-ocr page 1-

				HET NIEUWE
		STEDE BOEK,
						VAN
			GEHEEL
					A
								XZ/«

-ocr page 2-

		a Amsterdam cke* Pierre Mortier . .éW^TVWfc

-ocr page 3-

Het Nieuw Stede Boek VAN

A L I E,

OFTE NAAUWKEURIGE BESCHRYVING VAN ALLE DESZELFS STEDEN, PALEYZEN, KERKEN, &c. Nevens de Land-Kaarten van alle deszelfs Provinciën. Het Eerste Deel. / n h o u t> e n t> e0 Lombardye te weeten, De Republyk van Genua. De Hertogdommen van Milane, Parma , Modena, en Mantua. De Republyk van Venetië , Luka, En het Groot Hertogdom van Tofkane. Naar de Tekeninge van Zaliger den Heer JoAN BLAEU, Schepen en Raad der Stad Amfterdam, vermaard door zyne zAtlaften en Stede-boeken, door^ hem in het licht gegeven. villes naar de Orgineelen, op deplaatfen afgeteekendy nevens de Plaaten die hy in zyn keven daar van heeft laat en Jny den ^ waarvaneenige omnaauw keuriger te weezen, binnen Rome gemaakt zjn. Waar by gevoegt zyn veele Steden, Havens, Kerken en andere Gebouwen, naar de Roomfche Voorbeelden. &c. In Ordre gefield

TAMSTERDAM

2

Door den Arbeid van Pieter Mortier, Boekverkooper. MDCCIV. Mst Privilegie.

-ocr page 4-

		"DEN BOEK V E RKÖOPE R A A N D E N E EZ ER. Et is niet noodig aan het hoofd van dit Werk een wy d-loopig verhaal te doen, tot uy tlegging van \ zelve, alzoo Italien een Land is daar de Lief-hebbers meeft door reyzen , en dat vermaard is door veel overblyffels der Oudheden 0 en ver- lemvan een groot getal deftige Paleizen, Kerken, en andere diergelyke gebouwen, zoo dat ik meene dienft te doen aan de Wereld; makende een exa&e befchryvinge van alle de Steeden, Paleizen, Kerken, Zee Havens , en alles wat men daar het Remarquabelfte ziet. Ik hebbe de Teekeningen gevolgt van Zal: de Heer Joan Blaauw, Scheepen en Raad der Stad Amfterdam, vermaard door de groote At- laffen en Steede-boeken door hem in \ ligt gegeven, \ geene zyn Naam onfterffelyk maakt, en aan wien men ook de glorie in \ ge- heel moet toefchryven; \ is onuytfpreekelyk met hoe veel iver, dat hy aan dit werk arbeide, de ongelooffelyke onkofte tot het zelve befteet# zorg dragende 5 dat op de plaatzen zelfs alles wierd geteekent. Dezen vermaarde Heer wierd genootzaakt dit werk te ftaaken 0 door het ongeluk èzt hem gebuurde; de brand in zyn Drukkery raakende 0 verteerde ofte befchadigde meeft alle de Plaaten, teekeningen en al de materie die hy met zoo groote moeyte en kofte vergaard hadde. Om ten deele dit ongeluk te repareeren , heb ik met vlyd gezogt te ontdekken alles wat nog in weezen gehleeven was, ik heb veele teekeninge doen fny den, die nok in't ligt zyn geweeft, en daar by gevoegt alle de Tekeninge die ik uyt Italien heb laten komen 5 en wel principaal uyt Roomen. Om dit werk geheel Compleet te geven nevens de befchryvinge van geheel Italien, heb ik daar by gevoegt alle de Caarten van dat Land. Voor ider deel van dit werk zal men een exaéte uitlegging van ider plaat vinden, hoe wel op veel plaaten zelfs de uitlegging gegeven werd. Ik zal dit werk verdeelen in vier deelen , het eerfte zal inhouden geheel Lofflbardie, begrypende Savoye, en Tiemont de Republyk van Genua 't Hertogdom van Mi lanen, Par ma ? CModena en van CMan- toua , 'de Republy k van Venetien, Lucques a en't groot Hertogdom van Tofcanen. Het twede Deel zal zyn de befchryvinge van den Kerkelyken Staat. Het derde Deel van het Koninkryk van Napels en Cicilien. Den inhoud van het vierde Deel zal zyn alle het voornaamfte en het Remarquabelfte dat te Romen te fien is, zoo van de Antiquitey- ten als het Moderne.                                   *

-ocr page 5-

Maaten daar men in Italien fig van dient, die ik hier zoo exad heb geftclt als doenlyk is geweeft.

i. Aifcm heeft 10 Perches aan ider vierkant» Een.'förc£r heeft 3 Toifes. Een Toife 9 ofte^e ofie Frajfé heeft 6. voet. Een Voet, heeft ï ï. Duym. Een Vuym , heeft 12» Schreede. Een Schreede, heeft ï2. Punte.

Een Italiaanfe Myl, heeft 8. Stades. Een Stade, heeft 12$. GeometricheStappen» Een GeometndeStap, heeft 5. VOCt. Eengemeenè St$, heeft 2 jj- voet. Een gemeene Cmke, heeft 1 voet en een half. Een Geometrick Coudee, heeft 9. VOet. Een groote Coudee ^ is 9. gemeene Coudee.

Twee-en~dertigfte deel van de ^oomje Camee. : diende deel van een andere tymfe Camee» getekent naa het Capitölie. A grfte deel van een ^oow/g Vaam gerekent naa het Capitölie; Een halve Roomzc Span. Een quart voet, van de %g>mfe voeten op't Capitölie, Seftiende van de Napelfe Camee.            ______ Halve Span van Napels. Agfte deel yan een Venetiaanfer^m. Agiic deel van de Florentynfe Faam. Halve Span yan Genoua. Een derde voet van Boulogne.

Een vierde voet van Millane.

Een derde van de France voet.

Een derde van de Lorrainfe voet. Een derde voet van Lions.

n derde van de Amfterdamfe voet. Een derde van de Danficker voet. Een derde van de BnüFelfe voet. Een derde van de Zweedfc voet. Een derde van de Londenfe voet.

TAFEt

-ocr page 6-

TAFEL DER

P L A A T E N

VAN DIT EERSTE DEEL

Plaat-,

'aar.

Lucques of Luca>               LXXVI —4n Profil.                    LXXVII ——Amphitheater, van S. Michicl, en den Dome van S. Martinus. LXX VIII M Mantóua.                             XXIII Mantoüa en omleggende gefigte. XXIV Milaan.                                     VI ___Kerck.                VII VIII. IX Mirandole.                            XXII Modena.                                  XX Murano , en Malamocco. XLIX

Amphitheater van Verone. XXXI B

XXXVII XXVII XXIX XLIII

Bellunc, ofBellimo. BergamO. Breicia, of Breiïe.

Bucentauré.

c Candia. CafalofSt. Vas. _ Caftislione deile Suvere. Cafteïnovo. Cataro. Chïoza ofFcffa Uaudia. Ciiila. Como. Corfii. Crema of Crème. Cremone.

LXIII V XXV III LIV XLYlIlj LVII XII LVI

N

Nadin, enPolizan.                   LX

.., rxnt*. Novare , en Fort van Ftieïites.  XIII XXXi. r Novicrado , en Cataro.            LIV XV; 6

XVI!

o

-Toorn.

Obrowazzo. Orbetelli.

LIX LXXII

F

LXIV XIII

Florence, fuentes,

Omleggende Plaatfe van Venetië XL VII

G

II III

Genoua of Gennes.

Padouc, of Padua.             XXXIII Paleyze van Venetien. XLIV. XLV. XLVI Paleyze van Livorne.          LXVL Palcyze te Genoua.                      III Palma Nuova.                 XXXVIII Parma.                                 XVIII Pavie, ofTiciüum, öfPavia. X Pavie 3 en omleggende gefigte. XI

t-----Paleyfen.                       ■ Gefigte van de Ruines in Dalmatieby Spalato.                         LAll

I.

LXI

Islan.

IC

LXXV LXXI LXVI XL XIX LX XLII LXXIV Ra-

v^rV van Milane ofte St» AtKerk van                yn v Keyfer Trajanus te Florence

Pefcia. ^^^^^^ Piombine. Pifa. Plaats van St. Marcus. IViPlaifance of Piacenfa» XIv!Poli2an. LXVIl'PontRialtL LXVIII iPorto Longone.

Lerice Poreus. Lodi. Livorne. ■—- Paleife.

•■*

-ocr page 7-

T A E E X DER PLAATEN.

Plaat.]

Tafel des Land Carten die men in dit Veel kan Plaetfen. Italië ,                                         Voor de 1. plaat. Savoye en Piemont, vw de i. plaat. De Republij k vanGenoua. £W*fe n. Plaat. Verceil,                                   Voor de V. Plaat.

R.

Radicophani, of Radacofuni. LXXIII Regio of Reggio.                     XXI Rhodigium, ofRovigo. XXXII S.

Saai vari den grooten Raad te Venetië ;Generaa'le Kaart van Milaan> XLj*\                                                  Voor de VI.Plaat. 'V Landen van Pavia, Lodi, Novarra,

S

LIX                                     Voor deX. Plaat. L Hoogfte Deel van't Hertogdom van LXX Milaanen.                Vcor de XII. Plaat. LUI Landen van Cremone. Voor de XV* Plaat. XIII Hartogdom van Parma en van Pia- cenza.                      Voor de XVIII. Plaat. Hertogdom van Modena, van Regio XVII         en van Carpi.          Voor de XX. Tlaat. XVI Hertogdom van Mantoua,

Segna , en Obrowazzo. Serravalle. Sienne. Spalato. Sterkte van Fuentes.

Tortona. Toorn van Cremone.

Traw. Trente. Trevigny of Trevife.

LVIII XXVI XXXV XXXVI

Voor de XXIII. Tlaat. Het Hartogdom van Tirol, en 't Bis- dom Van Trente, Voor de XXVI. Tlaat. Landen van Trente. Voor de XXVI. Tlaat. Staat der Republijk van Venetien. Voorde XXYll. Tlaatt Partie Orientaale van de Republijk van Venetien. Voor de XXVII. ?W. CremafcO ,                    Voor de XXVIII. Tlaat < Breffan ,                           Voor de XXIX. ^laat. VerOlie ,                            Voor de XXX. Pk. Padoüan 3 en het Polefin vanRovigo, Voor de XXXII. Tlaat é Vicenza,                      Voor de XXXIV. Tlaat. Landen van Trevigiano, Voor de XXXV. TUat.

——Perfpeótif. Turin en omleggende gefigte.

V Venetië of Venetia.            XXXIX ------De Plaats van St. Marais. XL Saai van den Grooten Raad. XLI ------Brug Rialti.                     XLII ------Bucentaure.                    XLIII ------Paleyfen. XLIV.XLV.XLV1 Omleggende Plaatfe. XLVII

Verone ofVerona. ------Perfpeótif. Vicence, of Vincence, Volterre of Vulterra. Urana, en Iflan.

XXX XXXVI XXXIV LXIX LXI

Het Cadore, Het Bellunefe, Het Frioul, LTftrie, EylandvanElbe,

Voor de XXXVII. PW. Voor de XXXVII. Tlaat. Voorde XXXVIII. Tlaat. Voor de IA. Tlaat. Voorde LXXI. Tlaat.

z

LI

Zara,

AAN T>EN BOEK-B1NVER. T>e Boekbinder moet wel agtl neemen om de Bejchryving voor het werk te (lellen 9 en dan laate volgen alle de Stee- den , &c. naar vervolgens als diegenommert zyn, als lil lil IV. V. VI Vil VIII tot het getal van LXX fIII en ftel- len de Caarten voor de Steeden, ge Ijk hier booven aangewee- fen werd.

NIEUWE

-ocr page 8-

•

N I E UWE

BESCHRYVINGE VAN GEHEEL

I T

A L I E.

van ITALIË in 't ALGEMEEN.

tot op 46 graden 25 minuten, het gene van 't Wellen tot het Ooften ontrent 240 mylen maakt van het Col major naar de grenzen van Savo- yen tot aan de Caap delle- Colonne in het geen f - zydfe Calabrie •> en van het Zuiden tot het Noorden is zy inhaare grootfte breette ontrent de 100 mylen, van de havenvanS. Stefano in de middelandfe Zee tot boven de Chiufa in het Frioul; haare uitgeftrektheid in de andere ftree- ken is zeer ongeregelt, en mag in zyn kring ontrent 630 mylen hebben. De Lucht is daar in 't algemeen gezont en Norda^- getempert uitgenomen van de Kerkelyke Staat, , \         1                  j-i                               •         L             1 1 1 tnUna, daar ny zeer dik en ongezont is , byzonderlyk voor vreemdelingen -y het land dat door een groot getal Rivieren beiproeit word, brengt in overvloed alles voort, dat tot het leven nodig is, boven al van koren, van uitftekende wyn, van zeer lekkere vruchten , voornamentlyk Oranje appelen , Citroenen , Limoenen, O- Iy ven, Granaat appelen &c. men perft daar zeer veel olie. Het Koninkryk van Napels vloeit over van zuiker, van hazelnooten, van aman- delen , van druiven van een zeer liefïelyke fmaak, zo dat men daar zelfs tot in Barbaryen van zend , het groot getal van moerbezie hoornen , die daar zyn, is oorzaak, dat men daar veel zyde, wint. Men vind daar fchoone beemden, daar Buffels, en veel ander flagvan beeften weiden , menigte boflehen byna altyd groen, vol van roffe beeften en allerhande wildbraad. Men ontmoet daar in de Bergen van Albaft zeer fchoo- ne Jafpis, mynen van yzer , van aluin, van fwavel, van Goud en van Zilver , 't gene aan vele Auteurs heeft doen zeggen, dat het detuia van Europa is. Onder 4e yoornaamfte Rivieren merkt men Dtvttr. daar de Po aan, die zyn oorfprong van Monui- muutfit Xi~ Co in het Piemont neemt ,• na dwers door dit viert"% Landfchap, hetMarkgraaffchap van Monferrat, de Hartogdommen van Milanen, van Mantua en van Ferrare doorgevloeid, en door de Ste- den van Turin, van Trin, Cafal, Valencie, Plaizance, Cremone en Ferrare geloopen te heb- ben , werpt hy zig door vele monden in de Golf van Venetien. De Adige komt uit het Tirol, na het Bis- dom en de Stad van Trente en de Staat van Ve- netien befproeit, en voor by Verona en Rovi- 00 geftroomt te hebben, ftort zy in de zelve Golf.DeAda fpringt uit het Graaffchap van Chia- venne , vloeit door het Mcir van Come, door A                                Lodi.

£5 rj*

Vtnaam.

£ * al ie heeft verfcheide naa-

men gehad, eertyds wierd het Saturma, geheeten, naar i de naam van Saturnus , die , in dat Land Regeerde , als ;: ook Aufonia, Oenotria, en Hef ^^^^^^^^^^^^^^^ peria , naar die van driePrin- cen , die dat Land bevolkten ,• het is waar dat de naam van Hefperia haar veel eer gegeven wierd, gelyk ook aan Spanjen, door de Grie- ken , om dat het voor haar in 't Wellen legt, en om haar te onderfcheiden , noemden zy dit Hefperia Major of groot Hefperien. Wat de Naam van Italië aangaat, daar is de oorfprong niet al te zeker van ,• daar zyn der die zeggen, dat die van een zeker Koning Italus komt, en andere haaien die van de Offen of Stieren , die zy eertyds in groote menigte voede, die daar uitnemende grof en groot zyn , en die de Grieken 't*ao.' noemen. Wat de figuur van Italien belangt, die i.r tguur. ^j ^ byzonder , men vergelykt die by het been van een man, waar van het einde van de] voet Sicilien in de Zee fchynt te ftooten, de: teenen {trekken zich uit naar dePharosofvuer- bake van Meflïna, om Reggio en de Kaap van Partivento, de hiel naar Otranto , de bal van de voet naar de Berg van St. Angelo ,• het «hkke van 't been naar Ancone; de haafTe of knieboogen rontom Ravenne ,• de knie naar Piombino, en de haven van Livorne; de heup of de dye naar de Alpes. GtUgenheid ltsMt ftrekt zig uit naar het Zuidweften ge- MLa»dpaar lyk bynaar een Eiland in de gedaante van een **,         Laars, in de middellandze Zee, die daar ver- fcheide namen van krygt, volgens de kuften, die zy belpoelt, en in't midden van de getem- perde Noorder Hemelriem. In 't Noorden is zy door de Alpes bepaalt, welke haar van de afhangingen van het Huis van Ooftenryk in Duitsland en van de Switfers affcheid ; in 't Wetten door de zelve Bergen en de rivier de Var, die haar van Vrankryk en Savoyen onder- fcheiden i in 't Noordweften door de Golf van Venetien, of Adriatifche Zee • in 't Zuidwef- ten door de Tofcaanfe en Jonife Zee , die deelen van de Middelandfe Zee zyn. &**,*&. Zy ftrekt zig uit ïn de langte van 28 gra- g'firtkihtid. den 30 minuten tot op 42 graden 30 minuten; en in de breette van de 37 graden 36 minuten I. Deel.

-ocr page 9-

			I N GE VAK kennen: het is zeer gevaarlyk haar te onvriend te maken, zy vergeven byna noit, en haar punt van eer doen zy in grillen en buitenfpoorige forma- liteiten beftaan. De vrouwen hebben daar veel verftant , zy zyn welgemaakt,* maar de Italia- nen , die van aangebooren aart, zo wel als de Spanjaarts, jaloers zyn , geven haar niet veel vryheid. Zy ftaan veel meer naar Beneficien of proven, als naar bedieningen, om met meer- der gemak tot eerampten met haare neigingc overeenkomende te geraken. De Italiaanze taal is van de Latynze afgeko-r**/. men, diedeGotten, de Hunnen, de Wenden, de Lombardiers, en vele andere Volkeren bedor- ven hebbeny- eiken geweft heeft zyn byzondere uitipraak y- de eelfte uitdrukkinge is de Tof- caanze; de verftandigfte lieden zoeken die, maar deze taal moet dooreen Romeingefproo- ken worden, die de accent of woordklank zeer eelheeft$ deltalianen zeggen voor een gemeen fpreekwoord , Lin^ua Tojcana , in föocca ^omana, de Italiaanze taal in een Romeinze mond, de- ze taal heeft een byzondere eelheid, en voegt meer aan de vrouwen , dan aan de mans. Men ziet geen Land in de waerelt, daar de HoeiiAni Steden zo heerlyk en zo welgebout zyn. Men heden van zegt gemeenlyk het Heilige ^ome, het edele Ka- eenileSte~ peUy het fchoone Florence, het ryke Venetien, hittrot* \e Genua, het groote M Hanen y hit oude tffavemie, het geleerde Tadoua, het Vette 'Bologne, het handelryke Livorne , het hekoorelyke Verone , het aardige Luca, het Jierke Ca/al. Men merkt daar elf voornaame Steden aan , die hooge Schooien hebben , 1. Padoa, 2. Venetien, 3. Turin, 4. Pavye, 5. Siena, 6. Bologne, 7. Rome, 8. Ferra- ra, 9. Maccrata, 10. Fermo. 11. Napels. Italië is door verfcheide Koningen beheerfcht itgtring. geweeft, vervolgens had zy eenige Vrye Staa- ten, tot dat zy onder het Romeinze Ryk ge- bragt wierd, dat haar zo aanzienelyk gemaakt heeft. Wat de Koningen van Rome aangaat, zy bezaten maar een klein Land ,• de Borger- meefters , die op haar volgden, maakten naar niet als allenskens meefter van haare buu- ren. Zelfs het Romeinfe Ryk is niet volko- mentlyk vaftgeftelt geweeft, als onder AuguP tus,- in de vyfde eeu begon het van zyn groot- heid af te vallen j doen was het, datdeGotten, de Lombarders, de Franfen ,• de Nooren, de Sarrafynen, deDuitfen, de Spanjaarts en vee- Ie andere volkeren op haar beurt zig wreekten, en op verfcheide maaien zig daar vaft ftelden. De Keizer Juftinianus verdreef het meefte deel van deze Barbaren in de zefde Eeu door de mid- del van zyne hooftmannen, Bellifarius en Nar- fes, en gaf het begin aan het Exarchat of ge- bied van groote Bisdommen in Italië, met dat in de Stad van Ravenne vaft te ftellen. De Lombardiers maakten zig meefter van deze Stad, en veftigden in 't jaar 5-08. het Konin- kryk van Lomoardye in hetGaule dat aan deze zyde van het gebergte is}- dat ontrent 204 jaar duurde, tot datCharlemagne in 't jaar 774het teenemaal vernielt had. Deze groote Monarch gaf zeer aanzienelyke landen aan de H. Stoel. Inde Negende, Thiende en Elfde Eeu togen de Sarafynen in Italië, en maakten zig vaft in Si- cilië , en in 't 1058 joegen de Nooren haar daar
		2 BESCHRYV door Lodi, en ontlaft zig in de Po, tufïchen Cremone en Plaizance. De Tefin neemt zyn oor- fprong aan de Berg van S. Gothard inhetGraaf- fchap Uri, loopt door 't Lak Major of groote Meir, door Pavie, en werpt zig daar na in de zelve Rivier ,• de Arne fpringt uit de grenzen van Tofcanen *en van 't Perufin; loopt dwers door de Staaten van den Groot Hartog, en na de Steden van Florence en van Pife bewatert te hebben , werpt zig in de Zee van Tofcanen uit. De Tyber heeft zyn oorfprong uit de Berg Falterora, by Monte-Corraio in 't Apen- nin tuftchen de Staat van Florence en Roman- diole, na de Chiana, de Nera, de Teveron ontfangen te hebben ftroomt hy naar Rome ,- en ontlaft zig door twee monden in de Zee van Tofcanen •> men kan ook acht Haan op de Doè- raofDora, deSeffia, de Oglio, die zig in't Meir van ïfco werpt, de Menzo , die het meir van Garda doorfnyd j deze Rivieren komen uit de Alpes en ftorten zig byna alle in de Po ,• daar zyn 'er, die uit de Berg Apennin vloeyen , en de zelve uitwatering hebben , gelyk de Tana- ro, de Trebia, de Taro en de Reno. Men telt daar ook by de Garigliano, de Volturno, de Silato. De Bergtn. j)e voornaamfte Bergen zyn, i. de'Alpes, die Italië van Vrankryk , van Duitflant en van Switzerland affcheiden,- 2. deAppennin, die geheel Italië in de langte doorfnyd ,• 3. de Berg Maffo dicht by SuefTa ; 4. de Berg Barboro tuffchen Bajeen Puzzole; 5-^eBerg Vefiivius, of Monte di Zomma tulfchen Napels en Nolo; 6. de Berg S. Angelo of Berg Gargan in het Ponille. Mkfrt*.          Men telt daar 15 of \6 voornaame Meiren 1. het Meir van Como eertyds Larius , 2. Ifco. 3. Lugano. 4. Garda in Lombardye -, 5. het Meir van Trafimene of van Perugia, vermaart door de ncderlaage der Romeinen door Hanni- bal,- 6. het Meir Vulzino, 7. dat vanBraciano in Tofcanen; 8. het Meir Fucino, 9 het Meir van Fundi j 10. dat van Albanus of Lago die Caftello Gandolpho in de Landftreek van Ro- me -y 11. het meir van Celano in 't overzydze Abruzzo,- 12. het van Andore -y 13. van Va- rum,- 14. van Lezina in het Capitana van Na- pels ; ij. dat van Bolzena in de erfFenis van S. Pieter. Zede»            £*e Inwoonders zyn in 't algemeen behen- dig , gefleepen , wys , verftandig, welfpree- kend, zober, zeervleefchelyk, zy houden veel om van Staats zaaken te fpreeken ,• echtet heb- ben zy haare gebreeken, gelyk de andere Vol- keren , zy zyn jaloers, zeer teer of licht ge- raakt in de ommegangen, achterdochtig, uit- nemende geveinft, aan haare Hertstochten zeer overgegeven , en boven al wraakgierig,- deze begeerte van wraak is zo overervende in haare geilachten, dat om wraak over een gewaande hoon te hebben , zy duizend lafhartigheden doen, en alles aan deze Hertstogt opofferen. De prachtige Tittelen behagen rïaarzeer; de ledigheid maakt haar ondeugdzaam en blood- hertig, die gene, welke zig aan de krygskunft overgeven , worden groote hooftmannen, en doen door haar beleid zien, datmen in haar de oude kloekheid der Romeinen noch kancr-

-ocr page 10-

G E H E E L daar uit ,• vervolgens hebbende FranfTen en de Spanjaarts op verfcheide tyden daar het gebied gehad : rechtevoort fchikken zig alle de Prin- cen, die landen in Italië hebben, ieder naar zyn ftaat kunde en zyn wil, doch het meeftedeel hangen af of van de Paus, of van de Keifer. De Roomfe Godsdienft word daar alleen o idienfi. keiec}eri} ujt gezondert eenige Joden, die men daar gedoogt, en eenige Proteftanten naar de Graubunders en Switzers toe. OudeDti* De deilinge van dit Landfchap is van tydtot Unge. ty^ verandert , na dat de Vreemdelingen zig daar vaft geftelt hebben, of dat de inboorlingen door haare winningen of door haare verbonden zig grooter gemaakt hebben. De Gauloiièn zig meefter van dit gedeelte van Italië gemaakt hebbende, dat zig uitftrekt van de Alpes en de Appennin af tot aan de Rivier van Jezi toe, die zig in de golf van Venetië by Ancona werpt, gaven de Romeinen het de naam van het Ita- liaan ze Gaule , Gallia Italica Citer tor , of Cifalpina, dat aan deze zyde van 't gebergte is, en ver- volgens voegden zy daar by dat van Circum Ta- dana, të Togata;om aan te merken, dat het ontrent de Po was, en dat de Inwconders daar lange rok- ken droegen naar de wyze der Romeinen. In het oude Italië hceftmen vyftien Landfchappen gctelt , en men verzekert, dat deze deilinge ten tyde van Auguftus gemaakt wierd, welke zyn, i.Latium, i.Campania^ 3. Aptdia, 4. Mef- fapia , 5. Lucania , 6. 'Brutium, 7. Samnium^ 8. Ticenum , 9. Umbria , 10. Hetruria , 11. Gallia Cifalpbia, 12. Liguria, 15. het Land der Vene- tianen, 14. lftr'm en Gallia Tranfpadana. De Kei- zer Adrianus deilde Italië vervolgens in zeven- tien Landfchappen , daar onder de Eilanden tegrypende, dat ten tyde van Conftantyn waar- genomen wierd: onder deze Landfchappen wa- ren noch de Annonaria , die de vruchtbaarfte waren en de Suburbicaria , die zig digt aan de Stad Rome bevonden. Onder de Regering der Lombardiers was deze Landftreek in achtien deelen gedeild , Ptolomeus heeft daar 45 ver- fcheide Volkeren in aangemerkt, en Strabo 8 2£££■ Landfchappen > Leander Alberti deilt het in * 19 Landftreeken. Heden kan men Italië vol- gens zyne verfcheide heerfchappyen , en de verfcheide Opperhoofden, die daar landen in bezitten, verdeden, maar om de ordrevan de Landbefchryvinge beter te achtervolgen, zal men het in drie deelen verdeden, gelykmenin de volgende Tafel ziet. Italië in drie deelen. (DeKuft van Genua. Genua. Aartsbisdom. Het Markgraaffchap van 't Montferrat. Ca/al. Bisdom.

ITALIË.              5 fDeRepublykvanLuca. Luca. Het mid-1 De Staat van Tofcanen. Florence, _ delmati- J De Kerkelyke Staat.          <%ome. Ige in 4.(DeRepublykvanSt. Marin. S. Morin.

' ' f <*• 'Terra di Lavoro. pp de Midde- Het Prinfdom aan gene zyde. 'tKo- landze f Het Prinfdom aan deze nink- Zee. * zyde. ryk • HetBazilikata. van * Calabrie aan deze zyde. Na- e ,Calabrie aan gene zyde. -pels k in 12 6. ' Het Abruzzo over deze . Het Land- Op de zyde. laage fchap- Golf ; ■Het Abruzzo over gene in 2. pen. van zyde. Vene- Het Capitanat. tië. Het Graaffchap van Mo- liffe. Het Land van Bari. «Het Land van Otrante. De Eilan- • 'Sicilië. den in Sardaigne. 6 -Corfica. voor- i Capo di Logudorï. name Lipara. 1 dee- -LDe Eilanden rontom Sardaigne. ^ [len.

ITALIË in 't BYZONDER van SAVOYEN en PIEMONT. Dit Prinsdom, dat aan den Hartog van Sa- voyen gehoort, was eertyds in het Gallia Sub- alpina of onderalpifche Gaule, en vervolgens in Lombardye begrepen , tegenwoordig word Piemont in 't Noorden door het Valais bepaalt, in 't Weften door Savoyen en het Dauphiné' in 't Zuiden door de Republyk van Genua er! het Graaffchap Nice, in 't Ooften door het Mi- lanees en het Montferrat. Zyne uitgeftrektheid van het Zuiden tot het Noorden is ontrent 48 mylen van Villa-Franca af tot aan de Alpes toe, en 30 van 't Weften tot hetOoften , van herwaarts van Lauzet tot aan de grenzen van 't Montferrat. Dit Landfchap begrypt heden het Prinsdom van Piemont in 't byzonder, het Hartogdom van Aofte, de Markgraaffchap pen van Ivrea , van Sufa , van Seva , Saluzzo het Graaffchap van Aft , de heerlykheid van Verceil i het Canaveez met de ftreek van Pie- mont, die Vrankryk toekomt, daarPigneroI Peroufe, Lucern en Brkuieras onder zyn' maar de Hartog van Savoye bezit nog het Graaf- fchap van Nice, een gedeelte van 'tMonferrat. Dit Land is door zyne vrugtb aarheid, door de gezontheidvan zyn lugt, endoor deRykdom- men van zyne Inwoonders zeer aanzienelyk De oudfte zoonen van de Hartogen van Savo- yen voeren de Tittel van Prins van Piemont. Het Piemont heeft ontrent jo Graaffchappen,' 15 Markgraaffchappen , een onendelyk getal van Heerlykheden, en 20 Abdyen. Het in- "■ z                                komen

Hethoo- ge of ou- de Lom- bardye in 9.

Het Hartogdom van Milanen.           M Hanen Aartsbisdom. Het Hartogdom van . parma.                    Tarma. Het Hartogdom van

Modena.                Modena. Het Hartogdom van Mantoua.               Mantoua. De Staat vanVenetie. Venetië. Het Bisdom en Prins- dom van Trenten. Trente.

-ocr page 11-

I N G E VAN waar van de ftad van Genua zig in 't mug* bevindende de grenspaalen maakt: deWte ftreek is zeer vruchtbaar in Oranje Curoen Palm , Cederboomen , enmtftekende Wynen De Oófterze is het zo zeer met, en de midde van't Land is Rou, vol van heuvelen, en van weinig inkomfte.

é BESCHRYV komen van deze W-"^^^ Millioenen guldens : hy kan byna °° ^ on zvne eiee landen reifen, van Ev ais op bc MPe>7 van Geneve tot Nice op de Middelandze zee toe.

GEZIGT van de STAD T U R I N. Eerfte Plaat. ,          De ftad T u r i* legt in een groote.vlakte> lurinUjtcf                   d p           dc rechter en de Uoire graden nebDenae ac i                        aankomften lac-

de STAD van GENUA. II. Plaat. De Stad van G enu a is de Hoofdftad van i^„M,,it Republyk van 'tGenuees op de M^otejj^ Zee met een Aards Bisdom, t s de Koop (^ir<ro/> rvkfte Stad van Italië : zyn omtrek is van on- ,^. £ twee mylen, met goede bolwerken: met*£. fterke muuren en vyf Poorten van de Landzy de daar gefehut op legt. De haven is met meer gevaarlyk , sedert dat men daar een fchJUft gemaakt heeft, dat m de Zee v£ komt : men z.et da5 zeer veel heeilykePale

,om» a inde ere ent.

chen u toe : de Hartogen van Savoyen hebben enen u roe                  p            volmaakte Stad

niets vergeeten, om van te maken, zy is verciert met een Raad , met een Rekenkamer , met een Zetel van een Aartsbiffchop, met eenHooge School, en met het verblyf van zyn Opperhooft.

graden o mimi n in dtUngte.

H«pie*van>^ zeer oud en zeer heerlyk , men v e™°          fn, m                                  rf to£ ^ de 2igdaar over een Galdery, verrykt metfehd het ftrekt z g mt                 ^         ^

van een dciv , ^v. »,,*, lier, den inboel zeer koftelyk, alles toont zig daar heerlyk. Men agt daar nog veel het Pa- leir van de Heerfchappy, daar de Hartog woont, het Huis van de Imperial, het Tuighuis, de Dom , of de Hoofd-kerk van St. Laurens, daar men een Schotel ziet van een Emeraude alleen, de Anonciade, St. Ambrofms of de Kerk der Jefuiten, St.Cyr by de Theatynen, in de nieu- we Straat zyn niet als Paleizen en heerlyke Hui- zen. De Inwoonders zyn goede Zeelieden ge-

deryen, met Deeiaen, n^t. w ~r fchriften en menigte van andere zeldzaamheden, men ziet daar de ftamboom van de Hartogen van Savoyen , de hemels teekenen wel afgebeeld, en 30000 boeken in de boekzaal. Noch ziet- men in deze Stad fchoone Straaten, groote mark- ten, wel getimmerde huizen, voornamentlyk in de nieuwe ftad, heerlyke Kerken : in de Hoofdkerk van St. Jan, diemen de Dom heet, beruften vele heilige overblyfzelen, boven al

de heilige SweetdoSk daarmen het aan™ zen ^ m™ ^ " e£ hedm nk"e. op mtgedrukt z.et • da« 'S een             k                 ; fjaan jeKoophandel over DeE,

ven Haar zeer aau ucivwr— dellieden mogen daar tot ff^f^W^ der haar Adeldom te kort te doen; g£yk«* in at het overige van Italië : men zegt dat ia tee Stad mee? als zoooo Huis.ez.nnen zyn, -                  1 t rr______1,^>« Kvrnn—

met toykhoek n lan vyLgoed          n          |

brug over de Po , en rontom de Paio, de Valentino, de Millefiori , dat drie Lufthuizen

van

^"Hartogen %£?%%■*** ^\TDeze Plaat vertoon,u ook de B 8

die in atoncncuiyvu. «w~..-~-----.,,, • , dere Perzoonen ruften na haare middelen daar fcheepen en galeyen uit : deRepublyheeft er veel Daar zyn tweederhande Adel, de Oude In de Nieuwe : de ondfte geaachten zyn in t

den van de Stad Vercelli, Verrua, Montme- lian en Carmagnola.

BESCHRYVINGE van de REPUBLYK. van G E N U A. D,K4vm De Kflft 0f de Rivier van Genija ftrekt zig Genua.                             _-              , r._______<~o v<m Itfllie Icheld.

aetalvan z8 , waar van daar vier voornaame S In dezegeflachtenzyn'erHeerenzoRyk nou. in aezeg            ,. ' , jdmaakt, van en zo magtig, datmen lwaangbei            ' , haar in de Regering aan te nemen, mtvreezedat zy zig daar geen meefter van maken. Deze Sr'diszeer oud: de Romeinen bragten haar onder

uit van Var , dat Provence van HAefiMj .^Xd: daar na maakten deLombardiers z.g totaanMagretoe, datontrent54-g^ranf- ^r8^eftervan; en de Keizers onderwerpen fe mylen maakt, en dat haar van't Weften to daa mee          ^                      Egtervmdmen het Ooften bepaalt, gelykhet Montfarat h h^r de                      ^ J ^ »         I0?0. Milanees en het Hattogdom van i'arma naa . "" 0                  ^ zeven vcricu»- grenfen aan de zyde van t Noorden, en ^ ^            / e             k loofmet dat'er

meeiter van gcwcci, en * *g- Wiffelval- een Staat in de Waereldis, clie hgheden gehad heeft , als deze Stdl . men merkt aan, dat zedert hf jaar i494 tot i ji8, Senua meer als twaalfderhande Regeringen 1 i l c rr heeft in 't eerft Graven ge- fad z Borgermyeehftets, ,. Podestaten %. Hooftmann^%• Landvoogden, 6 Stedehou- ders, 7- R«tori ot bdherders van t volk 8

de Zee naar het Zuiden zyn. In deze groote

Qe jL.cC U<i<h ««-«- «-.".*«.— -j-                               <j ftreek merkt men vele Steden aan, die aanvei- fcheide Opperhoofden gehooren , het overige komt de Republyk van Genua toe. Dit Land komt ten deele met dat van de oude Ugunen, over een, welkers volkeren zig tot aan de ri- vieren de Po en de Arne uitftrekten, maar nu deiltmen 't gene aan deze Republyk is, in de Rivier van 't Weften en de Rivier van t Ooiten,

-ocr page 12-

T A L I E N.                5 nua in't Zuiden , en het Milanees in 't Ooften, zyne uitgeftrektheid van't Zuiden tot het Noor- den is van ontrent 24 mijlen , en van het Weften tot het Ooften van 12. Het is een land feer vruchtbaar in alles ; het heeft by de 200. Dorpen, Vlekken of Kafteelen , met de Titel van Mark-Graaffchap en Hertogdom -y de heu- vels zijn vruchtbaar in Kooren en in uytftee- kende Wijnen , voor al in Mufcadelle ,• naai- de kant van Alva en van Acqui , vind men menigte van Patrijfen en Faifanten. Dit Land heeft zedert het begin van de X. Eeu byfon- dere Heeren gehad. Door het Tra&aat van Quicras of Quierafque in't Jaar 1631. wierd het Montferrat turfchen twee Opperhoofden gedeelt, men ftont aan Amé Viótcr Har- tog van Savoyen af 't geene aan deez zyde van de Po , en aan de overzyde van de Taner is $ het overige van dit Landfchap is aen de Hartog van Mantua.

GEHEEL I Abten van 't volk, 9. Reformateurs, 10. Har-f togen uit den Adel, 11. Hartogen uit het volk, 12. tegenwoordig is het eene Regering van de befte, daar het Hooft van genoemt is Doge of Hartog, die niet langer als twee jaaren achter een in dienft is. Deze Stad heeft echter niet na- gelaten van mede te helpen tot de oorlogen te- gens de ongeloovige : zy heeft van haar de Koninkryken van Corfica, van Sardaigne , en van Cyprus, met de Eilanden van Metelin en van Chios, de Steden van Cafa en van Pera ge- wonnen : zy heeft aan de Kerk drie of vier Paufen gegeven , en groote Mannen voortge- bragt, het is waar, dat men niet veel ftaat op dit volk maken kan, en dat het zonder reden niet is , dat de Italianen deze fpreekwoorden daar van gemaakt hebben : Gentefen^a F ede , Mare- fenza fefce , Monte fen^a Legno , Ö? Donnefen^a Vervovna, dat is Volk ponder trouy Zee ponder Yifch, B?rven ponder bout , en Vrouwen ponder fcbaamte. Heden word deze Stad Geregccrt door een Doge of Hartog die maar twee jaaren in dienft blyft ne- vens agt Kaadsheeren, die gouverneurs genoemt werden , de Procureurs en 400 van den grooten Raad, 't gene men den Grooten Raedt noemt. Voor. dezen is zy door de wapenen vermaart geweeft , en tegenwoordig gaat fy maar in de ledigheid, en in een looit van flaverny onder de fchoone naam van vryheid quynen : de Ko- ningen van Spanjen hebben de middel weten te vinden, van haar aldus tot een (laaf te ma- ken , en haar aan hunne belangen op te offe- ren , met groote fommen van hen te leenen: Philippus de II. verbond haar behendiglyk , van hem twaelf millioenen te verfchaffen , die men noyt weder gegeven heeft : deze zelfde Opperhoofden hebben haar meer tot flave ge- maakt door de verkooping van verfcheide Landeryen in de Staten van Milanen, van Na- pels en van Sicilien , die zy tot Markgraaf- fchappen, Graaffchappen, Hartogdommen en Prinsdommen verheven hebben. Daar is een vry vermaarde hooge School , genoemt de Gli Jdormentati. HL Plaat. Vertoont het Paleis van Vallamena, en een Paleis verciert met zeer fchoo- ne Beelden aen de kant van de Zee te Genua.

GEZIGT VAN SAL gefegt van S. V A S. V. Plaat.

CA

Casal of Cazal van S. Vas , legt aan Cafd Bij-. de Po , tuffchen Turin en Valence, Hoofd- ^^J* ftad van 't Montferrat met een Bifdom af-han- minuten in gende van Milanen }- het is een van de fterkfte de hreete en plaatfen van Italië, in't Jaar 1474. verhief miZten2°» het Paus Sixtus de IV. tot een Bifdom ter bede^ /*»#*. van Willem Paleologus , Markgraaf van 't Montferrat , die daar zyn verblyf begoft te houden , dat hy gewoon was te vooren te Occimian te doen. Het Land is zeer vruchtbaar ,• het word befchermt door een fterk Slot, zes Bolwerken van de eene zyde , met groote Gragten , goede Mueren, Bor ft werin-

gen , vele Bolwerken en halve Maanen van d'andere zyde door een Cafteel

en van

vier dikke Toorens , en met zo vele hal- ve Maanen gedekt, die de ftrykhoeken on- derfteunen , met een brede gracht , een Conterfcharp en een bedekte weg. De Stad is vry aangenaam , en de Kerken zyn daar ïchoon.

BESCHRYVINGE van't M IL ANEEZ. Het Milaneez of de Staat van Milanen heeft Het Mi* Piemont en het Montferrat in 't Weften j het '*»«*. »'»'< Valais, de Bailjufchappen van Logano , van^f^^ Locarno en van Mendrifï, het Graaffchap van/>**/«*. Chiavenne en een gedeelte van het Valtellin in 't Noorden ,• de Staat van Venetien, de Har- togdommen van Mantua en van Parma naar het Ooften; en de Republyk van Genua in 't Zuiden. Zyne uitgeftrektheid van 't Zuiden zpe uyt* tot het Noordenis van ontrent 48 mylen,- van ^A'^9"*» 't Weften tot het Ooften van 35. 't gene men al- tyd van zyn grootfte langte en breette moet ver- ftaan. Dit Hartogdom hangt af van de Koning van Spanjen , die het van de Keizer te leen houd , gelyk ook de Stad van Final; daar is een Gouverneur of Landvoogt, die de Tittel Regtvin^

de HAVEN van LERICE. IV. Plaat. Een oude Vlek van Ligurie, die in het Oo- fterze deel van de Staat van Genua, op de Golf van Spezza tegen over Porto-Venere gelegen is. Lerice is vermaart door de affchepingen, die daar gefchieden. ITÊTcTh R Y V I N G E~ VAN DE HeERLYKHEID VAN VeRCEIL en van't MONTFERRAT. HaMmt- uet Montferrat lest tuffchen het Piemont in %£?>% Noorden en iti't Weften , <le Staat van Ge- I. Deel.

B

van

-ocr page 13-

BESCHRYVINGE VAN

van algemeene Stedehouder en Hoofdman van de Koning van Spanjen in dit Hartogdom voert, want hy handelt daar met groot gezag: men zegt gemeenlyk, dat de Koning van Spanjen in Sicilien door zagtheid , in het Koninkryk van Napels door fynheid , en in het Milanees door gezag regeert : van deze drie Landbeftie- ringen zegt men nog, dat die van Sicilië knab- belt , die van Napels eet, en die van Milanen verflirid : 't is een van de fchoonfte Hartog- dommerj van Europe. Zyn Catholyke Maje- fteit trekt daar in 't gemeen jaarlyks 3000000 guldens van, behalven een miliioen, die het Land verbonden is hem te betaalen ten tyde van oorlog, en zonder de Inkomfte van de Land- voogd, en't gene hy daar van trekt, te reke- nen , dat niet veel minder beloopt. Men ziet AmvitótV& dit Landfchap zeer veel Meiren en Rivieren, Land. fchoone Landeryen, die kooren in overvloed, uitftekende wynen en allerhande vrugten en veel ryft voortbrengen -y Cremone verfchaft kooren, wyn, honig, vlas en vrugten in over- vloed -, rontom Lody vindmen fchoone weiden, menigte vee, boven al groote offen, en in 't algemeen allerhande Graanen en vrugten , het Land van Pavie word gemeenlyk de tuin van Milanen genoemt • daar is ook veel wildbraad, gevogelte , en vifch : Come vloeit over in alles , byzonderlyk in velerhande koop- manfchappen, die van vericheide Landfchappen daar komen : Lodi is vermaart door de me- nigte van zyne uitftekende kaazen. Men zegt voor een Spreekwoord in dit Land, dat de Mi- lanezen zeer eerlyk, die van Lodi hygeloovig, die van Pavie gierig, en die van Cremone heer- Cefthiede-tyk zyn. De Romeinen , na de oudeFranife

van de Agneldes of van ^hmlta door de Franf- fen in 't jaar 1509 gewonnen, 2. die van Noïara, in 't jaar i$i2. 3. Die van Marignan in 't jaar 151$. 4. Die van 'Bkoqne in 't jaar 1521. 5. Die van fdvye in 't jaar 1524. 6. Die van Ladriano in 't jaar 1528. 7. Die van Te~ ^in in 't jaar 1636. en die van Cremone in 't jaar 1648. zonder te fpreeken van 't gene in't jaar van 1701 , 1702. en 1703. is voorgeval- len. Men merkt ook aan , dat de Hooftftad van dit Hartogdom 40 maal belegert , en 2 2 maal ingenomen is geweeft.

MEDIOLANUM O F MILANEN. VI. Plaat. De Stad van Milanen is in eene fchoone Lansdouwe gelegen, omringt van Rivieren en water-grachten , tuftchen de twee Rivieren de Ada , en de Teiin , waar uit men twee grach- ten getrokken heeft, zy is zeer fterk gemaakt, befchermt door een Kafteel of Slot, met een Aardsbiffchop en een Raad , beftaande uit een Prefident en 12 Raaden, waar van 'er gemeen- lyk drie geboorè Spanjaarts zyn. Deze Stad wierd door de oude Franffe getimmert, die onder Bellovefe fig in't jaar van 170. van Rome in Italië vaft-ftelden ; zy is dikwils door de Bar- baren verwoeft geworden. Bellizarius nam de- ze Stad de Oftrogotten af op de bede van Da- cius, die daar Aardsbilfchop van was ; Vitiges Koning van de zelve Oftrogotten hernam die in't jaar 539. Doen was het dat 300000 men- fchen door't zwaard of door honger omqua- men ; na de Regering van Charlemagne wierd zy met het Land een gedeelte van 't Ryk , en zoo ryk en zoo machtig, dat zy de andere Ste- den met verachtinge handelde : de trotsheid der Inwoonders verbond den Keyzer Frederic L van haar den Oorlog aan te doen, en haar ver- fcheide fchattingen op te leggen , na haar in 't jaar van 1160 geflagen te hebben -y op een an- dere tocht, die hy in Italië deede , nam hy deze Stad in , en verwoede die by na teene- maal. De Inwoonders , die het ontquamen, decden haar Stad in't jaar 1171 weder opbou- wen onder de befcherming van den Paus Alex- ander de III. en met de hulp van haar buur en. In't vervolg had zy verfcheide Heeren } daar de Hartogen op volgden. De Kerken zyn daar fchoon en heerlyk, de Markten aanmerkelyk , en de Paleizen kofte- lyk, boven al die van de Borremeën, van de Vifcomti, van de Sforcen, van de Trivultien, en van de Marini. Men telt daar 22 Poorten, *3<> Kerken, 96 Parochien, 4° kloofters van Geeftelyken, 5 o van Nonnekens, 100 Confre- rienofBroederfchappen, *° Gafthuizen , die 9000 gebrekkelyke of zieken tot kofte van 't gemeen onderhouden ; in het groote Galthuis alleen zyn 'er 4000. De omkring van de Stad is van ontrent drie mylen. Men telt daar 200000

Milanen et> 49. gr ad. 33. minuten in de breette en op il .gra- den in de lengte.

Verfcheyde •wijfelvalli^' heden van defeStgd.

ms.

overwonnen te hebben , bezaten langen tyd dit Land, en verfcheide Keizers hebben Milanen voor haar gewoon verblyf verkoorcn : dit Landfchap is de ftroperyen der Gotthen, der Hunnen , en van vele andere Barbaren dikwils onderworpen geweeft; het wierd de Lombar- diers onderdanig gemaakt tot de tyd van Char- lemagne toe , die het Ryk van de Koningen van Lombardye vernietigde. In't vervolg had dit geweft verfcheide Heeren en Hartogen 5 waar van de voornaamfte de Ondergraven, en vervolgens de Sforcen waren. De Koningen van Vrankryk hebben haar laten voorftaan van de eerfte het bezit te moeten verkrygen , door het huwelyk van Valentina , dochter van de Ondergraaf Jan'Galeas eerfte Hartog van Mila- nen , en vrouw van Louis van Vrankryk Har- tog van Orleans, en tweede zoon van Koning Karel de V. het gene oneindelyke Oorlogen veroorzaakt heeft ,- Keizer Carel de V. om die teenemaal te doen ophouden hield na de dood van Francois Sforce laatfte Hartog van Milanen in 't jaar 14$$ de Koning Francois de I. lang in de hoop op , van een van zyne Zoons in dit Hartogdom te ftellen $ maar niet tegenftaande deze belofte aan de Keurvorften van 't Keizer- ?yk gedaan, deede hy de inftellinge daar van ten voordeele van Philippus de II. zyn eigen Zoon. De begeerte om dit fchoone Land te bezitten , heeft vele belegeringen veroorzaakt, en veel veldilagen doen leveren; men merkt 'er agt voorname aan,- i.de {lag van de CaraVas of

-ocr page 14-

GEHEEL 300000 ïnwoonders ,- de Koophandel brengt haar, veel Rykdomme aan, de hantwerklieden zvn daar door wyken en flraaten onderfchei- den, en doen zeer wel alles , dat zy onderne- rerfchwdt men, gelyk Lopen, geveften van degens, paf- turdishtden fementen, borduurwerk, en gewerkt gout. De winkels van de kriftal werkers zyn de nieusgie- rifrheid der Vreemdelingen wel waardig, daar- jnen duizend aardige dingen ziet , gelyk ook in die van de Borduurwerkers in gout en in zilver. De Ambroziaanze Boekzaal is een van de aanmerkelykfte van geheel Italien , met een Heerlyke galdery van fchilderyen , daar men de Origineelen van de grootfte Schilders ziet; de Bibliotheek van de Dominikanen is ook zeer aanzienelyk , gelyk mede de Galdery van denCanonikSertali. Men moet bekennen, n MU'datmen geen Merker , nog fchoonder Kafteel

ITALIË.             r van St. Ambrozius, die men de Dom noemt, van binnen en van buiten heel met witte mar- mer hekleed, met 600 beelden van de zelve ftof rontom, waar van ieder meer als duizent Kroo- nen gekoft heeft: en 160 kolommen van zoda- nig een dikte, dat drie mannen naaulyks een omvatten konnen , ieder daar van word op meer dan tienduizent Kroonen gefchat : onder de beelden verwondert men zig over dat van Adam en dengevilden St. Bartholomeus. Het welfzel is van een wonderbaarlyke hoogte^ voor al in 't midden van de Kerk ,• St. Pieter te Rome en St. Sophia te Conftantinopolen over- treffen haar byna niet : dit wonder gebou is met een oneindelyk getal van heilige overblyf- zelen nog verrykt , onder anderen met het lichaam van S. Karel Borromeus, met dat van St. Ambrofius, met die van St. Servaas en van St. Protaas ; men heeft daar in groote achting

nen,

vind, als dat van Milanen ,• men ziet een groo-

te plaats voor deze fterk te, daar byna al het voor- de Kapel , daar Auguftinus in gedoopt wierd, naamfte volk gaat wandelen, gelyk ook in de de Graffteden van de Keizer Lodewyk en van ftraat genaamt de Cours. Het Conterfcharp, Pepin Koning van Italië, alle beide zoonen van

dat zigeerft opdoet, is zeer hoog en zeer wel gedekt'met een breede bedekte weg van de zyde van de Stad, met gragten vol van loopcnd-water van wegen de drie Rievieren, die daar voorby ftroomen , zes Koninklyke bolwerken met ge- bakke fteen opgetrokken , en de voornaamfte Poort door twee Toorens naar de oude manier met groote gehouwe puntige ftcenen befchermt. Daar na vind men een tweede omkringvan een mum van gebakken fteen heel dik, zeer hoog openhaalt Cmct eenige oude toorens , en een ara^t , hebbende rontom een groote gedekte galdery, en onderfteunt met Pilaaren van gebak- ke fteen, daar a^e ^rie tot ^ne treden gefchut op legt, tot het getal van 200 ftukken,- daar zyn eenio-e hooge Katten, die het vlakke Land in be- dwang houden, en onder vindmen de huizin- voor de Soldaten. Vervolgens komt men tot het Paleis van de oude Hartogen van Milanen dat van aebakke fteen en zeer heerlyk geftigt is ; het is alleen fterken tooren ,• men ziet daar in een groote zaal veelerhande fchoone Wapenen, van groote waarde, en daarmen tien of twaalfdui- fent man mede wapenen kan $ op de groote Plaats kan men vyf of zes duizend man in Slag- orden ftellen; daar zyn Moolensom te maaien, zonder datmen haar het water benemen kan, om dat de oorfprong daar van in het Kafteel zelf is. De befettinge beftaat uit geboore Spanjaarts', die daar niemant laten inkomen , als met het verlof van de Landvoogd, dat niet als zelden vergunt word. Daar zyn allerley werklieden , die daar werken ; deze fterkte heeft een halve myl in zyn omtrek.

Charlemagne, ende het groot Autaar met zyne rykekruirTen van de waarde van 200000 kroo-

nen

men zegt dat daar 14000 Beelden van Marmer naar 't leven zyn. De vloer is veel fchoonder en vafter , als die van S. Pieter te Rome.

TICINUM gemeenlyk PAVIA. X. Plaat. De Stad van P a v i e legt aan de Tezin, . Hoofd-ftad van 't Land van Paveze in het Mi-do™ts ''' laneez , met een hooge School en Bisdom, dat Dired van de H. Stoel afhangt , 't is een vrugtbaare Landsdouwe gelegen , aan een Rivier, die haar alles verfchaft , dat voor de ïnwoonders nodig is. De Natuur en de Konft maaken haar een van de fterkfte Plaatzen van Europe. Men gelooft , dat zy door de oudeFranlfe eenigen tyd na Milanen geftigt is: vervolgens wierd zy de Romeinen onderwor- pen , daar na door Attila in de V. Eeu geplon- dert, en door Odoacre verwoeft , die Orefte daar in belegerde : de Lombardiers maakten haar daar Meefter van onder Alboin haar Ko- ning , welke die na een zeer lange belegering innam, en haar tot Hoofd-ftad van haar Staat in 't jaar 773. ftelde. Charlemagne nam die in en maakte Didier de laatfte Koning der Lom- bardiers zyn gevangen : daar na wierd zy de Koningen van Italië onderdanig gemaakt, tot dat Keizer Otho del. in't jaar oji die innam; hy verjoeg Berenger en zyn zoon ,• in I't jaar 1004 wierd zy bynaar geheel door de 'brand verteert : in 't jaar 1059 voerden haare ïnwoonders een wreeden Oorlog tegens die van Milanen. Zedert die tyd is zy verfcheide Dwingelanden onderworpen geweeft, tot dat de Ondergraven van Milanen haar aan haar Staat voegden. De Koning Francoisl. Milanen in- genomen hebbende , belegerde Pavie , daar hy in't jaar 15 25 gevangen wierd. Odet de Lautrek hernam die voor de Franffen in 't jaar 1527. De volgende jaaren wierd zy weder in- genomen en her-nomen , tot dat zy aan de B 2                                   Span-

DE KERK van S. AMBROSIÜS die men deDOM te MILANEN Noemt. VIL VIII. en IX. Plaat. den daar ■van wierdm fyfaar 't geen al de wonderen overtreft , die tu^iZi men in deze Stad ziet, dat is de Hoofdkerk

-ocr page 15-

INGE VAN. niël, een woeft menfch en door zyne wreed- heden ontflen , die zy deden ophangen j het is 7 of 8 mylen van Milanen naar het Weften gelegen. de STERKTE van FUENTES. Een Schans van't Hartogdom vaii Milanen op de kant van't Meir van Como.

8 B E S C H B. Y V Spanjaarts gebleven is. De Hooge School) wierd al daar door Charlemagne in 't jaar van 791. geftigt, en door Keizer Carel de IV. in 't jaar 1361. herftelt. Men ziet daar ook de Collegien van de Paus , van Borroméi, van de Grifons, van de Marii , van de Jemiten, met een groot getal heerlyke Kerken j die van de Auguftinen is bewaarplaats van 't lichaam van S. Auguftyn.

XI.  Plaat. Vertoont de platte grond van de Stad en het omgelegene van Pavie, fodanig als die was, doen Francais de eerfte Koning van Vrankryk die in't jaar 1515. belegerde j hy wierd daar geflagen , en gevangen genomen. Het krygs- tuyg en Gefchut bleef daar , en meer als acht- duyfent FranfTen wierden op de plaats verfla- gen. G O M O. XII.  Plaat, Com Biï- C°ME of Com.o legt aan de kant van een irn? ' Meir van de felve naam , acht mylen van Mi- lanen naar het Noord-Weften met een Bifdom afhangende van Milanen. Juftinus verhaalt , dathet door de oude FranfTe gefticht wierd, doen zy onder het beleyd van Brennus , in't jaar 112 3. in Italië quamen. De Aarts-biffchop van Milanen , Anfelmo di Pofterula nam deze Stad in , en maakte daar groote veranderingen. Zy leed zeer veel in 't begin van de XVI. Feu, geduurende de Oorlogen van Italien : Carel de V. nam haar in 1520. en zyne Troupen maakte daar groote wanordens , om dat de In- woonders daar Franlfen ingenomen hadden $ het Meir van Come of Lams Lacus heeft on- trent 34 mylen in zyn omtrek , en het is door veele Vlekken omringt ; de Rivier de Ada doorfnyd het van't Noordweften tot hetZuyd- ooften : aan de plaats daar die inkomt, heeft men de fterkte van Fuentes gefticht. Deze Stad is ryk en wel bevolkt j zy heeft veel groote mannen voortgebragt, gelyk Plinius de jonge, Paulus Jovius, &c.

L O D I. XIV. Plaat. Lodi, Laus (Pompeii, leyoTaan de Ada tuf- Lodi **£ fchen Milanen en Cremone , 7 mylen van de eerfte van defe twee Steden na het Zuy dwe- ilen , met een Bifdom afhangende van Mila- nen ,- zy is de Hoofd-Stad van het kleyneLand van Lodefan , in een Landsdouwe uytnemen- de vruchtbaar in weyden : de oude Stad , die zyn naam van de Volkplantinge van Pompe- jus haalt , is verwoeft geworden , die men heden Lodivechio noemt. De oude Franffe zyn ftig- ters van defe Stad j de Milanefen verwoefteden die ,• de Keifer Frederic de I. liet die in't jaar 115 8. aan de Ada weder opbouwen , men vervoerde daar de heylige overblyffelen van S. Bafienus , die ten tyde van S. Ambrofïus daar Biffchop van geweeft was. BESCHRYVINGE V A N 'T CREMONEEZ. Een Landfchap van 't Hartogdom van Mi- lanen , in Italië , het legt tuffchen de Po, dé Oglio en de Ada , hebbende voor Landpalen in't Weften het Lodefan, en het Cremafc: in 't Noorden het Mantuaans j en het Hartog- dom van Parma in 't Zuiden j boven Cremo- ne de Hoofd-ftad van 't Land, fciet men daar Cazal Maggiore , en Picighitone door de ge- vangenis van Francais de I. Koning van Vran- kryk bekent.

N O V A R A, XIII. Plaat. De Stad Novara, Hooft-Stad van 't No- vareez in het Milaneez , legt op een hoogte en wel fterk gemaakt, met een Bifdom afhan- gende van Milanen ; 't is de plaats van de ge- boorte van Pieter Lombard BhTchop van Pa- rys , die men gemeenlyk noemt Ie Maitre de Sentences , de Meefter van de VonnifTen. Deze Stad is dikwils het Tooneel van de Oorlog ge- weeft • de FranfTen kregen daar in 't Jaar van iyoo. Lodewyk Sforce. In?t jaar 1513- belegerden het de Franlfen , daar zy door de Zwitzers geflagen wierden , die haar in de nacht aanvielen : in't jaar iyij. wierden zy door de FranfTen daar uyt gedreven. In't jaar ij22. namen zy het weder van Philip Tor-

CREMONA een STAD^van 't HARTOGDOM van MILANEN, XV. Plaat. Cremona legt aan de linkerhand van Cremna de Po , Hoofd-ftad van 't Cremoneez in het BifdZ"* Milaneez met een Bisdom afhangende van Mi- lanen j naar de grenzen van 't Hartogdom van Parma,- 16 of 17 mylen van Milaïicn na*r het Zomerze Ooften, en vyf myler^ van Haizance, naar het Noordweften. Zy wierd ontrent het jaar van Rome 445. geftigt: Zy maakte daar een waterleydino-, waar doorzy, haar Stad uit de Rievier de Po met water verzien , en heeft den omtrek byna van anderhalve myl, haarKafteel is

Nevara Bifdom.

-ocr page 16-

ITALIË.               9 de Staat vanBuffeto, en van ValdiTaro, 'tHar- togdom van Caftro , en Ronciglione : deeze twee laatfte zyn onder het gebied van den Paus. Deze Staat heeft zedert het verval van't Keizer- ryk verfcheide wirTelvalligheden uitgedaan, tot dat de Paus de gerufte bezittinge daar van heb- bende verkregen, dePausPaulusdeïII, die men tevooren Alexander Farneze noemde, in't jaar 1545. zyn zoon Pieter Louis Farneze daar Har- tog van maakte. Deze Hartog wierd twee jaar daar na door de Pallavicini en eenige anderen verflagen, die door Keizer Carel de V. daar toe opgemaakt waren $ zyn zoon Octavio Farneze wierd door dezelve Keizer zeer laftig gevallen, maardoor de FranrTen befchut, die deze Staat in zyn geflagt beveiligden. Deze Opperhoofd is een Leenheer van de H. Stoel, en betaalt daar aan jaarlyks tot erkentenis van de huldinge 10000 kroonen.

GEHEEL is uitnemende fterk , en de Toren van een wonderbaare hoogte; haare ftraaten zyn breet en regt, aan wederzyde met heerlyke Huizen; daar zyn fchoone Kerken en groote markten: het portaal van de Hoofd-kerk is op Pilaren van Marmer verheven, en het groot Autaar is wonderlyk fraay • in de Collegiale Kerk van S. Pieter bewaart men het lichaam van de Heili- ge Maria van Egypten. Deze Stad is groote ver- anderinge onderworpen geweeft j Annibaldeede haar in 't doortrekken van Italië veel lyden $ deGotten maakten daar meedc veele wanorders $ zy wierd door de Slavoenen en Lombardiers in 't jaar 630 teenemaal verwoeft , dog in 't jaar 1284 door de vlyt van den Keizer Frederik Barberouffe weder opgebout , die deze Hooge Tooren daar deede optrekken j in 't vervolg had zy haare Borg-graven j daar na heeft men haar aan de Franflen, aan de Venetianen, aan de Hartogen van Milanen, en aan de Spanjaarts onderworpen gezien. De Prins Eu genius van Savoyen geraakte met drieduizend man in Cremona , alwaar meer als achtduizend FranrTen in bezetting lagen, daar hy 'er een groot gedeelte van verfloeg, en de Maarfchalk van Villeroy met veel Hoofd-mannen en Zoldaten in de nacht van de 31 Januari op de 1 Februari 1702. ge- vangen nam.

P A R M A. XVIII. Plaat. De Stad Parme, Parma, legt aan de Rivier

Parme , is in drie deelen verdeelt door die Ki-^grad. in vier; en werd weder door drie bruggen aan een'k^"?'f* getrocken, daar is een Hooge School, \x\.\]z2x mïnltnd* 1599. door Reinuce Farneze geftigt, en een'**#'• Bifdom afhangende eertyds van Ravenne, maar nu van Bologne -} het is het gewoonlyk verblyf van den Hartog , en de Zetel van zyn geregt. Men agt daar veel het Paleis van den Hartog en zyne tuinen, ende Hooft-Kerk, de fterke bou- wingen van hetKafteel, met vyf weerbare bol- werken, met veel gefchut, waar van'er jo in twee Galderyen zyn, daar zyn agt wagthuizen voor de Soldaten , en behoeften van Oorlog ,- en wapenen voor 6000 mannen ,- de gragten zyn van twee zyden droog, maar in 't midden hebben zy een waterloop op de manier van een kleine gragt vol water : alle de reegels van de Fortificatie zyn daar in waargenomen. Alexan- der Farneze Hartog van Parma , een van de grootfte Hooft-mannen van zyn tyd , en Ma- ria van Portugal zyn Vrou, zyn by de Kapu- cynen begraven. De Dom is befchildert door de vermaarde Coreggio , als ook de Kerk van S. Jan $ men ziet daar twee Schilderyen van de zelve Schilder in een Kapel, namentlyk een Chriftus van't kruis afgenomen, en een Marte- laar , en Heilige Martelareffe, die men niet ge- noeg kan fchatten $ in de Stad zyn veele door- lugtige geflagten , en meer dan 30000 zielen. Zyne landsdou is zeer vrugtbaar in allerhande vrugten , in uitftekende Wynen , en in Oli, en men maakt daar feer veel kaas. Het inko- men van de Prins is ontrent een millioen en acht hondert duizend guldens jaarlyks. Deze Stad is zeer oud, en na het Verval van 't Ryk heeft zy verfcheide Heeren gehad; de Keizer Frederic Barberouffe wierd gedwongen, fchan^ delyk van deze Plaats, na eene beleegering van twee jaaren , te moeten opbreken. Zy heeft een hooge School van geleerde lieden, die men de Innominati noemt. C                            PLAISANCE

XVI. Plaat. • De Platte grond van de vermaarde Tooren van Cremona.

A.

T O R T O N XVII. Plaat.

jormeBis- Tortona is de Hoofdftad van een klein **"* Land het Tortonee^ genaamt, 12 mylen van Milanen na het Zuid-ooften , met een Bisdom afhangende van Milanen. Deze Stad is fterk, en door een goed Slot befchermt, de Franf- fen bemagtigden het in 't jaar van 1641 , €n verlooren dat het volgende jaar weder- om.

EESCHRYVINGE van het HARTOGDOM van PARMA.

of van het R M E Z A N.

P A

HetPARMEZAN, dat deltalianen 11 farme- gano , noemen , is tuflehen het Milaneez in 't Wettenen in 'tNoorden , heef de StaatvanMo- denain 't Ooften, en de Republyk van Genua in 't Zuiden zyne uitgeftrektheid van 't Zuiden naar 't Noorden is van ontrent dertien groote Franfle mylen, en van 't Weftennaar 't Ooften van 2i en een half. Deze Staat bevat boven het Hartogdom van Parma dat van Plaifance, L Deel.

-ocr page 17-

VINGE VAN en gragten vol van water , met een Bifdom af- hangende van Bologne >- men ziet daar veel o- verdekte wandelplaatzen en boogen , menigte Fonteinen : de ftraaten zyn daar zeer nau ; de Romeinen hebben zig hier in 't eerfte fterk ge- maakt -y deze Stad wierd onder de Gotten en Lom- bardiers verwoeft, en door de kinderen van Char- lemagne weder opgebout. Daer is een Slot heel regulier: het Paleis van de Hartogen is heel heer- lyk y- de Hooftkerk, de andere Kerken, en de Kloofters zyn de nieusgierigheid van de vrem- delingen wel waardig. Deze Stad is al vry be- volkt, men teld daar omtrent 40000 perzonen in , men maakt da*ar de fchoonfte momaange- figten van ganfch Italien.

B E S C H R Y

10

p L A I S A N C E o F p I A C E N Z A. XIX. Plaat.

P l a i z a N c e , of in 't Italiaans 'Piacen^a legin een vruchtbaare Vlakte , ioo treden van dpo , met de tittel van Hartogdom en Bisdoafhangende van Bologne. De fchoonhevan haare Kerken , van haare huizen , vahaare markten, van haareftraaten en van hare fonteinen konnen haar deze naam gegeve

Plaifame Bisdim.

hebben. Zy is zeer oud , en is voor dezen 't eerfte Land van de Romeinen geweeft. Te- genwoordig zyn de Hartogen van Parma , die van het huis van Farnefe zyn , daar Meefters van , en hebben het zeer wel verfterkt, het heeft groote grachten, bolwerken met gebak- ke fteen opgehaalt, en een (lot heel regelier, met goede bolwerken voorzien j men ziet daar een fchoone Plaats , daar het Hof van 't Ge-

REGIOofREGGIO. XXI. Plaat. De Stad Regio of Reggio is de tweede&&, Bk* van't Modenois, hebbende een fterk Sloï., be-*"- volkt met ontrent 220CO zielen , met een Bif- dom afhangende van Bologne : haare weder

recht is , en dat van de Hartogen met vier

„™ ™—er-— .__

wachthuizen, ieder van fes verdiepingen hoog. opbouwing is zy aan Charlemagne fchuldig.

Door haar hooge School is zy noch vermaart >• men telt daar byna 30000 perfbonen , 2000 Geeftelyke , zo mannen als vrouwen j onder de doorluchtigfte gedachten aanmerkt men die van de Scotti , van dé Landt, en van de Augu- fciolï. Men maakt groot werk van de Parme- zaan Kaazen y- daar zyn'er , die tot 200 pond toewegen.

na dat zy door de Gotten en veele andere volke- ren dikwils verwoeft geweeft zyn. Het omgele- gen land van deze Stad is zeer vrugtbaar in al- les : men dryft daar groote handel in zyde. De verwelfzeis van de lieve Vrou Kerk zyn door vermaarde Schilders befchildert , gelyk ook de Kapel van deConfrerie of Broederfchap van de dood.

BESCHRYVINGE van 't HARTOGDOM van MODE NA van REGIO en van CARPI. Het Modenois of de Staat van M o D e n a heeft die van Parma in 't Weften , de Hartogdom- men van Mantua en van Mirandola in 't Noor- den , het Boulonnez , en een gedeelte van 't Ferrareez in 't Ooften , en een gedeelte van Tofcane en van de Republyk van Luca in 't Zuiden. 'T gene van 't Zuiden tot het Noor- den ontrent 20 mylen , en van 't Weften tot het Ooften ontrent 15 mylen maakt. Dit Land wierd door de Keizer Frederic de III. in 't jaar I4ï2. tot een Hartogdom verheven in't faveur van 't' Huys van Borfo d'Efte: het is zeer vrucht- baar in wynen, vruchten, graanen en vee: daar zyn groote mannen uit voortgekomen, gelyk de Kardinaal Sadolet, Sigenius en Fallopius. In deze Staat zyn 100 Dorpen of vlekken , en een zeer groot getal Kafteelen. De Hartog kan daar twee millioenen guldens, 20000 voet- kneeten, en 6000 ruiters uit trekken.

MIRANDOLA. XXII. Plaat. Mirandola ofMiRANDEis een opper-Mitandoi* hoofdig Hartogdom met een Stad van de zelve f*«rt*&dm, naam, tuffchen het Ferrarez, Modenois,Man- maan en de Concordia. De Stad word door zeven Koninklyke Bolwerken befchermt, daar is een goed Slot. Het Huis van Pica is zedert 5 of 600 jaren in de bezittinge van Mirande. De Prins heeft het regt van geld te doen flaan, dat maar in zyn Staat gangbaar is: Deze Stad wierd geftigt ten tyde van de Keizer Conftans zoon van Conftantyn de Groote.

BESCHRYVINGE van't HARTOGDOM vak MANTUA. Het M a n t u a a n of de Staat van Mantua bevat veel andere kleine in zig, die deze Har- tog van de Keizer te leen houd, daar hy de inftelling van ontfangt. In't Noorden is het door het Veronez bepaalt, dat de Staaten van Venetien toekomt, in't Weften door Breton en een gedeelte van't Mihmez ; in't Zuiden door het Hartogdom van Modena, en in't Oo- ften door de KerMyke Staat : xyne mtge- ftrektheid van 't Zuiden tot het Noorden is on- trent van 12 mylen , en van't Weften tot het Ooften

Af oden* op Wgrad^z. mm. in de breette en j J (rad. 3 5. min. en dt lenvtt.

A.

M O D E N XX. Plaat.

Mo den a legt turTchen de Rivieren de Se- chia en de Panaro; zy is omringt met muuren

-ocr page 18-

GEHEEL Ooften van 16 of 17. Deze Prins is van het Huis van Gonzaga , die het Manmaan zedert het jaar i327 °* 28 bezit. Louis de Gonzaga na dat hy de TyranPafTerinoBonacolza had ge- doodt verkreeg de heerfchappy daar van onder de tytel van Stadhouder van't Ryk -y zyne na- laten namen dikwils de naam van hooftman- nen aan tot Jan Francois toe, die de Keizer Si- eismond in't jaar 1433. tot Mark-Graaf maak- te. Carel de V. verhief het tot een Hartog- dom in 't jaar 1530. Dit Land is heel vrucht- baar in alles : de Oorlog, die daar tegenwoor- dig heerfcht verwoeft het zeer. Het inkomen van defe Prins kan tot ontrent drie Millioenen guldens beloopen , het Montferrat daar onder begrijpende. de STAD van MANTUA. XXIII. Plaat.

I T A L I E N.             11 plant men ontmoet daar Mamirol, dat een lufthuis van den Hartog is.

CASTIGLIONE D E L L E S T I V E R E. XXV. Plaat. Castiglione van de Stiver isHoofd- ftad van een klein land van de zelve naam met SrS'S/- de tittel van Prinsdom, op de grenfen van 't Man- *«■» «» tuaans, tufTchen Mantua enBrefcia; 't is een zeetPnnsdom fterke plaats, 6 of 7 mylen van Mantua naar het Noordweften: het komt den Hartog van Mantua toe.

EESCHRYVINGE

VAN 'T TIROL

E N V A N D E

E K.

LANDSTRE van TRENTE

DE

STAD EN OMLEGGENDE LAND

vAn MANTUA.

Het Bisdom of Prinsdom van T ren te is door de Landen van de Staat van Venetien omringt, uitgenomen van de kant van 't Noor- den , daar het bepaalt is door het Graaffchap van Tirol , en een gedeelte van de zyde van 't Weiten , daar het Valteline tot Landpaalen verftrekt. Zyne uitgeftrektheid van 't Zuiden

Mantua Bisdom 44 grad \o. min inde grad.io. min. in dl

Md

haar zeer. , Bisdom, dat niet als van de H. Stoel at hangt, haar omtrek is ontrent van een groote myl.

tot het Noorden is ontrent van 18 mylen, en van het Zuidooften tot het Noordweften van 2 8 mylen. 'T is een Land vry ryk, om

UngU.

dat het een doortocht van Italië in Duitsland is. Het is in Italië ingefloten , hoewel eenige IUitll"v""^_t inweeft meer als 430 jaar voor I Auteurs zonder veel redengezeid hebben , dat dat zy gergn tgt ^aar acht Poorten, 18 Pa-jhet een lid van het Tirol is ; mogelyk om dat Rome. M^ Geefl.ejyice huizenvan de eene en'deze BhTchop, onder dePrincen van't Keizer- rochien , 4^ ^ ^oooo z[^n. Men aan-'ryk zyn ranghoud, dat hy in de Landvergade- ^T daar byzonder de Hoofd-kerk of de ringen van Tirol een zitplaats heeft, endathy ïr t an den Dom, waar van het welfzel ge-! onder de befchuttinge van de Keizer is. Deze ui rrmilt en befchildert is 5 zeer aanzien- Prelat is waereltlyk en geeftelyk Heer van het 11!• nok de Kerk van S. Dominicus, het Pa-jgrootfte gedeelte van het Land s dat in de Alpes

V

llis van den Hartog door zyn inboel en Ryk- dommen vermaart, het Stadhuis, en een me-

gelegen is.

. koren en zyde mdegDom Kerk veele Heilhet lichaam van St AnLuca als ook van hetZaligmaker; in de Kelichaam vanS.Longis bdeze koftelyke druppehebben. Deze Stad 8 1uU door Coklto1 de Keizer ingenom^atl daar veete. onver 611 en zonde de fchaen m 1. zYinhet PaleTaakten , daar onein Favorite , Mamirol,

de STAD van TRENTE. XXVI. Plaat. De Stad van Trente legt aan de Rivier d'Adi- ge, 't is de Hoofd-ftad van een klein land genaamt r?cm Sis^ het Tridentin, in een aangenaam dal, met Ber-^.zjL». gen omringt, 9 of 10 mylen van Verone vnLatindehrettu'» het NoordWeften. Zy heeft een groote naam %!££* gekregen door de algemeene Confilien , die/*»£*• men daar tegens de leerftukken van Luther en de nieuwe leeringen gehouden heeft,- deze ver- gadering wierd onder drie Paufen gehouden, en duurde 18 jaar. Die begon de 13 Decem- ber in 't jaar 1545. en eindigde niet, als de vierde van de zelve maand in 't jaar 156'3 , om dat die eens door de peft , en op een ander maal door de oorlogen van Duistland afgebroo- ken wierd. men kieft den Biffchop uit de Ca-

is een gi breede weg van

derhalf myl langs een groote

kanten met boomen be-lnonniken van de Hoofd-kerk , die alle Edel C 2                                        zyn.

alle

-ocr page 19-

INGE VAN heeft niet als de voorfittinge boven de andere Magiftraten j 't is waar dat zyne heerlykc kleederen in de openbaare Plegtigheden hem een hoogagtbaare wefen geven. Men aan- merkt in defe Staat vyf voorname Raaden ; de 1. is genoemt de Grcoten tyad , om dat die het ryfderhdn. gantfche lighaem van den Adel bevat ; diedm *****"• verkieft bynaar alle de Magiftraten , en maakt Wetten , die zy noodzaakelyk oordeelt. De 2. fregadi genoemt, welke alles af doet, dat de Vrede , den Oorlog , Bondgenoodfchappen en Verbonden betreft, dat wy den ^aad van Ven e tien noemen. De 3. is het CoUegie beftaande uyt 26. Heeren ; dat gehoor aan Gefanten geeft, en haare eyfehen en verfoeken aan den Raad brengt, daar het alleen aan toekomt, daar cp te antwoorden. De 4. genoemt de Ifead Van Thienen , oordeelt van alle de mifdaden van Staat , en 't is de ontfachhelykfte Vierfchaar des Waerelds : de 10. Edellieden , welke daar prefideeren , zyn ftrenge onverfettelyke Reg- ters , en werden alle jaaren vernieut: men ver- kieft ydcr maand drie Inquifïteurs of Onderibe- kers van Staat, uyt deze tien Edellieden ; zy moeten het alle op haar beurt zyn : deze drie hebben zoo een groot gezag , dat zy den Her- tog , als de minfte Ambagtsman te Venetië ter Doodt vonniffen , zonder daar iets van aan den Raad mede te deelen; mids dat de 3 Stem- men het eens zy, anders foude men de 10 moe- ten vergaderen, om hem ter Dood te doemen: alle de Edelen van de Kerk zyn voor altyd uyt- geflooten, om in de Raad plegingen en eenigc Ampten van Staat te treeden : aldus is het , dat het onmogelyk voor het Hof van Rome is, van eenig Heymelyck verftant te maken , om in de geheymen van den Raad te dringen. De 5. is de Geejielycke <%aad , daar de'Patriarch van . Venetië in voorfit, die ook Primaat of Op- j^H. per-Kerk-Voogt van Dalmatie is, en Opper Biffchop van de Aarts-biffchoppen van Can- dia en van Corfou , van de Biffchoppen van Chiozza en van Torcello : de Kerk van S, Marcus erkent hem niet, om dat zy als een byzondere Biffchop heeft, genaamt fromocris , hy doet de dienft met een Biffchops Myter , Staf en Ring j hy] geeft de zegen aan 't volk , en de plechtigheyd van de hayr-fcheeringe der geene die fig in een Order begeeven. De Patriarch werd door de Raed verkooren, en de Opper-Kerk-Voogd door den Doge ofte den Hartog, zy zyn beyde VenetiaanfeEdellieden, gelyk ook de Prelaten van Candie , van Cor- fou , van Trevifo , van Padua , van Vicence, van Verone , van Brefcia en van Bergamo ; wat de andere Biffchoppen aangaat, de Paus geeft die aan de Borgers en Edellieden van't vafte Land en aan Geeftelyke j de Raad had voor dezen de noeming van alle deBifdommen en van alle de Abdyen van haar Staat van 't Land en van de Zee, maar zy ftont die af door het Tra&aat van Vrede , dat zy in het jaar van 1 j 1 o met Paus Julius de II. maakte , om hem van't Verbond van Cameric af te trekken; en deze wyze Raadsheeren geloofde, dat het d'In- treft van haar Republyk niet was, om haar met het begeven van Bisdommen tot voordeel van Edellieden; die door de-ze middel de algemee- ne

i% BESCHRYV zyn. Deze Prelat heeft een inkomen van on- trent joooo florynen of Duitze guldens; aan de poort van S. Laurens is een treffelyke Brug, van 140 treeden lang: deze Stad heeft 4Poor- ten , 4 Gafthuizen, 4 Parochien en vele Kloo- fters. De Kerk van onze Lieve Vrou is van buiten met roode en witte marmer bekleed, zy heeft de Schoonfte Orgels van Europe.

BESCHRYVINGE Van de Staat van Venetien of de Republyk van Venetië.

Dt Staat vpnVenetien in 'f alge- meen haart Landpaa- Un.

De Staat van Veneti en bevat alle de Lan- den , aie de Republyk in Italië bezit, dat een gedeelte van 't laage Lombardye maakt. In 't Noorden is zy door het Graaffchap van Tirol

bepaalt ; in 't Weften door het Bisdom van Trente en door het Milanez ; in 't Zuiden door een gedeelte van 't Milanez , door het Hartogdom van Mantua en door de Kerkelyke Staat; in 't Ooften door de Golf van Venetien Hiaremf- en het Carniool ; haare uitgeftrektheid van het geffrtkthtid. Zuiden tot hetNoorden is ontrent van 38my- len, en van het Weften tot aan 't Ooften van 88 , van Lecco af aan de grenfen van Berga- raaico tot die van Carniole en de Stad van Tiïefte toe. Deze Staat vind zich zedert het jaar 6^7 door een Hartog beftiert , diemen

Jpe#.

T)oge noemt; hy is het voor zyn leven, ten zy dat de Raad hem afzette , 't gene zeldzaam , en echter niet zonder voorbeeld is ; gelyk aan Fran^ois Fofcari gebeurde, daarmen het genoe- gen aan weigerde van hem Hartog te laten fterven, fchoon hy 84 jaar oud was, en groo- te dienden aan de Republyk bewezen had. Tee- genwoordig zoude hy van zyn zelven van het Dogat of Hartogfchap niet mogen afftaan, hoe- Wel daar voor dezen Hartogen geweeft zyn, die het gedaan hebben: hy word door de ftem- men der Edelen vergadert met ongemeene om- zigtigheden en omftandigheden verkooren. De verkiezinge gefchied doot 't lot zonder bedrog,en niet een perzoon zoude daar anders derven naar ftaan. Zo dra als den Hartog verkooren is, {laat mengeld met zyne beeltenis daar op;daar na word hy door de ftraaten geleid van het Paleis af met een algemeene toejuiging, en geduerig gefchreeu van blyfchap , tot dat hy op de Plaats van S. Marcus gekomen is ; en in de Kerk getreden zynde doet hy daar de eed, na de kroon en de kle- deren van Hartog ontfangen te hebben. Deze Republyk wierd in zyne opkomft onder Borger- meefters en Voorfpraken van 't Volk als een volk- regering beftiert ; op dezelaatfte volgdende Har- togen , waar van 3 4 of 3 6. Opperhoofden waren; in 't j aar 1173. viel zy weder in de Democratia of Volkregering tot het jaar 1198. Zedert die tyd heeft zy haar altyd by de Ariftocratia of Rege- ring der Beften behouden ; dat is te feggen, dat al het gezag in de handen van een zeker getal van geflagten is , in het Goude Boek gefchreven , dat het Regifter van de Veneti- aanze Adel is. Wat de magt van den Hertog aangaat, heeft ontrent de magt, welke eer- tijds de Prins van den Raad te Rome had ; hy

Geféhiedt' nit.

-ocr page 20-

GEHEEL I ne intreftder Republyk, mogten kome tever- iwtefoor- 7uvmen# De Venetiaane hebben twee foorten Ymge. van Regeeringen , 't een is in 't Lombardie , dat men de Staat Van't Vafte-Land noemt, en 't

T A L I E N.

*3

De <%epublyk Van Venetië in drie Siaate Verdeelt.

andere op of om de Zee , 't geene men de Staat Van de Zee noemt ,• de eerde van deze Staaten heeft veele Landen en Steeden onder haar gebied, als Trevifane, 'tPaduan, 'tVicentin, 't Veronois, 't Bergamafc, Cremafc, BrefTan, Polizin of il Contado di (Zfyvgo , en 't Frioul. De Staat Van de Zee , is de Provincie van Venetië

fBergamazc Cremazc,

'Bergamc, Crema

'Bisdom.

^^^^^^ Bisdom. 'Breffe^ Bisdom. Verone, Bisdom. <l{oVigo, Bisdom. (Padoue, Bisdom. Fïcen^a, Bisdom. Trevi^e, Bisdom. c4quilée> Patr.Geruineert lUdine y Pztr,

i. De Staat van

Breffan, Veronez,

t vaftef Polezin, Land in o^Padouan, principale j Vicentin,

Deelen.

ofte il Dovado . een gedeelte van Iftrie , en •                                                                                                       i van Dalmatie, van Albanië , de Eilanden van Corfou, Zante, Zefalonie, Cerigo, eneenige Plaatzen inCandie, en by na geheel Morea, de Golf van Venetië, ofte Adriaanze Zee ,• 't gene André Morofin Noble Venetiaan ^eipublic^ do- mtnunn noemt. De Generaal ofte Gouverneur van de Golf is de oudfte Zee Officier van de Republyk , en hy heeft ook 't gebied in de Bataillies , met die Privilegie als de Generaal ter Zee komt ziek te worde ofte te fterven, hy zyn plaats beklcet tot dat de Senaat een ander noemt: deeze'Bediening is voor altijt , daar ter Contrarie die van de Generalisme niet lan- ger is, als den oorlog duurt j de inkomfte van de Republyk zyn niet zeeker , zy zyn minder of meer naa dat de Staat het noodig heeft. De groote Schatte die veel Particulierebefitten, kennen in tyd van nood groote fommen gelds by een brengen , daar word van geen zaak in den Senaat gehandelt, ofte de zelve zyn al voo- rens in de Collegies geweeft , en gemcene- lyk zyn die advyze van 't Collegie verdeelt , een Secretaris notteert yders advys , en geeft het foo over in de Senaat, en de leefing daar ge- daan zynde, zeyt yder daar zyn advys over ,• en eyndelyk komt men aen de (Balotatie , op de volgende manier. Voor iders advys is'er een Secretaris die de ftemme by een famelt , en aaat van Hand tot Hand,- deeze Secretariffen hebben ider een witte doos, en de noble geven aan wie het haar belieft haar balletje ? daarop volgen nog twee andere Secretarirte , d'eene met een groene Doos die 4e balie verfamelt van die alle de advyze verwerpen , en een an- dere met een Roode Doos, voo^rdcNon-fincere. En dat in 't getal der balletjes oVerhaelt, werd by 't Senaat vaft gcftelt, en zoo vervolgens werd yder zaak gerefolveert, ofte verworpen ,• yder van de Noble mogen haar gevoelle over ider zaak zeggen , 't zy voor of tegens ; maar eg- ter mag niemant als de Doge , de Hooge Raads-Heeren, de Ballotagie voordellen, 't ge- ne wyflyk door de Senaat geordonneert is, om alle Confufie en langdurigheyd voor te kom- men. Als men een Perfoonverkieft tot den Raad of Senateur , daar heeft het lot geen plaats , maar men neemt die geene die men oordeelt het beouaamfte daar toe te zyn.

Trev

ïzan

I Frioul,

De Provintie^

van Venetië , ofte

De Staat van de Zee in 5- prin- cipaleDee- len. 3- DeGe- conque- fteerde Landen.

il Vegado. FénetkfittrXjxpit. Gedeelte van Iftrie, Gedeelte van Dalmatie, Zara Arsb. Corfu, Bisd. | Verfcheyde Ylanden in Candia. by naa't geheele Morea, Athene Land.

BESCHHÏVINGE V A N 't BERGAMAZC. 't B e r g a m a z c , leyd tuffchen het Vake* line, aan 't Noorde, en 't Millaneez aan 't We- ften , 't Cremafc , aan 't Zuyde , 't Breffan , aan 't Ooiten , en heeft van het Zuyd tot het Noorde omtrent rz Mylen, en van het Welle tot het Oofte omtrent io. Mylen : dat Land werd bevogtigt door verfcheyde kleyne Revie- ren , die het heel vrugtbaar maaken : in zon- derheyd in Karftanges en in Vee.

bergamo Een Stadt der Venetiaanen in't BERGAMAZC. XXVII. Plaat. De Stadt Bergamo

van

het Bergamazke , leyd opeen Berg, een^,^?* dag reyfens van de Stadt Millano , naa het padt» *w« Noord-Wefte , tuffchen Breffe , Crema ,£"22 Lody, en Como; het is een Bisdom arhanke-jo.w*™*» lyk van Millano, deze Stadt is fterk door zyn Ka- «****#«• fteel en Muuren, en door zyn voordeelige fitua- tie j hy heeft vyf voor-fteeden, die yder als een kleyne Stadt zyn : verfcheyde Princen hebben daar Meefter van geweeft , en eyndelyk onder- worpen aan Philippus Graaf van Millaan , en omtrent het jaar 141 o. naa de Doot van die Graaf, hebben zy zig onderworpen aen de Ve- netiaanen ,• in't Jaar 1509. floeg Louis de XII. het Leeger van de Republyk by Aignadel , en veroverde Bergamo, en in de Jaaren iyf6\ quam het weder aan de Venetiaanen , die het D                               tot

I. Deel.

-ocr page 21-

YVINGE VAN

i4 B E S C H R tot nog toe befitten , 't is een vermakelyke Stadt wel geboudt, in de grooteKerck zyn 24. Heylige Lichamen : De taal vande Berga- mazke is een der Plomfte van geheel Itahen.

BESCHRYVINGE VAN HET TERRITORIE van VERONE. 't V e r o n e e z , is tuffchen 't Bisdom van Trentc , naa 't Noorde, 't Brazzan naa We- fte, 't Graaffchap Mantoua aan't Zuyde , Vi- centin en't Padouan aan 't Oofte , het heeft van het Zuyde tot het Noorde omtrent 11. of 12 Mylen, en van het Welle tot het Ooften o. of 10. het is redelyk goed Land.

BESCHRYVINGE van CREMASCO. 'tCuMASCo, is in 't Zuy de van Berga- mazc, enin'tGraaf-fchapvanMillano, daar het eertydts onderhoorde, 't is een kleyne Pro- vincie, maar heel vmgtbaar in Koorn, Wyn, en Vlas; buyten Crème die de Kooft-Stadt is, en ziet men niet als Dorpen , en Buurten.

V E R O N A. XXX. Plaat. De Stad Verona , is de Hoofd-Stad van 4ï-r*'w het Veroneez, geleegen aan de Revier d' Adige, £#££, die het aan twee fcheyd , hoe wel door twee 3 ^.graden Bruggen weder vereenigt. 't Heeft een Bisdom S1ÏT* afhangende van Aquilée ofte Udena, het is een van de grootfte en mooyfte Steede van Ita- lien : men ziet op het kleyne Ylant van den H. Thomas, een menigte van Zyde ftoffe wer- kers , daar zyn drie Kafteelen , een Renbaan , een Amphitheatre, en verfcheyde overblyfzels van Oudtheeden. De Groote Kerk is aan den H. Zenon toegeweyd , daar zyn verfcheyde deftige Graf-Steden , als die van den Paus Luce III. , en van verfcheyde Biffchoppen , de Toorn , 't Raad-Huys, verfcheyde Paleyzen, en Plaatzen zyn aanfehouwing waardig : daar vallen heele goede Olyven.

CREMA ofte CRÈME. XXVIII. Plaat. Crema, leyd aen de Revier de Zerio, die fig by het Millaneez in de Revier de Adde werpt, en is een Bisdom afhangende van Bo- longne, geftigt door den Paus Gregorius de XIII. 't Paleys, 't Kafteel, en Fortificatie , maaken de ftad aanfienelyk; zy hebben onder de Regee- ringe der Keyzers , der Borg Graaven van Cre- mone, en Plaifance, als ook onder de Herto- ge van Milano gewceft ; en zyn nu onder de Venetiaanen , het leyd omtrent 10 uuren van Bergamo , naar het Zuyde.

BESCHRYVINGE

B R E Z Z A N.

VAN

DE SCHOUBURG ofte AMPHITEATRE van VERONA. XXXI. Plaat. De buyten muur van deze Schouburg is by naar verwoeft , maar men heeft de zorg ge- had , om de banken van tyd tot tyd te on- derhouden, die deoudheyd by na vernielt had; daar zyn'er vier-en-veertig , de hoogfte bank heeft vyf hondert dartig treden in zyn kring, en de laagfte twee hondert vyftig : het is in zyn diametre of langte 233. France voeten ; ende in zyn breete 136. voeten 8. düymen, de dikte van 't gebou, zonder de buytenfte be- dekte weg, is ïoo. voeten vier duymen , en met de dikte van de muur en van de bedekte weg: is de breete daar van 120. voeten tien duy- men , zoo dat de langte van alles is 474. voe- ten 8. duymen. Eiken trap is by naar ander- halve voet hoog , en bynaar 16. duymen breet. Daar konnen 23000. Perzoonen in zit- ten , nemende voor ider Perzoon anderhalve voet in 't vierkant. Op eiken eynde van de Vegt-plaats is tuftchen de banken een portaal 25. voeten hoog , waar door men vandeftraat in de Vegt-plaats komt, en boven yder Por- taal een plat 20. voeten lang en 10. breet, van voren en van ter zycien met Pilaarkens van Marmer geflooten. Men ziet nog onder het Welfzel de Stallen daar de Beeftcn in geflo- ten

B r e z z a n , Heeft het Bisdom van Trente , en het Valteline aan 't Noorde : het Berga- mazc aan 't Wefte , 't Millaneez aan't Zuyde, 't Veroneez en 't Bisdom van Trente aan 't Oofte, en heeft van het Zuyde tot het Noorde om-' trent 22. a 23. Mylen , en van het Weftc tot het Ooften 12. Deze Provincie heeft verfchey- de Lacs j als d' Ifco , d' Idro , en de Garda. En werd door de Revier d' Oglio , en ver- fcheyde andere bevogtigt, 't gene het Land heel vmgtbaar maakt.

BRESCIA ofte BREZZE. XXIX. Plaat. De Stadt B r e s c i a , leyd aan de Revier de 0?^' Gothzo, bylaMela, heeft een Bisdom af-

minuten

tde hangende van Milaan, en heeft door de fa&ie

heetetnop y2n°óe Guelfes en de Gibelins veel geleeden : ll'iZuZ de Graaven vanMilane maakten haar daarMee- indeUngte. ft.er van ? tot dat ze haar onderworpen aan de Venetiaanen j daar naa weder aan Lodewyk de XII. In't Jaar i<$oo. Francois I. zedeerde het weeder aan de Venetiaanen , inde Jaare 1517> Het heeft fchoone Fortificatie , en een fterk Kafteel, gebout op een Hoogte , met veel buyte werken , en een Arzenaal j verfcheyde fchoone Water Welle loopen door de Straaten.

-ocr page 22-

I T A L I E N,

GEHEEL ten waren , die het Volk moften vermaken. Men gelooft dat dit werk-ftuk van Auguftus is, of ten minftcn dat het onder Auguftus ge- maakt is.

is

BESCHREYVINGE VAN DE LANDSDOUWE van VICENZA. Het V1 c e n t 1 n , is tuflchen het Trevizan

GE

HetVi*

5ESCHREYVIN van het P ADUAN en van het p OLE ZIN van ROVIGO. Het Paduan, is tuflchen het Trevifan in't Noorden, en het Vicentin in 't Weften , het Polezin in't Zuyden , en de Golf in't Ooften. Xyne uytgeftrektheyd van 't Zuyden tot het Moorden is ontrent van 14. Mylen , en van het Weften tot het Ooften van 16. 'T is een Het Polezin heeft de Revier Adige , in 't //«**««*• goorden het Paduan , in't Zuyden het Ferra-

in 't Noorden ,• het Bisdom van Trente in 't "mtn' Weften ; het Veroneez en een gedeelte van 't Paduan in 't Zuyden ,• en het Paduan in 't Oo- ften gelegen $ het mag van't Zuyden tot het Noorden ontrent 13. Mylen, en van't Weften tot het Ooften 10. hebben. 'T is een goed Land , men noemt het gewoonlyk de Tuyn en de Vlees-hal van Venetië, byzonderlyk het Regts-gebied van de Stad van Vicenza ; maar de Inwoonders van deze Stad en daar rontom zyn befchuldigt van al te wraakgierig te zyn, want men noemt haar de Moordenaars van Vicenza.

$n.

jn 't Ooften de Golf. 'T is een kleyn Land,

dat Van't Zuyd-Ooften tot het Noord-Weften

VICENCE of VINCENCE. XXXIV. Plaat. DeStad Vïcenza of Vicence , is feer voordeeliglyk tuflchen twee Rivieren gelegen in een Landgrond feer vrugtbaar in alles, met I-een Bisdom afhangende van Aquilea,• zy heeft veel fchoone Paleyzen •> een groote Plaatz ver- ciert met welfzels voor de Tournooy fpeelen : na verfcheyde wiflelvalligheden is zy onder de magt der Venetiaanen geraakt : haar Hoofd- Kerk S. Vincent is zeer heerlyk.

cene uytgeftrektheyd heeft van 16. Myl

len, en

6. in de breette.

rHODIG IUM, Gcmecnlyk ROVIGO. XXXII. Plaat. ne Stad R o v 1 g o , legt aan dc Rivier d'Adiee , zyn Land-ftreek vind zig by naar door deze Rivier omringt j 't is de verblyf- plaats van de Biftchop van Adria.

Sijdar».

BESCHREYVINGE van't TREVIGIANO.

P ADOUE of PADUA.

XXXIII. Plaat. I HetTRivrzAN, het Mark-Graaffchap bm> . _ I Trevizane heeft het Frioul in 't Noorden 5 het H™> DeStad Padoue, legt m een fchoonLand Bisdom van Trente en het Vicentin in't Weften- _ „«« Rf'cdnm af-haneende van Aanilea. Tip het Padnan in't- 7nJf>n U**- t\~~~j~___ .'

Psdu^op

met een Bisdom af-hangende van Aquilea. De het Paduan in't Zuyden , het Dogado en ge- ió.mmtm yenetiaanen bragten het onder haar gebied, in't deelte van 't Frioul in 't Ooften. Zyne uytge- SiïT'la» l*°6' DiC Rivkr de Brante geeft haar !ftrektheydvan'É Zuyden tot het Noorden is on- grlum: groote voordeden , en maakt het als een Bol-j trentvan 13. mylen, en van't Weften tot het tmnmnindch^^ voof fe Venetiaanen , naar de zyde van ^ Ooften desgelyks: Dit Land bevat de Landftreek ' Lombardye: men verdeelt haar in de oude van't Trevizan, het Belluneze , het Feltrin en nieuwe Stad j de eerfte behoud nog haar j en Ceneda j de lugt is daar zeer getempert Kafteelen, haar Toorens , haare Muuren, en I de Land-grond vloeyd daar over van Graanen' Gragteri vol water: het Paleys daar men Regt j Vrugten , en Vee. doet is een Koftelyk gebou , vanbuytenis'

het zeer Heerlyk j in dat zelve Paleys zietmen de vermaarde Bibliotheek van Padoue, 't is een

TREVIGNY of TREVIZE. XXXV. Plaat. De Stad T r e v i z e , is de Hoofd-Stad van't T T Trevizan, gelegen aan de Rivier van Pievezel- SiJZt

groote Zaal, die 180. treden in de langte en 40. in de breette heeft. Men aanmerkt ook in de oude Stad de welgeftigte Hoofd-Kerk en de'

Woocre School ,• men kan onder de uytftekken . r~> o--«>-~™ «- —y-u rievezei-*«*•» "n Ie Huyfen voor de Regen en Jn gedekt ^^^ J^ftÖ' "'%*?■>%&>

wandelen. w de nieuwe Stad zyn twee Ab dyen verfcheyde Kerken en Kloofters heer- lyk geboud: de Hooge School ? door Char- lemagne opgeregt, en in 't Jaar 1179. en uzi. herftclt, is altyd in groote agtinge ge- weeft , en heeft groote Mannen voortgebragt. Men ziet daar nog twee Academie van Door- lugtige verftanden , welke zyn gU recoïerati & git inflammati.

^"J^l^ Vfë~£*£ï£l. gerde haarKeyzer Maximïliaan dog te vergeefs. £'£%%

XXXVI. Plaat. Verone en Trevigny op zy^ of in Profil, daar mende Befchry* {ving hier boven van gedaan heeft. Di                        BE-

-ocr page 23-

BES C HB.Y V IN GEV AN

16

PALMA NOVA. XXXVIII. Plaat. De Stad Palma Nova is in het Frioul aan de Natizza op een myl van het oude Palma , en drie van Udina, van de Stad Friouli, en van Cradizca gelegen. Palma Nova word voor een van de befte Plaatze van Europe gehouden; zy is met negen goede bolwerken omringt, door een goed Slot befchermt, en met een zeer groot getal van gefchut voorzien. De Venetiaanen bouden het in't jaar 1593. om haare Landen tegens de ondernemingen van het Huys van Ooftenryk te dekken. BESCHRYVINGE van't LANDSCHAP van VENETIË. Het Landfchap van Venetië, of het Do- Hetland- gado (Hartogdom) of de Doge (H*tog) maaktfe^ een kleyne ftreek rontom de Stad van Venetië, Dogado. van de mond van de Rivier L ifonzo tot de Adige toe -y 't geene zig vertoont als een halve maan om de Golf, en is van een kleyne uyt- geftrektheyd.

BESCHRYVINGE v a n 't C A D O R I N. Het Cadorin , kleyn Landfchap van de Staat der Venetiaanen , is bepaalt in't Ooften door het eygentlyke Frioul , in't Zuyden door het Bellunois , dat in't Weften haar ook be- paalt , en het Bisdom van Brixen, in't Noor- den. Dit Land is zeer bergagtig , het laat egter niet naa van vry bevolkt te zyn. Haare Inwoonders , hoewel onderdaanen der Veneti- aanen , beftieren nogtans haar zelven, en zyn van alle belaftingen vry , tot vérgeldinge van haar getrouheyd tot de Republyk.

BESCHRYVI N.G E van't BELLUNOIS en van't E EL TRI NO. • Het Bellunois, Land-ftreek van 't Mark- graaffchap van 't Trevizan , is tuffchen het Erioul , het Trevizan, het Cadorin, het Fel- trin, het Bisdom van Trente, en het Tirol. Het Feltrin, Land-ftreek van't Mark- graaffchap van Trevizane , legt tufïchen het Trevizan, het Bellunoiz en hetTridentin.Het Eeltrin heeft weynig uytgeftrektheyd , en veel Bergen.

V E N E T I XXXIX. Plaat.

xV.

BELLUNO of BELLUNE, HOOFD-STAD van't BELLUNOIZ. XXXVII. Plaat. Belluno of Cuitad de $elun , legt tufTcl^en de Bergen , 8. mylen van Trevize naar het Noordeu ; zy is kleyn en aangenaam met een Bisdom afhangende van Aquilea. BESCHRYVINGE van't FRIOUL. Het F riouLj in't Italiaans */ Friouli, is be- paalt in 't Noorden door Carinthie j in 't Weften door de Alpes, welke het van het Bisdom van Trente affcheyden; in't Zuyden door't Mark- graaflchap van Trevizane en de Adriatize Zee, en in't Ooften door Iftrie-. Zyne uytgeftrekt- heyd van't Zuyden tot hetNoorden is ontrent van 17. mylen , en van't Weften tot het Oo- ften van 13. Dit Land had voor dezen de tit- tel van Hartogdom, en veel meer nytgeftrekt- heyd, als het heden niet heeft. Men houd dat

De Stad V e n e t i a , en in 't Italitia en Vimma. is de Hoofd-Stad van

Vemtie de echeele Patriarch-

Staad van Venetien , selegen in de Golf van-^"^*- de zelve naam , en verdeelt in 72. Eylanden , minmnindt die. ontrent 3. mylen in haar omtrek maken ? *««*,«» 3 4. daar zy geftigt is , met de tittel van Hartog-f^J^ dom en van Patriarchfchap. Zyne ftigtinge/rfw^. begon in't jaar 421 , als Attila Koning der Hunnen , naa Aquilea verwoeft te hebben , met een magtig Leger voort trok om Italien te pionderen en te vernielen : zoo dat de Padua- nen en eenige andere omleggende Volkeren de aankomft van deze Barbaar vreezende zig inde poelen en Moeraftchen op de grond vande Adriatife Zee begaven , om haar in zekerheyd te ftellen, in't begin bouden zy eenige Huyzen in 't Eyland van Rialto, vervolgens op $ 9. ande- ren , die zig daar ontrent bevinden, en eynde- lyk op de twaalf andere, die alle te zamen heden defterkfte, de reguleerde, de rykfte en de bloe- yenfte Stad van Europe maken. De Hartogen hiel- den daar in 't jaar 810 noch haar verblijf niet: Eenige tyd daar na deed men daar een Paleys voor haar , en een ander voor de Bifïchon bouwen. Deze 71 Eylanden bleven nogtans 300 Jaaren, de eene van de anderen gefcheyden, en wierden

Btllune Bisdom,

Bet Fri*

Julius Cezar de naam daar aan gegeven heeft,

om dat hy daar eenige Legioenen hield. Ditlieder door een byfondere Tribun of Voorfpraak Landfchap heeft altyd tot een doortogt aan al delvan 't Volk beftiert, die van eiken Eyland na Barbaren gedient, die Italien verwoeft hebben: f zyn wyze alle Jaaren verkooren wierd : Zoo

het Erioul is aan een oneyndelyk getal van Meefters geweeft, en na veelewhTelvalligheden verloor het Louis de Techio , haar' laatfte byzonder Opper-Hooft in't Jaar 1410 , om zig roekeloozelyk in den Oorlog tegens de Ve- netiaanen ingewikkelt te hebben.

'dat het niet als eenbondgenoodfehap vanveele nabuurige Eylanden was , diehet gemeen be- lang vereenigde , om zig tegens de Barbaren te ftellen ; en alzoo zy yder haar Geeftelyken Herder , zoo wel als een Tribun hadden, ziet

1 deze Stad 72. Parochien. Venetic is

-ocr page 24-

		GEHEEL is op paaien geboud , haare ftraaten worden door water-gragten befpoelt, die over al door zoo veel heerlyke Palcyzen bezet zyn , als'er huyzen zyn; S. Theodorus is de eerfte Patroon van deze Stad gewceft, tot dat het lighaam van S. Marcus daar van Alexandrie gebragt wierd j zedert heeft zy dezen Evangelift tot haar voornaamfte Befchutter aangenomen. De Kerk zyn naam toegewyd is van marmer ge- boudt, heeft 5. Toorens met loot over- dekt ; de vloer is van Jafpis en van Porphir op zyn Mozaiks ingelegt ,• het Hooft Autaar door vier Pilaaren onderfteunt vertoont in ver- heven fnywerk , de Gefchiedenis van 't oude en nieuwe Teftament ,• de Capel van 't Heyli- fe Sacrament is door vier Colommen van Al- aft onderfteunt, die men zeyd aan den Tem- pel van Zalomon gedient te nebben : in deze Plaats is het, darmen het lighaam van S. Mar- Defchat cus en d^ vermaarde fchat bewaart * die men niet genoeg kan agten , en daarmen een on- eyndig getal van ongemeene en koftelyke din- gen ziet. Defe Kerk wierd in't jaar 829. in de gedaante van een Kruys gebout, en heeft meer als joo. ftylen of pilaaren van Marmer. Op de plaats van S. Marcus zietmen een van de fchoonfte uurwerken des werelds. Aan 't eynde van de Stad, en aan de kant van de Zee is het h™aPtn~ Wapen huys dat van alles zoo wel voorzien is, UJt' als een in geheel Europa. Men telt daar meer als 200. Galeyen, boven die, welke in't getal van jo.inZeezyn. Men vind daar, waar mede men een magtige Vloot, en een groot Leger te Lande kan uytruften ,• ook hout, voor een oneyndelyk getal van gebouwen , daar zyn ten minften 2000. werk-lieden voor de Tïmmeragie , voor de uytruftinge van Scheepen , en voor het wa- penen van 50000. Man te water en te Land- men arbeyd daar zonder ophouden , en de ge- woonelyke onkofte is ontrent 5000. Ducaten daags; deze werklieden zyn zoo naarftig , dat- men zomtydts in tien dagen 30. Galeyen ge- wapent gereed gezien heeft. Digt by de poort van't Wapenhuys zyn aan de linkerhand vier Zaaien vol Wapenen , om 100000. Man mede te Wapenen , dit Wapenhuys heeft twee mylen in zyn omgang: men vind by het Wa- penhuys zes pakhuyzeü altyd vol met Tweebak, om daar een Vloot van 250. Galeyen de tyd van anderhalfjaar mede te onderhouden; deze Tweebak word alle jaar ververfcht. De Stad word in zes deelen gedeelt, diemen Seftiori *W#;no?mt> daar zyn j4 Kloofters , 17. Gafthuy- UjdvMd* zen, ï8. Capellen voorde zes groote Broeder- 9* fchappen , ,6. Regterftoelen , daarmen aan ider een regt voor doet, !<cy. Beelden van ,Doorlugtige Mannen , menigte openbaare Plaatzen en Markten j 8000. Gondels dienen, om zyn vermaak mede te nemen, ofte te vaa- ren waar men wil. Men zegt dat'er 3O0000. Inwoonders zoo inboorlingen als vreemdelinge fcyn j dat de Republyk een inkomen van % Millioenen Gouds of Ducaten heeft zonder het Zout daar onder te begrypen. Onder de Heerlyke Kerken, onderfcheydmen na die van S> Marcus , die van S» Dominicus, van S. Zac- harias, van S. Joris, en van de H» Zaligma- ker. I. Deel.
							ï T A L I E N.           17
				Dê PLAATS van S.MARCUS, XL. Plaat. De Vermaarde plaats van S. MAnCüs, h een van de fchoonfte vercierZelen van Venetiefc Deze Plaats heeft twee hondert tagtig treden in de langte , en hondert tien in de breettc* De Kerk van S. Marcus heeft zyn gezigt op een van de eynde van deze Plaats , die van S* Geminian op het ander ,- en de Procuratien, dat gebouwen zyn van zekere marmer en van een zeer cierlyke en zeer reguliere bou-kunft > ftaan aan beyde de zyden , met groote gewelf- de wandel Galderyen , die de Plaats nog wy- der en aenzienlyker maken. Als men van de Kerk van S. Geminian naar die van S» Marcus komt, en dat in plaats van daar in te gaan > men naar de regterhand draayd , draayd de Plaats ook, makende een winkelhaak, en deze tweede Plaats, waar van het uytterfte op de Zee uytkomt, is twee hondert vyftig treden lang , en tagtig breed ; dat is , datmen het Broglio noemt, dat de Plaats is, daar de Edel- lieden wandelen. Het Paleys van den Hartog is aan de eene zyde, en de Procuratien aan een gebout zyn aan de ander zyde* De Tooren van S. Marcus is digt aan de hoek van de win- kelhaak van binnen , en ontciert een weynig de evenmeeting van de Plaats*
					De ZAAL van den GROOTEN RAAD. XLI. Plast. De Grooten Raad , gelyk men hier Vooren gezeyd heeft, is de Algemeene vergadering van den Adel , word alle Zon en Feeft-dagen gehouden, om Magiftraten te Verkiezen,- meri heeft deze dagen uytgekoozen, om alle de ande- re dagen voor andere Raad-plegingeh vry te houden, die ophouden, als wanneer deri C-roote Raad vergadert is. Zy vergaderen in een Zaal van S. Marcus , die uytnemende groot en met fchoone Schilderyen verciert is, hebbende 7* voeten in de brectte , en i5o. in de langte! De Venfters van deze Zaal hebben de eene haar nytfigt op het Hof: de andere op de Zee. De Groote Raad houdmen in de Zomer's morgens, van agt uuren tot de middag toe, en in de Winter, van de middag tot het ondergaan var* de Zon. De Wet laat aan den Adel niet toe van daar in te komen voor de ouderdom van ij. jaaren , maar de heerfchappy laat niet na van daar alle jaaren een zeker getal in te laten' die men Barbaryns noemt Zomtydts ontftaat zy ook den Adel wegens haare jaaren, tot ver- geldmge van de dienften van haare Vaders of van haare Broeders ? zomtyds verkoopt zy ook deze ontflaninge van minder-jaarigheid.
						de BRUG REALTE oftf PONTE REALTE. XLII. Plaat. De vermaarde Brug van Rcalte, die ongc- £                       lootte-

-ocr page 25-

HRYVINGE VAN

}i, BÏSC looffelyk veel gekoft heeft , is op de groote Gragt geboud. Deze Brug heeft maar een boog , en de grootheid van deze boog maakt het gebouw groot. De lyft van de boog maakt net een derde deel van den kring , en begrypt negentig voeten van het eene eynde van het welfzel tot het andere, het welke waterpas met de Rivier ftaat • waar uyt men befluyten moet, dat de boog ten naaftenby vier-en-twintig voe- ten hoog is. Deze Brug is gebout van groote fteenen van zekere witte marmer. Daar op zyn twee ryen winkels , dieze in drie ftraaten ver- deden , de groote in 't midden , en de twee kleyne turtchen de leuningen en het agterfte vande Winkels. Deze Brug heeft drie trappen, die van het midden heeft 66. treden , en die van de zyden hebben ider 145 , deze trappen zyn van witte fteem

CHIOZA of FOSSA C L A U D I A. XLVIIL Plaat. De Stad C h 1 o z a , is op een Eyland van de zelve naam met een Bisdom af-hangende van Venetië, in 't Zuyden ,• en vyf mylen van deze Stad gelegen. Men maakt daar het Zout daar de Republik een groot inkomen van trekt. MURANO en MALAMOCCO digt by VENETIË. XLIX. Plaat. De kleine Stad van Murano is een myl van Venetië ,- op een van de grootfte Eylan- den. 'T is de plaats daar men de fchoonc ipiegels van Venetien maakt. Malamocco is een Dorp met een goede haven op een klein Eyland van de Golf vaii Venetië , ontrent twee mylen van de Stad vari de zelve naam. Ëertyds was op dit Eyland de Biiïchoplyke Stad Van Malamocco , die door de Zee ingeflokt en zyn Bisdom naar Chioza overgebragt wierd. ~-------------...........' ■" ''——■■.....■"-—' ■■■■'' ■ --■■ ■ -'■—......-—■i—■ .,,, .——..... -_^, .—,. »„v SERRAVALLE een Dorp van de Staat van Venetië, L. Plaat. Serravallê, is in het Trevifan geleo-en-, ontrent een myl van Ceneda, naar het Ooften.

de BUCENTAURE of PLEGTIGHEYD vande BUCENTAÜRE. XLIII. Plaat. De Bye en ta ure, is een zoort van een zeer groote Galeas , met Beeld-houwery en vergultzel overladen. De jaarlykze plegtighcid van de Zee, in de tegenwoordigheid van Ge- fan ten van gekroonde hoofden te Trouwen , gefchied op Hemelvaarts-dag in de Haven van Lid o • daar de Hartog , verzelt van den Raad en veele Edellieden , in de Bucentaure treed , en een Ring in de Zee werpt, met deze woor- den • Vefponfamuste, Mare, in fignum Veri & per- petuï Dommig dat is te zeggen , wy trouwen ü, Zee, tot een teken van een waare en gedurige Opperhoofdigheid. Dit gefchied ter gedagte- nis van de zegen , die de Venetiaanen op de Slavoenen, Noor en , die van Pifa en van Ge- nua behaalden, veel eer als tot erkentenis van de beuzelagtige gifte , die de Paus Alexander de derde haar daar van gedaan heeft ,• als de plegtighcid volvoert is , haalt men de Ring , die aan een touken gebonden is , weder op. Dit was het, dat Jeronimus Donatus Gezant te Rome verbond , van aan Paus Julius II. dit antwoord te geven die hem door een manier van fcher'zzery vroeg, van hem de tittelen van het regt van Ópper-hoofdigheid te doen zien, die de Republyk over de Golf had: Indien het aan uw Heyligheid belieft, zeyde deze Ge- zant , van naar het Origineel van de gifte van Conftantyn aan den Paus Silvefter te zoeken , zal zy op de rug de toeftaning van de Adriatife zee aan de Venetiaanen gefchreeven vinden» r                                                                                                                   i.i-.Mi                                                                                                               ;                                                                     ~ XLIV. XLV. XLVI. Plaat. Vertoont zes verfcheyde gefieten van Paleyfen te Venetië , op de plaat- een door Jan Willem Baurn ge- tekent. XL VII. Plaat. Vertoond het omleggende Land Van Venetië 3 de Eylanden, en 't gene daar van af-hangt.

BESCHRYVINGE van ISTRIE. I s t r 1 e , leyd tufTchen de Golf van Trïeft , en die van Carmero , de Alpes en het Frioul ; zoo dat dit Landfchap by ha als een Eyland isk De lugt is daar niet goed , boven al langs de Zee j het is overvloedig in uytftekende Wy- nen, inOlyven, hout, en marmer. De Repu- blyk houd daar een Land beftierder , en treilt daar een goede inkomen vam

BESCHRYVINGE vanDALMATIE. D a l m a t 1E, legt langs de Golf van Vene* tien; het word bepaalt in 't Weften door Iftrié j in't Noorden door Croatie ,- in 't Ooften door^fp^ Albanië, endoordeAdriatifchezeein'tZuidenji». het word geregeerd door de Turken en Venetiaa- nen , die van Ragufa hebben daar ook haar kleine Republyk , dat net Êpidaurus der ouden is , de Dalmaters fpreeken SlaVoens , zyn Catholy- keii, en redelyke goede krygs-lieden.

Z A R A. LIr Plaat, De Stad Z a r a is een Haven van de Acte** tifche

a

-ocr page 26-

«

GEHEEL tifcheZee, en Hoofd-Stad van Dalmatie, met een Aarts-Bisdom ; zy is van alle kanten van de Zee omringt, en is aan 't Land niet vaft

1 T a L ï e ' n.

't»

2*r* 'jiarts Bis jrmlcn 30. minuten in breetCy tn 3 graden 10 minuten in Ungt,

afhangende van Ragufa , daar zy 17. mylen naar het Zuyd-weften van af legt.

dt

als door een Val-brugge ,• zy vind zig door 6. bolwerken befchermt. Ladiflaus Koning van ^Napels, en die zig ook Koning van Hongerye liet noemen, verkogt haar in't jaar 1409. met de kleine Eilanden, die daar van afhangen aan de Republyk van Venetië , welke het aireede in bezit had.

SEBENICO LV. Plaat. . De Stad Sebenico is aan de Golf gelegen., &fe»fc» anderhalve myl van de Zee , en dertien van'K"/**i Zara naar het Ooften , met een Bisdom af han- gende van Spalato ; 't is een van de fterkfte plaatzen van Dalmatie ,. zynde door de fterkte van S. Nicolaas die zeer fterk is befchermt ■• 't is vergeefs , dat de Turken haar uytterfte geweld aangewend hebben , om het in te ne- men. De Venetiaanen bezitten nog veele andefè plaatzen op de Kuften van Albanië , gdyk Bu- r«&»ik trinto tegens over het Eiland van Corfou, zy £j'<« hebben veele Eilanden in de Golf, aan de Wefterze Kuften van Grieken in de Archipel

GASTEL NUOVÖ in DALMATIE. LIL Plaat. De Stad Gastel Nuovo is aan de Golf Van Cattaro gelegen , tuffchen de Stad van de- ze naam , en die van Ragufa ,• ontrent vyf mylen van de een en de ander. Zy is door twee iterktens befchermt, waar van de eehe aan de Plaats vafl is, en de andere is ontrent zes hoft- dertfehreden daar van afgelegen. Zy is door de Venetiaanen en door de Turken dikwils geno- men en hernomen geweeft. De Venetiaanen maakten zig in't jaar van 16-87. daar meefter van , en bezitten het nog.

G O R F O U, LVL Plaat. Het Eiland Corfou , legt in de Jonifche Hetm- Zee in t Weften van Grieken, mee mylen van W^«* de Kuften van Epirus: zyne lahgte van't Zuv 4?9jfouist%k den tot het Noord-weften is ontrent van zopZetVd* mylen; zyne breette van't Weften tot het Qo V-mimten ften van 7. of 8., en zyne omtrek van ^Zt^Si Het is verdeelt in 4. Baromen of Schout fchap-4? &radm pen. De lugt is daar zeer goed > en het Land %£%£ brengt daar menigte Wyn, Olie , Oranje Ap- pelen, Citroenen en andere Boomen, die daar in over-vloet zyn. De Hoofd-Stad van dit Ey- land voert de zelve naam met de tittel van

SPALAtA LUI. Plaat. t)e StadS pal at re of S pal at o, legt in Dalmatie , twaalf mylen van Sebenico naar het Ooften. 'T is een groote Stad, fterk door zyn gelegenheid , als een klein Eiland , dat aan 't vafte Land niet gehegi is , als door een Land engte van een vierendeel myls breete , daar iiiet als een naauwe doortogt is, dooreen goe- de fterkte bewaart, die zoo verre , als een roer draagt, van de Stad legt> en die het ge- bied over haar heeft. Daar zyn nog tweefchanf- fenop twee punten van het by-leggende Eiland, en de Stad is omringt met bolwerken van gehou- wen ftecn opgehaalt. Zy is geftigt op -de puin van het Paleis van de Keizer Dèocletianus, en van daar is het, dat zy haar naam gekregen heeft: de muuren van dit Oude Paleis maken nog de twee darde deelen van de omtrek van deze Stad , en zyn Tempel is nog de Hoofd- Kerk. - Spalato heeft een goede haven , en een Aarts-bisdom.

Aarts-Bisdom > de Inwoonders zyn Chriftenen

Corfou A*rts-Bis-

Latyneri en Grieken: de Venetiaanen zyn daar 'iZ zedert het jaar van 1382. meefter van. Soli- man poogde te vergeefs het weder te herne- men.

S S A, Plaat.

LVII.

C l 1 s s a is een goede fterkte iet Venetiaa- nen in Dalmatie. Zy legt op een fteyle en rouwe berg , vier mylen van Spalato, naar de kant van 't Noorden > en thien van Sebenïco naar het Ooften.

NOVIGRADO en GATARO. LIV. Plaat, NoviGRADG, is een kleine Stad Van Dal- matie. Zy is door een Slot verfterkt en be- fchermt , en aan de kant van een lange Golf gelegen, agt mylen van Zara naar het Noord- Ooften. De Stad C A t A R o * legt aan de Golf van de ijelve naam ; zy is tegens het geweld der Tur- ken zeer verfterkt, en door een goed Kafteel op een Heuvel gebout befchermt, vyf mylen van Budoa naaf het Noorden -, met een Bisdom

TRAW. LVIIL Plaat, De Stad Traw, is een kleyri Eiland, &êc^ gen aan het vafte Land , door een lange houte brug, en door een fteene aan het kleine Eiland van Bua gevoegt > daar zy eett góéde voorftad

heeft, zes mylen en een half te water thien te lande van Spalato naar de

r en kant

van't Weften afgelegen. Traw is geen grootê Stad , maar zy is volkryk en fterk , met een Aarts-Bisdom afhangende van Spalato*

E 2

SEG<

-ocr page 27-

*

V I N G E VAN ten zyn van de oude Cretenfers niet onteert ; want zv boven maten luy en geyl zyn. wat leGoIaienftbelangt daar *1»**»*«» nen , maat de inboorlingen van * Land zyn byna alle Chriftenen van de Gnekfche K.erK.

S C H R Y

B E

20

S E G N A sn OBROWAZZO Di SOTO

LIX. Plaat. DeStadSECNAofSEN0 leidinMorl- •a *pcren over het Eiland Arbe. &Ï neciL STgoedelen , en een Bisdom afhangende

A.

D I Plaat.

A N Lxni.

van Spalato , en zy ^"SeS^rfterii en De Stad CaHDIA , * & Hoofd-Stad van

een fade en ««« »^ffi? *' de MMn I

net tuana ^anuia, —— — -j          , ,

belchermt. Haare"'»"""""'(. -/«.-rovers van Ufcoqnes voeren, zyn de grootte Zee rover van de Golf van V««g                    een Stad OBROWAZZO Ot OUO AZ O,

\              ^ HeJ legt aan de Noord-zyde

tan'tEiland , tegen bver het Eiland Standia , tuffchen de Stad van Retimo en die van Spina- longua, twaalf of derthien mylen van de een ^P >. ~ r... j u„„f* 0p« irnpde haven.

4 i V. Trot aan de rivier van Zermag-

van Dalmatie, legt aa                                 .

van Dalmatie, legt■ f nJ?e^. en agt my\en

ne aan de grenzen van w*^— , van Sebenico , naar de zyde van't Noorden» NADIN en POLIZAN

en en

% zeer fark. Zy heeft zig vermaart_ge-

maakt door de lange belegering, die zy tegens de Turken uytgeftaan heeft: zy wierd aan naar overgegeven in't jaar 1569., zynde niet meer als een puinhoop , maar nu weder herbouwt.

in DALMATIE. LX. Plaat. Nadin is een kleine Stad van Dalmatie , zes mylen van Zara , naar het Noord-Ooften, zy gehoorde aan de Turken , en is door de Venetiaanen ingenomen en verwoeft geworden. P o l i z a n , is een fterkte van Dalmatie digt' by Nadin. URANAen ISLAN. LXI. Plaat. Urana, is een kleine Stad van Dalmatie , aan een klein Meir gelegen , dat zyn naam voert, tuffchen Zara en Sebenico , ontrent zeven mylen van de eerfte , en vyf mylen van

BESCHRYVINGE van TOSCANE N. De Staaten van de Groot Hertog van Toica- nen , zyn tuffchen de Kerkelyke Staat in 't Noorden en 't Ooften , de Middelandfche zee in't Zuyden j de Republik van Luca en het Hartogdom van Modena in'tWeften. Haare uytgeftrektheid van't Zuyden tot het Noorden is van ontrent 40. mylen , en van 't Weften tot het Ooften van 16. Tofcanen was eertyds veel grooter onder de naam van Etruria , van Tufcia en van Thyrrenen j dit Land is zeer vrugtbaar , door veel rivieren befproeit , en volkryk. Het huis de Medicis kreeg de heer* fchappy van Florence in't jaar 1531. het be- u««. ixf/vinc en het Sie-

Ae laatfte afgelegen.                            .

Islan is eL fterkte van Dalmatie op een vadtP^tFlorentyns , het Pifaans en het Sic- ««^                                                            I nois , die als Republiken voor Cofmus de Me- dicis beftiert zyn geweeft, die Keyzer Carel de V. daar Hartog van maakte , en ten tyde

LXIL Plaat. Vertoont de Puin hoopen van veele Sloten en Kafteelen in Dalmatie , . rontom Spalato. "^TclTi T V I N G E van't EYLAND CANDIA.

van Paus Kus de V. wierd hy Groot Hertog van Tofcanen genoemt. Zyne nazaaten neb- ben zedert altyd de zelfde hoedanigheid ge- voerd. Deze Opper-Hoofd kan 30000. man- nen te voet en 1000. paarden in de wapenen brengen. Hy heeft 40. Sterktens met Bezettin- cre en veel gefchut 5 8. Galeyen tot befcher- ^ingc van zyne Kuiten , en veele fcheepea van Oorlog j zyn gewoonlyk inkomen * vm

Cahd.a of Czzta, is een groot Btod 6oo°°°°.g          . lehalven zyne>wee- van demiddelandzeZee, gelegen aan den ui- op "°° WI dfe ya'n een ongemeene prys

gangvandeArchipel, in'tNoordenvandeKu-|l

len en inuuci, uic vau ttu ^xb^— ie^at^ 7-vn • op verfcheide oorden zyn miner* . rln,' enbaaden, bequaamomveelerhandeziek-

gang van ucrvicnijjci, mi.i.^>"«—------------- ften vanBorca, onder de 34. graad van breette. 11                      ?                   j^ n                 r\^(if,r\

Het mag vvf en zeventig mylen van 't Ooiten ren,                 > -1                    . van qjv-,

^

i hetVeften hebben", en twintig in zyn «em te genezen uo™._- ^ ^ &rootfte breette, elders zeven, °P ^ "^1^Jj^X^e'rven Saffranen , en Zyde; lemaarvier. De lugt is daar wel heet, maar Kruiden om te TCrv£> 3 ien Lakenen van ègter gezond , het land is zeer vrngtbaar in men maak daar ^,ed<^ Serg ■           ^ weydef, inGraanen, invrugten, en voor- wolle en van zyde Tapy ^.^^ ^^ ; namentlyk in Wynen. Dit Eiland is bydeOud- pen , Goud leer ,                      de Ame ^ heid zeer vermaard geweeft. De Turken zyn zyn ™°rnaamfte ^           ^^ daar tegenwoordig meefter van. De Candiot-1 Serchio , de Oecin                               F L Q_

-ocr page 28-

I T A l I E N.         u mylen van*t Pila naar het Zuiden , <Jeze Stad onlangs getimmert is door haare Koophandel

GEHEEL

C E.

zeer aanfienelyk; zy was te voren niet ais maar

F L

OREN

LXIV. Plaat. De Stad Florence, Hoofd-Stad van Tof- 'jlmZlmcawn legt aan de rivier de Arne , die haar in *M3-W'twee ongelyke deelen verdeelt, welke door vier "^'''^fchoone fteene bruggen gemeenfchap met den

een klein fteedje , vry ongezprit ,• van wegen de ftil-ftaande wateren en nabuurige moerad fchen ,• daar zyn drie Sterktens , die haar be* fchermen ,- daa? is de groote en kleine Haven; men heeft de eerfte door een fchoon hooft be- quaam gemaakt, en de andere is voor de Ga-

ander hebben , 't is een Aarts-bisdom , en de gewoonelyke verblyfplaats van de Groot Harto- gen van Tofcanen ; zy heeft ontrent twee my- len in haar omtrek. Zy is zeer volkryk -y haare

leien. Het Paleis van de Groot Hartog is zeer heerlyk , gelyk ook de Wapen-huyfen : daar is een groote toevloeying van vreemde Koop* lieden , te meer om dat men daar niemand voor fchulden kan Arefteeren.

m

^« lange.

heerlyke Paleizen en Kerken hebben haar de naam van het fchoone Florence verkregen. De Galdery van het oude Paleis van den Groot Hartog , en zyn Cabinet zyn met uytnemen- de, ongemeene en ryke (lukken vervult j de Schilderyen en de Beelden van 't Paleis van de Prins zyn ider om deftigft en van de befte mee- fters , en al de inboel is daar van een boven- gemeenc heerlykheid. In deze Stad , zyn drie Sterktens; zy heeft verfcheyde meefters gehad, tot dat zy het huys van Medicis onderwor- pen geworden is , dat veele Pauzen aan de Kerk , Leo X. Clemens VII. Pius IV. Leo XI. gegeven heeft. Al de Florentynen zyn vry ee- relykelieden, goede Huyshouders, en hebben verftand. Men telt in deze Stad 17. Gafthuy- zen , 44. Parochien , daaronder 12. Prioor- fchappen begrypende , yó. Kloofters zoq van Mans als Vrouwen»

■ '■'*, „I .;_?*"'-'*'■

LXVIII. Plaat. Een Palcis aan de Zee, en het Pa* leis van den Groot Hartog van Florence, tot Livorne.

FotU

.»■_______ M.l.

^s?n

VOLTERRE. LXIX. Plaat. Volterre legt op een Berg, ineenland- ftreek vrugtbaar in Kooren en Wynen , zy sSlnT^ heeft ook medicinale wateren; 't is een Bisdom afhangende van Florence , twaalf mylen van Pifa naar het Ooftem S I E N A. LXX. Plaat S i e n a , is in ?t midden van 't Gebergte ge* Siena legen , en op een zoort van een Plattegrond, ^'fjjfl 't is een van de grootfte en fterkfte Steden vani^S*,»^ Italië, met een Aarts-bisdom , en een Hoogeireetteen34- School : men aanmerkt daar byzonder haaFM«*ï* Slot, haare Paleizen , en haare fchaone Ker-'*«»'• ken j haar HoofcUKerk is byna. geheel van zwerte en witte marmer gebout, de vloer op zyn Mofaiks, ingelegt is verrykt met ryke figu- ren , die verfcheide gefchiedeniffe van't Oude Teftament vertoonen j zyn wcifzel is van He- mels blaau met goude fterren bezaait, en door twee ryen pilaaren onderfteunt. Mea verwon» dert zïg nog over het groote Gafthuis , de huizen der Dominicanen en Francifcanen , de Paleizen , de Straaten , de Plaatzen , en verfcheide Fonteinen. De Sienofen zyn lie-» den van verftant, van oordeel, en zeer eer- lyke perzoon en ; in deze Stad is het, datmén. de Italiaanze Taal zeer net fpreekt.

LXV. Plaat. Vertoont de Keizer Trajanus te Paart in kooper gegooten , levens groote te Florence opgeregt.

P I S A. LXVI. Plaat De Stad P1 s e , $ifa legt in een groote vlakte, l^ïïisvrugtbaar in Kooren, en in heel uitftekende ^i.^fjo^ynen, voorfien aan de Arne, daar men met *»'"•in d' drie verfcheide Bruggen overgaat, met een zeer l'ypJcïobequaame haven , een hooge School en een «»»»«/.»»«/'Aarts-bisdom. JTis de verblyf-plaats van de lange. Ridders van de Orden van S. Steven , door Cofmus de Medicis in't jaar 1^61. ingeftelt : men agt veel de Hoofd-Kerk of den Dom, die 7ó\Pilaaren van Marmer heeft,- men aanmerkt daar nog zeer het Paleys , het Stadhuis, de hooge School door Laurens de Medicis in't jaar van 1471- g^gk Pi& is eeityds een magti- fe Republik geweeft, maar ki't jaar van 1609 aar vryheid verlooren hebbende , heeft zy zedert het grootfte deel van haar luider meede verlooren.

p 1

O M B I LXXI. Plaaa.

n o.

De Stad Pionbin of Pionbino,

is een

I V O R N LXVII. Plaat.

E.

Prinsdom op de kuft van Tofcanen , tuffchen ££% Orbitello en Livorne , ontrent 17. mylen van/v»>«<fo». ider , op de puin van het oude Populonia ge- boud j de Prins is van liet huis van Ludo- vifi.

De Stad Livorne of Ligourne is een pnm. vermaarde Haven van de Tofcaanze zee, 4. I. Deel,

-ocr page 29-

V I N G EVA N Groot Hartog. Haare uytgeftrektheid van het Zuiden tot het Noorden is ontrent van 1 o my-

B E S C H R Y

%ï

ORBITELLI of ORBITELLO. LXXII. Plaat. DeStad Orbitello , legt op de kuft van Tofcanen , Hoofd-ftad van de kleine Staat delli Prefidi, en gelegen aan een Meir, daar zy een goede Haven heeft, door eenige fterktens be- fchermt ; twaalf mylen van Civita Vecchia , naar het Weften. De Koning van Spanjen is daar Meefter van. In't jaar 1646. wierd zy door de FranfTen belegert , die gedwongen Wierden de belegering op te breeken.

len , en byna ook zoo veel van 't Ooften tot het Weften. Deze Staat , hoewel klein , is zeer Volkryk j die van Luca erkennen de Keizer voor haar wettige Befcherm-Heer , hoewel zy op de wyze van een Ariftocratia of Regeeringe der Beften leven. Dit Land brengt veel Wyn en Olyven , maar weinig Kooren voort: men heeft daar tot een hoofd een Gon- falonier , die van twee tot twee maanden uyt den Adel gekoren , en door zes oude Burgers bygeftaan word, die , gelyk hy, zesmaal alle jaaren verandert worden. De Raad beftaat uyt

120. Borgers.

RADACOF ANI of RADICOPHA NI. LXXIII. Plaat. Rad acofANi of Radicophani is een kleine Stad van het Sienois in Tofcanen. Zy legt tuffchen Siena en Aquapendente , twaalf mylen van de eerfte, en vier van de laatfte. Zy word door een goed Slot befchermt, op een naby gelegen Heuvel gelegen.

. e; /u c a. ; : EXXVI. Plaat. De Stad Luc a., is aan een van de armen Luca Bis- van de Rivier Serchio , in't midden van een d°Z °P **" groote Vlakte , met fchoone heuvelen om- minut. indt ringt , gelegen , en heeft elf Bolwerken met^m'>wH* haar gordynen , alles met gebakken fteen op-^LT)n'd* gehaalt , en met zeer diepe gragten. Haare '*»#*. Wallen zyn door groote ryen van Popelier- boomen befchaduwt. De ïnwoonders zyn zeer ryk door haar zyde handel, daar zy verfchei- de zoorten van Stoffen van maken: men merkt byzonder aan de Kerk van S. Marten , en die van onze Lieve Vrou delli Miracoli ■ rontom, deze Stad zietmen veel Paleizen of Luft-huizen rykelyk gemeubleert, met haare Tuinen en vermaakelyke gezigten.

PORTO LONGONE LXXIV. Plaat. Porto Longone, is een goede fterkte van Tofcanen , gelegen aan de Noorder Kuft van't Eiland Elba , anderhalve myl van Porto Ferraro $ daar is een zeer groote en heel zekere Haven. Deze Sterkte wierd in't jaar 1646. doordeFranffen ingenomen, en in't jaar 1650. den 15. Auguftus door deSpanjaarts weder her- nomen.

LUCA. InPerfpe&ive of Doorfchouwinge. LXXVII. Plaat.

p e s c 1 a. LXXV. Plaat. PesCia, is een kleine Stad van Tofcanen ïn het Florentyns , aan de Rivier de Pefcia , vier mylen van Luca , trekkende naar Piftoye. In Pefcia is een Tugt-voogd of Prevooft, dit de BifTchoplyke dienften in dat klein regts-gebied van zeftien Dorpen doet, door de bewilliging van Leo X. in 't jaar 1519.

LXXVIII. Plaat. Vertoont het Amphitheatre, het Pa- leis , en de Dom van Luca. De Schouburg ofte Amphitheatre van Luca is ovaal, zy heeft 195. vademen in de langte ,130. in de breette , en ontrent ij. in de hoogte. De Kerk van S. Marten , Sc men de Dom noemt, is zeer fchoon j men ziet daar het vermaarde Crucifix , datmen zegt door de En- gelen gemaakt te zyn. Het Paleis van S. Michiel dient voor woon- plaats van den Gonfalonnier , en voor' zyne negen Raaden , die daar gewoonlyk flaapen , en zaamen eeten, hoewel haare vrouwen en haar gezin in haare byzondere huizen woo- nen.

BESCHRYVINGE van.de REPUBLYK van LUCA. De Staat van de heerlykheid of Republyk van Luca is genooten in de landen van den

E Y N D E.