp;kon met zeer overtuigende proeven aantonnen, dat de lens vannbsp;het oog van een konijn in staat is vitamine C te vormen; ooknbsp;bij een ooglens van een mensch vond hij vermeerdering vannbsp;vitamine G indien deze in een Ringer oplossing werd gelegd.

Het lijkt mij dan ook heelemaal niet onmogelijk dat onder speciale omstandigheden ook andere organen hiertoe in staatnbsp;zouden zijn, zooals ook Rietschel meent.

VOORKOMEN, VERBREIDING EN TOEPASSING VAN HET VITAMINE C.

Wat het voorkomen van vitamine C betreft, dit komt, zooals wij reeds bij de resorptie bespraken, in verschillende weefselsnbsp;voor, het meest in de bijnier.

Als hoofdbronnen van vit. C in de natuur gelden hier vruchten (vooral bessen, sinaasappels, citroenen), aardappels en groenten.nbsp;Heele tabellen over de hoeveelheid vitamine C hierin zijn tenbsp;vinden in ,,Ernahrungslehre” (tabel van Vetter en Winter) terwijlnbsp;ook Van Eekelen in zijn proefschrift een uitvoerige tabel geeft.nbsp;Al deze waarden berusten op een chemische bepaling, uitgewerktnbsp;door Van Eekelen, waaraan dus ook het bekende bezwaar verbonden is, n.1. dat ze niet geheel specifiek zijn.

Feitelijk moeten alle uitkomsten getoetst worden door hiervan de antiscorbutogene werking op marmotten na te gaan.

Hoff®^) deed reeds in 1931 proeven op dieren om de werking na te gaan van spinazie in verschen, gekookten en geconserveerdennbsp;vorm. Hij kon aantonnen dat versche spinazie 18 maal sterkernbsp;scheurbuikvoorkomend werkt dan gekookte en dat geconserveerde beter resultaten geeft dan gekookte, maar minder dan verschenbsp;spinazie.

Hahn vond den invloed van koken van verschillende groenten zeer ongelijk. Zoo vond hij na koken van spinazie geen ascorbine-zuur meer. Wel bij andere groenten o.a. doperwten, terwijl

25

Scheunert na 15 minuten koken van spruitjes 10 % van het vit. C in het kookwater, 60 % in de groente vond, terwijl 30 %nbsp;verloren was gegaan.

De wijze van koken is van grooten invloed: snel koken doodt het enzym, terwijl langzaam seuteren het activeert. Van Hekelen ®®)nbsp;toont dit aan door een aardappel te koken ; hij vond dan na reductienbsp;maar weinig verschil aan vitamine C gehalte tusschen een gekooktenbsp;en een ongekookte aardappel. Wreef hij de aardappel eerst fijnnbsp;zoodat het enzym sterker kon werken, dan vond hij zeer lagenbsp;waarden. Het ascorbinezuur was dan irreversibel geoxydeerd.

Verschillende onderzoekers, Guha en Pal, Scarborough en Stewart*®), Hoygaard en Rasmussen vinden na koken van de stof een hooger vitamine C gehalte dan voor het koken. Zij meenennbsp;dat ascorbinezuur is vrijgekomen uit ascorbigeen. Wacholder,nbsp;Baucke en Podesta **) meenen dat ascorbigeen niet bestaat ennbsp;dat de vermeerdering van vit. C berust op synthese hiervan.

Wat aardappelen betreft maakt het een groot verschil of deze met of zonder schil worden gekookt.

Moet, zooals in de ziekenhuizen vaak het geval is, het eten lang bewaard of weer opgewarmd worden, dan gaat er zeer veel vit. C verloren.

Ongeschilde aardappelen hebben na koken en twee en een half uur staan slechts een verlies geleden van 30 %, na koken zonder schil is het verschil 70%, na stampennbsp;85 % zooals van Eekelen aantoonde op verzoek van het Stads- en Academisch ziekenhuis te Utrecht en van de Willem Amtz Stichting. Dit was voor beide inrichtingennbsp;reden om vitamine G in te slaan. De zusters van het Stads- en Academisch ziekenhuis kregen op de dagen dat stamppot gebruikt werd 30 milligram vitamine Cnbsp;extra.

I. Verbreiding van het Vitamine C.

De hoeveelheden Vitamine G die in verschillende groenten of vruchten gevonden worden, hangen af van de bodemgesteldheid.

Hahn en Corbing (1934)®®) en later ook Ydo (1935) ®^) konden aantoonen dat, indien de bodem rijk was aan kalium en stikstof,nbsp;dit het vitamine G gehalte verhoogde; calcium bleek geen invloednbsp;hierop te hebben.

Ook de wijze van opslaan van de levensmiddelen is belangrijk. Van Leersum en Hogeboom ®®) kwamen tot de conclusie, datnbsp;een temperatuur van 1—4° G. het beste was, terwijl Ritt vondnbsp;dat bij een temperatuur van 15° het ascorbinezuur-gehalte nanbsp;verloop van 14 dagen daalde tot 0.

26

III. De toepassing van het Vitamine C.

Als er weer iets nieuws onder de zon is, worden hiervan in den beginne wonderen verwacht. Ook met het Vitamine C isnbsp;het zoo gegaan. Er is vrijwel geen ziekte of Vitamine C werdnbsp;toegepast en successen werden gemeld. Nu de eerste stroomnbsp;van enthusiasme wat is geluwd, blijkt het dat eigenlijk alleen bijnbsp;scorbuut de werking met zekerheid is aangetoond, bij de anderenbsp;ziekten is het mogelijk, dat het verbetering brengt, maar deze isnbsp;dan op te vatten als een soort prikkeltherapie o£ als gevolg vannbsp;verbeterde weerstand (Szent Györgyi). Nu zijn alle berichtennbsp;over therapeutische werking onvolledig, in zooverre, dat vrijwelnbsp;geen van alle vermelden hoe het staat met de Vitamine C voorziening van den patient. De vele publicaties over bepalingen,nbsp;die er gedaan zijn bij verschillende ziekten, vermelden weernbsp;niets over het therapeutisch effect. Door vrijwel alle auteursnbsp;wordt aangenomen dat verschillende ziekten gepaard gaan met eennbsp;verhoogd verbruik van Vitamine C (koortsende ziekten, carcinoom,nbsp;tuberculose).

Vitamine C bij bloedziekten.

Naar analogie van het succes bij de bloedingen bij scorbuut, wordt Vitamine C beproefd bij alle soorten bloedingen en ziekten,nbsp;echter zonder succes. Vogt ®®) en Junghans **) zagen juvenielenbsp;genitaalbloedingen gunstig reageeren. Armentano en Bentsath®®)nbsp;zagen succes bij paroxysmale haemoglobinurie. Vervloet ®®) ennbsp;Engelkes ®’) waren enthusiast over de werking bij haemorrhagischenbsp;diathese. (Finkle ®®) vond bij deze ziekte een Vitamine C deficit.)

Kalk ®®) zag goede werking bij agranulocytose.

Walther ^®®) en Thiele ^°^) konden bij leucaemie geen werking van Vitamine C aantonnen. (De door verschillende onderzoekersnbsp;gevonden hooge Vitamine C-waarden zijn gevolg van den Vitaminenbsp;G rijkdom van de leucocyten.)

Bij pernicieuze anaemie vond Kreuzwendedich v. d. Borne ®^) geen tekort aan Vitamine C ondanks de bij deze ziekte steedsnbsp;bestaande achylia gastrica. Ook Drigalski, van Ormondt^®®),nbsp;Jeszler, Kapp, Ippen *'') en Van Nieuwenhuizen ’®) vonden bijnbsp;achylie geen tekort, i. t. m. Schroder, Stepp ^®®) en Einhauser ^®^).nbsp;Stepp meent dat Vitamine G t. g. v. anacide gastritis afgebrokennbsp;wordt in de maag en in het bovenste deel van den dikken darm.

27

Volgens Schroder geeft mechanisch letsel van het darmslijmvlies een zweer indien er gebrek is aan Vitamine C (dierproeven).nbsp;Hij wil bij maagulcus Vitamine C parenteraal toevoeren.

Vitamine C bij Tuberculose.

Bij tuberculose is algemeen verhoogde behoefte aan Vitamine C gevonden. Heinemann toont aan dat subcutaan met tuberculose geïnfecteerde caviae eerder scorbuut krijgen als ze opnbsp;Vitamine C vrij dieet gezet worden dan niet geïnfecteerde dieren.

Een ontwikkeld proces ondervindt nauwelijks invloed van Vitamine C. Tbc van den darm ontstaat bij caviae alleen als tuberculeus sputum gevoerd wordt aan dieren die een dieet krijgennbsp;deficient aan Vitamine C. Dit Vitamine wordt (naast Vitaminenbsp;A en D) beschouwd als principieel beschermende factor voornbsp;darm tbc. Mac Conkey^**®) heeft gewezen op de uitstekendenbsp;werking van Vitamine C en D bij tbc. Ook Vos uit Hellen-doom vond dit; hij raadt aan tweemaal daags een lepel levertraan en tweemaal daags een sinaasappel.

Warns ^®®) kan geen genezende werking aantonnen bij been tbc. Hij verzadigt menschen gedurende vier maanden met Vitaminenbsp;C en vindt alleen een iets gunstiger algemeenen toestand.

Vitamine C in de chirurgie.

Herhaaldelijk is Vitamine C ook toegepast bij fractuur genezing, daar, zooals Roegholt^®^) mededeelt in den oorlog 1914/1918nbsp;door Vitamine C arm voedsel fracturen zeer slecht genazen ennbsp;oude fracturen weer gingen los zitten. Dit komt overeen metnbsp;wat omstreeks 1765 Anson verhaalt in zijn reisbeschrijving vannbsp;een man, bij wien, tengevolge van scorbuut, 20 jaar oude wondennbsp;weer opensprongen. Dit voedsel was echter ook in vele anderenbsp;opzichten onvolwaardig.

Vitamine C en prestatievermogen.

Volgens verschillende schrijvers heeft het Vitamine C invloed op het prestatievermogen van den mensch. Zoo merkte Hopkins “®)nbsp;dat de prestaties van verschillende leerlingen van een Engelschnbsp;internaat daalden; de oorzaak bleek gelegen in het opheflfen vannbsp;een winkeltje, waar de jongens van hun zakcenten vruchten kochten,nbsp;omdat ze deze in het internaat nooit kregen. Het daardoor

28

ontstane Vitaminegebrek kon nu niet meer opgeheven worden; door het geven van Vitamine C werden de prestaties beter. Vannbsp;Lemmel^^) gaf de helft van een klas van een doofstommeninstituut extra Vitamine C, de andere helft niet. De kinderennbsp;die Vitamine G hadden gekregen, bleken betere vorderingennbsp;gemaakt te hebben dan de andere, hetgeen door de leeraren,nbsp;die niet wisten aan welke kinderen het Vitamine C was gegeven,nbsp;bevestigd werd. Matthes^^^) vond bij onderzoek van sport-leeraren dat, indien een deficit aan Vitamine C grooter dan 1000nbsp;milligram bestond, dit aanleiding was tot klachten over zwaartenbsp;in de ledematen, kuitkrampen en verminderd prestatievermogen.nbsp;Na opheffen van het deficit verbeterden de prestaties. Dit wijstnbsp;er op dat Vitamine C naast zijn antiscorbutische werking ook nognbsp;andere functies heeft te vervullen. Aangezien we hier echternbsp;met subjectieve factoren te maken hebben is groote voorzichtigheidnbsp;met conclusies geboden.

Bij deze kleine bloemlezing uit de literatuur over therapeutische toepassing wil ik het laten, aangezien bij volledigheid een heelnbsp;boekwerk zou ontstaan.

EIGEN ONDERZOEK.

I. Voorbereidingen en technische moeilijkheden.

In de algemeene praktijk stuiten onderzoekingen op grooter moeilijkheden dan in een ziekenhuis of laboratorium; kunnennbsp;daar bepalingen van Vit. C direct geschieden in aansluiting aannbsp;bloedafname of opvangen van urine, in de praktijk verlooptnbsp;geruimen tijd, soms wel 24 uur, eer het onderzoek kan plaatsnbsp;vinden.

Wat geschiedt er in dien tusschentijd met het Vit. C in bloed en urine? Blijft het behouden of gaat een groot of klein deelnbsp;verloren tengevolge van oxydatieve omzetting in een reversibel ofnbsp;irreversibel product?

Het is bekend, dat Vit. G in een waterige oplossing zeer snel te gronde gaat; ik vond bij een oplossing van asc. zuur 1/10000nbsp;na 4 uur slechts 5 % terug bij directe titratie en na reductie metnbsp;HaS 15 % van de oorspronkelijke waarde.

29

Over het lot van Vit. C in urine bij laten staan zijn vele publicaties verschenen. Ook daar gaat bij bewaren een groot deel verloren, na enkele uren reeds meer dan 30 %.

Volgens Demole en Janco is de oxydatie afhankelijk van de uiterlijke factoren, te weten: tijdsduur, lucht, temperatuur, lichtnbsp;en in factoren, gelegen in de urine zelf, als daar zijn; fermentatienbsp;en oxydase werking. Zij raden aan, de urine koel weg te zettennbsp;in het donker, na hem aangezuurd te hebben, waardoor fermentatienbsp;en oxydase werking geremd worden.

Het bewaren onder paraffine, zooals door Hahn^^*) aanbevolen wordt, heeft volgens Wacholder en HameH^^) geen waarde.

Voor het aanzuren zijn tal van stoffen aangeraden: zoutzuur, ijsazijn, sulfosalicylzuur e.a.

Van Eekelen en Heinemann komen tot de conclusie dat nog geen afdoende methode gevonden is. Nu maakt het voor belastings-proeven niet zooveel uit, omdat nagegaan wordt wanneer plotselingnbsp;een sterke stijging optreedt. Hoeveel mg precies uitgescheidennbsp;wordt, doet weinig ter zake.

Wij hebben ons bepaald tot het aanzuren met 25 % zoutzuur, tot congopapier blauw kleurt, wel ervan bewust, dat zoo nog eennbsp;aanzienlijk deel verloren gaat.

Wat het bewaren van bloed betreft, hierover is in de literatuur niets te vinden, maar op het centraal laboratorium komt materiaalnbsp;uit alle oorden binnen, zoodat vaak ook 24 uur heengaat eer hetnbsp;onderzoek kan plaats vinden. Nu deelde Van Eekelen mij mede,nbsp;dat dit met de methode, zooals die door hem toegepast werd,nbsp;niet met groot verlies gepaard ging. Evenmin maakte het onderscheid of bloed in de ijskast bewaard werd of niet.

Bij het begin van mijn onderzoekingen heb ik mij overtuigd dat inderdaad de verschillen, indien na 24 uur onderzocht werd,nbsp;niet groot waren. Bij twee proefpersonen vond ik de volgendenbsp;waarden aan vit. C:

dus: 24 uur laten staan, heeft geen bezwaren, na 48 uur moet met verlies rekening gehouden worden.

Het doel van mijn onderzoekingen bestaat in;

30

Ie. Na te gaan hoe het staat met het vit. C gehalte van het bloed bij een groot aantal normale personen, om hierdoor eennbsp;duidelijk beeld te krijgen van de gemiddelde waarden hiervan ennbsp;vergelijkingen te kunnen treffen met waarden bij verschillendenbsp;ziekten.

Wel zijn reeds vele Vit. C bepalingen over het jaar verdeeld gedaan. Zoo bepaalde Deggeler het bij 262 personen, deels zieken, deels menschen met verwondingen;nbsp;deze verkeerden echter onder abnormale omstandigheden, doordat zij in een ziekenhuis waren opgenomen. Eveneens is dit het geval met de onderzoekingen van vannbsp;Eekelen bij duizend vrouwen van werkenden uit de arbeidende stand en werkeloozen,nbsp;waar de onderzochten bovendien allen in zwangeren toestand verkeerden.

2e. Om, afgaande op het door Wolff en Van Eekelen gelanceerde idee, dat de Vit. C bep. in bloed een juist idee geven van den voedingstoestand van een mensch, na te gaan of in dezenbsp;oorlogstijden waar alles gedistribueerd wordt, de voedingstoestandnbsp;voldoende geacht kan worden.

3e. Om te zien of het zin heeft de menschen Vit. C toe te voeren ter voorkoming van de vooral door de chemici gevreesdenbsp;avitaminose.

4e. Om na te gaan, of de methode van Andreas Góth^®) om door inspuiting van Vit. G intraveneus en een bepaling in hetnbsp;bloed na twee uur, ook de voorkeur verdient boven een enkelenbsp;bepaling in het bloed.

Welke methode moest ik kiezen?

Veel moeite kostte mij deze keuze niet, want toen ik met mijn onderzoekingen begon, was feitelijk al een methode voor mijnbsp;uitgezocht. Aangezien ik mijn materiaal niet zelf kon onderzoeken, omdat werken met HzS in een kamer zonder zuurkastnbsp;practisch onmogelijk is, was ik aangewezen op hulp van een ander.

Toen mij werd aangeboden, mijn bepalingen te laten verrichten in het klinisch laboratorium van de Willem Amtz-stichting tenbsp;den Dolder, heb ik dit gaarne aanvaard.

Voor mij was dit een ideale oplossing, terwijl het onderzoek de Stichting interesseerde, omdat het voor haar van belang wasnbsp;een maatstaf te hebben, om de bij haar patiënten gevonden waardennbsp;hiermee te kunnen vergelijken, zooals zij deze reeds had voornbsp;vitamine A en B. (uit de onderzoekingen van Wesly en Ogterop)

De methode van onderzoek, die hier gevolgd werd, was de titratie met dichloorindophenol, zooals die door Van Eekelen en

31

Emmerie^^^) is gewijzigd. Deze en de methyleenblauw-methode geven, zooals uit de literatuur blijkt, nog de meest betrouwbarenbsp;resultaten.

Bij vergelijking van deze beide methoden vonden Van Eekelen en Emmerie nagenoeg dezelfde waarden. De methode staat preciesnbsp;beschreven in de dissertatie van Van Eekelen, 1936, zoodat iknbsp;meen hiernaar te kunnen verwijzen. Aan alle methoden, zoo ooknbsp;aan deze, blijft het bezwaar kleven, dat zij niet geheel specifieknbsp;zijn. Opgemerkt dient, dat wij de bepalingen verrichtten in hetnbsp;volle bloed, omdat volgens Van Eekelen en Emmerie de verhouding van de hoeveelheden asc. zuur die erythrocyten bevat totnbsp;die van plasma, wisselt onder abnormale condities (Vit. C gebrek-anaemie). In bloed is asc. zuur constant, omdat het schijnt beschermdnbsp;te worden tegen irreversibele oxydatie door roode bloedlichaampjes.nbsp;Een ander bezwaar van de serumbepaling is, dat haemolyse invloednbsp;heeft op het gehalte van asc. zuur, wat bij het bloed niet hetnbsp;geval is. Alvorens tot de bespreking van mijn bepalingen overnbsp;te gaan, wil ik eerst enkele technische questies aanroeren, dienbsp;tot moeilijkheden aanleiding kunnen geven.

TECHNISCHE MOEILIJKHEDEN.

Bij de eerste bloedmonsters bleken telkens in enkele buisjes stolsels voor te komen; dit bleek hieraan te wijten te zijn, datnbsp;de reageerbuisjes de vorige avond met kal. oxalaath (goed fijngewreven) gevuld werden, en dat deze stof (blijkbaar hygroscopisch)nbsp;vocht tot zich trok en aan den wand kleefde. Zoo mengde het zichnbsp;niet met het bloed bij gewoon keeren van het buisje, maar moestnbsp;even goed geschud worden tot het oxalaath was opgelost. Ooknbsp;de door Van Eekelen gebruikte hoeveelheid van 50 mg werd watnbsp;laag gevonden; wij namen ongeveer 250 mg.

Eenmaal vond ik een waarde van 60 mg/1. Nu bleek het dat de naald bij een vorige bepaling gebruikt was voor een inspuitingnbsp;van asc. zuur intraveneus, en hoewel zij doorgespoten en uitgekookt was, bevatte zij nog zooveel hiervan dat dit, gevoegd bij 20nbsp;cc bloed, een dergelijke foutieve uitkomst gaf. 10 X doorspuitennbsp;met schoon water met een andere spuit, bleek voldoende omnbsp;verder dergelijke fouten te vermijden.

32

Contróle bepalingen.

Tot staven van het onderzoek werden af en toe dubbelbepalingen gedaan (zie tabel I); gevonden werd het vrij hooge verschil vannbsp;gemiddeld 16 %, echter waren er drie bepalingen die resp.nbsp;50 %, 56 %, 62 % verschilden.

Deze groote verschillen werden gevonden bij een zeer laag vit. C gehalte. Bij titratie zijn hiervoor slechts een of twee druppelsnbsp;reagens noodig, zoodat één druppel reeds een fout van 50 % kannbsp;geven. Van Eekelen adviseerde de druppels te verkleinen, doornbsp;de kraan minder ver open te zetten, en als de druppel nog kleinnbsp;was, deze er af te kloppen tegen de rand van het glaasje met denbsp;te onderzoeken stof erin, en dan op de microburet af te lezennbsp;hoeveel reagens was toegevoegd.

Zoo werd de fout veel kleiner; laten we deze 3 hooge waarden eruit, dan bedroeg de relatieve fout 10 % hetgeen behoorlijknbsp;is. Nagegaan werd hoeveel teruggevonden werd van een bepaalde,nbsp;zeer nauwkeurig afgewogen hoeveelheid vit. C, toegevoegd aannbsp;20 cc bloed. Hierbij bleek, dat bij toevoeging van 2 mg hetzijnbsp;direct na afname van het bloed, hetzij eenige uren voordat hetnbsp;onderzocht werd, deze hoeveelheid geheel teruggevonden werd.

103 mg/1

111 mg/1 (zelfs iets te hoog)

Bij toevoeging van lagere doses vond ik bij de eerste bepalingen veel te weinig terug; de oorzaak hiervan bleek mij te zijn: onvoldoende schudden.

33

We vinden dus met uitschakeling van de twee eerste bepalingen een relatieve fout van 11 %.

Van Hekelen vond een veel geringere fout, maar hij onderzocht ook direct na toevoeging van het asc. zuur, terwijl bij mij 24nbsp;uur verliep, eer het onderzoek plaats vond.

Voor intraveneuze injectie gebruikte ik ampullen van 3 cc asc. zuur bevattend 100 mg asc. zuur per cc, bereid door de Onderlinge Pharmaceutische Groothandel. Bij mijn eerste onderzoeknbsp;verdunde ik dit. Na het enkele uren verdund te hebben laten

34

V

gt;6

IS

/V

/3

/^

//

/O

9

7

Ó

5quot;

4*

2

vIt.CmgJl.

•1 lb

IS

H

13

IZ

II

10

9

8

7

6

S

¥

3

2

/

0

staan, vond ik slechts 1/10 van de waarde terug. Bij titratie, direct na verdunning, vond ik 100 % terug. Ook van een ampulnbsp;van Roche werd 97 % teruggevonden, dus practisch nog denbsp;volle waarde.

DE VITAMINE C BEPALINGEN IN HET BLOED.

Tijdens het onderzoek werden door mij verricht 714 bepalingen, welke men in de lijsten, afgedrukt achter in dit boekje, kan vinden.

De in de lengte afgedrukte lijsten bevatten de gegevens omtrent de gezonde personen; de in de breedte afgedrukte lijsten denbsp;gegevens omtrent de zieke personen. Tevens kan men op hetnbsp;hiernaast afgebeelde schema gemakkelijk een overzicht krijgen,nbsp;hoe de verschillende waarden over de diverse maanden verdeeldnbsp;zijn. Op de abcis zijn de maanden afgezet terwijl op de ordinaatnbsp;de mg Vitamine C zijn afgezet per liter. De kruisjes geven aan denbsp;afzonderlijke bepalingen bij gezonden, de nulletjes die bij zieken.

MAANDELIJKSCHE SCHOMMELINGEN VAN HET VITAMINE C.

Bezien wij de gevonden uitkomsten, dan blijken de waarden te varieeren van 1 tot 17 mg per liter. Direct valt op dat er eennbsp;duidelijke schommeling bestaat en in bepaalde maanden veelnbsp;hoogere waarden gevonden worden dan in andere. Maken wijnbsp;een tabel van de gemiddelden over de verschillende maanden,nbsp;dan vinden wij het volgende:

37

In deze tabel heb ik de zieke personen en de bij hun gevonden waarden niet opgenomen, omdat deze aanleiding zouden kunnennbsp;zijn tot het vinden van te lage gemiddelden.

Ter vergelijking zijn naast mijn eigen cijfers de gemiddelden gezet die Van Eekelen vond bij een onderzoek in de jaren 1937nbsp;en 1938 bij duizend zwangeren; gedeeltelijk vrouwen van werke-loozen, gedeeltelijk van werkenden uit den arbeidenden stand.nbsp;Deze cijfers zijn te vinden in het rapport van de Commissie totnbsp;onderzoek van den gezondheids- en voedingstoestand der werke-loozen (Landsdrukkerij 1940).

Hoewel mij bekend is, dat het theoretisch niet verantwoord is een curve in lijnvorm uit te zetten, terwijl het over gemiddeldennbsp;gaat, daar een gemiddelde een waarde kan zijn, gevonden uitnbsp;zeer uiteenloopende cijfers en dat b.v. een weekcurve een geheelnbsp;ander beeld zou geven dan een maandcurve, meen ik dit toch ternbsp;wille van de overzichtelijkheid te mogen doen. De verschillendenbsp;waarden, per maand bekeken liggen toch betrekkelijk dicht bijnbsp;elkaar, een enkele uitschieter daargelaten, die op het grootenbsp;aantal geen invloed heeft, zoodat wij toch een tamelijk zuivernbsp;beeld krijgen.

38

De getrokken lijn geeft aan de door mij gevonden waarden, de stippellijn die, gevonden bij vrouwen van werkeloozen, terwijl de streepjeslijn aangeeft de waarden gevonden bij vrouwen van werkenden.

Hierbij valt op, dat de door mij gevonden waarden ongeveer overeenstemmen met die welke van Eekelen vond bij zwangerenbsp;vrouwen van werkloozen.

Indien, zooals Neuweiler (Klin. Woeh. schr 1935 1793) meent, bij zwangeren lagere waarden gevonden worden dan bij nietnbsp;zwangeren, wat m.i. nog niet vaststaat, dan is de vit. C voorziening toch wel iets minder gunstig dan in vóóroorlogstijd.

HET VITAMINE C GEHALTE VAN PROEFPERSONEN IN DEN LOOP VAN EEN JAAR.

Om na te gaan, hoe het ging met het Vitamine G gehalte in het bloed in den loop van een jaar bij verschillende willekeurignbsp;gekozen proefpersonen werd maandelijks bloed afgenomen. Zooveelnbsp;mogelijk precies om de maand.

I. Rustend arts van 65 jaar, die zich steeds zeer matig heeft gevoed. Daar de hoeveelheid gebruikt voedsel niet minder isnbsp;geworden, zal het verminderde vetgebruik, terwijl toch lichamelijknbsp;en geestelijk veel van de krachten gevergd wordt, wel de oorzaaknbsp;zijn van de sterke vermagering. Ook zorgen en ergernis zullennbsp;er wel een steentje toe bijgedragen hebben. De oorzaak van hetnbsp;feit dat het Vitamine C-gehalte in het algemeen lager is dan denbsp;waarden als maandgemiddelde gevonden, moet mijns inziensnbsp;gezocht worden in het vrijwel nooit gebruiken van vruchten ennbsp;in de ook voor de vermagering geldende oorzaken.

40

II. Gepensioneerd 61-jarig administrateur uit N.O.I. die nog steeds ijverig tennist en fietst en den maaltijden alle eer bewijst.nbsp;Steeds zijn de Vitaminewaarden zeer hoog en ver boven hetnbsp;gemiddelde. Eigenaardig is de sterke daling in Mei, die ik nietnbsp;goed weet te verklaren, maar die mogelijkerwijs te wijten is aannbsp;het feit, dat in dien tijd ook voor gevulde beurzen geen Vitaminenbsp;C rijk voedsel te verkrijgen was.

41

IV. 21-jarig meisje, dienstbode voor dag en nacht, bij No. III. Zij heeft dezelfde voeding als haar werkgeefster. Ook hier is hetnbsp;Vitamine C-gehalte goed op peil, uitgezonderd een lage waardenbsp;in Mei.

42

VI. 48-jarige man, werkzaam bij de Gemeente Reiniging, lijdend aan eczeem. Eet sinds jaren geen aardappels. Ook hiernbsp;worden lage waarden gevonden.

43

IX. Thans sinds 6 jaar werkelooze man van 65 jaar, vroeger werkzaam op de steenfabrieken. Levend van de steun, zijn denbsp;inkomsten slechts gering. Vruchten gebruikt hij niet. Het Vita-naine C-gehalte is, behalve in Februari, steeds onder het gemiddelde

X. Kantoorbediende van 39 jaar, lijdend aan psychische impotentie. Lichamelijk volkomen normaal. Krijgt alles wat zijnnbsp;hartje begeert. Toch wordt een laag Vitamine C-gehalte gevonden.

XI. Politieagent, 34 jaar oud, lijdend aan psoriasis. Heeft afwisselend dag- en nachtdienst; hij gebruikt de maaltijden metnbsp;het gezin, krijgt dus geen opgewarmd eten, toch zijn de bij hemnbsp;gevonden waarden zeer laag.

45

XII. 65-jarige kleermaker, goed gezond met flinke eetlust en weinig lichaamsbeweging. Het Vitamine C-gehalte blijft steedsnbsp;aan den lagen kant.

46

XV. 33-jarige gezonde postbode. Ondanks de groote afstanden, die hij dagelijks wandelt, wordt toch een hoog Vitamine C-gehaltenbsp;gevonden.

XVIII. 70-jarige dame lijdend aan hypertensie. Kan slecht zien tengevolge van bloeding in het oog. Zij gebruikt geregeldnbsp;alle Vitamines (Vit. V). Ondanks dat is haar Vitamine G-gehaltenbsp;slechts matig te noemen.

Ite Gew. in kg

47

XIX. 42-jarige los werkman, die het niet breed heeft en hard moet werken. Toch is het Vitamine C-gehalte vrij goed.

Aan de hand van deze gegevens dient opgemerkt te worden, dat de meeste proefpersonen een lager Vitamine C-gehalte innbsp;het bloed hebben, dan voor de verschillende maanden als gemiddelde gevonden wordt.

Toch zijn het op één na allen menschen, die zich van alles kunnen aanschaffen.

Een duidelijke reden waarom hier zulke lage waarden gevonden worden is er niet. (toeval?) Wel is te zien, dat de waarden bijnbsp;elke persoon gevonden, vrij regelmatig zijn, wat wel pleit voornbsp;een individueelen factor. Een enkele keer werd een ,,uitschieter”nbsp;gevonden, nu eens zeer hoog dan weer zeer laag.

48

Bij twee families was ik in de gelegenheid bij respectievelijk vijf en drie gezinsleden op den zelfden dag het Vit. C-gehaltenbsp;te bepalen:

Hier liggen de getallen betrekkelijk zoo dicht bij elkaar, dat dit er wel op wijst, dat de voeding invloed heeft op het Vit. G-gehalte. De uitschieters doen een extra grooten eetlust of eennbsp;constitutioneele factor vermoeden.

Conclusie: De voeding heeft invloed op het Vit. C-gehalte van het bloed.

49

HET VITAMINE C-GEHALTE IN VERBAND MET DEN LEEFTIJD.

Heeft de leeftijd invloed op het vitamine C gehalte in het bloed? Bij het nalezen van de literatuur krijgt men de indruk van wel.nbsp;Zoo meenen Schneider en Widmann^^®) en Trier dat hetnbsp;Vitamine C-gehalte van het bloed afneemt met den leeftijd.nbsp;Uit mijn cijfers blijkt hiervan niets.

De getallen geven aan het Vitamine G-gehalte; de tusschen haakjes geplaatste getallen het aantal bepalingen.

Conclusie: Nemen wij in aanmerking de nauwkeurigheid van de methode van onderzoek, dan is er eigenlijk geen verband tenbsp;vinden tusschen het vitamine C-gehalte van het bloed en dennbsp;leeftijd.

WELSTAND EN VITAMINE C-GEHALTE VAN HET BLOED.

De welstand, die toch zoo in direct verband staat met de koopkracht en dus ook met het soort voedsel dat een menschnbsp;zich kan verschaffen, blijkt niet die verschillen in de waardennbsp;van het Vitamine G-gehalte in het bloed te geven, die men zou

50

verwachten. Nu is het trekken van een welstandsgrens erg moeilijk en zeer afhankelijk van subjectieve indrukken omtrent een gezin.

Het zou een onderzoek op zich zelf zijn precies bij ieder persoon navraag te doen naar zijn inkomen en bovendien zoudennbsp;deze met moeite verkregen gegevens van vrij geringe beteekenisnbsp;zijn, omdat naast de welstand tal van andere factoren van invloednbsp;zijn op de keuze van het menu. De een zal zijn geld anders bestedennbsp;dan de ander. Wordt nu veel voor kleeren, snoeperij of luxe artikelen uitgegeven, dan blijft bij een beperkt inkomen mindernbsp;over voor het voedsel; bovendien is de samenstelling van hetnbsp;menu nog zeer afhankelijk van den smaak en het inzicht vannbsp;degene die er over gaat.

Ik heb mij daarom bepaald tot de uiterste grenzen van de twee groepen en daardoor slechts betrekkelijk weinig cijfers ternbsp;beschikking. De verschillen die ik vind zijn niet groot, maar zijnbsp;zijn over de geheele linie iets gunstiger voor de welgestelden.nbsp;Van Hekelen vond een iets grooter verschil tusschen de getallennbsp;bij werkenden en werkeloozen uit den arbeidenden stand, welkenbsp;twee groepen, wat welstandsgrens betreft, toch dichter bij elkaarnbsp;liggen dan de mijne. Ik meen dat een van de oorzaken hiervannbsp;kan zijn, dat in afgeloopen winter en voorjaar de zuidvruchten innbsp;veel mindere mate aanwezig en vooral duurder waren dan innbsp;andere jaren en dat aardappelen van eind April af gedistribueerd werden.

51

De getallen tusschen haakjes geven aan het aantal personen, vallende onder de desbetreffende groepen.

Conclusie: De welstand doet slechts in geringe mate zijn invloed gelden op het Vitamine G-gehalte van het bloed.

HET VITAMINE C-GEHALTE BIJ VERSCHILLEND GESLACHT.

Men zou kunnen denken dat het geslacht van invloed kon zijn op het Vitamine-C gehalte van het bloed, zooals Trier meent.

Bij rangschikking van mijn cijfers naar de geslachten blijkt hiervan niets.

De getallen geven aan het Vitamine G-gehalte in mg/1; de tusschen haakjes geplaatste getallen het aantal bepalingen.

Conclusie: Er bestaat geen verschil in het Vitamine G-gehalte van man en vrouw.

52

HET VITAMINE C-GEHALTE BIJ VERSCHILLENDE ZIEKTEN.

Aan de hand van de bepalingen van het Vitamine C-gehalte bij verschillende ziekten, waarvan men de verschillende gegevensnbsp;kan vinden in de dwarse kolommen, afgedrukt achter in het boekje,nbsp;zou ik hieraan nog beschouwingen kunnen vastknoopen over denbsp;beteekenis hiervan. Aangezien ik bij deze menschen slechts eennbsp;of twee bepalingen heb verricht en dan nog op een volkomennbsp;willekeurig tijdstip, terwijl bijvoorbeeld alle ulcera in verschillendenbsp;stadia verkeerden, meen ik dat mijn getallen voor een conclusienbsp;te klein zijn.

Hetzelfde is het geval met de andere ziekten. Ook hier is een grondiger onderzoek noodig om gevolgtrekkingen te kunnennbsp;maken.

Ik meen dan ook op grond hiervan mij te moeten bepalen tot het noemen van de verschillende ziekten en de daarbij gevondennbsp;waarden.

53