u; ;

â– i-.'

'r , nbsp;nbsp;nbsp;â– nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

CIRIS

QUOD CARMEN TRADITUR VERGILII, VERSIONE BATAVA COMMENTARIOQUE EXEGETICO INSTRUCTUM

CIRIS

QUOD CARMEN TRADITUR VERGILII, VERSIONE BATAVA COMMENTARIOQUEnbsp;EXEGETICO INSTRUCTUM

SPECIMEN LITTERARIUM INAUGURALE QUOD EX AUCTORITATE RECTORIS MAGNIFICI H. R. KRUYTnbsp;MATH. PHYS. DOCT. ET IN FAC. MATH. PHYS. PROF.

ORD. AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSU ET NOBILISSIMAE FACULTATIS LITTERARUM ET PHI-LOSOPHIAE DECRETO PRO GRADU DOCTORATUSnbsp;SUMMISQUE IN LITTERARUM CLASSICARUM DISCI-PLINA HONORIBUS AC PRIVILEGIIS IN ACADEMIAnbsp;RHENOTRAIECTINA RITE ET LEGITIME CONSEQUEN-DIS FACULTATIS EXAMINI SUBMITTET

HIELKE HIELKEMA

CAMPENSIS, DIE IV MENSIS APRILIS ANNI HCMXLI HORA IV

TRAIECTI AD RHENUM TYPOGRAPHIS KEMINK ET FILIO

MCMXLI

AAN MIJN OUDERS AAN MIJN VROUWnbsp;AAN MIJN ZOON

Bij het voltooien van dit proefschrift en het beëindigen mijner Academische studiën is het mij een behoefte, mijn hartelijken danknbsp;te betuigen aan allen, die tot mijn wetenschappelijke vorming hebben bijgedragen.

Allereerst geldt deze dank U, Hooggeleerde Wagenvoort, hooggeschatte Promotor; met groote bereidwilligheid hebt Ge Uwnbsp;steun me toegezegd en steeds in zeer ruime mate verleend; tijd nochnbsp;moeite hebt Ge gespaard om mij door raadgevingen en correctie’snbsp;te helpen bij het tot stand brengen van dit werk.

Met groote dankbaarheid. Hooggeleerde Vollgraff, gedenk ik Uw college’s, die ons wisten te bezielen met een groot enthousiasmenbsp;voor de schoonste voortbrengselen van den Griekschen geest.

U, Hooggeleerde Bolkestein, moge ik mijn diepgevoelden dank betuigen voor de meesleepende wijze, waarop Ge ons hart en onzenbsp;geest hebt geopend voor de groote beteekenis van de sociale problemen voor de levens der volkeren.

Hooggeleerde Damsté, Uw college’s, die ons steeds vervulden met bewondering voor Uw beheersching van de Latijnsche taal,nbsp;zullen bij mij steeds in dankbare herinnering blijven.

Niet minder ben ik aan U, Hooggeleerde Ovink, dank verschuldigd voor de wijze, waarop Ge onzen critischen zin hebt ontwikkeld.

Hooggeachte Franken, voor de welwillendheid, waarmede Ge mij met raad en daad terzijde hebt gestaan, moge ik U mijn hartelijken dank betuigen.

U, Zeergeleerde Van Hoorn, dank ik voor wat Uw college’s in de Archaeologie ons hebben geleerd en voor Uw bij herhaling ondervonden vriendelijke bejegening.

Ten slotte zeg ik allen dank, die mij, op welke wijze ook, bij het schrijven en uitgeven dezer dissertatie hun hulp hebben verleend.

. (

PRAEFATIO

Ciris epyllium carmen est 541 versus hexametros continens, quo auctor longo prooemio (1—100) praemisso historiam nobis narratnbsp;Scyllae Nisi Megarae regis filiae, quae magno et insano Minois Megaram obsidentis amore commota patrem patriamque prodidissenbsp;tradebatur, a patris dormientis vertice crinem ilium purpureumnbsp;detondens quo integro invictum regem futurum fuisse porten-tum erat. Postquam Minos virginis scelere adiutus urbe potitus est,nbsp;Niso patre extincto Scylla a victore pro proditione hoc supplicionbsp;afficitur, ut a navis puppi earn religet et ita Cretam rediens pernbsp;mare earn trahat. Temporis intervallo lassitudine paulatim iam de-ficiens ab Amphitrita misericordi infelix virgo in ciiin avem con-vertitur; Nisus autem, a love in vitam restitutus, in aquilam ma-rinam mutatur, quae acri odio accensa perpetuo per aerem cirin per-sequi solet. Eandem fabulam etiam Ovidius (Met. VIII, 1—151)nbsp;narrat; praeterea scholiasta ad Dionys. Perieg. 420 (cf. Knaack,nbsp;Rh. Mus. 57, 1902, p. 205 sqq.; E. Rohde, Gr. Roman®, p. lOOa.3;nbsp;Leo, Herm. 42, 1907, p. 60) nos docet Parthenium quoque in libronbsp;deperdito, c.t. Metamorphoses, fabulam tractavisse. Iam satis constat Parthenium auctori nostro fontem ac originem fuisse. Quisnamnbsp;hie auctor fuit ? Antiquis temporibus hac de re nihil dissentiebant:nbsp;carmen Vergiho esse attribuendum. In Donati indice (Vit. Verg.nbsp;p. 736 Hagen; de vitis Vergilianis et alii scripserunt et Nettleship,nbsp;‘Ancient Lifes of Vergil’, Oxford, 1879; Sabbadini, Rh. Mus. 62,nbsp;1907, p. 317 sqq.; E. Norden, Rh. Mus. 63, 1908, p. 166 sqq.), quinbsp;Suetonii testimoniis innititur, etiam Ciris carmen locum invenit:nbsp;poeticam puer adhuc auspicatus in Balistam.... distichon fecit;nbsp;deinde catalecton et priapia et epigrammata et diras, item cirim etnbsp;culicem, cum esset annorum XVI. Idem fere et Servius declaravitnbsp;(ad Verg. Aen. praef. p. 1, 8 Th.); primum ab hoc distichon factumnbsp;est in Ballistam latronem....; scripsit etiam septem sive octo librosnbsp;hos: Cirin Aetnam Culicem Priapeia Catalepton Epigrammata Copamnbsp;Diras; porro conferas quae Servius adnotavit ad Verg. Eel. 6, 3

X

[cum canerem reges et proelia): et significat aut Aeneidem aut gesta regum Albanorum quae coepta omisit nominum asperitate deterritus)nbsp;alii Scyllam eum scrihere coepisse dicunt, in quo libro Nisi et Minois,nbsp;regis Cretensium, bellum describebat) alii de bellis civilibus dicunt,nbsp;alii de tragoedia Thyestis. Etiam medii aevi temporibus viri doctinbsp;hac de re vulgo idem iudicavisse videntur: in codicibus certe hoscenbsp;legimus titulos: De cirinna H; P. Virgilii Maronis ad Messallamnbsp;Cyris L; P. virgilii maronis Cyris incipit R; in cod. R haec legiturnbsp;subscriptio: P. Virgilii Maronis Cyris finit; ceteris codicibusnbsp;(BHLA) subscriptio prorsus deest. Attamen inde a saeculo decimonbsp;septimo diligens textus investigatio plurimos criticos et editoresnbsp;coegit ut crederent carmen baud Vergilii manu scriptum esse. Etnbsp;revera Ciris sermo ac scribendi ratio multis partibus cum CatuUinbsp;carminibus conveniens a notis Vergilii operibus maxime differt;nbsp;crebrae sunt inscitiae, quibus auctorem in sententiis construendis senbsp;obstrinxisse apparet; interiectionibus, graecismis, versibus spon-diacis valde delectatus est; interdum paucis vel etiam singulis tantum versibus res maximi momenti absolvuntur, cum diutissimenbsp;aliquando auctor moretur in talibus partibus, quales facultatemnbsp;moris personarum depingendi ei dare possint; denique carmen nostrum omnia ilia indicia aperte ostendit quae neotericos produntnbsp;(vid. e.g. quae W. Kroll in Catull. carm. 64 praefatione adnotavit).nbsp;Sed non modo sermone ac ratione dicendi Catullus apud nostrumnbsp;multum valuit, multis etiam locis verba et locutiones ab eo et (prae-sertim in carminis prooemio) a Lucretio demutuatus est. Maiorisnbsp;autem momenti est creberrimos locos enumerari posse qui mirumnbsp;quantum cum versibus e Vergilii carminibus congruant, id quod innbsp;libello nuper (1937) edito Helm luculenter demonstravit (iam anteanbsp;Ganzenmiiller in Fleckeis. Jahrb. Supplementbd. 20, 1894, p. 553nbsp;sqq. idem illustraverat). Quae cum ita sint, inter quattuor has con-clusiones vacillari posse videtur. Primo enim loco sunt qui dicantnbsp;Vergilium ipsum auctorem esse; carmen aut iuvenem ante Bucolicanbsp;aut Bucolicis et Georgicis perfectis eum scripsisse; alii contra pu-tant consulto carmen nostrum ab aliquo imitatore e Vergilii mortuinbsp;operibus compositum esse; porro sunt quibus opinio sit poetamnbsp;quendam (plerique Cornelium Galium auctorem nuncupant),nbsp;eiusdem fere vel paulo prioris aetatis quam qua Vergilius vixerit,nbsp;Cirim edidisse; denique crebri viri docti disseruerunt Ciris scripto-rem, nomine nobis ignotum, eum virum fuisse, qui et Catullum et

XI

praesertim Vergilium magna admiratione commotus imitationis suae honore afficere voluerit.

Quid tandem carmen ipsum de auctoris persona nos docet? Non permulta illud quidem. Quod ad aetatem eins pertinet, unusnbsp;tantum versus (45) aliquid nobiscum communicat; prima rudimentanbsp;et iuvenes annos se exegisse poeta testatur. Quo testimonio nisusnbsp;ad VS. 42 hoe quidem pro certo esse habendum affirmavi auctoremnbsp;nostrum prooemium certe carminis non ante tricesimum quintumnbsp;aetatis annum confectum habere potuisse. Faciamus igitur reveranbsp;Vergilium carmen nostrum scripsisse, turn anno 35 a.C.n. primumnbsp;(i.e. certo post Bucolica, fortasse etiam post Georgica) confici potuit.nbsp;Quae conclusio si vera est, neque versui 36 ea repugnat, ubi Mes-salla (M. Valerius Messalla Corvinus turn intellegendus est) iu-venum doctissimus appellatur (vid. ad vs. 54). Sed tarnen in hacnbsp;sententia perseverare mea quidem opinione haud ita facile erit.nbsp;Restat enim scrupulus supra iam indicatus carminis structuramnbsp;ac rationem dicendi Catulli sermoni magis respondentem a Vergiliinbsp;notis operibus maxime discrepare. Praeterea mea quidem opinionenbsp;non potuit Vergilius se nuncupare vario iactatum laudis amore /nbsp;irritaque expertum fallacis praemia vulgi (Cir. 1 sq.), quae ad artisnbsp;tantum poeticae studium non pertinere posse opinor, cui certe Cirisnbsp;auctor antea .se dedidisse testatur vss. 19 sq.; 45; 93; neque porronbsp;rhetorica vei iuris disciplina tantopere Vergilio curae fuit, ut talenbsp;dictum excusare posset (vid. ad vs. 2). Postremo et Leo et aliinbsp;manifeste demonstravisse mihi quidem videntur, multas Ciris lo-cutiones a Vergilio esse desumptas neque contrarium fieri potuisse.nbsp;Alteri opinioni, consulto e Vergilii hereditate carmen esse compositum (id quod praesertim Némethy, Rh. Mus. 62, 1907, 482 sqq.nbsp;probare conatus est), perpauci tantum assensi sunt. Quamvis multisnbsp;vitiis et incommodis et compositione identidem minus apta praedi-tum melius tarnen carmen est, quam ut e calamo cuiusdam com-positoris habilis quidem, sed tarnen ingenii poetici plane expertisnbsp;fluere potuerit. Immo tanta dexteritate et facultate versus alienosnbsp;carmini inseruit ut complures viri docti (quamquam eorum argu-menta refutata esse opinor) auctori nostro indolem nativam at-tribuerint quam Vergilio denegavissent. lure Frédéric Plessis (Lanbsp;poesie latine, 1909, p. 267—272) disseruit Ciris auctorem fuisse:nbsp;‘vrai poète d’ailleurs, et digne d’être appelé virgilien è, cause de lanbsp;nature de son émotion et de la qualité de ses vers.... Le poète

XII

de la Ciris n’a manqué non plus ni de souffle ni d’art dans Ie mélan-colique retour de Carmé sur sa fille Britomartis, victime, elle aussi jadis, de la séduction de Minos. Et les lamentations de Scyllanbsp;méritent une place a cóté des plaint es de Didon et d’Ariane”. Adnbsp;considerandam quaestionem, quis fuerit auctor, magni momentinbsp;ea disceptatio fuit, quam anno 1901 Fr. Skutsch orsus est; in libro,nbsp;c.t. „Aus Vergils Frühzeit” demonstrare conatus est Corneliumnbsp;Gallum, qui anno 26 ab Augusto relegatus ac memoriae damnationenbsp;punitus manus sibi intulit, Ciris auctorem fuisse. Skutschii argumentatie imprimis interpretatione Vergilii sextae et decumae Eclo-garum innititur: Vergilium in decima Ecloga florilegium e Gallinbsp;carminibus elegiacis et catalogum quendam eius artis poetices ama-toriae, in sexta Ecloga etiam catalogum Galli carminum composuissenbsp;putat; cum autem Verg. Ecl. 6,75—77 et Cir. 59—61 vix inter senbsp;differant, Ciris carmen vetustius esse et ante annum 39 a.C.n. factum esse opinatur. Quibus mox Leo respondit (anno 1902 in Herm.nbsp;37, 1902, pp. 14—55; vid. etiam eiusdem viri docti libellum eodemnbsp;anno editum c.t. „De Ciri carmine coniectaneaquot;, Gottingae): in-terpretationem quam Skutsch de Verg. Ecl. 6 et 10 dederat prorsusnbsp;aspematus est (et aliis argumentis nisus et demonstrans Ecl. 6,74nbsp;de Ciri nequaquam sermonem esse, fabulae versionem autem narrari,nbsp;cui ipsi Ciris auctor repugnet) et locos inter se congruentes aliumnbsp;ex alio conferre coepit, qua diligentissima indagatione mea quidemnbsp;opinione approbavit Ciris auctorem a Vergilio demutuatum esse.nbsp;Eundem fere ad exitum P. Jahn (Herm. 37, 1902, p. 161 sqq.) per-venit. Attamen haud deerant viri docti qui circa Skutschium con-globarentur, e quibus afferre velim W. Kroll (Deutsche Literatur-zeitung, 1902, 2146; Neue Jahrb. f. d. Klass. Alt. XI, 13); M. Galdinbsp;(‘CorneUo Gallo e la critica Virgiliana’, Padova, 1905); quod adnbsp;compositionis tempus attinet (ante Vergilii Eclogas) etiam assensus est A. B. Drachmann (Nordisk Tidsskrift, XIII, p. 65 sqq.;nbsp;postea germanice editum in Herm. 43, 1908, p. 405 sqq.). De car-minis partibus scripserunt R. Wünsch (de vss. 369—377; in Rh. Mus.nbsp;57, 1902, 161 sqq.), S. Sudhaus (‘Die Klage der Ciris’, Rh. Mus.nbsp;61, 1906, p. 28 sqq.). Deinde anno 1906 A. B. Skutsch alterum li-brum divulgavit, c. t. ‘Gallus und Vergil’, quo integras pronun-tiationes suas obtinebat et alterius partis sententias refutare cona-batur. Nequaquam tarnen Leo adversario manus dedit (Herm. 42,nbsp;1907, p. 35 sqq.; ibidem, p. 469 sqq., S. Sudhaus disputationem di-

xni

vulgavit c.t. „Die Ciris und das röm. Epyllion”). Qua de re cum inter se convenire nequirent, antiqua ratio, ipsius Vergilii manunbsp;carmen scriptum esse, rursus propugnatores invenire coepit; enbsp;quibus ante alios afferendus est Fr. Vollmer (Rh. Mus. 61, 1906,nbsp;p. 489 sqq.; Sitzungsber. der philosoph.-philolog. Klasse der Bayer.nbsp;Akad. d. Wiss., 1907, 335 sqq.; iam pridem, Rh. Mus. 55, 1900, p.nbsp;523 sqq. nonnuUos Ciris versus interpretatus erat), qui Vergiliumnbsp;carmen nostrum ante Bucolica iam inceptum anno tandem 27 ab-solvisse opinatur; porro etiam P. Jahn quamvis haesitabundus adnbsp;sententiam inclinat (Rh. Mus. 63, 1908, p. 79 sqq.; cf. etiam La-dewig—^Jahn®, ad Verg. Georg. I, 404) carmen nostrum a Vergi-lio scriptum esse. Haud ita facile est ad disceptandum quern adnbsp;modum Ciris et Ovidii Metamorphoses (praesertim Scyllae fabulanbsp;in libro VIII enarrata) inter se conexae sint. R. Helm (Herm. 72,nbsp;1937, p. 98 sqq.) multis locis fretus probabiliter exposuit Cirisnbsp;auctorem Ovidio recentiorem fuisse neque ab eo locutiones et dicendinbsp;rationes mutuari veritum esse. Crebra eius argumenta supplerinbsp;posse puto (vid. e.g. ad Cir. 57, 74, 77, 111, 131, 163, 170, 226, 257,nbsp;259, 287, 308, 320, 340, 363, 389, 411, 420, 456); etiam Ganzen-miiller iam pridem (Fleckeis. Jahrb. Suppl. bd. 20, 1894) sibi per-suaserat poetae nostro Ovidii carmina nota fuisse. Radford (Transact. and Proc. of the Am. Phil. Ass. 51, 1920, 160) et Thomasonnbsp;(Class. Phil. 18, 1923, p. 249 sqq.; 19, 1924, p. 147 sqq.) demonstrarenbsp;conati sunt ipsum Ovidium Cirin composuisse, sed perpauci tantumnbsp;viri docti hanc opinionem probaverunt; argumentationem huius etnbsp;ahi et copiosius R. B. Steele (Am. Journal of Philology, 51, 1930,nbsp;148 sqq.) diluerunt. Hoc denique nobis concludere licet nondumnbsp;nobis contigisse ut sive auctoris nomen sive tempus, quo carmennbsp;compositum sit, destinemus. Pro certo tantum habendum videturnbsp;omnia Vergihi opera ei nota fuisse nec non magnam ei movissenbsp;admirationem; idem de Ovidii Metamorphoseon libris nobis dicen-dum esse opinor. Exiguus tanti studii effectus esse videtur; attamennbsp;copiosae disceptationes de quaestione, quis auctor fuerit, effeceruntnbsp;ut complures loci structurae difficultate vel prava codicum traditi-one obscuri propius ad rectam interpretationem accesserint. — Hisnbsp;expositionibus hanc seriem chronologicam (nomina supra iam allatanbsp;consulto omisi) addere mihi liceat. W. Piitz, Annotationes ad Vergilii Cirin, 1846.

L. Schwabe, In Cirin carmen observationes, 1871.

XIV

L. nbsp;nbsp;nbsp;Schwabe, Fleckeis. Jahrb. 107, 1873, p. 633.

Aem. Baehrens, Fleckeis. Jahrb. 105, 1872, p. 833.

Aem. Baehrens, Fleckeis. Jarhb. 107, 1873, p. 773.

—^ Fleckeis. Jahrb. 111, 1875, p. 137.

Ad. Waltz, De carmine Ciris, 1881.

A. Zingerle, Kleine philologische Abhandlungen, 3 (Innsbrück, 1881), 23.

R. Unger, Festschrift zu Eckstein’s Jubilaum, Halle, 1881. Progr. Halle, 1885.

M. nbsp;nbsp;nbsp;Kreunen, Prolegomena in Cirin, 1882.

R. Ellis, Am. Journal of Philology, 8, 1887, p. 1.

Lederer, 1st Vergil der Verfasser vom Culex und Ciris? 1890.

R. Ellis, Am. Journal of Philology, 15, 1894, p. 469.

G. nbsp;nbsp;nbsp;Knaack, Rh. Mus. 57, 1902, p. 205.

A. E. Housman, Class. Review 17, 1903, p. 303.

Wörpel, Beitrage zur Klass. Philologie A. Schoene dargebracht. Kiel, 1903, p. 31.

A. dal Zotto, La Ciris e Ie sue fonti greche, 1903.

R. Ellis, Am. Journal of Philology 26, 1905, p. 437.

I. nbsp;nbsp;nbsp;Mortimer Linforth, Am. Journal of Philology 27, 1906, p. 438.

F. Jacoby, Deutsche Literaturzeitung 28, 1907, p. 233.

A. Korte, Philolog. Wochenschrift 49, 1907, p. 1336.

H. nbsp;nbsp;nbsp;T. Karsten, Ciris (Sertum Nabericum, 1908, p. 193).

C. Curcio, Riv. di filologia 36, 1908, p. 50.

J. nbsp;nbsp;nbsp;W. Mackail, Class. Review 22, 1908, p. 65.

R. Reitzenstein, Rh. Mus. 63, 1908, p. 605 (‘Die Inselfahrt der Ciris’).

H. Belling, Jahresber. des Philolog. Ver. 63, 1909, p. 123.

M. Lenchantin de Gubernatis, Riv. di filologia 38, 1910, p. 210. R. Reitzenstein, Herm. 48, 1913, p. 250.

L. G. Eldridge Num Culex et Ciris ab eodem poeta composita sint quaeritur, Giessen, 1914.

E. K. Rand, Harvard Studies, 30, 1919, p. 103.

H. Kaffenberger, Philologus, 76, 1920, p. 139.

A. Klotz, Herm. 57, 1922, p. 588.

T. Frank, Vergil, a biography, 1922.

Rushton Fairclough, Transact, and Proceed, of the Amer. Philolog.

Association 53, 1922, p. 5.

R. G. Kent, ibd. p. 73.

XV

K. Witte, Herm. 57, 1922, p. 563.

W. M. Lindsay, Class. Quarterly, 19, 1926, p. 103. d’Arcy Wentworth Thomson, ibd., p. 155.

A. Oltramare, Rev. d’études lat. 7, 1929, p. 294.

A. Rostagni, Riv. di filologia 8, 1930, p. 4; 9, 1931, p. 462.

M. Lenchantin de Gubernatis, Stud. Ital. d. filol. class. 8, 1931, p. 259.

A. Klotz, Philolog. Wochenschr. 52, 1932, p. 1281.

Wolf—Friedrich, Gnomon, 9, 1933, p. 506.

M. Galdi, II mondo classico, 3, 1933, p. 293.

R. Helm, Rhein. Mus. 85, 1936, p. 254.

- Herm. 72, 1937, p. 78.

Ex editionibus recentioribus affero:

R. Ellis, Appendix Vergiliana®, Oxford, 1927.

C. Curcio, [P. Vergilii Maronis] Culex, Ciris, Turijn, 1928.

M. Lenchantin de Gubernatis, P. Vergilii Maronis Ciris, Introdu-zione, testo e commento, Turijn, 1930.

Aem. Baehrens—Vollmer—Morel, Poetae latini minores, pars I:

Appendix Vergiliana, 1935, Leipzig.

R. Helm, Die pseudo-Virgilische Ciris, herausgegeben und erklart, Heidelberg, 1937.

Quod denique ad Ciris traditionem manuscriptam attinet, pes-sima ea est. Perpaucis nullius pretii codicibus exceptis quattuor tantum recentiores iique corruptissimi carmen totum tradunt. Quibus e codicibus Helmstadiensis (H; bibl. Guelph. 332, saec. XV) etnbsp;cod. Pomponii Laeti manu scriptus (L; Vat. lat. 3255, saec. XV)nbsp;inter se cohaerent; a quibus duobus abhorrent mss. Arundelianusnbsp;(A; mus. Brit. 133, saec. XV) et Rehdigeranus (R; bibl. Vratislav.nbsp;125, Saec. XV). Unus tarnen archetypus horum quattuor codicumnbsp;communis fuisse videtur (Z). Vss. 454—541 porro tradunturnbsp;in codice Bruxellensi (B; 10675—6, saec. XII), qui multis locis rec-tam lectionem solus servavit. Denique unus tantum versus (339)nbsp;in florilegium quoddam in Gallia, ut videtur, saec. XI compositumnbsp;(Exc.) assumptus est. Hoc igitur stemma est, quod Vollmer in ed.nbsp;exprimendum curavit;

XVI

il

' â– â– â– â– ' nbsp;nbsp;nbsp;',' J'. ^nbsp;-:'4'

GIRIS

Etsi me vario iactatum laudis amore irritaque expertum fallacis praemia vulginbsp;Cecropius suavis expirans hortulus aurasnbsp;florentis viridi sophiae complectitur umbra,nbsp;ut mens quiret eo dignum sibi quaerere carmen,nbsp;longe aliud studium atque alios accincta labor esnbsp;(altius ad magni suspend! sidera mundinbsp;et placitum paucis ausa est ascendere collem),nbsp;non tarnen absistam coeptum detexere munus,nbsp;in quo iure meas utinam requiescere Musasnbsp;et leviter blandum liceat deponere morem.nbsp;quod si mirificum lt;proferre valerem opus omnigt;nbsp;mirificum saeclo, modo sit tibi veile libido,nbsp;si me iam summa Sapientia pangeret arcenbsp;(quattuor antiquis heredibus est data consors),nbsp;unde hominum errores longe lateque per orbemnbsp;despicere atque humilis possem contemnere curas,nbsp;non ego te talem venerarer munere tali,nbsp;non equidem (quamvis interdum ludere nobisnbsp;20 et gracilem molli liceat pede claudere versum),nbsp;sed magno intexens, si fas est dicere, peplo,nbsp;qualis Erechtheis olim portatur Athenis,nbsp;debita cum castae solvuntur vota Minervaenbsp;tardaque confecto redeunt quinquennia lustro,

25 cum levis alterno Zephyrus concrebuit Euro et prono gravidum provexit pondere currum —nbsp;felix illa dies, felix et dicitur annus,nbsp;felices qui talem annum videre diemque —nbsp;ergo Palladiae texuntur in ordine pugnae,nbsp;magna Giganteis ornantur pepla tropaeis,nbsp;horrida sanguineo pinguntur proelia cocco,nbsp;additur aurata deiectus cuspide Typho,

30

CIRIS

Hoewel mij, die heen en weer geslingerd ben door mijn liefde tot roem op verschillend gebied en die ervaren heb de ijdelheid der bijvalsbetuigingen van de wispelturige massa, thans de Atheensche tuin, dienbsp;zachte geuren uitwasemt, omgeeft met het groene loover van bloeiendenbsp;5 wijsheid, opdat mijn geest in staat zij zich een gedicht samen te stellen,nbsp;dat dien tuin waardig is, hoewel zij dus zich heeft aangegord tot eennbsp;geheel anderen, zwaar inspannenden arbeid (zij heeft het namelijk gewaagd zich omhoog te verheffen tot aan de gesternten van het grootenbsp;uitspansel en te bestijgen den berg, welks beklimming slechts weinigennbsp;vermag te bekoren), toch zal ik er mij niet aan onttrekken, het geschenknbsp;voor U, waarmede ik reeds een begin heb gemaakt, te voltooien. Mogenbsp;10 het mij hierbij dan vrijstaan, dit hoop ik, mijn Muzen, zonder dat iknbsp;iemand onrecht behoef te doen, tot rust te brengen en deze wijze vannbsp;dichten, die mij bekoorde, voortaan te laten rusten. Ja, indien ik in staatnbsp;was een werk te scheppen, dat de bewondering van alle tijden zou kunnen oogsten — gesteld natuurlijk, het strookte met Uw verlangens —,nbsp;indien van nu af aan de Wijsheid mij een vaste plaats gaf boven opnbsp;den top van haar heiligen berg (aan de vier oude erfgenamen is deze alsnbsp;15 gemeenschappelijke woonplaats gegeven), vanwaar ik zou kunnen neerschouwen op het ijdele zoeken en tasten der menschen, wijd en zijd overnbsp;de wereld, en mij hoog verheffen boven hun alledaagsche en laag-bij-de-grondsche bekommeringen, dan zou ik U, edele vriend, niet vereerennbsp;met een zoo gering geschenk, stellig niet (al zoudt ge me wel willen toestaan, zoo nu en dan eens een lichter gedichtje te schrijven en in elegischenbsp;20 versmaat een bevallig lied te dichten), neen, dan zou ik Uw daden, indien de godin van Athene mij deze uitdrukking vergunt, weven in eennbsp;groote peplos; in zulk een peplos als die, welke sinds onheugelijke tijden innbsp;het Athene van Erechtheus in de processie wordt medegevoerd, wanneernbsp;aan de reine Minerva de verschuldige geloften worden betaald en bij hetnbsp;verglijden der jaren eindelijk weer het vijfjaarlijksch feest der Panathe-naeen terugkeert, wanneer de luwe Zephyr begint op te steken naastnbsp;25 den Eurus, dien hij komt vervangen en den zwaar beladen zeilwagen doetnbsp;aanrijden met voortstuwende kracht. Men spreekt dan terecht vannbsp;een dag van geluk, van een jaar van geluk; gelukzalig noemt men hen,nbsp;die zulk een jaar en zulk een dag hebben aanschouwd. Ziet, één voor éénnbsp;30 worden de groote daden van Pallas geweven, met haar overwinningennbsp;op de Giganten wordt de groote peplos gesierd, met het bloedroodenbsp;purper schildert men de verschrikkelijke gevechten, daarnaast ziet mennbsp;Typho, door gulden lans terneergesmakt, die zoo juist nog, den aether

qui prius Ossaeis consternens aethera saxis Emathio celsum duplicabat vertice Olympum —

35 tale deae velum sollemni tempore portant: tali te vellem, iuvenum doctissime, ritunbsp;purpureos inter soles et Candida lunaenbsp;sidera, caeruleis orbem pulsantia bigis,nbsp;naturae rerum magnis intexere chartis,

40 aeternum lt;utgt; sophiae coniunctum carmine nomen nostra tuum senibus loqueretur pagina saeclis.nbsp;sed quoniam ad tantas nunc primum nascimur artes,nbsp;nunc primum teneros firmamus robore nervos,nbsp;haec tarnen interea quae possumus, in quibus aevinbsp;45 prima rudimenta et iuvenes exegimus annos,nbsp;accipe dona meo multum vigilata laborenbsp;promissa atqua diu iam tandem lt;reddita votagt;,nbsp;impia prodigiis ut quondam exterrita mirisnbsp;Scylla novos avium sublimis in aere coetusnbsp;50 viderit et tenui conscendens aethera pennanbsp;caeruleis sua tecta super volitaverit alis,nbsp;hanc pro purpureo poenam scelerata capillonbsp;pro patria solvens excisa et funditus urbe.nbsp;complures illam magni, Messalla, poetaenbsp;55 (nam verum fateamur: amat Polyhymnia verum)nbsp;longe alia perhibent mutatam membra figuranbsp;Scyllaeum monstro saxum infestare voraci;nbsp;illam esse aerumnis quam saepe legamus Ulixinbsp;Candida succinctam latrantibus inguina monstrisnbsp;60 Dulichias vexasse rates et gurgite in altonbsp;deprensos nautas canibus lacerasse marinis.nbsp;sed neque Maeoniae patiuntur credere chartaenbsp;nee malus istorum dubiis erroribus auctor,nbsp;namque alias alii vulgo finxere puellas,

65 quae Colophoniaco Scyllae dicantur Homero, ipse Crataein ait matrem; sed sive Crataeisnbsp;sive illam monstro genuit fera Echidna biformi,nbsp;sive est neutra parens atque hoe in carmine totonbsp;inguinis est vitium et Veneris descripta libido,

70 sive etiam iactis speciem mutata venenis infelix virgo (quid enim commiserat illa?

plaveiend met de rotsblokken van de Ossa, den steilen Olympus trachtte te verdubbelen in hoogte door den Thessalischen berg er boven op tenbsp;35 stapelen — zoo is het kleed, dat op gezette tijden de Schutsgodinne toegedragen wordt. Welnu, op zoodanige wijze verlangde ik U en Uwnbsp;naam, meest ontwikkelde der jongemannen, temidden van stralendenbsp;zonnen en het glanzend gesternte van de maan, die met haar zwartnbsp;gespan de hemelbogen trillen doet, te weven in een groot werk over hetnbsp;wezen der natuur, opdat ons gedicht tot in verre geslachten spreken zounbsp;40 van Uw naam, eeuwig verbonden met een lied van zuivere wijsheid.nbsp;Maar waar nu eerst voor ons het geboorte-uur sloeg van zoo’n hoogenbsp;wetenschappelijkheid en wij nu voor het eerst onze zwakke spieren pogennbsp;te versterken met mannelijke kracht, daarom moet ge toch niet weigeren,nbsp;dit geschenk — immers deze kunst verstaan wij en hiermede hebbennbsp;45 wij onze eerste levensjaren en den tijd, dat we jongeling waren, doorgebracht — te aanvaarden; het is het resultaat van de inspanning van velenbsp;wakend doorgebrachte nachten; tegelijk ook de nu eindelijk volgendenbsp;vervulling van een belofte, reeds lang te voren afgelegd; lt;ik zal U namelijk bezingen, gt; hoe de gewetenlooze Scylla, doodelijk verschrikt doornbsp;het wonderbaarlijk ingrijpen der góden, hoog in de lucht zich verheffend,nbsp;ongekende zwermen van vogels heeft gezien en, met ranke wiekslag tennbsp;hemel omhoogstijgend, met zeeblauwe vleugels heeft heen en weer gevlogen boven haar eigen paleis, deze straf lijdend, de misdadigster, omnbsp;te boeten voor het afsnijden van de purperroode haarlok en de volkomennbsp;verwoesting van haar vaderstad.

Verscheidene groote dichters (want laat ik de waarheid bekennen, de Muze mint de waarheid), Messalla, beweren, dat Scylla in een geheelnbsp;andere gedaante is veranderd en de Scyllaeische rots onveilig maaktnbsp;door haar vraatzuchtige monstergestalte; dat zij het ook is, van wie wenbsp;zoo vaak lezen, dat ze bij de dooltochten van Ulixes, haar blanke heupen omgord met blaffende hondengestalten, diens Dulichische schipnbsp;60 heeft gekraakt en in volle zee de schippers heeft verrast en door haarnbsp;honden van de zee verscheurd. lt;Dit beweren zij gt;, maar eenerzijds staannbsp;de Maeonische bladen niet toe hieraan geloof te hechten en evenminnbsp;wekt veel vertrouwen de onbetrouwbare schrijver, die gene dichtersnbsp;geleid heeft in een labyrinth van dwaalwegen. Immers naar willekeurnbsp;verzint de eene schrijver lt;als voorgeschiedenis van de verandering in eennbsp;zeemonster, het verhaal van gt; dit, de andere lt;van gt; dat meisje, welkenbsp;65 meisjes lt;slechts hierin overeenstemmen, dat ze tenslotte alle gt; identieknbsp;worden verklaard met de Scylla, welke Homerus van Colophon bezingt.nbsp;Homerus zelf noemt Crataeis haar moeder; maar hetzij Crataeis dit was;nbsp;hetzij de woeste Echidna haar heeft voortgebracht bij het dubbelgestal-tige monster Typho; hetzij geen van die beiden haar moeder nas en innbsp;de geheele sage de zondige hartstocht en lust der zinnen is beschreven;nbsp;70 hetzij ze van gedaante veranderd is, doordat vergif lt;in haar badwater gt;nbsp;was geworpen, o ongelukkig kind! (wat immers had zij misdaan? Vadernbsp;Neptunus zelf had haar, die doodelijk beangst was, omarmd op het

ipse pater timidam saeva complexus harena coniugium castae violaverat Amphitritae.nbsp;at tarnen exegit longo post tempore poenas,

75 ut, cum cura suae veheretur coniugis alto,

ipsa trucem multo misceret sanguine pontum) — seu vero, ut perhibent, forma cum vinceret omnesnbsp;et cupidos quaestu passim popularet amantes,nbsp;piscibus et canibusque malis vallata repentenbsp;horribiles circum vidit se sistere formasnbsp;(heu! quotiens mirata novos expalluit artus!nbsp;ipsa suos quotiens heu! pertimuit latratusi),nbsp;ausa quod est mulier numen fraudare deorumnbsp;et dictam Veneri votorum avertere poenam,nbsp;quam, mala multiplici iuvenum quod saepta catervanbsp;dixerat atque animo meretrix iactata ferarumnbsp;(infamen tali merito rumore fuissenbsp;docta Palaepaphiae testatur voce Pachynus):nbsp;quidquid et ut quisque est tali de clade locutus,nbsp;omne sinam; potius liceat notescere cirinnbsp;atque unam ex multis Scyllam non esse puellis.nbsp;quare quae cantus meditanti mittere certosnbsp;magna mihi cupido tribuistis praemia, divaenbsp;Pierides, quarum castos altaria postesnbsp;95 munere saepe meo inficiunt foribusque hyacinthinbsp;deponunt floras ant suave rubens narcissusnbsp;aut crocus alterna coniungens lilia calthanbsp;sparsaque liminibus floret rosa, nunc age, divae,nbsp;praecipuo nostro nunc aspirate labor!nbsp;atque novum aeterno praetexite honore volumen,nbsp;sunt Pandioniis vicinae sedibus urbesnbsp;Actaeos inter codes et Candida These!nbsp;purpureis late ridentia litora conchis,nbsp;quarum non ulli fama concedere dignanbsp;stat Megara, Alcathoi quondam munita labore,nbsp;Alcathoi Phoebique: deus namque affuit illi,nbsp;unde etiam citharae voces imitatus acutasnbsp;saepe lapis recrepat, Cyllenia munera, pulsusnbsp;et veterem sonitu Phoebi testatur honorem.

110 hanc urbem, ante alios qui tunc florebat in armis.

wreede strand en zoo zijn huwelijk met de reine Amphitrite ontheiligd: maar toch heeft ze, zij het ook na langen tijd, wraak genomen en wel opnbsp;75 deze wijze, dat, toen hij, die de minnaar was van zijn geliefde lt;Circegt;, voernbsp;over de hooge zee, zij met veel bloed de woeste zee mengde); hetzijnbsp;ze tenslotte, daar ze, zooals men wel beweert, een meisje was, dat allenbsp;andere meisjes in schoonheid overtrof en uit hebzucht alle minnaars,nbsp;die haar liefde begeerden, te gronde richtte, plotseling omringd was doornbsp;verschrikkelijke visschen en honden en zag, dat rondom aan haar lichaamnbsp;80 afschuwwekkende monstergestalten ontstonden (ach! hoe vaak is zenbsp;toen niet verbleekt in stomme verbazing over zulke verschrikkelijkenbsp;lichaamsdeelen, hoe vaak is ze niet beangst geworden door haar eigennbsp;geblaf?), omdat ze het had gewaagd, als vrouw nog wel, de góden in hunnbsp;majesteit aan te tasten en achterwege te laten de vervulling van de gelofte, aan Venus gedaan, welke ze had afgelegd omdat ze omringd wasnbsp;85 van een talrijke schare van jonge mannen en als een slechte lichtekooinbsp;was heen en weer geslingerd door een razernij als van een wild dier (datnbsp;er door de kwade roep, welke ze zichzelf op den hals had gehaald, overalnbsp;met afschuw over haar werd gesproken, getuigt ook Pachynus, door denbsp;stem van de godin van Palaepaphos onderricht): al wat en hoe ooknbsp;maar een ieder over zulk een ramp heeft gesproken: dit alles moge iknbsp;90 laten voor hetgeen het is; moge het mij vrijstaan lt;er voor te zorgengt;nbsp;dat de Scylla, die in een ciris is veranderd, bekend worde en dat men inzie, dat zij niet één is van vele meisjes. Daarom dan, o goddelijke Muzen,nbsp;die mij, die zulks begeerde, groote belooningen deelachtig hebt doen worden, toen ik mij erop voorbereidde om echte zangen te doen hooren, gij,nbsp;wier altaren dikwijls door mijn offergeschenken de reine tempelpostennbsp;95 bezoedelen en in wier deuropeningen de hyacinthen of zacht-roodenbsp;narcissen hun bloemen laten rusten of de crocus, die zich met de lelienbsp;en de dotterbloem tot een krans vereenigt, en op wier drempels de gestrooide rozen bloeien, welaan dan, gij, goddelijke Muzen, weest vooralnbsp;100 thans ons werk gunstig gezind en verleent eeuwige eer aan dit nieuwenbsp;geschrift.

Er zijn steden dicht bij de woonplaats van Pandion gelegen tusschen de Attische heuvels en het hel-witte, wijd en zijd van glinsterende schelpen glanzende strand van Theseus. Voor geen andere van die in roem ver-105 dienend onder te doen ligt daar Megara, ééns door den ingespannen arbeidnbsp;van Alcathous als een versterkte stad gebouwd; van Alcathous, maar ooknbsp;van Phoebus: want het was een god, die genen hielp; hieraan herinnertnbsp;ook het feit, dat somtijds een bepaalde steen, wanneer men er tegennbsp;geslagen heeft, als een Cyllenisch geschenk, een klank laat hooren, gelijkend op het heldere getokkel van de cither en door deze toon nog getuigtnbsp;van de eer, oudtijds door Phoebus aan deze stad bewezen. Deze stad hadnbsp;110 de alverwoester Minos, die juist toen op het toppunt van zijn krijgsroem

8

fecerat infestam populator remige Minos, hospitio quod se Nisi Polyidos avitonbsp;Carpathium fugiens et flumina Caerateanbsp;texerat. hunc bello repetens Gortynius herosnbsp;115 Attica Cretaea sternebat rura sagitta.

sed neque tune cives neque tune rex ipse veretur infestos muros volitanti examine turmasnbsp;deicere et indomitas virtute retundere mentes,nbsp;responsum quoniam satis est meminisse deorum.

120 nam capite a summo regis (mirabile dictu)

Candida caesaries (florebant tempora lauro) et roseus medio surgebat vertice crinis,nbsp;cuius quam servata diu natura fuisset,nbsp;tam patriam incolumen Nisi regnumque futurumnbsp;125 Concordes stabili firmarant numine Parcae.nbsp;ergo omnis cano residebat cura capillo,nbsp;aurea sollemni comptum quem fibula ritunbsp;corsella et tereti nectebat dente cicadae.nbsp;nee vero haec vobis custodia vana fuissetnbsp;130 (nee fuerat), ni Scylla novo correpta furore,

Scylla, patris miseri patriaeque inventa sepulcrum, o nimium cupidis Minoa inhiasset ocellis,nbsp;sed malus ille puer, quem nee sua flectere maternbsp;iratum potuit, quem nee pater atque avus idemnbsp;135 luppiter (ille etiam Poenos domitare leones....nbsp;et validas docuit victas mansuescere tigris,

ille etiam divos homines____sed dicere magnum est),

idem turn tristis acuebat parvolus iras. lunonis magnae (cuius periuria divaenbsp;140 olim ipsae meminere diu) periura puellanbsp;fnon nulli liceatf violaverat inscia sedem,nbsp;dum sacris operata deae lascivit et extranbsp;procedit longe matrum comitumque catervamnbsp;suspensum gaudens in corpore ludere vestemnbsp;145 et tumidos agitante sinus aquilone relaxans.nbsp;needum etiam castos gustaverat ignis honoresnbsp;needum sollemni lympha perfusa sacerdosnbsp;pallentis foliis caput exornarat olivae,nbsp;cum lapsa e manibus fugit pila cumque relapsa est.

Stond, door zijn zeesoldaten in een zeer gevaarlijke positie gebracht; Polyidus namelijk had zich, de Carpathische zee ontvluchtend en denbsp;stroomen van Caeratus, onder de bescherming gesteld van Nisus, wijlnbsp;tusschen hunne geslachten van oudsher een verbond van gastvriendschapnbsp;bestond. Diens uitlevering nu eischend door den krijg, overstelptenbsp;115 de held van Gortyn het Attisch-Megarische land met zijn Cretensischenbsp;pijlen. Maar zelfs toen vreesden nóch de burgers, nóch de koning zelf,nbsp;dat de in breede zwermen aanstormende eskadrons de bedreigde murennbsp;zouden neerhalen en door hun groote dapperheid de ongeschokte geestkracht der burgers zouden breken; het was lt;voor dezengt; immers voldoende de uitspraak der góden indachtig te zijn.

Want (verwonderlijk om te zeggen), terwijl op het bovenste gedeelte van des konings hoofd zich wit-grijzend haar vertoonde (de slapen warennbsp;met een groenende laurierkrans omgeven), groeide er juist op de kruinnbsp;een roseroode haarlok. Zoolang nu deze haarlok ongerept zou worden bewaard — dit hadden eendrachtig door de onveranderlijke wil van het lotnbsp;de Pareen vastgesteld — zoolang zou Nisus’ vaderstad ongedeerd blijvennbsp;en zijn koningschap voortduren. Derhalve waren allen met de grootstenbsp;zorg vervuld voor het grijzende haar, hetwelk, met behulp van eennbsp;hoofdband en de rondpuntige tanden van de cicaden, een gouden speldnbsp;bijeenhield, zoodat het volgens oud-inheemsch gebruik was opgemaakt.nbsp;En deze waakzaamheid zoude ook werkelijk haar doel niet hebben gemist (en lt;tot op dat oogenblikgt; had zij ook inderdaad aan het doel beantwoord), indien niet Scylla, door een ongehoorde waanzin aangegrepennbsp;— Scylla, die de oorzaak worden zou van den ondergang zoowel vannbsp;haar ongelukkigen vader als van haar vaderstad — met al te hartstochtelijk begeerige oogen Minos had aangestaard.

Maar die noodlottige knaap, wien nóch zijn eigen Moeder lt;ooitgt; heeft kunnen afbrengen van zijn plan, wanneer hij vertoornd was, nóchnbsp;luppiter lt;zelfgt;, ook al was deze tegelijk zijn Vader en zijn Grootvadernbsp;(hij lt;daarentegen gt; verstond het om zelfs Punische leeuwen zijn wil op tenbsp;leggen en leerde de krachtige tijgers om, lt;door de macht van den godgt;nbsp;overwonnen, zich te laten temmen en de góden om de menschen te... .nbsp;maar hier past het mij slechts te zwijgen), hij was het, die toen, hoe kleinnbsp;hij ook was, zijn zoo rampzaligen toorn wette. Immers onbedacht had hetnbsp;meisje, de rechten der godin lt;Iunogt; schendend (en schending vannbsp;140 hó.ó,r rechten blijft zelfs bij godinnen in langdurige herinnering), hetnbsp;heiligdom der groote luno ontwijd, toen zij, aan een offerplechtigheidnbsp;ter eere van de godin deelnemend, zich uitgelaten gedroeg en ver zichnbsp;verwijderde van de schare der vrouwen en lt;anderegt; gezellinnen, terwijlnbsp;ze vol vreugde het licht-opgeschorte gewaad liet wapperen rondomnbsp;haar lichaam en haar boezemkleed, gezwollen door den wind, die hetnbsp;bewoog, geheel vrij liet en ontspande. En ook had het altaarvuur denbsp;reine offergaven nog niet geproefd en evenmin had de priesteres reeds,nbsp;met wijwater besprenkeld, zich het hoofd gesierd met de bladerkrans vannbsp;de matgroene olijf, toen plotseling Scylla de bal uit de handen is ont-

145

10

150 procurrit virgo. quod uti ne prodita ludo auratam gracili solvisses corpore pallam!nbsp;omnia quae retinere gradum cursusque morarinbsp;possent, o tecum vellem tua semper haberes:nbsp;non unquam violata manu sacraria divaenbsp;155 iurando, infelix, nequiquam, iure piasses.nbsp;etsi quis nocuisse tibi periuria credat?nbsp;causa pia est: timuit fratri te ostendere luno.nbsp;at levis ille deus, cui semper ad ulciscendumnbsp;quaeritur ex omni verborum iniuria dicto,

160 aurea fulgenti depromens tela pbaretra beu nimium certo nimium Tiryntbia nisunbsp;virginis in tenera defixerat omnia mente.nbsp;quae simul ac venis bausit sitientibus ignemnbsp;et validum penitus concepit in ossa furorem,

165 saeva velut gelidis Edonum Bistonis oris ictave barbarico Cybeles antistita buxonbsp;infelix virgo tota baccbatur in urbe,nbsp;non styrace Idaeo fragrantis picta capillos,nbsp;coccina non teneris pedibus Sicyonia servans,

170 non niveo retinens bacata monilia collo, multum illi incerto trepidant vestigia cursu:nbsp;saepe redit patrios ascendere perdita murosnbsp;aeriasque facit causam sibi visere turres,nbsp;saepe etiam tristis volvens in nocte querelasnbsp;175 sedibus ex altis caeli speculatur amorem

castraque prospectat crebris lucentia flammis. nulla colum novit, carum non respicit aurum,nbsp;non arguta sonant tenui psalteria cborda,nbsp;non Libyco molles plauduntur pectine telae;

180 nullus in ore rubor (ubi enim rubor, obstat amori). atque ubi nulla malis reperit solacia tantisnbsp;tabidulamque videt labi per viscera mortem,nbsp;quo vocat ire dolor, subigunt quo tendere fata,nbsp;fertur et borribili praeceps impellitur oestro,

185 ut patris, a demens, crinem de vertice sacrum furtim atque argute detonsum mitteret bosti.nbsp;namque baec condicio miserae proponitur una.

150 snapt en zij, het jonge meisje, toen deze terugsprong haastig er op af is gesneld. Ach, hadt ge maar niet, geheel overgegeven aan het spel, vannbsp;uw slanke lichaam de met goud gestikte mantel losgemaakt! O, ik wensch-te wel, dat ge steeds als het uwe bij U hadt gehad al wat uw schredennbsp;had kunnen vertragen; dan hadt ge nooit door een eed (lt;die, waar hijnbsp;ten doel had, een verontschuldiging voor Uw afwezigheid te zijn, eennbsp;155 meineed moest zijn en dus, gt; ongelukkig meisje, tevergeefs lt;werd afgelegd gt;) de met eigen hand begane zonde van de verstoring der offerplechtigheid behoeven te verzoenen. En toch, wie zou er gelooven, datnbsp;het deze zonden waren die u in 't onheil hebben gestort ? De werkelijkenbsp;oorzaak was pure broedermin; zij vreesde u onder de oogen van haarnbsp;broeder te brengen. Maar die dartele god, door wien steeds uit elk gesproken woord een zondige zin wordt gepuurd , lt;om maar een reden tenbsp;vinden gt; tot wraak, had reeds al zijn gouden pijlen, die al evenmin hetnbsp;160 doel missen als die van den Tirynthiër, uit den schitterenden pijlkokernbsp;voor den dag gehaald en ze met maar al te zekere hand gepriemd in hetnbsp;zachte gemoed van het meisje.

En zoodra zij in haar dorstende hart dien liefdegloed had ingedronken en in het diepst van haar wezen dezen machtigen hartstocht had opgenomen,nbsp;snelde het ongelukkige meisje als een razende Bacchante door de ganschenbsp;stad, gelijk een wilde Bistonische vrouw aan de ijskoude kusten dernbsp;Edoniérs of gelijk een priesteres van Cybele, wanneer de uitheemschenbsp;fluit met haar schellen klank haar oor heeft getroffen; dan zijn haarnbsp;lt;anders zoo gt; welriekende haren niet meer gezalfd met Idaeische styrax;nbsp;dan draagt ze niet lt;meergt; aan haar fijne voetjes de scharlakenroodenbsp;schoentjes uit Sicyon noch om haar blanken hals het paarlen halssnoer;nbsp;dan bewegen snel zich haar voeten, hoewel ze niet weet, waarheen zich tenbsp;spoeden: zeer vaak, door liefde overmand, keert ze terug om de wallennbsp;van haar vaderstad te bestijgen en verzint ze een voorwendsel om denbsp;hooge torens te bezoeken; dikwijls ook tracht ze, treurig klagend, desnbsp;nachts, van haar hooge plaats af, haar geliefde waar te nemen en ziet uitnbsp;over het legerkamp, dat helder licht door tallooze vuren. Om het spinrokken bekommert ze zich in 't geheel niet, ze ziet niet om naar haarnbsp;lt;anders zoogt; geliefde goudtooi; nu hoort men niet de harp, die lt;andersnbsp;zoogt; helder klonk met haar fijne snaren; nu worden de zachte draden vannbsp;het weefsel niet getroffen door de Libysche weefkam; geen blos vannbsp;180 schaamte is er op haar gelaat te bespeuren; immers waar schaamtegevoelnbsp;aanwezigis, daar staat dit lt;een zoo hartstochtelijk uitleven van gt; de liefdenbsp;in den weg. En als zij voor haar zoo hevige kwelling nergens verlichtingnbsp;vinden kan en gevoelt, hoe een doodelijke verkwijning zich door geheelnbsp;haar lichaam verspreidt, dan stormt ze daarheen, waarheen te gaannbsp;de hartstocht haar roept, waarheen te snellen het noodlot haar dwingtnbsp;en dan wordt ze, als door afschuwelijke razernij voortgejaagd, er toenbsp;gedreven om — o, waanzinnige! —- het gewijde haar van haar vadernbsp;185 door heimelijke list af te snijden en te zenden aan den vijand van haarnbsp;land. Want dit alleen was de voorwaarde, welke haar, rampzalige, werd gesteld, hetzij ze, zich van haar misdaad wel bewust, dit aan den koningnbsp;heeft toegezegd, hetzij ze wellicht lt;haar misdaad gt; in onwetendheid lt;overnbsp;de gevolgen beging gt; (want wie, die rechtschapen is, zou niet liever alles

12

187a lt;sive hoc addixit sceleris sibi conscia regigt; sive illa ignorans (quis non bonus omnia malitnbsp;credere quam tanti sceleris damnare puellam?) —nbsp;190 beu tarnen infelix: quid enim imprudentia prodest?nbsp;Nise pater, cui direpta crudeliter urbenbsp;vix erit una super sedes in turribus altis,nbsp;fessus ubi exstructo possis considere nidonbsp;(tu quoque avis moriere): dabit tibi filia poenas.

195 gaudete, o celeres, subnixae nubibus altis,

quae mare, quae viridis silvas lucosque sonantis incolitis, gaudete, vagae, gaudete, volucres.nbsp;vosque adeo, humanos mutatae corporis artus,nbsp;vos, o crudeli fatorum lege puellaenbsp;200 Dauliades, gaudete: venit carissima vobisnbsp;cognatos augens reges numerumque suorumnbsp;ciris et ipse pater, vos, o pulcherrima quondamnbsp;corpora, caeruleas praevertite in aethera nubes,nbsp;qua novus ad superum sedes haliaeetos et quanbsp;205 Candida concessos ascendat ciris honores.nbsp;iamque adeo dulci devinctus lumina somnonbsp;Nisus erat vigilumque procul custodia primisnbsp;excubias foribus studio iactabat inani,nbsp;cum furtim tacito descendens Scylla cubüinbsp;210 auribus erectis nocturna silentia temptatnbsp;et pressis tenuem singultibus aera captat.nbsp;turn suspensa levans digitis vestigia primisnbsp;egreditur ferroque manus armata bidentinbsp;evolat; at demptae subita in formidine vires:

215 caeruleas sua furta prius testatur ad umbras, nam qua se ad patrium tendebat semita limen,nbsp;vestibule in thalami paulum remoratur et altinbsp;suspicit ad caeli micantia sidera f mundinbsp;non accepta piis promittens munera divis.

220 quam simul Ogygii Phoenicis filia Carme surgere sensit anus (sonitum nam fecerat illinbsp;marmoreo aeratus stridens in limine cardo),nbsp;corripit extemplo fessam languore puellamnbsp;et simul ‘o nobis sacrum caput’ inquit ‘alumna,

225 non tibi nequiquam viridis per viscera pallor

13

willen gelooven dan een meisje van een zoo afschuwelijke misdaad beschuldigen) . . .., maar ook dan is ze diep rampzalig: immers wat zou 190 haar het feit, dat ze onbewust zou zijn van de gevolgen, kunnen baten?

O, vader Nisusl wien, wanneer op wreede wijze uw stad zal zijn verwoest, nog nauwelijks één enkel plaatsje over zal blijven in de hooge torenruïnes, om u daar vermoeid te kunnen neerzetten op het hoognbsp;opgebouwde nest (want ook gij zult een vogel worden en tot uw dood toenbsp;blijven); uw dochter zal haar schuld u boeten. Gij, snelle vogels, verheugt u, gij die hoog troont op de wolken, die de zee, de groenende wou-gt;5 den en de ruischende bosschen bewoont, verheugt u, gij, overal rondvliegende vogels, verheugt u, en vooral gij, meisjes van Daulis, wiernbsp;eertijds menschelijke gestalte veranderd is door een wreede beschikkingnbsp;200 van het Noodlot, verheugt u; straks komt, evenzeer als haar vader zelf,nbsp;de ciris tot u, zoozeer bij u geliefd, vermeerderend het getal der aan haarnbsp;verwante vorsten lt;, die in vogels veranderd zijngt;. Gijlieden, die eensnbsp;trotsch kondet zijn op uw groote schoonheid, vliegt voor de donkerenbsp;wolken uit, opvliegend naar den helderen hemel, opdat langs dezen wegnbsp;de zoo pas geschapen zeearend opstijge naar de zetels der hemelgoden ennbsp;205 de stralende ciris omhoogsnelle naar de haar toegestane eereplaats.

En reeds was het zoover, dat door zoeten slaap de oogen van Nisus waren geboeid en op eenigen afstand de wacht in het voorste poortgebouw praalde met haar lt;overigensgt; ijdelen dienstijver, toen Scylla, hei-210 melijk en geruischloos haar bed verliet, terwijl ze met ingespannennbsp;oor de middernachtelijke stilte beproeft en het nauwelijks waagt met kortenbsp;teugen te ademen. Dan schrijdt ze langzaam, hoog haar voeten oplichtend en op de punten van haar teenen loopend, tot buiten de deuropening en lt; plotseling gt; snelt ze dan, haar hand gewapend met hetnbsp;dubbelsnijdende staal, naar buiten; maar dan ontzinkt haar in plotselingnbsp;215 opkomenden angst, de kracht: eerst nog legt ze van de daad, die ze heimelijk begaan wil, ten overstaan van de zwarte duisternis getuigenis af.nbsp;Want ter plaatse, waarlangs een pad zich uitstrekt tot aan den drempelnbsp;van het vertrek van haar vader, toeft ze een korte wijle in de voorhalnbsp;van haar slaapkamer en ziet op naar de schitterende sterren van het hoogenbsp;hemelgewelf en belooft aan de heilige góden geloften, die deze niet zouden aannemen.

220 Maar zoodra de oude Carme, dochter van den Ogygischen Phoenix, bemerkt had, dat het meisje opstond (want de bronzen deurpin had, omnbsp;haar te verraden, een knarsend geluid gemaakt, toen ze draaide in denbsp;marmeren drempel), bereikte zij onmiddellijk het door haar liefdesverlangen verzwakte meisje en zeide tegelijkertijd: ,,o, geliefd en voornbsp;225 ons heilig kind, niet zonder oorzaak is over geheel je lichaam die valenbsp;bleekheid ontstaan, die door je zieke aderen nauwelijks het bloed doetnbsp;stroomen, en niet gering was de zorg — dat zou onmogelijk zijn —,

14

aegrotas tenui suffundit sanguine venas nec levis, hoc faceres — neque enim pote —¦ cura subegit,nbsp;aut fallor: quod ut o potius, Rhamnusia, fallar!nbsp;nam qua te causa nec dulcis pocula Bacchinbsp;230 nec gravidos Cereris dicam contingere fetus?nbsp;qua causa ad patrium solam vigilare cubilenbsp;tempore, quo fessas mortalia pectora curas,nbsp;quo rapidos etiam requiescunt flumina cursus?nbsp;die age nunc miserae saltern, quod saepe petentinbsp;235 iurabas nihil esse mihi, cur maesta parentisnbsp;formosos circum virgo remorere capillos.nbsp;ei mihi, ne furor ille tuos invaserit artus,nbsp;ille, Arabae Myrrhae quondam qui cepit ocellos,nbsp;ut scelere infando (quod nec sinat Adrastea)

240 laedere utrumque uno studeas errore parentem. quod si alio quovis animi iactaris amorenbsp;(nam te iactari, non est Amathusia nostrinbsp;tarn rudis, ut nullo possim cognoscere signo),nbsp;si concessus amor noto te macerat igni:

245 per tibi Dictynnae praesentia numina iuro,

prima deum quae (dulce mihi!) te donat alumnam, omnia me potius, digna atque indigna, laborumnbsp;milia visuram, quam te tarn tristibus istisnbsp;sordibus et scoria patiar tabescere tali’.

250 haec loquitur mollique ut se velavit amictu, frigidulam iniecta circumdat veste puellam,nbsp;quae prius in tenui steterat succincta crocota.nbsp;dulcia deinde genis rorantibus oscula figensnbsp;persequitur miserae causas exquirere tabis.

255 nec tamen ante ullas patitur sibi reddere voces, marmoreum tremebunda pedem quam rettulit intra.nbsp;ilia autem ‘quid me,’ inquit ‘nutricula, torques?nbsp;quid tantum properas nostros novisse furores?nbsp;non ego consueto mortalibus uror amorenbsp;260 nec mihi notorum deflectunt lumina voltus

nec genitor cordi est: ultro namque odimus omnis. nil amat hie animus, nutrix, quod oportet amari,nbsp;nil, quo falsa tamen lateat pietatis imago,nbsp;sed media ex acie, mediis ex hostibus — heu, heu.

15

die je er toe heeft gedwongen, dit te doen, of ik zou me moeten vergissen; och! godin van Rhamnus! mocht ik me toch maar vergissen! Wantnbsp;wat moet ik noemen als de reden, waarom je noch de bekers zoete wijnnbsp;230 aanroert noch de rijpe vruchten van Ceres ? Wat als de reden, waaromnbsp;je hier geheel alleen toeft bij de slaapkamer van je vader, op een uur,nbsp;waarin de harten der stervelingen hun afmattende zorgen doen rusten,nbsp;ja zelfs de rivieren hun snellen loop tot rust brengen ? Welaan dan, zegnbsp;nu tenminste aan mij, ongelukkige, dat, waarvan je dikwijls, als ik er naarnbsp;235 vroeg, onder eede beweerde, dat het niets van belang was, lt;zeg mij nu, gt;nbsp;waarom je, rampzalig meisje, hier toeft rondom de schoone haarlokken vannbsp;je vader. Wee mij! als maar niet die hartstocht bezit heeft genomen van jenbsp;lichaam, welke eens de oogen van Myrrha heeft bevangen, zoodatjedoornbsp;240 een onzegbare misdaad (moge Adrastea dit verhinderen) er naar zoudtnbsp;streven, je beide ouders door één zonde te schenden. Maar indien je doornbsp;eenige andere ongelukkige liefde in je hart wordt heen en weer geslingerdnbsp;(want dat je wordt heen en weer geslingerd: lt;heusch, gt; de godin vannbsp;Amathus kent mij niet zoo slecht, dat ik het niet aan vele teekenen zounbsp;kunnen waarnemen), indien een reine liefde door een natuurlijken gloed jenbsp;245 verontrust; ik zweer je bij de hooge, hier tegenwoordige majesteit vannbsp;Dictynna, die het was, zij, de hoogste der góden, die mij (hoe aangenaam was dat voor mij!) jou als voedsterling gaf, dat ik liever allenbsp;mogelijke tallooze moeiten, waardige en onwaardige dingen, onder denbsp;oogen zal zien dan toe te staan, dat jij door dit jammerlijk verval en zulknbsp;250 een smart wegkwijnt”. Zoo sprak ze en gehuld als ze was in een zachtenbsp;wollen mantel, wierp ze dit kleed om het huiverende meisje, dat daarnbsp;juist nog had gestaan licht gekleed in een dun saffraangeel gewaad, ennbsp;sloeg de wollen mantel om haar heen. Toen drukte ze zachte kussen opnbsp;de van tranen natte wangen en ging voort de oorzaken te vragen vannbsp;haar treurige wegkwijning, maar toch stond ze haar niet toe antwoordnbsp;255 te geven, voordat het meisje, bevend en huiverend, haar marmerblankennbsp;voet weer binnen haar eigen kamer had gezet. Maar toen antwoorddenbsp;zij: ,,Waarom, mijn lieve voedster, martelt ge me zoo? Waarom dringtnbsp;ge er zoo op aan, mijn hartstocht te leeren kennen ? Het is niet een ondernbsp;stervelingen gewone liefde, die mij in gloed zet, en niet kunnen denbsp;260 schoone trekken van vrienden mijn blikken afwenden lt;van dien andere ennbsp;tot zich trekkengt; en ook is het niet mijn vader die mij ter harte gaat:nbsp;neen! ik haat hen allen! Neen, de liefde, die mijn hart vervult, is nietnbsp;een liefde, welke het mij past te koesteren, lt;noch ookgt; een liefde, waarinnbsp;hoewel misleidend toch nog een schijn van kinderliefde schuilt, maarnbsp;uit het midden van de slaglinie, midden uit de vijanden — wee mij,nbsp;265 wat moet ik zeggen en met welk een gelaat moet ik, gekwelde, dit vreese-

16

265 quid dicam quove aegra malum hoc exordiar ore? dicam equidem, quoniam tu nunc non dicere, nutrix,nbsp;non sinis: extremum hoc munus morientis habeto.nbsp;ille, vides, nostris qui moenibus assidet hostis,nbsp;quern pater ipse deum sceptri donavit honore,

270 cui Parcae tribuere nec ullo vulnere laedi

(dicendum est, frustra circumvehor omnia verbis), ille mea, iUe idem oppugnat praecordia Minos,nbsp;quod per te divum crebros obtestor amoresnbsp;perque tuum memori sanctum mihi pectus alumnae,nbsp;275 ut me si servare potes, nec perdere malis,nbsp;sin autem optatae spes est incisa salutis,nbsp;nec mihi quam merui invideas, nutricula, mortem,nbsp;nam nisi te nobis malus, o malus, optima Carme,nbsp;ante in conspectum casusve deusve tulisset,

280 aut ferro hoc’ (aperit ferrum quod veste latebat) ‘purpureum patris dempsissem vertice crinemnbsp;aut mihi praesenti peperissem vulnere letum’.nbsp;vix haec ediderat, cum clade exterrita tristinbsp;intonsos multo deturpat pulvere crinisnbsp;285 et graviter questu Carme complorat anili;

‘o mihi nunc iterum crudelis reddite Minos, o iterrnn nostrae Minos inimice senectae,nbsp;semper lt;utgt; aut olim natae te propter eundemnbsp;aut amor insanae luctum portavit alumnae!

290 tene ego tarn longe capta atque avecta nequivi, tarn grave servitium, tarn duros passa labores,nbsp;effugere, o bis iam exitium crudele meorum?nbsp;iam iam nec nobis, ea quae senioribus unanbsp;vivendi causa est, vivit genus, ut quid ego amensnbsp;295 te erepta, o Britomarti, mei spes una sepulcri,nbsp;te, Britomarti, diem potui producere vitae?nbsp;atque utinam celeri nec tantum grata Dianaenbsp;venatus esses virgo sectata virorumnbsp;Gnosia neu Partho contendens spicula cornunbsp;300 Dictaeas ageres ad gramina nota capellas:nbsp;nunquam tarn obnixe fugiens Minois amoresnbsp;praeceps aerii specula de mentis iisses,nbsp;unde alii fugisse ferunt et nomen Aphaeae

17

lijke verhalen ? Maar voorwaar, ik zal het zeggen, aangezien ge me nu, voedster, niet toestaat het te verzwijgen ; ontvang dan dit als een laatste

geschenk van mij, die ten doode gewijd ben.....Hij, ach, ge kent hem,

die als vijand legert voor onze muren, wien de vader der góden zelf de 270 eer van den koningsscepter heeft verleend en wien de Pareen hebben vergund door geen wonde te worden gekwetst (nu moet ik het zeggen, ver-geefsch zijn al mijn uitvluchten I) — hij is het ook, die mijn hart bestormt: Minos. Maar bij de talrijke liefdesverbintenissen der góden, bijnbsp;uw borst, die mij, als uw voedsterling, die het verleden niet vergeet,nbsp;275 heilig is, bezweer ik u, dat ge, als ge me redden kunt, er dan ook niet denbsp;voorkeur aan geeft mij te gronde te richten, maar mij, indien alle hoopnbsp;op een zoozeer gewenschte redding is afgesneden, den dood niet misgunt,nbsp;o lieve voedster, dien ik heb verdiend. Want indien niet voordien, onbsp;beste Carme, een voor ons rampzalige, ja rampzalige, ’t zij noodlotsbe-280 schikking, ’t zij godheid, mij U had doen ontmoeten, dan zou ik met ditnbsp;staal (en ze toonde de dolk, die onder het kleed verborgen was) óf denbsp;purperkleurige haarlok van het hoofd van mijn vader hebben gekniptnbsp;óf met het wapen, dat ik hier in mijn hand houd, mezelf hebben gedood.quot;nbsp;Nauwelijks had ze dit gezegd, of Carme, verschrikt door deze vreeselijkenbsp;285 ramp, verontreinigt met veel stof haar lange haren en jammert hevig metnbsp;klachten, zooals een oude vrouw die pleegt te uiten: ,,0 gij. Minos, wreedaard, dien ik voor de tweede maal thans ontmoet. Minos, die thansnbsp;wederom u den vijand betoont van mij, oude vrouw, hoezeer heeft steedsnbsp;de liefde, steeds terwille van u, zoowel vroeger aan mijn eigen kind alsnbsp;lt;thans gt; aan mijn door hartstocht aangegrepen voedsterling ellende ennbsp;290 leed gebracht! Kon ik dan, zóó ver als gevangene weggevoerd, na zóónbsp;zware slavernij en zóó harde moeiten te hebben doorstaan, u nóg nietnbsp;ontvluchten, o, u, die spoedig tweemaal de oorzaak zult zijn van wreedenbsp;ondergang van de mijnen ? Ach, reeds leeft niet meer mijn eigen kroost,nbsp;hetgeen toch voor ouderen de eenige reden is om te blijven leven. Hoenbsp;toch heb ik, waanzinnige, toen jij me was ontrukt, Britomartis, jij, dienbsp;295 de eenige was door wie, naar ik hoopte, mijn graf zou worden geëerd,nbsp;den dag der levens kunnen rekken ? Ach, had je, zoozeer geliefd bij denbsp;snelvoetige Diana, maar niet, meisje, je zoo gaarne bezig gehouden metnbsp;de jacht, het domein van de mannen en niet, de Gnosische pijlen richtendnbsp;met de gespannen Parthische boog, de Dictaeische geitjes gevoerdnbsp;300 naarde hun bekende weideplaatsen; dan zoudt ge nooit, terwijl ge metnbsp;zóó groote inspanning van al Uw krachten trachttet aan de liefdesbetuigingen van Minos te ontkomen, hals over kop U hebben gestortnbsp;van den top van den hemelhoogen berg; sommigen beweren nu, datnbsp;gij lt;sindsdiengt; vandaar lt;naar Aeginagt; zijt gevlucht, en kennen Unbsp;den naam Aphaea Parthenos toe, anderen hebben, opdat gij lt;,Dicte-gebergte, gt; bekender zoudt zijn, haar naar Uw naam Dictynna genoemd

2

18

Virginis assignant, alii, quo notior esses,

305 Dictynam dixere tuo de nomine Lunam.

sint haec vera velim: mihi certe, nata, peristi; nunquam ego te summo volitantem in vertice mentisnbsp;Hyreanos inter comites agmenque ferarumnbsp;conspiciam nec te redeuntem amplexa tenebo.

310 verum haec turn nobis gravia atque indigna fuere, turn, mea alumna, tui cum spes Integra maneretnbsp;nec vox ista meas nondum violaverat auris.nbsp;tene etiam Fortuna mihi crudelis ademit,nbsp;tene, lt;ogt; sola meae vivendi causa senectae?

315 saepe tuo dulci nequiquam capta sopore, cum premeret natura, mori me veile negavi,nbsp;ut tibi Corycio glomerarem flammea luto.nbsp;quo nunc me, infelix, aut quae me fata reservant?nbsp;an nescis qua lege patris de vertice summonbsp;320 edita candentis praetexat purpura canos?nbsp;quae tenuis patrio spes sit suspensa capillo?nbsp;si nescis, aliquam possum sperare salutem,nbsp;inscia quandoquidem scelus es conata nefandum;nbsp;sin est quod metuo, per te, mea alumna, tuuraquenbsp;325 expertum multis miserae mihi rebus amorem,nbsp;perdere saeva precor per lumina Ilithyiaenbsp;nec tantum in facinus tarn nulla mente sequarisnbsp;(non ego te incepto, fieri quod non pote, conornbsp;flectere. Amor, nec sit cum dis contendere nostrum),nbsp;330 sed patris incolumi potius denubere regno

atque aliquos tarnen esse velis tibi, alumna, penates: hoc unum exitio docta atque experta monebo.nbsp;quod si non alia poteris ratione parentemnbsp;flectere (sed poteris: quid enim non unica possis?),nbsp;335 tunc potius tarnen ipsa (pio cum iure licebit,nbsp;cum facti causam tempusque doloris habebis)nbsp;tunc potius conata tua atque incepta referto:nbsp;meque deosque tibi comites, mea alumna, futuresnbsp;polliceor: nihil est, quod texitur ordine, longum'.

340 his ubi sollicitos animi relevaverat aestus vocibus et blanda pectus spe luserat aegrum,nbsp;paulatim tremebunda genis obducere vestem

305 en met Luna gelijkgesteld. Ik zou wel weiischen, dat dit waar is: hoe het ook zij, voor mij, mijn kind, zijt gij dood: nooit zal ik U lt;meergt;nbsp;zien ronddwalen op den top van den bergrug temidden van de U vergezellende jachthonden en talrijke wilde dieren, noch U bij Uw terugkeer in mijn armen sluiten. Maar deze dingen zijn bitter en ellendignbsp;310 voor mij geweest, ook toen, mijn pleegkind, toen de verwachtingen,nbsp;die ik omtrent U koesterde, nog ongerept waren en dat vreeslijkenbsp;woord lt;, dat ge zoo juist uitspraakt, gt; nog niet mijn ooren had gekwetst. Heeft dan de wreede Fortuna ook U mij ontnomen, ook U, dienbsp;voor mij, oude vrouw, de eenige reden waart om aan het leven tenbsp;315 hechten! Dikwijls heb ik, verteederd (vergeefs!) door lt;den aanblik vangt;nbsp;Uw zoeten slaap, wanneer de zwakte van den ouderdom mij dreigde tenbsp;overweldigen, gezegd niet te willen sterven, om U te tooien met dennbsp;bruidsluier van Corycisch saffraan. Waartoe nu spaart mij, ongelukkige,nbsp;het lot of wat is dit lot, dat mij in het leven behoudt ? Of weet ge niet,nbsp;onder welke voorwaarde lt;van het lot gt; een hooge purperkleurige haarlok,nbsp;320 neerhangend van de kruin lt;van het hoofd gt; Uws vaders diens grijzenbsp;haren siert? Noch welke de brooze verwachting is die afhangt van denbsp;haarlok van Uw vader? Indien gij dit niet weet, dan kan ik nog hopen Unbsp;op een of andere wijze te redden, aangezien ge onwetend een afschuwelijke misdaad hebt beproefd. Maar indien het zoo is, gelijk ik vrees,nbsp;dan, mijn pleegkind, smeek ik U, bij U zelf en Uw liefde lt;voor mij gt; dienbsp;325 ik, ongelukkige, in lt;zoo gt; vele dingen ervaren heb, bij den fakkelglans vannbsp;Ilithyia, die wreed is in het te gronde richten: laat U niet door een zoonbsp;groot gebrek aan bezonnenheid tot een zoo groote misdaad verleidennbsp;(ik tracht niet, Amor, U te doen ophouden met wat gij begonnen zijt, datnbsp;zou onmogelijk zijn —, en ook kan het onze taak niet zijn met de góden tenbsp;strijden), maar geef er toch de voorkeur aan bij Uw huwelijk het rijknbsp;330 van Uw vader ongeschonden achter te laten en toch nog, mijn pleegkind,nbsp;een ouderlijk huis te behouden. Dezen raad alleen wil ik, die door ongeluk,nbsp;leering en ervaring heb opgedaan, U geven. En indien ge niet op eennbsp;andere wijze Uw vader tot andere gedachten kunt brengen (maarnbsp;dat kunt ge zeker: wat zoudt gij, als éénige dochter, niet vermogen?),nbsp;335 dan moet ge zelf toch liever (wanneer ge het zonder Uw kinderplicht tenbsp;schenden zult mogen doen, wanneer ge namelijk een reden zult hebbennbsp;om te handelen en het juiste oogenblik om verontwaardigd te zijn),nbsp;dan moet ge liever Uw poging en onderneming hernieuwen: ik beloof U,nbsp;mijn pleegkind, dat dan èn ik èn de góden U zullen helpen. Niets duurtnbsp;lt;te gt; lang, indien het in de juiste orde wordt gedaan”. En nadat ze doornbsp;340 deze woorden den hevigen storm in den geest van Scylla tot kalmte hadnbsp;gebracht en haar verontruste hart door aangename verwachtingennbsp;had om den tuin geleid, begon zij huiverend langzamerhand de dekennbsp;over de wangen van het meisje te trekken en lt;de kamer gt; in schaduw hullend een rustige stilte te weeg te brengen (terwijl ze de olielamp om-

20

virginis et placidam tenebris captare quietem, inverse bibulum restinguens lumen olivo,

345 incipit ad crebroslt;quegt; insani pectoris ictus

ferre manum assiduis mulcens praecordia palmis. noctem illam sic maesta super morientis alumnaenbsp;frigidulos cubito subnixa pependit ocellos.nbsp;postera lux ubi laeta diem mortalibus almumnbsp;350 et gelida venientem ignem quatiebat ab Oeta,nbsp;quam pavidae alternis fugitant optantque puellaenbsp;(Hesperium vitant, optant ardescere lt;Eoumgt;),nbsp;praeceptis paret virgo nutricis et omnisnbsp;undique conquirit nubendi sedula causas.

355 temptantur patriae submissis vocibus aures laudanturque bonae pacis bona; multus ineptenbsp;virginis insolitae sermo novus errat in ore;nbsp;nunc tremere instantis belli certamina dicitnbsp;communemque timere deum, nunc regis amicisnbsp;360 (namque ipsi verita est) orbum flet maesta parentem,nbsp;cum love communes qui nolit habere nepotes;nbsp;nunc etiam conficta dolo mendacia turpinbsp;invenit et divum terret formidine cives;nbsp;nunc alia ex aliis (nee desunt) omina quaerit.

365 quin etiam cast os ausa est corrumpere vates, ut, cum caesa pio cecidisset victima ferro,nbsp;esset qui generum Minoa auctoribus extisnbsp;iungere et ancipitis suaderet tollere pugnas.nbsp;at nutrix patula componens sulphura testanbsp;370 narcissum casiamque herbas incendit olentesnbsp;terque novena ligans triplici diversa colorenbsp;fila 'ter in gremium mecum’ inquit ‘despue, virgo,nbsp;despue ter, virgo: numero deus impare gaudet’.nbsp;inde lovi geminans magno furialia sacra,

375 sacra nee Idaeis anubus nee cognita Grais, pergit Amyclaeo spargens altaria thallonbsp;regis lolciacis animum defigere votis.nbsp;verum ubi nulla movet stabilem fallacia Nisumnbsp;nee possirnt homines nee possunt flectere divinbsp;3S0 (tanta est in parvo fiducia crine cavendi),nbsp;rursus ad inceptum sociam se iungit alumnae

21

keerde en de dorstige pit uitdoofde) en haar hand te bewegen naar het 345 snelle kloppen van het opgewonden hart lt;van het meisje gt;, terwijlnbsp;ze rnet voortdurende handbewegingen haar borst streelde. Zoo lag zijnbsp;steunend op haar elleboog, gedurende dien nacht, treurend, gebogen overnbsp;de matte oogen van haar van liefde wegkwijnend pleegkind.

Als stralend de volgende dag voor de stervelingen het verkwikkende daglicht en het stijgende sterrevuur doet oprijzen van het lt;nog gt; ijskoudenbsp;Oeta-gebergte, het vuur dat de angstige meisjes beurtelings ontvluchtennbsp;en wenschen (want als Avondster vermijden zij het, maar zij verlangennbsp;het als Morgenster te zien ontgloeien), volgt het meisje de voorschriftennbsp;van haar voedster op en zoekt ijverig overal redenen bijeen voor eennbsp;huwelijk lt;met Minos gt;.

Ze tracht met deemoedige woorden bij haar vader gehoor te vinden en prijst de zegeningen van een zegenrijke vrede. Als een dwaas spreektnbsp;het meisje, dat niet gewoon is zoo te spreken, vele ongehoorde woordennbsp;onzeker en aarzelend uit. Nu eens verklaart zij beangst te zijn voor denbsp;gevechten van den op handen zijnden strijd en den allen gelijk treffendennbsp;god lt;Marsgt; te vreezen, dan weer beweent zij voor de vrienden des ko-360 nings (want ten overstaan van hem zelf durft zij het niet) vol droefheidnbsp;haar vader, die zonder nakomelingen zal blijven, daar hij geen kleinkinderen wil hebben, welke tevens kleinkinderen van lupiter zouden zijn.nbsp;Nu eens bedenkt zij in schandelijke arglistigheid verzonnen onwaarhedennbsp;en vervult haar medeburgers met angst voor de góden, dan weer trachtnbsp;zij het ééne na het andere voorteeken, lt;dat ze als ongunstig voor denbsp;voortzetting van den strijd duiden kan gt;, te verkrijgen (en zulke voortee-kens ontbreken er niet), ja zelfs heeft zij het gewaagd de onkreukbarenbsp;365 priesters om te koopen, opdat er een zou zijn, die, wanneer het offerdier,nbsp;door het heilige offermes geveld, zou zijn gevallen, op gezag van de ingewanden lt;van het offerdier, den koninggt; den raad zou geven Minosnbsp;als schoonzoon lt;aan zichgt; te verbinden en een einde te maken aannbsp;de gevaarlijke gevechten.

Maar de voedster legt in een wijden pot zwavel, narcis en lavendel bijeen en verbrandt die welriekende kruiden en terwijl ze lt;metgt; drie maal negennbsp;koorden, die onderling uiteenloopend zijn door drie lt;verschillende gt;nbsp;kleuren lt;de pop, welke den koning Nisus voorsteltgt; bindt, zegt ze:nbsp;,,Driemaal moet ge, als ik, spuwen in Uw schoot, spuw driemaal lt;daarin gt;,nbsp;meisje, in het oneven getal schept de godheid behagen”. Terwijl ze vervolgens voor de tweede maal aan den grooten lt;onderaardschen gt; lupiternbsp;helsche offers brengt, offers welke noch aan de oude vrouwen van de Ida,nbsp;noch aan die uit Griekenland bekend zijn, gaat zij voort met haar poging,nbsp;den geest des konings te binden met formules van lolcos, terwijl ze metnbsp;lt;de wijwaterkwast van gt; Amyclaeisch loof het altaar besprenkelt.nbsp;Maar wanneer geen enkel bedrog Nisus, die standvastig blijft, tot anderenbsp;gedachten kan brengen en noch de menschen, noch de góden hem totnbsp;380 toegeven kunnen dwingen (zoo groot is het op de kleine haarlok berustendnbsp;vertrouwen in lt;de mogelijkheid het gevaar te kunnen gt; afweren), ver-eenigt ze zich weer als helpster met haar pleegkind om het plan te vol-voeren en maakt zich gereed tot een tweede poging om de purperkleurige

22

purpureumque parat rursus tondere capillum, cum, longo quod iam captat succurrere amori,nbsp;non minus illa tarnen, revehi quod moenia Cressanbsp;385 gaudeat: et cineri patria est iucunda sepulto.nbsp;ergo iterum capiti Scylla est inimica paterno:nbsp;turn coma Sidonio florens deciditur ostro,nbsp;turn capitur Megara et divum responsa probantur,nbsp;turn suspensa novo ritu de navibus altisnbsp;390 per mare caeruleum trahitur Niseia virgo.nbsp;complures illam nymphae mirantur in undis,nbsp;miratur pater Oceanus et Candida Tethysnbsp;et cupidas secum rapiens Galatea sorores,nbsp;illa etiam, iunctis magnum quae piscibus aequornbsp;395 et glauco bipedum curru metitur equorum,

Leucothea parvusque dea cum matre Palaemon, illi etiam alternas sortiti vivere luces,nbsp;cara lovis suboles, magnum lovis incrementum,nbsp;Tyndaridae niveos mirantur virginis artus.

400 bas adeo voces atque haec lamenta per auras fluctibus in mediis questu volvebat inani,nbsp;ad caelum infelix ardentia lumina tendens,nbsp;lumina, nam teneras arcebant vincula palmas:nbsp;‘supprimite o paulum turbati flamina venti,

405 dum queror et divos (quamquam nil testibus illis profeci) extrema moriens tarnen alloquor hora.nbsp;vos ego, vos adeo, venti testabor et aurae,nbsp;vos, l o, numantina j si qui de gente venitis,nbsp;cernitis? illa ego sum cognato sanguine vobisnbsp;410 Scylla (quod o salva liceat te dicere, Procne),nbsp;illa ego sum Nisi pollentis filia quondam,nbsp;certatim ex omni petiit quam Graecia regnonbsp;qua curvus terras amplectitur Hellespontus,nbsp;illa ego sum. Minos, sacrato foedere coniunxnbsp;415 dicta tibi; tarnen haec, etsi non accipis, audis.nbsp;vinctane tam magni tranabo gurgitis undas?nbsp;vincta tot adsiduas pendebo ex ordine luces?nbsp;non equidem me alio possum contendere dignamnbsp;supplicio, quod sic patriam carosque penates

23

haarlok af te snijden, in de eerste plaats, omdat ze thans vol verlangen is haar pleegkind, dat door onvervulde liefdesverlangens wegkwijnt, tenbsp;helpen, maar toch ook niet minder, omdat ze verheugd is, dat ze lt;dangt;nbsp;zal worden terug gevoerd naar de muren van Creta; ook voor de aschnbsp;385 der gestorvenen is het zoet in den vaderlandschen grond te rusten.

Derhalve is Scylla wederom de vijandin van het hoofd van haar vader; dan wordt de haarlok, die glanst lt;als gt; van Sidonisch purper, afgesneden,nbsp;dan wordt Megara ingenomen en wordt lt;de waarheid van gt; de godsspraaknbsp;bevestigd, dan wordt het meisje, de dochter van Nisus, op niet eerdernbsp;geziene wijze vastgebonden aan het hooge schip, door de blauwe zeenbsp;390 gesleept. Vele nymphen kijken te midden der golven met bewonderingnbsp;naar haar, evenals Vader Oceanus en de blanke Tethys en Galatea, dienbsp;haar nieuwsgierige zusters met zich mede voert; ook zij, die langs denbsp;wijde zee rijdt met getoomde visschen en een zeegroen gespan vannbsp;395 tweevoetige zeepaarden, Leucothea en de kleine Palaemon met zijnnbsp;goddelijke moeder; ook zij, aan wie het ten deel is gevallen om dennbsp;anderen dag te leven, geliefd kroost van lupiter, groote machtsversterking van lupiter, de Tyndariden, zij bewonderen het sneeuwblanke lichaam van het meisje. Maar zij liet te midden der golven innbsp;400 ijdele klacht deze woorden en dit gejammer weerklinken door de lucht,nbsp;terwijl ze, ongelukkige, haar brandende oogen ten hemel richtte —, haarnbsp;oogen, want koorden hielden haar tengere armen omkneld —: „Onstuimige winden, onderdruk lt;thansgt; een weinig uw waaien, terwijlnbsp;405 ik mijn klachten slaak en tot de góden (hoewel het mij in ’t geheel nietnbsp;heeft gebaat, dat zij lt;eens gt;¦ mijn getuigen zijn geweest) toch, stervend,nbsp;in het laatste uur lt;van mijn leven gt;, mij wend.

U, ja u, winden en luchten, zal ik als getuigen aanroepen, gij, die wellicht lt;hierlangs gt; komt van het volk van Pandion, ziet gij mij ? ik ben het,nbsp;naar den bloede U verwant, Scylla (moge ik het zeggen, Procne, zondernbsp;410 U onheil te berokkenen), ik ben het, de dochter van den eens lt;zoogt;nbsp;machtigen Nisus, naar wier hand om strijd uit ieder koninkrijk Griekenland dong, waar de gebogen Hellespont de landen omspoelt, iknbsp;ben het. Minos, door een geheiligd verbond als gade U toegewezen:nbsp;415 hoewel ge deze woorden niet aanvaardt, toch hoort ge ze. Zal ik, vastgebonden, door de golven van een zoo groote zee worden gesleept?nbsp;zal ik lt;hier gt; geboeid hangen gedurende zoovele dagen achtereen ? Voorwaar, ik kan niet beweren, dat ik een andere straf heb verdiend, ik, dienbsp;lt;opgt; zoo lt;schandelijke wijze gt; mijn vaderstad en mijn dierbaar ouderhuisnbsp;420 aan de vijanden en een hardvochtigen heerscher in mijn onwetendheidnbsp;heb overgeleverd. Inderdaad, zoo is het; deze misdadige bestraffing.

24

420 hostibus immitique addixi ignara tyranno. verum est: haec, Minos, illos scelerata putavi,nbsp;si nostra ante aliquis nudasset foedera casus,nbsp;facturos, quorum direptis moenibus urbis,nbsp;o ego crudelis, flamma delubra petivi:

425 te vero victore prius vel sidera cursus mutatura suos quam te mihi talia captaenbsp;facturum metui. iam iam scelus omnia vincit.nbsp;tene ego plus patrio dilexi perdita regno?nbsp;tene ego? — nee mirum: vultu decepta puella,

430 ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error! non equidem ex isto speravi corpore possenbsp;tale malum nasci: forma vel sidera fallas.nbsp;me non deliciis commovit regia dives,

lt; dives gt; curalio fragili et lacrimoso electro,

435 me non florentes aequali corpore nymphae, non metus incensam potuit retinere deorum;nbsp;omnia vicit amor (quid enim non vinceret ille?).nbsp;non mihi iam pingui sudabunt tempora m5n:rha,nbsp;pronuba nec castos accendet pinus honoresnbsp;440 nec Libys Assyrio sternetur lectulus ostro —

magna queror.... nec et ilia quidem communis alumna omnibus iniecta tellus tumulabit harena.nbsp;mene inter matres ancillarisque maritas,nbsp;mene alias inter famularum munere funginbsp;445 coniugis atque tuae, quaecumque erit ilia, beataenbsp;non licuit gravidos penso devolvere fusos?nbsp;at belli saltern captivam lege necasses!nbsp;iam fessae tandem fugiunt de corpore viresnbsp;et caput inflexa lentum cervice recumbit,

450 marmorea adductis tabescunt bracchia nodis. aequoreae pristes, immania corpora ponti,nbsp;undique conveniunt et glauco in gurgite circumnbsp;verbere caudarum atque oris minitantur hiatu.nbsp;iam tandem casus hominum, iam respice, Minos!

455 sit satis hoc tantum solam vidisse malorum! vel fato fuerit nobis haec debita pestisnbsp;vel casu incerto merita vel denique culpa:nbsp;omnia nam potius quam te fecisse putabo’.

25

Minos, zouden, meende ik, zij tenuitvoer brengen (indien een of andere toevallige omstandigheid te voren onze afspraak zou hebben aan 'tnbsp;licht gebracht), wier heiligdommen ik, wreede, nadat de muren zoudennbsp;zijn doorbroken, door vuur heb willen verwoesten; eerder zouden,nbsp;425 vreesde ik, na Uw overwinning zelfs de sterren hun loop wijzigen dannbsp;dat gij mij, na me te hebben gevangen genomen, zulke dingen zoudt aandoen. Voorwaar, dit is een misdaad die alles overtreft! Heb ik, ongelukkige, U niet meer liefgehad dan het koninkrijk van mijn vader ? Waart gijnbsp;het niet, dien ik beminde? En verwonderlijk was dit ook niet: ik, lt;onge-lukkig gt; meisje, door lt;de schoonheid van gt; Uw gelaat betooverd, zoodra iknbsp;430 U had gezien, hoezeer heeft toen de liefde mij geheel overwonnen 1 hoezeernbsp;heeft die rampzalige verblinding mij op noodlottige wegen geleid I Maarnbsp;voorwaar, ik kon ook niet verwachten, dat uit Uw schoone lichaam lt;voornbsp;mij gt; zulk een ramp zou kunnen worden geboren: door Uw stralende schoonheid zoudt ge zelfs de sterren kunnen verduisteren. Mij heeft noch doornbsp;zijn pracht en praal een weelderig paleis van mijn besluit afgebracht,nbsp;435 weelderig door broos koraal en tranend barnsteen, noch lt;de gedachtenbsp;aan gt; de door haar bevallige gestalte uitblinkende meisjes, noch heeft vreesnbsp;voor de góden mij, toen ik in liefde ontbrand was, kunnen weerhouden;nbsp;alle andere gevoelens heeft mijn liefde overwonnen: want wat zou bestand zijn tegen de macht van de liefde ? Mijn slapen zullen niet meernbsp;vochtig zijn van vette myrrhe, ook zal de huwelijksfakkel van pijnboomhout het heilig eerevuur niet doen opvlammen, het ivoren rustbed zalnbsp;440 niet met Oostersch purper worden gespreid —- het zijn me wel grootenbsp;dingen, over welker verlies ik me beklaag!. . . . neen! zelfs ons aller gemeenschappelijke moeder, de aarde, zal me niet in haar schoot opnemen,nbsp;al was het slechts door een weinig op mijn lichaam gestrooid zand. Stondnbsp;het me dan niet vrij, temidden der echtgenooten en der uit de dienaressennbsp;uitgekozen bijvrouwen, noch ook temidden der andere dienstmaagdennbsp;445 het werk der slavinnen te verrichten en van Uw gelukkige gade, wienbsp;zij ook maar zal zijn, de met wol zwaar beladen klossen af te winden ?nbsp;Ach, hadt ge me dan maar als krijgsgevangene, volgens de wet van dennbsp;oorlog, gedood! Eindelijk ontvlieden de krachten mijn reeds doodelijknbsp;vermoeid lichaam en langzaam zinkt mijn hoofd neer lt;op de borst gt;,nbsp;450 terwijl de nek zich buigt; mijn lt;anders zoogt; marmerblanke armen wordennbsp;reeds gevoelloos door de strak aangetrokken knoopen. Monsters van hetnbsp;uitgestrekte watervlak, reusachtige gestalten van de zee komen vannbsp;alle kanten samen en in de groenblauwe golven om mij heen zwemmendnbsp;bedreigen ze mij door met hun staarten te slaan en hun bekken open tenbsp;sperren. Bekommer U toch eindelijk. Minos, om de lotgevallen, welkenbsp;de menschel! kunnen treffen! Laat het U genoeg zijn, dat ik, door allennbsp;455 verlaten, deze vreeselijke ellende heb aanschouwd! Of het Noodlot kannbsp;het zijn geweest, dat eischte, dat dit verderf mij zou treffen, óf een blindnbsp;toeval, óf wel tenslotte een zonde, die straf verdiende; van alles lievernbsp;dan van U, zal ik willen gelooven, mij dit te hebben aangedaan.”

26

Labitur interea revoluta ab litore classis,

460 magna repentino sinuantur lintea Coro,

flectitur in viridi remus sale, languida fessae virginis in cursu moritur querimonia longo.nbsp;deserit angustis inclusum faucibus Isthmon,nbsp;Cypselidae magni florentia regna Corinthi:

465 praeterit abruptas Scironis protinus arces infestumque suis dirae testudinis exitnbsp;spelaeum multoque cruentas hospite cautes.nbsp;iamque adeo tutum longe Piraeea cernitnbsp;et notas (eheu frustra!) respectat Athenas.

470 iam procul e fluctu Salaminia respicit arva florentesque videt iam Cycladas; hinc sinus illinbsp;Sunius, hinc static contra patet Hermionea.nbsp;linquitur ante alias longe gratissima Delosnbsp;Nereidum matri et Neptune Aegaeo;

475 prospicit incinctam spumanti litore Cythnon

marmoreamque Paron viridemque adlapsa Donysam t Aeginamque simul salutiferamque f Seriphon.nbsp;fertur et incertis iactatur ad omnia ventisnbsp;(cymba velut magnas sequitur cum parvula classisnbsp;480 Afer et hiberno bacchatur in aequore turbo),nbsp;donee tale decus formae vexarier undisnbsp;non tulit ac miseros mutavit virginis artusnbsp;caeruleo pollens coniunx Neptunia regno,nbsp;sed tarnen externam squamis vestire puellamnbsp;485 infidosque inter teneram committere pisces

non statuit (nimium est avidum pecus Amphitrites): aeriis potius sublimem sustulit alis,nbsp;esset ut in terris facti de nomine ciris,nbsp;ciris Amyclaeo formosior ansere Ledae.

490 hic, velut in niveo tenera est cum primitus ovo effigies animantis et internodia membrisnbsp;imperfecta novo fluitant concreta calore,nbsp;sic liquido Scyllae circumfusum aequore corpusnbsp;semiferi incertis etiam nunc partibus artusnbsp;495 undique mutabant atque undique mutabantur.nbsp;oris bonos primum et multis optata labellanbsp;et patulae frontis species concrescere in unum

27

460 Intusschen glijdt, afgevoerd van het strand, de vloot verder, door de plotseling opkomende wind bollen zich de groote zeilen, de riemen buigennbsp;zich in het groene zeewater, de kwijnende klacht van het uitgeputtenbsp;meisje sterft langzamerhand weg gedurende de lange vaart. Ze verlaatnbsp;den Isthmus, welke door twee zeeëngten wordt ingesloten, Corinthe, hetnbsp;bloeiende rijk van den grooten zoon van Cypselus: onmiddellijk hieropnbsp;•!6f- vaart ze voorbij de steile rotsen van Sciron en laat ze achter zich denbsp;voor haar stadgenooten lt;zoo gt; vijandige grot van de vreeselijke schildpadnbsp;en de met veel bloed van vreemdelingen bespatte rotsen. En reeds aanschouwde ze in de verte het veilige Piraeeus en keek ze om naar het (helaas, tevergeefs!) haar bekende Athene. Dan, achteromziende, zietnbsp;470 ze van uit de golven op grooten afstand de vlakte van Salamis, verdernbsp;ontwaart ze de bloeiende Cycladen; aan dezen kant breidt zich voornbsp;haar uit de golf van Sunium, aan den anderen kant daartegenover de baainbsp;van Hermione. Dan verlaat men Delos, dat boven de andere eilandennbsp;verreweg het meest geliefd is bij de Moeder der Nereïden en den Aegaei-475 schen Neptunus; vóór zich ziet ze Cythnos, omringd door een schuim-bespatte kust, en het marmerrijke Paros en, na geland te zijn op het groenende Donysa, .... Seriphos. Ze wordt meegevoerd en door de wisselendenbsp;winden naar alle kanten geslingerd (evenals wanneer een klein bootjenbsp;480 groote schepen volgt en de stormende Africus raast over de door denbsp;winterstormen gezwollen zee), totdat de in haar blauwe koninkrijk heer-schende gade van Neptunus het niet lt;langergt; heeft lt;kunnengt; verdragen,nbsp;dat zoo’n schoonheid geteisterd werd door de golven en aan het lichaamnbsp;van het ongelukkige meisje een andere gestalte heeft gegeven. Maar tochnbsp;heeft ze niet besloten, het meisje, over lt;geheelgt; haar lichaam, met schubbennbsp;485 te bekleeden en haar, die zoo teer was, toe te vertrouwen aan het gezelschap der trouwelooze visschen (immers al te vraatzuchtig zijn de bewoners der zee): liever heeft ze haar hoog zich doen verheffen op vleugels, die haar zouden doen stijgen in de lucht, opdat ze, op aardenbsp;naar de naam van haar misdaad genoemd, een ciris zou zijn, een ciris,nbsp;490 schooner dan de Amyclaeische zwaan van Leda. En evenals wanneer ernbsp;in een sneeuwwit ei bij het eerste begin het teere beeld van een levendnbsp;wezen is en de nog niet voltooide gewrichtsverbindingen der leden, doornbsp;een voordien ongekende warmte tezamengegroeid, heen en weer golven, zoo veranderden ook aan alle kanten haar leden, die reeds half,nbsp;hoewel er nog deelen waren, waarvan dit onzeker scheen, overgingennbsp;495 in die van een dier, het lichaam van Scylla, dat omstroomd werd door hetnbsp;heldere zeewater en ondergingen ook zelf het proces der gedaanteverwisseling. Eerst begon de schoonheid van haar gelaat en haar lippen,nbsp;welke velen hadden gewenscht te kussen en haar schoone, breede voorhoofd tot één geheel samen te groeien en de kin tot een ranke snavel uit

28

coepere et gracili mentum producere rostro; turn qua se medium capitis discrimen agebat,

500 ecce repente velut patrios imitatus honores puniceam concussit apex in vertice cristam;nbsp;at mollis varias intexens pluma coloresnbsp;marmoreum volucri vestivit tegmine corpusnbsp;lentaque perpetuas fuderunt bracchia pennas;

505 inde alias partes minioque infecta rubenti crura nova macies obduxit squalida pellenbsp;et pedibus teneris ungues affixit acutos.nbsp;et tarnen hoc demum miserae succurrere pactonbsp;vix fuerat placida Neptuni coniuge dignum.

510 numquam illam post haec oculi videre suorum purpureas flavo retinentem vertice vittas,nbsp;non thalamus Syrio fragrans accepit amomo,nbsp;nullae illam sedes: quid enim iam sedibus illi?nbsp;quae simul ut sese cano de gurgite veloxnbsp;515 cum sonitu ad caelum stridentibus extulit allsnbsp;et multum late dispersit in aequora rorem,nbsp;infelix virgo nequiquam morte receptanbsp;incultum solis in rupibus exigit aevum,nbsp;rupibus et scopulis et litoribus desertis.

520 nec tarnen hoc iterum poena sine: namque deum rex, omnia qui imperio terrarum milia versat,nbsp;commotus talem ad superos volitare puellam,nbsp;cum pater extinctus caeca sub nocte lateret,nbsp;illi pro pietate sua (nam saepe nitentumnbsp;525 sanguine taurorum supplex resperserat aras,nbsp;saepe deum largo decorarat munere sedes)nbsp;reddidit optatam mutato corpora vitamnbsp;fecitque in terris haliaeetos ales ut esset,nbsp;quippe aquilis semper gaudet deus ille coruscis.

530 huic vero miserae, quoniam damnata deorum iudicio natique et coniugis ante fuisset,nbsp;infesti apposuit odium crudele parentis,nbsp;namque ut in aetherio signorum munere praestans,nbsp;unum quern duplici stellarum sidere vidi,

535 Scorpios alternis clarum fugat Oriona, sic inter sese tristis haliaeetos iras

29

te rekken. Toen heeft daar, waar, midden over haar hoofd, de scheiding 500 door haar haar liep, zie, plotseling, als nabootsend de onderscheiding vannbsp;haar vader, een kam boven op haar kruin een purperroode vederbos doennbsp;wapperen. Maar de zachte veeren, bonte kleuren wevend, hebben haarnbsp;marmerblanke lichaam bekleed met een bedekking als van vogels en haarnbsp;zachte armen hebben lange vleugels doen ontstaan. Vervolgens heeft eennbsp;50S rimpelige magerheid over andere deelen van haar lichaam een geheelnbsp;nieuwe huid getrokken en lt;vooralgt; over haar beenen, zoodat deze alsnbsp;met roode menie waren geverfd en heeft aan haar zachte voeten scherpenbsp;nagels gehecht. En toch was het nauwelijks de genadige gade van Nep-tunus waardig, het rampzalige meisje tenslotte op deze wijze te hulp tenbsp;¦gt;10 komen. Nooit hebben hierna de oogen van de haren haar gezien, alsnbsp;ze met purperroode banden haar blonde haar bijeenhield; niet heeft eennbsp;huwelijksvertrek, welriekend door Syrisch amomum, haar opgenomen,nbsp;geen enkele woning nam haar op: wat had zij nog in een huis te doen ?nbsp;En nauwelijks heeft ze zich snel met geruisch uit de grijze zee ten hemelnbsp;515 verheven met klapwiekende vleugels en wijd en zijd over het zeevlak veelnbsp;druppels doen spatten, of, tevergeefs van den dood gered, leidde hetnbsp;ongelukkige meisje op eenzame rotsen een ruw leven, op rotsen en klippennbsp;520 en verlaten stranden. En ook dit niet zonder wederom straf te ondergaan:nbsp;want de koning der góden, die door zijn heerschappij alle tallooze landen beweegt, heeft, geschokt door het feit, dat zulk een goddeloos meisjenbsp;ten hemel kon vliegen, terwijl haar vader, dood, verborgen bleef in ondoordringbare duisternis, hem, ter belooning van zijn plichtsbetrachting jegens de góden (want dikwijls had hij als smeekeling met het bloed vannbsp;525 glanzende stieren de altaren bespat, dikwijls ook met overvloedige eere-gaven de woonsteden der góden versierd) het gewenschte leven, zij hetnbsp;onder veranderde lichaamsgestalte, teruggegeven en gemaakt, dat hijnbsp;op aarde een zeearend zou zijn; immers in klapwiekende adelaars scheptnbsp;530 die god steeds behagen. Maar haar, rampzalige, aangezien ze te vorennbsp;veroordeeld was volgens de uitspraak van góden, van zijn zoon namelijknbsp;en van zijn gemalin, heeft hij voortdurend blootgesteld aan den wreedennbsp;haat van haar fel op haar gebeten vader. Want zooals de Schorpioen,nbsp;welke uitblinkt in de hemelsche tooi van de teekens van den Dierenriem,nbsp;de eenige, waarvan ik heb waargenomen, dat hij met een dubbele sterren-535 rij schittert, op zijn beurt den stralenden Orion op de vlucht jaagt, zóónbsp;koesteren, door een onverzoenlijk noodlot, de zee-arend en de ciris onderling een bitteren haat gedurende den loop der eeuwen. En waar zij ook maarnbsp;vluchtend de ijle lucht met haar vleugels doorklieft, zie, daar vervolgt

30

et ciris memori servant ad saecula fat o: quacumque illa levem fugiens secat aethera pennis,nbsp;ecce inimicus atrox magno stridore per aurasnbsp;insequitur Nisus; qua se fert Nisus ad auras,nbsp;illa levem fugiens raptim secat aethera pennis.

540

31

540 haar met groot geraas door de lucht haar vijand, de woeste Nisus, en waar Nisus zich in de lucht verheft, daar doorklieft zij vluchtend ijlings de ijlenbsp;lucht met haar vleugels.

COMMENT ARIUS.

1—100. Prooemium.

1—53. Quamquam studio philosophiae et Epicuri dis-ciplinae me dedidi, tarnen carmen, quod iam diu tibi pollici-tus eram atque partim certe composueram, perficere volo. Si satis iam in sapientiae doctrina firmatus essem, libenternbsp;te, Messalla, ampliore ac digniore munere ornarem. Intereanbsp;te precor ut hoc carmen quod fabulam parum notam canit,nbsp;accipere velis. Narrat enim carmen nostrum quo modonbsp;Scylla Nisi filia in cirin avem mutata sit.

1. nbsp;nbsp;nbsp;etsi.... non tamen(9), cf. CatuU. 65, 1 sqq.: Etsi menbsp;assidu 0 confect um cura dolor ej.... 15 sed tarnen, quanbsp;imitatione auctorem nostram Catullum, quern passim quidem imi-tatus est, carminis iam initio honore afficere voluisse vix esse putonbsp;cur commonefaciam. Voculam q.e. etsi Vergilius nusquam primonbsp;versus loco posuit (vid. contra Aen. H, 538; IX, 44); loco autemnbsp;nostro plane e Catulli imitatione explicatur. Eodem loco obvium estnbsp;apud Ovidium (Met. II, 322; Art. Am. Ill, 753), Lygd. (6,47), Prop.nbsp;(II, 2, 16; 19, 1; etsi me invit o discedis, Cynthia, Roma). Pronbsp;vario quod omnes codd. habent, Heinsius (quern secutus est Baeh-rens) vano legere maluit, qua coniectura opus non est. vario laudisnbsp;amore: per enallagen (cf. Norden ad Verg. Aen. VI, 2; Ladewig-Jahn ad Verg. Eel. 9, 46) adi. vario, quod proprie ad laudis per-tinet, ad amore positum est. laus varia i.q. vern. ‘roem op verschillend gebied’. Vid. etiam Jahn, Rh Mus. 63 (1908), 102, qui confer!nbsp;Catal. 9, 61.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Amorem laudis cognovi, honorem etiam ac laudem apudnbsp;vulgus iam expertus sum. Nunc autem, philosophiae disciplinanbsp;doctus, vidi quam irrita ea praemia sint. Immerito complures virinbsp;docti his e versibus concluserunt auctorem nostrum hominem essenbsp;aetate iam progressum; de aetate autem poetae vix quidquam hinbsp;versus produnt. Iam antea carmina eum composuisse apparet enbsp;vss. 19 sq., 45,93; fortasse etiam, sicut Vergilius, de quo Donatus, 15;

34

egit et causam afud indices, unam omnino nee amplius quam semel (cf. Catal. 5, 1; Tenney Frank, Vergil, 10 a. 6; 26; 47; Némethy,nbsp;Rh. Mus. 62, 1907, 482) in republica sive in causis et iudiciis ver-satus est. De re, cf. Hor. Carm. I, 1,7; Ep. I, 19, 37; alibi.

3. nbsp;nbsp;nbsp;Gecropius i.q. Atheniensis-, de Athenarum rege c.n. Cecrops

vid. Eitrem in RE XI, 119 sqq.; Inamisch in Roscheri Lex. II, 1, 1014 sq.; Usener, Göttern. p. 136 sqq.; poetarum Alexandrinorumnbsp;et neotericorum esse doctis epithetis sermonem ornare, satis notumnbsp;est (cf. ap. nostrum vs. 15, 60, 62, 101, 102, 162, 228, 239, 242 al.;nbsp;apud Verg. cf. Aen. VI, 398; Amphrysia vates, quem ad 1. vid. Serv.nbsp;et Kappes—Wörner.) hortulus; frequens apud nostrum ut neoteri-cum et Catulli imitatorem, deminutivorum usus est (de Catull. vid.nbsp;Haupt, Observ. Crit. p. 14); cf. vs. 138, 182, 238, 251, 257, 277,nbsp;348, 440, 479, 495; hortulus etiam Catull. 61, 88; Priap. II, 4.nbsp;Cecropius hortulus proprio sensunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;est, ubi Athenis Epicurus

discipulos docere solebat; l.n. autem metonymice positum est pro Epicuri disciplina. Atbenis poetam nostrum se sapientiae studionbsp;vovisse haec verba omnino non probant. Ad sensum cf. Cic. Deor.nbsp;Nat. I, 120: Democritus.... cuius fontibus Epicurus hortulos suosnbsp;inrigavit] Prop. III, 21, 25: illic vel studiis animum emendare Pla-tonis I incipiam aut hortis, docte Epicure, tuis’. Sen. Ep. 21, 10:nbsp;cum adieris eius {Epicuri) hortulos, erit inscriptum postibus: ‘hospesnbsp;hic bene manebis, hic summum bonum voluptas est.... ‘non irritant’,nbsp;inquit, 'hi hortuli jamem, sed extinguunt, nee maiorem ipsis potionibusnbsp;sitim faciunt, sed naturali et gratuito remedio sedant’’, cf. Sen. Ep.nbsp;4, 10; ad metaphoram Ev. Joh. 4, 14. Apud nostrum deminutivinbsp;q.e. hortulus usus ex imitatione Catulliana intellegi potest, quodnbsp;autem ad eiusdem deminutivi apud Ciceronem et Senecam usumnbsp;pertinet, nescio an iam apud Graecos auctores hic occurrerit, cf.nbsp;Plut. Mor 1098, b: napapdeXtojAev oöv ’ETrajxetvtóvSou (XTjTpi Tyjvnbsp;’ETTixoópou, j^aipoucav 6ti tov utov èTteïSsv zlc, rè x’/jntSiov èvSeSuxÓTa.nbsp;Eundem in modum usus pluralis (cf. Cic. Fin. V, 3; Att. XII, 23, 2)nbsp;intellegi potest; discipuli enim Epicuri frequenter oi a7io twvnbsp;nominabantur (Sext. Emp. adv. phys. I, 64). aura per metony-miam usitatissimam pro odore.

4. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Catull. 64, 87sq.; ... .virgo j regia quam suavis ex-pir an s castus o d or e s / lect ulus in molli c ompl e xunbsp;matris alebat et Verg. Aen. I, 692; ... .in altos j Idaliae lucos,nbsp;ubi mollis (vid. Catulli locum supra all.) amaracus ilium j f lo ribus

35

et dulc i ad spirans complectitur umbra. De quaestione utrum Vergilius an Ciris auctor versus supra laudatos prior com-posuerit Skutsch (II, 24 sq.) et Leo (Herm. 42, 37) disceptaverunt,nbsp;quod tarnen incertitudinem tollere nequaquam potuit. sophia;nbsp;vox graeca quae apud Verg. non occurrit, id quod viro doctonbsp;Sillig (Epim. in Cirin, 143) probare videbatur Vergilium Ciris auc-torem esse non potuisse. Cui autem Vollmer, Sitzungsber. Bay.nbsp;Ak., 1907, p. 359, iure haec respondit: ,,Solche griechische arra^nbsp;sip7)(xéva” (apud Vergilium sc., quem etiam Cirin carmen scrip-sisse putat) „sind überhaupt in der Verfasserfrage gar nicht zunbsp;verwerten, sie gehören zum Alexandrinischen Stil des Gedichts....nbsp;Ob Gallus, ob Vergil, ob ein Unbekannter, jeder der solchen Stof!nbsp;in diesem Stile ausführen wollte, muszte zu diesem Mittel dernbsp;Sprachfarbung greifen”. Aliis quoque auctoribus vox q.e. sophianbsp;in usu est, cf. Enn. 227 (Vahlen, A 218); Sen. Ep. 89, 7; Afran.nbsp;ap Geil. XIII, 8; Mart. I, 111, 1; Prudent, adv. Symm. I, 34. Apudnbsp;Cic. Off. I, 43, 153 graecis litteris scripta fuisse videtur. Praeter

versus supra allatos conferre possis Verg. Ecl. 9, 19 sq.....quis

humum flor ent i bus herbis / sparger et aut vir idi fontes inducer et umbr a (cf. Lucr. II, 32) et Stat. Theb. XI, 761;____et grate

profugos amplectitur umbra, quibus locis, sicut apud nostrum, umbra metonymice positum est pro fronde; cf. Catull.nbsp;64, 41; Dir. 28; Verg. Georg. I, 157.

5. Corruptelis depravatum codd. hunc versum tradunt: tu mea L; turn ea AR; turn mea H; maxime placet Bücheleri emendatio q.e.nbsp;ut mens: mens Catulli exemplo (65, 4, cf. ad vs. 1) commendaturnbsp;{turn mens'. Keil; et mens'. Curcio; nee mea quit ratio: Barthius,nbsp;Haupt; alii alia); praeterea Bücheler post alios quiret restituit enbsp;qu[a)eret, quod omnes codd. dant (curet: Leo, quaerit: Curcio);nbsp;quiret: constructio ad sententiam, pro queat', cum enim auctornbsp;scribit: 'hortulus me complectitur’ (quod i.e. quod; ‘in hortulonbsp;sum’) dicere vult: ‘philosophiae studio me vovi’. Ita fere intellegen-dum esse videtur, quod Bücheler dixit: ,,quiret und nicht etwanbsp;queat nach strenger lat. Zeitfolge wegen der vorausliegendennbsp;Studiën”; cf. Skutsch 1,84 a. 1. dignum carmen, cf. Lucr. V, 1 sqq.;nbsp;quis potis est (cf. quiret) dignum pollenti pectore car men j con-

dere____Contra ac Sudhaus (Herm. 42, 1907, p. 472) coniunctione

q-e. ut h.1. sensu finali auctorem uti equidem puto. Poetae pro-positum erat opus magnum de rerum natura componere, sicut

36

Lucretius fecerat et fortasse se quoque facturum esse Vergilius ex'petierat, ut apparet e Georg. U, 475 sqq.; cf. etiam Eel. 6,nbsp;31 sqq.; Georg. 11, 490; Aen. I, 742 sqq. quaerere i.q. conqui-rere\ simplex pro composito (Stolz—Schmalz®, p. 548), cf. Lucr.nbsp;in, 419; IV, 969: ... .naturam quaerere rerum] V, 1; Lucan.nbsp;VI, 602: ... .d i g n u m quod quaerere cures (unde Leo: curetnbsp;pro quiret).

6. nbsp;nbsp;nbsp;longe dreo xoivoü positum est, ut non solum ad alixidnbsp;studium, sed etiam ad alios labores pertinent. Ad studium ac-cincta, quod idem modo valere posse putandum est atque ad studium cincta, Lenchantin et Helm conferunt Verg. Aen. IV, 493:nbsp;magicas invitam accingier artes, quern versum ita Servius inter-pretatur, ut idem valeat quod ad magicas cingier artes; perperamnbsp;autem, cum magicas artes acc. graecus sit, quo pro abl. instru-mentali h.1. Vergilius usus est (cf. Pease et Buscaroli ad 1.; Aen.nbsp;II, 510). Tarnen, quamquam aliis exemplis caret, figura q.e. accinginbsp;c. acc. (i.q. cingi ad), quam, frequenter graece occurrentem (vid.nbsp;Kiihner—Gerth, § 428 a.3), graecismum habendum puto, Servionbsp;nota fuisse nec sermoni latino repugnavisse videtur; cf. Housman,nbsp;Class. Rev. 17 (1903), 304, qui tarnen inque (adque raro invenitur)nbsp;pro atque legendum proposuit. „aliud facile cum apodosi consocia-bitur, ut oppositum intellegatur non philosophiae studio sed leviorumnbsp;carminum lusibus” recte Leo, Progr. Gött. 1902, 5.

7. nbsp;nbsp;nbsp;altius, quod Catal. 3, 2 eodem versus loco positum est,nbsp;idem fere est ac altissime, cf. Stolz—Schmalz®, p. 461. suspend!nbsp;(H^; suspensi L; suspendit ARH^) recipiunt Leo, Vollmer (conferensnbsp;Hor. Ep. II, 1, 97: (Graecia) suspendit picta voltum mentemquenbsp;tabella (cf. Kiessling—Heinze ad 1.); Schiller, Die Teilung der Erde:nbsp;Mein Auge king an deinem Angesichte, / an deines Himmels Harmonie mein Ohr.)] Curcio; Skutsch; Lenchantin (qui confert Val.nbsp;Flacc. II, 85: lunonem volucri primam suspendit Olympo.). Fortassenbsp;etiam conferre possis Aristoph. Nub. 225 depoPaTto xai Tcsptqjpovw rèvnbsp;i^Xiov (vid. V. Leeuwen ad Nub. 228sq.). Schrader contra, quern secutusnbsp;est Helm (ubi vid.) suspexit legere maluit (cf. 218; Lucr. V, 1204;nbsp;Verg. Eel. 9, 46; Georg. I, 376; Aen. IX, 403; X, 899; XII, 196; Cic.nbsp;Nat. deor. II, 2,4. Sed leviorem correctionem praeferendam esse puto.

magni--=--sidera mundi: cf. Catull. 66, 1: .... ma gni

dispexit lumin a mundi] Lucr. VI, 565: ....magni naturam credere mundi] sidera mundi cf. Lucr. I, 788; II, 328; V,

37

433: a H i volans poterat nee magni si der a m u n d i',Y ,S\A', Catull. 64, 206; Verg. Aen. IX, 93; Ovid. Fast. V, 545; Manil. I, 259;nbsp;283; 395; 809; II, 728; 836; III, 273; IV, 744; V, 410; Lucan. VI,nbsp;816; VII, 189. magnus mundus idem est quod caelum, cf. Lucr.nbsp;I, 787 sq.: nee cessare haec (sc. primordia) inter se mutare, meare j anbsp;caelo ad terram, de terra ad sidera mundi (vid. Munro ad 1.).

8. nbsp;nbsp;nbsp;placltum i.q. placentem\ cf. Ter. Hec. 241; Verg. Georg. II,nbsp;425; Aen. IV, 38; Ovid. Her. 17, 98; Sail. lug. 81; Stat. Theb. XII,nbsp;302. Vss. 7, 8 parenthetice positi sunt, ut aliud studium et aliosnbsp;labor es interpretentur; Ciris auctor, ut neotericus, parenthesibusnbsp;adhibendis maxime delectatur, multo magis etiam quam Catullus;nbsp;cf. 13; 19 sq.; 55; 71 sqq.; 81 sq.; etc. collem cf. ad vs. 14 (cf. Hes.nbsp;Op. 291).

9. nbsp;nbsp;nbsp;Kaffenberger, p. 144 animadvertit ex compluribus nostrinbsp;carminis locis apparere, prooemium (vs. 1—100) post ipsam fabulaenbsp;descriptionem scriptum esse. lam pridem auctor munus Messallaenbsp;pollicitus erat (47), multa cum cura carmen composuerat (46),nbsp;nunc autem, fortasse a Messalla comiter admonitus, sive quia sibinbsp;persuasit nondum se ad carmen didacticum de rerum natura, quodnbsp;Messallae dedicare sibi proposuerat, scribendum satis firmatum esse,nbsp;carmen olim iam conditum prooemio et dedicatione instruere atquenbsp;ita confectum Messallae mittere in animo habet. non tarnen, cf.nbsp;ad VS. 1. absistam: cf. Verg. Aen. VI, 399; VIII, 403; XI, 408;nbsp;XII, 676; Ov. Met. XI, 531. coeptum detexere munus; cf. Lucr.nbsp;I, 418; VI, 42. Verbo q.e. texere eiusque compositis delectatusnbsp;est auctor noster: vid. 21; 39; 100; 339. Metaphora perspicuanbsp;est, de qua cf. quae Frid. Leo adnotavit ad Culicis vs. 2. Addo quaenbsp;scripsit Thomason, p. 152; „Vergil has detexo ‘weave off. finish’nbsp;(Ecl. 2, 72; cf. Tib. 11, 3,15). In the Ciris detexo has the tropicalnbsp;sense ‘fulfill, complete’, which is quoted by the Thes. also from Cic.nbsp;Arat. 250 and Trag. inc. 181. (Ovid, in his later works has praetexonbsp;in the tropical sense: Fast. V, 567) This meaning is drawn from Lucr.nbsp;I, 418; VI, 42....” munus l.n. idem valet ac donum] quod autemnbsp;ad versus structuram pertinet, cf. Catal. 14, 1 (vid. Birt ad 1.; cf.nbsp;Verg. Georg. 11, 39) et Verg. Aen. VI, 629, ubi munus i.q. officium.

10. nbsp;nbsp;nbsp;iure; „promiserat enim carmen aliquod poeta Messallae,nbsp;quod nisi conscripsisset, studium poeticum male omisisset” (Sillig;nbsp;cf. Forbigerum ad l.n.).

11. nbsp;nbsp;nbsp;leviter blandum morem: si leviter et blandum inter se

38

coniungenda sunt, ita tantum intellegi id potest ut idem dicere velit quod ‘eum scribendi morem, qui argumenti levitate blanditur’ ;nbsp;tamen nescio an versum nostrum aJium in modum intellegen-dum esse putandum sit. Alii enim viri docti leviter non ad blandumnbsp;sed ad deponere pertinere putant, quod itavertas: „a cuor leggero,nbsp;dibuon animo, senza rimpianti” (Lenchantin), vel ,,ohne Beschwer-de” (Helm), leviter, quo adverbio Verg. nusquam usus est, vox estnbsp;baud rara apud Ovidium (apud quem Rushton Fairclough, Transact.nbsp;Proc. Am. Phil. Ass. 53 (1922), 22 admonuit decies sexies earn in-veniri). morem omnes codd. dant; sed cum edd. vetustioribusnbsp;Curcio, Ellis, Lenchantin, Leo, Helm, amorem legere maluerunt,nbsp;conferentes sc. Catull. 76, 13; Lenchantin: amorem ,,sc. Musarumnbsp;dtTTÓ xotvoü con Musas del v. 10”, ubi arcó xoivoü ita intellegendumnbsp;videtur ut ex acc. q.e. Musas (10) post amorem genetivus obiectivusnbsp;q.e. Musarum cogitandus sit; ita versus noster contrarius fit einbsp;quem Lucr. (I, 924) composuit: ei simul incussit suavem mi in pectusnbsp;amorem j Musarum (cf. ibd. I, 19; Steele, Am. Journ. Phil. 51,152).nbsp;Secundum alios (inter quos Leo, Herm. 37, 33) vox q.e. amor l.n.nbsp;vertenda est per „leichte erotische Poesie”. Tamen non satis essenbsp;puto cur a lectione tradita recedamus, quippe quae bonum sensumnbsp;praebeat si mos h.1., ut saepe, idem valet quod consuetudo, vern.nbsp;‘gewoonte', deponere cf. Catull. 76, 13; 25; Ov. Met. VIII, 47.

12. nbsp;nbsp;nbsp;Huius quoque versus tradita lectio graviter corruptelis de-pravata est, ita quidem ut vix satis probabiliter emendari possit.nbsp;E coniecturis quas viri docti proposuerunt (vid. ed. Vollmer),

quod excogitavit Curcio: ____lt;proferre valorem opus omnigt;,

in textum recepi, quippe quae emendatio ad sensum aptissima sit nec incertior quam quas ceteri proposuerunt. genus, quod codd.nbsp;tradunt, fortasse commentator quispiam in margine scripserat, utnbsp;morem explicaret. mirificum, quo epitheto Vergilius nusquam ususnbsp;est, etiam occurrit apud Ter. (Phorm. 871); Catull (84, 3); Ovid.nbsp;(Ep. ex P. IV, 13, 5) nec non in sermone pedestri (Caes., Cic.,nbsp;Front., Augustin.). Ad figuram, quae dicitur anaphora vel epana-lepsis vel anadiplosis, vid. Kroll. ad Catull. 64, 61; Stolz—Schmalz®,nbsp;p. 797; 833; Norden, Aen. VI, p. 183; [Plut.] Horn. 32 ean Ss to

xlvvjffiv è[j.9aïvov toS XsyovTO? xal ajjia xivouv tov dxpoaxTjv.

13. nbsp;nbsp;nbsp;modo sit tibi veile libido parenthetice positum est; cf.nbsp;Cul. 230: modo sit dum grata voluntas) ad locutionem Plaut.nbsp;Pers. 807; Lucr. IV, 779; quod cuique libido j venerit (ubi libido

39

venerit i.e. q. libuerit, ut l.n. libido sit i.q. libeat); w/ie pleonasticeposi-tum est. Poetarum fautores ac patronos magnas in litteris egisse partes satis notum est; nonnumquam eos etiam libros edendos cu-ravisse probat Stat. Silv. II, praef.; si tibi non displicuerint, a tenbsp;publicum accipiant] si minus, ad me revertantur. saeclo dativus est;nbsp;opus mirificum omni saeculo; opus quod omnium saeculorum aetatesnbsp;admiratione af licit. Lenchantin qui s{a)eclis legere vult {quod sinbsp;mirificum genus omnes lt;quod modo laudant gt; / mirificum saeclis modonbsp;s.t.v.l.] secli enim codd. AL dant, sedi RH), sicut etiam Scaliger,nbsp;Ribbeek, Leo, ablativum temporis id intellegit: „l’Ab. di duratanbsp;di tempo senza attribute è d’uso sporadico; cfr. Schmalz®, p. 452”.nbsp;De sensu cf. Hor. Carm. III, 30, 1 et Kiessling—Heinze ad 1.

14. nbsp;nbsp;nbsp;si me iam tantam monosyllaborum coacervationem poetae

evitare solent; cf. Quint. IX, 4, 92; Norden ad Verg. Aen. VI. 791. Ex Catulli epithalamio conferas e.g. vs. 139; 177. Sapientia, resnbsp;abstracta h.1., ut saepe, in deam conversa est; cf. Afran. ap. Geil.nbsp;N.A XIII, 8: Sophiam me vocant Grai, vos Sapientiam] vid. Usener,nbsp;Götternamen, p. 364 sqq.; Axtell, The deification of abstract ideasnbsp;in Roman Lit. and Inscr. Diss. Chicago 1907 (Ind.). pangeretnbsp;i.q. constitueret', iure Leo (Progr. Gött. 6) ad Cir. 44: „sed quianbsp;nondum stabilem in summa Sapientiae arce stationem tenet, interen levioris argumenti carmen---- fautori dedicat”. Nusquam

alibi hic sensus invenitur, quod v. d. lakobs permovit ut proponeret: si mihi iam summas Sapientia pander et ar ces {artes ARHL; arce h?,nbsp;Aid. 1517), quam emendationem Baehrens (Fl. Jahrb. 105,1872,834)nbsp;approbavit. Tarnen non satis esse puto cur lectionem codicum abnbsp;Arundeliani correctere emendatam {summa.... arx cf. Catull.nbsp;64, 241; Verg. Aen. II, 41; 166; IV, 410; VII, 70; IX, 86; XI, 477;nbsp;XII, 698 ac praesertim Ov. Met. I, 163; quae pater ut summanbsp;vidit Saturnius arce-, I, 27: emicuit summa que locum sibi fecitnbsp;(cf. pangeret) in arce-, XII, 43; Fama tenet summa que do-mum sibi legit in are e, ubi summa.... arce eodem versus loconbsp;positum est ac apud nostrum) reiciamus.; de arce Sapientiae cf.nbsp;Munro et Ernout—Robin (ad Lucr. II, 7 sqq.) qui iure conferuntnbsp;Aristophanicum illud (Nub. 1024): ö xaXXiTCupyov (T09t«v xXsivoTaTTjvnbsp;sTcauxciv.

15. nbsp;nbsp;nbsp;quattuor antiquis heredibus: ‘den vier alten Weisheits-erben’ (Ganzenmüller, p. 639); quattuor philosophiae principes h.1.nbsp;intelleguntur: Plato, Aristoteles, Zeno, Epicurus. His quattuor

40

sapientibus stabilem stationem in arce Sapientiae auctor noster tribuit ,,in a more eclectic fashion than Lucretius would have proved” (Rand, H.S. 30, 147). quae heredibus: elisio gravissima (cf.nbsp;autem Luc. Müller, de re metr.^, 283), quae multas iam emenda-tiones elicuit: Heinsius e.g. qui qiMe omittit, coni.: addita] Thilo:nbsp;quae regibus', Baehrens item quae expunxit, legendum autem cen-suit edita vel en, data. Vocem q.e. quae Vollmer et Ellis taciti omit-tunt, Curcio autem addit solum cod. L earn omittere; Ellis emen-dationem Baehrensii {edita) in textum recepit, Vollmer et Len-chantin vs. nostrum ut parenthetice positum intellegunt, quodnbsp;elisionis duritiem tollit et ad sensum aptissimum videtur: velutnbsp;auctoris excusationem se ad summa sapientiae fastigia nondumnbsp;pervenisse hanc parenthesin intellegendam esse puto. consorsnbsp;i.q. communis, cf. Verg. Georg. IV, 153: consortia tecta / urhisnbsp;habent {apes sc.).

16. nbsp;nbsp;nbsp;cf. Verg. Aen. VI, 378; per orbem item Verg. Aen. I, 457;nbsp;602, Auct. ad Pis. 159.

17. nbsp;nbsp;nbsp;despicere Baehrens recte vidit h.1. non idem esse quod contemner e: „... .si ex loco superiore in res inferius sitas oculos coni-cimus, turn recte eas despicere, xaüopav, dicimur”. Cod. H, id quodnbsp;Thilo in app. crit. admonuit, praebet dispicere, quod idem in textumnbsp;recepit; sed vid. Merrill ad Lucr. IV, 418 et locos infra afferendos.nbsp;Ad sensum cf. Lucr. II, 7 sqq.: sed nil dulcius est bene quam munitanbsp;tenere j edita doctrina sapientum templa serena, / despicere unde que-as alios passimque videre / errare atque viam palantis quaerere vitaenbsp;(vid. Ernout—Robin ad 1.; Lejay ad Hor. Sat. 11, 3, 48); Ov. Met.nbsp;XV, 147 sq.: iuvat ire per alta / astra (cf. suspendi vs. 7).... / pa-lantesque animos passim ac rationis egentes / despectare procul;nbsp;Consol, ad Liv. 61 sq.: ille vigil, summa sacer ipse locatus in arce j resnbsp;hominum ex tuto cernere dignus erat'. Sen. Thyest. 365 rex est (cf.

quod Cir. 15 Thilo proposuit)____/ qui tuto positus loco (cf. pangeret

Cir. 14) / infra se videt (i.q. despicit) omnia] Sil. It. XV, 106: ... .mox celsus ab alto j infra te cernes (cf. despicere) hominum genus]nbsp;Stat. Silv. II, 2, 131: celsa tu mentis ab arce (cf. Cir. 14) / despicisnbsp;errantes humanaque gaudia rides] Claud. Pan. Theod. 6; {virtus)nbsp;.... immotaque cunctis f casibus ex alta mortalia despicit arce; Ma-mert. Pan. Maxim. 3: et in tarn arduo humanarum rerum stare fas-tigio ex quo veluti terras omnes et maria despicias.

18. nbsp;nbsp;nbsp;Apodosis incipit. non ego te etiam occurrit Ov. Fast. VI,

41

763; Val. Flacc. VIII, 95: non ego te sera talem sub nocte videham. talem.... tali: h.1. vim contrariam habent (tali enimnbsp;idem valet quod tam exiguo, tantillo, tam indigno), quae dicendinbsp;figura scholam rhetoricam redolet.

19. nbsp;nbsp;nbsp;non equidem etiam Cir. 418; 431. Verg. Ecl. 1, 11; Aen.nbsp;rV, 330 (cf. Cir. 290); VIII, 129; X, 793 {haiid equidem: Georg.nbsp;I, 415; Aen. I, 335; V, 56; 399; VII, 311); Ov. Her. 10, 105; Trist.nbsp;III, 5, 51; IV, 1, 27; 3, 27; Fast. VI, 253; Pers. 5, 45. ludere;nbsp;V. d. Wagenvoort (Ludus poeticus. Les études classiques, IV, 1935,nbsp;p. 108 sqq.) iure animadvertit (p. 110) auctorem l.n. Ciris epyl-lion, quod iuvenis iam inceperat, nunc autem conficere vult,nbsp;ludum nominare, ut ei carmini didactico ‘de rerum natura’ oppo-natur, quod Messallae dedicare voluisset. Ita vss. 19 sq. intellegen-dos esse etiam vss. 44 sq. probant.

20. nbsp;nbsp;nbsp;Itaque e contextu concludendum est gracilem versumnbsp;molli pede claudere non ita accipiendum esse ut auctor h.1.nbsp;de elegiacis tantum carminibus mentionem faciat, quod volueruntnbsp;Skutsch (II, 20), Vollmer (Sitzungsber. d. Bay. Ak. 1907, 371 a.6),nbsp;Oltramare (309), alii; sed multo magis de eo genere scribendi, quonbsp;auctor noster uti solitus erat, antequam philosophiae studio senbsp;dedere constituerat, ut ante Wagenvoort (vid. supra) vidit Sudhausnbsp;(503); „In den Worten quamvis—versum ist der Gegensatz zu luderenbsp;die Kunst des (ihm versagten) Lehrgedichtes. lm folgenden Versenbsp;ist lediglich von einer weichen Gedichtsart die Rede, und dasnbsp;paszt ebenso auf das Epyllion als auf die versus impariter iuncti,nbsp;die molles elegi”; cf. Drachmann, 406 a. 1. gracilem versum: rectenbsp;Wagenvoort (1.1. p. 109 a. 2, ubi vid.) affert Geil. N.A. VI, 14, 1 ;nbsp;et in carmine et in soluta oratione genera dicendi probabilia sunt tria,nbsp;quae Graeci Xapax-r^pa? vocant nominaque eis fecerunt aSpóv,nbsp;ic;(vóv, (xécTov. Nos quoque, quem primum posuimus ,,uberem’’nbsp;vocamus, secundum „gracilem”, tertium „mediocrem”. Uberi dignitasnbsp;atque amplitudo est, gracili venustas et suhtilitas, medius in con-finio est utriusque modi particeps] cf. etiam Cul. 1; Rothstein adnbsp;Prop. 11, 13, 3; Ovid. Ep. ex P. II, 5, 25: dum tarnen in rebus ten-tamus carmina parvis / materiae gracili sufficit ingenium; cf. For-cellini qui (s.v. gracilis) locutionem q.e. materia gracilis circum-scribit per: ‘argumento levi et tractatu facili'; Lenchantin ad v.n.:nbsp;‘i versi d’argomento tenue e senza grandi pretese’; parum accuratenbsp;Thomason, p. 51 vertitper‘lowly, modest’, recte tarnen animadvertit

42

vocem q.e. gracilis apud Verg. semel tantum occurrere (Ecl. 10, 71), ubi baud magis quam Cir. 498 metaphorice positum est. pes mollis: fes non modo versus metrum, sed etiam genus carminis (‘Vers-art’) indicare potest: cf. e.g. Hor. Carm. IV, 6, 35: pes Lesbiusnbsp;(i.q. carmen eroticum). mollis: cf. Ov. Trist. 11, 307: nee tarnen estnbsp;facinus versus evolvere mollis] ibd., 349: sic ego delicias et mollianbsp;carmina feci / strinxerit ut nomen fabula nulla meum, quibus locisnbsp;mollis ad argumentum modo, non (ut perperam putat Owen ad 1.)nbsp;ad metrum pertinere potest; cf. Gellii locum supra all. Ad parenthesis sensum eiusque cum vss. 10 sq. repugnantiae speciem cf.nbsp;Catal. 5, 11 sqq.

21. nbsp;nbsp;nbsp;magno intexens peplo; cf. 39 magnis intexere chartis]nbsp;peplus (TTÉTrAo?) semel ap. Verg. (Aen. I, 480) occurrit; de usunbsp;vocum graecarum cf. ad vs. 4. Mos antiquus erat certis diebusnbsp;peplum praeclare textum ad deam TroXioü/ov portare, quod iamnbsp;apud Hom. (II. VI, 297 sq.) fieri videmus; Panathenaeis id facerenbsp;solebant Athenienses, qua de re vid. Cahen ap. Dar.—^Sagl. IV, p.nbsp;303 sqq.; vid. etiam RE (1848), V, 1105; Boeckh, Staatshaushaltungnbsp;der Athener, passim (vid. ind.); de peplo vid. Cahen 1.1., p. 306;nbsp;Lerroux, ibd. (s.v. peplos), IV, p. 385. intexens, (cf. Verg. Ecl. 2,nbsp;49) SC. te, i.e. tuum nomen (cf. vs. 40), e vs. 10 demutuandum;nbsp;vid. ad vs. 9; cf. Lygd. 1, 5 chartis intexere facta (cf. Cir. 39). Hoenbsp;vult auctor; si inter viros sapientissimos numerarer, tuam gloriamnbsp;aequo splendore celebrarem ac solent Athenienses Minervae factanbsp;peplo pulcherrimis figuris ornando. si fas est dicere: ap. Verg.nbsp;aliud nihil conferri potest nisi Aen. II, 157: fas mihi {sc. est) et sitnbsp;mihi fas audita loqui (Aen. VI, 266); cf. ap. Catull. (51, 2) si fas est]nbsp;nee non Aetn. 173; sf fas est credere] frequentissime hanc locutionemnbsp;ap. Ov. invenimus; cf. si fas est dicere (Ep. ex P. IV, 8, 55; 16, 45);nbsp;si fas est loqui (Trist. V, 2, 46); cum infinitive (non verbi dicendi)nbsp;coniunctam: Trist. III, 5, 27; V, 3, 27; Am. II, 13, 27; Her. 3, 6;nbsp;Met. V, 417; verbo carentem: Ep. ex P. II, 8, 37; Fast. I, 25;nbsp;Trist. III, 1, 81 (cf. Tib. II, 3, 74); vid. etiam Manil. III, 553; IV,nbsp;896; Consol, ad Liv., 129; Stat. Theb. II, 595; Claud. 41, 11.

22. nbsp;nbsp;nbsp;Cum pepli descriptione (22—35) cf. Eur. Hec. 467 sqq.:nbsp;% HaXXaSo? èv TzoXsihoic, xaXki8i(ppou ’AHa / vocta? èv xpoxsw tottXw /nbsp;^só^ofxai. Spa TCwXoui; / èv SatSaXeami tcoixiX / Xoua’ av-S-oxpoxoten Trfjvaii;,nbsp;/ 9] TiTavwv ysveav / tSv Zzbi; a.y.(pn^bpcö / xoiii.il^st cpXoypia) KpoviSa?; —nbsp;— Erechtheus (’Epex^eïo?) etiam Catull. 64, 211 (eodem ver-

43

sus loco): sosfitem Erechtheum se ostendit visere portum. Ad versus nostri initium cf. Manil. I, 882 sq. lam ap. Hom. (II.nbsp;II, 547) populus Atheniensis S9)|i.oc ’Epex^-^O!; appellatur. Eri-chthonius (i.q. Atheniensis) Cul. 30; (i.q. Troianus) Cul. 336; 344nbsp;occurrit. De Erechtheo vid. Escher R.E. VI, 404 sqq.; Engel-mann in Roscheri Lex I, 1296 sqq.; Rohde, Psyche I, p. 135

sqq.....Erechtheis | ....Athenis; ... .castac \ ... .Mimrvae

(23); .... confecto \ .... lustra (24); .... alterno \ .... Euro (25); .... gravidum 1 .... currum (26); de talibus hexametris quorumnbsp;duae partes similiter desinunt cf. Norden Ant. Kunstprosa II,nbsp;829 sqq. (cf. ap. nostrum e.g. 7, 10, 29, 30, 31, 33, 34, 38, 43, 52nbsp;etc.), olim; tribus modis haec vox h.1. intellegi potest. Primo enimnbsp;loco idem fere valet quod suo tempore] cf. e.g. Verg. Aen. VIII, 391nbsp;(Plessis—Lejay ad 1.); Hor. Sat. I, 1, 25 (Orelli—Baiter—Mewesnbsp;ad 1.); deinde olim...., cum idem esse potest quod turn,..., cum]nbsp;cf. Lucr. VI, 148 (Munro ad 1.); Verg. Georg. IV, 433; Aen. V, 125nbsp;(olim...., uhi)] postremo olim nonnunquam i.q. inde ah antiquisnbsp;temporibus, iamdudum, iampridem, cf. Friedlander ad luv. 3, 163;nbsp;vern. „van oudsher”, quod h.1. ad sensum mihi quidem aptissimumnbsp;videtur; cf. e.g. Sen. Troad. 910: ... .patior hoc olim iugum, | annisnbsp;decern captiva] luven. 6, 346: audio quid veteres olim moneatisnbsp;amici] cf. Plin. Ep. 8, 9; Senec. Ep. 77. Vss. 22—35 auctor, sic utnbsp;Catullus (64, 50—266) pulvinar, ita Minervae peplum, quod nihilnbsp;omnino ad rem ipsam faceret, descripsit. Tales digressiones, quaenbsp;auctoribus copiam darent sive mores pingendi sive doctrinamnbsp;ostentandi, a poetis imprimis Alexandrinis adamatas esse non estnbsp;quod commonefaciam; cf. 54—^91 ; 286—310; vid. Norden, comm.nbsp;Aen. VP, p. 120 sqq.; E. Rohde, Gr. Roman^, p. 336; Heinze, Verg.nbsp;ep. Technik®, p. 398 sq.

23. nbsp;nbsp;nbsp;casta Minerva etiam appellatur Catull. 64, 212: castae....nbsp;divac] Hor. Carm. HI, 3, 23 castaeque.... Minervae (cf. Verg. Aen.

II, nbsp;nbsp;nbsp;31: innuptae.... Minervae)] i. fere quod graece TrapS-évo?.nbsp;vota solvere etiam Verg. Georg. I, 436 (cf. Catull. 4, 22); Aen.

III, nbsp;nbsp;nbsp;404; XI, 4; debita vota etiam Prop. I, 16, 44; cf. Ov. Fast.nbsp;V, 596 voti debita solvit] Met. VI, 538 (Korn-Ehwald ad 1.). Gan-zenmiiller p. 656 confer! Claudian. 37, 40 coniugium castamquenbsp;cupit violare Minervam, quern versum e Cir. 23 et 73 conflatum essenbsp;suspicatur.

24. nbsp;nbsp;nbsp;tarda, emphatice versus initio positum (vern.: „dat reeds

44

zóólang op zich had doen wachten”), desiderium exprimere vult quo Athenienses hos dies festos exspectare solebant. quinquennia:nbsp;ludi, dies festi quinquennales, quinquennalia; cf. Stat. Silv. V, 3,nbsp;113 cum stata laudato caneret quinquennia versu; de sensu cf. Har-pocr. s.v. navaamp;7]vaia:.., SiTxa Ilavaamp;Yivaianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’AO'iQvrjcri xot

(xèv xaö-’ëxoecjTOV èviauxóv, toc 8è 8ia TtevTSTT^ptSo?, xnsp xxl fisyaXa èxaXouv.

25. nbsp;nbsp;nbsp;Zephyrus veris adventantis nuntius; cf. Lucr. V, 737 sq.nbsp;it ver et Venus et Veneris praenuntius ante j fennatus graditur, Ze-phyri vestigia propter j Flora (vid. Munro ad vs. 739). Alio nominenbsp;idem Favonius nuncupatur; cf. Cic. Verr. V, 27: veris initium istenbsp;non a Favonio neque ah aliquo astro notabat, sed cum rosam videret,nbsp;turn incipere ver arbitrabatur. Cf. praeterea Catull. 46, 3; Verg. Georg.

I, nbsp;nbsp;nbsp;43; II, 330; Hor. Ep. I, 7, 13; Plin. N.H. XVIII, 34. Cum versunbsp;nostro apte conferas Claudian. 20, 95; mitior alternum Z e-phyri iam bruma teporem \ senserat, quod ita vertit Platnauer (Loeb-ed.): „Winter, passing into Spring, had now feit the returningnbsp;warmth of Zephyrus”. Eurum contra ventum esse hieme occur-rentem probat e.g. Verg. Georg II, 338; vid. etiam Sen. Q.N.nbsp;V, 16. concrebruit; verbum q.e. concrebrescere anx?, eïpvKiévov est;nbsp;crebrescere eodem sensu occurrit Verg. Aen. UI, 530; Stat. Theb.nbsp;rv, 30. alterno Euro dativum (incommodi, ut videtur) esse puto.nbsp;Vocem q.e. alternus h.1. passive intellegendam esse volui (vern.nbsp;‘waarmede afgewisseld wordt’), licet hunc usum nusquam alibinbsp;indagare potuerim. Potius ergo (exspectes enim alternus) acer-piendum est alterno Zephyrus concrebruit Euro per levem quandamnbsp;enallagen dictum esse, qua auctor duas hexametri partes similiternbsp;desinentes eliceret (cf. ad vs. 22). Levis tarnen haec enallage est,nbsp;cum utrumque ventum alternum, i.e. inter se alternantem, dicerenbsp;possis.

26. nbsp;nbsp;nbsp;prono.... provexit pondere: alliteratio. Cum versu nostronbsp;cf. Catull. 62, 51; 54, 9 (ubi currus i.q. navis Argo; quam ad meto-nymiam etiam hunc vs. conferre licet, ubi de nave Panathenaica sermonbsp;fit); Verg. Ecl. 2, 50; Sil. It. II, 145.... delapsus pondere prono]

II, nbsp;nbsp;nbsp;196. Olim mos erat peplum qui per pompam a Ceramico in Acro-polim vehi solebat in curru ponere, qui ad similitudinem navisnbsp;constructus erat, malo et antenna praeditus, ita ut peplus partesnbsp;veli agere videretur, cuius rei prima significatie invenitur apudnbsp;Strattim, mediae comoediae poetam (ap. Harpocr. s.v. tottsïov;

45

Koek C.A.F. I, p. 719): tov TtérrXov 8è toütov IXxouaiv Ss(T{/,ouvtslt;; TOTtslot? / (ScvSpei; avaplO-ijiTjTi eit; lïxpov woTrsp IottIou tov ïarov; cf.nbsp;Pausan. I, 29, 1.

27. Utrum hoe loeo ille dies (eodd. HL), quo semper Vergilius utitur, an ilia dies (eodd. AR), quod ubique fere (vid. autemOv.nbsp;Am. Ill, 12, 1 i.q. Stat. Theb. I, 166; ef. Silv. I, 2, 241) apud Ov.nbsp;in usu est nee non apud Luean. (VII, 216; 254), Mart. (VII, 21, 1),nbsp;alios, legendum sit, baud ita facile est ad discernendum. Qua denbsp;quaestione viros doctos Fraenkel, Wolterstorff, Kretschmer, Zim-mermann, Wackernagel disseruisse Lenchantin ad l.n. (ubi vid.)nbsp;animadvertit. felix et dicitur annus; cf. Ov. Met. XII, 217; denbsp;vocis q.e. felix anaphora cf. Verg. Eel. 1, 46; 51; 6, 47; 52; Georg.nbsp;II, 490 sqq.; Catal. 9, 23; Prop. II, 34, 71 sq.; Ov. Met. VIII,nbsp;36 sq.; vid. ad vs. 12. annus; is annus TrevTe-njptSoi;, quo Panathenaeanbsp;celebrantur.

29. nbsp;nbsp;nbsp;ergo: ,,de re quae antea iam commemorata nunc uberius

exponitur” (Forbiger), cf. e.g. Cic. Phil. XII, 9 tres viae sunt ad____;

tres ergo, ut dixi, viae sunt----; Tusc. I, 7; Fam. XV, 10. Palla-

diae pugnae i.q. Palladis pugnae] vid. ad vs. 30. texuntur in ordine potissimum inter se coniungere ac ita interpretari velimnbsp;ut idem valeat quod in ordine textae {a spectatoribus) spectantw,nbsp;ad versus structuram cf. Verg. Aen. I, 456, quern ad 1. recte Ples-sis—Lejay: ,,1’expression [ex ordine sc.), ainsi enclavée, se rapportenbsp;a pugnas a la manière d’un epithète”; cf. Verg. Georg. Ill, 341;nbsp;IV, 507; Aen. I, 198 (to: ttp'iv xaxd); ad sensum cf. Verg. Eel. 8, 20;nbsp;Aen. VIII, 629. texuntur-ornantur-pinguntur(-additur): sen-tentiolae asyndetice copulatae ita ut verba eodem fere versus loconbsp;posita sint, frequentes sunt apud poetas Alexandrinorum sectatores,nbsp;cf. e.g. Cir. 387—390 (Catull. 64, 19 sqq.); Catull. 64, 32—42; Cir.nbsp;459—467.

30. nbsp;nbsp;nbsp;Inter imagines aliarum Palladis rerum gestarum quae in

peplo Panathenaico intexi solebant, semper primas partes age-bant Minervae cum Gigantibus proelia (cf. ad vs. 21; schol, ad Aristoph. Eq. 565—568; schol, ad Eur. Hec. 468 sq.); Minervaenbsp;haec epitheta nonnunquam invenimus;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Suidas s.v.),

yiya.'ixokzxic, (Philop. 8) ytyavTo^ovTii; (Cornut. 20); sicut eadem Hymn. Orph. 32, 12 OXsypalwv oXsTstpa yiydvTcov appellatur; vid.nbsp;Apollod. 1,35 W.; Waser in RE, Suppl. HI, 655 sq.; Kuhnert innbsp;Roscheri Lex. I, 1639 sqq. tropaeum metonymice i.q. = victoria-,

46

cf. Ov. Fast. V, 555; Her. 9, 104; 17, 242; Hor. Carm. II, 9, 19; Nep. Them. 5, 3: victoria, quae cum Marathonio possit compararinbsp;tropaeo.

31. nbsp;nbsp;nbsp;sanguineo cocco pinguntur metonymice pro; ruhris filisnbsp;intexuntur, ruhris filis intexta {a spectatoribus) spectantur. cocconbsp;(A^L; socco A^R; corco H^; coco H®; succo Aid. 1517); Baehrensnbsp;mavult sanguinea Gorgo (quae verba voce horrida regi videntur);nbsp;equidem hanc emendationem, quam Vollmer in textum recepit,nbsp;Klotz (Ph. Ws. 52, 1932, 1292; vid. ad vs. 132) defendit, superva-caneam habeo. coccus vel coccum (xóxxoi;): „granum est arborisnbsp;parvae aquifoliae ex genere ilicis, illius cortici veluti scabies quae-dam adhaerens, innumerisque scatens vermiculis, ex quibus con-tusis color fit aptus lanis tingendis praestantissimus et magninbsp;pretii.... Color eius est rubens, sed qualis in rosa et cum amabilinbsp;nitore coniunctus.... Differt a purpura, quae intensiorem ac ni-griorem habet ruborem; coccum vero est dilutius. Quare aliquandonbsp;purpura cocco superaddebatur....” (Forcellini); cf. Hor. Sat. II,nbsp;6, 102; Mart. 3, 2; 5, 28; 10, 76; Quint. XI, 1, 31; de grano eiusnbsp;arboris vid. Plin. N.H. IX, 41; XVI, 8. Peplum ipsum luteum fuissenbsp;apparet ex Eur. Hec. 468 èv xpoxéw tcsttXw.

32. nbsp;nbsp;nbsp;aurata; auratus l.n. idem quod aureus, cf. Ov. Met. V, 52 etnbsp;fortasse Catull. 64, 5 {aurea enim ilia pellis vocatur Sen. Med. 360;nbsp;inaurata contra e.g. Hyg. fab. XII; Enn. Med. 210). Alium sensumnbsp;{auro ornatus vel inauratus sc.) invenimus e.g. Cir. 151, ubi vid.;nbsp;Cic. red. sen. 11; parad. 6; Liv. IX, 40. Typho; vid. Waser, RE,nbsp;Suppl. Ill, p. 759; Ilberg in Roscheri Lex. I, 1643; plerumque victoria e Typhone parta lovi soli adscribitur (vid. e.g. Hes. Theog.nbsp;820 sqq.; Apollod. I, 39) nec inter Gigantes Typho numeratur (Hes.nbsp;Theog. 185 sq.). Nostro autem loco, sicut etiam apud Hor. (Carm.nbsp;HI, 4, 53, quern ad 1. vid. Kiessling—Heinze; cf. etiam Nicandrumnbsp;ap. Anton. Liber. 28, 2) unus e Gigantibus est. Vide etiam Lenchan-tin ad l.n. Vss. 32—34 ita vertit Oltramare, p. 300; ,,L’on voitnbsp;Typhon précipité du del par une lance d’or, lui qui auparavant,nbsp;jonchant les airs des rochers de I’Ossa, doublait la hauteur denbsp;rOlympe en le couvrant des monts d’Emathie”.

33. nbsp;nbsp;nbsp;prills dictum esse pro olim, pridem Kreunen conferens Catull. 4, 25; 51, 15 animadvertit; Sudhaus (Herm. 42, 478 a.1) con-tulit Cir. 530 sq. (ante) et Isocr. Paneg. 54; ^XS-ov ot D-’ 'HpaxXsoui;nbsp;naïSei; xai (xUpov wpo toótwv quot;ASpacTTOi; ó TaXaoG; Baehrens Cir.

47

252 {frius, cf. Catull. 64, 317; quae prius in levi fucrant extantia filo). consternens, cf. Cir. 115 ubi vid.; Leopold, poeta nostras, verbanbsp;ita vertit (,,Uit den tuin van Epicurus”, p. 56): „den aethernbsp;met de rots plaveiend / der Ossa”. Itaque emendatione quam a v. d.nbsp;Kreunen propositam Curcio recepit {conscendens\ cf. vs. 50) opusnbsp;non est. aethera: recte Lenchantin monet voces q.s. aether et aernbsp;saepe, ut apud graecos, ita etiam apud auctores latinos confundi;nbsp;ita ad Verg. Aen. I, 90 Servius adnotat; a e th e r e m hoe loconbsp;pro a er e posuit.... et frequenter Vergilius duo ista confundit.

34. nbsp;nbsp;nbsp;duplicabat: imperfectum de conatu, cf. Verg. Georg. I,nbsp;281 ter sunt conati] Hom. Od. XI, 315: fxlgacrav; perperam Baeh-rens, conferens Cir. 252, Catull. 64, 317 duplicarat -pvo^suit. Ema-thius vertex i.q. Pelion] cf. Georg. I, 281 sq.; Hom. Od. XI, 315 sq.:

Oaaav êrr’ OuXugTro) [réfiatrav ¦^égev, aurap stc’ quot;OacTj / H-i^Xiov sivoCTi(puXXov, ïv’ oüpavop agPaTop eïr); Aetn. 49; Prop. H, 1, 19 sq.;nbsp;Ov. Met. I, 154 sq. Emathia stricto sensu Macedoniam significat;nbsp;ei fines autem, qui et Macedoniam et Thessaliam comprehen-dunt, etiam interdum Emathia dicuntur, neque non quibusdamnbsp;paucis locis Emathia dicitur pro Thessalia; cf. Verg. Georg. I,nbsp;492 (Serv. ad 1.); Catull. 64, 324 (ubi, ut l.n., Emathiae versus initionbsp;positum est). Graece per nomen q.e. ’HgaS^la nusquam Thessalia,nbsp;semper autem Macedonia designatur. Apud Strab. (VII, 329)nbsp;tantum de urbe quadam in Thessalia, postea in Macedonia, sita etnbsp;’Hgaö-la, antea autem OiCTugT) nominata, mentio fit. Cf. Lenchantinnbsp;ad l.n.; vid. etiam ad vs. 115 (Attica), vertice Olympum: elisio,nbsp;de qua vid. Ganzenmüller, l.c. pag. 631; Sudhaus, Herm. 42,494 a.2.

35. nbsp;nbsp;nbsp;tale velum.... portant totam pepli descriptionem compre-

hendit; dicere possis totam versuum 23—35 periodum parenthetice positam esse, ita ut tali ritu (36) cum correlativo q.e. qualis (22)nbsp;coniungendum sit: qualis (22).....tali (36).... sollemni tem

pore vertit Leopold, p. 57 per ‘op gezette tijden’; etiam ita vertere possis: ‘in plechtige stonde’. Merguet: ‘herkömmlich, feierlich’,nbsp;cf. Cir. 127, ubi sollemni ritu i.q. ritu Attico', 147.

36. nbsp;nbsp;nbsp;lure Kreunen, 39: „eodem fere modo quo auctor Ciris vs. 36nbsp;ad propositum revertitur, Catullus unde digressus est, redit 64,265”.

vellem vern. optime reddere possis per ‘ik zou wel gaarne____’

E compluribus locis iam apparuit poetam, cum Epicuri disci-plinae studio se dedere constituisset, sibi proposuisse, ut magnum de rerum natura carmen didacticum scriberet (cf. ad vs. 5). Quod

48

carmen num poeta incohaverit, dubium est; certum autem est eum tunc temporis iam sibi persuasisse se ad tale carmen componendmnnbsp;nondum satis firmatum esse. Ita etiam iudicat Sudhaus, p. 472;nbsp;Skutsch contra, argumentis nisus, ut opinor, baud satis firmis,nbsp;putat (I, 83) Ciris auctorem non modo philosophiae studio senbsp;dedisse, sed etiam versatum esse in carmine de rerum naturanbsp;scribendo. tali ritu {ritus i.q. modus, ratio): tarn amplifice et arti-ficiose quam peplus Panathenaicus texitur.

37. nbsp;nbsp;nbsp;purpureos soles: pluralis poeticus, de quo vid. Norden,nbsp;comm. Aen. VP, p. 408 sq.; Kroll, Studiën, p. 258; cf. apud Catul-lum e.g. 64, 31; 141; 271. purpureus, cf. Verg. Aen. VI, 641nbsp;(cf. Cic. Arat. 60, Baehr. P.L.M.I, pg. 10); Klotz (Herm. 57, 591)nbsp;animadvertit vocem q.e. purpureus interdum idem valere quodnbsp;lucidus, splendidus, candidus) cf. Eleg. in Maec. I, 62 bracchianbsp;purpurea candidiora nive (vid. autem Vollmer ad 1.); Hor. Carm.nbsp;IV, 1, 10 purpureis ales oloribus (vid. Orelli—^Baiter—Hirschfeldernbsp;ad 1.); Verg. Eel. 9, 40: ver purpureum] Aen. I. 591 :lumenquein-ventae / purpureum (recte Plessis—Lejay: l’éclat lumineux); VI,nbsp;641; Ov. Am. II, 1, 38; 9, 34; Fast. VI, 252; Stat. Theb. VII, 148.nbsp;Quam significationem etiam Servius novit, ut apparet e nota adnbsp;Verg. Eel. 5, 38 data purpureo nunc specioso, quamquam illo loco,nbsp;ut opinor, haec annotatie minus exacta est; Romanos enim nar-cissos purpureo calice praeditos notes habuisse satis constat (vid.nbsp;ad vs. 96). sidus de luna dictum etiam occurrit Senec. Med. 750;nbsp;sidus lunae: Plin. N.H. XI, 9 (cf. VIII, 1); saepius de sole ut e.g.nbsp;Ov. Met. I, 286; XIV, 173; Tib. II, 1, 47; Plin. N.H. II, 41; VII, 60.nbsp;Karsten (S.N. 210) putat, iniuria meo iudicio, sidus l.n. splendoremnbsp;significare, ut Stat. Silv. Ill, 4, 24 (vid. Vollmer ad 1.). Candidanbsp;cf. Verg. Aen. VII, 8 sq.; Lucr. V, 1210.

38. nbsp;nbsp;nbsp;pulsantia, cf. Verg. Aen. X, 216 (Kappes ad 1: ,,auch dernbsp;Mond fahrt auf einem Gespann — cf. Ov. Tr. I, 3, 28: Met. II, 208nbsp;sq. — dessen Rosse am Himmel stampfen [Olympum pulsabat)”.nbsp;orbis i.q. Olympus, caelum, vem., ‘hemelgewelf’, cf. etiam Verg.nbsp;Aen. Ill, 512 (cf, Horn. II. VIII, 68); VIII, 97; eodem sensu ap.nbsp;Lucr. (V, 691) signifer orbis occurrit; vid. Munro ad l.,quitarnennbsp;perperam Cic. Arat. 317, ubi signifer orbis i.e.q. Zodiacus (cf. adnbsp;Fam. II, 89), affert. caeruleis bigis recte Forbiger interpretatusnbsp;est: ‘caeruleae autem i.q. atrae’', cf. Cir. 203; 215; Verg. Aen. Ill,nbsp;64 (vid. Serv. ad 1.); VI, 410; Ov. Fast. IV, 446; Stat. Theb. II, 528;

49

Eleg. ad Liv. 93 {mors caerulea). De vocibus q. s. caerulus, caeruleus acute ac uberius disseruit H. Wagenvoort, Glotta 26, 1937, p.nbsp;129 sq.

39. nbsp;nbsp;nbsp;Fortasse conferre possis Lucr. IV, 969 naturam quaererenbsp;(cf. Cir. 5) rerum / semper et inventam patriis exponere chartis.nbsp;charta (vid. K. Dziatzko, Untersuchungen über ausgewahlte Ka-pitel des antiken Buchwesens, Cap. IV, V) post Enn. Ann. 229 V.,nbsp;a V. d. Dziatzko p. 115, 1 allatum, passim occurrit (vid. e.g. Catull.nbsp;1,6; 22, 6; Pan. ad Mess. 200; Catal. 9, 13; Cul. 24), nusquam autemnbsp;apud Vergilium. intexere: de metaphora cf. verbum q.e. {ex)ordior,nbsp;quod identidem olim vim texturam incohandi habuisse apparet enbsp;Plaut. Pseud. 399; Cic. de Or. II, 145; cf. Cul. 2: ut araneoli tenuemnbsp;formavimus orsum; Plin. N.H. XI, 180 araneus orditur telas] Muller, Altit. Wb. p. 306.

40. nbsp;nbsp;nbsp;Pro tradita lectione q.e. aeternum (cui iure Nic. Loensisnbsp;addidit ut) Heinsius coniecit aeterno ut, cf. Lucr. I, 121 aeternisnbsp;versibus; Lygd. 1 (Paneg, in Mess.), 34 aeterno versu; adverbii autemnbsp;vim aeternum habet Verg. Aen. VI, 235 aeternumque tenet per saeculanbsp;nomen {Miseni sc.; cf. etiam VI, 381). Quare Nic. Loensem veramnbsp;lectionem restituisse puto. Codicum lectio, quam retinent et alii etnbsp;Thilo, fortasse ita defendi possit ut aeternum—saeclis appositionisnbsp;loco asyndetice cum versibus praecedentibus coniungendum sit

(vern. ‘dan zou mijn geschrift----’), quem tarnen sermonem ut

nimis durum reicio. „coniunctus mit dem Ablativ ist Ciceronia-nisch; sonst finde ich bei Dichtern nur Aen. X, 653 und Lucr. II, 743” (Drachmann, p. 420); cf. Lucr. I, 449; IV, 493; Cir. 97.

41. nbsp;nbsp;nbsp;senibus saeclis i.q. saeclis futuris: cf. Catull. 95, 6 cana....nbsp;saecula (vid. Kroll et Ellis ad 1.); vid. Lenchantin ad locum nostrum,nbsp;loqueretur cum acc.; cf. Verg. Ecl. V, 28; Hor. Carm. IV, 15, 1:nbsp;proelia loqui (Mewes ad 1.: ‘loqui et dicere per se significat carminenbsp;celebrare’); fortasse etiam ap. Plaut. (Men. 1066) occurrit: loquerenbsp;(Fleckeis.: eloquere) tuom mihi nomen, senibus saeclis (‘unto latenbsp;ages' Rushton Fairclough) ablativus temporis mihi esse videtur,nbsp;ita tarnen ut saeclum idem valeat quod aetas (vern. ‘geslacht’),nbsp;cf. 13; loqui cum dativo raro invenitur: ap. Plaut. (Poen. 885 innbsp;Cod. p.; Men. 1066 supra all.); etiam e.g. Caelius ap. Cic. ad Fam.nbsp;VIH, 12 (quamquam h.1. codd. non consentiunt); Ov. Art. I, 584.nbsp;nostra pagina i.q. carmen, opus nostrum; cf. Verg. Ecl. 6, 12;nbsp;Cul. 26; Dziatzko 1.1. p. 124. Hac voce omne scriptum metony-

50

mice designatur, cf. e.g. Mart. I, 5, 8: lasciva estnotis pagina, vita proba (vid. Ganzenm. p. 564). Cum Cir. 41 et Verg. Georg. Ill, 11nbsp;conferri licet Auct. ad Pis. 153 Aonium facilis deducit pagina carmen;nbsp;cf. praeterea Claudian. XXIX, 162 antiquos loquitur Musarumnbsp;pagina reges.

42. nbsp;nbsp;nbsp;tantae artes, cf. Cic. de cons. 74; Fin. Ill, 2; Aetn. 274.

nunc primum----nunc primum, nbsp;nbsp;nbsp;per anaphoram,

de qua vid. Stolz—Schmalz®, p. 797 (cf. ad vs. 12). De sensu, cf. ad vs 9; 14. De auctoris nostri aetate nihil hos versus prodere iure,nbsp;ut puto, Sudhaus, p. 472,1 animadvertit. Skutsch contra (II, 122,1):nbsp;„Dies bezieht sich zunachst freilich auf die philosophischen Studiënnbsp;des Verfassers, ware aber doch jedenfalls.... im Munde einesnbsp;alteren Mannes absurd”. Quare haec verba a viro seniore nuper-rime philosophiae dedito prodita absurda essent, prorsus me latet.

43. nbsp;nbsp;nbsp;firmamus robore (robore pleonastice addidit auctor necessitate metrica coactus), cf. Lucan IV, 372 mox robore nervis / etnbsp;vires redierc viris.

44. nbsp;nbsp;nbsp;quae...., in quibus {ab haec dona pendens) duplicem in mo-dum intellegi potest; primo enim ita ut hoc ipso tantum de carminenbsp;auctor h.1. loquatur: haec dona, Ciris carmen sc., quae lt;daregt; pos-sumus, accipe. Si hanc interpretationem sequimur quam Leo (Herm.nbsp;37, 29) praeferre videtur, item nobis accipiendum est poetam annosnbsp;iuventutis in carmine nostro perficiendo exegisse, id quod cumnbsp;per se absurdum est, turn versibus 10 sq.; 19 sq.; 93 sq. repugnarenbsp;puto. Quam ob rem aliter versum nostrum interpretari velim, itanbsp;sc. ut idem fere valeat quod talia dona, qualia lt;daregt; possumus,nbsp;accipe, quae verba non ad Ciris carmen tantum pertinere possunt,nbsp;sed ad totum illud scribendi genus, cuius carmen nostrum specimennbsp;est.

45. nbsp;nbsp;nbsp;prima rudimenta: cf. Verg. Aen. XI, 156 sq. prim itiaenbsp;iuvenis miserae bellique propinqui / dur a rudimenta et nullanbsp;exaudita deorum [ vota (cf. ad vs. 47); Stat. Ach. I, 478 crud a rudimenta et t en er 0 s f or mav erit (cf. vs. 43) a nn o s\nbsp;Silv. V, 2, 9; Sil. It. I, 549. iuvenes annos cf. Ov. Met. VII, 295;nbsp;XIV, 139. exegimus, cf. Cir. 518; Verg. Georg. HI, 190; Aen, I, 75;nbsp;VII, 776; X, 53; XI, 569; Ov. Met. VII, 752; VIII, 708; XII, 208;nbsp;ad sensum cf. Ov. Tr. II, 543 sq. ergo quae iuveni mihi non nocituranbsp;putavi I scripta parum prudens, nunc nocuere seni, ubi versus primus ad Art. Am. pertinet (a. 1 a. C.n. scriptum, cum aetatem 42

51

annorum auctor assecutus esset), secundus autem ad Trist. II (a. 9 p. C. n. compositum, cum 51 vel 52 armos natus esset). Itemnbsp;in Constantini edicto (a v. d. C. Weymann, Hist. Jahrb. 1926, p.nbsp;73 all.): cui aetati quoniam inter flenam perfectamque adulescentiamnbsp;et robustissimam iuventutem media est firmatae aetatis appellationemnbsp;imponimus; cf. etiam Nep. frg. ap. Plin. N.H. IX, 137 (de quo Helm,nbsp;Hieronymus’ Zusatze, Philol. Suppl. Bd. XXI, c. II, p. 57); Gudemannbsp;ad Tac. Dial. Proleg. p. 43 sqq.; p. 229 i.f.; Forcellini s.v. inventsnbsp;necnon s.v. aetas; quibus e locis apparet nomine iuvenis non minusnbsp;virum 35 vel 40 annos natum designari posse quam adolescentem 20nbsp;annos natum. Loco nostro auctor non dicit iuvenem se Ciris carmennbsp;composuisse, sed in talibus carminibus scribundis iuvenes annos senbsp;exegisse, iuvenes ergo annos iam se exactos habere. Verisimile est,nbsp;etsi minime necessario e vss. 44 sq. sequitur (cf. autem ad vs. 47),nbsp;auctorem nostrum iam pridem, antequam iuvenes annos peregerit,nbsp;Ciris carmen (vss. 101 usque ad finem sc.) condidisse, nunc autem,nbsp;annis iuvenilibus peractis, prooemio instruxisse. Pro certo autemnbsp;habere possumus Ciris auctorem prooemium scripsisse, cum annosnbsp;iuventutis exegisset, i.e. cum inter 35 et 50 annos natus fuisset.

46. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Cinn. fr. 11 Morel; Ov. Art. H, 285; Stat. Theb. XII, 811;nbsp;Silv. IV, 6, 25. vigilare cf. Verg. Georg. I, 313 (vid. Ladewig-Jahnnbsp;et Plessis—Lejay, qui ad 1. conferunt Cic. Att. IX, 12, 1; Ov. Tr.nbsp;H, 11; Fast. IV, 109) Alio sensu: Ov. Fast. IV, 167; Hor. Sat. I,nbsp;3, 17. De reef, cum v. d. Sudhaus, p. 503, 2 Maneth. I, 8; vóxra?nbsp;ocuTTVo? èwv xod h/ v)[xafn ttoAXoc froy/jaai; / onnag aoi pipXoui; xanep xagov,nbsp;aenrsp srsu^a. / ra.^ goi èyo) nsn^o) xagaTMV cJ9£Tepoi)V gey’ ÖVBiotp.

47. nbsp;nbsp;nbsp;Corruptelis depravatum codd. hunc versum tradunt. HA^R:nbsp;promissa atque diu iam tandem (cui addidit R: exordia)', LA^ etnbsp;promissa tuis non magna exordia rebus) Alii alia coniecerunt. Maxime placet emendatio quam proposuit Leo: lt;reddita vota gt; codicumnbsp;HA^R lectioni addens; cf. Catull. 36, 16; reddita eodem versus loconbsp;Catull. 64, 362. diu cum promissa coniunctum, idem quod multonbsp;ante', cf. ad vs. 9; de aetate sua nihil h.1. auctor noster dicit. promissa atque i.q. atque promissa; praeter locos a v. d. Helm allatosnbsp;conferas Drachmann, p. 420; Cinn. fr. 3 Morel; Prop. Ill, 13, 39;nbsp;Vollmer ad Stat. Silv. IV, 1. 25; Pease ad Verg. Aen. IV, p. 115nbsp;adn.; 176; 424; cf. ad Cir. 445.

48. nbsp;nbsp;nbsp;exterrita miris h.1. Heinsius palmari emendatione resti-tuit pro exterruit {-emit H^; r super rn H^; terruit R) amplis. Iam

52

pridem v. d. Schrader exterrita proposuerat, quae emendatie a ple-risque editoribus accepta est (cf. Cir. 80—82; Verg. Aen. III, 307; rV, 672; V, 215; Ov. Met. I, 638 sqq.; IV, 488; Stat. Ach. I, 662),nbsp;qui item vocem q.e. amplis sensu carere inter se consentiunt. Quodnbsp;ad corruptelae historiam pertinet, consensus codicum probare vide-tur codicem deperditum omnibus qui supersunt codicibus archety-pum hac corruptela iam depravatum fuisse. Maxime placet Heinsiinbsp;emendatie quae, praeterquam quod bonum sensum praebet, pa-laeographice levior est; EXTERRITA MIRIS primo evaserit innbsp;EXTERRITAMPLIS, postremo scriba quispiam, ut metrum resti-tueret EXTERRVIT AMPLIS scripserit. impia Scylla dicitur,nbsp;quia patrem patriamque pessumdedit (cf. vs. 52 sq.); cf. Ov. Rem.nbsp;67; Tr. II, 393 (vid. Owen ad 1.).

49. nbsp;nbsp;nbsp;sublimis in aere —t etiam Verg. Georg. I, 404. in aerenbsp;coetus cf. Stat. Ach. I, 518 nunc superum magnos deprendit innbsp;aethere coetus / nunc sagas affatur aves.

50. nbsp;nbsp;nbsp;coetus / viderit, cf. Catull. 64, 407 qui versus v. d. Baeh-rensium pellexit ut l.n. viseret scriberet (cf. Catull. 64, 55), qua tarnen emendatione nequaquam opus est. Eadem vis voci q.e. coetusnbsp;etiam inest Catull 64, 385. aethera penna, cf. Verg. Georg I, 406;nbsp;409 (= Cir. 541); Aen. XI, 272. conscendens aethera minus aptenbsp;h.1. de ave dictum est; aptius Ov. Met. III, 299 (de love); Stat. Silv.nbsp;III, 1, 7 (de Hercule) ignis ab Oetaea conscenderis aetheranbsp;flamma; Claudian. XXI, 141 (de imperatore defuncto); cf. Helm,nbsp;Herm. 72, 82; vid. etiam ad vs. 205.

51. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Ecl. 6, 78, ubi verba q.s. sua tecta supervolitaveritnbsp;multo aptius posita sunt; haudquaquam enim prope ad Megaramnbsp;Scylla in avem cirin mutata est; cf. Helm, Herm. 72, 1937, 80.nbsp;caeruleis alis (‘azure wings', Rushton Fairclough; ‘perchè delnbsp;color del mare’ Lenchantin; cf. Plessis—Lejay ad Verg. Aen. V,nbsp;819: ‘caeruleus'. epithète de tout ce qui se rapporte a la mer et auxnbsp;dieux marins’; cf. etiam III, 432; vs. 205 ciris Candida appellatur;nbsp;VS. 502 de variis plumarum coloribus loquitur auctor, quos locosnbsp;versui nostro vix repugnare puto cum caerulea dicantur omnianbsp;quae ad mare pertineant, cf. Helm, Herm. 72, 1937, p. 81; Thes. 1.1.nbsp;III, 104, 40; ad vim adiectivi vid. ad vs. 38. Vid. etiam Roscherinbsp;Lex. III, 1, col. 431a. Vollmer epitheton q.e. caeruleus h.1. vertitnbsp;per ‘schimmernd’ (Sitzungsber. der Bay. Ak. 1907, 365, 2), mar-moreum (503) conferens, iniuria autem, ut opinor; cf. ad vs. 38.

53

52. nbsp;nbsp;nbsp;pro purpureo poenam____ pro patria, de alliteratione

vid. Norden, Aen VP, p. 416 ibidemque n. 5; Waltz, p. 47. Multos in modos popcnpiov TtXoxapiov Nisi purpureum fuisse auctor nosternbsp;testatur, vid. vs. 122, 281,320, 382, 387 (cf. vs. 501); idem proditumnbsp;videmus Ov. Met VIII, 9; 92 {purpureum crinem; scelerata); Prop.nbsp;Ill, 19, 22; Tibull. I, 4, 63; Stat. Theb. I, 332; Hyg. fab. 191;nbsp;Apollod. Ill, 15, 8; Dion. Chrys. Or. 64, 27; Paus. I, 19, 4; Eu-tecn. Soph, (in paraphr. Oppiani de Aucup. II, 14); Nonn. Dionys.nbsp;XXV, 162; cf. Jos. Schmidt in R.E. III-^, 656. Aureum Nisi crinemnbsp;fuisse testantur schol, ad Eur. Hipp. 1190; Tzetzes ad Lycophr.nbsp;Alex. 650. pro capillo sc. deciso (cf. 387), quod ex excisa facilenbsp;suppletur. poenam: haud prorsus accurate ScyUae pieTapiopcptoffn;nbsp;h.1. poena dicitur (vid. vss. 481 sq.); rectius Verg. Georg. 1404 sqq.;nbsp;vid. Helm, Herm. 72, 1937, p. 91. poenam solvens, cf. Verg.nbsp;Georg. I, 405. Lucr. V, 1225; Ov. Met. I, 209.

53. nbsp;nbsp;nbsp;Versui, quem ita tradunt codd.: pro (HAR; proque L) patrisnbsp;solvens excisa et (ita H, est AR; omittit cod. L) funditus (ineptenbsp;H^A^ funditur) urbe emendatione tantum opus est, quam Hauptnbsp;proposuit, pro patris, legens patria; patris enim nota (ad capillo)nbsp;esse videtur, quae e margine in textum irrepsit; et alii edd. et Skutsch,nbsp;Lenchantin hanc emendationem approbaverunt. Ad insolitum ver-borum ordinem, quem etiam codicis L scriba corrigere conatus eratnbsp;(sensus enim hie est: et pro urbe patria funditus excisa) metrumnbsp;auctorem nostrum coegit (vid. etiam ad vs. 47). pro Sillig, quemnbsp;Helm secutus est, exclamationem putavit, id quod pro (52) vetarenbsp;puto, quamquam Helm Verg. Eel. 10, 11 sq. attulit. Diversamnbsp;versus interpretationem comiter v. d. Wagenvoort mecum communi-cavit, qui pro patria (subst.; et urbe per figuram, quae dicitur Ivnbsp;Sia Suoïv intellegendum esse putat (cf. Verg. Aen. IV, 355 necnbsp;non quae Buscaroli et Pease ad 1. adnotaverunt).

54—91. A compluribus poetis, qui omnes narrant Scyllam virginem, cuiuscumque filia ilia erat, quendam in mo-dum esse mutatam in monstrum marinum, fabula meanbsp;longe recedit.

54. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Tzetz. ad Lycophr. Alex. 153, qui postquam Scyllae Nisinbsp;fabulam narravit, his verbis de Scyllae et Neptuni fabula loquinbsp;pergit: fiXXoi Sé ipacri yuvatxa TaÓTYjv slvoci euTTpsTt^, y)v sqq.nbsp;complures vocem esse, quae apud poetas temporibus August!nbsp;florentes non nisi l.n., Cir. 391, Hor. Sat. I, 10, 87 occurrat, recte

54

Drachmann p. 421 et Rushton Fairclough (Transact, and Proc. 53, 1922, 23) animadverterunt. Auctor autem noster elocutionesnbsp;in sermone pedestri et apud antiquioris tantum aevi poetas oc-currentes non ita diligenter evitat. Messalla: e viris qui Messallaenbsp;nomine praediti erant, illustrissimi hi erant: 1. M. Valerius Messalla Corvinus, qui inde ab anno 64 (vel 59?) vixit usque ad a. 8 a.nbsp;C.n.; consul fuit a. 31 a. C.n.; Cicero (in Ep. ad Brut. I, 15, 1, a. 43nbsp;a.C.n. scripta) oratorem eum laudat; carmina etiam eum compo-suisse apparet e Catal. 9, 14 sq.; Plin. Ep. V, 3, 5; a. fere 45 a.C.n.nbsp;Athenis versatus est (Cic. Att. XII, 32; XV, 17, 2; Tib. I, 3; I, 7;nbsp;[Tib.] IV, 1, 1). A. 43 et 42 in Bruti et Cassii exercitu stipendianbsp;fecit; post proelium ad Philippos factum M. Antonio se adiunxit.nbsp;Vid. Pauly (1852), VI, 2352 s.v. Valerii, 95; Liibker®, s.v. Valerius, p. 1086, 43; J. M. J. Valeton, M. Valerius Messalla Corvinus, diss. Gron. 1894; Skutsch, I, p. 86; Frank, Vergil, p. 87 sqq.;nbsp;Furneaux ad Tac. Ann. Ill, 34; Schanz, II, 1, p. 21—24; 98. 2. M.nbsp;Valerius M. f. Messalinus, oratoris filius, a. 43 (vel 42) a.C.n.nbsp;natus, consul a. 3 a.C.n., de quo Ov. Tr. IV. 4, 5 cuius in ingenionbsp;est patriae facundia linguae (cf. Ep. ex P. II, 2, 51); Tac. Ann. HI,nbsp;34: Valerius Messalinus, cui parens Messalla ineratque imago pater-nae facundiae) Tib. II, 5. Vide: Pauly (1852), VI, 2355 s.v. Valerii,nbsp;100; Lubker®, p. 1086, 44; Furneaux nec non Nipperdey ad Tac.nbsp;Ann. I, 8; Prosop. imp. Rom. Ill, p. 333 sqq.; Schanz, II, 1, p. 460.

3. nbsp;nbsp;nbsp;M. Valerius M. f. Messalla, sub Tiberio principe consul a. 20nbsp;(Tac. Ann. Ill, 2; vid. Furneaux ad 1.), Messalini fortasse filius.nbsp;Vid. Pauly (1852), VI, 2356, s.v. Valerii, 112; Ganzenmiiller, 637.

4. nbsp;nbsp;nbsp;M. Valerius Messalla Corvinus, Corvini oratoris pronepos, anni 20nbsp;consulis fortasse filius, ipse a. 58 cum Nerone principe consul (Tac.nbsp;Ann. XIII, 34); vid. Pauly (1852), VI, 2358, s.v. Valerii, 116; Furneaux ad Tac. Ann. XIII, 34; Ganzenmiiller, 637. De tempore, quonbsp;carmen nostrum compositum esse conicere possis, vid. praefationem.

55. nam verum fateamur: cf. Verg. Eel. 1, 31: namque {fa-tebor enim).... (i.q. Catal. 9, 11); Aen. II, 77: fatebor vera] Catal.

5. nbsp;nbsp;nbsp;12 nam fatebimur verum] Plin. N.H. II, 94: si verum fateamur.nbsp;Haec locutio, quae locus communis fuisse videtur {si verum faterinbsp;volumus etiam ap. Cic. parenthetice occurrit), passim ap. Ov. innbsp;usu est, cuius haec exempla Ganzenmiiller, 566 affert: Met. X, 53;nbsp;738; XV, 773; Tr. V, 12, 59; Ep. ex P. II, 3, 7; HI, 1, 79; 9, 19; in

55

Scyllae fabulae narratione Met. VUI, 127 moenia, nam fateor.....

amat Polyhymnia verum, cf. Catull. 62, 16: amat victoria curam, quod perperam v. d. Kreunen pellexit ut etiam l.n. curam legerenbsp;vellet; Verg. Ecl. 3, 59. Polyhymnia: recte Lenchantin: „non comenbsp;Musa inventrice della lira o della yscopyia o della orchestica (Ro-scher. Myth, s.v.), ma come protettrice in genere della poesia. Anchenbsp;Orazio cita talora semplicemente la Musa dei suoi carmi (p.e. carm.nbsp;III, 3, 70), tal altra ricorda per nome qualcuna delle Muse (p.e.nbsp;carm. I, 1, 33).” Vid. Stoll in Roscheri Lex. III, 2, 2657: ,,... .vornbsp;der spaten römischen Kaiserzeit existierte kein festes Verhaltnisnbsp;zwischen den überlieferten Musennamen und den popularen Musen-funktionen”; O. Bie, ibidem II, 2, 3293 (cf. 3293—3295; Lübker®,nbsp;p. 685).

56. nbsp;nbsp;nbsp;„perhibent mit dem Acc. c. Inf. 56; vgl. Enn. Ann. 393;nbsp;460; Pacuvius, 366; Verg. Georg. IV, 507; sonst bei keinem Au-gusteer” (Drachmann, 421). Cum versu nostro praesertim conferrinbsp;potest Catull. 64, 124 saepe illam perhibent ardenti corde furentem /nbsp;clarisonos imo fudisse e pectore voces. In versu tradendo codd. dis-sentiunt: l. aliam p. mutata in m. figuram HAR tradunt, cui tarnennbsp;lectioni si recipimus levi emendatione opus esse puto: l. aliam p.nbsp;mutatam in m. figuram (per haplographiam corruptelam inrepsissenbsp;putant editores), sed et lectionem ita exstitisse puto propter or-dinem verborum nimis durum et cod. L versum sine vitio tradit:nbsp;longe alia perhibent mutatam membra figura. Verbum q.e. mutarinbsp;etiam Ovidius cum abl. coniunxit; vid. e.g. Met. IV, 397; VI, 115;nbsp;IX, 81 tauro m ut at u s membra rebello (cf. Sil. It. VII, 425nbsp;torvo mut atus membra leone). membra acc. graecum essenbsp;non est cur commonefaciam (cf. Cir. 59; 198). Porro fortasse con-ferre possis Ov. Met. I, 547; Manil. II, 454 singulaque in propriisnbsp;parentia membra f i gur i s. Vid. etiam ad vs. 57.

57. nbsp;nbsp;nbsp;Hunc versum, quern multis corruptelis depravatum codd.nbsp;tradiderunt, Haupt et Hertzberg emendaverunt. Verba q.s. infes-tare et vorax apud Vergilium non occurrunt. Cicero (Phil. II, 67)nbsp;Charybdim, Ovidius (Ib. 385) Scyllam voracem nominal. Vocenbsp;q-e. vorax etiam Catullus (29, 2; 10; 33, 4; 57, 8) utitur, ap. quernnbsp;(64, 156) Scylla rapax dicitur. infestare, cf. Ov. Am. II, 11, 18nbsp;quas Scylla infestet quasque Charybdis aquas {quas-quasque, cf. Cir.nbsp;204); Met. XIH, 730 Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis I infestat. vorat haec raptas revomitque Carinas (cf. Verg. Aen.

56

III, 420 sq.), / ilia feris atram canibus succingitur alvum. V. d. H. Wagenvoort (Mneni. 45, 1917, 106 sqq.) acute magnaque cum proba-bilitate opinionem defendit versus nostri verba q.s. infestare voracinbsp;Ovidii versum supra all. spectare Ovidiumque ergo unum esse enbsp;poetis qui l.n. arguuntur Nisi Scyllam cum Scylla in monstrum ma-rinum mutata confudisse. ,,Nonne auctor noster loco laudato Ovi-dium quoque in magnorum illorum poetarum numero habere vi-detur, quos erroris atque permutationis convincere conatur?”nbsp;Quin inter eos comflures magnos poetas Ovidius habendus sit, nonnbsp;satis esse putat cur dubitemus. Permutatio sane manifesta occurritnbsp;Am. Ill, 12, 21 sq.; Fast. IV, 500; Her. 12, 123, Art. Am. I, 331nbsp;sq.; Rem. Am. 737; cf. Rohde, Gr. Roman*, p. 37; 99 sq. (Porronbsp;etiam invenitur ap. Schol. Eur. Hipp. 1200; Palaeph. tc. arc. 21; Schol,nbsp;ad Horn. Od. XII, 105; Verg. Eel. VI, 74 sqq.; Prop. IV, 4, 39).nbsp;Expectes tantum e tali potius periodo, in quamanifestius quam Met.nbsp;XIII, 730 Ovidius hac permutatione usus esset, Ciris auctorem verbanbsp;quaedam desumpturum fuisse. R. Helm, qui vs. 56 codicum HARnbsp;lectionem retinet eamque ut ablativum absolutum intellegit {tllanbsp;in longe aliam figurant mutata membra', ad duritiem dictionis innbsp;membra figurant = membra in figuram conferas Prop. Ill, 4, 18;nbsp;Cop. 4; Cul. 205), versum nostrum ita leviter cmendavit: Scyllaeumnbsp;monstro saxa infestata vocari (Rh. Mus. 85, 260 sq.), quod propternbsp;vs. 56 nimis dure dictum esse puto, quamqu' a et Hauptii etnbsp;Ribbeckii emendatio, quam plurimi edd. in textum receperunt,nbsp;valde incerta est. Scyllaeum h.1. nomen proprium esse Helm 1.1.nbsp;putat (cf. Paus. H, 34, 7; Strab. I, 2, 9; 14; 15; 16; 25; VI, 1, 5;nbsp;VHI, 6, 13; Liv. XXXVI, 42, 6; Pomp. Mel. II, 49; cf., Knaack,nbsp;Rh. Mus. 57, 222). Potius autem Scyllaeum ut adiectivum (cf. e.g.nbsp;Verg. Aen. I, 200; Stat. Theb. I, 333) cum subst. q.e. saxum coniun-gere velim; auctorem nostrum non promunturium ad Hermionamnbsp;situm spectat, sed Siciliae saxum (SxuXXaiov dexpov: Polyb.nbsp;XXXIV, 4 ap. Strab. I, 24), ubi Scylla monstrum omnium ferenbsp;auctorum consensu collocatur (cf. Eur. Med. 1342 et schol. adl.;nbsp;ibd. 1359; Thuc. IV, 24, 5; Verg. Aen. Ill, 420 sqq.; VII, 302 sq.;nbsp;Sen. Med. 350; Waser in Roscheri Lex. IV, 1024 sqq.; Schmidt,nbsp;RE, III^, 647—658).

58. „aerumnae = labores', cf. Cic. Fin. II, 118; Plant. Pers. 2; Epid. 179; Ter. Hec. 286; Front, p. 1582 N (luv. 10, 361)” (Drach-mann, 421); de etymologia vid. Muller. Altit. Wb. pag. 16; Walde,

57

Lat. Etym. Wb. s.v.; Zimmermann, Etym. Wb. s.v. Cf. etiam Paul. Eest. 22, 16 (a v. d. Lenchantin all.); aerumnae labores onerososnbsp;significant {Cic.Tusc. IV, 8, 18 aerumna aegritudo laboriosa). Plautusnbsp;et luvenalis Herculis labores aerumnas vocant, l.n. de diuturnisnbsp;laboriosisque erroribus Ulixis sermonem esse puto (Hom. Od. I,nbsp;4 Slyta). De interpretatione enim edd. dissentiunt. Skutsch (11,32)nbsp;confitetur: „Ich glaubte früher, aerumnis Ulixi soil heiszen; ‘innbsp;der Odyssea (lesen wir)’, nun bin ich durch saepe stutzig geworden’.nbsp;Si revera idem valeret quod in Odyssea, ablativus locativus (cf.nbsp;e.g. Cir. 95; 208) putandus esset. Recte autem Skutsch addit:nbsp;„Das musz ich also dahingestellt sein lassen. Trotzdem scheint mirnbsp;klar, dasz Ulixi zu aerumnis gehort, nicht zu Dulichias rates”,nbsp;saepe cum verbo q.e. legamus coniungendum est (perperam Rushtonnbsp;Fairclough in versione saepe et vexasse inter se coniungit). Mortimernbsp;Linforth (Am. Journ. of Phil. 27, 439) ablativum q.e. aerumnisnbsp;cum verbo q.e. vexasse coniungendum putat (quem utrum locati-vum an instrumentalem intellegere velit, non satis liquet); duobusnbsp;versibus haec verba inter se esse disiuncta non esse putat cur gra-vemur, quia vss. 59 sq. a Verg. Ecl. VI, 75 sq. auctor desumpsit.nbsp;Optime tarnen Leo sensum reddidit, ita (Herm. 42, 40,1) vertens:nbsp;„von der wir oft leseh, dasz sie auf den Irrfahrten des Odysseus dienbsp;Dulichischen Schiffe beunruhigt habe”; ad verborum ordinem, cf.nbsp;Verg. Georg. I, f'”'} vento impendentelabi] Aen. IV, 556 vultu eodemnbsp;— se obtulit', VII, 225 refuso Oceano, nequaquam cum summovetnbsp;coniungendum. EUis in app. crit. pro aerumnis coniecit errantis,nbsp;conferens 8? paXa uoXXa / TrXdyx^T]; nihilo minus earn coniecturamnbsp;(iure, ut opinor) in textum recipere non ausus est. Ulixi, cf. Verg.nbsp;Aen. II, 90 pellacis (fallacis?) Ulixi] 11,1 duri miles Ulixi] III, 273;nbsp;identidem praeter genetivi tormaxn Achillis (XII, 352) etiam Achillinbsp;(I, 30) occurrit; I, 220 Oronti] cf. Charis. I, 68, 19: inveniuntur....nbsp;quae sine ratione genetivum faciunt per -i ut.... ‘fallacis Ulixi’.

59. Locutio q.e. Candida succinctam latrantibus inguina nionstris varios in modos variata saepenumero occurrit postnbsp;Lucr. V, 892 sq.: aut rabidis canibus succinctas semimarinis / cor-porihus Scyllas] cf. e.g. Catull. 60, 2 aut Scylla latrans infima in-guinum parte] Cul. 331 Scylla rapax canibus succincta Molossis]nbsp;Verg. Ecl. 6, 75 (vid. infra ad vs. 60); Tibull. III, 4, 89; Prop. IV,nbsp;4. 40 (cf. ni, 19, 21; Knaack, Rh. Mus. 57, 209 sq.); Ov. Met. XIII,nbsp;732; XIV, 60 (— latrantibus inguina monstris)] Am. III, 12, 21;

58

Art. Am. I, 331; Her. 12, 123; Fact. IV, 500. De Scylla, praeter ea quae ad 1. n. Lenchantin adnotavit, cf. Waser in Roscheri Lex. IV,nbsp;1023 sqq.; Schmidt, R.E. III^, 647 sqq.; Daremberg—Saglio IV,nbsp;p. 1156. monstris cf. Cir. 79; Verg. Aen. Ill, 424 sqq.:nbsp;at Scyllam caecis cohibet spelunca latehrisnbsp;ora exsertantem et naves in saxa trahentem.nbsp;prima hominis facies et pulchro pectore virgonbsp;pube tenus', postrema immani corpore pistrixnbsp;delphinum caudas utero commissa luporum.

60. nbsp;nbsp;nbsp;Dulichias rates; Ladewig—Jahn ad Verg. Eel. 6, 76:nbsp;,,Dulichium war eine Insel, die zur Herrschaft des Odysseus gehorte. Bei Homer, p. 205, hat dieser freilich nur noch ein einzigesnbsp;Schiff”. Verisimile ergo est Vergilium plurali poetico (de quo cf.nbsp;Norden, Aen. VP, p. 408 sq.; Kroll, Studiën, p. 258) usum esse. Quamnbsp;insulam antiqui Dulichium appellare soliti sint, non ita facile estnbsp;ad discernendum. Dörpfeld (quern sequitur Leaf, Homer and Historynbsp;p. 151) Homerum per Dulichium illam insulam intellegere putat,nbsp;quae nunc Kephallenia dicitur, contra Bérard (Les Phéniciens etnbsp;rOdyssée, 11, 442) insulam hodie nomine q.e. Meganisi designatam;nbsp;cf. Strab. X, 2, 10—14, p. 452—456. vexasse Skutsch (I, 101)nbsp;Probum sequens, idem dicere veile quod tulisse, raptavisse putat,nbsp;sicut Cir. 481 vexarier idem valere videtur quod ferri, raptari] cf.nbsp;Ladewig—Jahn ad Verg. Ecl. 6, 76, quem ad 1. Servius haec dicit:nbsp;vexasse rates autem per tapinosin dictum est, nam non ve-xavit, sed evertit, quod Probus vult hac ratione defendere, dicensnbsp;'vexasse’ venire ab eo, quod est 'veho, vecto, vexo’, ut ‘vexasse’ sit por-tasse et sine dubio pro arbitrio suo evertisse; Serv. auct. ibd. (cf.nbsp;Geil. N.A. II, 6, 2—5); qui fertur et raptatur et hue atque illucnbsp;distrahitur v e x ar i proprie dicitur; cf. Lucr. I. 279 sunt....nbsp;venti.... corpora.... / quae.... nubila caeli j verrunt ac subitonbsp;vexantia turbine raptant) VI, 429 et quaecumque in eo turn sint de-prensa (cf. Cir. 61) tumultu / navigia in summum veniant vexatanbsp;periclum. Recte ergo Serv. (vid. supra) vexasse interpretatus essenbsp;mihi videtur idem id dicere veile putans quod evertisse vel fregisse.nbsp;gurgite in alto, cf. Catull. 64, 14; 178; 183.

61. nbsp;nbsp;nbsp;deprensos viri docti varie explicant. Primo enim loco con-ferri possunt loei quales sunt Hom. Od. XII, 96; 123 tóctou? S’ èx.nbsp;iptÓTa? ëXvjTai; 245 ExóXXvj yXacpup^c èx vy)6lt;; exaipou? / êXeamp;’ (cf.nbsp;101 è^apTrd^aaa veèlt;; xuavoTuptópoto; Liv. II, 12; Caes. B.C. I,

59

38; Cic. ad Fam. II, 12 quem ad 1. Schol. Bern. p. 803 ideo nautae torquebant ad earn naves virginem earn credentes, quos illa compre-hensos beluis suis porrigebat ut rabiem luporum posset compescere.nbsp;Rectius autem sensum intellegi puto cum conferamus e.g. Verg.nbsp;Georg. IV, 421 deprensis olim statio tutissima nautis (vid. Lade-wig—^Jahn ad 1.); Lucr. VI, 429 (vid. Munro ad 1.); Catull.nbsp;25, 13 (vid. Ellis ad 1.); Hor. Carm. II, 16, 2. Haec Serviusnbsp;ad Verg. Georg. IV, 421 {deprensos) adnotavit: verbum proprienbsp;nauticum, cum tempestate occupantur. Leo deprensos nautas cumnbsp;Bentleio (ad Hor. Carm. I, 14, 10) absolute vertit; „die Schilfer innbsp;Meeresnöten”. Mea autem opinione deprehendere l.n. idem ferenbsp;valet quod occupare, etsi de tempestate nullus sermo est; ergo;nbsp;nautas quos subito et necopinato occupaverat, id quod cum Homednbsp;descriptione (Od. XII, 234—260) optime congruit. Vss. 59—61 enbsp;Verg. Eel. VI, 74—77 fortasse auctor demutuatus est; saepe le-gamus\ cf. Reitzenstein, Rh. Mus. 63, 616; Helm, ibd. 85, 261nbsp;(ubi apte confertur Cic. Leg. I, 1: saepe a me lectus in Mario) etnbsp;Herm. 72, 1937, 92. Cf. etiam Verg. Aen. VI, 791 quem promittinbsp;saepius audis.

62, nbsp;nbsp;nbsp;Maeoniae chartae per metonymiam i.q. camfwa/fomen,nbsp;cf. Ov. Ep. ex P. IV, 12, 27; Maeonia proprie i.q. Lydia] inde i.q.nbsp;Asia; Vergilius semel (Aen. XI, 759) hoc nomine Etruriam designat,nbsp;quia Etrusci a Lydis originem trahere putabantur; ap. Ov. Homerusnbsp;Maeonides appellatur (e.g. Trist. II, 377; cf. Owen ad 1.) charta,nbsp;vid. ad vs. 39. non patiuntur = vetant {auctoritate sua sc.). Rectenbsp;vss. 62 sq. vertit Leo (Herm. 37, 30), quem sequitur Skutsch (II,nbsp;139): „Aber weder Homer gestattet daran (an die Identitat dernbsp;beiden Skyllen) zu glauben, noch der slechte Gewahrsmann jenernbsp;Dichter (die die Identification vornehmen). Diese Dichter bewegennbsp;sich in dubii errores, denn sie halten bald diese, bald jene fiir dienbsp;homerische Skylla”, quae versio inde proficiscitur quod verba itanbsp;supplenda esse apparet: credere sc. illam Scyllam Nisi eandem essenbsp;quae Ulixis navem vexaverit.

63. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc loco non patitur (= vetaf}, per zeugma quoddam ad-hibitum, alium in modum intellegendum est: quia parum auctoritate fruitur is, qui istos poetas, qui alii alia finxerunt de Scylla innbsp;monstrum mutata, in dubios errores pellexit, non est cur credamusnbsp;ei fabulae alteram Scyllam alter! adaequanti; vel potius, quianbsp;Simplicius: quod vanus (vid. infra) erat is auctor qui istos poetas innbsp;dubios errores pellexit, vetamur credere isti adaequationi; cf.

60

R. Helm, Rh. Mus. 85, 262. malus is est qui in dubios errores ducit, qui ergo indignus est cui credas. „Ob hier der griechischenbsp;Dichter gemeint ist, der die Variante poëtisch behandelt hat”,nbsp;quod verisimilius videtur (cf. Kroll, R.E. XI, 116 s.v. xstpi?),nbsp;„oder der Mythograph, der dem Verfasser der Ciris als Zeuge fürnbsp;sie bekannt war, ist nicht zu sagen; einer von beiden gewisz.quot;nbsp;recte Leo (Herm. 37, 30) animadvertit; cf. etiam Rand. H.S.nbsp;30, p. 148, 3. istorum sc. complurium magnorum poetarum, quinbsp;ista adaequatione usi sunt. ,,dubius ist ein kühnes, aber ver-standliches Epitheton ornans zu error\ irrige Ansichten erweckennbsp;mit Recht Zweifel (Th. 1.1. V, 1, 2117, 59)”, recte R. Helm, Rh.nbsp;Mus. 85, 261.

64. In versuum 64—98 periodo levem compositionis inconcin-nitatem deprehendimus: non enim de poetis sermo est qui Scyllas inter se confuderunt, sed longa series narratur fabularum Scyllaenbsp;marinae historiam canentium, quae, cuiuscumque filiam illam fuissenbsp;affirmant (nusquam Nisi filiam illam fuisse dicere videntur), tarnennbsp;ita consentiunt, ut omnes Scyllam in monstrum marinum mutatamnbsp;esse testentur. Minus apte ergo per voculam q.e. namque duae diversaenbsp;sententiae copulantur, quae ita fortasse intellegendae sunt, ut vs. 63nbsp;de poeta quodam Alexandrine qui primus istam adaequationem vul-gaverit, auctor noster sermonem fecerit, vss. autem 64—89 mytho-graphum quendam aequalibus satis notum, qui omnes de Scylla marina fabulas collegerit eiusque confusionis quam Verg. Prop. Ovid.nbsp;contraxerint, fons esse potuerit, velut digito monstraverit. Quaecum-que ea sunt, ad egressionem locutio q.e. duhii errores, cui uberi-ore interpretatione {namque) opus esse poeta, nimium libenternbsp;facultatem doctrinae ostentandae arripiens, putavisse videtur,nbsp;auctorem nostrum peUexit. namque alias alii a Lucretio (I, 1115;nbsp;II, 507; 510; IV, 1039; V, 327; 1456) noster demutuatus est. namque versus initio etiam occurrit Catull. 64, 52. vulgo, quodnbsp;emphatice ad alias alii additum esse puto, neerlandice ita potis-simum vertere velim: ‘naar willekeur’ vel ‘zonder eenige beperking’,nbsp;id quod contextus postulare videtur, quamquam nihil inveni,nbsp;quod hanc significationem adstruere possit. Ad vim verbi cf. e. g.nbsp;Cic. Mur. 35 quid est vulgo? universes) ad Att. XVI, \0 vulgo loque-hantur (neerl.: ‘men zeide algemeen’) Antonium mansurum essenbsp;Casilini', Ter. Andr. 426 verum illud verbum est vulgo quod dicinbsp;solet, I omnes sibi malle melius esse quam alteri) Verg. Aen. VI, 283

61

ulmus...quam sedem somnia vulgo / vana tenere ferunt, quem ad I. Plessis—Lejay: ‘vulgo doit être joint k tmere: „temere, passim, catervatim” Servius’).

65 Colophoniaco, cf. illud: 'Etctoc ttoXsii; nbsp;nbsp;nbsp;Trepl pi^av

'0(i,rjpou‘ / Spoipva, 'PoSo?, KoXoywv, SaXapiii;, ”Ioq, quot;Apyo?, ’A^vjvai.. Colophona Homed patriam fuisse ante alios Nicander (Trepl twvnbsp;èx KoXofpövo? TToiïjTtöv), cuius libro c. t. 'Exepoioóiieva etiam Par-thenium innisum esse viri docti putant, testatus esse videtur;nbsp;cf. Skutsch, II, p. 139, 1. quae dicantur, quod codd. HLnbsp;tradunt {dicuntur AR), legere malim (contra R. Helm, Rh.nbsp;Mus. 85, 262); sensus enim hie est: unam tantum Scyllamnbsp;Homerus novit; alii tarnen auctores alias pueUas fingunt,nbsp;quas ab Homero Scyllam nominatas esse putant et declarant.nbsp;Lenchantin in ed. quam (= quam quae, cf. Cic. Brut. 123) ....nbsp;dicantur proposuit, qua coniectura neque sermonem emendavitnbsp;et sensum obscuriorem fecit.

66. Crataein ait emendatione restituit Heyne; codd. gratinei (HAR) vel cratein (L) tradunt; Sillig Crataein ei (sc. dicit) proposuit;nbsp;verbo autem dicendi locus noster vix carere potest; vid. R. Helm,nbsp;Rh. Mus. 85, 262. Crataein: declinatio graeca qua saepe utitur Cirisnbsp;auctor, cf. e.g. 112; 463; 468; 471; 473; 535. De Crataeide vid.nbsp;Forbig. et Bench, ad l.n.; Schmidt, RE, s.v. Skylla, III-^, col. 648nbsp;sq.; Stoll in Roscheri Lex. H, 1, col. 1408. Crataeis Heinsius restituit (omnes codd. erithei dant) quem omnes fere editores secutinbsp;sunt. Ellis tantum (Am. Journ. of Phil. 26,440) pro Crataeis coniecit:nbsp;Hecateis (= Hecates filia), conferens Apoll. Rhod. IV, 826 sq. (ubinbsp;Hecaten eandem esse ac Crataein testatur) ExiiXXv;? Auoovlv); oXoó-«ppovo? •gt;) vtÉxs Oópxtp / NuxtittÓXoi; 'Exoctt) ttqv xe xXsloucnv Kpaxaunbsp;(cf. schol, ad vs. 828; Hes. Erg., frg. 150 Rz.®; Waser in Roscheri Lex. IV, 1030). Alibi Hecateis sensu h.1. ab Ellisio acceptonbsp;nusquam occurrit; Ov. (Met. VI, 139) adiectivi q.e. Hecateius (Met.nbsp;XIV, 44 Hecateia carmina) formam femininam fingit q.e. Hecateis:nbsp;sucis Hecateidos herbae; plerisque autem editoribus consentio rectenbsp;Heinsium versum emendavisse; ad codd. orthographiam conferrinbsp;possis schol, ad Fulg. Myth. II, 9, ubi Scylla filia Phorci etnbsp;nymfhae Cretheidos dicitur; cf. Serv. ad Verg. Ecl. 6, 74; Aen. III,nbsp;420, quos locos ad vs. 76 afferam. De nominis q.e. Kpaxaui;nbsp;etymologia (xpaxaió;) cf. Schmidt, R.E., IIIquot;*^, 648; de accentu;nbsp;Kühner—Blass, Gr. Gramm. I. § 84, p. 329 sq. Complures

62

locos ubi de Crataeide sermo est, enumerat Schmidt, R.E.

649.

67, nbsp;nbsp;nbsp;Echidnam Typhoni Scyllae matrem fuisse etiam testatornbsp;Hyginus, praef. 12, 17; fab. 151; 125. Multa sunt monstra, quorumnbsp;parentes Typhon et Echidna fuisse dicuntur; cf. Schmidt, R.E. III^,nbsp;649; V. Sybel in Roscheri Lex. I, 1213 (cf. Hes. Theog. 306 sqq.).nbsp;Codd. haec tradunt genuit gravena (-enna H*) HA^R, genuit grandevanbsp;L, idemque volens (ut putat Vollmer) effecit genuit grandena;nbsp;monstro... biformi omnes codd. dant. De loco nostro uberrime scripsitnbsp;Ellis, Am. Journ. of Phil. 15, 471 sq.; cf. etiam R. Helm, Rh. Mus.nbsp;85, 262. monstro biformi: si hac locutione Typhon designatur, exi-mium sensum ea praebet (vid. Apollod. 1,39; Hygin. praef.; fab. 151;.nbsp;Itaque libenter dativum retinere velim; unica corruptela in vocenbsp;q.e. gravena quaerenda esse videtur, ubi nomen proprium q.e.nbsp;Echidna latere recte Haupt vidit qui emendavit sive illam monstrum genuit grave Echidna biformis. Kent (Class. Rev. 17, 305),nbsp;quern sequuntur Housman et Vollmer, dativum q.e. monstro biforminbsp;retinet et ita textum emendare conatur; sive illam monstro generavitnbsp;Echidna biformi. genuit gra, quod codd. tradunt, exstitisse putat

era

e genuit Nihil autem esse cur verbum q.e. genuit reiciamus recte (conferens Verg. Aen. I, 618; IV, 366; V, 39) R. Helm (Rh. Mus.nbsp;85, 262) animadvertit, qui sive illam monstro genuit fera Echidnanbsp;biformi (cf. Th. 1.1. VI, 605, 13 sqq.; Hes. Theog. 297; 304) legerenbsp;mavult. Lenchantin gravem Echidna proposuit, quod quidemnbsp;maxime codicibus congruit {gravem i.q. Tryjixa ppoToïaiv; Hom.nbsp;Od. XII, 125). Ellis in app. crit. haec quaerit: „videtur latere nomen in -aiva, qualia multa sunt piscium J^uyatva, [ripaiva, acpii-patva, 9a)xaiva, 9«Xaiva. Euitne glanyaena} an glaucaena?” Quaenamnbsp;lectio praeferenda sit, hand ita facile est ad discernendum. Levissi-mam tarnen emendationem, quam Helm proposuit, in textum reci-pere malim. Stricto sensu haec fabulae versio contextui hie obvionbsp;baud scio an non congruat; Scyllam enim, si ei auctori qui Ty-phonis et Echidnae filiam earn fuisse finxit, credimus, monstrum iamnbsp;natam esse verisimile est et vix postea repente (Cir. 79) in monstrumnbsp;mutari potuit.

68. nbsp;nbsp;nbsp;est neutra; perperam Vollmer (Sitzungsber. der Bay. Ak. 1907,nbsp;361 ,a. 1) nec utra: „neutra als Trochaus ist fur Vergils Zeit unmöglich,nbsp;das ist zu folgern aus den Darlegungen bei Birt, Rh. Mus. 34, 4 und

63

52Suppl.,p. 22”, quod, ut opinor, nee probavit ipse nee probare voluit Birt neque ex eius dissertationibus eoneludi Heet. Age ergo afferam quae seripsit Birt, Rh. Mus. 34,4: „Wenn nun aueh innbsp;Versen vde des Horaz Sat. II, 2, 66 in neutram partem cultus misernbsp;wahrseheinlieh daktyliseh gelesen wurde, so ist doch aueh dernbsp;andere Fall nicht auszuschlieszen.... Dies (scil. vocem neutranbsp;per duas syllabas legendam) ist einmal sicher eingetreten in einemnbsp;Verse der Ciris, 68.” Cui recte addit poetas vocem q.e. neuter evitare

solere: „Vergil hat es nie; Horaz nur einmal____Ovid setzt auszer

Am. I, 14, 11 viel mehr den obliquen Casus: Met. IV, 379; V, 91”. Vid. etiam Helm ad 1. atque idem fere valet quod vern.: ‘maarnbsp;veeleer’, carmine: tota in fabula, quoquo modo earn auctoresnbsp;tradiderunt. Quominus de certo quodam carmine, sicut de Odys-sea (ut putat Kaffenberger, p. 149, 14), l.n. sermo sit, sensusnbsp;impedit.

69. Rushton Fairclough, quem laudat Frank (p. 99) versum nostrum ita vertit: „the sin of lustfulness and love’s incontinence” Allegorice h.1. Scyllae fabula explicatur (cf. Cir. 77 sq.), quo fabulasnbsp;explicandi modo, qui hic et illic apud Platonem (qui et ipse fabulas allegoricas finxit) iam occurrit, imprimis Stoica disciplinanbsp;usa est. Accurate discernendus est ab eo modo qui per rationemnbsp;sensum quendam in fabulis in venire studet (vern. ‘de rationalistische mythenverklaring’). Ex Aristotelis schola originem traxit haecnbsp;methodus, cuius auctores imprimis Palaephatus et Euhemerus fue-runt. Arguere e.g. conabantur deos et heroes homines antea il-lustres fuisse, quibus mor tuis propter beneficia civibus et generinbsp;humano allata honor divinus tribueretur. Cum certo quodam ho-mine semper fabulam coniungere studebant ii auctores qui hacnbsp;methodo uti solebant. Itaque minus accurate ad l.n. Scaliger ad-notavit: ,,quod a pube canis tota fuerit, hoe significare eius immo-deratam libidinem, qualis est in canibus, qui avaiSyjv coram omnibus coeunt” Ad vss. 78 sqq. aptior haec annotatio fuisset, ubi denbsp;vitiis abstractis nullus sermo est, sed potius de femina quadam,nbsp;cuius immoderata libido ita infamis fuisse dicebatur, ut per ima-ginem canum monstrorumque, quibus inguina ei succincta essenbsp;dicebantur, designaretur. Cum versu nostro conferre licet Fulg.

Myth. II, 9: Scylla____ graece quasi axóXpwv dicta est quod nos

latine confusionem dicimus et quid confusio nisi libido esti inguen metonymice i.q. libido, quod egregie contextui (cf. vs. 59) aptum est.

64

Verbum q.e. describere alio tantum sensu apud Verg. in usu est: Aen. III, 4, 45 in foliis descripsit carmina; VI, 850 caelique meatus /nbsp;describent radio.

70. nbsp;nbsp;nbsp;sive etiam etiam legitur Lucr. IV, 356. speciem mutata:

cf. Lucr. IV, 141 nee speciem mutare suam. Ad contextus sensum vid. schol, ad Lyc. Alex. 46-^v Sè v) SxriXXy) y6v7) eürupsTTT];; IlocreiSclivinbsp;CTuvoüaa. ’Ajj,9tTpiT7)? Sè l^K^XoTUTCTjado'vji; xat fxpiJLacxx èiifixXoóayjt;nbsp;(quod probat iniuria v. d. Baehrensium tactis proposuisse; codd. iactisnbsp;[HA^R] et perperam exactis [LA^] tradunt) èvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;slt;p’ siw'B-si

XoiiscD-ai, (XTrell-rjpKiö-Tj. Fulg. Myth. II, 9: Seyllam ferunt virginem pulcherrimam quam Glaucus Antedonis filius amavit, quem Circe Solisnbsp;filia diligebat irataque Scyllae fontem, in quo lavari solita erat, venenisnbsp;infecit. Ubi illa descendens ab inguine lupis canibusque marinisnbsp;inserta est. Hac de fabula uberius infra ad vs. 76 loquar; vid. etiamnbsp;quae v. d. Lenchantin adnotavit. mutata, sc. est, nisi potiusnbsp;anacolouthon exstitisse putandum est.

71. nbsp;nbsp;nbsp;infelix virgo cf. Verg. Ecl. 6, 47 a \ virgo infelix...., quemnbsp;ad 1. Servius e Calvi carmine c. t. lo hunc versum (fr. 9, Morel)nbsp;affert: a! virgo infelix, herbis pasceris amaris] cf. Manil. V, 587; cf.nbsp;Heinze, Vergils epische Technik, p. 371; vid. etiam ad Cir. 27.

72. nbsp;nbsp;nbsp;ipse pater: Neptunus sc., sicut etiam Catull. 64, 21 turnnbsp;Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. timidam sa eva codd.nbsp;HLA^ tradunt; nudd seva A^; scaevam nuda R. Praeter unum El-lisium omnes edd. timidam recipiunt: pro verborum autem coniunc-tione q.e. saeva harena alius aliud coniecit: Ruardi: sola (cf. Catull.nbsp;64, 57); He5me; flava', Haupt (quem sequitur Helm, Rh. Mus. 85,nbsp;263): sicca. Satis firme autem, ut puto, Lenchantin lectionem codd.nbsp;HLA* traditam defendit: ,,saeva per enallage riferito ad harenanbsp;in luogo di saevus che conviene a pater: Catull. 51, 11 gemind tegun-tur I lumina nocte”. Vid. H. V. Canter, ‘Rhetorical Elements innbsp;the tragedies of Seneca’ p. 134 (“Adjectives referring to persons ornbsp;things are attributed to the place where they are found”, cuiusnbsp;enallages figurae crebra exempla affert).

73. nbsp;nbsp;nbsp;castae emendatione restituerunt Schwabe (In Cirin carmennbsp;observationes, Dorpat, 1871, 10) et Baehrens (Fleck. Jahrb. 105,nbsp;1872, 836). Codd. vel carte (HA^R) vel car{a)e (A^L; in L, sicut innbsp;V, curae traditum esse Curcio putat) tradunt. Heinsius canae pro-posuit; castae eodem versus loco etiam occurrit Cir. 23. Ad vss. 23 etnbsp;73 conferre licet Claudian. 37, 40 coniugium cast amque

65

cupit V i olar e M i n e r v a m. Amphitrites eodem versus loco etiam vs. 486 auctor noster posuit: porro conferas CatuU. 64, 11;nbsp;Ov. Met. I, 14; Fast. V, 731; vid. Ganzenmüller, 625, quinonnuUosnbsp;Dionys. Perieg. et Apoll. Rhod. locos affert, ubi ’ApipiTpixv) in finenbsp;versus positum spondiacum efficit. In carmine nostro quin-decim spondiaci reperiuntur, id est fere tricesimo sexto quoquenbsp;versu (in Catulli Epithalamio decimo quarto quoque versu) idquenbsp;ita ut auctori nostro versus spondiacus graecam per vocem clau-sus maxime placuerit (cf. 96, 113, 239, 326, 413, 474, 486, 535);nbsp;versus spondiacos apud Alexandrinos maxime eorumque imitatoresnbsp;in usu fuisse iam vidisse Ciceronem (ad Att. VII, 2, 1) nemo ignorat.nbsp;Norden, Aen. VP, p. 441 sqq. (ubi vid.) apud Vergüium quadrin-gentesimo fere quoque versu spondiacum inveniri animadvertit.nbsp;In carmine c.t. Culex, quod plerique Vergilium scripisse opinantur,nbsp;nullus spondiacus occurrit (vid. Plésent ad Cul. 117; 269).

74. nbsp;nbsp;nbsp;at tarnen versus initio, alio licet sensu, etiam occurrit Ca-tull. 64, 160; poenas exigere; apud Ovid, praecipue haec locutionbsp;in usu est, cf. e.g. Met. VIII, 125, ubi Scylla, Minoa exsecrans,nbsp;patrem invocat (cf. Cir. 191): exige poenas, Nise pater \ vid. etiamnbsp;Trist. V, 8, 9 ad vs. 228 allatum; praeterea apud Lucan., Stat.,nbsp;German. (Arat. 1208; vid. Steele, Am. Journ. of Phil. 51, 178).nbsp;Apud Vergilium: poenam {poenas) poscere, reposcere, sumere.nbsp;at tarnen longo post tempore i.q. quamquam longo post tempore,nbsp;{at) tarnen-, vid. Kühn.—Stegm. II, 98: ‘manchmal ist tarnen auchnbsp;den konzessiven Gedanken vorausgeschickt’, cf. Cic. Sest. 140; adnbsp;Fam. II, 16, 7; XII, 10, 4; Prop. II, 55. Vid. etiam ad Cir. 263.nbsp;Eundem sensum elegantius expressit Ovidius Met. II, 467 distu-leratque graves in idonea tempora poenas-, cf. (ubi de Phorci Scyllanbsp;sermo est) Met. XIV, 70 sq. Scylla loco mansit cumque est data copianbsp;Primum, / in Circes odium sociis spoliavit Ulixen.

75. nbsp;nbsp;nbsp;cura cf. Verg. Eel. 10, 22 (cf. Forbig. ad 1.; Thes. 1.1. IV, 1466,nbsp;57; 60. Am. I, 3, 16). alto sc. ponto, cf. e.g. Verg. Aen. I, 3; V, 764nbsp;(in sermone pedestri e.g. Cic. Fin. IV, 23; Caes. B.G. IV, 24).nbsp;tu{a)e, quod codd. HAR tradunt, sensu caret; in cod. L suae legi-mus, quod idem valere quod eius satis probavit Thomason, Class.nbsp;Phil. 19, 155, afferens Cul. 388 (cf. Plésent, Culex, Etude, p. 363);nbsp;Aetn. 46; 581 (cf. Herr, de Aetn. sermone p. 41); Lygd. 6, 20;nbsp;complures Ovidii locos (vid. e.g. Met. XV, 8\9 tu facies natusquenbsp;SUUS-. cf. XIV, 42 et Korn—Ehwald ad 1.); apud Verg. hie usus

5

66

nusquam (nee Aen. IV, 633) occurrit. Vid. etiam Stolz—Schmalz®, p. 470. Apud nostrum conferas Cir. 524 (vid. ad vs. 133). Helmnbsp;piae coniecit.

76. trucem pontum eodem versus loco legitur Catal. 9, 47 (cf. Th. Birt, Erklarung des Catal., 1910, p. 184); de epitheto cf. Catull.nbsp;4, 7 Propontida trucemve Ponticum sinum; 64, 179 ponti truculentumnbsp;aequor; ad vs. n. etiam conferas Manil. V, 666; Lucan. IH, 577;nbsp;Sil. I, 126; VI, 706; Stat. Silv. Ill, 1,35.

Ad vs. 70 (ubi vid.) iam attuli Schol. (Tzetz.) ad Lycophr. Alex. 46, ubi fabulae versio occurrit, quam etiam narrant Schol, adnbsp;Lycophr. Alex. 650 et Servius ad Verg. Eel. 6, 74 et ad Aen. Ill,nbsp;420 (vid. infra) et stringit Nonnus, Dionys. XLII, 409. Diversamnbsp;autem eiusdem fabulae versionem legimus apud Fulgent. Myth.nbsp;II, 9, ad vs. 70 allatum (ubi vid.) et in Hyg. fab. 199: Scylla, Grata eidis fluminis filia, virgo formosissima dicitur fuisse: hanc Glaucusnbsp;amavit, Glaucum autem Circe, Solis filia; Scylla autem, cum assuetanbsp;esset in mari lavari, Circe Solis filia propter zelum medicamentisnbsp;aquam inquinavit: quo Scylla cum descendisset, ab inguinibus eiusnbsp;canes sunt nati atque ferox facta. Quae iniurias suas executa est.nbsp;Nam Ulixen praenavigantem sociis spoliavit. Utramque versionemnbsp;Servius narrat ad Verg. Eel. 6, 74: Scyllae dime fuerunt, una Phorcinbsp;et Creteidos nymphae filia, virgo pulcherrima, quam cum amaretnbsp;Glaucus, deus marinus, dum ipse amaretur a Circe et earn contemner et, ilia irata fontem, in quo se Scylla solebat abluere, infecit venenis;nbsp;in quern cum descendisset puella, media sui parte in feras mutatanbsp;est. hanc postea Glaucus fecit deam marinam quae classem Ulixis etnbsp;socios evertisse narratur. quidam Scyllam hanc a Neptuno amatamnbsp;dicunt et per Amphitriten, coniugem Neptuni, metuentem paelicisnbsp;formam, venenis Circes in monstrum marinum esse mutatam. Alteranbsp;vero Scylla fuit Nisi, sqq. nec non idem ad Aen. HI, 420: Scyllanbsp;autem ipsa Phorci et Creteidos nymphae filia fuit. hanc amabatnbsp;Glaucus, quern Circe diligebat; et quoniam pronior in Scyllam fuerat,nbsp;irata Circe fontem, in quo ilia consueverat corpus abluere, infecit venenis'. in quern ilia cum descendisset, pube tenus in varias mutata estnbsp;formas, horrens itaque suam deformitatem se praecipitavit in maria,nbsp;alii a Glauco, cum sperneretur a Scylla, rogatam Circen et iam ita,nbsp;ut legatur, mutatam dicunt. alii a Neptuno amatam, cum ilia Glaucumnbsp;amaret, rivalitatis dolore in hoc monstrum mutatam. Idem narrantnbsp;Ovid. Art. am. I, 333; Met. XIII, 898—XIV, 74 (vid. ad vs. 74) et

67

Myth. Vat. I, 3; II, 123; 169, qui exscripsit quae Servius ad Verg. Eel. 6, 74 adnotavit. Vidimus ergo earn fabulae versionem quaenbsp;Scyllae, Glauci, Circes historiam narrat, hos auctores tracta-tavisse: Ovid. (Met. XIII, 898—XIV, 74; vid. Korn—Ehwaldnbsp;ad XIII, 898 sqq.); Hygin. (fab. 199); Myth. Vat. (I, 3; II, 123; 169);nbsp;Eulgent. (Myth. II, 9); Serv. (ad Verg. Eel. 6, 74; Aen. Ill, 420);nbsp;lun. Philargyr. (ad Verg. Eel. 6, 74; cf. Probi qui dicitur comm,nbsp;eundem ad 1.), cum earn versionem in qua Scyllae, Neptuni et Am-phitrites fabula narratur, praebent Serv. (ad Verg. Eel. 6, 47);nbsp;Schol. (Tzetz.) ad Lycophr. Alex. 46; 650; Nonnus (Bionys. XLII,nbsp;409); quos locos accurate nobis interpretantibus comparantibusquenbsp;haec concludere licet: 1 °: ambas versiones inter se diversas benenbsp;distinguere auctores solent; 2°: cum Scyllae et Glauci fabulam nar-rant, Scyllam postea iniuriam acceptam ultam esse saepe addunt,nbsp;idque semper eo modo ut sociis Ulixem spoliavisse dicatur; 3°: apudnbsp;eos autem auctores qui Scyllae et Neptuni fabulam tractant, nus-quam verbum fit Scyllam quoquo modo poenas ab Ulixe repetivisse.nbsp;Ad versuum 70—76 interpretationem iam tandem transeo. Eundem,nbsp;quern codd. tradunt, textum retinui; ita tantum ut vs. 75 cum cod.nbsp;L sme legam; finem versus 73 etiam parenthesis finem esse putonbsp;Ambas fabulae versiones supra tractatas contaminavit auctor nosternbsp;(id quod persaepe poetas fecisse testatur Servius ad Verg. Eel. 6, 74:nbsp;poetarum more miscuit fahulas), ita sc. ut Scyllae in Circennbsp;ultionem, alibi in Scyllae et Glauci versione tantum occurrentem,nbsp;in carmine nostro cum versione altera, i.e. cum Scyllae et Neptuninbsp;et Amphitrites fabula auctor coniunxerit. Quae fabularum conta-minatio Servio non ignota fuisse videtur (ad Verg. Eel. 6, 47:nbsp;per Amphitriten.... venenis Circes in monstrum marinum esse mu-tatam). Be coniuratione quadam, cuius et Amphitrite et Circenbsp;participes erant, hac in adnotatione sermonem esse apparet. Scyl-la enim, cum Amphitritem, deam potentem et Neptuni coniugem,nbsp;ulcisci nequiret, Circen, eiusdem sceleris, quo ipsa in monstrumnbsp;inutata esset, participem ita punivit ut Ulixen, Circes amorem acnbsp;delicias, cum in alto mari praeternavigaret, sociis spoliaret. Rectenbsp;Kaffenberger (Philol. 74,141): „durch das zartliche cura suae coniu-gis soil angedeutet werden, wie gut Skylla in Odysseus die Kirkenbsp;traf.” Sunt qui, iniuria, ut puto, parenthesin cum versus 76 fine con-eludendam esse opinentur et nomen proprium q.e. Amphitritenbsp;subiectum verbi q.e. exegit poenas ducant: Amphitriten enim Scyl-

68

lam, quae Neptunum ad amorem pellexisset, ultam esse poetam indicare putant; vox q.e. tarnen ita tum intellegenda esse iis vide-tur, ut idem fere dicat quod a Scylla quamvis innocenti tarnen poenas exegit. In vss. 75 sq. interpretandis hi viri docti inter se dis-sentiunt. Nonnulli enim Neptunum curam suae coniugis essenbsp;(Ellis et Vollmer in App. Verg. ed.) et vs. 76 de eadem transfor-matione, quam vs. 70 auctor designaverit, sermonem esse putantnbsp;(Forbiger, Rushton Fairclough in Verg. versione, Lenchantin denbsp;Gubernatis). Quam vero interpretationem recte et alii (Kaffen-berger, Phil. 76, 141) et R. Hehn (Rh. Mus. 85, 264) reiecerunt.nbsp;Alium tarnen in modum Helm vss. 75 sqq. interpretatur (p. 263):nbsp;„der M^-Satz gilt der verwandelten Skylla als Meerungeheuer,nbsp;das die Seefahrer verschlingt und so auch des Odysseus Gefahrtennbsp;tötete” (legendum proposuit cura piae coniugis i.e. Penelopes',nbsp;cf. Ov. Met. XIII, 301; Her. 1, 85; Trist. I, 2, 37; iam pridemnbsp;Unger coniecerat cura Ithacae coniugis). Qua in interpretationenbsp;nequaquam cum eo consentio nee video quo modo versuum 75 sq.nbsp;contextus talem in modum inteUegi possit. Ita enim Helm versusnbsp;nostros interpretari videtur; Amphitrite Seyllam ita ulta est utnbsp;venenis earn mutaverit in monstrum marinum, quod, sicut exnbsp;Ulixis historia omnibus notum est, nautas et navigia evertere etnbsp;perdere solebat. Quam interpretationem praeterquam quod nimisnbsp;dura mihi videtur, ideo etiam reicio quia, sicut supra iam animad-verti, ubicumque de aliqua ultione ii auctores, qui Scyllae fabu-lam narrant, mentionem faciunt, semper ita earn intellegunt, utnbsp;Scylla Circen ulta sit, cum Ulixen soeiis spoliaverit: Hyg. fab.nbsp;199; quae iniurias suas {— sibi illatas) executa. nam Ulixen prac-navigantem soeiis suis spoliavit', Ov. Met. XIV, 71 {Scylla) in Circes odium spoliavit Ulixen', longo post tempore (Cir. 74) etiam reddid-derunt Hyg. (ibd.: posted) et Ovid. (Met. XIV, 70: cumque est datanbsp;copia primuni).

77. seu vero, cf. Catull. 44, 5. In Verg. Georg. I, 86—91 legimus sive—sive—seu—seu magis, sicut apud nostrum sive—sive—sivenbsp;etiam—seu vero', adverbia q.s. magis, etiam, vero èircpaTtxtö? additanbsp;sunt; vid. Munro ad Lucr. I, 1019. — w -- ut perhibent, cf. Catull.nbsp;64, 124 saepe illam perhibent (vid. etiam Catull. 64, 76 et adnbsp;Cir. 56); Verg. Georg. I, 247; Aen. IV, 179; Cic. Arat. 447; Sil. It.nbsp;I, 85. vinceret: eodem sensu (vern. i.q. ‘overtreffen') hoe verbonbsp;saepenumero utitur Ovidius: vid. e.g. Her. 16, 70; Fast. VI, 44;

69

cf. Thomason, p. 156. Ceteroquin eundem usum apud sermonis pedestris auctores inveniri non est, quod moneam. cum, vid. adnbsp;VS. 84.

78. nbsp;nbsp;nbsp;passim popularet ; alliteratie. lam transit auctor noster

ad Scyllae meretricis fabulam narrandam, quam etiam praeter auctores a v. d. Helmio nominates (Heracl. n. ól-kigt. 2; Fulg.nbsp;myth. II, 9; Callim. fr. 184, quem ad v. conferas Hesych. II, p.nbsp;170 xaTKxacrai at Sta Ta ovstSy; utto atcyiiv/]? in’ oixixQ frévouarat) trac-tavisse vel designavisse videntur Ov. Met. XIII, 735: hanc multinbsp;fetiere froci] quibus illa repulsis, / ad felagi nymfhas{-), pelaginbsp;gratissima nymphis, j ibat et elusos iuvenum narrabat amores] Hieron.nbsp;s.a 847: Seyllam spoliare hospites solitam scribit Palaephatus innbsp;incredibilium libro primo (cf. ad vs. 88); Isid. Etym. II, 12, 6nbsp;(Lindsay) Seyllam non marinam feminam, sed maritimam feminam,nbsp;nee succinctam canibus, sed rapacem aliquam et inhospitalem venien-tibus extitisse (quos locos Lenchantin ad vs. nostrum attulit); cf.nbsp;etiam quae ad vs. 69, Scaligerum afferens, adnotavi. passim idemnbsp;fere quod promiscue (cf. Hor. Ep. II, 1,117 et Forcell. s.v.); popularet; populare (i.q. populari, cf. Neue-Wagener II, 314) i.q. graecenbsp;trxóXXetv (inde Callim. ounbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ouvog’ ë/oucra). Saepenumero

meretrices cum Scylla rapaci comparantur vel Scyllae rapaces nominantur; vid. e.g. Catull. 64, 156; Anaxil. Neott. 15 sq. (Koeknbsp;C.A.F. II, p. 270); Alciphr. I, 21, 3 (Schepers); Eustath. 1714, 37;nbsp;Liban. or. I, 22 (Forster); Anthol. Palat. V, 189. quaestus cf.nbsp;Plaut. Poen. 1140 facerentque indignum genere quaestum corporenbsp;Eleganter vss. 11—80 vertit Oltramare, p. 302.

79. nbsp;nbsp;nbsp;piscibus et canibusque satis defendit Leo (Progr. Gött.,nbsp;1902, p. 7), multa e titulis exempla afferens itemque ex auctoribusnbsp;haec: Tac. Hist. IV, 53 argenti et aurique stipes', 54: per Galliasnbsp;et Germaniasque', Ann. I, 65: et eodemque', XHI, 26: et flagitatum-que; Ennius iam scripserat (ap. Varr. 1.1. VII, 36) versibus quosnbsp;olim fauni et vatesque canebant (cf. Cic. ad Fam. I, 114). Quibusnbsp;exemplis haec addidit Klotz (Ph. Wschr. 52, 1932, col. 1289):nbsp;Bell. Afr. 33, 1; Bell. Hisp. 42, 4; Paneg. XII, 21, 3; Hist. Aug.nbsp;Al. Sev. 14, 5; Firm. Math, praef. 5 al. (cf. Cul. 274; Lyd. 70).nbsp;Pro et Schwabe (quem sequitur Vollmer) coniecit hew, Ellis: haec,nbsp;Haupt (et Helm) vs. 80 ante 79 delegaverunt; Leo (quod adnotatnbsp;Vollmer ad 1.) post 1902 en coniecisse et 78, 83, 84, 79 ordinavissenbsp;videtur; in cod. L pro que malis legitur rabidis, quod in cod. A

70

verbo q.e. malis suprascriptum est. vallata nbsp;nbsp;nbsp;cf. Lucr. V,

27 quid.... j Hydra venenatis posset vallata colubris; Manil. V, 678 excipitur vasta circumvallata sagina; Lucan. Ill, 374 moenia....nbsp;densa iuvenum vallata corona (cf. Cir. 85). Verbo q.e. vallare semelnbsp;tantum Vergilius utitur; Aen. XI, 915 moenia valiant] bis Ovidiusnbsp;(idque perf. pass. participio): Her. 4, 159; Ep. ex. P. I, 2, 23; cf.nbsp;etiam Sen. Her. Oct. 1193 centum anguibus / vallatus. repente;nbsp;quamquam omnes codd. repente est tradunt, tarnen recte Ellis,nbsp;qui lac. Pontanum (ed. 1628) sequens, est omiserit, locum emen-davisse mihi videtur (cf. ad vs. 84). Helm, fortasse recte, vs. 80nbsp;ante vs. 79 posuit.

80. nbsp;nbsp;nbsp;circum vidit se = circum se vidit; de verborum ordine cf.nbsp;quae ad Cul. 92 Leo adnotavit. formas h. 1. in malam partem i.q.nbsp;monstra] sistere h. 1., ut saepe, intransitive positum est.

81. nbsp;nbsp;nbsp;mirata; etiam conferas Verg. Georg. II, 82 arbos / miratanbsp;estque novas frondes et non sua poma. expalluit raro occurrit,nbsp;vid. Catull. 64, 100 (ubi eodem versus loco positum est); nee nonnbsp;Hor. Ep. I, 3, 10 Pindarici fontis qui non expalluit haustus. artusnbsp;in versus fine positum auctori nostro non minus quam Catullonbsp;(cf. e.g. 64, 303; 364; 76, 21), Vergilio (passim), aliis placuit:nbsp;198; 237; 399; 482; 494.

82. nbsp;nbsp;nbsp;ipsa suos (cf. Catull. 64, 27) a7rè xotvoü et ad vs. 81 et adnbsp;VS. 82 pertinet. Verbo q.e. pertimescere imprimis Cicero utitur,nbsp;sive cum accusativo sive cum praepositione q.e. de coniuncto.

pertimuit latratus (—^ ^—•/—---), cf. litoribus desertis (518);

de versibus spondiacis, qui verbo trisyllabo clauduntur, id quod praeter Catull. et nostrum evitare solent poetae, vid. Kreunen,nbsp;p. 44 sq.; etiam conferas quae ad vs. 73 adnotavi.

83. nbsp;nbsp;nbsp;ausa quod est: ad vocem q.e. quod (cum indic.) cf. Voll-mer, Sitzungsber. Bayer. Ak. 1907, 360; Stolz—-Schmalz®, p. 721;

Kühner—Stegm.* II, 382. muller----deorum inter se opponun-

tur, cf. Verg. Aen. VII, 611 nbsp;nbsp;nbsp;wMfo'er; Rushton Fairclough:

‘she, a woman, dared to defraud the powers divine’. Pluralis q.e. deorum ita intellegendus esse mihi videtur, ut Scylla, cum in Vene-rem scelus committeret, omnium deorum (= divinum) numennbsp;contemneret vel potius obtrectaret (cf. Caes. B.C. Ill, 59 stipendiumnbsp;equitum fraudare] Pandect. XXXVI, 1, 62 legem fraudare) ] quaxa-quam sine dubio in versu nostro auctor pecuniam illam „quamnbsp;meretrices tamquam decumas quaestus sui Veneri vovere solebant

71

(cf. Boeckh ad Find. Vol. II, P. II, p. 611) et qua Scylla avara deam defraudaverat” (Forbiger ad 1. n.) significat, tarnen numennbsp;deorum nihil aliud dicere veile nisi Venerem (cf. locutiones qualisnbsp;est piT) Aiofx-i^Seoi;) et fraudare 1. n. idem valere quod privare aliquemnbsp;aliqua re vel avertere aliquid alicui (cf. e.g. Cic. ad Att. I, 1, 3nbsp;fraudare aliquem magna pecunia; Stat. Theb. VI, 186), minime credo.

84. nbsp;nbsp;nbsp;et h. 1., ut saepe, idem fere valere quod scilicet non est quod

commonefaciam; versus enim exponit quo scelere Scylla numen deorum laedere ausa esset. dictam... votorum... poenam; pernbsp;enallagen dictum pro poenam votorum dictorum; vota dicere i.q. votanbsp;suscipere, facere, promittere. Baehrens proposuit: donorum averterenbsp;partem, quod ita interpretatus est: „dona sunt munera amatorum,nbsp;quorum partem olim Scylla Veneri voverat”; emendatione tarnennbsp;opus non est; ad vocis q.e. poena, qui graecismus est (passim ita ap.nbsp;Hom.; Find. 01. 2, 64; Eur. Iph. T. 446 etc.), vim conferas Ov.nbsp;Art. II, 205 seu iacies talos, victam ne poena sequatur, quem ad 1.nbsp;ed. Oxoniensis (1835) notis variorum instr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placet ut poenam

accipiamus pro multa, sive pecunia, quam, qui victus est, persol-vere necesse habet.” Recte etiam Leo (Progr. Gött. 8) locum ita interpretatur: ‘votorum poena non est solutio voti, sed pecunianbsp;propter votum solvenda’. votorum: multi erant amantes, quosnbsp;passim popularet (78), multa etiam erant vota, quae Veneri Scyllanbsp;promittere soleret. avertere poenam {avertere i.q. ap. Plaut.nbsp;intervertere dicitur), cf. Catull. 64, 5 auratam (cf. Cir. 151) optan-tes Colchis avertere pellem; Sil. It. XIII, 303; .... avertere poenas,nbsp;quos locos satis probare puto recte Scaligerum, cum avertere pro-poneret, traditam lectionem, q.e. vertere, emendavisse.

85. nbsp;nbsp;nbsp;Huius versus tradita lectio haec est quam mala multiplicinbsp;iuvenum quod saepta caterva / dixerat e.q.s., quae verba retinuitnbsp;Ellis (vid. ad vs. 88), verbum q.e. dixerat idem esse putans quodnbsp;indixerat amatorihus. Nostro autem loco de poenis, quas Scyllanbsp;amatoribus indixit, id quod Ellis putat, nequaquam sermo estnbsp;(dictam Veneri votorum poenam) neque non, si recta esset Ellisiinbsp;interpretatie, plurali numero h. 1. auctorem usurum fuisse exspec-temus. Traditam lectionem item retinet Lenchantin, adnotans:nbsp;„dixerat con lo stesso significato di v. 84 dictamquot;. Verbum q.e.nbsp;dixerat {quam poenam dixerat) si retinere volumus, sive recipiendanbsp;est emendatie quam Sillig proposuit: consaepta sc. (ita Vollmer,nbsp;consaepire autem raro tantuiii invenitur: vid. Varr. L. L. V, 157;

72

Liv. X, 38, 5; XXII, 57, 6; Cic. Senect. 17; Suet. Ner. 33; apud poetas nusquam occurrere videtur, id quod Silligii coniecturamnbsp;valde incertam reddit), sive cum v. d. Helmio (per ellipsin: saepta,nbsp;SC. erat\ cf. Leo, Sen. trag. I, 187) multiplici — caterva idem ferenbsp;dicere accipiendum est ac quod meretrix erat, quam interpretatio-nem, quamvis haesitans, accipio. Tarnen eam emendationem dig-nam esse puto quam mente volvamus, quam proposuit Scaligernbsp;(quem sequuntur et alii et Leo, Herm. 42, 86, et Curcio in ed.):nbsp;vixerat sc.; quam [Scyllam] infamem fuisse, quod mala saepta....nbsp;atque iactata.... vixerat, Pachynus testatur. De re cf. Heracl. Ileplnbsp;in. II (vid. ad vs. 78).

86. nbsp;nbsp;nbsp;atque coniungit verba q.s. saepta et iactata. iactata itanbsp;interpretator Scaliger: ‘iactata. hoe est plane ö-YjpitóSto? èvuaveïcra.’nbsp;Catull. 64, 97 qualïbus incensam iactastis mente puellam / fluctihus,nbsp;quem locum Leo (Herm. 37, 33) attulit, non esse cur conferamusnbsp;Skutsch (11, 21) probavit, quem Leo, parum firmis argumentis nisus,nbsp;refutare conatus est (Herm. 42, 86). animo ferarum (vid. Klotz,nbsp;Thes. 1.1. II, 104, 72 sqq.) iactata: ‘von Sinnesart wilder Tierenbsp;mngetrieben’ (Leo, conferens Verg. Aen. VH, 351; ad dicendinbsp;rationem cf. Aen. IH, 331). Vollmer contra iactata idem valerenbsp;quod diffamata putat, quam interpretationem Lenchantin iurenbsp;reiecit comparans vs. 1.

87. nbsp;nbsp;nbsp;tali meritorum more ^--per enallagen dictum est

pro talium meritorum more {mos = modus, cf. vs. 10), vern.: ‘op de wijze van zulk een wangedrag’, ‘zooals men bij zulk een wangedrag verwachten kon’, merita, in malam partem: vid. e.g. Ov.nbsp;Am. III, 3, 16; Ep. ex P. IH, 3, 76; 6, 10. Ad versus structuramnbsp;cf. Catull. 68, 137 ne nimium simus stut t o r um more molesti.

88. nbsp;nbsp;nbsp;Versus nostri codicum consensus hic est: docta Palaepa-phiae testatur voce Pachynus (H^: pachinnus). Quae verba quidnbsp;significant ? Adi. q.e. Palaepaphia epitheton esse Veneris sacerdotisnbsp;vel potius Veneris ipsius verisimillimum est; Palaepaphum enimnbsp;insulam fuisse Veneri sacram Strabo p. 684 hisce verbis probat:nbsp;slra TprjToo xal Boocoupa xod ïla.Xa.inlt;x.(poq, octov èv Séxoc araSioti; unspnbsp;T% ¦ö'aXó.TTirjt; ISpugéw), ö^popgov sjroucia xal tepöv dp/aïov Hayloic;nbsp;’AcppoSi-nji;; cf. etiam Pomp. Mei. II, 7, 5: Salamis et Paphos, etnbsp;quo primum ex mari Venerem egressam accolae adfirmant, Palae-paphos, vid. etiam Paus. VIH, 5, 2. Quibus e locis tradita lectio,nbsp;quod quidem ad hoe epitheton pertinet, satis firmatur. De ed.

73

Aldinae 1517 emendatione q.e. Palaefhatia vid. infra. Pachynus (cf. Ov. Met. XIII, 725; Paus. V, 25, 5; X, 11, 3) vel Pachynumnbsp;(cf. Pomp. Mei. II, 116; Plin. N.H. III, 89) promunturium estnbsp;Siciliae insulae quod nunc capo Passaro dicitur. Ubi templumnbsp;Veneris fuisse Vollmer („ibi igitur in templo Veneris inscriptionemnbsp;de Scylla fuisse putandum”) suspicatus est, Lenchantin autem innbsp;ed. hisce verbis uberius disseruit: ,,Nel capo Passaro era un portonbsp;assai frequentato. Luogo adatto per un teropio ad Afrodite eraipanbsp;o TrdvSyjgo!; o TrópvT). Nel tempio probabilmente si trovava un’ iscri-zione sull’ etera Scilla. Cercida, nei suoi giambi fr. 10 D, accennavanbsp;a due belle etere siracusane chiamate dai concittadini xaXXiTtuyoinbsp;che, in seguito ai guadagni fatti per questa loro dote, eressero unnbsp;tempio ad Afrodite xaXécraCTai, KaXXiTruyov tyjv tleov (Athen. 12, 554d).nbsp;L’etera Pitionice (Athen. 13, 594c), amante di Arpalo, ebbe, alianbsp;sua morte, un’ ara e un tempio e fu venerata con il nome di Afrodite Pitionice.” Mirum ergo in modum poeta doctrinam osten-tavisse videtur. lam pridem autem versus sensum viros doctosnbsp;non iam intellexisse, non est quod miremur. Quare ed. Aid. 1517nbsp;(„et sic Philippus Phasianinus, qui Palaephatum primus ediditnbsp;et Parrhasius in Claudianum, p. 269,” ut Vollmer in ed. animad-vertit) legendum proposuit: docta Palaefhatia testatur voce papyrusnbsp;{pachinus e nota quadam exstitisse censens, pagina sc., quam,nbsp;ut vocem q.e. papyrus interpretaretur, in margine librarius quidam adscripsisset; papyrus idem valeret quod liber, qui ususnbsp;exemplis non caret; cf. e.g. Catull. 35, 2; Mart. Ill, 2, 4; luv.nbsp;7, 101). Palaephatum quendam (tres enim eiusdem nominis auc-tores exstitisse videntur) Scyllae meretricis fabulam tractavissenbsp;mera scilicet est coniectura. Qua de re vid. quae scripsit Ellisnbsp;Am. Journ. of Phil. 15, 474 sq. Si cum Helmio d. Palaepaphiaenbsp;t. V. papyrus legimus, ita fortasse versum interpretari possimus,nbsp;ut de eo Callimachi carmine 1. n. sermonem auctor faciat, in quonbsp;Scyllae meretricis fabulam enarraverit (vid. ad vs. 78). Perperamnbsp;Baehrens, conferens Prop. Ill, 34, 89 haec etiam docti confessa estnbsp;pagina Calvi. v. n. legendum proposuit testatur pagina voce.

89. nbsp;nbsp;nbsp;quidquid—locutus; hac sententiola sermoni pedestri simil-lima auctor comprehendit quae uberius vss. 64—88 tractavit.

90. nbsp;nbsp;nbsp;Varie codd. hunc versum tradunt: omne suam A^R; omnenbsp;sunt A®L; omne sim H. somnia sunt, quod Heinsius proposuit,nbsp;plerique edd. receperunt, comparantes Lyd. 44 sq. ubi, quamquam

74

valde incertum est quid auctor scripserit, tarnen ita parenthesis legenda esse videtur nisi vilis Fama locuta est somnia (omnes enimnbsp;codd. omnia illic legunt, sicut etiam Cul. 60 omnia luxuriae, quonbsp;in versu difficili Hauptius primus et deinde in Catulli ed. (1867)nbsp;Ellis, quem secutus est Plésent, per emendationem somnia legen-dum proposuerunt). Tarnen somnia sunt 1. n. minus apte dictumnbsp;esse, recte, ut puto. Helm (Rh. Mus. 85, 264) adnimadvertit, cuiusnbsp;tarnen coniecturam {omissam vel dimissam, cum apodosi coniunc-tum: 'die man vergessen’; Vollmer in app. crit. legendum propo-suit dimittam, quod tarnen in textum recipere non ausus est) haudnbsp;ita verisimilem esse puto. lam pridem Unger (Progr. Halle, 1885,nbsp;p. 23) coniecerat omne sinam [sinam i.q. relinquam: cf. Verg.nbsp;Aen. IX, 620: sine arma viris) Claud. Eutrop. I, 271 \ bella relin-que wm), quod et ad sensum aptius (cf. potius) et vix a codicumnbsp;A'R lectione recedit. notescere: hoe verbum 1. n. vim transitivamnbsp;habere Lenchantin putat, sicut apud verbi q.e. suescere compositanbsp;hic et illic occurrit (vid. e.g. Varr. R.R. II, 1,4; Lucr. VI, 397;nbsp;Verg. Aen. VI, 832; Hor. Sat. II, 2, 109. Potius autem eredamnbsp;impersonale q.e. licet h. 1. ut saepius per acc. c. inf. esse construc-tum; cf. e.g. Cic. Balb. 44 si liceat eorum cives virtutis causa in nos-tram civitatem venire, Rep. III, 33: neque derogari ex hac (lege)nbsp;aliquid licet] vid. etiam ad. 10, 11; notescere igitur h. 1., ut plerum-que intransitive usurpatur (cf. vs. 304: alii, quo notior esses)]nbsp;verbum etiam in usu est ap. Catull. (68, 48), Propert. (II, 13, 37),nbsp;Lucan., Tacit, cirin praedicative ,vern. ‘als ciris’. De avis specienbsp;uberius disseruerunt et alii et Roscher in Lex. III, 1, col. 430nbsp;sqq., qui satis firmis argumentis probasse videtur avem cirin ar-deae vel êpcoSioü speciem fuisse; vid. ad vs. 488; etiam Knaack,nbsp;Rh. Mus. 57, 1902, 224; Kroll, R. E. XI, 116.

91. atque unam ex multis, cf. Catull. 68, 36 hue una ex multi s capsula me sequitur (cf. Hor. Ep. I, 6, 60); Verg. Aen.nbsp;V, 644; Ov. Rem. 682. Ad vs. 64 haec locutio I. n. pertinet. Omnesnbsp;codd. in versu tradendo consentiunt, quare emendare non sinenbsp;magna necessitate velim (Kreunen e.g. proposuit atque unam exnbsp;multis Siculis Seyllam esse puellis, quod ita interpretatus est:nbsp;„inclarescat ciris, Scylla sit una de multis”. Quamquam satisnbsp;duram esse dicendi rationem codicibus traditam concedo, tarnennbsp;ita eam intellegi posse puto, ut verbum q.e. notescere vs. 90 per-sonaliter, vs. autem 91 impersonaliter (i.q. notum fiat] leviter

75

ad hunc usum pellexit constructio per acc. c. inf.) positum sit.

92—100. Antequam ad ipsum propositum auctor transit, Musas invocat ut carmini suo propitiae sint.

92. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Cul. 18; meditanti mittere cantus; de sensu cf. Lade-wig—Jahn ad Verg. Ecl. 1, 2 ‘meditari (nach Servius = (rsXsTav)nbsp;bezeichnet den Entwurf oder Vortrag von Worten und Tonen’;nbsp;cf. Hor. Sat. I, 9, 2 nescio quid meditans nugarum {^Entwurf von Worten und Tonen’; cf. Wagenvoort, Ludus poeticus, Les études clas-siques IV, 1935, p. 113), neque non quae hoe de versu animad-vertit Hartman in libro c. t. ,,Beatus ille”, p. 44 sq. Alter vocisnbsp;sensus {‘Vortrag v. W. u. T.’) occurrere videtur (cf. autem quaenbsp;Plessis—Lejay ad Verg. Aen. X, 455 adnotaverunt) Verg. Ecl.nbsp;\,2Tityre, tu.... j silvestrem tenui musam meditaris avena (cf. 6,nbsp;8; Theocr. 7, 88; tü S’ utto Spuclv utto TOuxai? aSigt; jxeXiaSófievoi;nbsp;xaTéxXicro); Ecl. 6, 82; Lyd. 6. mittere (= emittere\ cf. tévai 9cov^v,nbsp;aotSfjv; Ov. Met. III, 38 horrendaque sibila misit) cantus idem ferenbsp;quod carmen comf onere. De prolusionibus suis 1. n. poeta mentio-nem facit {meditanti mittere cantus idem ergo putandum est quodnbsp;proludenti), quibus magnam gloriam se consecutum esse profiteturnbsp;(de re cf. Plin. Ep. VII, 9, 9: sed hi lusus non minorem interdumnbsp;gloriam quam seria consequunturHor. Carm. IV, 9, 8; cf. Wagenvoort 1.1. p. 116 sq.). Quibus prolusionibus satis commodenbsp;perficiendis id meditantur poetae ut ad certos (i.e. veros, cf. Hein zenbsp;ad Hor. Ep. 15, 16) cantus mittendos iam transire possint, certosnbsp;(L), quod acceperunt edd. veteres, Baehrens, Waltz, Thilo, Ellis,nbsp;Curcio nee non in archetypo, per abbreviationem c'^tos, scrip-turn fuisse verisimile est (cf. 72, ubi paf timidam per haplogra-phiam in cod. A abiit in pater nudam; vid. etiam Thompson, Introduction, p. 88), facile, praesertim cum et alii et carminis nostrinbsp;scribae saepenumero litteras q.s. c et / confundere soleant (vid. e.g.nbsp;VS. 14, 61, 75, 97, 143, 163), in c{a)ecos, quod in codd. ARHlegitur,nbsp;abiisse potest. Ad vim vocis {certus i.q. verus\ vern. ‘echt, waar,nbsp;werkelijk’) cf. e.g. Lucr. IV, 1067; Hor. Ep. 15, 16 et Kiessling—nbsp;Heinze ad 1.

93. nbsp;nbsp;nbsp;magna praemia inter ea fuisse, quae vs. 2 irrita dicantur,nbsp;verisimillimum mihi videtur. Nequaquam hae locutiones inter senbsp;repugnant. Magna enim praemia Musas sibi tribuisse auctor dicit,nbsp;cum sibi proludenti ita propitiae fuissent, ut magnam apud vulgus

76

gloriam sibi peperisset. Irrita autem haec praemia esse tum se intellexisse vs. 2 sqq. poeta testatur, cum ad Epicuri disciplinamnbsp;se convertisset.

94. nbsp;nbsp;nbsp;altaria {turea sc., cf. Stat. Theb. IV, 312, ut recte animad-vertit Helm ad 1.), quod omnes codd. tradunt, eodem versus loconbsp;posuit Vergilius Ecl. 5, 66; 8, 106. lure, ut puto, Skutsch (1142 a.

3) , cui assentiuntur in edd. Vollmer et Lenchantin, auctorem h.1.nbsp;Ptófxoü? TTpovdou? dicere suspicatus est, cf. Aesch. Suppl. 493: ....

4) 5 av Twv TtoXta-CTOiixwv amp;stï)v / ptogoü^ Trpovdou? xal ipiXo^évou? ëSpap /nbsp;süptógev.. ..; cf. Daremberg—Saglio I, p. 348, fig. 409.

95. nbsp;nbsp;nbsp;Ad versum Jahn (Rh. Mus. 63, 92) confert Tibull. I, 4, 62nbsp;aurea nee superent munera Pieridas. munere meo per brachylo-giam dictum est; cf. e.g. Verg. Georg. I, 7; Ov. Met. VII, 93;nbsp;VIII, 502. meo inficiunt: synaloephe; cf. Skutsch I, 70 sq.;nbsp;Drachmann, Herm. 43, 411. foribus: ablativus locativus. hya-cinthus in versus fine quinquies ap. Verg. invenitur; Ecl. 3, 63;nbsp;6, 53; Georg. IV, 137; 183; Aen. XI, 69.

96. nbsp;nbsp;nbsp;deponunt; Skutsch (II, 42 a.3): „auch deponunt 96istrich-tig.. .. Die Hyazinthen legen ihre Blüten an der Tempeltür nie-der; das ist gewisz allerliebst poëtische Ausdrucksweise. Höchstnbsp;zierlich sind 97 die drei Blumenarten zum Kranz gefaszt; dasnbsp;sucht seinesgleichen in der römischen Poesie”. (cf. etiam Unger,nbsp;Progr. Halle, 1886, ad 1.). Minus recte, ut puto. Helm deponerenbsp;flor es ut deflorescere intellegit; potius eredam locutionem idem dicerenbsp;quod hyacinthi florentes deponuntur. suave rubens cf. Verg.nbsp;Ecl. 3, 63; 5, 38, quem ad 1. Servus: purpureo nunc specioso) cf.nbsp;ad Cir. 37. Narcissi autem speciem exstitisse, cuius flos partimnbsp;quidem purpureus esset, testatur Plinius N.H. XXI, 19: narcissinbsp;duo genera in usum medici recipiunt, purpureo flore et aüerumnbsp;herhaceum-, ibd. 25; cf. etiam H. Blümner, Die Farbenbezeichnun-gen bei den römischen Dichtern (Berl. Stud, f. klass. Phil, und Arch.nbsp;XIII, 3, 1891, p. 190, 195 sq.); A. Klotz, Zur Ciris (Herm. 57,nbsp;590 sq.). Ad vss. 95—98 conferas Verg. Ecl. 2, 45—50; Ov. Am.nbsp;II, 5, 35 quale rosae fulgent inter sua lilia mixtae.

97. nbsp;nbsp;nbsp;caltha i.q. vern. 'dotterbloem’; Lenchantin affert Diosc. 4,58:

Xp'xrdvfl'spi.ov.... oi Sè poÓ9lgt;aX[i.ov. 'Popnxïoi xdXS-a; cf. etiam Verg. Ecl. 2, 50, quem ad 1. Forbiger; ,,caltha, Gr.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ck Schneid. ad

Nicandri Alexiph. p. 204), die Ringelblume (Calendula officinalis, Linn.), quae in fragm. Georg. Nicandri ap. Athen. XV diserte inter

77

flores coronarios nominatur. Cf. etiam Plin. XXI, 6, 15; Colum. X, 97 et 307.”

98. nbsp;nbsp;nbsp;nunc age initio versus saepe apud Lucr. legitur; cf. adnbsp;Lucr. I, 265 Munro qui et alia confert et Emped. (248, ed. Kar-sten; Ritter—Preller § 137C): vüv S’ «y’ otimq. . ¦ • / xwvSe xX6e....;nbsp;ap. Verg. conferas Georg. IV, 149; Aen. VI, 756; VII, 37. age....nbsp;aspirate; Nettleship (Contributions to Latin Lexicography, p.nbsp;105): „age is followed by the plur.: Plant. Mil. 923 Rib. age abite;nbsp;ibd. 1347 age ite\ Cic. Man. 40 age considerate and so elsewhere innbsp;Cic.”. Quam levem inconcinnitatem de sermone cotidiano auctornbsp;demutuatus est. liminibus (abl. loc.) floret rosa, cf. Verg. Aen.nbsp;IV, 202 et variis florentia limina sertis.

99. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Aen. II, 385 adspirat primo Fortuna lahori (Stat.nbsp;Theb. XII, 197: adspiratque pio Fortuna labori)] Verg. Aen. IX,nbsp;525 VOS, 0 Calliope, precor adspirate canenti (Sil. It. XII, 390:nbsp;sed VOS, Calliope, nostro donate labori)] Ov. Met. I, 3; Verg. Aen.nbsp;I, 330 sis felix n o str unique leves quaecomque labo rem; Ov.nbsp;Art. Ill, 770 praecipue nostrum.... opus, aspirarenbsp;„eigentlich: giinstig wehen, guten Fahrwind schenken, d.h. sichnbsp;günstig erweisen” (Kappes ad Verg. Aen. II, 385; cf. VII, 8).

100. nbsp;nbsp;nbsp;praetexite (ad versus structuram cf. Verg. Aen. IV, 172nbsp;hoc praetexit nomine culpam) h.1. idem fere quod coronatenbsp;vel ornate; Thomason, p. 152: ‘praetexo also has the tropical meaningnbsp;,,crown, adorn”, cf. Lygd. 1, 11’, quern ad sensum porro conferasnbsp;Ov. Fast. V, 567 Augusto praetextum nomine templum\nbsp;Val. Flacc. Ill, 436 glaucasque comis praetexere frondes (pro glau-cisque comas praetexere frondibus', cf. circumdare alicui aliquid).

aeterno honore cf. Pind. Pyth. VI, 10 ögvtov HTjcraupèi;____ tov

OUTS /EifxÉpto? ofxppop .... out’ ócvEgop SQ gu^oup dXop Sl^oigi (cf. Prop. Ill, 2, 17; Ov. Met. XV, 871); Callim. fr. 121, 2 Schn. ttouX-!)nbsp;fxEvouoiv ETop; Catull. 1, 10 plus uno maneat per enne saeculo'. Hor.nbsp;Carm. Ill, 30; Mart. VIII, 3. 5 cum rupta situ Messalae saxa iace-bunt I altaque cum Licini marmora pulvis erunt, / me tarnen oranbsp;legent. ‘volumen here has the meaning ,,bookroll, volume” asnbsp;also Ov. Tr. II, 550; III, 14, 19; in Vergil it means only „coil,nbsp;fold” (5 times)’, Thomason, p. 156. Item ap. Horat. (Ep. I, 2, 26;nbsp;13, 2) et in sermone pedestri. Vid. K. Dziatzko, Untersuch. üb.nbsp;ausgew. Kap. des ant. Buchwesens (1900), cap. V (,,Buchrollenbsp;und Chartablatt”).

78

101—115, Megarae obsidio.

101. nbsp;nbsp;nbsp;sunt; cf. Verg. Aen. I, 12; 159; Ovid. Ep. ex P. I, 8, 11:nbsp;stat (cf. Cir. 105) vetus urbs, ripae vicina binominis Histri (cf. Sil.nbsp;It. I, 326; Stat. Silv. V, 1, 89). Pandionius = Atheniensis; h.1.nbsp;tertium iam adiectivum mythologicum a nomine proprio derivatum,nbsp;quo pro adj. q.e. Atheniensis auctor noster utitur, invenimus;nbsp;cf. ad 3; 22; 62; etc. Adiectivum q.e. Pandionius apud Catull.,nbsp;Verg., Tibull. non occurrit; cf. autem Lucr. VI, 1143; Cul. 251;nbsp;Ovid. Met. XV, 430; Prop. I, 20, 31, ubi eodem semper versus loconbsp;positum est. Infra (vs. 408) Heynius pro vos, o numantina, quod sinenbsp;dubio corruptum est, vos, Pandionia coniecit. De Pandione vid.nbsp;Höfer in Roscheri Lex. III, 1, 1516 sqq. sedibus (cf. 513) urbes;nbsp;cf. Verg. Aen. II, 611; Cul. 363; Lucan. II, 574; sedes frequenternbsp;hoe sensu ap. Catull. occurrit, ut e.g. in Epithal. vs. 43; 85; 176:nbsp;.... sedibus hospes.

102. nbsp;nbsp;nbsp;Actaeus = A tófcMs; Atticam regionem antiquitus Ac-tam nominatam fuisse probant loei quales sunt Eur. Hel. 1674:nbsp;(ppoupóv 7i:ap’ ’AxtIjv TETapiév/jv v^trov Xéyw; Lycophr. Alex. 1339:nbsp;xal Tcaaav ’Axttjv è^eTrópamp;'/jaav Sopi, / toci; Mo^iotteIou? alO-aXtOCTao-ainbsp;yboLc, nee non testatur Plinius N.H. IV, 23: Attice antiquitus Actenbsp;vocata) cf. Strab. IX, 391 et 397. Candida .... j litora cf. Paus. I,nbsp;44, 6 [xóvot? Ss 'EXXt^vwv Meyapsuenv ó Koyjirric, oÖtÓi; Èoti xai aiptcn xalnbsp;èv TY) ttÓXei nzTcoiri'ioo. TroXXa auToü' sctti Sè lïyav Xsuxoi; xal (ïXXounbsp;Xlö-ou paXaxwTspo?' xóyj^ai Sè al ffaXaCTcriai Sta TravTO!; èvEicrlv ol.

103. nbsp;nbsp;nbsp;purpureis conchis; de voce q.e. purpureus vid. ad vs. 37;nbsp;de re cf. Paus. I, 44, 6 ad vs. 102 allatum. ridentia cf. Lucr. 11,nbsp;559; IV, 1125; V, 1394; Verg. Ecl. IV, 20; Vil, 55; cum abl.nbsp;coniunctum Catull. 64, 284: quis {floribus sc.) permulsa domus iu-cundo risit odore\ Ovid. Met. XV, 284; florumque colorïbus almusnbsp;ridet ager; cf. Trist. I, 5, 27; Hor. Carm. IV, 11,6 (vid. Kiessling—nbsp;Heinze ad 1.). litora conchis: cf. Lygd. 3, 17: ....in Erythraeonbsp;legitur quae litore concha.

104. nbsp;nbsp;nbsp;quarum cum non ulli (i.q. nulli sc. urbi] cf. Verg. Aen.nbsp;VI, 103; 147; Georg. Ill, 209) ita coniungendum esse puto utnbsp;quarum non ulli idem fere valeat quod et earum nulli (sc. alii).nbsp;concedere digna etiam Catull. 68, \Z\\ aut nihil aut paulo cuinbsp;turn concedere digna.

105. nbsp;nbsp;nbsp;stat, cf. ad vs. 101. Alcathous vid. Bernhard in Roscherinbsp;Lex. I, 231; Hiller v. Gaertringen, RE I, 1510 sq; Lenchantin ad l.n.

79

Pro Alcaikoi, quod Ribbeek restituit, omnes codd. act{h)ei {ac-teonis H^) praebent; Aciaeus autem nullo modo Alcathous appellari potest, etiamsi auctor noster minus accurate earn regionem Atticamnbsp;appellat, quae et Atticam et Megaridem comprehendit (cf. vs. 102;nbsp;115). Adiectivum enim q.e. Actaeus l.n. originem tantum Alcathoinbsp;designare posset; de anaphora vid. ad vs. 12. quondam munitanbsp;^cf. Ovid. Ep. ex P. II, 3, 25; en ego, non paucis quondam muni t us amicis. Loco nostro omnes codd. mutata exhibent,nbsp;quod sensu caret; iure itaque omnes editores post ed. Aid. 1517nbsp;munita in textum receperunt. Olim (Am. Journ. of Phil. 8, 1887, 5)nbsp;Ellis murata coniecerat, cum (ut in editionis app. crit. adnotat) idnbsp;vocabulum R. Y. Tyrrell satis probabiliter restituisset Cic. ad Att.nbsp;IV, 16, 7; in ed. autem a. 1927 Ellis ad munita revertit. De re cf.nbsp;Theogn. 773:

Ootpe lt;ïva5, auTOi; (xèv hrtxi^yoiaaic; ttoAiv axpyjv ’A^vxaHócp néXoTTo? kociSI /api^opisvo?.

Pausan. I, 42, 2; tote Ss «üt^ {Alcathoo, sc.) tei/i^ovti. Sic, (poemv ol M£yapeTlt;;, auvepydl^ETal te ’AttóXXcov xod ttjv xt'amp;dpav xaTEHv)-xev £7tl TOV Xlamp;OVquot; Y)V Sènbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tl?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XaTOC TaUTK 0ÖTÓ5 TE

xtamp;dpa xpouaHsioa (Cir. 107, 108); Anth. Plan. 279 (ellt;; TOV sv MeydpoK; xiamp;apiuTTjv Xiamp;ov):

TÓV (i.E Xl’ö-OV [rÉp.VYJO'O TOV Yj)(Yj£VT«. TCapÉpTTOJV Nio-alyjv' ote ydp Tiipaiv sTEij'oSopiEinbsp;’AXxd'amp;oolt;;, TOTE OoijBoi; STrwpiaSov ^pE Sopiaïovnbsp;Xaa Auxwpetrjv dvamp;ÉpiEvoc xiamp;dpvjv.nbsp;eV’S'EV Èyd) XupaotSoi; UTTOxpoucrai; 8s pis XETtTf)

^(EpfjidSi TOV xó(X7iou ptapTuplvjv xopuCTai.

106. nbsp;nbsp;nbsp;deus namque adfuit illi; cf. Verg. Georg. IV, 221:nbsp;.... d eum namque ire per omnes / terras....

107. nbsp;nbsp;nbsp;unde etiam; cf. Lucr. II, 596; V, 1165; 1365; 1408; Verg.nbsp;Aen. VII, 778. voces imitatus .-—{imitatus Qoéamp;m versus loconbsp;etiam Cir. 500) cf. Lucr. V, 1379: at liquidas avium voces imi-t a rier ore. imitatus saepe hoc versus loco legitur, cf. e.g. Verg.nbsp;Georg. IV, 72; Aen. XI, 500; Cul. 404; Hor. Sat. II, 3, 186; Ep. II,nbsp;1, 207; ap. Ovid, passim (ut e.g. Am. II, 4, 15; Her. 13, 41; Met.nbsp;VIII, 736, X, 106; XIV, 521); Manil. I, 201; 848.

108. nbsp;nbsp;nbsp;recrepat; alibi semel tantum hoc verbum invenitur: Ca-full. 62, 29; leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant, ubinbsp;recrepare vim intransitivam habet, quod l.n. codicis R lectionem q.e.

80

murmur a, quam Curcio in textum recepit (de ceterorum codicum consensu: munera, Curcio in app. crit. ne mentionem quidem fecit)nbsp;minime commendat., murmura porro cum interioris obiecti accusa-tivum intellegimus nimis dure id dictum videtur. Gyllenia munera: appositio ad saepe lapis recrepat (cf. Lucr. VI, 391; Verg.nbsp;Aen. VI, 222), quae app. ita intellegenda est ut ipsam saxinbsp;resonantiam Phoebus Megarensibus donum dederit, honoris a senbsp;civibus et ante alios Alcathoo regi tributi testimonium. Cyllenianbsp;ea munera (de plur. cf. Verg. Aen. V, 359; VI, 179) ideo appel-lantur, quia Mercurius, qui in monte Cyllena natus erat, lyramnbsp;per quam in saxis depositam ea resonantia exstiterat, invenissenbsp;dicebatur. Eandem fabulam etiam narrat Ovidius (Met. VIII, 14nbsp;sqq.): regia turris erat, vocalibus addita muris, j in quibus auratamnbsp;proles Letoia fertur j deposuisse lyram; saxo sonus eius inhaesit. j saepenbsp;illuc solita est ascendere filia Nisi j et petere exiguo resonantia saxanbsp;lapillo. Cf. etiam Pausan. I, 42, 2 et Anth. Plan. 279 ad vs. 105 all.nbsp;Scaliger ad vs. n. ‘barbari scriptoris Martiani’ (Martian! Capellae)nbsp;locum affert; Megaris saxum ad ictum pulsus cuiuscumque fidicinat.

109. nbsp;nbsp;nbsp;honorem (HL) l.n. aptius est ad sensum, cf. Anth. Plan.nbsp;IV, 279 (tou xófiTTOi) (i,apTupl7)v jcopua-at) ad vs. 107 allata. Codd. ARnbsp;amorem tradunt (cf. Verg. Aen. Ill, 487), quod facilius e honoremnbsp;exsistere potuisse nemo est quin affirmet [onorem sc.; cf. Sen. Dial,nbsp;(ed. Gertz) II, 19, 3 in cod. A: onestior pro honestior; Hor. (ed. Keller—Holder) Ep. I, 18, 102 in cod. E: onus pro honor] Art. P. 69 innbsp;cod. R onos pro honos] Carm. II, 20, 24 in cod. y: onores pro honor es']. Cf. etiam Cir. 500: imitatus (cf. Cir. 107) honor es (Colum. X,nbsp;205: veter es imitatur amores). veterem i.q. olim, antiquitus datum,nbsp;turn sc., cum Phoebus Alcathoo opem ferens moenia urbis aedifica-ret; cf. Catull. 96, 3; Ov. Her. 15, 255; Met. V, 576, quos locosnbsp;tarnen non sufficere puto ad vocem q.e. amorem recipiendam.

110. nbsp;nbsp;nbsp;ante alios iam invenitur ap. Enn. fr. 318 (B): o, mul-tum ante alias infelix littera theta\-, cf. Cir. 473; Verg. Eel. 3, 78;nbsp;Aen. I, 347; saepius. in armis {arma h.1. metonymice pro bellum)nbsp;saepe in versus fine occurrit, cf. Verg. Aen. II, 317; III, 595; V,nbsp;550; VI, 826: fulgere.... in armis ] VII, 434; XI, 769: ... .fulgebatnbsp;in armis ] XII, 938. florebat (A^L; forebat H^; ferebat A^R; fervebatnbsp;H®), quod optimi codices tradunt, etiam ad sensum aptius est;nbsp;postquam littera I excidit, per coniecturam q.e. ferebat vel fervebatnbsp;scribae quidam textum sanum reddere conati sunt.

81

111. nbsp;nbsp;nbsp;infestam h.1. passive (i.q. vexatam, infestatam, discriminisnbsp;plenam), cf. e.g. Ovid. Met. IV, 619: infesta terra colubris] Vergiliusnbsp;semper active (i.e. inimicus, adversus, hostilis) hoc adiectivo utitur;nbsp;vid. e.g. Aen. II, 529; 571; VII, 299, cf. ap. nostrum 117; 466; 532;nbsp;infestare: 57. Utramque vim occurrere expresse testator Gellius,nbsp;N.A. IX, 12, 2: et is infestus afpellatur qui malum infert cuipiam,nbsp;et contra cui aliunde impendet malum, is quoque infestus dicitur.nbsp;populator, qua voce Vergilius nusquam usus est, ap. Ovidiumnbsp;legitur Met. XIII, 655: Troiae populator (cf. ibd. XII 593; Consol,nbsp;ad Liv. 433; Sil. It. I, 408; Martial. VII, 26, 1; Val. Flacc. I, 683).nbsp;In sermone pedestri inde a Livio (III, 68: agrorum populator) inveni-tir; de sensu cf. ad vs. 115. remige: singularis collectivus; cf. Verg.nbsp;Aen. V, 116. Minos, cf. Helbig in Roscheri Lex. II, 2, 2994 sqq.;nbsp;Poland, RE, XV, 1890 sqq.; vid. etiam Ernst Meyer, RE, XV, 180.

112. nbsp;nbsp;nbsp;hospitio avito; cf. Cic. ad Earn. XIII, 34: avitum hospitium

mihi est cum Lysone', avitus h.1. idem valet atque antiquus, cf. Cic. Tusc. I, 19; Hor. Carm. I, 37, 5 (vid. Porphyr. ad 1.); Ovid. Art.nbsp;Am. II, 695. Polyidos; vid. Stoll in Roscheri Lex. Ill, 2, 2646.nbsp;Polyidi fabulam uberius narrat Apollodorus (Bibl. Ill, 3), quamnbsp;narrationem totam afferre velim: PXaüxo? Sè innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiTrdp/wv

[xutav Stcoxcov el? geXiTO!; tcI'Ö-ov ttscjoiv dicéS-avEV. dcpavoü? Ss övtoi; aurou MEwi; TCoXXvjv ^fjTTjcnv Trototigevo? nspi Tyji; supi^CTecof; èfxavTsusTO.nbsp;KoópTjTSi; Ss sÏttov ocutw TpixpwgaTOv Èv TXÏQ «yéXaK; sysw pouv, tovnbsp;Sè TTjvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦9'Éav dptara sïxacrat SuvtjO-svto xaXnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tov TcaïSa

«TroScócrsiv. cruyxXyj-B-svTwv SÈ twv gavrscov floXuiSo? ó Kotpavoü tvjv Xpóav T^? P0Ó5 sïxacrs pdrou xapTrw, xai !^7]tslv tov TraïSa dvayxaa-ö-sLf;nbsp;Std Tivo? [xavTsla? dvsüps. XsyovTOt; Sè Mivcoo? oti Seï xai ^wvTanbsp;(XTToXaPstv auTÓv, xuzxkzia^y} ouv T(p vsxp^. èv dgvj/avla Ss xoXX^nbsp;Tuy/dvtóv sïSs SpdxovTa ètci tov vsxpóv Ïov-col' toGtov (BaXwv Xi'S-q)nbsp;aTcÉxTsivE, Ssiuat; (xv) xdv auTO^ TEXsunguTj, sï ti to owga Ttoid-oi. sp-/ETai Sè STspo!; Spdxwv xai ¦ö-saodpisvo? vsxpov tov TtpwTov óctoxtiv, eÏt«nbsp;UTToaTpéipsi nóocv xogl^wv xai TauTrjv E7nTl'9-/]0'!,v èm noiv tÓ too STÉpounbsp;owpia- ÈTütTsDslCTy)!; Sè Tcóai; mécriyj. ¦S-saa-dpisvo? Sè IIoXóiSoi; xal Hau-fióicTXi; TY)v aÜT7)v TTOav Trpoo'EVEyxcbv T^ Toü PXauxoo crcügaTi dvscjTyjCTSv.nbsp;aTToXapSiv SèMlvcoi; tov TiaïSa ouS’ outw? si(;’'Apyoi; aTTiÉvatTov IloXu(,Sovnbsp;eta, Ttplv Y) rijv gavTStav StSd^ai tov PXaGxov dvayxaaamp;slt; Sè ó IIoXulSo?nbsp;SiSdaxst. x«l STTStSy) aTCSTrXsi, xsXsósi tÈv PXküxov si? t6 uTÓga ègTtTÓoafnbsp;xal TouTO KoiTjGxt; PXaüxoi; rijv gavTslav ÈTTsXdD-STo. De causa autemnbsp;belli nostri alia fabula, quam etiam Ovidius (Met. VII, 457 sq.;

82

VIII, 58) significat, legitur ap. Apollodorum (III, 15, 7, 3), qui Minois et Pasiphaae filium, cui nomen Androgeos, cum Athenisnbsp;omnes aemulos ludis superavisset, ibi interfectum esse idquenbsp;Minoi causam belli cum Atheniensibus gerendi fuisse testatur.nbsp;Quas fabulas auctor noster poetarum more, ut dicit Servius adnbsp;Verg. Ecl. 6, 74, miscuisse videtur idque ita ut l.n. Polyidus nonnbsp;Glaucum ad vitam revocavisse, sed Androgeon interfecisse intelle-gatur; cf. Steele, p. 172. Non enim verisimile putandum est h.1. fa-bulae versionem quandam auctorem nostrum secutum esse, quaenbsp;narraret, aut Polyidum, cum Glaucum invenisset eumque ad vitamnbsp;revocare iussus esset, in Graeciam effugisse, aut Minoa Polyidumnbsp;cum is per dolum Glaucum privasset medicamenti notitia, quamnbsp;a Minoe coactus ei dedisset, persecutum esse ut eam Glauco red-deret coacturum vel certe supplicio eum affecturum; cf. Knaack,nbsp;p. 226; 227a. 1; de graeca declinatione {Polyidos), cf. ad vs. 66;nbsp;quod cum indicative: vid. Vollmer Sitzungsber. der Bay. Ak.nbsp;1907, p. 360 (cf. ad vs. 83).

113. nbsp;nbsp;nbsp;Carpathium sc. mare, ut graece tó KapTrdö^iov, sc. TréXayo?;

vid. Bürchner, RE X, 2000. fugiens eodem sensu eodemque versus loco Verg. Aen. VIII, 320: arma lovis fugiens et regnis exulnbsp;ademptis. De versu spondiaco cf. ad vs. 73. Recte Heynius monu,itnbsp;versum nostrum ad verbum e Graeco expressum videri, cui planenbsp;respondeat: KapTrdStov Xeittcov (Knaack: (peuyeov) xai vagara Kat-pdcTsia. Vide Kroll, Unsere Schatzung der römischen Dichtungnbsp;(Neue Jahrb. VI, 1903, p. 17) qui formavit, ad Catull. 62, 94nbsp;{proximus Hydrochoi fulgeret Oarion):nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'YSpoyoet XapiTueTw

Qapitóv; ad Verg. Ecl. 2, 24: ’A(icplcov Atpxaïot; sv’ApxTaCw ’Apa-xóvöcp; ad Verg. Georg. I, 437: TXaiixto xal Nrjp^i xai ’Ivtpw MeXi-xlpry) (cf. Ladewig—Jahn ad 1.). Caerateus (KatpdTeio;) adiecti-vum est a nomine proprio q.e. Caeratus derivatum, cf. Strab. X, 476: èxaXeÏTO S’y) Kveouffot; Kaiparoi; TrpoTepov. Ap. Callimachum autemnbsp;(Hymn. Dian. 44:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kalparoi; n-oTago? gsya,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTriS-u?)

per nomen q.e. KaipaTo? flumen designator quod proximo Caeratum (= Cnossum) urbem fluebat. Utrum l.n. urbem an flumen auctornbsp;dicere voluerit, effici nequit. Vid. Bürchner, RE, X, 1507.

114. nbsp;nbsp;nbsp;se texerat; se tegere h.1. metonymice idem fere valet quodnbsp;vernacule ‘zich in veiligheid stellen’, sub tecto hospitis, sc.. huncnbsp;sc. Polyidum; gr. toGtov. Gortynius (h.1. i.q. Creticus, Cretaeus,nbsp;Cretensis), cf. Catull. 64, 75: attigit iniusti regis Gortynianbsp;tecta. De Gortyna urbe vid. Bürchner, RE, VII, 1665.

83

115. nbsp;nbsp;nbsp;Attica i.q. Megarensia) cf. ad vs. 102, rura subtirbana sc.nbsp;h.1. opponuntur oppidi muris, oppido munito. sternebat, cf. Verg.nbsp;Georg, m, 298, quem ad 1. Ladewig—Jahn: ,,siernere aliquid aliqua

etwas womit bedecken, bestreuen, findet sich erst seit Vergil. Vgl. noch A. IX, 666 und Hor. HI, 17”; Aen. IX, 666: sterniturnbsp;omne solum telis; vid. etiam ad vs. 33. Leo (Herm. 37, p. 36) putatnbsp;l.n. sternebat rura sagitta parum accurate dictum esse et e Vergiliinbsp;imitatione tantum intellegi posse; non enim opus civibus fuissenbsp;pulvere et sanguine, ut patriam defenderent, neque ergo Minoisnbsp;militibus opus fuisse sagittis coniciendis, nedum sagittis rura subur-bana sternendo (ita etiam iudicat Klotz, Herm. 57, 592). Quaenbsp;licet baud spernenda sint, tarnen ita fortasse locus noster intelleginbsp;potest ut sagitta l.n. idem dicere velit quod Sagittarius, quam meto-iiymiam, quamquam hac in voce nusquam alibi earn inveni, analogiisnbsp;noncarere satis no turn est. Simplicius tarnen sensum interpret eris,nbsp;si accipias, id quod textui nequaquam repugnat, non statim Nisumnbsp;defensionem totam omisisse, sed potius vi armorum rura suburbananbsp;defendere conatum esse. Minos ergo post quam equitibus et sagitta-riis rura suburbana vastavit et defensores, qui ipsa ex urbe auxilionbsp;venerant, intra oppidi moenia inclusit, longa iam obsidione Megaramnbsp;oapere conatur. Cretaea, cf. Prop. Ill, 19, 26: pendet C r eta eanbsp;tracta puella (Scylla sc.) rate.

116—128. Crinis purpureus.

116. nbsp;nbsp;nbsp;Sed neque tunc (i.q. ne tunc quidem), i.e. cum hostes

VI armorum omnia suburbana occupavissent vastavissentque (vid. ad vs. 116); cf. Paus. I, 19, 4: co? Sè oi Kp7)Telt;; ^Xamp;ov èt; t?)v yy^v,nbsp;'fa? (xèv aXXa?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^pouv xa? èv x^ MeyaplSi TróXeip, è? Sè xyjv

Niaatav xaxaipetiyovxa xov Ntcrov sTtoXiopxouv; Ovid. Met. VIII, 6: mterea Minos Lelegeia litora vastat (cf. Cir. 111 ubi Minos populatornbsp;nominatur); vid. Skutsch II, p. 35; Belling, p. 163; Klotz Ph. W.nbsp;52, 1291. Ad versus structuram cf. Catull. 64, 68: sed neque turnnbsp;mitrae neque turn fluitantis amictus, qui versus, iniuria ut opinor,nbsp;pellexit viros doctos q.s. Haupt, Baehrens, Thilo, Leo ut etiam l.n.nbsp;sed neque turn.... neque turn.... scribere vellent. rex ipse, cf.nbsp;Verg. Georg. II, 98; Aen. VII, 432; 556; XI, 231. veretur; vereornbsp;b.1. per accusativum c. inf. constructum est; vid. Kiihner—Steg-mann, II, 2, § 189 A. 3.

117. nbsp;nbsp;nbsp;volitanti {volitare h.1. sicut plerumque translate ponitur

84

ita ut idem fere valeat quod iiscurrere, hac et iliac discurrere, vagari: cf. e.g. Verg. Aen. XII, 126; Hor. Carm. IV, 5, 19) examinenbsp;ita optime vertere possis: ‘in verspreide zwermen’; examen proprionbsp;sensu apes vel locustae condere dicuntur (quod aptissime cumnbsp;volitanti congruit), cf. Verg. Georg. II, 452: nee non et af esnbsp;examina condunt, ubi examina eodem versus loco positumnbsp;est, sicut etiam ibd. IV, 21 novi ducent examina reges et,nbsp;inverse tarnen sensu, Aen. XII, 725: duas aequato examinenbsp;lances) alibi e.g. Lucr. V, 1364; Aetn. 373. Quod ad codicum lec-tiones pertinet, codicem L infestos muros {infestos ad muros H)nbsp;volitanti exagmine {volitanti exagmine etiam H^A) turmas tradentemnbsp;paene veram lectionem dedisse puto; lego enim cum v. d. H. Wa-genvoort, qui hanc coniecturam mecum communicavit: infestosnbsp;muros volitanti examine turmas) infestos, sicut in vs. 111, etiam h.1.nbsp;passive: vern. ‘de bedreigde muren’. Cum autem semel examinenbsp;in ex agmine abiisset (.... agmine turmas etiam Cul. 248; Sil. It.nbsp;VIII, 404), alii scribae alia coniecerunt, ut sensum tolerabilem effi-cerent;vid. edd.. Accusativi c. inf. q.e. turmas deicere muros subiec-tum turmas (sc. hostium) esse satis perspicuum est.

118. nbsp;nbsp;nbsp;deicere (coni. Vollmer; dicere HA^R; ducere A^L; reicere:nbsp;Heinsius; icere: Ellis): per synizesin, cf. Lucr. Ill, 877 (vid. Munronbsp;ad 1.); IV, 1272; Verg. Eel. 3, 96; Hor. Sat. I, 6, 39; Ovid. Fast.nbsp;IV, 709; Stat. Theb. IV, 574. deicere muros i.q. vern. ‘de murennbsp;neerhalen’; cf. Liv. VIII, 14; Caes. B.C. II, 221. De praesentis infi-nitivo (exspectes enim inf. futuri vel fore ut deiciant vel deicerenbsp;posse) vid. Kiihner-Stegmann II, 2, § 189 A. 3. indomitas mentesnbsp;de Megarensibus dictum optimum sensum praebet; neque duranbsp;interpretatione (cf. Lenchantin ad l.n.) neque textus emendationibusnbsp;(Heinsius conferens Verg. Aen. II, 440: Martem) Heinrich; gentes)nbsp;opus est. indomitum eodem versus loco etiam legitur Verg. Aen.nbsp;II, 440; 594.

119. nbsp;nbsp;nbsp;responsum deorum (= oraculum), cf. Verg. Aen. IX,

134:.....responsa deorum (vid. etiam Cir. 388); porro Ter. Andr.

698; Nep. Paus. 5; Liv. I, 56; Verg. Aen. V, 706; VI, 44; 82. L.n. de oraculo quodam sermonem esse probat Apollod. Ill, 210 (W.):nbsp;aTC^ave ....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Skz D-uyaTpo? TTpoSociav.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yap aurw Trop-

9upéav èv (xeay) xe^aXf) rpij^a, xauTT]? xcpccips^ziay]/; ¦^v TeXsu-njaa!.; cf. Schol, ad Eur. Hipp. 1200; Hygin. fab. 198. lurenbsp;Leo (Progr. Gött. p. 9): ‘non hoc poeta narrare videtur Megarenses

85

fortiter muros ab hostium incursu defendisse, sed secures aggredien-tium impetum aspexisse’. Qui autem vir doctissimus cum verbum q.e. vereri l.n. per acc. c. inf. esse constructum non viderit, suspi-cari cogitur inter vss. 117 et 118 versum excidisse, quam lacunamnbsp;ita supplere conatus est:

sed neque turn cives neque turn rex ipse veretur infesto ad muros volitantis agmine turmas,

lt;nec parat armatas adversum ex urbe cohortesgt; ducere et indomitas virtute retundere mentes.

In sensu explicando idem atque Leo iudicat VoUmer, qui contra lacunam ita supplere maluit; lt;nec iam oppugnantis molitur turrihusnbsp;hostesy deicere sqq.

120. nbsp;nbsp;nbsp;In vss. 120—125 periodo quaestioni: „quo modo factum est,nbsp;ut satis esset responsum deorum meminisse; quid responsumnbsp;deorum continebat?” respondetur. a (xtto xowoü et ad capite summonbsp;et ad medio vertice positum esse putandum mihi videtur: a summonbsp;capite caesaries et (a) medio vertice crinis roseus surgebat. capitenbsp;a summo: iniuria, ut opinor, Baehrens (Fl. Jahrb. 105^—1872—nbsp;838) quaerit quomodo fieri potuerit ut medio de vertice (nihil aliudnbsp;enim illud a capite summo significare putat) simul Candida caesariesnbsp;et roseus crinis surgeret. Caput summum enim totam neurocraniinbsp;(ut dicunt medici) superficiem indicat, quod certe supra coronamnbsp;laureatam, quam circum tempora rex gerebat, eminebat. Regisnbsp;caesaries cana erat, medio tantum in vertice crinis purpureus surgebat, quem undique cani capilli circumdabant. Idem etiam inveni-mus apud Ovid. (Met. VIII, 8): ... .quam Nisus habet, cui splendidusnbsp;ostro I inter honoratos medioque in vertice canos, j crinis inhaere-

bat----mirabile dictu passim ap. Vergil, (ut e.g. Georg. II, 30;

III, 275; Aen. I, 439; II, 174; IV, 182) occurrit, sed etiam apud Livium aliosque sermonis pedestris auctores (cf. e.g. Liv. VII, 26;nbsp;Cic. Parad. V, 1). De sensu cf. ad vs. 39.

121. nbsp;nbsp;nbsp;caesaries in cod. L legitur; HAR cesarie praebent, quodnbsp;vitium inde exstitisse videtur, quod parentheticam dictionemnbsp;scribae non intellexerunt. Utrum l.n. florebant (quod codd. HLnbsp;praebent) an frondebant (AR), quod sensui aptius videtur (cf. Varr.nbsp;L.L. VI, 3: velatae frondentes comae i.q. comae fronde velatae, sicutnbsp;l.n. frondebant tempora lauro idem valeret quod fronde lauri tempora coronata erant) legendum sit, baud ita facile est ad discernen-dum. Tarnen florebant, lectionem enim difficiliorem codicibusque

86

non peioribus nec magis interpolatis confirmatam (cf. etiam 387), in textum recipere malim. florere saepe idem esse quod virere (vid.nbsp;infra) non esse puto cur commonefaciam. tempora lauro; cf. Verg.nbsp;Aen. Ill, 81; V, 246; 539; Ovid. Am. II, 12, 1; Tibull. II, 5, 5;nbsp;Lygd. 4, 23; Val. Fiacc. IV, 334; Cons, ad Liv. 459. Exclamationemnbsp;q.e. mirabile dictu ad crinem purpureum tantum pertinere nemo estnbsp;quin videat. Candida caesaries et roseus crinis idem ergo dicere vultnbsp;quod: inter candidam caesariem roseus crinis (cf. Ovid. Met. VIII,nbsp;8 ad vs. 120 allatum). Cum plerisque editoribus florebant temporanbsp;lauro ut parenthesin intellegere velim, quam itaLeo (Progr. Gött.,nbsp;10) defendit: „durities.... parentheticae dictionis quo modonbsp;evenerit manifestum est; volebat poeta colorum, albi viridisnbsp;rubri, amoenam varietatem quasi in pictura proponere (cf. vs.nbsp;320)”. Praeterea autem per hanc parenthesin fortasse auctor etiamnbsp;explicare voluit quo modo locutio q.e. capite a summo intellegendanbsp;sit. Quid enim? Nonne etiam a temporibus neque a summo tantum capite Candida caesaries surgebat ? Sine dubio, auctor respon-det, sed temporum caesaries spectari non poterat, quia coronamnbsp;laureatam Nisus rex gerere solebat. Itaque capiti summo 1. n.nbsp;tempora consulto opponi verisimile putandum est. Praetereanbsp;autem parenthesin q.e. florebant tempora lauro Nisum propternbsp;crinem purpureum sanctum fuisse eamque per causam laurumnbsp;regis tempora circumdedisse ut crinem fatalem tueretur, testarinbsp;veile non inconcinnum videtur. Primo enim, ut Koechlingii (Denbsp;coronarum apud antiques vi atque usu, R.V.V. 1914, p. 25) verbis utar „omnis ramus aut folium, dum viret, signum est vivaci-tatis aut.... numinis ipsius”, nec non (ibd. p. 28): „caerimonianbsp;ornandi caput.... ramis virentibus sive frondibus illam rami vimnbsp;salutiferam ad hominem transferri putabant.... Deinde viva-citas ramorum effecit ut coronas.... vim apotropaei habere puta-rent veteres.”

122. Cf. Catull. 64, 309: at roseo niveae residebant (cf. Cir. 126) vertice vittae] 350: cum in cinerem canos solvent a vertice crines.nbsp;vertice crinis {-es, -em, etc.) saepe in versus fine occurrit; cf.nbsp;e.g. Verg. Aen. IV, 698; Ovid. Met. IV, 558; XIII, 427; Manil.nbsp;I, 833; Lucan. I, 188; Sil. Ital. Ill, 284; Stat. Theb. I, 90; VI,nbsp;607; VIII, 344. surgebat vertice, cf. Verg. Aen. X, 187: cuiusnbsp;olorinae surgunt de vertice pinnae', Ovid. Ep. ex. P. IV, 9, 53: surgatnbsp;pius ignis ab ara. roseo = purpureo, quod ex imitatione Catul-

87

liana (64, 309) fortasse explicari potest; de sensu, vid. ad vs. 52. crinis: ad singularem (etiam v. 52: pro purpureo capillo) rectenbsp;Lench. confert locos quales sunt Aescti. Ctioeph. 619; Schol, adnbsp;Eur. Hipp. 1200 (ad vs. 130 et 124 all.).

123. nbsp;nbsp;nbsp;cuius natura, fortasse i.q. qui (cf. Cic. Deor. Nat. II, 54:nbsp;alvi natura i.q. alvus] Lucr. Ill, 561: animi natura i.q. animus',nbsp;I, 281, aquae natura i.q. aqua [cf. Munro ad 1.]; vid. etiam Thomason p. 153: „According to Heyne ad 1., cuius natura is a periphrasis for qui crinisso also Ovid. Am. Ill, 8, 45 hominum natura',nbsp;Met. XII, 394: naturae.... illi, sc. Centaurorum”), quamquam

I. nbsp;nbsp;nbsp;n. locutionern q.e. cuius natura servata fuit idem valere quodnbsp;quae integra servata fuit dicere malim. fuisset h. 1., ut passim,nbsp;i.q. futura esset.

124. nbsp;nbsp;nbsp;tam {diu sc.).... futurum, cf. Schol, ad Eur. Hipp. 1200:

¦^v £[fi,ap[i,évov ji,'}) 7rap«X7)cp8^vat tov tottov, sv nbsp;nbsp;nbsp;ó NIcto?, iox; zlys

Tov ;(puCTo5v TrXóxafxov Iv xeqsotXT) auTou; cf. ad locutionern Verg. Aen. II, 88: dum stabat regno incolumis regnumque vigebat j con-siliis (cf. Cir. 330; Verg. Aen. XII, 39). De Nisi morte h. 1. auctornbsp;omnino tacet, quam neglegentiam vs. 131 corrigere voluisse vide-tur (cf. etiam vs. 523). De Nisi morte vid. etiam Kroll ap. Skutsch.

II, nbsp;nbsp;nbsp;p. 193 sqq.

125. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Ed. 4, 46 sq.:

‘talia saecla’ suis dixerunt ‘currite fusis

Concordes stabili fatorum numine Parcae.

De cuius et nostri versus mutua relatione disseruit Skutsch (I, p. 118; II, p. 36 sq.), qui in Verg. Ed. 4, 47 locutionern q.e. stabilinbsp;fatorum numine dicere aliquid vix tolerabilem esse et e Ciris tantum imitatione intellegi posse putat; de Parcarum oraculis, quasnbsp;hac ratione consuli Leo (Herm. 37, 37 a. 1) negavisset et de quibusnbsp;Ciris auctorem 1. n. loqui ipse putet, etiam sermonem esse CatuU.nbsp;64, 325; Hor. Carm. Saec. 25; postremo et Vergilium (Ed. 4, 47)nbsp;èt Ciris auctorem (v. n.) a Catull. Epith. 321 et 377 mutuatos esse.nbsp;Quibus autem versibus comparatis Ciris auctorem priorem imitatoren! fuisse putandum esse: Vergilium enim, Catulli locutionernnbsp;ex Epithal. desumptam cum Cir. 125 (ubi fortuito alium Epitha-lamii versum, 377 sq., imitatus erat auctor) videri contaminassenbsp;(d. Oltramare, p. 317). Quibus haec respondit Leo (Herm. 42, 41):nbsp;in Verg. Ed. 4, 47 numine (abl. causae i. fere q. propter numen,nbsp;cf. Aen. ATI, 60; XI, 568; Catull. 64, 379) de voce q.e. Concordes

88

dependet, quod sine vitio est: numen stabile est, ergo Parcae Concordes sunt. In locutione q.e. talia saecla (acc. spatii, cf. aequor,nbsp;viam, stadium currere) currite nihil est quod vituperemus. De Par-carum oraculis Catull. 64, 325 et Hor. Carm. Saec. 25 (ubi enimnbsp;inconsultae Parcae futura canunt; cf. Cir. 270j nihil probant.nbsp;Ciris versui 125 quern e Verg. Eel. 4, 47 auctor desumpsit, nihilnbsp;cum Catull. Epithal. 321 et 377. Quibus haec addit; „Es ist mirnbsp;jetzt wahrscheinlich dasz der Dichter mit den Worten firmarantnbsp;Parcae nicht die Hinweisung auf das eingeforderte Orakel (v. 119)nbsp;wiederholen {firmarant wie affirmaranf) sondern den dem Orakelnbsp;zugrunde liegenden Schicksalsschlusz bezeichnen wollte: die Pareen batten es gefiigt, wie Verg. Aen. V, 798 sagt: si dant ea moenianbsp;Parcae. Wenn das richtig ist, so enthalten die Worte nichts An-stosziges und gibt der Vers keinen Beweis für die Prioritat dernbsp;Ciris; aber ganz gewisz auch keinen für die Posterioritat Vergils”nbsp;Cui opinioni plane assentior. Vid. etiam Ladewig—Jahn ad Verg.nbsp;Eel. 4, 47 (app.); Plessis—Lejay ad Verg. Aen. I, 22; Helm, Herm.nbsp;72, 87; Heinze, Vergils epische Technik®, 295; Heinze ad Hor.nbsp;Carm. Saec. 25.

126. nbsp;nbsp;nbsp;ergo omnis: cf. Lucr. II, 879; Verg. Georg. Ill, 229;nbsp;318; Aen. H, 26; VI, 275; VIII, 494. cano, quod omnes codd.nbsp;exhibent, perperam in ed. Aid. 1517 in caro mutatum est. Crinisnbsp;enim purpureus una cum caesarie in unum nodum comptus erat,nbsp;qua de re iure Leo (Progr. Gött., 10) ita iudicavit: ‘mirum estnbsp;quod pergunt caro pro cano ponere, postquam Birtius (Mus. Rhen.nbsp;33, 627) rem apertam digito monstravit: non unus pilus comiturnbsp;aut fibula munitur, sed crobylus caesariem complectens etiamnbsp;crinem ilium tuetur’, cf. Ov. Aen. III. 12,21: Scylla patri canosnbsp;furata capillos. residebat cum abl. locativo coniunctum; cf.nbsp;Catull. 64, 309 ad vs. 122 allatum. omnis cura, cf. Verg. Aen.nbsp;I, 646: omnis in Ascanio cari stat cura parentis.

127. nbsp;nbsp;nbsp;aurea fibula; cf. Verg. Aen. IV, 139: aurea purpureamnbsp;subnectit fibula vestem\ ibd. V, 313: .... et tereti subnectit fibulanbsp;gemma (cf. Val. Place. II, 103); ad sensum cf. Verg. Aen. VH,nbsp;815: fibula crinem auro internectit. sollemni rita = ritu Attico,nbsp;cf. ad vs. 35. quern hyperbaton (cf. Catull. 66, 83), de quo vid.nbsp;Stolz—Schmalz®, p. 794 sqq.; Kroll, Studiën, p. 261 sq.

128. nbsp;nbsp;nbsp;Huius versus lectio non constat. In codd. haec invenimus:nbsp;corpsel{la)e HAR; corselle L; nectebant {-abant A) HAR; -ebat L.

89

Nic. Loensis coniecit crobylus et, quam emendationem plurimi edito-res acceperunt; Ellis: morsilis et (Am. Journ. of Phil. 15, 477; cf. Mai, Class. Auct. VUI, 362; morsabilis ad mordendwm habilis, quod etnbsp;morsilis dicitur, cf. ibd. p. 338; Claud, in Eutrop. II, 184: morde-bat fibtda vestes), olim sive crobylus et sive Cecropis et; Lenchantin;nbsp;consertae et', Birt; volsella et tereti vel rostello et tereti (cf. Rh. Mus.nbsp;33, 629; Erkl. des Catal. p. 183). Si Nic. Loensis emendationemnbsp;accipimus, vocula q.e. et per (xstocS-soiv inversa est (cf. ad vs. 47);nbsp;sensus enim hic est; aurea fibula et crobylus (tereti dente cicadaenbsp;SC.) nectebant capillum comptum (i.q. ita ut comptus esset) ritunbsp;Attico; cf. Thuc. I, 6: xal ol Ttpsap^Tspot auTOt? twv eüSocipióvcov Sianbsp;TÓ «ppoStatTov oü TToXüi; yj^óvoq ÈTTEiSy) jyzCivoLQ te Xwoüt; ÈTraóaavTOnbsp;(popouvTEi; xai j^pucrwv TETTtywv ÈvEpasi xptóJïóXov dvaSoupisvoi twvnbsp;Ëv xe^aX^ Tpij'cöv, ubi dvaSsoptat, idem valet quod {sub)necto;nbsp;vid. Classen—Steup®, p. 386—394 ad Thuc. I, 6, ubi etiam trac-tantur; Aristoph. Eq. 1322—1331; Nub. 984 (cf. v. Leeuwen adnbsp;1.); Heracl. Pont. (ap. Athen. XII, 512b, e dialogo c. t. TTEpi y)Sov^lt;;):nbsp;xopu[iPoult;; S’dvaSoüpievoi twvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/puaoui; TETTiyap Tiepi to (xÉt-

MTuov xa.l TOLc, xopia? Èqsópouv; Asii fragm. quod invenitur ap. Athen. XII, 525, e—f:

ol S’ aUTG)^ (pOlTECTXOV OTZCóq TcXoxdplOUi; XTEVlffaiVTO st5 ''Hp-yj? TspiEVOi;, TcETruxafTpiÉvoi. E'tpiatrt xaXoti;,

XiovéoiCTi /iTWcn tteSov nbsp;nbsp;nbsp;supéo? slyow

Xpóoeiai 8k xopóptPai in aüxwv niniiyzc, (be,-Xa.ina.1 S’ fjcopEiivT’ dvÉpico j^puoÉoi.? èvl Seaiioïc'

SaiSdXsot SÈ j^XiSwvE^ dp’ d[x(pi ppaj^iocnv ¦^uav, sqq.;

Nicol. Damasc. (F.H.G. III, 395, 62; Gutschmid, KI. Schr. IV, 310): dXoupy^ dpt^fExópiEvoi; xat xófxvjv rpécpcovnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arpócpcp XEXopupi-

PwpiEVTiv. Loei supra allati, e Thuc., Aristoph., Heracl. Pont. de-sumpti satis probare videntur xpwpóXov (i.q. xopiiptp-yjv, xocTÓptPgt;]v; cf. Poll. II, 30) stricto sensu certum quendam modum subnectendinbsp;capillos designare. Ea autem ratione xpbfrsnxi xopupijBai TSTriyEi;nbsp;w?, quod ap. Asium invenimus, intellegi non potest. Xpoosiainbsp;'xopiSgPat h. 1. idem designare videntur quod vs. 5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SsayLoi

(cf. ap. Nicol. Damasc. supra all.: nbsp;nbsp;nbsp;axpóiptp xsxopupipcopiÉvTgv),

quod etiam testatur Hesychius: xoaupipnj- SEopió?, dvaSscfpia, ü) èyxóptPwpta xat OTiEp at Kp^uaat (popoüutv, öpiotov d(CT)7rt8tCTxcp. xatnbsp;TTEp(l(tópta AtyÓTTTtov. xat to èyxoptpoüaS-at. Verisimile mihi videturnbsp;apud Asium locutionem q.e. ^^puastat xopópijBat TEXTtysi; w? ita

90

intelligendam esse, ut mentio sit de taenia quadam, quae, tota aurea, speciem haberet unius continuae cicadarum ordinis. Quinbsp;sensus [crohylus i.q. xoCTrip^T), Ssapó?, crTpócpolt;;) etiam I. n. Nic. Loen-sis emendationi eximium sensum praebere possit. cicadae i.q.nbsp;cicadarum: singularis pro plurali, ut saepe. Illae ergo cicadae,nbsp;quae in aurea taenia inbaerebant, tereti dente praeditae fuissenbsp;videntur, quo et taeniam et capillum firme continere possent.nbsp;Praeterea etiam fibula transversa per capillum transfigi solebat.nbsp;Simplicius tarnen et per emendationem minus a traditis lectio-nibus recedentem eximium etiam sensum fortasse restituere possi-mus, si cum v. d. Wagenvoort legimus: aurea sollemni comptumnbsp;quem fibula ritu / corsella et tereti nectebat dente cicadae. corsellanbsp;nusquam alibi occurrit, apud Vitruvium autem (IV, 6, 6) de corsanbsp;sermo est, quod parvum ornamentum fuisse videtur, quod ‘innbsp;modum fasciae’, ut dicit Forcellini s.v. supra ianuas vel valvasnbsp;muro affigi solebat. Cui idem addit: ‘putant esse a Graeco xópayj;nbsp;tempus seu pars capitis utraque ad aures sita’; cf. Hom. II. IV,nbsp;503; apud Aescb. (Cboepb. 282) idem valet quod crinis: Xsuxotcnbsp;Sè xópaai; TyjtS’ eTcavTsXXstv vócrw; apud Emped. (232, Karst.):

noKkcd ptèv xópcrai dvau^evei; èpXdo'TTjaav, ubi xopwat i.q. capita. Quae cum ita sint, non inconcinnum videtur vocem q.e. corsellanbsp;idem dicere voluisse quod voces q.s. fascia, taenia, diadema. Adnbsp;deminutivi formamcf. e.g.: agnella. Sensus ergo bic evadat: fibulanbsp;capillum nectebat corsella et tereti dente cicadae. De voce q.e. teresnbsp;vid. Munro ad Lucr. I, 35.

129—162. A lunone auxilio vocatus Amor Scyllae insanum erga Minoem amorem inicit.

129. vero haec, cf. verum haec (310), verum istaec (421). Pro vobis, quod omnes codd. babent, Heinsius: urbis, Baebrens:nbsp;crinis coniecerunt; emendatione autem opus non est, quia lectionbsp;tradita bonum sensum praebet; vobis enim i.q. Niso et omnibusnbsp;civibus] cf. cura omnis (126) quod idem valere puto quod omniumnbsp;(Megarensium sc.) cura. Poeta figura quae dicitur apostropba ususnbsp;est, aliquanto durius tarnen, cum auctor verbis non expresserit,nbsp;quosnam adloquatur (cf. Cir. 153). De apostropba viros doctosnbsp;q.s. Hampel (De apostropbae apud poetas romanos usu. Jena,nbsp;1908); Curcio (L'apostrofe nella poesia latina, Catania, 1903);nbsp;Heinze (Sacbs. Ber. 71, 64) scripsisse Kroll animadvertit (Studiën,nbsp;p. 257). Vid. etiam Norden (ad Verg. Aen. VI, p. 122), qui Vergi-

91

Hum ea figura posterioribus praesertim Aeneidis libris usum esse admonet.

130. nbsp;nbsp;nbsp;nec fuerat {ea custodia usque ad id tempus vana sc.), novonbsp;furore; furor persaepe amorem insanum indicat; cf. ad Cir. 164;nbsp;de sensu adiectivi q.e. novus, cf. Cir. 81; 205; 259; 262; Kaffen-berger, Philol. 76, 155. Apud omnes fere auctores qui fabulamnbsp;nostram narrant, insanus Scyllae in Minoem amor fuit qui ad scelusnbsp;earn adduxerit. Quam versionem tragicum quendam, Euripidisnbsp;imitatorem, primum finxisse Rohde, Gr. Rom. p. 36 suspicatur.nbsp;Apud Aeschylum enim e contrario invenimus „das altertiim-liche Motiv einer Verlockung durch goldnen Schmuck” (Rohdenbsp;ibd.; cf. Welcker, Ep. Cycl. II, 374), Choeph. 615 sqq. sc.:

StXkocv 8’ eaTW èv Xóyot? CTTuyEÏv (potvtdcv SxüXXavnbsp;(xt’ èx'^pwv UTcèp cpwr’ aTrtóXe-CTSV lt;plXov, KpyjTtxoöc;

/pUG'eoSp.YjTOl.CTtV op-

(xoti; TTiOyjCTaaa Scópoicri Mlvo),

Nïaov dO-avaTa? xpiz/oc; vocrtpluaCToc TtpopoiXoii;

TTveovO-’ d xuvóeppcov 6kvlt;i)-xiyj^dvEt Sé viv 'Eppii);;.

correpta iure omnes editores post ed. Ascens. 1507 pro concep-ta, quod codicum consensus exhibet, receperunt (cf. Karsten, Sert. Nab. p. 197).

131. nbsp;nbsp;nbsp;sepulcrum h. 1. metonymice i.q. parricida, auctor patrisnbsp;necis et patriae interitus, quem sensum nusquam alibi inveni.nbsp;Ad versus nostri structuram cf. Ovid. Met. XIII, 423; in mediisnbsp;Hecuba est natorum inv ent a sepulcris, quem versumnbsp;auctorem nostrum imitatum esse suspicari in promptu est; verbanbsp;enim q.s. inventa et sepulcris apud Ovid. multo faciliora suntnbsp;ad intellegendum quam versu nostro. Thomason, p. 423 praeternbsp;Ovidii VS. supra all. confert Catull. 68, 89: Troia, nefas, communenbsp;sepulcrum Asiae Europaeque. Nomen proprium q.e. Scylla TiaO-ï)-Tixco(; per anaphoram auctor iteravit; vid. ad vs. 12; cf. e.g. Cir.nbsp;290 sq.; 295 sq.; 313 sq.; 402 sq.; Cul. 124 sq.; 232 sq.; Verg.nbsp;Ecl. 9, 28; Aen. VI, 164; VII, 586 (quem ad versum conferasnbsp;Hom. II. XV, 618).

132. nbsp;nbsp;nbsp;cupidis ocellis; cf. Catull. 64, 86: hunc simulac cupido

92

conspexit lumine virgo. ocellus in carmine nostro ter (132; 238; 348) invenitur; apud Catull. septies (ut e.g. 64, 60: maestis Minoisnbsp;ocellis), saepe etiam ap. Ovidium (vid. Ganzenmüller ad 1. n.);nbsp;de deminutivorum apud Alexandrinos eorumque imitatores usu,nbsp;vid. ad VS. 3. Minoa (si non codd.): emendatie palmaris, quamnbsp;proposuit Lachmann ad Lucr. Hl, 734 (p. 162); cf. Catull. 64, 85:nbsp;magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas, et Cir. 367;nbsp;Bücheler: Minon (cf. Lenchantin ad 1.; Klotz, Ph. W. 52, 1292),nbsp;Schrader Minoi coniecerunt; inhiare cum accusative coniunctumnbsp;etiam invenitur e.g. Plaut. Stich. 605; Aulul. 194; Verg. Georg.nbsp;II, 463.

133. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Ecl. 8, 50: improbus ille puer\ crudelis tu quoque,nbsp;mater', ad epitheton cf. Simon. 24, 1 D. ct/stXie Tcaï; Theogn. 1231:nbsp;G'/k'vkC quot;Epco?; Eur. Hipp. 538: quot;Epcom Sé, tÓv TÓpavvov dvSpwvnbsp;(vid. Barthold ad 1.), .... Tiép^ovra xal Sid irdcra? ] lovra ovpKpopS?;nbsp;ad sensum cf. Apoll. Rhod. III, 91 sqq.:

quot;HpT) ’A9-y)vai'if) te, TrlS'Ot.TÓ xev uppi paXiuTa t) Sfxot .... auTocp èfiEto (’A9poSiT7j(;, sc.)nbsp;oüx SD-ETai, paXd S’ aièv èpiSfxoctvMv dH-Epl^si.

—ille puer etiam occurrit Ov. Rem. Am. 168 sic venit ille puer (Amor sc.). sua, emphatice, i.q. ipsius: vern.: ‘zijn eigennbsp;Moeder’, quem usum nequaquam cum vs. 75 et 524 conferre licet.nbsp;Cf. autem Ov. Met. II, 186; VII, 827; VIII, 646; XIV, 42; XV,nbsp;123. Apud Verg. praeter Aen. IV, 633 nullum locum quem con-feras inveni. Perperam tarnen Thomason, 1.1. pag. 155 et Stolz—nbsp;Schmalz®, p. 470, Ov. Met. XV, 819: ut deus accedat caelo {Caesar,nbsp;SC.)...tu facies natusque suus conferunt; ubi suus i. valet q. eiusnbsp;(sicut apud nostrum vss. 75 et 524) et sine emphasi dictum est.nbsp;Has enim diversas pronominis possessivi significationes et Thomason et Stolz.—Schmalz confundunt. De Amore, vid. Waser,nbsp;RE VI, 487 sqq.; Furtwangler in Roscheri Lex. s.v. ‘Eros’, I,nbsp;1346 sq.; Korn—Ehwald ad Ov. Met. V, 364.

134. nbsp;nbsp;nbsp;potuit perfectum gnomicum esse putat Stolz—Schmalz®,nbsp;p. 560, qui confert Catull. 62, 42: multi ilium pueri, multae optaverenbsp;puellae (cf. Kroll ad 1.). pater atque avus idem: ‘quia luppiternbsp;eum ex filia genuit’ (Ascensius ined. 1507). lovem Amoris patremnbsp;esse etiam legitur Eur. Hipp. 534: ’’Epwe ó Aio? ncdc, (vid. Barthold ad 1.); de Amoris autem genealogia valde dissentiunt aucto-res, cf. Schol. Apoll. Rhod. III, 26: ’AnoXXwvio? psv ’AtppoSiTvj?

93

Tov quot;EpwTa ysvsaXoyst, Sa7Tlt;pw Sè rvji; xoci Oüpavoü, quam (Sappho, sc.) ceteroquin ttoXXoc xal oix opioXoyoSvTa aXX-^Xoilt;; de Amore cecinissenbsp;Pausanias (IX, 27, 3) testatur. Simon, fr. 24, 1 Venerem et Martem,nbsp;Alcaeus fr. 8D Zephyrum et Irin Amoris parentes fuisse declarant.nbsp;Venerem ab antiquis temporibus lovis filiam habitam esse nonnbsp;est cur commonefaciam cf. Horn. II. V, 370; e recentioribus Sen.nbsp;Phaedr. 275. Vid. etiam Kallenberger, p. 156. Ad versus nostrinbsp;sensum cf. Ov. Met. V, 369 sq.: lu superos ipsumque lovem, tunbsp;numina ponti / victa domas ipsumque regit qui numina ponti.

135. ille etiam_____ ille etiam, cf. Cir. 394 sqq.; Verg. Eel.

10, 13 sq.; Georg. I, 464 sqq.:

— ille etiam cae cos inst are tumultus saepe monet, fraudemque et operta tume s c er e bellanbsp;ille etiam.... (vid. ad vs. 136 sq.).

Poenos leones, cf. Verg. Eel. 5, 27: Daphni tuum Poenos etiam ingemuisse leones, ubi epitheto q.e. Poenus minus apte Vergi-lium usum esse quam h. 1. Ciris auctorem Skutsch affirmavit,nbsp;Leo hisce verbis concedit: ,,Hier ist für unser Gefiihl der Dichternbsp;der Ciris im Vorteil; aber dasz dem hellenistischen und römischennbsp;Leser Epitheta jener Art keinen Anstosz gaben, wissen wir dochnbsp;zur Genüge” (Herm. 37, 42; cf. Skutsch II, 74; Leo, Herm. 42,nbsp;51a.l). Apud Verg. adi. q.e. Poenus epitheti ornantis tantum partes agere omnes consentiunt, cum contra 1. n. Amor etiam Poenosnbsp;leones domat eximium sensum dat, quippe qui Poeni- leones ferissiminbsp;essent; cf. Sen. Phaedr. 348: Poeni quatiunt colla leones, cum movitnbsp;Amor; Ov. Art. am. II, 183: obsequium tigresque domat Numidas-que leones; Trist. IV, 6, 5: tempore Poenorum compescitur ira leonumnbsp;(Ganzenmüller, 577).

136 sq.. docuit, cf. Verg. Ecl. 8, 47: saevus Amor docuit nato-rum sanguine matrem j commaculare manus (cf. Tib. II, 4, 18; Lygd. 4, 65 sq.); vss. nostros qua ratione Leo (Progr. Gött., 11)nbsp;interpretetur, uberius afferam: ,,Vs. 136 docuit necessarium est,nbsp;nam idem audiri debet sequenti versu, ubi divos homines, ut Rib-beckius adnotavit, suppletur cogitato amare {docuit) vel potiusnbsp;comprimere, quod ne eloquatur cavet, ergo etiam mansuescerenbsp;significat mansuetum fieri, non facere, nam Amor tigres ipse man-suefieri, non homines eas mansuefacere docuit, sed domitare neenbsp;a verbo q.e. docuit pendere nee eodem loco haberi potest quonbsp;mansuescere, eadem de causa; conieceram domat arte, sed impedit

94

temporum ratio; iam video quid voluerit. Amor quern nec Venus nec luppiter flectere iratum -potuit, ille etiam iracundissimas bestiasnbsp;{potuit) domitare et tigres mansuescere docuit. durior sermo quonbsp;quae anaphora copulantur membra, structura distinentur; tarnennbsp;sic constructam orationem manifesto deprehendimus”; quae duri-ties fortasse ex imitatione Vergiliana (Georg. I, 464 sq. ad vs.nbsp;135 all.) facilius intellegi potest. Durior tarnen sine dubio sermonbsp;est, quin ita durus, ut mult os viros doctos ad emendationes propo-nendas iam pellexerit. Pro docuit Haupt coniecit: novit; Baehrens:nbsp;doctus] Heyne rabidas valuit legendum proposuit; Curcio; potuit ; pro domitare Ribbeek metro invito dormitare {docuit retinens);nbsp;Lenchantin qui lectionem traditam retinet, post homines ita sup-plet; vires mansuescere docuit \ verbo enim q.e. mansuescere auc-torem nostrum h. 1. transitive (i.q. mansuescere) usum esse putat,nbsp;quern ad usum conferre potuit e.g. Varr. R.R. II, 1, 4: silvestrianbsp;deprehenderent ac concluderent et mansuescerent', Lucr. V, 1368:nbsp;.... fructusque feros mansuescere terram / cernebant indulgendonbsp;blandeque colendo (cf. Munro ad IV, 1282); Coripp. Ioann. VI, 253;nbsp;484; cf. Sanct. Min. Ill, 3 (Ganzenmiiller, 557a.4; cf. Baehrens,nbsp;FI. Jahrb. 1872 (105), p. 839; Thomason, 153). Vergilius sempernbsp;intransitive verbo nostro utitur, cf. e.g. Georg. IV, 470. Itaquenbsp;in vs. 137 explicando v. d. Lenchantin fortasse sequi possimus;nbsp;quid autem illud: Amor {homines, ita enim supplendum esse vide-tur) docuit leones domitare et tigres mansuescere (i.q. mansuefacere)nbsp;dicere vult? Mihi quidem omni sensu haec carere videntur. Quaenbsp;cum ita sint, explicationem quam Leo dedit, si quidem traditamnbsp;lectionem retinere volumus, nobis accipiendam esse opinor. Meliornbsp;autem sensus et sermo aliquanto minus durus exsistat, si emen-dationem, quam Curcio proposuit {potuit sc. pro docuit) accipia-mus et e potuit mansuescere (136) post homines suppleamus man-suevit, quamquam et ita v. 137 anticlimax et asyndeton molestanbsp;manerent. Ahum in modum v. d. Wagenvoort vss. nostros emen-dare conatus est, qui nomen proprium q.e. luppiter, quod sinenbsp;dubio plane supervacuum est, in archetypi margine velut glossamnbsp;ad vs. 134 adscriptum fuisse et a scriba quodam in textum receptumnbsp;esse putat quo facto verbum potuit per metri necessitatem essenbsp;omissum. Vs. 135 ergo ita scribere vult: ille etiam potuit Poenosnbsp;domitare leones. Quae quamvis elegans emendatio quominus reci-piatur manifesta imitatio Vergiliana (Georg. I, 464 ad vs. 135 all.)

95

si non impedit, attamen minus probabilem facit. Quod ad vs. 136 pertinet, pro vires cum codice L et editionibus veteribus v. d.nbsp;Wagenvoort (quem sequor) victas legendum proposuit, quod etiamnbsp;Scaliger, qui in edd. tantum vett. hanc lectionem inveniebat,nbsp;reponere voluit: et validas docuit victas mansuescere tigres {= itanbsp;ut victae essent)-, cf. Lygd. 6, 16; Armenias tigres et fulvas ille leae-nas j vicit et indomitis mollia corda dedit.

138. tristes i.q. tristitiam afferentes, cf. Cir. 283 ; 536; Catull. 2, 10: tristes curas', Cul. 81; Verg. Ecl. 6, 7; 2, 14: nonne fuit satiusnbsp;tristes Amaryllidis iras j.... pati .... ? acuebat iras, cf. Verg.nbsp;Aen. IX, 464: variisque acuunt rumoribus iras; ibd. XII, 590:nbsp;magnisque acuunt stridoribus iras. Sicut versus supra all. postnbsp;iras supplendi sunt cogitato sibi vel suas [ipsorum), ita 1. n. gene-tivus q.e. lunonis magnae cum iras non coniungendus est, quodnbsp;etiam sensum postulare recte Kreunen (p. 97) vidit: ,,etenim nonnbsp;Amor acuit lunonem, sed luno Amorem. Nempe ordo rerum bicnbsp;est: ut scelus puellae ulcisceretur insano amore earn ab Amorenbsp;inflammandam curavit.” Perperam autem Kreunen pro acuebatnbsp;proposuit armabat, qua emendatione nequaquam opus esse Ver-gilii loei supra laudati satis probant.

139 sq.. lunonis magnae etiam Verg. Aen. III, 437. Recte Vollmer hos versus intellegere videtur cum (in ed. 1909 app. crit.)nbsp;dicit: „periuria intellego iura laesa-, sensus videtur esse: cuiusnbsp;deae iura laesa tot nymphae meminere diu”; eodem modo periu-rus h. 1. idem valet quod iura deae laedens, ut opinor, quamquamnbsp;VS. 155, ubi de iure iurando sermo est haec impedire fortasse putes.nbsp;L. n. autem Scylla, quia lunonis sedem violavit, periura diciturnbsp;(141; cf. 154 violata sacraria). Pro se (140) Baehrens ipsae coniecit,nbsp;quae levis emendatio, cum divae ipsae et puella praeclare inter senbsp;opponantur (cf. vs. 83), ad sensum aptissima videtur, cf. e.g. Verg.nbsp;Aen. VI, 553 sq.; columnae / vis ut nulla virum, non ipsi exscinderenbsp;bello I caelicolae valeant. Ad versus 139 structuram cf. Verg. Georg.nbsp;I, 502: Laomedonte a e l u i m u s periuria Troi a e. olim,nbsp;cf. ad VS. 22. Vss. 139—141 asyndetice {lunonis magnae lt;enimgt;nbsp;SC. —) cum vss. praecedentibus coniuncti sunt; cf. Stolz^—nbsp;Schmalz®, p. 653; 846.

141. non ulli, vid. ad vs. 104. licitam, quod pridem recipere volueram, per coniecturam Unger proposuit, quem plurimi se-quuntur; codd. ARH: liceat', L lictam (s.s. pro relictam)] Heinsius

96

conferens Verg. Aen. VIII, 468: licitum; Stadtmüller: nulli neclec-tam. Lectionem codicum ARH: non uUi liceat, etiam cum paren-thetice id dictum accipimus, omni sensu carere opinor; licitam post Ungerum inter alios etiam Ellis et Curcio in textum recepe-runt, sed quo modo illud liceat e licitam exsistere potuerit, menbsp;latere fateor. Deinde; quo verbo sententia supplenda est? Numnbsp;verbo q.e. violarel Sed id testari plane supervacuum est, quippenbsp;cum nemini in mentem veniat ut dicat lunonis templum violarenbsp;cuiquam licere. Alii non ulli licitam sc. intrare audiunt, qua autemnbsp;interpretatione accepta per non ulli nihil aliud intellegi potestnbsp;nisi non ulli profano. Itaque graviorem corruptelam, cuius medelanbsp;nondum inventa sit, latere opinor.

142. nbsp;nbsp;nbsp;dum 1. n. vim causalem habere vix esse puto cur dicam.nbsp;sacris operata, cf. Liv. I, 31; operari (sc. sacris) e.g. Verg. Georg.nbsp;I, 339; Hor. Carm. III, 14, 6, quem ad 1. Kiessling—Heinze: ,,Dasnbsp;alte Wort operatus ist nicht Part. Perl. von operari (das Vb. be-gegnet nicht vor der Augusteischen Zeit), sondern von opera ab-geleitet, wie feriatus von feriae, und hat stets prasentische Bedeu-tung ,‘im Dienst’”; cf. Tibull. II, 1, 9; 65; 5, 75; Prop. II, 28,nbsp;45; 33, 2; Ovid. Am. II, 13, 17; Fast. VI, 249; Tac. Ann. II, 14nbsp;(cf. Furneaux ad L). lascivit (verbum q.e. lascivire apud Vergi-lium nusquam occurrit): cf. Ovid. Met. VII, 321: agnus j lascivitquenbsp;fuga lactantiaque ubera quaerit. extra / procedit longe cf. Lucr.nbsp;I, 72: et extra / processit Ion ge flammantia moenia mundi.

143. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Lucr. II, 628: floribus umbrantes matrem comitumquenbsp;catervas] Verg. Aen. XI, 478: .... magna matrum regina catervanbsp;(cf. II, 240 ; 370; V, 76); Ovid. Met. XII, 216: .... matrum nu-ruumque caterva ¦, caterva {-as, -aé) versus fine etiam Verg. Aen.nbsp;VII, 804 ( = XI, 433); XI, 456. maLtrum = matronarum’, cf.nbsp;Verg. Aen. II, 489 (Plessis—Lejay ad 1.); 797; V, 622; 654; 715;nbsp;750 etc. Sensum ita reddidit Sudhaus, p. 499: „Bei einer Procession der Frauen und Madchen, so scheint es, ist sie vorausnbsp;gelaufen und vergiszt sich im Spiel. Ihr Ballwurf stort die heiligenbsp;Handlung.”

144. nbsp;nbsp;nbsp;suspensam vestem, cf. Lucr. I, 305; VI, 114; 471 sq.nbsp;De vi verbi q.e. suspendi vid. ad vs. 7. in corpore ludere cf.nbsp;Lygd. 4, 35: una videbatur talis inludere palla. Addere velim quaenbsp;his de versibus Oltramare, p. 298 scripsit: ,,I1 y a sans doute de lanbsp;fraicheur naïve dans les vers qui peignent la joie physique d’un

97

corps alerte et souple se mouvant au grand air” nee non quo modo sensum reddere conatus sit: „elle a retrousseé sa tuniquenbsp;et, joyeuse de la sentir jouer librement sur son corps en relachenbsp;sur sa poitrine les plis gonflés et agités par les souffles de l’aqui-lon.”

145. aquilone: recte Lenchantin: per vento in generale, cosi Hor. Ep. II, 2, 201: non agintur tumidis velis aquilone secundo;nbsp;cf. etiam ad 460.

146 sq. needum etiam, cf. Catull. 64, 55: needum etiam sese quae visit, visere credit] Verg. Georg. II, 539: needum etiam audie-rant inflari classica, needum / impositos duris crepitare incudibusnbsp;enses] Aen. I, 25 (cf. Kappes—Fickelscherer ad 1.); VIII, 697;nbsp;Prop. I, 9, 17; Manil. I, 73. gustaverat metaphorice, cf. Lucr.nbsp;II, 192: et celeri flamma degustant {ignes sc.) tigna trabesque. R.B.nbsp;Steele (Am. Journ. of Phil. 51, 156) contulit Lucr. V, 180: nun-qiMm .... vitae gustavit amorem] Drachmann (Herm. 43, 421)nbsp;Hor. Sat. II, 5, 82. Etiam in sermone pedestri verbum nostrumnbsp;in usu fuit. ignis honores, cf. Gratt. Cyneg. 457: suos ubi contigitnbsp;ignis honores (cf. Ovid. Ep. ex P. IV, 16, 34). castos: ‘puritatenbsp;dis gratos’ (ita ad 1. n. Lenchantin, qui confert Paul. Eest. p. 14, 8nbsp;fi-ró Tou ayvoü quod significat castum] Non. p. 257: castum religio-sum, cf. Verg. Aen. VII, 71: castis adolet .... altaria taedis). sol-lemni lympha: recte Lenchantin: l’acqua lustrale, il xadapuoovnbsp;üSciip. perfusa, vid. Daremberg—Saglio, IV, 966 (cf. Aristoph.nbsp;Pac. 961 sqq.); vid. etiam ad vs. 376.

148. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Georg. HI, 21: ipse caput tonsae foliis ornatusnbsp;olivae. Oltramare, qui p. 316 versum nostrum cum Verg. Georg,nbsp;m, 21 comparat, his e versibus apparere putat Vergilium innbsp;Georg. Ill, 21 scribendo Ciris auctorem esse imitatum: „Dans lenbsp;vers des Géorgiques, 1’épithète habituelle {pallens) n’entrait pasnbsp;métriquement, elle a été rempla^ée par la cheville tonsae.” Iniurianbsp;autem locutionem q.e. tonsa oliva reprehendit, quod satis apparetnbsp;ex Aen. V, 556; 724; vid. etiam Ladewig—Jahn ad Verg. Georg.nbsp;Hi, 21 sq. pallens cf. Verg. Eel. 5, 16 (vid. Ladewig—Jahn ad 1.).nbsp;exornarat: „archaisch und prosaisch; bei keinem Augusteernbsp;(Stat. Silv. Ill, 1, 132)” ut dicit Drachmann (Herm. 43, 421;nbsp;cf. Rushton Fairclough, Transact, a. Proc. of the Am. Phil. Ass.nbsp;53, 23).

149. nbsp;nbsp;nbsp;cum fugit: cum inversum. relapsa est (ita Heinsius

7

98

emendavit; relaps{a)e: codd.; elapsa est: Ribbeek; ea lapsa est: Waltz; relapsa: Vollmer, cum praepositionem esse putans). Quidnbsp;revera auctor scripserit, non plane liquet. Levissima est Heinsiinbsp;emendatio: relapse, relapsa è = relapse est; cf. etiam Ovid. Met.nbsp;X, 57; {Orpheus).... flexit amans oculos et protinus illa relapsa est,nbsp;ubi relapsa est (quamquam plane alium sensum habet) eodem versusnbsp;loco positum est. De sensu nostro Lenchantin: „II Vollmer sembranbsp;intendesse: ‘e con la palla rinbalzante corre in avanti la fanciulla’.nbsp;In realta il senso è; ‘e comme la palla rimbalzö, si slanciö in avantinbsp;la fanciulla”. Valde tarnen incerta haec omnia sunt. Fortasse:nbsp;cumque era et ipsa / procurrit virgo {virgo appositionis loco adnbsp;era; cf. dea virgo) ?

150. procurrit eodem versus loco etiam Catull. 65, 20. quod uti ne {utii.q. utinam), cf. Ter. Phorm. 157: quod utinam ne Phor-mioni id suadere in mentem incidisset; quod ut (i.q. quod utinam),nbsp;cf. Cir. 228; Verg. Aen. X, 631; quod utinam (i.q. utinam), cf. e.g.nbsp;Cic. ad Fam. XIV, 4, 1: quod utinam minus vitae cupidi fuisse-mus \ prodita ludo cf. Verg. Aen. I, 470: .... primo quae proditanbsp;somno (cf. Ovid. Her. X, 5).

151 sq. Cf. Catull. 64, 5: a ur at a m optantes C o l chi s aver-ter e pellem; ibd. 66: omnia quae toto delapsa e c o r-p or e p a s sim. auratam (coniecit lakobs; aurea iam: codd.; aurae, iam: Lenchantin cuius emendationem Klotz [Ph. Wschr.nbsp;52, 1289] „zwar elegant, aber doch nicht überzeugend”, appellat,nbsp;„da iam nicht verstandlich ist; lakobsii ergo emendationem appro-bandam esse putat) i.q. auro (vel aureis figuri^ ornatam cf. adnbsp;VS. 32; ad sensum cf. Verg. Aen. I, 648. solvisses emendationenbsp;ut puto probabilissima restituit Barth, quem secuti sunt Ellis,nbsp;Curcio, Sudhaus, alii. Ad apostropham vid. ad vs. 129. Waltz,nbsp;p. 67: „ipse Ciris auctor, tenero et molli animo praeditus, aerumnanbsp;suae Scyllae affici (videtur), ut ex his apparet, quae narratio rebusnbsp;intermiscuit; cf. 71; 188 sq.”; de auctoris autem indole talesnbsp;locutiones nihil dicunt; poetarum enim Alexandrinorum eorumque,nbsp;qui illos imitantur, modo scribendi consentaneae sunt; cf. Heinze,nbsp;Vergils epische Technik^, p. 360 i.f.

153. o!; frequentissime auctor interiectionibus utitur, inprimis o! (terdecies: 153, 195, 199, 202, 224, 278, 286, 287, 295, 314, 404,nbsp;410, 424); deinde etiam heit\ (octies: 81, 82, 132, 161, 190, 264,nbsp;360, 469), age (bis: 98, 234), a\ (bis: 185, 228), hei (semel: 237),

99

io (semel: 257), ecce (semel: 500). vel(l)em tua codd.; velamina coni. Sudhaus (Herm. 42, 414; cf. Verg. Aen. I, 649; 711), quanbsp;tarnen emendatione opus non est. Pro haberes expectes habuisses;nbsp;sed cf. Verg. Aen. VI, 537. tecum tua; emphatice; ad verborumnbsp;coniunctionem Ellis (Am. Journ. of Phil. 8, 6) confert Lyd. 34:nbsp;tecum tua laeta capella, iniuria autem, quia et sensus et versusnbsp;structura plane diversi sunt.

154 sq. violata sacraria i.q. violationem sacrariorum, quod 1. n. idem dicere vult quod disturbationem sacrorum. piasses, cf.nbsp;Verg. Aen. II, 184: .... effigiem statuere nefas quae triste piaret.nbsp;Fabulam aequalibus suis notam auctor noster hisce versibusnbsp;significat et quasi adumbrat, id quod sensum totius periodi (quamnbsp;praeterea gravibus corruptelis depravatam esse satis constat)nbsp;maxime obscuravit. Praeterea dicendi ratio satis involuta estnbsp;neque facilis ad explanandum. Primo loco afferam qua rationenbsp;Ellis (Am. Journ. of Phil. 8, 6) versus nostros verterit: ‘Nevernbsp;wouldst thou have profaned by a hand-throw the goddess’ shrinenbsp;and then, to thy sorrow, made unavailing atonement thereof by anbsp;false oath (that thou wert not guilty)’, nec non quae addiderit:nbsp;‘Sillig is obviously right in explaining of Scylla’s swearing a falsenbsp;oath, that she had not committed sacrilege; though, from wantnbsp;of other narrators of the story, it is difficult to pronounce exactlynbsp;what form the false allegation took; whether that she did notnbsp;expose her limits, or that she or the ball did not reach the confines of the sanctuary, must remain undecised”. Aliam per viamnbsp;Scaliger sensum tolerabilem elicere conatus est. Haec enim adno-tavit ad vs. 138: ‘.. .. nam quum nescio quid perperam iurandonbsp;lunonis iram in se provocasset, non diu factum est, ut quodam die,nbsp;Dea ita volente, inter aequales suas in lusu pilae, cum, ut fit,nbsp;imprudens studio provecta longius processisset, ad ipsa usquenbsp;urbis moenia perveniret: unde castra prospiciens, Minoa conspi-cata est. Cuius amore deinde icta fuit, quae ei ap^sKaxoi; dies, etnbsp;caussa caputque malorum extitit. Id vult accidisse Vergilius lunonis providentia, cuius numen Scylla peierando in eius templonbsp;offenderat’. Bene ergo Scaliger distinguit inter sacrarii violationem et periurium. Primo enim loco tota e versuum 132—163nbsp;periodo apparere videtur amorem erga Minoem, quern lunonisnbsp;iussu Amor Scyllae iniecisset, poenae partes egisse. Quaeri iamnbsp;potest quodnam peccatum esset quod ut tam gravi et exitiosa

100

poena Scyllam afficeret lunonem permoveret vel certe praetextum iusti supplicii ei daret. Versibus nostris et de sacrarii violationenbsp;(vel de caeremoniae sacrorum disturbatione) et de iure iurandonbsp;(155) sermo est. E vss. 154 sq. clare liquet ius iurandum succes-sisse violation! qua Scylla propter intemperantiam ac ita inconsiderate se proripiens se obstrinxisset. Ius iurandum ergo, quod innbsp;hoc tempore periurium fieri necesse erat (vid. infra), eo refere-batur ut violatio expiraretur eiusque poena evitari posset, nequenbsp;quicquam indicio est — ut vult Scaliger, qui partem tantum viditnbsp;solutionis — in ipso deae templo Scyllam peierasse. Cetera valdenbsp;incerta sunt, haec tarnen, ut sensum tolerabilem elicias, conicerenbsp;possis. Periodo nostra auctor obscurius indicare voluit quo modonbsp;Scylla et Minos se cognoverint. Scylla enim, cum e matrum comi-tumque pompa sollemni progredientium caterva se amoveret,nbsp;imprudens pallam abiecerat et ita levi tantum veste, quam 9atvó-[iyjpiv fuisse Scaliger putat, induta vel potius obducta celeri cursunbsp;se abripuerat (,,quod utinam ne fecisses”, auctor noster exclamat,nbsp;„neve tarn diu non rediisses!”), cum subito, ludens ac per camposnbsp;errans Minoi obviam occurrit. Quo occursu, quern IpoTixcoi; for-tasse auctor quidam depinxerat, de fatal! patris crine Scylla Minoinbsp;nuptias ea condicione (cf. Cir. 187) pollicenti pacta est. Quod ini-tium fuit Scyllae insani erga Minoem amoris, qui perniciosus einbsp;futurus esset et, sicut dixit Scaliger, „caussa caputque malorum”.nbsp;Quae si non fecisset, i.e. si neque se abripuisset neque Minoi occur-risset, nequaquam nimirum ei iure iurando (quod periurium fierinbsp;insuper necesse erat!) peccati placationem petere opus fuisset;nbsp;neque enim peccati culpam contraxisset. Quod ius iurandum quaenbsp;continuerit, conicere tantum possumus. Sensus autem minusnbsp;difficilis fit ad intellegendum si accipimus Scyllam, postquamnbsp;tandem rediit, esse interrogatam quaenam istius diuturnae absen-tiae causa fuisset ac iure iurando interposito mendacium earnnbsp;narravisse. iure iurando emendatione valde probabili restituitnbsp;Barth; omnes codd. iura praebent, quod retinuit Lenchantin;nbsp;Sillig proposuit urendo.... ture (cf. Prop. Ill, 10, 19: coronatasnbsp;uhi ture piaveras aras); Unger: intrando-iura] Curcio: furando-ture.

156 sq. Re ipsa autem quin nec sacrorum disturbatio nec periurium, quae ambo peccata uno verbo q.e. periurium (etiam h. 1. i.q. iura laesa) auctor noster comprehendere videtur, Scyllae causa

101

pemiciei fuerit, quis est qui dubitet? luno scilicet, metuens ne eximia puellae forma lovem amore inflammatura esset, invidianbsp;commota earn perdidit. etsi (codd.; et si nonnulli; et i.q. et tarnen,nbsp;cf. Drager, Hist. S5mt. 11, p. 20; set si\ Schwabe, Baehrens; at sinbsp;Ribbeek) corrigentis esse videtur (i.q. et tarnen), quern sensumnbsp;Drachmann (Herm. 43, 420) ,,durchaus archaisch und prosaisch”nbsp;appellat, cf. Cic. ad Att. IX, 10; poenas temeritatis meae] etsinbsp;quae fuit ista temeritas ?; initio versus Vergilius vocula nostra nun-quam utitur; invenitur contra Ov. Met. 11, 322; Art. Am. HI,nbsp;753; Lygd. 6, 47; Catull. 65, 1; Prop. II, 2, 16; II, 19, 1; cf. Jacob,nbsp;Comm, ad Prop. p. 165; Sillig, Epim. p. 143 (Thomason, p. 149);nbsp;vid. ad vs. 1. Locutionem q.e. causa pia est, qua ironice auctornbsp;noster usus esse videtur (vem.; 'de oorzaak was pure broedermin: aan haar broer schroomde luno u te laten zien’), corruptamnbsp;esse neque satis defendi posse complures viri docti putant. Ellisnbsp;ergo in editionis app. crit. proposuit causa patet, quod nihilo minusnbsp;in textum recipere non ausus est; Maehly proposuit causa alianbsp;est; Baehrens: causa palam est; alii aha coniecerunt. Lectionemnbsp;traditam Lenchantin retinet et ita vertit: ‘il movente dell’ azionenbsp;della dea fu buono’. Sine dubio auctor dicere vult veram Scyllaenbsp;pemiciei causam nihil aliud fuisse nisi lunonis invidiosum erganbsp;lovem amorem. Recte autem animadvertit Ribbeek (Rh. Mus.nbsp;18, 157); „jedenfalls aber verdiente heiliger Zorn über das Ver-brechen des Meineids vielmehr diesen Namen {pia sc.) als jenenbsp;Eifersucht”.

158. levis (cf. Ovid. Art. Am. II, 19: {Amor) et levis est et hahet geminas quibus avolet alas; Am. I, 9, 49: tu levis et multoque tuisnbsp;ventosior alis) 1. n. idem fere quod lascivus: Sen. Phaedr. 277: istenbsp;lascivus puer. ad ulciscendum ed. Aid. 1517 legit; codd. traduntnbsp;adolescendum (HA^R) adolescentum (A^L). Ad sensum cum Ellisionbsp;conferas Schol. Arateorum Germanici p. 87 (Breysig): dum tempusnbsp;ad ulciscendum se ostender et.’ In versu spondiaco ante tetrasylla-bum auctor noster monosyllabum posuit ad Catulli exemplar

(cf. Kreunen, 45). Recte Ellis (Am. Journ. of Phil. 8, 6): „----with

at levis the poet returns to a restatement of the rise of that passion under the prompting of the Love God. But that false God, who for his purpose of vengeance is ever seeking to draw fromnbsp;each chance remark some outrage of words...., cf. Soph. Oed.

102

Col. 761, 2:

ëi TudcvTa ToX[xwv xdcTTO TiavToi; av 9épwv

Xóyou Sixaloi) Liyj^avyjjza ttoIxiXov,”

quem ad 1. Radermacher; nbsp;nbsp;nbsp;für Kreon ist charakteristisch,

dasz er aus gerechter Rede Gewinn zu ziehen weisz für schlechte Absichten’.

159. nbsp;nbsp;nbsp;dicto LAR; dictu: Helmstadiensis, quod receperunt Leo,nbsp;Vollmer, Curcio, Lenchantin; fado: Maehly; verho atque iniuria fado:nbsp;Haupt; verborum didu Leo comprehendit ac ita defendit (Progr.nbsp;Gött. 11): ‘ut qualiacumque verba dicimus, scilicet bona, talia, novis-sima, consolantia, frecantia, proterva (Ovid. Fast. V, 69; verbanbsp;quis auderet coram sene digna rubore j dicere}), sic homini Latinonbsp;semper licuit talium verborum dictum dicere, etiamsi nemo ante velnbsp;post eum didus nomen usurpavisset. Amor igitur ex omni verborum didu, quaecumque qualiacumque verba dicuntur, iniuriamnbsp;quaerit’. Quae interpretatie, quamquam sermonem paululo tumi-diorem ita exsistere nemo erit qui neget, praeferenda esse videturnbsp;(etsi lectionem codicum LAR, eandem tere interpretationem appro-bans, retinere malim) Lenchantini opinioni, qui verborum iniurianbsp;coniungendum esse putat: ‘gen. ipotattico, correspondente anbsp;verba iniuriosa’. Locis autem quos affert (Cic. Att. V, 21, 7 nullosnbsp;honores mihi nisi verborum decerni sino, et Petron. 93, 4: modera-tionis verecundiaeque verba) nihil cum versus nostri locutione. verbanbsp;iniuriosa enim per verba iniuriae reddi posse loci allati quamquamnbsp;probant, nequaquam contra verborum iniuria eum sensum haberenbsp;posse affirmant.

160. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Aen. V, 501: depromunt tela pharetris; Ovid.

Met. I, 468: eque sagittifera prompsit duo tela nbsp;nbsp;nbsp;Stat. Silv.

II, 3, 27; depromit pharetra telum breve....

161. nbsp;nbsp;nbsp;Hunc versum ita tradiderunt codd.; heu nimium terret

(A^RH^; ter et nbsp;nbsp;nbsp;tereti A^L) nimium Tirynthia (varie scriptum)

visu (HA^R); iussu (A®L; nisu edd. vett.). Varias et innumerabiles fere emendationes, quas collegit Ellis in editionis app. crit. virinbsp;docti proposuerunt, quarum mihi quidem maxime placuit Gan-zenmülleri opinio, qui (p. 580) heu nimium certo nimium Tirynthianbsp;nisu legere voluit, heu nimium — — nimium rectum esse satisnbsp;probat Verg. Aen. XI, 841: heu nimium, virgo, nimium crudelenbsp;luisti. Tirynthia tela: e fulgenti pharetra aurea tela Amor de-

103

prompsit et nimium certo nisu nimium Tirynthia (‘als allzusehr tirynthische, d.h. allzu gut treffende’) omnia in puellae mentenbsp;defixit. Cum Herculis Tirynthii (Ovid. Met. XII, 564: tendit innbsp;hanc nimium c er t o s Ti rynthius arcus; quod ethni-cum maxime Statio [cf. e.g. Theb. V, 380; VI, 270; 532; VIII,nbsp;459; 501; 749] placuisse et inde a Callimacho [Hymn. Ill, 146 etnbsp;frg. an. 239] inveniri recte ad Theb. VI, 270 Fortgens, diss. Trai.nbsp;191 animadvertit) telis quae ita certa et ctxottoü TU^óvra erant,nbsp;ut in proverbium abiisse videantur (cf. Ovid. Met. XII, 564 supranbsp;all.; Catull. 68, 113; tempore quo certa Stymphalia monstranbsp;sagitta I perculit] Prop. V, 9, 39 sq.: quis facta Herculeae non auditnbsp;fortia clavae / et nunquam ad vastas irrita tela ferast) 1. n. Amorisnbsp;tela comparantur, quae nunquam irrita fuisse frequentes testanturnbsp;loei quales sunt Eur. Med. 530: utq ’’Epw? a yjvdyxaors / tó^ok;nbsp;«lt;püxToilt;; Toüfxov èxGamp;nai Sé{i,alt;;; Ovid. Am. I, 1, 25: me mise-r um\ c er t a s hahuit puer ille (cf. Cir. 158) sagittas; Sen. Phaedr.nbsp;277 sq. iste lascivus puer et renidens j tela quam certo moderaturnbsp;arcu. De telis Tirynthiis Ovidius etiam sermonem fecit Met. XIII,nbsp;401: vela dat, ut refer at Tirynthia tela, sagittas. certonbsp;nisu etiam invenitur Claudian. 36, 31: stipitis et certo pertemp-tat bracch ia nisu. Vollmer, quem sequitur Lenchantin, terretnbsp;.... visu retinet (Mitt. d. Bay. Ak., 1907, 361a. 1: „Zu verstekennbsp;ist die verletzte luno, und zwar die von Argos, deren altes Kult-bild ja aus Tiryns stammte. Warum der hellenistische Dichternbsp;hier gerade solche entlegene Weisheit verwendete, vermag ichnbsp;freilich nicht zu sagen, aber das ist auch an anderen Stellen nichtnbsp;zu erklaren”. Cf. autem infra ad v. 162. Helm: certa et nimiumnbsp;torrentia nisu.

162. omnia: cf. (cum Ellisio Am. Journ. of Phil. 15, 477) Nonn. Dionys. XIII, 192; zie, è[xè xod Atóvuaov ”Epcolt;; èxévcocre tpapéxpyjv.nbsp;in tenera quam rectam lectionem esse iam constat, cod L. tantumnbsp;legit; intcrea perperam codd. HAR dant. Vox q.e. tener maximenbsp;auctori nostro placuit, vid. Cir. 43, 169, 403; cf. etiam Catull.nbsp;63, 10, alibi. Heinsius, quem sequuntur Baehrens, Thilo, pronbsp;defixerat omnia proposuit defixit acumina, qua autem mutationenbsp;nequaquam opus est. Uberius et satis firmis argumentis nisusnbsp;Sudhaus (Herm., 62) disseruit per totam Amoris et lunonisnbsp;digressionem auctorem nostrum carmen quoddam, quod lus, anbsp;lunone Argolide (cf. Tirynthia, Cir. 161) in bovem mutatae, fabu-

104

lam cecinisset, fortasse Calvi epyllion c. t. lo imitatum esse. Quamvis incerta haec coniectura sit, nescio an apta sit ad duritiem huiusnbsp;partis et obscuritatem aliquatenus explanandam.

16J—190. Scyllae furores.

163. nbsp;nbsp;nbsp;quae simulac item Catull. 64, 12; cf. ibd. vs. 84; Verg.nbsp;Aen. IV, 90; XII, 222 (Vollmer 1.1 pag. 361; Steele, Am. Journ.nbsp;of Phil. 51, 151); Ov. Fast. I, 473: quae simul aetherios animonbsp;conceperat (cf. Cir. 164) ignes. ignem haurire eodem sensunbsp;Ov. Met. VIII, 325 sq.; X, 252 sq.; cf. Catull. 64, 92; plane autemnbsp;diverse sensu Verg. Aen. IV, 661. sitiens cf. Verg. Georg. Ill,nbsp;137; Ov. Met. XIV, 277; Am. III, 6, 97; praeterea cum versunbsp;nostro conferre possis Verg. Aen. IV, 1 sq.

164. nbsp;nbsp;nbsp;validum furorem {furorem i.q. vs. 258, ubi vid., furores),nbsp;cf. Catull. 64, 54: indomiios (= validos) in corde gerens Ariadnanbsp;furores] Verg. Aen. IV, 101. concepit cf. Catull. 64, 92; Verg. Aen.nbsp;rV, 474; Ov. Met. 11, 640; XIV, 700; alio sensu Verg. Aen. IV,nbsp;501; Ov. Met. I, 777; II, 77; X, 403.

165. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Calv. fr. 12 M. frigida (cf. gelidis) iam celeris peragraturnbsp;Bistonis oras, ubi Bistonis, ut 1. n. (vid. Lenchantin ad 1.) et Hor.nbsp;Carm. II, 19, 20 Bistonidum.... crines (vid. Kiessling—Heinzenbsp;ad 1.), substantive (= Baccha) positum est, cf. Ov. Her. 16, 346;nbsp;Prop. I, 3, 5 (vid. Rothstein ad 1.); Lucan. I, 674; Sen. Here.nbsp;Oet. 1042. Edones h. 1., ut saepius, id quod Thraces] vid. Ober-hummer, RE III, 505 et V, 1974; Soph. Ant. 956, Lycophr. Alex.nbsp;419 (cf. Tzetz. ad 1.); Verg. Aen. XII, 365; Hor. Carm. II,nbsp;7, 27 (cf. schol, et Kiessling—Heinze ad 1.); Ov. Met. XI, 69; Tr.nbsp;IV, 1, 42 (cf. Burmann ad 1.); Prop. I, 3, 5.

166. nbsp;nbsp;nbsp;icta cf. Lucr. V, 1075; Catull. 63, 79; Prop. III, 8, 14.nbsp;antistita, cf. Plaut. Rud. 624; Acc. 167R; Corn. Sever, fr. 4Bnbsp;(vid. Sudhaus, Herm. 42, 481); Asin. Poll. ap. Charis. I, 100, 24nbsp;(F.P.L. 99, Morel); Ov. Met. XIII, 410 (cf. ibd. 632 quem ad vs.nbsp;conferas GanzenmüUer, p. 58); apud Vergilium neque antistesnbsp;neque antistita occurrit. buxus, cf. Verg. Aen. IX, 619, ubi, utnbsp;1. n., metonymice idem valet quod tibia] proprie vox q.e. buxusnbsp;arborem indicat, cuius e ligno tibia fabricari solebat; cf. Ov. Met.nbsp;XIV, 537; Prop. IV, 8, 42; Stat. Theb. II, 77. Ad epitheton q.e.nbsp;barbaricus (Val. Flacc. III, 231: barbara buxus), cf. Catull. 64,nbsp;264; Verg. Aen. IX, 619; Hor. Carm. IH, 19, 18; Epod. 9, 5.nbsp;Cybeles antistita, i.q. Galla, Catull. 63, 12 (vid. Kroll ad 1.;

105

Cumont Réi. Or.*, p. 46 sq.); Cybeles (xtto xotvou positum est ita ut et ad antistita et ad buxo pertineat.

167. nbsp;nbsp;nbsp;infelix, cf. ad vs. 71. Ad v. n. cf. Verg. Aen. IV, 300 (cf.nbsp;ibd. 68 sq.; vid. Heinze (Vergils epische Technik®, pag. 287, 1),nbsp;cuius, ut puto, palmarem adnotationem totam mihi afferre liceat;nbsp;„In ihrer Liebessehnsucht {Dido) tota vagatur urbe furens (IV, 68),nbsp;ohne ihre fama zu schonen (91); als sie von Aeneas’ Absicht hort,nbsp;lotam incensa per urbem bacchatur, qualis commotis excita sacrisnbsp;Thyias (300); man bemerkt die Steigerung, zugleich aber die Mei-nung des Dichters, dasz eben in der dcox'/igoCTÓvy] (wie dann beinbsp;Amata) sich die Verzweiflung der Königin auszert, die so allernbsp;Zucht und Sitte vergessen kann. In der Ciris heiszt es von dernbsp;verliebten Scylla, also einer wohlbewachten Jungfrau, die ihrenbsp;Liebe allen verbirgt, ‘wie eine thrakische Manade oder eine Kybele-priesterin' infelix virgo tota bacchatur in urbe (167): man sieht,nbsp;wie wenig der Nachahmer auch hier sein Original verstandennbsp;hatquot;; cf. ad 225.

168. nbsp;nbsp;nbsp;styrax (vel storax vid. Steier, RE. IVA, 64 sqq., Kroll,nbsp;Rh. Mus. 60, 314; Klotz, Phil. Wschr. 52, 1289); vox graeca,nbsp;quae apud poetas latinos alibi nusquam invenitur. De re vid.nbsp;Plin. N.H. XII, 55; Syria supra Phoenicen styracem gignit....nbsp;arbor est eodem nomine, cotonep malo similis’, lacrimae ex austeronbsp;iucundi odor is) .... styrax laudatur post supra dicta ex Pisidia,nbsp;]Side, Cypro, Cilicia, Creta (cf. 1. n. Idaeo), minime ex Amano Syriaenbsp;medicis sed unguentariis niagis] cf. Plin. N.H. XII, 40; XXIV, 15.nbsp;picta h. 1. (quod nusquam alibi inveni, vix enim conferas Lucr.nbsp;V, 1396; Verg. Ecl. 2, 50; Ov. Met. VI, 23; Sen. Med. 310 stellisnbsp;pingitur aether ¦, Mart. 14, 77; gaudebatque suas pingere barba genas)nbsp;idem esse videtur quod intincta, quae vis inusitata Schraderumnbsp;pellexit ut tincta, Heinsium ut uncta legere mallent.

169. nbsp;nbsp;nbsp;coccina (i.q. purpurea) certa emendatione pro cognitanbsp;Baehrens restituit; de cocco vid. ad vs. 31, cf. luven. III, 283;nbsp;laena coccina] Petron. 28; gausapuni coccinum] Mart. II, 29, 8:nbsp;aluta coccina {aluta proprie pellis vel corium mollius; inde quod enbsp;molli corio fabricatur, ita saepe e.g. = calceus, sicut Ov. Art.nbsp;Hl, 271 nivea aluta] luven. VII, 192; Mart. H, 29, 8; XII, 26,nbsp;9). Calceos purpurei coloris notos fuisse etiam apparet e.g. ex Verg.nbsp;Ecl. 7, 32; cf. Aen. I, 336; ap. Mart. coccina nonnunquam (vid.nbsp;e.g. II, 39, 1; II, 43, 8; XTV, 131, 1) idem dicere vult quod vesti-

106

menta purpurea, tener: adiectivum q.e. tener maxime auctori nostro placuit: 43; 162; 403; 485. Sicyonia: Paul. 455, 7 L: Si-cyonia genus calceamenti\ cf. Lippold, RE, IIA, 2531, qui et aliosnbsp;locos affert et Cic. de Or. I, 231 (cf. Piderit ad 1.) et Lucr. IV, 1125nbsp;(cf. Munro ad 1.).

170. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Catull. 64, 63 sqq.; Verg. Aen. I, 654. Versus clausula

q.e. monilia collo (sive collum) Ovid. tantum utitur: Her. 9, 57; Met. V, 52; X, 113; 264 (vid. Ganzenmüller, 582). niveo: niveinbsp;corporis artus etiam dicuntur ap. Catull. 61, 9; 63, 8; cf. ap. nostrum VS. 399. niveum corpus etiam ap. Lygd. (4, 30); cui epithetonnbsp;valde placuisse apparet (vid. 1, 9; 2, 20; 4, 67; 5, 34; 6, 8); vid.nbsp;etiam Thomason, Class. Phil. 18, 1923, 336; Steele, Am. Journ. ofnbsp;Phil. 51, 1930, 157; Witte, Vergils Vie Ekloge und die Ciris (Herm.nbsp;57, 580) ad versum nostrum {niveo—collo—vestigia, 170) confertnbsp;Verg. Eel. 6, 50 sqq. {collo—niveum, 53 — vestigia, 58). Thomason (Class. Phil. 19, 154) animadvertit participium q.e. retinensnbsp;apud Verg. nusquam occurrere, ap. Ovid, autem septies: Met.nbsp;Ill, 235; V, 127; VI, 35 (eodem versus loco); 644; VII, 497 (id.);nbsp;IX, 576 (id.), XU, 348 (id.); cui annotationi haec addidit: „Thisnbsp;difference of usage is by no means the result of accident, but justnbsp;as in Cat. and Lucr., the pres. part, is much more freely used bynbsp;Ov.....than by Vergil; cf. Drachmann, p. 420; Rand, 121f.”

171. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Aen. X, 283; IV, 672 (vid. etiam ad Cir. 48);nbsp;V, 592 (= Cic. Arat. Baehr. P.L.M. I, 123; 288; Sil. It. VII, 719;nbsp;XII, 461); Lucan. X, 460. Ad rem cum v. d. Steele (Am. Journ.nbsp;of Phil. 51, 176) conferas Sen. Phaedr. 381 sq. nulla iam Cererisnbsp;subit I cura aut salutis (cf. Cir. 229 sq.). vadit incerto pede / iamnbsp;viribus dejecta, vestigia, metonymice pro: pedes, cf. Catull. 64,nbsp;162 (ï/vo?: Eur. Bacch. 1134) et passim (etiam ap. Verg. et Ovid.);nbsp;cf. ad vs. 212.

172. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Ov. Met. VIII, 14 et 17: regia turris (cf. Cir. 173) eratnbsp;vocalibus addita muris / .... s a e p e illuc solita est a s c e n-dere filia Nisi, quern ad v. Helm (Herm. 72, 100) „man fiihltnbsp;sich geneigt, Ovid wegen der natürlicheren Verwendung des In-finitivs den Vortritt zu geben”. Ad infinitivum finalem cf. Lucr.nbsp;HI, 895 occurrent praeripere (vid. Ernout—Robin et Munro adnbsp;1.; Ladewig—Jahn ad Verg. Aen. I, 527); cf. etiam Cir. 183; 254;nbsp;376 (ubi V. 1. ter git ita explicare possis vid. Ellis ad 1.); Drager,nbsp;Hist. Syntax, II, p. 351 (Ellis, Am. Journ. of Phil. 15, 488); Kiihn.—

107

Stegm. I, 680. saepe — saepe etiam (de anaphora cf. ad vs. 12) sicut Verg. Georg. I, 316—322; cf. ibd. 365; III, 132; 409;nbsp;Catull. 64, 387; Catal. 9, 47 sqq.; Prop. V, 4, 25 sqq. patriosnbsp;muros, cf. Ov. Met. V, 236; Lucan. I, 497; patrios exce d er enbsp;muros. perdita; perditus is dicitur, „qui vehementer deperitnbsp;immoderateque amat” (Fore.), cf. Plaut. Cist. 132; Prop. I, 13,nbsp;7 (cf. Catull. 45, 3 et Kroll ad 1.). „perdita e prodita corrector Helm-stadtiensis iam correxit et sic ex coni. Dousae patris vir doctusnbsp;Observatt. II, 319 (1732)”: ita Ellis in edd. 1907 et 1927. Cum versusnbsp;nostri contextu etiam conferre possis Catull. 64, 126 sq. Ad sen-sum illustrandum Ellis affert (Am. Journ. of Phil. 15, 477) Strab.nbsp;I, 3, 20; TTspi Sè ’'AXttwvov 0slt;Tfi,olt;popicov ovtwv TrsvTS xal ztxoainbsp;Tcap'ö'évou? dvaSpafioócai; ei t; Ttópyov twv èXki-[revlcov xaToc ¦ö-éav toctóvto^ toü Trópyou tcsctsïv eic; t7)v ¦9'dXaTTav.

173. nbsp;nbsp;nbsp;causam facere (= causari) verbo graeco q.e. Tcpoonoi-respondere Kreunen, p. 49 animadvertit; cf. Ter. Eun.

138: fingit causas, ne det .. ..; ita etiam 1. n. exspectes causam facit, ut visat aerias turres. Omnes codd. se visere, acc. ergo cumnbsp;inf. tradunt, de quo Drachmann, p. 419, 2: „aeriasque — turresnbsp;kann ich nicht sicher erklaren; nach gewöhnlichem Sprachge-brauch müszte es heiszen: ,,und gibt als Vorwand, dasz sie dienbsp;Türme besuchen wolle.” Besser paszt; ,,und macht sich Verwande, die Türme zu besuchen”; das widerstrebt aber dem Ge-brauch des Acc. c. Inf.” Rushton Fairclough lectionem traditam,nbsp;quam sanam este putat, ita vertit: 'and makes the plea, that shenbsp;is visiting the lofty towers’, quod tarnen sensui repugnat. Itaquenbsp;pro se Haupt siU legendum proposuit, quod Thilo et Helm innbsp;textum receperunt.

174. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Cic. Progn. Fragm. (Baehr. P.L.M. I) VI, 1 sq.; querelas volvere i.q. querelas profundere, vid. Forcell. s.v. volvere:nbsp;„volvere verba refertur ad orationem et significat verba proferre,nbsp;profundere, non intermisso cursu, aequabiliter et copiose” (cf.nbsp;Cic. Brut. 70; 81; Orat. Ill, 47; Sen. Oed. 561; Lucan. IX, 927).

175. nbsp;nbsp;nbsp;caeli amorem, quod omnes codd. praebent, ita Vollmernbsp;defendere conatus est (Rh. Mus. 55, 525), ut Minoem, lovis enimnbsp;filium, 1. n. amorem ac delicias caeli (i.e. deorum) vocari putetnbsp;superbiamque ergo habendam esse Scyllam e parentibus morta-libus natam coniugium cum lovis filio sperare (speculari i.q. intentenbsp;spectare, cf. Ov. Met. I, 666; lustin. XXII, 6; amor i.q. vir amatus,

108

cf. Catull. 6, 16; 10, 1; 15, 1; 21, 4 saepius; Alciphr. I, 34, 8 ó èpto? êpfex;, EüAüSvjpie; Thes. 1.1. I, 1970, 9). Quomodo autem Scyllanbsp;in nocte Minoa speculari potuerit, ego quidem perspicere nequeo,nbsp;quamquam verbum q.e. speculatur fortasse praesens de conatu est.nbsp;Ribbeek (Rh. Mus. 18, 118) animadvertit verbo q.e. specularinbsp;turn praesertim auctores uti, cum de caeli signorum observationenbsp;sermo sit (vid. e.g. Verg. Georg. I, 257; IV, 166); itaque 1. n.nbsp;legendum proposuit caeli speculatur in orbem; Scaliger: ad or am]nbsp;Unger: honorem (cf. ad 218), quem pridem Ellis (qui in ed. anninbsp;1907 ad codicum lectionem rediit) secutus erat (Am. Journ. ofnbsp;Phil. 8, 7), conferens Aegritud. Perdicc., 102: presserat aeriosnbsp;(cf. Cir. 173) fugientis solis honores {honor ergo i.q. ornatus] adnbsp;rem cf. Cir. 218). Secundum alios corruptela inrepsit in vocemnbsp;q.e. caeli, pro qua coniecit vir doctus in Observatt. II, 319: secum]nbsp;Heyne (quem sequitur Helm) tecti] Walter celsum] Haupt etnbsp;Thilo sedibus ex aulae celsis] Leo vel sic] Lenchantin (quod appro-bavit Klotz, Ph. Wschr. 52, 1289) aedis. Ingeniosa sed parumnbsp;probabili coniectura Hertzberg (in versione, p. 83) Celei proposuit, de Cereris templo interpretans, quod ad Cerata, in confinionbsp;Atticae, Celeus exstruxerat. altis sedibus: tectum domus h. 1.nbsp;intellegendum esse Leo (Herm. 42, 49), Verg. Aen. II, 302; 458;nbsp;IV, 409 conferens, demonstravit: „aus dem Schlafzimmer hatnbsp;der antike Mensch keine freie Aussicht”; cf. ad Cir. 168.

176. nbsp;nbsp;nbsp;prospectat: verbum q.e. prospectare eodem sensu, quonbsp;nusquam Vergilius usus est, invenitur Ov. Met. XV, 41 fac ....nbsp;ut semper Capitolia nostra forumque / divus ab excelsa prospectetnbsp;Julius aede (cf. Met. Ill, 651). crebris lucentia flammis, cf.nbsp;Verg. Aen. V, 4; XI, 209; Manil. I, 866: lucentia flammis.

177. nbsp;nbsp;nbsp;non respicit cf. Verg. Aen. IV, 225; ad anaphoram q.e.nbsp;nulla-non-non~nullus, cf. Catull. 64, 38 sqq.. nulla (i.q. non) cf.nbsp;Stolz—Schmalz®, 489 sq.; cf. e.g. Plaut. Cas. 795; Rud. 1135;nbsp;Cic. S. Rose. 128 (cf. Landgraf ad 1.); Att. VII, 20, 1; XI, 4, 1;nbsp;Catull. 8, 14; Ov. Ep. ex P. II, 105; X, 10; Hoffmann, Lat. Um-gangssprache, p. 79 sq. carum non respicit aurum; cf. Ov.nbsp;Met. VIII, 79 ubi Scylla dicit: ille mihi est auro pretiosior] dubitonbsp;an non recte viderit Lenchantin, 1. n. sermonem tantum essenbsp;arbitratus de „vestibus auri subtegmine figuratis” (Verg. Aen.nbsp;Ill, 483; cf. IV, 264); non minus de omamentis ex auro fabri-catis auctorem h. 1. loqui mihi quidem certum videtur. non novit

109

idem fere quod non respicit (vern. ‘zij wil niet weten van’), quam vim, quamvis nusquam alibi earn invenerim, tarnen nihil haberenbsp;puto quod miremur.

178. nbsp;nbsp;nbsp;At versus 178 sq. cf. Verg. Aen. VH, 14 (cf. Georg. I,

294): arguto tenuis percurrens pectine telas. chorda, quae vox ap. Verg. nusquam occurrit, etiam Cop. 7 invenitur (in versusnbsp;fine sc.); apud Ovidium saepius, vid. e.g. Aen. II. 4, 27; Rem. Am.nbsp;336; Met. V, 339; X, 145; Fast. II, 108, inusuest; cf. etiam Tib. II,nbsp;5, 3. psalterium (4*3cXTï)ptQv), cf. Greg. Nyss. I, p. 295; To (j^aXTTjpiovnbsp;Öpyavóv èuTi ptoudixov, èx twv avwFsv piepcov t?)(; xaTao'X£UY)(; aruoTS-Xoijv Tovnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yj Sè TOO TOtouTou opyavou piouffoupytanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xsysrai.

Eodem fere modo Nicetas ex Athanasio in Catena in Psalmos vol. II, p. 511, qui opyavov SsxoixopSov dicit, nxpoc ulsm 'Eppaloi? vauXanbsp;Xsyóptevov, Trap’ quot;EXXvjcn Sè xiFapa ovopial^opievov. Posteriora confir-mat Hesychius: NdlpXa, siSo? opydvou piouffixoi), 1) tJ^aXTyjpiov,nbsp;xi^dpa.” Thes. 1. gr. s.v. i];ocXty|pi.ov; cf. Hug. RE, XVI, 892 („einenbsp;Art Harfe”).

179. nbsp;nbsp;nbsp;pecten: gr. xspxl?. Libyco: ex ebore Libyco fabricate,nbsp;sicut Prop. II, 31, 12 valvae ebumeae Libyci nobile dentis opusnbsp;appellantur (cf. Verg. Aen. VI, 647: pectine pulsat eburno). plau-dere h. 1. sensu proprio, i. e. transitive, positum est; cf. Ov. Met.nbsp;II, 866; Verg. Aen. VI, 644; Stat. Theb. VII, 134; Silv. I, 3, 74.

180. nbsp;nbsp;nbsp;De re cf. Ov. Am. I, 2, 32: et Pudor et castris quidquid Amorisnbsp;obest (quod, quamquam idem dicere vult quod versus noster, tarnennbsp;multo elegantius verbis expressum esse iure admonuit Ganzen-müller, p. 642); Art. I, 607 sq. fuge, rustice, longe / hinc, Pudor \nbsp;audentem Forsque Venusque iuvat (cf. etiam Ter. Adelph. 643nbsp;erubuit. salva res est, quod, ut animadvertit Forcellini s.v. erubesco,nbsp;in proverbium abiit atque adhibetur ad significandam , alicuiusnbsp;probitatem, tametsi quid peccaverit....; cf. Oltramare, Rev. d.nbsp;ét. lat. VII, 302; Origines de la diatribe rom., p. 64; 87). Ad versusnbsp;structuram vid. Verg. Eel. 2, 68;Aen. IV, 91; Ov. Am. II, 11,nbsp;28 (cf. Val. Flacc. VIII, 162); III, 3, 6; Met. VIII, 75; Art. Am.nbsp;II, 720; Rem. 352; Tr. IV, 3, 50; Stat. Theb. II, 270; Val. Flacc.nbsp;II, 57 (contra Val. Flacc. VI, 674 extremus roseo pudor errat in ore\nbsp;cf. Verg. Aen. II, 593). Cum in codd. .n. (i.q. enim) et n (i.q. nori)nbsp;facile confundantur, Ellis (Am. Journ. of Phil. 14, 578) proposuit:nbsp;ubi non rubor obstat amori? quam emendationem nihilominus innbsp;textum recipere ausus non est.

110

181. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Georg. IV, 443. tantis.... mails {amoris, sc.)nbsp;cf. Catull. 64, 165. Ad vss. 181 sq. etiam conferas Lucr. IV, 1119nbsp;sq. nee non Verg. Aen. VII, 373 sqq.:

his u b i nequiquam dictis experta Latinum

contra stare v i d et penitusque in viscera l a p sum

serpentis furiale malum,....

mails dativum esse puto conferens Liv. XXV, 16 solacium morti suae invenire.

182. nbsp;nbsp;nbsp;tabldulum; deminutivum q.e. tahidulus nusquam alibinbsp;occurrit; xax’ dvaXoyiav auctor noster primus finxisse videtur,nbsp;cf. parvulus (138; 479); frigidulus (251; 348); vid. ad vs. 3. tabl-dulam mortem idem fere dicere vult quod mortiferam tabemnbsp;(qua verborum coniunctione, diverso liceat sensu, usus est Ovid.,nbsp;Ep. ex P. III, 1, 26). vldet 1. n. minus apte pro sentit positum essenbsp;Leo (Herm. 42, 481) putat; ita autem fortasse sensus intellegendusnbsp;est, ut Scylla, in speculum inspiciens, pallorem et maciem velutnbsp;argumenta tabis mortiferae totum per corpus pandi videat, cf.nbsp;vs. 225; aliter Val. Flacc. VII, 323 ergo ubi nescio quo penitus senbsp;numine vinei sentit {Medea, sc.), quo cum versu compares quaesonbsp;Verg. Aen. VII, 373, ad vs. 181 allatum, ubi videt praeclare sensuinbsp;congruit. per viscera, cf. Cir. 225; Lucr. III, 272; 336; 566; V,nbsp;928; Verg. Georg. IV, 555; Sil. It. V, 528 {in viscera mortem \ accipit).

183. nbsp;nbsp;nbsp;In hoe versu quo vocat ire duplicem in modum intelleginbsp;potest; primo enim loco ita ut quo ire inter se coniungantur etnbsp;verbum q.e. vocat idem fere valeat quod iubet, sicut fortasse vs.nbsp;358 dicit = iubet. Quam interpretationem rectam esse alterumnbsp;hemistichium satis probat. Aliter etiam structura intellegi potestnbsp;cum quo vocat comprehenditur (cf. Verg. Aen. V, 22 sq.; V, 709;nbsp;XII, 607; Lucan. II, 287), cui verbum q.e. ire pleonastice — utnbsp;infinitivus finalis, vid. ad vs. 172 — additur, quem ad usum conferas Lucr. V, 945 at sedare sitim fluvii fonfesque vocabant (cf.nbsp;Hor. Carm. II, 18, 38 sqq.). quo tendere - ü etiam Verg. Aen.nbsp;VI, 198. dolor, cf. Catull. 2, 7; 50, 17; Ov. Art. I, 736 curaquenbsp;et, in magno qui fit amore, dolor.

184. nbsp;nbsp;nbsp;Versum nostrum e Calvi carmine c. t. lo auctorem demu-tuatum esse et Calvum voce graeca q.e. oestrus (olaxpo?) primumnbsp;usum esse (cf. Verg. Georg. Ill, 147: cui nomen asilo / Romanum est,nbsp;oestrum Grai vertere vocantes) Sudhaus (Herm. 42,482) suspicatus est.

Ill

185. nbsp;nbsp;nbsp;serum, quod codd. HAR praebent, Vollmer (Rh. Mus.nbsp;55, 525) tutatus est tamquam senis de vertice (ita etiam Len-chantin: ‘crinem senilem’, perperam afferens Ov. Tr. IV, 10,73nbsp;quae [coniunx sc.] seros -permansit in annos); dubito autem num ad-iectivum ita verti possit ac praeterea, ,,nec seni demum natusnbsp;est crinis ille purpureus nec praeter senem crinis apte vetustusnbsp;appelletur”. (Leo, Progr. Gött., 1902, p. 12, qui sectum reicit,nbsp;„nam desectum crinem sequens versus habet”, et versum exci-disse opinatus ita textum sanare conatur: .... crinem de verticenbsp;summoj lt;splendentem appeteret, foedus sibi pacta nefandumr jnbsp;furtim, atque arguto detonsum mitteret hosti). Postea autem (in ed.nbsp;anni 1909) Vollmer serum reddidit per sero demptum, quod tamennbsp;quid dicere velit mihi quidem non magis liquet quam viri doctinbsp;Curcio interpretatie ‘recondito’. Helm (Rh. Mus. 85, 270) e codicisnbsp;L lectione servet (quod etiam per emendationem restituit)nbsp;ferret (i.q. spoliaret) proposuit, cf. e.g. Ov. Met. VIII, 85. Quamvisnbsp;haesitabundus recipere malim, quod coniecit Sillig: crinem denbsp;vertice sacrum / furtim atque argute detonsum mitteret hosti.

186. nbsp;nbsp;nbsp;,,argutus = schlau, 186, altmodisch und prosaisch. Hor.nbsp;Sat. I, 10, 40; Ep. I, 14, 42; sonst bei keinem Augusteer.” (Drach-mann, Herm. 43,421). Plane alio sensu Verg. Eel. 7, 1; 8, 22; Georg.nbsp;I, 143; III, 80. Elegant! verborum lusione usus est Plautus Pseud.nbsp;746: „ecquid argutus (i.q. callidus, astutus) estV’ „malorum facino-rum saepissime (sq. argutus [i.q. accusatus] est)”. Lectio autem tra-dita, arguto, nisi cum Friderico Leone (vid. ad vs. 185) lacunamnbsp;accipimus, propter ordinis verborum duritiem vix ferri potest.nbsp;Sensus enim esset: „ut crinem sacrum atque furtim detonsumnbsp;arguto mitteret hosti”. Quamobrem Vollmer (Rh. Mus. 55, 525)nbsp;pro arguto proposuit argute, conferens Plaut. Trin. 974 nimisnbsp;argute obrepsisti in eapse occasiuncula, quam emendationem reci-pio. furtim atque argute per figuram, quae dicitur ev Siot Suoïv, necnbsp;non omb xowoii (ita ut et ad detonsum et ad mitteret pertineat)nbsp;positum esse mihi videtur. detonsum; detondere, quod ap. Verg.nbsp;non occurrit, ap. Ovid, legitur e.g. Fast. VI, 229 (cf. Prop. II, 8,nbsp;15; Mart. VIII, 52, 9); per metaphoram Ov. Fast. Ill, 237: frondesnbsp;detonsae frigore.

187. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Catull. 99, 15. condicio, matrimonii sc.; cf. 414; 422;nbsp;ad 154 sq.; Hygin. fab. 198 cum Minos Cretam rediret, eum exnbsp;fide data rogavit {Scylla), ut secum aveheret; schol, ad Eur.

112

Hipp. 1200: SxóXXa ¦amp;ewpiQcjaara tov Mtvwa èipiXvjaev auxov xxi cngt;v-STX^xro xircfi npoSowxi tyjv TtóXtv, sl Xa^oi ocut/jv yuvaïxa. ó 8è uuv-é-O-ETo; fortasse etiam Paus. II, 34, 7: 6 Mlvw? oute yuvaïxa e^eiv auT7)v ETi ë9«CTXEv. Apud Ovid. contra talis foederis mentio nulla fit,nbsp;sed sua sponte puella consilium patris perdendi iniit, ut Minosnbsp;se uxorem acciperet. Notanda est brevitas, qua auctor noster haecnbsp;memorat, cf. 132; 172 sq. 387; sqq.; 414 (vid. Skutsch I, 76).nbsp;Post versum nostrum, ut contextus sanus reddatur, lacunam essenbsp;accipiendam Sudhaus (Herm. 42, 485, 1) vidit, quam lacunamnbsp;ita explevit lt;stve hoe addixit sceleris sibi conscia regigt;; Lenchantinnbsp;metro invito lt;sive fatri esse sciens fatalem in vertice crinemgt;;nbsp;Helm lt;seu quae fata coma patris essent condita noratgt;. Leo postnbsp;VS. 185 hiare orationem putat (vid. ad vs. 185), quae tarnen con-iectura versuum 187 sq. difficultatem vix tollit. Recte h. 1. edi-tores lacunam indicavisse etiam Schmitz—Cronenbroeck testaturnbsp;(Gnomon, XVI, 1940, 213 sqq.). Non opus esse lacuna accipiendanbsp;H. Belling (Jahresber. des Philol. Ver. Berl. 35, 1909, 156) opinarinbsp;videtur, quippe qui periodi membra ita disiuncta esse putet, ut internbsp;se opponantur: a demens (185; si seis sc., quod facinus commissuranbsp;sis patris crine detondendo) et heu tarnen infelix (195: sc. si ignoransnbsp;illud fecisti). miserae (i.q. miseredeperditae),ci.Ca.t\i\\.2gt;5, 14; 45,nbsp;21; 51, 5; 99, 11; graviter corruptus versus noster traditus est,nbsp;sed editionis Aid. 1517 emendationem omnes edd. acceperunt.

188. nbsp;nbsp;nbsp;quis — puellam: parenthesis, vid. ad vs. 6. illa, nom.nbsp;sing, est, quem ad usum Lenchantin confert Ter. Eun. 418 sq.;nbsp;Catull. 64, 288; Cic. Arat. 221; vid. Kühn.—Stegm. 11, 1, § 118,nbsp;a. 11, 12, ubi et alii loei conferuntur et Lucr. V, 658; Verg. Georg,nbsp;m, 362; Aen. I, 3; V, 457; VI, 593; IX, 479; Hor. Carm. IV, 9, 50.

189. nbsp;nbsp;nbsp;sceleris damnare ^ etiam Ov. Rem. 3; tanti scelerisnbsp;post ed. Junt. (1501) complures editores in textum receperunt.nbsp;Codd. tanto scelere {-ri L) praebent; Lenchantin, conferens Cic.nbsp;Phil. XIII, 27: quo scelere damnatus, codicis L lectionem defenderenbsp;conatur. Ablativum in -i ap. Senecam (Phaedr. 685) occurrerenbsp;putat (post Georges, Lexikon der lat. Wortformen s.v.); dativonbsp;autem Senecam ibi usum esse recte censet Klotz, Ph. W.S. 52,nbsp;1932, 1290. Heinsius coniecit tanto scelere infamare-, Ellis: tantonbsp;sceleris damnare', Helm (Rh. Mus. 85, 270) tanto scelere a \ damnarenbsp;maluit. Ovidii locus supra laudatus tanti sceleris veram lectionemnbsp;esse probare mihi videtur.

113

190. nbsp;nbsp;nbsp;heu tarnen infelix, cf. Verg. Aen. X, 829 hoe tarnen infelix.nbsp;tarnen: etiam turn, cum ignorans illud facinus commisisti, nihi-lominus infelix es. quid enim, vid. ad vs. 71. Cum versus nostrinbsp;structura apte conferre possis Verg. Ecl. 6, 47 a! virgo infelix, quaenbsp;te dementia cepiti imprudentia (per haplographiam codd. ARnbsp;prudentia praebent), nisi omnia me fallunt, post Terentium (Eun.nbsp;27) in pedestri tantum sermone occurrit.

191—205. Parva digressie, qua auctor, antequam ipsum Scyllae scelus narrare incipit, Nisum patrem, qui in hali-aeetum mox mutabitur et homines in aves mutatos, quibusnbsp;mox et Nisus et Scylla associabuntur, compellat.

191. nbsp;nbsp;nbsp;Nise pater: apostropha, vid ad vs. 129; cf. Ov. Met. Vfll,nbsp;126 ubi isdem verbis initio quoque versus positis Scylla ipsa patrem alloquitur: Nise pater\ gaudete (cf. Cir. 195; 200) malis....nbsp;crudeliter urbe, cf. Catull. 62, 24 quid faciunt capta cr u d e-lius urbe, quem etiam imitatus est Vergilius (Aen. II, 746):nbsp;aut quid in eversa vidi crudelius urbe] cf. etiam v. 53.

192. nbsp;nbsp;nbsp;Versus clausula turribus altis etiam invenitur Verg.nbsp;Aen. IX, 470; X, 121; Ov. Her. 15, 181; Sil. It. XIII, 102; Stat.nbsp;Silv. V, 2, 122; Theb. XI, 219. In urbium excisarum minis hali-aeetus nidum facere solebat; de minis enim Megarae urbis (cf.nbsp;Cic. Ep. ad Fam. IV, 5, 4) 1. n. sermonem esse consentiunt Skutschnbsp;(11, 28) et Leo (Herm. 42, 38). erit una super, tmesis, cf. Verg.nbsp;Ecl. 6, 6.... namque super tibi erunt qui dicere laudes j.... tuasnbsp;cupiant] Aen. II, 567. sedes: Ellis (Am. Journ. of Phil. 14, 577)nbsp;confer! Phaedr. I, 3, 53 contentus nostris si fuisses sedibus, ubinbsp;etiam de avibus sermo est.

193. nbsp;nbsp;nbsp;possis considere certa emendatione ed. Aid. 1517 resti-tuit {consedere, suprascr. seen: A; eonsedere HR; conseendere L);nbsp;cf. Verg. Aen. Ill, 378.

194. nbsp;nbsp;nbsp;Pro moriere, quod omnes codd. tradunt, G. Hermannnbsp;proposuit metuëre. Tradita lectio, quam retinent Ellis, Vollmer,nbsp;Curcio, Lenchantin, Helm, ita interpungitur, ut prius versus hemi-stichium versum antecedentem, ubi enim de nido sermo est, in-terpretetur. Qua ratione etiam tu quoque melius intellegi potestnbsp;{sieut filia tua sc. etiam tu in avem mutaberis et usque ad mortemnbsp;avis manebis] Lenchantin: non recuperera pih I’aspetto umano),nbsp;quoque enim post vocem, ad quam pertinet, poni solet. Hermanninbsp;autem emendationem Thilo, Ribbeek, Kreunen, Ganzenmüller,

114

Leo, Rushton Fairclough acceperunt; ita autem quoque cum voce, ut solet fieri, praecedente coniuncttim, sensu caret (Scyllanbsp;enim non ea avis facta est, quae ab aliis avibus metuatur);nbsp;itaque cum voce q.e. avis coniungendum esset (i.q. avis quoque',nbsp;turn quoque, cum avis eris), quod satis dure dictum esse opinor.nbsp;Meineke ergo: turn quoque avis metuere. Conieceram: {tu quoquenbsp;avis); metuere, dabit tibi filia poenas.

195. nbsp;nbsp;nbsp;Versuum 195 sqq. eundem esse colorem eandemque figu-

ram, quibus Catullus in Epithalamio usus est (64, 23 sqq.) recte Kreunen (33), Schwabe (Obs. in Cir., 16) Leo (Herm. 37, 33);nbsp;Skutsch (II, 21), alii animadverterunt. gaudete cf. Ov. Met. VIII,nbsp;125 sq. Thomason (Class. Phil. 19, 151) animadvertit imperativumnbsp;verbi q.e. gaudere ap. Verg. nusquam occurrere, ap. Ovid, autemnbsp;imperat. plur. ter (Met. VIII, 126; XII, 9; Art. am. I, 179), sing,nbsp;ter (Met. XIV, 721; X, 442; Her. 12, 159) inveniri. gaudete etiamnbsp;Tib. II, 5, 83; gaude ap. Catull. (31, 12; 13); Prop. (Ill, 8, 35;nbsp;IV, 6, 83); Hor. (Epod. 14, 15; Ep. I, 6, 19). subnixae metaphoricenbsp;(ad exemplar Verg. Aen. I, 506 solioque alte subnixa resedit): vem.nbsp;‘hoog op de wolken tronend’; ad vocis q.e. subnixus vim metapho-ricam cf. etiam Liv. XXV, 41; XXVI, 13; Gell. N. A. 17, 2, 4,nbsp;postquam ex Q. Claudii Quadrigarii primo annali haec verba attu-lit; ‘Ea dum fiunt, Latini subnixo animo ex victoria inerti consiliumnbsp;ineunf, 'subnixo animo',nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'quasi sublimi.... demonstratque

animi altitudinem’.

196. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Lucr. I, 278, quern imitatus est Verg. Aen. I, 236 quinbsp;mare, qui terras omni dicione tenerent (cf. Lucan. I, 110). lucosquenbsp;sonantes etiam Verg. Eel. 10, 58; Georg. IV, 364; cf. Steele, Am.nbsp;Journ. of Phil. 51, 181 qui putat hanc expressionem in Vergiliinbsp;locis modo allatis aptius contextui congruere.

197. nbsp;nbsp;nbsp;In hoc versu tradendo codd. dissentiunt: laudate HA^R;nbsp;bland(a\eque A^L. hlandaeque, quod retinent Rushton Faircloughnbsp;('sweet birds’), Curcio, Thilo, non est cur vituperemus. Propternbsp;cantum enim aves blandae dici possunt; laudate Vollmer idem essenbsp;putat quod nominatim appellate (cf. Gell. N.A. II, 6, 16: laudarenbsp;significat prisca lingua nominare appellareque), Helm vertit pernbsp;‘ruft Bravo’ (cf. Plaut. As. 704, Cure. 670, Trin. 830; Ter. Ad.nbsp;564; Plin. Ep. 9, 23, 1). Quae tarnen explicationes ad sensum mihinbsp;quidem minus aptae esse videntur. Itaque e lectionibus traditis, laudate reiciens, blandaequc praeferre velim; nihilo secius levem emen-

115

dationem quam proposuit Schwabe (Fleckeis. Jahrb. 107, 1873, 633 sq.), probaverunt Ganzenmüller (p. 585; cf. Ov. Her. 12, 159:nbsp;laese pater gaude Colchi gaudete relicti) et Leo (Progr. Gött. 1902,nbsp;p. 16), gaudete sc. in textum recipere malim. Lotus enim bicnbsp;passus imitatio est Catulli Epith. vss. 22 sqq., ubi in mutilatonbsp;versu 23amp; {progenies, salvete iterum....) multi viri docti sunt quinbsp;post iterum secundum salvete suspicentur (cf. Verg. Aen. V, 80).nbsp;Ellis in ed. vagi laris ante proposuit (‘volucres vagae ante neenbsp;certam sedem tenentes, cum se eis Scylla adiunxerit, non iamnbsp;vagabuntur’), quae coniectura et per se omni sensu caret et nimiumnbsp;a codd. lectionibus abhorret. vagae aves etiam dicuntur Ov. Met.nbsp;I, 308; Hor. Carm. IV, 4, 2 (cf. Verg. Aen. XI, 273). volucres,nbsp;cf. Quintil. I, 5, 28 evenit ut metri quoque condicio mutet accentumnbsp;ut p e cud e s pi ctaeque volucres] nam volucres medianbsp;acuta legam, quia etsi natura brevis, tarnen positione longa est nenbsp;faciat iambum quem non recipit versus herous.

198. nbsp;nbsp;nbsp;corporis artus (cf. Cir. 79; 482) etiam Ov. Met. Vil, 317.nbsp;vosque adeo i.q. vosque praecipue] cf. Catull. 64, 25 (vid. ad vs.nbsp;195); Verg. Ecl. 4, 11 (‘«efeo souvent joint aux pronoms personnels quand on passe d’une personne a une autre; cf. Georg. I, 24;nbsp;Aen. IV, 96’ Plessis—Lejay ad 1.); vid. etiam Cir. 407. Auctornbsp;cum vss. praecedentibus de avibus sermonem fecerit, iam ad Pan-dionis filias in aves mutatas transit; cf. Cir. 410. Figuram, quaenbsp;dicitur apostropha, cum anaphora 1. n. auctor coniunxit, ut animinbsp;affectum denotaret, cf. e.g. Verg. Ecl. 1, 36—39; 9, 17—20; Aen.nbsp;VI, 30—32; Ov. Met. XI, 44—46. humanos, quod codd. AR prae-bent, plurimi edd. (Ganzenmüller, Ellis, Curcio, Vollmer Rush-,nbsp;ton Fairclough, Lenchantin, Helm) in textum receperunt; humaninbsp;quae codicis L tantum lectio est (H idem volens humane scripsit)nbsp;Thilo, Leo, Sudhaus (Rh. Mus. 61, 28) acceperunt. Lectionem propter levem enallagen difficiliorem, humanos sc., praeferendam essenbsp;puto. artus: acc. graecus, ut vs. 56 {membra).

199. nbsp;nbsp;nbsp;crudeli fatorum legenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cf. Verg. Aen. XII, 819

fati quod lege nbsp;nbsp;nbsp;Ov. Met. Ill, 316 fa tali lege gerun-

tur; X, 203: { at ali lege tenemur; Aetn. 19; tristi fatorum lege ruentem; Lygd. 4, 47 at mihi fatorum leges aevique futuri fnbsp;eventura pater posse videre dedit. crudeli ed. Aid. 1517 restituit;nbsp;codd. HL crudelis, AR crudeles praebent, quod per dittographiamnbsp;ita explicari potest, ut scriba vocis sequentis litteram primam /

116

cum littera s confuderit (cf. vs. 196 ubi cod. L silvas fluviosque tradit pro silvas lucosque). fatorum eodem versus loco Verg.nbsp;Eel. 4, 47 (cf. Cir. 125; vid. Witte, Herm. 58, 585); crudeli fatorumnbsp;lege cum mutatae esse coniungendum vix est cur commonefaciamnbsp;(cf. Lenchantin ad 1.).

200. nbsp;nbsp;nbsp;Dauliades h. 1. Pandionis filiae, Philomela et Procnenbsp;dicuntur, quia Tereo, Daulidis regi, Procne nupta erat; cf. Thuc.nbsp;H, 29, 3 èv AauXlcc dgt;wxtSo(; vOv xaXou[Ji,évy)i; ó TTQpsiii; ^xei ....nbsp;xai TO ëpyov tÓ TOpl tov ’'Ituv cd yuvatxslt;; èv t^ y^ tocutt) iTrpa^av,nbsp;TtoXXoti; Sè xal twv ttoitjtwv èv dcTjSóvoi; ixvfjpLfi AauXiai; rj 6pvtlt;; èrewvo-(ixazM] de fabula cf. Apollod. Ill, 193 sqq.; Cul. 251 sqq.;nbsp;Serv. ad Verg. Eel. 6, 78; Jessen in Roscher i Lex. Ill, 2, 3017nbsp;sqq. et Höfer in Roscheri Lex. Ill, 2, 2343 sqq.. Catullus (65, 14)nbsp;Philomelam Dauliadem dixit; cf. Ov. Her. 15, 154; Consol, adnbsp;Liv. 106. gaudete certa emendatione restituit Scaliger; in codd.nbsp;e vs. 199 crudele, quod sensu caret, inrepsisse videtur.

201. nbsp;nbsp;nbsp;cognatos: ‘nam si Nisus Pandionis II, Athenarum regis,nbsp;fuit filius, Philomelam et Procnen, Pandionis I filias, ei cognationenbsp;coniunctas fuisse necesse est’ (Forbiger); cf. Lenchantin ad 1.;nbsp;Roscher in Roscheri Lex. Ill, 425, 25. reges idem quod personasnbsp;regias; reges, reginas, filios et filias regum; ad locutionem Lenchantinnbsp;contulit Theocr. 17, 332 oOc; (lovem et lunonem sc.) tsxstonbsp;xpeiouoa 'Péoc paaiX^a? ’OXupiTTOu; Tac. Ann. XI, 38:/iZfos waerew/esnbsp;(Britannicum et Octaviam sc.); Verg. Aen. II, 579 patres (i.q.nbsp;patrem et matrem), cognatos reges numerumque suorum pernbsp;figuram quae dicitur êv Sta Suotv positum est pro numerum regum sibi cognatorum.

202. nbsp;nbsp;nbsp;pulcherrima quondam, cf. Ov. Met. IX, 9 quondam pul-cherrima virgo; X, 70 iunctissi ma quondam-. Verg. Aen.nbsp;XII, 270 pulcherrima fratrum / corpora, corpora cf.nbsp;Verg. Aen. VII, 649; IX, 273; XI, 690; XII, 270; Ov. Met. Ill,nbsp;58. ipse (gr. auxoi;) fortasse h. 1. id quod neerlandice ‘haar vadernbsp;in eigen persoon’.

203. nbsp;nbsp;nbsp;in aethera nubes, cf. Verg. Aen. Ill, 572; VII, 143; Sil.nbsp;It. XVII, 407 per aethera nub em. caeruleas nubes (etiamnbsp;Verg. Aen. VIII, 622; Cic. Arat. 204.) i.q. atras nubes, vid. ad vs.nbsp;38. aethera: hac voce, quam saepe auctor noster cum voce q.e.nbsp;aer confundit, h. 1. proprio sensu usus est; cf. schol, ad Horn. II.nbsp;II, 458 xaO-’ '’Ofi.7)pov :TpciTO(; dcTuo yv)? èaTiv ó a7)p, eïxa pLexa xa vèqjy)

117

aiö-Tjp Sv xod ó(i,a)vti(i(oi; CTTepefi,viw oüpavov xctkel. praevertite, cf. Catull. 64, 341 {Achilles) jlammea praevertet celeris vestigianbsp;cervae] Verg. Aen. Vil, 807 cursuque pedum praevertere ventosnbsp;(cf. ibd. XII, 345); sine abl. instrumentali (sicut 1. n.) etiam Germanic. Aral. 272 praevertere nubcs) Stat. Ach. II, 397 praeverterenbsp;cervos] Theb. V, 691 fama praeverterat alas equitum\ metaphoricenbsp;et alibi et Ov. Met. II, 657 praevertunt me fata. Forbiger ad 1.nbsp;Silligium laudat, qui ita versum nostrum interpretatur; „praevertite in aethera nubes i.e. praevertite nubes et volate in aethera.nbsp;Poeta enim Philomelam et Procnen hortatur, ut nubes, quaenbsp;inter terram et verum aethera expanduntur, transgressae Haliae-eto et Ciri viam in aethera monstrent, praeeant.”

204. nbsp;nbsp;nbsp;novus h. 1. haliaeetus dicitur, quia modo in earn formamnbsp;mutatus erit, cf. Ov. Met. V, 673 sq.; XIV, 390; Cir. 81. haliaeetus — ^ certa emendatione Loensis et Scaliger restituerunt pronbsp;codicum lectione, q.e. calcheius] cf. Ov. Met. VIII, 146 et modonbsp;factus er at fulvis haliaeetus alis (cf. Cir. 528). Qua de avinbsp;vid. Arist. hist. an. VIII, 593b: 6 8’ aXialerop xal Trepi tIjv FaXaTTavnbsp;SiaTpipei. xai rix Xigvaïa xónxei (cf. Cir. 536 sqq.); Plin. N.H. X, 3, 8nbsp;superest haliaëtus, clarissima oculorum acie, librans ex alto sesenbsp;visoque in mari pisce praeceps in eum ruens et discussis pectore aquisnbsp;rapiens, cui paulo post (10) idem addit: haliaëtus tantum implumesnbsp;etiamnum pullos suos percutiens subinde cogit adversos intueri solisnbsp;radios et si coniventem umectantemque animadvertit, praecipitat enbsp;nido velut adulterinum atque degenerem. ilium cuius acies firmanbsp;contra stetit, educat. haliaëti suum genus non habent, sed ex diversonbsp;aquilarum coitu nascuntur. Ad pronoroinis relativi anaphoram cf.nbsp;Ov. Am. n, 11, 18 (vid. ad Cir. 57); Her. 20, 15.

205. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Ov. Met. II, 590; Fast. V, 551 ultor ad ipse suos de-sc endit h o n o r e s\ ad locutionem recte, ut puto, Kaffenber-ger (Philol. 76, 1920, 154); ,,das klingt so, alsob beide an den Ster-nenhimmel versetzt werden sollten, oder etwas derartigesquot;; quodnbsp;vero nequaquam auctorem dicere veile constat, ergo ,,auch hiernbsp;werden wir es mit einer Erinnerung des Dichters aus seiner Lek-türe zu tun haben, die noch nicht genügend verarbeitet ist umnbsp;in den neuen Zusammenhang zu passen,”. Candida h. 1. non idemnbsp;valere potest quod alba, cf. 51; 502; ad vocis sensum cf. ad vs. 37.

206—219. Scylla patris thalamum petit.

206. nbsp;nbsp;nbsp;Versu nostro redit, unde vs. 188 aberravit, oratio, dulci

118

devinctus lumina somno; auctor imitari videtur Catull. 64, 122 d ev in ct am lumina s o m n o; ci. Verg. Aen. IV, 185, duldnbsp;d e clinat lumina somno. iamque adeo (etiam 468) versusnbsp;initio post Lucr. II, 1150; cf. e.g. Verg. Aen. II, 567; V, 268; 864;nbsp;VIII, 585; XI, 487; Val. Flacc. III, 70; Sü. It. I, 20; III, 128; XII,nbsp;534; Stat. Ach. I, 551. adeo vim emphaticam habet (cf. Plessis—nbsp;Lejay ad Verg. Aen. II, 567); plerumque ita locutione q.e. iamquenbsp;adeo utuntur et alii auctores et Vergilius ut uberius res narrare inci-piant versibus praecedentibus iam designatas, id quod iure Leonbsp;(Herm. 37, 38) animadvertit. lumina somno (somnus) in versus finenbsp;etiam (praeter locos supra all.) apud posteriores; cf. e.g. Val. Flacc. I,nbsp;300; Sil. It. V, 529; VII, 204; 633; XIII, 641; Stat. Theb. VII, 463.

207. nbsp;nbsp;nbsp;De custodia etiam Ovidius loquitur (Met. VIII, 69: aditusnbsp;custodia servat / claustraque portarum genitor tenet); custodia —nbsp;etiam Ov. Met. XII, 148.

208. nbsp;nbsp;nbsp;excubias iactabat ineptius dictum est: „an militaris iac-tantia zweifelt niemand, aber ihr Gegenstand sind fortia facta, nichtnbsp;die alltagliche Palastwache” (Leo, Herm. 42, 43); excubias versusnbsp;initio et alii posuerunt et Verg. (Aen. IV, 201). primis foribusnbsp;(abl. locativus; cf. vs. 95; eadem locutio etiam Stat. Theb. VII, 48),nbsp;regiae sc. (non urbis, quod vult Skutsch I, 121), adverbium q.e.nbsp;procul (i.e. nimium procul a Nisi cubili) interpretari vult. Recte,nbsp;ut puto, Lenchantin ad v.n. (ubi vid.) animadvertit nihil impedirenbsp;quominus accipiamus Nisi regiam eundem fere in modum esse aedi-ficatam atque Tirynthiam illam regiam, in qua bene munita com-plures portas nee non quae dicuntur propylaea distinguere pos-simus. studio iactabat inani etiam, alio quidem sensu. Verg.nbsp;Ecl. 2, 5. inani: non solum enim ad portas regiae diligenter vigi-lando opus erat, sed etiam intra ipsam regiam et ad Nisi cubilisnbsp;ianuam, ubi maximum ab ipsa regis filia periculum imminebat.

209. nbsp;nbsp;nbsp;Versu nostro praeclara illa scaena incipit qua eleganter auctor pinxit, quomodo Scylla patris thalamos (Ov. Met. VIII, 84)nbsp;petiverit (209—219; cf. Skutsch I, 77; recte etiam Frank, p. 36:nbsp;„The picture of the girl, when she had decided to cut the charmednbsp;lock of hair, groping her way in the dark, tiptoe, faltering, rushing,nbsp;terrified at the fluttering of her own heart, is an interesting attemptnbsp;at intensive art”), taciturn cubile, aptius ap. Catull. 6, 7; cubilenbsp;plerumque i.q. lectum\ cf. e.g. Cic. Cat. IV, 8; Verg. Aen. Ill, 324;nbsp;VIII, 412; XII, 144; Ov. Her. 3, 109; Met. XV, 501; epitheton q.e.

119

taciturn, quod e Catulli loco supra designato auctor demutuatus est, proprio sensu ea ratione l.n. intellegendum esse puto, ut ita cautenbsp;ac diligenter Scylla surrexerit, ut nequaquam lectulus creparet,nbsp;quamquam etiam ita verti potest ut velut adiect. pro adverbionbsp;positum sit (Stolz—Schmalz®, p. 468). descendens.... cubili cf.nbsp;Ov. Am. Ill, 1, 51 delahique toro\ Tibull. I, 2, 19 ilia docet furtimnbsp;molli decedere lecto (Leo, Herm. 42, 49).

210. nbsp;nbsp;nbsp;auribus erectis, cf. Ter. Andr. 933 arrige aures, Pamfhile\nbsp;(Donatus ad 1.; translatio a pecudibus; vid. Klotz, Herm. 57, 59);nbsp;Verg. Aen. I, 152; II, 303; XII, 618; Ov. Met. XV, 516 arrectisquenbsp;auribus horrent / quadrupedes; Sil. It. X, 458 {sonipes).... arrectisque auribus — ^; cf. etiam Cic. Sull. 33 erigite mentes auresquenbsp;vestras. nocturna silentia, cf. Lucr. IV, 583 tad t urn a sil en-ti a rumpi (cf. Verg. Aen. X, 63; Ov. Met. I, 208 ; 384; XI, 598);nbsp;Ov. Art. am. II, 505 tacit ur n a silentia vitet] Claud. 36, 73nbsp;nocturna silentia terris.

211. nbsp;nbsp;nbsp;singultibus h.1. sensu satis inusitato auctor posuit; sin-gultare enim plerumque dicuntur sive lacrimantes (Catull. 64, 131;nbsp;Hor. Carm. Ill, 27, 24; Ov. Met. XI, 420; Am. Ill, 9, 11; Tr. I, 3, 41)nbsp;sive morientes (Verg. Georg. Ill, 507; Aen. IX, 333; Ov. Met. V,nbsp;134). Eodem versus loco etiam Verg. Aen. IX, 415 longis singultibus Hi a puls a t. Cf. autem Gloss. V, 150, 17 singultus, viscerumnbsp;pulsus vel suspirium. Recte ita vs. interpretatur Leo: ,,sie wagtnbsp;kaum zu atmen, sie öffnet kaum die Lippen um in kleinen Schluckennbsp;die nötige Luft zu gewinnen”, tenuem aera etiam Verg. Georg. IV,nbsp;311. captat, cf. Verg. Georg. I, 376; Aen. Ill, 511 (alio tarnen sensu)nbsp;auribus aera captat) Ov. Met. VII, 557 auraeque graves cap-tantur hiatu) Lucan. IV, 329 nocturnumque (cf. Cir. 210) aeranbsp;captat. Apte ad versus nostros Skutsch (II, 45) confer! Arnob.nbsp;V, 9: (luppiter) ad furta ilia flagitiosa correpens ibat, pavens ac tre-pidus, anhelitu oris presso, suspensis per formidinem gressibus.

212. nbsp;nbsp;nbsp;suspensa levans.... vestigia, cf. Ov. Fast. I, 425 sq.nbsp;surgit amans animamque tenens vestigia furtim / suspense digiiisnbsp;fert taciturna gradu) VI, 338 et fert suspenses, corde micante, gradus)nbsp;Sil. It. XV, 614 erepit, suspensa ferens vestigia, castris, vestigianbsp;primis in versus fine etiam ap. Lucr. Ill, 309; VI, 757; Verg. Aen.nbsp;V, 566; X, 283; vestigia et alibi eodem versus loco positum inveniturnbsp;et Catull. 64, 113; 162 [permute ens liquid is vestigianbsp;lymph is) 295; 341; vid. ad Cir. 171).

120

213. nbsp;nbsp;nbsp;egreditur, cf. Ov. Met. IV, 94 {egreditur fallit qu enbsp;suos); 484; VII, 182; Fast. II, 199. ferro (cf. 280, quern vs. a Verg.nbsp;Aen. VI, 406 auctor demutuatus est). bidenti: bidens plerumquenbsp;i.q. graece StxsXXa, StoSou? (cf. Ov. Fast. IV, 927; TibuII. II, 3, 6) ;nbsp;versu tantum nosfro i.q. forceps, cf. Catal. 10, 9 hidente dicit atto-disse jorcipe / comata colla. armata ^ cf. Verg. Aen. X, 140nbsp;calamos ar m are veneno. manus: acc. graecus; aliter Verg. Aen.nbsp;IX, 115; XI, 682.

214. nbsp;nbsp;nbsp;evoiat cf. Verg. Aen. VII, 387; IX, 477; Ov. Art. am. Ill,nbsp;710; Vollmer (Sitzungsber. der Bay. Ak. 1907, 366,a.2) ita vs.nbsp;interpretatur: Skylla geht erst vorsichtig aus der Tür des Frauen-hauses {egreditur), vermag aber doch nicht zu vermeiden, dasz dienbsp;Angel kracht und die Amme geweckt wird (221), dann aberhuschtnbsp;sie {evoiat), um nicht gesehen zu werden, aus dem Türbogen übernbsp;den Hof; vor dem Eingang zum Schlafhause des Vaters bleibt sienbsp;stehen und hier wird sie von Karme eingeholt (231). Fortasse autemnbsp;sensus ita inteUegi potest (cf. 216; 218; 256) ut evoiat de conatunbsp;dictum sit (neerl.: ‘ze tracht’ vel ‘ze staat op het punt naar buitennbsp;te snellen’); sed cf. 231. Baehrens avolat; Leo devolat (putans innbsp;uTceptów Scyllam habitavisse) coniecerunt. subita in formidine, cf.nbsp;Verg. Aen. III, 259 subita gelidus formidure sanguis; VI, 290 corripitnbsp;(cf. Cir. 223; Aen. VI, 210) hic subita trepidus formidine ferrum;nbsp;Ov. Met. XIV, 518 subita formidine movit {subita formidine—^nbsp;etiam Sil. It. VI, 190; XVII, 507); Val. Flacc. I, 86; IV, 626.

215. nbsp;nbsp;nbsp;cf. Verg. Aen. VI, 619. caeruleas umbras (i.q. caeruleamnbsp;noctem; cf. ad vs. 38) expressum esse ad graecum vóxra xuavévjv,nbsp;xuavéav öplt;pvav (cf. 92; 113; 165; 169) Kreunen p. 48 opinatur.nbsp;furta omnia ea facta sunt, quae furtim fiunt, cf. Verg. Aen. VI,nbsp;568 furto laetatus inani (cf. Cir. 208); Ov. Met. IX, 558; ad versusnbsp;clausulam, ad umbras sc., cf. Verg. Aen. IV, 25; VI, 404 descenditnbsp;ad umbras (etiam Stat. Silv. III, 3, 206); Stat. Theb. II, 528. Haudnbsp;ita facile est dictu utrum testantur (H; Curcio, Vollmer, Lenchantin)nbsp;an testatur (LAR; Ellis, Helm) poeta scripserit. Testatur {Scylla,nbsp;SC.) tarnen ad sensum aptius mihi videtur; evoiat; at demptae subitanbsp;iu formidine vires: f caeruleas sua furta prius testatur ad umbras.nbsp;prius, quam patris thalamum assequatur, sc., quod versu sequent!nbsp;{nam....) uberius exponitur.

216. nbsp;nbsp;nbsp;nam qua se, etiam Verg. Georg. II, 74. semita -^0 cf.nbsp;Verg. Aen. I, 418, IV, 407; IX, 383; XI, 524, Hor. Ep. I, 18, 103;

121

Val. Flacc. II, 430, al. se tendebat {-per regiae aulam, sc.) alibi semel tantum inveni; Lucr. V, 481 qua nunc se ponti plaga caerula tendit;nbsp;ap. Verg. contra conferas Aen. VI, 541; [via) dextera, quae.... subnbsp;moenia tendit. patrius sensu nostro etiam Prop. ScyUae fabulamnbsp;narrans posuit (V, 4, 39); Ovid. contra adi. q.e. paternus usus estnbsp;(Met. VIII, 84); cf. autem Verg. Aen. I, 643 patrius amor) Ov.nbsp;Ib. 613 nex patria.

217. nbsp;nbsp;nbsp;remoratur, quo verbo Vergilius nusquam usus est, etiamnbsp;invenitur ap. Plaut. Cas. 804; Catull. 61, 200; Lucr. II, 75; 564; IV,nbsp;720; VI, 330; Ov. Met. IV, 137; X, 671 pomi iactu remorata secundinbsp;(fortasse intr.); XIII, 222 cur non remoratur iturost (tr.);Cul. 119;nbsp;etiam occurrit ap. TibulL, Prop., per coniecturam Cir. 236, ubivid.

218. nbsp;nbsp;nbsp;suspicit {suscipit perperam A) ad caeli.... sidera mundinbsp;omnes codd. praebent; quod retinuit Lenchantin mundum l.n.nbsp;idem esse opinatus quod gr. xóufxo? (cf. Lucr. V, 1436; Catull.nbsp;64, 206; vid. Lenchantin ad 1. n.). quamquam syntaxin duram essenbsp;plane concedit; quam ob rem in editionis appendice, v. d. Tescarinbsp;sequens, mundi adiectivum esse putandum testatur (i.q. limpidi).nbsp;Attamen permultis viris doctis iam consentio corruptela, quae utrumnbsp;in caeli an in mundi (altera vox glossa esse videtur) lateat, dubito,nbsp;versum esse depravatum. Alii ergo alia coniecerunt (Scaliger; adnbsp;celsi; Ellis: ad gelidi; Leo, quem sequitur Curcio; adclinis; Baehrens;nbsp;caeli. ... multa; Sudhaus; caeli. ... frustra] Helm; caeli.... mente).nbsp;Emendationem, quam Scaliger proposuit, recepi, et ad sensum eamnbsp;esse aptissimam opinatus et a lectione tradita minime recedentem.nbsp;micantia; codd. H®AL nutantia quod retinuerunt Ellis i^nutantianbsp;would refer Pj the wavering, unsteady look of the stars, ‘bickering’.nbsp;Am. Jourm of Phil. 15, 479) et Lenchantin (,,oscillanti, declinanti”),nbsp;H^R mutantia (quod Helm retinuit), tradunt. Scaliger, quem secutinbsp;sunt Drachmann, Curcio, Vollmer, proposuit nictantia (cf. Lucr. VI,nbsp;182 nictantia fulgura jlammae)] Schwabe micantia (cf. Catull. 64,nbsp;206 concussitque micantia sidera mu n du s), quod innbsp;textum recepi, quia l.n. epitheton ornans usitatissimum restituitnbsp;nec ab auctoris tota hemistichia demutuandi ratione abhorret.

219. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Catull. 64,103 non ingrata tarnen frustra munuscula divis /nbsp;promittens tacito suscepit vota labello. munera i.q. vota', piis h.1.nbsp;ab impietate abhorrentibus, quod recte vidit Ellis (Am. Journ. ofnbsp;Phil. 15, 479).

220—249. Gar me nutrix, quae cardinem stridentem au-

122

diverat, Scyllam consequitur et de causis curae earn in-terrogat.

220. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Aen. IV, 90. Phoenicis filia, cf. Anton. Lib. 40nbsp;Kxcti71sks[lt;xlt;; ’Apx^iou xcd Oosvixo:; toü 'Ayrivopoq lyévero Kdpfxvj;nbsp;aliam Carmae genealogiam tradunt Paus. II, 30, 3; Diod. V, 76, 3.nbsp;Ogygii (cf. Ov. Her. 10, 48 qualis ab Ogygio; ap. Lucr.,nbsp;CatulL, Verg., Hor., Tib., Prop. epitheton, sive ethnicum sive pa-tronymicum, non invenitur) i. fortasse q. Thebani; minus accurate,nbsp;quia Cadmus, Thebarum arcis conditor, frater Phoenicis erat, Phoenixnbsp;l.n. ita appellari videtur. Suspicari tarnen licet Phoenicem l.n. Ogyginbsp;filium nominari, quia Photius (et Suidas) s.v. ’Hyüyia xaxdc (cf. O. Cru-sius in Roscheri Lex. II, 843) Cadmum (qui alibi non minus quamnbsp;Phoenix frater Agenoris filius dicitur) Ogygi filium fuisse testatur (cf.nbsp;Lycophr. Alex. 1106 ’Qyuyou uTrapTcx; Xstó?); vid. Türk in Roscherinbsp;Lex. III, 2, 2401 (cf. Wörner, ibd. III, 1, 684); Lenchantin ad 1.

221. nbsp;nbsp;nbsp;surgere sensit anus, cf. Ov. Met. X, 384; Fast. VI, 399.nbsp;sonitum.... fecerat: locutionem satis raram etiam e.g. Lucr.nbsp;VI, 132; Prop. I, 20, 48 praebent. Carmae (quae et ipsa Cretensisnbsp;erat) nomine etiam Cretae insulae montem quendam designatumnbsp;fuisse de quo Plinius (N.H. XXI, 79) loquitur, Ellis (Am. Journ.nbsp;of Phil. 8, 10) animadvertit. illi, Scyllae sc.: dativus incommodi.

222. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Aen. I, 449 foribus cardo stridebat aenis] aliternbsp;VI, 573 horrisono stridentes cardine sacrae / fanduntur •portae.

aeratus cf. Ov. Met. VIII, 41____ aer at as hosti recludere portas,

ubi aptius, quia de oppidi vel arcis portis sermo est, adiectivum positum esse videtur. in lumine —^ passim ap. Verg.: Aen. II,nbsp;242; 469; 485; 500; 673; IV, 473; VI, 279; 427; 636; IX, 687;nbsp;XI, 423. Post vs. n. Leo lacunam suspicatus hunc vs. addendum essenbsp;putavit: currit et ut potuit gressu sectata senili, quod additamen-tum plane supervacuum habeo; breviter enim auctorem vim sen-tentiae expressisse et ita levem inconcinnitatem exstitisse pro ge-nere scribendi nihil est cur miremur.

223. nbsp;nbsp;nbsp;corripit extemplo, cf. Verg. Aen. VI, 210 corripit Aeneas

extemplo____; VIII, 262 panditur extemplo. fessam eodem versus

loco Verg. Eel. 2, 10: jessis messoribus aestu\ languore

(vox q.e. languor apud Verg. nusquam occurrit), cf. Ov. Met. XI, 612 languore solutis; 648 elegit et rursus molli languore solutus]nbsp;languor i.q, gr. ttóamp;o? cf. Catull. 64, 99 (KroU ad 1.). De re cf. Sen.nbsp;Phaedr. 373 sqq.; vid. ad vs. 229.

123

224. nbsp;nbsp;nbsp;et simul etiam Verg. Aen. V, 357. o nobis cf. Ov. Trist. III,nbsp;619 tarnen, o nobis usu iunctissime longo. sacrum caput:nbsp;Schrader! carnm pro sacrum legentis coniecturam recepit Kreunen,nbsp;p. 99; ,,Recte enim Schrader dubitat, num alumna sacrum nu-trici caput did queat”. Sed, multo licet aptius, locutione iam ususnbsp;erat Vergilius: Georg. IV, 319 tristis ad extremi sacrum caputnbsp;adstitit amnis. alumna: vox, quae ap. Verg. non occurrit, valde idquenbsp;in fine versus posita nostro placuit: vid. 246, 274, 209, 311,324, 331,nbsp;338, 347,. 381, 441.

225. nbsp;nbsp;nbsp;per viscera, cf. ad vs. 182. pallor, cf. Ov. Art. am. I, 729nbsp;falleat omnis amans, Me est color aptus amanti\ Hor. Carm. Ill, 10,nbsp;14 tinctus viola pallor amantium, quern ad 1. Kiessling—Heinze:nbsp;‘der blasse Violenteint {viola pallens Verg. buc. 2, 47, das Xeuxótovnbsp;der Griechen) des Verliebten’. viridis, cf. Cul. 144 aureolos v i r i d inbsp;pallore corymbos\ Kreunen, p. 49; ,,Pallori, quern Horatius (Epod.

10, nbsp;nbsp;nbsp;16) luteum et Ovidius (Met. IV, 267) luridum nominavere, vs.nbsp;225 epith. viridis datur, ut auctores Graeci xXcopó? pro ètxpóq ponere solent”; cf. etiam Sapph. 2, 15 /XwpoTspa Ss -koIolc, ëjxpiinbsp;(Schunck; „blaszgrün vor leidenschaftlicher Erregung”).

226. nbsp;nbsp;nbsp;Voce, q.e. aegrotus, nusquam Verg. usus est; ap. Horat.nbsp;invenitur Ep. I, 1, 73; I, 2, 48; porro etiam apud sermonis pedestrisnbsp;auctores et comicos (cf. e.g. Ter. Andr. 559). sanguine venas,nbsp;Lucr. Ill, 442; Verg. Georg. Ill, 460; Ov. Art. am. Ill, 503; Met.

11, nbsp;nbsp;nbsp;824 pallent amisso sanguine venae, N, 436; VII, 334nbsp;ut repleam vacuas iuvenali sanguine v en a s\\ Hal. 123nbsp;t enui s u f f u s u s sanguine mullus (secundum Teuffel—nbsp;Schwabe^, § 250, 4 ,,ist an der Urheberschaft Ovids nicht zu zwei-feln”); Lucan. IV, 630 calido complentur sanguine venae, Sil. It.nbsp;II, 464; Stat. Silv. II, 1, 41 suffusus sanguine candor;nbsp;Claudian. 17, 219 suffundit sanguine venas. Sensumnbsp;satis illustrant loci quales sunt Ov. Met. II, 824; VII, 334; Lucan.nbsp;IV, 630 supra allati. tenui sanguine cf. vs. 211 (idem fere quodnbsp;paulo sanguinis: tenuia dicuntur ,,Dinge deren ‘Dünne' zugleichnbsp;‘Diirftigkeit’ bezeichnet”; Leo, Herm. 42, 43) Propter vocis q.e.nbsp;tenuis vim insolitam (cf. e.g. Cic. Tusc. Ill, 20 tenuem victum ante-fert copioso] Nat. Deor. II, 19: lunae tenuissimum lumen; Ov. Her.nbsp;11, 75 mare fit tremulum, tenui cum stringitur aura) Ribbeek cod.nbsp;Adalb. fretus legendum proposuit aegroto tenuis, quod Vollmer recepit.

124

227. nbsp;nbsp;nbsp;Versum ita tradiderunt codd.: nee levis hoe faeeret, nequenbsp;enim pote (HAR, s.s. potens puto L), eura suhegit, quod quo modonbsp;interpretandum sit dissentiunt interpretes. Complures viri doctinbsp;versum excidisse putant, quam lacunam sive indicant tantumnbsp;(Vollmer, Lenchantin), sive varie explore conantur: Leo proposuit:nbsp;nee levis hoe faeeret — neque enim pote — lt;eausa medullis j 227anbsp;fixa imis mentem miserae tibigt; (Helm lt;eausa, sed imo / eorde gravisnbsp;eoneepta animum tibigt;) eura subegit. Aliter contextum sanavitnbsp;Sudhaus (Herm. 42, 488) coniciens; nee levis hoe (i.q. hue, cf. Lindsay—Nohl, Lat. Spr. p. 654; Verg. Aen. VIII, 423; Vollmer adnbsp;Stat. Silv. I, I, 94) te aegram (cf. 265; 341) — neque enim pote —nbsp;eura subegit [hoe subegit cf. 183); ‘kein leichter Herzenskummer hatnbsp;dich Kranke bis zu dieser Steile... . getrieben”; et alii autem etnbsp;Ellis legendum proposuerunt; nee levis hoe faeeres — neque enimnbsp;pote — eura subegit (i.q. nee levis eura lt;tegt; subegit lt;utgt; hoe faeeres,nbsp;ubi ut hoe faeeres non id dicere veile puto quod: ut patris erinemnbsp;detonsura esses, sed potius ut noeturna per regiam ita vagareris).nbsp;Quod etiam legunt Ribbeek et Curcio, ita tarnen ut vs. 228 cumnbsp;codd. A^L legant haud fallor. Emendationem quam Ellis proposuitnbsp;in textum recepi, quippe quae ad sensum aptissima nee ceteris con-iecturis incertior mihi quidem videatur.

228. nbsp;nbsp;nbsp;aut fallor, cf. Verg. Aen. X, 630 sq.; Ov. Met. I, 607;nbsp;Her. 7, 33. quod ut (i.q. quod utinam, cf. ad vs. 150) o recte Schrader, Ribbeek, vulgo (cf. Verg. Aen. X, 631; Thes. 1.1. II, 1569, 80nbsp;sqq.); Baehrens; quod ut a; codd.; quoduta (H^), quod ita (H*),nbsp;quod.... (AR); quod te (A^L). fallar omnes edd. post ed. lunt.nbsp;receperunt (codd. fallor tradentes consentiunt, nisi quod in A^nbsp;fallit legitur). Rhamnusia i.q. Nemesis, vid. Rossbach in Roscherinbsp;Lex. III, 1, 124 sqq.; omnem etiam in amoribus öppw earn ulciscinbsp;(cf. e.g. Ov. Met. III, 406; Alciphr. I, 37, 4) recte Kroll adCatuIl.nbsp;50, 20 animadvertit; vid. etiam Lenchantin ad 1. Nomine Verg.nbsp;Tibull., Prop. nusquam, Catullus velut adiectivo tantum {Rhamnusia virgo: 64, 395; 66, 71; 68, 77) usi sunt, ap. Ovid.nbsp;bis invenitur; Met. III, 456; adsentit preeïbus Rhamnusianbsp;iustis; Trist. V, 8, 9 exigit a (cf. Cir. 74) dignis ultrix Rhamnusia poenas', cf. Met. XIV, 694 time Rhamnusidis irani.nbsp;Porro conferas Stat. Silv. II, 6, 73; III, 5, 5; in demo Attico,nbsp;qui appellabatur Rhamnus, Nemesis templum habebat, cf. Paus.nbsp;I, 33, 2.

125

229. nbsp;nbsp;nbsp;nam qua te causa, cf. Cir. 216; 499; Verg. Georg. II, 74.nbsp;dulcis pocula Bacchi, cf. Verg. Aen. III, 354; Ov. Fast. Ill, 301nbsp;¦plenaque odorati (i.q. dulcis) disponit pocula Bacchi] Lygd. 6, 5nbsp;.... pocula Baccho, idemque Val. Flacc. I, 260. Ad metonymiamnbsp;{Bacchus enim i.q. vinum) Kreunen, p. 31 confert illud Terentia-num (Eun. 732), quod in proverbium abiit: sine Cerere et Liberonbsp;friget Venus. Porro conferas Lucr. II, 656 (vid. Munro ad 1.).

230. nbsp;nbsp;nbsp;nee gravidos, cf. Verg. Georg. I, 319 quae gr avid amnbsp;late segetem] II, 143 sed gravidae fruges, ubi proprio sensunbsp;auctor adiectivo, q.e. gravidus (cf. etiam Verg. Georg. I, 111),nbsp;usus est (vid. VoUmer, Sitzungsber. der Bay. Ak. 1907, 367; Leo,nbsp;Herm. 37, 39; Skutsch II, 49); vs. autem nostro, quia nee denbsp;aristis nee de segete sermo est, adi. epitheti ornantis vice funginbsp;ac idem fere valere quod maturus (vern. ‘rijp’) videtur. fetus, cf.nbsp;Verg. Georg. I, 55 arbor ei fetus] II, 442 dant alios aliae fetus (Lade-wig; ‘Ertrag’); IV, 231 bis gravidos cogunt fetus, gravidosnbsp;Cereris fetus proprie i.q. maturos segetes, vern. ‘het rijpe graan’;nbsp;poetice et metonymice ergo dictum est pro: panem. Vid. etiamnbsp;Ov. Met. VIII, 292, 294. Eadem etiam Phaedra amans perpessanbsp;est, cui (Sen. Phaedr. 373 sq.) nulla iam Cereris subit / cura autnbsp;salutis] vadit incerto pede, f iam viribus defecta, e.q.s.; cf. Ov. Her.nbsp;11, 28 sumebant minimos or a coacta cibos.

231. nbsp;nbsp;nbsp;qua (ita A^L, qu{a)e HA^R) causa, sc. te dicam, quod vss.nbsp;229 sq. (XTTO xoivoiï positum est. patrium cubile (etiam Ov. Met.nbsp;II, 592.... patrium temerasse cubile] cf. Cir. 216) l.n. idemnbsp;quod paterni thalami (Ov. Met. VIII, 84); contra Cir. 209 cubilenbsp;idem valere quod lectulus opinor.

232. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Ov. Met. VIII, 83 prima quies aderat qua curis fessa diur-nis / pectora somnus habet („aus einer vielleicht nicht mehr ganz ge-nauen Erinnerung an diese Stelle erklart sich wohl der eigentüm-liche Ausdruck fessae curaequot;, Ganzenmüller, p. 589, fortasse recte).nbsp;fessas curas etiam Lucan. V, 504 solverat armorum fessas noxnbsp;languida curas] adiectivo ergo et noster et Lucanus activenbsp;(i.q. neerl. ‘vermoeiend’) usi sunt, quem quidem sensum nusquamnbsp;alibi inveni. Idem etiam in editionis appendice Lenchantin, confe-rens Hor. Carm. I, 1, 5 (Tescari ad 1.); I, 12, 39 (Kiessling—Heinzenbsp;ad 1.); Diomed. p. 458 K ab eo quod fit id quod facit, indicavit, quinbsp;prius in commentario per enallagen quandam locutionem essenbsp;intellegendam opinatus erat. tempore quo etiam Catull. 68, 15;

126

113; Lucr. V, 917; Verg. Aen. IX, 80; etc. mortalia pectora — - etiam Verg. Aen. III, 56; IV, 412; Ov. Met. IV, 201; VI,nbsp;472; Sil. It. XV, 612 Nox, somni genetrix, mortalia pectoranbsp;c ur i s I purgarat.

233. nbsp;nbsp;nbsp;requiescunt transitive (cf. ad vs. 136) etiam Lie. Calv.nbsp;fr. 13 Morel: Sol quoque perpetuos meminit requiescere cursus;nbsp;Vergilius locutione usus est Ecl. 8,4 et mutata suos requierunt fluminanbsp;cursus (Serv. ad 1.: cursus proprios retardaverunt et quietos fecerunt)nbsp;Accusativi tarnen, quibuscum Lie. Calv., Verg., Ciris auctor verbumnbsp;q.e. requiescere coniunxerunt, ita etiam possunt intellegi, utnbsp;verbum per ace. relat. sive graecum (neerl. ‘tot rust komen, watnbsp;betreft....’) constructum sit; apud Propert. tarnen (II, 22, 25nbsp;luppiter Alcmenae geminas requieverat Arctos) verbum vim sinenbsp;dubio transitivam exhibet; cf. Owen ad Ovid. Trist. II, 541. Adnbsp;VS. porro conferas Cul. 278: iam r ap i di steterant amnes; Paneg.nbsp;Mess. 125 nee assuetos egerunt flumina cursus; Alcman;nbsp;EöSouaiv S’ ópécov xopuipai te xal (papayye? TEpwové^ te xal /apaSpatnbsp;9uXa f)-’ épTCETot; Argon. Orph. 1010 ('’Ttevo?) xotfrYjaa;; . . . . / v:rg(xc,nbsp;t’ asvacov óSdcTwv TcoTapiaiv te pÉEflpa . . . .; vid. Skutsch, II, 51—56;nbsp;Leo, Herm. 42, 45 sq.; Vollmer, Sitzungsber. d. Bay. Ak. 1907,nbsp;367; Helm, Herm. 72, 1937, 82.

234. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Catull. 67, 7 die agedum nobis (cf. Liv. IX, 33, 7); dienbsp;age in versus initio etiam invenitur Verg. Aen. VI, 343; Ov, Am.nbsp;IH, 5, 31; Her. 6, 141; Met. XH, 177; Fast. I, 149; Gratt. 99;nbsp;Val. Flacc. VI, 516; VHI, 64 die age nunc; Stat. Silv. Hl, 1, 50;nbsp;IV, 1, 28. nunc.... saltern: iam prius enim Carme, ut par estnbsp;(cf. vss. 165 sqq.), Seyllam insani amoris curis affectam essenbsp;perceperat, causam autem aegritudinis se prompturam esse sempernbsp;Scylla negaverat: ,,Quick, explain to your poor nurse now, if notnbsp;before, what you swore to have no significance, in answer to mynbsp;many questionings....’ (Ellis, Am. Journ. of Philol. 15, 480).

235. nbsp;nbsp;nbsp;maesta parent! cf. Cic. Arat. (Baehr. P.L.M. I) 32, 3nbsp;Andromeda aufugiens aspectum maesta parentis; Lucr. I,nbsp;99 hostia concideret mactatu maesta parentis (cf. Munro,nbsp;Lucret.®, Cambridge 1873: Vol. I, p. 596); vid. etiam Cir. 360;nbsp;Ov. Met. VHI, 85. cur, quod Helmstadiensis corrector tradidit

(H^ turn; LAR cum, quod [cum____morerere] retinuerunt Ellis:

‘at the time, when____’, Curcio), post Ribbeckium etiam recepe-

runt Vollmer, Helm [cur.... remorere), Lenchantin [cur... .

127

morerere. Lectionem, quam ediderunt Vollmer et Helm, aptiorem sensum praebere opinor, quamquam ne ita quidem liquet, quo-modo Carme purpurei crinis gratia (haud aliter formosi cafilU l.n.nbsp;intellegi possunt) Scyllam patris thalamos petere animadverterenbsp;potuerit; vid. autem ad vs. 236. maesta, quae vox ex imitationenbsp;fortasse intellegenda est, l.n. vim satis raram habet; idem enimnbsp;valere videtur quod infelix, digna de qua maereas.

236. nbsp;nbsp;nbsp;formosos cf. Verg. Ecl. 2, I. virgo recte a v. d. Sudhausnbsp;(Herm. 42, 488) appellatur: „ein Flickwort, das lacherlich wirkt”.nbsp;Fortasse auctor versum partim quidem ab aliquo poeta nobisnbsp;ignoto (Cinna? Calvo?) demutuatus est. remorere post ed. Paris.nbsp;1501 Vollmer et Helm receperunt; codd. vel morerere (H^LAR;nbsp;Ellis, Am. Journ. of Philol. 15, 480: ,,'when you hung woefullynbsp;about your father’s beauteous hair, consumed with girlish longing’.nbsp;morerere.... expresses the longing which consumed Scylla to prynbsp;into the mystery of the beautiful purple lock”; mori i.q. amorenbsp;deperire, cf. Prop. I, 10, 5; II, 4, 2) vel morere (H’^) tradiderunt.nbsp;Verbo q.e. remorari intransitive Ciris auctor etiam vs. 217 ususnbsp;est; cf. Plaut. Cas. 804; Catull. 61, 200; Lucr. II, 75; 564; IV, 720;nbsp;VI, 333; Ov. Met. IV, 137.

237. nbsp;nbsp;nbsp;ei (Ribbeek restituit; codd. hei tradunt) mihi: cf. Serv.nbsp;ad Verg. Aen. II, 274: ei mihi, Enni versus; Catull. 76, 21 einbsp;(Kroll: quae) mihi subrepens imos ut torpor in artus; Verg. Aen.nbsp;II, 274 (cf. versus structuram: mutatus ab illo j .... qui ....);nbsp;XII, 620; Tibull. II, 1, 70; 6, 28 {ei mihi, ne); III, 6, 33; Prop.nbsp;V, 1, 58. Creberrime Ov. versus initio ei mihi posuit (e.g. Am. II,nbsp;19, 35 ei mihi, ne), quos locos Ganzenmiiller (p. 593) enumeravit;nbsp;vid. etiam Stat. Silv. V, 2, 160; 3, 225. ne i.q. vereor ne cf. e.g.nbsp;Enn. Med. 205 sq.; etiam graece (vid. e.g. Horn. II. XII, 138;nbsp;XVI, 128). furor vid. ad vs. 164. invaserit artus / ille, cf. Ov. Met.nbsp;XI, 260 sq.: .... invaserat ar t u s, ] ill a; Verg. Ecl. 6,nbsp;78 narrav er it artus.

238. nbsp;nbsp;nbsp;ille: epanalepsis, quam Helm ,,zwecklos” appellat, sensunbsp;tarnen haudquaquam caret; saepenumero enim auctor hanc figu-ram, qua ttocS-o? augeret, usurpavit; vid. ad vs. 12 sq.; 105 sq.;nbsp;130 sq. Myrrha, cuius nomen etiam Smyrna, Zmyrna traditurnbsp;(piippot yap ^ fffnipv/) Trap’ AloXeutn Athen. XV, 688c), Cinyrae (cf.nbsp;Horn. II. XI, 20) et Cenchreidis filia, scelerato in patrem amorenbsp;inflammata erat, quo furore flagitioso recondito in Arabiam per-

128

fugit, ubi in murram arborem mutata est (si? SevSpov (xsTTjXXa^ev, 6 xaXoOtn crpiupvav, Apollod. Ill, 14, 4). Fabulam et alii (Anton.nbsp;Lib. c. 34; C. Helvius Cinna) narraverunt et Ov. (Met. X, 298—502;nbsp;vid. Korn—Ehwald ad 1.). cepit ocellos (vid. ad vs. 132) etiamnbsp;Prop. I, 1, 1.

239. nbsp;nbsp;nbsp;sinat recte restituit Loensis pro codd. traditione q.e.nbsp;sinit, quod perperam Ribbeek retinebat; cf. Verg. Eel. 9, 6 (Lade-wig—^Jahn: ‘nec altertiimlieh als verstarkte Negation’; vid. Kiihn.—nbsp;Stegm., II, 1, 817; Stolz—Schmalz®, p. 640. Adrastea (cf. Callim.nbsp;hymn. 1, 47 .... as 8’ èxoi(i,t(T£v ’ASp^^aTsia) vid. Ammian. Marc.nbsp;XIV, 11, 25 Adrastea, .... quam vocabulo duplici etiam Nemesinnbsp;vocamus', vide porro Stoll in Roscheri Lex. I, 77. De versu spon-diaco, cf. ad vs. 73.

240. nbsp;nbsp;nbsp;utrumque parentem, locutione ter Ovidius usus est;nbsp;Am. I, 3, 10; Her. 5, 62; Met. XIII, 147. Ad sensum cf. Met. X,nbsp;347 tune [Myrrha, sc.) eris et matris faelex et adultera patris. Nescionbsp;an recte Kaffenberger (Philol. 76, 155) disseruerit versum, adnbsp;Scyllam pertinentem, vix aptum sensum habere et a carminenbsp;quodam Myrrhae fabulam tractante desumptum esse videri.nbsp;laedere.... studeas; raro tantum ap. poetas verbum q.e. stu-dere cum inf. coniunctum invenitur, cuius usus Drachmann (Herm.nbsp;43, 422) haec exempla attulit: Acc. 145; trag. inc. 51; Cat. 93, 1;nbsp;Lucr. Ill, 1072; Hor. Carm. IV, 2, 1 (nec non in Epist.); Ov. Am.nbsp;II, 4, 6. errore, cf. 430 (i.q. Verg. Eel. 8, 41 quern ad vs. Servius;nbsp;malus error: definitio amoris).

241. nbsp;nbsp;nbsp;si alio: longae vocalis cum brevi synaloephe, quae etiam

vs. 418 occurrit (longae voc. cum longa in Cir. octies, ap. Catull. quinquies inveniri Drachmann, Herm. 43, 411 testatus est); vid.nbsp;Norden ad Verg. Aen. VI, p. 445 sqq.; cuius ad enumerationemnbsp;addere possis; Cir. 2%. alio quovis (HLA*; quovis alio A^R)nbsp;etiam Lucr. II, 793; 825. animi Haupt restituit; codd. vel animisnbsp;(HA^R) vel animo (A^L) tradunt; cf. CatuU. 64, 372 quare agitenbsp;optatos animi coniungite amor e s (cf. ibd. 330, ubi codd.nbsp;mentis.... amorem tradunt); attamen nescio an l.n. animi locativusnbsp;sit. iactarisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cf. 208; de sensu cf. vs. 1. Ad vss. 241 sqq.

Ganzenmüller p. 591 Ov. Her. 11, 33 sq. affert, ubi, non minus quam l.n., nutrix prima veritatem suspicatur: prima malum nutrixnbsp;animo praesensit anili / prima mihi nutrix ’Aeoli’ dixit, ‘amas’.

242. nbsp;nbsp;nbsp;nam, quod plerique editores receperunt, codd. HL tra-

129

dunt; AR praebent nee (‘fortasse vere, si Aeschyleo more garrit nutrix’ Ellis in ed. adnotat; vid. Am. Journ. of Philol. 15, 481:nbsp;„the triple negation might be thought to suit the garrulous andnbsp;self-repeating style natural to an old nurse, like the broken sentences of Cilissa in the Choephoroi”). Amathusia — ^ etiamnbsp;Catull. 68, 51 nam, mihi quam dederit duplex Amathusianbsp;curani. Amathus, Cypri insulae urbs, Veneri sacra erat (cf. Catull.nbsp;36, 14; Verg. Aen. X, 51; Paus. IX, 41, 2; Tümpel in R.E. I,nbsp;1752).

243. nbsp;nbsp;nbsp;rudis cum genetivo {nostri) coniunctum (i. fere q. nescia)nbsp;apud Verg. nusquam, apud Ov. ter invenitur: Met. VII, 213 (ubinbsp;codd. inter somno et somni dissentiunt); Fast. I, 83; IV, 336. Adnbsp;structuram cf. Catull. 68, 17 non est dea nescia nostri (vid.nbsp;KroU ad 1.), quem ad v. Kreunen, p. 42; ,,tum, ut in Cir. vs. 243nbsp;Venus alicuius dicitur rudis, ita in Catulli carm. 68, 17 legimusnbsp;eandem deam nesciam esse alicuius, quamquam usitatius est in-verso modo,....”. Vid. et locos alios (e.g. Ov. Am. Ill, 15, 15;nbsp;Hor. Ep. II, 2, 47) et supra allatos. possim cognoscere (cf. Lucr.nbsp;V, 882; Verg. Georg. II, 226) signo, cf. Verg. Georg. I, 394; IV,nbsp;253; Germ. Arat. 234; Manil. I, 481.

244. nbsp;nbsp;nbsp;concessus amor etiam Consol, ad Liv. 305; cf. Catull.nbsp;64, 27 ipse suos divum genitor concessit amores. macerat, verbumnbsp;macerare Plauto in amore usurpatum dein Hor. Carm. I, 13, 8nbsp;{lentis.. .. macerer ignibus); Ep. 14, 16 adhibuisse Karsten (Sert.nbsp;Nab. p. 198) animadvertit. Vergilius verbum quod poetis raronbsp;tantum in usu est, nusquam praebet (cf. e.g. Lucr. Ill, 75; 826;nbsp;Ov. Her. 2, 125; saepius apud comicos: vid. e.g. Plaut. Capt.nbsp;928; Mil. 616; Trin. 225; Ter. Andr. 886). novo igni i. fere q. nonnbsp;consueto mortalibus amore (259).

245. nbsp;nbsp;nbsp;per tibi: ‘in den zu Verben des Beschwörens, Bittens u.a.nbsp;tretenden mit per gebildeten Adverbalien wird regelmassig dienbsp;Prap. von ihrem Kasus, aber meist nur durch Pronomina (wie imnbsp;Griech. np6lt;; von seinem Genetiv nur durch Sé getrennt: vgl. z. B.nbsp;Ov. Fast. H, 841 p er tibi ego hunc iuro fortem castumque cruo-rem' (Korn—Ehwald ad Ov. Met. HI, 658, ubi vid.; cf. etiam Am.nbsp;Ill, 2, 61). praesentia numina — ^ etiam Verg. Georg. I, 10;nbsp;Hor. Epist. II, 1, 134; Ov. Met. XV, 622; Ep. ex P. 1,2, 107 (vid.nbsp;Korn—Ehwald ad Ov. Met. Ill, 658). Ad vim adiectivi q.e. prae-sens Skutsch (II, 67a.2); ‘bei dem Monde, den wir am Himmel

9

130

stehen sehen’; cf. Skutsch, I, 78a. 1; v. Wilamowitz ad Eur. Hipp. 146; 1130; Kiessling—Heinze ad Hor. Carm. III, 5, 2; aliis locisnbsp;adi. ita est intellegendum ut idem valeat quod potens, cf. Kom—nbsp;Ehwald ad Ov. Met. III, 658, Kiessling—Heinze ad Hor. Carm.nbsp;I, 35, 1 sq. {‘praesens üblich nur vom hilfreich wirkenden Gotte,nbsp;imlt;focvï](;). Saepenumero autem nee non l.n. ambae significationesnbsp;in unam confluxisse videntur, vid. Porphyr. ad Hor. Carm. I, 35,nbsp;2 praesentia dicuntur numina deorum, quae se poientiamque suamnbsp;manifeste ostendunt (cf. e.g. Cic. Cat. H, 29; Verg. Georg. I, 20;nbsp;Ov. Met. XV, 622); vid. Pfister, R.E. s.v. numen (15), XVII, 1288.nbsp;numina iuro etiam Ov. Her. 13, 159; Met. III, 638 {numinanbsp;iuranfj] IX, 371; Tr. II, 53; Tibull. IV, 13, 15. Dictynnae (i.q.nbsp;Lunae, cf. 305) numina, cf. Hor. Ep. 17, 3 per et Dianae (i.q.nbsp;Lunae, cf. Ep. 5,51) non movenda numina.

246. nbsp;nbsp;nbsp;Versum ita tradiderunt codd. prima deum quae dulce mihinbsp;te donat alumnam. Schrader (quem sequuntur Ribbeek, Baehrens,nbsp;Thilo) pro deum coniecit decus (cf. Verg. Aen. XI, 155; Hor. Carm.nbsp;I, 1, 2), quod reiecit Ellis (Am. Joum. of Phil. 15, 481: The versenbsp;is very like one quoted by Nic. Loensis from Charisius IV, 254, andnbsp;similarly addressed to Dictynna: Luna, deum quae sola vides periurianbsp;vulgi, I seu Cretaea magis seu tu Dictynna vocaris), qui deinde legen-dum proposuit quae te dulcem. Aliter verborum ordinem corrigerenbsp;voluit Leo: mihi quae dulcem te, quod Vollmer in textum recepit.nbsp;Traditam lectionem Lenchantin retinuit, cui Klotz (Ph. Wschr.nbsp;52, 1289) assensus est haec addens: „wobei man nur schwankennbsp;kann, ob man dulce mihi als Parenthese” (ita Lenchantin; mihinbsp;arco xoivoG et ad dulce et ad donat pertinet; cf. Catull. 51,3; 40, 3;nbsp;110, 3; ad parenthesin Helm attulit Stat. Silv. I, 2, 74, quem adnbsp;1. Vollmeri annot. videas) „oder dulce als Apposition aufzufassennbsp;hat”, prima deum; Lenchantin contulit Eur. Med. 395 sq.:nbsp;o6 yap pa rijv SéaTioivav, ¦^v èylt;lj aépcü / paXicrra ttocvtwv xai ^uvepyovnbsp;etXopvjv, 'ExaTTjv (i.q. Lunam] cf. ad vs. 305).

247. nbsp;nbsp;nbsp;digna atque indigna, cf. Verg. Aen. IX, 595; XII, 811;nbsp;vid. ad vs. 290. laborum, quod codd. HA^R tradunt, omnesnbsp;editores receperunt; cod. L et Arundeliani corrector laturam scrip-serunt, quod num fortasse ex relatu (Verg. Aen. IX, 595) exstite-rit Ellis (Am. Journ. of Phil., 15, 481), filia coniciens pro milia,nbsp;quaerit; quam tarnen coniecturam in textum recipere non aususnbsp;est.

131

248. nbsp;nbsp;nbsp;omnia.... laborum / milia: Maehly offensus vocabulonbsp;milia, quod non coniunctum sit cum muUa, quanta aut numerali,nbsp;legendum proposuit ultima, quod Kreunen approbavit (p. 99).nbsp;Hyperbolice autem l.n. omnia dictum esse potest pro multa (veli demnbsp;fere quod vern.: ‘alle mogelijke’; cf. e.g. Caes. B.G. V, 6 omnibusnbsp;precibus petere] Hor. Epist. I, 5, 2 cenare.... olus omne). Ad locu-tionem cf. Cir. 521; Lucr. IV, 412; Catull. 61, 210; 66, 78; Prop.nbsp;I, 5, 10. Simplicius tarnen laborum / milia velut appositionem in-tellegere possis; omnia me potius digna atque indigna, laborum /nbsp;milia, visuram.... visuram (EAR; nisuram H, quod acceperuntnbsp;VoUmer, Lenchantin), cf. Cir. 455; Verg. Georg. II, 68; Aen. II,nbsp;5. te tarn tristibus: notanda est alliteratio!

249. nbsp;nbsp;nbsp;sordes, metaphorice; passim ap. Cic. ita invenitur; cf.nbsp;etiam Hor. Ep. 17, 46 paternis obsoleta sordibus (vid. Drachmann,nbsp;Herm. 43, 422). tabescere; verbo ap. Verg. nusquam obvio, etiamnbsp;utuntur Lucr. (septies; quinto versus pede; II, 1173; III, 581;nbsp;911; V, 680; VI, 964), Catull. (68, 55); Ovid. (e.g. Met. Ill, 445;nbsp;XIV, 432; Trist. V, 1, 77: tabescere curis); Hor. (Sat. I, 1, 111); cf.nbsp;etiam Cir. 450, ubi Schrader tabescunt legendum censuit; Lyd. 22.nbsp;scoria codd. A^L tradunt (A^ vocem omittit; seonia H^, ita tarnennbsp;ut corrector s deleverit; morbo R.); Curcio lectionem traditam reti-nuit, quamquam vox per metaphoram usurpata (i.q. cura, luctu,nbsp;maerore) ocTra? etp:^(i.evov est ac praeterea per synizesin legenda.nbsp;Vox graeca est qua proprio sensu significatur recrementum, re-trumentum, faex, spurcitia, sordes, quae ex metallo inter coquen-dum veluti spuma quaedam expurgantur (Plin. N.H. 33, 4; 33, 6;nbsp;34, 11; 34, 18). Pro voce raro usitata alii alia coniecerunt: Anonymus quidam senio, quod Lenchantin in textum recepit. Ribbeek,nbsp;Klotz (Ph. Wschr. 52, 1289) approbaverunt. Ex ceterorum coniec-turis afferre vehm scabre (Scaliger), sanie (Sudhaus, quern Vollmernbsp;secutus est); cura (Heinsius); carie (Barthius); scora (Ellis olim;nbsp;Am. Journ. of Phil. 8, 8; spurca.... tabi)-, furia (Helm, conferensnbsp;Verg. Georg III, 244; Prop. IV, 4, 68; Apul. Met. X, 24).

250—282. Scylla postquam Carme in cubiculum earn reduxit, nutricem de amore insano certiorem facit et utnbsp;opem sibi ferat neve mortem certe sibi invideat, instanternbsp;rogat.

250. nbsp;nbsp;nbsp;haec loquitur etiam Verg. Aen. X, 907. ut, cf. Verg. Aen.nbsp;V, 388 (vid. Plessis—Lejay ad 1.); XII, 488; Hor. Sat. I, 9, 42;

132

Kühner—Stegm. II, 2, 364; Stolz—Schmalz®, p. 757. mollique

(cf. Catull. 64, 129; 311; 318)____velavit amictu, cf. Catull. 64,

266; 293; 311; Verg. Aen. III, 545; VIII, 33; Cul. 75; Ov. art. am. Ill, 179; Met. X, 1; XIV, 263; Fast. Ill, 363; Lygd. 4, 55;nbsp;Prop. IV, 14, 3; Val. Flacc. I, 659; Stat. Silv. II, 1, 132; Ach. II,nbsp;321 (Ganzenmiiller, p. 592). Pro velavit Heynius velarat coniecit,nbsp;plusquamperfectum sine dubio exspectes; aliter Baehrens: utnbsp;(i.q. simul ut, cf. 514) se nudavit: inconcinnitatem tarnen levioremnbsp;esse opinor quam ut codicum consensum corrigere velim; vid. adnbsp;vs. 251.

251. nbsp;nbsp;nbsp;frigidulam, cf. Cir. 348; Catull. 64, 131 frigidulos udo

singultus ore cientem (quern ad 1. Kroll.: ‘.... eigentlich ist die Ariadne selbst frigida, matt und kraftlos, weil sie alle Hoffnungnbsp;aufgegeben hat”). Lenchantin l.n. ita vertit: ‘un po' freddolosa,nbsp;un po’ tremante’; need.: ‘huiverend’; nusquam alibi adi. occurrerenbsp;videtur. iniecta veste, cf. Catull. 66, 81 nudantes (cf. ad vs. 250)nbsp;reiecta veste papillas] Ov. Art. am. II, 618 iniecta veste. Ad vs.nbsp;nostrum porro conferas Anton. Liber. 34, 3 yj Sè Tpo9oc xaraxpii-(pauanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTjv Sptópvav TrapT^yaysv, quae verba, ut vidit Sudhaus

(Herm. 42, 494), probabile faciunt Ciris auctorem Cinnae carmine c.t. Smyrna usum esse vel certe id notum habuisse. De sensu peri-odi vid. versionem; ad ut (quod l.n. vim plus minusve causalemnbsp;habet: Kühner—Stegm. II, 364; Stolz—Schmalz®, p. 757) rectenbsp;Helm contulit Verg. Aen. XII, 488: Messapus, uti laeva duo fortenbsp;gerebat.... hastilia.... horum unum derigit.

252. nbsp;nbsp;nbsp;quae prius, cf. Cir. 33. steterat (cf. 34) cf. Pind. Isthm. 6,nbsp;54 èv pivw XeóvTo? OTavxa. Ellis et Curcio perperam fuerat edide-runt (cf. Catull. 64, 317 quae prius in levi f u er antnbsp;extantia fild) et in app. crit. lectionis traditae ne mentionem quidemnbsp;fecerunt (cf. Verg. Aen. X, 223 et IX, 121 vs. interpolatum: qu otnbsp;prius aeratae st et er ant ad litora prorae). succincta, cf.nbsp;Verg. Aen. VI, 555; X, 634. crocota (sc. veste), quod certa emenda-tione Scaliger pro cod. lect. corona restituit, apud Plaut., Cic.,nbsp;(har. resp. 44) Apul. tantum invenitur; „rein archaisch” (Drach-mann, Herm. 43, 421); graece ó xpoxcoTÓ? (sc. TtércXo?), „der leichtenbsp;safranfarbige Chiton, das Staatskleid der Frauen höherer Stande”nbsp;(Ganzenm. p. 639).

253. nbsp;nbsp;nbsp;genis rorantibus: verbo, q.e. rorare intransitive auctor ususnbsp;est, cf. locos q.s. Verg. Aen. Ill, 567; VIII, 645; Ov. Met. 1,267; Fast.

133

IV, 139; Prop. IV, 1, 123; vid. Stolz—Schmalz®, p. 547. Aliter Lucr. II, 977; III, 469, quos vss. tamen ad versus nostri structuram velimnbsp;conferas. oscula figens (perperam R fingens; cf. app. crit. ad Lucan. VI, 565), cf. Lucr. IV, 1179; Verg. Aen. I, 687; II, 490; Ov.nbsp;Met. Ill, 24 sq.; IV, 141; Fast. Ill, 403; Lucan. VI, 565; II. lat.nbsp;848; Sil. It. XI, 331; Stat. Theb. XII, 27 (Ganzenm. p. 592).

254. nbsp;nbsp;nbsp;persequitur, quod post ed. Ascens. 1507 omnes edd. rece-

perunt {fersequimur prosequitur LAR), etiam initio versus posuit Verg. Aen. II, 107. persequitur cum infinitive etiam Hor. coniunxit:nbsp;Carm. I, 23, 10 non ego te, tigris ut aspera / ... .jrangere persequornbsp;(cf. contra Liv. Ill, 20;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;causas exquirere.^-

cf. Verg. Aen. II, 105; Aetn. 226; Ov. Met. X, 388 et 394 (ubi de Myrrhae nutrice mentio fit), tabis {talis HA^R; tales LA*) certanbsp;emendatione anonymus (misc. obs. IV, 325) restituit. Quam vocemnbsp;a Cinna fortasse noster sumpsit, „si quidem Charisii de Cinna testi-monio fidem habere audemus. Is enim pag. 73 (93K) dicit ‘Cinnanbsp;autem in Zmyrna huius tabis dixit nullo auctore’ ac paulo postnbsp;(p. 118) ‘huius tabis Cinna in Zmyrna dixit, nullo ante se usus auctore” (Kreunen, p. 47). Quern Charisii locum Neue-Wagener I®,nbsp;736 tractavit, qui temporibus classicis semel tantum hunc genetivumnbsp;porro occurrere invenit: Liv. VII, 22, 5 cuius lentae velut tabis (cf.nbsp;Ov. Met. II, 807) senio (cf. Cir. 249) victa utriusque pertinacia populinbsp;est] cf. etiam Serv. ad Verg. Aen. Ill, 29: si velis declinare ‘haecnbsp;tabes’, ‘huius tabis’ dicis. Voce crebro metaphorice Ciceronem usumnbsp;esse, apud poetas praeter vs. n. tantum Verg. Aen. VI, 442 et Ov.nbsp;Met. II, 807 ita earn adhibitam esse Drachmann Herm. 43, 422nbsp;auctor est. Loco nostro vox ita intellegenda est, ut idem ferenbsp;valeat quod macies (cf. ad vs. 182).

255. nbsp;nbsp;nbsp;nec tamen (cf. Verg. Eel. 2, 68) ante____, quam, cf. Ca-

tull. 64, 188 sqq.; Ov. Met. IV, 317 sq.; ad perf. indicativum cf. non prius...., quam.... venimus (Verg. Aen. II, 741). redderenbsp;voces in versus fine etiam posuerunt Cic. Progn. Ill, 4 (Baehrens,nbsp;P.L.M. I); Lucr. IV, 577; Varr. Atac. 12, 5 (Baehrens frg.); Catull.nbsp;64, 166; Verg. Aen. I, 409; VI, 689 (Ganzenm. p. 593).

256. nbsp;nbsp;nbsp;marmoreus (cf. Cir. 222; 450; 503) nonnumquam etiamnbsp;ap. Ov. (e.g. Am. II, 11, 15 marmoreis pedibus', Met. Ill, 481; XIII,nbsp;746; Fast. IV, 9, 8; Trist. Ill, 10, 10); semel ap. Verg. (Georg. IV,nbsp;523) invenitur. Vid. etiam Lucr. II, 765; 774: caerula (cf. ad vs. 38)nbsp;... .in marmoreum possunt migrare colorem. tremebunda, cf. Cir.

134

342. pedem ... .rettulit (i.q. se rettulit, rediit) intra (sc. in cubi-culum) cf. Catull. 64, 112 inde.... pedem reflexit (cf. Ov. Met. I, 372; Sen. Thyest. 438). Nee omittere velim elegantissimam versionemnbsp;quam v. d. Oltramare dedit Rév. ét. lat. 7, 1929, 299: ,,comme ellenbsp;avait pris un manteau douillet, elle en enveloppa la jeune fille fri-sonnante qui n’avait qu’une mince robe couleur de safran. Puis,nbsp;mettant de tendres baisers sur des joues qui étaient couvertes denbsp;larmes, elle demanda la raison de ce terrible désespoir. Pourtant,nbsp;elle ne permet pas è. celle qui grelotte encore de lui répondre un motnbsp;avant qu’elle ait regagné sa chambre de ses pieds blancs comme dunbsp;marbre”.

257. nbsp;nbsp;nbsp;cf. Verg. Aen. X, 878 ill e au tem: quid me erepto,nbsp;saevissime, nato / tenes} (cf. Cir. 295). me’ inquit; hiatum Arunde-liani corrector et cod. L interpolatione q.e. nunc me’ inquit, nee minusnbsp;nonnulli editores emendationibus (Leo: sic me; Ellis quid enim me’nbsp;vel 'quid me’, inquit, ‘enim’, Heinsius, Haupt: quid me’ inquit 'io\nbsp;Baehrens: me’ inquirens) tollere conati sunt. Recte autem Lenchan-tin ad 1.: „l’iato d’avanti alia cesura pentemimera e con interru-zione della frase a causa di inquit ha nulla di eccezionale; cfr. p.e.nbsp;Prop. II, 15, 1”. nutricula etiam Cir. 277; deminutivum, quod ap.nbsp;Verg. et Ov. non occurrit, etiam Hor. (Epist. I, 4, 8) praebet.nbsp;torques, metaphorice, eodem sensu quo crucias, usurpatum, Ovidiinbsp;est, quem hac vi duodecies verbo usum esse (Am. II, 5, 53; I, 4, 46;nbsp;II, 19, 34; Art. II, 355; II, 124; I, 176; Ep. ex P. I, 5, 21; I, 1, 60;nbsp;Rem. 562; Her. 9, 36; 20, 123; Met. XI. 130) Thomason, Class. Phil.nbsp;19, 155 animadvertit. Apud Verg. semper (idque quinquagies sexies)nbsp;proprio sensu occurrit.

258. nbsp;nbsp;nbsp;Cf. Verg. Georg. II, 481 (= Aen. I, 745), ubi etiam verbumnbsp;q.e. proper are aptius usurpatum esse opinor; Ov. Her. 17, 131nbsp;iam nostros curvi norunt delphines amores (cf. Am. I, 12, 21... .nbsp;nostros insanus amores)-. Met. IX, 583; 602. furores i.q. amor in-sanus, ‘hartstocht; passion; mad love’; pluralis ap. Verg. idem tantum valere potest quod insania, dementia (vid. e.g. Aen. IV, 501;nbsp;V, 801; VH, 406); amor insanus per singularem tantum [furor’,nbsp;etiam Cir. 164) redditur (vid. e.g. Aen. IV, 101).

259. nbsp;nbsp;nbsp;Ad versum conferas Prop. I, 12, 5 nee mi hi (Cir. 260)nbsp;consuetos amplexu nutrit amores (cf. etiam Ter. Andr. 135nbsp;ut consuetum facile amorem cerneres). non ego passim (vid. Helmnbsp;ad 1.) apud Verg. versus initio occurrit. consuetus (cf. 244 noto

135

igne), quod apud Verg. semper absolute usurpatur (vid. e.g. Aen.

X, nbsp;nbsp;nbsp;867), cum dat. coniunctum Ovidii esse (Ep. ex P. II, 7, 18; Met.

XI, nbsp;nbsp;nbsp;637) Thomason, Class. Phil. 19, 148 animadvertit. uror amore,nbsp;cf. Verg. Eel. 2, 68 me tarnen (cf. Cir. 255) urit amor', Ov. Her. 18,nbsp;167 ipse meos igitur servo, quibus uror, am or e s'. Met. XII, 464nbsp;uror amore mei. Sunt argumenta satis firma quae etiam hie auctoremnbsp;carmen quoddam (Cinnae fuisse suspicari licet), Smyrnae fabulamnbsp;narrans, esse imitatum probare videantur. Primo enim loco Sud-haus (Herm. 42, 490) animadvertit versus nostros (259—^261),nbsp;si per se ipsos et a carminis nostri contextu dissolutos eos interpre-temur, turn tantum fieri dilucidos cum de amore qui contra naturamnbsp;est, mentionem fieri accipiamus. Vid. etiam Ov. Met. X, 395 sqq.nbsp;ubi qua ratione nutrix Myrrham virginem ad amorem insanum erganbsp;patrem confitendum perduxerit narratur. Cui argumento Kaffen-berger, Phü. 76, 156 addidit, etiam mortalibus melius intellegi sinbsp;reputemus patris cum filia consuetudinem, quae a mortalium na-tura abhorrens putanda est, inter deos contra minus inauditamnbsp;fuisse poetas testari.

260. nbsp;nbsp;nbsp;nec mihi, cf. Prop. I, 12, 5 ad vs. praecedentem all. noti:nbsp;eos quos novi (vid. e.g. Ter. Eun. 238; Catull. 79, 4) vel active;nbsp;ei qui me noverunt (vid. e.g. Cic. Gael. 3 nec non v. Wageningennbsp;ad 1.; Verr. I, 19; Hor. Sat. I, 1, 85). lumina vultus in versusnbsp;fine etiam Verg. Aen. VI, 156; 862; Ov. Her. 3, 11; Met. XHI, 456;nbsp;XIV, 840; Manil. I, 400 ; 416; Lucan. IV, 170; VI, 658 (cf. Aen.nbsp;VI, 156); Val. Place. VI, 584; VII, 292 (cf. ManU. I, 416); Sil. It.nbsp;IV, 234 (cf. Manil. I, 416); VII, 75 (cf. Verg. Aen. VI, 156); Stat.nbsp;Theb. X, 693. deflectunt sc. ad sive in se (cf. locutiones quales suntnbsp;deflectere tela, amnes in alium cursum, cursum ad aliquem)', baudnbsp;igitur esse opinor cur conferamus Catull. 64, 91; Ov. Met. VII, 789;nbsp;Prop. II, 1, 11; Val. Place. VIII, 76 ubi partim alio, partim eodemnbsp;verbo — plane diverse autem sensu — auctores usi sunt, nisi fortenbsp;lumina deflectere alicui versione, ut puto, deteriore ita reddere mavis:nbsp;‘iemand de oogen doen afwenden’ vel ‘iemand de oogen (uit verlegenheid) doen neerslaan’.

261. nbsp;nbsp;nbsp;nec i.q. nec tarnen', quamquam amore mortalibus non con-sueto me uri concede, tarnen non (quod vereris) pater mihi, ut Myr-rhae, cordi est (cf. vss. 237 sqq.). genitor etiam Verg. Aen. VI, 404nbsp;(eodem versus loco); Ov. Met. VIII, 70. ultro h.1. i. fere q. immo,nbsp;sed potius, cf. Cic. Place. 19; pro quo cum a P. Varinio praetor e

136

fecuniam acce-pisset, celavit suos cives, uUroque its sumptum in-tulit.

262. nbsp;nbsp;nbsp;nil He5niium pro codicum lectione in restituisse iniuria Curcionbsp;adnotavit, rectius Ellis et Helm eundem vs. 263 pro in coniecissenbsp;nil in app. crit. testes sunt. Et alibi et l.n. editorem italum parumnbsp;accurate app. crit. composuisse apparet; codicum enim consensusnbsp;l.n. nil praebet, quod idem fere valet quod nequaquam aliquid) adnbsp;generis neutrius usum cf. Sen. Phaedr. 1 \ 9 sed amabat aliquid.

263. nbsp;nbsp;nbsp;Vix dubito quin recte l.n. Heynius nil coniecerit pro codd.nbsp;lect. in', hoc versu enim de insano amore filiae erga patrem ser-monem esse luce clarius est (vid. vs. 261; vs. 262 sensum refert ver-suum 259 sq.), in quo amore imago quaedam — licet falsa sit {falsanbsp;tarnen) — pietatis latere non iniuria dicitur. Qui amor re vera anbsp;mortalium natura abhorrens ei concesso amori (244) opponitur,nbsp;quern vs. 262 {quod oportet amari) auctor tetigit. Lectionem tradi-tam retinens ita contextum intellegere coactus sis ut et quod oportetnbsp;amari et in quo .... imago relative (idque inter se asyndetice)nbsp;coniuncta sint cum antecedenti nil. tarnen.... cf. ad Cir. 74;nbsp;Verg. Eel. 1,27. pietatis imago in versus fine etiam Verg, Aen. VI,nbsp;405; IX, 294; X, 824, quibus locis vocem q.e. imago aliter ac v.n.nbsp;accipiendam esse (ita ut neerlandice vertenda sit: ‘aanblik’; cf.nbsp;Aen. II, 369; X, 456) recte Leo (Herm. 42, 51) animadvertit Skut-schium refutans, qui (II, 72 sq.) locutionem q.e. pietatis imagonbsp;pleonasticam circumscriptionem esse pro pietas contenderat.nbsp;Porro conferas Lucan. VII, 320. falsa imago, cf. Verg. Aen. I,nbsp;407, ubi pluralis occurrit; singulari numero nonnunquam Ovidiusnbsp;utitur; Her. 17, 45; Met. II, 37 (cf. I, 754; III, 250; VII, 360; Fast.nbsp;VI, 489; Aetn. 88; Consol, ad Liv. 325; Germ. Arat. 277; II. lat.nbsp;807; Sil. It. XII, 96). Ad vs. porro conferas Ov. Met. IX, 460; X, 366.