lEcontó^aptiftaeBlberttiFïOitêtmitJtn!

Jfclanfljimi Libri De reggdificatoriadecê«Opus ^1' integrü etabfolutü :diligenterc^ recognitum*nbsp;^ Diftindumeftauténuperopusipium tctum/quod anteanbsp;^uialegebatur oratione pet^pita/ nónullis e textureb^nbsp;yi inlignibus deproir,ptis;etin margine annotatis.nbsp;j Fadaeftetia capita ipforu ïi5 inelegans tabula: cu didionünbsp;;etiplarSrerumfcitudignarumquf m margine funt/^n,dicenbsp;admodum luculento»

Baptifta Sicul^ inauctonspcrfona AdLectorê*

IngenuumfupcrdTetopus nunc Dedale:fime LcgilTes.'validisvoIitare per aera petinisnbsp;Vidifles teneri trepidatiabrachianatunbsp;Poflet et Archimedes totum qua verteret orbemnbsp;Inuenta gaudere baftiCuraqj folutusnbsp;Siquis hypetboreos ardet difcindere montes:

Aemulus afftduo fuperet Baby lona labore:

Condat et excelfo pendentia culmina olympo Veljficatus Athos narraturuungere terrasnbsp;Pontib? humana inftruxit follertia:fed tenbsp;Non minus iftaiuuent volumus quae pagina fignat.nbsp;Pugnabitnoftrahgcarmatos machina murosnbsp;Cautius:hac poterit fcfe hollis ab holle tueri:

T errigenif*^ minus nocuiffent ttela tonantts:

Fruftra et trinacri) fudaflcnt brachia fabri:

Enceladus ftcula nee tam prgmeretur harena.

Quo priuata domus :quo regia te£ta llruantur Ordinetquo loca facra deu ornes:quoue prophananbsp;Certus eristquo rutacolas:q fertilis illincnbsp;Surgat agertl^ta vtcapiant vix horrea mefles:

Inde ogm vitia emendes qua regulasquemue Quiflt;5 modum rebus tandem proponat agendi'snbsp;Acceditpoft hgcromang gratia lingu*:

Si te forte iuuat:nulla pallefcerc culpa

Ore loquiteloquiu hicefttquod^ imifcris habebis»

Bt qu^ nulla tibi veteram monumenta deder^;

Hicnofces: le(^ur§ meas fi volucre carthas N on pigcat:loculif(5 tenax ft parcere auatisnbsp;Dedifcasrlargas ftbibliopola ibnantinbsp;Impleat aere raanus.noftros legiffe laborcsnbsp;Non te poenitcat: celeri quos callidus artenbsp;ItuptglTot pcfftrixicfobotcdcxtr^*

- HNIS. ---------

Godofrcd^T orin^ Bituric? Phili'berto Babc o 8ï loanm Alemano lumonvirisornatilTirms*

_ S. P. D.

^ Aiores noftfos fua probitatc cótétos modu fuu \ficandlpaniacü afteetelegantiaquóda exeï£uiffe(vinbsp;n iingularivirtute cumulatiffiini) nemo eft g nefciat.nbsp;Contiétiftquidé ipfamediocnratedomos et habitacu*nbsp;Ia niagno fine luxu et fplédote eóftrucbatet inhabitabant. Eo ^nbsp;tadé eft pcruétumtvt ingenijs plufculü fa expergefaöis fiat etnbsp;adflruanf aedificiapalTimnó incelebria. Nêpe ab il!o tpe quonbsp;magnanim^ ille Rex tott» Italif terror Carol» ^au^ nó finenbsp;I magna gtia vidor Neapolitcdijt ars ipa aedificadt fane quavenbsp;I nufta /Doricaetlonica; Ité Italica tota hic a pd Gallia exercettnbsp;vccepit l^üffimc.Ambaff?/ Gallioni/Turonif/ Blefis/ Parrhinbsp;lt;fi|s et aüjs cétu nobilib^Iods publice et puate cófpicua ia aedifinbsp;cia cernere licet antiqlia. Licet xqua adeo nitida et advngué cx«nbsp;cu’ptadifpiccremultaivtnon moItalos/rmoDoresetlonesnbsp;Italorü magiftros ipfi Galli vincere videatur et mdiccnf maninbsp;fefuffime. Reb» huiufmói etingenijs ta exccllétet florentibusnbsp;cptimG effe duxi/ré admodü vtilé nó ingrat^ obferre/diligéfipnbsp;fuperaddere.Leo Baptifta Albert» author in arcliitedura et fanbsp;miliaris et locuIent»apud megft ibpit^elitefcebat» Vifus ellnbsp;digniflimns qui tcpeftiue la pro claris et me1iorib»ingeni)s obnbsp;ledandis et adiuuadis in Gallia daref iprefiioni.Digniftim»iiinbsp;qua viftis eft mihi/ et eo maxie/ qdet libriipfi decc/ quib» totiinbsp;op» cóftat/ per capita funt diftmdi. Ipa capita vir bonis liter Jnbsp;ctudit» RobertusDi^raeus Fortunatus me» apud fuu collegianbsp;Plefleiacu Patrliiïï^qtuorannos gb»doceba oli primari»/ acnbsp;curate et diligetetd/gefl'it.mihi exfcribeda nó grauate done denbsp;dit»Exfcripii/opufq?totGinfuper elimaui/mendisgplurimisnbsp;defecaui/fuccG text» in margme trafcripfi.Chalcographo iprisnbsp;rnédu dedi.Sinite oro viri BiturigG celeberrimi op» cgregiG innbsp;bonoru oim igenioru et ftudioforu manus fub noie veflro mi:nbsp;liifempexcolendofoeliciterexire/ haberi/ legf.

V alete patriae columina et ornaméta ipeciolilTima.

I’arrifiis eregióecollcgij Coqretici.xv.kai’.fcptêbres.M.D.xij,

CIVIS.

A ij,

4[;Commêdati'o m authorcm pet Angelum Pos litianum Ad Laurcntiüm Medicem.

d;ura decem / quos propemodum emendatos /perpolitofq^^i turus laiam in lucé ac tuo dedicatur^ nomfni/fat(gt;«ft-fundusr~'nbsp;Huius fratcr^ernardus homoprudês/ tuicp inter primes ftunbsp;diofus I vt vna opera tanti viri memoriae volutatiq? cól'uleret/nbsp;et tuis in fe meritis gratiam referret/defcriptos cos ex archety«nbsp;pis/atcj in volumen redados tibt repraefentat Laurenti Medinbsp;ces.Etcupiebatille quidé/vtipfumapud temunus/audoreejnbsp;-1 numeris Baptiftamornaré verbis. Quod ego mihinullaratio^nbsp;neftatui faciendum/ ne ta abfolutioperis/tan^excellétis virinbsp;laudesculpa detcrreréingenif.Namq^operiquidé ipfimaiusnbsp;multo ex ledione pTXConium accedet/ g quantu ego vllis ver^nbsp;bis confequi poflim. Authoris auté laudes/ n5 folum epiftolgnbsp;angudias / fed noftrae omntno paupertaté orationis reformisnbsp;dant. Nullse quippe hunc homine latucrut quamlibet temotasnbsp;litcrs/quamlibet reconditae difciplinae.Dubitare poflïs vtrumnbsp;ad oratoriam magis an ad poeticen fadus. Vtrum grauior illinbsp;fermo fuerit/an vrbanior.Itaperfcrutatus aitiquitatis yeftigiaj'nbsp;eft/ vt omné veterum architedandi rationem et deprehende*nbsp;rit et in exempUlmrcUocauerit. Sic vEn^nlolum m^Tiinas et inbsp;pêgmata automatac^ permulta / fed formas quo^ aedificioru 1nbsp;admirabilis excogitauerit.Optimus praetereaet pictor etftas»nbsp;tuarius eft habitus.Cum tarnen interim ita ex amuffim teneretnbsp;omnia vt vix pauci fingula.Quare ego de tllo vedeCarthagienbsp;-Saluftius /Tacere fatius puto g pauca dicere. Huic autem libronbsp;Laurenti cum vel praecipuum locum i n tua bibl iotlieca velimnbsp;attribuas/tum eumetipfe Icgas diligenter / et legendum vulsnbsp;go ;publicandu$ cutes. Nam et ipfe dignus eft qui vohtet dosnbsp;cta per ora viru/ et in te iamvno propemodu tecumbit/defertanbsp;abalijspatrociniumliterarum.Vale»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

^ ¦

Index Iibroru 81 capita»

Lconi's Bapti% Alberti FlorentmiDe re gdifi^ catena mhbros decern Index.

Authoris prf fatfo reiaedificatoriae neceffitatem/ vtiUtate fu# feepti operiscaufas etordinemcontinens.

I nbsp;nbsp;nbsp;IDLibroPrimodeLineamenti's» 1

* ^Lineametorum vis amp; ratio.quidtj lineametnm. !FoIio.ii|.fa.f. Capftn.f, Sedia feufdificio^! pmordta partes fex.Regio/Area/Partitio; Capi’m.ijnbsp;Paries/Tedu/Aperdo.Tria hyu cuicpparttac5ferentta»Sanbsp;lubr itas / Firmitas / Amenitas jfe.tif .fa.M.

Deregione/Coeto/feu aeye/foleet ventis aerem ipfum euarian Capi.iij, tibus.f^iij.fa.j.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Qiignamregio oprirna ct percomoda ex his qu? fub afpectu amp; Capi.iiij. propalan»4unt.fo.v.fa. i).

Seligêderegionts indicia fubtiliora/ex firuftuficopf aifenu mul Capi.v» titudine/iuu.euajQrmofitate/pattuflTinem5ftris itegritate.nbsp;Mé^og2atT^itudine.Xonitrui/Fulguris/ Inundationü: SCnbsp;Terremotus rar(tudine.Long»obreruatione.Bt aliorum lonbsp;corum,ftmilitudineprobata,fo.vii.fa.i|

Alia regionis occultigra comoda SC incómoda/fcu diutnit^ na Capi. V|V ^ turaivel fortuito locisTndita ad qug fapiens benecg confidenbsp;' ratus infpiciat.fo.vii(.fa.ii4

-JDe ^a/dclt;5 Unearum fpeciebus .fo.ix. fa.f. nbsp;nbsp;nbsp;Ca.vi|.

Arearumfpedesformaeatf^figurae/etqufnam earn jttiliores CapLviij aamp;firmiores.fo.x.fa.f.

‘Departióc/de^partiumfcumébroruadtotumct inter fe con Capi.ix.

gfuitate/modeftia/compadaqpvarietate.fo.xj.fa.i)

»Departetumetcolumnarum formis lógitudine/ craffitudine/ Caphn.x dimenfione/ figuris 8C coadiacetibus.fo.xt|.fa.i;»

1' vttliate^a fint:turn incolis ipfi8:tuni ceteris «dificioru par Capi.xf. tibus/eorfiej fpecies et forni§ diuerfj. fo.xiii) .fa.j.

Be apertionib^ifeseftrts fcg hoftijs amp; alijs qug totam parictis Capi.xq.

craffitudine no peruadut:quaIes:quot:g£ quatg.fo.xui). fa.ij De fcaliset earn gcnerib’.Graduu imparl numero/quatitate/ Capi.xiijnbsp;mteriedis arcoIis/funij.^^quaruexitu/foci/guIis pi^oruinbsp;ftcloacarumfitu 8Capertione.fo.xvj.fa.ijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ^

ICLibrofecundoquide materia inferibitur. nbsp;nbsp;nbsp;^

gt;cetmultu animo/mente^anteuoluendu/8c afferula/tabel CVpfm.j,

A itf

'4

Index Iibro^ 8C capita*

la/feu quauis aHare/modnlts totu^pusamp;fttijgulas ei»ptes impuneaddedo/fcTminulHo pr§figuranduqgpd/ guste; 8C ‘nbsp;^ Quatu futuru fit §dificifi:ne ts^pcrada te fadif)eniteat:ac tibinbsp;dïcëiidö.Hocnolmfrem.IlIudmaIuiffem.fo.xvi|.fa.ij.

Capïm.i) Ne quid fupravires imt prf ter naturad'ed quis^u/quid et qu® in^co agas.fo.xviij.fa.i).

CapJ.fi). Pen'totqcófilto S^cxéplo tibi'cóftetimprimis vndefumpt» oi bus q ad opus ipm pficienduneceflariaRparatis.fo.xix.fa J|

Capi.fiij. Qugna jcdificforu praeparada fit ma$g^a/qug fabri/qug habita tionS feu domidliorü primordia/antiquo^j amp; prgterttorumnbsp;decedendisat boribus fen tentia. fo.xx.fa. j.

Capt.v. CjuaÏÏtërcéfisarboriB^atcriesjpiacuftodiafvbwttieliuseós feruetur etdmtius duraturaaptius coHocetur.fo.xxj,fa.i).

Capi.vj, !^difici)s arbores cómodiflimg quf ad-quilt;iquib2locis fternio res/firraiores etdurationis q maxime.,fo.xxfi.fa.i.

Ca.vif. Ee arborib^ iterum fummatim et in generc Jboi:xfifi.fa.i.

Capi. VU) De lapidib» quado eximendJ/amp; in opus reponendt qui facilto^ res tolerantiores /meliorcs/ct durabiliores Jo.xxv .fa.i.

Capi.ix. NonnHlJadeJapidibus memorauidignaqufveteres memine runt.fo.xxvi.fa.i.

Capi’m.x Dsjateribus ynde/quado/qualiterformandi/cteoru cómodio tatcs??oIxxvfi.fa.i.

Capi'.x). Catds et gy|^ varfffpedes SCnatnrg cóueniëtifetdifFerentigt et drca h^c nónulla fcitu baud indigna.fo.xxviij.faq»

Capi.xij. Harenarumj^ria generaidtuetfa guog^ vati)s in locis asdificadi myeria.fo.xxix.fa.ij.

^p^quot;Capi.xfij Aninchoandorum adifidorutéporisobferuatiacóducatqufj bufq? prf cibus augufqs feu veneratione captandu fit initiü.nbsp;foIio.xxx.fa.i).

^ -Tvj/ nbsp;nbsp;nbsp;|I]Libro tertio qui de opere inferibrf cótentorü index. gt;

^ Capfm.). Opens aftruédiratio ftrudur?partes quot/qu?/qu»b9indig^ ^ fundamentu ftruöurs partem efleminime etvbi iadldumnbsp;prius maturedelineandum effe.fo.xxxf.fa.i). ^

CapFm.i) Fundaméta linens pr^fignandacirca gug gtaui\js g c^tetis qui partib^ peccatu fuerit nifi in folido potifTimum fundanbsp;ueris.foo£xxi).fa,ij.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^

Capifiq* Varia Iccotu genera necïlli fidendum ilico yerum^prirmlquot;^ 4i(lerng/puteilt;j^ fodiédi palufttibusm locis inuerfe/jgufieq^. )\

Indexlibroru amp; capitu. fades et paü mateis haud grautorib^ fed tdit^ebro aduflt;jnbsp;fublimcfigendi.fo.xxxHi.fa.ti.

Delapidunatura/forma/habitudinecatcisScfuIdurg glutino Ca.üi)* etailigamétis quf ad remfadunt breuiufcula recollcdio.fo.nbsp;xxxiüi.fa.ii.

Pedamentorg ad area vf«5 cóplendoru ex vetera 8i monumés Capf.v* tis/fiTexepIis nónulla dogmata.fo.xxxv.fa,f.

E.ftuartafeu fpjramétacraffiotib^ muris ab imo ad l^mmd lin Capi.vf* quéda quid intef^damcnta et-parietcjpterftt plffietis ptesnbsp;ptimarig.Strudur^ gna:podi) materia 8C fofa.fo.xxxvj.fa.inbsp;Delapidüptextu atcppnexuqfirmiores aut debtiiores creario Ca.vij.

ncfcu gnatione/decpparietiiangalis amp;^ib9.fo.xxxvii.fa.t De cóptcmet^artib’/CQjrtidbus; infarcinamétis et eotum ge Ca»vitfgt;

^ ncribus.fo.xxxvu.fa.ii.

Delapidum,pdnftu/nexu.'raron{squo($fultulapides plutii Capuix.

mi in parietis fotiditatem cogantur.fo.xxxix.fa.ii. Delegitimoparietis aftruend^enere quoquide-attollatur la* Capi.x.

pide/amp; indurata caice teddaf.fo.xxxix.fa.ii.

De tlliniédopatictenecnócorticib’fiue cruftulis veftiêdo ar* Ca.x|.

chitedoru vetuftiilima lege velut oraculum.pbfcruanda nó «-nullis ad fuïminis (forte) depulfione adiundis. fo.x1.fa.ii.

De tedts tirabibus^ tignis quotum feu Itgnea fiue lapidea fue Ca.xip tint xmnq ab offib» ofS^ijjttngenda.fo.xll.fa.ii.

DeflexiTineis teétis atcub^/eoydfia amp; extrudióe.fof.xliii.fa.f. Ca.xiif. Teftudinu genera aue;quot; qualia/ qualiterijrediusetytili’ Ca.xiiij.nbsp;c6rumentut.fo.xliiii.fa.i.

Detedorucrjiftiset eoruvtilitatc/tcgularugeneribus/formis Capi.xv« ét niateriaimbricib’ etftilliddüs,fo.xïvt.fa.i.

Depautmétis ex Plinii/vi^uii/et vctetu diligétioricolledio Ca.xvj. ne/variorglt;$ tnc(piendoru«6aerminandoru operu téporis^

S annidod/aetis/modi amp;facieiannotatione.fo.xlvi.?a'tn ^ f^Quartus liber de vniuetforu operecófcript’ hgcptinet.

^ j^d^ciahominucaufacóftimtafiueadvit^cceiritatcmvfus Capfm.). oportunitaté;l*eu téporiWoluptatédefmita.C^tus homingnbsp;partitio varia vndc SCaedificioru^uoqp diuerfitatcs adinuennbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a qmbmdeniqi ordiendum.Fo.xIv'iii.fa.l.4^*lt;

^D^rbisregio/collocatio/fpecies/locus/fitus/cómoda/ incomo* Capfj. ü» ^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iamótibusinplaaovel adjittoi^meliustam philo

^ nbsp;nbsp;nbsp;A üij

•stS

fophorüm ac veteru/5proprja_ajithoritate/fetitentia/et cxs cinpHs diffufms.fo.i.fa.j.

CapFj.iij.Vtbis ambu^fpaciü8£amplitudo optdoruatcjmurofnfigut^ riualesvrbiü vrbatióes feu defignatiöes i8C fofinf .fo.lij.fadj.nbsp;Capi.uij Demoenibus/.ppugnaculis;turrtb»/et pqitis»fodinj.fa.t|

Capi.v* ^arütamilitariu qvrbanamproindeamp;aliarureturn magnis tudo/farma/amp; ratio.fo.lv»fa.ij

Capr;;gt;Vl. De ligneis/lapideift» ppntib^.-eoru pilts /fornkib^ i arcubus/ angulis/riparurtilubicib^/cuneis / feufpinis/ atcub’/ anfis/nbsp;ftratura/ amp; faftigiatione.foJvj.f34j

Capf.vij. nbsp;nbsp;nbsp;earn vfu amp;fpecieb’ idei^feminibus et foffis aqua»

rijs nauigijs deferuientibus,fo.hxJa.j.

Ca.viij* Depprtubus-.ybi amp; qualitet melius extruediideq^ plateis 8i lo . dspüBTicisinvrbepartiüdisatijlinquendisJo.lx^.j

gLibro quintoC qui de fingutorum operibus uit- quot;5^ ^ fcribifjcontentorum index.

Capïtn.j'. Epilogo ptacmiflb a dignioribtordiens. De tegia amp; tvtatmiiea i^munitione/feu habitationeieafu^differétijs ftpartib^ingenbsp;vete nonnihil adducit.fo.lxj.fa.j.

Caprm4')' Deporticu/veftibulo/atrio/fala/fcalis/ftionib^/apertionibusi aditibus yno yel plurib^receflibus/celatifgp diffugijs princinbsp;pum ac priuatoru ^dium difcrimine/principis quo(^ Si eiusnbsp;yxoris dilêreta cóiundavc habitatione.fo Jxi).fa.jnbsp;Porticus atrijJeubafilic^cccgnaculi acftiualis/authyemalis;nbsp;locoru et fpecularu cómoditatcs:regiarü quocp f dium et ty*nbsp;tannotu ardbus ftruólura neceflario diueriam. fo.lxii).fa.ijVnbsp;Vbi nam atxiplal ocanda percómoda ei^ dcfcriptioifeu maritinbsp;^ma iiue in plano ftta fuerit.Dclt;5 palis /foflïs /pontibus^Tiurnbsp;nbus eiufdem. to. Ixiiij. fa.i j

Excubia^inarceftatióesamp;fori/trabes/teda/aq/milesiarma/ fruméta/penna/acetn/Iigna/cifterna/Ioculi /adit’ /cunicuhVnbsp;cloacf/abdita/cü c^tetis monarchi|d^deratis.fo.lxiiij.fa./(nbsp;Quales;vbi rempublicaplures admmiftrabfit/ deceit habitat!nbsp;ones/efvBuAniemötêcuria/baftlica/ptftorium/ caftta; té*nbsp;pla/delubra/facella.fo.lxvJ^a.j.

P onJ^icum elauftra ad pietatem/et ex offici^ ©ftta ad philof» phia/yirtuté/vcritaté amp; mifeticordil.Ciau^r^ gnaymarianbsp;videlicet amp; fcemmaxüty el in vtbe/xel.cxtra/Theaf ra / Citdn

*

Index li'bfo^ SCcapitu»

et plate^ condonand» gfatja.fo.lxvj.f3.f. DcpaIcllris/diTpijtator(^gjgdjfici|s/publ!cf auditbrijs amp;fcho Ca.yii/.nbsp;lis/i'mbedllm !ods amp; nofpitafïjs7cgrorult;5 tam inariu ^ fcrsnbsp;mmarum diuerfonjs.foJxvij.fa.j.

Repetiti'oneptfuiadicendorü (feu adfacra/feu prophana pti's Capi.ix. neant)fené aperit:dcfenatufc3fenatptia/iudkiam^aj{ia/nbsp;templo/pfftono/et his a^modis.fo.Ixviif.fa.fl^quot;'

Detcrreftrib’^ftris ponédjsamp; cotutriphc^ne;téporario:fta Capi,x.

tario/fuftetbno:amp; id gdé ex aliorfi optnioepoti’.fo.lxvüj.i) Terreftriu-taftrorujialubrior locus/qiagnitudo/forma/fofff/ Ca.xj.nbsp;agget/vallum/pinnae/ cerui/furres/port?/atx/ oppugnati'o/nbsp;cirfuuallatto/repugnatto/praEmunitioex propmfententianbsp;magis.folio.lxix.fa.f,

Maritimalt;aftracIaffis:portus:naucs:nauium partes 8cftgurf Ca^xij*

~ portuum quoep munitiones.fo.lxxf.fa.f.

Depublicanoetdecumanoqueftote/neenon id genus cómeas Ca.xü|» nll^i magiftratib^quib^Jiorreu xtatium: armamentariumnbsp;^emporium;naualia:et^ullia debétur.De^trïb^ carceris genbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

nerib’eteorïim ftrudüi^ods etformis.fo.lxxï^.ïaq.

'^yPe priuatis^omtbuset yillefummisrationib^; loco /écütu» Ca.xiü/« fo.lxxiiptaql ’

Vitlaru^ec^a dupliciaJngenuotu/amp;glebae afcriptitio^s ruftica Capi^V» noruminftrumeta/cum inanimaig^mimata corü loi^eponbsp;^itoria/djaerlona'ftabula/prgfepia.fo.lxxuijrfa.f.nbsp;Villic^duftriacircaanimantcsdepores/gallinas/palumbos/ Ca.xyjVnbsp;etnmiorefrauiculas/meffcs) fructuf^colligendos at^colenbsp;dos / arean^uo(^conficiendam.foJxxv.fa.].

Hcrilis et ingenuorüvill^/eiufcft ftructura/partes fingulae/ vbi Cap.xyi'j 4 quot/quf/qualia/etquitahominuhi/mmétorum/at^frusnbsp;ctuum loca dmerfotia feu ^epofitoria.fo Jxxvf»fa.|.

Inter locupletiotüjpiüam et vrbanui^iuetfotium dfferimen; Ca^xviifv ^uiorü aedificationes ad jocupletiores quantu pro ^cultanbsp;tilms permittitur accedere debere: et aeftiuisjiuidcm ^jtóbeinbsp;- nisvfibuspotius^ifïcandu^foJxxix.fa.jVnbsp;quot;€gt; j|£Librofextoquod^££Qaaientodiffeïült;utfontenta»

Epilogus fufcepti öperis difficultas et ratio. De yitruuio et'an Capl’m.fV '1^ tiqms architecture fcriptorib^iudiciü: et in^ibendïsquatuquot;'nbsp;i^[ipIa5öSsacdïï^ntigft^^éIifum.fo.JxxxJfa.j.

I etfiguris aptiorib’.

Ca.viij. De ^clea et eiusjnulis i de pondertbus^F^ne trahendis/ vefte pellendis/ rota vchendis/vcl feorfum vno dutaxat horumonbsp;dolvel plurib’ fimul att/ci experiécia/etexemplo:i'enfim tnnbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantu atqj mature aggrediendo. fo.Ixxxviii.fa.ii.

^ Capftix. Incruftandis parietibus harenationum tunicas tres adininus.quot;

'Eam olFicia et materia. Indudarum et adaftarS cruftatipnu p.^pecies Calx paranda:pidot^i|aullationis inuentum noun,nbsp;folio.xc^i.

Capi.x. Adadfiauftationes obtabulat^ubtilius defecandi/ Icnigan# di/etparictib’ affigendimarmoris induftnaïpültis^olorib’nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;variis inficiendf modus baud illepidus.fo.xcf.fa.ii.

^ Capi,xi. De ted^ontignatiomb’: teftudinatiomb’ et fubdiualib’ cnia ftationibus :et fiuc ex cedro; aeretpluboue tabulg fiant leu ^nbsp;jreatas ftnt tegulg qualiter et quid cómodius.fo.xcu.fa.ii.

Capi.xii. De aperbonu ornamentisfdtfgfultatib’/ affido oflib’etcolu* nis erigendts ope affido adherente etfo!uto.fo.xcui.fa.i,

Ca.xiii» Primanii efle in columnis ornametu earfidemJineiB axis Qni« tor c/rculi diamefHTbca^igdura retradio: veter nexttui^unbsp;lus.axis:ipfmf(j diatnetri ptes :ct pirtiu.gttcul5,fo.xciiii.fa.lnbsp;CLibcrfeptim’ de facroru ornametis h^chabet.

Index Iibfo^j SCcapitu»

Rffumptis architedurf dmifionib^moEniütempIorumctba Capfm.j. filicaereligionéfacramreligióisaiegetvtbis honeftatem ctnbsp;gratiam exemplis et tationib^ oüendtt.fo.xcyJaAi.

De muto^ amp; téplo?? apSveteres gdificatióc pmarfaXxcvü.f.i Capftn.xi'

Quanto ingenio/ cura/indufiria/ dtli'gentiaconftttuendü et ex Ca.n j. ornadu üt téplutquibus dtisiyhiiSc qlia tépla.fo.xcviü^fa.i.

Detempli partib^forma/gc figura/feulotunda/quadrangula/ Capi.üi'j. feu polygonia fuetit.fo.xcix.faJ.

Templorumporticus:acceirus:gradus:iprm%potticus aptio Capf.y» nes etinterualla.fo.c.fa.ii«

Columnae:ct colunattonu pottkus paites:capitula: et capitu« Cap?3.vi» lorum genera.fo.d.fa.if.

Dccolumnarum ct earum pattium lineattientis non inutilis Cap.vij» repetitio.Debafi/choris/orbiculis/ anulis / lataftro. Linea:^nbsp;métoru partkulis/fafceola/gradu/rude/ funkulo/ canalku:^nbsp;lo/gulula/vndula.fo.di.fa.ik

De capitulo eteius pattibus dorko: ionko:necnon corynthio Ca.yiqV more.fo.cün.fa.i»

Dccapitulorütrabe f tignis/ affibus/ fafdis/moduHs; rcgulis Capi.ix. imbtidb9/ftriis/ct aliis huiufmodi quae ad colünationes petnbsp;tinét,fo»cv.fa.ll*

De templi pauimento interiorib® fpadis ateae loco parictibus Capi.x*' etparietum otDamentis.fo.cviufz.il,

Templorum tfcta teftudinata elTe oportete quomin^incendio Capi. xf» yeluti multafubiaceant.falligiorum quo^ dignitas et flrusnbsp;dura.foxix.fa.u

Templorüapertiones.fencftrf.hoftia.yaluje.cutneaiumpaïti Capi* xü» culis.ratiombus et ornamentis.fo.cx.fa.i,

Ata factifkii anvnayel plures.decoenf eommunfone.optfmo Capi.xiü rüconiunctione.tépli etfacrifkiorüluminibus.candcIabris

alacritatecrateribus.c^tetifijnónullis quibus egtegiforna

furtempIa.fo.cxi.f3.ii.

Balïlicae primotdia/pottus pattes /ftrudura/ct quid nam a te; Ca.xiiik plo difc repet.fo.cxn.fa.ii.

De trabfatis ct arcuatis colunationib’ /qles bafilkaiü coISnae Ca.xy* cotonklt;^vari£eet earu l'edes/necnó feneftrarü altitudo/Iatknbsp;tudo/tetkulatio/ de ptinuatióei de ianuis et eatum tóib’.fo»nbsp;cxiiufacicji.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Index libroru etcapftu,

Ca.xvf* De publicis return rrionumentis iucundiora nSnuIIa animi re Icuandi gratia fcquêti libro praeinferta.fo.cxv.fa.|.

Ca.xvi). Autftatu§ in téplis poncdf/etg/ qles/vbi/quot.fo.cxvf.fa.ij.

|£Libri octaui de publici profani ornamentis index.

CapPm.f. De viarum publicarum fiue militarium/fcu vtbanarum orna« tu.amp;vbi iepcliendfi fit/aut vrendum cadauer.fo.cxvij'.fa.ij,

CapPni.i) De fepulchris/et fepeliendi multisyatijfcj ratióibus et modis. fo.cxvi).fa.).

Ca.ii}, nbsp;nbsp;nbsp;De facellis / pytamidibus /columnis / aris / mole / et alij's id gc«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

f nus fepulcorutn monumétis.fo.cxx.fa.ii'. nbsp;nbsp;nbsp;'

Capi.iiif. De fepulchrotutitulis notis etfculpturis.fo.cxxiij.fa.f.

Capi.v. Specuteetearum ornamenta,ftrudur£e/faceIIa/nodi/ parictcs colünx/gradus/ignes/etimagines.fo.cxxti].fa.t|.

Cap.vj* Vrbiumvtedigniorestvtportas/port^/pontes/ arcus/triuiaf fores adornantur.fo.cxxv.fa.|.

Ca.vij. De fpectaculis theatris et curticulis adornadis quanta^ fit eo rum vtiIitas.fo.cxxvij.fa.il.

Ca.viij. DeAmphiteatri/Circi/ambuIationu/ftationu/ctminoru/iudi cium litigiofe porticus ornamétis.fo.cxxxf.fa.ij.

CapUx. Dccomitiorum fenatufi]^ curij's adornadisilucis etiam et nata torijs libris/bibliothecis.fcolis.ftabulis. nauiuftatióib’,' innbsp;ftrumentifij mathematicis vrbes exornari. fo. cxxxiij'. fa. j,

Capi.x» DeThermis/earum cómoditatib^et ornatu,fo.cxxxiiij.fa.ij* I^Libro nono qui de priu atorum. ornamentis cótenta. 3

Capfm.j. Frugalitaté et parfimonia in clificï/slfeiramp;anda effe/ feu public .ca/puata/regia/fenatoria/Rtoriavcdefideres.fo.cxxxv.fa.ij',

CapFm.ij Vrbanarum et non vtbanarü aediu diucrfus ornatus In fubut banis tn et viHicum et vrbanu j)babif ornamétu.f, cxxxvij'.nbsp;facie..i|.

Capi.iij. Edificiorum partes amp; membra ta natura g fpecie differre / vas rio(5 mólinesmentis et ornatu decorari debctc.fo.cxxxviij'.nbsp;facie.ij.

Capi.iiij. Qmbus ^dcspriuatf / pauimcta / porticus/areg/ horti vtpotc picturis/herbis plantis/velftatuis ornentur.fo.cxI.fa.j.

Capi.V* Bdificiorü forma/dtgnitatem/ venuftaté/ velut in aialibus ex corporis partib^ difqmrenda eflc vnde cócinnitatts munusnbsp;affurgat: velut ex numeris parib’ quidé aut iparib’ finitlóenbsp;nwlïcis vocib? et tonis reru natutaec5fiftut,fo.cxlj.fa.ij.

Index Jibro^e et capitu.

Nutncrorum fii dimetiédis arcis corrcfpondentia/difftmtiois ratio armom'js SC corporib’no mnata.fo.cximj.fa.i.

Dc columnts mo et dimenfione ponedis: collocatione ct finis tionc.fo.cxIvi.fa.i.

Summ? qufda et pbreues annotationes /acvcluti leges pro to tins rei §dificatione et exornatione. fo. cxivii.faa.

Qu® architectus cófiderate debeat: quae coferant ac neceffaria fint: quaequ? ad eu pertineant.fo.cxlix.fa.i.

I ^ nbsp;nbsp;nbsp;t[;Liber dccim’et vltim’de operiim iftauratioe hcc cotinet*

De operum vitiis. Vnde ^ueniat.Qu® ab architedo emendari poffint/ct qug non.Quaenaccelü graue faciat.fo.cli.fa.ii.

Qu® ad vfum neceffaria/ et imprimis aqua/qnaet maiores no ftri multifcmpfeccrut/aquaruquoqg varietas.fo.cliii.fa ii,

Quattuor circa rent aquaru confideranda/ Et vnde generctur / aut erumpat/quo vc defluat aqua, fo.cliui.fa.if.

Inuenichdg iatetis aqu? indicia/fofTuracj duplex, fo.clv.fa.ii.

Dcaquarüvfib’/qfaIubriores:vl’optim®/vi’ptra.fo.cIvit.fa.il

De aquaru dudu 8C vfib^belliffime et aptiffime. fo. clx. fa.i.

Cifterna duplex / ad potii altera fcilicet/ altera vero ad;c$teros vfus.fo.cIxti. fa. it.

Dc cfca etvcfte q in agricultura parada: agrii^ coledi/ minufij feraciregionifubueniendi modus.fo.clxiiii.fa.i.

De foffts/ne aquaru copiadcfit/ne ve yfus ei’ipediaf.fo.clxvi. facie./.

Dc in littote maris aggerib’ ctcorroboratione/ deij portuum munitioneet aqug flumj clufione.fo.clxvu.fa.i.

Minutioraqufdaqu® ad ignis vlumcófcrunt.fo.c1xx.fa.ü.

Quo ferpctes/culices/cimices/ mufcf/ murcs/puliccs/tineg/ct id genus moleffa nocuac^ perdanf ct arceanf.fo.clxx.fa.ii.

De parietib^ auleis veftiendis/ct locis calefaciêdis / ipforum^ parietu vitijs reformandis ctemedandis.fo.clxxi.fa.ii.

De his qu® no prouidcri fed ia effeda emendari poffmt/qualia funt fiffur®/fundamSta/colun®/offa g dicularu/procUnationbsp;iies/pariecesetpamntcnta.fo.cIxxii.fa.ii»

FINIS.

5-cenix.fo .cix.fa. ij Pitnobouilio materia linéda.fo,nbsp;xxj.facie.i).

Finitio quid.fo.c'xlii j.fa.ij Firniitas.fo.m).fa.].nbsp;pjlTi panetis temediu.fo.clxxij.i)'.

Fiftulas.fo.clxij.fa.j.

Fiftulg aufcultatonf.fo.Ixiij.f.ij*

Fluminapenl'ilia.fo.clxf.fa.i)

Fluuio:^ dud^ mirabilcs.f.cliiij.f Focus.fo.lxxvii.fa.].

Folia arboru q ad auftrü fpedant Getarum mos.fo. cxix.fa.i/ citius deficiunt. fo.xxxvüpfa.) Giges.fo.cxü,fa.ijnbsp;Fontes qfunt optimi.fo.clix.fa.f Gipfum.fo.xxviü.fa.ijnbsp;Forma rotunda na^r^ qgrahffi? Gipfum Arimium.fo.xxviii. fa.ijnbsp;ma.fo.xcix.fa.jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gïpfi confectura.fo.xxviii.fa.ij

Forma fexangula naturae gratiffi Glaucopis dicitur habes oculos ma .fo.xcix. fa. fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c^fios.fo.iiii. fa.i/

Formicas vtexamines, fo.clxxf.f GlutinüindeIebile.fo.cxüii.fa.i{* Fornicesamp; arc^pótiü obfifatióe Gordiano:^inIfruduraluxuriesnbsp;mirifica fubftitui dcbét.f.lvü).].nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo.cxxxvf.fa.ij

Forum.fo.cxxvf.fa.j. nbsp;nbsp;nbsp;Grad9.fo.xvi)'.fa.].ft.fo.ciii»fa.ij.

Fofla aquaria.fo.cIxvj.fa.f Gradus.fo.cxxix.fa.j Fofla nauigabiF ab Aiietno vf«$ Grgcoru mos.fo.xcvj.fa.ijnbsp;hoftia a neroneiftituta. f.xix.f. GuIuIa.fo.ciii.fa.i|.

FoiTg^ caftris ftatiuis .fo.lxix.f.ij nbsp;nbsp;nbsp;Abitationü q lit haben

Foffurg obliquitas quó cognolcé I Ë daratio.fo.xi).fa.j da.fo.clx.fa.ii.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Harena.fo.xxix.fa.tj

É

rum vlum aptf.fo.xxii.fa.ti.

Subpeditare q dnt in arc§, f.lxv.)

Suggeftü.fo.xxxvi.fa;!.

Supftitiones veterfi.fo.xxxi.fa.i. jAbulg.fo.cvi.fa.i.

^Tabulf i tignis.f.xlii.».

‘‘^ITatius thetmas cétuco* lünis numidicis aftrunbsp;das hoftienfib’ donauit. folio.

Ixxxii.faJi.

Talge.fo.l.fa.ii.

Tarquin^fo.xix.fa.i'.

Theatra.fo.xv.fa.ü.

Teges.fo.lxxiiii.fa.ii.

Tedü.fo.iiii.fa.u Tedu.fo.xiiü.fa4inbsp;Tectura.fo.xiüid^a.t.

Telücupidinis.fo.cxü.fa.n.

Termini finiü indif a libero pré deuidarfi.fo.cxv.fa.i.

Templu.fo. lxv.fa.il.

Tcmplüapollinism dclo infula. foai.fa.i.

Tcmplumilefiu.fo.xcviti.fa.ü.

Templul'amiu.fo.xcviti.fa.n.

Templumvafpafiani.fo.xxxvid. Tiphinchi9.fo.ui.fa.ir. Tcmplaolimcelebriacócrcmata. Titus,fo.xx.fa.i.

- fo.cixJfa.i. nbsp;nbsp;nbsp;Tyburtin^lapisabouidiopumex

Tépla g prinii pofueft.fo.xcvü .it viuus dictus.folio.cxI.fa.ii. Templaquib^diis locisaptispo^ Tygranes.fo.xcvi.fa.ii.nbsp;nenda.fo.xcvüi*fa»ii.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Typho.fo.viii.fa.

Tempus rerü ^ftcroator puicax. Tyrannifedes.foJxiiiJa.ii.

fo.dii.fa.i. nbsp;nbsp;nbsp;Tyrfcs quid.fo.clii.fa.ü.

Terebynt9.fo.lxxxüii.f3d. nbsp;nbsp;nbsp;Tyrus.fo.li.fa.ii.

Terra apud indos et hypeiborcos Trabeationes arcuat^ ct colünabg bifera.fo. 1. f a .i inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo.cxiüi.fa.i.

Terra oiavorat etcófumit.fo.Iix Ttabscorynthia.fo.cvii.fa.i fa.ii,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trab3doncactei9iuodulV*‘'V*^

Leo Baptifta De Re sedificatoria. Fo,L LEONIS BAPTISTE ALBERTI DEnbsp;RE aedificatoriaincipit.

LEGE FOELICITER..

CAuthoris Praefatio rei aedificatoriaenccefïïtaté/vtilitaté/fu* fceptioperis caufas et ordmcmcontincns,

RVltas et varias artes que ad vitam benerbeaf I tecj agenda fadantfumma induftria et dillenbsp;’ gentia cóquifitas nobis maiores noftn tradinbsp;« derc.Qua5 oés et fi ferat pre fe:quafi certatimnbsp;j huctcnderc.Vtplurimum generi hominünbsp;^ iyfint:tamé habere innatS atqj fnl'itum eas inenbsp;¦:T^telligimus qmppiam; quo finguls fingulosnbsp;prae ceteris diuerfofcp pollicerifructus videanf.Nat^^ artes quinbsp;deni alias necelTitate fectamur:alias,pbanms vtilitate, AIi§ venbsp;rog; tmcircarcscognitu gratiiïïmas verfenf in praecio 1'untinbsp;Qualcs autem hae fint artes nó eft vr pfequaTiin próptu enimnbsp;funt.Verüfi repetas exomnimaximarü artiü «umero nullamnbsp;penitus inuenies quae nó fpretis reliquis fuos quofda et .pprienbsp;os fines petatetcótempIeï.Autfi tadem cóperias vlla:quas cunbsp;huiufmodi fit: vt ea carere nullo pacto polTis: tü et de fc vti'ita?nbsp;temivoluptati/dignitaticpcöiunctapraelfetnnco iudicio ab eanbsp;ra numero excludenda efle:n5 duces architectura:naq? ca qui«nbsp;dem fiquidérem diligétius péfitans et publicc et priuatim cógt;nbsp;tnodilTima et veheméter gratiffima generi hominü eft: dignitanbsp;te^ inter primas nópoftrema.Sedanteg vitra progrediar: exnbsp;plicadü mihi cenfeo quénam haberi vebm architectü.Non eninbsp;tignarm adducam fabru:qué tu fummis casteraru difdplinarünbsp;Viris cópares. Fabrt eni manus architecto pro inftruméto eft.nbsp;Architetlücgohuncforecóftituam'qui certa admirabiliq? ra* Architc*nbsp;tioncet via turn mere animo(]^diffinire:tumamp;opere abfoluc* dus qui.nbsp;re didiccrit quecüq^ ex ponderü motu corporüqjcópadionc 8Cnbsp;coaugmétationedigniflimis hominüvfibus belliffimccómo*nbsp;détur.Quasf vtpoffitXÓprehcnfioneetcognitione opus eft renbsp;rum optimarü SC digmffima^j.Itacp huiufmodi erit archited».nbsp;redeo ad rem.Fuere qui dicerent aqua aut igné prjebuifle prin*nbsp;®pia;quib9 effcctum fit vt Iioniinü cetus cclebrarentur.Nobisnbsp;veto tcdi/parictifqi vdlitaté at^ neceflitaté fpedatibus ad ho

Lconjs Bap tifte A Iberti* mines ccciliandos atq? vna cótinendos/maioréinmodumnbsp;Architcj luiffenimuumpcrfuadcbitur.SedneArchitectoeate folude«nbsp;dute bemus/quodtutaoptataq? diffugia ptral'olis ardoresBrumanbsp;Vtilitas. pruinafq3dederit:tametfiipfujidbaudquagminimübenefisnbsp;eiumeft:gquodmultainueneritpnuatietpublice:jpculdubionbsp;longe vtiha:et ad vite vfü itetum atq?iterum accómodatiffimanbsp;Quotfamilias honeftiflïmas etnoftra et ah§ orbis vrbes téponbsp;ruminiurialabefactatasfunditus amififfet/nieospattijlares/nbsp;ra-daliis qtiafi in maioiufuo^s gtemio receptos cófouiffent.Dcdalü fuanbsp;apud Ses probarunt tépora;vel maxime qupd apud Sclinuncios Antmnbsp;lir.ütios ïdificarit'.ex quo tepens leniflt;^vaporitaeffiaxet accolhgereï/nbsp;probat^. vtfudoresgrauiflimosehcereticorporaijcuraret fümacü vo#nbsp;luptate.Quidalijgmultaiftiufmodicxcogitaruntrqucadbosnbsp;nam valuudiné facant geftationes/natationes;thermas ct hunbsp;iuimodi. Aiit quid referam vehicula piftnna horaria et rninu*nbsp;ta haec: quae tamé in vita degenda plurimuj momenti habent/nbsp;Quid aquarü copias ex intimis reconditifij ^ductas: vlibufi$nbsp;tavari)stalt;jexpeditJexpofitasr'Quidtrophea:delubra:fanaJnbsp;templaeteiufmodifqadcultü religionis ftuctCqspoflentatrsnbsp;Architci adinueniti' Quid dcmü qgt; abfciffis rupib^/pfollis montib^/cósnbsp;dur» pJet,sconuaIlib9/coercitislacuniarilt;5expurgatapaludeeofdinbsp;lans. ficatis nauib’/directis fluminib^/cxpeditis hofti)s/?fhtutf ponbsp;tibus:pottuqnonfolutéporari|shoini cómodis^uidit.Vesnbsp;rum etaditus ad oésorbisprouinciaspatcfecit.Exquoeffectanbsp;fftivt fruges/ aromata/ gémas/rerCcpperitiasetcognitioncs:nbsp;ct quaecunqj ad faluté 6C vitx modü cöferant: holes hominib» .

mutuis officijscomunKarint» Adds his tormenta/wiachinasi arccs/et qu»adpatria3/libcrtaté/rem/decuiq3ciuitatis tnendanbsp;augendamq3/ad propagandü ftabilienduq imperium valeant.nbsp;Equidé l'ic arbitror iquotquot a vetere hoium memorta vrbesnbsp;oblïdioncfubalio9!imperiuvt’ncrit:fircgenf aquodebellataenbsp;fubacteqjfmtmonnegaturasab atchitectG.Armatficnimfacfcnbsp;Ie hoflem contempfiffe, Scd ingeihj vim:et operum molem:6£nbsp;tormcnforüimpetumiquibusvrgeret/obtueret/prelTaretqjatnbsp;chitectus tolerare diutius nequiuilfe.Et cótra obfeffis g nungnbsp;cuenit: vt fcfe alia re magis q architecti opcct attibus fatis forenbsp;tutos deputêt-CTum fi habitas expeditices repetas/fortaffisnbsp;rcperies hui^ attibus et virtute victorias plures g imperatotia

Detc aedifi catena Fo.IL

ductuaufpid|fuepartas:hoftem{5fepius huius ingenio abl'qj illius armts/g ilU^ ferro;fine iftius cófilio fuccubuiiïe.Bt quodnbsp;maxime preftat/parua manu faluotp vincit milite architectus,

De vtiHtate hactenus.^J^O^ veto grata 8c gpenit’ infideat ani mis asdificadi cura et ratio cum aliunde/tu hinc apparet/ gj nesnbsp;mine reperias modo adiint facultates/qui non tot’ad quippianbsp;coaedificandu pendeat.Etfiquidad réaedificatoriaexcogitarit;nbsp;volens aclubens nS q)ferat:et quafi iubente natura vfui holmnbsp;propalet.lC 9 ^^pe eucnit: vt etia reb’ali) s occupati nequeasnbsp;mus no facerc/quin menteet animo altquas asdificationes co*nbsp;mentemur.Etahorumfpectatoaedificio fingulas ihco dimennbsp;fiones luftramus ac penfitam’iprocg ingeni| virib^ dilquirim’nbsp;quid na adimi/addi imutari ve poffittquo id opus reddatur elcnbsp;gantius/vltrot^ monem^. Siquidvero bene diffinitum rcctecjnbsp;abfolutujfitiquisidnSfpcctetcufumavoluptate atqj ilarita-.nbsp;tct'Ia veto qtum ciues domi forif($ no iuuerit modo atq? delesnbsp;ctaritarchitectura/fedmulto quidehoneilarit. gd eft quod resnbsp;feram.'' Quis non fibi laudi aferibat ggt; aedificarit.'' Priuatis etianbsp;g^'habitemus aedibus paulo accuratius cSftructis gloriamr' Bonbsp;ni viri qp parietem aut porticu duxeris lautiiTima.Qs ornamennbsp;ta poftium columnaru tectit^ impofueris et tua SC fuani vice cónbsp;probant et congratulantur. Vel ca rc maxime quod intelligutnbsp;guide tefructu hoc diuitiarum tibi/familij/pofteris vtbi($plunbsp;timu decotis et dignitatis adauxifle.U^Creta infulS in pmis I'e* i^pulcligsnbsp;pulcrumiouis nobilitauit: nec tantu ApoHinis oraculo Deló/ louis innbsp;5 forma et fpecie vrbis teplitj maieftate colebaf, Quantu veto Creta.nbsp;auctoritati ipenjet nomis latiniptulerit asdificatio nichil plus Teplu apnbsp;dico g nos ex his buftis et refiduis veteris magnificentie; quae pollinis tnbsp;paffim vidcm’multahiftoricis credere didiciffciq alioquin for Delo insnbsp;tafle mtn’credibiliavidebanf.Prcclareigif apudTucidide pru fula,nbsp;dentia vetcru coprobaturiqui ita vrbé omni aedificio^ gne pasnbsp;raffent/vt lóge gerantpotentiores viderenf. Et gs fuit iumo?*nbsp;ac fapiëtiffïmogr pricipu/ quin inter primas ppagddi nomis 8Cnbsp;pofteritatis curas ré habucrit ^dificatoriai' Sed de his hacten^.

CDemu hoc fit ad re ftabilitate/dignitate3/decuflt;5 rei publice pfurimu debere architecto.Qui qdé efticiat vt i ocio cu am^nisnbsp;tate;feftiu{tate/falubritate.ln negocio cu cmolumeto re^lt;^ innbsp;^ cremêtounvtrif^fngiculo 8fcadigmtatevctfemur.Hucigf ex

aij

Leo BaptiftaDc reaedificatoriai voIuptate/at(5minfica opum gfaiexq^ ncceflitafciexcj inuétonbsp;rum ^lumenris pt3eüdiolt;p:exc^fiuctupoamp;etitatis ^banóumnbsp;colendumq^ effe: atcp inter primarios / qui de genere hominumnbsp;honoresetpr§miameruerint/habcndü non negabimus. Atqnbsp;HOS quidem cu iftec ita effe intclligeremus /caepimus animi granbsp;tia de eius arte et rebus accuratius perfcrutaritquibus napnnünbsp;cipijs diducerentur/quibufueptibus habetentut:atlt;jifmirenf:nbsp;quascuminuenifle generc varia numero pene infinita/re ad*nbsp;mirabilia/vtilitate incredibiluvtintcrdumnonconftaretfl nanbsp;hominum cöditio:autquaercip.pats/aut quis cimtatis flatusnbsp;magis debeat architccto/ ïmo oïm cómoditatum inuêtori:pu«nbsp;blica an priuatatfacra an profanaiocium an negociumtflngulïnbsp;nequicj/angenus hominu vniuetfum/ Inftituimus pluribusnbsp;decaufisiquaelongu eflcthicprofequi.’eadéifla coUigere; quaenbsp;his decem Iibris mandata funt littetisXiuo^ïhicetit rebus tranbsp;ctandis ordo.Nam edifidu qd corp^ quoddam efle antmaducrnbsp;timus tquod lineamentis / veluti aha corpora conffiaret et matenbsp;ri'a.Quogjalterum fftic ab ingenfo producetetut:aIterum ananbsp;tura fufciperetur.Huic mentem cogitationcmqj/liuic alteri panbsp;rationem fcIectionemfpadhibendam.Scd vtrorütj per fe neu*nbsp;trum fatis ad ré valere intelleximus /ni amp; periti artificis man’;nbsp;qu£B hneamentis materiam conformaret accefferit,Cum^ aedinbsp;ficiorum vari) effent vfus/perueftigandufuit an eademlinea*nbsp;mentorum finitioquibuf($ opetibus conuem'rct.Diflinximusnbsp;ca de re «difidorunt generaun quibus quidem cQ habere plurinbsp;mum momentivideremus/cohaefioné modum^ linearö internbsp;fe;exquopricdpuapulchritudinis effectio emanarit, Depul*nbsp;chritudïne iddreo csepimus difquirerc quid nam effet/amp; qualisnbsp;cuiq^deberetur.Cumqjinhis omnibus peccata interdum offénbsp;derentur/inueftigauim’ quo pacto emendari inflauraruj pof*nbsp;fent.Cuiq? igkm libro pro rcru varietate fuus inferibitur titu#nbsp;Attéde q lus huncin modum.Namprimiquidemtitulus. Primo lineanbsp;inhoc to menta.Secüdomateria.Tertioopus.Quartovniuerfo^jop’:nbsp;to opere Quinto Singulorum op’: Sexto Omamentu: Septimo Sacronbsp;phbros rumornamcntumiOctauo Publici,pfaniornamétum.Nono

fingufos Pnuatorium ornamentum.Dcdmo operum inftauratioraddi tractenï* ti nauisiccraria hiftoriainunictictlincatu.Qiiidconferatarcliinbsp;tectus in negociov

DcLi'neamcti's. nbsp;nbsp;nbsp;Liber.T.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fo.ïII.

LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE LINEAMENTIS. LIBER PRIMVS.

tC^ineamentoruvisetratto.quid(^hneamentum. Caput.I.

jE lineamentis f difidorum confcripturi opti *mactelegantiffimaquelt;5 apertttflimis ma*nbsp;lioribus fuiffe htteris tradita:et q in ipi'is opcnbsp;ribusfacundiseffcobferuata animaduerterinbsp;nms/coll(gemus:noftrüqj hoe in opus tranfnbsp;feremus.His ettaaddem’ fi quid noftro ingcnbsp;nio etperueftigadi cura et labore adinuenerinbsp;inus:qclquidem yfui ftituru putemus. Sed cü huiui'modi reb^nbsp;alioquindurisetafpcm atqimulta exptcobfcuriffimis cófcrinbsp;bendis mecupiamefleapertiffimu/ct quoad fieri poffit facilenbsp;et expeditiflimuinoftro ^ more explicabimus.quid nam fit qdnbsp;aggrediar. Nam hinc nó negligendi reru dicendarü fontes pa*nbsp;tebuntivncftera f qbiliore ofonc dicanf.Ré igif fic ordiemur.nbsp;^Totares ^dificatoria lineamétis et ftructuraconftituta cft.nbsp;Lineamentorü omis vis et ratio confumif.Vt recta abfolutaqt Lineaménbsp;habeaf viacoaptandi/iungédic^ lineas et angulosiquib^ f difi* ta.nbsp;d| facies cóprehédaturatqicócludaf.Atquien: quidem linea*

(nenti munus et officia ptgfcriberc fdificijs et partib^ aedificio mmaptülocumetcertunumerü.’dignüqjmodumet gratu ornbsp;dmem: vt iam tota aedificij forma et figura ipfis in lineamétisnbsp;conquiefcat.NeqihabetIineamentü infc vtmateriam fcquat.nbsp;Sedefthuiufmodi vteadéplurimisin ^dificijs efle lineamétanbsp;fentiam9:vbi vna atepeadem in illis fpectef forma.Hoceft vbinbsp;eorü partesietpartiü lingularü fitus at^ ordines inter fe con*nbsp;Ucnianttotisangulis:torifq?lineis.Et licebit itegras formasnbsp;ptxlctihete animo et mcnte/fcclufa omui materia.Quam ré afnbsp;fequemur adnotado amp;pr*firnédo angufos amp; lineas certa direnbsp;öioneetcónexionc.HaEccüitafint:eritcrgoIineamentQ certanbsp;cóflanfq? praefcriptiopcepta animo/fada iineis et anguÜs petnbsp;fedaqtaioamp;ingeniocrudito.Qdfivehm’inucftigare quidnanbsp;»pmaedificiu;totaqtllrucfuraperfefit:fortafris faciétad rem/nbsp;fi^cöfiderabim’ quibus primordi)s: quibufue ^greffib’ inhabinbsp;*®difc(les:qs aedificia nüeupat: o'im cepermt atqjexcreuerintnbsp;fi rede opinonde cotahac re ficftatuiffe poflumus.

a ii)

Lconi's Bapti'ftc Albcrti*

f[;Sediu feu fdificio^ primordia.Partcs fex/Regio/Area/Pat ticio/ Paries /Tcctum / Apertio.Tria cui^ haru partiu c5feretunbsp;tia, Salubntas / Firmitas / Amenitas.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.II.

.Rincipio genus hoïm in aliqua tuta regicne fibi gfi* uiffe quieicédi fpaciatct illicinuéta area vlui cómodanbsp;W grata cóftitgt;ffe;atq? litum ipm occupauiffe: vt non

__ eodetn loco fieri domeftica oiïiiaet priuata voluerit.

oruni pri Sed alibi accubari/alibi focu haberualibi alia ad vfum colloca

mi ortus ri.Hkadeocepilfemeditarivttedaponerentiquoeflentaible

etimbrib’operti.Idqjvtfaccrentadiecifleideinde parietü late raiquibus teda imponerentur.Sicenima gclidis tépeftatibusnbsp;etpruinofis ventis fe futuros tutiores intelligebat.Demü pasnbsp;rietib^ aperuilfe afolo in fublimi vias et feneftras: quib^cumnbsp;aditus amp; cógreiTus daréturitum 8c lutnina 8C aune apertis téponbsp;rib’ exdperéturietcóceptafortaifis mtralares aqua/vaporefi^nbsp;Vefta. expurgarétur.ltaquicuq?illefuit feu Veda dca Saturni filia/nbsp;Eurialus feu Eurialus/Hyperbiufcf fratres/feu Gellio/autThraib/Cysnbsp;Hyperbi^ clops veTiphinchms/quiifta principio inftituerit. Tadem ficnbsp;Gellio. putohos fuiffccondédoj^zcedificiorüj^tnos ort’/pmofcp ordisnbsp;nes.Demu excreutlfe vlu 8C arte hancrê arbitror.Varijs sedifi»nbsp;ciorü generib’ inuentisiquo ad res propeinfmita redada eft,nbsp;N amcg alia quidé publicaialia priuata: alia facra:alia profana:nbsp;alia ad vfum et neceflïtatemialia ad vrbis ornamétü: alia ad ténbsp;plorum voluptatem cóftituuntur.Sed omta ab his quse recensnbsp;fuim’ principijs manaffe ncgabit nemo.Quje fi ita i'unt m prócnbsp;Res fdifi ptu eft totam aedificandi rem cóftare partibus fex.H® funt emfnbsp;cadapars modiRegio;Area/Partitio/Paries/Tedum/Apertio.Hxcpnnbsp;tibus fex cipiafifuerintpercognitafietvtquaediduri fumusfacilius innbsp;cóftat. telligatur.Ergoeaficfiniemus.Nanujentquidem apud no«nbsp;Regio circöexpofita totius foli amplitudo et facies: vbi aediftanbsp;candum fiticums pars erit area. Area veto eritcertum quodddnbsp;loei perfcriptumfpaciG:quodquidémuro ad vfus vtiiitatéi^nbsp;ambiatur.Sed areas appellatione veniet quoq? id quocGqpipm

Partitio. asdifici) locofit:qddeambulantesveftigiopremimus.Partmb

eft qus totius asdificationisareamm minoris areas partitut; vndefttvtquafimembris invnumadadis amp;coaptatistotuninbsp;Paries, asdifici) corpus mmoribus jedificijs refertum fit.Parietem didnbsp;mus omnem ftructuramiquas aiolo inaltu furrexerit adferen»

De Lmeamcntis. Fo.IIII.

dum onus teftorumtquaeve obdudta ftet ad interiofa ffidifidf vacuaobuallada.Tcdum appellamus nó partcm illam xdifi^ Tedumnbsp;d) folüfubitmcm atcpextremi/qua pluui^ intercipiütur.Verünbsp;et tedumkl maxime eftquicquid!ate,longe^diftétüfupra dcnbsp;ambulantiücaput adftet.Quo ingenetefunt contignationes:nbsp;cócamerationes/teftudinataret eiufmodi.Apertiones nucupa^ Apertio.nbsp;mus quicquideftvbi^pcraedificiu:qd ingreflum/egreflumvenbsp;inde incolis tebusve prf bent,f[^Dc his igif et de fingulorü patnbsp;tibus nobis diccndamp;eft:fipnus n5nullarctulerimus:qu^ qui*nbsp;dcm feu principia/feu principijs noftri hui? inftituti operis in?nbsp;fita atqp innata funttplunmü ccrtc faciét ad rem.Na cófiderannbsp;tib? an lit quippiam/qS quibuftp harii quf diximus pattiü c5fc Quid pdinbsp;rat/tria inucnim? minimc poftponéda: que quidern amp; tectis et dis parttnbsp;parictib’et reliquis eiufmodi plutimu conucmant:ca funt hec. bus cófe?nbsp;Vtfmico:9«fingulaadccrtüdcfttnatumq^vfum cómodaet in rat.nbsp;primis falubetnma.Ad firmitaté/pcrpetuitaté($ intcgra 8c fo? Salubti?nbsp;Iida/amp;ad modögtefna.Ad gratiaamp;am?nitaté cópta/ppofita: tas.nbsp;etinomipattcfui(vtitaIoquar)rcdimita.Hisquafire^j dicen Firmitasnbsp;daru primordifs êc fundamétis iadis ad inftitutu jgt;fequamur. amgnitasnbsp;IDDe regionc/Ccclo/fcuaerc/ fole et vernis aercm ipfum eua?nbsp;ciantibus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IlI.

Egionemveteres vtominocuoIiberaetc5moditati Aer pur? w ^S2^^s*®f*^'’“ff*ruagt;Tihaberét/quoadeius fieri poterat habitad?

^^^VchemêtcrcIabotabant.Atcj imprimis coelüne ha?

effent graue amp; infeftum/omi diligétta penitus praecauebant/prudcnti id quidem et pcrmaxime neccffario c5?nbsp;fiho.Namterramatqjaquam fiquid habeat infcvitij/arte etnbsp;ingeniocottigipoffcnonncgant.CoeIumvero nulla ingcnijnbsp;opc/nulIalt;5hominum manufatis poffe emendari affeuerant.

Et omnino fpiritus anhelitus/quo vno maxime vitam ali fer uatic^ fcnti mus mirifice ad 1'alutcm confcret/ fi erit per q purifnbsp;fimus.Tumctquantam habeatccelum in gignédis/produccnnbsp;dis/alcndis/feruadifq^rebus vimrquiseftquemid fugiatr'Qnnbsp;etprfftareingenioeosintelligas homines:quicoelo fruantur Athenié?nbsp;puriorc/qeosquicraffoet madcnti.Qu?vna rcs potiffimum fes acuminbsp;effeciffecrcditur/vtAtheniéfesacumineingcnij multo pfffti? neigcni)

‘erintThcbanis.Ccelum profituetlocorü facie/aliud atq? ali? thebanis udliaberifentimusrquarumvaridatum rationes partim

a üij

Lcoms nbsp;nbsp;nbsp;Alber tf*

telligetevidemur/ptï naturf obfcuritate abdltf at($ obftruff nos penuus latét.Sed de manifeftis pri’rpoft oaultiora pl'crunbsp;tabiraur;q regiones córnodifTimas deligereetfaluberrimepofsnbsp;Aer.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimus degere.Aeré vetcrcs theologi Palladé nuncuparunt:et

Pallas hanc Homerus delelTeaitetGlaucopi appenari/puru3fignifi - Glaucos cas aeré:quinaturafuiplucidiffimus fit. Atqui ipromptu quinbsp;pis df hae demefteuefleaeremfaluberrimu:quipurgatiffimus:etgpurifnbsp;bés ocfos fimus fitiqui acie vifus hberrimcperuiusiqui per lucidus: quinbsp;casfios. leuiflïmusiqui coequabilis et minime varius. Turn contrape«nbsp;Aerpur^ fliferum illiccffeaeremftatuemus: vbifpiffitudine quadaautnbsp;qui Aer nebuIaruiautvapo^jftetcócrctusatqafetuIent^.Vtqfiquoddanbsp;peftiferg grauehaEreatfupcih|s:at$aciepmat.Hascvtitafintvtraq^innbsp;parté fieri arbitror/cü caeteras ob res/tu folib^ maxie atq^vêto»nbsp;Neqjhicphyficailla recenfebim’/quo pacto vifolisvapore»nbsp;ex intimis terrc vifcenbus exhaurianf: atlt;5 in f thera tollanturnbsp;Quo maximoinfpatiootbis vaftum in cumulu coaggregati:nbsp;aut immani mole fua facefiuntiaut radios fobs excipiëdo/quanbsp;parte arefacti funt eo in latus Iabunf;fuo($cafu aeré impellüt/nbsp;ventofi^concitant.Indeqjfefe intraoceanóactifitiimergunt;nbsp;niari demüinfufi amp; humore pregnates iterate aere vagado vénbsp;tis coercenf: et qfi fpógia pftneti guttatim exprelTu humoré ftilnbsp;lent atijimpluatiq amp; noui terravapores cocreenf.Siuc hjec venbsp;ra fint q recenfuünusifiue eft ventus aut ficca fumofitas terre,nbsp;Autcalida euaporatio mota a frigore impellenteifiue aerts flanbsp;tusifiue purus aer mundi motu/aut fide^j curfu et radio cómonbsp;tusifiuegnabilis rerufpSsfuaptenatura agitabilisMiuegppianbsp;fit/qd non in fc ipfo fed in aere poti^ cóiiftat ductu ex calida vlt;nbsp;fümi f theris atq? incenfionc facta ad aeré liquenté. Siue ahornnbsp;alia vlla ró et opinio indifgfitione habéda firmior et antiquiofnbsp;eft/ptereundü ccnfco.q; fortaffis ab re videri polïïr*Veru hieninbsp;fallor dabif vt poflim^interpretari cur fit/ q/videm’alias orbisnbsp;regiones efleeiufniodi/vtacregaudeant Iftiffimoidü alig illi»nbsp;cótiguf amp; ,ppe pofite in finu triftiore celo et qfi mefto die eófotnbsp;Sixacuff. dcfcanr.Naqj ld quidé fiericóiccto alia3nulla obré/nifiq,bijjnbsp;CU folc:amp; ventis nó benccóucniat.Siracufas aiebat. Cicero it»nbsp;effepolitas.vtmtegrupannüaccolf cuiufqpdieifolé videatiranbsp;rumidtamëoptandü/etquo adnereöitas: lociq^oportunita»nbsp;nóinterpellarit/mprimisafïectandu. Sumendaqj eaoimeiit

Dc Lmcamcntfs* nbsp;nbsp;nbsp;Fo.V»

tegio:ab qua nebularum vis :amp; oïs défioris vapon's craflïtudo lógc abfit.Compertu babét qui ifta fectanf/radios ardorefq? fonbsp;lis acrius agere/in quo denfü olfenderint:q in raro.In oleo q innbsp;aqua:in fetto g in lana-Ex quo acreni:qui iftic q in ^ximo vesnbsp;beincti9ciFefucfcat:graué craffüqjefle arguunt.Egypti) dc nos Acgyptij'nbsp;bilitatecontédcntcscucgteris orbisgentib’ gloriabantur cflc fc primesnbsp;apud fc hoim genus pnneipio ^crcatümecj alibi ^jcreari opor hoi3 creanbsp;tUilTe/qvbifaluberrinieeflcntvicturi.Secnïquallippetuoverc tosgiia^nbsp;etconftanti aeris tenorepcftcris omnib^' deo^j benignitate mi bantut^nbsp;tifice donates cffc.Tum et inter egyptios eos prfcrtimquiadnbsp;Lybiam fpectét/g^ ibi nunqaur? varienf/effe oim pditos valicnbsp;ludine hommes qintegerrimafcribit Herodotus. Etcerte vbnbsp;dere vidcor vrbes quafda cü Italië/ tum et alia^t gcntiü nó alianbsp;obrê/qob aeris modo frigétis moferuétisfubitaintépié fierinbsp;morboias atq? peftilentcs'.Ita^ct qtum folis amp; quos 1'oles has-beat reg’o nó iniuria fpectadü cft. Neqd adfit aut folis aut vmnbsp;braru/quodplus fatis fit.Solé Garamantes orienté et occiden Garama^^nbsp;dem execrantur/g? nim/a radi) alTiduitatevranf.Ali(noctc qii tes.nbsp;ppetua pal lent. H f c ita vt fint non id tantuj elïicit ^ otbis ax énbsp;pronioréaut obliquioré habeant/ facit id quidemplurimuj/qnbsp;quod ipfa loco:^ facieiaut obijciantur folib^atq^ vétis ex cipiennbsp;dis/aur otftruanf.Mali qdé auras qvétos/vétos tn quis acresnbsp;et immodicos minus modefte/qimobileetperinde grauecflunbsp;fera:ctcapiutvitiu(inquitOuidius;nimoueaturap.Quidacr: Ouidius*nbsp;j)fcctoniotuvehemcntcr(vtitaIoquar;hiIarcfcit.Nam motunbsp;fieri quidem opinor/vtfurgentcsaterravapores:aut diffipen*nbsp;turrautmotibus incalefccndo concoquantur. Sedhos ventosnbsp;velim fractos obiectis montib^ret filuisrautlógacómigratiocnbsp;nelairosappcIIere:Velimctneperlocaappellat:vnde raptumnbsp;malu ad nos afïcrat.Idcirco vitandücumfqviciniaadmonere: Viciniatenbsp;ex qua noxiu quid cffluat. Quoin genere futteter odor/impu; tro odotenbsp;tuf^ois vaporpaluftriumfedaru«jpfertimaquarum etfoffio vitanda.-num. Confl at apwd pliificos oém fiuuiü qui niuibus excrcfcat/

«era ducere frigidu et craffum.Sed inter aquas nulla ent f^dior gquacmotu nullocxagitatacontabefcat/erittfmorbofiorvinnbsp;cinije huiufmodiptagio/q vétis min’^batis fubftituef.Na vénbsp;tos ferut fuapte natura nó oes effe tales vt falubres aut infalunbsp;bres fint. Sed aqutloné inqt Plini’theophraftu atq? Hippoerjk

Lconi's Bapti'fte Albcfti tem fecutus oimelTeadbonavaUtudinérellituendaatc^reruanbsp;dam accómodatilTimu. Auftru afFirmat oés phyfici p cetens genbsp;neri holm cflc noxiu;qn et pecudé auftro flante nó line piculonbsp;effe 1 pal'cuis arbitranï.Necj ité fevfpiatemere ciconias auftrisnbsp;comiwereobferuarut. Delphincs p aquilone voces audire au?nbsp;ra fecundante. Auftro vcro et tardius audire/8£ nó nifi ex aduetnbsp;fo rcdditas. Spirantc aquilone dies durare anguillam fenos lï?nbsp;ne aquis:auftro nó durare/tantainefle huic veto cralTitatê et innbsp;morbos vtm.Itaq^ vt auftro egrotari 8C admodü pituitofos rednbsp;dt: ita et coroeuffun referunt, Meridianu etiam mare iprobantnbsp;vnaprefertimre(jradio9iflcxiombus obiectarcgionej duosnbsp;patifoles iudicét:vnucoelo/alteruab aquis inurenté. Et maxinbsp;ma illtc fieri varietaté aeris fole cadente intelligut. Vbi frigen?nbsp;tes vmbre noctis aduenerint. Et I’unt q occiduas appulftonesnbsp;flexioneflt;5 radio:9i;feu ab aquis et mart:feu a mótib’ remittannbsp;tur.’cetcris moleftiores putét/quodintegroci^dieifoleiainca?nbsp;Icfactum locu plus fatis feruidiorc reddat/asftu adducto et fle?nbsp;xionib^ cógemtnato.Quod fi dabitur vt hts cu folibus grauianbsp;res etia veti: liberos ad tehabeantaditus/quidcrit quod molenbsp;ftius aut min^ferendu fit/Matutinas etiam auras/q crudos obnbsp;furgentes vapores offerat/nó immerito lógeïprobabut.Dixisnbsp;mus defolcctventis/quib^aercmvariari/etfalubrcatt^mfa?nbsp;lubré fieri manifeftofétim^tamp;diximusbreuiffime quoad hicnbsp;dicendu videba!:et de his fuo loco diftinctius pferutabimur.nbsp;I^Qucna regio optima et percómoda ex his qu*nbsp;fub afpectu et propalam fuut.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.IIII.

Wlus in captanda regione cóuentet vtfit ca quident :uiul'modi vt incolis omnt ex parte bene fit futuru^fnbsp;u reru naturatetcu reliquo^ hoimgenerc atijcöui*nbsp;rtu.Nc^eni ego illic/vbi condere Caligula vrbé de?nbsp;ftinaucrat i alpiüarduo aliquo ctdiiftcili iugo/nifi maxima conbsp;gatnecelfitasiaedificabo.Vitabo etdel'ertafolitudinera: qualénbsp;Varro fuifte refertparté. Gallise/q inter Adicnuüt'qualemuenbsp;fcribit Cf far p fua fuiffe tempora Britania. N eqj placebit fi ilhcnbsp;vtiinlulapóti Oenoe viuendiieritouis tmaum: autfiglandcnbsp;vtiapudHii'pania Plmijtéporib^nónuIIisviucbatlocis. Vc?nbsp;lim igttur nihil defitiqlad fuu futuru fit. Praeclate Alexandernbsp;negauit veile ï monte Athos pdere vrbé/alloqui futura ex Po

DcLmcamêti's. Libcr.L Fo.VL

lycratis atchitectt cómento admirabilé/ea re/g? rerö affluentia incolie habituri nó eflet. Ariftoteli fortaffis poterat placere eanbsp;reg(o:Rfertim pdendis vrbibus/qua: difficiies haberet adit^.Etnbsp;cóperio fuiffe gentes: q fuos fines delertiflimos et deftitutifli^nbsp;mos longe ac late hoftmm incómodadorum gratia cflc affectanbsp;rint.Horum rationes |gt;baflenecóueniatyann5 alibi difcepta*nbsp;bimus. Sec hfc iï ita iuuat publicis iftiufmodi in reb^/nó eft vtnbsp;cofü inftitutü improbé.At reliquis ,pfecto aedificij's ponendisnbsp;mihieapplacebitregio/qetmultos etvarios habebitaditus:nbsp;quibus et nam et iumento et lugo tü eftate/tü et liyeme neceflanbsp;ria cómodiffime poffintcóuehi.Atqui eritipfa regio neep aquanbsp;ru exuberantia madida/neij lïccitate afpera: fed habilis et cóténbsp;perabilis.Autfiidexfentêtia ncqucatipaulofrigétéamp;ficcam/nbsp;gminus calentêetplus fatishumcctaeligemus. Natecto/pasnbsp;hete/vefte/igne;motu/ ftigora vincétur.Siccitaté quidé cm vcnbsp;hementerhoim corpora aut ingenia laedat habere i fe quippianbsp;haud multuarbitratur. Tu et ficcis durefcerc/frigidis fortaffisnbsp;horrefcere holes putat. V erum humidis tabefcere corpora olanbsp;et calidis folui afïirmat. Et videre licet cü frigida fiptcr tpa honbsp;mines/tu et frigenti loco habitates corpore ftarevalido et mornbsp;bislibcro.Tametfiftatu autcalentibus loefs excellere ingenianbsp;ftigentib’pftarecorpora.Tujex Appianohiftorico intellexi.nbsp;Numidasea de re maxime lógeuoseffe ^ hyemé nequicg ha* Nufliide»nbsp;bcitjfrigenté.Omniü tu optima erit regio:q fub humecta et tegt; Regio opnbsp;pensfit.Proccros.n.ctvenuftoseahominesferet atqjetiami timafub*nbsp;nime triftes. Secundo loco ea erit Regio percómoda/q niuofis humecta»nbsp;in,putcifs pl’ceterishabebit folis /amp; q folib^arelcéti i,pulcia pl’nbsp;habebit humecti atij vmbta9r.S3 nullo ponef loco sdificiü vtnbsp;cüqjipfüfithncómodi’atc^indecêti’/quicultrapualléabditünbsp;fit. N a vt cetera omitta/q Ipróptufütica fine vHa dignitate denbsp;litefcerc/et,pfpect’amxnitateinterceptanullahfegfam.Quid Attcndenbsp;illud/quodbreuifiat/vtimbriutüinisobruatur: etcircüfluen aedificij inbsp;tibus aquis infüdatur:ct 1 modico ibibito humore ptinuo mai conuallenbsp;defeat:et terrenü vaporé valitudiniholm vehementer noxiu3 abditi ins-affiduoeffumet.Nonillicvalebuntlgeniahcbetatisfpiritib’. cómoda»nbsp;Nó il Itc durabüt corpora.Cómaceratis ppagibus putrefcent linbsp;btitarma et qcun$ in hortcis etunt’.matcefcét deniq5/vittabÜ!snbsp;tut vliginis exuberantia» Tuin ü co ingreditur fol vndt^ ted^

Leonis Baptiftae Albcrti»

procatis radi]storrebütur.Si n5 excipient foles/ crudefcet vtn bra/atej torpebut.Adde his cp vétus i i co penctrat quafi canallnbsp;bus coardatus dun^ amp; moleftius furit g par eft. Si no ingrediïnbsp;fitvtcócretusiIIicaer(vtitadica}Iutel'cat.Cóuanem eni iftiufnbsp;modipoffum^nó idccéterlacuna/ftagnüveputare aeris.Itacjnbsp;erit quidé loet forma etdignaet amaenaiq nequag humiIis6Cnbsp;quafi imerfaifed qu?ccifa 8C admodü fpcculatrtx fictret quo ixnbsp;tiflïm’ aer aftiduo aliquo fpiritu moucaf.ff^Habebit pterea ea#nbsp;rumrerucopiaiq vfuietvoluptati vflt;|ifuturafint/aqua/ignc/nbsp;efcam. Sed m his feruandü erit nequtd inde faluti et reb» hoimnbsp;offic/at. Aperiédi/guftaditj fontes. Spedadf et igni b’ aqug nenbsp;quid vifcofi/mucidi/crudulentiveinfeadmiftu habeats quo innbsp;colf in morbos mcidat. Sino illud quod aquis fit/vt gutturolïnbsp;calculofiq; reddantur. Sino et rariora illa aquaru miraculaig 8Cnbsp;Attcnde dodc/amp;clegatercolligitVitruuiusarchtted^.fJ^ExtatHipponbsp;aquf nó cratis phyfici fentétia/ aqua n5 depurata fed grauem et fapotenbsp;depuratJe nó dccéti qui biberit:hi vétre f ftuofo et tuméti fiét. Cetera cornbsp;in potü poris mébracubiti/fpatule/facies reddétur penitus extenuata:nbsp;afluptgin etmiruinmodumgracilia.Addc^ vitiofplcnis male cóeretonbsp;cómoda fanguinc m morbos incident varios Sc pcftilétes.Eftate prolunbsp;nó pauca uie vétris ftuente bile et dilToIutis humorib^ deficient. Turn etnbsp;morbis grauioribus at(|5 diutinis integru p annu laborabunt:nbsp;aquamtercus Sc pr^cordio^ anguftiaetanxietatibus laterumnbsp;vrgebutur.IunioresbiIiatrainfanient:fenes humoru incédionbsp;flagrabüt. Foeming ggrc cóctpicttct per g difficiles part’ enitéanbsp;tur.Omis denic^ ^tas 8C fexus mortc imatura intépefttue cadetnbsp;ada morbis atlt;5 abfumpta.Dics vero vitf ifto^j aget nuli’inónbsp;triftes etcoinquinatos malis humorib’ atq? oim perturbatioanbsp;num generc vexatositu et animo exagitati femp erunt in macanbsp;rore atc^ ludu.Plurapoflentdc aquis dici: g veteres hyftoncinbsp;annotarut/variaamp;admirabiliaietad hoim gen’ bene atqj maanbsp;Ie habendü validilTima: Sed rara illa et fortaflis ad pentil oftéanbsp;tandaig ad ré ediflcrenda facerét.'tu et de aquis ,p!ixi’ fuo dice£nbsp;loco.Illud adco negligcndü nó cft/qï in próptu cftaqua nutrinbsp;ri oïa g coafefcant/pfantas / fem ina:ct quib’ ea vit^ pars ineft/gnbsp;motu vigeat:quorufruduetcopia reficiatur holes atqj nutrianbsp;anf. Id fiitaeft^fectoquosnahabeat fuccos aqua^j hfcin qnbsp;vita adun fum’ regio qua dihgétilTime femtati opor.et.India

DcLineamétis» nbsp;nbsp;nbsp;Liberil. F0.VII»

inquit Dyodomsmulta ex partc habere hoics^ceros amp; vah» dos/ingemocjprasditosacti/g^aeréducat puruet aquas falu«nbsp;berrimas bibant.-Atqui aqua dicemus effe faporc optima/ qux Aqua opnbsp;fapotéhabeatnulIü:6CcoIore c5modilïïma:qu£e omifit colo# timaqiuenbsp;re penitus vacua et libera^Tum et aqua effe optimam referut/nbsp;quae limpida perlucida et tenuis fit:quae in cadidum linteü in*nbsp;f ufa noncómacularitrquaefcruefada fecem nó dimiferit.Qu§nbsp;tnufcofum alueum quo pcrfluat et praefertim faxa coinquina*nbsp;ta nó reddiderit. Addut aquapetcómodam effe in qua legumi*nbsp;nadecodabenemitefcat:etbonamqua bonu efficias panem.nbsp;fJ^Pcrfcrutandü item pari ratione ne quid edat regio/qct lit penbsp;ftilens/aut veneficum quo ad qui degat eo loei in periculo fmtnbsp;Sino illa quae apudveteres cclebratur/ Colco ex frondib^ arbo Mei Colnbsp;nimftillaremel/quo guftato ^fternatutexanimes:diéc^ inte* chicü ad*nbsp;grum mortuis habcanf.Et qS aiut in Antonif exercitu hen mirabile.nbsp;barüvitioeueniffcrquasfrumentiinopiamilitescuediffcntin M. Antonbsp;fani fadi lapidib^ fodiendis intétivf^co feieexagitabant/quo mus.nbsp;adbilic5motacadetentat(^interitét/nullo tuti remedio ptranbsp;perniciem/vt fcribitPIutarcus q vino epoto; trita h«c. Quidnbsp;Iiacaetate apud Apuleam in Italia fuperi boni/quae na incredi Araneolinbsp;bill's vcncnivisincfcbuit.''extcrreftribus nonnullis arancolis apd Apunbsp;quaru morfu holes ad varia infanifdeliraméta cócitatur/ atq? leamve*nbsp;veluti perfiiroréadi rcperiutur.Miru dictu.Nullus grauis tu nefici.nbsp;mor.NuIlus liuorextat/qui cotporevfpiam appareat fadusnbsp;veneficf beftiol? feu morfu/feu aculeo.Sed principio obredanbsp;mentelanguéteattonititetniopem afferant/cófeftim pereüt.

Hos Theophrafti medicamétis curant. Qui quideviperarum morfib^ tybicinc adhibita mederi affeuerabat.Ergo vanfs monbsp;doru fonis muflei ita cófternatos mulcent.Cu vero ad fuü vennbsp;tumeftcanendi modu/illico quail exciti affurgut:et per alacrnnbsp;tatem cx libidinc animi rem omi neruorü et vinu contentionenbsp;exequatur,Atqui videbis demorfos alios faltitando/Alios canbsp;nendo; Alios aliaexercedo amp; conado quie libido eoru et mfa*nbsp;nia fert ad vitimam vfij laffitudiné: ne quicq intermiffa operanbsp;dies plulculos defudare/etnuUa re alia cóualelcere nifi fatieta*nbsp;tecóceptae/inchoatae^deméti^^CAtquifimile quidda apudnbsp;Albanoscos qcótraPópciumultacquitüvi bcllarüt atfuiffe Arancgnbsp;Icgim’.Naqgillic folitas ferutgtgniatancas:quarualiastados alban^..

Lcom's Baptiftc AIbcfti

afc homines cogcrentridendo emoriialia: cStra ficndo. |£SeIigendc regionis indiciafubtiliora/ex fructuu copia/fenunbsp;multitudine.iuuenu formofitatc/partuufinc mSftris. Integrinbsp;tate.Mebror5 amplitudtnc.Tonitrui.FuIguris Inundationu.nbsp;TerremOtus ratitudine. Longa obferuatione.Et alioia loco:^nbsp;fimilitudineprobata»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput. V.

Eqj item in feligenda regionc ea fpcctafle tantum fat |eft:qu:e fub afpectu et propalafuntexpofita.Vcrumnbsp;ietiam obfcutioribus inditijs notatis totam caufa ani

_j mo aduertifle opus eft. At qui erunt quide inditia op

timi aens /integrarucj aquaru fi ea regio fcret bono^t fructuuj copil. Si fenes astate grandes numero coplurcs nutriat.Si vasnbsp;hda et formofa luuentute. Si intcgro et frequcnti partu abun^nbsp;dabtt. Adde fi puros partus et nullis monftris fedatos dabit.nbsp;Naqj ego vtdi quidem vrbes /quas tempora gratia non nomi«nbsp;no:in quibus parturiat nulla quas n5 fe fpectet vnahois. At^nbsp;pr «tcrea móftri alicui’effecta matte, Vidi et vrbem alia Itali§:nbsp;vbtftrum2e/ftrabi/claudi/amp;tortuofitamultinafcanf.Vtnullanbsp;peneilliccreueritfamtlia/qu5 nóaliqué habeat mancuetpmunbsp;nutum. Et ^fccto recte admonet/vbi corporis ad corp? mébrinbsp;ve ad mébra crebras ac maximas diffimilitudmes videris :id cenbsp;li aeriCq? viac vitioraut occultiori aliq deprauat» naturj caufanbsp;fieri.Et faciat ad rë quod aiunt in crafl’o acre minus famefcim»nbsp;Future In tenui plus fitiunt.fCNetj no condecet ex alio^; animantiunbsp;habitudi forma atqj effigte futuras hoim habitudines picctafle. NSfi iunbsp;nis conie mentaetpecora firmilTima/et mebro^s amplitudine atqj protenbsp;ctura.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fione multacffeillic viderintftales fe habituros itide filios po

terut noiniuriafperafle. Neejabrecritfiacorporib^reliquis/ quibus vite vigor extinctus eft/inditta fupferim’aeris atlt;5 vesnbsp;torum. Na($ ex ^ximis aedificioru ftructuris ea didiciffe poiTusnbsp;mus/quf 1Ï erunt facta fcabraetcariofa/ inditio crit aduentitianbsp;inde mala c5f lucre. Arbores ctia in vna aliqua partem quafi c5nbsp;munic6fenfu,pcIinat?:autrefractaB infeftis ventoss motibusnbsp;ccffiffeoftentat.Ipfacprediuiuafaxa locis innata/autpofita/finbsp;fumotcn’plusfatis putria facta fut: varia lociintcmperiénucnbsp;ardefcentis/nunctorpétis acris atteftanf.Etvitada nimiru h^cnbsp;in primis crit regio/qua vehementes iftiufmodi temporum tesnbsp;peftatumtj mot us craflentur. Nam mortalium corpora fi calo

DeLmcamêtis. Liber.I, Fo.VlII,

ris aut frigoris acri appellentevi occupentur/illico tota cotpo Nota gd riscoagmentatio:etfingularu3pattim connexio labefactatur felicitatisnbsp;acfoluitur:etad morbos iinmaturaniqjfenectutfmccrrpellif autinfelinbsp;Vrbcmlubmontibus/quf exprocliuifolcmfpectetocddenté: dtatis q*nbsp;vel ea re maxime inl'alubrem effe affirmantrquod mox anbelis qxicifranbsp;tusnodis etvmbregelidioresfentianti)r.^£Conuenitetiapr§ Idiptahanbsp;tentotütcmporumvidffitudineex ptudentum obferuatione beat resnbsp;repetita/fiqual'untetiamrarioraomnidiligentiaprfcogitaffc. gio.nbsp;NamfuntlocaqufdamquibusmeftnaturaoccuItu3qutppia/ Locri.nbsp;quod ad felidtatC3at^ infehdtatemfadat.Locris et Crotonae Crotonanbsp;nunqfuifle peftcm referunt.Ininfula CretenuIIu3nocuü vers Creta.nbsp;fari animal.Apud Gallias raro vifnm oriri monfirum annota Apudnbsp;rurit.AIibinequexllateferuenti:nequehycme fulgurare affir Galliasnbsp;mantphylid.Atin Campania inquit. Plinitis per id temp^ cis rarü oritnbsp;uitatibus admeridiépofitisfulgurat.Ceramniaapnd Epirum monftru.nbsp;montes feruntdictos acrebris fulminib^.Tü et Ltmnfi infula. Cerania.nbsp;g;illicaffiduafulminaiadantijr/poctisdediffeinquit Seruius Lemnos»nbsp;Vteolod Vulcanum ceddiffe dicerent. ApudBofphorumet Bol'phosnbsp;Infodones tonitrua et fulgra nung vifaatteftatur.egypto por rus.nbsp;tenti locoeftfiplucrit AipudHydafpem ^ftatis initio continui Inlodosnbsp;imbtes manantJn Libya tam rarosmoucti ventos ferunt: vt nes.nbsp;cxcelicrairitudine varif per aeremconcretf vaponbusfpecics Aegypt^nbsp;fpectentur.At contra maiore in parte Galatif per eftatemtata Hydai'penbsp;vis perflat venti/vt lapides pro harena per fublime trahat. In Libya.nbsp;HyfpaniaadHiberuCireioventooneratapcrceliplauflrapre Galatia.nbsp;dicant.Notum quidem apud Ethiopiam non petflare.Hüc ve Hiberus.nbsp;ro apud Arabes ventum.etTrogodytas virentiaoia cxurere Aethiosnbsp;aifirmat hiftorici.Delon quidem nunquam fuifle terremotib^ pia.nbsp;vcxatam. Sedfemper eodem manfiflTe faxo/ cumcircumuicine Arabes,nbsp;terr^motibus ccdderint fcribitThuddidcs. Partem earn Itali§ Troglosnbsp;quaeab AlgidofubRoma totüHernicorüeolIm tractuadCa dita.nbsp;puavfque eft/Crcbris terremotibus qualfatamift propedefola» Delos*

tamvidemus.SuntquiAchaiamacrebraaquaruminundatie Hernici

nedicta3extiment.Romam eternumfebricolamfuiflfecompes Acliaia. tio.Eaf^febres Galienusnouumcmitritarueflegenusputat Romafenbsp;Cui varia et propepugnantia invatiashorasietnedia adhibé bricofa.nbsp;daiunt.Apud poetas vetus fabula eft. Typhoncni .pchita ins Typho.nbsp;fulafcpultumfefe fub terra cómoueretex quo fiat vtfunditus prochyta

Leoms Bap tiftae Alberti.

infulacótremifcat.ld quidempoet^ ficcecincte qm terrasmotf* businfulacteruptionibusvcxaretur/adeovtEtrienfesrct Calnbsp;chidenfeshabitatoresolimcoactii'intaufugerc:gC rurius quinbsp;poft tepora ab Hyerone Syracufano miflï effét/ vt nouam illicnbsp;vrbempderent/aflïduipcriculiamp; calamitatis metu aufugerut,nbsp;Itaqjeiufmodioiaex longa óbfctuationcrepctcndal'unt:amp;cxnbsp;aliorum loco^ fimilitudimbus c5paranda/quo tota ratio intenbsp;grior habcatur.

fJ^AHaregionis occultiorapmodactincómodafcudimtijs na tura/vel fortuito locis indita ad quf fapicns bene confiderat»nbsp;infpiciat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.VI.

j]Vin et difquircndum an nullis incómodis occuItio« Jribus ea regio ofFédi aflticucrit.Putabat Plato effe vtnbsp;ilocis nónullis diuina quidam interdum infpiret visnbsp;fgeteg vis acdfmonu terminatio incolis aut propitianbsp;aut ptra mfefta. Süt quidé loca quib’ homines facile infaniat:nbsp;qmbus fefe facile in perniciem dedantigbus autful'pcndio/autnbsp;prscipitio /aut fetro amp;vencno facilevitam ponat. Adde his qdnbsp;fecretioribus itcru naturaeinditijs pfcrutatis/quecunij ad remnbsp;Demetrij fadantpenfitaflè opus eft. ^j^Vetus a Demetno vfqi ductu insnbsp;inftitutü. ftitutumnómodovrbibus ctoppidis; Vcruni ctia militanb’nbsp;indies caflTisponendis.Vticcoradepaftaruillicpccudüinrpc*nbsp;ctemus quo fint habitu et coIore.Qu2B fi forte vitio infecta apsnbsp;paruerinti vitanda lociinfalubritaté prf fc fcrüt.f[) Aicbat V atnbsp;ro cópertum hfefe locis quibufdaminutiflïmaquaedam athosnbsp;morum inftar volitare animantia acre: 8C anhclitu in pulmonenbsp;cxccpta haererc pr^cordifs. Et rodédo inferre morbfi atrum etnbsp;rabificü:atcppindcpeftépniciéq?afferre. Neq?iIIud pr^tercusnbsp;dum eft/^ loca inucnics aliquafuaptc natura incómodis ,ppenbsp;omnibus vacua er periculis libcra.Sed ita funtexpofita/vtconbsp;gentesexteraeetaduentitif/noninterraro pcftéetcalamitatcjnbsp;inferant.Eamqircnóarmistantuet iniuria exequütur qualianbsp;funt quae Barbaris atq? imanibus obifciantur. V erum et p aminbsp;citiam atip hofpitalitaté veheméter Icdat.Aliqui q; vicinos cunbsp;pidos rerunouaruhabuerint/cxillorum ruina et iactura perisnbsp;Peta.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clitati funt.Petam in ponto ianuenf ü coloniam affiduo peftis

vexat/ quodeo loei indies excipiantur conuecti feruicü animi egritudine.tu et fitu atij illuuie tabefcentes et morbidi. Aufpi

DcLmcamêtis» nbsp;nbsp;nbsp;Liber.I.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FoJX.

cijs item et feruato coelo rcgionis futuram fortunam indagaflc prudentis et bene cóiuitt effe affirmant. Quas ego artes modonbsp;cum religionc conueniant/minime afpernandas duco.Quis idnbsp;ncgabitquicquididipfumlïtquod fortuna nücupantin reb’nbsp;hominü valere pluri mu.''Ne vero affirmabimus publica vrbisnbsp;RonuB fortuna ad propaganda imperium valuiffe non plurisnbsp;mum.Yolai vrbê in fardis ab Herculis nepote conditam/ct ii a Yolausnbsp;Carthaginenfibus Romanif($ perfaspius armis lacelïïta extis vrbs lépnbsp;terit:acternu tarnen fuiffe libera fcribit.Dyodorus. An id abfq? libera.nbsp;Iociilliusfortunafactu3efl:apuddelphos/vt templfla Flegianbsp;prius incenfa/tertio itê Sill» téporib’ arderet^'qd et Capitoiiunbsp;quotiens arfiti'quotiens flagrauit/Sibaricenfium vrbs c5 ite^ Sibarif^.nbsp;*t^ iteru vexata et rurfus deftituta et rurf^ deleta extitilTet.Ponbsp;ftremo ctiam deferta manfit.Quin et illinc fugientes mala ,pl'enbsp;cutafeÜcitas eft.Namcumalio fefe tranftuliffent/nomenqjvrnbsp;bis priftinu abieciflent: tandé calamitatc effe imunes ne quicqnbsp;potuere,Nouisemmirruentibus incolis vetuftiffimaeatq? prinbsp;marixfamili^ oés ferro etesde abfuptgvna cü téplis amp;vrbe funbsp;dituspericre.Sediftafmam9;quoru refertiffime funthiftorias.

Hoe apud nos conftet hominis effe non ftultiffimi/omnia ten fare aggrednquibus ^dificationis cura ipenfa futura fit nSnbsp;fruftraropufqjtpfum futurulïtconftans etfaluberrimü.Et^snbsp;fecto in tanta re exequenda nihil praetermififfe fapientis et besnbsp;ne confiderati hominis ofRcium eft. An eft non maximum tisnbsp;bi tui% aggredi/quod ad falutem faciat/ quod ad vitam cü disnbsp;gnitateamp; voluptateagendaconucniat. Quod ad nominis posnbsp;ftcritaté et celebritatem conferat.Iftic tibi reru ftudia optima^znbsp;Iftic tibi liberi et dulcis familia.Iftic od j amp; negoci) dies habebünbsp;tur.Iftic totius vite rationes conlumentur: vt tota invita nihilnbsp;apud genus hominü inuenire opiner pter vittutej/ cui matorenbsp;cura/opa/diligéciavacandüfit/qvt fofpitccüfamilia bene hanbsp;bites: et bn habitari his neglectis reb^ / q recéfuim^ / quis eft quinbsp;poffeaffirmet.'' Seddehishaetcn?. Sequitur vt de area in ueftinbsp;gemus. I^Dearea/dci^linearüfpeciebus. Capitulu.VII.

IN area captanda qutequid de regtone differuim^ obs jferuandum eft.Natj vti quidem regio amplioris cusnbsp;lufdam prouicig certa felectaq? eft pars.Ita et area tosnbsp;* tius regtonis pr^fcriptum et diffinitum quo dda fpa

De Lmeamentis. LLI. Fo.X.

Ii/q5 intfa drculujcft ad flcxaeandem^ extrema drculi hnea perduccreturRadt^dicetur.Etpunctoqdéhuic imobili/quod Radius,nbsp;mediumintracirculuaiTidet Centro nomen erit. Et qujelinea Centrumnbsp;recta per centru tranfiens duobus locis fiexa circuli linea feca»nbsp;bit Diameter appcUabitur. Inter arcus item differétia eft N aqj Diamef.nbsp;alius integertalius c6minutus:aIiusppoiitus eft. Integer is eftnbsp;qui circuli media parté occupat/hoc eft/cut corda intcgri eft cirnbsp;culi diameter. Cóminutustcui corda eft minor diametro: eftq;nbsp;perinde idem is arcus cóminutus femicirculi pars. Compolït^nbsp;ex duobus cóminutis conftat:efricitlt;5 ca de re in fumo angulunbsp;arcubus fcfc mutua iunctione interfecantibus; quod nec^ intesnbsp;'gro netjcóminuto euenit. His cognitis rem ficpfequemur.

fCAreatu ipecics formaeat$figutas.et quf na earam vtiliores acfirmiores»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.VIII.

aRearu alia angularis:aIiacircuIaris.Angu!arium alia ; penitus rectis lineis Alia rectis et flexis mixti conclunbsp;: i'a eft.QuJC vero angularis flexis plurib^ fit lineis pof

_3fita/nullis mtcrmiflis rectis me in vetera aedificijs in^

tiemffcnonmemini.Atinhisobieruandaeafüt/qua! in totis aedificij partibus vehementcr vituperantur fi defint: et non finbsp;ncgratia etcómoditatc habentur fi adfint: hoe eft vt cum an*nbsp;gulisitum linets:tumetiampartibus quibufqjvarietas quaedanbsp;adfit.Ne nimium gdé frequês / neve omnino rara/ fed ita ad vfiinbsp;et gratiampofita/vt Integra integris:et parib’ paria correfpósnbsp;deat.Rectis angulis percómode vtutur.Acutis angulis nemonbsp;vfus eft etia minimis in areis et neglectis nifi inuitus/ 8C cogé*nbsp;te aut locor um aut dignarum arearu ratione et modo obtufosnbsp;angulos fatis decente? putaruntifedhoeferuarunt vt numeronbsp;effent nufq difpares.Aream omnium capaciffima et in qua fesnbsp;piendafeu aggere feu muro minus impcnfif habeatur/eam effenbsp;affirmant quae ht rotuda. Proximahmeputant quaeplurimosnbsp;habeat piectos angulos. S3effe oportet angulos oi no cóparesnbsp;mutuoq? correfpódentcs at(^cogquabiles omni in area. Atquinbsp;bas quidemin primis cóprobant/quas intelligat parietes attolnbsp;bte cómode ad opfris altitudinem recte ftatuendam vti eacft:nbsp;qu»fex/qu:e ve octo habeat angulos. Vidim’ et area angulosnbsp;rum decem aptiffimam etvcnuftiffima,Eft etiavt recte poni an

Lcom's Baptifbc Alberti, gulorum area queat duodecim at^ item fexdeci. V idimus qüinbsp;dem quattuor et viginti anguloru aream;fcd rariora iftec.Latenbsp;rum Iincas itaeflcoportctvteregioe oppofitaecofquales fintnbsp;ct nufglógiflïme lineae toto in operc breuiffime vno perductonbsp;adigentur.Sed erit inter eas pro ratarerüiuftaetpdecens fpornbsp;Angulos tio.Angulos eo vetfus iubétftatui/ vndecourgens autpondcnbsp;ru poiit^. ns ex rupe:aqua?2 aut ventotu impetus et vis imincat atq? imnbsp;petat quo appellen té ïiuria/molé ve difFindat atep diiTipet/munbsp;risfrontevalida no imbecillitatc latcrG aduetfus molefliavtnbsp;ita loquar illuctantibus.Quod fi exteta asdifid) Imeameta euenbsp;tuennt quo minus pofiis angulo ifticvti ex fententia/flexionenbsp;vtenducritquandoetflexalmeacirculieft parstetdrcul’ipfenbsp;philofophorum fententia totus eft angulus. Cateru area autnbsp;piano ponetur loco/aut accliui/aut i’umo in montis vertice. Sinbsp;piano ponetur loco/coaggerarc oportettet quafi podium fubcnbsp;fttuere. Na id cu ad dignitaté plurimG coferat; tu et ni fiat/plunbsp;rimuincómodu3afferet.FluminuenfctimbnG alluuionesafnbsp;ferrelimufolentplanisIods:quofitvtipfu folu fenfimintu^nbsp;mulefcat:tu et hoim negligentia no afportatis ruderib^et pur*nbsp;gamentis/ q indies deftituutur plana facile circucrefcunt. Ro«nbsp;mam aiebatFrontinus architectus fuaetate collibus excteuif*nbsp;fe ^pter incendio^ frequentia.At earn ipl'a hac f tate videmusnbsp;totamruinisetfeditateobrutam.VidiegoinVmbriafacellujnbsp;vetuftum piano in loco pofitum/tamen multaexptefubmer-snbsp;fum/facta loliin feex cretione qp ea planities fubmontibus exnbsp;tendatur.Sed quid ea memorem /g fub mótibus funt apud Ranbsp;Miru apd uennarfub pomerijs nobileid delubru:cui $ tecto integru exsnbsp;Rauenna tat lapideu vas/tam et fi ad marc et longe a monttbus refideat/nbsp;vas lapis plus tarnen quartafuiparteintrafolu imerfumeft vi temporanbsp;deuproteQuaveroaltam efle cuiufqpareseexaggeration? oporteat/fuonbsp;eto pofis dicetur locorcG dc his rebus no fC matim vt hic/fed difticti’ Io«nbsp;turn.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quemur. Sed efle quaqp area/aut natura a ut arte factam firmiflj

mam ccuenittqua de re illos in pnmis audiédos puto/ qui mo uent vt vna aut altera fpacio difiatibus foffionequid fold id dénbsp;fitateautraritatemollitiaveadferendaftructurqonera per fenbsp;valeat/perferutemur. Etenim fiaccliui ponetur loco ^fpiciennbsp;dum eft nefuperioraprefliirgmoleftiis impellatiaut inferiora

fiforte moucantunceterain ruina trahant.Eirmiffimajqmdé

DeLmcamctis* nbsp;nbsp;nbsp;Liber.I. Fo.XI.

etoiftiexpirteobfirmata velimhanceffefdifici) partétqu? to eius operts futura flt bafis. Si erit area in mótis vertice/aut entnbsp;ea quidé exaggeranda aliqua ex pte: aut decuflb cactimine pr^fnbsp;iurgétis mótis coequada.Hic^l'piciédQ eft vt id aggrediamutnbsp;qdieruatadignitatemoderata Scmodicafiat cü impéfa atq^Ianbsp;bore,Fortaflis quidé pducet parte ab i'ublimi exfcindercet parnbsp;temaccliuaexaggerare.Quarem bcnecófultus quifgs fuit illenbsp;architedus apud Alatrü HernicI vrbem in faxeo mótc pofita Alatrinbsp;eifecit.Curauitenï vtbalis/feu arcis/feutép!i:q fola nunc c^te ftruduranbsp;ris fup^dificationib^ dirutis videf/ex refcilTis a fummo vcrtice fpcdabiilnbsp;fragmétis fubfirmata et fubftrata exraret. Et co in opere iIludnbsp;eft/ q£t maiorc immodu probé.N am obiecit angulü arc§ eo vernbsp;fus vnde repens mótis pendet:eü(^c5foIidauit angulü congernbsp;ftis pr^gtadibus immanium fragmentorü fruftis 8c mole.De*nbsp;ditcp opera cóponendis lapidib^:vt ftrudur^ feruata p.arfimonbsp;nia decoré afferrct.Et lllius quoij pfihü placuit architedi: qutnbsp;quidé quo loci nó vflt;5 adeo tanta lapidis habucrat copia fub*nbsp;fiituendo mótis pondereaggeré ftruxerit frequétib’emiciclisnbsp;dorfo flcxarü linearü intra monté abiedo.Quas ftrudura cumnbsp;grata eft afpedu/tü eft 8C firmiflïmaitü etia qd impéfarü ratio*nbsp;nem facit. Nam efficit muru non folidü/qui tantü habeat viri*nbsp;um/aelïpcnit^ fuiffet folidus/latitudinequata etflexarü lincanbsp;rum illicfagittf funt.Vitruuii'quocpratio placet: quam videonbsp;Rom^paftïmaveterib’architedis/acpr^fertim in Tarquini)nbsp;aggereobferuatavtantcrides fubftitucrctur.Sed nó omibusnbsp;locis id obferuarüt vt fcmp inter fe anterides tantum diftarentnbsp;quatü ipfa eflct alta fubftrudio. Sed ,p mótis firmitate aut(vtnbsp;italoquar) labilitate;modofrequentiores:modoranores po*nbsp;fucrüt.Animaducrti etia vctcres architedos nó vna,pximamnbsp;4)ptetareafubftrudtonefuiffecótentos:fedplurib’/quafi granbsp;dibus ad infimasvflt;5 radices mótis totas rupcs firmatas effenbsp;voIuiire.Quorü ego cófiliü minimc negligêdfi puto. Ad Peru* Perufia.nbsp;fiamriuus qinterLuciniu móté amp;collé vrbis fluit/qd affiduonbsp;coilis radices abrodendo fub eacauet totaaccliuitatis molê innbsp;fe impédentécómouet;ex quo magna pars vrbis foluif et labanbsp;feit.Et milii quidé veheméter probatur facellacóplufcula quf Vaticananbsp;ad bafiltca maximam in Vaticano hincatep binccircum aream facella.nbsp;adada funt.Nam iftarü quidé ex quf intra cxcifum/ct infolTu

b üi

Leom's Bap tifte Albcïtf.

» nbsp;nbsp;nbsp;montcm pofitf ad patieté bafilice coherent plun'mu adfflfnfctt

li etccmoditatis prfftant:molêenicótinuoingtauefcétis tnó»! tis fuftcntat:etper obliqua monte fuffluentéhumiditaté internbsp;GipiStiatqi inedem aditu intcrpcllantiquo fit vt bafilicf pnmanbsp;rius paries ficcior/firmiorqjreddaf.Quf veto facella alteru adnbsp;infimü obliqui metis latus afftdét:ea quidé tota fuperioté cófinbsp;planatioré facta opere arcuato fiftcre/etpronos oés telluris lanbsp;pfus cocrcendo facile pofluntferre.Et eü ctia architedum/quinbsp;Romf ad Latona templu ftruxit/per qua rede cófuluiffe operinbsp;etfubftruduTf aduerti.Angulueniatef itaporrexit intra lugnbsp;iniidentémonté/vtvrgentépóderis vimduo diredi parietesnbsp;to7erarét/et obiedo angulo aduerfam moleftia diuiderent atijnbsp;diffiparét.AtquipofteaqdeveteruIaudib^dicerc aggteffi fusnbsp;mus/qui prudéti cofilio fdificatunt/illud nolim ptfterijfle qdnbsp;in menté redit et egregi§ facit ad rem.Extat architedi per vtilcnbsp;inftitum apud Venetias in teplo Marei. Area eni toti» templinbsp;cu cófertiffime obfolidaret/plurib? puteis refoflam reliqt: quonbsp;fiqui forte flatus terrf fubter cócipcrêtur/ facilcm fibi exitii vésnbsp;Aree ad dicarent.Poftremo areas vniuerfas quas tedo feceris opertasnbsp;libell a CO ad libella cogquafle c6decet.Qu§ vero fub diuo relid? lint a li*nbsp;cquadf. bellaipfa nóplus q vtimbriu defluxus efferantdeprimedfffitnbsp;Sed de his haden’ amp;fortaffis plurag hieloc^pofceret.Na picnbsp;raq? haru reru quf dixim’ ad muroru opus faciut. Sed ita incisnbsp;dit/vt g natuta admodu inter fe cónexa funt/ea amp; nos dicendonbsp;nófegregarimus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequifvtdepartitionedicendüfit.

CEe partitione/decj partiu feu mébrogs ad totu et inter fe cos gruitate/modeftia/copadaqtvarietate. Caput.IX.

I Otavis ingeni):oniifq?reru $dificadaru ars et peritia ivnainpattitionepfumif.Integri enifdificij partes;nbsp;et partiu fingulatüintegras(vtitaloquar) habitudis

_ nes:omniult;5deni{^IinearüetanguIo^cófenfijni8i

cohefioném vnüopusrvnahgc partitio vtilitatis/dignitatis/ Ciuitatis am^mtatifqjhabitarationc cömetiï:qgt;ficiuitas philofophosnbsp;etdom^ rum fentetia maximaqufdaeftdom^ietcótradomus ipfa mi

diffinitio nimaqufdaeftciuitasiquidniharüipfarummembraniinima phiiofos quidam effedomiciliadicéturfvti eftatrium/xiftus/cenactilu/nbsp;pluca.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;porticus amp; huiufmodi.Etinhorum quovis quidnam erit aut

incuria/ aut ncgligentia p r^termiflum: qd not} dignitati amp; lau

DcLmeamentis. Liber.L . Fo.XII.

di operis ófFidat.''PIurimmn igitut curae et diligentia; adhibcn dumèft his rebus confiderandisrquf ad vniuerlum opus factsnbsp;untidandac^ opera vt ettam minime partes effe ingenio et artenbsp;eóformes fad? videatur.Hanc ad rem aptc et cómode perficisnbsp;endamfuperiora omniaqu? de regione/deqj areadida funt/pnbsp;pulchre conueniunt:ac velutiin animante membra membris/nbsp;ita in asdificio partes partibus refpódeant/condecet. Ex quo ilnbsp;lud dtdmn cft qd aiüt.Maximorum asdificioru maxima oporsnbsp;tere effe membra.Quamquidcm rem ita obferuarunt veterestnbsp;vt cum caeterattum et latères ponerent publicis et ampliffunisnbsp;xdifidfs maiores g inpn'uatis.Itaqjcuilt;5mébraaptaregio acsnbsp;cómodatus fitus;et contribuef non amplior grei vfus exigat/nbsp;non minor g dignitas poftulet;non loco alieno et impertinennbsp;ti/fedfuoamp;ita^priovtaUblcommodius effe nufg potuerit.nbsp;Nonenim quaelioneftiffimaaedis pars futnraeft reiedo in losnbsp;CO4NÓ qu^maximepublicain abdito.Nóitemquf priuata innbsp;propatulo collocabitur.Adde g» etiatemporü rationes habennbsp;dg flinttvt alia glliuis/aliahybernis locis attribiiatur. Namqj Qugfitnbsp;alig alijs debétur 8cfitus etmagmtudinesiasftiuas laxiores effe habitationbsp;oportct:hyberna;veroc5prefliores fi erunt/nó improbabunf. nü habennbsp;Turn ^(huis vmbra etvéti:hybernis foles debétur.Et in his ca da ratio,nbsp;uendum eft/ne incolis cueniat vt ex hoe loco frigenti altcrü innbsp;locum fftuofum equabili non intermiffo aerc excant.Aut iftonbsp;extepentiin alterübrumis 8C vétis infeftum.Nam id oimmasnbsp;xime faluti corporü officeret.Et cedat ea quidem inter fe memsnbsp;bramutuo oportet ad commune totius operis laudé amp; gramnbsp;conftituendamvel cóponendamine quid oihis decoris conatunbsp;occupato/altergpenitusnegledaerelinquatur.Sedinter fe itanbsp;conueniant/vtindevnum integrü/redeij coftitutnm corpusnbsp;ïïiagis 5 diuulfa et diflïpataeffe membra videantur.Caeterü innbsp;membris conformadis modeftia natur^ imitari oportet. Neegnbsp;enivtiinreliquis/ficSCinhacrenómagis fobrietaté laudam’nbsp;g pfufam gdificandi libidincm vituperam’ / modica effe oporsnbsp;tet mébra:et ad ré de qua fis adurus neceffaria.Nam gdificadi Aedifica*

omnistatio/firecteprofpexeris/aneceffitatcprofectaeft.Eam diratio. •luit cómoditastvfus honeftauit: vltimum fuitvt voluptati ^

fpiceretur:tamctfinungabimodicis omnibus ipfavoluptas

abhorruit.Erit ergo eiufmodi vt mébro^t in ea nihiloplus

b iüj

Lconis Baptiftae Albetti. defideretur g quod adfit:amp; nihil quod adfitvlla ex parte itnpronbsp;betur. Nci^item omnia vnicatatum linearu ductione et terminbsp;natione perfctibi velim/ita vt nulia re inter fe diiferat. Sed alianbsp;delectabüt fi maiora fint/aliaconferent fi minora fint. Alia exnbsp;iftorum medioaitate laudé aflequentur.Ergo placebüt erectisnbsp;conlfituta: tineis: liaealtersef lexis ac demum ali^e vtracplineanbsp;rum ductione praefinit5pprobabuntur:modo idferues/ quodnbsp;fepc admonco/ne in id vitium incidas:vt fecifle monilru impanbsp;ribus aut humcris aut lateribus videare. Condimentum quidénbsp;grati* eft omni in re varietas fi cópacta et cófirmata fit mutuanbsp;inter Ie dillantium rerum parilitate eadé fi inter fe dilToIuta etnbsp;difconuenienttquadamdifparitatedifcreparint/eriteaquidemnbsp;abfurdilTima.Nam veluti in lyra cu graues voces refpondeantnbsp;acutis: amp; medi§ inter vtrafcp ad pcentu intentae refonant:fit exnbsp;vocuvarietatefonoraetmirifica quaeda j)pottionü equabiliünbsp;tas/qux maiotê in modü oblectet animos atlt;^ detineat. Itaetnbsp;quibufqjreliquis in reb’cuenittquas quidéad mouédos/habésnbsp;doflt;5 animos faciat.Ceterü h^c vt ferat vf’at^ cómoditas atlt;5nbsp;etia per ito^ laudata c5fuetudo exequenda eröt.Na cófuetudisnbsp;ni quidé in plenfij vel repugnare gram tollit/vel alTentiri cmonbsp;lumento eftratcp egregie conducit.Quado ita cetcri .pbatiiïïminbsp;architecti facto atteftari vififüt/hancfeu doricafeu lonü:a/feanbsp;Corinthiam/feu Thufcanica partitione omniu clTccómodiirienbsp;ma/non quo eo^i defcriptionib^tranfferendis nfm in opus qfinbsp;alhicti legibus haeream^ifed quo inde admoniti nouis nosnbsp;ferendis inuentis contcndam^/paré illis maioré ve fi queat frunbsp;ctu5 laudis aCTequi. Sed de his fuo locodiftictius,pfequemur/nbsp;cü inucftigabim^ quo pacto vrbé amp; vrbis mébra; et que adcu»nbsp;iuflt;$ vfu oportcatcolloccntur.

I^DeparietumctcolünarumformisIogitudine/craflitudine/ dimenflone/figuris etcoadiaccntibus. CapituIum.X.

, Vncfequitur vt deparictu dcfcriptione fümati rrafi«t I gam’. Sed illud hic noli praeterijffe/quod apud vetenbsp;trcsannoraui/eos maximoperccauifle/nevllam areas

, 1 extrema linearectamducercnt/itavt eifet ilia quidé

prglógaetnu’lis locis n5 interceptacü flcxaru linearüconue» xione/tu et angulo^fectione. Atqhocidco fecifle peritiflimosnbsp;viros in próptu, ell/quo vcHent paticté quafi adactis adiumen

De Lmcamenti's* Liber.L Fo.XIII.

tis/quibus cohereat/firmiorem reddete. In parietu ratione tes cenfenda a dignionbus incipiendü eft.Is ergo locus admonet:nbsp;vt de colünis et de is quae ad colunas pertinent dicendu iït: qn Colunanbsp;ipfi ordines colunarum baud aliud funt q pluribus in locis pfi quidnbsp;XUS adapert’^ panes. Quin et colünam ipla diffiniffccum iusnbsp;uet/fortaiTis non inepta; effe ea dica firmam quanda et ppetuanbsp;muripartemexcitata3adperpendiculumab folo/imo vft^adnbsp;fumum tecti ferendi gratia.T um et toita in re'f dificatoria nihilnbsp;inuenies quod opera et impenfa et gratia prfferas colünis. Sednbsp;habcnt colunae ipf* quippiam inter fe/q fint dilïïmilcs; hic n osnbsp;fimilitudiné/q^ ea prefertim ad genus pertineat/n5 pretermitsnbsp;temus.DiflïmiIitudinc vero/cü ad fpecies ea quid fpectet/alibinbsp;profcquemur fuo loco.Atqui Vt ab ipfis ;vt ita loquar radicib’nbsp;ordiamur/quibul^ colünis fundamcnta fubftituütur. Fundanbsp;mentis quidem ad areas planitiécoequatis cófueuere murulu3 Murulusnbsp;fuperiraponere:quênos arulam/ali] fortalTis puluinar nuncu ^nbsp;pabüt.Supra murulü bafim adigebat: in bafi colünam ftatuesnbsp;bantifupra colünam capitulum collocabant.Btharü quidemnbsp;Iiec erat ratio vt colüna ois infra mediü turgefceret:furlü verf?nbsp;Tetraheretur.Craffitudinecp fua effet pede vno amplior q fümonbsp;capite.Atcolumndinuentaputoprincipio fuftinendorü tectonbsp;rumgratia.PofteadeueniirehoimAudiavidemus:digniirimanbsp;rum tem alTequendarü cupiditate excitata: vt g edificarint mornbsp;talcs/aeterna effe 8c imortalia quoad poffcntclaborarint.Iccirsnbsp;CO colünas 8c trabes at(^ etia tabulata ac tecta integro cx marsnbsp;more pofuerc.Atqui in eiufmodi reb’ftatuendis veteres archisnbsp;tecti/natura rcrü ipfatü ita imitati funt/vt a cómuni vfu jcdifisnbsp;ctorum difceffiffc vidcri minime voluerint:et vna omnib? monbsp;dis ftuduerint/vt eoru3eflct opera cu ad vfü apta et firmiiïïma:nbsp;tü ctafpectuvenuftifiïma. Colünas naturanimirü primo pras Anulusinbsp;buit ligneas et rotfidas:poft id vfus effccit/vt altquib’ locis ha colünis.nbsp;berentur quadrangule. Iccirco fi bene ré interpraetor quod vhnbsp;derent lignei s col ünts ad alterutra capita immiffos anulos autnbsp;fetro aut Jerecóflatos: quo ad ponderis pertinacia colunjeip»

I? minus finderenf.Indeetarchitectimarmorcis colünis Iatu3 «n imo pede anu’ü fixcre ad fafccolae fimi! itudine5: qua fiat vtnbsp;ttiam aguttis refultanriü fttllt;arudefendatur:etinfümotrcfasnbsp;fceolam et fafceolae torqué fuperadiectum pofucte; quib^ adia

Lcoms Baptiftc Alberti

mentis ligneaeflecolünam vidercntcómumtam. At inbafib^ colünarum hoe obferuarunt/vt earüinfima pars rcctarum fitnbsp;linearüetrectorü angulorfi. Supremavero 1'uperficies ad luaenbsp;colüns atnbitu finirctur. Et obferuarunt vt effet bafis hf c quanbsp;lt;5 verfi* lata magis qaltattum et efle earn certa parte lui latiorénbsp;q fit cólünamvoluere et infimam bafis ipfius fuperficié latiosnbsp;rem effe quoq? voluerc q 1'uprema. Et murulum item parte ef»nbsp;fc quota amplioré q bafim.Et fundamentu ité efie pte quota Ianbsp;turn magis q murulü voIuere.Et qujecuqjhutufmodi altera innbsp;alteris pofuereadperpendiculumedi| cétricoIIocauere.At có?nbsp;tracapitula oiain his cóueniut: vt in fine partes fuae colunae lisnbsp;neas imitentur. Supreme vero et quadrangula fuperficié deft*nbsp;nant.Et erft quidem capituli fuprema pars nunq non ampliotnbsp;Paries. qinfima.Hccdccolunis.Paries vero ipfe ad colüna^; rationesnbsp;tolletur/ vt fi altitudinc erit futurus quanta eft coluna cu capi*nbsp;tulo craflïtudo illi fit quata ï imo eftcolüna.Tu et hoe obferua*nbsp;rut/vtnullaeffetcolüna: autbafis:autcapitulü:autparies cetenbsp;ris fm ordmis vHa ex pte nó fimillimaaltitudineet latitudie etnbsp;oï deniqj dimenfione ac figura.Cumqp tnvitio vttac^ fit parie*nbsp;tem et tenuiorem et craffïoré:et dcmifTiorem: et fublimioré fe*nbsp;cilTe/q ratio et modus poftuIat.Malim tamépeccare in partemnbsp;hac/vt demi poflit/ q vt addi oporteat. Hie luuabit et vitia ctianbsp;non prEeterire aediftcioru quo ad ré fimus cautiores. Prima enïnbsp;laus eft carere omni vitio. Atqui aduerti i bafilica Petri Romasnbsp;id quod res ipfa prg fe fert factu ineóful tiffime/vt fupra crebrasnbsp;ctcótinuatasapertiones praelonguetpraelatum pariete duce*nbsp;rentnulhs flexis lineis corroboratum/nullis fulcturis pmuninbsp;tum/quodveconfiderafleoportuittota ipfa alamparietis ni*nbsp;mium frequeti aptione fufFoffa/pcrq fublimé tetendit pofuitcjnbsp;vt iinpetupfiflimis aquilonibus excipiendis extaret.Quo factanbsp;eft vtia turnprimuaffidua ventoru3moIcftia pedes plus fexanbsp;perpendiculirectitudinein pronuceiferit. Necjdubito futuranbsp;vt oil leuiappulfu modicoue motu facto corruat. Quod ni tranbsp;beationibus tectorumptineretur ^culdubio fpote fuaiam in*nbsp;choata obliquitatc rueret. Sed architects eft vt minus vitupesnbsp;rein /qnquide loci et fitus neceflïtaté fecut^ fatis fe a vetis tutunbsp;fortaffis putauit motis obiectutqui quide téplo praeftat.MallSnbsp;tame totas illas hinc atc^ hinc alas obfirmatiores elTc*

DeLincamctis* . LiberJ^ ' Fo»XIIIL

vtiha tecta fint: turn incolis ipfis: tu egteris §diftcio52 pat tib’reorü^fpccies etformaediuerff. Capitulü.XI,

(Ectorum vtihtas omihucft prima et maxima.Non enim folum incolarum faluti confert/ dü noctem imnbsp;bremlt;5 atqjïprimis aeftuatem folé repcllunt atqj ex?nbsp;cludüt.Verum etminficeomnetueturaedificiü.Tol Tcctum»nbsp;Ie tectum putrefcetmateria/labefcet paries: fatifcét latera:om?nbsp;niflt;5 deniqj ftructura fenfim dilToluetur. Ipfa etiam fundamé?nbsp;tatectorü ^tectionc/quodvixcredas/cbrroborantur.Neq3ta?nbsp;ta adificiorum vis igne amp; ferro amp; hoftiu manu et ceteris omninbsp;bus calamitatibus data in ruinacecidere/quantacorruercaedi?nbsp;ficia non aham ob ré nifi ciuiu negligentia/q» tectorfi ope deftinbsp;tuta et nuda relictafint. Atmanimirü aedificiotü tccta funt connbsp;tra tempeftatum iniurias atlt;$ impetu. Quje cü ita fint praeclarcnbsp;mihi maiores noftri cu caeteris in rebus i tü hac in re videntur fenbsp;ciffe/qui tantos attribuere tecto honores voluerit: vt tectis or?nbsp;nandis omnes condecoranda^ rerü arte prope cóiupferint. T enbsp;ctaenividemusaereetvitroetauropofita lacunanbus aureisnbsp;Iamif($ auratis :et coronarum praeterea et üo^^ fculptura et 0anbsp;tuis etiam elegati0imeinfignita. Tecta alia fubdiuo/alia nonnbsp;fub diuo. Sub diuo funt quae nullos ad ambulationisvfus/fednbsp;vnice ad imbré excipiendum fint pofita.Non fub diuo funtconbsp;tignationum ct teftudinu intermedia; extenfiones*. quibus fiatnbsp;Vt edificio quafi aedificm aliud fuperimponatur.Inliis ergo il?nbsp;ludvenietvtvnainfcrioribusedificij nicbrisipfu3id opuste?nbsp;ctufitietfuperiorib^ité fit area. Scdharuquidcptignationucanbsp;pars tectu recte appellabitur: que fupra caput dillenta pendeat:nbsp;quaeandem celunucupabimus. Quae veto obambulantiupe? Celutectinbsp;depreffetur/pauimétumtecturaijnuncupabitur. Sub diuo au pauimennbsp;tern extrema operiinenta/quaeimbribusexcipiendis imponü? turn,nbsp;tur/pauimenti ne loco fint/alibi difquiretur, Tectoru vero qug Tectura»nbsp;fub diuo fut tarn ct fi plane in fe fortaffe fint fupficies /nunq tnnbsp;eruntillequidcjequedi0antcs pauimêtoquodoperuerintpa?

, uimcto.Sedfempin aliquaciunt partejpcliuia etobliquaim? briu eHundendoru gratia.At tectoru/quae no fub diuo fCt/pla?nbsp;nas quafi^fupficies effe pauimeto ^uedi0antcs oportet.Te»»nbsp;eta vniuerfaangulis ftlineisadareaefigurapatietu^formamnbsp;quibus operimentuj futura fint/fe aaomodét neceffe £0,Atq^

Lconis Bapti'ftae Alberti*

hasecuinter refuccedantvariatnamaliaflexisomnibus lineis alia redisret alia miftis/8Ceiufmodi.Fit inde adeovttei^otumnbsp;quoc^ vatise Be multiplices manarint formae.Ta fi teda ipfanbsp;ex fe fuapte natura fint varia.Quora alia emifpheria/alia cocanbsp;merata/aliafornicataraliaatcub^coplufcuhs copada. Ité alianbsp;qu? car inf dicatur: alia quf difpfuuianuncupanf. Vetu vtruq^nbsp;futurulit/ometedueflehuiufmodi oportet/vtvmbrafui pa»nbsp;uimentu foueat/aquatnye pluuia ab vniuetfo cui operimentunbsp;fdifidofitpcnitus admoucat.Namfemperqutdeeftad ledennbsp;du paratus imber 8C additus ad maleficiu/quis minitnos nunqnbsp;non vfurpat:etcnim tcnuitatepertcrebrat/mollitie infidt/afiinbsp;duitatecoinacerat omes fdifici} neruos/dcnii^ftrudurafundinbsp;tusvitiatatlt;5pcrdit.Eadereprobeobfcruarut periti architc*nbsp;duvtliberu fluendi curium imbribus pararent: cauerentejnenbsp;quo loci aqua coni'ifteret/aut yfpiam peruaderet/ quo noxamnbsp;inferret.Hincntuofis inlocisteda maxime difpluuia furfuinnbsp;arreda efle ad acutum angulu volucre;quo niuium incremetanbsp;minus accrefeeret et liquidius dilaberenf.Locis veto (vt ita lonbsp;quar jf ftiuis teda obliquitatc min^ repente pofucre.Cf teru cunbsp;randii eft vt q maxime vno codéfp cópari at$ integro fieri pofnbsp;fit tectocpfcruataluminu/parietuijratione longe latecj totunbsp;penitus f dificiS operiaf.'ita vtftillicidifs dilabens aqua: nullanbsp;parietu parte madcfaciat.Tum ct tectum ita poncre oportetvtnbsp;in aliud tectu non impluat. Superficies quoc^ tecti decurfu eiTenbsp;oportetno vaftas amp; immancs.Na tegularu vltimis canalibusnbsp;piuuif prf multoru imbriu exuberantia redüdarét:ct intra f dinbsp;ficiu influerent.Quf res multo effent cu operis detrimeto. Ersnbsp;go vbi crit area maxima in plures eife diuifumfupficies tectu fnbsp;in variafq? partes defiucrc oportct.Nam id cu ad cómoditaté/nbsp;turn ad gratia pcrtinct. Siquo incidet loco vt plura poneda tcsnbsp;da iïnt/coadiungétur illic quidé tectis tecta: ita vt q femel fubnbsp;tedo except! fint/totas obambulant edes operti tedo.nbsp;f^Deapertionib^ifeneftris fc3hofti|s ct alijs quf totaparietisnbsp;craflitudinéno peruadüt:quales:quot:amp; quatf. Caput.XII.nbsp;~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lEquitur vt dc apertione dicedum fit.Apertionu duo

jfuntgencra.Na alia luminibus amp;vétis,Alia rebus 8C Rincolis aditü/exitüq^ in fdificiupbent.Luminibus fenbsp;•neftrjeferuiut; rebus hoftia/fcalaeamp;fpaciaintercolu»

De Lmcamentis* nbsp;nbsp;nbsp;Fo.XV,

fiarS.Tf cm quib’ aqua amp; futnus puadit/vti fut putei: cloacae amp; foci vtita loquat/gularctprffurniaat^extuamapcrtionu lonbsp;co veniüt. Atqut pars qujelt;5dom9 Iiabebit fcneftras:quo refpinbsp;rat inclufus acrtatq? in horas inouaf.Nam alioquin putrefcetnbsp;«tvitiüafferct.ApudbabiloniamintcploApollinis inuétamnbsp;refcrt Capitolinus hyftoricus auream arculam peruetufta: ex Arrendenbsp;quacorruptus:etperindcveneficusinclufusaer/ca ilk quidé mirodcnbsp;refringcref fefeefïundens:nóeosfola interemit qui tü propc aurea arlt;^nbsp;aderant/veru etcótagionib^ peftem atrocilïimatota in Aiiam cula. -vflt;jad Parthos inruIit»Ex Ammiano irem Marcellino hyfto

fuiffe per milites inuentu anguftu et prins cóelufum a Caldeos rum vatib’foramen.Qdvbiprjedeftudio referarut/peftilens Vapornbsp;exilueritvaportamatroxttaq^deteftabilisvtaPerfarum finiolim apetnbsp;bus intra Gallia vf$infcdaomiafintredditatetro amp;funefto Seleucanbsp;morbo.Fencftras igif efle oportet manfionib^ fingulis. ld qui peftilens.nbsp;dem cü luminis cxcipiendi/tum etia innouandi aeris gratia: 8C Fcneftraenbsp;«as quidé ad loet vfum amp; parietis amplitudiné accómodatas. quom5nbsp;Vr ncqp plus :ne^ item minus excipiat lumims neij frequétio faciend?»nbsp;res/autrariores fint q vfus poftulet.Tum SC^fpicienda eftquinbsp;bus ventis excipiendis pateant feneftrae ipfae.Nam q falubresnbsp;fpeiftabüt auras multo adapertas quoquoverfus licebit facere.

Eteas quidé iuuabititaaperire/vtincolarü corpora appelles flatus ambiat.Hoc maxime fictfifeneftrarn fpondae effent husnbsp;miles adeo vt videri etvidereper vicos ambulates poffis.Qugnbsp;auténóvfq^quaq^faluberrimis ventoruplagis obicöae eruntnbsp;feneftrae/ita ponétur vt lumina excipiat non pauciora q conuenbsp;niatifed neetti pluta g quib^ poffit carere.Et ponétui illg quianbsp;deminfublimi/quo vétos acorporib’obieöus panes interci;»nbsp;piat.Namhabebutquidéhocpaöo ventos/quib^aer reficiaf..

Sed crut infraöi atlt;$ perinde nó emino nó fani. Profpiciendü eft etia qui folcs penetratun inde intra f des fint: amp; diuerfo^nbsp;cómoditate habédf apertiores aut arftiores feneflr^ funt. M anbsp;?ftiuisdineffori)sautvallosqualt;Jvetfusfieiutillf quidé fesnbsp;ptentrionales/autfierutmeridian^folibufi^ obieél^ infimas

«trnodicas pofuiffeapertionescóferet/quado quidé ille expes-ditiotes auias excipiat:h5minoiib9iadioiucirculus offendaft

Leoni's Baptifte Alberti

et fatis habebit affiduo ctrcüfulgente fole luminum fs locus fn quo magts vmbr$ gratia homles q luminu cóuenerint. Cötranbsp;hybernis in diucrfori|S fencftr^ direélis foltbus patebütifi erutnbsp;adapertetfed ventis nöitapatebütficrutl'ublimes: nam redonbsp;curlu véti ftantes incolas nÓ impetét.Cseteru lumina vndeuisnbsp;excepturus fis/haberieainpróptueft/vnde ccclü liberu intue«nbsp;ris.Et omes apertiones quaslummuexcipicndoru caufe fadgnbsp;fmt/nullo paólo códecetpoCuiffe infimas.VuItu enim luminanbsp;fpedatur/nó pedibus:tu et euenit ifttufmodt vt vnius aut altenbsp;rius hominis obiectu lumina intercipiatur:focuf(5demceps re

liquusreddaf obfcurior.Qdquidétncómodamnó fit luminc

Hoftia, dudo a 1'ublimi.Hoftia feneftras imitenhvtpro loei frequétia et vfu maiora aut minora/plura/paucioravc adhibeantur. Sednbsp;in vtrifep obferuatu video vt publicis gdiftcijs cóplurime hora

Theatra. inprimis generu apertiones fierent.Eam rénobis theatra atte ftatur.Qu^ fi recte interpretamur/tota conftant apertionib’ ca

Aptióes. fcalaru/tü maximefeneftraru et hoftiorü. Atqui Apertiones g dem ita locaffe oportet vt ampliorib^ptrietib^ nó mimme ponbsp;natur apertiones etmodicisparietu frontib’nthilo vaftioresnbsp;adigantur q vfus poftulat.ln humfmodi apertionib^ alij ahanbsp;probarut Imeamenta.Sed |gt;batiffimi vbi licuit nó nifi quadrasnbsp;gulis et rectilineis vfi funt.Tandé in hoe omes cóueniunt/vtjpnbsp;jedifiei) amplitudine et figura vticöqj illc quidé fint accómodénbsp;tur.Tum 8C hoftioru apertiones itacóftituédas dueut/vt altionbsp;res omtno lint q latJe.Etex his quse altiorcs fint duos hae capinbsp;ant eótinuos circulos.Quae vero humihores a'titudiné habesnbsp;ant diametn eius qdrati cui^ fit latus ima hofti) iplïus latitudonbsp;Etporuiflehoftiaiüicconuenit/vndem quafcjpartes xdificifnbsp;cómodiiïïmus quoad fieri poffitaditus Rbeaturrtum 8C grattenbsp;ftuduilTe oportet in huiufmodiapertionibus/vt magnitudininbsp;bus co?quatisdexterafmiftrisrefp5deant.Numero auté fenenbsp;ftras et hoftia affucuere ponere ipari. Sed ita vt hinc atqp hincnbsp;partes parib^ rnderét.Media vero effent paulo ampIiora.At(j{nbsp;maximopere prgcauebat/vt vinbus f diü parcerent: ea de re 15nbsp;geabangulis/etcolunaru.pdudionib^ apertiones ponebantnbsp;locis potüTunu parietis imbecilliorib^ff^dquf oneri fuftinen«nbsp;do nó vacarêr.Et feruabant vt a lolo ad tedum vfqj integrg 8Cnbsp;minimeinterfradgqplurespoffent panetis partes furgerent

DeLincaméti’s» Libcr.I,. Fo.XVI.

ad perpédiculö.Eftgerus quoddaqxiafi apertionu qdhoftiaamp; Gen^aps feneftras fitu amp; fonnaimitéturjfed totam parietis craffitiidiné nonu qdnbsp;iiópcruadit.Verüqual'ifcapI«smcaijatis digna/aptaq^ fpada panetcmnbsp;fedcfqifignis et tabulis pbcnt.Hf autem amp; quo loei amp; qci ebrg nó peruanbsp;59^ amplf ftatuend^ fint;tn diccm’ diftindtius /cü de otnameii dit.nbsp;tis aedificicm tradabim’itam et fi nó minus ad impcnig rationbsp;nemqadvenuftatéopcris faciat:qdinmurocóplendo minusnbsp;lapidü et ccmenti cófuma?. Hoe tantü faciat ad rem /qd has fcanbsp;pharumcollationes numero aptas/amplitudine inuaftas/fornbsp;ma decéti efle oportet: vt fui ordinis penit^ feneftras imitêtur:nbsp;etapertiones quidéiftiufmodivticüq3inc fintaduertiexvetesnbsp;ru openb’ nó ampliores pfueuilTe ponere q vt fui parietis pars gt;nbsp;tem occupétfeptima.Scdneminoresquidégvt capiat nona.

Inter columnaru fpacianimirum inter primas apertiones con numerada funt.Ba ggt; ^dificioru varictatc quo^ varia pftituüsnbsp;tur.Sed dchis diftindius diccm^/cü praefertim de facris aedib^nbsp;paradis fuo loco ratiocinabimur.Hic fat fit admonuiffe aperti*nbsp;ones hafceitaponédas/vtcolumnarumratiofquf tedis fuftisnbsp;nédisrellnquantur/inprimisfitperqdiligétiftime habita: nenbsp;quid illc quidé graci liores relinquatur atq? rariores / g vt cómonbsp;deferreonustectorüpoftint:neue quidécraffioresiaut frequenbsp;tiores g vt arej fpacia 8C aditus ad reru/téporC^ vfus expcditanbsp;relinquatur. Cetera apertiones ali^ cü crebr§ extabunt colungnbsp;Ali? CU rar^.Na^crebriscolfinis trabs:rans arcus fuperaddunbsp;citur.Sed omibus apertionib^ quibus areus ducif curandu cftnbsp;vtfit üle quidé arcus nó minor g circuit dimidia pars parte adnbsp;ditafemidiametrifeptima.Nam apudperitoscópertum afRtsnbsp;mat/hunc efle omniü vnü ad petennitaté accómodatiflfimum.

Cf teros vero omnes arcus efle putant imbccilles ad ferédum onus:etpromptosatlt;5expofitos ad ruinam.Prfterca femicitnbsp;culum arcum cff« vnum/quicordaet adminiculis nó indigeatnbsp;arbitramur.Cf teros autem cmnes/nieis autcordam/ aut connbsp;trariapondcta/quibuscum certent adegeris/videmus fuaptenbsp;Vifatifcereatqilabefcere.Nonhicpr^ermittam egregium idnbsp;laudcq? digniflïmum/qd annotaui apud veteres apcttióes iftisnbsp;ufniodietiamamp;teftudinum arcus ita optimis illis ab architesnbsp;dispofitasintcmplis/vtfioés intimas fubdemeris coISnasinbsp;tarnen apettionum atcus/tedotuij teftudines peififtant/et mi

Leonis Bapti'ftac Alberti*

nimecorraat/itafuntoesatcuadudiones/quib^teHudines in cubut/ad foia vf«5 pcrduct^ miro artifido et paucis cognitovtnbsp;{let opus foils arcub^ incübédo. Etcni cu illis qdé tcll^ p cordanbsp;firmifltma üt/qdni8C ipfi p fc arcus firmilfimi gternu pfiftent.^nbsp;^De fcalis etcarugcncrib^.Graduu iparinumero/quatitateinbsp;interieia:isareoIis:fumietaquaru exitu/foci/gulis puteoru etnbsp;cloacaru fitu et apertione.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.XIII.

ragt;»™®a^CaIis ponendis plus eft ncgoci) q vt poffis nifi matu Scat^. If ^^^roamp;digefto cófiIioreéteoonere.Namvnis in fcalisnbsp;L^g^Jtres veniutapertiones.Etharuvna quide eft hoftiunbsp;^^^^;gquo in fcalis eSfeendédis aditus pateat. Altera eft fcsnbsp;neftra/qua ftatvt recepto lumine cuiuf($ gradus retraeftio petsnbsp;fpiciaf.Tertiaeftcótignationis8Ctectiapertio:quainfuperiusnbsp;pauimentu/operiinentfiqg puadiinus.Ea de re illud aiunt fca#nbsp;Us nimiru ipediri operu defcriptioncs.Sed q volet fcalis no imnbsp;pediri fcalas ipfas no impediat.Certu enii 8C .ppriu dicabut fpasnbsp;cium are? quo liber 8C folut^ cxcurfus pateat: fuprema vf$ adnbsp;teda:q fub diuo funt.Nc^ te pigeat ql tatum arc? fcalis occusnbsp;pef .Nam fatis referét coinodi illic/vbi c?tcris partibus gdificijnbsp;inferant minima incomodi. Adde ^ etiaforntccs et vacua qu?nbsp;fub fcalis relinquentur/advfus percommodos non deerunt.nbsp;I^Scalaru apud nos duo funt genera.Nadc militarib’ expedi -tionu/munitionuq^ fcalis non eft hoc loco vtreferam. Vn? q*nbsp;dem per quas no gradib^:fed obliquo accliui. Alter? quib^ pernbsp;gradus infublimecofcendiqius.AccIiuiaponeremaiores connbsp;fueuere quoad ei^ fieri poterat facilia et pr?ira. Veru vti ex eosnbsp;rum fdifieijs annotaui/fatis comoda putarSt qu? ita effent dunbsp;da; vt altitudinis perpedens linea ad lógitudinis iacenté line!nbsp;parterefp5deretfexta.Ingradib^ veto maxime temploru imanbsp;parem numeru probauere:na fieri quide aiunt vt redo in tern*nbsp;plupede ingrediamurtquarcm ad religions facerc arbitratur.nbsp;At in his animaduerti bonos architedos obferuaffevt gradusnbsp;nung ferine plures vnuin ordinem cotinuos q aut feptem/autnbsp;nouéad'gerét. Credo autplanetaru/autvrbiu numeru imitasnbsp;tos.Scdadhuiufmodifeufcptenos/feu nouenos quofqj gra*nbsp;dus cSfultiffiniearcolam fubtexebatiquo feffietimbecilles adnbsp;cofcendédilaboréintermilfas haberétqmetes.Etfiquis cafusnbsp;incidiffet/vtfcadentes rueret/ haberét illi quide fpacia vbi cor

Liber.L DeLmcamêtis. Fo.XVII.

ruédi ittipeta ftfterér/fc^ rectperent firmarent.Btid quidé ipfe vehemétcr,pbo/vtfiintfcal?fuis arcis intercept^:fintlt;5 lunbsp;mtnoff et jgt; loei dignitate ampl^ et fpaciorf.Gtadus vero fca;^ Gradus.nbsp;latu ita flmédos ducebat: vt neep craiTiores fextate/neep tenuünbsp;ores dodrate elTent.Retractionefep graduu nc min^ q fexquipenbsp;dales/nc vc plus g bipedales ponerétur.Scal? toto m fdificionbsp;quo crut numero pauciorcs/quoveoccupabut minus are^/eonbsp;eruntcómodiores.Fumiet aquaru exitus expeditos eflê opor* Fumietnbsp;tet:amp;itaderiuatos vtn5 perfillant/nócxuberent/nó coinqui^quarui»nbsp;nent/nóofFendat/nópenculuafFeratfdificio.Hmc gulas foei exitus.nbsp;longe fetuxilTe ab omi mitena opus cft, ne aut fcintilla/ aut c5snbsp;calefactione incendaffeu trabs/feu tignumq fuerint,pxima.

Riuos etia fluentiü aquaru ita deduct lubent vt fupfiua depel« latur et nuUu aut abrodédo/aut madefaciendo vitium inferatnbsp;fdtficio.Naiphordfiquanocét/taetft minutiffimc noceat/fitnbsp;tarnen 8C téporis diuturnitate SC lacefcedi pfeueratiavt aexumunbsp;!ati({imenoceat:etinhis aquaru dudionib^obferuatu aptilTi»nbsp;mis architedis aduerti/vt etia imbres ftillicidioru/aut ita ducenbsp;rentporredisfiftulis/vtaduétantes ndafpergerét:aut ita excinbsp;perentimpluui;s/vtad vfumhoim vel intracifternas colligefnbsp;rét:vel cogerét certis locis emanare vnde priuat^ fordes abluenbsp;tétur:ethoimnares/oculi(pminimeofFendcrétur.Et in pmisnbsp;curaiTemihivififuntrvtoémaquapIuuialongeab ^dificio arnbsp;cerent at^ amouerent/cü c^teras ob res/tumne asdifici) folumnbsp;humcdatef.Et in omib’ apcrtionibf» id mihi curaffe etiam vifinbsp;funt/vteas ponerent lods aptiflimis.Vndeplurimum cómosnbsp;dorum vniuerfo xdifidopr^llare^tSCptgfertimputeos maxi*nbsp;me m publica amp; pateti §dis parte ponedos ftatuo/modo digninbsp;ota: Sc nó fua fpacia nó occupétur.Et fub diuo pofitos puriorénbsp;etfinccrioréaquaexhiberephyfidafftrmat.Scd quacuep aedisnbsp;parte aut putei infofli: aut cloacg fubilrata: fucrint;au t aqua amp;nbsp;humor infuderit/apertioneselTeillic oportet eiufmodi.Vt eonbsp;plurimü aeris afpirct/quo humed§ exalationes pauimentt ab*nbsp;ftergantur et d /pel latur ventorum afflatu at$ aeris impulfu.nbsp;CHaden’ de 'incamétis gdificioru/q ad vniucrfum opus per*nbsp;hnerevidebarur/perftnnxim’/fingulis rerudteenda^ gencri*

*gt;**5 annotatis.Nüc de opera amp; ftrudura §difidoru dicendu eft Sedptiusdemateria:etreb’ his a paralfead materia oportet.

Leonis Bapti'ftc AIbcr.Dc teacdificatom. LEONIS BAPTISTE ALBERTI DEnbsp;MATERIA. LIBER SECVNDVS.

C Sepc ct multüanimoynicnte^ajiteuolucndü/etaflerula/fa bella/l'eu quauis aliare/modulis/totu opus et fingulas ei^pa*nbsp;tes I'mpune addendo/feu minuedo prjfigurandu quod/quale/nbsp;ctquatQ futurufitaEdifiduminere peradatc fadipcnitcatiaenbsp;tibidicendü.Hoc noluiffem.llludmaluiffem. Caputprimu*

j Pus aedificiortim atlt;j impéfam no temere in ’clioadam arbitror/cucaetctas ob rcs/tum ncnbsp;^honori etnomini offidat.Nam cu benecon»nbsp;rflitutum opus his onubus laude efferat: quinbsp;|in ea recófiliü:opera:ftudmve adhibuere: tunbsp;1 etiam ft quid erit in quo audoris prudétiam/

__ nbsp;nbsp;nbsp;____lant opificis peritiam vlla ex parte defideres/

plurimu laudietnominioffieiet.Et patentquidematlt;j admo ' -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dutn in promptuextant laudes et vitia maxime publicotum

opus:inquibusmagisadfedcfpicicnduncfdö quo pado tras hu qd indccés eft/q ad ie admiradum qd pulchtc pcrfedum Sinbsp;cmi ex parte abfolutuconftet.Acmitu quidem quid itafit curnbsp;monente natura et dodi et indodi omnes in attibus etrationinbsp;bus reruiquid nam infit aut rediiautprauiconfeflim fentim^*nbsp;Efl^ prffertim m rebus eiufmodi fenfus oculorum vnus omnbsp;nium acerrfmus.Quo fit vt fiquid fe obtuleritiin quoaliquidnbsp;curtum/claudicas/redundas inancsaut incoditum fit/illico c5nbsp;moueamurret lepidiora cffe dcfiderem^.Cur id accidat no omanbsp;nesintelligimus/tamenflrogemur emendari/corrigi^ poffenbsp;negabit nemo. At qualis eafit ratio exequendiinon erit omnianbsp;urn cxplicafTcifed folum inea re beneconfuItorum.Bcne quisnbsp;dem cófulti eft oniia ptfcogitaffect prjfinilTe animo et mente/nbsp;nein opcreautperficiundo/autiamabfolutodicédum iït:hocnbsp;noluiffem/q illud maluiffem.Et mirum quidem q non leuilTisnbsp;maspenas male coftrudioperispendamus. Qdenim temerenbsp;rtincófultiaggrcffünitionon perpendcramus/tcmporu Cuesnbsp;ceffu tandem recognofcimus.Ex quo fit aut sternum ob ctro*nbsp;ris offenfampcniteattfinodeleaturaceniendeturiautfi demonbsp;liatur/impcnfaru amp;iadur^ratio/iudicij^tuileuitaset inconsnbsp;lull’ Cgt; ftantiadanetur.Iulius c^farsdem anemcréfi afundamentig

Libcr.II. ' DcMatcn'a» Fo.XVIIL

lt;n*hoitain/magno(5fumptuabfoluta:qutanoii tota ad anu far gdetn muTieirefpóderet/totldiruilTeafFirmat Suetonius.Quaqut- magnonbsp;denainreetiaapudnospofteros vituperaiusvemt fiquid tü fuptu absnbsp;nonfatisqu5adremfaceré£pr§cogitautt:autfifortcqu:B turn fo!uta:vtnbsp;erantrede inftitutapotuitpoftea leuitatis errore odiffe. Icdrs reficerct:nbsp;co vetus optime§dificatium mos mihi quidé Temper probabis diruit.nbsp;tunvtnóperfcrtptioncmodoet pidura/veru etiam modulisnbsp;exéplarijfc^ fadis afferula/feu quauts revniuerfumopus et finnbsp;gulc cudarum partiu diméfiones de confilio inftrudiflïmorünbsp;iteru atq^iteru penfitemustatq^ examinétur prius q quid aliudnbsp;tggreiiare qd impefam aut cura exigat.In modulis vero ducênbsp;disdabitur/vtregionis fituetaref ambituetpartium numeriinbsp;atcp ordincm:etparietitmfadé:ct tedoru firmitaté;ct omniu lt;nbsp;denicjrerum/dequib^librofuperioretranfegimus rationê êinbsp;cöformationem pulcherrimc fpedes at^ confideres.Et Iicebitnbsp;ifticimpuneaddcre/diminuere/commutare/innouare/acpemnbsp;tusperucrtcre quoad omnia rede conueniant etcomprobensnbsp;tur.Addeq* futurg impéff modus etfumma/qu* rcs minimenbsp;negligéda ed/certior habebitur latitudine/altitudine/craiTitUinbsp;dine/numero/amplitudine/forma/fpecie/qualitatecgreru fininbsp;-gularapro earudignitatectfabrotu manupcfitatis.Nam co*nbsp;Iumnaru:capituIoru:bafiu:coronara: faftigioru: cruftationu;nbsp;'Pauimentorü/ilatuaruq^ et eiufmodi: quj quidem aut ad c5fti«nbsp;tuendü:aut adexornandugdificiu pertinét: ratio et fumma exnbsp;pItca£tor/certior^habebi{.Hocpr^termittenda nequicq cenunbsp;feo/qdvaldefactatadré modulos fucatos etCvt ita Ioquar}pigt;nbsp;durf If nocinijs faleratos .pducere n5 ei^architedi/qut rem donbsp;cere ftudeat:fedei^eftambitiofi qui fpedatisoculosillicereSCnbsp;occupatc/animüc^ ab reda dilquifitione partiu penfandaru adnbsp;mouereadfeadmiranduconetur.Quarc modulos velim darinbsp;n5exadoattificioperfinitos:terfos:illuftratos.Sed nudos 8Cnbsp;fimplices:in quib’ inuêtoris ingeniü/nö fabri manu .pbes. Insnbsp;ter pidoris atc^ architediperfcriptioné hoe intcreft: ille.ps Pidorfsnbsp;minétias ex tabula móftrarc vmbris 8c lineis/8c angults c5mi* et architenbsp;nutis elaborat.Archited’ fpretis vmbris pmmétias iftic ex fu di pferisnbsp;dainétidefcriptióe ponit. Spaciaü 8c figuras frontis cuiuftj 8C ptio quf.nbsp;latera alibi pftatib^ lineis atc^ veris anguUs docet/vti q fua venbsp;litnó apparétib’ putari vifisifjccrtJ ratiflt;J diinéfionib^ anota

cil

Lcoms Baptiftse Albcf.Dctc Accfi'ficatona*

ri.lta^ modulos haiufmodi fecilTe oportet:et eos diligentiiïüs me cum teipfo et vna cu plurib’ examfnalTetet itetu atqj itetujnbsp;rccognouiffe/vt nihil m opere vel minima futurn fitquod nónbsp;ct quid et quale ipfum fit: et quas fedes:ct quantum fpacij occunbsp;paturü fit;et quos ad vf’ futurü fit/teneas. Et pr aefertim tectonbsp;rum ratio prae ceteris vt expeditiflïmafit inprimis curandumnbsp;eft.Na tectum quidé naturaiui/fi recte iterprctor ex omni aedinbsp;ficationemortalib’primüfuiteoi^quaïadviu quietis faccréttnbsp;adeo vt tectotü gratia nó panes iblütet quae cu parietib^furgutnbsp;et confequütur Verü etia ea quae fub Iblo ipfo funt inuenta eifenbsp;non ncgent/vti funt aquaru3depulfiones et deriuationes quaenbsp;ex imbribus et cloacae et eiufmodi.Bgo veto viu iftarum rerujnbsp;perdoctus mcmini q fit difficile pcrduccre op^v t in eo fint parsnbsp;tium cómoditates dignitati vcnuflatK^cciunctcerhoc eft vt hanbsp;beant cücaetera quje probentur/tGet partiGexcultamvarictaténbsp;qua!é ^portionG ratio ct concïnitas diftinierit. Magnü eft fusnbsp;periidquidé/fedhabilti deftinato decenti aptot;^ tecto operirenbsp;cunctahaecnonnififolertisiet admodü circufpectieffcingenijnbsp;opus et arttfictj affirnio.Demu cum tibi alijfq? peritis tota ope*nbsp;ris facies perplacebit ct piectatio ita vt nihil te oiferat in q hadïnbsp;tes/nihilin quo mehus poffecófiliucapt ftatuas/moneo nelicnbsp;bidincaedificandiad opusinchoadum,pperes vetufta aedificianbsp;demohendoJautïmaniavniucrfiopens fudamenta iadendo:nbsp;q; ipfü inconfidcrati et praecipites faciunt» Sed li me audias fusnbsp;perfedebistépus aliquod/quoad i'ngcnij tui reces approbat/onbsp;deferbuerit/cuncta demG accuratius recogniturus/cG nó inuennbsp;tl amorerfcd cófilqrónibusdabitur/vtdeipfareconfideratiusnbsp;diiudices.Omnib’ enim in reb^agendis multa temp^afferet vtnbsp;aduertas at^ ppendas /quae te vel folcrtillïmG fugerant,nbsp;|J]Nequid fupra vires autpraeter natutafed quis tu/quidi

et quoin loco agas* nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.il»

Odulos tibi recognituro haecinter penfandas ratios nes verfentur nccefle eft. Principle neqmd aggredianbsp;re fupra vires hoim.Ne vequtd fufcipiasrquod cumnbsp;reru naturaprotinusdepugnaturGfit.Natureenimnbsp;vis ta amp; fï interdG mole obiccta ïterpelletur/aut rnnrxu a hquonbsp;detorqueaf/emfmodi tarnen eft/vt huent ea quidê nunq nó funbsp;perare ac^ fitgare quicquid obuerfetutiatqj irapediat»Et omné

Liber.IL De Materia» Fo.XIX.

quidé cótra fe expofitam reru (vt ita loquar)peruicacia diutur na et aflidua oppugnadi pcrfcucratia tépore/fecuditatc labefanbsp;ctat atqj perftcrnit:g multa hominümanufada et legimf ëC vinbsp;demus nulla pr^fcrtim ob rem nó duraffe/ nifi ^ cü natura resnbsp;rum cótendermt.Eumqui ponte nauibus produdo obequitanbsp;reinftituerat marequis non irrideat:aut potius tnfolétts ode^nbsp;titmfamam.''PortuClaudl)fub hoftia/ctapudTeradna pots Portusnbsp;turn Adriani/opera orai ex parte alioquin f terna/ tarnen vides Claudij.nbsp;mus iam turnpridem obftrufis harena faudb’et rcpletofinu Portusnbsp;pemtusdet'edfTemarenunqintermiflailludationeairidua las Adriani.nbsp;celTenteetindiespcruincente.Qutdtuputas futurum vbi autnbsp;impetentium aquaru vim:autruentmmrupium molem ommnbsp;noarcere/propellerc(5mftituerts.''Qu?cum ita fint aduertiffcnbsp;oportet nc quid eiufmodi aggrediamur qd ipfum non rede cünbsp;return natura conueniat.Proximccauendumeftnequid ad tenbsp;redptas in quo perficiundo ipfe tibi deficias re imperfeda. Tar Targnusnbsp;qumumregemRomanorum/ m fuperi dij amplitudinivrbisnbsp;fauüTent. ni crefcente imperio fatis opum ad tanta inchoatamnbsp;magnificentiafuppeditaflênt/quis non vituperaflet/ g? templi Rhodesnbsp;fundamentisiaciundis totafuturi opens impéfam.pfudiffet.'' pe mcrc snbsp;Accedit qd non modo quid queas/verum et quid deceat nó in trix fepulnbsp;poftremis coniïderandum eft.RhodopenThraciam mcrctricé chrumnbsp;illamcclebremctfuorumtcmporum memoriam non laudo. regiü fibinbsp;Qugfibi fepukhrumincredibihimpenfacondi luffit.Namea aflruxit.nbsp;quidé et fl meretricio qu^ftu regias adeptaeflet opes:regio tas Artemisnbsp;men dignafepulchro nequicg fuit.At regmam Cari^ Artemi fia Carifnbsp;fiamcótranon vttupero/qu^ amantiiTimo amp; dignifftmo viro regina.nbsp;fepuIchrucondiditmagnificentiiTimumiguis quocj in his mo Mecenasnbsp;deftiam pbem.Meccnatcm increpabat Horatius ggt; aedificado ?dificadonbsp;infanirct.MiiüveroapudCorneliumTacitum probaf is qui ilaniebatnbsp;OthonifcpuIchrupoiuitmodicü/fcdmafurum.Qdetfiin pri Othonisnbsp;Uatis monumétis modeftia/in publicis magnificentiaexigunt 1'epulch^nbsp;publicaetiaintcrdüpnuatorumodcftiacollaudatur . Pompei modicü:nbsp;theatrumobegregiaoperis magnitudinéetdignitatclaudib^ fed mansnbsp;®tadmirationeprofequimur.Dignum opusetPompeio et vi furum.

Roma.Scd Neronis ^dificandi infaniam et vaftiffimo^ Pompei °pctuni ad foluendorum furorem non omes probant.Tum amp; theatrü.nbsp;eumquitjnijjmifijhominumilibusmótcm apud Puteolos Nero.

c ii]

Leoni's Bapti'ftc Albct .De te sedificatona.

non foderit: quis n6 maUt vtlliori aliqua in re tantü oper^ atq^ EÜogas impenfe cófumpfiffe*Eliogaballi pro^giofam infolentia quisnbsp;ballus. non deteftabif.Cogitaratenimcolumnam ponere in gcntcm/nbsp;per qua intrinfecus ad fummu pfcenderetur: vt illic Eliogabalnbsp;lum den y cui cffet initiatus / locaret:fed non inucnto tam vaftonbsp;faxocóquifito vflt;5adThebaidédeftitit.His etia addédumeilnbsp;ne quid aggrediare qd ipfum ct fi alioquinvtile dignum ac nonnbsp;penitus difficile fadu fit facultatib^et temporis oportunitatenbsp;fuppeditantib^/tamen fit ipfum eiufmodivt breui/aut fucceflbnbsp;Foffanas tis negligentia/autincolarütediodefedurnfit.Folïamquin^nbsp;uigabilis remib^nauigabilemabAuernovfqjHoftiaaNeroneinftitusnbsp;ab Aucrs tam cü alias obrcsvitupero/tu etia guinea feruandaperpetuanbsp;no vfq? cternacj imperi j foelicitaté et huius rei ftudiofos cotinueprin^nbsp;HoÜiaa cipesdefideraffet.Qu^cüitafint officijeritea fpedaffequf re*nbsp;Neronc céfuimus:hoceftquidfitqdagas/etquidquoagaslocoiet quinbsp;inffituta. fisquiidagas.Etproeiusdignitateetvfuremtotam CÓftitucnbsp;renimirühominis eritbcneconfultietconliderati.nbsp;^Peritoru cófilio et cxemplo tibicóftet imprimis vnde fum#nbsp;ptu s omibus qug ad opus ipfum perficiendum neceffaria prje*nbsp;paratis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.III.

Is notatis atq? animaduerfis luftranda tibierut relfc P Êqua/anfinteoruqu^ijrededefinita amp;apte fuis lo#nbsp;i ® ^cisdiftributa.Quo^munereobeüdoipmteitacomnbsp;pares opus efl; vt in offn teta ifta^j aduerfione pr^ ténbsp;feras turpe ducere te nó id affequi quoad in te fit:vt aliud alibinbsp;opus nullü parifaÖü impéfactfimili dudüoportunitate pofsnbsp;fit/autfpedari lubétius/aut laudarivberius.Neq^ enimfat eftnbsp;iftiufmodi in rebus nó cótemnirfed ^bari quidé in primis connbsp;decet/ctitemhaberivtimitétur.Quarefeueroseffenos et pernbsp;g diligétes reru explicatores oportet.Et curandu vtcum nihilnbsp;nó elegans S^batiiTimulntcrponafitu amp; omia inter fe mutuonbsp;ad dignitaté/gratiaq3cóueniant/vflt;Fadeo vt quicquid addidesnbsp;ris / a ut mutaris /aut detraxerisvitiofius id et deteri? futurü fit.nbsp;Sed rerfi ifta^*/iterü atq? iteru admoneo/fac fit moderatrix pesnbsp;ritorii prudétiaetconfiliueorü qmfpedaturi fint redo aliquonbsp;ct iincero cü iudicio.Na iilorü fcientia amp; inftitutis magis g prtnbsp;uata voluntateetfenfudabif/vtqu? agas vel optima fint/velnbsp;optimis limilia^Demum peritorum voceprobariqdagas

Liber.IL nbsp;nbsp;nbsp;DeMatena* Fo.XX.

fedopulchemmuraeft:etfatfsfupcr(5 approbit qui nieliora nonafFerunr:exquarcfrudu quoqjvoluptatis capias qiiadonbsp;ncmo iftorum qui fapiunt n5 aflentiantur.Et conferet quol'danbsp;audtire.Nam interdum euenit vt etiam iftar um rerum imperi#nbsp;ti ea dicant quas minime afpernéda peritiffimis videatur.Cumnbsp;vcro totaacdifici) ratio ex fiugulis inodulorum partib^ ita er.’tnbsp;apud te fpcdata et cognita:vt nihil non aniinaduerfum: nihilnbsp;nonadnotatumvlpiamtelinquatur:etintereaitaotno decre*nbsp;ueris §dificare:ct apud tecóftabit vnde fumptib^ oportime fa»nbsp;tifFiat/parabis reliqua ad opus ipfumexequendü neceffaria: nenbsp;quid inter aedificandum defit:qa a pcrfidundi operis celeritatcnbsp;auocct.Natn cum fintplura quibus ad opus abfoluendu indinbsp;geasicüijillorum quid vis ni adiit omnem ftruduram poflitnbsp;autinipedire/autvittare/ofFici)erir nihil neglexilïe/qd cóferatnbsp;fiadfitrautnoceat/fidefit.DauidSi Salomon Hebreorum re» Dauid.nbsp;ges faduri templü Hierofolimis/cum maxima vim auri/argé» Salomo,nbsp;ti/aeris/lignorum/lapidifqg cteiufmodiparaffentitü Sc ne quidnbsp;dcelTet qd ad rel facilitarem et celeritaté faceret/ a proximis reginbsp;bus multa fabro^ miüa et architcdos accerfuilTe l'cribit Eufe*nbsp;blus Pamphilus.Qdfadumquidcmvehementer probo.Na Attendenbsp;afFertnimirumoperidignitatéiamp;audoris gloriam accumula; mtra hosnbsp;tioréreddit:qSarteacrectefactummature perfectum fit apud ruprincisnbsp;fcriptores celebratur.Alcxader Macedo/quem refert Curtius/ pa internbsp;vrbemapudTanaimnóminimam gdificaffe diebus non plus fdificadunbsp;fepté.EtNabuchodonoforqdtemplumBeli(vt fcribit lofe» celeritaténbsp;pbushyftoricus)diebus quindecimabfolueritiqdveBabiloné AlexSdernbsp;triplici(vtiaiunt)murocinxeritdiebusitidem quindecim.Ti* Macedo.nbsp;tus qdmurumftadiorumpaulo minus quadraginta aftruxes Titus.nbsp;rit.Semiramisqdfmgulamaximorummurorumftadia apud Semirasnbsp;Babilonemfingults diebus perfecerit:qctvemurum'ad coher» mis.nbsp;cendum latum ftadijs ducentis admodum profundu atqj latunbsp;diebus non plus leptcmduxerit.Scd de his alias.

U^Quf na gdificioru pr^parada fit materia/qui fabri/quf habis tationu;feiidomicilioruprimordia:antiquoru et prteteritorunbsp;ndccedédis arboribus fententia. Caput.IIII.

Vae vero paraife cóuenit/nimiru h^c funt/calx/harc» na/lapis/materia.Ite 8C fetraiSC ^s/8c plnhwSC vitru:nbsp;lamp;hmói.Etinpmisfabros mime iperitos/mime les

c iiij

Lconis Baptiftjc Albcr.Dcre aedifkatona.

Hes/mtmcicóftares leligédos duco:qb^ tu opus recte pfcriptu fedulo faciundum mandes atq^ cómendes/vt probe perfiniat/nbsp;mature^ abfoIuant.Et in his omnib^^pbaiidis luuabit ex ^xinbsp;mis quae alibi in próptu extant operibus ducere argumentaetnbsp;cóiecturas quibus admonitus ftatuas quid tua in re agendü fitnbsp;Namqj in illis vitia et laudes notenf;eadé quoq^ in tuo futuranbsp;opepfimillimapotcris arbitrari. Nero prmceps cü inftituilTetnbsp;ccntumacvigintipedumRomseadvenerationê folis coloilunbsp;ponere:mquofuperiorüampIitudinem8c magnificentiaiupenbsp;raret/non prius locaffe faciundü. Zcnodaro artifidp eatépotnbsp;racelebri acfingulari feribit. Plinius/qfatis jpbatü vidit quidnbsp;in tatiopisartificio valcret facto ingalIiaapudAruernoscosnbsp;loflb min ponderis. Atcf his pfiitutis caetera ^fequamur. Atgnbsp;nos quidem in huiufmodi rebus/quaead op^tedificio^ ccmo»nbsp;dafunt/recenfendis/eareferamus quaedoctivcteres tradidere*

PrcfertiniTheophraftus.Anftotcles.Cato.Varro.Plinius.Vi truuiuf($. Nam ea quidé J onga obferuatione magis/g vllis in#nbsp;^nij artib*» cognofcutur. V t ab his qui iftiufmodi lüma diligé#nbsp;tiaadnotarunt/petendafint.Sequemurigifeacolligétes: quacnbsp;j)batiirimi veteres plunbus et varijs locis tractauere.Addem*nbsp;etia noftro pro more fiqua ipfi ex maiorü operib’aut ex peritonbsp;rum artificn monitis adnotarimus: que vllaex parte dicendisnbsp;conferant. Etenim percómode fieri arbitror fi natura reru3 ip#nbsp;farum fcqucntes ab his ipfis incipicm’/quae prius ad hanc ren»nbsp;fdificatorialibi homines vlurparunt.Eani fallimur fucre cae#nbsp;duaearboresamp;fyluarümateria/taet fiapud auctoresinuenidnbsp;qui de his inter fe difcrepent.Sunt quidicant hoies primü fpe#nbsp;lucis habitaffe ita vt pecus et dommicómuni clauderenturvmnbsp;bra.Hinccredunt quod fcrtur apud Pliniu Geliü qucnda. Ta#nbsp;xium imitationenaturj primü oim luteum fibiaftruxiffcaedi#nbsp;ficium.Dcam Diodorus Vefta Saturni filiaait primuhabita#nbsp;cula adinuenifle.Eufebius Paphilus elegas antiquitatu pfcru#nbsp;tatorexvete^jteftimonij's.Protogenis ncpotes cxcogitalTc h©nbsp;minibus domiciha alTeuerat/qu? ex folqs harundinü amp; papir©nbsp;intexerentur.Scdnos redeam^ ad ré Veteres igitur et i ptmii»nbsp;Theophraftus fcindcre arboré praerettim abietc etpicea etpienbsp;num lubêt/vbi primü germinaffe tcneroCq? caudiccs prompfifnbsp;fe occeperint.Vbi et propter humoris exuberantia facile cotti#

DeMatcria. Fo«XXL

cem amoiiiflcpoffis.ElTetnaliquas poftvidemiarquf csefsecó» Quo tpe modiorcs fint vti cft accr vlmus/fraxin’/tilia.Robora ité fi ces abies. Pisnbsp;datur vcr^ifieri teredinofa atteftanf. At eadéficedatur bruma cea. et pisnbsp;fieri vt nc(j vitienf/neqp pandatur. Et faciat ad ré quod adnos nus cedesnbsp;taruntniateriaquidé:qu£eper brumaflateborcacedatur/etia3d?ltéalifnbsp;virentébelliffimcetf pe imuné fumo ardere. Quc res inditio arbores.nbsp;cft humoréfuccofa effe nó crudo fed digcfto. Vitruuio placultnbsp;materiaccdx a primo autunovfq?anteq flareincipiat.Fauoni’

Hefiodus quado inquit fol noftrü in caput pendens niulta ins feruefcit vi:et hoim inde color fufcatur/tunc meffis inftat. C5nbsp;verodeciderefoliaceperit/tufiluaccdito. Atcatorem totaficnbsp;moderatur.Materiéinquitfirobur fit/cedito vbifolftitiü fuesnbsp;rit.Naadbrumafempintépeftiuaeftrcaetcra materies quaefesnbsp;men Iiabet cü maturü fuerit/quae nó habet/cu Iibuerit.Que manbsp;turu et vna viride habet/ tuc cedito cü femen exciderit. VImumnbsp;verocucaduntfolia.EtreferrepIurimüaiuntqualuna ferru3 Qualunanbsp;adigas .Niuac^ tanta quidé vim lunationü efte in eiufmodi res ferrum arnbsp;bus ferroattingcndis putatcu caeteri/tumin primis Varro.'vt boribusnbsp;ctiarn qui tondantur lunadecrefcente fiericófeftim caluos afs adigas.renbsp;feuerent.Ea^ de rc.Tiberiü principe refcrunt dié capillo tons fcrt plurinbsp;dendo fcruafle.Aftronomi affirmat non defutura animo trifti mum,nbsp;tiam fi capilln aut vnguem fecueris luna oppreffamalcijaffesnbsp;Ctatlllud faciat ad rem quodaiunt quas res ad vfü babitur^ fis Tiberiusnbsp;Vt locis moueatur has ferro manult;^ tractandas cü fuerit luna princeps»nbsp;in hbra cancro vc.Que vero ftabilia et locis im ota futura fint /nbsp;tune inchoandas et pertractadas cü crit lunain leone tauro venbsp;et eiufmodi. Sed cedi oportere materié periti oés admonent lunbsp;na deficiënte. N a tunc admodü exhauftam efle atboris ftatuüt Qugna lunbsp;craiTam illapituita:quas quidé ad citam putrediné imbuenda3 na ^ cedenbsp;perprona lit: lunaq? iftac cjefam carif non infeftari experturn dis arbosnbsp;eft Hinc eft aiunt frumenta vt vendas metito luna pleniore rib’ pmanbsp;Nam et ipfa tune admodü plena funt: vt vero afterues metito diffima,nbsp;luna fiticntie. Cóftat ctia frondes arbo:?? luna dccrefcentc pr^snbsp;paratas nó putrefcere.Diem verocedendis arboribus cómodanbsp;putat Columella a vigefima vfq? ad trigefima confenefccntisnbsp;lunae.Vegetiofcindiarboréplacuit aquintadeciniavfq? ad vis

gefima fecüdam lunarhincq? religionê orta putat: vtpro §tcrs nitaie hiamp; tantum diebus celebrent: 3*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;casfa asternü dus

Leoni's Baptifte Alber.Dereaedifi'catoria.

rent.Adduntetlunam obferuandamvtoccidat.Atplinius op time Cf di arboré putat Cane lidere maxie oriéte/lunacy coeutenbsp;qui dies interlunmm vocatur: et noctem ducit expectanda ei^nbsp;ipfius diei quoad luna fub terra fit. Huius rei ratione Aftrononbsp;micflepredicatig» vi lunscois rerum humor cdmoueatur. Er*nbsp;gohumorelunaverfusadvltimasradicis fibras aut retractonbsp;aut deftituto. Castéra materies perpurgatior reliquif. Adde hisnbsp;quodmultofideliores putat futuras fi nonftatiprofternatur.nbsp;Veru circucidantur vt ftantes fic arefcant. Quin et abieté arbosnbsp;rem altoquicótra humoris contagioné haud quaqfirmilïïmanbsp;l'i lunadecrefcentedecorticetur/futura affirmant/vt aquis nonnbsp;corrüpatur, Sunt q atteftenf robur et qu^ercu graues materias inbsp;quae aquis natura fubfidat/ficircuncidanturvereprimo 6(:poftnbsp;amilTam frondem profternanf / reddi vt aquis ad die3 vfq? no*nbsp;nageümü adnatent. Alij amplius cócidi ftantis arboris craffitunbsp;diné iubét ad mediav% medullaq fanies et malus fuccus ftil*nbsp;laiido eif uflus depIeatur.His addunt ne vlla fternas arboré donbsp;landa aut fecandaante fuos f ditos fructus ct feminis maturitanbsp;té'Percifatninde arboré/vt prf ferti qujefructumferat/nudarinbsp;penitus corticeadmonent oportere.

J^Qualiter cefis arborib^ materies ipfacuftodiaf • Vbi melPcó leruet:etdiutius duraturaaptius collocef, Capitulu. V.

Am facile quidem fub libro/du cortice opt/e ftent/cS fi ife taminanf. Cf fam .materie hrecÓditam oportet loconbsp;graues foles et acres véto95 affiat^nó appellat:8inbsp;IMi^ö^ipfcrtï q fpóte datur/vmbrapenit^ptectas elTe oportetnbsp;I'imo bo Qui ft huius gratia fimo illinire maxime bouilloveteres archinbsp;uillo ma*, tecti obferuarüt; ld ea de re fieri Theophraftus differebat/qj cirnbsp;terialiné cuclufisegrcflribus/c5cretapituita/immodicaq}vaporu3vispnbsp;da. medullafenfiminftillet atqjrcfpiret/quofitvtccetera lignificj.nbsp;citas ficcado coequalibus pdenfetur.States ite cacumine quodnbsp;itmcrfocómodiusficcari arbitrantur.Tum et cótra vetuftatënbsp;ac futuros morbos variaadhibeat rcmedia. Theophraftus denbsp;foffa miterié multo défari arbitratur. Cato iubet cefa materienbsp;Itéamur* amurcailliniri/quoatinea et carieimmunisfit^Qujeaquis etnbsp;ca / pice tniri vitientur picetutari in promptu eft. Referut et ligna qusenbsp;oleo/amp; V i macerata fint/amurca nullo futni tedio ardere. Ad labyrinthunbsp;ico.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xgyptium pofitasefle trabes ex ipina «egyptia inchoatas oleo

LibefJI, nbsp;nbsp;nbsp;De Materia. Fo.XXII.

fcribit PJinius. Vifco inquft Theophraftus illitam materie nó 3rdere;Ne$ hoe pretermitta.Extat apud Gelliujex annalib^

QuintiClaudi) turrim ligneaad Pyreü/qiiod earn Archelaus Archclai Mitridatis prgfect^ multo alumincobliuiffet. Sylla oppugna: prefect!nbsp;te mmime arfifle. Süt prfterea quas modis varij s denlenf'.et có Aiitrida^nbsp;tratépeftatuiniuriascorrobotentur. Nacttrea quidemmate^ tisturrisnbsp;riem pdiunt terra et llliniuntcerajimponntqj aceruis ftumen aluminenbsp;ti feptenis dieb’/totidé intermiflïs. Quo fit vt cu firmior: tü et illitanbsp;ad opus cómodior reddatur. Mirum em in modü póderi detra Quomónbsp;hitur: hanc ipfa etia ficcata mari duritiê acqrcre afnrinant fpiffa dtrea manbsp;et incorruptibilé.Caftancam aquis maris purgari conftat. Fi^ teries Canbsp;cum^gyptiam fcribit Plinius ftagno imergut/vtficcetur atq? ftanea-.etnbsp;leuigetur:nam ea quidéprius aquis fubfidit.Noftros fabros ti ficus §gynbsp;gnarios videm^aquisetlutofubmerfam/quaprefertim torno ptiacon?nbsp;Vtunturimaterié feruare dies triginta quod maturi’ exficcata3 diantur.nbsp;et fieri ad oés vfus habilioréputant. Sunt qui affirmentmatenbsp;riei cuiuis euenire hfc/vt fiduadhuc viret/defodtas in humidonbsp;jetcrnafit. Scdfiue defodias: fiue illitam lucis vecóditaferuesnbsp;hac in fententia periti oés cóueniunt: vt nifi poft trimeftre taginbsp;vetent.Déi'ari em et quanda qfi maturitaté firmitatis imbuiffenbsp;oportet priuiq in opus producatur. Sichabitam fubet Cato exinbsp;mi produciej ad fole luna decrefcete et poft meridiê/decrefcen:inbsp;tifcj lunsipfius quatuor ^ximos dies quibus plena fucr it/imnbsp;probat/ admonetlt;5 ne auftro flante educatur.Et cu eduxeris canbsp;uendum nc ttahas per roréine vc rorulétam aut gelida aut n5nbsp;vflt;5 qua$ ficcam doles aut perfindas ferra.

IHArborcs edificijs pmodiftïmg qu3B ad quidi quib^ locis §ter* niores:firmiorcs:etdurationis quamaximg: Capitulu.VI.

Atericm vifus eft putalfe Theophraft^ nó ante ttiëf niuni bene exficcatam fore ad afferes prefertx et valsnbsp;J uarum vfum.Operijedificiorum cómodiffimas pusnbsp;1 tantarboreshas/Gerrum/ Quercuj/robora/efculu/nbsp;populum / tilium/ Salicem/ Alnum/ Fraxinü /Pinum / Cuprefsnbsp;furn/Olcaftrum/Oleam/Caftaneam/ Laricem/ Buxum:et Cesnbsp;drumtirem et Ebanumret item Vitim. Sed his omnibus varia'nbsp;eft natural etpenndevari)s vübus commodandae, Namaliaenbsp;fub diuo ceteris prf ftantralie in ymbraferuantur: aliae nitent;

Leonis Baptiflae Albcf .De re aedificatoria*

aere:aU» durefcut inter aquas et defofTf aeterniores funt. Iccir co hf latntf s aflêribus fculpturis /inteftimfcp operib^/alterg ti«nbsp;gnts 8C trabibus:reliqu§ fubdiualib’ pauimétis feredis êC ope«nbsp;Alnus. rimétis habédisexiiluntfirmiores ^pr^fertitn Alnusüuuiasnbsp;hb’etpaluftrib’palationib’fundamétorii omes cxuperat:8Cnbsp;humorispatiéti(rimaeft.Eadcminaercetrolibus non durat.nbsp;Efculus, Cótra Efculus impattés cft humoris.VImu* tere 8C in jjpatusnbsp;VImus. lo denl'a{:alibi padif et nó pcrfiftit. Picea et item Pinus lï terranbsp;Picea.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obruantur aetetna funt.At robur quidem ^ fpiffa et neruofa

Pinus. lït 8C denfaanmutifqp foraminibus predita humoré non recipi Robur. ens tcrrenis quibuf(jt ^dificatiombus per q aptiffïraa eft: maxinbsp;mecp pofita vt ferat pondera erit/ta quidé pro coluna admodunbsp;validiffima.Veruhuicnaturacumtata immiferit duriciemvtnbsp;perterebrari nequeat nifi raadefaóla/tn affirmant fupraterramnbsp;efle mcóftanté et rituofam fieri et cótorqucre fefc:eademqg etianbsp;aqua marina facile cor rupi.Id ole^ et ilici et oleaftri/qu^ ceterisnbsp;in reb^ cu roborecóuentunt nó accidit vt aquis comacerentur.nbsp;Quercus. Quercus nullofenioconficif/quiaintimufuccofaeftamp;^pevttnbsp;Fagus. vires fit.Fagu itemet luglandé aquis no vflt;$ corrupt 8c internbsp;luglans. principales qug defodiatur annumerat.Suber ité ad vfum co»nbsp;Suber et lumnagr et pinus filucftris/8c morus/8C acer/8c vImus no inutinbsp;alif arbo IcsfuntrTrabeatiomb’SCtignisaptaputat.Thcofraftus nucenbsp;res ad co~ euboicam: qd ca qutdé anteq rumpaf/ fonitu fignu dct.Exlt;5 eonbsp;lunarum fadum olim vt ex balneo apud Andrii qui inerant oes incolu«nbsp;vfu aptf. mes ab ruina tedoru fecuta effugcrint. Sed oim optima Abiesnbsp;Nux Eu Namcu^ceritatcetamplitudineprimariafititumrigorenatunbsp;boica. rah cótcntanó facile onertbus prgflantib’ fledifrfed direda tnnbsp;Abies. uidacppcrmanet.Addcq^faciliscftctpatietib’fuopoderc nónbsp;molefta.Huic vni plunm? afcributur laudes.plures de fe praanbsp;ftare vtilitates affirmat.Vnu tn illi cflc vitiu no negantrqd petnbsp;facile ad fe fiamas admittatiatq^ ignib’ infcfa f t.Huic no poftnbsp;Cupflus. pomf cStignadis fdib’ Cupreffus atbos alioquineiufmodi vtnbsp;inter noftras arbores primaria8Cpr§cipua fibilaudeyendicet.nbsp;Hac vetcres inter clarifTimas coputabant non vltima ab cedtonbsp;atqj ebano.CuprelTumip apud Indos ^pc inter aromata venenbsp;r.atur:et merito id quidé laudent qui velint amonia chiam 8C dnbsp;rcnaicatquaclTe^tcrnaprgdicatTheopIirallus.Vttu odore/ ni

tore/robore/inagnitudmeircditudine/perénitate.Hisommb^

LiTjcr.IL nbsp;nbsp;nbsp;De Materia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fo.XXIIL

in laudibus qua tu tlliatboté cópatabis.Catiem et vetufiatem penitus nihil ientite cuprelTum affirmantret rima iponte haudnbsp;quaqcapere.Eantmirüdere Plato leges pubiicas:atq^inftitu«nbsp;tain facris ponédas cenlebat tabulis cupteifinis/quod futurasnbsp;forte Jeterniores putabatqjete. Hic locus admonetvtreferamnbsp;memoratudigna/quf dccupreffu ipfalegeriamp;viderh Valuas Valuïecunbsp;cuprelTas m téplo Ephefiae Dianieannos duraiTe quadringen* prefTinje inbsp;tos reftatur:amp; casferuafle nitoré:adeo vt nouas perpctuodice teniplonbsp;res.Nos Romsead Petri bahlica vidim^/cumab Eugenio pó Dianarnbsp;tificemaximovaluacreftituerentur/vbi hoim tnanusinimia^ Ephefijenbsp;rapiendo argento quo olim fuerant veftitse/nó fntuliflent/foli quadrin*nbsp;das et integerrfmas annos plus qufgêtos gnquagita pdurafle gétos ane^nbsp;Nafirecteannates pontificuvrbis Romas interpretamur/tot nospdu*nbsp;ab Adriamterti|.Pontificis têporib^qmeas pofuitadquartn3 rafiedicunbsp;Eugenium l'unt.Itaijcontrgnationib!» faciundis.Abicté jjbat turValuenbsp;etcuprefium vna refortaiTispreferuntq^fit atterniorjSedeft Eugenianbsp;abietegrauior pbant et pinu et piceam»Pinu eni abiete pfimilé n£e.nbsp;efle contra iniectum pondgt; reniti putat.Sed inter pinü atij absnbsp;ictem cü cjetcra turn hoe intereft/q» terebinas abies eo ledif mi?nbsp;nus quo eft pin’quidéfucco q Abies dulciori. Ego nulli poft?nbsp;ponendam puto Larfcem hac equidé ftructurarum pódera fir? Larex,nbsp;miflïmeetdmtiflïmcfnftentaffecu alibi turn apud Venetias exnbsp;vetuftis fort operibus arnotauim^.Atquieaquidem de Ie pre?nbsp;ftarcvtilitates euctas/quas cetcr^prjftent arbores affirmant.

Neruofa eft: viriü tenaxtin tepeftatibus firmiffima.aduerf9 ca? riem ilIefa.Vctus opinio hanccótraignm iniuiias inmetam amp;nbsp;propeillefam perfiftere.Quin et obiciëdos ex larice affes eo vetnbsp;ius vndefgnium aduétitiü malum ex timefcas iubent.Sed nosnbsp;cam vidimusincenfam ardcrc/tamenita vtflamas dedignari:nbsp;eafijvclleabfedifcurcrevideatur.Vnuhaberecóftat vitiu: nanbsp;aquis marinisredditurteredini obnoxia.Inutilcstrabeatio?nbsp;nibus forcprjedicant robora et oleam/ggt; grauiafint: ^ cedantnbsp;ponderi amp; ppefponte fuadeflcctanEtum et quaefacihus fran?nbsp;guntur g findanf ad iftos trabeationu vfus vtilia non funt/vtinbsp;«ft olca/etficus/gi tilia/et falicta/eteiulmodi Mitu quod depal Palma«nbsp;*^aaflênerant'c5rr3 fuperimpofitujpódus reniti: amp; in diuerfunbsp;curuari.Subd!ua1ib’trabeatiombusettecturtsiuntperüoibusnbsp;ptaefctunt:et huic ait Plmi^eadê effe naturam atej cedro* Sed

Lcom's Baptiftc Albcf.Detcasdifïcatotia»

Olea. nbsp;nbsp;nbsp;folidiorem. Turn et oleatn tnfinitam habere eternitate praedi«

Buxus cant.Bc Baxum etiam inter primarias annumerat, Caftaneam quidem tain et fi pandat et torqueatut/non tamcn in his operinbsp;bus quaeiubdmo effeoportcatirecufant. Probant et inprtmisnbsp;Oleafter* oleaftru eamaximere qua8C CupreflUm/g^ cariem no fentiatiqnbsp;in numero funtarbores/quib^^mfitus et infufus vnctuofiis etnbsp;giiinofus fuccus cft/pr§ferttm amarus Eiufmodi enivermé nenbsp;gant admittcrc et aducntitias humiditates excludere in promsnbsp;ptueft.Contrariamhis putant materie omnéiqucduld fitfucnbsp;CO praeditaietquaefaaleincédatur. Ab his tarnenexcipiutoleanbsp;Ccrrus etoIeaftrum.CerraautetFagunaturaimbedlIéelTe ptra ternsnbsp;Fagus. peftatemetnópuenircadvenuftaté affirmatVitruui^. Plmi^nbsp;quercu3tteinceleriter ait marcefcere. Ad reliqua veto intellinanbsp;operavaluaru i lector u / mefaru; fubfelliorum ct eiufmodi abiesnbsp;egregiaeftipraefertim qux ad Alpim Italic montej excrefcat.nbsp;Nahecarbos naturacftficciffimact glutmagtenaciflima. Eftnbsp;et picea amp; cuprefTus his rebus percómoda.Fagum fore alioquinbsp;fragile praedicant. Scd capfis Icctifq? vtile: et in tcnuiflimas fesnbsp;can laniin as; fecari qtioij ct ilicem aiunt bclltffime.‘Inutiles etnbsp;alTcres habend® hint iuglans/q» facile frangatunvimus fraxisnbsp;nuflt;j.Na IiJE ta et fi lente/facilc tame panduntur. Verum obesnbsp;Fraxin’. dientiffima effe omnium in opere affirmant fraxinum. Sed nunbsp;cem demiror non multo effe in antiquoruj monitis cclebrationbsp;rem/quando ea quidem vt videre Iicet/cu3ad caetcros plcrofijnbsp;vfus / turn maxime alTeriti) s operib’ admodu liabilis et pertrasnbsp;Morus ctabilis eft.MoruIaudantcuab eius azternitate/tum^nigrcsnbsp;feat vetuftate idles et fiatgratiori Valuas memorat Thcophranbsp;ftus cófueuiffe diuites ponere ex loto ilicc buxo ve. Vlmu quasnbsp;rigorem firmiflime afleruetrideo portaruni cardinib^ vtile dusnbsp;cunt. Scd permutari iubet oportere vt fit radix fuperior inuersnbsp;focacuminc. Gatouectes aquifolios laureos atij vimeos fierinbsp;iubet. Clauiculis cornu cóprobant.Gradus ad fcalas orno atijnbsp;acereponebat.Pinus: Picea: VImus ad aquaru ductus intcrcasnbsp;uabantur: fed hafee nifi terra contegas ociffime fenefeere alTeucnbsp;rant. Cïeterum ornandis jedibus laricé femina qux colore fiminbsp;Iis eft mel li copertu habet in tabeltis pictoru effe imortalemretnbsp;nullis riuis fixilerpalmaij ei nerui no infinttractimifedcasfim»nbsp;Idcirco ad fimulacra dcoru cfficienda vtebanf.Tum et vtebans

Liberal. nbsp;nbsp;nbsp;DcMatcria. Fo.XXIIII.

tuf I.othoacBuxoctCcdro:etitemcupreiro:etcraflioreoIea« turn radice/£Egyptiaq5 perfica: quam effclotho fimilé referunt.

T orno auté fiquid terete reddidifTe opus erat:Fago:Móto:Tes tebmto:et imprimis Buxo omniüfpiiTifrimatetrgregietorria»nbsp;tili:etebanoommugradUimavtebatur.Ne(^fignisettabuIis Atbotesnbsp;eificiundisafpemabantur populu alba/etitem nigram:et falicé fignis etnbsp;et carpinu et forbum/fambuca et ficu.Que arbores cum ficcita* tabulis fanbsp;te et squabilitate ad excipienda feruada^ pictörü glutiniamê» ciundisnbsp;taetiiliniamenta vtiles fut.Tum ad formas expiimendas du; apte,nbsp;ctlbiles quidem atcp admodu fadics. Verum inter Iiafce omniunbsp;molliflimam extare tiliam in promptu cft.Suntqui ad ligna cónbsp;fidenda iuiubam comprobant. His contraria eft roburtquadonbsp;quidem inter feet cum alijs omnibus eiufmodi materijs infosnbsp;ciabilis omninoiet omnis glutinis afpernatrixfit.Idem vitiu3nbsp;efteomnib^Iactumofis etcrifpisaiunt/vtomne genus glutinanbsp;menti abdicent.Rafileitide atcp denfum quodc^ lignu xgie conbsp;beret glutino.Quc ité diuerfa lut naturavti eft.Hedera.Laur9/

Tilia^ grcalidaefint/cum bisque bumectis locis nafcuntuf: ^eiufmodiomnesfrigidf naturafint/diuglutinonócob^rétnbsp;Vlmus/Fraxinus/Morus/Cerafuf$/gr ficcae fint GÜ platano amp;nbsp;alno/quasmadidenaturafunt/non cóueniunt»Quinettantu3nbsp;affuit apudmaiorcs/vtnatura inter fenócongruentia:etconsnbsp;traria glutino connectcrét. Vt etlam limul non iugata/fed barsnbsp;rcntia vetuerintcoagmétari.Hicillud Vitruuij quodefculeosnbsp;quideaxes admonetquerquinis non iungendos.nbsp;f[]De arborib^ iteru fumati/et in gencre.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capi. VII.

I Erum vt de bis omnibus fumatim rcfera. Apud om I ncs auctores conftat infsecundas arbores firmiorcsnbsp;I eflefcrtilitus.Silueftresetmanuferroi^noncuItasnbsp;I durioresefledomefticis.Nafiiueflresqdéimorbosnbsp;inciderc/qb^interimantnegatTbeophraftus.Domefticas VC*nbsp;rorct maxie fruct^ferat grauiffimis cffe obnoxias morbis pdinbsp;cat.Et int’feraccs pr^coccs fcrotinis/et dulccs acutis elTc imbc*nbsp;dlliorcs ftatuut.Et inter acutasat^^afpasfobdioresputatcas

qu^ fruct^acerbiorcs rarlorcf^edat. Quc alternis annts ^mut ct qu^ pcnit9 fteriles fint/feracib’nodofiores fut. Et iflai^ quonbsp;qua:q^ breuior/eo difficilior.Etftctftrs magis crefcut quaferti*^nbsp;ks. Addunt et cas quae in ^ppatulo ct nullis neq montib^ tect«

Leonis Baptiftac Albcf.Derc Aedificatoria.

nc(5 ftluts:fed crebris vcntt’s 8C tëpeamp;ztib^igitat^ creuerint/fir miores illasquidécrairioref(;^eiïe:fed bteuiorcs/nodofioreflt;5nbsp;gquf iticóuaUectlocoavêtistutoexcreiicrinttTu amp; atborcsnbsp;ortf in iocis humidis atqjopacismoliiores putant:gg in aprinbsp;cis atcj ficcis coaluerine.Et g ad boream nafcatur aptiores eflisnbsp;g qu^ a borea ad auilra declinét. Et quas locis a fua natura fintnbsp;alicnisnat^nonfec^att^abortiuas refpuüt.Btmehdianas g«nbsp;dem prfduras fore:fcd medullis cótorqueri ct min’ coequabi::nbsp;les pr^ftare fe ad opus cxcqucndfi. Prgterea aridas natura atqgnbsp;ad crefcendü tardas robuftiorcs clTc g quf lax? et fecund^ fint.nbsp;Na qd in his foeminea/in his veto alteris mafculina cfle natu?nbsp;ram putabat Varro/etCandidaqufHgnaminus effcdenfaetnbsp;Qualitas magis traftabilia/g quib’color quiuisinfufus fit.Etponderonbsp;matcria* fa quidé omis materia fpiflïor^durior^Ieuieft. Et quo quaeijnbsp;rum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lemor/co eft fragiIior;et quo crifpior/eo aftruftior.Tum quib’

natura dederit/vtdiutiustn vitavigcant/dcdiiTcctiavtabfcif* i§ tardius corrupanf.Omi etia in ligno/quo minus medullf innbsp;etl/eo natura illiacrior et robuftior eft:qu§ partes ad medullanbsp;.pximiores funt/duriores hj quidëcftehs/acdenfiores funt gnbsp;Cöparas corticijjpinquioresfuntneruotenaciorefunt.Etcmin atbosnbsp;tiode ar» ribus veluti in animate^ cuteeffe ftatuunt extrcmu corticé:,pnbsp;borib’. carneidqdadcutcmfubeftr^oireidqctadmcdullamcircu obsnbsp;uoluii:amp;nodos in plantis per fimiles eflcneruis putabat Arhnbsp;Alburn’ ftotelesXignipartêoïmpeflïma Alburnum deputat/cu aliasnbsp;obres/turn qdteredinib’infcnfa fit. Addc his ggt; partes mate»nbsp;r i£e/quae du ftarct arbor ad folcm meridié vrgcbatur/ aridiorcsnbsp;crütc^tctis etgracidiores/tcnuiorei($thdenfiores.* habebutlt;]pnbsp;meduIlaiftacxpartecorticivicinioré.Etqu^itcmpartcs tellunbsp;ri et radicib’fucre finitimf/ftabunt ille quidccf tcris grauioresnbsp;hui’ fignü qd aquis $grc adnatabut:ct arboris cuiuflt;$ pars menbsp;Vitis fe» diacrifpior/etmacul^ vticuq^fmt/quoradicibus adtunéliotesnbsp;culorum eo amfrddiores intimas tarnen quaftjpartes fupernatib’connbsp;^tcrnita » ftattores ct cómodiores ducut.Vcru in arbo^sgcncrib’coperionbsp;téiugat. aliquas dequib’optimifcriptores longcrniradareferat.Namnbsp;louis fi» vitem qutdé feculoru^ternitatéfupcrare alfirrnat. louis fimu^nbsp;mulacrü lacrum fatftu ex vite in vrbc Populonia ad Cflaris têpora connbsp;ex vite vi fpiciebaï fcculis permult/s incorruptu.Neq^ vlhclTe ligno na*nbsp;tis indica tura penitus gternioré omes prfdicat.In Artianalndorum re

LiberJL Dc Materia. Fo.XXV*

gionc habcri vites tamtraffas ait Strabo /vteius truncu holes vix amplexétur bini, Apud Vtica tecta ex cedro ftetifle annosnbsp;mille ducétos octo 8c feptuaginta tradidereJn Hifpania téplonbsp;Diang trabes ex iuniperoab anno ducctefimo ante exctdiumnbsp;Troig vfcgadHambalemdurafleteftanf.Atquicedro qmdem Cedrus.nbsp;mira eft natura:fi vti ferütvna hf c arbos clauö n5 tenet.In inónbsp;tibus ^ ad Benacu funt abieti genus riget: quo li feceris vas /ninbsp;prius oico perunxeris nó cótinebit vinu.Hactcn’ dearborib^.nbsp;^{^DeLapidibus quado eximédiictin opus reponédi.qui faci'snbsp;liores;tolcratiores;meIiores;etdurabiIiores. Caput.VIII.

] Arandus eft eti'a lapis qui ^ muris habédus fit:is erit lupIex.AIius quicemétis coaptidis/deuinciendifcp,

I Alius qui ftructurg conueniat.De eo qui ad ftr uctura EA^^Mprius.Scdmultacubreuitatiscaura:tuq[;»nimiu tritanbsp;funtpr5termitta.Nelt;5ifthicinfiftamvt phyficaillade lapidunbsp;primordijs atlt;5origine difputem:ex aqug nc ac terr^ comiftionbsp;nibusvifcofaillaprincipiainlimu prius: fubinde in lapidemnbsp;duruerint;frigoris ne an qd de gemis afferüt/caloris vi/ folif($nbsp;radio denfata cócreuerint fan potius vt reru aliaru/ fic 8C lapidünbsp;itidemfintarerunaturatnditatellurifemina.Colores ne lapinbsp;dibus ex rata tcrrenoru corpufculoru cum liquéti aqua confu*

Cone infint. An ex innata feminis iplius vi. An ex pcepta radq imprgflïone adfint.Ita^ iftiufmodi omia tam amp; ft fortafiïs ali«nbsp;quid facerét ad rem exornandamtea tarnen prgtermitta: remlt;$nbsp;ipfam §dificatoriatn quafi inter fabtos vfu èc arteprobatos tranbsp;ctans liberius amp;folutiuspfequar/q exadilïïme philolophatesnbsp;fortaflïs poftulant. Cato lapidé (inquit) f ftate eximito: fub di Quo temnbsp;uo habeto. Ante biennia in opus neponico:aeftate quidé/quo pore la*nbsp;Vcntis/amp; gclicidijs/8cimbrib^/reliquisvetempora iniurijs in* pis exi*nbsp;fueti lapides fenfim airaefcant.Na lapidem quide nuper ex fos mêdus,nbsp;dinahumorenatiuo 8Cfuccopregnanté/fi vétora acerbitati 8Cnbsp;fiibitisgelicidifsobieceris/fmdeturatijfolueh Subdiuo quonbsp;quif^ lapis q fit validus:etcótrarcs aduerfas Sc lacefcétes connbsp;ftans.Primo iftiufmodi quafi pr?ludio futuri^cu téporis ster*nbsp;*ïitatecertaminis c5probef»Non ante bienniü quo iinbecillesnbsp;natura:et qui vitium in opere facturi erant n5 te lateat et a firsnbsp;miotibus feparétur.Etcnim quocült;$ in genere lapides inueninbsp;ri certü eft inter fe yarios :it3 vt alij fub acre durefcat: ali) prufo

Leoni's Baptiftc Albcf «De tc aedificatona*

nis afperfirubiginettahantat^diffoIuantutethmouVctahi quales pro locooi varietate et natura fint/vfu amp; cxperiétiapulnbsp;cherrimeinnotefcat.Vtiamexvcterajdificijs cuiufij lapidisnbsp;vimctvirtutédidiciffcplcnius pofiïsgexphilofophantin fcrinbsp;ptis et monumétis.Tamé de toto lapiaa gencre vt fummatmlnbsp;Lapidu q loquar/ffc Iicebitftatuiire.Albus quifq^ lapis facilior fufco eft.nbsp;litates fci Ttaflucid^opacoduaibiIior.Etquoqmf($niagis imitabiturnbsp;tu nóins falcm/eoeritintraaabxlior.Harenalnfpetfus lapis colluftratinbsp;dignf ?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afper eft. Aarcf fi intcrmicabuntfdntillc/cotumax.Nigrantes

ft vt ita loquar fcatentpudi/indomitus.Qui guttis eftangula tibus afpetfus/is eritfirmior gqui gIubofis:et guttasquo erütnbsp;minores /eo erit lapis tolIeratior.Bt quo cuilt;J color purgatiotnbsp;at^ limpidior/co § ternior.Et lapidi quo venaru aderit tnin?inbsp;eo integrior.Et quo venaipfa cötiguo lapidi colore pgruetiotnbsp;co aequabilior;etquotcnuior/eomorofior:amp; quo anfradiotnbsp;et volutior/eo aufterior:etquo intcrnodoftor/eo acerbior. Venbsp;naru ea eft apprime fixilis p fui medio linea habuerit duda nisnbsp;brica/aut ocrea putrcnti f xima ad has erit q diluto et albefcennbsp;te herbaceo colore fparfim fufcabitur.Omniü difftcillimap glanbsp;ciemRfcrtimceruleaimitef.Vcnarunumerü diflïdiofum amp;insnbsp;cóftanté indicatret quo dirediores/eo inftdeliores. Lapis quonbsp;dilfradis glebulis aciem acutioré et terftoré dcdcrit/eo erft connbsp;cretior.Etlapiscudefringftcutequiminus cxtabit afpera/ianbsp;erit habilior fcabro.Sed fcabri ipfi quo erut candidiorcs /eo minbsp;nus erüt obfcquetes.Etcontrafufcus quifc^lapis vbieritlunanbsp;minutiore/illic magis ferri acie afpctnabif/ignobilis qui% lasnbsp;pis quo fiftuloftot eo durior.Et g aqua afperfus fummotenusnbsp;tardi’ arefcct/is erit ciudior.Et grauisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lapis folidior amp; exs

polibilior leui:amp; leuis quifq? friabilior grauiret refonas du feri as lapis défioreftfurdoiamp;gduriter pfricatus olcbit ftilphur/nbsp;acrior eft q ig nihil referat olidiret quo deniij ad fcalprü contu*nbsp;macror/co cótra laceflentes tépeftates rigidior gCcóftatior.nbsp;fauces fodtnf g tépcftatib^ perftrud^ glebis fcfe gradionb^ af»nbsp;feruarit/hüc firmioré ducut.Omis ite lapis ferme cu defoditutnbsp;mollior eft g ftib diuo eft habit’iet humore afperfus; at^ infonbsp;fus lapistradabiliorferroeft/gcöexaruerit.Etfiio gllgg lapisnbsp;quo liumediore fodin^ loco cxéptus fit/eo cü aruerit erit den»nbsp;fionet auftro fiante credunt dolabiliotes efte gfiante boreaiet

Liber.IL nbsp;nbsp;nbsp;DeMatcm» Fo.XXVL

borea vrgéte fadlius findi g auftro,Verutn lapidcs i'pfi quaics futuri pet §taté üntiü quid libeat odus penculu facere/mditianbsp;patebut hinc. Nam qm aqua cómadefadus perplurimum p5«nbsp;deri adiecerit/erit is quidé humido diflblubilis. Qui veto igncnbsp;amp; lïamis pertadus facefcet: fubfole ^sftucjnopdurabit.Neqjnbsp;hic ptf termittenda ccnfeo digna memoratu quf da: quf de nó*nbsp;nullis lapidibus veteres mcminere.

fCNónuUa de lapidib’ memoratu digna quf vetctes mcmine tint*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput. IX.

Am erit quidé nó ab re intellexifle quatum habeat in [fe ct varietatis et admirationis /quo quf ^ aptis vfib^nbsp;|decétiusace5modétur.Circavolfdniéfemet in liras Laois vol

_^___ronéfi agro effc lapidé pr^dicat oibus § dificio^ v fib^ Cdniélïs.

accómodatiffimu’.cui nec^ ignis:neqg vlla tépellatu vis noceat Eudemc]^ effe cótra tépeftaté penitus f ternu atij incorruptibisnbsp;lem:et fimulacrotü lineaméta qui diutilTime alTeruet.Cu ex innbsp;cendifs vtbé reftitueret Nero fcribit Tadtus faxo gabino et alsnbsp;bano vfum ^ trabib’/q^ is lapis ignib’ imperui^ fit.Apud Lis Lapis alsnbsp;guriaetapudVenetias/in VmbtiaPicenoapudc^Belgas fup bus ferranbsp;peditat albus lapis:qué ferrate détata ferra et dolare poUis per tills.nbsp;facile.Et ni aliogn natura effet lualid^ et imbecillis/oim egrefnbsp;fus foret in operib». Sed pruina et gelu et afpergine rupitur: etnbsp;ptra auras maris minimeeftrobuft’.Habethiftrialapidé mars Lapis hisnbsp;mori nó diflïmilé. Sed his vapore et flamis pcrtad^illico fmdi ftricus.nbsp;tur et diffilitiqua ipfam rem euenire affeuerant cuilt;5 lapidi quinbsp;fortis fit.’prgfertim albo filici et item nigro vt ignis ne quicg pnbsp;ferat.In Capania lapis eft fufco cineri fimillimus :cui etiam mi Lapis Canbsp;Hos putes et interiedos effccarbones'.is gdéfupra g poffis exis panus.nbsp;ftimare pódere leuis eft 8: ferro dolabilis (8£ prfus tenax/ ct iténbsp;conftans:ct cótra ignes ct cótra tempeftates nó inualidus: fednbsp;adeo arens ÓCfftiens/vtcalcis humores confeftim abforbeat etnbsp;Vret.Exhauftai^Kvanidapulucris inftar relinquet illiméta.

Hinc brcui diffolutis cópaginibns labefcit opus vitro atqj cor mit.Atlapidihuicnaturaptrarms eft globofus lapis/pfertimnbsp;qui fit fluuiatilisinam femp mades ccmentis nó coheret.Quidnbsp;illud qdin marmorarqs lapidicinis cópertum habetmarmora Marmo snbsp;exctefcere.Romf pet h§c tempora inuéta fub tellure funt fiftu ra cxcresnbsp;lofi lapidis tyburtini minutalia vnum in folidum lapidé tépo fcere.

Leonis Baptiftae Albcr.Dere xdifi catona*

ris terrelt;^vtita loquar fomentoconcteuiffe. Ex lacu Reatis no vidcbis quo loci per abruptum illud precipitiu aqua redunnbsp;dans in Nar fluenté corruit. ripaefuprcmu labru indies cóete*nbsp;uiffe; vt argumentü liinc nonnulli fumpferint ex iftiufmodi adnbsp;dimento lapidiAj increméto conualle ipfa faucib^abfttufa cifenbsp;ctam lacu.Sub agro Lucano non longe afilati fluuio qua par*nbsp;te ad orientem verfus ex altis rupibus aquae ftillantcs def luutnbsp;cócrefccre mdies videbis grandia pendentiu lapidü glaceonia/nbsp;admagnitudinévtfinteo^jquod^ onus catro^j perq plurisnbsp;morü.Is lapis recens et materno lucco madens admodü tenernbsp;cft.Vbi vero aruerit/fit duriflïmus:et ad oes vfus accómodatifnbsp;fimus. ld ipfü euenire ex nó nullis veterib^aquae ductib^fpectanbsp;ui: vt formarü latera concreta quada gümationc lapidis cöcrusnbsp;ftetur Jn Gallia duo fpectaffe hac aetate licebit digna memorasnbsp;tu. Naq? extat quidé agro. Corncliano peralta torrétis ripa:exnbsp;qua grandes et plurimi globofi lapides terrje vifcerib^ intimisnbsp;cócepti paffim indies crebris locis parturiutur.In agro Fauensnbsp;tino ^pter Lamonis fluenti ripa adfunt natura ^tenfi vafti lanbsp;pides:quin5 modica indies viialis vomat: fpacioijlapidcfcesnbsp;rearbitrenï.In agroflorétino Aetrurig apud Clatimamnéfunbsp;dus eft inquo alternis fepténifs prsedura quib^ abunde cofpersnbsp;fus fit/faxa in glebas redeut. Apud cificenos et item circa Cafsnbsp;fandrea verti glebofa terra in faxa refert. Plinius. In puteo la*nbsp;no puluis fuppeditat g aq maris durefcit et fit lapis. Toto etianbsp;littorc ab Oropo vfcjaulidé quiequid mari abluaf lapidem fienbsp;ri ctcócretu reddi referut. In Arabia etia glebas ait Eiodotusnbsp;efïofla terra fuaue olentesiq gdévcluti metalla fufgigniin lapinbsp;dem vertatur. Addit et hofce demu lapides eiufmodi efle/vt canbsp;in eos gutt? aquae pluuigceciderint/iunctur is colliquefcétibusnbsp;farcopha toto fiant in muro lapis vnit^. Sarcophagu quocj lapide apudnbsp;gus lapis Troadem aft? defodiferuntfquifixili vena cóiögatur.Tnhuncnbsp;mirabtlis Iapidé defucto:^? cómiffa corpora ante dié quadragefimu3 totanbsp;praeterdentes afliimiaflerunt:etquod magis mireris/ veftê calnbsp;ciamentaq? et eiufmodi vna cü corporib^ ülata vcrti in lapidejnbsp;pr§dicat.C5trati’ huiceft comités lapis/q Dariupdidifle refe*nbsp;runt.Is enicorporaprgferuat itegerrima. Sed de his hacten^.nbsp;CI^De latetibus vnde:quando:qualiter formadi:et eorum c5*

moditates.. nbsp;nbsp;nbsp;CapituIum^X,,

Libcr.II» nbsp;nbsp;nbsp;De Materia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fo.XXVII.

aTquicóftant quidem lapidis loco vetercs perlubéter : vfos latenbus ;credo equidé inopia reru et necelTitatenbsp;jdudos homles primuvfurpafle/vt latcritia ponerétnbsp;Baedifida:^^ pofteaq aiaduerlum eft q id ftrudurae ge*nbsp;nus opera facile/ad vfum cómodü/ad gratiaaptü/ad pcrcnni*nbsp;taté ftr mu cöllanflt;^ exifteret: ^fecuti funt cu Cf tera tu et regiasnbsp;{des ftr uere latcntias. Demü pofteaq feu cafu / feu indufttia pgt;nbsp;cepere qd ignis ad firmados/ défandofc^ lateres valcret / tefta*nbsp;ceo paffim opere oïa attollere pfeuerarunt. Et quatu ex vetu*nbsp;ftUftmis ftruduris annotauiihoc^fedo auftm dicere/nihil adnbsp;oisquos veIis{dificationavfusinueniricómodius latere nónbsp;cru(kgt;/veru codo:vbi coquédi 8C ducédi ratio diligés adhibeafnbsp;Sed de latertti) opens laude ^as. Ad rem fit qd aiüt lateri ducénbsp;do terra ,pbari ei/q fit albicans 8£ cretofaJtem ^bari quoq? r unbsp;bicofam et ea quf mafculus dicif fabuIo.Harcnofamvero amp; pe Qug ter*nbsp;nit^ fabulofam vitanda/et in primis calculofam oino abigéda ra lateri*nbsp;ftatuüt:qdhmdiintercoquédudiftorqueaturet perfindanf/tu busconfinbsp;excode fp5te fua atterantur.Lateres nó ftatim eftoila terra du* ciendisnbsp;cendos putat;fed fodi terraautuno iubent/cómacerari tota p apta.nbsp;hyemem Severe primo duci.Nafiducasbruma/m próptu eftnbsp;rumofas fieri gelatuifinauté folfiitio/acri {ftu findétur fümo*nbsp;ten* exftccado.g^ fi cogat neceflïtas vt p hybernos algores fin*nbsp;gas latetes:operito illico ficciiIimaharena.Sin per gftatem fernbsp;uente/ humcdis paleisma fic habiti nó findutur neq^ cótorquénbsp;tur. Sut qui lateres vitro habereillit^s vclint.id fi luuabitcu*nbsp;taffe oportet ne ducatur ex fabulofa/aut nimiu macra arentii]^nbsp;terra/navitruabforberét.VeruducédifuntexalbicantiSC cre* Lateresnbsp;tofa 8C Ictathabëdiij funt tenues /na cralfiores q forte fint {gre vitro illi*nbsp;pcrcoquütur et ftxuta imunes nó euadut.q; fi craffiores faccre ti.nbsp;oportebitincómodo ^uidebifmultaexparte vbi medias pernbsp;cralïïtudines vno amp; item alteris locis ftilo perforabunf/quo 8Cnbsp;ficcari et excoqui cómodius valeant fudore/vaporei^ p iftas ipnbsp;fas quafifftuationesafpirate.Figuli fidilib*fupilliniuntcre*nbsp;tamalbaria/quafiatvtvitrupatinis equabiliflïme alliqucfcatnbsp;incutim.Id ctia open lateritio cóferct.Aduerti ex veterü {difi*nbsp;cils inlaterib’miftameflepatté nónullam harenae prffertimnbsp;tubrgtet rubric! et marmot imifcere aflueuifle inuenio.Exptinbsp;fumus eadévna ex terra teddi lateres multo firmiores/fiveluti

d iq

quoquo verfus.Tertm palmos non plus quattuor: Videm^ in ^dificijs teftas prffcrtim ad arcus etnexuras pedes quafqjvernbsp;fus latas binos.His non fque vfos vetercs publicis atlt;j priuanbsp;tis operib^ recitatjfedmaiorib^publica/minorib^ priuataftrunbsp;xilTe f dificia.Dc his quoq^ annotaui cu alibi in veterum monunbsp;tnetis:tu via A ppia aha atqs alia extare maioru et minoru latesnbsp;rü genera:quib9 yarie vterétur.’vtnó modo quicquid ad vtilisnbsp;tatc/vcru etia quicquid ad gratia aptum etccdecens veneritinnbsp;mentcm :id fedulo voluifle perficcre arbitror.V t cetera omittanbsp;lateres vidi longos digitos no plus fex/craflbs vnu/latos tris.nbsp;Sed his potilfimu pauimentafpicatiminfternebat.Prf ceterisnbsp;mihi j)batur trianguli/quos faciebathncm moduin.Lateremnbsp;eni quoquo verfus pcdaiiamplitudincducebantcraffum digisnbsp;turn et femis/ huncóü virebatduab?lineis diametralib^ ab annbsp;gulo ad oppofituanguluiignabantlinea^funda/qu?v%disnbsp;midialateriscraffitudinéfcinderet.Hincigiturquattuor habenbsp;batur trianguli ^qualcs.Lateres has prf ftabatcommoditates.nbsp;Na minus capiebat cret^/coaptabatur infornace/eximebanf/nbsp;res/cteo; deferebaturincpus habiliusiputa quivnamanuquattuorha

rum vtili bcrétur.Hosfaberleuiiöu inter abftruédum alteru ab altero tas» diuidebat.Hifqipcr frontes patietu ordines inducebat laterenbsp;pedaliextrinfccus vtpaterct.AnguIovero introrfus obieöo.nbsp;Ex quo impenfa guide minor/opus gratius/ftruftura firmiot

I#

Liber.II, De Matena. Fo,XXVIII.

feddebaf.Nam cum toto paricte nulÜ nó integri adelTe lateres apparerét:tuangulidentatnn in farduris patietu illigati opusnbsp;firmüïïmü reddebat.Dudos lateres ne iHico in fornacé imposnbsp;nas iubét/niperficci fint:et non ante bienniu ficcos reddt:et innbsp;VmbracómodiusficcariqinfoIeafferut.Scddehis quoqi ha?nbsp;denus/ni forte addas/qlannotauere terra ad hmói opera qugnbsp;plafticanücupatur jjbari inter egregias Samia/Arretinam/et Terra pknbsp;Mutlnenfem.InHifpaniaPergamea.In Afiavnu hic breuita iHca.nbsp;tis gratia non prgtermittam.Qugc^de laterib’ vflt;5 dida funt Sami'a.nbsp;cadem in tegulis tedorum atqj imbridbus:atq^ tubulis/atq? Arretina.nbsp;Omnideniqt plaftico fidilicj opere fore obl'eruanda. Diximiis Mntinennbsp;de lapide. Sequitur vt de caice dicendumfit-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fis.

CCal cis et Gipfi varig fpecies et natiir§ cóaeniêtig et differen tigtctcircah^cnSnuUa fcituhaudindigna. Caput.Xf.

Alcemexvario lapide Cato Céforius improbat. Et Cato, :alcé qu§ fiat ex filice ad ome opus danat.Tum et adnbsp;:alcem efficienda veheméter eil inutiüs lapis qfquisnbsp;exhauftus/arridus/putrés/inquo excoquêJo ignisnbsp;nóinueniatquid abfummat:quaIesfunttofmci:etqcirca Ro#nbsp;ma agro Fidenate atq3 Albano fubruffi atqj pallétes funt.Tersnbsp;tiaeni parte fuipSderis 3 fuusfuerat lapis leuior fit calx opor Calx.nbsp;tetca/quaperiti.pbent.Quin et lapis nitwu ficcofus et naturanbsp;madens/qd fub igne vitrefcat/haud quaq eft ad calcem efficiennbsp;dam vtllis.Viridis (inquit PlinP) Upis igni vehementer refi?nbsp;ftlt. At nos de porphirite lapide eópertü habemus / non mo donbsp;fiamis nó cxcoqui/veru etcótigua qu^qi cireuhereant faxa imnbsp;tra fornacé reddere/vt igmb’ ne quicq fatis cxcoquanf. Atquinbsp;amp;terricofumquoqplapidé/qdcalcem impura reddat/refpuut.

Sed calcem in primis laudant veteres atchiteditquae de lapide fiat prfduro et adinodumfpilToct prefer timalbo. Hanc eniranbsp;cumcftcris vlibns nonincömodam:tum maxime teftudinib^nbsp;firmilTimatn ducunt.Secüdo loco probant calcem earn; qu$ fitnbsp;ex lapide alioquin non Ieui8£putri;fedfiftulofo. Hanc enï ad

opus tetaorum effe omniu pr^cipuam 8C cftcris duiftibiliorein et reddere opera fplendidiora céfent, Vidim’ 8C in Gallia vfosnbsp;itchitedos cake non alia/qqu? faftafit ex colleditio torrétiunbsp;faxo globofo/fufco / pduro et ciufmodi/vt pollis putare filicénbsp;eanxtatucnmoperetumfaxo/tuinlateribus multa per tépora

d iiij

Lconis Bapti'ftse Albcr.De rc sdificatorfa.

egregiam prcftitiffe firmitate; pflat.Inuento apud PUniü eam quae fiat ex molari lapide cake effe natura pingulentamridcirsnbsp;co ad omnes vfus percómodam.Nos experto intellexim^ cujnbsp;molaremlapidéqmguttatimfaleafperf’ eft/cG rudioracper?nbsp;inde aridior fit non fuccederc. Eü veto altera falibus nó millanbsp;qui fpiffior et limacü frangatur tenuiore eft puluere/fuccedete*nbsp;Sed lapis V tfcun^ fit/ad calcé elfofliisvtilior ent q collectin’:nbsp;et cxvmbrofa humentiq? fodina exemptus /q ex arcntiict ex alnbsp;bo ductibilior q ex fufco.Tn Galli|s apud maririnas Eduotumnbsp;regiones calcem lapidis inopia oflreaceis conchtlijllq^efficiuntnbsp;Gtpfum. Eftetcalcis genus gipfumifitenimet ipfum lapide cxcodoitanbsp;et!fi Cypro et Thebis fodi gipfum referüt füma tellure folibusnbsp;cócrematum. Sed gipfeus ois lapis a calcis lapidib’ diffcrt/qSnbsp;tenerrimus fit/friabilis/praeter vnü/qutin Syria foditur.Namnbsp;pr^durus quidemeft, Differunt ctiaquod gipfeus lapis horisnbsp;non plus vigintiiquivero lapis ad calcé ell/horis nontnin’fe»nbsp;xagintacoquitur.Gipliquattuor aduerti effe per Italia fpeciesnbsp;harum du§ tralucidx/duaenó tralucide.Tralucidarü vna gle*nbsp;Squame:; bisaluminis/feupotiusalabaftro eftlimilisihancSquatneolanbsp;ola.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nucupant/qnod tcnuilTimis quafi fquamis coherentibus etpa

ginatim cóprellis pfict. Altera fquameofa quo(^ eil: fed magis fali fimilis fufco q alumini. Non tralucidarQ aüt fpecies ambaenbsp;creta obdenfatatn imitantur. Sed ell altera albicans et fuppaknbsp;lensialtera pallori fufnifum colorê habet rufiïï.Poftremgprionbsp;ribus défiores inter podremas fubrutfa tenacior Jnter prioresnbsp;qu2epurior;ea cadidioraetfplendidiora in dealbarifs operib’nbsp;Gipfum. figillaetcoronas preftat.Apud Ariminumgipluinuenies foUnbsp;Ariiniu. dum/vtdicaselTeidniarnioriautalabaftra: exeoiuffi tabulasnbsp;Gipfi cóf ferra dentata ferrari ad opus cruftationutn cómodilïïmas.Omnbsp;fectura. negipfünequidptermitta/mallcisligneisalfligiet cóteri/vfqgnbsp;in farinareddaf.'loco ficcilTinio accumülatum feruari/ftatim^nbsp;dud/aquacelerrimeinfundi/confeftimad opusadigioporter»nbsp;Ité calcis. Calx contratnó eni tunfl veru ex gleba infundiiet multo quinnbsp;deni ante cómacerari oportet aqua exuberante pnus q in opusnbsp;prf fertim tectorü iinmifceas/quo fiqua fortaffii gleba parü fucnbsp;nt ignibus excoda maceratióedmtina ibluatur atq? liquclcat»nbsp;Na CU recensetnonpenitusprolutact ?maceratafüinitur/qdnbsp;én ea fit latentes fubaudi aliq calculi/euenit yt hi qmdé mdies

Lil)erJL nbsp;nbsp;nbsp;De Materia»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fo»XXIX.

pntrefcantset fubinde cmittantpuftulas/quibas omnis expoli tio vitietur.Addc quod cake non vno lïmul vt ita loquar ^lunbsp;uio mfüdere fed fenfim oportet madefacere alteris atq; alteris tnbsp;atlt;^ ité alteris afpfionib^/ quoad plane fit ebria reddita. Dehicnbsp;loco humecto etfub vmbrapurafinevllarerum aliai^ mifturanbsp;et nihil plufq fümotenus leui opta harena alTeruada eft/quoadnbsp;temporis mora liquidius fermentef. Et ppertu quidc habét calnbsp;cem diuturna huiufmodi fcrmentatione multü ad virtuté au*nbsp;gere.K os qdé veterib’ ac deilitunlTimis in fcriptis relicta/poftnbsp;annos vti ex multis piecturis pfpicue patebat/quingétos nupnbsp;inuenta vidim’ madidaetliquenté/etvtitaloquar matutaranbsp;adeovtmollitiemellaolfium^ medullas lógefupcraretrAtqjnbsp;ea quidé ad qucuis vfum nó cft vt putes pniodi^ poffc quippianbsp;Inuediri.DupIum refert lïchabita liarena^ q qux recenter ex*nbsp;tincta mifceaturJn his igitur calx atc^gipfum nó pueniunt/innbsp;ceteris pueniatJlhco em eximas ex fornacetac fubvmbtaamp; fic*nbsp;co in loco habeas/moxinfundas oportet.Na fiue fornace ipfanbsp;fiue alibi ad auram ad luna/ ad folem adferuetur: pfertim ceilanbsp;fte ociflïme refoluef in cineré/et fiet inutilis» Hactenus de his ‘nbsp;Fornacib^lapidê neimponas monent ni cófregeris/ita vt fintnbsp;frufta glebts nó minora/fino illud quod facilius coquatur. Cónbsp;pertum quidé eft medi]'s in lapidib^ pfertim globofis intcrdujnbsp;adeflevacuasaliquas cócauitatesiquib^aer inclufus plurimujnbsp;alfcratdetrimenti.Nafuccenfofornacibusignefit vt iftic feunbsp;frigore introrfus abfcendente aer perftringatur/feu in calefcennbsp;te demü lapide idé aer in vaporé exaugeatur i fit inq v t cótumenbsp;fcat et qua^ verfus pfracto carcere quo coherccbatur hnani lanbsp;nitu aai^impetuerumpat/totaij fornads congeriédifturbetnbsp;atlt;5 peruertat.Et funt qui lapidibus illiufmodi viderut media Vermes tnbsp;intus \igcte animantia cü alia et diuerfa/tu vetmes pilofo dor lapidib^»nbsp;fo et multipedes/qui quidé fornacibus foleatdifpendiö alferrenbsp;Necj hic nó fubiuga digna quaeda memoratu de reb^ iftiufmonbsp;di/quf nfa etate vifafunt.N ó em hfc fcribim’folG fabris / verü Anguisnbsp;«t ftudiofis etia re^ dignaru.Qua de reiuuat intermifcere inter viu^ invanbsp;dum quf delectentrft abre tn atcpinftituto alicna nó fint.Mar fto lapidenbsp;tino quinto pótifice rnaximo/allatus extitit anguis reptus La fpiramennbsp;tio a fabris apud fodinas vitaducés in vafto quoda lapidecir* tis obftrunbsp;CUoranib’afpiramétis obllrufiS^Repertget aliquot rang/Si ité fo reptua

Leonis Bapti'fte Alber.De re aedificaton'a* cancri/fedhi qdé mortui. Tu etcadxdiffimo marmore fn medionbsp;Vellinus per h:ectéporafrondes arboru repertas tcftor. Veilin’ mons/nbsp;mons. qui Brutios a Marcis diutdtt/olm pr^celfus totoverticecalue*nbsp;feit lapide albo/et rediutuo illic q pte m brutios fpcctat/palïïinnbsp;videbis diffractos lapides refertes figillis conchiliorü mariti*nbsp;moru.-nó ampliorib’qvt ea fub vola man’capias.Quid illud/nbsp;Saxa vegt; Ex agro Veronéfi idies colligutur faxa caelo ftrata figno quïgnbsp;ronenfia. folio certis et eSparibus lineis aptiffime pferfpta atqï.bclliflïsnbsp;me imbricata nature arte admirabili et pfinita/vt imitari fubsnbsp;tilitaté operis poffitprorf’mortaliü nemo.Et quod magis minbsp;rerenulluhuiufmodiinuenies lapide nifi inuerfu/ipreffaqjfisnbsp;gni forma obtegentë;qfacile putes naturanó admiration! honbsp;minü/fed fibi effinxilTe tantas delitias artificij fui. Ad ré redeo.nbsp;Nó hic infifta referés quo pacto fociveftibulu pfurmuq? teftu;*nbsp;dinare/et interioré igniü fede coaptare oporteat/ vt extuas f Ia#nbsp;marefpiret/vt fuis qualïlimitibus coherceaf/vt in vnu ad op’nbsp;coquendicófluattotaigniu vis atq^ófpiret.Neqjpfequarquonbsp;pacto lenl'im luccédere amp; igné nó intermitterevfc(j dü flama adnbsp;fupremu vfq^nequtcq fumofaexeat:et fumi intrafornacë lapinbsp;des candefcat/et coctü lapidé nó eflê ntfi cu flamis turgefacta ^nbsp;cireuhiarat fornax fefe receperit atqj perftrinxerit. Miru inquonbsp;naturafpcctcs elementi. Naficalcccoctaignéfubdcmeris/fïetnbsp;calcaria lefim minus in imo calens/in fumo veto magis multonbsp;reddetur ignita.Nunc qm his operibus perficiendis nó calce tanbsp;tu/veru et harena opus eft:de harena ipfa nobis dicendu cft.nbsp;fl^Harcnaru tria genera diuerfa quoqp varijs in locisnbsp;edificandi materia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.XII.

Harena nbsp;nbsp;nbsp;Arenarfitriafuntgencra/FoiTicca/Fluuiatilis/ Mas

rina.Omniüoptimafoflïcca. Atc^eaqdé multiplex eft/Nigra/ Cana/rubraetcarbuculusetglarcofa. Sinbsp;quis me roget quidna effe harena ftatua:fortaflïs disnbsp;xcro eleffe/quf maiorib’pfractis lapidib’ minutuUs pftet lapinbsp;Ilifculis.Tametfi Vitruuio placuitharena/amp;Rfertii Aetrurianbsp;qua carbunculu dicut/genus elTe quodda terse ignib’ a reru nasnbsp;turaintra mótes inclufis perufteetredditae/vt lit ia terra nó conbsp;ctafoIidioretrofoipfomolIior,Vcru3intcr hafceoés harenasnbsp;praeferuntcarbuculu.Aduertiromf publicis sdificifs vfos nónbsp;in poftreinis rubra.Caua intra fofliceas yltima cft.Glareofa fu

LiberJI» DeMateria» Fo.XXX.

damedtis farcindis comoda ell.Sed inter primarias jpxitn o los co annumerat glare! tenuioré prf fer tim qu 5 angularis amp; ab cinbsp;terrae ïmiftione iraunis fit; vti eft quf apud Vilumbros abudenbsp;fuppeditat. Subindc haren! ,pbant/quae ex fluento poft primanbsp;fuptemacutc abrcptaeximatur.Etinterfluuiatiles torrcntiü;nbsp;et inter hafce vtilior quf intra motes ^niorib^profluuijs fubsnbsp;ftitit.Extremo vcnit loco harena p ex mari cxcepta fit: et internbsp;maritimas nigrante ac vitrofanó omninovituperat.Apud Prnbsp;cétes agro falernitano haren! ex mari fuptam foffice^ nó poftnbsp;ponut.Sed eius rcgionis n5 01 ex littore defuptam ^bant.Nanbsp;copertü quidé habent littorib^/quae ad auftros excipiendos panbsp;teant/harcna effe oim detcrrimam. Que vero ad libycü fpectétnbsp;littora/ea quidé harena ferre minime peflïma. At inter mantisnbsp;masharenas cffecómodiorépftat/quaeadrupes fubfideat: granbsp;HO ve cralTiore fit.Atqui habét hareng quidda quoetia differatnbsp;filter fe. Malt;5 marina inarefcit difficile 8C falfuglne diflblubilis Harena:?^nbsp;madefcitcótinuoatqpfubfluit.Indeigitur onera ^greetnunq differétianbsp;fidiflïmcfuftinct. Fluuiatilis qlt;jhumectior eft q foflïcea: eaqjnbsp;de re ductibilior et tcctorijs habilior.Foflrcea ^ipter pinguedisnbsp;i:étenacior:fedfacitrimas:eaderec6camcrationib9adigut/n5nbsp;ad tectoria. Sed erit harena optima fuo in gne quf fricata etnbsp;pftrictamanib^ftridoréfaciat.'ctquaein Candida vefté cxceptanbsp;tiö coinquinabit:ncqp terra fubfidcnté relinquet. Cótra erit hanbsp;tena nó bonatquaz p fe lenis et nequicg afpa:et colore odoreqgnbsp;lutca terraimitc?:quf ve intra aqua exagitata/aqua reddet plunbsp;rimumturbulentaraethmofamrquasvcïarea relicta ilico hernbsp;befcct;erit(5nonbona/quedudum conuectadiu extiteritfubnbsp;acre ad folcm et lunam et pruinas:nam terricofa effidtur et punbsp;tris:et perinde cum ad produccnda arbufcula et caprificos pasnbsp;rata:tum ad contfncndam ftructuram infirmiflïma. Diximus

de materia/Iapiffe/calce/et harena: quf a maionbus^barentur Sedlocis non omnibus dabitur/vtea pro inftituto rebus agénbsp;discómodaetparabiliainucniamus.Afiamaiebat Cicero pro Mosedifinbsp;pter copi! marmoris/fempcr asdificiorum et fignorura gloria candi apjnbsp;floruiffe.Atmarmoralocis oib’nó inuenies: alibi aut nullus diuerfasnbsp;eft lapis:autfieft/is quidé non ad oém vfum efthabilis.Tota gentes..nbsp;Italia ab ca ca par te qu£e ad mcridié vergit;f office! reperin hasnbsp;i:enateaantur:ab Apénino citra nó tcpcriri.Babylones inquit

Lconi's Baptiftae Albcr*De f e «dificatoria.

Plinius bituminc Catthaginiéfes luto vtutur. Alibi omino U pidis inopia aatib’ et argilla gdificat. Budinos refert Herodonbsp;tus CU priuatas / tum etia publicas f des nó re alia f dificare g li«nbsp;Iigno:vtetia vrbis moeniaattfipfadcorufimulaera fint apudnbsp;eos lignca.Ncutos ligno penit» carere ait Mellatvt lignotS lonbsp;co fuccederecogatur oira.Acgypto iumentoru fegeftionib’ fonbsp;cuinfouét.Hinceftvtali/aliafibihaberej) neceffitate et rcrfinbsp;oportunitatediuerforiacogatur.Apudggyptios funt quivelnbsp;tegias domos harundinib^rapud Indos quioetatu coftis fibinbsp;^dificét. Apud Dedalia in Sardis fuffoffa tcllurc habitare fcri?nbsp;bitDiodorus.Carris Arabiaeoppido muros/domofcj maflïsnbsp;efficiutfalis.Seddchisai'as.Ita^vtdixim^nóomi loco eadénbsp;lapidis haren^c^ et hm5i eft copia. Sed diuerfis diuerfa et natunbsp;rg ct rcru exiftit ratio atcp modus.Iccirco his vti oportet q fupnbsp;peditant:8c in his ipfis adhibéda eft cautio: primo vt habilio«nbsp;res 8c comodiorcs/feleftos paratofi5habeam’;^xime vt ^difinbsp;cido aptiorib^vtamur/fuis gbufip locis cufta rectedifptiédo.

(£ An inchoadoru §dificioru tcporis obfer uatia conducat: qui bufcsprccibus/auguriis/feu vcncrattonccaptadumfit inittu.

Caput.XIII.

t Equtf vt paratis rebus /q recéfuim’/materia / lapide; calce/harena:nücdepftruédi ^difidj ratione 8C modonbsp;trafigam^.Na^rrüquidéxs at^plubuetvitrQet renbsp;Iiquaiftiufmodivt pares nihtlo plus opus eft induftria/ q vtnbsp;coemas atc^ inv nu cogas f quoad in opere petficiudo nó deflntnbsp;tam etfi de his feligédis ct diftribuédis dicem^ fuo loco/quf adnbsp;opetis ornamcntörucj rationé abfoluéda pucniant. Atqp nosnbsp;quafi opus faóluri fimus 8c manu ^dificaturi ab ipfis fundamcnbsp;tis rem ordiri aggrediemur. Sed hic prius eft vt iteru admoneanbsp;péfandacfletéporacupublica/tumScpriuata nfa/noftrorült;5nbsp;eiufmodifint:nequidaggrediamur:inquo perturbatis rebusnbsp;aut inuidia captes fi pfcucres ^dificadojaut difpédiu fi deferasnbsp;Adde ^ 8C namr^tépora in primis erut obferuada. Na viderenbsp;quidé licet/ vti ea q p hyemem gdificatur/ locis Rfertim frigidis Hnbsp;gelcnt.Ea veto q pcr^ftate/locis prgfertitn aeftuofis arefcant/nbsp;prius q cohereant.Hinc igif admonebat Frontin» architedusnbsp;«flead opus exequédum aptaaccómodataq^ tepota:qu§ funtanbsp;kalédis aprilis ad kalédas yfij nouembtis / intermilTo teftatis

LiberJL DeMateria» Fo.XXXL

feruore. Sedprolocoravatietateetcceloopus maturandum aut^ducenduftatuo.Ita^ficum liis cüt^cfteris reb’ qu*fusnbsp;pra recenfuim’ /bene tibi pucniet: etit demü area fiituri opensnbsp;defcribenda/fignatis infolofp^i)s fua rtlinearüet angulofU3 fnbsp;dimenfionc. At funt qui admonét bonis initijs inchoanda effenbsp;£edificationé:pniaximi quidé interefle quo quidlt;$ teporis mo»nbsp;mcnto in rerüpraefentiujnumero efle occepent. LutiusTatuanbsp;tius vtbis Romae natale diem adinuentHe fortunae fucceflïbusnbsp;annotatis prasdicatur, Tanta(5 ^fe vi ad res futuras ipfü hoenbsp;initij momentu putarutfapientillimi veteresrvt fuifleluli^firnbsp;inicus maternus referat/ qui mudi genitura ex rerQ euentib^conbsp;perta fecerintiac de ca re accuratiflïme fcripferint.Nacj Efcula Nota fubnbsp;pius Annubmsq;;et iftos fccuti, Petofiris et Necepfo ficfmffe q figno dinbsp;)/|hanc affirmattfurgente ab orizontèCancro et luna ex dimidio es natalisnbsp;wleinleone/faturno in capncorno/icueifagittario/martein vrbisposnbsp;fcorpione/venere in libra/mercurio in virgine.Et profecto tés nédg eflenbsp;porafi recta interpretamurplurimüplenlcgm rebus poflunt. debeat,nbsp;Nactquidilludqclaiuntdiebrumalipuicgiuaridüflorefcere/ ~nbsp;inflatasvefjcas difrupi falicto^ folia.Malorigranaverti accirnbsp;cuagi/muriu^jficufculis fibras nüero indies ad lune numerujnbsp;fet cógruere atlt;5 aequari.Ego veto etfi iftius difciplinf ^feflbrib^nbsp;et téporu obferuatorit^on tantü tribua/vt eos exiftimé fuisnbsp;pofle artibus certa prgftare fortuna rebusmótamé eil vt afpernbsp;-nandos duca fiquado difputentRfcripta iftmfmoditéporamonbsp;•Tiente coelo vtralt;5 in parte poffe g plutimü. Selt;JVti ea fefe ha«

da/g veteres ^baucre inchoadis reb’: ^ed noli interpretanï fes cus atejres ferat.Et^fecto ridicuIi:qUibono ité ominc cuegte Supftitionbsp;tas tes:ta et iprimis areaspfcriptjofié inireiuflerit, Veteres his nes vetesnbsp;fupftitionibus adeo vacabaty^efleprimu militéin dclectu có rum.nbsp;fcribédo curarét:ne ei efli^omé vlla exparte infauftu: turn etnbsp;luftrada colonia at(^ cxércitu bonis nominib^ eligebat / qui honbsp;ftias duceréf.et lo^is vectigalib’céfores.Lucrinü lacuobnonbsp;minis foeliatatétfle oimprimüinftituere.Tumetmalonoïsnbsp;omnis pmotwuas pri9 ^pidamnüvocabaf meindanum eo nanbsp;uigates ire dicereiiï Dyrracliiu appellari voluere.Eadé róneSJnbsp;Beneuentu/quodprius Maloetondiccreï nucupaucre.Rideo/

Leoms Bapti'ftc Albef.Dcfesedifïcatöna»

hie nam bona etia verba et precatia adiungi placet. Et funt qut affirmét hoim verba tanti effe/vt vel a feris mutifij rebus au*nbsp;diantur. SinoiIIudCatonisverbis laffatas boues mftaurari.nbsp;Solere quidé holes aiunt impctrare a folo patrio verFis 8C pre*nbsp;cibus/vtirtfuctas etalienas alat arbores: ipfafcj arbores exoranbsp;ri poITe vt trafmigrent/ et in alieno accrefcant.Iam mihipofteanbsp;qineptieffeccBpimus/alioruineptias rccéfendo illud ridiculinbsp;gfa n5 omitta/quod aiunt adeo audiri hoïm gen^/vtrapa affitnbsp;ment amplioré crefcereffi du fcratur obfecretur/vt fibi et fami*

1% et vicinis benigne pferat. Quat gdc res fi ita funt: nó intelli* go cur ocimum herba patent/quo magis cü maledictis et pro*nbsp;bris fatufit/eo fruct^I^tiores afferre.Sed miffahgcfaciam’.Cgnbsp;terupffare quidé arbitfor/fi oi opinionu incertafupftitionedenbsp;fpecta/ré ipfa fanctc 8C religiofc aggrediemur. Ab loue pridpianbsp;Attende. tnufjetiouis oïapIenaJ^gopurificatoanimoramp;fétépieqjado^nbsp;5;;^ inreb^in ratofacrifido/inchoariïaotarë^lacebit:Iiismaximehabitis |nbsp;dioandis ^ib’ ad fuperos/qbus pofcaf'vt opëauxiliü^pbeant operi/amp; |nbsp;deiiplorafaueat casptis /quoad fauftc/fcliciter/|)fpcreqp eueniat restfitejnbsp;^3 pi^s lóga CU fua fuogstj hofpitu^ falute et falubritatercu reru firminbsp;^auxilium tate:animifquabilitate:fortunaa« increméto/amp;induftriaefru*nbsp;ctu/et glorig ^pagatione:bonorult;5 omnium perennitate/at^nbsp;pofteritatc.De his hadenus.

LEO NIS BAPTISTE ALBERTI DE OPERE LIBER TERTIVSINCIPIT.

^Opcris aftruendi ratio:fttudure partes t quot:qux: quib^ in digcnt.Fundamentu ftructurae partc effe minime: et vbi iacietinbsp;dum prius mature delineandu effe.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulfi primu.

jMnis aftruendi opis ratio/hac vna in re ver*

^ fatur atq^eSfumitur: vtpluribus ordine co«

^ geftis et arte compactis rebus:feu fint illi qui Q demquadrati lapides:feucementa:feumate*

J riatfeu qd aliud vis folida ex eis /et quoad ei^ rj fieri poffit integra vnitacj cóftrudio perdu*

___^ catur.Integra counitacp ea dicentur/quorum

partes a partibus ne^refcae/necjdifiuctc/ncj]^ nó fuis infitas locis fint. Sed toto linearum tractu cohereant atej confequan*nbsp;tur. In ftructura igitur confidcraffe opor tet/ qugnam in ca pri*

Libcr.IIL nbsp;nbsp;nbsp;DeOpcfc* Fo.XXXII

fnan$fmtpattes:etqu«partialmcaBat^ordines.Stnictur2e^ ficiundae partes miiiimeobfcurlt;efunt.Naiii$fuinum/infimnnbsp;dextruni/fmifttum/proxiniiim/dillans:et quae inter has extrenbsp;mitates intercurraiit media/exfe patent. Sedquidcui^infittnbsp;cur inter fe differant: non oés intelligunt.Ne^ enim eft opusnbsp;tollere vt putant imperiti/lapidem lapidnet cementa cenientisnbsp;fuperaft tuere. Sed diuerfae cum lint partes: longe diuerfis indisnbsp;gent rebus et indufiria. Aliud enim fundamentisialiud procinnbsp;etui amp; coronis.Aliud angulis amp; apertionü labris.Aliud extresnbsp;mis cutibus.Aliudintimis parietum infractionib^ etcralTationbsp;nibus debetur, Quod autem cuitj debeatiir/noftrü erit piolè#nbsp;qui.In his igitur abfoluendis ab ipfis fundamentis incipiem’:nbsp;eos vt diximus imitati: qui manu fint opus effecturi. Fudaménbsp;tum/ni fallimur/fttucturaepats non eft: fed locus videlicet ac Fudamésnbsp;fcdes:in q ftruftura ipfa tolléda ftatuédaij fit. ISj a ii dabif area turnnbsp;penitus folida atep omnino conftans lapidea fortalïïs: qualesnbsp;apud Veios nónullas inucniasiquaenatibi illicerfitfundamésnbsp;taiaciunda potius q vtftructura ipfam attollas.Apud Senasnbsp;vifuntur maxime turrium moles/ipfo primo et nudo in folonbsp;pofit;e.£lt enim mons folidus fubfiratus tofo.Fudatione igisnbsp;tur hoe eft itione in fundum atlt;$ fofi^ra erit op? vbi fitmu fta^ Qualiternbsp;bilc^ folum profcifla demifTaqp fouea quaerendü fit:quod ipfö aedificatunbsp;fien ferme plerifq? otbus in locis cóuenit:de quibus poftea. Có ro folumnbsp;modum futuru folum inditio erunt haec/fi nulle aderunt hers cómodu^nbsp;bf/qu!ehumcctis in locis foleantifiarboréaut nulla feratiaut eedebeatnbsp;earn tantumtquae nifi in ptaeduio et denfilfimo otiatur« Si cirsnbsp;CU multo erunt oia ficcifiima et penitus ar entia. Si lapidofa 1 asnbsp;pide nó minuto/non globcoifed angulaii folido prafertim filinbsp;ceo. Si fub fe neq^ featurient fótes /nec^ fluentum puadet. Fluénbsp;ti.n.naturaeft/vtautrapiatfcpiterne quoad motu valeat/autnbsp;importet.Earefitvt plana/qu^ propter fluuius excmrit/folinbsp;firmitatempr?ftcnt”o®P^‘“s/avF»ifub alueum defcenderis.

Priusq quicq fodere incipia* angulos arearum et omnes lates rum lineas diligentifömciterumatq^iterujannotalTetcoporsnbsp;tet'.quales futurifint et quo ftatuantur loco.His angulis ponénbsp;^is notma op? eft nó pufilla/fed pr^grandi: q directionü lincat normavenbsp;cettiores confequanf.Norma veteres^óficiebat trib? rectis te terü arcliinbsp;guhs in vnu ttiangulü piunctisiquatu eiat vnacubitos trisial teetotum

Leoms Bapti'ftae A Iber.Dere asdificaton'a*

teraquattuor:tertiacubitos eratquic^.Atquihos quide angii los ponere imperiti/nifi rcb’ omibus g aream occupet/ amotisnbsp;et folo prius reddito vacuo et penif complanato nefciut,Ea(5nbsp;dcre/qdin hoftiuagto modcratius facerent/repeteraptis raalnbsp;leoHs /fabros vaftatores ad diruéda et delenda onna imittunt.nbsp;Quota eft error caftigadus.NammuItact fortunae iniuria/etnbsp;tempora aduerfitas let tern cafus atcj neceffitas poffunt afferrenbsp;qu® moneant/vetcntqg nequidcfpta^fequare.Etinterea dc*nbsp;decct ^fefto no parcereveteru laborib^/et cofulcre ciuin c6monbsp;dis /his q afluetis maioru fuoru laribus capiat:quado et perdesnbsp;re etprofternere/et funditus couellerequfcj vbilt;5^funt/ex arsnbsp;bitrio femp relidrum fit.Itacp priftina vdim ferues itegra quonbsp;ad noua illis nó demollitis attoUi ncqucant.

lt;[;Fundameta lineis prf fignadajcirca qu? graui? g cf teris qui buflt;5paitib9pcccatafucrit:nifiin folido potiffimu fundaue«nbsp;tis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.II.

Vndamétisdefcribédis memimffeoportct prima pa ricta exordia 8i foccos/quos ettam fundaméta nucusnbsp;pant/habeda cffe quota parte fui ampliora/g fit futunbsp;ruspaties'.eoruimitationequi alpib’Aetruri^p nisnbsp;ues ambuIat.Natn hi guide pcdib’ adigunt cribros funiculisnbsp;in cu ipfum vfiim cotextis: quota amplitudinc veftigia minusnbsp;imerganf,Anguliipfiquopacto annotétur/efletnö facile exsnbsp;amulTim profequi verbis folis: qd fit eoru captandoru ratio exnbsp;mathematicis du(fta:et linea^j exemplo indigeat: res ab inftitunbsp;to aliena.*de,qUa alibi in cSmentarijs rcrii mathematicaru trafsnbsp;egimus.Tentabo tn atlt;$ enitar quatu hie conferat ita loqui: vtnbsp;qui ingenio valeas /facile intelligas multa/vnde tota ré pofteanbsp;extecófequaris.Obfcuriorafortalïïs qugvidebutur/fi libebitnbsp;Fudame* ad vngue tenereexc6mentari)sipfis petitapercipies.Nos quinbsp;ti diffime dem fund amenta diffinietes affueuimus lineas dirigere/ quasnbsp;di mod^. radices nucupamus/hucin modu.A media eni fronte operis/nbsp;ad pofticu ptotedo Iinea:adcui9 dimidia longitudine figo telsnbsp;luri clauurper qua trafuerfam duco ex geometrotum monitis

perpédicularé.ltalt;$adhafeeduas lineas/quicquid demetiedu

eft redigo:fuccedu nt omia belliffime: prf fto fimt aequidiftates certiflimifiniutur anguli:partes partibus refpondét/apteq^conbsp;forraatur.Qd fi forte dabifvtuiteriectispafictib’vcteru gdifi

Liber.III, nbsp;nbsp;nbsp;DeOpere. .Fo.XXXIII.

dorricaptadiangulitctminuacfedemradiovifus expedite no taffcnonquaasttibi^qucdiftatcslmegducendaïfuntea/qua linbsp;beraetexpeditapatebit via; hinclignatointerfectionts pücto/nbsp;cum gnomonis/ turn diametnproductione/ tunictiaali)s xqnbsp;diftantibus ad normamcoequatfs Iineis re pulcherrime afleqnbsp;mur. Nefj ent non accómodatiflïmü radios vifus locis fuper*nbsp;etninécib^ terminare linea:quo illmcdimiffo perpendiculocernbsp;tapraefteturdirectio progreiTio. Signatispertdelineis etnbsp;angulis foflïonupucniret quidé oculora et intuitus vim habe*nbsp;tequaléperluec habuiffe tépora hifpanü quépia fabulantur.nbsp;qm aquarutnvenas per terrxintima 1'erpétes i non fecus difcernbsp;nebatacfiinaperto flucrentiTantafub terra fuccedunt inco;nbsp;gnita: quibus non tuto onus et impéfatn ledificationis l'ubftir-nédacoinmittas. Etoportetprofectocum to:o jedificio/ turnnbsp;praeferttm ipfis fundametis nihil negligercn'n quo cauti et cirjnbsp;cufpectiaedificatoris ratio ctdiligetiadefidcraripolTit: quadonbsp;incatteris fiquiderratumeft/laeditleuiustamp;etnendatutfacili^:nbsp;etperferturcómodius q in fundametis: in quibus nullaerra^nbsp;tiexcufatioadmittendaeft.Atveteres / quod.fauftumet felixnbsp;fiti fodito inquiüt/dum folidu iuenias .Habet ei teil’ fubsnbsp;dupiices et multiplices cutesialias fabulofasialias harenofas:nbsp;alias calculofas et ciufmodiifub quib’ ordine vario et incertonbsp;défa 8C cocreta fubftitit cutis: ferêdi s atdifici] s validi (Tima. Queenbsp;et ipfa quidé varia eft: neep cf tcris fui generis vlla pene in re finbsp;milis.Scd alibiduriffimaamp;ferro prope inexpugnabilis: alibinbsp;craffiorialibinigricasialibialbicasiquac^teris ibcdllioré pkinbsp;ric5putat.Alibicretacea:aIibitofinea;alibicx qda argill^ gnenbsp;imifta glarc^Dc quib’ oibus quf na fit optima certu dari aliudnbsp;nulluiudiciupoteftpter vnu:vtea.pbcnt:q ferru^gre cxcipiatnbsp;flveaquaimiflaminiTnedilToluaf.EtloIiducade re nullu hasnbsp;beri putat certi’ atej cóftati*:q qd ad aqua p terrg vifcera fcatunbsp;tiêtéfubfit.Nos verodoftosgeperitos oês incolas etvidnosnbsp;architedos pfulendos putam’.Qui qdé amp; veteru gdifidoru exnbsp;emploiamp;poncndoru indies vfu rede ifti’edifices: regionisfo

ïü quale fit et qdvalcat facile didiciffepotucre. Datur tnargu^^

wiêta de foli firmitate ptentada SC cognofcéda. Nani vbi graue aliqdpetfolü,puolutaris/autexaltocadétemdimiferi.s:ct n5nbsp;fubc5trcmuentIocus:autaquacxpatina/iIlic ftatuta/crifpatê

Leom's Baptiftc Albet.Deteazdificatom*

no reddideritinimirufirmitateifticpolliceri interpctrabimur. Tu tarnen folidu inuenies no femp onu in locoifed dabitur rc«nbsp;gio vti eft apud Adria/apud»^ Venetias / vbi fub congeftitia innbsp;uenias aliud nilul ferme prater folutum linium.

|[)Varia locoru genera:necvllifidendu illico:verum in ptimfs ciftcrn§/ puteiij fodiédi paluftrib’ in locis inuetfe preuft^i^ funbsp;dcs etpali maleis baud grauiotib’ifedidu ctebro aduft^ fublinbsp;mefigcndi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.III.

g nbsp;nbsp;nbsp;luerfa igft tibi en't fundationis ratio/,p locoru diuet

fitate exequéda.Loco92 alius elatus / alius depr^ffus: O i ali’inter h§c medi^/vtputa gaccliuis fit:hic adeo alinbsp;us ficdor amp; aridior:vti i'unt pfertim motium iuga ctnbsp;vertices. Ali9 penitus mades et infufus: vti eft qui apud marc:nbsp;apud lacunas amp;intracóualles fubfidat.Ali^ita eft pofitus/vtnbsp;neq? ficcus oino:neq?penit^madensfcmpiternefit:vtinaturanbsp;fui i'unt accliuia;vt qb» aqu?no perfiftut imotg amp; cótabefcen#nbsp;tes:fed lapfu aliquo per pronü deducutur.Nullis locis illico finbsp;dendu eft inuento qd ferru refpuatipoffet eni id die in capeftrinbsp;parte vt et infiimu :ex quo maxima iactura ct totms opens rutnbsp;Turris naolim cófequereï.Nolqjvidim^turnmapudMneftorê/Veönbsp;Mnefto? netiaru oppidu/q poftannos aliquotgabfolutaextitit/pSdcrenbsp;rea.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fui perforato cui incubat folo/vti res moftrauit/tenui amp; imbe*

cillt adfiimavfq?ppugnaculaimerfumicrit:quomagis incul padi fut g no folido iftiufmodi a natura fubftrato gefubftitutanbsp;pcipue vt ferat §dificia:i'ed vel macerie aliq veteris ruing inuesnbsp;ta;nó ea quata et qualis fit fundit’ perferutanfifed in ea paltosnbsp;parietes attollut incófidciatc/ct minuendgimpenff auiditate/nbsp;oem gdificationé vitro perdüt. Prgclareiccirco admonetur/vtnbsp;oim primi fodiatur putei.Id quidê cuc^teras ob res/tu vt apernbsp;tiflime pa teat quati qugq; fefe habeat cutis ad opus tolcradumnbsp;autinfirmandü.Acceditqd ad multas reru agendarucomodicnbsp;tates amp; aqua inueta/et q egcrantur c6feret.Accedit etia ggt; hincnbsp;adaperta relpiratio a fubtertancis exalationu motib^ tuta illesnbsp;famq? prgftabit gdificio firmitaté.Itai5feu puteo/feu ciftcrna/nbsp;feu cloaca/feu quauis pfudiore foffione recognitis q fub terrse

latitabatcutibus/cómodifiimaeligédacft/cui opus comittas.

Tuet elatoamp; quocüi^etiain Ioco:vn^flués vndaconueliere/ autalpottarequippiavaieat;,pfundioiéoino Iduxifte foflam

Liber.III. nbsp;nbsp;nbsp;De Opcre. Fo.XXXIIII.

cóferct.Naafiïduaïmbriuiteiattonemótesipfos abim/abftcr gi/atcjpmdeimmuiinditioefttqctextatesfpeculgindtes expenbsp;diti’ vilunf.'q interiedo motis primit^ no apparebat. Maureli Maurcli^nbsp;us tnons g fupra Florentiaeft/patru noftroruf tate multa vire tnons flonbsp;bat abiete. At nüc nudas amp; afper reliél^ eft/imbriu nt fallor ab* ïétinus.nbsp;ftcrfionib^.DecUuib^areis iubebat lunius Columella inferio*nbsp;ri a parte amp; loco pffiore fundameta ordiri aufpicaremur.Perttenbsp;idquide.Naq?pter idqSilliciada/etRftruifta admodu i'uis cosnbsp;aptatalods pi'iftentiquafifulturavalidarcnitétur aduerfus eanbsp;^ moxfifdes ^latare libuerit/adpattéfuperloréapplicabunf,

Fiet etia vt q fortaffis vitia fubfequi ad iftiufmodi foffiones in tcrdu ib leant hyate folo atq? Iabete/min9 te lateat/minufq? nonbsp;ccat.Paludofis inlocis laxaadaperirefoffamcouenit:nbsp;laterapalis/cratib^/tabula/alga/limo amp; iftiufmodi reb’muninbsp;endahincatqihincmcaquafubinfiat.Mox exhaurieda fiquanbsp;refiduaintramunitiones ineftaqua/egeredaq?harena/abruennbsp;dufcjlotofus alueus fundit^: quoad muenias vbi pes veftigionbsp;fiftat.Idé ipm fabulofo m folo quoad res poftulet faciundu eftnbsp;C^tctü omis folTionis fundu ad libella plane coequadu eft: nenbsp;quampartévfpiafitdecliue/quo imponédacoequatis póderisnbsp;buscolIibrétur.Habeteni podusinfehoc infitum et innatu:nbsp;vt deRflïora femp oppetat SC opprimat.Sunt q in paluftrib^ficnbsp;tiiubét/fcdmagisadftruifturag ad fundationis re pertineat.nbsp;Atquificcni iubent.Sudiuetpaloru copia cacumine praeuftonbsp;pede inucrfo ad fublime figito: vt fit operis huius area lata dunbsp;plo/gfutur’ cftmurus:fint(jpaliadmurifuturialtitudinemfnbsp;lógi nihilomin’ vnapartiu ex 0(3:o:fintqj craffi vt ad fui longinbsp;tudiné;ita vt pars refpódeat mhll min^ duodecima deniq? connbsp;ferti cófigütur quoad vbi plures interfigas adit^ nó pateat.Cónbsp;figédo^tpilo?* machinas vticucg ill^fint hfeoportetmalleosnbsp;n5grauiflïmos:fedcrebroi(ftu incudétes.Naprasgraues cumnbsp;fmtpóderc/imani/ïpetuijintolerabilimateria.ptinusperfrinnbsp;gunt.Crebritas quidemoémfoli contumaciam et peruicaciamnbsp;affidmtate laffat« domitat.Videre licct vbi tenue velis duramnbsp;materia clauuinfigcre:fi malleo vtaris grauimó fuccedit: ftnbsp;pufillo amp; apto/penetrabit.H?c de foffionib? haaenus:nifi fornbsp;te iUuij addendum fit/qdititcrdum aut parfimonig gratia/autnbsp;Vitandjfoli mtermedij labilitatiscaufaiuuatnon vnaetcons

e i)

Leonis Baptifte Albcf.Defcasdificatoria*

tinuata foffa opus folidum pducerc:fed mtetuallis intcrniilTis quafipilas tantu autcolünaspofiturifundamusiqindeabaUnbsp;ten's ad alteras ductis arcubus/reliquus paries l'ugextollatur.nbsp;In his eadé obferuadafunt/que vli$ recéfuimus.Sed quo plusnbsp;oncris in hafceipofitur^ fis:co latiores et obfirmiores fubigasnbsp;fundationes at^ pedamenta oportet.Hactenus de his.nbsp;fIjDc lapidü natura:fofathabitudie/calds et fuldure glutinofnbsp;etalh'gamêtJqadréfaciQt breuiufcularecollectio. Capi.IIII.nbsp;Eliquum eft vt ftructuraaggrediamur. Sed cujrotanbsp;fabri ars ordo^ aftruendi pendeat/partim ex lapidanbsp;natura/et forma/et habitudine: partim ex calas fulanbsp;tutseq^ glutino at(j illigamétis. De his igitur priusnbsp;Lapidu dibreuiffimereceniendai'unt quas ad ré faciar.Lapidüalij rediuisnbsp;ueri’itas. ui et fortes et fuccofi/quales funt/hlex/marmora/et eiufmodi:

quibus innatu eft vt fint graues et fonori. Alij exhaulli/leues/ furdi:quales funt tofinei et fabulofi.Item lapidü alij plants funbsp;perfidcb’/rectis lineis/equalib^angulisrquos quadratos nücunbsp;pant.Alijfupfidebus hneis/angulismultiplidb^^et varijsj^snbsp;incertos appelIabimus.Rurfus lapides aiij pregrades: hoe eftnbsp;quos fingulosnudehoimmanusabflt;5 traha/vecte/rutuloetnbsp;geruits et iftiufmodi agete ad arbitriü nequeat» Alij niinuti:qsnbsp;vel vna manu tolkte collocarccp poffis ex fententia.Tcitij la»nbsp;pides inter iftos: qui pondere et magnitudine medij fint/iuftosnbsp;appel 1 amus.Omné 1 apidé et integrü et mmimc lu tofu et benenbsp;madenté effeoportet:Integer an quaflatus fit/indicabit 1'onusnbsp;qué fub ictu rcfcrt.Abluetur nul hbi purius | torréte.N 6 peninbsp;tusmadidüreddiaquis ante dié nonü fat( cóftat/quiiuftusfitnbsp;lapisjqui aut prtegrandis /tardius.Nuper exemptus ex fodinanbsp;longe veterane cómodior. Qui femel calcem expertos fit lapisnbsp;Calcisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecunda non amat piugia.Hsc de ipfo lapide.|[;Calcem quide

opera, nbsp;nbsp;nbsp;qu^ ex fornace apportata glebis fuent non intcgris fed rcfolu

tts atq?admodum puluerulofis/reprobant: et validafuturam inopus negant.Eamprobat/queignibus perpurata candicasnbsp;et leuis etfonora fit:quaevecü afpergas multo crepitu/acj-é yjnbsp;potis vim in altum euomat.Superiori quod iniporés fit/harenbsp;naemin^ debericonftat.At validioti huicplus. Cato ftatuebatnbsp;infingulos pedes dart calf is modiuvnü: harenxduos Alijalinbsp;ter.V itruuius quidem atqj item P liniusv hatenas iubét adtut#-

Libcr.III. nbsp;nbsp;nbsp;DeOperc, Fo.XXXV.

fcerüvtfitadfofficcasps quartatadfiumatiles atq^ mantimas tertia.Cftemvbi.pIapidünaturaet qualitate/vti raox refcresnbsp;mus /materia futura erit/ liqmdior et moUipr/incernicuUs hagt;nbsp;rcnacxcipief. Vbi vero fpiffior/tüc glarea angularis ct fraftiosnbsp;num minixtalia admifcebunï vna cu harena ex dimtdia. Tertianbsp;fitunfeteftxparté adieceris affirmant oés futura multo tenanbsp;dorem.Tu tnvticucp milcueris/iteru atq? iterum 1'ubigas opornbsp;tct:adminutorüvlq5corpurcuIoruconnflioné. Et funt ea denbsp;re qui probe c5mifcédi gratia mortari(s diutius verfant atqjinnbsp;tundut. Et de cake quoqj hactenus.Ni forte his qug diximus/nbsp;lllud defitrcalcem fuis et prgfertim eadein ex fodina / cognitisnbsp;lapidibus/tcnac'us qcum externis coherere.nbsp;fpPedamentoru ad ateam vflt;$ cóplendoru ex vetera ct monunbsp;mentis/etexemphs nónulla dogmata.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capi.V.

...^auauc^Edamétis extruendis: hoe eft fundamentis ad areain I vftjcóplcndis/quidnamoneant nihil muenio apudnbsp;* 7eteres/RtervnuiIlud;vtIapidé/quifubdiuo vti fu»nbsp;ora dixim’/bienniu habitus vitiüfecertt/fundatnen»

tisconi|Cias.NavcIuti in militia defides gc itnbelles/q pferre folemamp;pu!ueréncqueat:domaadfuos nó fine nota remittu»nbsp;tur. Sic 8c iftic molles amp; eneruatos lapides rci|ciut:vt priftinonbsp;in ocio/afTactac^ in vmbra ignobiles cöquiefcan t. T a etfi apudnbsp;hyftoricos aiTueuifTe in terra cöper iam veteres ponendis peda*nbsp;niétis/omnimduftr;a8cdiligentiaeniti:vteffetu*iic fttuftura/nbsp;quoad ei’ fieri poflet oniicx parte nihilomin^q in cf tero muronbsp;folidiffima.Nicerimfili^Aegyptiorurex Afithim/cui’id fuit Afithisnbsp;inftitutü/vt qui exf re alieno tenerenf/patris cadauer in pign^nbsp;darent/lateritiaftrufturus pyramidem/ fundamétis laciundisnbsp;pfixitinpaludetrabesihifcjl'ugduxit lateres.Memorif quo(pnbsp;{)ditueft.Cteliphuoptimumillurquicelebcrrimu Diang tem* Ctcfiph^nbsp;plum apud Ephefumaftruxit/cii fibi locu delegiflet planu etnbsp;emuduiniqui demu atertgmotibus futurus effetimunistprinnbsp;cipio/nelubricoillicatqjpatüftabili mfolo/tant?molis fun* Diuerfanbsp;damétatemcrecollocarétur/ftrauiffeaiuntcalcatiscarbonib^: veterupenbsp;leemde vellcrib’tantumpaloru media interualla cxpleri ere* damentonbsp;betrimo carbone atlt;5 inc5culcari/.ct moxquadrata lupextédi rugha.nbsp;faxaiiinifturisqlongiflïmis.Cóperio 8C apud Hyerololimamnbsp;in fundamétis publicord opera fuiffe qui lapides ponerent ló*

e lij

Lconis Baptifl^ Alber.Dêre sedificatotia»

gos vigenos:altos n5 minus denos cubitos.Veru alibi expert tiflïmorii veteru ampliffimis operibus aduer ti variü illis fuiffenbsp;modu atqi inftitutü cóplendis fundamétis.Ad fcpulchrü Ansnbsp;toniotüfragmétispr^duri lapidisnómaiorib^qvtmanu imnbsp;pleant/natate cemento cóplcuereJn foro argetario ex cemëtonbsp;onus generis fraftorüfaxotü.Apud Comitiüfruftis g glebisnbsp;exlapideignobili fubftruxere.Sed hi mihipplacuete:^ apudnbsp;Tarpciam iniitati natura funt opere collibus prgfertim aptilTinbsp;mo.Navelutiftruédis mótibus lila folidis lapidib’molliorcnbsp;materia intermifcet»Sichi duü pedu fubftrauere opus quadrasnbsp;toqpotuere integrolapide.Huicfuperïfundere quoqj duumnbsp;pedü quafi pulté cementitia:atq? fic deinceps alternis ordinib»nbsp;lapidü et pulte fundaméta oppleuere. Alibi cu glarea folTiIiitunbsp;et item colleditio faxo/firmiflïma vidi a maiorib^fadaperftassnbsp;re poft multas §tates opera fundamentoru huiufmodi amp; flru*nbsp;duras.ApudBononiaturn's excelfgatqg firmiflïmg/cü demonbsp;lirefinuétafundamétafuntinfarcitafaxo globofoamp; creta adnbsp;cubitos fermffex.C^tera deinceps aftruduraerantcalce.Itaq^nbsp;varia in his ratio eft:amp; quid horu prf ceteris j)bem/n5 facile dinbsp;xerim ta ex omni iftoru genere inuenio: qd I onge firmiflïmu etnbsp;validiffiniu exiftat.Scd parfimonif inferuiédum ftatuo modonbsp;rudera et quf putrebilia fint nó perfundas.(£Süt et alia pedasnbsp;mento:^ genera. Vnu quidé portidb^ amp; locis his debef; vbiconbsp;lunarü ordincs cóftituatur.Aliudquomaritimis vtimurloci»nbsp;vbi folidi adarbitriumcaptadifoUcertafacultas non pateat.nbsp;Demantimis turn dicem^/cum deportu et moleintra profunnbsp;dummarefiftendatradabim^.Nampcrtinetidquidé non adnbsp;vniuerforum §dtficioru opus/dc qua re hic loquimunfed ad,pnbsp;priani vrbis partem quadam:de qua vnacum alijs fui generisnbsp;tractabimusicum de publicis iftiufmodi opcrib^ mébratim re*nbsp;feremus.Ordinibus igif columnarücoplerein oblógu folTamnbsp;totsmnóeftopusperpetuatoftrudurgdudurfed columnarunbsp;ipfaru primo fedem cubiliaq? cóuenit obfirm3rc.Hinc ab alte*nbsp;toadalterum/quoadqjhorüduccndi funt arcus/dorfo in pronbsp;fundu inuerfo/vt ei pro corda fit ex area planicics.Sic cni vnönbsp;m 1 ocum plu ra liinc atlt;j hinc fuperadieÖa pondcra/min^ erutnbsp;ad perforandu folum prompta/arcuum fultura iftiufmodi ob

£fftente..Et qfint columnae ad folum perforandumaptce; et§

Libsr.m. De Opere. Fo.XXXVI.

Courgeant preflentqg podcra in eas polïta/inditio cft ad nobüe Tépium Vcfpafiani templü angulus: qut ad «ftiuu occafum vergit. N a Vdpagt;nbsp;cum illic viam publicam/areg angulo interceptam rcddere per fiani.nbsp;utatn voluiflènt/paulula fada ad inter aream diuerfione forninbsp;ceijpertempliftruduraadada: angulum ipfum quafi pilamnbsp;advig latus reliquerutrctcófirmarunt operis foliditate anterinbsp;difijlubfidio.Atis tandé prfmentevaftaaedifidjmole/et in*nbsp;duigente folo fecit vitium. De his fatis.

ICEftuaria feu fpiramcntacraflïoribus muris ab imo ad fums mum linqucda.Quid inter pedamentu et parietem interl'it. Panbsp;rietis partes pmarig.Strudurj genera:podi| materia et forma.

CapituIum.VI.

Adi's fundamétis expedit^infequif paries,Hicillud pr^tcrmififfe nolimiqd cu ad fundaméta cópléda/tunbsp;ad totos parietes abfoluédos pertineat.Navaftis gnbsp;dcm in asJificiis/vbi craflior futura muroru moles eft ab ipfisnbsp;fuudiinéris mediupopus adfumüvf^ rcünquéda funt aptanbsp;extuaria ipiramétaqj nó penit^ interrara.Vn fiquid vaporis cónbsp;cretiamp;coadirubtelluremoueaf/Iibercid abfcjvlla ftrudurasnbsp;pernicicprofurcpo(ritexaIare.Veteres hmóinónullis m locisnbsp;cuiftius ipfi’ rei gratia/tü8Ccómoditatis:quo in l'umum opusnbsp;afcéius pateat:tü etfortaflïs ïpenll^ minuédg caula fcala cocleanbsp;intimuperducebat.Adremrcdeo.fnterpedamentuatc^expe; Pedamesnbsp;ditum parieté hoe intereft:ggt; id laterib^ folTg coadiutu cóftare turn,nbsp;folapoteftuifardura:hic alter pI§rif$cóponiï/vtimox refe^nbsp;rampartib’.Inparicteprimariginfuntpartestima q illico fu- Paries,nbsp;pra fundaméti mfardura iurgitdiancfi ita licet appellabimus Podium.nbsp;podiüfuggeftuve.Mediaq parieté circuambit atc^ ampledif: Suggeftunbsp;hac procinctu dient. Suprema hoe eft pars ea q vitimum paries Procict^.nbsp;tis illaqueamcntu habeat:hacdcmu corona nücupant.Sunt 8C Corona»^nbsp;inter primarias parietü partes vel in primis prf cipue anguli 8Cnbsp;infertfconcept^tjfeupilg/feucolunje/feuquiduis iftiufmodi:nbsp;qd quidéfuftinendis trabeationibus arcubufj tedoru/illic conbsp;lumnarumIuntloco:qu?omia appcllationc offium venmnt.

Süt ct apertionu ftantia hinc atlt;5 hinc Iabra:qu9 ^nguloru/cos iumnariiep infimul naturam fapiunt.Prsterea et apertionumnbsp;tedü hoe eft fuperliminare/fiue redo fit pofitum trabedme arnbsp;cududo ipfa/interoflacóputabitur. Nameife arcum quidem

c iiij

Leonis BaptiftcAlber. Dcrcaedificatofia.

non aliud dica/g deflcxam trabem:et trabë quid aliud q in traf uerfumpofitacolünam.Quaeautcminterhasprimarias parsnbsp;tes intcrcurrunt atq? extendutur/recte compleméta nuncupasnbsp;buntur.Vniuerfoetiam inparictealiquidclTe quodipfucCctisnbsp;quas hic recenfuim^/partibus cöueniat:hoc eft media mun insnbsp;farcinaho:ctgcminihincat$hincfeu cotianucupesifcucortinbsp;cesiquoru alter cxtrinfecos ventos foléi^ excipiat: alter inteftunbsp;nam areas vmbra foueat. Scd corticis infarcinamétorüq^internbsp;fe ratio pro ftructursevanetate varia eft. Structure genera futnbsp;haec:ordinsrium:rheticuIatü:incertu.Ethicillud Varronisnónbsp;nihilfacietadré;quod refertTufculanosquidé feptos ad vilsnbsp;lasduccreftructuraexlapide.Inagro verogallicoexcoctilib’nbsp;latcribus.In Sabinis crudo:per Hifpanias terra ex lapillis co*nbsp;pofita jedificare. Sed de hfs poftea.Crdinaria ea ftructura eft innbsp;qualapidcs quadrati/feu lufti/lëu potius pr^gradcs coaugmésnbsp;tanturMtavtfintfuis lineis ordine ad tegula libellaet perpédinbsp;cuIumpofiti.Qua ftructura nullaeftfirmior/nullacóftantior.nbsp;Rheticulata ea eft in qua lapides quadrati feu iufti feu poti^minbsp;nutiponüturnóiacétes in latus/fed in angulü ftatesrfrótcadnbsp;regula et perpédiculu cxpofita Jncerta ea tft in qua lapis incernbsp;tus ita mferitur/vt quodq; latus quoad p eius lineasitcueritcónbsp;tigui lapidis laterib’hasreat ad vngué.Hmufmodi lapidü adiunbsp;ctionib^ in filicea viarO ftructuravtimur.Cfterü his generibusnbsp;varijs iocis varievtcmur. Na ad podiu crufia nó nifi quadratonbsp;ponem^Iapide pr^grandiprgduroiq» fi ftructura quidéeflc/vtinbsp;diximus quoad ei’fieri poffit/integract folidiftima oportet.Etnbsp;toto ipfoin muro nufqua eft foliditate firmitateq? opus maionbsp;tegiftic.Quid ivnicofiqucas lapide:autccrtenumero lapidünbsp;firniabis eoiquiad vnius integritatéppctuitatéijfitpcrgprosnbsp;xim^.Prfgradis quidé quo arguméto lapis tractcf at«j admosnbsp;ueatur:qn id genus vel maxime ad ornamentü fpectat:fuo di»nbsp;cem’Ioco.Atqui ducito/ingi Cato/exfirmolapideet calcevtinbsp;fupra terra opus extet pcdes:reliqua vcro parietis partem /velnbsp;etiacrudo fi libeat latere fierinó v ctant.Hunc ea rönc hic mosnbsp;tü in prcptu eft:q; guttis ftil'antiü ex tcctis imbriü ca parietisnbsp;pars afcrodif.Sed nos cü veterii asdifieia rf pftim’intuemurqj/nbsp;cü ahbipaffim has recrepditoru ^dificio^ptes pduro cflefubsnbsp;ftitutas lapideau ct apud eas gétes/vbi pluuiarü miutia nó ve

Liber.III. DeOpcre. Fo.XXX VU.

reanturifuifiequiadpyramidê totaiubflrauerint bafimapud Aegyptünigrolapidepduro: fitvtrélati^interpter. Navelutinbsp;inferrojereaccetcrfeiüfmói/luteratoatqj iteratoi ptrahaspsnbsp;tes inflectanï fatifcüt:ct poftrcmo laffata rüpunf.Ita et corposnbsp;ra alternis ofFcnfiomb’lacelfitamaxime vitianf afcj corrCpunnbsp;fur.Qua rem ipfa aduerti ex pótib’ pl'erti ligneis. Na qu^ ptesnbsp;trpo^'Viciflïtudinib^modo ficce foils radio et ventorö aftlatu:nbsp;modo madétes nocrurnis aquae ¦vaporationib^ füt: eas quidc3nbsp;ocifiimereddi exefas atq? penit^cariofas vidcm’. Ipfü idé iKctnbsp;Videreex murorü partib’his quaeimae^ptcr lolü extent. Namnbsp;alternis humo^ et pulueris cótaminatiomb^cóniaceranf atlt;^nbsp;abrodutur.Qua de re ipfe fic Aatuo totius aedificq’ podiü/duronbsp;et firmiflimo et pgrandi lapide aAruendü: q crebris ptrariorujnbsp;offcnfionib’tutifiimü pfeuerct. Et duriffimi qles ftnt lapides/nbsp;fat libro fecundo recenfuimus.

C,De lapidu ptextu attjconncxuqui firm fores autdebilfores creatfcefeugnatiócdelt;5parietü angulfs ctoflib^. Capi.VII.

Erumlapidcsipffcüiftic/tüet alibipmaxie intereft / quoponaturptextuatlt;jcónexuinopc,Navelutilinbsp;gnoitaetlapidiinfuntcüvenae/tüet nodi/tuetptesnbsp;! aüf alijs ibcdlliores.Quin et padi marmora et cótornbsp;queri in prcptueft.Habenf in lapidib^ apoAemata etcollectionbsp;r.es putris matcri5:qu£ctéporib^intumelcitacris inhaufti/vtinbsp;pu o/bumectatione imbibita:ex quo grauiorcs puftulae et colnbsp;lacerationecolünarüat^trabiGfequütur.Quare prfterea/quenbsp;de lapide fuo loco fuperius trafcgimusmoffe cportet lapidcmnbsp;creari a r.atura vti videnius ^cumbenté/mate ria v ti interprejnbsp;tanf/liquétc et fJuxibili: qu^ cG fcnfim cócreuerit et obduruesnbsp;r!t:/pfa maffa primas fuarü partiü figuras afleruata.Hinc efilt;jgt;nbsp;in eoinfim^partis corpufculis;vt puta grauioribuscóftat manbsp;i'ufiuIis/qfuprem5:etintercurrötveng:proutmateriamateri5nbsp;fupcr:nfula et obducta cohaefit. Ea ergo quas in vena laceant/nbsp;feu lïr:t liixquidéprioris materiefpumamenta/vnacu fupadsnbsp;ductainateri^ feobus cómifla.Seu quidaliudlut: qiiado basnbsp;iplas lic difparcs couniri penitus naturanó fiuerit: fixilé niminbsp;elTc ir. iepidécóftaf.Prftereaytiexreipfa palaatqdn prónbsp;eft icirpcftatü/vtitaloquar/cótumelianequid teccditioranbsp;pArueinurjcópacta et pcreta omnia corpora conficiütur/dilTcL

Leom's Baptiftae Albcr.Dere sedificatom»

uuntux.Ita et in lapide quf partes tepeftatib^pferendis ofcno* xie^xtiterunt: maceratiores funt at(j putribiliores. Que cu itanbsp;fint ponendis lapidibus sduertiffeiubent/his prefcrtim partisnbsp;bus Jedificijtquas effe robuftiffimas oportet: vt firmiffime amp; minbsp;nime deciduaelapidu fades cotra aduerl'arias reru offeniionesnbsp;rgt;bi)cianf.Ergo no in latusvena ftans collocabifinequid deemnbsp;fleturtépeftatib’ifediacebitprofternataivt preflamole lupinnbsp;eubentiu nufq pandat.Et interior 9 in fodina abdita fuerat faanbsp;de.s fiftetvt extet patula.Succofior cni eft amp; validior.Veru nulnbsp;latolexatiorhabebitur fades toto in abfciflblapideig qmaffanbsp;ipfa n5 per fodinf tradu dcfciucrit: fed qu§ tranfuerfa iacentisnbsp;maffae protenfione obtruncarit. Anguli inluper totü per aedifisnbsp;cium:qgt; eos quidéperq aegregi? validos effeoporteat/ftructuanbsp;ra admodu folidafirmadi fun t.Nacp profccto ft recte interpretnbsp;tor/angulus quifq? totius aeditïci) altera eft pars iqnvni? quidenbsp;vitm anguli abfq? duo^ laterum iactura no fuceedat. Qd ft huenbsp;fpectesiproculdubio coperies nulla ferme jedifida ccepiifc de«nbsp;ficere aliamp;de/q ab anguli alicui’ infirmitate. Rccte igif veteresnbsp;angulos aftueuere ponerecraffiorcs multo q parietcsietin cosnbsp;lunatis porticibus ad angulos firmiora adigete alanient^v Annbsp;guliigiturfirmitas noneotantudeftderaf: quo tectuferatieftnbsp;eni id coluna^: opus vel magis g anguloru: veru et imprimis qnbsp;parietes in officio c6tineantur:ne a ppendiculi rectitudine vHanbsp;in parte deflectanf.Ergo habebit is quide lapides prf duros/etnbsp;logitudinc ^lixos:vt quaft brachiaet vln? per cóiugato^j pasnbsp;rietfijptenfionem inuehantur.Eruntij lati .p parietfs craffitudinbsp;ne lapides hi: vt nulla fit op^ media infarcinatione. Similia effenbsp;angulisoffainparieteetapertionu latera c5decet:cteofirmionbsp;ra/ quo maioribus póderib’fortaffis fuerint fubftituenda. Etnbsp;imprimis oportet manus hoc eft aliquos hincatijhicalternianbsp;ordinibus lapides promittant/quafi adminicula ad rcliqui pasnbsp;rieti s complcmenta fuftentanda.

complementipartibus/corticibus /infarcinamentis et eo rumgeneribus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.VIII.

|Omplementipartes funt/quas vniuerfo parieti pmii Inicarediximus cotticesamp; infaremaméta. Sed corticanbsp;|alijextifni;alijeregionepofitiinteftini. Extimufi lanbsp;ipide pofueris duriorc cóferet:id ^dé ad «edifici) perés

i

Lit.er.in, Dcopere. Fo.XXXVlII.

nitatem alioquï totis pplemétis:ope quo libuerit feu reticulas to/feu incerto ittduxcris nö redargua:mó infcftis et acriter lasnbsp;ceffentibus/feufolibus/feuventorumoleftjjs/feuetiaignibusnbsp;autpruinis lapidéobijdas eü/quinaturafitadimpetu moléqjnbsp;iniuria toleranda validiflïmus .Et pr^fertim ilHc vbi ex ftnbsp;ftulis tccto;^? aut ftillicidijs ttiaiores cadétes imbres véto illidanbsp;tur oino adbibenda robuftiflïma matetia eft:quando id quidénbsp;invetu ill's aedificijs paffimvidiirelkeatiftiufmodiafpfionuinnbsp;iunaipfumarnior/vtlic loquarypfrefuatq^ penitus exefü elTe.

Tam etfi plen'q^ oés periti arcliitecti/quo buiciniurig ^uiderêt imbiem atectis collectü alTueuerepiinpIuuiainterclufudidusnbsp;cere atq?difpellere. Quid illudquod annotatüt maiores /folianbsp;per annuos autfinos folere parte arboris quje ad auftrü et meri Quc adnbsp;dié fpectcnt prius deddere. Nos aduertim’ collapfa vetuftatc auftrufpenbsp;aedifidaota ccepiflc adauftrudeficerc. Etcuridcueniadfors öatdti^nbsp;taffis incaufaell/grfolis ardor etvis duvirebat opus/imaturg defiduntnbsp;fuccos alTupfitcalds.Adde g; auftrinis flatibus iterum atqpitenbsp;rum humectatus atlt;p iubinde folis incenfionibus infer uefact^nbsp;paries cómaceratus imputruit.Brgohis ethuiufmodiiniurifsnbsp;fiptajet validiffima obijdendamatcria eft.ïllud iprimis obfersnbsp;aandu céfeo: V t coepto s ordmes to to ftructure ambitu co gquanbsp;to et mmimedifpan'ducasme quid ad dextra prxgranditad fisnbsp;niftram vero minutoconftet lapidc.Nacfprcffari quidem aiutnbsp;ftructuram nouiffimopondcre iniecto:etcalccm pieflione in*nbsp;ter ficcandudefiftereiexquoper opus laccrationes fierineceflenbsp;cft. At corticem inteftinum vna cum tota fui parietis facie m olnbsp;lioreducas lapidenonvetabo. Sedquocni^ vtareta inteftmo'nbsp;g extimo toUendus cortex eft:vt liet is quidé ad fua linea at^nbsp;perpendiculu extenfus et perfinitus. Sua etit linea qu? ad areasnbsp;cireuferiptionem coasquatarefpondeatdtavt fiteapenitus omnbsp;niptefuinufquatumida/nuiqcaua/nufqvndofa/nufg nódis.nbsp;recta/et ^bccoaptata et pfinitaJntcrftruendum et dum mur^nbsp;Virctfiprimaminduxeris harenationem:fiet dcincepsvtqua'nbsp;adegeris fcuCTuftamfEtialbanum indelebilc opus praelletur.nbsp;ïnfardnamentorumduo fimtgencra.Vnü quo inter corticesnbsp;ad vacuum quod ineft cementis congeftis opplét. Alteru quo-tdlapidenonnifi ordinatiodcdignobili potius interllruüt q;nbsp;Ppplesuit.VtrüijpaifiraoluaeCRulaillUentujappateftQuadoi

Leotiis Biptifte Alber.D^fesedificatom»

quiuis lapis minutus atlt;$ ignobilis huic muroru parti demait damr.Naftdabiïvtprfgrandisamp;quidrati lapidiscopia fup»nbsp;peditet:quis aut minuto/aut fraditio fponte vtetur lapidei'nbsp;Atquihacvnainreac5plem.étisoiraipradifFermit. Qtm hisnbsp;media intercruftas mfarcmnï/fraétitio amp;c5inutt!ato quocuqpnbsp;datur lapide/operc .ppecógeftitio et tumultario.ln his alterisnbsp;nnlliautperq modiciimmifccnf lapides incerti: Sed tota totiinbsp;ld iiitiinum ordinario cxtexunt opere.MalIem ad gternitatemnbsp;plenisordinib’vmuerfumparietcmquadrato lapide cópletunbsp;redderent.Tamenqualicuq? vacua id inter cortices lapide opsnbsp;pléduin inftitueris:quoad res patitur curato vt dudu cof qua*nbsp;to librati ordines cSnedanf.Tuin SC officif quide erit ab altcronbsp;extimoadalteruinteftiniicorticein/aliquos nopenitus inter*nbsp;taros ordinarios lapides media per parietis crafifitudme ad cotnbsp;tices ipfos mutuo conedendos traducerc;quo inful'a mfarcinanbsp;Infarci* menta fpondas cruftara no ^trudant. Infarcinationu dudusnbsp;nationu obferuarut veteresvnaperpetual^ refufione attollererno altionbsp;ductus q res q vt in quinos quofij pedes ordines fupextenderet: quo vcnbsp;lis apud luti neruis tilIigametifqj ftrudura arctata/cocindacp reddercf:nbsp;veteres. quo etia fiquid tota per infarcinatione aliquo aut fabroru vi*nbsp;tio/autcafudefidiflc c5pcrittn5 illico infcreliquoru fupurgennbsp;tiu p5dus trahat.Sed habeat fupcriora quafi innouata ad cofinbsp;ftendubafim.Cftcruadmonent/qd apud omes veteres probenbsp;obferuatuvideomequidmaiora inter farciendii I'axa intcrleranbsp;turiqvtlibr^ponduscopleatiminutioracniquffunt/faciliusnbsp;vniri atij ad nexuras ad§quari arbitraturqprfgradia.Et fasnbsp;ciat ad rem qd apud Plutarchu de Mino regc traditur.Nam isnbsp;quidécüplebé per artes diuideretificcéfebat corpus ome quonbsp;magis minutas diuifum in partes fitico facilius ad arbitnutranbsp;ctari atqj co^quariJIIud no negligcndu puto:qd caua oia comnbsp;pleffe/et nihil vfpiam interuacuiircliquiffeoportcticu cfterasnbsp;ob res /turn ob id ne iftuc aniinatia ingrediatur:quf nidificatiinbsp;et congeftis fordibus atip fcminibus caprificos per murum exnbsp;citent.Dictu incredibile quatas lapidu molcs/et quas cogericsnbsp;cómotas vnaeflearboris radicc viderim.llligada igitur 8C c5snbsp;plendaqugconftruas orhiadiligenterfunt.nbsp;^Dclapiduin.pcinctu nexu/coronis quocp fultujvt lapidesnbsp;plurimiin parietisl'oliditatécogatur. Caput.IX.

LiberJIL Dcopere, Fo.XXXIX.

, Ntcrprodnctus aliqui praeterea nexus lapidü maio ; tummducfitur.'quietcruftas extcriorcscruftisintcnbsp;; nonbus:etoffaetiaoffib’ilIaqueatareddat: quaics

______hl funt/quos in pedes quinos interferendos dixim^

AIi'i vero et hiquidé ptimarij procinctus lüt:quiangulotü pre prodnct^ hendendoru/openfqpdetmendi gratia/per totapahetislongisnbsp;tudinépducuntur.Sed hipoftremi rariores adhibentur:etvninbsp;co in parictepluig binos aut interdum tris me nufg vidifTe menbsp;mini.EorCqp iitus iedcfq? priniatia cft;vt fumü parietis velutinbsp;corona/mimunéftequentiohb^illis innexurisarqui impedesnbsp;quinos fmt.Lapides fi aderunttenuiores nó dedecebit. In hisnbsp;vero alreris/quas coronas nncupamus:quo et rariores ill^quinbsp;demfunt/etplushabétnegocipeorobuftioresct craffiores apnbsp;pofuifle lapides cóuenit.In vtriflt;$ fuo in genere lógiflimi amp; lanbsp;tiffimi et firmiffimi defidcrantur. Sed ita col locabunt m in oresnbsp;ilihvtvnacumcaEteris parietis corticibusadpcrpendiculu3etnbsp;tegulam cóueniant.Hi vero alteri coronas imitati frontis pronbsp;icctura^mincbunt.Ponunturlt;5lapides iftiufmodi praelonginbsp;et admodu lati ad libella/et ordinibus bene cónectunC: vt quanbsp;ft fupaddito pauimento fubinftructa openantur. Lapidu3 ifticnbsp;nexura eft:cu nouifTimus quifq^nucfupinflernatur lapisiita innbsp;iani turn fubftratos coagmentaturetconcinnahvtinduorumnbsp;fubilitutoracómilTuram/fequataet collibrata exteniionemeinbsp;dius accumbat.Que lapidó nexura vniuerfa m ftructura mininbsp;me negligenda cü fit ;tum eft eadé in ^cinctib’ huiufm odi masnbsp;ioreminmodüobferuanda. Aduertireticulatis operibus vetenbsp;res aiTueuilIe procinctó inducereivt conftarct ordinibus later*nbsp;culoruniquin(5/autnihilopauciotibustribus/quorueffétcu3

ca;teri/tum adrninus ordo vnus lapide pofitus nó craflïoreq caeteriilliciuncti/fcd longi'oreatlt;jlatiore.Ordinatijs vero in*nbsp;ftructuris lateritijs vidimus quofq? m pedes quinos illigamennbsp;ti loco fuiffe vno cótentos ordine latens pamplibipedalis. Vinbsp;dimusetiaglaminasplübeas pr?lógaspatietib9lt;^pares lati*nbsp;tudine illigaméti gfa interfpaderit. Verum in lapidept^gradinbsp;»ftruendo ^cinctu rsriorevel qfi folis coronis ptétos video.Innbsp;coronis ablbluendisqnh^quoqiparietê firmilTima reeïguntnbsp;nexura (neglo.ilïe nihil oporteteo^: q hactenus de^ emetu ip*nbsp;fo dixinx9(vt m his nulli niiï ptf longi ctadmodum latifl'imi et

Lcorns Baptiftae Alber.Dcfeaedi'ficatona*

oimfirmiOimilapides iinittantur:coaptét;ur(^nexura ptinua tactrcctcppacta/ordinibus ad IibcIIa exacti's;et^cuiu((5 tonenbsp;adrcgularedactis etcoaequatis Eoq^maioré ifticcuraetdiligënbsp;tiam adhibeas/ipfa rcs poftulat: quo et pdngunt op^corone ipnbsp;fo loco labiliore. Et tecti ftterea mun^ fuos in parictes obtinétnbsp;Hinceft quodaiuiitlateriti)sparietib9 crudis teftacei coronanbsp;adigito:nc fiquidexlümo tecto aut ftilltcidi|s impluat/offtciatnbsp;Sed^tectura tueatur.Eadcreadeomoïrcliquo parietequisnbsp;obferuadu eft: vtci ^ tecto bn obftructa ftet corona ad oétn imnbsp;brium iniuriam refellenda.Rurfus pfiderafle oportet/quo fuEnbsp;tu/quibus ve adtnmicuhs lapides pluritni vnainparietis loUsnbsp;ditaté cogantur atque ptineanf .Confidcrati ni miru fefe offert:nbsp;vt in primis ad ifta rem op^cffecalce mtuar: ta etfi non oém Ianbsp;Attends pidem calce iungendu ftatua,Marmora cmcótactu calcis nonnbsp;gbusreb^ niodocandoréamittunt:ve^etiaobfcenis macultscruorisdenbsp;marmoi honeftantur.Tantaqjmmarmorcineftcadorisfupbia: vtvixnbsp;ra vitienï alium poflïtpferre gipfutnl'e.Quidputcs.''fumos dedignatur:nbsp;et maculé oleo illtbutu pallefcit: nigro infufdvino Iutefcit:aqua ex matesnbsp;tur,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teria caftaneae perducta fufcatur intimii atqs ificitur: vt ne abra

rendo quidéifta^reru notae delcanf.Hm veteres nuda inop^ marmora/nullo calcis illimmcto obducto quo adpoterant adinbsp;gebant.Sed de his poftca*

U^Delegitunopan'cti'saftruendl genere quo quid! attollatut

lapide/etinduratucalcereddatur. Capituium.X.

I Vncquado ad periti fabri officifi pertinet/ nó tam fes iligerecómodiora/qaptc accómodatecjvti hisgfup

STi^Ait^t*r^ nr%t: Cir -rtfVnilffmiir.

fenfi. Plus forte ft admifcuerishareng q par fit/afpitatefuinS coherebit. Sin aut minus geius naturaetvis feras:quafi vifc^nbsp;Calcisma lentitudine improba reftitabit xgtcc^ obfequef.CaIcé non vfqnbsp;ccratioct quocjmacerata/atqpalioquin imbecilliorem indénius cömits

i

Liber.IIL DcOpcre. Fo.Xl.

fidtffima intcrmifccnda eft, Anguli/offa/ptocictus/cotonje ha renam tenuioré/gracilioré punoté(^ exigunt:prefcrtivbi terfonbsp;ducanturlapide.Infatcinamentaglanduloftoré nonrefpuentnbsp;niateriani.Lapis arens naturaeti'itiens fluuiatili cü harena nónbsp;pcffime cöueniet. Madens natura lapis cthuinectus;harenasnbsp;foiTtceas adamabitradauftrunolim fumptaex mari harenamnbsp;obijdas:feptétriones aduentos fortaffis cómodius exponcturnbsp;Minuto cuilt;j lapidi materia debetur fpiffior.Sicco amp; cxhauftonbsp;craffior.Quauis vniuetfa in aftructione veteres craflïorem pulnbsp;tem iftiufmodi tenacioréputent g tenuem. Prasgrandes lapisnbsp;des nonnih pcriiquentéet fluxibilémateriéfulcturecx arbisnbsp;trio recumbüt; vt forte magis lubricadicubilis gratia: quo futnbsp;üli quidé dum coaptatur fub manu ad motum faciles; g coglunbsp;tinadicaufa/huiufmodi efleinducta materies videatur, Atquinbsp;omnino plurimü cóferet aliquid molle iftiufmodi et leuigatujnbsp;cubile l'ubmittere.Quo fiat v t lapides iniquo fub pódere labo*nbsp;tantes non defringantur. Sunt qui vbi paffim ex veterü operinbsp;bus ptxgrandes intueatui lapides/medijs iuncturistllibutosnbsp;tubrica/ vfos interpretentur ea pro cake. ld mihi non fit veri*nbsp;funüeivel maxieea re/g» non vtrafi$ adiüctionis fupficies/fednbsp;tantu altera iIlibutavidea.Eftetia circa parietes quippia:quodnbsp;ncglexiffe non conferauNeqpeni prascipiti feftinatia ettumulsnbsp;tuaria manu eft paries coaceruadus/opanufq mtermifla. Negnbsp;per fegnitiem defidiofam/quafi inuit’ aEdifices/ccepto eft ope*nbsp;re procraftinandum^Sed ptofequi ré oportet modo et rationenbsp;in qua fit celeritas coniuncta cum confilij et diligentiae maturinbsp;tatc^AItius attolli opus vetant periti: nifi pars hacten’ exactanbsp;duruent.NarecensetmoIleopus/impotenset refolubile cujnbsp;fit/qu^fupcraftruxcris nequagperferet.Videre quidé hcet/hy*nbsp;rundines naturaedoctas cü nidificant/primas illutationes adnbsp;tigna'.quaequidera pro fundamentis et radice opens funt:atlt;^nbsp;itemhispriniisproximas aggeftiones apponere nequicgtesnbsp;nietc;fed operc intctmiflb /matute fcnfimlt;5 aftruere: quoad prinbsp;mordia operis firmitudinem conlecutafint.Duruiffecalcé ftas Vide monbsp;tuunt/cum lanuginem flofculof^ fabris cognitos defudarit» du panesnbsp;Quotin pedes intercalanduj fitipfamuri craffitudo/et loei et tis allruénbsp;coeli tempcries admonebit.Vbi duxeris intetcaIandu3operito di.nbsp;fumu opus fttumcntistnc ve«to et fole fuccus materia hauft?

Leoni'sBaptiftaeAlbcr.Dcrcaeclifkatona*

euanel'cat;poti^§attéporato ficcefcatamp;coherelcat. Vbi opus f efumpfcris/pura itcru at^ itcru aqua infundito? quoad probenbsp;immadefcat:£t puluercs nequtdcaprificib’gignundis foniennbsp;ta telinquatur/pcenitus abluantur.Nihil ed quod opus adfonbsp;Itdtraté ftabilitatc^ magis confitmctiq abundanti lapidécomnbsp;madefeciffe aqua.Madidü negant lapidê eflerqui li diffregcris/nbsp;non tota fit facie intinia infufus ct nigricans. Adde his qgt; internbsp;inftruendu in fingulis locis i quibus ad varios aedifici) vfus etnbsp;voIuptates/dcfideralTe quifpia nouas apertiones poffit per panbsp;rietis dudu inter extexendus arcus eft:quo poftea inde fuffoCinbsp;fuspanes/tutaetcónatam-habeatquiefcédifedc atcu.Ncqj dinbsp;cipoteft^vtivnicointerdüfubdempto ex parietc lapillo/totanbsp;ftrudurf visetnerui labefactenf.Et.pfcdoaffequemur nunqnbsp;vt veterans ftrudurisnoufapplicéturiitavtnó ptinuo internbsp;fc difcidm faciant.Et ea ob cicatrice dcbilitatus paries iq teddanbsp;tur adrutnam próptus/nóeft vttefcram.Ctaffus paries armanbsp;mentanonpoftulat/quadofabris latitudinc fuipftenvt aftrunbsp;endo confiftant.

U^Deillmédo parietcrnccnS cortidbus fiue ctuftulis vcftiédo Architedoru vctuftiffinia lege velutoraculu obfcruada: nonsnbsp;nullis adfuImims(forte)depulfionéadiundis. Caput.XI.nbsp;Iximus de legitimo aftruendi genere: quo quide lapinbsp;fe attollaf etduratureddaf cake. Sedcü fint captadinbsp;apidis genera aÜa qu§ n5 cake fed luto ftét interlita:nbsp;_ -talia quf lapidib’ nullo fulta glutino coaptétur.Etnbsp;fine pr^terea alia ?dificadi gencratqu? fola infardura/ct aliaqnbsp;foils finiatur cörticib’:ct hmói breuiifime trafigemus.Lapidénbsp;qui illiniaf terra/cü qusdratü/tu et maxime arenté effe oportecnbsp;eaqjadrem nihil cftcómodius latere feu codo/feu potius cru*nbsp;do bene exficcato. Paries crudo dudus latere valitudini habisnbsp;tantiüaptus/ctcótraignes tutilTimuscufititüct terratmotib*nbsp;n 5 mu! to cómoucf: fed idem ni fiat craflior /cótignationes n5nbsp;tolerat.Hinc ptlas iubebat Cato interftrui lapideas/quib^tras^nbsp;beamétafubftituerêtur.Limü quo fukias/fuiirquielTc optantnbsp;bitumini perfimilé/et effe optimü arbitratur eü quiïmiffus aqnbsp;lente diffolmf/qui de manu f gre abluafi qui longedcnfef cumnbsp;ficcefcat. Afif harenarium pr^ferut/quia dudibilior fit. Veftirenbsp;oportet opus hoccruftulacxtrinfecus cxcalce/intcrius filibet

Liber.IIL nbsp;nbsp;nbsp;DcOpere. Fo.XLL

gypfo/autetiacretaargcntan'a; Ea vtcohxtekat aptius inter cóponédum teftacea funt ft agmenta / r imulis i unctur atu 1'parnbsp;fim interférenda: quae veluti déticuli prommeat: vt cis cruftu*nbsp;la firmius ptineatur. Nudu lapidé cum quadratum effe oportjnbsp;turn et prae alijs grande at$ ctia folidum et firmiffimü.'Hic nulnbsp;la infardnamenta/ xquatiflimi ordines / perpetua nexura exi*nbsp;g5tur:crebra(5 debentur anfarum clauiculoruc^ illigamenta.nbsp;AnfaEfuntqmbusaequateappofitilapidesbinatim iugantur: Anfg innbsp;et cótinuatü in ordinem couniantur.ClauicuIi funt qui inferio parietib^nbsp;resetvnafuperiores inlapides infixicauétnequid forte pros qu£c.nbsp;truüordines alteriabaltens diftrahantur. Anfasclauiculofcp ItemCianbsp;ferreos non reprobat. Sed nos ex vetera operibus intellexim^ uiculi.nbsp;ferrn corrumpi et nequicq durarcraes vero durare ct prope asternbsp;num effciQuin et ferri rubigtne marmora cómacerari ct circü*nbsp;fupi aduerti. Vifunf ct Itgne§ anfae lapidib’vetuftiflïmoru openbsp;fumterfert5:qs ego ferreis baud quagpoflponédas duco:?regnbsp;ferrexc^ anfae plumbo firmantuf.Iigneae fat firmae funt fuaptenbsp;forma'quaeficdolantur vt fimihtudinis gratia czudxhitundunbsp;ncaenucupcnf.Inferendaeanfaefuntitavt imbriüftillsad casnbsp;vitiandas non penetrent. aeneas contra vetuftatem firmari punbsp;tant/fidumc5flanturtrigefimaftagniparsimmifceatur; Ru* Nerubi?nbsp;biginem minus verebuntur/fibituminc aut etiani oleo peruns go innz*nbsp;gantur.Ferrumcerufagypfoctliquidapicetcmperarf/nerubi fcatur,nbsp;ginemfentiat/affirmant. Anfeligncaecerapuractamurca ibnbsp;libutaenonputrcfcunt: plurimüliquétis plumbietadmodutnnbsp;feruentis/adcaptas anfarum infudcrintlapides fubcrcpuifjnbsp;fe video. Sola et infarctura ductos paffim muenics in veteruninbsp;aedifidisparietesperqfirmiffimos. Hiducutur qucadmodumnbsp;ettertciquibus Africaet Hifpania vtebatut;duab^ vttinq?feunbsp;tabularüfcu craticiorafpódisadactis/ quae pro cruftisadftentnbsp;quoad infufum opus duruetit. Sed in hoe diffemnt / bic ce*nbsp;tnétitiam pultcm prope vndantem infmidunt: illic terram lésnbsp;tofam humectatione ct fubactione redditam ductibilcm inculnbsp;cant pedeet planatorils vcctibus.Iftic etiam pro nexura in pesnbsp;destrinos quafi ruderametainftemütmaiufculoslapides prenbsp;fcrttmordinarios:aut etiafractittosangulares: Naglobofusnbsp;ct ficótra iniurias plane fit fortis: nifi tarnen multa deuinctusnbsp;erit fuifiragationciin omni ftructura loge infidelê habebft fe.II

f

Leonis nbsp;nbsp;nbsp;Albcr^De re sedifïcatona»

lie vero terreis Africf parictib^fpar tu aut maritimfi luncó lutö imifcent/opus dudu mirabile: qct vétis amp; imbrib^ mcorruptiinbsp;duret.Ad Plini) téporaturres Scfpeculg terre^ mgi's mótm imnbsp;pofitf/vfi$ ad Hanibaléfpedabanf. Solas inducim^cruftulasnbsp;Vt lïc cas poti’ qcortices appellc:cratid)s atq?florqs ex harüdinbsp;r.e nó recctibus opus illiberale. Sed quo paflïm vetus romananbsp;plebs vfcref.Illiniunf crates luto vnacü paleis triduo fubadonbsp;poft veftiütur/vti mox dixi/calce autetia gypfoidemu piduranbsp;Ügnis ve honeftatur.Gypfo ft tefta tüfam ex tertia ïmifcuens/nbsp;afperuginé nimis verebit.Calce ïmiftu niaioré in modu inuilonbsp;fcitnn humido pruina et gelu/gypfum oino inutile eft. Reftatnbsp;vtquaficpilogu/Iegéreferaapudarchitedos vetuftiflimaquanbsp;^ oraculo obferuanda ftatu o:ea eft hm5i.Muro bal'im fubigisnbsp;to firniiflïmaifuperiora inferiorib^medio cétro ad ppendicUlSnbsp;refpódeat/ponito. Angulos oftacj parietu ab folo i fublime tonbsp;buftiorelapideobfirmato.Calcéeómacerato. Lapidé in optisnbsp;nifi madenté ponitotinfeftis ofFenfortb’durioré obi|cito.Sti:unbsp;dura ad regula et libella amp; perpédiculü ducitoicomifluras aft*nbsp;tecedëtiü medij deinceps lapides obtifteatcurato.Tntegros or*nbsp;dinib^ exponitoimediu parietérefradis farcitoiordines ordi*nbsp;nib^crebris tradudis lapidu nexuris coadiugato.Hadenusdcnbsp;pariete, Venio ad tedu.|I]Sed nolim illud pterijfle: cui^ argusnbsp;niéta apud vetcres maioté in modu obferuata intelligo. Suntnbsp;in reru natura/quib^^pcifldubio ineft vis nó afpernada: laurunbsp;arboréiaquila/alité/vitulüqjmaritimüpifcem aiutfulgura nónbsp;petere.H^c ft operi itercludatur: lunt q fortaffeputét futuru innbsp;tadu fulminib’ amp; tmune.Equidé id ego ^que pofte vidcor fpenbsp;rareiatcpilludcredcrcqdaiutranarubetafidili inclufam me»nbsp;dioqtdefoiTam agro/arcerealites abfemétis.Etoftrim arborénbsp;fiindomuinfcraf/rcdderepart^difficiles .Et enomionlefbianbsp;frondéfubtedis habitaprecipitate aluüamp;inanitatepeftem innbsp;ferre.Redeo ad ré.Hic repetercoportetqueftipracumde linea

mentis edificioru tradaremus/perftrinximus.

tcdis/trabibus/amp; ttgnis/quoru feu lignca/fiue lapidca fuerintinunq ab oftTib^ ofla difiugenda. Caput.XII,nbsp;'®®®^“Ectoruigif alia fubdiuoialianon fubdiuo.Et hogjnbsp;aliqualmeiseóftantredis:ajiquaflexis;aliq miftis*nbsp;His additoqd Iiic faciat ad té.Na aut ex atboru ma*

Libcr.IIL De Opcrc. Fo.XLII.

t«fia pone tedu aut lapfdc.Ordicmur inde adeo ré pricipio Ine fumpto: vt ftatuam^ quippia dTe/qd ipfum ad vniuerfi tecti ranbsp;tioc:nationépertineat:etlithm5i;Ted:ocuiuiset ofla amp; tietfnbsp;uos/amp;compleméta/etcortices/etcruftulas Ineffe^que at^ innbsp;muro interptcmur:tn hoe ita nc fit re ipfa cónlïderemus. Prinnbsp;ciplo vt ab his qui rectis lineis ex materia filuarü cóftant incisnbsp;piam^.Tectisqmdéferédis opus eftfirmiores aparietead pa*nbsp;rietê fuhftituas trabesutcj has vti modo cÓmétabamur effe innbsp;trafuerfupofitascolunasnóinficiabimur.Oflïscrgo loco entnbsp;trabs;qdfi p ipéf^ rónes liceret:qs nó optet totu habere opus/nbsp;Vtitaloquar olTeüamp;foIidiflimürhoc eft cdtinuatis colunis/etnbsp;counitis trabib^ cópactu ct obfirmatuf Sed parfimonif .pfpicinbsp;mus/fuperfluuputates gcqdferuataoperis firmitate poffit denbsp;trahiica de re trabiu bic finütur iterualla. Ex q et trabib’ tranf*nbsp;uerfalia iponunf tigna:amp; abducuntur decurtétes qdruU:amp; fiqnbsp;funtiftisfiiïa.Quf oiahaudquaq dedecet putaffe illigaméta.nbsp;Inhisdemüafies/tabul^cgampliorescoaptatf nimiru cóple*nbsp;métivicé tenebüt/paricj ratiócpauimétu teguIafq?corticc effenbsp;extimü.Coeluverotecti/qd fuptacaputpédeatintimuefTe cotnbsp;ticé nó negabim^.Ergo h§c ita effe fi eóftat/inueftigem^ fiquidnbsp;fit/qd cmlt;^ horu debeahquo his recognitis facili^ q lapideis tenbsp;ctis cóueniat intelligam^.U^De his igtf quoad res poftulet brenbsp;uiiTime traligam^. Sed faciat hoe ad ré/hui’ aztatis archttectosnbsp;nólaudo:^ cótignationib’habcdis/vaftas foramina laceratinbsp;ones ipfis in offib’ parietü relinquüt: qb^ abfoluto parietc trasnbsp;biu capita imittant.Ex qua re paries imbccillior ateg aduerfusnbsp;igniu populationes /§ dificiu male tutum reddi?:^ pateat indenbsp;ad ^ximaaulaaditusincédio.Quarc placet apudveteres quinbsp;alTueuere parietib’ lapideos mutulos firmiffimos bene cómé* Mutuli.nbsp;dareiqutb^ fltrabmcapitaiponanf:ggt; ficócatenari trabeanbsp;tioneparietes vclis/nódeerütanfigamp;fibute ^neg/et capt^ex*nbsp;tates ex mutulo; qb^ cómodiflïme ad ea ré vtare.Trabé oinonbsp;Integra effe gCadmodüfinccrarmediaijRfertim lögitudine fuinbsp;Vacaremédaoportct.Auread altcrü caput pofita/ictus alteronbsp;excapiterefonates accept!fi erüt iquaffi;amp; obtufi itimu laterenbsp;morbuindicabQt.NodofitasintrabeIógerepudiada:Rferti fi Nodus inbsp;erüt nodicrebti/amp;vnü incumulücótuberofi.Quf lignipsmetrabcre*nbsp;duIl5adfit.pxiadolabif/vtftetinopefupma.Exinferiore aütpudiad^.

f ij

Lcoms Bapti'ftcAlbcf. Dcrcaedi'fïcaton'a*

g futuracft trabis fupfidededolata/Rter corticé/aut nihil aut g id queat minimu. Quo aut in latere tranfuetfi aligd apparuitnbsp;vitif:ponito id vtftetfupremu.Oblógafiqua excurretdirectanbsp;pertrabéfilTurailatcribus necómittito. Sedaut iuprjemas/autnbsp;potius infimae mandate fupcrficici. Siqua ptetebrada aut forsnbsp;taflis cóuulneranda lït:parcito medise lógttudini; infimaqp nenbsp;ladito fuperfidem.Si aöt vtiin bafilids obferuarunt/binatimnbsp;erunt trabes ponéde/ laxamenta digitoru aliquot intermittitonbsp;qua refpirêt/ncquidmutuoincalefcédo inficianf. Etconferetnbsp;quidép fingulü par trabes iplas altcrnatascollocaflc: nemxtanbsp;eodé in cubih amboru capita pquiefcat. Sedvbi iftius pes/ifticnbsp;altenus caputincumbat. Siceminutuofirmiotepedisroborenbsp;mutuae lemons partis imbccillitati fubuenientret trabes ipfaanbsp;cognitas effehoceftvno materiae genere/vnalt;^filua/vnacoesnbsp;li fróte adultas /lï fieri poteft/eadécp die abfciffas oportet. Quonbsp;Cubilia paribus naturae viribus par ofFiem gerant.CubiIia trabibus adnbsp;$ trabib^ libellam fternito:ita vt bt eo^s quodcpfolidü etfirmiflïmü.Canbsp;qualiaeé uetocjponendistrabibus/nequidmatericscalcéattingatietlïnbsp;debent. nito drcuapertaet libera fpiramcntaincquidvllius penitus conbsp;tactu vitieturautcódufa tabefcat. Ad trabis puluillufubftcrsnbsp;nitofiÜcéhcrba arenté/autcarbones/aut potius amurca fuisnbsp;cómiftam nuclei's. Sin aüt ernt arbores minores/g vt queas innbsp;tegra vnico ex truco trabéponereiplures in vnacópacturacosnbsp;agmentato/ita vt infe artius vim obtineatihoc eft vt fuperiornbsp;cópactf trabis linea fieri nequicgpolTit pondera preffurabresnbsp;uior.-ctcontra inferior linca fieri baud poffit lógior.Sed quaflnbsp;corda ad fupadactos /qut fefe ptrarijs frontib’ jJtrudét/trucoanbsp;obfirmandos ncruofo fiftatcaptu. Tigna|gt;xime oifijrcliquanbsp;materies/g^cx trabefectaexpediantur/trabis finceritatcinte*nbsp;Tabule ï grttatei^^ pbabuntur.Tabulas nimiu fpiflas putat nó pmodasnbsp;tigtxis* qin detorqueri cü occeperinticlauos extrudant:ct afferib^ gui*nbsp;tenuioribus clauos appomiubétduplicesiRfertim fubdmalisnbsp;bus coafTationibus gbus tabulatüanguliet medialateracjfitnbsp;mentur. Clauos qui pondera in tranfucrlü feranf craflïores fienbsp;riiubent. Alios aüt graciliores vbi iint/nó reprobant.Sed Ionnbsp;giores effe hos et capite dilatatiores ?uenit.aeneosclauosfubsnbsp;diuo et in humectopenniores: ferrei inteftino in opcre et ficconbsp;neruoliores fore cöpertu habco»Vbi ex vlu ad firthandam con

LiberJIL DeOpere. F0..XLIII

eignati'onê veniat/Iigncis clauicuUs delectantur.QuK aut de li gneis teftis diximfteidé et in lapideis trabib^ obferuabuntur.

Trlfuerf§ eni et vcng et médf a trabiu viu rei/ciétur ad eficiun das colunasrautfieratincndg moderat^ et leues latera lapidisnbsp;quib^apparuerint/cu in opus ponéturrefupinabötur.Per 15^nbsp;gum excurrétes veng qmb^ vis in trabib^ to lerabiliores habesnbsp;bntur q trafuerfg.Tabulf itëlapidegcu alias ob res:tu et p5denbsp;ris gfa minirne crafliores ponentur.Qug demü in teéhs aut li*nbsp;gncis/aut lapideis apponentut affercs/tigna^trabesmec^ adeonbsp;graciles/neqp adeo rari ponétur vt ad fcfc onufqj ferêdu fint innbsp;Ualidi.Bt CÓtra netj adeo craffi/neqp adeo cSferti vt opus illejnbsp;piduetinformercddat.SeddeoperisformaSC gfa alibi. Ita^nbsp;de reftilmeo tedo q vfcj didafunt/fufficiat.Ni forte illud de*nbsp;fit Vt nionea qd quide oini opere veheméter obfemadu cenfeonbsp;Aducrtcruntphyrficimcorpotib^ aiantm naturaairueffe opus Ofla oifi^nbsp;fuuitapfmire:vtnunqo{raaboffib’feparataaut difiuda effe bus comnbsp;vfpiavoIuerit:ficetianos offaoflib9c5iungcm’iamp;neruis/illi pingéda.nbsp;gamétifc^ belliflirae affirm abim9:vt fit offiu feries dcppadura:nbsp;q folaetiafidcfintcaetcra ftetopusfuisperfmitu mébris atcjnbsp;firmitatibus.

CDc flexilineis tcdis /arcub’ eoru df ia 8C extrudióe.Ca. XIII »s-|K5|p«Enio ad tecta fiexilinea. Atqui ea quidé q ocs ad nusnbsp;V «S 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redilineis tedis plene refpódeat cófidcremus

i A V ^ Flexilineü tcctü cóftituut arc9:amp; arcu effe trabé inflcs-^/jOlvam fuafim’. Procurrut etia hic illigaméta: addüf SC q interuacua cópIeat.Sed velim aperti? intelligi / qd arcus ipfcnbsp;fit/qmbufuepftetpartibus.Eteni ducédi arcus rationé traxifinbsp;fehoxeshincputo.Nacüvidcréttrabes duas metis capitibusnbsp;poffe imis pedibMiuancatis ita firraari/vt mutuo innexu parinbsp;buflt;5 CÓtra fc pöderib? fifterentrplacuit inuétum/ct cceperuntnbsp;iftoc operedifpluuiafdifici/s tecta apponerc. Poft id fortaffenbsp;CU ex inftituto maioré coopcrire area trabiu breuitate ncquiuifnbsp;fentuntcrmediuadfublimiatruncorucapita aliquid interposnbsp;fuere: vt effet prope at^apud graecos littera.rr. Appofttü«$ ip;nbsp;fumidfortaffiscuneuappelIauerc.Succcdente inde argumennbsp;to multiplicatis cuneis iftiufniodi atcus effigie effectam fpectanbsp;tes jibauere.'camqj ducédi arcus rationé ad opera lapidea traf*nbsp;ferentes/integru additamentis arcü effecere: vt tam fateri opor

f iij

Lcom's Bapti% Alber.Defc jedifkatom*

teat arc5 ipfum cuneorü pliifculoru copadione cóftare. Quoru all) capitib^ infimis ad arcu ipl'um fubfidcat:alij ad dorfum innbsp;fidentes nodü fpinf obtineantialij reliquu expleant ambitu conbsp;ftaru.Non fit ab re eadé repeterc:qu§ primo in libro reccfulm^nbsp;Arcus inter fcdifferut.Na eft quidem rectus/qué integer fenii;»nbsp;drculus pftituit:hui9 corda per circulicentru dirigif.Eft amp; quinbsp;trabis natura magis g arcus iapiatihunc cominutG diciniusnbsp;fit n5 integerfemicirculusifed fiteius quota aliquapars: Iiui’nbsp;cordaacétrodiftatetfupraeft.Eftetcópofitus arcusrqué eunnbsp;dem all) angularé/alif arcu dicütiqui ex arcubus duobus coniinbsp;nutis cóponitur:habetlt;5 fua in corda duo duaru flexarum fefe

Arcus re mutuofecatiumlinearuccntra.RectuarcGoimelTe firmiffimu

ctus. ciireipfacenfetituetrationeargunientocpmonftraf.Et diflbl ui quidé fpote quo poffitpado no videoinifi cuneoru alter zUnbsp;terG extrudatiab qua quidé miuria tarn loge abfunt/vt ctia zUnbsp;ter alten’ ope cofirmctur.Quinetia vbi forte id moliri aggredinbsp;antur/ponderG natuta quib’ aut fubfiftGt/autimbuti ipfi iuntnbsp;cunei/vetantur.HincilludVarronis/qdaitin arcuatis operib’nbsp;dextra non magis flare ex finiflris/g finiftra ex dextris.Et fpesnbsp;ctare licet rem.Suprem’ quidé cuneus/qui ad fpina media vnisnbsp;cus fit/quo nam modo erit validus cuneos ^pellerecollatera?nbsp;lesi'aut illis ipfis prf metibus quado poterit is quidé ex fede ianbsp;occupata ^tr udifQui veto ^ximi per coflas fuccedut cunei lisnbsp;bramétis ponders facile in officio cótinétur. DemG et alterutranbsp;ad capita qui fubfideat cunei/quiderit cur moueatur fuperiorinbsp;bus in officio perfiftetibus.Ergo rectisarcubus/qui fefe facilenbsp;tueanf cordam nocxigimusiin cóminutis auti ferrea catenaenbsp;autqicord^ vim obtineat/parietGextenfionib’ hinc atqjhincnbsp;cofirmamusihafqjeneexteniioncsoptamus nonbreuiores gnbsp;quibuscominutus/quideeflambit’ queatintcgrari.Qdipfumnbsp;facereveteres architcctinungneglexereict cóminutos omnesnbsp;arcus vbi id licuit.nungnonintraparietG latera integrarunt.

Arcus CO Quin et prgclare illud obferuarGt/vt rectis trabib’ vbi occafio

nunuti. pftabaf/cóminutumarcGfuperadducerét.Tum et coininutis

ipfisarcubus rectos arcus etiamfuperadigeretiquifubfepofis tos cóminutos cófouerent: amp; pondera moleftias interciperct,nbsp;Cópofitiarcus apud vetcres riovifuntur.Sut quiturriu apersnbsp;itionibus inducédosputentiquo niniia luperinipolita podera

Libcf.IIL De Opeirc. Fo«XLIIII.

quafiproraobiectadiffindant.Tamctfippofitiarcus iftiufmo di pÓdetibus cófirmétur fuperadiectis magis q oppriinantur.

Cuneos quib^ arcus ducaf omnes de lato/etquoad fieripoflït praegradiveIimeireexIapidc.Naeftquidem cuiu% corporis Cuncorunbsp;pars indiflblubiliorrquf anaturacócretaet counita eft: q qux inarcub^nbsp;hoini manu ctartecóiunctaattpcópactaeft. Effe etia oportct cópofitionbsp;mutuo coequales/vt quafi in libra dextera finiftris reipódeantnbsp;facie/magnitudine/póderceteiufmodi,Arcus plures fiad pornbsp;ticus per aptiones cótinuatas acolunis etcapitulis duxeris: fanbsp;cito cunei vnde bini aut plures arcus iuncti infurgüt/nó duo:nbsp;aut^ arcuü numero totidem fint lapides et diffecti. Scd vnic’nbsp;atcjidem j)rfus integer:quo hui^ et iftms arcus capita cótineanbsp;tur.Qui vero fecudi proximi in hos primos infurgcntcunei/finbsp;prggradi erut ex lapide curato ambo / alter ad alteru fuis h^reatnbsp;iunctisadlinearcmbus.Terti’qfecundoshofce opcriet lapisnbsp;admuroruleges libellacoaptabif nexuracóparilnitavt iöctisnbsp;ambob? arcubus Icrutat: amborü(^ cuneos detineat captu. T onbsp;to in arcu facito vt iunctionu adhf lïones /et coclaufur^ lUu adnbsp;cétr um dirigatur. Spine cuneü periti vnico 8C integro et Rgrannbsp;difemp lapide appofuere:cfficrit muri craffitudo mator g vtnbsp;cuneos iftiufmodi qucas integros ponere:is demum ia non arnbsp;cussfed efle teftudo poti^ïcipietrqua nos fornicé appellabim^inbsp;Ifl^'i'eftudinügeneratquf/quot/qualia/qualitercjrcdius etvtinbsp;lius confumétur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.XIIII.

I Eftudinuvariafuntgenera..Difquirédüqd inter fe |differat/ct quib'’ lineis cóftituantur, Fingenda mihinbsp;|erötnoïa:quofim/quéciremehis libris maxime elanbsp;Jborandu inftitui:facilis 8C minime obfcur’.Ne^ me

Lcom's Baptifte Albef. Dereasdifkatom*

Verbi etiafimilitudineapud nos fornix appellabitur, Eritigi tur idvelutivnum atijitem alteros ad arcü arcus adegcris:autnbsp;quafi flexae trabis latitudinéextenfamulto ac j^tinus dilatata3nbsp;reddideris.Ex qua re affcqucmur/vt quafi inflexus paries in canbsp;pur pro tecto adftet.Sin aut fornicé hac fortalTis a feptétrionenbsp;ad meridié^tenfl/tranfuerfa altera fornix ab oriente ad occisnbsp;denté folé peruadens totis lineis fecuerit/teftudiné cóftituent:nbsp;qua iflexoru cornufi fimilitudine:quaein angulos .pcurrantcanbsp;Teftudo irieranucupabim’.QdfiarcusipficóplurcsetcojEquales musnbsp;redaiphe tuo vnicu in punafi medi) culminis fefeinterfecucrintttcftudfnbsp;rica. nemcoftituentccelofimilenurecta indefphericaappellarihacnbsp;placuit.Que teftudines aliqua iftaru e partibus cóftet/hae funt.nbsp;Na fi coeli hemifpherum natura perpédiculari et recta fectionanbsp;ab oriente ad occidentéverfus duas in partes dmiferit.Tcftudinbsp;nes dabitgeminas:quxquidéfcaphis hcmiciclo9j,ptectofut»nbsp;Sin aut ab orientis augulo ad angulu meridiei: ct a meridianonbsp;iftoc ad angulum occidentis:ct abifto ad angulu feptéttionistnbsp;ctafeptentrionaliquoqiiftocadprimariü illudorictis angusnbsp;lum pari ratione natura circufcptum etcomutilatum cceli hesnbsp;mifpheriu reddidcritrteftudiné tu quidcm in medio relinquet:nbsp;Auleate# qua nos turgidi veJilimilitudineauleanucupabim^.In quavenbsp;ftudinea. roperftciundapluresfornicis partes c5ueniat:quales vidcm^nbsp;fex octo ve anguloru areas teftudinari:hacnos fphericaangusnbsp;laremappellabimus.Teftudinüaftruendarüratio eadequieinnbsp;muris alferuabitofla eni Integra ad fumum vfquc teftudinisnbsp;ex olTib^parietis infurgent:et ^ illoru modo iftic inipofita pernbsp;ducentunet inter fe quota aliqua diftabunt parte»Ab offib^vcsnbsp;ro ad ofTailligamétaprotrahenturiet media cóplementainfarnbsp;cientur. Sed in boc diffcrunttgj in pariete ad recta regula nor*nbsp;maqietlibella/lapidesctfinguliordmes coagmentanturatc^nbsp;componutur. In teftudine aut ordines ad ficxa regul a/et lapunbsp;des oés conclaufurs ad fui arcus cétrum dirigütur. OlTa fermenbsp;niii'qua induxereveteres nificocto ex latere/eodéq? vt plurimu

bipedalnmonétqjtefludinüpplementaabfoluas lapide leuiflt

monequidmurimiquoabbincponderefatigentur.Confuefle tnaduertialiquosnó folidiflimafempoflagducere. Sed offianbsp;loco fparfim flantcs in latus lateres mterferuifle/capitibus penbsp;_'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etinatimin feiunctisivtifiquisdexter^manusfumos digitos

Liber.IIL DeOpere. Fo.XLVL

fumis fmi'flris digitis interllringat.Et intermedia complete ce Pümex métitiocongeftu: et preferti pumice cófueuetunt: quéoxmla^ teftudininbsp;pidem teftudinatiombus cóplendis cómodifiïmü eflc oés ^fis bus facienbsp;tentur. Sed arcubus et teftudinib^ftruendis armaméto op’eft: dis vtilillinbsp;ld fudis ct téporanea qu^daeftptignatio ad flexg lineg ambitü mus,nbsp;diifinita:cui|)corioetcutcaut crates aut harudines/autvdianbsp;iftiufmodipfterntitur/fuftinendfcoaggeratioms in teftudinenbsp;quoad duruerit.Eft tarnen inter teftudincs vna oim recta fphe Teftudi*nbsp;rica qu£e armamenta nó poftuIet:quado ea quidé nó exarcub’ nis rectenbsp;folum cóftat: verü etia coronis.Et quis poflit referte aut medi fpbxricenbsp;tari/gfint horü vterqj inumerabiles hfrétes adactifefe mutuo ftabilitasnbsp;interfecates/ad pares angulos et ad ipares: vt quotocCq? loco pintegra,nbsp;p vniuerfatcftudiné iftiufmodi aliquéinterfecueris lapidéplunbsp;rimorü intelligas te et areuG amp; coronaru3 cuneG appofuifle:etnbsp;corona qui coronse fupafl;ruxerit:et ia arcG /qui alte?» arcu gdunbsp;xerit^fingito veile id opus labefcere/vndeincipietr Cunctis R*nbsp;fertim cuneis vnu centru petentibus pari et virib^ etinixu.Hunbsp;ius teftudinis firmitate pleriq? apud veteres adeo abufi fut: vtnbsp;folum in quotes aliquos pedes teftaceas fimplices coronas innbsp;flrauerint.Cgtcra veto tefludiné opere tumultusrio cementasnbsp;nam perfundédo materiepfecerint. Sed loge eos ^bo q internbsp;ducendüopus curarint/vt qua arte lapides inpariete illigaturnbsp;cadébiccoronacinferiores jsximis fuperionb^jet arcusinuicénbsp;arcubus locis nórariffimis mnectanf: pfertimfiharencefoffi? Angulasnbsp;ccaecopianófuppeditabitiautmarittmis aulfrinis veop^obiis ris teflu*nbsp;ciatur.Angularcm queq? tefludiné fpherica modo per ei’ ifli’ do fpherinbsp;craflitudiné recta fpherica interftruas/poteris attollere nullis ca,nbsp;armamentis. Sed ifticnexurapotilTimG opus eftiqua hums imnbsp;becilltcpartes partibusillius firmiorib’ arctilTime illigentur.

Tamen conferet ductis ia vna atque alteris lapideis /et duratis coronis/leuiaiUicfubilIaqucarc amenta et anfas.'quibus tiharnbsp;mamcnticómittasiquatum fatfitferendiscoronis hisqugalinbsp;quotindein pedes fuperaftruatur/quoad iïccefiat, Etdekepsnbsp;cum hx quoq? partes duruerint/in quotes quofq^ordines iftanbsp;b?carmamcntifubfidiaadfuprcmapficiundatralferre;quoadnbsp;vfqxop’abfolutü reddideris.Teftudo/ Camura/atqjitéfornixnbsp;armamétis fubftitutis inducaï neceffe eft. Sed veil iftarG pm osnbsp;ordines/et atcG capita firmiflimisfedib’comendari.Neqiplas^

Leoms Baptiftac Alber.Detc aedificatotia.

cent g pri^totos parietcs cxtollut foil's pcdiculis mutulo^j teli ctis /gbus poft tpa teftudiné pimittat infirmü op^ati]^ inc5ftas.nbsp;Quare fi me audiet vna hi gdé atc^SC parib^ordinib’cu fuo pasnbsp;riete|ciii inhfteant/duccnhqidopus plurib^ pcrqvaldeid fierinbsp;pót firmiffimis ncxib^couniaf. Vacuavero inf affurgétes infienbsp;xusteftudtnuetparietécuiadhsreatrelicta/quêlocüfabricosnbsp;xam nucupant/infarcianf nó tellure aut folutis ruderib^ficcis:nbsp;fedpoti^ftructuraordinariaetftabili/parieti^itern atqj itcrünbsp;cönexa.Et placet qui leuadi onetis gfa/fictilia vafa aquaria vanbsp;cua p coxarü craflitudines indider e rimofa atcp inuerfamequidnbsp;collecta illic liumiditate ingrauefcét.Etceméta lupinfüdcre exnbsp;lapide minimegraui/fedalioqui tenad. Tota demu in teftudisnbsp;ne vticült;5 illa fit/natura imitabiniur:q qdé cu offa adiuxit oflisnbsp;bus: tu ctcarnes ipas intexuit villulis nexura p oés diametrosnbsp;interductis in lógü/in latu/in jpfundü/in obliquur' Hoe nobisnbsp;artificiu naturg lapidibus interfcrédis ad teftudines imitandSnbsp;cenfeo.His abfolutis ^ximüeftvt infternatur/res in totasedifinbsp;cationeprimaria/amp;nó magis ncccffariaqdifïicilisrin quaaffeanbsp;quédaamp;pficiundaoïs ormcuraetdiligétiaiterü at^ iteruelanbsp;borauit. Dehis nobisdiccndüeft. Sedpri^ illudinterferendünbsp;iuuat: quod ad teftudinu op^ in pmis fpectat. Et eni inter teftunbsp;dines abfoluédasdifferétiaeft. Nagarc’autteftudo fubiectisnbsp;armamétis faciéda fit/pfefti atq^ minimc intermilTo ope aftruanbsp;turnecefleeft.Quf verofine armamétis fiat/intercalationib^nbsp;^pefingulos in ordines indiget quoad pgeftafirmenhneptcsnbsp;nouiffim^fupadiectée/pftinisnófatjfirmatis/refolutae defluatnbsp;Bt Rterea armamcntatisteftudinib^iuuatllico/vbifumis pclusnbsp;ftefuerit cuneispaulo/vtita loquar/relentarefublces/gbus atnbsp;marnétafubftineatur.Idqdcvtrecétiadhucin ope cómiflicusnbsp;nei nónatét inter fométa etfultucalcis. Sed coequabilé internbsp;fc acquiefcédi fedé fuis librat[ pódenb^ occupét. Alioquï internbsp;ficcandü pgefta nóvt op^poftulat/pftipate cógruerét; fed rimasnbsp;relinqrent fedêdo.Idcirco fic fiat/nó prorf^adimanf :fed indiesnbsp;féfim rclentétur armamêta: nefinóattépcratcfubdemas/crusnbsp;du op9fequaf. Poft dies vero aliqs ^ opis magnitudineadhucnbsp;plufculurelétato. Sicdeiceps facito/quoadlapideip teftudinénbsp;Relenta# cunei fefecoaptet/et op’durefcat.Relentadi modus hiccft.Nanbsp;dimod^. CU opis armamêta in pilis autvbipducat pftitueris:primuillic

Libct.IIL Dcopcre» Fo.XLVl.

fubfgis/capitib^ipfis armamenticuneos Iigneos ad bipénis ft« militudiné acumtnatos.Cü igif relétare op^ libucrit/nialleolonbsp;cuneos hoice diftrudcs féfim quoad voles /fine picuIo.Deniq}nbsp;ficftatuo/nó an Integra ppeflam hycmé armaméta effefubde*nbsp;ménda.ldquidécüobcaeterasres: tune imbnümadefactionenbsp;eneruatu refolutu«$ opusproruat.Ta etfi dari teftudinib^n ihilnbsp;c5modiuspoteft:g vt aqua abunde combibant/etnunqfitimnbsp;fentiant.Hadenus de his.

fl^De tcdoTfi cruftis i et eo^e v tilitate: tcgul aru gcnerib’ / formi s et materia imbricibus etftillicidijs.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulu.XV.

I Edco ad tecticrufta Nepefirecte interptamur/nihil fell i toto jedificto antiqus/q hfe fub quo vrétcs foiesnbsp;I ztcp e coelo cadetes tépeftates .pfugicns excipiare. Idnbsp;ladeobnficratibi vtpennefit/pftat no paries/no areanbsp;no gduis iftoru oim:fed vna in primis quatu viderc licet/extrenbsp;matecti cruftula: quaipfa life ptra oés tépoi^j iniurias valida/

^gt;ut rei neceflitas poftulat/atq? pfVante hoim induftria et artes facto re^- oim piculovix du fatis repta reddiderc.Neq? facile renbsp;periri pofle c5fido. Na cu no folu imbré: verü et gclationes etnbsp;asftus / et oim ité infeftiffjmi véti laceffere nufg intermittat: qsnbsp;taaflïduos ïmo acerrimos hoftes tolerate vfpiadiutius poflitf'nbsp;HinceftQj aUailicoputrefcut:aIiadiiroIuQtur:alia parietcs denbsp;primüt:alia findunf/rupunf :alia abfterguf: vt ne inetalla qdénbsp;alibi cótra tépeftatü iniurias inuictaiftic ta multas pferre offennbsp;fioncs queat.Sed holes ^ I0C09: naturacopiarerü/quae ad manbsp;nus fubueniret nó afpernati/quoad licuit neccflïtati ^uiderüt.

Ergo vari^cótegendo?? operüortg obferuationes.Pyrges ins Mos cótc quit Vctruui^/harüdineiamp;apudMaflïliafubactacu paleis ter» gendarunbsp;raopenüt.Thelophagi apud Garamatas/vtrefcrt Plinius/te; a.diü apdnbsp;ftudinüfupficiécruftistegut.MaximapsGermaniae aflerulis diueriasnbsp;Vtif.In Belgica^uinciacandidü facihus fecant lapidé/qlignu gentesnbsp;tenues t Iaminas:qs fgt; tegulis exponfit.Ligures etrufciq? tegé*nbsp;dis ^dib’lataftras adhibétcruftofoexlapidedifceptas. Alij panbsp;uiméta de qb’ mox referaexpti/tandé oibus piclitatj/n5dütnnbsp;ingenia et induflria mortaliu muenerecómodius tegula teftasnbsp;cea.bvapauiméto^ qdéop^ptuinisfcabrefcit/findif fidet.Plunbsp;buferuoribus foliscolliquefcit.aesfigraueeft/magnoponifrfinbsp;tenue/vêtis deturbaf/atqjgrugincgracilefcit/ablaceraf.Tegu?^^

Leonis Baptiftc Alber.Dcfesedificatoriaé.

Cfinfa lam Cipriu quédam Crinia agricolae filiu inucntffe ferut. Eius Ciprius duofuntgenera.Vnuplanu/latupedé/longu cubimm fpSdisnbsp;tcgula in hincatcphinchirtis extantib^adfui latitudiné parté nonam,nbsp;ucnifle AliudaduoIutuetcruriütuenda^tarmaimitef.Amboquaimnbsp;fertur. brem deflucnté capiat apertiores;qua euomant arctiores, Sednbsp;plant imbrices cömodiores fixntrmodo ita iugatur ad regulamnbsp;et libella/nein latus pédeatmecubi lacun^intercurrant/aut tunbsp;muliextétmequidtrafuerfifluentépluma interpellat: nequidnbsp;intcruacuu relinquaf.Vafta fi erit tedi fupficics/ampliorcs exinbsp;gétur tegul?: ne imbriu riuuli canalib’ nó recipientibus fupcrsnbsp;fiindamr.Tegula nc turbines ai'portent/velim omné fultu calnbsp;cis affirmari.'pfertim in publicis operib?. Na in priuatis fat entnbsp;fi prima ftilIicidiacStra ventoru impetu afFirmaristtu et folutinbsp;aptiusinftauratur/vbivitiufadufit.Alioquüdhuc in modunbsp;fiet aptiflïme.Na in tcdis qdé Iigneis affm loco teftaceg tabel*nbsp;lulf addecurrétes quadrulos extedcntur vindas gypfo.Inhasnbsp;tatellulas fupinfternétur plani imbrices/amp;6rmabuturcalcc.nbsp;Opus id cótra ignes tutiffimfi/SC ad vfum incolarü accómoda*nbsp;tiffimu.Etminorefietimpéfa/fitabellularuloco canna grfcanbsp;fubinftraueris/calcc^firmaris.TeguIa qua pfcrtim openbusnbsp;publicis cake afFirmaris / velim nó nifi biennio fub gelu et folenbsp;habita fumas.Inualida eni fi fueritpofita/nófine operis dtfpenbsp;diotoIIef.Subucnitvtilludrefera/qclapudDiodoru hiftoricanbsp;Horti pé celebres illos ad hortos penfiles Syrif nouo et minime inutilinbsp;files in inuéto fadu Icgim^. Na in trabibus quidé harudines afphaltonbsp;oblitas appofuererin eas codos lapides coaptaucreduplici in*nbsp;ftratura vindos gypfo.Tertio loco plubcas adiunxerc tegulasnbsp;itaconfiatas atq3Coagmentatas/vt nullus humor ad primosnbsp;lateres penetraret.

|£Dc pauimentis ex PIini|/Vitruui|7ct veteru diligetiori collc ctione/varioruq^incipiendoruac terminadoru operütéporis/nbsp;anni / loei/ acris / modi et faciei annotatione. Capitulum .XVI,nbsp;Enio ad pauimétatquando ea quidem tedorum na*nbsp;tura fapiunt.Horum aha fub diuo: alia contignatis:

alia non contignatis: virifc^foIidaSt adfuas lineas

^exactam effe oportet fuperficiem: vbi inducantur. Sub diuo fuperficies faftigiabitur: vt in denos quofep pede^nbsp;nihil minus binum dcclinet digitum.Et habebit quo aqua de*

Libcr.IIL DeOpcre« Fo.XLVIL

fluens: aut in cifiernas exdpfatur: aut deriuetur in cloacas,

His ex cloacis ii ant in mare aut in am nes nó poterit refudi/in» fundito aptis lodsputeos ad aqua vi'cjfcaturienté:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te» Attende

pleto faxo globofo.Iddemüfi nó licebit/foueasinquiunt fad modu c6 tocapaces/etindttocarbones;deinde cópletofabulo/haechus fidend»nbsp;mods exuberantiam forbebunt atq? abfument.Cstcru ficrit a clozcxnbsp;reae folu pgeftitiü/feftucabitur acuradlTime ct iuperinducef/cunbsp;fcatuniine rudus. Sm aut erit fubcótignata 1'upficies i tune altenbsp;ra fuperalfigatur tranluerfa coafratio/amp; llatuminetur/etindunbsp;catur rudus craiTü pede. Subrudus fut qut fpartü aut filicé fubnbsp;fiernenda putentme quid materia calcis cótactuvitietur.Rud^nbsp;fi erit nouu/ad tres ptes vna ealds mifceaf: ii reltduü ad quic^nbsp;dufdnductüconfpifletur/ cedendo vectib’celeberrime.His adnbsp;craffitudiné digitoru fenu addatur pul s ex texta tnta: q ad. trisnbsp;partis vnahabeatadmiftacalds. Vltinioinferanl fertilia/autnbsp;tefta fpicacea/aut tefTere ad lineam et reguIa.Tutius ent opus/nbsp;fi inter fcatumen et pulté imbrices tegul§ iunctazcaice ex olconbsp;infternentur»Pauimentü nó fubdiuale/quod eius ob ficdtate5nbsp;egregie^bat/fic fieri iubet Varro:fodito ad pedesbinos/amp; fa Varro.nbsp;fiucato iolü: et indudto aut rudus aut teiïaceu pauimentu.Dii:^nbsp;mittitoapertasnarestvndcfuospcanaleshumor extilletxóinbsp;geritocarbones:hif(^ jiculcatisatepadmodum infpi(ratisin5nbsp;ducito fabulone ctcalce et fauilla mixtam ofFa craffitudiné fesnbsp;tnipedah.Haecquaehactenus recenfuim^ ex Plinio atip imprisnbsp;mis Vitruuio interpretati fumus.Nunc quf de pauimentis ex Pauimésnbsp;veteru operib’ füma et cura et diligetia colleger! refcra3: a qb’ ta.nbsp;plura me longe q a fcriptorib’ ^fiteot didiciffe.Atqui incipia;nbsp;quidé afüma crufta/ quaqnon infirmaet rimofa hfepgdilïicinbsp;Ie quidem effe.Nacu humorcRgnans eft humida/fit fole ven*nbsp;tis ve vt fumotenusficcefcat.Ex quare vti in refiduo alluuiosnbsp;nisvidemus lutocontrahiturcutis/atque fiffuras pandit mesnbsp;mendabiles. N a tllic partes qu* arucrint/quouis artificio amsnbsp;plius noncohjerent.Humedas vero-ptes facile ^trahentibusnbsp;cedut et fequütur.Crufta video aut tcftacea impofuiffeveteres /nbsp;autlapideaj. Nam tegulas quidem maximevbi pedibusnonnbsp;prcffétur/pofitas vidi quaipverfus latascubito iuctas cake exnbsp;o!eo:ctvifunturlaterculiminuticraflivnum latibinum digisnbsp;tumilongi duplo qlati luncti ftantes in latusad fpicaru imita^

Lcoms BaptifbsAIbcr.DefêÊedificatom^

irioné. Lapideas cruftas viderepalTim licet ex tabulis marmo» reis grandioribus:eticéextefectis oainutioiibus atc^teiferulisnbsp;Pr^terea fpectantur vctuftaectuftaeex fola materia: qux fiat iunbsp;ctacalcc/harenaet tunfa tefta minutiore quanta piector ex ternbsp;tia.Compertahabeoctuftas hafce forefirmiores 8c pftatiorcsnbsp;Puluis fi partc adieccris quart!tunfi lapidis tyburtini. Sunt g puteosnbsp;rapillus land pulueré/qué rapillü nücupant/huic operi pbent miru innbsp;Attende modu.Cruftas itéquaeex fola fint materiaobductgexpcririliinbsp;quomó eet verberatu crebriore et indies iterate acquirere fpiffitudinejnbsp;cruitefi; etduritiemprope vtfuperctlapidé. Etcruftisiftmfmodipftatnbsp;ant optif li lotura calcis afpergantur:fi oleo linaceo obliniantur/impotnbsp;me.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tan duritié quanda vitrea/et contra tépeftates illefam. Calcem

oleo fubacta affirmat nihil pauimentis nociuu admitterc.Sub crufta video aftufa materia ex cake et minutulis teltegfractjenbsp;ad craflïtudiné digito^i binum trinumij. Sub ea offéditur qfinbsp;infarctura partim ex tefta pcrfractarpartï ex minutulis lapidurnbsp;que fabri excuflerint fcalpro:et hanc ferme craiTa pedé alibi in*nbsp;terfuperioréiatq^hacinuenio teftaceos laterculos fubftratosnbsp;poftremo infimu faxa fubfidüt pugnis nó maiora. Videre licetnbsp;in torrentc faxa qus mafcula dicütur: vti fut globofa filicea etnbsp;vitraria/ilico ex aquis ficcari.Teftavero et tofum Sc iftiufmodinbsp;diu fcruare cóceptü humoré.Exquo fut qui affirment nó penenbsp;trare admodu adcruftas humoré ex tellure: vbi fubinftratumnbsp;iftud fit faxo pauimentu. Vidim’etiam qui in pufillas pilas fexnbsp;quipedales quadrato ordinep folujbinos in pedes difpofitasnbsp;appofuerctegulas tellaceasiqbus inftruxere quale diximus panbsp;uimentu.Sed hoe pauimentigenus praecipue ad balneas pertinbsp;netide quibus fuo dicetur loco. Humore humecto^ aere gau*nbsp;dcntpauimétadufiunt.Etinvmbrofoatqt humidofirmior*nbsp;etintcgrioraferuatur.Etpauimétis nocua Iprimis fut/foli in*nbsp;firmitas/et repens exüccatio.Na veluti reitcratis pluuijs den*nbsp;fatur in aruis tellusiita et pauimenta abüde humectata in vnanbsp;et integra foliditaté ferruminanf. Quo in loco pauimeti ex fisnbsp;ftulis tectord imber cadês excipif/Iapidea pofuifle oportetcrunbsp;fta perq integra et admodu folida: ne impotétium guttard aflï*nbsp;dua(vtitaloquar)improbitatcrcfodiaturatq^yitictur,Pra2te*nbsp;reapauimentdquodin materia et contignato inftcrnifcuran*nbsp;du eft vt offa quib9fuftineaf/viribus fint valida et inter fe coaq

Liber JII» nbsp;nbsp;nbsp;Deopcrc. Fo. XL VIII»

lia. Queres fi n5ent:patafiqloco aut paries auttrabs vilde robuftiorcïetcrisfubicctafitrco lod findeturpaufmcntuatqpnbsp;vitiabitur.Na cü materia nófemp eodé tenore vigorelt;5 confinbsp;ftat/fcdtcpo^ivarietatib’ moueatur/humidis mollefcitrficcisnbsp;ad rigiditatcm lefe reuocat atlt;j obfirmatj: ea re partibus cncrt;nbsp;uatioribus fub pondere laborantibus atqnc fidentibus nimi^:nbsp;finditur.Dehis hactenus.Sed illud noH prseterijffe quod phenbsp;faciatadré.Naq?aliaquidcfundamentisfodiundis:aliacom!snbsp;pIendis.aIiaparietibusattollédis:aliatenudinibusimponêdisnbsp;alia cruftis obducédis tepora atcp anni aerifqj modus et faciesnbsp;debentur. Eteni fodiuntur quidccómodiflimepercaniculam Anni etnbsp;at^ ipfumperautunuj tellure arentiethumoriscxuberantia aerisobsnbsp;foffionesnóimpedientc.Cóplentetiahaud omnino incórao'- feruationbsp;deadprimuver/niaximevbi,pfundiorafint:naab ïcftatis ars «onconsnbsp;doribus fatis ,ptegcntur tellure obfidentc atque circafouente. ténenda»nbsp;Sed loge cómodius cóplebuntur ad brumg initiü: modo ea renbsp;gto nonfitfubcceli axe cteiufmod!:vteveftigio gelet potiusnbsp;q cohsereat.Paries quoqKU jeftus nimios: tü et acres algoresnbsp;atq? fubitas gelationes atq^pr^csetcris aqui'onesventos odif.

Et imprimis teftudo oim maximeaequabiléet contéperatam cceli tcpeftatem optat:quoad obfirmauetit opus fefe^atquedunbsp;rucrit. Cruftas per q attépcratcinducemus ad vcrgiliarü ortü;nbsp;ft per eos demü dies quibus multo alFlarint humectarint^ aunbsp;ftri.Nani prorfus humectuj fit quod crufta aur ope dcalbarionbsp;veftiatur/nó cohcrefcét appolïtadcd paffim diffiffa difcerptaq?nbsp;decidétrcrebraq? fcabritic op’ dehoneftabitun Sed de crufta alsnbsp;bario^operefuo loco difïufius dicetur. Nfic abfolutis rerü dinbsp;cendarumgenerib^/adreliquadiftinctiusconftdcrada tranfeanbsp;mus.Et primo de aedificiorügnibus 8C varietate.et qd cuiq?denbsp;beatur;pximcdc£edificiorumornamcntis:poftremo de ifto:^nbsp;viti)s:qua:autopificiserrore/auttemporu3iniuria facta fint/nbsp;emendandis aut inftaurandis tranfigemus.

LEONIS BAPTISTE ALBERTI DE VNTVERSORVMOEPRELIBER.IIII

CAcdificia hominu caufa conftituta:fiue ad vitf ncceffitatem vlusoportunitatem:feu téporu3Voluptatédefinita,C5tusho^nbsp;roinü partitio vana: vndc et aedificioru quo(f diuerfitas adinsnbsp;ucnta:amp; a quibus denic^ordiendum»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulü primum»

Lconis Baptiftc Albcr.Dcreaedificatona.

Bdifidanominü elTe caufa conftituta in pró* l\ ptucft.Napfincipio quidé/fi recte interpre*nbsp;ijl tamur/facere op^ holes coepere: quo fe fualt;5nbsp;ab aduerfis tépcftatibi^tuerenf.Proxime itemnbsp;p ^fecutifuntnómodo vellentfl adfalutemefnbsp;fent neceffaria: verum et fi qua etia ad expedi*nbsp;tas quafcjcömoditatcs aflequêdas cóferrét:nbsp;ea nul g clTe praetermifTa voluere. Inde adeo reru oportunitatenbsp;admoniti atej illecti eo dcuenetc: vt etia quas ad voluptates ex*nbsp;plcndas facerenfexcogitarint/indiefcj vfurpatit: vt fi quis itsnbsp;dixerit xdificia fore aliq ad vitae neceifitaté: alia ad vfus opor*nbsp;tumtaté: aliaadtemporum voluptatédiffinita: fortaiTis aptenbsp;ad rem aliquid dixent. Sed cu aedificioru drcüfpidmus copiamnbsp;etvarietaté: facile intelligimus non tantü hos efle ad vfus oïa:nbsp;neq; horü tantum aut illorü gratia cóparata. Sed pro hommunbsp;varictate imprimis fieri/vthabeamus opera varia et multipli*nbsp;cia. Quodfiasdificiorumgenera/et generumipforum partesnbsp;fatis vti inftituimus/ adnotaffevoluerimus: omnis inucftiga*nbsp;di ratio nobis hinc captandafit inchoanda:vthommes/nbsp;quorum caufa conftentaedifida/ct quorum cxvfuvarientur acnbsp;curati^ eófiderem^ gd itcr fe differantrquo inde fingula clariusnbsp;recognita diftinctius pertractcntur.Rcpetam^ ea de re/ quiddenbsp;Rcip.apd hominucaetupatiundo vetcres illi rerumpubhcarüleguc^ conbsp;diuerfas ditores viriperitilïïmifenferint: quiftudio/ cura/ diligentia/^nbsp;gétes va* iftiufmodi rebus pcrfcrutandis atc^ recéfendis fumma cum launbsp;riadiui* deinucntoruqjadmtrationeverfatifunt.Thcfeus/inquitPlu*nbsp;fio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarcus, rem publics diuifit in eos qui leges diuinas atq? huma*

Thefeus. nas cóftituerent atqj interptarétur:et eos qm artificio exercerc Solon tur.Solon p céfus diuitiarüq^copia etmodofuoru habuitciuinbsp;umordines diftributos:itavtquimm9.ac.cxagns annua ex*nbsp;AtheniésHêiperent ,ppc in emiu numero cenfendos nó putarit. Athenicnnbsp;fes.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fes primos fibi habere viros doctrina amp; vfu reru cultos/acperi

Romul?. tostproximos oratores:poftrcmoopifices.Romulus aplebc Numa. cquites Sepatritios difcreuit.At Numarex picbé dmifam fecitnbsp;Galli. per artes. Apud Gallias plebs pene feruorüducebafforte.Re*nbsp;Druid^. Itquos aut milites fuifle tradit C§far:aut fapiétig religioniq^dcnbsp;Panthei. ditos;quos illiDruid§nücupanr.Apud PStheos fupremi futnbsp;facerdotesifecudi agricol?:tertij milites jcuquib’et paftoresfit

Libef.IIIL De vmuerfom opcïe* Fo.XLIX,

duccs ouiu.Britani fuos quattuor diuidebantgenerib^.Primi Britam eratquibus fiatreges:aIterifacerdotes:tertio loco railitesiposnbsp;ftremo vulgus. Aegypti) primos dedere gradus facerdoti; fub Aegypti}nbsp;inde rcges /prf fedof$ locarunt:tertio pofuere ordine bcllato*nbsp;res:etmultitudinédiuerfe itideminteragrkolaspecuatios atnbsp;tificefcp/atq^ etia( vt ingt Herodotus j mercennariü et nautam.nbsp;Hippodamü refcrunt fua quocp diuififfe rem publica in partes Hippod*nbsp;tris:artificê/agricola/et^puIfatorébelIi.Nóimprobafle Ark mus.nbsp;ftotelcseosvifuseft.’qmaraultitudine felegerltdignosiquos Ariftote»nbsp;c5fiItjs/magiftratib9/iudicijsvcpr5ficcrent.C5teraverop!ebé les.nbsp;diuifamrellquerintmtcr agricolas/artifices/mercatores/ mersnbsp;cênarios/^quites/pedites/et turbam naualem.Cui baud muhnbsp;to dilTimilé ex Diodoro luüorico fuüTe apud Indos té publica Indi.nbsp;apparet.Naillicfacerdos/atator/paftot/attifex/ miles/ effori:nbsp;etquipubhciscófilijsprffunt.Platorépublicaalteradixitpa Plato,nbsp;catam eflerct oei) quietili^ cupida:altera ardétem et bellatricé:nbsp;prouteorüeffentanimtquireb’Rcflcnt.Excj animi partibusnbsp;oémciuiumultitudinépartituseft.Vnaeorü quiratione cófinbsp;Itocj cücta moderatur. Altera corn qui armis miur ias .pfequlinbsp;tur.Tcrtia eoru qui aliméta/quib^ patres êC milites fubftétenf/nbsp;prf beat et iubmimftrét.H^c de mul tis vetera c5mcntar/) s ex*nbsp;cerpta breuiflïme pftrinxi.Ex quib’ illud admonen videor: vtnbsp;quas collegerim/omes efle terü publicaru partes ftatua;fmgu*nbsp;finguladebcrigdificioru genera diiudké.Sed nosquo exnbsp;inftituto ré tota diftinctius trafigam’ iuuct fic difleruifie. Mornbsp;taliünumerüfiquism partes diuifurus fit/quidna huk aliudnbsp;principiovenietinmétemigvtfentiatnóeofdécéfendos effe:nbsp;ii vna loei alkui» incolas vniuerfos c6fideres:atq5lï partib^ fenbsp;paratos diftincto%recêfeas.Proximenaturaiipfamcótéplat’nbsp;num fentiet illos qutdê in qua potilTimu re alter ab altero diffenbsp;tat:ex ca fibi re notas captadas cffeiquib^ alteros ab altcris fea^Ratione/nbsp;cemat. Atqui nihil cft/quo magis homo qmfpia differat ab ho artiu co?nbsp;minc/g vna lila in re;qua ab genere bgluarii lógiffime abeft/ra gnitióe/nbsp;tione et artiu optimaru cognitionctadde fi velis fortun^ pipe^ et fortusnbsp;fkaté.Quib’indotib’ omnib’pauci vna inter mortales ptx-. nf pfperinbsp;ftat atqjexccllüt.Hinc igif prima nobis patebit diutfio: vt pau tate h^a,nbsp;cos ex Omni multitudinefeligamustquora ali) fapiêtia/confis bglua difnbsp;Iio/ingenioqiilluftrcs;ali) vfurerüet petitiapbati:alij opumi^^

S

Lconis Baptiftc Alber.Derc aedtficatoria* copia ct fortunaru affluentta exiftat celebres .His ptimatias teinbsp;publicepartescómittédasquisncget.''Ergoegrcgi)syins quinbsp;cófiliopollcat/prima et cura et moderatio rè^ cömendaBitur.nbsp;'Tfuem dimna rehgioneftatuêttiufti ^quiq? modü legeconfticnbsp;tuent:benebeateq?viuédiviainóftrabunt:,pau(3oriratedigriinbsp;tateq?fuorüciuiü tuéda indiefq? augéda aduigiIabüt.Atlt;5 ybinbsp;quid cómodü/vtile/neceffariu fore praefcnferintxum ipfi §tatenbsp;forte feflikeótempladis rebus occupati maluerint ^lt;xequëdis:nbsp;demadabuntperitisvfurcrum atqiadagehdü expeditis:vt denbsp;patriabcnemereri^l'equatur.Hivcroalteri fufccpto negocionbsp;cumdomifolcrtiaamp;folicitudine.-tüforis labore et tolerantianbsp;rem ex offtcio ,peurabunt:dicét ius:duébitabunt milité: exercenbsp;bunt kcp fuorüq^ man’Sc induftria.Demü cu rebus perficiüdisnbsp;intelligentfruftra.inmti:nifi amp;facu[tates adfint.Ad iftos igifnbsp;proximiiquib^ autexagro/autmercaturafacultates fuppedianbsp;tcnt.Cgtera omis hoïm manus amp; numet’ liifce primarijs ,putnbsp;vfus poftulet obtéperabüt atqi fubminiftrabüt.H^cfi fatis cönnbsp;ueniüt ad rem cópertum quidé habcm^ gdificioru genera debenbsp;ri aliaduiu eg tui vniuerfo:alia prjinatib^iaTia'multitudini.Tanbsp;etprimatib^aliahis quidomiconfiliifqjprgfuntialiahis gne*nbsp;gocio exerceatur; alia his qui fyultates cógerant» Quoru oimnbsp;quiderncuraparsqufdaadneceSitatcm/vri diximus/pars adinbsp;cómoditates referatur:fitquo(]pnobis qui gdifida comment»nbsp;mur/par aliquid animigratia dedilTcidum prfmij locoiftiufsnbsp;modi partitionu exordiaelïeex philofophantiürudimétisre^nbsp;petéda inftituerim^.De his igif nobis dicédu eft/ quid vna vninbsp;uerfisiquidpauctoribus primarijs ciuibusiquid minora muknbsp;titudini conueniat. Sed exordiaad res tatas vilde captabim^t'nbsp;win vti hommes iftafiblcopararcindicsprofecuti funti'Ita etnbsp;rosapriuatisegenorucafunculisrémibimusietindc ad am»nbsp;pliffimaiflaqiigvidem’ theatrora/thermaru/templorüqj openbsp;ra perueniemus.Nam conftatquidem orbis geptes diu nullisnbsp;Gentes cindas vrbiu mcenibus degiffe. Et fcribüt quidé hiftorrei Dyonbsp;olim fine jiifto Jndiam peragrate nullas fuilTe apud cas genres muro cmnbsp;vrbibus. ctas duitatcs.Grgtiamq? olim nullis munita fuiffe muris fcri?

bitTuchidides.Etp Gallias item ad C^faris tépora/tota But gundionum gens non vrbibus cogebantunfed paffim in viconbsp;, . congrucbat.Quin et primam quidemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtbem comperio

Liber.IIIL De vniuctforü opcfc. Fo^L.

Biblum a Fcenicibus occapata;quadrcaobdu3:o fuisaedibus Biblus murodnxent Satunms.Tametftvfcjantediluum conditam vrbs prunbsp;lopemdinumeret: Póponius. Acthiopcs mquit Herodot^/ cu tno a Sa*nbsp;»^p1tü occupaflent/nullu delinquétiutn ocddcbat:fed erat vt turnonbsp;terrg cumulos ad vicos quos incolebat exaggerarét. Htnc per muro citinbsp;Acgyptumconftitiffe vrbes dicunt.Atde his afas.Nucetfi na da fuit.nbsp;turaqmdem vtiaiunt/ommaquje fmnt lemoribusprincipijs lope.nbsp;excreuiflc videam:placet tarnen a digntortbus ordirunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aethio*

U^Vrbis regio/coIlocatio/fpecies/locus/fitus/c5moda/ incom pii mos. moda.Anmmötibus/in plano/vel ad littora melius/taphilonbsp;fophorum ac veteró/q propria authoritate/fcntentia/et exem*nbsp;plisdifFufius.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.II.

Niuerfis vrbib’/et quf vrbis partes funt publica oia Idebétur.Vrbis habéd§ fpedé caufamq? fi ex philofo*nbsp;phorü i'entétia efle hanc eóftituem^: vt vita eo ducatnbsp;accolepacata/et quoad ei’fieri poflit vacua incómo*nbsp;dis/omiqj moleftia libera.Profedo iterü atrj ttcrü cxcogitaflenbsp;oportetfquiponaf locofituetlinearuambitu.De his alij ali*nbsp;terfenfcre.SumamfcribitCffar ad laudé/folitos Germanos Germa*nbsp;ducere/vbi latiffimascircüuaftatis finib^haberét folitudines, norü foilnbsp;ld quidé itaqprepcntinas hoftiü cxcurfiones ea re maxime abs tudines.nbsp;uetari arbitrarenf.Exerdtü m Aethiopia Sefoftrim Aegyptio Seloftrisnbsp;ruregé imittcredeftitilTcputathiftoriciqgt;frugü inopiaéc lo* rex.nbsp;corü difficultate abfterreref.Rcgé Aflyrij aduenadefertis et in Attendenbsp;aquofis tutatilocispaflï funt nung.Arabes itidé g? aq ct fru^ harti gennbsp;dibusdeficiat/abexternorü ipetuamp;iniuriafternüfuifle imu tium monbsp;ncsfcrunt.ltalianullarealiaf^pcabarbarispetitaarmis fcris res.nbsp;bit Plini9/q vint fidqj voluptate. Adde ^ rerii iftaru copia / g Aflyri|.nbsp;advoluptatesfadat/vtiaiebat Crates/et fenib^/SC iuuenibus Arabes.nbsp;nocuaefbNa illos efferatosihos effoemmatos reddit. Apud Italia.nbsp;Aemericos(inquitLiuius) regio fertiliflimaeft.Sedq? pleruq? Amend,nbsp;vbere folet agro euenire/hoies alit imbelIes.Cótra Ligif q* ter Ligi).nbsp;ramco!atlapidoram/quaexer«riaffiduoamp; extrema vid^ patnbsp;citatediétrahercoporteat:perginduftrij amp; robuftilTimi funt.

Quires CU itafint/hmóifortaflis regiones afperas amp;difFiciIes códédis vrbib^erut quinó vituperét.AIij lecus.Naq? optabütnbsp;quidem agiapudfenatur§beneficioamp;munere:vtcü ad nccefnbsp;fitates/tuetad voluptatesetdelitias addiampÜ^nihil polïït.

8M

Lconis Baptifle Albcr. Dcreaedificatoria.

Bonts cnimvt benevtatnur/danpolTelegibusetpatru inftitu tis. At veto qiisë'cóferat m vita/iucfidiora quidé nimirü ea effenbsp;fi domi fit/q i'i almndc qu^fito opus fit. Et cupient quidé agrunbsp;Méphitiï dari/qualéapud Memphim: quéfcnbit Varrofruicoelo adeonbsp;cus ager c!enienti/vt nulli arboru ne vitib’ quidé folia integrö p 31111113nbsp;vberrim^ deddat.Qualével'ubTauromótelocisqujeadaglonéfpectacnbsp;Racemi Naq? illic Strabo racemos dari cubitorü binü atteftafiet lingunbsp;bicubita? lis a vitibus fingulas vini amplioras: et vnica ex ficumodiosnbsp;les.Terrarolligi.lxx.Qualé veIndiaHyperborcaq? ininfula adoceanunbsp;apud ingt; coliticuius agro bis annuos fructus capi pr^dicatHerodotus.nbsp;dosamp;Hy QualéveapudLufitanosivnex reciduisfeminib^alteras atijnbsp;perbore? alterascapiatir.efles. Autpoti^qualéTalgeCafpioinmóteiqnbsp;os bifera agerfrugesetiamincultus prfbeat.Raraliascietquasfacili’opnbsp;Ité apud tes q repsrias.Ergo prsftarillimi veteres/qui de humfniodi renbsp;Lufitas bus ab alijs accepta/et ab fcexcogitata madarunt littetis. Ciuinbsp;HOS.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatem ftatuüt ita effe oportere politaivt agro cótentafuo:qua«

Talgc. turn reru humanarii ratio etcóditio patitur/nullis aliudepctü Quomó tis indigeat.Et ita munitafinm ambituivt cü ab boftenó fact*nbsp;ciuitaspo Ie poflïtinuadntu et alienaemittere in ^uincia milité ad arbisnbsp;nenda.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triü valeat bofteetia inuito. Sicenihabita ciuitatéet libertatc

tueri/et feimperiuq? multo .ppagare pofte cói'entiut. Sed quid Aegypti egohiedixerimAcgyptoadlaudéinprimisdaturiq; fitquai^nbsp;lausapo verfusmiruinmodumunita/etpenitusinacceftjibilis/hicinainbsp;iitioneet ri/illincdefertivaftitateobiecta:dexteramontibus abruptiiïï*nbsp;alijs,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;misrfiniftrapaludibusdifFufiflimis.Tüetagntantacftfertilis

tas/vt effe Aegyptu veteres publicG orbis orreu dixerint. Sole reqi deos eo animi gratia et ialutis cófugerc.Hanc tn regione3nbsp;ta munita tam fertile:vtcunctos mortales pafcere/deos ipfosnbsp;cxcipcrc hofpitio faluarcqi polTe glonéEnung fuiffe 01 ab ?uonbsp;liherateftatur lofeph^. Probeigifadrcadmonét/quires motnbsp;taliuipfiusetia louisingrcmiotutas/nequicgfuturas fabulê

tur.Iuuetidcircoillud Platonisimitari/curogarcf vbinaeflet pr^clara illa qua fibi effinxiftTet ciuitaté inuentiiri: nó ingt agianbsp;mus iftucifcd cuiufmodi fore oim optima ftatuiftfc deceat pue*nbsp;ftigam’:tucac®teris preferendaducito.'qu? ab ifttus fimilitunbsp;dine min^aberrarit.Sicetnos quafi cxéplariaaffcrétes eapferinbsp;bamus vrbérquaoi ex partcfuturacomodadoctiftfiniiarbitrénbsp;tuninc«teris tpict rerü neceflïrati obfequétes. Illud Socratis

LibcrJIIL De vniuérforü opcfc» Fo.LL

fenebimus:vtquf res itaper fe cóftct/vt nifi in pei'us qucat im niutari:eflc hac putem^ optiina.(CItalt;j!eflcoportcre vrbé ftas Vrbs pogt;nbsp;tuimus ciufmodi:vt incómodotii oim qu§ primo recéfuimus nenda cunbsp;libro/nulla oino adfint.Etft q res ad vitf ncceffitaté optcntur iufmodinbsp;nullf defint.Habebitagrufalubré/latiffimü/variü/amcen£i/fe agrüha*nbsp;racem/munitu/rcfertü/ornatuoninifruduiicopia/omni fom bercdeb3nbsp;tiüexuberatia.Aderütflumina/lacus/manfq^oportunttas pa Itêamp;alianbsp;tebit: vnde cómodifflme fi qua dcfint cóuehatur:et p lupcrfintnbsp;exportétur.Dcniqj ad res ciuiles bellicafq? pclare cóftituendasnbsp;at(5 augédas omia fuppeditabütiquib^ amp; fuis pfidio/et vrbi ornbsp;naméro/ct amids voluptati/et limicis terrori fit futiira.Et bnnbsp;quidé agi CU ea cimtate ftatuaiqug bona aliqua agri parté pofcnbsp;fit inuito bofte coIere.Cf terü locaflc vrbé oportet agro iii me*nbsp;dio:vnde fpedare in oram 1'ua/et difcernere oportuna/et attc*nbsp;perate pr^fto elTe quo nccefliitas poftulet: vnde villic^ aratorqjnbsp;ad opus^direfrequês 8C ex agro cu frudu êc mefle onuftus nionbsp;métoreuerti poftit.Sed patétineincapo anlittore/anmótib^nbsp;colIocesmaximiitereft.Nahabjquidé horuquodq?qd pftet:nbsp;etcótraqd min? pbes.Cucxercitü Dyonifius per India agcretnbsp;cófedü fftudeduxitad montesnllico falubri captata auracó?^nbsp;ualuit.Et motes occupaffevrbiscóditorcs viftfuntiq^iHic tunbsp;tiores fortaffis futuros intelIexerit.Scd aquis deficitit.FIiimisnbsp;nüaquarut^cómoditatespftabit planities. Sed eadé ctaffiorinbsp;operftcoeloq?ftateferueat/hyemeaIgeatintéperater:eftq5ea5nbsp;dé ad ipetus aducrfos min? valida. Littora ad ptrahcdas mersnbsp;ces oportuna.Sedqd tlhaiut/maritimaomis vrbs rerü nouanbsp;rüillecebris/etnimiancgociantiumviexcitataatqjvexata affinbsp;duofluftuat:et ad multos periculorü cxternarüq? claffiü cafusnbsp;eüdifcriminaexpofitacft.Quarelic ftatuo.Quocuq? ponas vr *'11^nbsp;bé loco/ conandu vt iftorü ois cómoditatis fit particeps: incóanbsp;modis vacct.EtVcliminótib9daripIanitié/etpIanistumulosnbsp;Vbi vrbé ftatua.Id ex arbitrio aflcqui locoru varietatc fi non linbsp;cebit/vtemuradresneceffarias captadas argumétis hmöi; vt Vrbsqsnbsp;«aaritimisplagisvrbsnólittorinimiüvicma/ficritin plano: modoadnbsp;tievcnimmfemota:fi eritmmóte litarchnquaf.MutarilittOi mareposnbsp;ra teftaturcü pler^q; alibi alifvrbes:tü in Italia Baiaemari im nenda.nbsp;merf^.Apud Acgyptü Pharus/qu? prius mari fucratcircuda» Bai?.nbsp;tarnucvelutiCherloneiTusadcontmentéhfret.SicetTyrum Pharus.

g

Lcoiu's Baptiftf AIber*Dc re asdificatoria*

et Cla3omenas fuiflefctibit Strabo. Quinct teplfi Ammom's olim fuiffc ad mare fcrut fcccflu:q[gt; marts logcin mediterrane#nbsp;is reftitiflc.Atqui monét aut ipfum ad litt^/aut porro longe abnbsp;mariponas.Namarisquideauraviderelicetfalc graucm elTenbsp;attjalpera.Ergocuadmeditcrraneapfertim plana appulerit;nbsp;humenté illic aerem ofïenderis inhaufto dcliquefcente fale/ntsnbsp;miru coelurcdditcraffumet ^pe muculenturvt plfrift^ tftiuffnbsp;modiin locis volui nonunqaere telasaranearu fimilcs vtdeasnbsp;Aiutlt;5 cu acre no iccus att^cu aquis agi:quas in proptu eft minbsp;ftione falitaru corrupi/quoad etia foctore offendant.Probatvtnbsp;bemveteres pfertimPlatoiquaeamatimilia diftet.x.Qa fi abnbsp;mari ISgepofuifle non Ucebit:fitulocabiï quo aur$ iftiufmodinbsp;nifidiffra(S^amp;fa¬depuratf appellat.Locabitur(;ppone/vtnbsp;mótium intercurfu vis ois amari noxia intercepta fruftef. Exnbsp;littore afpeöus ipfe marts petq tucudus eft: netj ité no falubrinbsp;luftraf coelo.Qu^enl affiduis vétis agitatas cotinuts mometisnbsp;refpiret: has effe Ariftoteles falubcrrimas regiones putat. Sednbsp;caueat ne fit mare iftic herbtdu defw^ffo httore ct immerfo: fednbsp;jjfundu/abruptis viuo faxo hirtiCq; ripis rigens. Ipfamqjvrbenbsp;fupbo/vttloquutur/motis dorfo ftatutffecu addignttate/tumnbsp;ad amoenitate/tu amp; in primis ad falubritateattj falute coferet;nbsp;Na quo loci ad mare imineat motes ;nufg eft illic mare no pronbsp;fimda.Tum ex mari fiqua vaporu craffitudo mfurgat/afcenfunbsp;deficit. Et fi quid repetinahofttlls manus attulent aduerfi/manbsp;turiusRuidefiettutiusfubmoueH. Collibus pofitavrbé.pbatnbsp;veteres;qu§adorienté vergat.Probatctiaquapertingat call*nbsp;da in reg'one borcas. Aii|' fortaffis eaprobabuttq ad ocddentenbsp;^na fittdiuftiqj ea fub coeli fade fertiltores effe cultus fenfcrintnbsp;Atqui fubTauromonte/q partes adaqiiiloné i'pedentdongenbsp;ante alias effe falubres:ea pr^fertim re qua amp; fertilcs predicantnbsp;htftorici.Demuftcubi in mótibus ponendu fit oppidum/in prinbsp;mis animaduertédüeftrnc quod iftiufmodi in locis affolet:manbsp;xtme vbicelfiores circu alt) fcfeattolIatcoHes.'grauis amp; diuti#

na ncbularu colled:ioatramdie/et fufcuaff'duo rigiducpcoela prf beat.Tum et vento^ immodica excurfitatioet molcftta nenbsp;quidimanius vexetprouidedumeftietpraeferttmboreas iftic.nbsp;Nam Is qutde inquit Hefiodus cu caeteros/tu inpriniis fene*nbsp;^eddittorpétes amp;infiexos.IncQtnoda.critvtbis arca/in quaot

Liber.IIIL De vm'uerforü opere. Fo*LIL

fuperextéfarupes a folecóceptosvapores refundat:aut fnqua auernf cóuailes auram acrius obfundant.AIi) pcipitijs locorünbsp;eHic vrbis latus finiendü monent.Sed pcipitia ip/'a ferme oiüianbsp;qut ex Ie contra motus 8C tépeftatcs inualidafmt inóftrat cumnbsp;ahbiplgrac^oppida/tumetin AetruriaVoIaterrgtlabunf cni Volater^nbsp;tempora dudu:et quf impofueris trahüt inrui'nam.EtcauifTe rf.nbsp;quidéoportet ncquis fupra i-mineatcótiguus mons:quo occunbsp;pato infeftus hollis vrgeat:ncve vlla fubtendaf hofti' tuta planbsp;uitles tanta; vt eo lod callra vallate adobfidendum/aut ademnbsp;llruete ad oppugnadum poffit. Vrbem cödidifle Agrigétinam Agrigédnbsp;Dedalumlegtmus arduainpctra/diffidliaditu/vttribasnon na tribusnbsp;plusviris cuftodirefaptumpr^fidiaimodo nó ^quepauds ob viriscu*nbsp;ftruaf armis exitas/atlt;5 arccaf ingreflus.Cingolum in Piceno ftodirinbsp;flLabienocóditum/peritirei militaris veheméter cóprobant/ poterat.nbsp;cücfterasobres:tuqppIeriflt;5 ferme oihibusmótanis oppidis Cingolunbsp;euenit/vtvbicófcenderisfquapateatdimicatio/idillic nó fit. oppidunbsp;Rupeeniedudaetpraecipitirefutanf.Nec habetquidé hollis tutilTimunbsp;qut agrd yna drcüexcurlione popular! ac vadare ad arbitriumnbsp;poiïitmec^omes vnaobfidebitaditus:necfe iuxtacallris pofinbsp;tistutoredpiet.Necpabulatü/lignatu/aquatum emittet finenbsp;pericuIo.Cótra oppidanis fitmafubiedis fubnexiflt;5 hincatt^nbsp;hinccollib^crebrisiteriectis vallib’habét qua evelligio egrenbsp;dl lacelfere; atc^ ïptouifum ad oém fubita fpem et occafionemnbsp;poflintirrupcreattJopprimerc.Ncij minus pbantin Marfis Biffeium’nbsp;oppidüBiffeiuipo intriuiocófluentiuhincattjhincfluminu: etia oppinbsp;atijindevalhuardoingreffuiaccelTu diffidU/afperis/etinui)s du tutis,nbsp;ckcüfurgentibus móttbusüta Vt neep loco affidete hoftis/necjnbsp;pés obferuarc vallm fauces poffit: oppidanis ad fubfidia amp; cósnbsp;meatus redpiéda atej importanda/ amp; ad lacelTendü egregie exsnbsp;pcdttis.CHadm^de móttb?. Qz fi plano pofueris loco:amp; vti Vrbs qnbsp;alToIétad fluêtü ita vt is quidé media fortaffis puadat mcenia: mópla*nbsp;curato ne ab auftro/aut in auftrü defluat.Na illinc humiditas / no in losnbsp;hinefrigiditas adaudaflun'l vaporib’moleftiorinfeftiorcppï. co ponennbsp;ueniet.Sinauté extra oppidifeptuprfterlabehprflladaeritdr da.nbsp;cü regio/et quib’ eo fit vétis aditus expeditior/his muros obifnbsp;ciêdos: fluui’ habédus pone.Incgteris illud nautaru faciet adnbsp;tem^q^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidénaturafuiadmodufubfequi folere

foléet oricntales auras.Aiut phyfici mane dici puriores elTe:

g uij

Leoms Baptifte Alber. Deresedificatona*

Qualesa cadciilefolehumidiores.Contraoccidentaleseffe auras furgê diuerüs teIble fpfffiorcsiocddente leuiores. Quae res fiita cft/fliiéta adnbsp;regiom« orient! atq?ité ad ocddentédimiffa haud quaqimprobabunf.nbsp;b^auraï, Nacülbleipfopcrueniensauraautdifpelletfiquidtransvrbénbsp;exhalaritvaponsnocui/autfuoaccelTuminfmum adaugebit.nbsp;Poftremo adboream fluenta/lacü et eiufniodifubtédl mali/qnbsp;ad auflrü: modo ne fit oppidü poft vmbra mótis pofitum:quonbsp;Auftervé quidé effet nihil ttiftius.Smo csetera quje fupra differuim^, Cónbsp;f* grauis pertn habent auftru graué quidé elTeetnatura morofu: vteiusnbsp;amp;morof^ mok preflïsvelis nauigia quafi addito pódere multo obmcrganbsp;tur.At Borea cótra mare prorafq? leuigati.Sed horu qduis prfnbsp;ftatfubmotueffe,pcul/qaut imiflumautad niurosadiüctumnbsp;atqsapplidtu.EtRfertircprobatfluuiüqdepreffusripisadmonbsp;dühirtis/^ffido aIueo/faxeo/vmbrofoq?fluat:q) is gdéetposnbsp;tus detnocuos: et aetéinfalubréitu et aftagno paludecp pigranbsp;et lutofa loge abfugifle oino prudétis ac bene cófuiti eft. Nó renbsp;peto coeli morbos quiinfundütur iftinc/ïnatas quidé habet cunbsp;caetcrasjeftiuaspeftcsfGetoris/cuIicü fcediffimoru*^ vermiujnbsp;eteiufmodt.Tu amp;:vbi alioqui terfiflïmappurgatiflïmaqi putesnbsp;effehlludnó deeft vt quod de plants dixim’imulto ifta magisnbsp;atqj magis hyemc algeant:ct fubsftu intéperanter ferueat Ponbsp;ftremo iterü atcj ite^: jiuidifle oportet/nc fme mós fiue tupes /nbsp;fiuelacus/fiuepalus/fiue flumen/fiuefons/fiucquiduis horunbsp;fta fe habent: vt hofté munirc tutaticj/aut vrbictciuibus afternbsp;te vlla ex parte incómodum polTit. H*c de vtbium regione acnbsp;fitu hadenus»

fCV rbis ambit^fpaciu et aplitudo opido^z atq? muro^j figurf. Rituales vrbmvtbatióesfeu defignatióes/ctformf. Ca.111*nbsp;Pfmsvrbis ambituetpartiüdiftributioné intclliginbsp;mus^ locGTuvanetatcfuturacirc oportercvariamnbsp;qnquidern mótibus nó dariin próptu eft:vtfeu rosnbsp;tunda/feu quadragulam/aut qua alia jpbes/muro^nbsp;dcfcriptionépoftis gque atq? aperto i plano ducere. Vetercs atnbsp;chitectioppidtscircundadis/murotu angulos improbarüt:^nbsp;hoftibus laceflentibus magis gincolisdefendentibus opitulgnbsp;Anguli ï tur;q) item ad machinarü iaiurias tolerandas fint nequag va*nbsp;murisan bdi.Et cerre anguli adinfidias arqptcloru miflïones/expugnanbsp;cóferant. toribus nonnihil cóferüt: vbi excuriédictfefe tecipiendi facul

Liber.IIIL Dè vmuerfo^jopere. Fo.LIIL

tas prgftetur. Mótanis tn vtbibus ijdé maximo interdu pfidio funt:vbifeaduerfus viaru occurl'us offerat.AdPerufiavrbem Perufiatnbsp;celebré/g» vicoshaciüacquafiamanudifpanfos dfgitospobnbsp;ductos colles porngat:fi volet hoftis anguli frótem petere/nönbsp;patebit ülic vbi muTta inccffit manu/et quaft aliqua lub infidénbsp;te arceexcept^/telacruptioncflt;jn5pferet. Itaq;nó locis oib^nbsp;circüdandcvrbis vnaeadélt;^r5eft.Poftrenio inqmüt veteresnbsp;vrbem atqg nauim baud quag effe oportere ta ampla/vt vaal?nbsp;let vacua/aut nó fuffidat plena. Scd ali| tutioré putarint/cónbsp;fertiflima voluere. Alij g? optima fibi fpé pollicerenf in pofte? vrbes fpanbsp;rum/laxioribus fpatq's delectatifunt. Alij fortaffis celebritati tio quamnbsp;et nominis pofteritati cófuluerunt. Naq^ vrbem quidé folis a maximg.nbsp;Bufirtde condita quaTliebem nunajpat.CXL.Memphim cé? Thebenbsp;tena et quinquaginta. Baby loné fupra trecenta ité quinquagi? Méphis •nbsp;ta.Niniué bis ducéta atq?.lxxx.circuifle ftadia ex veteru hifto? Babylo,nbsp;tiis cóperio.Etfuerunt qm tantucócluferint ateae: vtintrafe? Niniue.nbsp;ptum ex vtbis folo annua alimenta coll igerét.Hïc ex vctere ^nbsp;nerbio illud .pbarim qd aiunt/oïa vt nihil nimis:aut fiin al te?nbsp;la peccaffe parté luuetihanc malim quas ad auctu ciuiü numei^inbsp;percómode poffit exciperc:q quf fuos honefte nó capiat. Addenbsp;g? nó ad tectorü modo vfü et neceflïtaté vrbs hablda eft: verunbsp;et ita habéda vt a curia ciuilibus ad platcaru/curnculorü/ortonbsp;tücp et ambulationü et natationü et huiufmodi ornamétadelinbsp;tiaflt;$grauiffimapateantfpatiactdmcrfioncs.Referütveteres Mos an?nbsp;Varro ; Plutarcus ali)(;p:folitos maioresvrbiü moenia ritu et re tiquo^ tnbsp;hgione diffinire.Iugatis eni bobus mare et fcemina diu aufpi? vrbe deftnbsp;cato aeneö arattu trahcbat: fiebatcg fulcus pmigenP: q moeniü gnanda.-ambit9defignaref.Boue fgmella itcriore:malculo extcriorefe?nbsp;quebanfatatrS.CoIoni patres glebas fubmotas et fparfas pronbsp;fciffuminfulcürefudétes/incumulanteffj negd difleminaref.

CU ad locos portaru ventó erat aratru manib91uftinebat:q inta ctu portam linté relinqref. Ea re pter portas totos muroru abinbsp;tus et op’ lacratu ducebat. Portas ne appellarc gdéi'acras eratnbsp;fas.Pcr Romuli tpainquit.Dyonifi’ Ahearnaffeus/patres in*nbsp;thoandis vrbibus folitos facto facnficto ignes ante tabernacmnbsp;ïa incldere:eolt;5 pphn educere: vt expiationis gfa fiamas tran?nbsp;filirent.Pollutes nimirum adeam rem facra non admittédosnbsp;atbittabanf .H«c illi. Alibicópcrio profeminata puluere ex tel

Leoni's Baptiftae Albef.Dc re aedi'ficatoria.

lure alba/qua pura nucupant folitos ponendorü muro]^ lineS Pbaros defignate. Et alexandrü in huius telluris locü/ca Pharon pdcnbsp;ab Alexa ret/q^ pura dcfcciflêt/farma fublecifle: qujeres vatibus futuranbsp;ótodefU prgdicendioccafioné prxllitir:^ ifiiulrnodt prffagijs p nata»nbsp;gnata. les vrbiö dies annotatis certos putarent euent^téporum poflenbsp;prcdicari. Quiet apud Aetrufeos titualibus libris docebanturnbsp;quaena forét ex naéali vtbiu die fecula fucccffura.Id quidé nonnbsp;Aeirufca fpectato ccelo /dequa re fupra fecüdo diximus libro: 1'ed captisnbsp;difdp Ii9 ex pr^fentiu reru argumentis atep coniectura. Sic eos reripfilTenbsp;na de vrs meminit Cenlorius.Quo die vrbes conftituanï/de his g co dienbsp;bium die nati funt;g diutilTime vixerint die mortis fue/primi fcculi mosnbsp;natalt. dulüfinire:eo9 die qui elTentrellquiinciuitateidehis rurfumnbsp;«ius morté/qui longiflïmaegilTet aetaté/fmécfle feculi fccundinbsp;Sicdeinceps tepus teliquarü terminari: mitti a di]s portenta/nbsp;qmb^ admoneremut quodep fecula effe finitü.Haec il Ji.Tum etnbsp;addunthis argumentis Aetrufeos didiciife ppulchre fua fecusnbsp;la.Siceni mandarut memoriae quattuor prima fuo^ifecula annbsp;norü fuiire.C.Quintu.cxxiij. Sextó.xx.ct.C. Septimo totidemnbsp;Octauu tü demü agi p tpa. Caefar u. Nonu et decimü fupereffe,nbsp;Tum et fecula ipfa qualia futura fint nó ignorari arbitrabatutnbsp;Numadi hifce'^inditijs.Roma quidéorbisimperióhabituraex eoconienbsp;em natas ctaruntiig? qua die códita fit ex natis per ea dié vnus regnü adcnbsp;lem cü vr ptusfit.Hunc inuenio fuiflc Numam Na pdita vtbem et natanbsp;bc Roma Numa.xii),calendas maias meminit Plutarcus. At muro incanbsp;fertur ha ctam vrbé Lacenae nó haberent gloriabanf. Freti cni fuorujnbsp;bujfic.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuiu armis et roborc/fatis fe quidé putabat munitos effe Icgis

vrbesmu bus.Aegyptijaüt Pcrfaeipcótramaioréimodufuas vrbes mii r[ ampüf rorü prefidijs muniëdas putarunt.Nai^cu alij/tuet Niniues/nbsp;fiinis cin atqi ité Semiramis murorücraflïtudiné fuis effe vrbib^ voluenbsp;re/vt iuncticurrus fupremap opens amplitudinétraherenturnbsp;Altitudinecp tata eduxere/vt centenu excederét cubitu. A pud

Tyrum altafuiffemceniapedes.CL.meminit Arrianus.EtcÓ perti qui ne vnis tantucótenti fucrint mcenibus. Carthaginésnbsp;fes triplici vrbé cinxere muro.Deioces vrbem Cebatana/ta etfinbsp;effet in tedito pofita ifeptimo cinxiffe orbe ait Herodotus, Nosnbsp;vero quado ad tuenda (aluté et libertaté hoftibus aut fortuna

aut numero fupantib^potiflimainelTe ipl*® *uuns prefidia

intelligimus, Neq? iftos probamus/qui prorfus nuda yolue»

LiBefJIII» Dcvmucrfo^jopcrc. Fo.LIIII.

irfnt vtbemeffeinc^illos quf omnem tucndi fut fpcm/ipfain moenra extrnctionc pofuiflc vidcanf. Platent tarnen affentior.

Nam effe quidem ciuitati cuiuts infitum at$ innatu / vt fingu lts momentis temporis fttpericulis proximacaptiuitatisiquanbsp;do ita feu natura/feu hominü moribuscompatatumfitivt hanbsp;bendi terminos et jjcupifccndi fines /nullius ratio fibi ne^ pu^nbsp;blice neq? priuathn prasfcripferit.Ex qua vna potiffimum re atnbsp;morurn omnis miuria obortaeft.Qusefi ttafint/vti^euftodi»nbsp;bas cudodias/etmunitionibus tnunittones addendas quts nenbsp;gabit/ CïEterü quod alibi dixim^/omniu ertt capaciflïmavrbs/nbsp;quJE fit rotüdartutiflïma qux finuofis anfractibus muro^j ohfnbsp;uallcturiqualé fuiffe Hicrofolimam fcribit.Tacitus^Nó enim Hierofosnbsp;lïnedifcritninehoftem intra finus/autcertacum fpefrontibus limafiniinbsp;machmasadmoturuftatuunt. Cómoditattbus tarnen ipfo ex ofisafra*nbsp;oppidocapiendts profpiciemusiquamrem pro locorum opor üib^mu*nbsp;tunitatect neceflïtate fccilic veteres aduerttm’. Namlt;$ Antiü rorujoltnbsp;quidem vetuftamvrbcmlatinam ad littoris finum amplexan tutiflimanbsp;dam/oblongum fuiffe ex veteris ruinereftduis appatet.Garrae Vrbes 15nbsp;ad Nilumquoqtoblongutcnduntur. Polumbotram vrbéin gifüimx,nbsp;doruminGraiï)s longam fuiffe fcripfit. Megafthencs ftadia»^ Antium»nbsp;Ixxx. latam.xv. diftentatn fm fluuium. Quadtangulum haj^ Carrx,nbsp;buiffe muroru dudum Babyloné^Memphim vero'in delta lits Polubocnbsp;tere modum perfinita ref€runt.Denicp quacumc^ probatis am tra.nbsp;bitus defcriptioné/fat pro rei neceflïtate ptouifum putat Vege Babylonbsp;tiustfi ta lafos pofueris muros/vt ^pulfatores armati mutuo vrbs qua-fe obma excurfione non impediant. Si exdtatimus tam altosi dragula.nbsp;vt fcalf s admotis tranfeendi nequcant. Si ita cake ftructurai^ Méphisnbsp;firmarimus/vtarictimachinif«$nócedant. Eteni machinaru tnagula.-duo lunt genera. Vnu/quoictuimpuIfuqpprofternGt opus. Alnbsp;teru quo iuffodiunt muros atq^ fubruGt.Vtrifqj magna ex parnbsp;te .puidebltur nó muro magïs g fofla. Na murü iftic nifi ab insnbsp;fima aqua autfimio a lapide perductu nó .pbant'.fed ipfa foflanbsp;et latain et admodum profundamexigut.Nam ca quidéteftusnbsp;dinéet turri ambulatoriaetiftiufmodtcxcludebne admouettnbsp;iuxta queant.Et inuenta aqua aut faxo/omms cuniculow agënbsp;dorumconatus ftuftrabitut.Eftapudmilitares quseftio/foffa;nbsp;ne pr^ftet aqua repleta habere: an ficcam pr*ferant. Incolaru j,nbsp;enun valitudmiynon inpoflremis confulendüftatuüt: turn et

Lconi's Baptifte Alber.DcrcsEdificatona*

hancpfobant/inquafiqm'dmiffilium impetu corruerit/illico id tollerc ct purgare poffis comodeme iftinc aggcratus ingreG;nbsp;fus hoftirelinquatur.

fl^De moenibus /propugnaculis /turrib’amp; portis. Caput.IIII. Ed redeo ad moenia.De his ducédts fic monent vete»nbsp;xes/interuallo vigenupediunterpofito/duo intrinfenbsp;;cus muri fabricitétur:dcmdeterraexfoffis cgeftain»nbsp;stermittaf/vedibufq^ denfef:tolléturlt;$ muri iftiufmonbsp;diitavtde piano ciuitatis adfimilitudiné gradusquafi cliuonbsp;molli v% ad .ppugnacula poffit afcedh Ali| ex fofla inquifit exnbsp;emptatelluré^aggcreadvrbisambitu ponito: murGq? vnunbsp;ab ipfo foflf alueo tollito ctaffitudine vt tertf fupurgétis on’nbsp;pergvalde fubftineat.Ab hoc item aliuintravrbevetfus munbsp;rum cducito celfioré/apriotiq^ diftantc fpacio no angufto: fednbsp;quatoillicfada aciecohortes habeatfpaciadimicadiexpcditanbsp;Murositidéabextcnoreadinteriorémuru trafucrfos interianbsp;citojquoru nexu et adminiculo piimanj inter fe his iunfti detinbsp;neatunettelluris intermiflig vim vrgetcmperferat validi’. Atnbsp;nos quidépr£eferh5ccosmuros^bam9:quiitaftatuanf/vt finbsp;tadcmimpetentiumachinaruviliernanf/habcat fubftitutumnbsp;are^ ipacifiiquo loci motes alTideantiet folTas ruina fm non conbsp;pleantJncfterisperplacet Vitruuius.Opus inquitmurific fanbsp;ciudum céfeorvt ci’ per ctaffitudine tabul^ oleagineg vflulatfnbsp;pgctebcrfim§intcrfttuatur:vtvtr?^murifr5tcs inter fequé»nbsp;admodufibulishiftaleiscolligat^/^terna habcat firmitatem,nbsp;Huiufmodi ferine a Peloponeffib’ obfefli Plateenfes obiecilTenbsp;hoftib’ muru rcfertTuchidides.Nalaterculis quidé lignain»nbsp;termiicucfe/atq5muItofirmauere.Etmuris oniesinquit Cs»nbsp;far apud Gallias hac fere forma funt. Trabes dirtds ppetusnbsp;m lógitudiné parib’ interuallls diftates iter fe intrprfu s reumnbsp;ciutuf:amp;gradib’faxis effarciüturn'tavttrabstrabé non connnbsp;gat.'hmóiordinib’coagmétandis iuftamurialtitudinéexplétnbsp;Id opus amp; fpecienó deformc/etaddefenfionéeft validu: namnbsp;ab incendio lapis /et ab arietc materia defcndit.H afce in murisnbsp;concxiones funt g novalde^bétinaq? aiüt quidé calcc amp; ma»nbsp;terié diu no cóuenire/qgt; vraf amp; abfumaf falib’ ardorcq3 calcis.nbsp;Tiili erit vtmiffilibus inachinaru opus impetat fiet inquiuntnbsp;Vt vniuetfiinuri pnexacxaggeratio quaffata pmoueahet vna

Liber.IIII. De vniuerfo^ opere. Fo.LV*

omnis ad ruina reddaf prona. At muros cótramiffilium iniu* rias ficpulcherrime firmari arbitramur. Anterides baü tnagu Anten’?nbsp;Ia vno in boftes angulo .piccto denü interual lo cubitoj^j in ter des qmónbsp;fe diftantes p muri directiones excitabimus; Sc arcus ab his ad excitade.nbsp;alteras interducem9atlt;$ teftudinabimus. Et interuacua quce ilnbsp;lie veluti l'caphje relict^ fut/f’ubacta paleis argil la vectibus dé?nbsp;fantes pplebim^.Fiet hk vttormento?; vis amp; impetus appel?nbsp;lés lentitudinefruftretur argillae-Fietetia vtnónil'iiparfim amp;nbsp;ilicoobftrucndis feneftrismurustorméto^affiduitate queatnbsp;debilitari. Apud Siculos pumicis copia perpulchre id pftabit:nbsp;quod iftic qrimus. Alibi pumicis et argilljeloco nó incómodenbsp;vtuturtofo.Gypfüetiahuicopinó reeufabim’.Demüex hls-fiquid adfit/quod humoris auftro nocturniil^ vaporibus obienbsp;ctu lit/id lapidea crufta atq^ tectura vcftiatur. Et imprimis iu?nbsp;uabit ripa foffe exteriore paul o ponere elatiorê accliuüate g cfnbsp;teru agri folü cft.Sic eni miffiliü deilinationes murosvrbis nónbsp;attingétifedfupuolabüt. Etfunt qui muru cótra machinamé?nbsp;ta milTihütutfflïmuputenteu: qui lineamento itaducatur/vtnbsp;ferrf denticulosimitcf.Atqui placet ad vrbéRomamurnqui?nbsp;bus decurforiu ad media altitudiné ineft. Suntij p murü aptisnbsp;locis relictf fiffure/vnde furti a fagittarijs incautus et operasnbsp;hollis fautietur.Etad murü turres quïquagenos in cubitos q*nbsp;fi anterides adigendg .pdcuntibus in rotundü frontib^et f ce?nbsp;ritatecclfioresmuroivtqui^pius applicuerit miffilibus nudunbsp;obiiciat latus et cóficiatur. Siceih et murus a turrib’/et turris anbsp;turre mutuo defendetur.Turres quolaterevrbéfpectat/muro Turres*nbsp;nudatasponitoetapertasme hoftemfortaffis imiffü .ptegat.nbsp;Turribusmurifq?coronaeetdecorifüt/et firmitaté ex nexuranbsp;afferuntret admotarüfcalaru irreptiones ^hibent. Sunt qui pnbsp;muros fub iphs pr^ertim turribus intermilTa praecipitta relinnbsp;qui velint/Ct muniri pontibus ligneisiqutconfellim autredunbsp;cti/aut deiecti prout res exigat vfui aut 1'alun l'unt. Ad portarüPortJe*nbsp;vtruq? latus/veteres affueueregeminas gradiores turres pr^ftinbsp;tuere multafuipartcfo!idas:quf vclutibrachiafinusfaucefqjnbsp;‘ngreffus foueant.Turtibus nulla telludo fed lignea tabulatanbsp;interllruatur:qu£e vbi opus fit et reuel li et ignc abfumi queat.

Turtiütabulataclauis fTgivetantrquomaturiuspoffmtholle , peruincentc deturbari.Tecta et feceffus non decruntrquib’ ex«

Leom's Baptiftac Alber» quot;Dete^dificatotia*

cubixhybernas pruinas eteiufmoditeporu iniurias tolcrent. Propugnaculis pendetta fubfint foraminarquibus lapide 8C fanbsp;Valu^co ces in hofté;et aquaetiafiquid portaincenderit/fudas.Valuaanbsp;rio et fers corio et ferro tectas ab igne vindicari pdicat. De his haiten^.nbsp;ro tegédenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iar um ta mihtariu q vrbanaru pro inde et aliaru rerum ma

gnitudo: forma et ratio. nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.V.

'lOrtarum ratio pro viaru militarium numero haben |da eft.Na viaru quide zlix militares: ahae no milita*nbsp;ires.Non hie ilia iurifconfultorujpfcquor: vt actus lunbsp;f mentoru iter hoim hri gratia via vtru^ coplcdi Hasnbsp;tuam.Sunt quide militates qua in .puincia proficifcimur cumnbsp;excrcitu atq? impedimetis.Ergo militate no militanb^ multonbsp;efle fpacioliorem oportet. Et aduerti affuefee vetcres poncrevtnbsp;Vi®Iath effentcubitosnufquaminus octo. Ex!ege.xij.tabula92 viaficnbsp;tudo ex finiut; vt qug in porrectu fit/ latitudiné habeat pedes.xi). Quaenbsp;xij'.tabus inanfractumideft vbiflexucft.xvf. Non militates fut quibusnbsp;larucom amilitaricgrcdimurautmvillamopptdiiveiaut requealiainnbsp;llitutioe. villam militaréivtifunt per agruactus: per vrbemdiuerticulanbsp;Eft prxtereaviaru quodda genus /quod quidem platea: naturanbsp;fapiat: vti funt qu§ ad certos aliquos vfus habeanf/pr^fertimnbsp;publicos;putaqu2eintepIum/mcurriculum/inbafilicamdu5nbsp;Viamiliscat.Viarummilitariumductusnoneofdemipfum per agrumnbsp;tarisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effe atijintra vrbem oportet.Extra vrbe omnino feruaia h/ec

funt: vt patula et apertiffima ad omné circuafpectum fit: vt im peditionib^ cum aquarum/ turn ruinarum fit libera et ex pedisnbsp;tiffima:vt latronibus adinfidias captadas nultepenitus latesnbsp;braenullifeceffus relinquanf:vt inea non paflim vnde vis adlnbsp;tus ad populationes pateat. Poftremo vt directa breuiffimaqpnbsp;fit:oImeritbreuiffima/nonvtilliqu2erectiffima:fed qusetutifnbsp;fima.Maloq? .plixiorc paulo /g par um eSmodam. Sunt qui punbsp;tent agrum priuernatem efle tutiffimum g? eum profundasvignbsp;quafi dimerfle foffae perfcccent/ingrcffu ambiguse/pgi'^fiu msnbsp;certas et minime tutae:ripis cxtatibus:vnde hoftis facile poffitnbsp;obteri peritiores tutiffimam putant: que coequatum per collianbsp;culorumdorfumagitur.Proximeadhanc acccditquaeex vetenbsp;remoreextructo aggere medios per campos dirigttur.Quin 8Cnbsp;illam veteres ea de re aggerum nucuparunt:et protecta fie persnbsp;ducta multas dc fe prebebit comoditates mam cum ex profpes

LiberJIII, Devnmerfo^» opere. Fo.LVl.

ctus amfnitatepercelfamexaggerationemambulantes viato res ab itineris labore amp; moleftia plunmum leuentur:tu et mulnbsp;to intereft hofté longc praEuid!ire:et habere qui poffis infcfiujnbsp;vrgentem autmodicamanudiftinere:autiiulla tuoriim lactunbsp;ra fi 1'uperet cedcre:et ad rem fit quod ad via portuenfem annonbsp;tam.quadoenim Aegypto/ Affrica/Libya/Hifpanifs/Germanbsp;nia infulis hominü ingens numerusimercium maxima vis c5nbsp;fiucbat:ftratam effecereduplamietin medio lapidu ordo emiünbsp;ncns vti limes extabat pcdcm/vt prodirent alterairedirent al*nbsp;tera/vitata properantium ofFenfioneihuiufmodi cfic militatenbsp;viam extra vrbem oportet/expeditam directam atijtutifiïmanbsp;Cum ad vrbem applicuerit fi erit ciuitas clara et pr^potes viasnbsp;habere directas ampliffimas condecetiqug ad dignitatem maienbsp;ftatemq? vrbis fadant.Sinautem eritcolonia/autoppidum tunbsp;tiffimos prf ftabit aditüs: fi non expedite in portam rcctabit:nbsp;fed m dextram aut finiftrajprope moenia ac prefertim fub ipfisnbsp;murorumpropugnaculis diducetur.intravtbem vero non disnbsp;rccta/fed fluen tu more in hac atqj in hac/at^ iterate in hac ip*nbsp;fam effe partem molli flexu finuofam condecet.Nam prfter ilnbsp;lud q? eaquidem vbiprolixiorvidebituriillicvrbis amplitudtnbsp;nem opinione adaugebit: profecto vehementer quoc^ cófettnbsp;ad gratiam /ad vfiis cómoditates/ad temporumqp cafus/ct nesnbsp;ceflïtates.Etenim et qaanti erit hoe et rectantibus ad fingulosnbsp;gradusifenfim nouac jedificioru facies obi)ciatur;vtcuiu% donbsp;mus egreflïo et profpectus ex media viae ipfius amplitudine d»nbsp;rigaf: vt cum alibi nimia laxitas indecora fit et etia infalubris:nbsp;hic ipfa quoq? vaftitas coducat. • Vrbem Romam fcribit Cornenbsp;lius/dilatatis a Ncrone vi)s efiectaferuidioremieteadcremi* Nero vr*nbsp;nusfalubremialibicontrainarctis viarum crudefcunt:eftate béRomanbsp;nunqua erit nó vmbrofamulla ité adcrit dom’ qua nó diei ra* dilatatisnbsp;dius ingrediaf.Et aura nungerit imunwINa vn vis mota ap* Vijsferuinbsp;pulcrit recta 8C magna ex pte expeditapterfluédi area inueniet dioré rednbsp;Et ventos eadé nunginfeftos experieturullico enim retundê* didit*nbsp;tur parietum obiectu. Adde qgt; fi ingredietur hoftis: nomnin»nbsp;a fronte atq3lateribus/q a tergo laceffitus periclitabuur.nbsp;tLEemilitaribushaden’inó militates hafceimitabunfni fornbsp;tafiïs hoe interfit/qi iftic quidé ad linca direéte fi crunticum annbsp;gulis pamp;rietü et partib’ ^dificioru magis ccucnient» Sed intra

Lconi's Bapti'ftc Albef.DefeïcHificatom^

Vi^ colla vtbé placuiflecóperio vetcrib^viasadeflealiquasinextricabi terales amp; les atlt;^ aliquas nuHius exitus quas ingrediés hollis noxiasvenbsp;minutiOï anceps fuiq? diffifus hefitet:aut fi efle audacior perfeueret:ma*nbsp;rcs. ture pericIitef.Efleetminutiores vias cóferét/nó in longn,p5nbsp;duö:as:fed in prima tranfuerfam via terminatas:vtqiiafi nonnbsp;pubIicu/cxpeditu(5iter:fedpotius obieög domus aditu pbeatnbsp;nam id et domib? lumina paratioraret vrbi qua volunt hollisnbsp;Platonis Icmexcurfioné impeditiorépllabit.Vicis intravrbédifparfisnbsp;fnia de vi et minimecótmuis habita fuiffe Babiloné fcribit Curtius Planbsp;cis vrbiü. toni cótra n6 vicos modo fed parietes etia domoru habcri cósnbsp;iunflosplacuit/idcg opus vrbi efle ^muro voluit.nbsp;fJ^Deligneis/lapideifqjpontib^teorupilis/fornicibus/arcub»nbsp;pilis/angulis/ripa^rubicibus/cuneis/feufpinisarcub^/anfis/nbsp;ftratura/ct falligiatione.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput. VI.

e»SP^^^Ons quidé potiflïma vi§ pars ell.P6tishabendi los Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ent idoneus nó omis.naprfter id g; nóextrema

PonsvbiS ^^^fcclufum^inangulupaucorucómoditatibus relins locadus. paWi^quiifed medias in regiones vfibus vniuerforu paterenbsp;pontécóuenit. Profedo locadus is quidé erit/vbi et facile posnbsp;nere:6cimpéfan5grauiirimapficere:etgterna futurü fperaflcnbsp;liceat.Captada iglf vada nó ^fundioratnó abrutatnó incertatnbsp;nó mobiha;fedcoequatactmafura.Vitadi vortices/gurgites/nbsp;voragines et eiufmodi:g mala per fïuenta verfanf.Vitadi^ innbsp;primisanfradib’riparöcubiti:cuc§teras obrcs/funt cni illicnbsp;ripfvtvidere licetruinis'obnoxifitug^pereosipfos cubitosnbsp;alluuionu tempellatib^ rapta ex agris materia et truci et fyliiaenbsp;non redo expeditocj lapfu deuehütur/fed obuerfantur: alialt;5nbsp;alias rctartado glomeratibus cógruntivalluc^^coadgincumunbsp;Pons lis lum hasrefcGtpilistvndc fauces arcuu obllipat* fuccübut quonbsp;gneus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad mole pr^ffantiu aquaru deturbaf opus/at^ diruif.Sed funt

pontiu ali| lapidei/alij ligrfti.Dc ligneis priusoperefintfas ciliores:polldeIapideis tranfigemus.Vttult;5firmiffimnmeirenbsp;oportet.Efgoismultaetvahda lignoru copia corroborabif.nbsp;Mos Cae QuaadrépuIchreexequédam/ilIudCffaris inaioré in modunbsp;fans in cófert.Nampótis quidé cfficiédirationéficinIlituit.Tigna btnbsp;pontis na fexquipedalia paululumabimo praeacuto dimerfaadaltis

allrudio tudinemfluminis/interuallopedumduo^inter fciungebat.

nc. nbsp;nbsp;nbsp;Hgc cum machinationibus immiffa in f lamen dcfixerat; figis

Lïber.IIII. De vnmerfom opere. Fo.LVII*

fticifqiadegeratnó directe ad perpédiculü/fedjpna ac faftigias ta:vt fm nafura fluminis procGberét.His item cótraria duo innbsp;ter fe ad eundem modü iunfta: intcruallo pedü quadragenu abnbsp;i'nferiore partecótra vim atqpimpetö fluminis cóuerfa ftatuesnbsp;bat.Hgcvtraq? vti dixim^cöftitutabipedalib^ trabibus iuper*nbsp;immilTis iungcbat longis quatu inftitoru tignoru iundura disnbsp;ftabat.Huiufraodiauté imiffe trabes bmis vtrinq? fibulis abnbsp;extrema parte deftinabatur: quib’ difclufis atq? in cótraria parnbsp;tem reiunftis/tata erat operis firmitudo atq? ca retü natura: vtnbsp;quo maior vis aquf fcincitaflet/hoc arctius colligata tenerenfnbsp;iuga.HaECmateriainieétac5texeb3turlongurijs:cratibiifq3 c5nbsp;fternebanturiacnihilofegnius graciliores trabes quas fubijcinbsp;endofubucasnücupat/adinferiorempatté fluminis obliquenbsp;agebatur/quo pro arictc fubiedg/et cum omi opere comunctenbsp;vim fluminis cxciperét.Et alif item trabes fupra pontem extanbsp;bantfluuio medioeri fpacio infixf:vt fiarboru trunci liue nasnbsp;ucs deijciédi operis caulaeflentabarbaris mifl§:his defenibrinbsp;bus carG rerü vis minueretunneu ponti nocerent.Haec Cazfar.nbsp;NonfitabreqdapudVeronamaflueuereligneos pontes insnbsp;fternereferreisvirgisieapraefertimpartequaredam et carrosnbsp;trahebat.fCScquif lapideus ponsiei^ ptes h§ funt. Subices ri Pons lasnbsp;parü piI§:fornix inftratura.Inter 1'ubices riparu atq^pilas hoe pideus,nbsp;tntereft:q?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;valido penitus obnixuperftentnecefleeft. Nam

ad fuftinéda modo fuperiniedf fornicis pódera vti et pi!§:ves rum et amplius ad prima pótis capita et arcuü vim arcendamnbsp;et cótinenda nequid pandat.Ergo eligedx ripae vel potius rusnbsp;pes lapide^naqiobfirmilfimseiquib^pontis capita cómittas.

Pilarunumerusadfluuijlatitudinéreferetur.Arc’ipares cu dcled:3nt numero: tü et códucut firmitati.Nam medius fluensnbsp;ticutfusquo a cohertionc riparu remotioreft/co ctliberiorietnbsp;quo libetior/eo et códtatior at^ ïpetuofior deuoIuitur.Ergonbsp;*s quidé linquédus eftvagustne pilaru firmitati official illudanbsp;do.Etlocandf perfluuiü pilae quidé funt/vbi caftigatiores etnbsp;vt ita loquar defidiofiores vnd^ pterlabatur.Huius argumennbsp;ta lod dinofcendi alluuiones móftrabimtialioquin fic rem casnbsp;ptabimus.Eos eni imitati qui nuccm flumine fparfere: quib^nbsp;colleftis obfefli vefcerétur/perpetuu fluminis tranfitum fupranbsp;longe adpafTus puta mille quingentosiquo prgfertim tépore

h

Leom's Bapü'ft^ Alb er.De re aedificatoria*

fiuuius excreueritrquippiam tale quod aquas fupernatet deip demus.Inditio erit aquas maioreillicfe cócitarc inipetu: quonbsp;loci qu£e iecerisplunmumconueniant.Ponendisigfturpilisnbsp;liunc vitabimus locum:eum captabimus adquem i'afta tasnbsp;Minarex riora/ tardioraq? deuenerint.Minarexcumadmemphimpósnbsp;tem facereinftituifiettNiIum deduxit alio per montes: ablbsnbsp;Nicoris lutoq^operei'uuminalucum reftituit. Nicoris Afyorumreginbsp;tegma. na paratis omnibus quaeadponteminflruendum facerent:efsnbsp;folTo keu ampliflïmo/fluuium diucrtit eo:atq5 interea dum Ianbsp;cusimpletur licco lïumims alueo püas extruxit.Hecilli.|£Atnbsp;nos ficrem,pfequemur.Pilarüfundamétaperautumnüaquisnbsp;deficiétibus liftétur; fepto circuado.Septi faciundi modus hicnbsp;eft.Palinoinfrequétes dupliciordinefigüturivt capitibus abnbsp;aqua emergat in val loru fpecié; obducütur(5 introrfum ad pi*nbsp;las /pro valloru ambitu crates :et cóplentur ordinu interualla:nbsp;alga et lutoanfpiffanturqjcóculcatione qgt; ifluere ampli? aquanbsp;nequicq poflït. Moxqjintrafinumieptirefident: feu aqua/l'eunbsp;prgter aquam limus harenave fit/feu quid aliud operi incómonbsp;dfl 1'it eximitur.C^teraperficiutur vti libro fuperiore perfcripfinbsp;Bafis pi* mus.Ad Iblidüenidefoditunvelpotiuspalisprfuftisfolü arnbsp;laru quo ftiffime cófpiflantur. Iftic aduerti egregios architeftos aflueflenbsp;modo perpetuopótisipriustraduperpetuafubrtituiflebaftmea cfFenbsp;aftrueda. cere no vna oém claulb flumme vnico fepto. Sed additamétisnbsp;nouilTimaiam tiipofitis adigendo.Totaenivis aqugoïnoar*nbsp;ccriet cótineri nequicqpotert.Ergofinendafïuétadum opusnbsp;ducimus f ftuaria funt/quib^ laffef contumacia .pturgentiu vnnbsp;darS.Aeiluariaiftfcaut ipfo in vado apertadimittenf/aut vbinbsp;cóferatparabüturform^ ügne^.etcanalespenfiles/quib’exu*nbsp;berans fluétisaquaiuperfluédo labaf.Q2 fi tant§ piguerit fm«nbsp;péfe fingulis bafis pilis bales ponitofimplices/vt fint ex Iiburnbsp;Hf fimilitudineoblóg^'proraetpuppiin angulu.pmiira/amp; p*nbsp;finita/atq^fmaque ipiiusdecurfumadlineamdirigito/vt pr§nbsp;impotentiü aquarü vim difpartiüdo comnnnuant. Mcmimffenbsp;oportet vndas puppibus pilaróq proris elfc infeftatiores, ldnbsp;möftratur ex ea re q? ad puppes pilaru feefidior illudatur aquanbsp;q ad proras.Tum et vifuntur ülic gurgites in .pfundum exca*nbsp;uarncum prorae ipfse alueo harena oppletiore perfiftant.Quaenbsp;quomita fint has elTcpartes in oraioperis mole mumtilTiinaa

Liber.IIII. De vniuerforü opere» FoXVIIL

et ad tolerandas aquatü affiduasmoiefïiasfirmatiffimas opcr tet.Adrem igitur vehementerconfcrt/lïprofundum opus ipfnbsp;fum pcdamenti multo quaq? verfus/et maxime ad puppim jp»nbsp;tendetur quoad etia quouis cafu lubdempta pedamento^? parnbsp;te/multa luperfint quf oneri pilarü ferendo nó dcficiant.Consnbsp;fertqjin pnmis guis bafim iftic ipfo a priu'.ordio f ducere inacnbsp;cliue:vtaqu§ luperuadétes nS prgruptoirruatd'edlaplu molnbsp;Ii facile dilabif. Nam pr^cipiticadens aquafundumcómouet/nbsp;et inde fadta turbidior aiportat c5mota:et !ocu mométis excasnbsp;uat.Püasaftruemuslapidegidqueat pr^grandi longitudine Pilegb^nbsp;etlatitudineeximia:gnaturafui gclicidijsrefiftat:et aquis nó rcb 'aftrunbsp;macereturmeqjalioqufn facilediflb!uaf:neq?facefcat lub one endg,nbsp;re.xoagmentabifq? oniidiligentia ad regula/ad perpendiculö/nbsp;ad Übeüa/nexuris nung intermiffis/in lógum/in tranfuerfmnnbsp;iuncturis mutuocomplicitis/fpretaomniminorum lapidumnbsp;infradura.Adigenturq? ex fre acus et anf§ crebrg eorum iocunbsp;lis ita prelTis et ita difpoiitis vt vlcenbus non debilitentur lasnbsp;pides:fedfirmenturcap;u:tol!eturq?ina!tum opus/ prora etnbsp;puppi angulari:toto verticeemincnti vfq? etiam exuberantesnbsp;aUuuiones pilarumfrontes fuperet.Pilarum craffitudo ad p5nbsp;tis altitudinem crit fub quadrupla.Fuere qui non in angul umnbsp;proras iftmfmodictpuppimfedemkiclofinieruntdudos erenbsp;doIiniamentivenuftate.Etctclum tametfi habere anguli visnbsp;res dixerim angulum tarnen iftic in pnmis probo: modo nonnbsp;itaacuminetur:vtad omnes leues inmrias deculTatus dehonenbsp;ftetur.Quin et is quidem cic! o deeuffatus / detonfu fq? placebit:nbsp;fi ent non ita obtufus relidus et impetentis vndïEcelentas msnbsp;fenfarefiftet.Iuftumpilis angulum ftatuemus fore cui rectusnbsp;angulus fexquitertius fit:aut fi minus deledet fexquialter.

Htec de pilis.f[]Ad riparum fubiccs fi quales optamus nas tura loei non prazftabuntur: pilarum opere firmabimusmosnbsp;Uilfimafcp adnpam püas ipoinficcoarcufqjaliquos protende Fornicesnbsp;nius:vtfi quid forte vndaruaftidmtas tempeftatum fucceffu etarc^pónbsp;ex r-paabfterferit/viatarnen producto in agru ponte minime tiuiobfirnbsp;intericcetur. Fornices et arcus cum caeteras ob res; tü propter mationenbsp;et nufg mtermiffas carrorü intremitationes effe oportet minficanbsp;per g egregie validas et mirifice obfirmatas. Adde qgt; interdu3iubftituinbsp;trahenda per pontem funt vaflilfitna fortaflïs póderacolofTos debent.

h if

Leoms Baptifte Alber. Derexdifkatotia*

rum obelifcorü et eiufmodi: vtlt;5 Scauro limitarcm lapidc tras henti euenitrredemptores publid damnainfecta metuat:earenbsp;pons ct lineamento amp; omni opcre ad perpetuitatem ent accosnbsp;modandus contra carrorüincufGonescrebras atc^ moleftiflibnbsp;mas.Deberipontibus mtegros lapides pr^grandesinducitranbsp;tio:facüevtaffentiamurmcudis cxemplo. Nafigradis et persnbsp;inde grams illaquidem iïf.malleorum incuffationes facilc fusnbsp;ftinet.fed i'i leuiorndibus rel'ultat et cóinoiietur.Diximus forsnbsp;nicem arcubus complimcntifq? contineti;et arcum cffe finniflïnbsp;mum eum quifit rectus.Quodfi ex pilarum difpofitione ita renbsp;fpódeat rectus: vt eius nimirum procera incuruitate offédare:nbsp;vtemurc5minuto:n'parumfubicibusmaioricraffitudmemulnbsp;Arcus, toconfirmatis.Deni^arcusquiuisquiad fornicisiftiusfrotinbsp;tes cxtabit coaptabitur ipfo ex lapide prceduro êC pregradi nisnbsp;hilofegnius q is queni pilis mandandum duxens.Et ne eruntnbsp;quidem gratiliores in arcu Iapides:qvt craflïtudine ad cordamnbsp;fui ex decupla refpondeant.Corda ne erit quidem longior q vtnbsp;ad pil^craflïtudiné fexcuplame breuior q vt quadruplarefpónbsp;deat:aderunt qu^ad cuneos iftiufmodi mutuo innectédos ac’nbsp;acrei infiti:at(j anfce minime inualidce: tu ad arcü fupremus cunbsp;neus/quifpinadicitur/eritcum adcompates lineascum caetesnbsp;ris dolatus:tu habcbit amplius quippia altero fui capite craffisnbsp;tudinisrquo non nifi fiftigicainferi:et leui ariete poflït intrudinbsp;Sicenimlubindereliquiper arcum fubiecti cunei arctius persnbsp;ftricticonftantius in officio perdurabunt. Complementaomsnbsp;nia interftruentur lapide/quo nul Wntegrior nexuraiqua nulsnbsp;lapiunctiorafferripoffit. Quodfifirmiffimilapidis copiavflt;5nbsp;non fuppeditabitcomplementis perficiundis imbeciIIioresigt;nbsp;neceflitatenonrecufabo modo toto ipfius fornicis dorfo fpi=nbsp;na et vtrinque contigui ad fpina adacti ordines nequicq nifi exnbsp;prjedurolapideafcifcatur. Sequitur vt infternatur id opus n5nbsp;magis pontibus qperpetuis quidem vifs denfandum eftfolujnbsp;infpargendumqi glarea/adcubitiaaflitudinera: poftfuperinsnbsp;ftruendus lapis fultu haren;e purg fluuiatilis aat mating. P5snbsp;tibus autéfubfttatutaetfolucementio opere ad fui arcus parenbsp;craffïtudiné eritcoequ3ndum.Pofl: id quaeinfiraueris calcefulnbsp;cienda funt.In ceteris par ambobus erit ratio. Na municntut

quidem lateraftructurafirmiflïma/etfuperinfternétur lapide/

Li'ber.IIIL De vm'uerforu opere* Fo.LIX*

nee pufillo /nee volubilitqui leui appulfu dinellatur: nee item ampliffimo/adeo vtillic veluti inlubrico .plabimmentü fi ce«nbsp;perit rnattpriufq fixura inueniat vbt vngula reftitet.Atg plusnbsp;rimnquidéintereft quo infternaturlapide:aut quid putas Ionnbsp;go et affiduo iumétoi^s rotaruc^ attritu fieri: quando for micasnbsp;ipfapftHcépeduattrituexcauaffe calléadmoneamur.'' Sedvenbsp;teres aduertiicü alibi:tu ad Tiburtinam vias mediü filiceo lapigt;nbsp;de inftrauiffe.Latera veto hinc atep hme operuiffe glarea minunbsp;ta.Id quidé quo ifticrotf inftratócorrupercnt minus recuteretnbsp;iumento^vngulas:aUbietpraefertimpontibus fublatos lapinbsp;deis gradib^ toto pótis tractu calles habuere ad fp5das/quib^nbsp;ambularcnt pedites nitidius.Mediu autplauftris eqmtibufuenbsp;relinqueretur. Casteru veteres huic operi filiceü iapidé egregienbsp;^bauerüt.InterfüicesfiftulofuspmodiomnS quia durior/fednbsp;quia veftigiis minus lubricus.Qualicücjdabitur lapide ^ rerunbsp;copia vtemur:moJo praedunflïmil'eliganf quibus ea falté vi$nbsp;pars infternatur:qua potiflïmu iumenta reptado petant.Et penbsp;tunt quidé aequabilioré; accliuioré penitus reeufat: poneturqjnbsp;fcufilex/feuqmutslapislatus/cubitujcraffusne minus pede.nbsp;Supremafuperficieaequabili/lateribus cohaerentib’nullis in*nbsp;termiiTis hiatibus difpofitus ad faftigiu quo exaptus iber difjnbsp;fundatur.Faftigtatio triplex. Nam aut in mediü ftratae decurs Faftigia*nbsp;tet accliuitas ^ latioribus debef vifs: aut in lateranbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arctiores tio.

minus impedit: aut recta p lógitudiné perducef. lila quidé mo derantur proutcloacaruriuuloru^ exitus inraareunlacum:nbsp;aut in fluentü pHanf. lufta ent faftigatio binos in cubitos diginbsp;turn femis. Aduerti vetera accliuia qbus in montes alcenderétnbsp;triginta quoufqp in pedes pedé falligiafle vnü.Et locis nónuLnbsp;lis vtpnta ad pontiü capita vifuntur faftigiata altitudine vt fitnbsp;fingulos in cubitos paImo:fed funt ea quidé brcuiaiquae onusnbsp;ftum iumentu vno innixu praeteruolet.nbsp;fCDe cloacis carum vfu:8c fpeciebus.-deijfluminibus et foflïsnbsp;aquariis nautgij's deferuientibus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capituu.VII.

jLoacas ad opus viarum fpectare arbitrantut: fub Itcrmedias per vias ducendjefint:$ adinfternendas/

Icosquidas/purgatiorefijreddédas vias pferat. Has

lea de re bic nó negligamus. Eniucro cloaca quid clTe Cloaca ego aliud dixerim q p5tem/ vel poti^atcu alique lÓgc latiffimu quid.

hiij

Leo nis Baptifl:^ Albct»Dc re scdificatoria»

nimiru idcirco in his cloacis pftituendis qux hadenus depóte ipfo aftruendo recéfuim^tola admodü obferuabunf. Atg cloanbsp;carum quidé vfu vetcres tanti fecere:vt in nullo oge abfoluésnbsp;do tm impenfe et diligétif adhibuifle vfpia videatur. Cloacasnbsp;inter mirifica vrbis romae opera primas annumerant4N6 htcnbsp;infifto/quatas afferantcloacascómoditatcs/ad vrbis lautitiajnbsp;adpublicaru priuatarüq? aediummudicieni/ ad acris falubritanbsp;Smyrna, tem et iinceritaté nó inficienda.Smyrnam vrbê in quaTrebosnbsp;nm Dolobclla obfidione Iiberauitviarü dircctione et operü ornbsp;namentis alioquin fuiffe pulchcrrima ferunt:fedcloac§ nonnbsp;adeflent:quib^lordes cmiifeexcipercnï/feditatehofpitesoffé#nbsp;debat. Senis in Ethruria ad lautitiem deeft q? del ut cloacf. Exnbsp;quo fit vt non 1’olü prima vltimaq? noctis vigiiia qmbus horisnbsp;col lectar ü fordiu vafa ex feneftris fundunf / tota feteat: verumnbsp;et inde iterdu obfcena et grauiter humcctata fit. Cloacarü aliasnbsp;funtquasdifïuforiasappelloq» immiffas aquas influentu/innbsp;lacu/aut in mare defundat. Aliiefubdiu® quib ^pceptae aquarunbsp;fordes non alio euomantuf.fcd quafi terras alueo inhauftar fisnbsp;dendo conficiantur! Dilfuforias elTe fubftratas oportet ftratusnbsp;ra deel mi ac' prona 8C folida: q liberrime difïluatr amp; q illic ftrusnbsp;cta fint aflidua humectatione nó maccrenf. Et hafce eófert hasnbsp;bcrcafïuuiofublatasiquoadturbidisalluuionibusnoacomsnbsp;pleaturtet limo minimeobflruaf. Subdiuis ipo nudo crimusnbsp;Terra ota ptenti folo.Na terra quidé poetascerberütphilofophi lupü efienbsp;voratet deoruprfdicat/q»oiavoret:oiacófumat.Igiturfpurcitiesetqnbsp;cófuinit. immilTaconcipienturtellurecóficienteeuanel'centretmin’vasnbsp;poru ad fgditaté odoris cxalabunt.Scd veli cloacas in quibusnbsp;vrinafundenda fit,peul abduci a parietibus. Ardoribus eni fonbsp;lis maiorem in moduul infic!uturatq?vitiantur.Flumina prgnbsp;terea et foffas aquarias quas pj'crtim fetendis nauigifs fcruiantnbsp;cü viarü rationib^ cenfendas puto/quando inter vehiculorumnbsp;genera nauium afcribenda non inficienf. Tü et mare ipfü natunbsp;ra fui quid ent aliud demüq multo patensvia. Scd de his nihilnbsp;efthoe locoquod^lixius difTermfleconferat.Quodliquidacsnbsp;cideritvthoim vfibusiftahasc minus fuppeditent/erittuncvtnbsp;manu et arte quas forte otfédermt vitia/emendétur: et q defintnbsp;comoditates parentur;quarü reruluo tractabitur loco ratio.nbsp;(CDeportubusiybictqualiter melius extruédi; deque plateis

LiberJIIL De vm'uerforü operc. FoXX.

et locis publids in vrbc partiudis atlt;$ linquédis . Capi.VI11 : Vnclïquacftvrbis ps quaecö. hiscóueniatdequib^

|hicagendaefl::eanimirS eritportus.Atqaiport^qui Portas, sjdem veluti 1 curriculo cffe carceryidebitur:a quo vignbsp;ijcurfü ineas: aut peracta excurfione delinas 8C cóquiecnbsp;fcas. Ali) portü fortaflïs nauigif ftabul um elTe interptabantar.

Efto id vti vis:et carcer/et ftabuI5/et pceptaculu.Certe fi port» cuiuf(5^prmcft/nauima|)cella9:impctu adfe redpere: tuerinbsp;fifecto neccfle cft: adfint latera valida et alta.Tü et coaptatumnbsp;habeat fpatiu oportctdta vt illic nauigta et gradia et onufta exnbsp;cipi cómode/et acquiefcere tuto poirint:quas res fi prf ftabit ipnbsp;fa per fe locotu oportunitas: nihil crit quod amplius delideresnbsp;nifortevcluti apud Athenas:quatris habaiffe portas naturas Athenisnbsp;les fcnbit.Tuchidides/animi dubius fis/que nam ex plutibus tres porsnbsp;tibi praedpuü captes vbi terras quas portas poftulet ,pfequarc tus natasnbsp;Atconftatquidéexhis qu£E primo in librodiximus/regiones rales,nbsp;effe alias qutb» vend n5 oés poirat:alias quib» eoi^ alig praolenbsp;ftiet peraffidut vigeat.Hucigif praeferemus portu: g faucibusnbsp;mitiores et feditiores auras ipirat:qué ve ingredietcgredi vosnbsp;lentibus ventis nec^dudulongii expcctatis valeas. Oés internbsp;ventos pladdiflimii effe borea arbitrantur: tu et aquilone mosnbsp;tuin mareillico ceffante véto quiefcere auftro ceffante poftdianbsp;fluduare affeuerant.Sed ;p loco^j varietate ad nauiuj vfü quaenbsp;cómodiora et expediriora fint eligentur: optatur et ^funditasnbsp;ca faucibus tu finu tü ripisiquas nauim oneraria graué puectisnbsp;rebus n5 refutetrct fundo eflê purgato/ncquicg hicrbofo consnbsp;uenit. Tametfi plurimu intcrducómoditatis affcrant hserba^inbsp;denik cóplexeq? radices ad ancoras obfirmadas. Malim taraénbsp;huiufmodieffeporta:vtmhilinfeconcipiat/quod puritatéacnbsp;ris cótammet;aut naues Icdat:vtifunt alga haerb§^ aquis orsnbsp;tai. Nam infeftifftmos carinisvermes tineas/atq? lumbriculosnbsp;et putrefcentib’llttoribus peftilentes fetores excitant. Portu3nbsp;quoq? tabificü et peftilenté reddent dulces immiftie aqu£e: presnbsp;fertimquasmontcsanimbis conceptasdederintihaberetaménbsp;eonterminos proximofq? fontes ac riuos. V nde puram et nauinbsp;leruabilem defuinas aquam: et velim expeditos et directos/etnbsp;certos egreffus habeat/immunes fyrdbusiliberos impedimennbsp;tisitutus ab ifidi)s hoftium/ 8C pyratarum: tu amp; in capur iuxta

hiii)

Lcoms Baptifte Alber. Dercaedificatona»

celfos et cofpicuos velim aliquos vertices mótium iminere iti lïgnes/notabiles^quosnaut^proculdinofcétes vcluti deftinanbsp;tumvelificationisfignüpetant.Intra portuducédaeftripa 8£nbsp;pons;quo nauis exonerandgcómoditas fit .pximior.H^c openbsp;ra veteres fecere.Ali) aliter:de quib^ nó eft bic edifferendi loc’nbsp;Nam eoru quidem ratio ad portü emédandu/molécjducendanbsp;pertinet:quf fuo dicctur loco.Habebitetiaportus circuambusnbsp;lationé/etporticuni/ct tempIü:quaegreffinauiexcipiatur.Nonbsp;deeruntcolün^etanfgctanuliferreiquibus nauis illigef. Crenbsp;bri ftatuétur fornices:quib’ importatacódantur. Sufcitabunfnbsp;et turrcs ,p faucib’ altf et mumtf: vt ea ex fpecula velotu aduénbsp;tus pr§uideat:etnoélurnis ignib’cettos nautis ingreflus mósnbsp;ftrent:etf pugnaculis nauigialbciorumtueatur/et tranfucrfgnbsp;adifciétur caten^/quibus hoftis excludatur/et a portu mediaijnbsp;in vrbédirigeï viamilitaris:cófiuentq?vici nó paucirquib’ vnnbsp;dequalt;5 infolétem inclaflcm hoftium fiatirruptio: habebit*^nbsp;introrfusredudosfmusminores;vbidebilitata namgia iftaunbsp;rentur.Sed hoe qd ad portum pertincat non ptf termittaf. Cesnbsp;lebres et fuereet funt ciuitates ea re tutiores q» fauces et .p faunbsp;cibusingreffiimincertühabeant/etv!x inoculis mobiles ca*nbsp;nahum diuerfiones in fingulas horas annatantibus cognitu.nbsp;Hfcfuntquf depublicis vniuetforum rebus dicendavidebannbsp;tur/niillud addideris/g;partiri plateasiubeantiquibusmpanbsp;ceconueda mercétur:etiuuentus exerceatunetin bello ligna*nbsp;tioncs/pabulationes/et iftiufmodi tolerand^ obfidionis remenbsp;dia feruentur.Tcmplum vero delubra/et baülica/et fpedacusnbsp;lum/et eiufmodi magis cómunia funt g propria non inulto^:nbsp;fcdfacerdotesilliquidem/feumagiftratus fint.De his igiturnbsp;fuo dicetur loco.

LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE SINGVLORVMOPERIBVS.nbsp;LIBER CIVINTVS.

^EEpüogo pr^mifib a dignioribus ordiens. De regia et tyran* nica munitione/feu habitationeeatüqi differentqs et part^b’nbsp;in generc nonnihil adducit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capituium primum.

Liber. V* nbsp;nbsp;nbsp;De fmgulo^operibus. Fo.LXL

|Perum Varietates cQ intra vrbem/tum et in ^agro ad duiu/incolaru(j rationes accomodanbsp;^rioportere/proximo fuperiore libro difleruinbsp;Jmus;c6perumlt;5fednius aliaduiu cetuivninbsp;|uerfo:aliadigniorib9/alia ignobilioribusdcnbsp;Iberi §dificia.Quf ante vniuerforu gratia con

_________|uenirentabl'oluimus. Singuloru necellitati

quintus hichbercomodifcpcoparabitur.Quainre et varia et ampla/et difficili explicanda quoad nobis ent ingenij indu*nbsp;ftri§lt;5 enitcmur: vtintelligas voluifle me nihil pr^termitteretnbsp;qdaptum ad rem defiderare quifpiam poffitietnthil afferre qdnbsp;magis ad exornandam orationc g ad exequéduni tnftitutumnbsp;faceret. Ordiendum quidé a dignioribus .Digniffimi omniumnbsp;funtiquibus reru i'umma et moderatio cómittaf.Hi quidé plunbsp;res erut aut vnus.Digniffimumnimirum oportet effehüc quinbsp;ceteris profit folus.Qugigituriftiusvnius gratia fiantcófidesnbsp;remus.Simaximiintereftcuiufmodi fore ipfum hue cóftitua*

Jn9;illi9 ne fimilé/qui fande pic(j imperet volétibus :quiue nó magis fuis cmolumentis qfuoruduiüfalute et cómodis mo^nbsp;ueaturr'an contra eiufmodi qui libi parata efle cü fubditis velitnbsp;remhta vt etia inuitis imperet. Nam cü cetera pleraij omia fdlnbsp;ficia/tüetvrbemipfam nó eadem oportet eo^j efle/quos tyra*nbsp;nos nucupant:atlt;5 coruquiimperm/quaficócelTum magiftranbsp;turn inierintactueantur.Reguenimeritvrbsmunita/plus fanbsp;tis:vbiaducntitiumarcerehoftévaIeat.Tyranno cüfuinihüonbsp;fegnius hoftes fint g alieni:vtrimq?munienda ei ciuitas eft/adnbsp;uerfusalienos/aduerfufqjfuos/et itamuniédavt aliems atq?nbsp;etia fuis cótra fuos vti fubiïdijs valcat.^In hoftes vrbem fu«nbsp;periorc libro munitafedmusrin fuos quid expediat confiderenbsp;mus.Perualidumputat Euripides aduerfarium elTc multitusnbsp;dinem natlira fuiieaq? fi fraudem dolüq? in vnü contulcrit rednbsp;dionitnoinexpugnabiIé.d^Carras apudAegyptüvrbë popu Carrjenbsp;lofiiTimam/adeo vt cum in diem defundo^j capita fi non plus vrbs agynbsp;mille efferantur /fofpité et optime valere arbitrétur.Prudentif pti popunbsp;fimi reges crebra folfa aquaria ita diuifercivtiam non vna/iëd loliffima.nbsp;plurimas eflepufillasiundas vrbesdicas.Idita fecerüt credonbsp;vtiiificómoditaspalTimdifïunderef.Sedeare imprimis afletnbsp;cuti lunt vt graues multo?; motus no vereaturiet g moueanf

Leom's Baptiftae Albcr.Dere^dificatoria.

leuiirtmec5ptimanf:vtifilt;juiscxni3gnocoIoflb duas plurcs ve elfecerit ftatuas tractabiles atcj portabiles.H^Romani nulsnbsp;lu 1'enatöré mittebant ^jconfulc m AegyptSded gqueftres vifnbsp;ros fingulis lods diftribuebat.Id qiiidé ea de re inllituiflc aie«nbsp;bat Arrianus:ne ta apta adres nouas ^uinda vni^ iperio agesnbsp;retur.Et annotarfit quide vrbem nulla amu diffidijs immunenbsp;dari:cui9 aream natura difcreuerit/vti fi pcruadat fluentu/ autnbsp;fiplures emineatcollcs/autfiparscolle/parsiaceatplano munbsp;to fnterdudo cómodiffimcdiuidef.Ducédum puto/ non quianbsp;Diametru trafuerfam pet areaifed vcluti dtculo circulu inclusnbsp;dasrnam ditiores quide/Iaxiorib^ deledlati fpacijs:facile priosnbsp;te a muro cxdudi fe patiétur.macellüqp/mediafq?vtbis officisnbsp;nas no inuiti/citcuforaneis cupidenarijs relinquet: ignauiai^nbsp;ilia terrentiani gnatonis turba/fartom/lamo^/coquorumXnbsp;eiufmoduplus fecuritatis amp; minus fufpitionis affetetq fiabeanbsp;primarij ciues no exduderetur.illud no fit ab re qd apud Feftdnbsp;legimus.Set.TuIIium patritios vico iufliflehabitaterin quo flnbsp;Mut^ Vts quid molirétut:ex loco fuperiote poflct opprimcre.Muru huenbsp;bis intes interioréoportetitaducere/vt nulla fit ytbis regio quais^guünbsp;nor.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem no pertingat:ct oportet cu eg teros vrbis murositu maxis

me hunccraflitudine/omicj open's artificio/validiffimuattols Icre/et fublimeiquo ad priuata cundoru teda excellat/minif^nbsp;«.ppugnaculis/atijfortaffis enafoiTacouenit hinc atqj hincnbsp;munirc: vt per eu fatellitcs vtroq? protedi latere tutcntur.Tutnbsp;res infupernon adapertas introrfum/fedcircutedas muro: e£nbsp;tarn in fuos q in aduétitios hoftes expofitas effe locis oportetinbsp;prffertim quib^ vif/aut altatemplorutedadirigantur.In tutnbsp;res velini nullos nifi per muru ipfum cSlcenfus dari. Et in munbsp;rum nifi qua pmiferit princeps aditu patere ex arcc per vrbe adnbsp;vias nulliarcus/nun?vfpiamturfes;relinquend?/^hibcndf/nbsp;et mcenia ni jpiedurg.V nde miffilibus decurfitantes perj^icognbsp;railitcs polTint fubmouere.Deniqj ita paranda onus haru rcrunbsp;?dificatio eft vtedita omia quidominet pofftdeat folus :et fuisnbsp;percurrédi vniuerfam per vrbe facultaté remoref nento, Itai^nbsp;his tyrannoru vrbs aregu vrbe differ t.Fortaffiseaetia re difs

ferunt;qgt;libetis populis plana cómodiorafint.Tyrann^nióte fit tutior.Cgtera iftoru aedificia q inhabitet et regis amp; tyranni:

plgrifjinreb^nomodo interfe veru amp; vnacuplebeispriuato

I

LibenV ? Def'ngulc^^openbus. Fo,LXII,

riimjedific!)scóuenmnt.'nÓRullis etiaabhis atq^inrcrfe diife rut/prius diccndü qm ccueniantpcft quid ciiic]3fit proprium*

Hoe genus gdiu neceffuatis gratia cóftitutö intetptant:infunt tn patres aliquae/alioqumcomodae quas vfus etcófuetudoitanbsp;viuédi efFicit/vt putéturpenit^ tieuffanse vti eft portie? ambunbsp;Iatio/geftatioeteiufmodi:eanos qnfieasdificationisratio iuanbsp;deat nó ita diftingucm?/vt eómoda ab ipiïs neceffarijs fegregenbsp;tnus.Sedficvtqucadmodü invtbib?:itaet in «dib?iftiufmonbsp;di/alia vntuerlorum eflc/alia pauco^^/alia iïngulorü dieamus.

CEe portieu/veftibulo/atrio/fala/fcalis/itionibus/ apertioni bus/aditib? vno vel plurib?rcceffibus/celati%difïugi)s ptin*nbsp;dpum aeprmatorü/?diu diicriminf/principis qucqjet ei? vxonbsp;ris difcreta cóiur.dave habitatione.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.II.

Orticü quidem 8C veftibulu nó feruoi^ magis vti Dio tdorus putat q vniuerforü ciuiu gratia pofitü arbitralnbsp;fmur.lntra^desatnbulationéaFeamiatriü.'falaquam Sala vnnbsp;lafaltado dieta puto/q» in ea nuptiarü 6ceóuiuaru ala dieta.nbsp;critas celebreï non vniuerfotü/fed potius incolaru funt.Cfnanbsp;cülaalialiberorü efle/aliaferuoruconftat/tudormitiones manbsp;tronaru/virginu/hofpitum/lingulo^fermefunt.Devniuerfanbsp;ïftorü partitione quoad generatim pertinebatdixim? libro prinbsp;nio:in lineamétis numero eni amplitudine/et fitu pro cui'ufqjnbsp;vfu apteexpcdiaturnecefTeeftinGcifta particulatim ^ifeqmurnbsp;f[;Porticus amp; veftibulu aditu honeftabif. Aditus eum via qua Portkusnbsp;pateatlicneftaï:tumamp; opens dignitate/qua pfinia? interiora Veftibusnbsp;cgnaeula et cell^ et eiuimodi locis dii'poncntur aptis/vt imifla lum.nbsp;cómodeferuéturivt bene CU acre folib? ventif(^ cóueniant.'vtnbsp;ad vfus expetitos accóm odêtur/diftinguéturq? nequid eómetisnbsp;tiataut hofpitü/aut affiduoru iftis digmtaté/eómoditaté/volunbsp;ptatéveminuantnilis pctulantxaaugeant/aevcluti in vrbe fonbsp;ru/plate^/ita in ^dibus atriu/fala/etgeneris emfdé habebunfrnbsp;loeo nó reiefio / nó abdito ;ncc angufto xfjprópta fint vt eg tetanbsp;in eas raébra cxpeditiffimceófluatJn has quidé fcala^j amp;itiosnbsp;num aptioncsiin has conuiuarü falutationes amp; gratulationesnbsp;termmabSt.Rurlus habebit §des adit? nó multiplicesifed vninbsp;CU quo ianitoreinlêio ingredi nemo aut afportare quippia pofnbsp;fit.Apertionescu hoftiorü/tuet feneftrarücauebimus: ne futi Apertio*nbsp;bus neve Item ykinis pateat ad turbada/fpedanda/nofcédacg nes*.

Leoni's Bapti'fte Alber^DcresEdificatoria»

quf int’ autdicanf autgeranf. Aegyptij ita domos puatas gdi ficantvtextrmfecus nullaefeneftragjaptioncs appareat.Optanbsp;Poftica. retfortaflïsquifpiapofticaadeffe ianua: qmeffes feuredafeunbsp;luméto inuchercnf :negd tnqui’namctis pmariavcftibula dehonbsp;neftarentufiadderentcj pofticulam fecretiorem: qua infcia fasnbsp;miliafolusdominus admittcrc occultos tabellanos et inter?nbsp;nuncios egrediqgexarbitrio pofiit/prout tempora rcruqsmo?nbsp;dus ferat.Hofcenonimprobo/illud pcruelimnon dcefleabdinbsp;tiffimas latebras/occultiflimos receflus/ef delatadiffugia/ipfinbsp;patnfamilias vix agnita:quibus aduerfis cafibus argentu/ve?nbsp;Thcfauri ^m/fec^g/fi id ita mala tcmpeftas tulerit faluct.Fccerant ad fe?nbsp;infepul? pulclirum dauid loculostquibus thefauros exrcgis hécredita?nbsp;chro Da? te conderent/artemirificanta vt nullatcnus poffentefle mani?nbsp;uid. fefti.Ex quorum vno poft annos.M.CCC. Hircanum ponti?nbsp;Hircanus ffcem aft lofephus auri talenta haufffle trfa milia vt obfidioncnbsp;pontifex, ab Antiocho Ifberaret duftatê. Turn et poft tempora Herodejnbsp;ex altero magnam quo($ rapuiffc vim auri predicat.In bis igi?nbsp;tur aedes principum cum priuatis conucniunt. Inter principunbsp;et priuatorum asdes hoe maxime intereft/g» earuni vtras^ fusnbsp;am in primis naturam fapiunt. In hac quidem quas plurimo^jnbsp;funt vfibiïs addicatae/numero et amplitudineexcelleretin altenbsp;ra que paucoru aut fingulorum funt^cultiora magis q amplif?nbsp;fima fieri cóuenit. T um et hoe intereft rg» in his etiam fiii gul o?nbsp;rum receptus naturam fapiant principum neceffeeftrquasqui?nbsp;demplurimorumfint/quando nufquam in regu domibus nónbsp;fuperfluitmultitudonnalteris veto priuatis domibus partesnbsp;quae plurimorum funt ita quocj pofuiffe iuuat vt ne plus qui?nbsp;dem regia domus membra penitus diftincta/vxoris:viti:mininbsp;ftrorumtita vt qugcp non modo ad vfum:verum et ad maieftanbsp;tem pertineat/vbilt;5 luppedftent:et nulla ex domeftico?? mul?nbsp;titudinc confttfioredundet. Difficile fane id/etqd baud queasnbsp;vnico fub tccto efficcrc. Ergo cuicj lua et regio et area/fuum^nbsp;integrum tectifpatiumetopus dabitur. Sedita iungentur te?nbsp;ctoetitionibusivtfcruorum domeftteorum^ manus/dumpnbsp;ftandis operibus propcrant/non vcluti exvicina aliquadomonbsp;accitifefeprsebeantifedprasfentes prgfto etpromptilint. Atqnbsp;paruuli/ancillae gracul^ec^ cohortis ftrepitus aviroru^ corner?nbsp;tijs fecIudantur:etminiftrorum omnis illautities feparabitur

Liber.V. Defmgulo^joperibus. Fo.LXllL

PrindpumconfeflusettricJinia digniffimo ftatuentur loco. Dignitatem afïcret locicelfitudo/etfub oculis fpectatummanbsp;rc/colles /et ampla regio. Tota vxoris domus omnmo a prinsnbsp;cipis viridomo iccernetur/prjeteridqdvltimuconclaiieetgesnbsp;nitalis lectidormitiones vtnfijccmuniapatebunt.Hofiioctnbsp;ianitore eodé vno amboru domus claudetur atq? cuftodietur.

Caetera quibus cae ab alijs differant niagis propna funtprmas torum q principum:de ipfis ergo fuo dicemus loco.Rurfus innbsp;ter fe principum aedes in hoe coueniunt.Na prater ca que prisnbsp;uatis eorum vfibus debentur habere quidé oportet aditum cxnbsp;ipfa militariviahpfoq^prefcrtim fiuuio autmari:tupro veftisnbsp;bulolaxos rceeptus:quibus legatorn proceruc^ cómeatus feunbsp;Vehiculo/feuiumentovectiexcipiantur»nbsp;fJ^Porticus atripfeu bafilice cócaenaculi aeftiualis aut hyemasnbsp;lis.docorum etfpecularum c5modit3tes:regiaru quoqa «diumnbsp;atyrannoru arcibus ftruduranecelTario diuerfa. Capi.III.

Orticum et tecta nó hoim folü gratia/verum et iumé torum velim adefferquibusa foleetimbriconteganïnbsp;Advefl:ibuIumporticus:ambuIatio:geftatio:et eiufsPorticusnbsp;modipergratacftivbi iuucntus fenioresaprmcipis veftibulunbsp;colloquiorcdeuntes expectans exerceatur faItu:pila;difco:Iunbsp;cta. Pro penetralibus fubinde atrium/bafilicavervbiclientes Atrium»nbsp;difputado patronos prgftoIentur:vbi amp;prmceps ius dicturus Bafilica»nbsp;ad tribunal fedéftatuat.SubindeconcenacuIum/vbi feniores Concaenanbsp;principum falutatu conueniant: et rogati fententiam dicant. culum»nbsp;Idq? fortaffis aliud aeftiuum /aliud effe hiemale cóuenit:et omsnbsp;ninopatrumquicóuenerintxtatifeffaeetdelitijs profpiciédünbsp;eftmcquid illic valitudini aduerfü influat.ct quantum ratio etnbsp;neceiïitas temporupoftulat rebus dilceptadis ftatuédilijpofsnbsp;fint fine vlla vel minima impeditione pmorari. Cóperio apudnbsp;SenecaniprimüomniüGracchum/niox LiumDtufum inftisnbsp;tuide nó vno loco audire omnes; fed habere tu rba legrcgatamnbsp;et alios infccretisreciperetahos cumplurib^ulios cumvnmetnbsp;fis:vtiamicos primes et fecundos eo pacto notarethd fiiftmlinbsp;modiinfortunaaut Iicetautpl^cet.’ianu/Ediuerfasfient et plunbsp;res/qmb^aliaatqialia parterecipiant/acreceptos mittat:etqsnbsp;nolint excludant fine cótumacia. Aedibus fpeculafupemineat Specula,nbsp;quae veftigio cuiufuis motusfiatcertior. Itao^mIus et iftorü

Lconis Baptiftae Alber.De fc acdificatona»

fimilibus cóueniüt.In quifcus vcro differunthxc funt. Na re« Rcgia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gum quidejjedcs in media vrbe aditu facilis: ornatu venufta:

lautitif elegans magis q fuperbafitcondccet.Tyrano nóaedcs magis tj arx locanda eft: v t l'it necj invrbe neq; exvrbe. Addenbsp;ad regis «des i'pectaculu templu procerüqj tecta, pulchemmenbsp;Tyranife adiungütur.Tyranorü fedcs quai^ circu fpatios in modico fesnbsp;des. gregatis oïmaedifici)sl'efecontineatneceire eft. Honeftillimanbsp;et qu^ vtruqt deceat ati$ iuuet erit ^dificatio/ii neq? exponetutnbsp;regia:patens adeo/vtinfo!efcentcs ncqueatdcpellere: neq3disnbsp;ftingueturarx/itavtcareer magis ylauti principisdiuerloriünbsp;videatur.VnumhicnoIim praeterire. Nacömodiirimaequ dejnbsp;tyranis funt occultaeet latentes intra craflitudinem patieris fisnbsp;Fiftuleau ftulae aufcultatoriae: quibus furtim captent quid ieu hofpites /nbsp;Icultatos feu familiares inter fecolloquantur.Sed quomregraedom^qjsnbsp;rif,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prium lit/omnibus pene ac maxime primarijs in reb^ ahter Ic

atq?arcem habere:offici) erit arciregiatn adiungere: quo ettex

fubitiscafibusiarcemveteresvrbibus ponere inftituerunt:quo in aduerfis tempeftatibus refugium haberent.Vbi virgmü manbsp;tronarüq? pudicitiam cü facrorum factitate tutarentur.Memi»nbsp;nit quidem Feftus arcem apudveteres religioni fa.ratam fuiflenbsp;etappellarifolitam auguria!em:archanüqpilIicfieriquoddamnbsp;iblitumpervirgincsfacrificium/occultü/longeqjavulgi nottnbsp;tiaremotü.Eaderepnfcorum arcem nuliaefTe templis vacuanbsp;inuenies. Sedarcem tyrannifibi vfurpauere: lociq5 pietatéacnbsp;religionem ad fcelus immanitatemq? verterunt: calamitatifqjnbsp;fanccumilIudrefugiuerünarutnfomenmmreddidere.Nos rénbsp;Arx amo profequamur. Amonifs arx ad templu muro circuibatur triplinbsp;morum. ci.PrimaextabatmunitiotyrannorQ. Ptoximaconmgücüliönbsp;beris.VItimafateUitüeratfedes. AptU3opu.s ni magis fpeiïetnbsp;qui toleretqquiinferat vim. Acmihi quidem vti eius mibt snbsp;fortitude non q)batur quidéifi nihüo plus pr«flet/g vt mfulsnbsp;tantemhoftem obdurateperferatificet abarce expectandu punbsp;to/vt non modo fullinere laceflenté; veruni et ccpelcere impe

tentes valeat.Vtruq? tarnen itacurandü/vtvehementcripfmn

ad fo!ü qusefiffe videarc.Hjec vt afiequamur gt; loei fit^ et muros rum ratio pr«fl:abit.Dubitare video peritos rei militatf arcemnbsp;neeffefirmilTimam veiit/collean piano coilocet,

^bVbina arx ipfa locanda percómoda ems defcriptio;feu marl

i

Libcf.V. Defmgulo^jopcnbus» Fo.LXIIIL

tfni3fiueiiipIanofucritlita.Deqjpalis:foiris:pontib9ettum busciufdem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capituliim.IlII.

iOllinas quidé nó dari vbi vis eiulmodi / vt obfedifTe diruilTe nequeasmeq? plana i\ recte allruantur/imnbsp;j^fpuneaftentari armis.De hls non difputo.Totanemnbsp;ïpe rcs locorum eft oportunitatibus pmendanda/itanbsp;vtquedevrbedixiniusoia ad ponenda arcé cól'mnenf.Ontninbsp;no habeatarxoportetexpeditas irruptioncs: vndein hoües/nbsp;inctues/in fuofcpcaftreni'esifiquafeditio aut perfidiaidexigatnbsp;et fua et externa polïit auxilia liberc petere at^ imittere tellusnbsp;re^fïuento/lacu/mari.Percómoda en'tarcis defcriptio quaefibinbsp;lungetoés vrbis muros quafi.o.httera ingétes.C.inflexis corsnbsp;nibus pr:ehendat n5 circücludant.iic/aut a qua plures radij venbsp;luti ad drcuferentiam exeant:fic cnim quod oportere nuper dinbsp;cebam^:nelt;5intravrbemeritarx:neq?adeo extra vrbé. Quod Arxvrsnbsp;fi qs arcé volet breuiffime defcribere fortaffis n5 errabitd'i earn bis poftknbsp;dixent pofticaeffe vrbis omni ex parte egregie munitiffimam ca.

Sed fit ea quidem vti volunt oper u3i'upremus vertex amp; vrbis nodus:minax:ai'pcra:rigidaq?fit oportet.peruicax:inuida;punbsp;filla q ampla erit tu tior. Nam hic paucoru fidc: illic multor mnnbsp;officio indigebimus.Et quid illeapud Euripidcm: nunq fuitnbsp;multitudo non referta mails ingenijsntaiftic ïpaucis fides minbsp;nusincertaent qinmuItisperfida.Arcis podium poneturfos Podia atnbsp;lidu/vaftis lapidibus/linea extrinfccus obliquaiquo icalje ads cis.nbsp;niot£ecuruatudebilitentur:etquiapplicuerit hoftis Imendonbsp;ad murumdimÜTos lapides noneuitetiettormentis imilTanonbsp;vilt;5anetét:fedex obliquodiflïIiant.Areaintrorfuspaffimla Area,nbsp;tiflïmisetcraffis lapidibus dupliciat^ etiam triplici folio disnbsp;miflïs inflerneturnequidcufticulisfurtim obfidientes irreptétnbsp;Murus altiflimus folidiffimus craiTifïïmufcp ad fupremas vflt;Ji Murus.nbsp;coronas attollatur:qui pulcherrime machinarum vim et milfinbsp;liarefutet'.etfcalis aut etiam aggere quoad in nos lit minimenbsp;queattequari.Caetera vti de vrbium muris diximus perficienfnbsp;Prfficipua quidem ad tuendos vrbis et arcis muros in hoe critnbsp;ratio: vt cures penitus ne hoftis impune ,ppius poffit appellesnbsp;te. ld fiet cü folTa qua diximus profundaqj lataq^itum et furta Furtarfaenbsp;rijs vtita loquar fubfifluris periplujimü podij difpolitis.Vn fiflutjenbsp;hoftis du lefcuto fupetne ^teget/quafit parte no tectus tral'

Leoms Baptifte Alber.Deresedificatoria*

uehcref.Hoceni genus defenfionis oibus ante eft.Tutius enï ifttcoccafionemcófidédihoftis captant/bteuiote ftniüt linea;nbsp;raropetüthoftcmfruftra:cuitotu corpus open're difficile eft;nbsp;vnült;5obuiuhoftem l'i ptxtent tslG.-petet jjximu/aut interdunbsp;vnü et item alteru etalteru.Supneauté imnjiffanólinc pericunbsp;lo deftmacur.Vix vnü tantu petut;qui et prfuidiffe et leui monbsp;niento declmaffe/etbteuifcuto refutafle immiffaqueat.Sieritnbsp;arx mantimacircuuadaimpedientur palis/faxis/nenonnungnbsp;niachinaméta,ppiuspoffintappelIere.Si eritplanoifoffa aqsnbsp;ria circüdabififed ca ne quid putidi aeris afferat vfq? fodietut/nbsp;quofcaturiatviua aqua.Si eritmontc/prfcipitijs vallabitur:nbsp;vbi licebit hifce omibus vtemut.Qulb^ vero exlocis tormétonbsp;rumiflïliapoffintimpetereicycliautpotms anguli murorumnbsp;vcluti prorginacutüobijciétur.Nonmefugitgipenti aliqutnbsp;militiaafferöt cótramiflilmimpetumutos praealtosfotenonnbsp;vtiIes.Horu eni ruina ^quatis foflïs expeditiffimü pr^beri hoa

ftibusirruétibusaditu.Hocnóeuenietlïquf fupradixim^ obs

Ad arcé feruabutur.Rcdeo ad ré-fj^Ad arcem turris vna primaria exci turrf vna tabif/multalui partefolida:totoopercrobufta:vndi«5 munisnbsp;primaria ta:c:nterisceI(ior:acceffuardua:ingfeflu nónifiponte mobili.nbsp;excitada. Mobiliupontiü duo funtgenera. Alteru quoinuerfo claudffnbsp;cgreffus. Alteru quo porredo step retradovtimur: vbi acres lanbsp;iduiunt ventuPofteriorcomodiorcft.Turres quscircupeterenbsp;hanc milTilibus poffunt parte huic verfa nudas habebüturiautnbsp;muro tede rehnquentur gracili.

|£Excubia?? in arce ftationes et fori/tr abcs/teda/aqua/miles/ armaffruméta/perna/acetü/ligna/cifterna/Ioculi/aditus / cuninbsp;culi/cloacf/abdita/cum cfteris monarchif delideratis. Ca.V.nbsp;|Xcubiaru ftationes et propugnatorü fori diftnbuennbsp;|tur:vt alijinfimasarcisptesralijfuprcmas:ali| alias

Liber.V* nbsp;nbsp;nbsp;De (ïngiilorü operib?. Fo.LXV*

pumice fuperinfparfis operi ctur binu ad cubitum aalïïtudine.

Sic ne^ r uentiü ponderu in fe/ne^ ignium iniuria verebutur. Sfimatimquidéeritarxperficiéda.'vti iipufillam quadavrbénbsp;co5difices:pari igiï atcj vrbs ipa munieb opere et arte: cf teralt;5nbsp;coaptabuturquf vfuifint.Nódcerit aqua luppeditabit vbi mi Qufin arnbsp;litem arma/fruméta/pernam/acetü/etmprimislignacolloccs cc fuppecnbsp;atcjaflerues.'ctinarceipfafurrisiftïec primaria qua dicimus/ ditare denbsp;velutiminutiorqufdaaderit arx:cuf prorfus defit nihil eorü bent.nbsp;quf arcibus defidcrétur.Habebitciflerna/et loculos reru quib»nbsp;fefe abunde alat et tueaf.Habebit aditus vnde in fuos etia inuinbsp;Cosirrupat:ctvndepctitafubfidiaimittat.Illud hicnon prjBsnbsp;tereo cuniculis aquarijs arces intcrdüdefenfas: interdü vrbesnbsp;cloacis captas fuifTe.Horuvtmc^iuuatnücqsemittédis.Atcunbsp;ralTe oportet/vt iftiufmodi res multo min^ Iedere poffint q iu*nbsp;uatc.Fiét igitur aptiflimi:ducétur tor tuofi; excipiétur ^fundonbsp;Vt neq? atmat» puadere: nelt;^ inermis in arcem euaderc/ nifi vonbsp;catus admiiTufcj fitpotis.Finient bclliffimecloaca/autpotiusnbsp;deferta et ignota in arenaria/aut fecretis téplo^^ fanifcis ac bu^nbsp;ftuatijs.Tum fihumanos cafus nequicqneglexiffe oportet ni*nbsp;mirü iuuabit notos fibi habere ingreflus intima in arcé:quib’nbsp;fi quSdo euenit vt excludaf/poflit attêperate irrupere cum arsnbsp;matis'.et fortafiis cóferet ad hanc ré/patté habere ahquam munbsp;forü abditiflimaiquf nócxcalcefedcretaobftruda lit. Vniusnbsp;tantu gratia qui catena pr^fit/feu fit ille quidé rex / feu tyran^nbsp;quid fecifle oporteat diximus.

CQuales/vbirépublicaaminiftrabGt deceathabitationcs/et vbi.Anfemote curia/bafilica/pt^torium/caftta/templa/delusnbsp;bra^facclla.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput. VL

|Equitur vt ca trafigamus /quf hi requirat/g? no vnis ?ci tiri pfunt: fed limul plures gubernét ré.His aut tosnbsp;Ita.r.p.qusl^i vnus magiftratus Integra cómittef: autnbsp;i^partibus diftribucf.Conftat.r.p.facris quib’fuperosnbsp;coIim9/hispótificespr?funt:et,pphanis quib’hoim focietasnbsp;et falus cótincaf .His domi fenator iudexiforis caftroru dux amp;nbsp;daffis pfedus et hmói.Cui Vis iftorü duo debenf genera domi Domusnbsp;dlipalteru qd ad fuupertineat ofhciuialte^ quo fe famüiam^ priuata qnbsp;fuarecipiat.Larem quidé familiare habebitquifqp fifem huic: modo c5nbsp;cui fde^ vitg inilituto efie yeiit limileffl/ aut legi/aut tyrano/ ftituéda.

Leoms Baptifl:^ Albct.Derc sedificatotia* aut demü prmato. Sunt tarnen aliqua quf huic Iioium gencrinbsp;apprime debeatur. Prf c!are Virgili^. Secreta inquit erar patn'snbsp;Anchifig domus:arboribuf«$obtelt;a:areccfferat.Intellcxit qui*nbsp;dein primatfi gdes et fuaet famili? gratia avulgi ignobüitate/nbsp;etfabrorutumultulégeabeffeconuenire:cuca:terasobrcs obnbsp;delitias;cómoditateflt;jifpadofu/hortoru/atncer!itatu:tü neta^nbsp;ta in familia/tam'nnultipüd/tam variadafduiens iuuentus dunbsp;oim ferme nemo viuatfibi cibo/potui^alienopleruq! infantsnbsp;atrmaritorü qufrimonias exdtet/tn etiam nequid tproba falunbsp;tatiu ambitio plus fatis patrones inquietet. Et prudétiffimosnbsp;video prindpes non modo extra vuigi frequentiam/ve^ et abnbsp;yrbefeceffiflemequisplebeiusnifi magna impuHus re mole*nbsp;ftiore affiduitate infeftet.Aut quid tati crunt iftorü opes: fi nönbsp;licuerit interdu odari et pigrefcere.lfto?? quidé domus qualefsnbsp;cuq^fint habere admodü oportet falutatorü cóceptaculacapasnbsp;daietegreffum et via/qua ^deat mforummime anguftamrnenbsp;qui fedatur familiares dientuli et cohonales/et qui fe cógerutnbsp;vt togatuloru numeru augeant/inter ftudia comitandi preffu*nbsp;ris turbétur.Quf auté fint fefe hi proceres pro fufccpto munesnbsp;re exerceatiinpróptueftfenat^ curia iudcxbafiÜGaprftoriovenbsp;duxcafl:risclaire(5eteiufmodi.Quidpótifex.''huic quidem nónbsp;templüfolü/veru et qu^illifuutcaftroruinftar apprime cóuesnbsp;niunt qn mibtia et p5tifex/et qui fub pótifice facris adminiftranbsp;dis additi funtiarcé et laboriofam aguttqualé in eo libro g pó*nbsp;Tcmplu. tifexinfcribifrecéfuimus:virtutis aducrlus vitia.TépIa aliudnbsp;maximn:quo fummus antiftes folêni ritu ftatas cerimonias etnbsp;facru faciat.AImd cui minores pótifices pr^fint:quo in numesnbsp;lo per vrbé regiones facella/et in agro delubra funt.Téplü m»nbsp;xiinu media in vrbe fortaflïs cómodiusifedudum auté acófernbsp;ta duiu multitudine et frequétia honeftiusicolle digniusiplasnbsp;noftabiliuscollocabiturob terr^motus.Deraum eo ponedSnbsp;erit loco templumrquofit fummafuturü cum veneratione et

maieftate.Indeadeocirculongcacófpeöuabigédffuntpenit? rerS oimfordes/impuritatcs/indecétifq?tq»ib9 patres/ matro

iig'virgines fupplicatum accedétes aut oifendantunaut a fan Nigrgt;g®' ftimoni^ obeundf inftituto preuertanf-Apud Nigrigeneu arlt;nbsp;neus ars ehitcdum qm de hmitibus i'cripfit/lic inuenio;prifcos architesnbsp;dutedus dos putaffedeorumteda rede haberiqugfrótibusin occiden

Libet.V» Definguloru opcfib^ Fo*LXVL

tem vergcrét:fed placuifle poftcrioribus oém ca religioné con ucrtere;et qua coeli parte prima terra iIIumine?:eo verfus temsnbsp;plaetlimites obifcicdos putaffeivt ftatim iurgéteni ex auroranbsp;iblé cófpicarétur.lllud tarnen in delubris facellifij veteres ,psnbsp;baile video:vteoru frötcs prodeutibus autex mari/aut ex flunbsp;uio/autexviamilitari porrigantur. Poftremo tale ipfum eflenbsp;oportet;atlt;5 ita omi ex parte cóparatu: vt abfentes ad fe vifen*nbsp;dumilledet/prf fentes deledct/atq? detlneat operis admirationbsp;neettatitate.Te(ludinatuabincédio erit tutius:c5tignatu abnbsp;terrgmotibus illcfius :fed cótravctuftaté hoe robufti^: ad gramnbsp;alteruhocvcnuftius.De téplis hadenus.Namgmulta q dicennbsp;da videbatur ad ornaméta magis q ad vfmn téploru pertinet:nbsp;de quib9 alibi trafigemus.Minora templa et facella pro loei dinbsp;gnitate et yfu maximi templi rationes imitabutur.

manaru/diuinarui^cognitione alTequédaverfanf.Na fipótifi cis ofïieiuefteetushominuraadvitaomiex parte perfedam:nbsp;quoad in fe fit perdueere. ld non re alia fiet pulehrius q philosnbsp;fophia.Quom eni in hoim natura duo fint qug nobis id prgfta Virtus etnbsp;rcpoffint:vittus fc3et veritas.Quado fiet quidé vt hgc perturs veritas,nbsp;fcationesanimifedetatq^excludat.Illaveronaturg opus at(^nbsp;lationes expUect:nobiflt;jc5mumcet:exquibus rebus ingeniunbsp;abignorantiatmensacorporiscStagionepurgef.Per hane ninbsp;miruinimus vitabeatiffimapropcvtflmusdifs reddtti perfisnbsp;*ï^iles,AddeqdbonorueftquaIes etefle/ethabert pótifices vonbsp;ea meditari:ftudere:pfequi qug hominü generi ab homhnbsp;«edeberi intelligat:cgrotos/imbelles/deftitutos:et eiufmodinbsp;offtcioybeneficio/mifericordia/Ieuando/iuuando.Inhis eniinnbsp;^^^^^fuofqjexerceatpontifex ofFicij cft.De his nobis / feu adnbsp;maiores pontifkes/feupotius ad minores pertineat dicédum

i I)

Leonis Baptifte AIbcr. Dcrcsdifi'catom»

Clauftfo videtur.Atquiaclauftnsindpiem^.CIauftrorugenera aliacó

fumgna clufomm/itavtnufg in publicum prodeant/ pteterq fortaffis in templo/et luftrationü pópa. Alia nó vi»J concluik/ita vt psnbsp;petuis tépof ib’ arceantur.Ho^j ité alio mares /alio fcminje conbsp;tinentur.Virginuclauftra ne^intra vrbé fi pofitafint vitupe*nbsp;romecj omnino extra vrbé laudo.Illic fane folitudo minus ^nbsp;bebit infertatoruifed qui fe ingefferint/plus habebunt oei) et linbsp;centiaeadfacinus/vbinulliaflïfteretarbitriqhic inter multosnbsp;fccleris fpectatores atep dehor tatores.In vtrifcj ^uidedu qui?nbsp;dem eftnievelint de caftitaté mcreti maletfed in ptimis ne pof?nbsp;fint.Qua de re ita praecludendi adit^oés funt: vt nemini pateatnbsp;obferuandi/ vt circüuolitare attétator poiTit nemo fine prgfen?nbsp;tis ignominiae fufpitione. Ne(]p tam munita effe legionu cafiranbsp;vallo foiralt;5 oportet q ifta^ fepta funt muris obualIanda/att{nbsp;integris/nullis vfpia aptionibus relictis: quib^ non dico cafti?nbsp;moniie expugnatores/fed ne oculoru autverborü quidej facesnbsp;et veneres ad animos labefactados poflïnt rmicri. Lumina in?nbsp;trorfus p areafubdiualé cxcipfét^Circu areaporticus/ambula^nbsp;tio/cclle/c§naculu/conclaue/et qu^vfui fut expriuatoru asdiujnbsp;rationtbus aptis locis difponenf.Ncc^dcelTc velim ortulifpanbsp;tia/etpratuli:quead recreados animos magis qadfouédasvonbsp;luptates valeantiq quomira fint/non mcóftilteex media inconbsp;larum frequétiafümouebuntur.Vtro9f fepta fi ex vrbecóceflenbsp;lint cóferet id quide. Nam eoru ad fcripta fanctimonie affidui?nbsp;tas/et animipacatareligioicutfefetotos dcdicarunt/minus venbsp;xabitur faIutato:?z frequétia. Sed iftorü tecta feu mates feu fte?nbsp;minse fintvelim occupent loca q id fieri poffit faluberrima; neenbsp;clauftroinclufi/dufolü vacant animoicorporc aüt multama?nbsp;credine/ct vigilifs afFectt torpentrvitadurius trahat egrotationbsp;nibus q fit par»His demü quos vrbs exclufit in primis locu danbsp;r i velim natura mun ttu; qué repetina latronuvis / aut cxcurrésnbsp;hollis leui manu ad arbitriu nequeat populariieacp de re vallonbsp;muro/turrilt;5 pulchre munieturiquod loei religio patietur.Eonbsp;rum vero cóeluforufedes qui iludia bonaru artiu cum religtosnbsp;ne cóiunxerint/quo illi quidé jp fufeepto olFiciopniodi^ queatnbsp;hoim rebus confulere/non omninamedios inter artificutu?nbsp;tnultus acftrepitü/fedneetiaabciuiu frequentia feductos Ionnbsp;ge effe oportet: id quidé cum alias ob res tum^^ funt eo§« fami

aderat etporticus:virentéherbis area etflorib’veftitacircuen tes hmói opera perg belle códucunt huic religioforu generiracnbsp;velim quidem vt qui ftudi js bonis deledenï aflïdui apud artiunbsp;^feflbres cómorétur/fumrna voluptate/nullo ca faftidio prjenbsp;fentiüreruautfatiatecadereiitaifticparaboet porticüamp; areanbsp;eteiul'modi:vt nihil ampli^ ad diuerfandi vfum optcs. Lencsnbsp;exdpiét foles hyemergftate vero vmbra/auraqj g id fieri qugatnbsp;gratiffïma.f^Seddehis gdificationüdelitijs fuo dtftindius lonbsp;co.pfequemur.Qr fi iuuat publica ftatuere auditoria amp; fcliolas Scholg.nbsp;vbifapiétcs dodorefcjconueniasreaponitoloco/vtfint inconbsp;lisoibusfqueoportuna.Ceflentfabrorüftrcpitus: abfint ni*nbsp;dores:fetores:n5adraittatodoforu lafduiasifapiat folitudisnbsp;nem grauibus etdrca res maximas etrariffimas occupatis cSsnbsp;dignamrhabeatij audoritatis in fe magis g venuftatis. Csetesnbsp;rum quo pietaté aduerfus imbecilles et deftitutos exerceat pós Hofpita*nbsp;tifexilocus ent et varms et fumma diligétia cSftituédus.Nam ria.nbsp;alibi deftitutos ^alibiegrotantes fufdpias et foueas neceflfe eft:nbsp;tuetintcregrotatesfunt/quoscauilleoportet;ne da paacisSCnbsp;inutilibus ^fpidasiplurib’ et vtilibus periculu afferas. Fuerenbsp;Italia principes quifu*® in vrbib^ vetuerint genus illud hosnbsp;*ninuvcfteacmêbris laceros/quos ertones appellat/prgcabusnbsp;dos hoftiatim petere.Illico cni vbi appulcrant/ monebatur nenbsp;quid plus triduo fefe in vrbe viderifmerent mertesmullu effenbsp;tl cóininutu quin aliqua in re hoim cetui fua poffit opera pros

t ii)

Leom's Bapti'ft? AIbcr.Dcre aedificatona*

defletqumced funatijs falte iuuadis^funt. Quos veto graufe oraliqutsmorb’ominoopprflTeraf.hos cóuenarG hoi'pitutnnbsp;magiftrat^apud minores pontifices legionibus diftribuebant.nbsp;Itaq? i Hi neqj pi jflimoru couidnoru opem fruftra pofcebatmecnbsp;ciuitas ea fediffimorG obfcenitate offédebaf.Apud Etrichismnbsp;,p vetere illo fanditatis amp; veriffime religionis cuitu quo fcnipnbsp;claruit minfica vifunf hofpitaria incrcdibili habita ipenfa: vbinbsp;ciuiuperegrinoruve quiuis nullaqux adfalutëpertineat remnbsp;fibi defutura fentiat.Sed quom fint egroti alij morbiditqui Ic^nbsp;pra/pefte/et huiufmodi cótagionu vencnïs beneualétes inficUnbsp;antiali) verovtitaloquarfanabiles fint/diftinda hos haberenbsp;velimdiuerlbria.Veteres Aefculapio/Apollini / falutilt;j di)s;nbsp;quoruartibusetnuminegenushoimbonavalitudinc recupenbsp;rareatq^feruariarbitrabantur^des loco non nifi faluberrimonbsp;aftruebat:vbi fmcer§ aur§ et purgatilTimf aqugfuppeditaret:nbsp;quo illicdelati egrotantes non ope deu tantii/veru etialocorunbsp;beneficie próptius cóualefcerét.Êt nimiru faluberrima in pru-mis IocaelTeoptabim9;vbiaut publice/aut priuatim egrotosnbsp;habeas.Sicceafortaffis cam ad ré atq? faxofa et ventis affiduonbsp;abfterfaietfoltbus n5 vftaifedfacili tepore illuftrata.plabunsnbsp;turiqnhumidaputredinumfomentafunt.Sedpalaeftnaturanbsp;in reomi gaudereteperametorquinetfanitas ipl'a hand almdnbsp;eft q coplexi ex quib^ coftet temper amcntü:et mcdiocria fempnbsp;deledant.In ceteris cótagiofi no vrbe modo/veruetiam ab vianbsp;publica loge excludéturireliqiii vrbe afteruabuturnftoru oimnbsp;teda partiatur amp; diftribuatur fic/vt alibi fe recipiat qut curan?nbsp;alibi quos incurados magis fufceperis.'g feruandos; quoad lienbsp;iiefe fua tulerint fata: vti funt decrepiti 8C capti mente. Adde a»nbsp;alibi feeminas/alibi mares/fiueegrotét/fiueiftoscurent/fepanbsp;ratim habldi funt.Addc etia q? veluti in famulis lie 8C in his:nbsp;alioru alias fecretiores/alias comuniores effe diucribri) partesnbsp;cóuenitiprout ipfa curadi et cohabitadi ratio/modul^ moftranbsp;bit;dcquib^noftru non eft^lixiuspfequi.Tantuhocfac{at adnbsp;rem foreiftiulinodi omnia fuis totis partibus ex pn'uatorum

yfibusdiffinienda.Dehis hadenus.Nuncqd reliquumeft^j fequamurordinevti inftitueramus.

i^Repetitione pr^uia dicendoru (feu ad facrajfeu ptophana) feiie apetitrdc fenatu fesfenatoria /iudicianaij curia/tcmplo/'

Liber.V. De ü'ngulom operib?. FoXXVIIL

pr^torio/ethisaccómodis. nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IX.

Ameflequidépartes.R.P.duasdiximustalteram fa cram/altera^phanam.Sacra abfolutaeft tu et ^phanbsp;naaliquaexpartcptafta;vb!de fenatu et iudicio innbsp;Isedibus principis habédo difieruim^.'illis qu^ addensnbsp;da funt hicbreuiffime annumerabim^tmox ad impcratoria canbsp;lira et claflem deueniem^jpoflremo priuata expediétur. Senasnbsp;tü veteres téplis cogere aflueuerc. Pollea incrcbuit mos vt exsnbsp;tra vrbê haberef. Dcmu qd ad mafeftaté atq? ad res agcdas pr^nbsp;llabat/.ppriahuic habere muneri tedavoIucre.Quib^feffigta Cun'a fesnbsp;tepatres/necj vitg jgt;!ixitatedeterrerétur: nelt;j loei i'ncömodis natoria.nbsp;tate ,phiberétur:quominus amp; cóuemrent frequétesiet vna diunbsp;tins adeffent:media iccirco in vrbe curia fenatoriain lociuere:nbsp;eicjiudiciaria/ettemplü^ximeadiungédum putarüt: non eanbsp;tetantüvtambitionibusdetenti/et caulïs forélibus occiipatinbsp;cómodius non intermiflb/autftudio/autofFicio vtrifqjfatiffanbsp;cerentJverüetiavtpatres ipfivti funt ferme oihes natu maiosnbsp;res admodum religionidediti/falutatis di)s nó intermilTa opcnbsp;ra a templo ad negociu fe poflint tranlFerre oportune. Addc ggt;nbsp;fi quado aut legatos/aut principes exterarum gétium fibi darinbsp;copiafenatus petierintex.R.P.eft locu habercvbi cü dignitanbsp;te et hofpitis et vrbis pr^ftolante excipias.Crcteru huiufcctnonbsp;dipublicis diuerforijs nihil quod ad ciuiu multitudiné cómosnbsp;de excipiendaihoneftedetinendaioportuneqjemittendafacisnbsp;at;vllaex partenegligendueftretprgfertim curandü/vt itinenbsp;ru amp; luminu/et fpaciorum/amp; emfmodirqu^ vfui ventura fint/nbsp;ne vllf penitus cómoditates defint. Ac prgtorio quidé:quo lo Pr^toriünbsp;Cl plurimi altcrcatur/apertiones /amp; plures/amp; ampliores, amp; prónbsp;ptioresadigédgfunt/^auttépIo/autcurig.Tüinfenarü adit’nbsp;quidé munit^ nequicq minus g honeftius fit/neceflê efl. ld quinbsp;décucfteras obresitunetemerarius bachantiütumultus insnbsp;lanaexplebefeditiofoaliquo auctorecócitatus in patru perninbsp;tiem adarbitriü polTit irruperetquin vel ea maxime re portie^nbsp;ambulatio/amp;eiufmodi adijciéda fütivbi feruitia chétel§/faminbsp;luos prfftolates in pr^meditatis cafib? fit prgfidio. Illudnbsp;Rtermitto.Locis quideoibus qmb? vox aut recitantiü/autnbsp;canentiQ/autdifputantiu audiédaeft;teftudmata haud vfijcÓnbsp;uemüt ^ vocé retüdanticótignata cóueniöt fonora fint,

i iiij

Leoms Baptiftc Albcf. Dereaedificatotia*

II^Deterreftrib^caftrisponédis eteorutnplid gne;tcporario: ftatano:fuftétorio:etidqdéex;alio^opmióepoti9, Capi.Xtnbsp;Aftris ponendis nimim oia repetéda penfada^ iutnbsp;amp;|qu£e libris fupiorib^de vrbm ponendaj^j rationibusnbsp;Sdifleruimus. N a fut caftra veluti v tbm quaeda femt*nbsp;Snaria:etcóftitutasvrbes nó pauciflimas coperies ilsnbsp;Iic/vbiperitibelloru duces metarint. Incaftrfs tamé prgcipuanbsp;liasc fut; vt intelligamus caftra ipfa quid fpectét. Caftra quidejnbsp;nirepétinos armo^cafus et maioréhoftiü vim vererenturnónbsp;ponerent.Et penitus abre id opus efle arbitrétur: hoftiuidcir*nbsp;co ratio habenda eft.Hoftiu alius annis et manu eft parrali^cönbsp;Cafttotu citatior et vaÜdior.Caftro^ hinc ttia effe gna ftatuem’.Vnumnbsp;terreftriü téporariüetmomentismutabiIe:quo inter agenda expediensnbsp;tria gna. damqi ré aduerfus ppares armatos vtimur/ptim ptinédi in tu«nbsp;to militis:ptim coaptadf poftulandaeq? occafionis caufa vtcc?nbsp;pta pr^clare pficias. Alteru gen^caftro:^ erit ftatariüifuifq; dift»nbsp;fidentécopijs hoftem;düfemunitoaliquo in loco cótinueritnbsp;prfmereetoccupareinftituas. Tertiu fortaflïs caftroru genusnbsp;illuderif.quo impetenté vrgentéq? hofté fuftineas ;qad laceffénbsp;difatietate autoblidionis tedio affectus dilcedat/at^ abeat.Innbsp;hifce omnib^egregie curandü in primis puidédum eftificie hanbsp;beantomm ex parte/vt eis nihil defitrcru omniü qu* adfalu*nbsp;tem/ad ie tuendü/ad tolerandü/fragenduq? hofté accomodenïnbsp;Et contra v t hofti nihil quoad in te fit Tc^^ oim fuppeditct:quinbsp;bus aut te polïït lacelTereiaut fefe ferre fine incómodo atqp perinbsp;culo.Ergo captada in primis erit loei oportunitastquc et inuenbsp;niriabude:etcóportariexpedite: etexcipiadarbitriü pmeatusnbsp;fubfidiaqjpofflnt.A qua ncqmcqua deerit papuiü: ligna haudnbsp;loge aberunt ad tuos receptus liber m hofté egreffus expedite.nbsp;Hofti contra oia ppedita/et difficilia relinquenf. Extare velimnbsp;caftra quoad prorfus oém hoftiuregioné defpectes:nequid conbsp;neturautinchoet quifpia/quod nó illico,pfpectu tibi^t cogninbsp;turn fit.Locüdeuexa/deiecta/ardua/abtupta late circumuniér.nbsp;Nequidautmultamanueircuuenire:autvHaexparte feinfernbsp;refinegrauidifcrimine hoftis poflïr.Nequid vbitadé appulcsnbsp;rit/pofïïtaut tormenta libcre imittcrcrautiine magno fuo manbsp;lo pfiftcre.Hsec fi dabuntur iocorü oportunitates vfiirpentur.nbsp;Alioqmn confideraffe oportebit/et quas tibicaftra/et quib’ Io«

Liberty* De fingulo^operibus. Fo.LXIX»

cis pro exequenda expeditione ponenda fint. Nam et ftataria caftra munitiora multo elTe q temporaria oportet: ct planis lonbsp;cis ditfufioreartificio etopeindigétmaioregin colIibus.Nosnbsp;a téporari)s mcipiemus:quado iftoru quidévfus frequétior eftnbsp;Quin et caftra perfaspe mutaffe valitudini militü cóferrc arbfcnbsp;trantur. Sed caftris ponendis fortafiis illud veniet in mentemnbsp;vtambigamus/fiiis neinfinibus/analieno agrocómodiushanbsp;beantur.Aiebat.Zenophonmutationccaftro^jledihoftes.'iunbsp;uari tuos ^culdubio adfortitudinis dccus faciettaliena^cuUnbsp;care: ad cómoditates et fecuritatem cóferet fiio fefe in folo recenbsp;piffe, Sed ficinftituanius vt putem^caftra ad tota qufefiibfit amp;nbsp;parcatregioné effe quippia fimile atcj ad vrbemarx;queetinnbsp;fuos contiguü regreflu:et in externos perpromptü et paratumnbsp;jjgreflu habeat necefle eft.Caeterü obuallando^j cafttoi^ varia Obuallasnbsp;eft ratio.Britani fubdibus decepedalibus praeuftis amp; pacutis fe dorum canbsp;fe circufaepiunt/altero capite intra folum infixoamp; exculcato; al ftro^j monbsp;tero extanti et producto; vt hofté aduerfu fpedent. Gallos te- res varij.nbsp;fert Caefar provallocarros hoftii'olitos obijcere.Ifdé et tracesnbsp;aducrfus Alexandra vfos meminit. Neruij quo praefertim eqnbsp;tem impediant teneris incifis arboribus atq? mutuomflexis/nbsp;crebrifq?inter feramis reiudis fepcm obducQt. Nearcu profesnbsp;¦ctum Alcxandri p indicü mare nauiganté quo eflet a barbarisnbsp;tutior muro muniuifle caftra meminit Arrianus.Romani erat Romanonbsp;moristita cafibus finguhs/et fortunae/ct tpis puidifle v t nufq rü mos ,pnbsp;fuipenitenduforet/acmilitéquidénóminuscaftris munieni caftrisnbsp;dis:q omni reliqua militia excrcebat: nec^tati hoftiü pernitié muniédisnbsp;faciebant/ q curabant vt i'uos egregie tutarenf tpoffecj hofté fernbsp;re/et fcrendo fruftrariratcj refellere.id demu ad victotise parténbsp;non exiguadeputabat. Ea re quicquid a quoquam:aut referri;nbsp;aut excogttari poflitoïa compledi/et exequi ad fiia cómoda:nbsp;et falutem vfurparunt: edita et circüabrupta fl deerat/folfis psnbsp;fundiflimis et aggerc accumulato/precipitia imitabanturivahnbsp;loqa et cratibus concingebant.

lETerreftrium caftrorum falubrior locus:magnitudo:forma: foflaE:agger:vallum:pinne.Cerui:turtcs:portas:arx:oppugna

tio:circumuallatio:repugnatio:pt3En^unitio ex propria lente*

tiamagis. nbsp;nbsp;nbsp;Capifulum.XI,

Leoms Baptiftae Alber.De re sedi'ficatom»

Orum nos inftttutaficf€quemur:Ioco meditabimur nó folum cómodo/fed quo pro agendis rebus prelénbsp;tibus inuenirinullus poffit accómodatior; et preternbsp;ea quc rccenfuimus erit is quidé ficcus mininie lutosnbsp;fus alluuionibus ne quicq infenfus/fed ita pofitus:vt tuis nulnbsp;Ia ex partc fe habeat iinpcditu,hofti autem nihil prffftct quodnbsp;tutumfitiaquamncijmotbofamin proximoneqg i'alubréló*nbsp;Caftra ter ge abefTe patietut.fótes intra caftra puriflimos excip iet/ aut ri*nbsp;rcftriaet uos:fïumina$ ;p caftris obi/ciet.Idiïminus licebit: curabit vtnbsp;ftatmanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contigua cuiufuis aquation is cómoditas adfiN Tum erunt cas

vbiamp;q* ftrapro multitudine militum/nonlaxioraqvt dillributiscx modo lo excubiarum tefleris/cuftodiri/et intermilTis jjpugnandi viciflïnbsp;canda» tudinib’idefcndipmiUtes poffit abfq?laffitudine, Etcótranenbsp;erunt quidécStrada adeoet coardata/vt ad negociü fpacia minbsp;Iitinó fuppeditét. Angulos caftris inutiles putauitLycurgusnbsp;in orbéq5ponebat/ni aut monté/aut flumé/aut moenia pofticnbsp;haberet/Alij's areacaftroru placuitquadrangula: fed pofitio^inbsp;nes finitioneflt;5 caftrorum/ accómodabimus códitioni temponbsp;rum/ac loco?? natur ae/prout rcru agendarum /hoftiumij peténbsp;dorum/aut ferendoru ratio poftulabit.foffa ducemus tam amnbsp;pla/vt non nifi maxima vi aggeris .et multa xtitc poffint ex£egt;nbsp;quari:autpotius binasfoflael'pacio inttomiflb profcindcntur;nbsp;putarunt veteres iftiufmodi quoiq^in rebus numerum pedumnbsp;imparein a religione pertinere et confueuere lata ducere pedesnbsp;xv.profunda.ix.diredis profcïdetur foffa lateribus vti pateatnbsp;vno fundo/quantum füma inter fe diftent labra. vbivero labisnbsp;Ie fiet fo!ü/pauIatim/anguftiore ad infimü faftigio deprimef.nbsp;Campcftribuslociset demiffis aqua exfluéto/aut exiacu/autnbsp;exmari/deriuataet diducta complcbuntur.idfi non licebit fu*nbsp;dibus et truncis dedolatis et prseacutis/ct ité ftintulis et murisnbsp;Fcflf pro cibus per alucum inféfis/acdilTcminatis exafperabitur. FoiTisnbsp;caftris fta produdis ftcomparatis agger ftatuetur/ta craflus vtmufculisnbsp;tiuis. proturbari/tam altus vt non modo falces ad diripiendum adinbsp;gi:fed ne te!a quidem ad milité deterrcndü facile manu poffintnbsp;mittirprefentaneum eft/vt quae foflis eximantur: in aggeremnbsp;coaceruentur.huicoperi veteres probaruntexpratis refectamnbsp;telluris cutemiqueherbatumradicibus contineatur.Alq inter

perfaconftituunt viminayirentiafalidarum/quegerminatu/

Liber.V» Defingulo^operibus. FoXXX»

et fibrarum comph'catu aggeftum opus confirment' per labra foffxinterioraperqjextremuaggeremtconfigentur fpinae/fli*

Ii erinatif/hami etgeneris ciufdem; quibus afcenfus hoftiü re« tardetur. Aggerem fupremum robuftei valli m coronam petfinbsp;xi:et tranluerfarijsconnexi/obdrigenturcratcetpluteisconsnbsp;geminatis/ct creta intermiffa atqucexculcata locabuntur. Piinbsp;Tix et eer ui em inentes fuper exporgcntur,Denilt;jp oia in op? c5nbsp;fercntur:quibus et minus fubrui: profdndic^ poffit/et minusnbsp;tranfcenduct fit miles pugnaculo tediot atq3 tutior.Turrcs Turres»nbsp;in pedes centenos marginibus excitabunturiet prefertim ipfisnbsp;oppugnationü ibeis crebriorcs/ceIfioreflt;jparabuntur/vt etianbsp;irrumpentemmeaftra hoftépofiïntdeprimere. PretGrium/amp;nbsp;quintan a portam ct decumanam/amp; eiufmodi quaefuis caftrennbsp;fium nominibus appellatur/habebit locis tutiffimis: ctad crunbsp;ptiones fundendas/ad cómeatus conuehendos/ad mthtem rcnbsp;cuperandumexpeditiffima.Atquihaecquidemvtdixi ftatiuisnbsp;caftrismagis debcnturqtemporarijsifedcuj fitoffici) omnesnbsp;vercri cafus quos aut fors /aut tépora valcant afferre/ipfis etianbsp;momentaneiscaftris;minimequoadex vfufit:quaediximusnbsp;negligentur.quae autem ad ftatariacaftraprf ferti ferendis ob*nbsp;fidionib?poiïta pertineant. his maxime fimilia funt qute de tynbsp;rannorumarce tranligemus:obfidionariu quoddam opuseftnbsp;arxiquando earn quidé ciues aeternis odijs profcquatunet obs Arx^nbsp;fidionis acerrimü genus eft/perpetuo aduigilare occafionemi^nbsp;momentis affiduis preflolari/qua poffis in ea diruendairrita^nbsp;mentis odif fatilfacercreare vti diximus curadumeft/vtfiteanbsp;quidempotens/valida/ftabilis/promptaadfetuenduj: adhonbsp;ftem fruftrandü amp; propellenduiet contra oés impetus/amp;obfisnbsp;dionis peruicacia tuta amp; illefa. Cjetetü cafttis quibus conclufunbsp;lioftéprfmasat(^infeftes:nequicq iftiufmodi omniaerfitin»nbsp;diligentius obferuanda:amp; rede quidê quod quidé aiunt:ré belnbsp;li itafehaberi/vt oblidionesviciffim et ipfi multa ex parte obfinbsp;deantur: quare non id folü curandum eft qui potiare q cauen*nbsp;dum etiam ne opprimare vel hoftiü audacia et folertia/vel tuonbsp;rumindiligentiaivtpotiareifta conferentoppugnatiocircum Oppugnanbsp;uallatione opprimareitidéduoconferent/repugnatioet prse» tio.Repunbsp;tnunitio'.oppugnationüconatusomnis eo tendet/vt in oppis gnatio,.

Leo til's Bap ti'ftc Alber^Dereaedificatona.

dumetmunitionesi'rrumpas.nonhk de fcalis quibus etiatn repugnantehoftecófcendas/nodecunicuUs/nonde ambulaünbsp;torifs turrib^/non de tormetis /no de reliquo omi ledédi genesnbsp;re quo I'gne/aqua/omicj naturg copia vtimur:n5 inqua eft hocnbsp;loco de his vt profequar: alibi de his caftrefium machinamétisnbsp;diftinctius ,pfequemur:fedfithocadrem/qanionétcótramifsnbsp;filiu impetutrabes/tigna/pluteos/crates/rudentcs/fafciculos/nbsp;faccos/Iana/alga/foenove infcrtos obi|cito: prefer timcj pomsnbsp;to/vtcxtent^pcndétes/etdcundates.c5traignesifl:ah§c masnbsp;defacito/maximeaceto/autlutoetcrudo latere operito.cotranbsp;aquas ne latere |)luant pelles fupcrextédito.Turfus cótra ictusnbsp;ne pelles pertofcntur et collacerétur centonas infulas et madenbsp;Circuual tcsadifcito.Circuuallatioobfeflismoenibus plurib^de caufisnbsp;latio. propinqua|fl:atue?/nómc5fuItc:nabreuioredudu/minoreminbsp;litu labore/ leuiore materi? copia atcj ipenfa perfinieh et padanbsp;pauciorib^mdigcbitexcubijsifed neitaintrapomeria eft ipinnbsp;géda/vt oppidanimuralibus tormetis milité incaftris/ aut innbsp;opcre opprimat;^» ft fit qutdécircuuallatio: vti obfeifis prsefisnbsp;dia:etcómeatusaImndcpetitaabuctenf:certcmodo hoc ipmnbsp;ex inftituto aflequare vbi vis intercepens aditus/atijinterclusnbsp;feris c5modiflimehabebif:fiuepótes prgualaris/fiue alibi vasnbsp;da et vias trabe aut maceria perfepieris fiue ftagna/Iacus /palunbsp;des/ftumina/collesve inter feopereperdudovinxerisiliue desnbsp;deris operavtaquaru vis recrefcat/deuexaq^circupleatihis adnbsp;dedafuntqadrepugnationiset pr^munitionis vftim valeat,nbsp;namfoffam/aggerem/turrimlt;5eteiufmodi/et contra oppidasnbsp;nos /et cotra fubfidiarias proumcialiu manus comunilTe opornbsp;tet:ne quid hi eruptione/aut hiconcurfu et inuafione officiantnbsp;ac ponetur quide prgterea locis idoneis caftella et fpecul? q«i*nbsp;bus militietiumentis aquatio/Iignatio/pabulatio($tutior/Iisnbsp;berior/cómodiorq? fitifcd ne ita difgregabutur copi? in partesnbsp;varias vt no vno iperio regi vnis virib? decertare vna cofpiranbsp;tione alter altcri fubfidio efle exteplo poffit- luuat hie illud re«nbsp;ferre dignu memoratu ex Apiano hiftorico. na apud Perufianbsp;Odauias qufdé Odauian^duLuciu obfideretifoflam duxit ftadia qnqsnbsp;nus*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ginta 8c fex ^itefam vhj ad tyberi.* lata^ .pfundaq^ pedes.xxx»

Adiunxitprgtereamuruexcelfumctligncasturres quinqgin ta fupramillefupereminentespedes.lx.atijitamiinimt opus

Libcr.V» Dc finguIo9^ópcr^bus. Fo.LXXI,

Vt obfefli non magis arcerentur g etia excluderentur ne vfpi’aj excrcitü pollent ljedere.De terreftribus hadenus ni forte illudnbsp;defit quod digniffimü fpectatiffimücj locum deligere oportet/nbsp;vbi füma cü maieftate vexilla retpublice collocenf et diuina fisnbsp;ant CU maxima veneratione:et militates magiflratus ad tribusnbsp;nal et cófiliu vocati cóuemant.

|i;Maritimacaftraclaflïs:portus;naues:nauium partesgc figu rjeportuu quoqjmumtiones.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.XII.

I AtitimacaftraclalTibus haberi fortaffis erütquines caflrama gent/dicentcj nauib^fevti quafi aquatico elephanto ritima.nbsp;qué fuis frcnis moderenf/ac portus magis ad caftronbsp;!ruvl'ürcferriqHauia:alijcótra nauim affirmabuntnbsp;elTe baud aliud quippia g arcem quanda obambulaté.Nos iftanbsp;prf termittamus at$ fic ftatuamus duo elTc quibus noftra hg cnbsp;ratio 8c ars aedificatoria clairiari/s ducibus 8C turmis faluté atq^nbsp;victoria par iat; vnu m n auib’ adornadis / alteru in portib’ munbsp;niendis/ fiue hoftem petas; fiue ^hibeas.Nauiu primarius vf?nbsp;eft: vt te tuacj tranfuehant ^ximus: vt bello fubminiftrét opénbsp;fine periculo:pericula quidé aut ipfa ex naui veluti iuncta cor*nbsp;porietinnata adcrüt^aut extrinfecus fportabutut: cxtrinfecanbsp;funtvcntoruvis/vndarümoles/fcopuUfirtifijincurfus: quasnbsp;quidem oïa vfu rcrü mantimarfi et locoes vento^($cognitiosnbsp;ne et peritia fatis mature vitabuntur: inn ata auté vitia facientnbsp;autlineamenta aut materia/his vitijs ^uidcndujeft. Materianbsp;oém reprobat quje fiffilis fragilis fidens putricofai]^ fit clauosnbsp;et ligulas §neas pr^fcrunt ferreis ex naui Traiani per hos dies Nauisnbsp;dum qujefcripfimus cómentarerex lacu nemorenfieruta/quo Traianinbsp;loeiannos plus mille.ccc.demerfa etdcftitutaiacuerat aduerti ex lacunbsp;pinumateriamgccupreffumegregie duraffeineatabulis extri Nemorénbsp;fecxis duplicéfuperextenlaet piceatraperfufaj/telaexlinoad fieruta*nbsp;glutinarat.fupraij idchartam plumbeaclauiculis aeneis coads plus.m.nbsp;firmarant.Fabricandis nauibus liniamentaveteres architecti .ccc.anösnbsp;fupfere a pifcibus: Vt quod in illo dorfu in hac fit carina: quod merfa iasnbsp;tUtcaput huieprora/tu etficaudatemon/et proremis brancie cuerat,nbsp;et alicute.Nauium duo lut genera/onerariae et fugaces. nauisnbsp;longitmJo ad curfus prjefettim directos in primis cófertibreuinbsp;tas ad temonis imperiafacict.Onerariaelongitudovelim ad la Nauesnbsp;titudiné fit/ne minus tripla fugads nc plus nonupla. Alibi de onerarig

Lconis Baptiftae Albet* De rc scdificatotia^

nauium rationibus in eo libello qui nauis infcribitur profulï’ |)fecuti fumus /fed hic quanta faciat ad cepta rem. NauiS paranbsp;tes hx lat carina/puppis prora/ hinc atcj hic latera adde fi visnbsp;temoné et vcla/et quf ad curfu per tineant.V acuu nauis quan«nbsp;tu fit aqua; pondus qua polïït ad luftu mipleri tm inftitarü rc^jnbsp;Carina, ponderis fuftinebit.Carina plana elTe oporteticaetera oia ad flcnbsp;xe line» cubitu dedolabStur. Carma quo erit latior eo pódegjnbsp;tollerantior/fed curfu tardiot:carina cxtenuata et reducta vesnbsp;locior: fed ni plurimü indideris faburrf vacillabit.Carina amsnbsp;Prora. plavadofis apta/gradlis altomarifecurior.Latera 6c Prora celnbsp;fa et fublata aduerfus impetentes fluctus puicax: fed vétis gra*nbsp;uioribus peruicitur.Prorg ductus quo erit argutior/eo ad cur*nbsp;Puppis. fu3próptioret labilior.Puppis q graciliorco ceptis fulcis tenênbsp;dis pfeuerantior ad nauim vmboncs et pcctora valida et pausnbsp;lo próptiora eife oportct/quo yelorü rcmo^j ve appulfuet imnbsp;petu fl[uctus,ppellat:fubmdc ad puppimverfus gracilefcat quonbsp;veluti fponte lua lubrico diffugio euolet tenionü numerus nanbsp;ui auget firmitatê/minuit velocitaté arbori atq^ naui equadasnbsp;bitur lógitudo.minuta reliq et qu* advfu nauis et qu* advimnbsp;belli faciat remos /ancoras/rudétcs /roftra/turres /pótes /et ciufnbsp;modi minutioraprïetcreanturrillud faciat ad ré trabesamp;tignanbsp;fpSdis et laterib’pendétia et itê porrccta.jp roftris et cótra ipcsnbsp;tus cótratios ,p munimento elTe/tu 6c arbores cxcitate ^ turrfnbsp;bustanténse etfcafein antemnas fublatae^ pontibus egregienbsp;valebunt/veteres in prora coruos nf i prora et puppi^pter manbsp;lum turres excitare/etccntonas rudétes faccos et emfmodi^pnbsp;vallo et tecto obi)cere:ct funibus rhete fuperobducto tranfcésnbsp;dentes ad l'e prohibere perpulchre didiccrunt. Et naum forosnbsp;quo pacto crcbris pfurgcntib^ftimulis vnico téporis mondennbsp;to interdimicadu poffis penitus refertos reddere radeo vt nó finbsp;nc vulnereaccepto liceat hoftipedé paulo dimoucre. Et cótranbsp;vbi ex vfuütaltero minore mométo téporis expurgari omninbsp;iftiufmodi offcnfione amota poffit:excogitauimus at($ adnosnbsp;tamnius alibi. Sed nó eft hic vt veli ifta repetcre. Admonuiflenbsp;tantu iuuét bona ingenia.Tu et inueni qua poflïm artevnico Icnbsp;ui malleoliictu fori tabulatadiflbluere vniucrfaromnécp rnulnbsp;titudiné queconfcédentdeturbare: at/^ïlicoleui manubreulnbsp;momento opus integru vfui reftituere. Qu^etia excogitatim

Liter.V» nbsp;nbsp;nbsp;Defingulo^^operibus. Fo.LXXIL

ad fubmergendas incendendafq; naucs hoftiu ad perturbanda adoccidendaoccjfioneniiferabiliturbanaualemnoeft vtrefenbsp;ram.De his fortaflis alibi.Illud non pretereatur g? locis omninbsp;buseadenauis longitudo:altitudo:aniplitudo venó dcbeturnbsp;ponto inter infularu amfractus vaftaecaring :gbus no nifi mulnbsp;tahoimmanuimperes:malehabentvcntis paulo acrius feuiénbsp;tibus.Contra ad Gades ^fufo oceano pufilla fluctibus ahioti-betur. Rurfus ad rénaualéfpedat portus tueri aut impedire.

Id mole in ^fundum dudaiet aggere amp; catenis et reb^ eiuf'mo di obiectis :e quibus Iibro fuperiore tranfegimus:belliffime af*nbsp;fequemur.Paliprffigentur.'Lapida impedimentaiaciétur.Tunbsp;ex tabulis Atcp viminibus forme ct vacua grauibus ppleta de^nbsp;mergentur. Sin auté loci natura aut impcfe magnitudo ifta fienbsp;ri ^hibueritiputa li fluida Iimofitas aut nimiu ^funda altitusnbsp;do adlitific facito. Dolijs fubftratis ordine amp; iunctis trabes etnbsp;tigna directa at(^ m ttanfuerfum alia ex alifs collocata et com«nbsp;pacta coaptatotadijcitoijvt ex rate in hofte emineant roftra atnbsp;dua prseacutact paliiquos tonfillas nncupant:ferrato cufpidenbsp;nc quid leuigata hoftiu nauisplenis veils audeat opus impetenbsp;re aut tranflabi.Ratem ab igniu iniuria contergito telluretcra*nbsp;tes et pluteos ^vallo circuadigitoilods idoneis turres contasnbsp;bulato:frequent! anchora locis ftabilibusrct quae hofte latcattnbsp;CÖtra fluctus firmato iuuabit opus duccrc finuatu arcu in flusnbsp;ctus flcxo quo robuftius et validius fluctü ferat: amp; anchoranbsp;fidioij extrinfeco minus impigeat.De his haftenus.

U^De publicano et decumano queftore nccnon id gen’ pmcas tufi magiftratibusquib’horreu aerariu:atmamétariü:cmporianbsp;naualia:ctequiliadebentur. Deij tribus catceris gcneribus etnbsp;eorum ftrudunslods et formis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulfi.XIII.

^ Vnc quadoquide tatis reb’ agendis comeatu atcj in* ^penfaindigeasidicendneftde magiftratibus quiiftanbsp;i fuppeditet:q in numero qftor: publicani: decumaninbsp;liet generis ciufdé.His debétur hf c horreuiaerariumjnbsp;atmamétaria:emporiü:naualia:eqlia.Paucafüt q hicdicendanbsp;videaturinon tn negligÉda. Nd horreu quidé ^rariütarmaniénbsp;tariü fatts cóftat media et celeber rima effe ponidü partc vrbi s:nbsp;quo tutiota et próptiora fint. Naualia ^Jpter incédia a ciuiumnbsp;cafis femouenda.Illud minime negligenduj:^ integros ab f»

Leoms Baptiftc Albcr^Dcrcaedificatoria»

lo furgétes:et pig ter teda fcfe extolletes toto fdificio interfittt xilleopottetparietes:quipopulates inceiidi)flamas mtetcipisnbsp;Korreü ant:veterf(54pfufiuspette(9:adefluete.Empotiaad mare:adnbsp;et aeratiü fiuminü fauces:ad trmiamilitarm viarü ftatuetur.An naualianbsp;Nauale. fmus et aquarü cóceptaculaadiugentunquo loei fubducendarnbsp;Etnporisinftaurandaramp;maridadaclaflïs recipia£.Ifticaquavt affiduonbsp;um,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agiteï motu curandu eft:auftro marcefcut meridiano:{ftu fati

fcunt nauigia-.orientis radio fetuanETu hortca quguis fetuan dis rebus aftruatur:c6ftant Iod/aerif(jficcitateinptimis gau*nbsp;dere. Sedde his .plixtus cüde rebus priuatorudicem?jad quo*nbsp;Salanu. rum rationes ea maxime pertineatprf ter falaria.£teni falarianbsp;fic ftatuito^ Solum inflernito carbone ad cubitü atc^cópéfato.nbsp;Inde fupetinfpatgito fabulü creta puta fubadum palmos trisnbsp;«tcóplanato.poftrcmo latere vflt;5 ad nigrediné dccodo paui*nbsp;métatoXatera parietu intima ducito vbi lateris iftiufmodi co*nbsp;pia nó eftdapide quadrato nö tofinio ne^ rediuiuo feruatursnbsp;intermedio et alioquin pr§duro / et opus a pariete itrorfum adnbsp;cubiti fpadu reducito:atlt;5tignis coadiundis amp;clauis fris:autnbsp;potms in paginib^obnexis feptum ftatuitojnteruallü a matenbsp;riaadparietéharndinecópIeto^Maioté inmodüiuuabit ma*nbsp;teria creta ex amurcacómacerataret fparto luncocj^ cófracto innbsp;termifto dilutaile.Cf tcrü publica iftiufmodi quauis ab furu etnbsp;hoftiu et feditiolbrü ciuiü infidijs:protecuia impetuc^ prorfusnbsp;efte murorü/et turriü/et prefidi)s munita oporret.|J^DcpubIi*nbsp;coruoperibusabundevideorperegiffcrniilluddefit: qd quidénbsp;ad magiftratus ipfos nó in poftremis pertincttvt habean t quonbsp;lodeos cómittantiquos ob contumacia perfidia/ïprobitaté^nbsp;puniendos iudicétnddemü non negligamus.Careens generanbsp;apud vetetes tria fuiffcinucnio.Vnüquo imodefti etparüex*nbsp;cultic6pellantur:vtnoduadodisetprobatiflimis bonaru arnbsp;tia,pfeflbnbus códoccfiant:^ ad bonos mores et vit? modumnbsp;pertineat.AIteruquoalienojereobnoxij/etqui careen's tedionbsp;ab inita vit^ petulatiaabfterrendifunt detineatur.Tcrtiu quonbsp;immanes cófcelcrati coelotet holum caetu ind^gnirac propediénbsp;pledêdijac tenebris ctpcdoriaddicandidemadantur, Poftre*nbsp;*no hoe genus carcetis fi fucrit quifp'* ‘I*** fubtcrraneü antru jnbsp;ethorrêdofepulchrofimilefaciüdDCuraritns qutdé ad fontisnbsp;pena nimi^j fpecubit magis g lex ipfa aut hoim ratio pofiuiet

Libcf.V* De fïngulorü opcnI)9. FoXXXIII*

Nam et fi perditi holes vlthna oia fuis flagitijs mereatur: crit tn et rei publice amp; pricipi's ofFicm de pietate nihi'I demercti, Eonbsp;fat adeo fit firniaffe opus pariete et apcrtionib’ et tcftudme:vtnbsp;eripere nuf g facile fefc cóclufus poffit.Cui rei cr affitudo et pronbsp;funditas iet celfitas operis gradibus et prgd'uris Iapidib’ ferronbsp;et ^re iundis plurimu cóferet. Adde fi vis et trabiura et arduasnbsp;obretatas apertiones Si eiufmodi:ta et fi niinora et inibecillio«nbsp;ra oino hfcfunt:g vt ea hbertatis et falutis memor nequeat renbsp;fringere modo exequi finas quatü ad rem perfictêdam naturaenbsp;etingenif virib^ valeat.Acpr§clare quidéilli miht vidétur adsnbsp;monerequidicüt adamantinü effecarcerécuftodis aduigilatisnbsp;oculu. Sed nos in reliquis vcterü mores et inftituta profequa*nbsp;murullud faciat ad ré carcerib’ adeffe oportere vbi ventri parenbsp;ant.VbietiafocorefociIléturabfc^fumi etfetoris iniuria.Tunbsp;detotarccarceriseft/vtficftatuas.Aream in partcvrbis tutanbsp;et nó ncgledacingédam muro valido:alto/nulIis apertionib»nbsp;interfciffo.’turrib’etdecurforijs munito.A muroiftointrorfunbsp;adcóclulbru parietes cubitos tresrecedédum eft:quo excubiasnbsp;nodu obambientes cóiuratoru fugas intercipiat, Mcdiu vcronbsp;qdineftarc5fpaciüitadiuidcndu;vt,pveftibuIo aula minimenbsp;triftis pare?:qua adcapefcendadifciplinam miflï cogatur.Poftnbsp;hacprimos adirus cuftodes armatiintra cacelloset valh prffinbsp;dia occupér.Subinde areafubdiualis ftatuef.Adcrüt hinc atrjnbsp;hinc adaöf porticus:quib9 in cellas plures plurib’ apertionisnbsp;bus^patulusafped^detur.Hasintracellas decodoresamp;^rcnbsp;alieno obnoxipnó vna omes fed diftindi afleruabunf. Prontenbsp;habcbitur career aftridior:quo minoribus criminib’ rei maci^nbsp;pentur.Vltimis penetralibus capitales afleruabutur.

priuatisdomib’et vilif fuminis rationibusilocoiSC fitu .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.XIIII.

sEnio ad priuata §dificia.Domü alibi pufillam effe vr ibem diximus.Fcrme igiï gque oia in ea aftruéda cóiïnbsp;jdcrafle oportebit: qug circa vr bis opus ptincat. Vt fitnbsp;ïalub^^ma habeat oportumtatcs:pr«ftet cómoditates.Quasnbsp;ad vitafaciat pacate traquilleat^lauteagendaJfta h§c omianbsp;fuaptc natura quena fint/et qualia cflc:et cuiufmodi oporteatnbsp;multaex partc vidcot trafegiffe libtts fupiorib’, SedhicaliSdc Domusnbsp;fumptopnncipioremficotdiemur# Priuata domum familias priuata»

k

Leonis Bapti% Alber.Dc te xdificatoïia^

gratia ponenda c5ftat:vt in eacomodiffime acquiefcat/fatis c5 inoda neqnicg erit fedes ni fub eifdé tectis habeantur qugcüf^nbsp;iftorü gratia debeatur.Magnus eft hoim in familia et rerü nusnbsp;merus qué nó §que m vrbe atq? in agro ad arbitrium colloces.nbsp;quid eni vrbanis §dificationib^ euenitvt vicinus paries ftillisnbsp;cidiii publica area via et eiufmodl pleraq? oniia impcdiat/ quonbsp;min^ ipfe tibii’atifFadasndmrufticanis nó euenit:hberioraili*nbsp;licpr^peditaiftic funt omnia:crgo cüalijs plerifi^rationibus/nbsp;tS etia hac iuuat fic ré diftingucre/vt aha vrbana/alia rufticananbsp;effe;priuatis dica^dificiain vtnfq? aliud tenuiorcs/aliud opui^nbsp;lentiores ciues exigutrnaq? tenuiores quidé eohabitadi modunbsp;cxneceffitatemetiütur/Iautiores vixexfatietatefiniunt libidinbsp;nitermmos. Atnos quasmquibufq5beneconluIti moderationbsp;cóprobet refer amus: a faciliorib^ indpiendu cenfeo.Rufticananbsp;expeditioratum amp;diuites ad ipenfam ruri próptiores;fed pri'-»nbsp;paucabreuifltmerepetamusqu^adfummasvillïe rationes fanbsp;Villa q Giant eafunteiufinodi.Codücalamitofum/terra cariofam futnbsp;loco hagt; giendum medio in agro ad montis radices aquofa aprka falu*nbsp;benda. bricjinregione/etfalubri partercgionisfdificadum.Trifte amp;nbsp;infalubre coelu pr^ftare arbitranf cü cetera incómoda de quib?nbsp;libro primo trafegimus:tu amp; lyluas défiores prgl'ertira arborknbsp;bus refertas quib^ amaru fit follium qn illtc nee ventis/ncc fotnbsp;lepertadus aer incrudefcat.tumetfolüctiafterile atq? infalutnbsp;bre a quo tademfi quid capias/erüt fyluiE villam ea parte agrinbsp;habendaputoquf vrbaniscfidominifdibus belliffime condinbsp;cat.Eft apud Zenophonté ad villa eüdum pedib^ exercitij granbsp;tia/redeudum equo.Ergo ent nó femota penit^ ab vrbeierinjnbsp;vianódifficilis/non impedita/fedhibernisaEftiuifqjitionibusnbsp;et fubuedionibus apta ati$ peropor tun a / femd red a / feu peditnbsp;bus/feu etiam naui fortaflis iuüet:c6feretq5/fi erit non alicna anbsp;portavrbis fed jpximiQre/qcómodius/expeditïufjhn^ *”210nbsp;re veftiü sppara' u/amp; line populo interprete poffis cucóiuge amp;nbsp;Iiberis vrbemlt;]^ villa q freques adarbitriarepetere vdlacjhatnbsp;buifie códecet ea qua matutini tadij oculis ^ficilcentiu lint nónbsp;infefli/amp; vefpertiniioles domu tedeutes nó moleftêt. Rurfus

habéda villa eft loco non vfqideftitutonegledo ^S^obili/ fed

eiufmodi vt illic ct fruét^ fpe etcoeli amoenitate illedti habitét

emn rcrucopia/et vit^ iocuditate/et fine pericuIo*Et He tté ha?

Liberty* De rmgulom openb?. FoXXXIIIL

bendaquidé villa cftloco m'miücclebri/autadvrbê/ad viami litaré/ct ad porm admnda/ vbi naumm numerus applicet/ fednbsp;collocabif apte vt iftarii reru voluptas di non dcfit/ tu, 8c res fanbsp;niiliarisprgtereutmmholpitufrcquéttahaud multo infeftef.nbsp;Vetofainquiutveteres locacarcre folétrubigtnerrofddavero *11^nbsp;ctc5ualIesperflatült;$n5haberitcseiufmodi nocuis frequéternbsp;vitiaturdlludmthinófeinpervbiqjlocoru prob3biturggt;ai5tnbsp;aedificadum villa vt fpedct equinodium foie oriétem.Na ift»nbsp;qu§ de folib^ amp; aura ferutur ^ tegionii forte mutari in prSptnnbsp;eft/vtnonfemperaquiloleuis neqjaufter vbicj infalubri^ fitlt;

Perdode quidé Ccifus phyficus ventos omnes aiferebat qui a mart cadant effedéfiores:quiauté amediterraneis veniat nuqnbsp;no effe leuiores.'et vitadas vento^ gratia primas fauces vallmnbsp;ccnfcomam illic veti nimium frigétes funt/fi per vmbra venianbsp;unt/aut nimium aeftuofi vbi per cóftratum et colluflratum abnbsp;multo foie appliccnt.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

ICVillarutedaduplicia.Ingenuoru/SC glebze adfcriptoru/rus fticanotu inftrumeta/cura inanima tu ammata/eorü loca reponbsp;fitoria/diuerforia/ftabula/prgfepia.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.XV.

Edcumvtllaru tedaaliafuntqu£eingenui/alia quae adftridiglcbf incolant.horuq? altera emolumeti caunbsp;jfa in primis c6ftituta:altera fortaffis animi gratia ad*

Iduda videatur:dc his qug agru apprime fpedat trafi gamus rhoru teda no longe ab herilib^ elTe oportet/quo in honbsp;rasgqmf($agat:amp;gfadofintopus intelligat.huius quidemnbsp;partis tedo^j propria eft vt per earn frudus qm ex agro poffitnbsp;capiparétur/colIigatur/atlt;5 feruenf :ni poftremu hoc id eft colnbsp;leda vt feruesrhertim vrbanaruqj effe mun’ f dium putas ma*nbsp;gis gprgdij rufticaniiiftaperficics hominu manu inftruméto*nbsp;tu copia/ 8C in primis villici tnduftria 8c diligentia. Manu rufti* Manusnbsp;cam pofuereveteres hommu ferme.xv.horu igitur gratia ha* ruftica.nbsp;bereoportctiquolodalgétcsfoueasauttépeftatibus ab ope*nbsp;tcdepulfosrecipiasvtcibucapiant/vt acquiefcat/vt coparentnbsp;quaevfuifuturafunt.Ergopatabifculina amplaminime ob* Culinanbsp;feutaabincedi) pcriculistutacum furno/foco/aqua/ et cloaca ruftica,nbsp;intracuhnamtablinumvbihoncftiorcs pernodét/vbi ciftatnnbsp;panaria/perna/larducj in quotidianos vfus feruent:reliqui itanbsp;diftribuanf vtfuis quib’ qmf(5 profit rebus curandis pfto fint:

ki)

Leonis Baptiftc Alber.Dercjedificatona.

villicus adianuaprimariamcquidnoctu feinfcio quifpia pro grediatur/autal'portetquippia.bubuld$ftabulis nc quideo^nbsp;rum ceffet diligentiavbi res poftulet, Hsc de hoim manu hac5^nbsp;tenus infttumenta alia animata vt quadrupedes: alia muta vtnbsp;vehicula/ferramentaet eiufmodi.iftoru gratia ad culina adiu*nbsp;gcturteges imodica:fubqua ploftru3traha/burra;iuga/dftasnbsp;Teges. fenarias/et ciufmodi colligas fpedabitteges meridié quo etiajnbsp;illic familia p bruma agat dies feftosin fole.et dabitur prg lo acnbsp;Cóclaue. torculari fpaciu expeditiffimuetppurgatiflïmü: aderitetcóclanbsp;uevbialueojus/calatus/orbiculi/f^unis/farculus/bidétes amp;genbsp;jieris eiufdé condanf atcj infarciaturun trabiutraftris etiuga^nbsp;metis ;quae ad tegete fint crates confternen? illic vectes/pticas/nbsp;hiftaleas/virgas/farméta/ctfrondé/ct faginamentaboüetcasnbsp;nabis et linü rude/et eiufmodicollocabütur.Quadrupedu duonbsp;funt genera.operariüvt bos iumentu.et fruftuariü vt porca penbsp;Quadru# cus/capra/omneq!armentu.Deoperari)s prius quandoinfirunbsp;pes opera mentipotiffimu loco fint: tnox de fructuarijs/ quae advillici innbsp;ira.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duftria pertinent.Bubilia et equilia caueto ne p hicmê fint algi

Bubile. darpr^fepiaconfepitonepabuIudiffipér.Equisfacitoexfubli Equile* mi ftramenta pendeat/vt ftantes fublata ceruice non fine adhinbsp;bito innixu dccarpant:fiant enim ea recapite ficciore/et fcapu?nbsp;lis agilioribus ptra hordeü ct femina pbcto vt ex tfima fcrobaenbsp;hauriant: minus eniingurgitabütintemperater:et minus intenbsp;gra femina vorabuntret prasterca torulis pedoribufij reddensnbsp;tut firmiorcs et robuftiores.Omnino puidendu3 ne paries adnbsp;prf fepc fronti aduerfus fit humectus:cranco eft equus tenui èinbsp;humoris frigorif(5impatienti:eofencfl:rs nclunae radios ad'-mittant cauetotalbu oculo inducit luna et tuflïm grauéret fau^nbsp;cio pecori lunae radius peftis eft.Bobus dcprefla ponito quxtznbsp;centes manducét. Focu fi fpectabunt iuméta fiét horridarbo snbsp;hoibus obiedis hilarefcit. Mula caléti tenebrofoue habita losnbsp;co inlanit. Sunt qui mula putent fatts telt;3:o opertaeife/fi caputnbsp;operturn fit:casteras partes corporis aenetfrigod obqciendasnbsp;Bobus pauimentalapidcafubfternito ne vngute illuuijepusnbsp;trefcant.equis pauimenta fubfodito et liceis aut pluteis robusnbsp;fteis/folTamoperito/nevrin^lutamentiscómadefcant et connbsp;trcpidatu pauiméta at£p vngué attritam reddat.nbsp;^^Villiciinduftriacirca animantestlepotes:gallinas:palöbos

Liter.V. De fingulom opent?» Fo.LXXV*

et minorcs auiculas/meffesyfruftufqacolli'gedos at^colédos/ aream quocjconfidundam.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.XVI.

IIIidinduftriaverfabi?n6ineo modo vttantumcx agrocolligat;vemamp;mpnmisex anlmante qiiadrunbsp;pedc/alitc/pifcedicédubrcuiflïme. Atmétarta feptanbsp;loco ficco et minime vliginofo ponito /fold er uderanbsp;to amp;p)cIiueducito vtcuerri amp; facile poffitpurumfieri/partimnbsp;operito ea/partimfubdiuo finito aufter noctuhumectaveausnbsp;ra/ne pecus pertingat/neue nimiu alij infeftent venti,puideto,nbsp;Lepori^fundioréadaquavflt;$parieté lapide obdlicito qdra* Pro at#nbsp;to aream fabulo mafculo locis plufculis ex crcta cimolea tumu metano.nbsp;losexcitato.Gallinisdatoincorteporticuluad meridiem con Pro leponbsp;fperfumplurimo puIuerecinericio:fupra($idmdariu adigito; rario.nbsp;etpcrtica vbifenodu coIligant.Sunt qut gallinas magms ca* Pro galUnbsp;ucis loco haberi cófepto lubét quiorienté fpedet.Sed q ouoru nario.nbsp;gratia etprolishabeatur/velutilibcrtatealacn'ores funtdta êcnbsp;foecudiores in vmbra etcoclulb exortum ouum diflipit. Palu^ Palumsnbsp;baria fm aquam confpicua: Si moderate iub limen ponito: quo baria.nbsp;foflavolitando ales:etludesquafi alaru paleftraamp;plaul'u:^snbsp;nis alis labens gaudeat appellere.Sütquidicatpalübadefumsnbsp;ptaexaruo efca:quoplus vif ctlaborisfuos ad natos rediensnbsp;pertulerit/eopuUos pleniores dare;idquide3gt; allata gutturenbsp;femina quib^prole nutriat femicoda fecerit morateacp de re panbsp;lumbariaarduo in locopofitaprobatitum amp; fortaffis pr^ftarenbsp;arbitraturpalumbarialonge habere abaquisme oua pedibusnbsp;madidis refrigerent.AdturriminanguUstinunculu alitem finbsp;pcIuferis/abaccipitruiniuriafietillefior.Lupinucaput ciminonbsp;aiperfum vrceo coditum rimofo: vt nidoré fpiret/fi intra aditunbsp;infoderisifiet vt plurim^ eo palubiis confluat:maiora fedibusnbsp;telidis pauimentii fi ex crcta fcceris amp; vtina hois iteru atq? ite*nbsp;tu afperieris/numeru adaugebit.pro feneftns coron® lapide®nbsp;aut tabulf oleaginef applicétur ^minentes cubitutquo i'e alesnbsp;e veftibulo redpiat/fiCrurfus euolet.f[;Mmores coclufig auicunbsp;l«arboruat^cceli^fpeduc5tabefcut.Cubiliaamp;areolae alith De auicunbsp;bus coaptabunf locis tepéttbus. his veto qmagis ambulent| Us.nbsp;volent depflajet ipfo in folo apponenf:c?teris demum altioranbsp;^?^^5*'*bunf:fingula fpódulis cohercebunf ouo^i Si pullidnonbsp;ru cotinendoru gratia.CubicuIo9J openb’ lutu cómodius cab

k ii|

Leoiiis Bapti% Alber.Defe asdificatotia»

ce/amp;calx gypfo.Lapis oisrediuiuus noxius teftavtilior tofo fimodiceexcolt;9:afit:materiaex populo aut abiete vtiliflima.nbsp;Alitib^ oibus ftabula effe oportet ilJuftria/pura /munda/plertinbsp;pa!umbaru:quin ëC quadrupedes fiimmundiffimeaccubet: fcanbsp;bcrfietiergo fiat teftudinata/totis parietibus i!Iita/amp; leuigatanbsp;tcdorio marmorato:amp;dtIigéter ciicuobftruanf:nefeics/nms/nbsp;lacerta/et eiufmodinociig beftio!f/oms/pullis:aut parietibusnbsp;fintinfeftf/addéturefcarig/aquarif^.Ideo circa villa ducetutnbsp;fofla: qua anfer / anas / amp; fus /amp; bos ,plui ^fun duj poffit: amp; vbinbsp;efca fumatcurabif;vt coelo etia pluuio SC turbato lautiffimocjnbsp;fiant fatur^. Ahtü minoor ftabulis aquaria/efcaria^ cóceptacunbsp;la/circa parieté adigéturcanalib^/itavtnec difpergere/nee fesnbsp;dare immiffa valcat.Ex lus fiftul? extrinfec^ patebut; quib^ vinbsp;'f éfus imilTus fuppeditéturmmedio lauacru/quo abunde aquanbsp;Filctna» nó impurainfluat.Pifcinacretofoinfolo infundito^pfund/onbsp;rem q vt folis radio vida pcrferuefcat/aut gelet frigore:tum Ünbsp;cauernas circa latus aperito:quo etja fubitis turbationibus tunbsp;multuas c5fugiat/ne animis deftitutis cótabefcat/telluris fucsnbsp;cupifcisalitur/fftuacriorelaguet.'gelatuinterimitur: mcridianbsp;nos adfolesfoluitur alacritate.Credütlutofas imbriu aquasinbsp;mterdiiexcipi/nóincómode/fedprimfpoftcaniculuexcludennbsp;d§:q7fapiatcalcé/pifcéq?enecentiamp;deincepsrarg immittédftnbsp;q? fetétt mufeo aquam/amp;pifcé létitudine inficiat: illud curadunbsp;Vt perennis infpiretatq?refpiret aqua ex fonte/fiuuio/Iacu/manbsp;ri. Seddemaritimis pifcinisamplius veterespeomodemonétnbsp;fic limofa inquiunt regio planQ educatpiicem: vtfoleam/amp; c5nbsp;chilia harenora.caEteros pelagios pafcit meli^/vt auratas et désnbsp;Stagnu» tices.Saxaturdos etmerulas/etquiinter 1'axa natii'unt.Demdnbsp;ftagnu elTe aiunt optima pifcinis quod iit pofitum vt infequésnbsp;mans vnda/prioré fubmoueat/necmtracóceptü linat remanenbsp;re veterépigrulenté. Minus enï concalefccre aquas ducut qu*nbsp;fenfi inouétur.Hactenïgt; de ïduftria villici diligêtia multis innbsp;reb9:fed maneqd facit ad rem melTib^y fructibuf^ colligendisnbsp;at(5 códédispbaf.ho^ï gratia areafrumétariaparaffe oportet:nbsp;iblibus amp;ventis patulanó lógius ategetede qu^jiup dixitn^nbsp;quo fubitis obortis ntmbis poiïïs feruitiacolleaatj ipid leuinbsp;hsti* mométo ad opertüfubducere.Vbi area facias frerntto foiu nónbsp;ad libella/fed kuiter caftigatu dc cófodito:poflea atnurca pfpe*

bulatio admeridianüfqumodmexpofitarit.Sedea nos.pcoe Ambula li/regionifq? modo alibi atq? alibi aliter habéda céfetn^: quoad tio.nbsp;frigidacalidisiSCvndaficcis cótéperentur.Caetcruni teda ingenbsp;liiiotü vehm occupent locu agri nó feraci(ïïmü:fed al/oquin dinbsp;gniflïmurvndeorais aurf foils afpectufij cómoditasamp;volucnbsp;ptas liberrime capiatur/fadles ad fc ex agro porrigit adit^.Vesnbsp;tiienté hofpité honeftiflïmis excipict fpatijsifpectabif' fpectasnbsp;bitt5vrbé/oppida/matc/fufamq5planitiem/6:notacolliG/m5nbsp;tiuniq^ capita/hortoru delitias/pifcationu/venationüq? illecc*nbsp;bras fub oculis habebit expofitas. Quomqfvti dixi'mus )£ediunbsp;ptesalif vniuctfotuialigplurimo^jtaligfmgulora fintiin hisnbsp;pvniuerfo^fatimitabuturifdesprincipü fpatiagdép forib’nbsp;vfurpabitampliiTima curriculoru/gqueftriüqtcertaininS: q iunbsp;uétutis iaculu amp;fagitta loge exuperenf.Intra fores itide p plunbsp;rimo^ funt nó decrut ambulationes /geftationes /natationcs /

Si arcf/m virétes/tu ficc^/SC porticus/8c emicycliiqb’ad gratos pbrumaioles fcnescófabulenframp;familiadiéagat feftu:§ftatenbsp;fruatur vnibt3.Atqui conftat qdc in ledib^ aliadcbcri familif: Familia.nbsp;alia reb^ his q fanuliae grata habeanf. Familia cóllituent vir amp;nbsp;Vxoriliberi 8C parentes/amp; quihorum vfu vna dmerfenlur/cusnbsp;tatores/miniftri/ferui/tum êC hofpité familia non excIudit.Fa

«lili» gratia habéda funt quxadvictum/vtefcaiamp;qadvfum vt veaisrarmailibriiatq? ctiam equus.Omnium pars primarianbsp;caeftquatnfeucauamxdiuni/feuatriüputes didtnos finum Caucdiu,nbsp;sppellabinius/proxima veniunt cenacula: fubinde habentur Atrium,nbsp;qux iïnguioruni funt cubicula. Poftremo exiftant concla^ Sinus,

k liij

I

Leonis Baptifte Alber.Dercsedificatom.

uia:reliqua ipfis ex rebus notefcut.Itaq? finus pars eritprimat tia/in quam castéra oia minora membra veluti in publicu asdisnbsp;forum confluat:ex quavenon aditus modocómodiflïmus/venbsp;rumetlummüetiacómoditates aptiflïmeimportenf:hinc aprnbsp;paretlinüquécpfibioptareamplumfpatiu/apertum/dignum/nbsp;promptum.Sedfinuali] content! vnofunttalijplures^ducesnbsp;re pfecuti funt: hofq? aut quoq^ vndi£$ altis parietib? aut ptimnbsp;praealtis/partim humilioribus parietibus cóclufere.Etvolue*nbsp;re alibi opertos elle tecto: alibi 1'ub diuo:aIibi ptim optos /ptïnbsp;nudos:alibi vno laterc/alibipluribus: alibi omnibus laterib^nbsp;porticu adiuxere’.afibi in folo coasquandostalibi fub teftudinanbsp;to pofuere pauimento.Circa htec nihil plus dico/nifi vt regio*nbsp;num et tempeftatu et vfus et oïs cómoditatis ratio adhibeatutnbsp;itavtfrigenti tegione accrbitas boreaset aeris foliij horror:nbsp;aeftuofaaütfub plagamolefti foles cxcludantur:coeIifpiritusnbsp;gratiflïmus admittaf;et lucis iucudiflimae quanta pat fit copianbsp;omni ex parte influat:puidcbitur(5 nequid ab vligine foli no*nbsp;xium infudans ofticiatmeqd ve ex fuperiorib^deuoluti nimbinbsp;obliment.Patebiti^ in mediu finu aditus et veftibulum honenbsp;ftiffimus minimeardus: minime arduus: minimeobfcurus:nbsp;Sacrariu. aderitqjprimario obtuturehgiom dicatu facranü cu ara ^ipa*nbsp;Ia:quo lociingreffus hofpes rehgionéineatajnicitias etdomünbsp;p.f.repetenspacemafuperisamp;fuoru tranquillitatem pofcat:nbsp;iftocfalutantes amplexabitur:fiqua eruntarbitriade confilionbsp;penfi^abit amicorum et huiul'modi. Cum his conuenient fpe*nbsp;cularia feneftrarum media in porticu:quibus vna fpcdandi cunbsp;voluptate et foles et auras prout tépora poftulabunt hauriat.nbsp;Hibernis inquit Martialis obiecta nodis fpeculariafoles. Adnbsp;Porticus mittuntpuros/amp;finefecedies.Etporticu3veteresadmeridiénbsp;ponenda ccnfuere/qgt; £Eftatefolfublimioreambiens cyclononnbsp;immittatradiosjhieme fubimittat.Montiüpfpect^ quifut adnbsp;meridiem qgt; ea parte quafpedanturymbra optifint: q’qsal*nbsp;bente eius coeli yapore caligantes reddatur non vlcp iucundosnbsp;pr«bent/fi lógediftét. At ijdé ^xiiniores et quah in caput incünbsp;bentes fi fint/priiinofas prsbét nodes amp; ymbras prasgelidas:nbsp;alioquinexpropinquo gratiflïmi.'SC ^ ^uflros intercludantcónbsp;A feptc# modifliraifunt.Pro feptétrione,pximus mo'ns radiu folis re*nbsp;trione. mittés yaporemadaugct: diftans yeroet^cul politus latilTi*

Liber.V» De fingulo^operibus. Fo.LXXVII*

mus eft. N am aeris puritate quae fub ea cceli plaga perpetuo fe rena viget et foils fulgorequo perfuditur/illuftris et mirificenbsp;fpedatus redditur. Subfolani m6tes,pxi mi frigentes horas an Ab oriétenbsp;ticulanas ocadmrorulantéauroramprgbent:ambo ex medio ctfeptétnbsp;interuallo feftiuiffimi.Itidé 6C flumina et lacusinecj iüt cómos ttione*nbsp;danimiu ^jpinqua/necjfuntiucunda/vbinimiudiftét. Atcó*nbsp;tra mare ex mediocri fpatio foles impuros flat:ex proximo minbsp;nus ledit/quando asquabiliore perfeueretaere. Ex longinquonbsp;illud infuper ad gratia cófert g» defiderium ciet fui. Tamen in* De marisnbsp;tereft quacoeli parte fefe oftcntet.nam patens a meridie adurit afpedunbsp;mare:fub oriente humedat:ad ocddétem caligat: ex feptétrionbsp;neprgfriget.Exfinudabitur incenaculaingreirus.Ea erunt,pnbsp;vfusncceffitatealiaJeftmaalia hiberna/aliavt italoquar/me*nbsp;dioxuma. Aeftiuis cenaculis aqua in primis et hortoru viridia Ccenacusnbsp;pofcunt:hibetnis tcporem et focü.In vtrif$ amplitudo/htlari Imn.nbsp;tas atqj lautities optatur. Sunt arguméta quibus facile pfua^nbsp;dcas focos apud maiores fuiffe non quales habere alTueuimusnbsp;Et fumant inquit ille culmina tedi.Id praeter Ethruria et Galnbsp;ham ad haec vhj tépora obfcruatum per vniuerfa Italia vide*nbsp;mus/vt nullas haberentur fumi ex tedis guIae.TricIinii'saieiTricIiniunbsp;batVitruuius hibernis nó eft vtilis camera^ coronario oper«nbsp;fubtilis ornatus ^ ab ignis futnoetcrebris fuliginibus corru*nbsp;pantur. Quin et camera fupra focum atramento illinibanttvtnbsp;atru id pidura induduin p furao videref. Alibi reperio lignisnbsp;vti folitos purgatis i) f(j vt fumo effent ïmunes; quas coda nüsnbsp;cupabaturtciufc]^ rei gratia in ligno^ appellatione iurifcófuEnbsp;tos coda non venire cenfuiffe: vt poffis arbitrari fccisvfos monbsp;bilibus ex aere fcrrove prout cuiuiij res et dignitas poftulabacnbsp;Et fortaffis caftrenfe id genus hominu/et duratum militia/vtinbsp;ad vnn omnes crantfoco minusvtebatur.Nec^cóceduntphynbsp;fici vt affidue multo vtamur igne. Aiebat Ariftoteles carniu fo Igne affi-liditaté in animante conftare a frigore.Et notarunt qui ifta ,pf duo nonnbsp;fitenturfabros quiofficinis ignarijs exerceanf ferme oés vuU eft vtéda.nbsp;tu et cute admodu rugofa amp; crifpa reddiad/j fieri ea re atteftafnbsp;3’doacasgciuplanitudines etiuccusquo caro fiat colliquefnbsp;*gue;atq3 vaporibus euanelcat. Apud Germanos et Cholcosnbsp;alibi Ve vbi igniu auxilio co tra rigores f rigoru opus eft concanbsp;lefacto vtuntur conclaui:de quo fuo dicef loco. Ad focu redea Focus,

Lcom's Baptiïlae Alber .De fe aediTicatona*

mus.SutqadfodvfagtmcIthiecvtpróptus extet:vt plures vnafoueat:Iutninis habeatfat{:veto9jnihil,habebtttn qrcfpinbsp;retfum’:alioqui nSconfcéderet Ergo n5 in angulu:n5 multonbsp;intraparictecogcf:n5tnpmores puiuarü menlas occupabit.nbsp;Aptionu flabris no vexabifamis faudb^ex pariete hand mulsnbsp;to ^minebit.'gula entcapad:amp; adextris ad finiftia lata: excitinbsp;ta ad ppcdiculuiptocera quoad totofumo capitulo faftigia oianbsp;excellat.ldqdé ccrte ^pter incédio:5J g{cula:tu etia tie vétus ofnbsp;fefis tectoru obijdbus vndas aereas ingIomeret:acvertidb»funbsp;tnos retardet atlt;5 retundat:fumus fpótc fua ibuto calore có»nbsp;Infumiï fcendit:fedinde flama^j et focicalorib’ acxelcratms ^pellitur.nbsp;bulum. Gulaigiturcaminiexceptus vclutififtuIacoarcctur:impetult;5nbsp;fecundantiu flama^mó fecus atc^fonus ex tubatruditur. Parnbsp;igitur vti 1 tuba fi nimiu lata eft furdefcJt acre obinuerfo: i’ic funbsp;mus.Sumi capitulivertextcgef obimbréinaribus fietq?,ppaanbsp;tubs etcircufufis prgfeptis tn alamento quo vcnti moleftia abnbsp;arceatur.Intcr alaméta et narcs laxatas reliquef ad euoinedosnbsp;futni fluuios.id vbinó licet:vcttula appellotqulercdu inacanbsp;apponi velim.ea eft capfis aenea lata quoad fumas gulae faucesnbsp;intrafe capiat. Stabit huic .picda.p frotecrifta quavelutitcmonbsp;ne acta lacefletibus vetis lucrtat occiput. Cómodiflïme capitunbsp;Iis gularu circuapponenf cornua aenea aut ex operc ftdtii atmnbsp;plo et apto vacuo guia ore lupremo ad gula ipfa cSuerfo: quanbsp;auftos buccainferiore futnos fuprema cuomat muitis ventisnbsp;Coquina Cf naculis debef coquina et cclla oblbnaria vbi reliquias c^nsenbsp;et vafa et matilia referanf. Coquina nelt;^ in gremiö puiua^i hanbsp;bendaeft/nc(5 porro lógius femouéda quoad q calida pumij'snbsp;exiguturinterueniendürefrigefcat:fat erit filixaru/patellaru^nbsp;cortmaru ftrepitus et foeditas exclude?. Ferculo^pportatioesnbsp;nc imber aut itionu igrati anfradus aut locoru obfcemtas im*nbsp;pediat:ne veab his digniora dchoneftenf ,puidcbif. Exnbsp;culiscubiculapétütur.Lautiffimieft vti cenaculanó cade hfanbsp;DiduLu sftateatqjbruma.VemtimenteilludLuculli. Ingenubiwiejnbsp;cullinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deteriore i forte q grues atq? hiriidines effe non opo«cre. Nos

tiiq inqmbuflt;5bn moderatirócöprobet referam^.Ex Aemis

lio ^bo hiftortcofolitos memini apud Grecos no njfi.’ncóub U')s (pptnquo^vxores adh'.bereiSi ptes aediu ybi fedcrent tnu*nbsp;heres qldaefle:qatcr cognates ^ppiquiores ho accederetnemo

LibenV. Defi'ngulo^openbus* Fo.LXXVIII

Et^fcctovbigdêpgruatmulieres locaefle oportere arbifror nó fec’at(5 dicata religionigc caftimoni^ttG et lauta veil ifiiufsnbsp;modiaff/gnafipufllisetvirginib’dmerfona.'qinolliculi earunbsp;aï iftiufmói coclaui minorc cu tedio fui fefe ptincanr.Mattona Cóclauc»nbsp;VtiU’illicaflidebit vnfl domi agat inielHgat.Sednos p adnbsp;patrioscm’ufqp mores pd/catfequamur.Viroatqjvxondorminbsp;tio fmgulis fingula debefinó ld mó vt ptunés aut malfata munbsp;lier molefta viro nó fit: ve^ et aeftiuos etiafónos illefiorcs pasnbsp;gat/cui lubuer/t/fuacuiijaderit ianua:amp;Rter id pmuneadcntnbsp;pofticulu:q mutuo fe poflït pctere fn interpte.Sub vxoris pclanbsp;uc veftiaria/fub viri librariacellapparabif.Parés §tate feffaq^nbsp;ocio amp; gete indigeat dormitioné habebit tepétê/obteda/femonbsp;ta ab 01 famili? atij externotu ftrepitu.Habebit in pmis foculi Attendenbsp;lftitiaiamp; q alia valitudinarij exigüt ani'mi amp;cotporis gfa.Hus pulchraj ’nbsp;iusfubpclauiafgétariaeritcella.lnhaclibcrimaresadolefcen Familiaenbsp;tuli.Inveftiariavirgines puell^.Tn pximonutricespnoftabüt collocasnbsp;Hofpité collocabim’ tediü pte q fit ^xima ad veftibulü:q fe fui tioncm»nbsp;Iiberi’ falutatores adeat: amp;familia reliquam minus follicitét.

Prf textati libcre e regióe aut nó loge ab hofpite diuerfabut fa miliaritatj fruedf amp; fouéde gfa. Subcóclaue hébit hofpes: vbinbsp;fecretiora amp; cariora pdzV.ztc^ ad arbitfiu reclufus repctat. Prfsnbsp;textato erit fubcóclauecella armamétaria. Curatorcs miniftrinbsp;fuiab ingenuorupmertijs itafegregabunf:vt ^cuiufq? oificionbsp;decés amp;pat9 locus attribuaf. AncilJg etcubicularij fuis pmillïnbsp;locis nó lógi’ aberüt g vtextéplo audire:et pfload iubétis imnbsp;peria poffit efle.Curatot triclinij ad vinaria cella et penu aditunbsp;pofiidebit.Quadrupeducuratores ^ ftabulis accubabut.herisnbsp;les eg a dorfuarijs fegrcgabGf:habebGfq^ loco vn fctorib’ dosnbsp;mu aut int’ fe rixa nó oifédattaut igniu cafu gppia obfit.Tnticu De ttiticonbsp;femé^oémarcefcithumore:pallefcitfftu:attennaf affiictu:cal etfcminenbsp;cis ptaduvitiaf.Ergo vbi vispdédG duxerf/feufpelücis/feu pu pferuado»nbsp;teis/feutabulatoifeunudo in folo aceruatu/curatovthabeaïnbsp;loco ficciflimo er penit^recéti.FuilTe apud Siboli' rcpta frumcsnbsp;taitcgrapoftannücétcfimu/aqeffoffa fuerïtteftis tftlofeph’.

S51 g hcrdea caléti loco nó vitiari putêt:poft annü odus vitia tur.Afrirmat phifici huido pari corpa vt correpanf:calido ficsnbsp;ri vt corrGpanf.Lutu cx amurcaatq; argillacómaceratu fpartonbsp;aut paleis tritisvaldefubactüfigtanatio iduxetj/hébis grana

Lcoms Baptifte Albcr. Dereecdificatoria*

folidiota 8i firmiora:8C feruabis diuti^lSC curculio tiö nocebit: et formicf nS faciét furta.Qu? horrea feminu caufafiat crudonbsp;ex latere pr^ftabut.Semihib^atq^etia frudibus codititij's bosnbsp;reas vétus amidoreftauftro:amp; ablocis humedis fpirate auranbsp;quauis pertabefcutgurgulione/verme^refundutur,Tüamp; petnbsp;tinaciatcjimmodicoquouisv'éto rcddSturvieta leguminib^nbsp;prf fertim fabis horreum dnere atcp amurca cruftato. Poma innbsp;tabulato occlufiflïmo atq? gelido habeto. Vtribus turgefactisnbsp;pomaferuariintegrü per annu3 putabatAriftoteles.Aeris innbsp;cóftatfa ofhia cófidüturrea re omes arcebütur flatus. Qmnetianbsp;ex aqui lone ferunt poma rugis deturpari.Cella vinaria fubternbsp;ranea 8c códufam ^bantrtn vt vina funt quf vmbra laguefcatnbsp;Ventis omibus qui a fubfolano meridie ab occafu veniat pfcrsnbsp;tim bruma amp; vere vinu pertactum pefturbaf:ad cankulf auténbsp;fydus ctiamboreacómouetur:folis radio arefdtdunahebeldtnbsp;motu fracefdt atq? elanguefdtrodoris rapax eft vinum: fetorenbsp;cneruaf et foluiturrficco amp; gelido tenoretj vno perfeuerati annbsp;nos perfert.Vinumquit Columella qdiufrigidu critrtam diunbsp;Tecte manebit.Cellaiccircbvinariam in loco ponfto ftabili:amp; anbsp;carroru concurfu immuniieoru latus et lumina a fubfolano innbsp;aquilonéobuertito.Sordesetmaleodorataomia/Vligo^crafsnbsp;fus vapor fumus/hortifpiraméta/excepe/braffica/fico/ caprisnbsp;ficoexpurgato/longc abigito^pehitusexcluditorfolum cellaenbsp;pautmétofubdiualifternito/inmedio lacunulam deprtmito:nbsp;qua fi quid dolif vitio cfïufum fit colligas.Sunt g opcre cemésnbsp;titio amp; muratili dolia faciant. At dolia quo capadora/ eo vinunbsp;erit acrius 8c fortius.Olearia calétes amantvmbrasrodere ausnbsp;ras frigtdas:tuetfumo atlt;jfuligineinficiunf.Impurailla prenbsp;termittanf/qd aiuntfterquilinia habéda aliavbinouüftcrcusnbsp;alia vbl vetus cSdas.Huni^cto gaudcre fole/et vétis. exinanirinbsp;Hoe fit ad rem q ignes metuat vt fcenileret qu? confpectu at^nbsp;odoratu terra iunt abigantur 8C ablegentur.Robufteo fter*nbsp;quilinio ferpens non orietur.Hoc praetereundum non cenfeo.nbsp;Nam quid hoc malieftinagrofterquiliniaponimus locoabsnbsp;dito atqj cxclufo / nequid familiam rufticarn offendat fetorisnbsp;bus: I'ub tectis vero et prope fyb pnluinari cellis primarijstnbsp;quibus alioquin integras captamus quietes: laterinas habesnbsp;repriuatashoccftapothccas pcftilcntiffimi fetoris volumus.

Liber.V* De finguIo|2 0perjbus. Fo.LXXIX^

Si egrotabit trulla et vafculo cdmodius vtetur.Benc aute va* lentibus quid niabigendi iftanc naufeam ducas: nó video. Etnbsp;fpectafle liceat cü caster as alites tü in pmis hirudines quantopenbsp;curent pullos habere fuos nido nequicq fedo. Mirü quid mosnbsp;reat natura.Na et pulliculi cü primü per tetatem firmatis mé*nbsp;bris heet nó nifi ex ntdo onus ventris deijciunt/adfunt et parénbsp;tcs:qui quidé quo longius feditaté abigatroftro pullorü fege^nbsp;flionem aerecadenté excipiunt at(^ alportant. Naturae igitutnbsp;bene admonenti parendü cenfeo.

H^Inter locupletiorü villa et vrbanudiuerforiudifcriiften: ta? nuioru33edificationcs ad locupletiores quanta ^facultatibusnbsp;permittitur accedere debere: et aeftiuis quidem q hibernts vfi*nbsp;bus potius edificandum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum,X VIII.

! Ed vill^et vrbana locupletiorum diuerforia inter fe shoe dilferunt:ggt; fortun^is yillaaeftiufl diucrforiun»nbsp;ieft/vrbanis tedtis ad brumas pmodius toleradasvtünbsp;Itur.Indeadeoexagro oém lucis/aurae/fpatij/^fpesnbsp;öuftj amaenitaté captat/ex vrbe vmbratiles et molliores deïianbsp;tias fequütur. Sat idcirco eft fi quae ad vfücimlé oportuna funtnbsp;intra vrbem cü dignitateet ijalubritate praeftaturiquoad tn loinbsp;corüanguftiacgc luminis copiapatietur:oém fibi vill£eameni«nbsp;tatem atej iucuditaté sedes vrbanae arripient.Habebüt quidemnbsp;/preter laiTitatë fin’/etia portico /ambulation^geftationé/atlt;5nbsp;fhortorü delitias eteiufmodt.^inidrainus licebitcoaequabiliinbsp;lolo etia ^edificationibus altcris in alteras fupadaétis iufta ménbsp;bro^j fpatia cóparabunf. Natura loei permittentefjabterraneanbsp;fnfodientur quibus liquida lignaaequefcriutiacollocestin hasnbsp;fee honeftiora fupcrsediïicabuntur. Atqui addétur etiam in hanbsp;ftribuctur.DemS^urabif vt fint parata dii'cretacjlocatqbus cünbsp;mefle frudus ve/tü inftrumenta oïfq; denifj fupelledilis affernbsp;Uetur.Nó decrif/vbi ad res diuinas: vbi ve mundu muliebre/nbsp;et qutead feftos dies:amp;q ad virile ornatü folenniüdie?j:amp;vbinbsp;artna atq? tela: 8£ vbi q ad lanificiaiamp;vbi ad epulationes/ct honbsp;f'pitutn aduentüiet quaeadrarai^^po?? negocia annumeratanbsp;adfcriptaqj feruentur. Alibi quodméftruü: alibi quod annuü:nbsp;alibi quod ad vl^debef quotidianos:qu«fuigulafub conclaui

Lcoms Baptiftae Alber.Defeaedificatona»

vbleffenópoterunt/curandueft maxime vt lint fub pfpeétlU-^leoidraagisquomrariotefuturafütvfu. Naqugres quotidie zi- videï/ea plane minus metuet furé^enuiosz jedificationes qtanbsp;fcrunt facultates ex locupletio?? lautiti* fibiexéplavédicabutnbsp;quae imitenf:hac adhibita moder atione^t emolumenti rónesnbsp;poft habuifle nunq vcliqtvpluptati .Ergo ifto:^ villa nó mulsnbsp;to minus ^fpiciet boui et gregi qvxori. Volet palumbaria pi?nbsp;fcinaet eiufmodi ad frudu nó ad delitias:parabit tn villa me?nbsp;liu^lerquo materfamilias illic lubentius vcrfari:et ré dome?nbsp;fticl diligenter curare affuefcatmeq? tm ytiUtati fr uduf^ ^fpinbsp;ciet.'quin inpriims valitudinipfulat.Vbi acre mutare opus fitnbsp;perhieméidfaciasmonebat Celfus:|mnus enicu periculobirunbsp;Ttr magraue perferre caelum afliiefcimus/q aftate. At nos vill^nbsp;jefiatgpotiffimfi pctup^.Curandu igitur / vt fit illa quidé Iongenbsp;^luberrima, Intra^bé fub jedibus tabeenam^aeftuaria ha?nbsp;bere q tnctiniü apparatioré; ld demu ad fuas ipes et cupidita?nbsp;tes códucerearbitrabiturtcaptabitc^intrmioanguluj: in foronbsp;fronté: itra militate via perfpicuum refïexuine^ alia ferme folnbsp;licitus erit cura/g vt expofitis venaliu illecebris aucupetur. Innbsp;teftims operibus nonindccenter vtetur/erudo latere craticifs:nbsp;creta acerata materia.In extimis auté illud putabit non perpesnbsp;tuo dari: vt vicino frugi et cómodo vtatur:ea re circuet domujnbsp;patiete cótra hoïm ac tempora iniurias firmiore: viculolcg c5?nbsp;terminates autita ponet latosivtauramatureficcctur: autitanbsp;ponet ardos / vt vno canali arabo^t ftillicidiorum efïluuia excinbsp;pianturatcjdeuomantur. Inter pluuiares iftiulmodi viculiacnbsp;multo magis canales ipfi inulto faftigiabunturinerelïdeat aqnbsp;neue refundatur: fed confeftim expurgetur via q id fieri poffitnbsp;breuiffima.Caeterum de his omnibus fumatim quae repetendanbsp;Notaq videantur/cu his quae primo libro tranfegim^ hxc funt. Quxnbsp;liicfüma? partes sedifici) ignia cafibus iminunes effe debétique temporanbsp;tirn anno iniurijs obiedg funtrqug obclufiora cfleiq ftrepitu carere opotnbsp;tantur. tet/teftudinenETcrrenas oés habitationes teftudinari pcrplasnbsp;eet: quae terrenis fuperaftruantur falubriores reddentur contisnbsp;gnatione.Quibus adcrepufculum vfui venftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hintfalu

tatio/ambulatio/etpraecipue bibliotheca squinoctium orien? tem Ipectent. Que tineam/palloré/mucore/eruginé ve metuatnbsp;yeftis/libri/arma/femé/efculentaq? omniameridieat^ occidé

LibenV» De^i'nguIo9^opc^^bus? FoXXXX»

tecoerceanf. Si squabili opus cft lutnine pidori/fcri'ptori/fcal ptori et eiufmodi ieptétrionem dato, Dcmü vettito jeftiua oianbsp;vtboteaexcipiant:hibetnameridié:vetnaamp;autunaliaotienténbsp;Ocdduüverofolébalneis et vernis cenaculis dato. Haecfinonbsp;licet ex fentcntia/jeftiuis pmodillitnas pattes prjeoccupato.Etnbsp;mea quidé ientétia qui cedificat aftiuis aedificet vbbus/fifapit:nbsp;na hibernis vt fiat fatis Icue eft negocm:claudito:et focu meet-dito.Contra aeftü multa requirunturded iuuat ea quidem nonnbsp;féper mul tü.E o igitut hibernis facito area fit modica / a! titudonbsp;modica/aptiones mcdice/asftiua contra omm ex parte habetonbsp;lafla patula oia.Facito fit captatrix aur^ gelidiufculse/foles aunbsp;tem 8c ah fole miifos flatus exduditoimultus aer ampla cóclusnbsp;fus aula multis vna conceptis aquis inftat tatdius cêferuefctt.

LEONIS BAPTISTAE ALBERTIDE ORN AMEN TO LIBER SEXTVS.

jJ^Epilogus fufcepti operisidifficultas et ratio, De vitruuio ct antiquis architedurg fcriptoribus iudiciü: et in his fcribendisnbsp;quantum ftudiplaboris acdiligétieflitimpenfum. Capi.I.

Ineamenta et materia operum amp; manum fat? brilemzamp;quaead publica priuata/cuin facra/nbsp;turn 8C pro fana xdificia conftituenda pertinenbsp;‘re videbantur/quoad effent ea quidem ad fe?nbsp;fendam iniutia tempeftatum aptaiet ad fuosnbsp;quelt;j vfus pro locorum tempotü hoimij rcsnbsp;Tumqi rationibus accómodata/ fuperioribusnbsp;librls quinqjtranfegimus diligentia quatum ex llbris ipfisp^;nbsp;fpicerepotuifti:vteainiftmfmodirebus tradandis mul^manbsp;ioremnódcfideres.'laboremefuperimaioreqpro inita^oui xnbsp;tia interdu ex ipfo me fortaffïs poftulaffem. Incidebant em frenbsp;quétcsdifficultates/Sirens expIicanda^/SCnofm inueniédo:^nbsp;etmaterjeeptradandc/quiEmeabfterreretabinccptoatqiauetnbsp;terent. Aha ex ptc qua: ratio vt opus inchoaré adduxeratieadenbsp;leuocabat vt ^feqiicrer atq? hortabatur.N a^ doleba quidé tanbsp;quot;’«Itataq, pr^clariffimafcriptoru monumenta interiffetem^ De vitru^nbsp;po^ hoi3lt;j ipiuna: vtvixvnü ex tato naufragio V itruuiü fupnbsp;öitêhaberein^/fcriptoré ^culdubio ïfirudiflimüffjita aifedó

Lconis Bapti'ftc Alber. Detexdificatotk*

tépeftate at(jlacctu/vt multis locis multa defint/amp;multis plu tima defideres. Acccdebat ifta tradidiITct nÓ culta/fic eni lo«nbsp;quebaJ/vt latini gtaecu viderl voluiffergrgci locutu latinc vatinbsp;dnétur.Res auté ipfa in fele porn'genda neep latinü ne^ gr?cunbsp;fuiffe tefteï: vt par fit no fcripfiffe hunc nobis /g ita feripferit vtnbsp;nó intelligam^.Rcftabat vetera rcru exépla templis /theatrifegnbsp;mandata;ex quib^ tang ex optimis ^fefforibu s multa difceré*nbsp;tur:ead^ nó fine lachrymis videba indies delen. Et qui forte pnbsp;haectépora fdificarent nouis ineptiaru deliramêtis potius g,pnbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batiflimis laudatiflïmorfi operu rationib^ deledanrquib^ex re

bus futu?: negabat nemo quinbreui hfc parsfvt itaIoquar)vi tf et cognitionis pcnit^ effet intcritura.Iccirco h^c cü ita efientnbsp;nó poteranon facerc/quin decómentadis his rebus et fiepe/8£nbsp;diu cogitaré Jnter cogitandu quidé tatas res /tam dignas/ tamnbsp;vtilcs I tam in vita hoim neceiïarias qu? fefe vitro aiïerrét fcrisnbsp;béti nó negligédas inftitueba: oSicijc^ efle cenfeba viri boni ftnbsp;ftudioficonari;vtpartéhanceruditionis quaprudétiflimi manbsp;iores femp maximi fcciffentabinterim védicaré.Itacpancepsnbsp;eram/incertuflt;5 cófili) /,pfegucrerne an potius interraitterem,nbsp;Peruincebat amor operis et ftudiotu chantas: et qd ingenm mnbsp;pr^ftare fatis nó potuiflet fiudiu ardens et incredibilis diligennbsp;De fe hic tiafuppcditabat.Nihilvfgcratantiquoruoperu/i quoaliquanbsp;author laus elucefceret;quin illico ex eo perueftigarê fi quid poflem psnbsp;Immanif difcere.Ergo rimarioraia/cófiderare/metiri/lmeamétis pidusnbsp;fime fcris rg colligere nufgintermittcba/quoadfundit^quidquifip attunbsp;bit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lifletingenij'/aut artis pr^héderem atqp pernofcerem.Eoqipas

do fcribédi laboré leuabam/difcédi cupiditate atij voluptate» Etpfedotamvariasres/tadifpares/tam difperl'as/td ab vfunbsp;et cognitione Icriptorualicnas colligerc m vnu/etdigno recesnbsp;fcremodo/etaptolocarcordine/etoratione tradare accuratanbsp;ftcertarationemóftrare^rfus cftfacultatis cteruditionis manbsp;iorisginmc^fiteanmetnnequicg penitetmeiifi quod oinonbsp;inftituera aflecums fum: vt qui me legerint eflir me facilé dicennbsp;do maluifle ftatuat g videri eloquétem .Qct vnu g fit difficile innbsp;iftmfmodi reb^ cómentadis magis nouere experti g credat quinbsp;I periculu nó fecere,Et nt fallor/qu? fcripfitn* ita fcripfimus: ytnbsp;efle lacina nó neges et fatis intelliganf.ld ipfum in his quas fesnbsp;quutur p vinbus efficiem^ex trib’partib^ jj ad vniucrfam ?di

Li'ber.VI. De Ornamento. Fo.LXXXL

ficationépertinebat:vtieficntquidé qux aftruerem^advfum apta:3d perpetuitaté firmiffima/ad gram amp; amcem'taté paratifnbsp;fima. Primis duab? partib^ abfolutis rellat tertia oim digniflisnbsp;ma et perg neceffaria.

f£De aedificiorü dignitate/ gratia/ amcenitate/ pulchritudine/

amp; ornamêto dicendu.quid lint/quidcj inter fedifcrepentcerta artisratione §dificandü:ipfiusdeni(jartisparens. Caput.II.

Tenim gratia quidé atlt;j! amcenitaté nó alicundc ma nare arbitrantur /g a pulchritudine atcj ornamento:nbsp;iiinc ducti g» neminé inueniri 1'entiat ta triftem amp; tar^

'dum:ta rudé amp; rufticanü: quin pulcherrimts reb^ ma iorem in modu afFicia?:ornatiffima oniib^ pofthabitis ^jfequa -turiturpib^ offenda^iincompta omnia amp; ncgleda expIodat:amp;nbsp;quatü cumfcp rei deeflc ornamenti fentiat:tin deeffc ^fiteaï qdnbsp;faciat ad gratia atlt;f dignitaté.Digniflïma igiï ati^ in primis af De ornasnbsp;fedada pulchntudo eft his prgfertim qui fua vehnt reddere nó tu pulsnbsp;ingrata.Huicrci maiores noftri viri prudétiflimi quatü deberi chra.nbsp;exiftimanf:inditiofunt cücfteraitu leges/militia/rcs diuina/nbsp;tota(j.R.P.g incredibilcdidu eft quatoperecurarint vt eflentnbsp;ornatiftimatac fi cenl'uiflc viden voluenntrifta hfcfinc quibusnbsp;hominü vita vix conftare pollit/ornamentorü apparatu et p5^nbsp;pa fublata infipidum quid ncgocij et infulfum fore.Deos certcnbsp;fpectato coelo Sc mirificis eorü operib’ miramur magis g pulsnbsp;chra lil a quidé videm’/g ggt; cfle v tiha fcntiamus. A ut quid iftanbsp;^fequar/'ipl'a re^j natura qd paflimvidere heet nimia pulchritu'^nbsp;dinuvoluptatelüblafciuire Indies n5defiftit:omitto cxtenSCnbsp;pingédis fionbus.Qa li qua in re ifta delïderaturiprofecto f disnbsp;ficium eiul'modi eft: vt hiidé carere nullo pado poflit line peri -torum atqj imperitorum offenlionc.Quidenimeft vt moueasnbsp;mur lapidum ftrue informiamp;inconcinna/nifivt quo ea quidénbsp;tnaior iit:eo iaduram impenf(j magis vituperemus.''amp; in consnbsp;fideratam coaceruandorum lapidum libidinem deteftemurr'nbsp;Neceffitati fatiffecific Icue quid amp; perpuftIJum eft:commodita-lt;-ti profpexifle ingratum/vbi offendent operis inelegantia. Acsnbsp;cedit g, h§c vna de qua loquimur cómoditati atq? etiam peren-«itati plurimu affert adiumenti.Quis enim non fecum agi cósnbsp;“odiusaffirmabit/vbifefeintra ornatos/glineglcdos intranbsp;putetes recepetitiaut quid aiioquin ta obfirmatum elfict vHa

Leonis nbsp;nbsp;nbsp;Alber.Dcfc xdificatotia*

hominu arte poterit quod ab hotm iniuria 1'atis munitü fit. At t pulchritudo etia ab infeftis hoftibus Ipetrabit vt iras téperentnbsp;atcj muiolata fe effc patiatur: vt hoe audea dicere nu Ila re tutunbsp;gque ab Iioim mmria at(^ illefum fututu opus: g formg dignisnbsp;tate ac vcnuftate.Huc oniis cura/omis diligétia/omis impenfaenbsp;ratio cóferenda efl::vt q feceris cü vtilia amp;c5modafint: turn 8cnbsp;prf cipue fint ornatiflima ac perinde gratiflima:quo ad qui fpcsnbsp;ctent/nullainrealibitantuerogatu efleimpéff malint giftincnbsp;Sed pulchritudo at($ ornamentu per fe quid fit:quidveinter fenbsp;differat fortaffis animo apertius intelligemus g verbis explicanbsp;riamepoifit.Nos tarnen breuitatis gratiaficdüfiniem’rvt fitnbsp;pulchritudo quidécertacu rationeconcinnitas vniuerfaru pat -tiuin eo cuius fint.-ita vtaddi/aut diminui/ aut rmutari poflïtnbsp;nihi! /quin iprobabilius reddaf.Magnü hoe Si diuinü quo persnbsp;ficiédo omes vires artiü Si ingenij cófumunt: raroq? vel ipfi na -turf cuigc5ccfrum:vtinmediö^fcratqd plane abfolutu atijnbsp;onii ex parte perfedu fit.Quotus inquit ille apud Ctceronem/nbsp;Athenis extat ephf bus pulcher.Deefle aligd fpcctator ille for*nbsp;marurautplusclfeinhis quos nó probaterintelligebatigdipsnbsp;fum CU pulcherrimis rationib^ nó cóueniretrillis ni fallor/adsnbsp;hibitaornaméta hoccótu!ificnt:fucando/operiédog3 fiqua ex.nbsp;tabantdeformia/autcomando/expoliédoqjvenuftiorarvtinsnbsp;grata min^ olïenderét/8camcenamagis deledarent.Idfi itapsnbsp;fuadetur/erit quidéornamétu quafi fubfidiaria qufda lux pulsnbsp;chritudinis/atqjvelutipplementü.Exhis patere arbitror;puInbsp;chntudiné quafi fuuatqjinnatum totoefTeperfufum corporenbsp;qdpulchrufit:ornamcntuautéafFicti 8Cc5pacti natuta faperenbsp;magis g innati.Rurfus ficeft vtprofequar.Quiitaaedificat/ vtnbsp;quf fdificétprobarivelint/q3 veiledebent quifalé habét hosnbsp;certafanenioueriratione.Facerc guide aliquidcertacamp;rationenbsp;artis eft. Recta iccirco Si ^bata asdificationem quis negabit nónbsp;jufi ex arte pofle duci:equidé certe ipfa hasc pars qux circa pul#nbsp;chritudineni/ornaméta(]pverfatur/primatia omniü quom fitnbsp;huius nirairü ipfius partis aliqua certa gtcóftans ent ratio atej^nbsp;ars:quaquinegIigatinfulfilTimus cft. Sedfuntqmb’ifta nonnbsp;probentur/dicantij foluta 8C vagam effc quada opinioné/qu»

de pulchritudineatfpomnifdificationeiudicemus:8cpjo ^us

tttfij hbidine variam Si mutabilem elle forma f dificiotumnul

Liber.Vl* Dc Omamêto* Fo.LXXXII.

lis artium prgceptis adftringendam. Cómune hoe ignorantie vitium cft;que nefaas ncquicq cflc profiteri. T ollcndum errosnbsp;rem hunc ftatuo: non tarnen illud affumovt^lixins rimarinbsp;oportcre cenfeam quibus primordijs cmanarint artes: qmbusnbsp;rationib’ducte:quibus alimétis creuerint.Sit non ab reqnodnbsp;aiunt artiö parétem fuiflecafum/atq? aduerl'ionem/alumnumnbsp;vlümatlt;5experimctum:cognitionevero atej ratiocinationenbsp;excreuific.Sicferut milleannis a mille milibus hominü medunbsp;cinam inuétam extitiffe:itidem amp; nautica/amp;pl^ra^ omes iftinbsp;ufmodi artes minutis additamentis excreuilTe.

|[;Aediftcatone adolefcétiaapud Afiaticos.Luxuria ap3 Gr^ cos.Florulentiaveroapud Italos matura ab regibus cura amp;nbsp;adminiftratione fufcepta.Cuius pr^cepta quidam vniuerfalianbsp;qufdam vero particularia»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.III,

aEdificatoriaquatumex veterG monimentis percipis ^mus/prima adolefcentig vt ficloquar/Iuxurié profunbsp;iitin Afia.MoxapudGrecos floruit. Poftremof banbsp;tiflïmaadeptacftmaturitatéin Italia. Sicenim mihinbsp;fitvcrifimiIe:regesilIos rerumaffluentiaamp;ocio abundantesnbsp;vbife fuaq^opesfceptriijmaieftatemamp;amplitudmem intuesnbsp;bantur efleopus tectis gtadioribus/amp;parietehonefttore innbsp;tcllfgcrcnt/cepiffe cuncta fectari/atlt;j colligcre: qu? faccrent adnbsp;earn rem:amp; quo maximis amp;honeftiflimis vterentur ^dificijs;nbsp;maximis fortaflïs arboribus tecta ponere:ex lapide min^ ignonbsp;bill parktemducerc viurpaflêipreftitit opus admirationé atijnbsp;etiamgratiam.Inde(]^Iaudari vafta fortalTis opera fenriretit:

m primis regium efle mun’ arbitrarétur ea facere qu? pris uatinonpoffentoperuimmanitate delectati inter feipfiregesnbsp;ftudiofius certare progreflï funt ad infaniam vflt;5 pyramidumnbsp;cxtollendarum.Credo equidem vfum aedificandi prebuifle ocnbsp;caflonem vt multa ex parte cernerent quid interllt numero/nbsp;ordine / pofituifadeveiquf aftruerentur vno aut altero com*nbsp;nwfifle. Ac permde gratiorib^delectatos fpernere didicifleinnbsp;concinniora.Succeflït Gracciaica quidem g» ingcnij's bonis/nbsp;^^‘ïcruditis floreretamp; flagraret cupiditate ornandi fui :,cumnbsp;c®teta/tum 8c templumin primis faciundum curauit. Hincnbsp;cepit AiTyriorum/Acgyptiorumq? opera diligentius fpectare/nbsp;quoad ïtellexitquidem in iftiufmodilaudari magis artificum

l i)

Leonis Bapttfte Alber.Dereaedificatom* manus/g opes regias.Nam poffe quidem magnafacerefortu#nbsp;natorü eft.Facere aüt qux pcriti non viruperét eoj^e eft qui launbsp;dem mcreantur.ex ea te fuas efle partes inftituit Gtaeda l'ufce?nbsp;pto in ope id conari/vt quos for tunas opib^aequare nó poflet:nbsp;hos quoadinleefletingeni) dotibus fuperaret.Cepitfj vticat*nbsp;teras artes/ficethancaedificatoriaiplbex naturegremiopetcsnbsp;re atqi educere/totaq? tractare/totaq? pernofcere fagaci folertianbsp;profpicicns perpendéfq^.Quid inter ea qua:,pbétur aedificia msnbsp;terfit/atq? ea quas minus pbentur. Ifta in difquifitione nihil p*nbsp;termifit.Omnia tentamt naturae veftigia luftrans et repetcns.nbsp;paria quidé parib^/reda flexis /prompta fub obicurioribus pernbsp;mifcédountuebatur ante quafi ex mans feminie^ cónubio ternbsp;tium quippiam obcrieturiquod facerct adfpem inftituti offi#nbsp;cipneqj deftftit etiamin minutiffimis iteru atq? iteru cólideraf?nbsp;fepartes lingulas/qui dextra iïniftris/ftantiaiacentibus/pxisnbsp;ma diftantibus cóuenirent/adiuxit/detraxit/aequauit maioranbsp;minotibus/iimiliadiffimilibus^primavltimis quoad competnbsp;tum fecit.Laudari aliud in his/que ad vetuftaté perferendaqfinbsp;ftataria conftituerentur: aliud in his quae nulla «que ad ré atcjnbsp;ad venuftatcm fabricarentur. Hiec illi, Italia turn primum pronbsp;innata frugalitate fic ftatuebat/m aedificio nó fecus a{$ in aninbsp;mantccóuenire. Naputainequofentiebatillaqmdéad quosnbsp;vfus eius figurammembrorücóprobes raro fieri quin eos ip#nbsp;fos ad vfus id animas comodiflimu fit:etgratia formasperin#nbsp;de putabat ab expetita v fus comoditate nufq exclufam aut fe#nbsp;iundam inueniri. Sed parto imperio gentiu cum non minorenbsp;qGrfeda oriiandevrbis iludioetfuitlagraret. Annuante tri#nbsp;gefimü que fuerat omniu pulcherrima in vrbe domus centeli*nbsp;mum nó obtinuit loctircilqi incredibili ingeniorum copia qui inbsp;ea re exerccrentur abundaret: feptigentos inuenio Rom? vnanbsp;Tati^ther fuilTe architedos:quorum opera vixi'atis pro eo^meritis launbsp;mas cetu damus.Cüq?imperi| vires fads qu® ad omnéadmirationêfa*

columnis cerentfuppeditarent.Tatiumquendareferuntpriuata impen

numidi# la terinas donalTe Hoftienfibus centum aftrudas colunis nu# CIS ailru#- midiciscumlisecitaeffent:placuitregup°*'‘^*^*'*^**^®^^^niplilt;;

das Ho# tudinu cum veterefrugalitateconiungereiitavt neijparfimO

ftienfibus nia vtihtati detraheret/neqj vtilitas opibus parceret,Invtriflt;5 donauit. aiitcmquicquidad lautitiem/venuftatemq^vfpiamexcogita#

Liber.VL DeOrnamento* Fo.LXXXIIL

ti poffit adiungeretur.Cf terum gdificandorü operu cura et fol lidtudine nufg intermifTa ita difcuffam reddidit artem hac gdl'nbsp;ficatoria:vt nihil haberet ca quidem tam reconditum; tam la#nbsp;tens/tampenitusabftrufum/ quodnon indagaretm eliceret/nbsp;in medium^ produceret/ volentib^dijs/ artequeipfaminimenbsp;tepugnante. Nam quom in Italiavetus haberet hofpitium arsnbsp;gdificatoria prgfertim apud etrufcos: quorum praeter ill a rcgunbsp;miracula qux leguntur: laberynthi et fepulchrorü peruetuftanbsp;ctprobatifiïma extant litteris tradita templorü sedificandorunbsp;moniméta/quib’ vetus ethruria vtebatur/ quom inqua vetusnbsp;haberet hofpitium inItalia:quom^inteIIigerettantope expenbsp;tifefetvifaeftars haecprovirib^praeftare vtorbis igmm quodnbsp;caeteraeomes virtutes honeftalTent/fuis etiaornamentis mul#nbsp;toreddereturadmirabilius.Ergo fefepenitus nolcendamha#nbsp;bendamqs praebuit.Turpe nimi^ ducens arcem orbis atq? gennbsp;tium decus xquari operu gloria ab his/ quos omni reliqua virnbsp;tutislaudefuperalTet. Btquidhicreferamporticus/tépla/pornbsp;tus.theatra/thermaruq? opera gigantea: in quibus tatum adminbsp;rationis aflecuti funt: vtinterdum facta qu^ecoram intueren#nbsp;tur peritiflïm^i exterarum gentium architecti fieri negarentnbsp;pofle.Qmd demu non plus dico cloacis faciundis pulchritudinbsp;necarerenonpotuerunt: ornamentis vfq? adeodelectati funtnbsp;Vt vel earn folam ob gratiam vires iperi) profundere pulcher#nbsp;rimum duxerint: aedtficando fdlicetvt haberent cui apte ornanbsp;tnenta adiungerent. Itaq? fupcriorü exéplis/ct pentoru moni#nbsp;tis/etfrequentivfu admirabilium operum efficiundorum abfonbsp;lutiiTimacognitio extat: ex cognitioncprjecepta probatiiTimanbsp;depromptafunt: quaequivebnt/ quod veile omnes debemusnbsp;non ineptiffimiefieacdificadoi prorfusneglexifle nulla ex ptenbsp;debeant.Ea nobis pro mita promncia colligéda / et pro virib^nbsp;ingcot| explicandafunt.Iftarumreturn prascepta alia vniuer#nbsp;famomnisacdificij pulchritudinemetornamenta cóplectunfnbsp;aliafingulas partes mébratimprofequuntur. Primaex medianbsp;funt philoiophia excerpta'.et ad artis iftius modu viam^ diri#nbsp;8endaetconformadaadacta:proximavcro excognitionequanbsp;lt;hximus ad philofophisenormam vt ita loquar dolata artis fenbsp;nem produxere,Dicamprius de hts quaeraagis artem fapiuntnbsp;*^*^^^*‘luaEyniuerfamrem praehendatvtarpro epilogo.

lil)

Leoms Baptifl:^ Alfcct.Dcrc xdiüoLtotia»

H^Ab irgem'o manu vel natura decor et ornatus omnis in rcs bus/amp; guag manu/vel hominis ingcnio regio ipfavix decora*nbsp;riqucat/cóplurataméaliaamp;admirationedigna/et creditu difnbsp;ficiliaiuuariatijornan hominis induftnapofle. Caput.IlII.nbsp;3 Vaein rebus pulcherrimis 8c ornatilTimis placeat: eanbsp;f quid é aut ex ingenif corn éto amp; rationib^: aut ex arti*nbsp;jficis manudeuenitit:autanaturareb9ipis imiflafut.nbsp;s^^ilngenij eritcleöio;diftributio/colIocatio/ct eiufmonbsp;di/q operi afferatdignitaté.Man^eritaccruatio/affidio/ampu*nbsp;tatib/citcücifio/expolitio/ct generis eiufdem qu? operi afFeratnbsp;¦gratia.Rebus a natura afcitiseruntgrauitas/leuitas/deniïtas/nbsp;puritas.Cótra vetuftaté virtus amp; fimiliatquf operi afferunt adnbsp;mirationé.Tna h^cpartibus $ cuiuftj vfu amp;munere accóino*nbsp;danda funt.Partiü annotandarü multiplex habetur ratio. Sednbsp;Repetio nos hicdeledet^dificium ficpartiri/autperidinquo vnacon*nbsp;cx primo ueniunt:autperidin quodiffimiliafuntomiaKdificia. Primonbsp;libro. cx libro intellexim^ deberi ^dificiocuiuis regioné/aream/pat?

titionem/parictem/tcftum^apertionc.Inhis igif conueniunt. DifFerutquidég7aIiafacra/alia j3phana/alia publica/alia pri*nbsp;uata:alia ad neceffitatem/aliaad voIuptaté/amp;eiufmGdi paransnbsp;tur.Ordiamur ab his in quib^ cóuemunt.Regioiii quidé man^nbsp;aut ingenium hominis quid poffit gratig aut dignitat{ aiferrernbsp;vix fatis conftattni forte illudconferat: fi eos imitabimut quinbsp;fuperftitiofa qug Icguntur operu miracula excogitarunt: quosnbsp;tarnen vin prudétes non vituperant:fi cómoda facere aggrelïïnbsp;funt:et nó laudant 1'i funt nó neccflaria.Merito id quidê.Quisnbsp;Staficra * enim audcatquicêq?il!e fuerit/feu Staficrates vt refcrt Plutarnbsp;tcsfeuDi chustfeuDinocrates vtrefert'Vitruulusiquicxm.ontcAthosnbsp;nocrates Alcxandri effigiem faöurü iepollicerehin cuius manu ciuitasnbsp;exmontc aiTidcretmiliumcapaxhominüdecem.At Nitocrim reginamnbsp;Athos ef ep eüdcm ad pagu Aflyriorü tertio infiexum euphratem maxie

figié Ale misfolTionib^multoambituappelIerecocgeritnó cquidé de

xandri fe Iaudabo:firegionécum munitifTimafoflae profundit^e/tü amp; faöuru fertiliffima aquaru exubcrantia reddidenr.Sed luuét ifta rcgcsnbsp;policebaf potétilTimos.Iungat maria mantus .piciff®nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter

Vtrüqifir.CogcjUcnt motes val libus.Faciatnouas infuIas:reo

ftituantqirurius infulas córinért:nihil relmquantalijs: quofe: poflint imitari:eoq? pado icfeccmendétpofteritatuCerte qua

Li'ber.VL De Ornaméto. Fo.LXXXIIII.

«at ijuidemeoru opera magis cumvtiIitatec5mnda:eoamp;:ma gis ^babütur. AlTueucrunt veteres afïerredtgnitatécu locis SCnbsp;luds:tumetiarcgionireligione.Totam SiciliamCcreri facra^nbsp;tamfuiffelegimus:l'ediftaprftcreatur.llludperplaccbit:fieritnbsp;quidé regio mirtfica re aliqua pr^dita qug fit raritate fingulartsnbsp;virtute admirabiUs:et fuo in genere prgftabilis / vti quidé fi fornbsp;teccelo eritpr§ ceteris oibus miti/Simcredibili gqualitate pers Attendenbsp;feueranti.Qualis apud meroem/quo loei hommes tamvmat hommesnbsp;gdiu vchnt.Vticpfifereteaqmdemregio aliquid nufqvifum apudMenbsp;ahbi:amp; genen hommum optabile atqj falutare.Qualis eft quac roem tanbsp;fuccinos/cinnamum/balfamumvefcrat.Vticj fidmina vis ali d/u viue*nbsp;qua inerit.Qualis foto Eubofio ini'ulaquam omni penitus no re gdiunbsp;cuo elTetmmunemferunt.Aream quadoeaquidempars quo. voluut,nbsp;taregionis eftcunda hgcomia honeftabuntqu? ornaméto rc-^ Eubofianbsp;gionis conferant:léd ab rerura natura plures paratiorefq? prse inlula.nbsp;ftantur commoditates quibus area g quibus regio reddatur cenbsp;lcberrima:habenturenimqu« paflïmvariam et muitiplicemnbsp;admirationem fm prf beant promontoria petrg / verrurg/auersnbsp;ni'antra/fontes;amp; eiufmoduquibus admirationis caufagdifisnbsp;cafleprasftetg alibi. Neqjdefunt veteris alicuius memon§ ve*nbsp;ftigiarinqmbusSctempora/et rerum/hommötf conditio attunbsp;leritquodoculos/mentefq^moueatcum admirationc. Mittonbsp;illa.EtlocumvbiTroiafuit:amp;camposcruore madentes leusnbsp;ticos/trafimenos/amp;mille huiufmodi.Hominumvero manusnbsp;ftingeniugmultaad earn rem conferant/non facile dixetim.

Mittocaeteraqu^faciliora Hunt.Platanos per marevfq3in in* Attende fulamDiomedis aduedasareaecondecorandaegratia.EtamaOlea Nenbsp;ximis vins pofitas colönas/obelifcos/atbores qux pofteri ves ptuni SCnbsp;nerentur.QuahsapudarcéAthemsdiuftctitoleaa Neptüno Minerugnbsp;amp;Muieruapofita.Mittoamp;multo jeuofetuatas SCamaiorib’Terebynnbsp;pofteritatiper man^ traditas res.Qualis apud Chebron theres tus.nbsp;byntusiqua aprincipio müdi ad lofephi hiftoridtépora duraf Nota g inbsp;fc ferunt.Illud pulchernme faciet ad ré maioré tmmodu hone dmerfisnbsp;ftanda:c5mentüquidéelegansatejperaftutuiqJlege.phibues locis cunbsp;fe/neqmsmastempluBonf de^/neueingdemDiangad pors cerimo?nbsp;Jicuui patriciam ingrederetur.EtapudTanagram/nequamus- niaSC reltnbsp;“er lucutn: neue item interiora temph Hicrufalem penetra-- gionecosnbsp;nehtmnamp; nequis nififacerdos SCiacriftdj tatumgratia amp; fom. lebatur.

l iii}

Leonis Bapti'fte Alber.Dereaedificatom.

teapud Panthos ablueretur.Ncqm's doliolis loco apudcloa* cam ro mie maxima vbioffaPompilijregisfmtdii'puat. Turnnbsp;et aliquot l'acel lis infcripfcre ne quod Icortu adhibeatur, Sacelnbsp;lum Diaiijein creta nifi pedibus nudts fas eratingredi.Et an^nbsp;cillain in ^dé Matutae admittcre nó licebat.Apud Rhodios tenbsp;plum Oridionis prfco.Apud Thenedö tybicé téplumTemnijnbsp;nóingrediebatur.Ex louis Alfiftij téploegredifas nóerat/ninbsp;priusfacnficafient. Athenis inxóe Palladis'.etThebis intedênbsp;Venens hedera inferre nó hcebat.In téplo Fannae vinu ne licenbsp;bat quidé nominate. Atij inftituere ne potta lanualis Rom«nbsp;vnqclaudere? nifi quom elFct bellSine ve téplu lani aperireturnbsp;quomefletpax.AedemqjHortiEperpetuo apertam eflêvoluenbsp;re. Hxc nos fi quid erit vt imitari inftituamus /fortaffe códicetnbsp;fi indictu fit/ne templa martyrum mulieriet virginudcarü vi*nbsp;ri non ingrediantur. Illud prsterea q digniflïmü eft modo fiatnbsp;hoi m ingenio quod faftum quom legimus min^ crederemus:

nipcr haectemporalocisnonnullisümiliavidetemus.Sunt q Bifantio dicathoimeffectumarte: vtBifantio ferpentes neminemlas*nbsp;ferpentes dant:graculiq?illuc intramoenianópuolét.Etinagroneaponbsp;najminej litanocicad£Enó audiantur.Auem creta noduanóferat.Aedénbsp;ledüt No Achillis in infula Boriftene auis nulla infeftarit. RomJe fotonbsp;ta et aha boario aedera Herculis ncc mufca intrarit neecanis.Quld illiidnbsp;fcitu non g» per h^c tempora veneti)s publica cenfo^j tccta nullum ge*nbsp;indigna. nus mufearum fubit.Et apudTolletum macetlo publico nonnbsp;plus vnam toto annovidebis mufea/et eam quidé infigni albenbsp;dine notabilem.Taliacompluria quxleguntur lógum effet^nbsp;fequi.etea quidé artene anpotius naturafuaptefiant/nonfatnbsp;tis habeo quid referam. Quid tu.'' Et qua natura id fiat arte qinbsp;Bibrias aiunt.ExtumuloregisBibriJEPontilaurüextare:aquo fiqdnbsp;tex póti. decerptum inferatur m nauim/iurgiaillic nó cclTétdonee abi?nbsp;ciatur.In fano Venens apud Paphos in ara non pluere. Apudnbsp;Troadem circa fimulachrum Mineruse relictafacrificia nó pusnbsp;trefcere.Ex tumulo Antci fi quid erutu fit imbres e coelo i'patsnbsp;gi/doneceffoflfarcpleantur.Sed funt qui hxc demü fieripolTenbsp;affirmant arte. lam turn pride oblolctaimaginu/quas aftrononbsp;tnifibi non ignotos elTeprofitentur Exeo qui Apolloijijvitanbsp;fcripftt memini ad regiambafilicani apudBabyloncmmagosnbsp;tcÖQ alligaffe alites aurcas quattuonquas illideoruj linguas

Liber.VI. DeOrnamento. Fo.LXXXV

nuncupabant:habuiflequkiemvim/vtanimos multitudinis AUtesan ad regis amorem conciliarét. Tum et grauis auctor lofcphus rece quatsnbsp;attcftatur.EIia3arum fe quendatn vidifle/qui Vefpafiano fpes tuor ma*nbsp;danteetfiüjsanuload naresManiaci adacto/eSeueftigfo lugicse.nbsp;beraretiprofiteturi^ Salomoné inftituiflecarmina/quib^egri*nbsp;tudtnes mitigentur. Et Serapis inqm't Eufebius pamphylusnbsp;apudAegyptios/quemnos Plutonem dicimus fimbolaedisnbsp;dit/quibus demones expelIatur:docuitlt;Jiquo pacto demonesnbsp;aflumpta brutorum figura infuItent.Et Seruius folitos refertnbsp;homines certis coniecrationtbus muniri aduerfus fortun® imnbsp;petu; ne ve m or 1 quidé nili ill a confecratione exauótorati pof^nbsp;fent.Haec fi ita funt/facüe adducar vt eredam quod ex Plutar*nbsp;cholegimus. Simulachrum apud Peleneos fuifle/quod afa*nbsp;cerdote amotü a templo/quoquo verlus fpedaffet omniater*nbsp;rore et maxima perturbationeconficiebatiquod veocuIinuUnbsp;lipoterantpre timoreintueri. Seddiclaheclmt animi gratia*.

Caeteta qux generatim ad areani honeftandam faciant:vti eft ambitus/circumfcriptio/aggeratio/complanatio/ftabilitio/etnbsp;eiufmodi nonhabeoquid amplius dicani/nifi vt ea ex priraamp;nbsp;ct Item ex tertio fuperioribus libris repetas.Honeftiflima qui*nbsp;dem erit quae vti admonuimus ficciffima aequabilis coniblidanbsp;tacjfitetiamadremcui feruire oporteataptilïïmaatqjexpedinbsp;tiflïma/egregiecpcófert/fieritinftrataoperccruftaceo: de quonbsp;mox dicemus cutn de pariete tradabimus.Hoc etiam faciet adnbsp;rem quod monebat.Plato dignioré futura loei audoritatem/ Nomennbsp;fi ei nomen fplédidiflïmu impofueris. ld argumentü placuiffe ad rem fanbsp;Adriano principiindido funt licus/canopeius/academia/temciens di*nbsp;peiet clariCfimaeiufmodi nomina abfe cenaculis vill^ tybur* gnitaté afnbsp;tinae impofita.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fert.

fJ^Departltionerepetitio breuiufculatde^ pariete tedo acre; liquamateria:c5pofitione:ordineetm5cxornadis. Ca.V.

-------Artitio item et fi magna ex parte primo Iibro trada*

ta fit:de ea tarnen ficbrcuiffimc repetemus.Tn re om niprimariumornamcntumeftcarere omniindecennbsp;^^^tia.Eritigiturdecenspartitioquae fitnó interruptanbsp;nonconfufa/non perturbata/nondilToluta/nonexmale con*nbsp;uenientibus compacta: erit$ membris non nimiummultis/nbsp;non nimium minutis /non nimium vallis /non nimium diffo#

Lcom's Baptiftae Alber.D e re aedificatoria^

nis atcp deforoiib^/ non quafi a cstero corpore diuulfis et difll patisrfed erunC omnia j) natura 8C vtilitsite et tradatione reru jnbsp;agendara itadtffinita/ila explicata/ordine/numeto amplitusnbsp;diae/coIIocatione/forma:vtnuUaparté totius operis fine allsnbsp;qua neceflitate/fine multa c5moditate/fine gratilfimapartiumnbsp;concinnitate effectam intelligamus.Nam cum lus quidé fi bcsnbsp;neconueneritpartitio omnisallic ornamentorum lucunditasnbsp;et decor cum rcdeconftabit:tum clarius elucefcet.Si non cóuenbsp;neritmullam ^culdubio fer uaie dignitaté poterit. I racj totatnnbsp;coformationem mcmbroru diductam amp; perfed33 efle oportetnbsp;adconfeni'umquendanccelTitatis SCcomo litatis: vtnon tarnnbsp;adeffehasatcjalteras hafcc gtesiuuctqiftas ipfas ifticiftoci^nbsp;ordinefitu/adiundione/collocatione/c5formationeq?ipfaeasnbsp;dem qua funt pofitas efle egregte conferat. Circa parietem atcpnbsp;tedum exornadum pluribus tibi crit locus :vbi ranflima natunbsp;rx muneraetartts peritiaj8C artificisdiligentiaingen:|(5 vimnbsp;explices. Quod fi forte dabitur facultas vt poflTis veteté-illumnbsp;Ofytis Ofyrim imitariiquéduocondidifle templa ferunt aureaivnujnbsp;duo terns caeleftiralterum regio loui.Autvtpoffis lapidefupra horninunbsp;placodis opinione maximo attollereiqualem Semiramis a montib^desnbsp;ditaurea. uexit ArabiseXatu quo$ verlus cubitos.xx.longu ad.cl,Autnbsp;fitantadabiturlapidummagnirudoivtexeo poiTis integramnbsp;aliquam totius operis parte3 perficere: qualem Aegypto fuillenbsp;Sacellu ferunt ad téplum Latonae faccllum/ latQ fronte cubuos.xl.vninbsp;vnicoK coetintegroexfcuIptumlapide:altero(jitemvnicocotedumnbsp;integro Iapide.Profcdo id quidem open multum atfcret admirationisnbsp;lapide fa* coq? magis fi peregrinus diffidHlt;^ fitdeuedus viaiqualem fcrinbsp;dura. bit.Herodotus abeiephantooppidopetitumfrontelatumcttnbsp;bitos plus.xx.altum.xv.tradum vfj fui itincre dierU3.XX. Adnbsp;rationes etiam ornamentorum egregie pertinebittfi dignus adnbsp;mirationc guis lapis loco erit pofitus nobili atij ifigni. Apudnbsp;Chennim infulam m Aegypto facelfum illic no tain cftquidenbsp;mirabile q» vnico fit tedum lapide/g parietibus tam altis tanbsp;torumeubitorum lapis impofitus fir.Atferetctiani ornamenanbsp;tumipfiuslapidisraritas atqjelegantia:putaii erit exgetierenbsp;Siraulas raarmoristqaoaslemfortunseaureaindomoftruxifle princisnbsp;chrutra pera Neronem ferunt:puro/candido/tralucido: Vtetia3nu!lisnbsp;lucidum. adapertis foribus Itus effe luxinclala videretur, Denigsiftiufs

Libet.VI. DcOrnamento. Fo.LXXXVI»

modi omnia confcrent.Sed qualiacult;jifta quidem fint inepta eruntini accutatus incóponcndo feruetur ordo ct modus. Sinnbsp;gula enim ad numerum redigendafót omniavt paribus paria:nbsp;dextra finiftris:fümainfimis rcfpondeat: nihil intcrmifcendunbsp;qiiod permrbet aut res aut ordmes. Omnia ad certos angulosnbsp;paribus linaisadequanda.Viderequidélicetg interdumignonbsp;bilis materia ggt; artetradata fit plus afferat gratis g affcrat nonbsp;bills alibiconfufcacetuataimurumAthenis qucmtumultua*nbsp;riofactura operefcnbitTuchidides:raptis etism fcpulchrorunbsp;ftatuis/quis earepulchrnmcfTcafhrmabit/gj clade ftatuatumnbsp;refcrtus firi'At contra iuuat ex ruflicanis veterum sdificijs lacnbsp;pidc incerto/minuto/opereqpcógeftitio aceruatos pariet es fpcnbsp;dare/vbi ordinibus ftant squatis color bus alteinati albo ni?nbsp;grolt;5 diftindis/quoad pro opcris tenuitate amplius nihil dcfinbsp;deretur. Sed hsc fortaflïs magis ad earn parté parietis quse crunbsp;ftatio dicitut g ad perpetuos parietcs tollcndos pertinet.Cstenbsp;rum omncs ita diflribuétur copiae:vt nihil inceptum nifi ex arnbsp;tis et confti ij deflinationeinihil adadum nifi ex incepti rationinbsp;businihil pro abfoluto relictum quod ^fum non fit füma dilinbsp;gentiacuraijelaboratum at$perfinitum,Sedptimariumpaanbsp;rictis tediq? ornamétum prslertim teftudinati erit ipfacrufla#nbsp;tio/colünationemfemperexcipio. Ea quidem erit multiplextnbsp;a'baria pura:albariainfignita:pictoria/contabuIata/fcdiIis/vinbsp;trea/et qux ex lus partibus conftet mifla.

CQucniadmodum maximorum lapidum moles ac pondera facilius moueantur aliorum ptius ludicio: et naturali quidemnbsp;acphtlofophico.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.VI.

; Ehis nobis dfcendumqnaE fint et qus fiat. Sedquo . tiiivn maximorü lapidummouendorum mentiohanbsp;' bitacft:locushieadmonct: vtprius referamusquo

____pacto tantae moles trahantur: atqj difïiciilimis locis

imponantur.RefertPlutarchus Archimedé apud Syracufas Archirae per medium forum ttaxiffeonuftam onetatianauimquafim^ des.nbsp;«centum loro et manu Mathemathicum Jngenium.A t nos tanbsp;. turn quee vfibus cómodentur prolequcmur: poftremo etiamnbsp;non nihil expUcabimustex quo dodaet acuta ingenia ré hanc

Lconis Bapti'fteAlbcf. Dercaedifi'catoria*

haudobfcufeexfeperciperepoflïnt.Ex Plitiio fic compen'o Obelifci obelifcumdeueöumThebasafods foflaexNtIo^du(Sa;fubnbsp;mira quó miflïs lapidinauibus plenis latercuIo:moxlt;5cxinanitis/vt c5nbsp;dam arte uehendi lapidis onus fuiceptü leuarent.Ex Amiano marcellisnbsp;deuecti, no hyïiorico fic compen'o.Cóuedum ex Nilo obeJifcum nauinbsp;rcmigum trecentorumimpofitü volgijs et tradum a tertio Vfnbsp;bis lapide porta hoftiéfi incircü maxiraü.In eocg etigédo mul*nbsp;tahominumilialaborafle:totocirco referto machinis altiflïsnbsp;Ctefiphó marutrabiumamp;vaftiflimorüfuniu.Ex Vitruuiolegimus Ctenbsp;liphoné patrem amp; Methagené film columnas Bc epiftilia duxifnbsp;fe Ephgfum achylindris cóméto fumpto quo area veteres cósnbsp;planare lubeant.Affixit eni amp; firmauit plumbo fingulis extrenbsp;mis capitibus lapidü fingulos acus ferreos porrectosiqui qui«nbsp;dem ^ axe rotarü extarent:rotaIi$ hinc atlt;j hinc axibus iftmC*nbsp;modi adegit:amplitudine tam latas vtferreis illis ex axibus Ianbsp;pidesipfipcnderent:indevetfaturotatummotos ac deporta*nbsp;Chemini tos.Cheminium^gyptiuferuntinpyramideaftruenda quodnbsp;us.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effetopus altumftadiaplus fexfactis aggeribus vaftiffimos Ia

Clcopas. pides apportaffe.Cleopam Rafinitg fiiium fcribit Herodotus ineapyramidequaaftruendacentenamiliahominum annosnbsp;plures fatigaflet/gradus extrinfecus reliquifie: quo vaftiffiminbsp;lapides breuibus tignis amp; aptis machinis admouerétur. Turnnbsp;fic iHudmandatütlitteris;aIibilapideos vaftiffimos trabes ahnbsp;tis columnis fuiffe ipofitos in modü hunejn trabis eni medianbsp;lógitudiné duos fubftituernt tranfuerfos thorulos mutuo cósnbsp;tiguosimox in alterum trabis caput aceruarunt fportulas plenbsp;nas harenaiqua pr^ffione caput alteru quod nudö effet alleua*nbsp;returific alter ihorulus pódere ïmunis relinqueretur tranflatisnbsp;fubindcfportulis/inqjalterum lam fublatü caput alternatimnbsp;coaceruatis/fiC thorulis fubinde altioribus ea parte fubftitutisnbsp;qua imiffio apertior pateretiaffecuti funt vt fenfim lapis quafinbsp;fua fponte cófcenderet.Hfc breuiftime collecta ab ipfif auctorinbsp;bus jplixiusdifcédalinquimus.Cfterum prooperis inftitutonbsp;pauca qu? ad rem faciat 1'uccinde repetéda funtinó bic infifto:nbsp;vtillaexplicem pódcnnaturaineffevtcÓtinuoprgmatiobfH#nbsp;nate querat infenoraiattolli totis vinb** repugnet; nufq cedatnbsp;loco/niiïvt victorvautmaioripódere puincéte/autCÓtraria V*nbsp;ppotétemeqs mot’ effe vatios rcpctoiacétto i céttö/citca cêtra

Liber.VL DeOrnamento. Fo.LXXXVlI

et vehi aUa/trahi alia/impelli alia et eiulmodi:de hifce difquifi tionibusalibi^lixius.Hocftetapudnos:pódera nufg facili^nbsp;nioueri q quom defcendant:fponte enim tiiouétur. N ung difsnbsp;ficili^ q vbiconfcendantinatura eni repugnat.Tertiuvero quénbsp;dam atq? inter hos medium efle motumtet fortaffe quivtriufq^nbsp;hom natura fapiat:qui qmdé neq? fuapte moueturmeq? obfeqnbsp;repugnet: vti quom plano et mimmeimpcdito trahttur vado.

Casteros omnes motus quohuicvel huic ^xinuores funt/eo aut fadliores aut diftialiores elfe. Quo aüt pado imania pon*nbsp;deramoueri poflïnt/ipfareru natura raultacx parte móftralTenbsp;vifaeft.Naq? videre quidê licet qua; ftantcm in colünam impo Reru nionbsp;nantur pondere facih appull'u perturbari:et CU3 ad cafu moue* uendaru3nbsp;ri ceperint nulla vi admodum contineripofle.Tum 8£ Ipedare rationes,nbsp;quidcm Heet colunas ipfas teretes/et orbes rotaru/et volubilianbsp;facile mouerirasgre confiftere fi rotentur; eadem li inftituas tranbsp;herc;ita vt non rotentur/non facileperfequi.Tum et in promnbsp;ptu eft maxima pondera nauiu leui appulfu ftagnates p aquasnbsp;moueri fitrahendo perfeueres.Si vero arietes eas ne maximenbsp;quidem fubito quo vclisidumoueriret contra ictu repentinonbsp;concitatoq^ impulfu qutedam moueri. qua; alioquin non finenbsp;maxima ponderum vi dimouerentur. Supra glacie quoq? gra#nbsp;uiahaudquagrepugnanter tralienté fequi. Praelongo item qnbsp;pendeantfunealligata aliquot quidê i'patiu efle ad motupró*nbsp;ptaperfpicimus.Iftoru rationes aduertilfeatqp imitafleconfe*nbsp;tettnos eafucdndetranfigamus. Carina ponderis omninpfonbsp;lida et cosquabilis fit neceffe eft:ea quo erit latior:eo min^ ob«nbsp;teret fubftrata vada:quo erit gratilior/eo expeditiord'ed fulca*nbsp;bit vadaet obuorabitur.Adcarinam ponderis fi aderüt angu*nbsp;h: vtetur quafi vnguibus ad vada carpenda atq? renitendumnbsp;Vadafierunt lnbrica/iubfoIidata/squalia/cóftantia/nufqua3nbsp;cadentia/nul'gfefeattollentia/nufqobfudcntiaquod interpclnbsp;letnllud proculdubio non habebit pondus quod cótra certetinbsp;autobfequirecufet;pr*tervnuidquod ipfumpondiis naturanbsp;fuiquietisamantiffiraülitiet perindepigru etmorofu.lftisfi*nbsp;*^iIiafortairismtucns.Archimedeset reruearumquastecen* Archimenbsp;fuimus vim altius repetens adduci vifus eft vt diceret. Si tztx dis dictö.nbsp;molis daretur bafis:profecto fe mundü pofte guertere Jn cati*nbsp;na vadoij patado qiftic quierimus gcómode aftequemur.Tra

Leonis Baptiftae Albef.De re aedificaton'a*

bes eni infterncnï ponderts vailitate numero atcj craffitudi nc et robote frcquentcs firmi coaequalcs nufqua fcabri nufq ittnbsp;duels interrupti iter carina atlt;5 vada mediu qulppia effe op ornbsp;Lubrican tet:quo id iter litbricu reddatui.Lubricant fapone aut fepo autnbsp;di genera amurca/aut madente fortaflis loturacretae. Eft Si aliud lubricanbsp;di gen’quodfitchilidris in trafucrfSfubftitutis. Hicfi erut nunbsp;mero cóplures/difficilead tineas cqdiftantes atc^diftinatioresnbsp;;p itinerc agendo directos coaptabuntut:quod oino necefle eftnbsp;fieri ne pturbent at^ fubradant:p5duf$ in altera partevehat:nbsp;fed vna pfpiratione in officio fubfequanf. Si erut numero pannbsp;ciores: ilUc quide aut 1'ub pondere deftcietes fatifcentiac relolunbsp;ti reraorabutur: aut qua vna tinea fubftrata vadi fupficte: quanbsp;ve altera item vna tinea fuperimpofita poderis carina attingutnbsp;quaff acic penetrando infigentur/atij haerebunt chitindri corsnbsp;puscoaequalib^circulis cópluribus altero atteris cógeftis.Connbsp;ftat 8c circuin apud mathematicos alTentur recta n5 polTe tineanbsp;pufto plusvno attingcre,Hinc nos chitindri acié appellam’Ii»nbsp;nea/qua vnica pondus ex clylindro prf mat. Iftis ^uidcbif manbsp;terif déftute/Si linear notatione ad norma at(^ dircdione.nbsp;f^De trocleis: veftibus:rotulis:rotis et carum partibus magninbsp;tudine formis et figuris aptioribus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum. VII.

iEd quom piaster hasc ctia fat qu® vfu coprobentur. Rot£e/trocleas/coclea/at(^ vedeside tus accurati^tranbsp;danducft. Sut eni rote votgutis multaexptcfimisnbsp;les. Semp eni vnicu in pundu prfmut ex ppcndicu*nbsp;tan. Sed Iioc intereft 3» rotuli expeditioics fut:rote axium in«nbsp;Rota. terfndtonc tardantur.Roteptes fut tris: ambiés extrem^ amnbsp;ptifftmus limbus circuli:medius axis:8C circutus is in quo axisnbsp;inducaf quaff in armilla.Id atij fortaflis polu appellarent/nosnbsp;^ in ahjs machinis (let/in alifs veto moueatifi ita licet: axeclanbsp;nuncupabimus.Rota fi axe voluetur cralTo :durius ^labctur;nbsp;1Ï tenui/pondeta non tolerabit.Rotarn extreme ambitus ft beenbsp;uis.'quod de rotulis dixim^ infigif vadoffi latus vacillat in at*nbsp;terutras partes. Et ff diucrtendu forte i dextera autliniftra eftjnbsp;Axecla. fgreobtemperat. Axecla ff plus fatis aperta eft rodcndo ex/tatnbsp;ff nimi mil ari^ia fit cótumax.Media inter axem et axecla lubrinbsp;cum effe oportet.Nam horu alter provadoialter pro Carina ponbsp;Rotulus. deris eft.Rotulier roteex vlmoilicc. Axes squifolio8Ccorno

Liber.VI* De Omamcnto* Fo.LXXXVUL

aut potius ferro Axecia oinnfu3 optima ex 3£te ftagni parte ex tertiaimmifta.CideoIïepulillsefuntrotffi.Veöis radios rotas Ciclcola?.nbsp;rufequitur. Sediftmfmodiomniaqualiacutjfïntdme fintinsnbsp;gentes rot«: quas immiflï hominescalcando inuertattfiue fintnbsp;erganseautcocIejE/inquibusvedisiprimis valet: aut ciclcolaenbsp;et quae vis generis eiufdem:omnium eft quidem ratio ex prinsnbsp;cipi)sduda librae.Mercurium ferunt vel maxime ob hancremnbsp;diuinühabitum/q^ nullo figno inanus:fed folis verbis quiedinbsp;ceret ita diceret vt plane intclligeretur.Id ego fi verear polfc afnbsp;fcqut/tamen proviribus conabimur.Namftitui n5 vt mathesnbsp;mathicusfedvelutifaberdehis rebus loqui:nonpIus qquodnbsp;pretcreundum non fit. Efto fit inter manus difcédte rei gratianbsp;iacuIum:ineo tris locos velim confideres/quos punctanuncunbsp;po.Duo extrema capita fcrrura atc^ pynnulasttertium eft mesnbsp;dium amétum.Quas veto fpatia inter punfta haec fint ab amésnbsp;to ad capita tadios nuncupo.Nondifputo quid ita fit/fedipfanbsp;res patebit expenmento, Naq^ fi erit quidem amentum tazlo ffnbsp;turn medio/et aequaliapynnulis pódera refpondeant fcrro:ftanbsp;bunt fane alterutra iacuh capita mutuo renitetia Sc collibrata.

Sin crit fortaffis ferram caput grauius perutnccntur pynnulae Erit tarnen in iaculo certus locus grauiori capiti pr opinquior;nbsp;quo fi amentum reduxeris/fefe pondera ilico aequilabrabunt»

Is eritpundus ille/aquo maiot hie radius tantuexuperatmis norem ^tum minus hoc pondus ab maiorc exuperatur. Cornsnbsp;pertum enim feccre quiifta queritarunt radios non pares ponnbsp;deribustno paribus aequarimodonumeripartiu qui ex radionbsp;at^exponderevnacollectifuntindextracontrarijs talibus tnbsp;finiftram numeris refpondeat. N5 fi erit ferrum triapynnutenbsp;duo ab améto ad ferrum radius duo fit oportet:amp; radius alternbsp;ad pynnulas tria. Ex quo cü hie numer’ quinc^ altcris quinq?nbsp;par refpondebit: aequatis radiorum et ponderum rationibusnbsp;qmefcentsequl Iibratietcompares:ftnonrefpondebuntnumenbsp;*'iperuincent:inquoexcedent. Illud nonprastereo/ab eodemnbsp;amento ft pares protendentur radi) pares dum capita mouebunbsp;tur acre circulos fignabunt.Si vero impares quo^ et impares.nbsp;defcribentcirculos circuits contincri rotas diximus:monftra*nbsp;turn idcirco eft fi vno eodec^ motu dux contigu* vnicu affix*nbsp;in axem rota; moueantunita Vt motavna altera non quicfcat;:

Lconi's Baptifte Alber. Deresedificatoria.

ct quiefcente vna altera nó moueaf ex radiorü in vtrifq? longi# tudinequf nainvnaqualt;$fitvisintcIIigemus.Radt) longitunbsp;dinem notalTc oportet amedio intimi axis punfto.Hfcfi fatisnbsp;intelligutnromislquaqufrim^ ratio hmói machinarüin apersnbsp;Detroj toeftmaximerotaruamp;vedis.lntrocleispaululü eft ampliusnbsp;deis. qdconfideremus.Naamp;traductus pertrocleafunis 8C orbiculinbsp;ipfiintroclea^ vado funtnnquo medius quidéfitmotus/quénbsp;cffe intra difficilümü atqj facillimö dixim’.'gj necj al'cédat necjnbsp;defcédatdedinfuu centru gquateobinftet.Atqui vt mtelligasnbsp;quidfitinre;fumitotibiftatuapódo.M.Hfcfiexarboris truanbsp;cofuncillaqueata pédebit/certüeft/fimplicéfuné iftunc millenbsp;Integrafuftinere.Adneöito ad ftatuamtroclea;amp; perea tradunbsp;ato funé quo pendebat ftatua:etreducito ad trücum/vt itera»nbsp;to pédeat:ptóptü eft ftatufpódus duplicate pedere func: atejnbsp;troclea per 5quiljbr3mediuinterftrigi,Profequerc addito etianbsp;trunco altera troclea amp; per ea quoqs traducito ipfum funê:quenbsp;ro atequotaeritpódens portioiquaredudam altum amp; moxnbsp;tradudapars funis fuftinebit.'' quingéta inquies.nó tu exmdenbsp;intelligisfecüdghuictroclef daripondusnon pofte maius abnbsp;fune ipfo q qct habeat.Habebit ergo.V.non longius ,pgrediar.nbsp;Hucuii$ fatis móftratumputo diuidi pódus trocleisrexindeijnbsp;maiora moueti pódera minore.Quot eni erunt iftiufmodi cötnbsp;duplicationes.'toterutponderis difpartitiones:exquo illudfenbsp;quif/vt quo plures adhibeatur orbiculi:eo pondus quafi con*nbsp;cifum/amp;in partes difgregatumcómodius tradetur.

CEe ttocleaamp;eius anuïis/depódenb^fune trahendis/vede peilédis/rota vehédis/vell’eorl'um vnodütaxathorumodoru

veIpluribusfimuI.arte/experiétia/amp;exêpIo fenfim ramen t^ turn atq^ mature aggrediendo.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.VlU-

Coclea. r-^;^Iximusderota/amp;trocIea/amp;vedc.Nuncvelim2ntcl ligas coc!eamcóftareanulis:qui quidem m pódusnbsp;l^^^j jfuümendüfufdpiant.Hianuli fieffent integriSc n5nbsp;ita cgfi/vt finis vni^ alterius pnncipio iungeref/ pronbsp;culdubio motö in eis pódus neq? afccderet/ncijdefcédcretil'ed

§quabiii vado per cycli ambitu traheref .Cogitur igif yj yedis pódus per anuli obliquitates labi-Rnrfus li eftênt hl quidem

anuli ambitu perpufillitamp;cétrofinitiminimi^yedebreuiore pcdus/amp;virib» leuiorib^moucrctur.Hlcnóreticcboquid me

Liber.VI. DcOrnamento. Fo.LXXXIX*

dicïurum non putaui.Tu fi rem ita parabis/vt ponderiscarina quoad id manus et fabri ars poffït aflequi/fit non amplior punnbsp;do.et ftabili in vado/ita moueatur: vt motu fuo lineas i vadonbsp;efficiat nullas .Hoe teftor Archimedis nauim mouebis et iftiufnbsp;modi que voles confequeris.Sedde his alibi.Harum re^ quasnbsp;recenfuimus fingulse perfead pondus mouendü validiffim»nbsp;funt.Quod fi vna omnes iungentur in vnu mirifiee valebunt.nbsp;ApudGermanos paflim offendes ludibundain glacieiuuetusnbsp;tem focculo ferreo gracili et fubterleuigato inixam fado ipulsnbsp;iu leui tefte lubricitate fuperlabi tanta motus velocitate: vt nenbsp;vinei quidem fe a prazpete alite patiaf. Sed quom pondera autnbsp;traliantur/autpellantur/aut vehantur:fortafïïs ent vtfie peffinbsp;mus dtffintre. Pondera quidem trahi fune;pelli vede: vehi rosnbsp;tisiet ciufmodi.Quo autépacto his vna omnibus poffum’ vtinbsp;in promptu eft. Sed in iftiufmodi omnibus adeffe oportet eonnbsp;ftans etobfirmatilfimu aliquid': quo imoto eaetera moueanf.nbsp;ld fitrahetur pondus:adfitoportetmaius aliudaliquod ponsnbsp;dus cui vincula maehinaruc5mendentur:fi tale non aderit pósnbsp;dus:eIauüferreutrieubitumvaIidüinfigitofunditus in folujnbsp;denfatum/aut trafucrfis truncis obfirmatum ad exttemü elauinbsp;caput/quod abfolo emineat/vinela aduoluito trallearu atlt;Jernbsp;ganae. Si auté erit folum harenofu ^ftermto trabes praslógosnbsp;integrostinquibus vadacoaptétur: etcapitibus vinela adelasnbsp;uum alligato.Dieam quod imperiti nó a^entiantur: ni totarénbsp;intcllexcrintrduofimulcómodius trahcnturperplanüponde Duo ponnbsp;ra qfolum vnuJd fiet fic moto primo pödcre vflt;5 ad extremü dera pernbsp;fubftrativadi eaputimpedia:id cuneolis quoad praefirmatum planüfisnbsp;liaereatietmachinam qua fm pondus trahédum fit: huieita có mul trahinbsp;pedito aeeingamifiet vt eodem vado perpódus fed mobile abnbsp;altero pari fed refirmato peruicatur. Si in altum trahendü eritnbsp;pondus/eómodifftme vtemurtrabe vnico autmalonauis misnbsp;tumc imbeci 1 lo. Hune fi erigemus /calcé firmabi m’ad el auum:nbsp;aut ftabile aliud quiduis. Extreme eapiti funes alligabuntur/nbsp;minus tres: vtlus in dextra/alius in finiftram/tertius per tranbsp;bis longitudiné obtedetur in pductü. Inde fpatiü aliquod abnbsp;calce mali troelen ergana ve firniabitur in folo: et per eas difténbsp;tus is funis trahctur:trahentc fcqtur fefe capite attollés malusnbsp;eum nos funibus illis geminis capiti alligatis hinc at($ hïc qua

m

LeomsBaptiftf Albet.Dere sEdifi'catom*

fi loris moderabimur: vt quoad velimus ftet:et i'n partem qua opus fit pendeat ad onu s ponendu. Laterales ifti hinc at^ hicnbsp;funes ft alia maioranóaderunt pondera quibus cómodcnturnbsp;Imnc in modufirmabntur.Effodietur in ^fundü foffa quadranbsp;ta:truncus in medio fundo fternetur: huic vincia adnedentutnbsp;vt ab folo emineat furfu. In trucum tranfuerfi fuperinflernen*nbsp;tur pluteitmox cóplebitur foffa terra amp; denfabitur.Tum fi manbsp;defeceris fiet grauior:cstera omnia expedicn tur vti in plano:^nbsp;vadis diximus. Ad caput enim trabis et ipiu ad pódus tralleJBnbsp;adigentur;et propter pedé ergana firmabitur: aut quid vis eiufnbsp;modi in quo vis veöis inlit.In hifce omnibus ad vfum operisnbsp;feruanda ha:c funt/vt vaftiffimis ponderibus mouedis medianbsp;iftiufmodiadhibeantur nóminuta aut inualida longitudoinnbsp;fune/inqi radio/mtj omni quo ad mouenduvtamur medio qclnbsp;imbecilIitatêfapit.Nameftquidélógitudonaturafui coniunnbsp;cta graeilitatuet contra ex breuitate craffitudo redditur. Si erütnbsp;funes tenues conduplicenturcicleolis.Sivaftiores fint/quocjnbsp;etcicleolegrandesfubigaturrneminuticirculi acumine funisnbsp;mterfecétur:axes immittanturferreicraffi/vtfintexfue cicleonbsp;te femidiametro ne minus parte fextaine plus ex totius diamenbsp;Funtsma tri parte octaua.Funis madefactus efl ab incédio tutior: quodnbsp;defadus quidem frictioneetmotufiat.Eftetiacicleolis voluédis parasnbsp;cicleolis tior. Adde et minus abfoluitur.Aceto vtili’madefit q aqua:nbsp;mouédis et maritima q al buk: duici madefactus aq feruenti in fole ocifnbsp;aptx.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fime marcefcit. Conuolutiones in funibus tutiores q innoda*

tio. In omnibus cauendum ne funis funem fecet. Regulafer* rea vtebatur veteres cui prim arias annodationes funiu ettral*nbsp;karumcómédarent/ponden prsef^tim lapideo ptjehendédonbsp;forcipe ferreo vtebatur forma forcipis ex littera.X.eratdudanbsp;digytis infimis intro verfus aduncisiquibus pondus qualï cisnbsp;eer mordicus inftringerct.fupremaduo capita eratarmilkta.’pnbsp;eas armillasfunis traduclf/etreuinctus traöufuiforcipéaftrfnbsp;gebat.Vidimus lapidibus vallis prjefertim colunarum media

mfuperfieiealioquidolataatqjexpolita reliiftos vmbiliculog

^nninentes quafianfas: quibus funium iHaq^ueamenta detines rentur/ne fubexfluerent: vtunturq? pr^fertim ad coronas imnbsp;Impleolf pkolis.Sic eni appello qu® fiant Ucjincauatur forinuk in lapinbsp;de ad crumen* vacuae lïmilitudiné $ kpidis vafiitate palmos

Libcr.VI. De Ornamêto. Fo.XG

ore ardiorerfundo introrfus latiore:vidimus impleolas .pfu» das pedem:hancc5plentferreiscuneoIis: quoruduo hincatqjnbsp;hinccollaterales lineamento ad.D.litteraïlimiIitudiné finiunnbsp;tur.Hic ad ipatia intus cóplenda laterib^ impleolse fubingerennbsp;tur.Mcdius vero cuneus quod inter vtrült;5 vacm eft poftrem^nbsp;completrfinguloru cuneoru auriculse extat ex formula. Per aunbsp;ricularü foramina inuehitur digitus ferreus: et adiungitur annbsp;fa validascui funis dudari^ illaqueatus. Nos colünas atcj pornbsp;tarum labra 8£ huiufmodi quae ftantia finenda funt in hüc monbsp;dumillaqucauimus. Fecimus ferreuaut ligneucrgafculum ^nbsp;pondetis vaftitatebene firmn:quo colflnam apto fui loco pr«nbsp;henfaincinximus:cuneif(5 gtacilibus et oblongis leui malleonbsp;inftruximus et affirmauimus.Demu vti aiunt brachas cx funinbsp;bus ergafculo adegimus hocpactomecj irapleolai^ vulnerib’nbsp;lapidem:nelt;5 angularcs lapidis acies cinduris rudentu lefim^

Adde ^ genus hoe Itgandi omniu expeditiffimu aptiffimü SC fi diffimum cft.Multa quas ad iftos vfus pertineant^lixius alibinbsp;expHcabuntunScd hic machinas tantum interpretari oportet Machingnbsp;eflê veluti animantia manibus admodu3 validilïïmaiet dimo* quid,nbsp;uere pondus nóali)sferemodis:qid nos ipfi moueamus. Eanbsp;de re quas intentiones mébrorum neruoruq^ amittendo/pellénbsp;do/trahendo/traniferendo adhibeamus: tales machinis imitanbsp;ri necefle eft. V nu admoneo: vaftiflïma v ticücj mouere i nftituenbsp;ris pSdeta conferet fenfim/cautim/ mature/ aggredi rem obvasnbsp;rios/incertos/irrecuperabiles cafus et pericula/que iftiufmodinbsp;negocio prgter opinionem etiam expertiflïmis folent euenire.

Neij enim tata fequetur laus et ingenij approbatio/fi fuccefles rit quod tuo fretus confilio aggreffus fis redundabit deteftanbsp;tio et odium temeritatis/vbi male fucccITerit.De his hadenus.nbsp;Nuncredeo ad cruftationes.

Cln cruftandls parietibus harenationu tunicaetres adminus.

Earu officia SC materia.Indudarü et adadarfi cruftationu fpes cies Calxparada.*pilt;9:origctuftati5is inuentu nouu. Ca,IX,nbsp;iMnibus cruftationibus adegiffe oportet harenatio*nbsp;fnü tunicas ne minus tres.Prime officiu eft parietis funbsp;iperficié prshenfare ardiffime/et rcliquas fuperaddis

__1 tas harenationes ad parieté continere. Extreme offi»

ciu eft expolttionu coloru/lineamétorucj venuftates exprome

m tf

Lconi's Baptiftg Albcr^Dercaedificaton'a*

re.Mediaruin officium eft:vtrif(5 vitia emédare atijprohibcre V itia Iijec funt. N am fi er unt vltimae quidé et fupmaE acres vtnbsp;Harenas fic loquar mordicaces parietu quales efle quidé pmas oportet/nbsp;tio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acrimonia fui crebris r imulis interfödentur exficcado. Sin aüt

crunt prima; illse molliores: quales efle vitimas oportetmó co pr«henfabunt tenaci morfu parictêifed defcifcent.Quo pluresnbsp;erunt harenationcs:eo illuftrius leuigabitur: et cótra vetuftasnbsp;tem folidiores perfeuerabunt.Vidim^ apud antiques qui vflt;5nbsp;nonafuperaddiderintharenationé. Haru primas omnino eflenbsp;oportet afperrimas ex harena foflili et tefta non valdc tufa fednbsp;glandulofaadcraflitudiné d/gytorum/interduvf$ palmum,nbsp;Medijs tunicis harena fluuiatilis cómodior/g» min^ findatur.nbsp;Hafce Item efle afperas oportet. Na leuigatis fuperaddita nonnbsp;adhxrent. VItimaomniü eritnitidiflïmamarmorata: hoceftnbsp;cuipro harena fit tunfus lapis candidiflïmus.HancvItimamnbsp;partem crafla ponere femidigituj fat eft. Aegre enim ficcatur finbsp;craflïor adiungitur. Vidimus qui parfimonij gratia extremamnbsp;cutim corio calciamentoru non craflïoré fuperextcnderït.Mcanbsp;diae harenationes prout his aut illis proximiores fut deincepsnbsp;moderabuntur.Vente quaedam alabaftro tralucido perfimilcsnbsp;lapideis montibus inueniutur:qu2Bne(jmarmornelt;5gypfu3tnbsp;fed inter vtrüijfint natura fui admodü friabiles.Is lapis tüfusnbsp;etpro harenamiftus fplendentes marmorei candoris fcintillunbsp;las mirifice referet.V ifuntur paffim cruftationü continendarunbsp;gratia clauiparietibus affixi:a;tas docuitaeneos praeflare.Per^nbsp;Clauiin placetquiclautculoruloco inter iuncturas ordinuperparietênbsp;parietib^ fadis minutis foraminibus extantes glebufculas filiceas consnbsp;affixi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fixere malleolo nimiru ligneo.Murus quidé quo erit tecétioti

quo vc afperior/eo harenationes denfius cótinebit.Ergo fi teraftruendu et dum viret opus primam quauis tenuem harenbsp;nationem induxeris captus prxftabit fupcrinducédis tenacesnbsp;etindelebilesipoftauftros pmodiflïmeomnecruftationis op»

tnduceturfper boream et frigora et sftum aeris induda/prefcr tim cutisvltima repente infcabrefcet.Porro cruftationum ali*nbsp;induétae alif adactf .Induciï autcm3 gypfu aut caxl. Sed gypfijnbsp;non nifi ficciffimo eft in loco vtile. Cruftationib» quibufms exnbsp;Cruftatio vetere pariete fuffiifa inimica eft humiditas. Adigitur et lapisnbsp;nu fpés. et vitrum et huiufmodi.Induéfaru cruftationu hae futfpecies;

Liber.VL De Ornamento. Fo.XCL

albaria/pura/infignita/pictofia.Adactarumautéha;: obtabus lata/circüexectavteflelIiilata.lCDe inductis prius Calx fic para Calx quonbsp;biturexuberatimctpuraaquaoperto inlacu dmmacerabftur modo panbsp;IndcferronófecusatqplignadoIéturafdabitur.MaceratJe ftV randa.nbsp;^gnumerit/vbiinteralciadumcalculifcrnim nonolFcnderint:nbsp;tcrtium ante méfem nó iatis ctiam maturam putat: lentam amp;nbsp;valdeglutinofamefleopottetqua probet. Na fi ferrü exien'tnbsp;ficcum indicio ent euanidam elfe amp;lïticulofam,CQ harena autnbsp;quid tüfum ïmifcueris dfu amp; veheméter atlt;5 iteru diu fubagitanbsp;to;etia rurfus fubuerfato quoad quafi fpumefcat.Eam veteresnbsp;quavltimacutimindudurierant mortario c5pinfabant:tem*nbsp;perabatq?ipiam hancmifturavtferrumnódetfneretdü indu*nbsp;ceretur.In lam induda fubarefcenté atq? adhuc fubuitétem al*nbsp;tera inducehcurabiturcp vt tenore vno fimul omes cutes marenbsp;fcant:leuib9pIanatorijsamp;baciIhsvcrberatas cruftationes dunbsp;virent dcnfanf.Vltima cütis in puro albario diligenter perfrisnbsp;cata fplédorem dabit fpcculi:eademc^ faétapenit’ ficca fi vnxenbsp;riscjeraamp;mafticemodicoq-ioleovna coIIiquefactis:amp;: ficvn*nbsp;ctum parieté carbone ignito ex pelui concalefeccris vt vnguennbsp;tacombibat:vincetmarmoranitore.Nos experti fum^ cruftasnbsp;eiufmodi rimis euadere imunes/fi interinducendü illico appanbsp;rentes fixuras manipulis virgularü ibifci/fpartivecrudi caftisnbsp;gaueris.Qtfiper canicula/aut loco ^ftuofomductur? fis/ tunsnbsp;dito etminunflïmecócidito rudétcsvetuftos/amp; pulticómifcenbsp;to.Tumamp;Ieuigabiturquidébelliffime/hfaponealbo tepentonbsp;aquafolutomodiceinterleuigandüfuperal'perferis tnulta insnbsp;unduraexpallefcit.Signaiigilüs expeditifltme afFigent.Sigilnbsp;la ex fculpturis hauriétur gypfo madente fuperinfulo.Ea quisnbsp;dem cü aruerintquo diximus vnguétoperundacutê marmosnbsp;ris imitabütur.Signorüiftiuimodiduo funt genera. Vnü pros Signorunbsp;mincns.Aliüdcaftigatuamp;remfum.Rectompanetenonincós duo gna.nbsp;mode afcifcétur prominétia.Coelo auté teftudinü retunfa masnbsp;giscóuenient.Namigt;mincntiaiïpédeat/póderefui facile desnbsp;*t*tuütur:incoIifq? periculo funt cafu.Rede admonent vbi pulnbsp;«is tnuitus futur? fit/ccelatas coronas amp; ^mmétes nó adhibenbsp;3s/fedpJanjgamp;caftigatas:quoaptiusabfterganf.Pktorigcru Cruflatisnbsp;ft^ionesali^invdoialif inficco.VdiscoIoroïsnatiuus ex la ones pisnbsp;j)ide/terra minetis et eiufmodi fumpt^cóueniet.Fucatus auté ctorij.

m üj

Leonis Baptift? Alber.Derc sedificatofia*

omis color ctoms pr^fettim qui in ignepofitus mutef/ficciSi fnadefidetat:caIcé($/lunani^/amp;aufttaodit.Noua inuentumnbsp;oleo linaceo colores quosvelis mducere contra omnes actis amp;nbsp;cccliiniurias^tcrnos.’modoficcus amp;ininjmevIiginofus fit panbsp;fies vbiinducafuametlï compcrio pictotes antiquos pingédisnbsp;puppibus nanin vfos liquéti cjera ^ glutino.Tum amp; vidim^innbsp;vetera operibus indudos parieti colores gemma?j/fi latis remnbsp;teneo/c^ra aut fortaflïs albo bituminc ad tatam duntiem redanbsp;dos vetuftate/vt nc igne quidem ne item aqna diflblut pollintnbsp;elTeid vitrn aiTum dicas.Vidim’amp; g ladeocalcis flote coloresnbsp;maxime vitreos parieti dum vircbat/adglutinarut.Hfcdehis.nbsp;f[]Adadf cruftationes obtabulatf fubtilius defecandi/lcniga^;nbsp;di/amp; parietib^ aiïigédi marmotis induftria:pultis colorib^ va?nbsp;rils inficiendf modus baud illepidus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.X.

^Dadgauté cruftationes obtabulatfquauis aut pur« quidé fint aut coelate/aniborum tarnen vna eft ratio.nbsp;iMiru didu quatü diligentiae vetcres fecandis tabulis

___.marmorets atlt;5 illuftrandis adhibuerint.Vidi equU

dem tabulas marmoreas cubitos longas plus quattuor: latas duos:craffas vix femidigitum:amp; iundas lincavndofatquo manbsp;gis fpedates fallerét.Exiccandis marmoribus vetcres barenanbsp;etbyopicam in primis ^balTefcribit Pliniusiindicam proximcnbsp;accederededmollioté effeegyptiam:itidêpraeftare noftris.Bxnbsp;quodam tarnen aduiatki mans vado tepertam ferunt/ quavetenbsp;res vterétur.Nos ex littoribus puteolanis barenam colligim^nbsp;huic opeti non in poftremis vtilcm.Ex quouis torrente angu?nbsp;lofa harena fumpta vtilis eft:fed quo craflior quidem eftreo la?nbsp;xioribus fegmentis teik/amp; acrius rodit.Quo autem leums des-limatreo politurg ^ximior eft.Expolitio ab extremis limis innbsp;cipitidefmitinidqdpotiuslingitgrodit.Thebaica fricadis amp;nbsp;SmirilK poliendisfnarmorib9probatur.Lauditetcotes:fmiriIluni apnbsp;Pumex. pellatlapidércuiusfarinanihilptfftabilius.Etpuniexpoftres

Stagni misdclinimentisperutiliseft.Stagniperuftiipwn’^'yft^qices; fpunia. ïufa/amp; tripolea in primis creta amp; generis eiufdé quouis modonbsp;Cerufa. fn minutilTimaeGrpulcuIaatbomispujïliio*^^®*^®^ntorden?nbsp;Tripolea tia eonteratur vtillitna funt.Tabulis cótmendts ft eiut qjjtnbsp;eieta. demeiafl^clauieuliautmarmorei^jmmétescaptus adinterft?

gatur parieti:fubmde nudg tabulf appliceuf .Stnautem ciut^

Liber. VI» De Ornamcto. Fo.XGII.

tenuiores poft fecundas harenationes calcis loco c^taipixi reft na/maftix/et gumarum onus numerus cófufccolliqucfact^ adnbsp;hibeaf:lenftm($c5calefiattabula:nercpcntina ignis moleftianbsp;crepet. Ponendis tabulislauserit: ft ex earn expaginatione acnbsp;ferie afpedus cocinnitas referef.MacuIf eni maculis amp; coloresnbsp;coIoribus/amp;taIiatalibuscoaptadafunt:vtaIter alteti mutuonbsp;prfftetgratia.Vetcruperplacct aftutiatquiquide proximioranbsp;oculo nitidiftima expolicateddebant.ln his autem q diftantesnbsp;et in aim erant futurj parcebat laboruQuin 8C locis aliquib’ne Teffellu *nbsp;leuigatas quidé apponebantiQ; eo vix curioftftimi recognitos lata marsnbsp;res infpedaturi eftenr.Cicuexfeda 6c teffellulata in hocconues mora.nbsp;niunt:qgt;mvtriftppiduramimitamurvarijsIapidu/vitri/con Item Cirnbsp;cliaruvecoloribus apta quadaexpIicationecópactis.Conchas cuexfcctanbsp;margaritarii fecarc 8C imifcerc cruftationib’ primum inftituiffc Concluenbsp;Neroncferunt.Inhocdifferuntg^incircumexectts qniaiufcu margarisnbsp;las polTumus tabellularu partes adliibem^.In teftellulatis qua taru crusnbsp;drata mmutalia fabis non maioraimmi'ttutur:quoenimintra ftariontsnbsp;minutiora funtreo fplédoris fcintillas diffufius referiit.Teffeis b’imiftg.nbsp;lularu fuperficieb’ varias in partes accepta lutninareijcicntib^nbsp;difFerutc^ q^illis alfigcndis comodior gumarum pultis eft: hisnbsp;Vero telTellulatis vtilior eft calxicui tjrburtini laptdis farina trinbsp;tiflimaimiftaftt.Sutquioperi teffellulato calcem iterumatqpnbsp;lteruaIlutariaquaferuentiiubeant:quofalis ardoribus exutanbsp;tnollior 8i letior ftr.Rota video circumexectoru operu pratdusnbsp;roslapillosfuiiTedehmatos in telTellulatis. Auru vitro appinnbsp;giturcalceplübiquanullufitfluidius vitrum.ICQuf dccruftanbsp;tionibus dixim’ omia ferme ad opus pauimenti/ de quo didunbsp;ros polliciti fum’ fadutrprf ter id qcl ncip pictoreas /neq; adeonbsp;inftgnitas cruftationes rccipiutmi forte fgt; pidori)s illud venisnbsp;atg^pulté varijs colohbus inficerepoflum9:amp; fpacifs circumnbsp;leptis limitlb^ marmoreis ad pidurf imitationé fundere.Infisnbsp;citur tubrtca vfta tefta filice amp; fern fcce et hm5i pauimétis cr usnbsp;ftatis cu ftcuerint opus difpumabif.Idfit fic. Siliceus lapis autnbsp;Potius plubu pondo quinej fupplanata fupficie funiculis hotsnbsp;fum iftorfum trahif/retrahifqp p pauimetu fpafa harena afpers

rimaatep aqua quoad radédobclliflime leuigef.Nó leuigabif

*^p^*^^huIaruanguIiamp;Iinc§ftntcÖformes.Qdinductum fit oleo Rfertim linaceo pfufumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acquit it cu tim. Amurca

m iiij

Leonis Baptift^ Alber»Dere2Edificatona*

funderecómodiff£mü:tumetaquamqua extmda fit calx ve« heincnter conferct fi iteru at^jiteru afperfer s.In his omnibusnbsp;qux recenfuimus vitabitur eiufdem coloris ëC formje nimiumnbsp;ctebraamp;vno inlocoplus fatis coiifertaet pcrturbatecompüsnbsp;élacopia vitabitur et coniudionu hiatus tomnia ad vngué cojnbsp;ponentur atlt;5delicibuntur:ytcunélepartes operis cequaliternbsp;fefe abfolutas prazbeant,

(^Detedicótignationibus: teftudinationib^ Sc fubdiualibus cruflationibus: amp; fiue ex cedro aere:plüboue tabuliefiat feu vknbsp;treats lint tcgulsqualiter et quid cómodius. Capi.XI.

Abet ëC tedum fuas cótignationu/teftudinationu ëC fubdiualiucruftationüdelitias ati^ venuftates, Exjnbsp;tant in hanc vfq? dié ad porticü Agripp^cótignationbsp;nes xnais trabibus pedu quadragintarop^m quo nenbsp;fcias impenfane magis anartificis ingenium mirere. Cedro tenbsp;dumephefite Dtanaeannos ftetiflepermultos alibi retuhmusnbsp;Salauces Salaucemcolchoruregéhabuiffe vido Sofoftrc ïegyptioi umnbsp;rexCoh regetrabes auteas et argenteas meminit Plinius.Turnëcvifunbsp;chorum. tur téplamarmoreis tabulis opertatquales adtépium hierofonbsp;Catulus. limaru fuilTereferunt ampliflïinas f'unio nitore cadétes:vt a 15nbsp;Pantheó ge id tedu intuentibus niueus eflfe videatur mons. Catul? prknbsp;Honoriinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tegulas romjEjeneas Capitoli) inaurauit.Subide Patheon

us pont. tomsexreis opertufquamis mauratis fuiffecoperio. Et Hono max. riiimPont.maximumeu$/cuius tépeftateMaometes nouamnbsp;Plübi vf^ Aegyptijs Lybiasq?religioné etfacrainftituit/bafilicapetritasnbsp;in fubdh bulls totam operuiffeaeneis.Germania tcgulis vitreatis nitet.nbsp;ualib^cós PItinibopaflïmvtimur;opus quidéaddiuturnitatéapttuatipnbsp;t!gnatiogt; hn priinis ad gratia: neq? impëfa nó moderata eftU'ed in eo hxc

nibus. funtincómoda.NalicementitioappIicabituroperi/iliicqdnó

rubrefpiret/fedfuccêfts quib^incubat lapillis plus fatis xttuas feruore foils coIliquefcit.Faciat hoe ad rê/quod experiri licet.nbsp;Plumbeum vas ignenon liquabitur: hplenufit aqua:ini|cttonbsp;calciilum: iheo coUiquefict cótadu/ ac perforabitnr. Acceditnbsp;idle vbi nó habeatcrebros ëC admodu firmos captusrquib?nbsp;min^Ecótineantur.'facile ventisabdergitur. Accedit etia q, brenbsp;utfalibus calcis vitiatur ztq^zxeditaf.vt maten® tiimium tu:^nbsp;tius cöinittatur: ni forteignes metuas. Sed illicquaqj incömonbsp;dofutclampfertim ferrdj^folevehcmentms | calculi ipfi in*

Libcr.VI» DeOrnamento. nbsp;nbsp;nbsp;Fo.XGIII*

feruefcat/8£ rubiginecircurodant. Anfas et acus iddrco teftudi natis oportetplübeosrqmbus lamtxteguIa?2candenriferroafnbsp;folidentur. Oportet 8C opus fubtnftratu reddere leui pbliniménbsp;to ex dnere falictaru loto admiftacreta albenti.Claui ex gre minbsp;nus c5feruefcut:Iedut$ minus erugine. Plumbu ftercorealltsnbsp;tumvitiaturJdcirco ^uidendu/ne ftationes babeant/quibusnbsp;fel'eapterecipiant aduolates:autdenfiorilHcmateriafubfl:ituénbsp;da eft: vbi ftercus cadens accumuletur. In fumo ad templu Sasnbsp;lomonis refertEufebius catenas extendcrat: ^bus valapédesnbsp;rentaenea.cccc.quo^z fonitu alites fugarenf. In teitis quoq? ornbsp;nantur faftigiaetftillicidio^jlabraamp;anguU.Apponuturenimnbsp;pil2e/flores/ftatux/big£B/eteiufinodide qmb^ raébratim dicesnbsp;mus iuo loco. Nunc quod quidétotügen^ iftiufmodi ornaménbsp;toru cópledaf amplius nihil occurrit: nifi vt aptis locis quaeqjnbsp;operi cödicant apponantur. Aptionu ornamenta plurimu openbsp;rialferuntmcunditatis at($ dignitatis^

^Deapertionü ornamentis/difficultatibus/affido oflib^amp;co iuniserigendisopeafïidoadherenteamp;foluto. Capi.XIEnbsp;I Ed habét ditficultates et graues et multas: quib^ nónbsp;Inifi magna artificis diligétia 8C graui ipenfa ^uideasnbsp;Itur.Lapidib^enï indiget vaftis/integris/pparib^ elesnbsp;igantib^/ransrqoïa neqjfacile inuenientur/neqjtrasnbsp;dantur/dirigunï/dolatur/coponunf penit^adarbitrium.Ne^nbsp;gaffe architedosaiebat Cicero colünaspoffe ad perpendiculunbsp;ftatui:quodipfücufirraitatiscaufatuctia venuftatis gratia innbsp;aptionibus omninoneccfleeft. Sütet aliaincomoda: led oib^nbsp;quoad ingeniu valebit ^uidebim^, Apertio natura fui puia eftnbsp;led interdü paries parieti ql'i pellis vefti atfulcifrquoddaq? finsnbsp;gitur aptionis gen^ nó paruuded pclulu obiedoparieteiquodnbsp;quidé nó inepte ea re affictu nucupabif.Hoc gen^ ornaméti vtinbsp;et cactera pleracj oia ornamenta corroboradi operis ét minucnnbsp;de impenfegfa a fabris tignarifs primo inuentu cft.Id lapicidenbsp;imitatiegregiaoperib^ venuftatéattuIere.Quiduis ho^ pulsnbsp;dirius erit/fihabebitoffaitegravnicoexlapide. Proximueritnbsp;cum ita cüdas habebit ptesivt non appareat vbi lude fint. Venbsp;teres maximos colünarum caetero^icpoffiu lapides etia atfidisnbsp;apertionibus prPerigebat:in(5^*tis baiibus ftatuebant g parienbsp;tem attoilerét» Prudéti lane confilio, Napatebat vfus macliis

Lcom's Baptiftae AIbcf.De fc xdificatotia»

naraexpeditior:etperpettdicula libertoracaprabanf. Ad gpêi diculu colana ftatuetur fic in bafi/et ima in co tuna: 8C in fumonbsp;centra circulota notabuntur.In cétro baits acus ferrcus plumnbsp;bo affirmabitur.Centru veto iinx colun» pforabif/quoad acunbsp;extaté ex baft mtra fc concipiat. Supra vcrticé inachinse anno*nbsp;tabitur punduia quo ppcndiculu in media cadat bafts acu.Hisnbsp;paratis non crit difficile pellere fumum colunae fcapu: vt fui cirnbsp;culicentrupundoannotato fubllituatex ppendiculo. Didicinbsp;exvcteru opibus coplanari poiTe mar mora teneriora ii'fdcm ipnbsp;fisferramcntisiquibusctmateria abradatur. Illudetia obfer*nbsp;uarunt/ vt rudes adhuc lapidesaftrucrcnt Iblis dol atis capitib»nbsp;lapidu ct labristquae in opetc mutuo iugerentur: obftrudo venbsp;to ex opere poftea quod rude aderat dedolabant atqt leuigabatnbsp;Credo id quidem:vt periculis machinaru q minima poffêt im*nbsp;penfae cómitterent. Grauius ent difpendiü ex terfo et p lane abnbsp;foluto laptde accepiiTentfftcafu aliquo diffractu fuiflet q ex in*nbsp;Affidoru choato.AddeqjteponbuspfuItiffimc^ipicicfaat. Aliud enimnbsp;ope^jduo tempus eft operis aftruendiraltud veftiendi atipexpoliadi. Af*nbsp;genera, fictoru opei^? duo föt gna.V nu quod ita adhxret parieti/ vt qtanbsp;fui pars itcrlateat/amp; quota .pmineat ex parictc. Aliud quod tonbsp;tis colunis ex pariete folutu exit:amp; porticu imitari voluiffc prenbsp;fert.llludeare ^minensihocexpeditfi nucupetur. In .pminennbsp;tibus erunt coliinx aut rotundas aut quadrangulas. Promine*nbsp;re oportet rotundas nc plus /nc itê minus femidiametro.Qua*nbsp;drangulas ne plus parte fui laCeris quarta/ne minus fexta. Innbsp;expeditis colung nufq plus q totis bafib^ et parte ampli’quar*nbsp;taiecedent a pariete; nufqua minus qvttotacolumna ct baft'snbsp;exeat ex pariete.In his aut quas totis baftbus et quarta fecede*nbsp;tint quadrangula ex pariete coluiia jiminens rcfpondcat nccefnbsp;fe eft.Trabs in expeditis non continuo per fronte parietis ex*nbsp;tendetur:fed interferabitur ad pares angulos et libella contranbsp;co!unas:vt illicprorumpetia ex pariete capita intimarutrabiunbsp;.ad fingula colünarum capitula catpenda ^tcndanf.Coronas^^nbsp;trabem parictisornantettamporrectaiftiuimo‘^‘‘^^P‘*^ circiisnbsp;ornabunt.In prominentibus aut licebie vtru ve is autppetuonbsp;trabe et coronis no interruptis toto aedifieij ductuvtiautetiam

expeditorii rationes imitatifimulata intima^t trabiu eruptio*

neacpromincntia.Diximus de otnamefltis qu^ ad eas partes

Libcr.VI» Dc Oftiamcto. Fo.XCHII»

aedifidoru pcrtineanttfn quibus omnia cóueniunt aedificia; de his vero in quibus non conueniunt dicendu etit in proximo linbsp;bro.Nam hic fatis habet amplitudinis^ Scd cu hic libet ea fibinbsp;fumpferitdifquitenda: qnxid iftarfi partiü ornamentapertiVnbsp;neantmihil idcitco neg1igatur:quod quidc ad earn té conferatnbsp;In totarel^dificatortaprimatiücetteornamentüin colunis eft»nbsp;f[;Pnmariü efle in colünis ornamentü eatüdcm lineae axis fininbsp;tor circuli diametti loca ^ieéiuta retralt;ftio;venter nextru; anunbsp;lus.axis:}pfiuf(q^diamettiptes:amp;partiu pticulJf. Capi.XlII.nbsp;rA m amp; vna plures appofitae porticu3parieté omne^nbsp;apcrtionis genus ornantietfimplices vtilt;J non indenbsp;] coraefunt.Trmtaeni theatraplateas honeftant.'tro^

Iphea feruat/monumêto funtigratia habenttdignita« tem afierüt. Dift'icile^ didu eft quantü in ea requod eiTet eleganbsp;tiffima veterts impcnfae cóiecerint JVIij eni minime contéti panbsp;rio numidico alabaftroi^ marmore et eiufmodietia artificnp»nbsp;ftantiflïmoru adieceremanü:fecerelt;5 vt effent refertaeiignis 8Cnbsp;imaginib’iquale* m téplo ephefiae Dianae fuiffe ferunt numes^nbsp;ro plus centu viginti.AIij bafes et capitula aenea at^ inauratanbsp;addidereiqualia in porticu romae duplici:qua quidé in Octauijnbsp;confulatu eius quide Perfio triuphauitftatuerut: ahj totas conbsp;lünas aereastali) argento veffitas reddidere.Sed iffa pt£etereannbsp;tur.Terctcs effe colünas oportet omnino et toriutiles. Cópesnbsp;tioTheodo^tquendaetTholüarchitectos in eotumofficinis Theodocnbsp;paffe turbines apud lemnfi:et illic pédétes colunas ita Iibraffe: et Thonbsp;vt puero circüagente tornaren!.Graecahilloria»Hoc fit ad rem lus egre^nbsp;Incolünalineas hafccpenfttam^longiflïmas axim etfinitoré. gi] columnbsp;Breuiores autem funtdreulogj diametrnqui varijvarijs lods naru artis^nbsp;colunamdngunt.ExdrcuIis quidé iftis notiffimi funt plana fiecs.nbsp;fuperfidesiquae in fumo eft capitccolunaeret plana item alteranbsp;fuperfides qusin imo eftjquam eandem plana3 appellamus.

Axis autem recta eft linca per medullamcolunseducta acétro drculifupremi ad centrum infimi:quoeeadcmlinea medianujnbsp;didtur column^ perpendicul um.In hac ipfa linea axi centra cir Diame*nbsp;lt;^lorum omnium fiftuntur.Finitor vero linea eft duda a lims trorü innbsp;boextrcmofupremi circuli ad infimumhuic regione oppofit columnanbsp;turn infimo in limbo püctumXiametrotum omnium quiper exiftentiunbsp;craffitudinem columnas funt e^epiiomm ijnknsieamp;c^ex te titiones.

Lcoms nbsp;nbsp;nbsp;Alter.Deregedificatoria»

non vnica êc recta eft vti axis:(ed multi's partim rectis/partim flexisHneis copofitavtimoxexplicabimus.CircuIoriipenfannbsp;dorudiametri funt locisper columnaquinqa.Locojp^hfcfuntnbsp;iiomina:proiectura/retractio/venter.Proiecturaduplexeft:innbsp;fummocolung vna:inimo'aItera.Dict£eg?prgccteris prodeatnbsp;atq? emineat.Retractioncs etia binf ^iectuns proxim? fucce*nbsp;dutjtuminimo/tuetiamin fummo.Dictgqi per eas ,piccturaenbsp;ad fcapi foliditaté retrahatur.Ventris diameter fub media cosnbsp;lumnf logitudine annotatur.Dict^ q? illiccoluna fubinturgesnbsp;fcerc V idea?.Rurfus proiecturg differut inter fe.Na qu§ in imonbsp;eft folo coftat nextro amp; flexionc qua ab nextro ad column^ fo«nbsp;Iidu rctraha?. Proiectura veto quasin fummo fcapo eft prseternbsp;iiextrum amp; inflexam hanc obliquitaté habet etia torquem.PoI •nbsp;licit! fumus veile me quoad in me fit /latine amp; omino ita loquinbsp;vt intelligar.Fingere iccirco oportet vocabula vbi vfitata nonnbsp;fuppeditant:amp; luniere a rebus no difiimilibus nomina limilisnbsp;Nextru tudines conducit.Nextrum appellat apud nos gtrufcos victanbsp;quid, pcrtenuem quacapillosvirgines vinciatatqjmncctant.Fafdonbsp;lam iccirco qug quafi regula circuflexa pro anulo column^ calsnbsp;cemobambit/fiitalicct/nextrum appcllem^. Anulumauternnbsp;in fummo prf ter nextru m quiveluti funiculus aduolutus fusnbsp;pr^mum fcapi ambitumadftringit/torquemappellemus.Dèsnbsp;mum finitor Iineacoparabitur ficinaq?in pauimento quideihnbsp;aut cogquato aliquo in parietequern locum picturam nucuponbsp;recta infcribitur Iinea longa §que atqafuturaeft columna: quanbsp;ex rupe fabri exfecturi fint:htec Iinea axis dicit. Axim ergo disnbsp;uidemus certas in partes proutfuturioperis ratio amp;coIumnanbsp;rum vatictas/dequa fuo diceï loco:ad quarum partium modanbsp;fietim? plantsdiametcr:quaifticinpictura tranfucrfa lineolanbsp;ad paresvtrumq? angulos infimo in axis capite perfcribimus,nbsp;Hanc diametrum in partes diuidimus quattuor amp; yigintt.P^tnbsp;tiumvnamdamusaltitudininextruluquaquidem altitudmenbsp;iftic in pictura defcribimus Iinea pufilla.Rurfus cx quattuot

amp; viginti particulis plant^capimus tris: ad iftaq? altitudincm

inaxiponimus centrum proximaeretractionis.Per nocq^cen

trumlineamducimus ad pares angulos fquidiftanté plantte,

Iftgc igif Iinea erit diameter im§retractionis:cui9l5gitu(jQfjg(;

brcuior q fit ipfa diameter plantg ex illi^ ^'^ptJni3,Signatis his

Libef.VI* DeOrnamento» nbsp;nbsp;nbsp;Fo.XCV»

duabus lineis/hoc eft diametro retradionis amp; nextro a capitc ncxtri foluto ad caput retradionis ducim^lineamflexam dor*nbsp;fo verfus axem flexioneg id fieri poterit molli at($ gratiilima.

Eius iftius flexionis initiü quarta habebitcirculipufilli: cuius cicli femidiameter lit nextri altitudo.Poft id totam axis longi*nbsp;tudinem in partes diuidimus §quales feptem;amp; eas diuifionesnbsp;pSdis annotauim^Quarto igif in pundo a planta numerarenbsp;incipiés conftituam centra ventris :pcr qd fua ducas diametrü:nbsp;cuP lógitudo f qualis fit diametro imf retractionis. Süma de*nbsp;inceps retractio amp; proiedura cóftituenf fic.Nam $colönf manbsp;gnitudmedcqualiioloco ratiocinabimur/ fummicirculi dia*nbsp;meter ex diametro img plant? deducef:at$ in pidura ad fuprenbsp;mum caput axis adfcribef .Qua quidé diametro cum crit defcrinbsp;ptam particulas diuidemus düodecim.Hatu particularuinte*nbsp;gram vna occupabunt vna torquis amp; nextrum fumme ^iedu*nbsp;r?. Sic nam torquis huius ipfius.xij'. tertia capiet bis; reliquumnbsp;dabif nextro. Sed hac^ieduraerit retradio:cuius centra diftanbsp;bit a centro fuprcmi circuli^iedur? ex particulis illius.xif.vnanbsp;atlt;5 infuper dimidia.Erittj retradionis ipfius diameter minusnbsp;diametro maximo ^iedur? exilliusnona.Pofthgcduceturinnbsp;flexa linea dudu quali infima duximus inflexuram.Deniu pernbsp;fcriptis in pidura^iedionibus/retradionib^/obliqms inHexunbsp;ris amp; ventris diametro ducef linea reda a capite retradionis funbsp;prem? atcfitem a capite imf retradionis ad caput diametri: qnbsp;vcntrënotarimus.Itaijhis quas recefuimus perfcriptionibusnbsp;linea qu? finitor dicif cópofita eft. Ad cuius linete modu tabu*

Ia gracilis deformabit/qua fabri lapicid? iuftum column? am* bitü amp; finitiones captent atij terminent.Scapi imi fuperficiesnbsp;fi erit coluna bene tornata ad pares vtrini^ angulos medi) per*nbsp;pédiculicofquabitur dudo radio acentro circuli/qui in fupre*nbsp;macolunaefuperficie fit.H?caveterib9littcristr3dita non in*nbsp;uenimus:feddiligentia/ftudio^ exoptimorüoperibus anno*nbsp;tauimus.Quje fequetur ad iftiufmodi lineamétorum rationesnbsp;maxima ex parte pertinebunt:erutlt;j multo dignilTima et ad pinbsp;ctorum delitias roirifice conferent.

SEQVITVR LIBER.Vn*

Lcom's Baptiilae Alber .D e re sedi'ficatona* LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DÊnbsp;RE AEDIFICATORIA LIBER SEPTInbsp;MVS.Q.VISACRORVMORNAMENnbsp;TVM INSCRIBITVR.

U^Refumptis architedurg diuifionib? mcemutcploru SibafiV licacreligionefacrlreligionisarcg etvtbis honcftate amp; gratianbsp;cxemplis ECtationibusoftendit. Caput primum.

SgEmaedificatoriacoftare partib’diximus / 8C ’*partiu alias quidéeflequib^omne Jedificiorunbsp;genus qualecult;5 ipmiit cótincaï: vti eft areanbsp;\ teduamp;eiufmodi.Alias autéeflêquib^aedifianbsp;j ciaipfadifferatinter 1'e.Deilloru ornamentisnbsp;J hadenusrecéfuimusquatüadinftitutu per«nbsp;^^tinere videbaENunc de his altcris dicedii eftnbsp;Habebit quide hf c difquifitio vtilitatis tm: vt ea ne pictores q*nbsp;demvenuftatu exquifiriflimiledatorcs vllopafto fibi carédunbsp;effe affirmaturi fint.Habebit etiam iucuditatis quoad non diconbsp;plus legilfe no pceniteat. Sed velim no iprobes /fi nouis ,ppo«nbsp;litis finib^nouis primordijs re aggrcdiemur.Prinlordia quidenbsp;aditufcj ex dtuifione Si pfcriptione/annotationeve partiü ex qnbsp;bus totacaufacoftetrediirime panduntur.Na veluti in ftatuanbsp;sere/auro/argetolt;5 miftis cofiata aliud faber ex podere confidenbsp;rat.’ahud fidor ex Iineametis:aliud alij fortaffis qugrent Jta 8Cnbsp;nos alibi partes hafcereifdificatorif ita diftribuédas dixim^:nbsp;vt ordinc fatis aptu atq?cxpeditum prg buerint recéfendi q illicnbsp;ad ea rê facerent.Nuc partloné prf finicm’ea: qug potiffimumnbsp;venuftatidecori(j§dificiorufatiffaciatmagtsgvtiIitati acnbsp;mitati.Tametfi iftiufmodi oes laudes ita inter fe cóueniant:vtnbsp;in qua rc aliquid horu defideres: in ea quide Sc cetera no probenbsp;tur. Acdificia igif aha publica/alia funt priuata.Tame Sc publinbsp;ca atcj Item puata aut facra quide funt/ aut ,pfana.lt;EP^ public

Mcenta cisfdifici/spriusdica.Vrbiamp;maeniavcteresfumma religione

di)s dicac ftatuebat amp; numini dicabat/in cuius tutcia futuri effent. Kecj ta,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlla quide hoim ratione arbitrabatur poffe mortaliu res *fatis

a quoqmoderari.'quin inter holes cStumelia atq^ pcrfidiaver faréturffempij vel fuoru negligentia/vel finitimorum inuidianbsp;gque vrbé effe/atij infalo nauim arbitrabatur cafibus^xima/

Libcr.VII» De Sacrorü ornamêtis. Fo*XCVI*

pericuIifqjexpofita.Earefabularifolitos ïterprgtor Saturnu Vt rebus hoim confuleret quódam heroas femideofij vrbibusnbsp;ptf fecifferquoru fapientia tutaréturiq? nó mcetiibus folum adnbsp;nos tuendos/fed deoru etia ope admodü indigeani^.At illi Sanbsp;turnuiditaegifTepr^dicacrq^veluti in armétisnó pccudé fednbsp;paftorcprfponini9;itaamp; hominib^prfponédos intelligerefe/nbsp;gcn^almdammatmqdmultoprfftaret fapientiaat^ virtute»nbsp;ïtaq^dijsdicatarncenia.AIifoptinnamp;maximidei^uidétia efnbsp;fectum prfdicat/vtcü animis hoim/tu amp;populis fatales genijnbsp;afcilcerenf.Mccnia igif quib’ i vnü ctues cogatur et tueatut fanbsp;era niniirü habebatur :quom^ obfeflam vrbé aliqua effent ca*nbsp;pturienequid cótra religionü venerationê egiffe viderétur eer*nbsp;to facroru carmine euocabanttutelarios deos vrbisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt nö

inuiti trafmigrarét.Templu quis dubitet religiofum effe cü cjb teras ob res/tu vel ea re maxime ^ illic fuperis de genere hoimnbsp;optime merétibus debita gratulatio amp; veneratio habeaf: qiiasnbsp;pietas vnaeffprimariaiulliti^pars:aciuftitiaquidéipfam pernbsp;fe diuinü quodda effe munus quis nó affentiaf.Et iuftitif parsnbsp;ctiaefthuicfuperionfinitima/et dignitatepraecipua/ fuperif^nbsp;multo gratiffima/acpcrinde facratiffima:quaerga holes pacisnbsp;traquilhtatifcj gratia vtimuridü effe pro meritis quibufcjretrinbsp;.butuvelimus:iccircobafilicavbivisdandufit religioni adiu«nbsp;dicabim^.Quid monumétarerü dignarüiqug §termtati dicatanbsp;pofteritaticómédatur.''EanifalIortotaexiuftitif rehgionif^nbsp;tationib’ cóftant.De moenib’ igitur Si téplis et bafiIica/amp; raosnbsp;numétis nobis dicendü eftifi priufq ifta attingam’; pauca bre?nbsp;liiffime referéturide ipfis vrbibus nó prf termittéda .Regionenbsp;vrbis atepaream veheméter honcftabitcopiafdificioru aptiffinbsp;mislocisdiftributaamp;collocata.PIatoni ager 8C area ,pbabaf Plato denbsp;diftinöaclaffib’duodedmtamp;infingulis fingulatépla/facella vrbe connbsp;Ve conftituebat.Nos amp; cópitalia amp; mmorü etia iudicü fedes /amp; ftituéda.-prffidia/amp;curricula/ludorG^fpaciaadiiciam9.amp;fiqua demunbsp;cühis cóueniantjmodoagerqua^vcrfustectotucopia ftoresnbsp;fcat.Atquivrbiü quidéali?maxim§/aliaminores:vti caftellanbsp;amp;minutaoppida.EftapudPrifcosfcriptores opinio: vrbes inbsp;plano pofitas minime vetuftas effe: gciccirco min’ habere ausnbsp;öoritatis.Lógeenipoftdiluuiucóditas mterptatut.Sed certe

Leom's Baptiftg Alber.Dercaedificatona»

coducunt ad gratia atlt;^ anK£nitaté.In his tarnen mutuaveliin ede hec:vt plana leuilTimü in tumulumfefeattollant müditi^nbsp;gratia;amp;mötanacóplanatafquabilem(]^fibi occupentaream/nbsp;Capua, viarüfdifidoru^caufa Capuam vrbé Cicero vifuseftvrbironbsp;mg pr^pofuiffeea re q^fuipéfa collibus amp; cóuallibus interrusnbsp;pta nó effetded patula atqj pergquata.Apud Pharum infulamnbsp;códere vrbem deftitit Alexander loco alioquin munito et persnbsp;cómodoqdfpactofuturanó ampliffima intclligeret. Ne illudnbsp;quidé hic prg tcreundfi cenfeo: infigne vrbis ornamentü extarenbsp;vbi fitciuiumcopia.Tygranemlegimuscu tygranoceta vrbénbsp;códerct/coegiilemaximam vim honeftifTimorü 8C fplcndidiflïnbsp;morum hominu: vt in el cu fortunis omtbus cóucnirent/pofisnbsp;to edicto quf qui eo loei nó cóportaffcnt alibi inuéta fifco afcrinbsp;berétur.Idipfum quidé vel fponte faciétfinitimi/at(^ item exsnbsp;teraru gétium mortales: vbi fe iftic vita cu faluberrime/ turn 8Cnbsp;lautiiTime inter frugi 8c benemoratos agere putent. Sed praecisnbsp;puuvrbibus ornamentü afferent ipfa viaru SC fori et demcepsnbsp;operuiïnguloru fitus/ductus/eóformationes /collocationcs:nbsp;ita vt .p cuiufqg vfu/dignitate/cómoditate omia recte parata 8Cnbsp;diftributa fint. Naqj amoto qutdc ordine nihil prorfus erit qdnbsp;fefe aut cómodum/aut gratü/aut dignü prf ftet.Benemoratamnbsp;amp; bene cóftitutam rempublica lege cauiflc oportere aiebat Planbsp;tornecxterarugétiumdelitiginvrbé cóportarétur: neuc ciuisnbsp;quiuis natu minor annis.xl.peregrc,pficifceretur.Et qui hofpinbsp;tes virtutis gratia in vrbé cóueniffenticu ad tepus bonis effentnbsp;imbuti difciplinis:ad fuos remitterenf.Id quidé qd iftiufmodinbsp;peregrinorS contagijs fiat: vt ciucs veteré patrum parfimonisnbsp;indies dedifcat:amp; pnfeos mores odiffe incipiat:ex qua vna tnanbsp;ximcrevrbes reddanturdeterrimf.Epidauros refert Plutarsnbsp;chus 3» fuos ciues Illiricoru cómertijs fieri improbos aduertifnbsp;fcntiamp;meminiffent mail's moribus res nouas ciuitatib^exeitanbsp;ti:id ver iti ex omniü ctuiu multitudine vnü in fingulos anno$nbsp;eligebantinpriniisgrauéamp;circüfpectuiquiad iHirios accedesnbsp;ret;amp; qu§ quiflt;J fuoru mandaffet mercaref atlt;j cótraherct.Desnbsp;mum in hac fentétia periti omes funt:vt iubcant omnino curanbsp;^ habendapcrqdiligêtet/neqmdciuitas aduentjtioru admifhosnbsp;Grfcorü ne vitief. Nó tarneneos imitados ducorqui ome gen’hoipitdnbsp;mos.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxcluderent, Apud Grgcos ex yetere morepopulis nó cófedes

Libcr,VIL De Sacroraornamétis. Fo.XCVII*

tatis alioquin tarnen nó inimids ü quado armati ad feappulif fent affeuerant nclt;j intra vibé rccipere/neqj per inhofpitalita*nbsp;tem adigere:fed a pomerijs llatuebat non loge forS venaliumnbsp;quofereficerétaduenf/fiquidvruipofcerét:5£ cmesa periculfnbsp;fufpitione effent imunes.Ac mihi quidé Catthaginiéfes ,pban Carthagtnbsp;tur.Neq?enïn5recipiebanthofpuesaduenas:nclt;5 illis oniia nicnfimnnbsp;cüciuib9volebateffec5munia.C§terapateb3tmforüvia extc mos.nbsp;ris. Vera ad fecretiora vrbis /ad na;ualia/ amp; eiufmodi ne afpect^nbsp;quidé cócedcbatur.Nos hinc moni^i ita vrbis area partiemur:nbsp;y t nó modo fua peregrin! habeat di^inda diuerfotia fibi apta:nbsp;ctuib^nóincómodaiverü amp;ciues etilopfiapte/cómodeq^internbsp;fefe jp cuiufq^ offido amp; dignitate habitent. Ad vrbis quidé gra*nbsp;tiam perg egregie faciettti varif fabroru officinae varios vicosnbsp;8c regiones fibi oaupabut locis idoneis-. Nac^ ad foru quidemnbsp;argétari)7pidores/anuIari|.Subindc aromatarise tabernae/vesnbsp;ftiatifqu^ demü honeftiores putétur. Extremis auté locisnbsp;obfcenotum feditas ftfetotcs/maxime coriariorü fterquilincanbsp;fecludêtur:atcpad feptétriones fubigenl;^ tllic flatus aut rarinbsp;fint in vrbê/aut adeo vehcmentes/vt abflergatur magis qimsnbsp;portétur.Effet fortaffis quibus placeret nobiliü cóuidnias abnbsp;omi plebicularü collume effe liberas 8C purgatas. Alif mal lentnbsp;totas vrbis regiones itaornataseffe/vtqu* vfus pofcat/omianbsp;vbi*$fuppeditétur:calt;5re.pmifcuasdignilfimor5 §dibus ha*nbsp;bcritabcrnas mcritorias intermiftas nó recufarent.Scd dehisnbsp;hadcn’. Alitid ncpevtilitati/aliddignitati debef.Rcdeo ad té.

CDe murorü amp; templo^i apud veteres gdificatione pnmaria.

Caput.II.

^cenibus veteres prffettimpopuli Aetruri^ quadratü Moenia |eundéqtvafl:iffimu lapidé probaueré.Qtipfum Athe quato la*nbsp;In® quocpaudoreThemiftocIevfurparüt ad pyreum pide

Lconis nbsp;nbsp;nbsp;Alber.Dcfc aedificatotia*

g!nta/amp;,pfundam plus centH.Augcbitmaieftatemaltitude amp; craflïtudo«icenm:qualcs fcciflc legi'm’ Ninum/Seniiramim/nbsp;Tigrané/etpl§roflt;j omes qui animo ad magnificcntia ^jpenfinbsp;fuetint.In turtibus ftdecutforijs mcenium romae vidimus panbsp;uimentapicta opcre teffellatafScparietes cruftatosvcnuftiffisnbsp;me. Sed non omia vrbibus omibus ^babutur.Coronaru veronbsp;et cruftationum deliti^ mcembus non debcnf: fed pto cotonisnbsp;paulo abfterfiores aliqui pr^lógi lapides ad regula amp; libellamnbsp;promineböt.Pfo cruftatione auté tametfi afpcritas frontis vlnbsp;tro contumax 8C quafi minitabudaperftabit.Velim tarnen lapinbsp;des ita iSöos effe ad angulos lineafc^ mutuas /vt afiruda nufgnbsp;hiatibusdehoneftétur.Idcómodiflïmeafiequemur regula donbsp;rica.’cui fimilé oporterelege eflc aiebat Ariftoteles.Eaeni eratnbsp;plumbea flexibilis.Nam cum habcrét illi quidem apud fc lapinbsp;des pr§duros amp;mtraftabiles ipenff aclabonpatcentes:n5 adnbsp;rectos angulos dolabantglebas:fed incertis ordinibus/ vti fenbsp;quifq?cubiliacaperctapponebat;earc^ circumferte lapidemnbsp;quoad locos idoneos 6C fedé aptam captaffet/laboriofiffimum.nbsp;efictiflexibilélmiufmodiregulaappingcbatiangulü^laterai^nbsp;iungendi lapidis concingebat:amp;obfiexa^ normavtebantur;nbsp;qua ftrudoru lapidu intetuacua pr^tentarentiYfurparétc^ lo»nbsp;cos/vbi copulandü lapfdécófirmarent/ atij^deinceps interferenbsp;rent.Tfi amp;venerat!onis gratia intrapomeriaft pro mutis vc»nbsp;Km patulam cfrcufcribi viam/facrariq? public^ libertati:quamnbsp;quidem ne foffa/nepariete/nc fepto/neue arbufto quidem hosnbsp;mo quiuis impune compediat.fj^Venio adtempla^Primos ténbsp;ploru códitores fuifle compcrio lanum patré in Italia. Ideo^nbsp;veteres airuefleinfacnficijs pcrpetuo pr^farilano deo.Sunt qnbsp;louem apud Ctetenfes primö dtcafletemplaferant:ealt;J«Io*nbsp;uem deum itcr cos qui coleretur primariü putari. Apud Phoe*nbsp;mees Vfonem primum fimulachra igni ventolt;^ etexiffe:8i té»nbsp;plaftruxifleprfdkant.Alq Dionyfium cum apud Indos peranbsp;graret:amp; nullf turn primum per eas regiones eflent vrbes/ cósnbsp;ftitutis afeoppidis adieciiretempla/amp;'certos ttadidiffe cultusnbsp;relig!0num.AHj in Achaia Cecropcm primum Opi:amp; Atcha*nbsp;das primos loui tcmpla extruxtfle affirmatJfirn quoq^ quamnbsp;eadem legifera deam nScuparunt/q' prima ex deoru genere vinbsp;Bcse legib’ fuis mflitucrit/tcmpium loui Sclunoni parétibu».

Libcr.VlI* DeSacro|^omamêtis. Fo,XCVIII*

prindpio fedSé'Sacetdotefq^decteuiSè referunt.Qu3leautem apud quofcj per ca pofteritaté fuerit templu non fatis conftat.

Mihi qmdé facile perfuadebif fuiffe quale apud Athenas in ar ce: qualeue apud Roma in Capitolio. Habuere etil florente vtnbsp;bc opertfi paleis ficculmo. Sic enipriftina illam patrumparfi*nbsp;moniatncxpritnendaducebat.Sedca rcgumc^terorui^ ciuiunbsp;opulentiafuafilTet:vt fe vrbéqjfua §dificioru amplitudinc honbsp;neftarétiturpevifumell^desdeorünulla pulchntudinis lau«nbsp;de atedis mortaliu fuperari:breui(j ad id .pgreffa res eft:vt innbsp;frugaliflimavrbcvniustéplifundamétis Numarcx libras arnbsp;geutiquatercétenasdecieserogatit.Cuius principis inftitutunbsp;duin jifpexit dignitati vrbis/du($ id tribuit deo^; veneration!nbsp;qutb^omiadcbcmus/vcheniéterlaudo.Taraetfi fuit quidemnbsp;apudnónuUos qui fapientes habiti fmt/opinio;vt fuperis té«nbsp;plafierinon jgt;batint.Hisaudotibus Xerxes inHdma^e tépla Xerxesnbsp;Grgcif dicitur ^ parietibus mcluderent deos:quibus omia de templanbsp;beant eiTe patientiaiquibuaveipfemadusprotemplofit.Sed Gr^ciaenbsp;redeo ad inftitutum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flamis ab

ICQuato ingenio/cura/induftria/diligentia eóftituendu amp; ex? fumpfit. ornandu fit templu; quib’ dijs / vbufiC qualia tcpIa.CaputJir.nbsp;lOtainrefdificatorianihilefti quo maiorefit opusnbsp;ingenio/cura/induftria/diligétia/qintemplo conftinbsp;tuendoitc^exotnando.Sino illud^templu quidénbsp;I bene cultu 8cbene ornatu^fedo maximü 8C prima?nbsp;riu eft vtbis ornamcntu.Deo^j equidé certe eft diuerforiu tem?nbsp;pIum.Qd fi regibus 8C magnis viris hofpitibus asdes otnam^:nbsp;lautiiTimei^apparamustquidfuperis imortalibus faciemusfnbsp;quos quidé adeifevocatos ad facrificia/amp; noftras audire peesnbsp;fupplicationefij volumusf Sed ne curent quidé fupeti caducanbsp;hgc qu§ hoies facient plurtmi a nitentium puritate 8C numinisnbsp;Veneratione moueMif.ProcuIdubio adpietatts cultu plurimunbsp;üitercft habere tépla 9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mirificcdelcdét/detineatq^ cu gfa

admiratione fui. Pietaté veteres tu demü coli affeuerabatl CU têpla deoru frequétarentur.His de rebus velim quidé teplonbsp;tm adeffe pulchritudinis / Vt nulla fpecies ne cogitari vfpia pofnbsp;fit ornattor :amp; omi ex pte ita elTe paratu opto: vt q ingrediaturnbsp;ftupefadi exhorrcfcat teru dignaru admiratióe; vixcj fe cótinenbsp;antiquin clatnore profiteaturidignu |gt;fedo effe locum dco qd

n ij

Lconi's Baptiftf Albcr^Dercaedificatom»

Templu mtueantur.MiIefi) templuminqwt Straboconftruxere:quod milefiu. propter magnitudiné remafit fine tedo.Id non laudo.Glorianbsp;Téplum bantur Sainq' templu apud fe omntu maxima:ea non negabonbsp;Samwm itaponendaeflevtvixaugeripoffint.Infinitaenires ornamcnbsp;tumefttfemptpetiain pufillis templis rchnqu!tur:vt addi allsnbsp;quid CU poffe turn et deberi videatur. Mihi tamé ea probabunïnbsp;quaepro vrbis amplttudine maioraefle nódefideresttedo^ijnbsp;interca vaftitate offender. Sed illud apprime adefle iateraplisnbsp;opto: vt qu«cu(5 fefe oculis obi)ciatur/oia fint eiufmodi:vt nónbsp;facile ffatuas artificuneingeniaetmanus:anftudiaciuiüinpanbsp;randis exhibendifq» rebus rarillimis at($ preftantiffimis maionbsp;re digna lande fint.'eadécp ad gratia ne magis decoremcj: an adnbsp;aeternicatis perpetuitaté faciant. Cuireicucaeteris in operibusnbsp;piibücts priuatifq^:tu maxime in teplis affruendis iterum at$nbsp;iterum maioré in modu’^fpiciendmneft.Tam multas.n.erosnbsp;gatas iinpanfas cótra finiftros cafus munitiflïmas efle códecetnbsp;ne pereat Et vetuftaté non minus au(3:oritatis/qornamentU3nbsp;Quibus dignftat(afierretéplis arbitramur. Sed templaveteres ex difcinbsp;dij'stépla pIinaAetrufcorumonitinonomnib^dii's omni in loco ponennbsp;locis aptJ dacenfuere.Na deos quidem qui paci/qui pudidtiae/qui bonisnbsp;ponenda artibusprtBeflent/intramoeniufeptacollocados putarut.Quinbsp;aut vol uptates / rixas / incédia cierent: Veneré/Marte/ V ulcanunbsp;excludédos putarüt. Vefta/Toué Mineruarquos effe tutores vrnbsp;bium aiebat Plato:ad mediu oppidi arcéc^ponebant. Palladénbsp;opiftcudea: Mercurium cui maio menfe mercatores facerentƒnbsp;atqïllidéadforum. Neptunumadlittus maristlanumexcel*nbsp;fis montibus ftatuebat. Aefculapio in infula tyberina templu3nbsp;locaruntiq^ «grotos aqua in primis indigere arbitrabatur. Alinbsp;bi extra vrbem tedes huic deo ponere aflueflè aiebat Plutarch’nbsp;^ illic effet acr falubrior. P raeterea vari)s dijs varias teinploi^nnbsp;Varij'sde formas deberiexiftimabant. Namaedem quidé Solis Liberiijnbsp;is vang té patris rotudam probarunt:!outfq? téplum q; femina rcru3 omnbsp;plogjfor* niumpatefaciat/tedoftareoportere aiebat. Varro perforato,nbsp;mae poné Aedem Veft»qua effe terra putarent; rotunda ad pilx fimilitunbsp;dg.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diné faciebat, Alijs fuperisaedificia a terra cxaltabant. Inferis

fub terra.Terreftrib’ media ponebat. Fit etia vt fic interpreter Varij's vfibus facnficioru varia fibi templorü tedificia adinue^nbsp;lliire.Na ali) qmdem fanguinearas perffidebant. Ali) vino et U

Libef.VIL De Sacrorüornamêtis* Fo.XCIX.

bo faciebat. AIij noui's indies ritibus deledabatur.Pofthumi) lex apud Romanos fiiit. Vinü in rogu ne afpergico: eaqj de renbsp;VeteresnS vinolibareafliietos referüt:ledIade. Apud infula Varfjfasnbsp;Hypcrboream ad oceanüvbi nata Latonam ferunt:regia vrbs crificiorunbsp;ApoIIinifacrata erat.'cuius dues g» quotidie cantu deum cole; ritus.nbsp;rent:erateorunemo n5 cytharifta.Apud Theophraftü ibphi;nbsp;ftam inuenio folitos in Iftmo Neptuno amp; Soh formicam imonbsp;Iare.Aegypti)s fas non erat placare deos vllis rcb^ prgterg prgnbsp;dbus intra vrbcrajeatj re Saturno amp; Serapiextra vrbem temnbsp;pla pofucrejg^ illls pecudes madarentur. At noftri quidem adnbsp;Vfum facrificij paflïm bafilicas vfurparut:id quidem turn g? anbsp;prindpio bafilicis priuatoru cóuocari amp; cógruere confucllen t:nbsp;turn in eis fumma c5 dignitate ^ tribunal! ara collocaretur:nbsp;etcircüaras chorus belliffimehabcref.Reliquu bafilicgvti eftnbsp;ambulatio 8c potticus populo autfpadanti;aut ad facrificiumnbsp;adftati paterct.Accedebatg» cócionantis pótificis vox cómo;nbsp;dius bafilicaaudire£materiata:gteftudinatoin téplo. Sed denbsp;hisalibi.Faciatadréquodaiunt:Veneri/Dianf/Mufis/ Nymnbsp;phis, 8C delicatioribus dea^j §des dicadas effeiqug virginea granbsp;cilitatéScfloridlftatisteneritudinéimitenf.Herculi Marti 8Cnbsp;maximisdijsitaponendacffetccta.’Vtmagisaudoritatem exnbsp;grauitate g gratia ex vetuftate prgbeat. Demum vbi téplu col;nbsp;loces effe oportct celebre/illuftre/8c vti loquutur fuperbum:etnbsp;ab oihi profanorü cótagio cxpedit5/ea re ;p fronte habebit amnbsp;plam 8C fe digna platea.circuetur ftratis laxiorib^/vel poti? planbsp;teis digniffimis:quoad vnde vis predate cófpicuumfit.

I^De templi partib? forma/8C figuta/feurotunda/quadrangu la/feu polygoniafuerit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IIII.

lÉmpIi partes funt portie^ Sc cclla interior. Sed in his iveheméter difFerüt.Naq; temploru quidé alia rotunnbsp;Ida: aha quadrangulaialia demu angulorü plurifi, Ronbsp;_ Itudis natura inprimis deledariexhisqug dudu ei’nbsp;habeatur/gignatur/aut fiant in próptueft.Orbis reru aftra/ ar Formanbsp;botes/animatia/eorütjnidificationes/8c dufmodiquid eftvt rotundanbsp;referatn/quf oiaefferotudavoluit-.Scdeledarinaturamfexan natur^ gnbsp;guIisctiavidemus.Apesenïamp;crabrones Scinterfedaquaeuis gtiffima.nbsp;animatianó nifi fexagulas in fuis theatns cellas aftruere didi* Ité fexannbsp;cerc.Rotudaateaciclopfiniemus.Inquadragulis ferme oib’ gula.

n iij

Leoilis Bapt%'Albef.Dere aedificatotia»

têplis matores obferuauerurit area produccre: vt cffet ea quidé Icgtorampliuscx dimidiaylata.Alij pofuerevt latitude ptenbsp;fm tertia a lógitudine fuperaref.Alij voluere lógitudinê duasnbsp;caperc integras latitudines.In quadragulis areis maximü entnbsp;vitiGdcformitatisifianguU aderutnó omes teamp;u Numero annbsp;guloru veteres vtetatur autfex aut octo:aut itidem amp; dccem.nbsp;Iftiufmodi omes aref indcli ambitu angulos terminét necelTenbsp;cft.Atq^excicIoipforcctededucGturmaq? dimidiu quidé dia*nbsp;metri m cicio latus ptfftabit areg angulfex.Qdli duxeris anbsp;centro lineas rectas fecates in medio latera fingula lexaguig innbsp;próptu eft quo paóto area anguloru.xtj.poflïs efFicere.Tum exnbsp;duodcnaria etil in próptu eft quo pacto quadrangula atlt;$ctianbsp;octagulaeffidasiqmsoctaguteperfcribendsaliaexiftat rationbsp;percómoda.Nadefcrlpto qdé quadrate f quilatero at(J rectannbsp;gulo diametros pduco ad iïngulos quadrati angulos/8c Óimianbsp;diascuiufcjdiametriptesiapucto fectionis citcüduco vt fecétnbsp;hincatqthinclateraquadragulf.Idenimediu q3 quidé btnasnbsp;inter hafce faftas lateri fectioncs fitilatus erit octangul^. Decénbsp;anguloru area item ex cicio pfidem^.Naduos dcli diametrosnbsp;fefe mutuo ad pares vtrimq? angulos fecates pferibem’. Turnnbsp;exipfis femidiametris vtravclisdiuidem’binas in partes coasnbsp;qualesJndeapunctoifticdiuifionis ad fublime caput altcriusnbsp;diametnhnea recta via obliquaadducem’.Hacigitut ex lineanbsp;fic dufta fi ademeris quanta eft quarta totius diametri pars /qdnbsp;illic reliquü refidebit/id erit areg latus decangulae.Adqciunturnbsp;Tribuna têplis tnbunaliaifed alifsplura/alijs pauciora. Quadrangulisnbsp;lia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim têplis nufq ferme nilivnicumidcg ad caput intimu pone

tunvt ingrediétib^ illico ad ranuam fefe eregtone offerat. Aut ftdemuminlatcribus etiam adijdêtur/id in eis quadrangubsnbsp;areis ftet nó indecenter.’quf duplo fint longiora g lataiarqi Ifsnbsp;teribus quidé ipfis apponêtur baud plura g fingula:vel fiquidnbsp;iuuabit plurima adicciireiconueniet fin numero irnp^ri. Rotunbsp;dis areis atc^ item/fi italicet loqui/multangnlaribus percónionbsp;de tribunaliö numerus adi)cietur.Pro numero enim laterum/nbsp;aut fmgulis latenbus fmgula adi jciêtur tribnnalia. aut alterna

timlatus liocimmunerelinquetiir:alteru proximum dabitur tnbunali.Rotudispercómodeadifctentur fcx/aut etiam octo

tribunalia.In areis plurm latera curandü eft ne fint anguU

Libct.VIL DeSacro^iomamêtis'. Fo»G*

tèrfenómutuocöparesamp;cóformes.Rurfus tribunal auten't rectagulum/aut erit ductum ad cmicicH ambi'tu.Qi iï ent fribunbsp;nal vnicü habendu ad caput tépliad in primis probabitur: cu*nbsp;ms finus ad emiciclum finiatur. Pr oxime accedet quadragulu,

Veru vbiconfertus tribunaliu numerus afïuturus ent/illic ad venuftatéfaciet/fiquadranguIaemicicHs mifcebutur fitu alternbsp;nato:8c frontibus mutuo refpódentibus.In tribunalibus apernbsp;tiofaucmficconftituetur.Naq^cumcrit quidemvnicü habennbsp;dum tribunal in ateis quadrangulis/diuidam tcmpli latitudi*nbsp;nes in partes quattuonext]^ his dabo faucib^ tribunalis duas,nbsp;Autfifpacioamplioredelcdabimur/diuidam latitudincm innbsp;partes fexrexcjhis dabo apertioni partes quattuor. Sic cnim qnbsp;adhibendafuntcolumnaruornamentafencftr^^tamp;eiufmodinbsp;cómodiffimefuis locis coaptabuntur.Sinautécircü areapluranbsp;pofueris tribunaliadicebit ea quidé quae^ lateribus funt aequenbsp;pan facere amplitudinciatc^ipfum eft tribunal primariu, Scdnbsp;nialim dignitatis gratia primarium id effc gradius reliquis exnbsp;duodecim.Hocamp;intereftinquadranguIisiqd fi omnibus latenbsp;ribus fiat primarium tribunal cofqualibus nó improbabitur:nbsp;in alteris veto lineg a dextra tn finiftram dudg duplam babe*nbsp;ant longitudiné oportet earu qu§in receffum protcdatur.Pa*nbsp;rietum pars fohda hoe eft offa jedificij'/qug in templis apertioönbsp;nespluriumtribunaliüdifleperent/fientvtfintnufgminus qnbsp;ex quinta latitudinis interuacuiinulq amphora qex tertiaiautnbsp;vbi occlufilTima velis effe ex dimidiaj. Rotundis autem areisnbsp;fi numerus tribunalium erit fex facies vt intercapedines ifliufnbsp;modi hoe eft offa amp; folidum parietis fibi habeat apertionis disnbsp;midiam. Sinautem odo adcrut apertiones / tune facies vt habenbsp;ant h?cpr§fettim m templis maximis §qua tribunalibus latisnbsp;tudinem. Sinautem erit numerus angulorumplurim^/fi t exnbsp;tertia tribunalis.Nonnullis in templis hincatrf hinc vetuftonbsp;Aetrufcoru more pro lateribus nó tribunahfed cellulae minu:;nbsp;fculK habédf funtieoru hsec fiet ratio. Aream fibi rumpfere:cunbsp;ius lógitudo in partes diuifafex/vnafuipartelatitudinc excesnbsp;‘^^retiex ipa longitudiné partes dabatduas latitudini portie’/nbsp;qu?quidé,p vefhbulo tépliextabat:reiiquu diuidebatin ptesnbsp;trisiqrrtniscellarüIacitudinibusdarétur.Rurfuslatitudincmnbsp;ipanitepiidiUidebatinptesdecé.Exhisdabatptes tris cellis

n lii)

Leonis Bapti% Alber^Dereaedificatom.

tndextra;8ctotidé ttis cellis infiniftrapofitis.Medfevero am bulationi quattuor relinquebant.Ad caput tépli vnum medianbsp;nafqjadcellas Incati^Iiïcaliud tribunal adigebat. Parietes ^nbsp;faucibus cellarü efficiebant ex quinta vacui intcrualli.nbsp;|j^remploru.potticus:acceirus:gradus:ipfiuf(q3porticus aptionbsp;nes et interualla.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum. V.

Porticus nbsp;nbsp;nbsp;Adenus deintimis areis.Porticus quidé adtempla

in téplo q H nbsp;nbsp;nbsp;y quadrangula erit aut pro fróte: aut ité fronte atij

modoet § ^ctiainpoftkoiautcellacircumobfuIciet.Quaparte vbi ponénbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribunal prodeat/porticus non adijcietur pro fronte

da, Nufg erit breuior habeda porticus in quadragulis téplis q vt integra tépli latitudiné capiatiet nufg erit latior qvt fit pars 15nbsp;gitudmis tertia.Inporticibus quje ad latera téplo^jfuntcolusnbsp;naeaparietibus cellfefpatiodiftabuntintercolünij, In pofticonbsp;porticus qua velis iftaru ipfatu quas retulim^imitabitur.Temnbsp;plarotudaautporticucircnuallabimusiaut tantu^fr5tepor.inbsp;ticum ftatuem^.In vtrifq?ratio latitudinis ex quadrangulis ténbsp;plis ducetur.Sed porticus qu^ pro fronteextabunt/nufg fientnbsp;nifi quadrangulae:earu longitudo aut tota intimie are^e latitu*nbsp;dinécapiet: autcedetexoctauataut demu3fiet nufq breuior qnbsp;Hebreo^j ex quarta Apud Hebreos ex lege patrum fcriptum erat Sit vonbsp;de téplis bis vnaprimaria et facra ciiiitas loco oportuno et commodo.nbsp;ponendis In caftrmto templü vnicu;altare vnicu ex lapidibus nó manunbsp;mftitutu. dolatisfedcollediti/s albentib^etnitidiffimis. AccelTus adtésnbsp;plu fit non pet gradus.Vna eni gens vno confcnfu et inftitutonbsp;religion! dedicata vno erit deo tutaet munita.Horu vtrucj nónbsp;probo .1 Ilud .n. ab v fu et cómoditate alienu eft: eo^j praefertimnbsp;qui tépla frequétes petent: vti funt vetute atqi ibelIes.Hoc al*nbsp;terum a tépli maieftate vehemcnter alienu eft: quod alibi vidi*nbsp;mus ex ,pxtma patrü noilro^ astate aftruéta facra:quipus .p fonbsp;ribus ad limé gradus cófcendas aliquosiet vnde rurfus totidénbsp;ad facri pauimcntum gradib^defcendas /non dica inepta fuiifenbsp;inftitutuifed cur inftituerit nefcio.Mea quidé fentétia area pornbsp;ticus et templi toti’/qn id ad dignitatéveheméter faciat/exagsnbsp;gerata atqj a castero vtbis folo extatem effe oportet. Sed quésnbsp;adrnodu inanimantecaput/pes: etnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;velis membrum

ad caetera membra atcj ad totü reliquu corpus refcrendu eft:ita et in ledificto maximecjin téplo cóformand^ vniucrfaspartes

Libef.VIL De Sacforüornamentis. Fo.CL

corporis funt: vt inter fe oés correfpondcant; vt quauis vna th larumfuptaeadéipfacseterasomnespartes apte dimctiantur,nbsp;Siccomperio plero% oés veteres optimos architectos fuggesnbsp;fti altitudinê ftatuiffe iiimpta3 ex templi latitudine, Namcj Ianbsp;titüdinê quidem diuiferein partes fex;atq?ex Iris vna dedere alnbsp;ritudinifuggefti.Fuereetqui in maioribustemplis l'eptimarinnbsp;maximisauténonalatitudims effeidelatumvoIuere.Portic?nbsp;natura I'm vno tantü conftat integro ppetuoq? pariete:c£eterisnbsp;autlaterib^pfoffis patetapertionibus peruia.Coniiderandumnbsp;igitur eft quo generc apertionu vti velis .Na eft genus quoddanbsp;colunationumicum rara; SC inter fe plufculü diftantes collocainbsp;tur:alteru vbiconfertae:amp;: alterïE alteris viciniorcs ftatuentur»

In his vtrifcj infunt vitia. Na in rariorib^ quidé ob interuallo rum laxitudines fi trabe vtare/rupitur. Si auté arcu/non fatisnbsp;cómodecolunis inducitur. In confertioribus autearétatis in^nbsp;tcruallis itiones et,pfped:us amp;Iumina impediuntur. Bade renbsp;tertium quodda genus inuentü eftmediu elegas: quodiflorujnbsp;vitijs ^uideatrcómoditati feruiat:at(5praecsteris probef.Hisnbsp;tribus generibus cffecontenti potuimus. Sed artificufolertianbsp;duo itidé genera fuperadiecitrde quib^ fic opinor.Na cum fors Quo fpasnbsp;taffis p ares amplitudine columnar? numerus deeffet ab opti cio colusnbsp;ma illa mediocritate deflexere adrariores imitandas, Cu vero n® in pornbsp;coluna^copiafugfuiffet placuitnómiril cófertiores ponere. ticibuscónbsp;Itaq^ interuallorum genera quinq3 annumerant quje fic iuuet ftituendfnbsp;appelIaredifpanfum/confertu/elegans/fubdifpanfum/fubcSsnbsp;fertum.PretereaetilIud accidiffeopinortvtcum fortaffis lapinbsp;dis praelongicopia non vfg fuppeditarct:coa6tü quidem fuifienbsp;architedum opus facere colunis deprelTioribus. Idq? coeptum *

CU non fatis ad gratiamoperisfuccedere intelligeret murulos colunis fubftituiflquot;e:quo iuftaoperis altitudmem aflequereturnbsp;Nacj ex annotatione fpedatione^ opei^ cópertum quidé ha*nbsp;bebat.'colunas in porticibus gratiam non habere: ni ad certasnbsp;effent rationesaltitudints craffitudinifcjdedud^.Adhafceranbsp;riones quod pertineat fic monét. Intercolunia facito imparia.nbsp;colunas ne ponito ntfi compares. Mediam apertionu quae e renbsp;gione ad oftium obftet cjeteris facito laxiorem. Vbi intercolusnbsp;nia ardiora habenda funt/gratiliorcs colunas adhibeto.Lationbsp;tibus interuallis crallioribus colunis ytitor. Ita^ colunarum

, LcomsBapüdiaeAlber.DereaEclificatonar craffitudifles ex interuallis/ctinterualla ex colunis moderabanbsp;tur hls prjefertitn Icgtbus,Nalt;j confertis quidé openbus colanbsp;natü interualla non erunt ardiora q vtcapiant dimidiam atcgnbsp;integrara vna coISnse craflïtudiné, In diipanfis auté capiet manbsp;htio plus q tris additis ex octo vnius colünse partibus ctia trisnbsp;In elegantibus aut duas capiet craffïtudmes / k partc vni^quatnbsp;ta. Sub confertis du£B:fubdifpanfis dabunf integraecraffitudtnbsp;nes tris.Quae auté fuis in ordinibus erunt media interuallareanbsp;quidé laxtora ficnt: vt quarta parte fui csetcra excedar.Itaqg illinbsp;fic monét. Atnos exdimenfionibus vcteru aedificioru mediasnbsp;iftiufmodiapertioncs aduertimus nó vtrobi^iifdemeiTepofinbsp;tas rationibus.Nac^indifpanfis colunationibus optinio^jncnbsp;mo ex quarta imo plerii^ex.xij pofucreprudenti nimigjconfinbsp;Iio:nequid trabs Imoderatalongitudine fm fefe iplam non l'u*nbsp;ftineret et defringeretur. Multi demu ex fexta in reliquis:tn Sinbsp;nópauciffimi ex.xij.pofuercpraelertimapcrtiombus/quas elcnbsp;gantes nucupamus»

quot;|CColun£e:amp;coIunationaporticus partes:capitula:etcapitus lorum genera.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CapituIum.VI.

Ofitis interuallis excitandaecolunaefuntiquib^ tecta fubftineatur, Permagni mtereft colunas ne/ an pilasnbsp;excites;arcuatis ne an trabeatis vtareaptionibus. Arnbsp;cuata et pilae theatris debétur:amp; in bafilicisetia arcusnbsp;ta non afpnantur. Scd digniffimis in operibus templo^z nufqnbsp;Coluna* nifitrabeateporticus vÜunf.Dc his dicendueft.CoIunationanbsp;tionum partes funtara infima/ctin eabafishn bafim coluna:moxcapinbsp;partes. tuIum;indetrabs:intrabétignaautfafcia.quarefedatignoriinbsp;capita aut operiantur/aut finiantur.Supremo loco corona eft»nbsp;Acapitulis mcipienducenfeoiquib’ maxime colunationes vanbsp;Capituh riantur.Hicpetoexhisquihoc noftru opus exfcnbant/nurnc

#olumna ros qui recenfebuntur nó figuris/fed nominlb’ latinis littcris tionum. referant;vti fic/duodecim/vigintt quadraginta et eiufmodi.nónbsp;xij.xx.xl, Capitula colunis tponere doemt neccifitas: vt in hisnbsp;trabiu tr unci iuncti aiïïderét. Sed habebat deformhaté rude idnbsp;etquadratilelignu. Fuere ig'tiirprmcipioapiid F'Oron.fioïanbsp;Gr^ciscredim’/quiexcogitarint hindenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i*Tiitariadtor^

nü:quo rotüdaveluti lanx quadrangulo mb opculo polifa elïe yideretur.'hancqfj ninnurn preiTa appareret collo paulo altio

Liber.VIL DeSacfornamêtis» Fo.CII.

refubftituto fubleuarutjones profpedis doricis openbus las cesin capitulis probarunt.Sed lanciu illa nuditaté colhq? admnbsp;öionem n5 probarunt:ea tecotticé arboris addiderc: qui hmcnbsp;hi'ncdcpendés et fefe in anfradfi cóuolués! atcra lanciumnbsp;cóuefliret, SucceiTere Corinthij audore Caljin'iacboiqui nó vtnbsp;ïlli fupprcffas lances/fed prasaltumvas folifs ciriucl tcc!u3£dnbsp;fepulchru puellasfubortaacantho hferba cüitavcftitü vidiITetnbsp;pcrp!acuerat.TmigiturcapituIo9»gnairuentafijnt/qii£cpenTriacap»nbsp;torum vüjs redperet. Doricütametli IiocipfG spud vetitfiiffis tulo^gt;genbsp;ïTios Aetrufcosin vfufuiflecópen'o/doricum inq/ionicü/6:co nera.lDosnbsp;lynthiu.Et qutdputcseirecauf£e.''NumerHscapitul092dilfinii ricG. loninbsp;lium pafiiin offendi'tur: qu£e magna cura/exquifita diligenda cC.Coryiinbsp;effectafGt abhis qui rebus nouis inuenfédis ftuducrGt.' Nullü tliium,nbsp;tarnen fefcexhibetquodmeritoprse hiseóprobes pretervnünbsp;id: quod ne qutdé oia ab exteris acceptareferamus/itaheu nüsnbsp;cupo.CorynthlO]5^.n.feft^u^tati adiunxit dclitias ionicas:et annbsp;farum loco pendentes cóuolutas affixit:opus gratu amp; perg jjsnbsp;batum, Colunas quas ad operis eicgantiam facerét/fic inftituenbsp;tant.Nacjdorids quidem capituliscolumnas deberi eas dixenbsp;retquatu ima fui craffitudo feptics fumpta longitudiné fui qugnbsp;a fGmo eft vflt;5 ad imu sequet.Ionicis imam craffitudinem capenbsp;re nonamfuffi longitudinis partem voluere. Corynthijs veronbsp;capitulis columnam odo fuicraffitudines longam fubftituerenbsp;Hls omnibus colGnis bafes altitudine coatquales iter fe:ied lisnbsp;neamétis varias fubftituédasputatut. Quid plural'Totis ferenbsp;Imeamentis partium inter fe diffimiles fuerc.In colGnarum t»nbsp;men ratione multa ex parte conuenerunt.Nam colunae Imeasnbsp;menta de quibus fuperiore diximus libro cum lonici/tu amp; Canbsp;rynthij/tum 8c Dorici probauere:et in hocetiacóuencrunt iminbsp;tatinaturam/vt truncos quidemcolGnarGinfGmo nungnonnbsp;graciliores habendos ducerent g in imö, Fuere g dixerint/crafnbsp;fiores inimo ponédas cx quartagmfGmo.Ali) quod intelligenbsp;«nt profpedas res eo minores videri/qui vno ab oculo femosnbsp;‘iores fint:pfultiffimc idcirco praelongas colGnas minus liabénbsp;das gr idles putarunt in fummo g aeque effent breues: atej denbsp;bis ita coftituerunt. Ima colun§craffitudiné vbi ea quidem adnbsp;pedem vfqt quindenu futura longaiït diuidendaeffe in partes-fex:at^ ex his vna parte abiecta teliquas quini^ dandas fupte

Leoms Bapti% Alber, Dcfeeedifi'catofia»

mf craflïtudini.CoIünam autem a qumdeno ad pedcs vf«$ vi* ginti ita eflecóparanda putarut vt ex tribus atq^ decé partibusnbsp;imifcapivndcdmfummo relinqueréturi A vigefimo aute adnbsp;pedévfcptrigefimucolfinasimo habendas feptem fuino fex.nbsp;Inde ad pedes quadragmtaexquindccimimjecolGn^ partib’nbsp;tris atijdecé/infummo relinquédas duas:reliquas abfgendasnbsp;Demu ad pcdes vflt;$ quinquagmta colQnam quidé ad bafim fonbsp;te oportere craffam octoiad altujvero feptem. Ea deductioncnbsp;deinceps ratiocinandumvt quo altius column^ caput fit: co SCnbsp;craflïusrelinquatur.Itaijmhis vmuerfapuenere, Sednos exnbsp;operuni dimenfionibus ifta h§c apud noftros latinos non pe#nbsp;nitus fuüTe obfcruatacomperfinus.

|£De columnaru amp; earü partiQ lineamétis non inuttlis repeti* tio. De baü/choris /orblculis /anulis / lataftroXineamentorumnbsp;partkulis(fafceola/gtadu/rude/ funiculo/ canaliculo / gulula/nbsp;vndula.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.VII.

sEpetaigitutdecolunaruIineamentiscadc fcre quas |fuperiorc libro trafcgtmusirationetnnó eadem/ fednbsp;|aIioquinvtiIi.Capiaquidéexco!umnis quas publi?nbsp;leis operibus poneremaiores foliti fint/eam qu® menbsp;dia fit inter maximas atij inter minorcshac elTe ftatuo pedcsnbsp;triginta.In hacigif plantf maxima diametrü in partes diuidisnbsp;nouéco?quales:ex quib^ dabis diametro maximo fumm§ $ienbsp;cturf partes ofto.Erit ea de re.ppottio iftatu vti noué ad octonbsp;quafexquioctauanucupant:pariq?proportioneponavt fit innbsp;imo retractionis img diameter ad diametrü plantg.NapIantaenbsp;quidé noué hui^ iftius retractionis octo.Rurfus maxima dia«nbsp;meter fumf .piccturg ad fummarctractioné ponam/vt fit fex*nbsp;Bafium quifeptima.(EVenio ad lincamenta partiu in quib^differunt.nbsp;partes. Inbafib’ partes funt.Lataftru/thori/orbicuIi.Eftquidélas

Lataftru taftru quadragulain imo fuppofitaparsiquafic appelloig^ ea quid, quidé quaq? verfus in latitudiné diffundatur.Thori funt craflïnbsp;Tliorus. torques in bafi:quoru alter columna ipfa prf mitur: alter in lanbsp;Orbicul9 taftro aflidet.OrbicuIus eft in gytum incauus;quiveluti in tronbsp;Dimetiéï dea fic iftic inter thoros prgffatur.Omné dimetiendarum parsnbsp;da^ in co tium rationé duxere a diametro imae columnf :atlt;5 fic inftitucnbsp;lunapars runt principio Dorici.Nam bafim quidem craffam efFecere exnbsp;tiu doris dimidiaimaecolün?;:inealataftrumvoluerequa^verfus cflenbsp;ca ratio.

Liber,VIL De Sacroruornamentis» Fa.GUI*

latum quoad Integra imae colüne diametrum caperet: atq^ infu per diametn iplïus parté nihilo plus dimidiammihtlomin^ternbsp;tiam. Altitudiné auté totius bafis diuifere in partes tres:ex qutnbsp;bus vnadederecraflitudini lataftri.Fuitigiturtoti^craflïtudanbsp;bafis triplaadcraffitudinélataftrirct latitudolataflri quoc^trinbsp;pla ad craflitudinê bafis ;prf ter lataftrü reliquü crafiitudtnts innbsp;bafi diutfere in partes quattuor: ex quibus funia3 dedcre fümonbsp;thoro.Rurfus illud craffitudinis ï medio/quod inter fupremunbsp;thoru et infimu lataftrü fit/diuifcre in partes binas: ex quibusnbsp;infimamdedcrcmftmo thoro:fumam excauarürorbiculoiquinbsp;inter ambos thoros intcrprefletur.Conftat orbiculus ex canalinbsp;interfcapto et duobus nextrulis/quae Iimbos canalis ambiuntnbsp;Nextrulo feptimü fpati) dedere: rcliquu fubexcauatüt. In omsnbsp;ni aediftcatione illud aduertendü efle dixim’t vt quae fupaftruanbsp;tur in folido acquiefcant.Nó erit folidu fi perpendiculu a pedenbsp;fuperimpofiti lapidis cadés fub fc aeré at^ interuaeuu inucnenbsp;rit.Iddrco cüexcauarêt otbiculo^tcanales cauetenefugaftruénbsp;darum perpédicula iftic in fodiendo attingetét, Thori pmine#nbsp;bunt ex dimtdia fu£Bcraffitudinis adiedra parte odtaua.Tum amp;nbsp;thori craffiorisampliffimuscirculus pcrpédiculo fui aequabitnbsp;extrema in bafi linea lataftri tHaec Dorici.Ionid quidé craffitu* Tonica ranbsp;dinem dorica prabauere:fed orbiculos ingeminarüt:medioflt;j tio,nbsp;duos anulos inter orbiculos adiecere. Ita^bafes altas exfeminbsp;diametro imascolunaeeffeceruntieamq? altitudiné diuifere innbsp;ptcs quattuor: vnilt;pex hts dedere craflïtudini lataftri. Atquinbsp;latitudini quidé lataftri ex hifceipfis quartis dedere vndecinunbsp;puitigitur totacraffitudo bafis quattuorilatitudo aute3 vndenbsp;cim.ConfcnptoIataftroreIiquüaltitudinis diuifere inptesfesnbsp;ptemiatcjex his duas dedere craflïtudini imi thori: et rurfusnbsp;quod prjetcr thorü et lataftrum effet craffitudinis relictü diuifenbsp;rein partes tris:cx quib^fumara dederefumo thoro.'duasmesnbsp;dias dedere duobus orbicuhs duobu%anulis qui quidem in*nbsp;ter vtro%thoros preflatur.OrbicuIo^tanuIorumijratio fuitnbsp;buiufmoi.Nafpatium quidé ipfum quod inter thoros effetnbsp;diuifere in ptes fepté.ex quibus fingulas fingulis anulis dedesnbsp;teneliquas ftbicequis portionibus orbiculi adfcriplere: proicsnbsp;cturas in thoris eafdé obferuarunt/quas amp;doricia orbiculi%nbsp;excauandis pepercereperpendiculis fuperadiectarum partiu:

Lcoms Baptifhe Albcr.D c re xdificUoïia»

fednextrulos fecereexocto fuo9;orbiculora.AIi] fic excogita» runtptascer Iataftradiuidenda«flebafiscra(ritudiné in partesnbsp;fexdeci:quas modules appeIUmus:ex hts thoro tnfimo quat«nbsp;tuor:fapenorithototris:orbtculoaat iferioii trisetdimidiü:nbsp;fuperiori vtic^ ettrts at(^ dimidiutduos aót modules intermenbsp;dtos anulis trihuendos. H^ectgttur lontci At Coryntbij ioni*nbsp;Coryns cam atq^ item doricam bafim probauere: paflïmt^ vtril($ vfinbsp;thiaxatio iunt.Quin ad opus columnatioauniliiIptaetercapitulüaddi«nbsp;dere.Referunt Aettufeos in baübus latafirum nö quadragulunbsp;fed rotunduappofuifle:id genus bafis nufqin opcribus vetegtnbsp;tnuenimustfed liocaduertim^intéplis rotundis ad porticum:nbsp;qua quidé idtéplumcircudaretur/^uel^ veteres ponere bafesnbsp;lataftro in cStinuum ^dudoivt fit vniuerfis colünis perpetu»nbsp;veluti fubiedus focius ad iufti altitudmê: quae lataftris debeanbsp;tur.Fecere credo id quidé ^ intelligerent quadrangula rotüdisnbsp;non c5uenire. Vidimus Scquilineas inoperculiscapituloi^adnbsp;centru medi| tépli dirigcréttquod et in bafibus qui fecermt fornbsp;taflïsnórcdarguas: tarnen non fatis |)babuntur. Sediuuabitnbsp;Partes or paucainterpofuilTe de deogr gratia,Particulaeotnamentorumnbsp;namento Iisefut. Fafceola/gradus/iudés/funiculus/canaliculus/gululanbsp;ru in co# vndula.Omnis particula lineamétum eiufmodi efl; vt fefe pornbsp;lumnanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rigat atr^promineat.Sedid quidem vari]s liners. Na^fafceo

Fafceola. lae quidé lineamentura imitatur litterainX.Fftc^ fafceo la idej Gradus. atlt;jnextrutfed cftnextro ipfo latior.Gradus fafceolaeftmuUnbsp;Rudens. to prominens.Rudenté addubitauian hanleranominarem:dinbsp;Funicul^ ftenfum quidem adhaeretrefttjeius prominentias lineamentunbsp;Canalicu veluti. C.httera fubiüda ad litteram.L.fic Et funiculus quinbsp;las.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem minutus eft rudens. Haec auté. C.vbi inuerfa fubiungitur

Gulula. Utterx.L,ftc. elficiet canaliculu.Quodfi S.littera fub eadé

Vndula. L.iungiturfic gulula nucupabitur.iugulü eni hominisimi tatur. Sinautem fub ipfaE.adiagetur iacés et inuerfa S.ficnbsp;ex flexionis fimilitudine appellabitur vndula. Rurfus particunbsp;heiftiufmodiautpurchabentur/aut interfcalpt»*In fafceolanbsp;fcalpuntconchtlta/volatilia/ct titulos eti33 li«erarum.In grasnbsp;du denticulos.'quorum ratio haec eft; vt lati fint ex eorum altU

tudtne ad dtraidiaetcauüinteruallum inter denticulos extti#

bus habeat partes latitudinis duas. Rudentem ouiculatum ef ficmr.'aut interdüfolio cóueftiut:etoua ali) integra:alij fupne

Liber.VII* De Sacfo^? ornamêtis. Fo«CIIII*

^ccacuminata appofuere.Ex funiculo baccasquafi infutas filo cfFiciunt.Gululavero et vndulanë nifi folijs integüt. Ncxtmnbsp;lum vbiuis purnmfemp relinqui?. In pattictilis iungédis hxcnbsp;fft ratiotyt féper quazfupremae adfintmagis ^mineant qinfi?nbsp;maz.Particnlas a particulis diftinguót nextrulnfütq; illi quidénbsp;patticulis procxmati'o, Cimatiö quidé fupremueuiu%particu Cimatiunbsp;lx lineamentum cft.C6fcrnntetia§gt; Jeuigatafuae frótis plants quid»nbsp;tie afperitates interfcalpturarum difiinguüt: fuit lati ex fextanbsp;eius particulae cui adiungentur: feu denticuli illiquidem fint,nbsp;feu ouicula.Veru in gulula fient ex tertia.

£De capitulo et eius partibus doricon'onico necnoti corynthio more.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitulum.VIII.

j Vnctedeo adcapitula. Capitulüdoricicffecerecrafs Capitulu fumaequeat^ bafimiettotameius craftitudinem di doricum»

I uifere in partes tres:primadedere operculo: alteram I occupauit lanx collo capitali quod fub lance fit.Vltinbsp;ma tertia reliöa eft operci^i latitude qua^ vetfus Integra basnbsp;buit diatnetrum et amplius partéfemidiamewi imae columnsnbsp;fextatn.Hui’ opercult partes hs funtXimatifi et lataftrüietcinbsp;«natium iftic gulula eftrea capit ex quiiK^operculi partes duasnbsp;Labrum lands extremas lineas opcrculi accingebatXircainfinbsp;mum lands ali/minutos anulos tristali) gululam ornamenttnbsp;gratia circucinxere. Occupauit ornamentum hoe lacis partemnbsp;non plus tertiam.Collidiameter hoc eftinfima capituli pars/nbsp;quod in omnibus capitulis obferuatur/folidum coluns nó exnbsp;ceffit.AIi| vtex ^dificiorumlineamentis collegimus/ capitulunbsp;doricumcfFecerealtumexdimidiaati^itemex quarta diamesnbsp;tri columns ims;totamlt;5 hanc altitudinem capituli diuifercnbsp;in partes vndecimrex quibus operculo quattuor ilanciitem'nbsp;quattuoricolloautem dederepartes tris. Mox operculum dis-Uifcrein partes geminas: ex quibus fuitfupcrior pars gulula:nbsp;inferior fafcia.Rurfus et lancem in partes diuiferunt geminasnbsp;quarum dederunt infimam feu anulis feu gululsrqusfubdnsnbsp;geret lancem. Adcollum vero alq rhofas:alij furgentia foha af

c dorici.Ionicum capitulum ficefficiemus.Totacapi Capitufö; tuli eraffitude erit ad colutnnae craftitudinem infimam dimi? ionicum»nbsp;dia. Hatic tibi craftitudinem capituli diuidito in modulusnbsp;ytmmdeyigiutf, Operculo igitut dabis modules tris. Cos?

Lcoms Bapti% Albcr. De re acdi’ficaton'a*

ticidabis quattuot:landdabisfex.Infimas aiitemreliquas fcx rclinquito voIutis:quas hincatcjhinc faciatdependcs cortex.nbsp;OpetcuH latitude qualt;5 verfus habebitdiametrüfummifcaptnbsp;fuf colünf.Latitude coftids qug eft a frótecapituli ad occiputnbsp;fquabituroperculo.Longitudoipfius corticis^fïuet latcrib’nbsp;atlt;5 perpédebit fefc inuolués ad coclea linea. Vmbilicus cocIe§nbsp;quiindcxtto eft diftabit a finiftro compari vmbilico modulosnbsp;duos atq? viginti.Etdiftabit ab vitima fupremi operculi lineanbsp;Cocica q modulos duodecim. Coclcam i'pfam fic ducito. In punctu quianbsp;modo du dem medif vmbilici defcribite püdum pufillü: cuius femidiaünbsp;cenda. meter modulum capiat vnu.Et contra notate itidcm alterumnbsp;fubtus/inambitu cxcelfe notato punctu vnü.Etcótranetatonbsp;itidem alteru fubtus in ambitu depreflïerettnc in fuperiore iftinbsp;ulmedi punfte ponite pedé circini ftabilé:pedem auté mobilenbsp;ducito a linea quf operculu diuidat a cortice:6C defcedito vrgenbsp;do in partêcapifuli extrinfecanj/v% cópicat integrum femicitnbsp;culum: atlt;$ refpódeat c regione fub gd i pufilli pundo: ilhc rc«nbsp;, ftringito drcinnum:amp; penito pedé ftabilem fubtus in pundonbsp;tfticinfiinopufilIicicIi.Mobilemveropedéducitoabichoatonbsp;vorticehactenus defcr/pto:amp;afcendito mtrorfus vflt;$ fummanbsp;lancisIabruattingas.Sicenim duobus femicirculis imparib’nbsp;vorticé vnü integrü effcceris. Deinceps refumito duftü iftiuC*nbsp;modiamp;coclcam/hoceftanftaöus circududae lincas adoculünbsp;hoceft ad pufillum vfq^ciclum iplicato.Lancis labru padetur;nbsp;vtfrontib9foris.pmineatexcortice modulos duos:fundo aunbsp;tem fut §quabit fuprem§column? amplitudiné.'cótradur^ vonbsp;lutatum qu?,p laterib^capituliiungüt volutas anteriores ponbsp;fterionbus fict graciles ad craflïtudiné lancis addita moduli dinbsp;midia.Ornamentü operculo adiugetur:cimatium gulula vni^nbsp;moduli corticis craffitudo excauabil canahculo ad^fundftaténbsp;dimidi) moduli.Nextruli latitude ad canaliculü pars erit qrtanbsp;In medio frontis pet canaliculü fculpentur frondes Si femina.nbsp;Partes lands quf ,p frontib^capituli extant ouiculatas faciüt:

amp;fubouiculis diftendüt baccas.Cotraduras lateru interuolu

_ tasfquamis autfrondib9circüueftiunt.TaIcigif ionicum capi

Capitulü tulüeft.Corynthiorü autécapitulu altitude binoscapit femi«

Coryn« diametros img coIumng.Tota iftf c altitude in modulos diui^ tiuum. detur fepté.Craflimdo operculi moduln capitynumttéliquos

Li'ber.VIL De Saciorüomamêtis* Fo.CV«

occupat vas:cm9 fundi latitude cft/quita iii i'umnio columna eft prf ter ^ieduras:ei9 labru in fummo f quat amplitudine fuinbsp;crafTitudinê columnsinfima.OpercuIi latitude modules im?nbsp;plet decé, Sed deeuflanï anguli ad tnodulu hinc amp; hinc dimidtnbsp;um. Aliorucapituloru opercula lineis conftant rectis. Coryn*nbsp;tliioru opercula inttorfus inünuaturfquoad diftent flexitudi*nbsp;nes inter fe quatu eft in vafe fundi latitude. Operculi cimatiünbsp;extertiacralTitudinis finietreiuslmcamétaeruntqualia 1'um*nbsp;miscolumnarufcaIpisappommus.Nextruluamp; funiculus venbsp;ftiunt vas ordinib^ folioru duob^ mfurgeiitib’; amp; cui$ ord minbsp;folia tribuut octo. Primis folijs longitude eft ad niodulos dunbsp;os.Secüdf itidem fefe ad modules attollunt binos.Rcfidui aunbsp;tem moduli danf canaliculis pr§furgétibus ex folijs /amp; vfq? adnbsp;vafis altitudinécófcédentibus.Canaliculorü numerus fexdesnbsp;cim.'quoru in iingulis frontib’ capituli quatruor aduoluütur;nbsp;biniindextru vnicoexnodotbini infimftru/alterovnico rosnbsp;do fefeitadeducétes/vt extrema pendeat fub angulis operculinbsp;coclea imitati.Medi] auté ad media fronte vna iungütut capitinbsp;bus fefe quoq? in anfradü implicates.Ad hofce medios flos mnbsp;fignisexvafe fuperexcellitcraflitudiné operculi nóexcedens.nbsp;CtafTitudo fabri ex vafccircum apparet vbi canaliculinon lesnbsp;gunt ea moduli pars eft: folioru cincinationes digitis quinis dinbsp;ftinguutur.'aut fi iuuet fepténis .Cimg folioru propédent mosnbsp;dulipattédimidiavenuftiffimücumiftiufmodi capitulorü fonbsp;ïi)s:tumamp;in omniinterfcalprura eft:vt lincamentorududusnbsp;perqafpercinfodiatur.Itaqpiftiufniodifunt corynthia. Italici Capitulunbsp;quotquotincgteris ornamentaiint fuis capitulis adiuxere.Ea Italicu.nbsp;demeni vafis 6c operculi/amp;foliorü;amp;floris ratio illis eftqucenbsp;etcorynthijs.SedcanalicuIorü loco habét anfas quaternis fubnbsp;angulis operculieminétesiqug duos integros modules cornsnbsp;pleant.Frons vero capituh alioquin nudacü fit/ex ionicis orsnbsp;namétadefumpfit.Funditenicanaliolü iuolutas anfarü:amp;innbsp;ftar lancis labru vafis ouiclatü habet.Habet etia fubtenfas bacnbsp;cas.Multa prater hfcvifunfcapitulamifta bneamétis iftorü/nbsp;partib9 aut adaiidis/autcóminutis.Sedeadoctis non ^basnbsp;tur.Haden9 capitulainiiUud deüt qd affueuerit fupta capitulinbsp;operculujiv/aliudquadrangulum minutumetinopere latensnbsp;opcrculü defcédere quo fubrefpirate capitulu/amp; nó yfqa obrui

Leoms nbsp;nbsp;nbsp;Alber.Dcfè jEdi'ficaton’a*

trabis preflione videretur:amp; inter ftruedum qu§ partes operis venuftiores êC gtaciliores effent minus periclitarentur.nbsp;fI^Decapitulorütrabe/tignis/affibus;fafci]s/modulis/rcgulisnbsp;imbricibus/ftrijs/amp; alijs huiufmodi qu* ad columnationesnbsp;pertinent.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IX.

Onftitutis capitulis fmponif trabs:in ttabe tigna/ affes amp;ciufmodi:qu§ ad tedü habédum pertineantnbsp;In his oniibuscumcfteri/tülonicia doricis multonbsp;dilferut:tametfi in aliquibus vna omes c6ueniuntlt;nbsp;Nam trabem quidé ita cóparant/vt infima eius latitudinê vèanbsp;lintfummf column^ folidum non exccdcre:latitudinem auténbsp;fummam trabis ex diametro imae column^ amplam efficianf*nbsp;Coronkesappellamus partes eas fupremas/quasfupra tignanbsp;promineant.lnliisquoi^obfetuatütquodinomibas promi*nbsp;nentijsoporteredtximus:vtquataeius partis effet altitude/nbsp;tantü ex pariete promincret.Obferuatütq?coronarü opus hoenbsp;ex parte duodecima^clinatü ponere id quidemqd compertunbsp;haberent eas partes refupinatasvideii/vbi ad reöos angulosnbsp;porrigerétur.Hicttcrfi petoabhisqui hjecexfcribent/amp;id itenbsp;rum atej iteru peto/vt numeros qui recenfebutur non figuris /nbsp;fed fuis ifttegris nominibus cxplicéttquo minus vitiétur erro*nbsp;Trabs do ribHS.Trabem igif dorici craffam effccerc nihil o min^ femidia»nbsp;ticaamp; ei^ metroimfCoIumnf.Adfuntineafal'ciftris:amp;fubprimafupenbsp;aiodul^. tiorifafciabreuesaliquf fubtédunturiegulfiexquibus fingunbsp;lis pendent clauiculi fex fubaiïixi tignorü retinendorü gratia:nbsp;quorn capita ex pariete ad ipfas regulas prominét: id quidé nenbsp;regrediantur introrfus.Totaifhus trabis craffitudiné diuiferenbsp;in modulos duodecim:quibas modulis omnes quae fequüturnbsp;particulf dimetiuntur.Prim^infimasfafciae dedere modulesnbsp;quattuor. Proximo huiequf media eft dedere fex.Suprem?nbsp;tem reliAiduo funt moduli.Atc^ex modulis quidéfextnedianbsp;ng fafd§ modulus fuprem^ vnus datus cft regulis amp; alter claanbsp;uiculis fubpendétibus.Regularum lógitudo fuit ad modulosnbsp;bis 1'ex. Spacta quf inter capita regularfi pura rclilt;3:a funt/mo*nbsp;dulos patuere duos de viginti.In trabib^ funt tigna;quotuntnbsp;refeda ad perpédiculu capita extrorfus apparent ex moduli dinbsp;midia.Tigno^e latitude ccqiiabit craffitudiné trabisialtitudininbsp;auté addit parté fui dimidiaquoad fitmodulosbisnoué. Pex

Libct.VII. DeSacto^ofiiamêtis. Fo.CVI.

frontis aldtudiné in tignis perpédiculü fignanf fuici tres rcftt fque inter fediftates ^fdflïangulo norm?:quoadhiatu paté*

•nt ad modulu vnü.Hinc vero atq» hinc marginü acies detun« difvfcjvacetmoduludimidiu.Vacua intertignavbi eftopusnbsp;elegans cóplcntur tabulis f quc latis:amp; imponut tigna perpcnnbsp;diculo fut affideant in folido fuf columnf .T ignorü vcro capisnbsp;ta ex tabulis .pdeunt ad modulü dimidium tabulatum perpennbsp;diculacum infimacondicuntfafcia trabis fubftitutje.Intabus Tabulg,nbsp;lis iftiufmodifculpuntur capitavitulorum/patin?; rotxveiSCnbsp;eiufmodi.Tignis Sc tabulis quibuflt;5 fua imponitur fafceola cinbsp;tnatij loco/lata modules duos.His perfedis pluteus fuperapï^ Pluteus *nbsp;poniturxralTus modules bmos:ei lineamenta canaliculus. Innbsp;pluteu/fic eni interprftor pauimétum diftedicuricraiTum mo«nbsp;dulos tris eius ornamentuiouicla duda/nifallor/ex faxotumnbsp;mutatione/quf inter pauimentü ex fultu calcis emergunt: fu^nbsp;pra id mutulos collocat latos ^que atc^ tignaicraifos f que at($nbsp;pauimentiuEt locantur finguli/vt i'ub fe fingula refpondeantnbsp;tigna:amp; porrigut fefe quoad promineant modules bis fexreo»nbsp;frontes ad perpédiculü prgfecaturiappingitur^ cimatifi/nbsp;üi mutulis gulula ex moduli dimidia amp; quarta.In fpacijs auténbsp;qu§ inter mutulos pendétia fubapparent/rofa ac acanthus in*nbsp;IcuIpitur.Supra mutulos frós operis apponitur: occupat^ isnbsp;modules quattuor.Conftat frons exfafcia 8c cimatio gulula.nbsp;Oaupateni gulula modulu vnu amp;dimidiü.Iftic fi faftigiü imnbsp;ponendu cft operiicoroniccs oés ipfo in faftigio repetunf: ini^nbsp;fingulis ad angulos pr^finitos fingulg fui generis ptes captannbsp;tur/vt ad vnguê perpédiculis refpódeantiac fuis lincis centernbsp;minent.In hoe differut opus falligi) a primis coronicib’ / qct innbsp;faftigio nufqn5apponif;fupremo loco ftilUcidiü / id quideinnbsp;eftcimatiüvndulacraffumindoricis modules quattuor.In ilnbsp;lis autécoronicibus quas faftigiü habiturae funt/nó apponifiqnbsp;Veto faftigiü habitur§ non fint/apponif. Sed dc faftigijs mox.nbsp;Itaijhgcdorici.Ioniciquidénöimperitecóftitucre altioribus Trabsnbsp;colunis trabcmdebefictaflïoré:qa vt indoricis haud quidem lonica.nbsp;lt;neptc obferuabitur.Ea re fic diffiniendu cenfuerut: vbi colum

nafuturafit adpedesaltavf'^vigintiftrabsfietvnaexcolun?

partib9ttedccim.Sinautem vfijadquin^amp;viginti: tune fiet

craffa trabs cxduodecima parte lógitudinis column». Sin dc«

o ij

Lcom's nbsp;nbsp;nbsp;Alber^Defcgedificatoria*

mum ad trigiritafuturaeritpedes Iongacolnna:deturtrabips logitudinis vndecima. Denicjgradationeiftac cetera deicepsnbsp;habebuntur.Trabsionica tribus prster dmatmc6ftatfafci)s.nbsp;Earn diutfere i partes noue:ex his dederedmatio partes duas.nbsp;Cimatij lineamentum fuitgulula. Iterate g» effet fub cimationbsp;df uifere in modules duodedm: ex quibiis imae fafdae dederenbsp;tris:medtequattuor:modulos veto quinq?reliquos dedere fanbsp;fci£E lupremcerquae quidem ilico Tub cimatio fit. Falci)s fut quinbsp;nullum dederecimatm:amp;fiintquidcderint:exhis aliquigulunbsp;lam ex quintataliqui funiculu ex feptima tux fafdae appofuerenbsp;Coperiespretereainopertbus veteru lineamenta aut traflatanbsp;autmiftaex varijs operumrationibus:qujenó vf($ vituperesnbsp;fed ex omnibus maxime probaffe vifi funt trabemin qua nonnbsp;plus duae adfint fafci«:quam effe quide dorica interptor amo?nbsp;tisregulisamp;clauiculis Hancficfecere.Totaenicraffitudinemnbsp;diuifere in modules nouemiex quibus dedere cimatio modusnbsp;lum vnu;6c parte moduli tertia bis. Sub inde fafdae mediae desnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dere modules tris ;et alteri^infuper moduli tertia.Infimre au^

tern fal'cix dedere modules duos reliquos.Cimatiu trabis ifti’ habuit in fupremo ex dimidia fui fpati j canaliculu cu nextrulonbsp;ex altera rudcntc.Fafciae quide iftic mediae datus eft fub rudennbsp;te pro cimatio funicul^ ex totius fafdx odauatet fafeix infimenbsp;datu eftcimatiu gulula ex fux latitudinis tertia.Tntrabe imposnbsp;fuere tignatfedeoj^z capita non apparebat vti in doricis: eaeninbsp;refecarunt ad perpendiculu folidi in trabeict operta effeceruntnbsp;Fafcia res tabula vna perpetua:qua fafeiam regia appello. Hui^ latitudenbsp;gia» tantaeftrquataeftfubfetrabiscraffitudo.Ifticaffucuere infculnbsp;pere aut vafa/amp; qux ad facrifidu facerent/aut bourn capita insnbsp;teruallis difpofitaiet a cormbus pendet reftes pomo^ et frud^nbsp;Huicfafcixregixfupappoluerecimatium gulula alturn nihilnbsp;plus q modules quattuor:et min’ nil q tris. Supra id appofuenbsp;reafferes pauimenti gratia .pminentes quoad effecerint gradunbsp;craffum modules quattuor. In eos alij infculpfere denticulosnbsp;eximitatioe affiu refe(ftorum:ali[c5tiguos ablq? vHa interfcal;nbsp;pturadifleparatos reliquere.In affes pofuere feu pauimentumnbsp;illud fit/feu trafuerfariumfedile/ex quo niutuli pronuneant/nbsp;craffum modu los tris: ornaruntq? id Ipatiu ouiclis: ini^ id im«nbsp;pofuere mutulos prreet fubteeftos fafeis tabularu, Fafcia autej

Liter .VIL De Sacroruornamêtis. Fo.CVIL

quf pro fronte eft alti'tudo modules capit quattuor.Qugvero tegxtfundümutulorülataeftmodulesfex ftdimidiu. Supranbsp;iftiufmodimutulorüfrótemvenere imbrices cralïïad modusnbsp;los binos:eorü ornatus gulula aut rudens. Supremo loco vnnbsp;dula modules tris: aut vbi ita iuuat/quattuor. Hanc in vn dusnbsp;lam CU lonici/tum Doricifculpebat capita leonum vomentianbsp;cóceptas aquas.Illudcauebat/necadésvndatemplum adcunnbsp;tes/autintimatempIialpergeret.Capitibus iccirco iftiul'modinbsp;qugapertionib’fupenmminerétoraoccIudebatur.Corynthi) Trabs conbsp;nihil ad opus trabiü 8c cótignationü addidere prater id ft recte rynthia.nbsp;interpretor/vt mutulos non prgtedos ponerent;neq[? vti dorinbsp;cipr^fedos ad pcrpédiculu:fednudos aedeformatos ad lineasnbsp;mentuvndul§:quiquidéinter fefe diftarent quatum frótibusnbsp;ex pariete prominebat.Incfteris autélonicos fecuti funt.Hasnbsp;denusdetrabeatiscoIumnationibus.|CDearcuatismoxdice -mus/vbi bafilicam traöabim^.Sunt aliqua qug ad iftiulmodinbsp;coIQnationes pertineatminimenegligéda.Nam eópertu quisnbsp;dem eft colünas in acre pofitas gracihores videri/q qug in connbsp;clufocollocentur.Et quo ftriarü numerus fit maior.’co craflïonbsp;rescolunas videri.Eareficmonét.AnguIares colünas qgt; libe Canalicunbsp;toacrcadprofpectupr^cfteris circüarctétur/craffiores facito: li.nbsp;aut fttiarónumerüaugero.Sed ftnaturcolumn^aut canalicu Striae»nbsp;lisdudis linea adimü redatautcanafteuhs ad column! aduosnbsp;lutis.Apud Dores canaliculi per direaü columnae excauatur;nbsp;hos canaliculos arcliitedi ftrias appellarunt.Atqui apud Dosnbsp;tesftriaru numerus viginti:apudc£etcros quattuoramp; viginti.nbsp;Canaliculos caeteridifcnminantnextrulo interdudo.Fitij idnbsp;nihil minus g ex tertiatnihil plus q ex quarta apertionis canasnbsp;liculi-Incauaturc^adlmeamêtumemicich.Dores auté amoto

nextrulo/ftmpliccs ftrias/aut interdumplanasducunt/aut po tius incauant ad partc cicli nó plus quarta:amp; terminant contisnbsp;nuasexcauationesinangulü.Tcrtiapartéftriaru quae infimanbsp;ïncolünf longitudinefttpleri^omes opplentrudéte; quo abnbsp;idu Sciniuriailleftor colüna ftt.Striaquf direct! per column?nbsp;longitudiné a fummo ad imum duda eft/efficit vt cralfior insnbsp;tuétibus videaf colunaeffe qre ipfafit.Qu? veto aduoluef vasnbsp;mbit.Sedquominusarcdapcrpendicularilinea diuettefieonbsp;coIunacrairiorapparcbit.Stti8rüvoIuftonesnonpIus tresiac

o iij

Leonis Baptift? Alter.Defc stdifkatotk*

nung minus § Integra vnam poncre affueuere. Striam qualés cüq?duxeris afummoadimu ptinuata amp; cópari pcrduct lineanbsp;c6uenit:nequid excauationes noncódicant.Excauandimodunbsp;prfflabit angulus normf.Eftapudmathematicos lincaaquonbsp;velis punöo in femicicli ambitu pftituto a diametri capita petnbsp;duftaiilli normg angulu redu conftituere.Scalptis igitur flrianbsp;rumlatenb^tamfunditusdeprimédafoffura eftiquoad nor#nbsp;maeanguIuslibcreterminet.Atqui ftriatis quibufujs vtrim^nbsp;,lt;'gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capitib’decensinteruallüfinédumeftquoaproximis corona

circüftringétibusnexttuÜsvacuaftriatódiftinguatur.Dc his haflenus,ApudMemphim circa tcmplupro colCinis coloflosnbsp;cubitos duodenos afFuifie referut^AlibicoIunas totas volubinbsp;les appofuere veftitas pampinis aukulifg* diuullïs refertas.nbsp;Sed ad maieftaté templorü decétius columna terfa êC pura eft.nbsp;Diméfio f£Coil/guturdimenfioncsqu§daquf adcolünasin opuscósnbsp;nes ad co ponendas plurimö artifici| prfftent faciIitatis.Naqjnunierannbsp;lünarum ^ur quidëcolumnf qusi'n opcreafïutur^funtiex illarü^ nusnbsp;cópofitio mero cóponendi ratio dcducif.Atquiin dorids/vtabhisincf»nbsp;Bem»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piam/fierutillf quidéaffuturgquattuor/diuideturfrons areas

in partes ieptem atgt;5 viginti,^Si affutur^ funt fex/diuidetur in partes vnam amp; quadraginta.Sinautem octo/diuidetur in patnbsp;tes quinquaginta amp; fex.Exij his dabutur partes dure fingulisnbsp;craffitudinibus columnarüJn opcribus auté lonicis vbi quatsnbsp;tuorcolumnf apponédasfunt/dmidcFfronsateasinpartes vnnbsp;decim atrj dimidia.Vbi veto column? ponétur fex/dmidctutnbsp;in partes octo amp; decem.Qj fi columnas pofuüTc oporteat octonbsp;diuideturinpartesquattuoramp;viginti atq^ infupetdimidiamnbsp;cxquibusdabiturcraffitudinicolumnaepars vna.nbsp;fJ^De templipauiméto intcriotibus fpacijs arere loco parietianbsp;bus amp; parictum ornatnentis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.X.

j Empli pauimentü amp; fpadainteriora funt qui ^bent vbi gradü aliquéc5fcendercnt;amp; locu vbi ara facrifjnbsp;I ci) ftatuéda fit/ofno celfiotéexigüt. Aditus ftucefqjnbsp;ïcellaraqu?prolatehb’funt/aIi) ominopatulas/atcjnbsp;penitus expeditas nulla parietis parte obduda irelinquebant,nbsp;Ali) duas interftatuebanteolSnas duöisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trabiü ors

namentorurj a porticu/de qua nuper dixim^.Rcliquyuj qct iftic luptacoronaselTet/llatuis amp;cadelabris habêdis relin^

Liber.VIL DeSacro|^omaméti's. Fo.CVIH*

quebattalij adcellashuiufmodiparietehmc at(5hinc,pdud:o arcebat fauces apertionis.fJ^ParietestépIiqui cralTiffimos ats Panesnbsp;tollendosputatdignitatis gratia fallif. Na corpus quidé cui templi.nbsp;mêbra plus fatis tumeant quis nó vituperetr'Adde q; luminunbsp;cómoditas tollif laterucraffïtudine.Ad remplu Pantheon pr§ PItheonnbsp;ftantiflim^ architectus parietccQ ciTct opus craflb/folis affibusnbsp;vfus eft;cgt€rac5plcmcnta refpuit:fpacia(5 iftic 3 unpcnti có?nbsp;pleuiflent:fcafïs 8C apcrtionib^occupauitfeocjpado impéfamnbsp;fninutt:nioleftiaponderufuftmuit:opericp clegatiam adiecit.

Panes cxcolunas rattonib^ craffus habcdus eft; vt in paneteal titudinis ratio adcraflitudinefui aeque atlt;5 in columnis refpónbsp;deat. Annotaui vetcres in templis alTucfle fronté arex diuidesnbsp;rein partes duodecim:autvbicflctopus robuftiflïmu voluerenbsp;innouéiatqjexhts vnaindcdiffecraffitudtnt parietis. Parieténbsp;mrotundistépltsncmominusqcxdimidia: cóplurimi duasnbsp;cx tribus partib* diametriialiqui ex quattuor pattib’ fumpfe?nbsp;retrisiadquas interioréparietévfijadteftudinem attollerêt.nbsp;Sedperittoresiftius citcularis arexambitu diuiferein partesnbsp;quattuor:8CcariivniusUneamextenderunt:ad cuius longttunbsp;dincmparietem iftic intimumattollerentq refpondeatvti vnnbsp;decimad quatmor.QdipfuminquadraguIis/feu tcmplis/feunbsp;quibufuis operibus teftudinatis imitatipleriq? funt.Vbi taménbsp;prgterparietem h abe ndg htnc atqt hinc ad aream cellx funtqgt;nbsp;illic fiatfpacij amplitudöfub afpcftulaxioninterdum panesnbsp;tis altitudinem ad areas altitudincm excitarunt. Scd in rotansnbsp;dis non erit altitudo parietis interior cadem aeque atq? exterisnbsp;or. Nam finis interioris parietis prgftabit primordta teftudininbsp;Exterior vero parietis pars ad fubgrundia vfcj tollatur conuenbsp;ninErgo patshxc extota altitudine teftudinis quae parieti*nbsp;bus impofitaeft/partemoccupabittertiam: fierit iüi quidetn

tciftum gradibus deduftum.Sinautemfietteótumlincis dire^ ftisSCdilpluuiattsloccupabit tumquidem extriniecus pariesnbsp;iftic altitudinem teftudinis dimidiam.panes in templis maxi Attendenbsp;*ncc5moduserittcft3ceus:fed veftitur^ornamétis decorabit. varia pa#nbsp;fLt)eornamctoparietuinfa:rorum variavatij fenfere. Apud rietum fanbsp;Cizicutn fuetc qui parietem dclubrilapidibus ornarintterfis: croga apdnbsp;cómiffurafcj auto folido diftinxerint. In Elide ad ledem Mi - varios ornbsp;ncruae frater Phidi»te(ftorium induxit calce croco rubadaSf naméta.

o iiij

Leom's Bapti'ftg Alber,Dcfe£Edificatom,

lactc. Monumétum fimandiu in quo pellkes louis condeten tur.Agyptiorum reges cixere aureo citculo ad ipiffitudinémsnbsp;tegricubiti: ambitu veto cubitorum trecentorum et quincjefnbsp;fexaginta: in quo per lingulos cubitos finguli effent infculptinbsp;dies anniHsecifti.Alij contra. Cicero Platonéiniitat’ lege adnbsp;monendos putauit fuos / vt in templis fpreta ornamétoru vasnbsp;rietate atlt;5 ülecebris/ candoré in primis probarent. Tamé inanbsp;quitfpecimé efto. Mihiquidéperfacile perfuadebitur colonsnbsp;xque atq^ vitas puritaté et fimplicitaté fuperis optimis gratiffinbsp;mamefleiet habere in téplis quaeanimos a meditatione religionbsp;nisadvariafenfusillectamétaet amcenitates auertant nócósnbsp;uenit. Sed ficputo cum alibi publicis in reb^ turn in facris aedisnbsp;bus modo nulla ex parte a grauitate difcedas.Laudandus eritnbsp;qui volet parieté et tectum et pauimentum cffe omniarte ex*nbsp;liulptiffimum/atqjmulto elegantiffimuiet in primis quoadinnbsp;tefit manfuru. QuarcpercSmodaeritinteftinafub tectiscru*nbsp;ftatio ex marmore Vitro aut contabutata aut circüexfecta. Ex*nbsp;timu vero pro more veteru probabitur crufta inducta cake Ihnbsp;gillis afperfa.Invtrifq?curabiturvtfigmstabulifqjaptaet denbsp;eentiflïma loca et fedes cótribuantur. Et praefertim in porticanbsp;monumenta rerü geftaru picturis belliffime cómendabunf. Innbsp;tra vero intéplo tabulas potius habere volopictas/gpicturasnbsp;parietib’ ipfis inductas: vel fignis potius q tabulis delectabornbsp;ni forte fint eiufmodi:quas Caefar dictator vt aedé Veneris ge*nbsp;nitricis ornaretduas talentis emitnonaginta. Etpictura egonbsp;bonam/ na turparequidem parieté eft pingere quod male pin*nbsp;gas/non minore voluptateanimicontemplabor/ q legero bo*nbsp;nam biftoriam.Pictor vtercj eft: ille verbis pingitrhic penicu*nbsp;lodocetrem. Ceteravtrifcjparia etcómuniafunt.In vtriflt;pnbsp;etingenio maximo et incredibili diligcntia opus eft. Sed veltnbsp;in templis cu pariete tum et pauimento nihil adfit/quod meranbsp;philofophia non fapiat.In Capitolio affuiffe coperio leges ta*nbsp;bulis :Eneis iqfcfiptas: qutbus imperium regerent: eaflt;5 cumnbsp;templum arfiffet:fuiffë reftitutas a Vefpafiano principe ad nuanbsp;merum trium milium.Ih limie Apollinis deli) infculptos fuifnbsp;fe verfus memorant quib^cdocerenf homines quabsrbaruc5nbsp;pofitioneaduerius oia venena vterentur. Nos eas apponen*

das admonitiones ducem^;[quibus iuftiotes/modelliores/fru

Libcr.Vn» De Sacfomorjiamentis» Fo.CIX*

galiorefcj/ oïvirtute ornatiotes/et fuperj gratiores reddamur. Qualiafuntquselegunf.Talis efto/qualisviderivelis.Ama/etnbsp;amabere/et eiufmodi.Maximecj pauimentu refcrtü velim eflenbsp;lineis et figurts: qnx ad res muficas et geometricas pertineat:nbsp;vt Omni ex parte ad animi cultu excitcmur. Aflueuere veteresnbsp;cum in templis tum in porticibus res rariffimas ornaméti granbsp;tiaimponere.QualeilIudintéploHerculis:quiformicarücor Cornuanbsp;nua ab indis deuecta:et Vefpafiani qui coronas ex cinnamo in formica*nbsp;capitolio: et Auguft^quse inpalatijs primario téplo maxima rum.nbsp;cinnami radtcé aurca patera ipofuit. Apud Themu in Aetlio^ Coronasnbsp;lia quam Philippa vaftauit / fuifle in porticibus tépli arma fc* cinnanbsp;runt numero vltra quïdecim milia: et ftatuas ornaméti gratia meas.nbsp;vltra duo miliaiquas oés Philippus confregifTe refert Polibi* Philippanbsp;us:praEter eas quas nomen aut effigiem habercnt deoru: etfor arma etnbsp;taflïs non rerum iftarum magis numerus / q rei varietas péfan tabulasnbsp;da eft, Apud Ciculos fuere qui ftatuas ex fale formare inftitue apct Thenbsp;runt.auctoreftSolinus.EtftatuaminquitPlinPefïecit exvi* niu con*nbsp;tro. Equidem iftiufmodi rariffima erut ad naturas atqi ïgenio? fregit.nbsp;rum admirationé digniflïma. Sed de ftatuis alibi. Apponüturnbsp;columnte parietibus et apertionibusinterferutur. Èarumnó Statu*nbsp;habetur ifticvtiin porticu . Illudaduertiin templis maximis ex fale etnbsp;column* ad tantam operis vaftitatem forte non refpondi Vitro,nbsp;fentrperduxiffe camurarum cornua/g; in eorum arcubus fagitnbsp;ta femidiametrum exccdcret ex tertia: quas res etiam ad vernisnbsp;ftatem acceflit.Eftenim fefeinfublimeattollens teftudinationbsp;agilior vt ita loquar/atc^cxplicatior. Illud hic non pr*tereunnbsp;dum cenfeo.In teftudinationibus arcuum capita ad min^ pro*nbsp;lixiora femidiametro efficiendafunt: quantum fpectantibusnbsp;occupant coronarum prominentias ne medio ex templo intuinbsp;poffint.

CTéploru tecta teftudinata eê oportereqmin^ incédio vcluti multafubiaceatfaftigioru quoijdignitas etftrudura.Ca.Xf,

sEmpIis tectum dignitatis gratia atlt;5 etiam perpetui Templa itatis maxime effe teftudinatum velim, Ac nefcio qui olim cclenbsp;|dem quo id fato eueniat / vt nullum ferme compies briapcre*nbsp;Jtcmplumcelebre quinigniu iniuriaincalamitatê in* mata.nbsp;ciderit.Leg'imus Cambifemquotquoterat apudAegyptum Cabifcs.nbsp;templa combuflïfle: et auru atque ornamêtü Perfepoli traftu

Lconis BaptiHse Alber.Dc f e xdificatom»

liffe. Delphicu oraculü ter concrcmatum extitiffe a T racibus re fert Eufebius.Id etia apud Hcrodotü inuenio teftituilTe Ama*nbsp;Amafis. fimcumtteratoarfiffet fpontefua. Alibi legim’pet eatempo*nbsp;Phlegias raincenlumfuiffeaPhlegiaquibusJ-'enixlittcras nonnullasnbsp;Fenix* cmibus fuis adinueniffet. Rurfulij incenlum regnante Cyronbsp;aiinispauds ante Sernij TuIIij Romanoru tegis mortem:connbsp;ftatij ineen! urn dcmö per cos annosfuifle; quibus luminaillanbsp;ingeni j et doctrinae Catullus/ Saluftius / V arroq? nati funt. Ténbsp;plumÉphefias incenderant Amazones Syluio Poftumio re*nbsp;gnante.Rurfus incenfum extitit quo tempore Socrates Athelt;nbsp;nisvencnumbibit.Et in Ar gis periflc tcmplum legimus igninbsp;per eum annum quo fit Athenis natus Plato Tarquino apudnbsp;Romamrcgnate.Qutdfacras porticus Hierofolymas i Quidnbsp;MilcfiaeMineruef'Quidtemplu Scrapis apud Alcxandriami'nbsp;ct Romse Pantheon: et aedem Veftx: et Apollinis templum;nbsp;in quo fybillae arfiflccarmina meninere quid referam.'' Cseteranbsp;fermeomniatemplaincalamitatéiftiufmodi incidiife prsedianbsp;cant. Solum id quod in vrbe Ericc dicatum erat Veneri perpeanbsp;tuo illefumpermanfifTe ad fuavfcjtemporafcribit Diodorus.nbsp;Alexandria aiebat Caefat ab incédifs immune fuifle oppugna*nbsp;Teftudo tc fe elTet teiludinata. Atqui et habet quidem fua ornametanbsp;fua etiam teiludo. Apud veteres qualia ornameta in pateris facrificiorunbsp;liabetor? facerent argentari|: cade ad teftudines fphericas exornandasnbsp;nanieta. architccti tranfferebat Qualia veto ftratori)s lectoru pannis afnbsp;fucuere:talia fornicibus et camuris imitabanf. Ea re vifunturnbsp;quadragulaeoctangulsect ciufmodioperüdifleminatióes pernbsp;teftudinemductae ad compares angulos et ad lineas ccequalesnbsp;diftinctis radijs et ciclis vt ad gratiam addi aplius nihil polïït.nbsp;Et faciathoc quidé ad rem / ornamenta teftudmu pculdubionbsp;digniffima/qu2B alibi paiTim etapud Pantheonvidem^in cauinbsp;tiontb^ formarum pofita quifacerent no tradidere litteris. Eanbsp;nosficelficcre aggreffifumuslaborectimpéfa leui. Del’cribianbsp;mus enim futuraru formaru Iineametaipfo in tabulato artnanbsp;métifiuequadrangula/fiuefcxangula/fmeoctangula illaquinbsp;dem fint;moxquas volo teftudinis partes excauatas dan: easnbsp;adconftitutam'altitudinê compleo latere crudomducto crelt;nbsp;tacalcis loco.Itaq? iftiufinodi veluti tumulus per dorfuni arsnbsp;fnamétiaftructisfuperaftruo exteftaet Cake teftudine adlubw

Libcf.VIL DeSacro^ornamêtis* Fo,CX»

fadiligentia/vteius partes gtacihorcs craffioribus ct conftan tioribusbeneannexa etbeneofRrmatacöueniant cóclufapcrnbsp;inde teftudie dumarmamentafubdemuntur .Exfmo ex foHdanbsp;ftructurateftudinis congeftasiftas lutcas quas pricipio difpo*nbsp;fueramaaumulationes:eopactoformaruml'caIptur£Eadarbinbsp;triumex pr^efcripto fubfequuntuT.Redeoadrem»Mihi illudnbsp;vehementer placet quodfcribit Vatro. Adteftudinépictaafsnbsp;fuiireformamcaeH.'etaffuilTe prJEtereaftellamobÜé et radiö:nbsp;qui quidem qujenam eflet hora dici: qui turn extra perflaret vënbsp;tus indicaret.Itaq^ iftiufmodl pcrplacet»|I^Fafl:igia tantum afnbsp;ferre operibus dignitatis ’affirmat vt aetherea louis doniicilianbsp;tainetfi illic nunqua pluat feruato decorcminimecarere fafti;snbsp;gio poffcarbitrcntur.Faftigiatectis apponütur fic.Naexfronnbsp;tis latitudinequjead coronas eft/pars ne plusquartafumiturtnbsp;ne minus quinta:ad quamvertexhoceftculminis fuprem’ an*nbsp;gulus attolIatur:extremis fubgrundationib^faftigij: inqpillonbsp;fummo cacumine imponentur arulas ftatuarum collocandarunbsp;gratia: his auté quae in angulis extremis fubgrudationü funt/nbsp;altitudo crit / quanta eftpraetcr fafciam regiam toti^ coronicisnbsp;craffitudo. Arulaaut ipofitamedio cacuminifaftigij exccdetnbsp;angulares parte iiii octaua.Buccidé primü ferut extremis tecto Bucddesnbsp;ru ïbricib’inftituiflepfonas apponerc ornamétigfa ex crcta tu extremisnbsp;bricata.PofteatotiscüteguIismarmoreas ponercaflueuerc. tedotütnbsp;I^Temploru apertiones.feneftrae. hoftia» values ..cum earum bricib’ p#nbsp;particulis.tationibus et ornamentis*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca.XII. fonas pri

aPertionesfeneftratüin téplis efleoportet modicas musap;; ^et fublimes: vnde nihil prEetcr caelum fpectes: vnde pofuit.nbsp;üCt qui factum faciut/ quivcfupplicat: nequicquaabnbsp;grc diuina mentibus duftrabanl.Horror qui exvmbra

Leonis nbsp;nbsp;nbsp;Alber. De re sedificatoria*

vacuo amp; latehbus amp; fuperliniinan.Fencftras amp; hoftia veteres Isnuaté; nufgmfiquadragula adiunxere.Scd de ianuis primo. Ad ia«nbsp;pil. nuasqmdéoptimiarchitectiomescü lones/tum Dores/tumnbsp;Corynthi) latera m fummo ex parte fut quarta atlt;5 decima granbsp;ciliora fecere q in tmo. Superliminaricraffitudiné dedere hancnbsp;qua in fummo capitc lateris iiiuenere/amp; lineas ornamétorumnbsp;in vtnf($cópares effecerunt:amp; iundioncs ad vngué conterminbsp;narüt.’amp;ianuaecoronamfummam quje fuperliminare foueatnbsp;fummis columnar capitulis qug in porticu fint gquarut.Ita(5nbsp;in hts omes quse dixtmus obferuatunt. In cjeteris vero alij abnbsp;aIi|s multodifferunt.NamDores quidétotaaltitudinê iftancnbsp;diuïferë in partes fexdecim:exquibus dedere aititudini vacuinbsp;apertionis: qua cadem veteres lumen nuncuparut.Dedere inqnbsp;partesdecemrlatitudmiautem quirilt;^:Iateriauté vnam.Hscnbsp;Dorici.Iones veroprimam ilia integram altitudiné quf fumnbsp;miscapitulis columnarü gquaturrdiuifere m partes decern 8Cnbsp;noucm:cx quibus dedere aititudini vacui partes duodecim: Ianbsp;titudini fexilaterivnam.Corynthi) diuifere in partes vndeuisnbsp;giritiiex quibus datg funt partes feptem latitudini vacui: altisnbsp;tudinem autem luminis effecere duplam ad latitudine3: fuit^nbsp;latus hbfti) fëptima latitudmis vacui.In quibufij lat^ hoe eftnbsp;antipagmentumfuittrabSiEt nifallimurlonesfua deledatinbsp;funt trabe ornata fafci)s tr«b^.Dores fua ambtis regulis amp; dasnbsp;üiculisamp;intrabemfuperliminaré ornamenti gratia quifquisnbsp;maxima ex parte fuas coronarü venuftates adiecit. Sed Doresnbsp;in trabemnópofuereapparentiacapita tignorü trifulcatatlëdnbsp;eius loco fafciam regi am latam ex cralfitudine lateris quod adnbsp;hofttum ftet. Fafciaetp addidere cimatium/gululam/et fupernbsp;idgradumPlutcipurumiamp;inidouicIa/moxmutulos ptxte*nbsp;dosfuocumcimatio:amp;fuppremo in locovndulam fump^'snbsp;particularumdimenfionibus ex his quaefupraindoricis trasnbsp;beatiombus trafegimus.Iones ptranó fafciam regiain quainnbsp;trabibus pofuerant:fed pro fafcia impofuere turgentem fafcinbsp;culum frondentium ramufculotum: concindö loro cralTumnbsp;quantum eft trabs dempta parte ex trabe tertia^Supra id cisnbsp;tuatium/ amp;denticulos/amp; ouicla/ftcraffumgradu mutulorumnbsp;contedorumfafciafuocumcimatio frontis amp;fupremavndunbsp;lam. Prgterea addidere ad alteru quodq^ extremum lateris fub

Liber.VII* nbsp;nbsp;nbsp;De Sacrorüornamentis. Fo.CXI*

gradu craflb tedoru mutulorü: addidercingprjeddétes/vtiic eas appellcm/auriculas ductanominis fimilitudine afagacib^nbsp;bene aurkulatis canibus.puit(5auricularuifl:atulineamentu3nbsp;maiufcuIa.S.oblonga extremis fuis capitibus fefc in anfradünbsp;volutatu implicans huncin modu.Earu^auricularumcraflï*nbsp;tudo in fumo fafctculo latitudiné aequarit:in imo ardiores fuenbsp;re ex quarta.Longitude auricularü pependit vflt;5 ad i'upnii vanbsp;cut Êcquilibram.Corinthq' integru colünationu opus a porticunbsp;ad hoftiatranftulere.Ornantur et lanuxlocis prgferti quscl'ub lanu^ornbsp;diuo pateantmequid htec alibi repetantur/porticulo adpado namentunbsp;huncinmodu.Pofitis enim laterib^ amp; fuperliminarihinc vnanbsp;atej hinc altera colünam appingunt expeditam;atcg etia inter?nbsp;dum proininenté.Colunarum bai’es inter fe diftant:cp integrunbsp;opus antipagmentorum eo fpacio concipiant. Lógitudo colu?nbsp;naru cum capitulis tanta eft:qu anta fit ab angulo extreme ba?nbsp;fis dextrae ad angulum extremu finiftre.In hafcecolunas trabsnbsp;fafciacoroncBfaftigiüqjimponiturex rationibus porticusrdenbsp;qua fupra fuo tranfeglmus loco. Fuere qui ad latera hoftioru3nbsp;pro trabe adegerint coronaru ornamenta: ex quohiatüianugnbsp;prepanfum effeceretopus magis priuatorum aedium delitij ac?nbsp;cómodatum prjelertimfenefttarü qtemplorum audoritaticonbsp;decens. In maximis templis hoftijs prsefertim quibus alfje nónbsp;adfunt apertiones altitude vacui i partes diuidttur tris:vnaq?nbsp;atq; eadem fuprema linquetur vt pro feneftra fittxneoq^ ornanbsp;tur reteireliquum valuis datur.Suas habent rationes particu? Values etnbsp;larum valuje.Inter particulas primaria eft cardo:iftius duplex earu partinbsp;eft ratio. Nam autlateriianuaecómédantur captus ferreiet ar cuLt.nbsp;picones:aut ex angulo value affis emittiturnn cui^ cufpide ftanbsp;tutavaluainuertitur. Valuxtemplo^jq» perpetuitatis grattanbsp;fiant aeneae atq? maximiponderis (int axe tutius agutur q arpinbsp;conibus.Non hic refero quas portas apud hiftoricos 8c poetasnbsp;legerimveftitas auro/ebore/etfignis/tagraues/vt tunnis hotnbsp;minumreferarentur:et ftrepitu terroré incuterent:! hts ego fanbsp;cilitatem laudo 3periendiclaudendilt;5.Ergo adeufpidé in axisnbsp;infimofubftttuetur fcdile ^reum ftagno imiftotexcauabiturq^nbsp;medullituscumfedile/tumet caput axis cuivaluaapplexa litnbsp;in modmn pixtdts adconcauu liiieamentu lancts/quoad intranbsp;fe mutuo complexu concipiant pila ferrea bene teretc3 et bene

Lcoms Baptiftae Albef .De re aedi'ficatoria*

terfam. Ad fupremu quidé axis caput qd in value fummo cft aderit famella aenea fuperliminari iterfitatet prseter id axis monbsp;bilem circa feimbuetanulü ferreuvfquequatjterfumet leuiganbsp;turn. Sic fiet vt nufquam morofa fit valua: et leui appuWu adnbsp;arbitriualludat. Singulis hofti/s valu£eerutgemell£;quarü alnbsp;tera hoe in lat^ ianug: altera in latus alterü feie recipiat. Valusenbsp;Valuae or eiufqpcrafTitudo fiet ex fua: latitudïs duodecta. Inyaluis ornanbsp;naméta. méta funt fafciae quae quidé amplitudiné valus fuperadpactaenbsp;obambiat numero ad atbitrium aut duplices aut triplices autnbsp;etia fimplices Qd fi erdt geminae etveluti grad’alterae fup altersnbsp;ras difté^ capiét abie vna ex valuae latitudie pté ne magis qranbsp;tame min^fexta. Eritc^ pma fupereminés ad pacta fafcia latiornbsp;q fubftituta ex quinta. Quod fi erut triplices/ tune ex trabe io;:nbsp;nica lineaméta fufeipiét. Sinauté erunt fafciae circü fimplices:nbsp;fient ex quinta vfq^ ex feptima. Fafcijs interior linea erit gulu«nbsp;laXongitudo valuaediuidef fafci]s tranfuerfis: ita vt fupremanbsp;Feneftrf fpatia quintaoccupenttotius altitudmis.Valuaebism téplisnbsp;téploru. feneftraeacqueornanturat/jhoftia. Sedearumyacuaqpproxinbsp;mam fub teftudïe ccifam patietis parté occupet: fuif($ angulisnbsp;ad fupcrincuruum teftudinati terminet: ea re fub arcu contranbsp;funt at^ in hoftqs. Na($ latiora quidem duplo funt q aIta:to«nbsp;tamquelatitudinem diuidunt columnulis duabusinterftitu»nbsp;tis exratiombusporticus. Sed column^eillicfere in omnibusnbsp;quadrangulx funt. Scaphorum lineamentaquibuspictae ta«nbsp;bul£eftatu2elt;$ collocanturexlineamentishoftiotum fumun«nbsp;tur/altitudine tertiam fui parietis parté implent. Ad feneftrasnbsp;templorum lumini apponebant pro valuis contra pruinasnbsp;et ventorum impetum ftatiuas tabulas tenues alabailri tra^^nbsp;lucidi: autreteaeneum marmoreum ve. Plagas veto intermc^nbsp;dias ad rete obftipabant non fragili vitro: fed lapide fpecula**nbsp;petito maxie ex Sogobria hifpanis oppido: aut ité ex Bonosnbsp;ma gallüe. ld 1 amia eft raro pedali aplior gypfi tralucidi et petnbsp;puriflimi. Cui peculiare natura datum eft: vt vetuftatem nonnbsp;ïentiat.

fC Ara fact ifici) an vna vel plures. de eoenae cómunione. optis morum coniunctione templi et facrificiorum luminibus, cansnbsp;delabris alacritatecrateribus,cetcrif$ nonnullis quib?egresnbsp;gie ornantur templa.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca. XIII,

Liber.VII. De Sacro^ omamêtis. Fo«CXIL

i Oft hcc fpectabit quidem ad rem teinplo^j ara in qua i facrificcnt ftatuere loco digniflinio: niimrum affidesnbsp;I bit iuftc pro tribunal!. Aramveteres altani facere pcnbsp;idcs fex: Jatam duodecim: in qua fignum ftatueient.

Aras auté facrifici) gratia intra templü complures difleminare an deceat aliorum fit iudici|. Apud maiores noftros per illa nonbsp;ftraereligfonis initia optimiviriincommunionem coenjccon*nbsp;uenicbat: non ea re / vt corpus epulis 1'aturum faccrent:fed vtnbsp;conuictu mutuo manfuefcerent:etanimo bonis monitis refer Notanbsp;ti domu redirent multo cupidillimivirtutis.lllicigif libatis po epulandinbsp;thisqaflumptisquasin coenam effent per fumma frugalitaté moréan;:nbsp;appofita Habebatur et lectio et fermode reb» diuinis. Flagra^ tiquum«nbsp;bant omniü ftudia adcómuné omnm falutem et ad cultüvirtunbsp;tis.Demum quif($ prout facultas fuppcditabat offerebat in menbsp;dium quafi pietatidebitucéfum/ etbnmeritoru ftipé / id eft pernbsp;antiftité crogabaf in eos qui opeindigerét.Oia ifto paeto internbsp;eos veluti inter gmatiflimos fratres erat cóia. Poftid tépus cunbsp;per principes licuit publice facercinó multo quidé a veterc pasnbsp;tru inftituto deuiarütffed maiore populo cófluéte minutiorc linbsp;baméto vfi funt. Scrmones auté quib^vterétur diferti per ea ténbsp;pora pótifices ex patru cómentarijs fpectarepaffim licet. Ita^nbsp;vnica tum quidem erat ara/ ad qua cóueniebant.Vmeü indiesnbsp;facrificiü cclcbraturi. SuccefferehaEctpaqujevtinavirquifpianbsp;grauis pace pótificü reprehédéda duceretiqui cö ipfi dignitatisnbsp;tuend^gratiavix chalendis annuls poteftaté populo faciatvtnbsp;fendi fui.Omniav­eocircüferta reddMere altarib’/etintetnbsp;dura nó dico pl’.Hoc aifirmo apud mortales nihil inueniri ncnbsp;excogitari quidé poffeiqdfit dignius fanctiuf^ factificio. EgO'nbsp;veto nemincra dari bene cófultum puto/ qui quidem velit rcsnbsp;digniffiraas nimium prompta facilitate vilefcere.^CSuntetnbsp;quaedam alia ornamentorum genera non ftabilia quibus facrinbsp;ficium ornetur. Sunt et quibus alioquin terapla honeftcnturtnbsp;quotum fpcctct ratio ad architcctum. Queritur quid omnium Attcnde*nbsp;pulchettimum fit triuium ne latum / ludibunda iuuentute,

Warene refertumclallc. Campus nerefertus militectfignis victricib9.nc refettum patrib^ togatis et eiufmóiian temnbsp;plum alacritate lutninu illuftte.'' Sed vcli quidé lumia in téplisnbsp;habere maieftaté, Quae tes minutis in fcitillulis facul a^t quib*^^

Leonis BapAlber. De re aedificatof la.

hodie vtimut noneft.Habebunt non ncgo venuftaté fi ad ali» quamlineamentorufpedécoaptêturifipercoronarulmeas Ianbsp;padibus diftédenf.Sedmulto placentveteres qui candelabrisnbsp;Candelas maiufculas cóculas odoratis flamis mccndebat.Longftudo canbsp;brum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delabri in partes diuidcbaïfeptem.Dufdabant bafneratcfba

fis triagula longiotex nbsp;nbsp;nbsp;magis g lata.Inc^ imo

erateaquidélatiorqinfummoex nbsp;nbsp;nbsp;.Stilus can

delabricxcitabitur vafis gutturi[s alteris in alteras fuperaftitu tis.Infummo apponebatur cócula gummis amp;lignis odoratisnbsp;Balfamüfarcita.Mandarutmemorig quatum balfamiex publicfs vedinbsp;facrificijs galibus iufierint principes in fingulos dies folennes incédi adnbsp;incéfum .bafilicas maximas Romg.Id fuit ad libras gngétas oöuagita.

I^Hadenus de cadelabris. Venio ad reliqua quibus cgregie or Giges. nenf templa.Legimus Gigem crateras dcdiffe dono ApoIIininbsp;Nota va Pithio fex ex auro folido pondo milia triginta. Et apud Delsnbsp;fa amp; ld gephos folida ex auto et argéto fuifle vafa quo^: quodq? amphonbsp;nus alia ras caperetfex.Fuereamp;quipluris artifkümanus atqjinuentunbsp;têplis olifecerintgauru.Apud Samios in tcmplolunonis cratere ferrenbsp;dicataps isfigniscircumrefertuaffmlTeferunt.'qctoIim Spart^ ad Cre*nbsp;ciofiflïs fummifiifent dono tante amplitudinis/vt amphoras ceperitnbsp;ma. trecétas.DelphisquoqjSamiosdonomifificoIimcóperio fernbsp;ream cortina iti qua miro artificio animantiu capita effent insnbsp;fculptaiquavecoloficubitosaltifeptemfubnixo genufubftisnbsp;nerét.Miruillud Apideogdemfeciffe Sanitica «gyptiumcosnbsp;lünis amp; var ijs fignis ornatiffima intufq fimulacru Ap' s dei c5nbsp;tinuo qdod folem fpedadum volueret.Illudi^ iteru admirabinbsp;Telü Cuï Ims Cupidinis telum in téplo Dianx apud Ephefum pepedifsnbsp;pidinis. fenullis penit^mandatulaqueis.Deiftiufmodiqdftatuanihdnbsp;babeoinili vt fuo amp; decenti ponanf loco quoad fpeöctur cumnbsp;admiratione amp; dignitate.

j^Bafilicae primordia/portus/partes/ftrudura/et quid nam a templodifcrepet.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.XIIIB

^Afilicam fuiffe prrincipio locu conftat: vbi fub tedtu fad ius dicendu principes cóuenirent.Huic loco digninbsp;ftatis gratia additü eft tribunal.Poftid/quo effet ea gnbsp;—„Idem laxior primarijs tectis nó fufficientib? circuaddinbsp;dereportic’ patulas intrinfec^hincati^hincprimufiniplices/nbsp;rnox etia duplkes. Addidere infuper alij fm tribunal tranfuer

Libct.VIL De Sacforüornamêtjs* Fo.CXlli.

fam alteram ambulationé: qua guide caufidicamnuncupam^ ^illicrhetoru turmoscaufidtdcgvetfarcntur. Etiunxerelias Bafilica.nbsp;1'ce ambulationes inter fe lincamento ducto ad.T.Iitterxfimisnbsp;Iitudinem. Turn et feruoru gratia additas fuifle porticus internbsp;pretaturextrinfecas. Itaq? bafilica ex ambulationé cöftatatq^nbsp;porticibus. Atqui bafilica natura quidê fapiat templi/ mulsnbsp;taex partecuncta fibi ornamenta vendicabit quse tépits debeanbsp;tur.Ea tamé itavfurpabit: vt prae fe ferat imitari tépla maluifsnbsp;fe g «quari. Exaggerabitur templorü more. Sed ei ex aggerisnbsp;altltudme quas templis debeatur adimetur octauaan quavenenbsp;tationis gratia cedat digniori turn et extera quas ornaméto adnbsp;Iiibcbuntur/ neqiucquaeamhabebutgrauitaté/ quatnhabeatnbsp;quaetemplis imponantur.PrJeterea inter bafilica atep templu Quidatênbsp;hocintereftg; earn quidê propter frequentia prope tumultus plodifsnbsp;antiumlitigioforu/etpropter vfum litteraru recognofcendas fertbafilinbsp;rum/fubfcribendarumlt;jeireoportetitionibus pergexpedita ca.nbsp;et apertionibusvehementer illuftré:probabiturq?:fi ita erit panbsp;tatavtquipatronosclientesvefuos qucfifü aduencnnt:ybinbsp;fint primo afpectu repertum habeant. His de rebus column*nbsp;iftic cum rariores exigunturitum et arcuata maxime condecetnbsp;ettrabeatas etiamnonreeufant. Sed bafilicam lie diffiniem^:nbsp;vtfit caquidem perampla / at^ admodum expedita qu*damnbsp;ambulatio circumfpccta fub tecto porticibus intimis.Nam eanbsp;quidem quaenuda porticibus fit/ riiagis ad rationes curi* et fenbsp;natus pettinerc arbitramur g ad bafilica. Et de iilac fu o dieetnbsp;loco. Bafilicas aream habere oportet ita comparata vt fit eatunbsp;longitude ad latitudinem dupla. Conuenietetiamhabereamnbsp;bulationé media vti^et caufidica liberam et expedita. Quodnbsp;fi forte caufidica amota tatum erit habitura porticus hinc atq?nbsp;hinc fimplices hücin modü finietur. Latitude enim arexdiuinbsp;detur in partes nouéiex quibus dabuntur quinq? ambulationinbsp;*Uedi£e;fingulis auté porticibus bin*.Tum et longitude itidénbsp;in partes diuideturnouem.Ex his vnadabiturfinuitribunasnbsp;l‘s*Amplitu(jinivero tribunalis in faucibus dabuntur du*.

Sin autê prater porticu addéda erit caufidica; tune are* latitu do diuideturin partes quattuor: du* dabuntur medi* ambusnbsp;lationiifinguij. flnguUs porticibus.Rurfus longitudo dinbsp;uidetur fic.Nam fm^ quidê tribunalis fibi introrfus capiet cur

P

Leonis Baptiïl? Albcr.Dcfc aedificatoWa»

uatura fui partem longitudinis diiodedmam. Aperturavcro interuallicapiet duodedmam bts et eius infuper dimidia.Latinbsp;tudo quidem cauiïdic^ i'ibiparté longitudinis ateae capiet fexnbsp;tam.Sinautê vna etcaufidicam etpoitic’habituraerit dupli'nbsp;cesidiuidetur quidê latitude in partes dccé:ex quib^ dabis menbsp;dias am bulationi partes /tris vcro in dextram / et tris alteras innbsp;fmiftram occupabuntporticus partitis fpatqs inter ie ex diminbsp;dia. At longitude quidédiuidetur in partes vigintücx quibusnbsp;dabitur curuaturje tnbunalis pars vna et aplius dimidia.A psnbsp;tioni autem ipfius tribunalis dabuntur tris: et amplius etiaranbsp;tertia.Caufidic£edabunturitegr£E partes nihiloplus tris. Pa*nbsp;rietes balilicarum non erunt quidem cralTi/ vtifuntréplorumnbsp;Pan’etes Kon enim teftudmum onerib^ifed trabibus/etdeliquijs teefonbsp;baülica92 rum l'ubftinendisexcitantur.Fkntigiturrraffi ex parte vigefinbsp;ma fu£E altitudinis. Parietum altitude pro fronte ad iui la titunbsp;dinemfpatij adder infuper dimidiam et nuiquam plus. In an*nbsp;gulisambulationumporrigétur pil* panetem feie in lineamnbsp;colunmationumparietis extédentesmhil minusgvt binas;nbsp;nihil plus g vt tris craffitudincs ei^ parietis oaupent.Sunt etnbsp;quiet media longitudinis lineapilam quoijordine inter co*nbsp;lumnas excitcntfirmitudinisgratia.Eius latitudeauttris g*nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demcapitvnmscolumnascraifitudines:autadfummüquat*

tuor.Columnationes etiam nequicquahabebuntgrauitatem quam habeant qu® téplis apponutur. Qua de re l'i prxfcrtimnbsp;trabeatavtemureoIumnationelicrationabimur.Nafi eruntnbsp;illaequidécorynthie: adimeïcarüex cralTitudïc pats duodeci*nbsp;ma. Si auté ionicasiadimetur decima.Si vcro doricae:nona.Innbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cietetis deinceps capituloru et trabis et fafciaeetcorona: et cini

modicoaptationibus templaimitabuntur. f£De trabeatis et arcuatis colunationib^/ qles bafilicarfi tolü*nbsp;naecoron^cg varijeetcaru fedes / heenó feneilrarü altimdo/Ia,nbsp;titudo/rcticulatio/deptinuatióe/deianuiset

jRcuatisimitationibusdebenturcoliininae quadran

rgulx. Nam in rorudts opus erit médofum ca reg» ca Ipitaarcus non ad plenum foüdocolumn®fublliru*nbsp;nx aiTidcant;fed quatö archa quadratt arculö a fe có*nbsp;tentumexcedit.’tanru in vacuo pendeat.Hoe vt emédarct perénbsp;ti V eteres fuperappofuere capit ulis coluninatü etia aiiud lataa

Libet.VII» DeSacfo^oi-namêtis* Fo.CXIIII,

ftrum quadtilatcrum altum alibi ex quarta: alibi ex quita dia metri fuae columnje. Ad lineamentu vndulae hui? fuperadiectinbsp;quadranguli laticudo in vno aequauit maxima capituli extensnbsp;fionemiinfummo fucre proiectiones pares altitudini: hoe panbsp;ctofrontes et anguli arcus expeditiorahabuere fcdilia atqjfirnbsp;miora. Arcuat* columnationes vtiet trabeat* inter fc variasnbsp;funt. Na alls quidem difpanfs: alis conferts et eiui'modi. Innbsp;confertis altitudo vacui apertionis dimidia capiet latitudinisnbsp;fmi'pecics. In difpanfts habebit altitudo tettialatitudinis quïnbsp;quies.Inlubdiipiris latitude iftasc erit ex dimidia lógitudinis Arcuatenbsp;In fubconfertis fict ex tertia. Arcum dixim^ alibi trabé eile fle et colunanbsp;xam.Ornamentaigiturarcub^ dabun?:quaecadé trabibus das tstrabesnbsp;renturrfi in talcs colunas imponerentur.Prseterea qui op’ effe ationes.nbsp;ornatiflimu volentrdirectas infuper ducét lineas perpetuu pernbsp;parieté in are’ iftiufmodi fuprema dorfum. Deformabütqj tranbsp;bemetfafcias et coronas quales adeaaltitudiné colunationisnbsp;bus deberi intelligant.Sed cum bafilics alisvno porticuralisnbsp;bino circuantur/coronaru idcirco fedes fupra colunas et arcusnbsp;crit varia. Na his quidé quae vno tantu porticu feptx fint/ exnbsp;tota fui patietis altitudinecófenfus coronaru prshédet no nanbsp;quinquies/aut vf^feptimaquater.In his vero quib’ duplicesnbsp;adfunt portie’cófcendét corons'nihilo minus tertia: nihilonbsp;plus q octaua ter. Appingenf prstcrea ornaméti gratia atej iténbsp;vtilitatis ad parieté fupra coronas primas alis infuper columnbsp;ns maximae quadrangulsiqus in fubftitutas primarias colusnbsp;nas medijscentris acquicfcat. Nacófert quidé Qgt;feruataoffiunbsp;fohditatectaucta operis honeftate pód’atij ipcnfa parietf manbsp;xima ex partc leuigabifiadigefqt iftis fupremis colunatiomb’

«tia coronaru prominétiasvti operis qdé ratio iftic extgat. Ad de q; bafilicis biporticatts alters in alteras colunatiöes ftatuénbsp;tur nuero a tecto ad imu tris.In lUis aut bins.Vbi igif colunasnbsp;tiócs appofuerj tris / illicfpatiuidpietisqd fupra colunas prisnbsp;tnas vf($ ad fupma tecti cótignationé fit/ in ptes d uas duiidef:

«0(5 loei fecüdf coronices finienf. Inter pmas coronices et fecu das paries feruabif integer: atej cruftationu figmétis adornanbsp;bif. Paries vero qui inter fecudas actertias coronices fit; fenes Feneftre,nbsp;ftris fiettrafgtufus et luminib^pui^Atqifientqdéfupmap innbsp;teruallacolünatioauinbafilicisfeneftrsvniforines atq? mus

P'l

. Lcon/s Bapdftg Alber^Defeaedificatona»

tuo refpondétcs. Eatü latitude no erit arctior g vt tris capiat quartas totius interualli/quod inter colunas fit. Altitudo vegt;nbsp;ro feneftrarum percómodeduas capietiftiufniodi altitudinesnbsp;Eadé fuperliniinare fummas lequabit colunas praeter capitu*nbsp;lu fi erunt quadrangul®. Sinautécrut fenellraeipfaearcuatie linbsp;cebit arc^ dorfum penevf$fub trabé tollerc: et diminuto etianbsp;arcu licebit iftic ad arbitrium vti. Sed is colfinaeproximae alti?nbsp;tudiné non praetergredietur. Subijcietur feneftris pluteus cünbsp;cimatio gulula aut ouiclis. Vacua feneftraru reticulabuntur:nbsp;fed non obftipabuntur templorum lamijs ex gypfo. Habeantnbsp;fane condecet quos acres ventos appellentes et infeftas prui«nbsp;nas frangat atq? intercipiat/ne qua moleftia inferatur. Aliaexnbsp;parte affiduo et liberrime rel'pirét neceffe eftine excitat^ ab fre*nbsp;quentia pedü puluis officiat pulmonib^yel oculis: Mthi idefrnbsp;co vehementerprobantur iftic lamiaetenues ex asreplubo venbsp;crebris etminutis foraminibusvtitaloquar expict£B/per quasnbsp;Cótigna* lux penetret/et fpiritus motu auras lepurefcat.fCContignationbsp;tio,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muitum ent decora: fifiet itimu inea caelum fubtéfum ad plas

niciéco^quabilé/ atq3tabulis ad vnguécompactis.Dcforinas buntijrq? aptis dimenfionibus grandes cich angularib^ figusnbsp;ris cómiftiidiftinguenturq? mebratim areolfelineamétis fum*nbsp;ptis a particulis coronaru .Maxime gulula ouiclis bacciftj acnbsp;frondib^ interfertis: fietej areolarü limbi citcuredimiti fafcij'snbsp;gemmatis digna et prompta rerum prominetia: interqp floresnbsp;et acanthi infignes fplendefcat: Spatiaijipfa pictoruingenionbsp;ad omné venuftatis clegatiam expoliantur. Auru materiae adnbsp;glutinari leucophoro pulte huiufmodi aiebat Plinius. Mifcé#nbsp;tur.n.finopidis pcticaelibraefexifilicis lucidihbraedecé: infunnbsp;diturq; mei graecenfe: neeponitur in op^ anteexactu diéduo*nbsp;Glutinü dccimu.Maftix liquatu oleo linaceo miftu lielbicafinopidebesnbsp;ïdelebile. nevftaglutinum prccbetpenitus indelebile. Altitudoianuienbsp;inbafilicis adporticG referetur. Porticus fi proveftibujo extrinbsp;fecus adiungetur/ fiat alta et lata atqjintnnfeca. Vacuu lateranbsp;et huiufmodi ianuaru rationes ducentur a téphs^f^d ^neisvalnbsp;lanusenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uis nonvfq? dignabitur bafilica. Fien t igitur ex materia cupref

bafilicaru fu/cedro cteiuimoditornabunfqjaeneis bullisrcoagmentabis turqj omne id op’ ad foliditaté perpetuitatéqjmagis g ad delinbsp;tias.Aut fi demü venuftati plufculu inferuiendu eft non intern

Libef«VIL De Sacforuornamêtis. Fo.CXV.

fitaminutalia/quibus picturas iraitamur: fedfigilla potius af figen? modice prominentïarquae opus ornettet fefe facile tucsnbsp;antur.Bafilicas etia rotudas facerc aggreffi funt. In his medi)nbsp;cóceptaculi altitude tanta eft: quanta Sc totius bafilicae latitusnbsp;do.Porticus veto ct columnationes et hoftia et feneftrje eiufinbsp;mói htfdé finiunf rationib^ quib^ et aguIares.De his hacten^,nbsp;ODepublicis reru monumétis iucundiora nónulla animire*nbsp;leuandi gratia fequétilibropraeinfetta.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca.XVI.

Enio ad return monumenta.ïuuat hic animi gratia paulo efle iucundior vfq fuerim. Dum omnis nosnbsp;fter fetmo in cómenfurationü numcris vcrfabif. Sednbsp;cro quoad potero fubcinctus et preffus diccndo.Manbsp;fores noftri cum fines impcrij dcuictis hoftib? vi et virib’ pronbsp;pagare profequerentur: figna et terminos ftatuebat:quib? curnbsp;fum victorte indicarent:et partu armis agru a finitimis notasnbsp;turn diftinctuijreddetent.Hinc metae colünaeij et eiufmodi renbsp;turn dinofcendarum notas ortae funt. Poft id fuperis gratifiednbsp;tespraedsepartem elargirifacris progrcflifuntiet publicagaunbsp;dia teligioni commendarut, Hinc arje facella et iftiufmöi quxnbsp;ad cam rem facerent.ConfuIendö etia nomini et pofteritati ftanbsp;tueruntmofatjvult’/et prjedicari virtutes fuas apud gen’honbsp;minü elaborarunt.Hinc exuuiae/et ftatu«/et tituli/et trophea:nbsp;quae ad cócelebranda fama facercnt/excogitarut.Hofce fubditinbsp;«5 modo qui patria re aliqua iuuiflét: fed etia foelices et fortu Termininbsp;nati quantu per opes eotu oftendas licuit fecuti funt. Sed in re finiu insnbsp;perficiunda alijs aliapIacuere.Libcripatris termini quos ad fi dias a Li^;nbsp;ties Indie profectionis frgnü pofuit fucre lapides crebris inter bero prenbsp;Uallis difpofiti/et atbores procer*quaru ftipites hederaptexe deuictarunbsp;tentuf. ApudLifimachia ftetit ingés ara:qua Argonaut® po Argonaunbsp;fucre inter proficifcendü. Paufaniasapud Hippari ad pontu t®.nbsp;cratere ftatuit ®ncum cralTum ad digitos fcxrqd quidé ampho Paufasnbsp;tas caperet fexcétas.Alexander apud Alcefté fiuuiü tras ocea^ nias.nbsp;num atas pofuit duodecim ex faxo ingenti quadrato.Et apud Alexan?'nbsp;Tanaim quantufpatijcaftrisoccuparat:tantuincinxit muro; der.nbsp;opusttadiavfijfexagi'ta.Dari’rafttis pofitis apud Othrifios Darius,nbsp;ad Artefroun ftuuiii qucinij milité iuffit lapidé vnu iacete innbsp;cumulos quos videntes pofteri et numero ct aplitudine maxinbsp;mos mirarènf. Sefoftris cxcrcitu ages eos qui fibi viriliter ob^ Sefoftris»

' nbsp;nbsp;nbsp;piij

tcom's Baptifl:^ Alter .De rc aedifkatoria*

flitiflent:etccta colSna ornabat appofitis tituHs magnlficltif finiis . In eos veto qui finearmis ceffiffent pudeda muliebrianbsp;Iafon« adfculpebatmonumétis lapiduetcolunam.lafontemplafibinbsp;pet fingulas quas peragraflet regionesetigebattquieoia Parsnbsp;menio deleuit:ne cui^effet ilUc nomé cclebte prarter Alexadri,nbsp;Haec ilH inter expeditione, Verüet parfa victon'a/pacatifqj resnbsp;Copedes bus infuper fie facetc vfurparat. In PalladisfoJettfs téplocósnbsp;Lacedes pedes quibus vincti Lacedemones fuilTent fufpcndere.Lapidenbsp;monioj??. quo rex Machienfm ictus aPhymioregeetperempt’ fityEuianbsp;Phiinius ninonmodoalferuarunt teplojfcdetiavelutdeu adoratunt.nbsp;J^ginitse, Aeginitaeroflranauiu hoftib’arreptadicarutteplo. Eosimisnbsp;Auguft?. talus Auguflus victor Aegypttex toftris nauiu colfinas consnbsp;ftauitquattuoriquaspofteaprmcepsDoinitian^locauitin Canbsp;pitoho.His luli^ Caefar adiccitduas:vnainroftris:alteraantcnbsp;curiam victis Poenis nauali certamine. Aut quid ego hie tursnbsp;res y templa / obelii cos /pyr amides /labytinthos et eiufmodi resnbsp;feraiqua: hiftorici collegeft. Adidqdchocdcuenitftudm celenbsp;brandifui operibus iftiufmodt r vt etia vtbes pofteritatis grasnbsp;Alexader ttainfuafuorum^noininacodiderint.Alcxandci/vtcaEterosnbsp;omittaprieter eas quas nominifuoetiaquadrupedi Bucephasnbsp;Pompei^ las aftruxit vtbe. Sed meo quidé iudicio/illud Popei) fuit perqnbsp;decenti^.Fugato,n.Mitfidatequo lodedfupadetieo condidiCnbsp;Seleucus vtbe Nicepolim/ minotifrtainArmcnra,Oes tn viciffeSekunbsp;cus vifus eft.Nais quidévxori Apatnfas vrbes condidittres:nbsp;matri Laodicias qulqirfibi Seleucias noue: patri Anthiochiasnbsp;decé.’AIijnontaimpcnfemagnitudinegnouis aliqulb^inuénbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fructu pofteritatis captauere. Caefar ex baccis lauri quam in

triumphogefieratfilaafatiuaelfecit: etfacrauitfatutia triuni phiSrApudAfcalG Syriaeinfigne fuerat tepluinquofitnu^*quot;nbsp;Eerceta. era locatueft Dercetf vultu hois: corporepoftretno pifcis'_$nbsp;fe iliac in ftagnu praeeipitaflet: additü^ eft ne faftu fore firw qnbsp;pifee e ftagno deguftaflet. Ap3 lacafucinfi Mutinii Medea annbsp;giftê ad ferpetis effigiéfinxerc opeferpentu iniurialibesnbsp;rati fint. His perfimilc eft hydra Herculis lo ct belua lernxietnbsp;quae prifci poetae catminib’ expixeret quxmibi quidé cótnétanbsp;vehementer probanf / modo ferat pr* fe quod virtute fapiat:nbsp;velutiiilud eftqd illi ad fcpulchru Simandis ittfcuIpfere.Statnbsp;sni ittdex et pmatu puent^ yeüiti f^ris: eotü ex collo ad pect*^

Liber .VIL DeSacro^ornamétis. Fo.CXVL

pcndctl'ufpéfa veritas claulis 1'ubnutas oculis. In medio cft lis btorum cumul^infaiptufcj titul’. Animi hjcc vera medicamenbsp;ta funt.f^Scdomniu ni fallor egrcgi^ fuit vlus ftatuatu. Orsnbsp;naméto enivcniun t et i'acns et profanis et publicis et priuati snbsp;asdifidjstmirificacjprïeftant niemoria cu hominu tüet rerS,

Bt profecto praeftatiflimo igenio quicuq? is fuit:q cas adinues ncntftatuasrvnacüteligiócortas arbitrat Et ftatuatu inuéto Statuarunbsp;res Aetrufcos fmffepraedicant. AlijTelchinesRhodios pri; iuétoresnbsp;mos fuilTcjtenfrqmftatuas deorüfabncatit:pfucfle^illas fcti quiprai.nbsp;bunt reh^onib^ abdicatas magidsnubes/imbresietciufmóinbsp;inducefe:nouaiq^ formas antmantiu ad arbitriü iinutare, Prisnbsp;musgraecisCadm^Agenonsfili^ftatuas deoru in téplo cófes Cadmusnbsp;crauit. Apud Anftotclé primas Athenis in foto pofitas legi*nbsp;mus Hermodoro et Ariftog toni: g? ht primu tyrannidé fubsnbsp;fhilifTent.Has Alexander abfportausaXerfeex fufts rcftituif StutuxUnbsp;Jé Athenicniib^ meminit Arrianus luftoriens.Romjetantaaf menix.nbsp;fuiffccopiaftatuatö fcrut: vr alter adeflc populus lapideus dis magniti»nbsp;ccretur. Rapfinates peruet^ Aegyptiotu rex Vulcano pofuit dinis.nbsp;ftatuas lapideas cubitos altas gnqpatqjvigiti.Sofoftris Acgy Rapfina*nbsp;ptiusfe vxoréftatua pofuitcubitos altaduoset trigita. tes.nbsp;Aniafis apud Mcmphï ftatua pofuit accubaté: ei^ magnitudo Sofoftrisnbsp;pedes erat fepté et quadragita:in^ bafi duae aftabat zlix pedes Amafis *nbsp;gltiB viginti. Ad Simandu louis ftatuaeappofitscrat tres Mé Memnó.nbsp;nonis op’mirificu: vnko ciefae in lapideiqru vna fedés tata funbsp;4t: vt eius pcs fepté excederet cubitos: et pr«eter artificis manunbsp;atlt;5 lapidis vaftitaté quod mirere nulla erat in tata mole fixunbsp;ra aut macula:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lapidcs ad cóceptas magnitudines nó fuffi

Cerétiaereas c5flate pofteri agreftï funt céticubites. Sed pra; cae; Semiras teris Semiramis cii et lapisdeficeret.etmaiusaligdcócupifces midts ftanbsp;tetqqdserepoffctalTeq: apd mótê Medice/g Bagiftan^dicif in tuamiras

pettaftadioru fepté et decé fua infculpfit cffigié:qua centu viri de vaftita donis veneraréf. Illudde ftatuis mintme praetereudu céfeo qd tis,nbsp;apd Diodo^t legim’iftatuariosAegyptios tmvalerefolitos ar Statuarijnbsp;te et ingeniorvt ex varifs lapidib» diucrfis pofitis locis vnu fi^ Aegypti|nbsp;«nulachri corp’pficcrét puétu partiu adeo pfmito: vtvno loco mirifici.nbsp;eodêabattificceépfectavidercf.Mirolt;^hocexarttficio celes Attendenbsp;breilldapd Samios Phythij Apollinisfii’achruextitiflepraEdimirüartinbsp;0nt: cui’ media fuait gs Thcllefi j op9 leliquam yero gtem ia ftcium.

Leom's Baptift^ Alber»Dere2Edificatom*

EphefoTheodorusperfinierit.Hfcanimi gratia dida fint:g tametfifadatadremplurimutvelimtnquafi accepta referantnbsp;mutuo ex proximo qui fequefIibro:cüdemonumentispriua*nbsp;toru irafigemus:ad quarcm ifta maxime per tinebat, Nam cSnbsp;impéff quidé magnitudinepriuatifuperari a principib^ baudnbsp;facile paterctur:cu amp; ipfi flagrarent auiditate glorif: vehemennbsp;terqj afïedarét quocuqj dare? pado nominis fui claritatem ef*nbsp;fundete:eade reimpefis quidem quoad fortuna fuppeditabatnbsp;n5 peperccre.Qd ante eflet in poteilate artificu:amp; vitibus ingenbsp;nijpoffetoccupariadtotis ftudijsvfurparut.Ergo lineamétonbsp;rumelegatiaScoperisdccétiamaximis regib^ pares effe cótennbsp;dentes alfecutifuntmeoiudiciovtinea re non multo fuerintnbsp;poftponedi.Italt;5 in IibrQ proximum referuetur.Hoc fpondeonbsp;Afferenteaqmdé iucunditatemculegeris.Scdquod hie fact*nbsp;at ad rem non praetereamus.

fl^An ftatu§ in téplis ponendg/amp;fj/qfes/vbi/quot.Ca.XVir. ^gVnt quiftatuas inteplis ponedas neget.Numam renbsp;Hgern ex py thagoreor a difcipl ina ^hibuiffe ferunt/ nenbsp;iquod in téplis fimulachru imponeref.Seneca inde fenbsp;il'uofej ciues fubirridebat.Atqui ludimus inquit pupnbsp;pis vt pueriifed maiorib^ inftituti ration? adducctes fic ratiosnbsp;cinatur.Dedi)s quisnaadeo erit ineptus/vtn5 intelligat mésnbsp;te no oculis diffiniendueffe;amp; formas ominopoffe dari nullasnbsp;certueft:quibus tanta rem aliquavel minima exparteimitari/nbsp;aut fingere liceat.Et cofetre quid? arbitrantur/fi demu formasnbsp;penitus nulle aderunt factie manuiquo aflequamur/vt de prisnbsp;mo reru principe fuperucj intelligetijs quifij fibi animo ea finnbsp;gatrqug adfuas ingeni) vires accómodétur.Sicenipromptiusnbsp;altiffimi nominis maieftatem multo venerabutur. Ali) fecus*nbsp;Naqp fpecies quid? hoim collatas indeos fuiffe dicut quodamnbsp;Optimo fapiétiijcófilio.’quofacilius avitf prauitate imperito

ru ammicoucrterentunvbi adeffentfimulachra/qufadeuntes deos ipibs adire fe crederent. Ali) effigies eo^r qui de generehonbsp;minu benemeriti eflent:quosvein deoru numero memoria conbsp;fecrados cefuiflent/locis facratis ponédos/yifendoAj dcderc:nbsp;quo eos poftcri venerates ad virtutis imitation? ftudljs glorignbsp;incéderétur.Sedftatuaspriefertimintemplis maximi intereft

qujiles quib^ locis frequctes:qua etiam ex materia factas appo

Liber.VII. De Sacrorü ornamêti's. Fo.CXViL

namus.Nó enfm quales in hortis ridiculas illius auiftuporis Priapus. dei:n5qualcsmporticubeUatoruhominüamp; dufmodt. Nelt;5nbsp;in angufto ignobiliq^ loco ponendas cenfeo.Sed ptius de mainbsp;teria/mox dercliquis trafigcm^.CPril'd(inquit Plutarchus)nbsp;ex ligno fimulachra fadebatvti in Delo Apollinis:vti^invt Simula snbsp;be Populonia louis ex vite;q3etiamincorruptu mafifle multi chraexnbsp;ferunt.VtUf Diang Ephefig:qd alij ex ebano.Mutianus ex vi? ligno.nbsp;te fuifletradit Peras quitempIuArgoIic£econdidit:amp; ftliaan Peras.nbsp;tiftitemcófecrauit/extruncopyriloucmeffecit.Fuere q dcosnbsp;fingi|)liibuerintexIapideg;fitdurusamp;immanis.Autü itidénbsp;atcj argentum refpuebatrg? ex terra infgcSdaamp; infoelici:gfvenbsp;morbofus ei coloreffet.Atquiluppftet (iqmtille)angufl;a vixnbsp;redus ftabat in asde. Ingp louis dex tra fictilefuJmé «at. Apudnbsp;Acgyptios fuerequideum igneum:gthereolt;5 inhabitare igninbsp;putarintjnecpoflehominu i'enfucapi:eadcredeos excnftallonbsp;voluere. Alif nigto ex lapide deos aptiflimc fingt arbitranï;nbsp;eum effe coloté incóprehenfibilé duccrcnt. Ali) demü auto: qpnbsp;fyderib^ c5uemret,Ego veto qua ex materia deo^ ftatuas fierinbsp;probe addubitaui,DignilTima nimi^j dices materia effe oportenbsp;re:quadeum fingasrfeddignitati.pximaeftraritas.Tamen ianbsp;nó fmn qui exfalc quales efficere Solinus refert Siculos con*nbsp;fueffe: aut quales inquit PImius ex vitro feciffe velim. Necj iténbsp;ex puro auto aut argéto:nó id quidem vtilli g» ex terra ortumnbsp;fterili et coloremorbofum recufarint.Multa funt me qug ma ;nbsp;ueant inter quae illud eft qd ad religione fpedare ipfe mibi pernbsp;fuaferim: vt quas deoru loeo adoradas ponimus/qprope id afnbsp;fequi liceat/dijs ipfis pcrfimiles apponamus. Perennitate igifnbsp;quoad per mortales fieri poflït Imortales habédas céfeo utnbsp;quid effe cauf® dicam cur a maioribus accepta opinioné de iftinbsp;ufmodi rebus tantifaciant:vt ifticaudiredei pidameffigiem»nbsp;Illicverociufdé ipfiusiftiusdeiftatnam,pximainftatione lanbsp;catam prgces etia vota iuftoru audire minus opinentur.Quinnbsp;et quas vulgus maioré immodumvencrabatur fi traftuleris;nbsp;veluti decodoribus qui amplP credat aut fua cómendet votanbsp;non inuenies.Stabiles igitur amp; fuas ^prieqp dicatas amp; dignif* ¦nbsp;fimas habere fedes oportet.Aiunt ex auro nufqex homiuum 'nbsp;memoria vifum opus elegas quafi metallorum princeps hönenbsp;ftaii fucato artificio dedigncf .ld ü ita eft deoium ftatuas quas

Lconis Baptiftae Albcr.Dc fc xdificztoti£

efïcdecétiffimas affectamusaurofacere noncódicet.Adde qS facile quidem acti cupiditatcnó batbam potius autea abftule»nbsp;rint:q totos integtos dcos colliquannt/fi erunt auro. Ex xtamp;nbsp;perplaccbit:ni me putiiTimt marmotis candor illcdat. Sed eritnbsp;in aete quippiam qd ex pcrenitatis fructu in primis probé: mo4nbsp;do fecerim^ tales :vt maior fitdetellandi facinoris ratio fi delenbsp;uerit:qemoIumenti/fi alios in vfusconflarit«Talcs erunt quinbsp;dé quas malleo aut fufura tenui lamia veluti fola dudas cutenbsp;infotmariraus. Scribut fimulachru fadu ex cbore tatf magni*nbsp;tudinis;vtid tépli teüavixcaperét.N5 laudo.Aptü enimeifenbsp;oportet magnitudtneformae^ lineamétisidc partiu modo. Etnbsp;fortaiTis barba amp; fupercilio feucriorcs maximorü deorü faciesnbsp;CU molliori virginü elfigie n5 belle códicunt.Tó amp; caritas deonbsp;rumaugebitmfallimurvenerationé.Inara percómodc loca#nbsp;buntur biniiaut nihilo plus q tris.Reliquorü numerus per fcanbsp;phas aptiiTimis fedibus difponetur.Hogj quiflt;^ deo^ heroumnbsp;habltuSCgedufuam quoad pet artifice id poflisvitaBC moresnbsp;exprimat expofco.NoIo qdpulchrumilli ducut/pugilem autnbsp;ïudioncfcaenicu.'geftiatifedex vultu/totacj corporis facie gra*nbsp;tiam 8C maieftaté deo digna pr*bere de fc velim adeutibus:vtnbsp;quafi nutuScmanubenigniiTimeexdpere: at^ fupplicdtibusnbsp;gratificari vltrovellc videaf.Huiufmodi in templis ponendasnbsp;fiatuas:reIiquasverotheatris6Cprofams xdificationibus de*nbsp;mandandas ftatuOi

LEONIS BAPTISTAE ALBERTI DE RE AEDIFICATORIA LLOC^nbsp;TAVVS.QVI PVBLICIPROFANInbsp;ORNAMENTVM inscribitvr»

ICDc viarü publicarü fiue militariuifeu vrbanatum ornatu»amp; vbi fepelicndufit/aut vrcndu cadauer.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.I. j

|Rnamenta quf operibus'adliibeatur ad rctn laedificatoria plurimu facerc alibi di^eruitn?;nbsp;Set ornamcnta sedificijs nó deberi omibus ea*nbsp;Mem fatis cóftat.Nam facranbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opera pras

ifertim publics vt reddas ornatiuuna omi at* xteatcjinduftriaeftelaborandum: fuperis ca

icnïpaianfiprofana veto nonnifi hominib^

LibenVIIL Dcpublico^j jpfano^orna. Fo.CXVIII

Ergo digniotib^ minus dfgna cedant c6decct:fuis tarnen orna mentotü partib’ honeftabütur. Sacra publica cfie qualia opornbsp;tet libto fuperioretrafegimus.Sequif vt profana recéfeantur.nbsp;Explicabimus igiturquidcuic^ ornamenti impartiSdumfit.nbsp;I^Apprime publics effeinterprftor viam.Na ea quidécum ci Via#nbsp;uiumcaufa/tuamp;peregrinorüetiacómodisparatur. Sed cG^»nbsp;fictfeentiu alij tellure/ alij aqua fc tranfFerat: de vtrifq? dicendünbsp;eft Jllud repetas velim q3 alibi diximus.V ia aliam militatem ƒnbsp;alia non militarcm.Tü amp; ahter efle habédam via intra vrbem;nbsp;aliter per agru.Militarcm via quae per agrü fit/vehementer orsnbsp;nabit ager ipfe/pcr qué dtrigatur:fi erit ille quidé cultus/confi?nbsp;tus/refertus villis/diuerforijs/rerüamocnitate8ccopia:fi mctenbsp;do mare/modo montes/modo lacum fiuentem/fontesve/monbsp;do aridam 8crupcm/autpIanitié/modonemus vallcmlt;5 exlnnbsp;bebit.Ornamentoetia crit/fi non praeceps/non atdua/non fornbsp;di'da:fed(vtficIoquar)vagaamp;3equabilis/amp;ominG patula oc*nbsp;curret. Quas quidem res vt affequerétur/maiores quid non agnbsp;greflïfunt.'^Nó illudrefcro/incentefimunivflt;5miliaTel}rataamp;nbsp;vias lapide ptf duro;amp; maximotü lapidüm ftruc coaggeratas.

Appiam via inftraucre a Roma vf$ Brundufiü#Yifuntur paf# fim totis vijs militarib^ ^fcifiae rupes lapidef :delumbati mó#nbsp;tcs:perfolïïcones:«quatfvalles:impeiiia mcxedibiliamp; operanbsp;miracuIo.Quf oia amp; vtilitati amp;ccrteornaniéto funt. Prf tereanbsp;ornamentum alfcrétdigniflimunitfifrequentcs occafiones ofnbsp;fenderint viatoresiquibus adducatur infeimones return pree#nbsp;fertimdignaru.Facundus(aicbat Laberius) comes in via pronbsp;Vehiculoeft.Etprofeöononminimü leuamut ab itmeratio#nbsp;nis tedio cófabulatione.Qua de recum in caetetis maiorum innbsp;ftitutiscorum prudentiammaxfmifempetfeciUum 6C in hoenbsp;veheméter laudo tametfi maiora fpeöarint inuéto boe de quanbsp;moxdiöuri fumusiy vtpercgic proficifcentifcus gratificarennbsp;tur.Hominéinquitlex.xij.tabularGinvïbe ne fcpelito: neue Deloconbsp;vrito.Tumfenatusetiamcófultoperuetufto cautum fecerat: fcpulturfnbsp;nemortuumquépiam intra vrbis maniafepelirétr praetervir apud Ronbsp;gines veflalcsat^imperatorcm.‘ggt;hilcgibus nó tenerentur. manos#nbsp;Valerqs (inquit Plutarch^} amp; Fabritijs licebat honoris gf a fe#nbsp;peliri in fororfed corn poftef i cS co impofuiffentiiJIico face fopnbsp;pofitaafportabitiindicatesidlicerc fcdnolIe.Ergo fepulchr»

Lcoiiis Baptift^ Alber. Detcaedificatona»

fuotü locabant per agru locis i'donei’s et cófplcuis propter yif ara:at(j efficiebat quoad pet eoru facultates et artificü manusnbsp;licebat/vteflent illa quidé ornamétis refertifflma. Stabat idcirnbsp;co Iincamenris aftructa exquifitiflimts. Non deeratcolfinarunbsp;copia. Splendebat cruftattones. Nitebat et ftatuje/ et fjgna/etnbsp;tabulae. Spectabatur ducti aere aut marmore vult^ artificio peenbsp;eleganti. Quo inftttuto quatu ilii quidé vM fapictiflimi et rei#nbsp;publicae et bonis morib^ profpexerint/ non eft vt longu profenbsp;quar.Tantu ea pertiga:quaB ad ré nollta faciat.Etenï quid pu»nbsp;tes viatores fi quado yia Appia/autquauis alia militari via,pnbsp;. fidfcebantur; g» eas intueren? mitifice refertas copia monimé?nbsp;toru: an non maioré in modü delectabanf: en hoe et illud at^nbsp;itê alterum/atq^ item aliud fepulchru ornatiflïmu fefe offerret:nbsp;vnde titul^ efFigiefi^ viru illuftriu recognofcerenf .Quid igitutnbsp;ex ta multis inditijs veteris memori^mu para praeilaba! occa#

‘ fionis/vndcfummotuhominugcftarcpetentcsetvia lermo# ne leuatcnt: et vrbi dignttaté adaugerent. Sed etat iftuc quidénbsp;minimum. Illud etat magis penfandunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patriecium^fottu

nis atcjlaluti belliifimcexea te^uidereï. Inter praecipuacur Icgê agraria diuites reeufarint fuiflc teilatur Appianus hyfto#nbsp;ricus impium ducerét monuméta maioru ad alienos tranfinbsp;re.Quata igitur patrimonia ad pronepotes perueniffe arbitra#nbsp;. mut hac vna vel charitatis / vel pietatis /vel religionis vencranbsp;tione atc^ ob(éruattóc:quae afTotus decoctore% alea perdidif#nbsp;,, fent.Addequoderatiftud quidé cufamilijs/tum vrbiornamênbsp;: turn nominis et poftcritatis:quo iteru at^ itcrum excitarétur:nbsp;vt mallet laudatiiTimorüvittutes imitari. Demu quid illudi*nbsp;quibus nam oculis l'i quando id ita accidüTet infolentem intranbsp;fuoru monuméta craffabudu^intucti hoftépotuiffent. Q«‘S

namignauusctvecors non tllicoexarfilTetvindicandiet pfc triae et decoris cupiditaté.''Et quantu fortitudinis feu indigiu'snbsp;tas / feu pictas/ feu dolor inde fufeeptus invirorüanimis inic*nbsp;¦cilfent.Itac^ laudandi veteres. Noftros taménon aufimvitusnbsp;perate: qui intra vtbem facratiiTimis locis condant: modo ca#nbsp;dauer nó intra templu inferat / vbipatres et magiftrat’ ad aranbsp;vocatis fuperis conueniant.Ex quo illud fiat interdu: vt facrinbsp;fici) puritas contaminctur corrupt! vaporis fedlt^te, QuantOnbsp;commodius hi qui cremate corpora inftitüere.

Etnos idipfum^fiternur:fepuIchrotu iuraadreligioné pertt nere.Itac(?caomibus rebus religioprfferédafit/de his quauisnbsp;ad prmatoru iura pertineatianteqad publica^fana profequarnbsp;dicendü céfeo. Nulla pene vfpiam ta elferata f^uit gensiquae nónbsp;habéda fepukhrorü rationé fenferittprgter nefcio quos létyo* Ictyoplianbsp;phagos quos ex vitimaindoru barbaricprgdkatfuos marifo gi.nbsp;litos dcfundos iacere.Parü intereffc alTeuerantes humo ne annbsp;aqua/an ignediffolucr étui. Albanictiacura habere dcfunöos Albam',nbsp;tünefas eflc arbitrabatur,Sabei corpora defunctoru ^que atq? Sabgi,nbsp;ftercus ducebatiquin 8c reges fterquilinifs deijciebat ,TrogIoï Troglosnbsp;ditf mortui ceruicem cü pedib^ alligabat;amp; raptim cü rifu amp;io ditf,nbsp;cis efferebantmullaq? loei habita cura mandabat terrf :atqj adnbsp;caput capras cornu apponebant. Sed iftos nemo qui humanitanbsp;téfapiatapprobabit.Ali|cüapud Acgyptios/tuamp; apudGrf^nbsp;cos nonfolü corporifedetianominiamicoru monuméraaedi*nbsp;ficabat: quorü pietaté nemo nó laudat. Eos vero apud Indosnbsp;qui quidé clTe omnió pr^clariflima monuméta dicerét/q hoimnbsp;memoriapofteritati mandata l'eruarétur:quive,pbatiöïmorünbsp;funera nó re alia qeoru laudes cantado celebrabat/audiendosnbsp;inprimisputo.Sedeorucaufaquifuperftites fint/etia corposnbsp;ris rationé habenda ftatuo,Adde cp ad nominis pofteritaté fenbsp;pulchra plurimü valere in promptu eft.Maiores noftri his quinbsp;de republicafanguine amp; vitaegregieméritieirent:vtgratias renbsp;ferrent:cf terofq^ ad parem virtutts gloria excirarét:cü ftatuasnbsp;turn amp; fepukhra dare publice cófueuerSt.Sed ftatuas fortaffisnbsp;dcderemultis:fepukhrapaucis;gjillas intelligerêt interire ténbsp;peftateamp;vetuftate.Sepukliroru auté fanditas inquit Ciceronbsp;in ipfo folo eft/qp nulla re deleri neqa moueri poteft,Na vt esesnbsp;teracxtinguütur/ficfcpulchra funt fanctiora vetuftate,Atquinbsp;rehgionidicarutfepukhraeo fpedantesni fallor/vt cui’virinbsp;memoria ftrudurg et foli ftabilitaticómendaffent/deoru metunbsp;etreligionetuerétunquo etiahoiramsnu inuiolatu feruaref.

Lconis Baptiftae Albet.DefeaediTicatoria.

Hinc illud ex lege.xij.tabularü g» veftibulu adi'tusve ad fepnU' chmcapere vfunS licebat.Addeamp; legé/qua poena gtauis indinbsp;cta erat ti qms buftu violaflet;aut ex fepulchro colutnna difiesnbsp;ciffet/fregifletvc^Dcmü apud oés gétes bn moratas fepulchronbsp;tuhabitaeftratio.TatafuitapudAtheniéfes cura fepulchro*nbsp;rumtvtetiaperéptosbello fiquisduxhoneftarefepulchro nenbsp;glexiflet capite plecteref.Apud Hebrcos lege cauebafmc hoftenbsp;quidé infepultu rclinquerent.Multa de funerü / fepulchrorucjnbsp;gcnerib^referutur:quf abrceflet^fequi.Vtt illud eft quoddenbsp;Scytliae. Scythis ferf:eos inter epulas honoris gratiafolitos comederenbsp;defundos 6Calios nutrirecanes:a quib’vita fundi vorarenf»nbsp;Sedde his haden’.Ferme omes qui républica beneconflitutanbsp;fuis effe legibus voluerc/in primis curarut/vtcu funera turn 8Cnbsp;fepulchra nequicq fumptuofiora ficrét.Ex P ittaci lege fup tecnbsp;tx tumulu aliud nó licebat prseter columncllas tris nó plus alnbsp;tas cubitos apponere aut menfura.Conuenireeni arbitrabantnbsp;Vtinqua recömums oïm naturaelTetaneanullufortunae di*nbsp;fcrimen haberef:fed effent omia plebi aeque atqj locupletiorib»nbsp;c5munia.Ita ex veterc quidé more gleba pura operiebanf: idc^nbsp;rede fieri interpretabatur quadoquidé corpus qd ex terra effetinbsp;quafi in matris grcmiu códercnt: indixere nequis fepulchru fa*nbsp;ceretoperofius qqddecemhoies efficerenttriduo.Veruquicunbsp;Aegypti* riofiffïme fepulchra condidereprgcfteris fiiere Aegyptij.Naijnbsp;orumos» crrare quidé genus hominuprjedicabat qui domos breuiffiminbsp;téporis diuerforiü lautiflimas asdificarent: fepulchra vero vbinbsp;diutiflïme effent requieturi prg illis negligerér. Sed mihi fic fitnbsp;Getaru verifimile.Get^ tum quidé per illa veterem pofteritaté fic mftinbsp;tuiffe. Nam quo loei cadauercödidiffcnt:illic notationis gra^nbsp;tia pricipio pofuiffe aut lapidé/aut fortaffis quod Platoni fui*nbsp;in legibus perplacuittarboréetmoxcoepiffe aliqutd fupercir*nbsp;cumveaftrueremequidfera fuifodiendo/eruendoq^foedu effi*nbsp;cerct.Cmn vero deinceps ea rediffet anni facies: vt agrutn videnbsp;rentautflorenté/autonuftummeffe/vticumeratcü iui evitanbsp;deceffiffent:nirairu excitabatur in eoru animis defidcria charifnbsp;fimo?^ quos araififfenttfimulqjillo^jdida repetétes lonbsp;CU tn adibant; Sc defuncti memoriam quib^ poterant rebus ho*nbsp;ncftabant.Hinc fortaffis ortü eft illud/ vt affueuerint cü cicteri

fumprsfertim Grasci bene dele meritom lumulos hpneftarc

Libcf.VIII. Depublico^^^fano^orna. Fo.CXX.

inferijs. CoueniebanteminquitTuchididesilIiccumdumen toröapparatu:amp;fructuu primiti'as afferebant.Qctquidê opusnbsp;amp;piiirimuamp;niaxin)ere!igiofumputarut:vt etiam pablice idnbsp;facerent.Ex quo fitvtftc^fequarcóiedura.Hinccos ad lepulnbsp;chra/nö tumulos modo autcolunelJas opcn'métt norationisnbsp;vecaufa:verG etponercdelubra etiam inftjtuifleiquo haberétnbsp;vbiidfacrü facerétcüdignitate.ExquoilIudcurarutvt effentnbsp;illaquidcpergdeccntiffimaratijomniexpatte cuItiffima.Sednbsp;locavbifepulchraiftiufmodiponerent/apud veteresfucreva*nbsp;tia.Ex pontificia lege pubhco m loco facere fepulchrü vetabanbsp;tur.Platomficvifum cfthominéhabcdumuavt nei^ viuus/nbsp;neq? mortuus vlla ex parte hominü cetui fit grauïs.Eaqpde renbsp;cüextra vrbé turn amp; nó alibi g in agro penitus fterili condcrétnbsp;edicebar.Huncimitatifuerequicertumfepulchns locum definbsp;gnatint fub dmo:et ab hominü cftu exclufumrquos ego vehenbsp;menter probo.AIij contraicadauera códita gypfo autfale fer*nbsp;uabatdomi.Micennus Acgyptiorumrex mortuamfiliam m Micerin»nbsp;boueligneocondidefatiapudfe^ferHauerataularcgianube*nbsp;batqi inlïngulos dies ei qui myfterijs prgerat patetarent. Soilnbsp;tos refert Seruius vetcres prfftantiffimis fili]s atij nobiliffi*nbsp;mis locarefepulcbraexcelfis et maxime confpicuisin montisnbsp;bus.AIexandrinipcr Strabonishyftoricitéporafeptaamp; hor* Alexansinbsp;tos habebantcódendis corporibusdicatos.Proxima pattum diini.nbsp;noftrorum ?tate facella templis maioribus adacta extruebantnbsp;fepulchrorum caufa;vifuntur$ toto in Latio builuaria famisnbsp;liarumfuflroffatellureinftruftadiftinftisper parietem buftusnbsp;listquibus crematorum reliquias conderentiflat^breuis titusnbsp;lus etiam pifton/tonfoh/coquo/aliptf/eteiufmodi qui in fa?nbsp;miliavcrfabantur.Vbiautem putos infantulos condidiffentnbsp;folacia matrum/eoruin effigies gypfo expr^ffas in vrna intersnbsp;cludebant.Maiorum effigies prffertim ingenioru marinoreasnbsp;apponebant.Haecilli.Atnoseosnon improbabimus vbi visnbsp;corpus condéduminftitucrintiquidignilïimis locis nomintsnbsp;«lor.umentamandarint.Caeterumqu^iftiurmodi in monus^

mentisdclcftent haccfunt.Formaoperis amp; titulus.Quam fot mam »dificandi veteresptaecaEteriscondignamfepuIchns punbsp;janntir.on facile dixerim.Augufti fepuIchrumRomaeftructanbsp;maimcreo fmt lapide quadiato;amp;opertö atbonb’ ftonde pet

Lcom's nbsp;nbsp;nbsp;Alber. De re aedifi'catoria»

Augufti petuo vircnti Jn fummo Augufti fimulachm extabat.In I'nfu ieplchtS. la Tyrina no longe a Carmania Erithraefepulchm fuit ingensnbsp;Erithras tumuJus filueftrib’ palmis confitus Zaring facroru reginf fe*nbsp;fepfchru. pulchrum fuit pyramis trilatera:amp; in fummo coIoiTus aureus.nbsp;Zarine fe Arthacheo prffecto Xerxis ab vniuetfo exercitu tumulus tel*nbsp;pulchru. lurf congefta effect^ eft. Sed apud omes qd primu qufrerentvinbsp;Xerxis federe videor fuifle vtacaeteris lineaméto diiferretino quo alionbsp;pulchru. rum opera vituperaret:fed quo inucnti nouitate ad fe fpectan*nbsp;dumilIectarent:exq?^fufafepulchroru cofuetudineSc Audionbsp;nouis indies lineamentis inuetisieo^greffifuntivt nihil exconbsp;gttariampIi^poffitqS illinóvfurparint/belliflïmeij perfece*nbsp;nnt:amp;cucta demu eiufmodi funt vt egregie probentur.Sed exnbsp;omimultitudmchocaduertimusialios nihil plus curafle gvtnbsp;id'qd corpus caperet honeftarent. Alios vero amplius qu^fiflenbsp;quidpiam aftrucreicuititulos 6Creru geftaru faniam pulcherrinbsp;mecómendarét.Ergoilli autmarmoreotantu fcrinio cotentinbsp;cxtitere/autinfupfacclluaddiderequatum loci religio poftu*nbsp;laamp;t.AItetivetocoIunam pyramidé/autmoIemSC emfmodinbsp;maxima opera fuperafiruxere/nó ea quidem in primis feruadinbsp;corporis gratiaifed vel magis nominis atlt;$ pofteritatis. Apudnbsp;Satcho* Afon Troadis lapidem habcri dixim’ Sarchophagon qui cornbsp;phagus poracofeftim confumat.In cógeftitio obrudcratoij folo c5fe*nbsp;lapis, ftim humor abfumitut.Iftiufmodiminutano ^fequar.

^J^De facellis /pyramidib^/colunis/aris/mole/etali/s id gen^, Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.III.

I Vnc quonia vcteru fepulchra probatur: video alibi I facella/alibipyramides/alibicolunas/alidi aliud ytnbsp;I moles/et eiufmodi pofitas.De his nobis fingulis dinbsp;Sacella. cenducenfeoiacpriusdefacellis.Velimfacellaift^c fintvcl“^*nbsp;pufilla tcmploru exeplaria. Neij recufabo fi adiunxeris Iinca*nbsp;mentaavari)s quibufuis fdificiorugcneribus collecta: modonbsp;ea quide ad gratia faciat atij ctia ad perennitate. Nobili ne manbsp;teria an potius ignobili monumenta htec qax gterna efle c5cunbsp;pifeimus aftruxiffec5feratnófatisconftat,ppt«^' afportatiumnbsp;iniurias.Sed ornatus nimirüdelectat.‘quo/vtaIibidixini’/ni*nbsp;liiladcóferuadas res pofteritatic^ cómendadascómodius eft.nbsp;Ex.C.Ccefaris atcpexClaudijfepuIlt;:h*^‘® *®fOf2principu/qugnbsp;quidé pculdubio clanffima fuere/nilnl plus hac tepeftate reli*

Li'ber.VIII. De Publico^^fano^offia.Fö.CXXL

dumvidemusgimgulos pufillos quadrates lapides bicubi# tales.'quib^ eoru nomina feruétur.Eaquidénifallor nominisnbsp;nionuméta fi cómendata maiotib’ lapidib’ fuiflcnt.xu ceterisnbsp;abrepta ornarnenm amp; diffrada iam tu pridé defeciffent. Alibinbsp;alia vifuntur fepulchra vetuftiirima/quf nemo violarit/q^ fintnbsp;opere reticulato/aut lapide ad alios vfus inutili: vt facile a cu*nbsp;pidoru manibus fefe vindicarint. Ex quo illud eft hic monénbsp;dós putemcosiquifuavelintelTeadmoduperpetua: vt lapidenbsp;aftruatndinfirmoquidéfednóadeoelegativtea quifpia autnbsp;fadle c5cupifcat:aut kuiter arripiat. Prgterea ,p cuiufc^ digni*nbsp;tate modu in his habendü puto/vt etia in regibus pfufam imsnbsp;péfa9fmfoIentiavitupcré.EtcertcportcntaiIIaoperuqugfibinbsp;asgypti} aftruxerc ipfis quo fuperis ingrata detcftor:quadoquinbsp;demillorunemointafaftuolifltmis fepukhns humatus fir.nbsp;Laudabunt fortaffis alij noftros IJttufcos g; j^gyptifs in masnbsp;gnificétia opcru fimiliü non multo ceflerintiatij inter casterosnbsp;Porfenna qm quidé fub vrbeclufio lïbi fepulchrü códidit lapi Porfénaenbsp;dcquadtato:incui’ bafialtapedes quiquagenos labyrinthus fepfchru.nbsp;fueritpenitus inextricabiiis:8C fupra id pyramtdes furgebantnbsp;quinq? fingulae fingulis angulis/vnain medio. Quarü latitu^nbsp;do in imo ad pedes fuerit quinos 8C feptuagenos: amp; in earumnbsp;fummo aderat orbis ieneus:exquo pendebatcxcepta cathenisnbsp;tintinnabulaiquf véto agitatalonge fonituteferebac. Idq^ innbsp;opusinfuperquattuoraffurgebataliae pyramtdes altae pedesnbsp;cétcnos.Etinhafceiterate aliïsnó modovaftitatevcrüetiamnbsp;lineaméto incredibiks.Iila mthi prodigiofa et ad nullos opti^nbsp;mos vfus accómodatanequicq fatis ^babutur.IIIud Cyriper Cyri fesnbsp;farurcgispbatunt:eiuflt;5 moderationé oibus vaftiflïmorum pulchru,nbsp;operu ladatiisprgferendaexiftimarut.Naip illi quidem apudnbsp;Pafargadas teftudinatüdomiciliü perpufillu quadrate lapidenbsp;affurgebatportapufillavixbipedali.Intus,p regis dignifatenbsp;aureain vrnareconditu Cyrieratcorpus.j^dicula hanc nem’nbsp;exomipomoru genere c5fttumcitcuibat;8c late locus virebatnbsp;pratoirriguo:ne(]pdeeratrhofapaflïm/amp;floru copiaoia odos Cyri epis

ratal5taamoena.CóueniebatqiCü his titulusafcriptus.Homo taphium ego ille fum Cyrus Cambilis filiustque meminiftis Perfis ims modeftifnbsp;pcriucóftituiffe.NoneftigifVtinuideasqgt;mehochabeatdogt; fimum.nbsp;tmciliu.(^Sediamtedeoad pyraraides.Pyra^dc aüjfortafs Pytami*'

Lcom's nbsp;nbsp;nbsp;Albcr.Dc fc sedi'ficatotfa»

fis triangulatreliqui omesquadraguIaeffecere.Bamplactiital titudo quata amp; latitude. Laudaf q alibi ita duxerit in pyxami»nbsp;de lineas vt afole vmbrano excipercntihas pleri^ oincs qua#nbsp;Colamp;n^* drato lapide:n6nulli etia lateritijs excitarat.CI^^^l^n^^srumnbsp;all? asdificatori?:qu»b9 paflim in aedifieijs vterétur. Abac fucrenbsp;amplitudine ad ciuiles aedificadivfus minime aptfded folumnbsp;notationis amp; pofleritatis gratia excogitat?.De his igi? dtcedu.nbsp;Eius partes haefunt/^podio Sccrepidmcfurgetes ab ipfo pauinbsp;mentofoliadfunt gtadus.Incos ara quadragula. In hanc turnbsp;fus altera eminet ara prima non nihil minor.Tertfo loco bafianbsp;column?:moxcoiun]naipi'3:in eamcapitulumiextremo loconbsp;ilatuafuggeiloipofita. Sunt qui inter primaat^ fecuda aramnbsp;quipptaveluti latallrü fuggefti loco interpofuerint: quo efletnbsp;opus celfiori cu venullate.Iilatu partiu oim lineaméta furaenfnbsp;vti in opetib^templo?j ex diametro im? colon?. Sed bafis ift?Cnbsp;vbi vaftiiTima fient opera/vnicuCantu habebit no plurcs qua#nbsp;letc?ter?colün?toros.Diuideficctrco bafis craiTitudo in par#nbsp;tes quinlt;^:duas dabis torodataftro auté tris. Lataflri amplitunbsp;do qua^ verfus capiet ex diametro colünse dimidium diniidi)nbsp;quinquies. Arse autem in quib^ aiSideat bafis partes habebuntnbsp;hafee. Supremo loco qd ipfum omibus debef partib^ftruélut?nbsp;prominebitcimatiuunimo quideadetitfoccus.Siceni fimili#nbsp;tudinis gratia appcllo id ornamentu porrecta autgradib^/autnbsp;yndula/aut gulula/quodquide partis alicui^ ^pria fit bafis.53nbsp;dearaiftiuffnodinonulladicendafunti^exinduilria in huncnbsp;I0CÜ deilinata fuperiori libro praetetmifimus. U^Dixi accidiifenbsp;Vtcolunis mutulos fubflinédosducerét.Cuigif pofitis muru#nbsp;lis itiones expeditiores habere voIuilTentamotis reliquis Ife*^nbsp;medqs tatum exmurulo fub bafib^coiumna?? reliquer6t;q*i*nbsp;turn ferédis colanis tpfis fufficeret.Id nos ficrelictu aramnbsp;cupara^'.HuJcmurulofueratornameru infummo cimatiumtnbsp;gulula/aut vndula/aut quiduis taIe.Tu amp; par in imo foccus renbsp;^ondebat.His igif ambobus ornamétis aram incinxereieffe#nbsp;cereq;ipfumidcitnatiaad araeipfius altitudinem ex quita^autnbsp;exfcxta.Aram aurépofuercCTaffam nufg min’ q vt ad ampli#nbsp;tndinébafis colon?refpódccctinequid lataftri fuperaflructionbsp;in Vacuopédcret.AIi} firmitudun's gratia octaualatafiri addi#

lt; (JexecrairitttdiiiinuituluC3eterumaiuI?aItitudopr?tet cima^

Liber.VIII.Depublico^j^fanoi^ orna.Fo.CXXII,

ttum amp; foccu/aut futt par latitudmi fuae/aut fuperauitex qufn ta.Ita(5iftiufmodtapudclegates fuiflemurulos amp;aras inucninbsp;mus.Rcdeoadco!umna.SubcoIunf bafiaraftatuc?:fl ad ba» De colusnbsp;fimcolunaevtimoxdiximuscómodisdtmêfionib^refpódeat, na iteru»nbsp;Hm'c cimattum ent integrü opus coron® prafer tim ionicae: cunbsp;iusmemintfbieiTelineamenta h*c. Infimo loco gululannoxnbsp;gradus;poftrudens:poilmutuIorum frons praetectus: vlti»nbsp;mofuprcmoloco vndulacumfuniculisct nextrulo ordinib^nbsp;faiuetfis, Ata veto altera huicfubftituta itidem parilibus du#nbsp;ceturlincamcntisn'tavtfupereanihtl allructi pendcat in va#nbsp;CUO.Sedhuicabfoloipropauimétiaflrurgenrgradus aut ttis/nbsp;aut quinc^ alttmdinibus interfc 8C rctractionib^ imparib^. Hinbsp;vero gradus vna nihil plus q quartaminthtl min’ fextam araenbsp;fupra fe tmpofitx pattern omni altitudine fui adaequabunt. I nnbsp;ara iftac adaperietur hoft(olum:appingéturc^ ornametaei autnbsp;dorica/aulonicarqualiamtemplis recéfuimus.In altera autcnbsp;fublatfore ara tituli afcribétur:amp; exuuiarum cógcrics afcuipe»nbsp;tur. Siquidinter hafceduas aras l'ubinterponetunaltü fiet exnbsp;t€rtiafu?amp1itudinisadq?fpaciumoccupabunt figna adpa»nbsp;öa vti funtplaudétes de5.Vidoria/gloru/Fama/copia/amp;ciufnbsp;inoduFuere qui fuprema aram cruftarint acre aurato.Aris ab#nbsp;folutts amp;.bafi fuperexcitabif coIumna:eius,pceritas fepttesdianbsp;metrum complebitfui.lnfummo fcapocolunafi erit amplif#nbsp;fimafiet graalior | inimo nó plus qexdecima.In caeteris mi#nbsp;tioribus ea i'equemur quie libto fuperiorc trafcgtm’.Fuere quinbsp;columnat altitudine ad pedes cétenos duxerint: totai^ circumnbsp;afperam fignis amp; reruhyftoria cóueilitam reddidcrint; intrornbsp;fufi^ gradus ad coclea fcalpferint'.quibus ad fummu vfc^ con#nbsp;feendaStln coluna iftiufmodi capitulu appofuere doricü amo#nbsp;ta colli adiectione fupra fummucapituli operculütm minori#nbsp;buscolunis trabs fafcix/coronxcpornzmét» quaq? circufeptanbsp;imponütur.Tn maximis autécolünis iftaRtermittétur.Taro^

«ni laptdü frufta n5 luppeditarétinec^ facile operi fupftitueré#

?ut. In vtrifijfuprcmo loco apponef quippiaiqd ipm pro bafi Ct:tn qua (lama colloccf.Idfi forte erit quadrata ara: tune iUanbsp;quidê fuis angulis folidü colönae non excedet. Sinauté eademnbsp;erit rotudaieius amplitudo quadrati ifti’ lincas n5 exibit.Sta#nbsp;twg niagnitudo crat ex tettia fug coIuiw.Decolünis hactenus.

Lconi's Bapt% Albcr.DercïEdificatona*

fl^Ad molem quidem lïc lineamcnta veteres duccre afliieuere. Primo loco quadrata area téploru more exaggerata furgebat.nbsp;Inde paries attollebaï nihil minus q ex fextarnihil plus q exnbsp;Patietis quarta lógifudinis are?.Ornamcta parieti aut nó nifi in fum?nbsp;ornamen mo atcj in imo/atqj etiam in angulis adigebatur. Aut prater idnbsp;ta,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adpadf per parietécolunationes|)minebat.Sedfinon nifi in

angulis colünf apponebatur:tm)Ctoti9parietis altitudo ptet gradus crepidinü diuidcbaf in partes quattuor:exquib^ daba*nbsp;turtriscolüngcumcapituloamp;bafi.Supremavero parsvnicanbsp;dabaf reliquis ornamentis:hocefl:trabi/fafci5/amp; coronae.Rurnbsp;fus pars iflfc vnica fupremadiuideba? in modules fexdecim:nbsp;trabi dabantur moduli quinq3:fafcif itidé quin(5:corong cumnbsp;vnduIadabaturfex.Qd autéeratfubtrabeyfc^ad crepidinemnbsp;aggerationis diuidebatur in partes quinlt;j8lt;viginti: ex quib*^nbsp;tres dabatur altitudinlcapituli:duaeauté bafi: refiduum internbsp;mediü cóplebat colung Iongitudo:fiebat(^in angulis iftiufmonbsp;di Temper quadrangulae colünae.Bafis vnico formabaf thoro:nbsp;fiebarö? is ex dimidia toti’ altitudinis bafis.Columna in imonbsp;nextruli loco eadé habebat lineaificta proiedurg Tui: qualia innbsp;fummofcapo latitude colünf inhis operib’fiebat ex quartanbsp;fug lógitudinis. Vbi aute refertus erat paries ordine colunationbsp;nis:tüc qu§ in angulis quadrataeaffidebantcolunae latce habe«nbsp;batur ex fuf lógitudinis fexta-reliqug vero per parieté colunienbsp;earült;5 ornametaex téplorum lineametis ducebatur.Inter hasnbsp;colünationes amp; ^xime 1'uperiores hoe intereft:^» in illis ab annbsp;gulo ad angulü totaparietis lógitudine:cuin imo bafis turn SCnbsp;in fümo torques 8C nextrulu colöng fub trabe pcrducif.Id nonnbsp;fit vbi plures colung adpadas jiminét.Tametfi fuerint qui ba*nbsp;fis lineamétu effe iftic toto operi veluti in téplis circuduxerint*nbsp;Intra quadrangulu hucparietu ambitu fefe attollebat rotundunbsp;amp; cófpicuura opus eminés amphus q parietes iam pofiti partenbsp;diametri fui nihilomin’ dimidia: nihilo plus tertia bis*Eiuf($nbsp;totüdi latitudo ex maximo iftius quadrangul^e areg diametronbsp;capiebat nihil minus dimidta:mhil plus fexta quinquies. Plunbsp;timi quinta occuparut territerabatijrotunda quadratls; SC vi*nbsp;ciflïmfecudoquadrato altera rotudum quib’dixl rationibusnbsp;fuperimponétes ad quarta vfcg aftructioné:et ornabat quaehanbsp;denus recéfuimus.Non deerant per molé ipfain afcêfiis com*

Liber. VlILDe Publicc^ jpfano^ orna.Fo.CXXIIl.

iTiodiffinii:ctfaceIIorüreIigioncs: etprïefurgentcs a parietem prscelfum coISnationes: et intercolumnas ftatuarum decusnbsp;ettituli aptis locis difpofiti etcollocati.nbsp;C^DefepulchrorutitulisnotisetfcuIpturis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca.IIII,

Ed la venio ad titulos. Eoru fuit vfiis et mul tt'plcx ^^^^et vari^ apud veteres.No.n.fepuIchris folurfed et fanbsp;^^^jcris tedibus etpriuatis etiadomib^habebaturtlnfcrinbsp;^^^^bebantinquit Simacus/jfaftigifs tepli noia deorumnbsp;quibus dicaflent:noftrifacelIis cui et quo elfent annorfi teporenbsp;dicatamfcnbereaifueuerat. Quodmihivcheméter placet. Et Cratf pbinbsp;ne fit hoc quide ab re/ cu appuliifet Cizicu Crates philofoph^: lofophinbsp;atqjpaflim priuatoru sedibus infcriptos verffculos hofce inue celebredinbsp;niret:Natus louis fortilTim^vir Hercules hichabitabatnntret ctum.nbsp;Iiancdomu nihil mali: irnfit: fuafitqjpotius infcribcrent.Hicnbsp;pauptas habitat.Hanc.n, omnem5ftri gen’ própti’ et validi’ Epigramnbsp;abactura g Herculé. Sed tituli quideerunt aut fcripti:quos epi ma qlianbsp;gramatanuncupabant.'autnotatifigniset iinaginib’. Sepuh elledebej:nbsp;chris Plato verfus no plus quattuor fcriberét edicebat. Atquinbsp;tu media mihi(inquit file) carmen pone columna: Sedbreue:nbsp;quod curres vector ab vrbe legat. Et certe nimia prohxftas cunbsp;alibi tu maxime in his perq odiofa eft. Aut ft tandé paulo pro*nbsp;lixior eftiomnino fit elegans dictu: habeatq? in fe quod animunbsp;moucat ad pietaté/miferkordiaiad gratiarquod ve legifle nonnbsp;pceniteat/ct mandaffe memorie/ et pronuciafle iuuet. Laudafnbsp;illudOmeneae.Sipéfareaias finerentcrudeliafata: Penfareinnbsp;protecaraOmenaealibens: At nunc/quod fupereft/ fugia lusnbsp;ccm(5 deolq?: V t tc immatura pet ftyga m one fequar.Et alibi.

Afpiciteo Ciues fenisEnnq imagimsvrnam Quiveftrum pin xit maxima facta patrum Nemo me lachrimis decoret nec fu^

«era fietu Faxitcurfvolito viuus per ora virum Ad fepulchra eoruquiapud Termophilas occiderc Lacedemoni) infcripfe*nbsp;tant.Hofpesnuncialacedemonijsnoshic laceredueoru iufsnbsp;fa fequimur.Necjetiaafpernabimur/ ft quidhabebitlepidita^ Attendenbsp;*gt;s miraculS. Heus viatorihicvir et vxor non litigat. Quatres lepidumnbsp;*liii fumus: non dicam.At chodum ipfa dicoihic Belbms bal epigramnbsp;busmeBrebiampeppanuncupat.Oeconiuxctiam defuncta ma.nbsp;garrisr'Iftii^fji^Q^i perplacent. ^£Notas htteraru maiorcs aere Hietoglynbsp;inauratas marraoribus affigebant. Aegypti) fignis vtebantur phica.

q ill

Leonis BaptiR^ Albcr.Dê tt aedificatona*

huncin modü.KI oculo deu;vultur{ natuia:apc regé:cido té pus:bouepacem amp;ciufmodifignificabat:dicebaiitq? quibuflt;^nbsp;lijastmlüterasnotaseirc:amp;futumolim/quot;vteatü cognitie pe*nbsp;nit’ pereat:vt apud nos ]^trufcos cuenit per '^txutia ex oppicnbsp;dorü ruinfs amp; buftuanjs defoffa vidimus fepulchra litteris vtinbsp;oés fibi pfuadcbatinferipta j^trufcis.Eaiünotaeimitanf Gr§nbsp;cas;imitaturetialatinas:fedqdmoneatintelligitnemo.ltalt;5nbsp;etcJEteris fore futurü vt cucniat id aequeautumat.Suü autemnbsp;adnotadi gen^ quo iflic Aegyptij vterétur toto otbe tetrarfi anbsp;peritis viris quib? foils dignilïimeres cómunicadf fintpfacilenbsp;poffeinterptari.Hos pleriijimitativariafepulchris afculpfcsnbsp;Dioge? re.Adfepulchrü Dyogenis cynicicoIunaeraterecta:in qua exnbsp;nis fepulpanolapidccanéimpofuerat.SepulchruapudSyracufas Arsnbsp;chtuni. cliimedis vetuftate neglectü vt veprib^ obrutü:fui% incognisnbsp;Archime tuciuib^ Arpinas Cicero feinueniflegloriabatur cóiedura exnbsp;dis fepuIcbylindroamp;fpherula:quavidiffetinfcuIptaeminéti quada innbsp;ebrü a Ci colüna.Ad fepulchrn SimadiJ^gypttotüregis fculpta ei^eratnbsp;cerone re mater faxo cubi toru vigintiitria regiainfignia fupra caput ge»nbsp;pertum. ftans:quooftédebatfiliavxoréamp;matte fuifle regis.Sardana»nbsp;Simandi pali Aflyrioru regisftatuafepulchroappofueremanus colli*nbsp;fepbchrü. dentéplaufu/atqsfubfcripferat.Tarfum Archileuqjcódidi dienbsp;Sardana nó ampli^vna.Attu mi hofpes agedücomedeamp; bibecu feftiuinbsp;pali fe» tate/ioco^:quadoquidé caetcra q hoim funt baud quaq hoe dinbsp;pulchtü. gna iunt id eft plaufu.Itaij iftiufmodi notis amp; fignis illi quidénbsp;vtebatur.Noftri vero Iatiniclariflïmo?2virorü geftaexprimcnbsp;fculpta placuit hyftoria.Hinc colünas:hinc are’triuphales/hicnbsp;portie’ refertipiöa/fculptavehyftoTia.Sedmhisnonnifi disnbsp;gniffimarü/grauiflimaréfjreru velimmonumétamandes.rcnbsp;his hacten’ dixim’.Terreftres vias aquarü traiectiones ijfdeflinbsp;gaudebüt reb’iq 8C vijs terrcfitib’ ^benf. S3 qh maritimis atlt;5nbsp;nó nihil etiam t'reftrib’ vijs fpecula debeaf :de ea trafigédu elf.

^Speculs amp; earü ornaméta.ftruélurae/facella/ncdi/parietes/

colün2e/gradus/ignes/amp;imagines. nbsp;nbsp;nbsp;Caput. V.

Specülas» nbsp;nbsp;nbsp;Riecipuü afferót ornamentfi fpecul^ivbi aptis loei»

1 v;polirfamp;Iineamétispmodisedud?hut.Qdlierant inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noranflimfullf qdéfefe,pculvifendas plfabut

Ea^ijaï^Scüdignitate.Nótnpximaabhïe adannos ducétoS sEtaté Iaudo:quahabuitc6munis quidé morbus turriuafirués^

Liber.VnLDepuMicoiij^fano^j orna.Fo. CXXIIII.

daraetiaminutis t oppidis.Nemo paterfamilias turrepotuifs fecarere vifus eft.Hinc paffim filu§ furgebat turriS.Sunt g punbsp;tent aftro mouéte ctia hoim antmos variari: adannos abhincnbsp;ccc«vfq;.cccc.tafiig fetuor religionis yt nati hoies vide?nbsp;tétur nó alia ad rem magïs g adlaSras gdes aftruédas. Nó diconbsp;plus.Romf phosdiestametfide numero plus parte dimidia Attcndenbsp;corruerint facrafupraduo miliactia quingéta luftrauim’ teda authorisnbsp;Antqmdhoceftquodvidcm^certatimtotam Italia innouarii' digreflu,nbsp;Quatas vrbestotasafleruliscópadas puetividebam^tqsnuc Speculanbsp;tnarmoreas reddiderer'Rcdeo ad fpeculas. Nó htc refero quod Babylo?nbsp;apud Herodotu legim’:fpccula fuifle in medio téplo ad Baby^ nica miranbsp;loné:cui^ bafis quat^ verfus ftadiü adïp!eretititegrum:ftrudu bilis»nbsp;tifcjcóftaret octo alteris in altcris fuperimpofitis.Quod quidénbsp;opus laudabo in fpecuhs. Strudurg eni in altum iftic aceruataenbsp;ad gratia atgj ad firmitaté facmtiquadoquidé earü teftudinatisnbsp;onibus cócatenationes ita i nterferanf: vt parietes belliffime c5nbsp;tineatun Specula eritautquadragula/aut rotudaiin vtnfqjal?nbsp;tïtudo latitudint refpódeat ex quota neceffeeft.QuadraguIa canbsp;gracilis futura cft/lata fiet ex fcxta fu§ altitudinisirotüdaqua*-terhabebitdiametruinaltitndineicralTiflïmaqu^futura eft finbsp;erit quadragulaifiet lata nihil plus gexquartafuie altitudinisnbsp;Si rotunda diametru habebit ter.Craffïtudini parietis ft erit ilsnbsp;la quidé ad cubitos alta quadraginta dabis nihil minus pedesnbsp;quattuor. Si ad cubitos vf($ fiet qulnquaginta/tuc ei pedes danbsp;bis quimj-Inij cubitos fexaginta/dabis fex. Atdeinceps parinbsp;gradatione profequere. Atqui haec quidem puns fimphcibufijnbsp;fpeculis debentur. Sed fuere qui fpecuhs ad mediu altitudinisnbsp;porticum adiecerint cxtrinfecara colunis expeditis: amp;. fuere quinbsp;porticum hanc ad coclea lineam circuduxerint: et fuere qui tosnbsp;tam porticibus quafi coronis cinxerint: 8c qui tota fculptis aninbsp;mailbus conueftierint.In hiscolumnationum ratio a cieterisnbsp;publicis opcribus nódeuiabit. Veru hcebit omnia ad gracilitanbsp;tem deducere piaster pódus aftrudionis.SedfpccuIam qui vo

Jet tutiffimam cótra vim tépeftatis i Sc afpedu iucüdiffimam fa c«fe:fuperadijcict quadratis rotuda/atrurfus quadratarotuns Spcculasnbsp;disïdeducetq^gradatimopus/vtexcolunarü ratione gracilci decentiflïnbsp;fcat.Defcribaquaiê fore decentiffimam arbitremur. Principio m§ dcfcrinbsp;^uadrangulaeexareafurgétcrepidines:earumaltitudo capict ptio.

Leoms nbsp;nbsp;nbsp;Alber.Dereasdificatona.

totius ^ceritatis quf in opere a fuinmo vertice vflt;5 ad imum pedéfuturafitdecinia.Latitudo habebit ifti^ipfms^ceritatisnbsp;quarta. Colun^ ,p parietib^ adfingula crcpidmis latera bing innbsp;mcdio:amp; fingul*^ angulis appingétur luis ca ornamétis di*nbsp;ftindtcetvtimoxdixim^in fepulcliris.ln crepidinc jftiufniodinbsp;adlïftefquadragulü velutifacellu cui^ amplitudo capiet altitunbsp;dinécrepidinisbis.AItu fietfqueatq?latu:appingéturq^ Imicnbsp;coluningexttiniec^/qualesintéplisdixim^tertio graduamp; iténbsp;quarto/at(5 item quinto.Sacella deinceps apponêtur rotundanbsp;Erfit igit rotuda facclla h§c numero tria:amp; ea nos ab arundininbsp;Nod^ in bus dudafimilitudine appellabim^ nodos.Nodorum igi{finnbsp;fpecula/ guloru altitudo fiet quata cuiqj At latirudotaddita infuper latinbsp;quid*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tudmis ei^ ipfms duodedma.Qud parté efle nobis ^ focco vos

lumusdatitudo auté ducetur a quadrangulo mfimo facello qd in prima crepidine cóftituturn At hue fcj in modu. Latus enimnbsp;lacelli iftius quadraguli in partes diuideï duodecim:ex his absnbsp;iedapartevnaidquodrefiduQfit/dabis^ximo primo nodo*nbsp;Rurfufqi nodi huiufee primi dianietru diuidito in partes itidé-duodecim:exc5partibus his nodo i'ecundo partes dabis vndesnbsp;cim.Tertiumvero nodupari rationeexfuivndedma gracilionbsp;rem elficies qfecüdas.Hacgradationeaflequemuridqdincolunbsp;nis pleriq? dodi veteres probarunt/vt At truncü opcris imo innbsp;pede craffius ex quarta q in vertice.Nodis colünf cu ornamennbsp;tis appingentur nihilo plus octaua/nihil minus iexta.Tum êCnbsp;nodo cuiqp atqj itidem facello aptis locis adaperiétur feneftrjcnbsp;et fcaficum ornamétis qutedlisdebeatur.In feneftra apertiosnbsp;nis vacuum non plus capiet g dimidiü intercolüni) Aii. Sext^nbsp;fummusgradus opens iftac in fpecula quiquidé fupra tertiunbsp;quenidixinoduapponetur:quadrangulucnt opusiS: ftatueïnbsp;eins altitudo atqp item latitudo:vt tertia diamerri ipAus fuprenbsp;mi nodi n5 plus capiat g bis.Huicornamento eruntfold

nae anguIaresadpad:aepilis:quib9teftudoincubat.Aderuntamp;

trabs/öi capitula/8c iftiufmodt ornamenta. Sed media parictis iftms fpacia fient veluti in quadriui/s peruia. Septimo et vlti*nbsp;mo gradu excitabitur nudis atej expeditis columnis quaqp vnnbsp;diqjperuiaporticus rotunda.CoIumnarüerit longitude cumnbsp;ornamétis/quata amp; m area iftac fit diameter. Diameter veto ipnbsp;feexamplitudine facdlifubfeftatuti quartacapietter .Tedó

Liber.VIII.De Publico^^^fanoru orna. Fo.CXXV^

imponef huic ipfi columnatiom circular! fphen'cu.fj^In facels lis vero qu^ quidem erut redilinca amp; quadrangula/furgent mnbsp;angulis extremis criftse.Earu tantaerit^ceritasrquata eft fubnbsp;fecoronafafciaeqp 8C inia trabis altitudo.Primo in facello quanbsp;dranguloqdinimofupracrepidinemfitfpaciu medianum exnbsp;totaextrinfecafuiamplitudinecapiet octauam quiquies. Sednbsp;apudveteresilludperplacuit regis Ptolomciadinf'ulam pha ptolometnbsp;rum:qui ad nodurnos nauigioru vfus ignes in iublimi fpecus fpecula.nbsp;lacofpicuos haberi iulTitpenfilesSi continuo deambulantes:nbsp;nequtdfiamaealonginqur lyderaeffeputaretur.Mobiles ctianbsp;imagines mouftrantesq-iaparteorbis ventus applicetiquavenbsp;cccii regionefitfohct quatumdiei peregerit iftic pulcherrimenbsp;facient ad rem.Hadenus de his.

f]^Vrbiumvisedigniores.'vtportaE/portus/pontes/arcus/triigt; uia/fores adornantur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput. VI.

jEquitur vt intra vrbe ingrediamur.Sed fint vis qii? Idammultodignioresqquidemcflcnatura fui etin»

Itra vrbe/extra vrbe poffunt:vti funt qus intéplu ibafilicam/fpectaculumve ducant.De his igitur priusnbsp;fCLegimusEliogabalulatioresamp;digniores liuiufmodi vias Elioga*nbsp;ftrauiirefaxomacedonicoatqjporphintico.Laudafapqd hy* balus.nbsp;ftoricos via:qua apud Bubaftimi^gyptiam vrbe iretur in té*nbsp;plum.Erat cni directa per foru/et inftrata lapidibus egtegqs. Vif ohmnbsp;Eius latitudo plectra implebat quattuor. Hinc atq? hinc vaftif ftructuranbsp;fimevirebantarbores.ApudHicrofolymamfuifferefert Ari* mirabi*nbsp;fteus arduos per vrbe tranfitus elegates per quos patres digni les.nbsp;orefq? honcftius inccderent.Id quidem vel ea maxime de re:nenbsp;quid lacra fcretes profano^ cotactu polluerétur.Celebris ettanbsp;eftapudPlatonêviaaGnofioinantruamp;facellu lours cuprefnbsp;fata.Coperio inter cgteras apud Roma duas fuiffe huius genenbsp;tis vias longedigmlfimas admiratione.Vnaa porta ad bafili*nbsp;cam vfip Pauliftadiacirciter quinrj. Alteramaponteabbafilinbsp;cainvfcpPetri pedes.MMD.opertam porticu ex marmoreis

co’mnnts amp;:piübeatedura.Ornaméta haecvip huiufmodi mi

nfi.ecóucnmnt.Sedredeoadmi'itares.(CViarij quidéamp; ea* tri m qu3e g^tra vrbe fint amp; earu qus intra vrbem fint /caput amp;nbsp;qualiterminus quidaeft rerreftr;bus porta maritimis nifi falRnbsp;mur port’.iqi forte fir eaquidéfubterranea; quales j^gyptijs

Lconi's Baptiftse Albcr.D e re aedi'ficaton'a*

Thebis fmlTepr^dicat vtpereas reges cxercituscmitterét/ nul lo idoppidanorum fentieate. Quales etiam apud PeneJlru innbsp;latio plurimas fuiflc cóperio fuiïoffas a monte fummovfqj adnbsp;plana miro artifido.Inearumvna Mariuobfidione prelfumnbsp;intcriffe Icribat.Ex co qui vita fcripfit Apollonij via tnueni dinbsp;gnam memorata. Nam Mcdainquit mulier apud Babylonénbsp;viamlapide ailructametbitumine perduxitlatamfubüumi»nbsp;minis alueo: qua ficco iretur pede a regia ad alteram domu e renbsp;gione tranffluuiu pofita. Sedliccat nó omnia grscis crederenbsp;Pottx, hiftorici|s.Redeo ad rem. Portae ornabutur nó fee’ atej arcusnbsp;Portus. triumpho^idequib’moxdicturi fum’.Portüornabuntpronbsp;ductae circu porticus creptdine hirta fpati/s laxe:et prominensnbsp;celebre (pecutac^téplmetpro téplo foti amplitudo patula: etnbsp;ipfis infauab’colofliiqualcs cacaetcris in locis plufculis/tumnbsp;et apud Rhodum: quo loci Herodê tris appofuifle praedicantlt;nbsp;Celebratur apud hiftoticos moles in Samo ad portu exagge*nbsp;rata qua fuiffe ferunt orgias aitamviginti: et ad duo intrama»nbsp;re ftadiaextenfam.Ita^iftaec ornabunt portumifi facta eruntnbsp;arte eleganti; materia non vulgari: Atq viam quidé intra vrsnbsp;bempraeteridqirecteconftratamet omnino mundiflima eflenbsp;oportet belliffime ornabut porticus lincamétis panles : et bicnbsp;atc^hincmutuocoaequatf dom’adlineamet libella. Sedvicinbsp;jpiius partes quibus egregie ornanienta debeantur funt haec.nbsp;Pon».nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pons .‘triuiu. Spectaculum vero baud aliud quippiam eft/q fo

rus gradibus circumfeptus. |£Incipiaigitur a ponte/ quando is potilTima eil pars viae. Partes pótis funtpilae/arcus/et inilranbsp;tura.Suntetiapontis partes viamediaiquaiumenta reptant:nbsp;et binc atqj hinc decurfotiaiquibus togati vadantiet pro Istcs:nbsp;P5s adriribusfpondaeialiquib’etiatectu.Qualeromaeadpontéoïumnbsp;ani, prjeftantifTiraum Adrian! opus dignum memoratu: cui’

vtitaloquarcadauera fpectabamcuveneratione. Steterat.n» illic tectum columnis cxcitatu quadragintaduob’marmorcisnbsp;operetrabeato/tectura aenea/ornatu mirifico.Pontéasquc atlt;^nbsp;latam viam efficiemus. Pilae fiet inter fc numero amp; amplitudisnbsp;necópares. Earum craflïtudini dabitur apertionis tertia. Pro^nbsp;rae in pibs producentur aduerfus vim aquas quoad open dimi«nbsp;diam latitudmem pontis adijciantiemergentq? vfc^ iupent aE

Ijmiones: Puppis itidemaequeproduceturiKon tamé dedece*;

Libcr.VIII.Depublico^^fano^ orna. Fö*CXXVI*

bit fi quid ent ea quidé minus acuminata et quafi retüfa.Place bitqf fi ex prora puppitj anterides firmitiidinis gratia ad ponnbsp;tis latera fubftinéda m altu prsfurgét:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;craflitudo inimo

nihil minus occupetlatitudinis pilseqtertiabis.Arc^aptionu totis extabuntcapitib’ex aqua. Eorü lineaméta ex ionica autnbsp;ponus exdoricaducenf trabeifientqjcraffiex totfus apertióisnbsp;in magnis pontib’nufg minus q ex quinta et decima. Pro fp5nbsp;da pontis firmitudinis gratia di^onentur ad Iinea et libellamnbsp;arul*quadrangulaenn quib^ etiafi libeat colunas excites teertnbsp;fupadducédi gratia. Sponda^e crit altitudo c5 focco et cimationbsp;pedes quattuor.Spatia inter aras complebis pluteo. Arulis etnbsp;pluteo cimatiü erit gulula:aut potius vndula per tota fpondatnbsp;lineam pducta.Cimatio par imo foccus refpondebit. Decurfonbsp;ria qujefm mediam pontis viam ad fpondam mulierö et pedinbsp;turn gratia adiectafint vno atijité altcro adftabunt gradu celcnbsp;fiora/q ipfa iftjec via media quae iumétoru gratia filice mfternanbsp;tur.Colünarü altitudo cü ornamétis erit quanta et pontis latinbsp;tudo.TnumetforüfoladifFeruntamplitudine.PufilIönimii Triuiun»nbsp;rum eftforü tnuiü.Iubebat Plato ad triuiu haberét fpatia: vbinbsp;nu trices cu pueris cóuenirent/eflent^vna.Credo id quidé quonbsp;et pueri validiores redderétur vfu aurce liberioris: et outricesnbsp;laudis Audio effent lautiores: et minus inter tot ei^ipfi^rei obnbsp;fcruatrices errarét negligétia. Certe omaméto erit et triuijs etnbsp;foto; fi aderit elegas portie’: fub qua pres pfidltes aut meridisnbsp;enr:aut mutuainterfe officia praeftolenf»Adde g; ludibSda etnbsp;certatemfpatijslaxioribusiuuentutempatrü pratfentiaab oinbsp;lafciuientis cetatisimprobitateetfeurrilitate deterrcbit.Forü Forum,nbsp;aliud argctariu.'almd olitoria:aliud boariütalid lignariü et hunbsp;iufmói: quib’et locus invrbe et propria debenturornamenta:

Sed argentarium cffeomniü prasftantiffimu conuenit. Forum graeci quadratüconftitucbantrporticibusampliffimis et duplinbsp;cibus circuibant:columnis et trabibus lapideis ornabant: lusnbsp;pre^ incontignationibus ambulationes faciebant,Apud nosnbsp;ftros Italos fori latitude tertiam bis habebat lengitudinis: etnbsp;S’ ex vetere inftituto iHtc gladiatoria munera Ipectarentur: racnbsp;riores ad porticumcoluninaeftatiiebantur»Citca^ ad portk 5nbsp;argentariaïtabern^adigebaturretfuprain coaxationibus me.nbsp;niana/et qu« ad yectigalia publica feruirent parabantur. Haee

Lcom's Baptiftf Alber. Dere ÊEdificatom»

illi. Atnosforüetiaprobabim^/cui^areaduocópleatqdrata portie^ ctqu«circaaftruenïcertis dimenfionib^ad fubdiualénbsp;area refpSdeant códecet: neqmd autvaftior appareat/fi deprefnbsp;fa circüaderunt Jedificia: autarctiornimiüaltajedificioru fesnbsp;ptus aceruatione. PercómodaerittectorGaltttudoiqusefiat exnbsp;tertia latitudmis fori: aut nihil minus demu g ex duodecia bisnbsp;Porticus Exaggeratas efie porticus velim ex gnta fuse ipfi^ latitudinis.nbsp;forenfes. Atqm latitudo quidé ent gtaet columnis altitude. Colunationbsp;nis lincamenta ex bafilica ducentur. Sed in hts coronae fafcianbsp;ettrabsfimulparté colunse captét qumta.Quodfi primas innbsp;cótignationes ctiaalterasfuperaftruere colunatióes iuuabit:nbsp;fient illse quidc graciliores breuioref^gprimae ex quarta.fub*nbsp;tendeturqj aggerationis inftaf focc’ccui’ altitude capiat agge»nbsp;Arcus tri rationis infunsedimidia. ff^Sed quod foroflt;j triuiaq? maiorénbsp;ümpliaf. in moduexornentfuntarcus ad fauces viarufl:atuti.Eft.n.arsnbsp;cus veluti perpetuo patens porta.Inuentu quidé arcuarbitrornbsp;abhis q^iimperiüpropagarint. Na hi quidé inquitTatius exnbsp;veteremorepomcnGquoq?ampliabant.Quodfecifle Claudisnbsp;urn prsdican Ergo auctavrbe antiquas portas vtilitatis gra*nbsp;tia feruandas ducebat c5 alias ob res: tü fortaffis etia vt'effentnbsp;inaduerfis cafibuscótratrrupentiG hoftm vim tutiores.Deinsnbsp;ceps ^ opus id celeberrimo flaret locorea re illiccaptas ab hosnbsp;fte exuuias et notas victorise deponebat. Inde cept^ ornari arsnbsp;cuseft: adiectiq?ettituliet ftatuaeerhiftoria.Arcumaphflïmenbsp;afl;ruemusillic:vbiviainplateaautforu terminabittetprsefersnbsp;tim via regia. Sic.n.appelio via quse itra vrbé oimdignifiïmanbsp;eft.Atqui arc^quidé nó fec^ att^ pos tris hébit itiones peruiasnbsp;Media qua miles. Hkvero atlt;5 hïc quib^ matres:fuu5victorénbsp;éxercitüredcuté ad patrios deos cófalutados comitenhet ouasnbsp;tib^plaudat accógratuléf.Vbi arcu sdifices arex lineaquaefesnbsp;cundu via fit/dimidiü habebitci’ hne«: quse qdé trafuerla vianbsp;a dextris ad finiftra interfecet. Et iftPtrafuerfse line® lógitudonbsp;nihil capict min^cubitos quiquaginta. Op^ hoe maxiepótib»nbsp;fimile eft. Sed cóftat pilis nó pl9qtuor: aptionib^trib^.Ex aresenbsp;Ifneabrcuiorc hoe eft quse fmviam eft /octauaadlatus arese qdnbsp;forumfpectetetrurfusad alteru pofticü latrare® itidê octauanbsp;rehnqueï/vteaoccupétarul®: qb^^iün^ad arc^excitabunf*nbsp;Are® vero altera linea qu® ,plixior e/ hoe eft quje trafueifa ad

Liber. VIII .DePublico^z ^fanoruor. Fo.CXXVH*

vi'atn obducitiir/octo in modulos diutde?:cx qmb^ duo dabu* tur apertioni mediae:fingulis veto pilis et ite fingulis collate*nbsp;talibus apertionib^fingulidabuntur moduli. Pilam quidemnbsp;lat era mediana quaeadperpédiculüvf$ad median*ipü? ap*nbsp;tionis arcum ferendu tollen? modulos fietaltaduos additaetnbsp;parte moduli tertia. Eadem crit ratio laterd attollendotu in renbsp;liquis duab^ collateralib^ aptionib^.Ad fua.n.fpatia fimili disnbsp;menfione refetenf.Teftudo puifs aptionib^ erit fornix.Ornasnbsp;méta qu* pilis in fummo fub arcu et fornice extendetur capi*nbsp;tulu imitabuntur doricurfed habebut land's operculiq^loco conbsp;tonices prominetes opere corynthio aut etil ionico;et fub cosnbsp;ronacolli inftar expeditam habebitfafeiam. Subindequodinnbsp;funimis colunaru fcapis adiungitur / torque habebit atc^ nexsnbsp;trulu.Tota ift*c ornameta fimul collecta fiet ex nona altitudinbsp;nis pilae.Rutfus nona iftaecpars in particulas minutas diuidefnbsp;noue:quatum fupremas quit^dabis coron*:tiis dabis fafei*;nbsp;vna vero dabis torqui et nextrulo. Inflexa trabs hoc eft arcusnbsp;qui pro fronte vergitut craffitudine fui capiet apertionis nihilnbsp;plus duodecima.nihil min^ decima. Colunae cotra medias fronbsp;tes pilatu appingetut legittime atlt;5 expediteiponéturc^ fic/vtnbsp;fupremo fcapo aequétapertióis verticéilógitudineautéfuidisnbsp;ftendent qtum eft aptionis median* laxitas.Sub co luna fubi*nbsp;getur bafis arulacjetfoccus: fupra^columnacapitulufeuconbsp;rynthium feu italicum: fupraij id trabs fafeia et corona ionicanbsp;aut corynthia. Singula hxc fuis aptiftj expedientur lineamennbsp;tis:de quib’ fupra tranfegim^. Supra columnationcs iftiufmonbsp;di cxcrefcent alae nouiffimi fupaftructi parietisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addat opt

etiam dimidiam eius quod eft a baft inftma ad extrema lineam fu*coron£e.Hui^ fuperadiectiparietis altitude in partes diuisnbsp;detur vndecim. Ex his fuprema dabi? puris coronis nulla autnbsp;fafeia aut trabe fubftituta: et in imo pars vna et dimidia dabifnbsp;focco'.qui quidé habebit ornamétum in vetfam yndulaex ter*nbsp;tiafuaealtitudinis. Statu* in capitib^ trabiu/ qui fefe ex operenbsp;ad columnas prehedendas porrigunt expedite locabunfihabenbsp;buntlt;5 fub pedib^ arulam aeque cralfam atq? coluna in imo eftnbsp;Statuaru al titudo tota cu arula ex vndeci iftiufmöi ptib’parienbsp;tis lEi^capiet. vii j. lu fuprema demu operis fpoda preferti quanbsp;fotu fpectet quadrig* et raaiores ftatiwe et animatia et huiuft

Spectacu

la.

Epimeni disdefpe

ctaotlo diufuturus fitiidvbiintelligeretis/dentib’difcerpcref.Etnos (ententia firos non audeo improbare pontificesmoruq^ tnagiilros/ftcónbsp;JMoyfts fulto fpectaculoru vfum prohibuere.Moyfem laudat/ quivninbsp;flatutu. co in téplo genté omné fuorucduenirefoiénib’: etcomdTationbsp;nes ftatutis temporib’ inter fecócelcbrare mftitutt. Quid egonbsp;hunc rpectaife aliuddixeri pratter hocvtvelletcócilijs et cómunbsp;nioneciuiü mitefcere aiostatt^ ad amicitue fructü patiores rednbsp;dere/ Sic cenfeo maiotes nofttos nó magts feftiuitatis iucüdt#nbsp;tatifij gf a in vrbib’ fpelt;xaculacóftituiflê/q vtilitatis. Et profenbsp;cto fi ré diligétcr penfitabim’; multa occurrét cut iteru atep itesnbsp;rum indoleas: ta praeclatu vtileij inftitutu ia tu pride obible*nbsp;uiiTe. Nam CU fpectaculoru a! ia ad oblectamenta pacis et ocij:nbsp;alia adiludiabellict negocij eópetta fint: in altero quidé certenbsp;ingenif mcnti% vigor et vis excitaf / aliturip: «n altero animinbsp;Arclia« viriu^ robur et firmitas mirifice adaugef • In vtroep certa et c5nbsp;des ludo ftas via ineil: quae maipré in modü ad patriat faluté et dec’ fa«nbsp;ru inuenï ciat. Archades ^ clTcntvita auftcri et duri/quo ciuifi aios miti«nbsp;Cores.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;garét/ ludos inueniHe predic^f • quos poftea qui dimifer it Jt»

Libct«VIILD e publico^ jpfanojz orna .Fo. C X X VIII

anitnis duniiiTe meminit Polibius:vt tota grxdaexccrabiles haberentur.Sed ludoru aiioqui petuctus memoria eft:van'iqj Van’j yapnbsp;faiflc auctotes pethibctur.Na Dyonifiö quidéfaltatioiiê et lu riotu lu»nbsp;dos prindpioinftitiiiflcferunt.Herculéetiaauctoréföiffe cerr doruiué*nbsp;taminucöperio.Tü agonéapudolympucxcogitatS att^itivén tores,nbsp;turn ab AethoHs et Bpeis poft reditionem a ttoia predicant*

Apud grecos Dyoniiiö Léneü qui prim^tragoedtarfi choros inuenerit:priniü etia et fpectaculorn fedes cóftituille referunt*

In Italia primus.L.Mümi9 theatrales ludos in triupho edidit annis anteNeroné principe ducentis: migratfitq^invtbé hisnbsp;ftriones ab Aetrufcis.Equoru certamina a Tyri)s:oiflt;j fete lunbsp;dorüreliquavarietas abAftaextititadItaIosdeport3t3.Lu« Verfus*nbsp;dos ego bonaillapofteritatë quaelanüfignabatinsere facile Ouidiannbsp;credideti fpcctaflc fub fago autfub vltno ftantc.Piini9 follids de ludis.nbsp;tos inquit Nafo/feciftiRomule ludos: Cüiuuitviduos raptanbsp;Sabmaviros.Tucnc^marmoreopendebatvclathcatro.Necnbsp;fuerant liquido pulpita t ubta croco.lllic quas tulerit nemoronbsp;fapalatia fródes Siplidfpofitaetfcsena fine arte fuit. Ingtadisnbsp;b» (edit popul^ de cefpite factis :;QuaIibet hirfutas fróde tegennbsp;te comas. Ferut tamé yolau Ipficlei filiu prtmu inftituifte gra*nbsp;dibus cxtructas fedes in Sardinia ifula:cnab HerculeThefpianbsp;das accepilTet. Sedexvetercmoreligneatu primofiebatthea»nbsp;tra. Quï et ea te incufarüt Pópeiü: g- fpectaculi fedé pofuilTet:nbsp;nó vt atea fubitarijs gradib’ fed manfuris. Poftca ad iddeue*nbsp;nere vt intravrbé theatra maxima haberétur tria: et aphithe asnbsp;tra cü aliapluraitu id quód hominü milia caperetpl^.cc.etcirs:nbsp;cüoimmaximu.Cuctahfcqdratolapide/etmarmoreiscolurnnbsp;nis iiignia.Adde qaiimóinócótctietiatpariafpcctaculamatnbsp;snoteet vitro et figno^ copia icredibili excitarnt.Spectaci3 adnbsp;id vf$ tépus oim capaciflimö p bellu Octauiani arfit apud planbsp;cétiavrbégalli^.Sjde his hacten9.^Spectaculo9J alia ad ociunbsp;alia ad ncgociü fpectar.Cóiucta ocio quae oblcctét funtpoetae/nbsp;mufici/hiftrióes.Quaeveroad ré belli fpeetat/futlucta/pugil/

C!eft9/ iacula/curricula etfiqfuntarmotüpraeludia iftiufmói: quiehëri quotannis iubebat Plato: ad reipu. faluté et vtbisnbsp;dec9mitificec5ferat:variaiftisdebéturopa:v3ti)%pindenoinbsp;bus nucupatur. Nam cu fint quidé alia in quib’ poetae/ comiclnbsp;tragici et eiufmodi yerfentur t haec nos theatra dignitatis gras

Lcoms Baptift? Albcf. D e rc a^di fkator la*

tiaappellabimus.Aliavcroinquib’ingenua iuuêtus currictt 'Circus, lis/biga/quadrigauccxcrceaf.'htcCirc^appcllabif. Aliademünbsp;Amphi* in quibgt; vcnationcs cóclufis fen's habeatur: hoe Amphithea#nbsp;theatrü, trüdiccf.Spcdaculafcrm^omi’aftrudacornibusadbclluacienbsp;imitantur:conftant(j area incdiana:m qua ludioncs/pugilesinbsp;tuga amp; eiufmodi cxcrceltur: amp; gradationib’ in qmb’ fpeftato^nbsp;tes cófideSr.'fed dilferut lincamento atef .Namex hts id quidénbsp;cui^ forma fencfcéti lunf fimilis eft theatta nuncupaf.Cu autcnbsp;in obiógu cornib’ ptotédef :ca te Citcf dieehg» in eo amp; big^ 8Cnbsp;quadtigf metas cettado circuant.Atqui in his quoq^certamennbsp;naualehabebaf aqua imüTa alibi ex huo: alibi ex aqu^ductu.nbsp;Sunt qui dicat veteres inter enfes 8C flumina tali fefe ludo foltnbsp;tos cxcrceriteaq! te Circéfes nominatos.Et ludo:^ ifto^^tfuilTenbsp;Monag? Monagu nefcio qué apud Hclidé afi$ inuëtoré. Qu$ vero duonbsp;ludorum bus theafris mnetis frótibus cócludebaf/caucanuncupabant:nbsp;inuétor. qct ipfum opus Amphitheatrü dicif.SpectacuIis in primis losnbsp;Cauea, capergfalubertimacaptentutopusefttnequidaurg graues SCnbsp;folcs/ceteraue q primo recéfuimus hbro olfendat:amp; prf fertimnbsp;thcatrö:qd méle Augufto poetas et vmbratilcs/Ieuelq^ animonbsp;f5 delitias qu^rat popul’ oniino effe a folc auerfum atlt;5 obtesnbsp;' ctum oportet.Naintraftructurf ambitu circuimpreffus radi*nbsp;corpora excoqucret:amp; humonb^ iferucfactis facile in morbosnbsp;inciderét. Sonorus ctia fit locus necefle eft/ 8C minimc furdus:nbsp;ct habeatcóüenitporticus/autiunctas operiraut^ximas: quinbsp;Theatri bus fefe populus a repétinis imbrib^tépeftateij recfpiat.PIatonbsp;partes, theatri fedé ^bauit intra vtbéiequoru curricula extra vrbem.nbsp;Theatri partes hf funt/expeditö finus aref medianf fubdmasnbsp;lis.circü^ aream hac fubfelliorü gradationes: 8C faucib^^xsnbsp;8ggetüopuspulpiti:vbi qu?ad fabula pertineat coaptentur.nbsp;Et in fupremo ambitu porticus amp; tecta: quib^ vox difïufaconnbsp;tineaf/fiattj fonorior.Sedtheatragrgcaalatinis diiferebat eanbsp;re illicoros amp; fegnicos faltatores media in area perducentesnbsp;pulpito indigebat minoreinoftri q» totis ludionib’ fabula agenbsp;rent in pulpito.ld ea de re habete laxius voluere. In hoe omesnbsp;cóuencreivt ptincipio emidclum in areacircufcriberentiemicfnbsp;cUlt;j cornua |)ducerent. Sed ita alij rectis lincis/allj flexis. Quinbsp;rectis vtebatur lincisteas ,pduccbat ?quidiftantes inter fe vf'5^nbsp;adderét cotmb’ cmtócU quatü eflet diametri quarta, Qui yero

Liber. VIII. De Publicop^fano^jorna. Fo.CXXIX.

flexis vtebantur lincis ilH quidéintegrü pericnbebant drculu: cxlt;p itegro cicli ambitu quarta parta adimebat. Quod igif reanbsp;fiduü elïet tlieatro reliquebat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;areae limitib’ gradatiócs

fubfcllio^j expcdiebanf. Pricipio ftatuebat quaefle altas graa datióes velient: ex earutnc^ altitudine quantum fpatij in imonbsp;effent occupaturae dilfiniebant.Theatra plcriqp omnes alta efanbsp;ficiebant qtum effet area mediana. Depreffioribus.n. theatr isnbsp;compertü habebant voces dilabi atc^ euanefcere: praealtis roanbsp;borari et duti’exaudiri. Scd inter elegantes fucte qui ifti^areaenbsp;parté quinta dederint altitudini theatri quater. Ex ifta tonusnbsp;operis altitudine nufqoccuparuntgradationesmin^q dimu Gradus.nbsp;diaiaut plufq tertia bis.Gradibus fubfelliorü ali) dedere latitunbsp;dini dimidiaaltitudinisbis:ali]dedcrelatitudinis quinta altiönbsp;tudini bis. Nos td opus defcribem’/ quod omnt ex parte forenbsp;abfolutiffimü et probatiffimam arbitramur. Eundamenta.n.nbsp;extrema gradationü hoe eft parietu quib’ definat fuprem’ connbsp;fcenl'us gradationü iacietur ta lógea cétro emiali / quantü ertcnbsp;ipfius arex medtanas femidiameter addita parteipfi^il li^ tertianbsp;Primi ad cófcendédü grad’non ab folo areae mediantemchoanbsp;buntur: 1'ed illicad prima hoe eft ad infima gradationü initianbsp;tnaximisintheatris extollef altus pariesexnonafemidiainenbsp;tri areae medianae: vt inde inchoantes grad’ feffionum onfcen«nbsp;dat: in minoribus vero cxtolletur pedes nihil minus feptem.

Gradus ifticoftituentur alti pedé vnum et femis: lati quorj amp; femis et pedes binos. Sed gradibus teftudinabuntur itionesnbsp;cópares et cömoderatae directe partim in aream medianamtp»nbsp;tim vt inde (upremas gradationes confeendas 'crunn^ nume»nbsp;ro ex laxitatequoad cas theatri amplitudo poftularit. Sed exnbsp;his feptem erunt itiones primariae in cétrum directs atij oïno Itioes.nbsp;expedits:ctdiftabütearü ingreffüs inter feparib^interuallis:nbsp;earut^itionüvnaeritcgterisapertiorinmedio emicicli ambisnbsp;tu cóftituta.Qua ego apertioné regia nücupo per ea regia p*nbsp;ducaf via.Vnarj itc itio ad caput diametri dextruialtera ad fisnbsp;mftrumiBtn® auté fubtnde hinc:ct cótra bins alters hinc pernbsp;cmiciclum intermcdiae itiones c5ftituenmr .Inter hafee quidénbsp;ctiam ali] meatus habebuntur quales et qmultos theatri abit^nbsp;patietur.Totas gradationes fubfelliorü vetcres inmaximisnbsp;theatnsdiuidcbantinpartes ttis.'circuducebantij fmgulis dis

Lconi's nbsp;nbsp;nbsp;Albcr.De rc aedi'ficatoria»

uifionibus gradum illic duplo csstctis latiorem: qut quidctn fuperiores grad^ abinferiorib^quafiinteriecta circuitióis arconbsp;la dilTepararet.In hafceigitur/vtficeas appelles petfectióes c5nbsp;fcenl'us per fubteiludinata gradationü cófluebant. Aduerti alinbsp;quibus in theatris praeclaros architectos et bene pfultos artifinbsp;ces prouidifle:vt ad fingulaspnm arias itiones adiüctx effentnbsp;hincatcphincfcalx mteflinae: quarum altera cupidiores et agtnbsp;liores hirto et feflino afcenfucótinuatis gradib? in altü c5uo«nbsp;larent.Aliae vero fcalae cafiigatiores paterent/ haberét^ areasnbsp;interiectas et refractiones quib^ matronae et grand*uifefe lennbsp;to ferrét gradu: atq^ inter confcendédó interquiefcerét.H£ec denbsp;gradationib^. Castéra pro faucib^theatri coaptabatur exaggc»nbsp;rata fpatia.’quo loei vetfarenf perfonati:qui fabula agerent:etnbsp;qb’ erat in locis cófuetudo: vt patres et magiftrat^ certo 8C dianbsp;gniffimo. loco fegregati a plebe cól'iderét/puta ipfa in area meanbsp;Pulpitu ? diana rubfellijs pofitis ornatu elegati. Fiebat tu quidé pulpitunbsp;tam amplum: vt in eo ludiones etmufienet qui chores agerétnbsp;multomaioréno defideraret: Ei us ipfi^ pulpiti area ad centrunbsp;v[lt;^ emkicli fefe proferebat: exaggetabaflt;5 pedes n5 pl^ qnqpnbsp;quo 1'enatores ex plano geil’ oés artiamp;ca belliifime cófpecta»nbsp;rent.Quib’ veroex vfu non veniebatvtarea mediana togatisnbsp;occuparef :l‘ed tota fal tatorib’ et cócinëttb’ cócedcref / pulpit»nbsp;area fiebat pulilIior.Veru celfi’exaggerabaturyft^ interdu adnbsp;cubitos fex. Atqui ornabaf quidé lueepars invtriflt;^colanis ernbsp;cótignationib’ alteris in altera pofitis ex domorü imitationetnbsp;habebati^aptk locis fores valuafq^ vna mediana velutr regianbsp;ornaCUftéploruietin proximnalias: quib’profcaeniti actoresnbsp;progrediendi et fefe recipiendiadit’ haberét;prout fabularur»'nbsp;Poetaru actus poflulatérXuc^ in theatro triplex poetaru gen’ verfarc^nbsp;triplex tur.Tragtcu/qui tyrano^zmiferias recitarent. Comicu/gp^^'*nbsp;genus» familias curas et follicitudics explicarét. Satyrkum/ qm

amoenitates/pallorüi^amores cantarct.Non deerat vbt verfa till machina c veftigio frós porrfgeref expict’: et apparerct feunbsp;atriu' feu cala/feu etia fylua:prout ifs condicerét/fabujifep agc*^nbsp;rencur»Itac^et areaiet gradatióes :et artificó fcaenkoru pulpitanbsp;erant iftiufmói. Vna ex pfimari|s in theatro partib’ vocü et fonbsp;norucófitmandorugratiainucntadixtm’elïeporticü.HaBcfu.nbsp;premis erat pofita gtadationibus etaptionib’colünationü fp®

Liber.VIILDc publico^ ^fanopï orna.Fo.CXXX*

ctabat aream theatti medianam. De hac dicêdü eft. A philofo Attende. phts.n.fic acceperant acté pcrcuflU vocis et fonit** fractiöe mosnbsp;ueri otbib’ nó fecus at^ aqua in dclos moueatut: cu quippianbsp;fepcnte emcrfcrit.intclligebant$vcluti in cythara et veluti innbsp;conualiib^ prasfertim nemorofts fonalt;$vocélt;^ multo reddi fonbsp;noriorem et clariorem: vbi tumefcétes( vt fic loquar Jmotionunbsp;otbes quippva offenderint:quodradiosvocis a cétro excuntcsnbsp;veluti ïmiffam ad parieté pila fiftat atqj ab fe repellat. Ex quanbsp;teiecttone otbes illi fpifliores pfirmatiotefq5 reddatur. Hic iginbsp;tur moti theatta prindpio ad cida elTe ducéda inftituerunt. Etnbsp;ne quid vox intereaofFenderet quo minus libero fluxu fupresnbsp;ma theatti corriperetigtad^ita pofuere/ vt eorn portectos agunbsp;los omnes eadé tecta lineacontegetet: fupremo^ in loco grasnbsp;dationu quod maioté m modü cóferret/ porticu adiunxeie fpenbsp;ctanté(vt dixi jarea mediana theatri:cui’fr5s apertionib’effetnbsp;prorfus cxpeditiflimus. Poftica veto eiusportic^ pars contranbsp;apertioncs intercolünio^ penit^elTetobclulaparieteperpetuonbsp;ïü et quafi pro focco opis fubcolunationib’ etia patietis fpónbsp;da Tubexatabatiquo extumefcétes vocu orbes cócogeren?: qsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

quidéex porticu défatus iliac aer mollilTime excipet: itegrafi;^ pleno appulfu nó reuibraretifed poti^refirmaret.Adi)ciebatc^nbsp;praztetea cu vmbrae fouédaecaufa / tü et vocü gfa fupne tpariunbsp;velum pro ccelo theatriiqd quidé ftellis circüallaqueatu dtftennbsp;fum^vmbrafuiexfublimi area mediana vna et gradationesnbsp;ctfpectantes coopiret.Atqhabebat ifta quidé portic’plurimu Porticusnbsp;artifidj.Namijifti’vni’fubftinédaegfafubeafubftituebatur in Theasnbsp;aliaeetcolun^óes etportic^inextcrioré theatriparté patétes tro.nbsp;fiebant(^ in maxïs tlieatris duplices: nc forte fi qn imber v étonbsp;acnore actus ettépeftasinfurgeretpereas portie* perambulanbsp;tes afpergerenf. Erantq^aptiones etcolunatióes primis iftiufnbsp;modi fubftitutis porticib* non qles in téplis rccenl'ui m* aut innbsp;bafilidsifcdopefolidoetparictefirmiflimo ductis hneamétisnbsp;exatcutriüphoru.Dchisigifinfcriorib*qusefupremarucaufanbsp;fiantipri* dicédü eft. Apertionü in his porticib* tal ts eft ratio?nbsp;vtc5trafmgulasiti5esquib*petas area mediana theatti finsnbsp;gulatobijciltur aptiones.Tuapertióeshasetia aliaecertis orsnbsp;dinib* comitenf neceffe eft,Singulaflt;5 aptioncs cóuemt altitu

dineIanti^oibuf$deni$ lineair^tisdornamétisinter fe

¦ - - -

Lcoms Baptifi:^ Alber.Dereaidificatoria.

alter? alteris rcfpódeant.Etia opor tet v t pcruia lógi'tudim’s la xitas p ipam porticü fit quatu eft apertionis vacuü inter pilas.nbsp;Cóuenit etiam pil? ipfae iftic murales fint ex dimidia vacui fu?nbsp;apcrtionis.Quas oés res folcrti indufiria diligénflimc curaffenbsp;ofFidjeft.CeterucoIun^nóvttin arcub^triuphalibus extaiesnbsp;expedit?:fed ,p medijs frótibus pilarü adpad? apponenfifubsnbsp;ftituéturlt;5 atulse colünis ex 1'exta altitudinis coIunationis.C?nbsp;tera lequétur ornaméta vti in téplis. Altitude vero cu totis ornbsp;namétis coluna92 amp; coron? fiet ex dimidia pcrpcdiculi intimanbsp;tumgradationü.Itaqtduoshabebitordines illiufmüdi colusnbsp;nationuextrinfecarü/quarürecüdatefiudinatiofumma ^qua^nbsp;bit altitudiné gradationu:ad qua quidem altitudiné ex libellanbsp;co?quabifetiapauimétu portic^eius/quadixi introrfum areanbsp;fpedare mediana theatri lineamentu are? theatri imita? vefti?nbsp;giü prefTum pedeequino.His peradis i'ubaftitue^ fiipma porsnbsp;ticus.Bius frons atlt;$ colünatio nó vtt fubfefubftituta quas renbsp;céfuimus abextrinl'ecorecipiét!umina;fedc5travtideeapri9nbsp;CircGual diximus fpcctabitareamedianatheatri:hocopus noscG ea renbsp;latioThe fiat ne voces dilabatur fedcocogatur/pleniorc% remittatur/nbsp;atri/gd. circuuallationemappelIabim^.Hui^circüualIationis altitudonbsp;tercapiet dimidia altitudinis primas colünationis extrinfec»nbsp;partes quidé habebit hafce.Parictécolunts fubftitutürhac nosnbsp;partêfuggcftü appellabim^iamp;capiet is paries ex totacircuualnbsp;lationis altitudine/qu? a fupremis gradib^ theatri ad fui tedinbsp;operimétafitmtheatrismaximis nihil plus tertia in minort*nbsp;bus nihil min^ qüarta.In hoe pariete ftabut colCn? fuperinftiVnbsp;tut?/amp;capiét lógitudine fui cubafibus/capitulifij tantu ex tonbsp;ta altitudiné circuuallationis/quatü fit ei^ ipfi? dimidia. Hafcenbsp;fupra colünas veniét ornaméra/et vna qd bafilicas imitef/pt®nbsp;furgetalamcntuparietis ftipercolfinas inducti.Qui quidé paanbsp;ries féxta fibitotius circuuallationis parté refidua occapet aJtinbsp;tudine.Colunjeiftic erötcxpedit?ductis lineamctis carüexbanbsp;filica.Numero aequabüt colunas qu? inporticuextn'nfeca adsnbsp;pact? fint:inlt;5 radijs eifdcftatuétur.Radiosappcfiofectas lisnbsp;neas ductas acétro theatri ad fingulas colunas extetiorcs»Innbsp;pariete auté circuuallationis gcolunis fubftitutus fi'tiquêeun*nbsp;dein fuggeftu appellam^/adapcriétur vada infimis itiomb’innbsp;theatiö ad perpêdiculurefpódentiataptilij iftiuftnodi amp;pati!i

Ltl?er,VIILDe Publ/co^ jjfano^ orna. Fo.CXXXL

buslodsformabaturfc3fi:qiübus ii Iibest asneavafa inuerfa pendear: vt eorü perlt; uffu vox cü co appulerit reddaf fononornbsp;Hic lila Vitruui| nó ^fequar:quaeex miifïco:^? partionib’ fumnbsp;pta ad quoru rationes p theatru difponi prgcipiebat vafa/ quaenbsp;principalcs;8Cniedias/amp;fuperexcellétes voces at($cófonatesnbsp;teferrêt:dtdu quidé res pcrf^acilisrfed qua id aflequi re in promnbsp;ptulït/nouere expert!.lllud tnnó afpernabimur:qd etia Art*nbsp;ftoteliperfuadet. Vafaqujeuis vacua etia amp; puteos cóferrevtnbsp;refonet vox.Redeo ad porticü ipfam circuualIationis.Hjc quinbsp;dem portie’ parieté habet pofticü integru:quo quidé tota val*nbsp;latio circüclaudif:jiequid eo appulfae voces effundatur.Ad cunbsp;ius parictis'Cutim extimaTheatri quae ad venientcs fpedet apnbsp;pingétur ornamétacolunaru numero altitudineetperpédicu* Attendcnbsp;lis/8c iftiufmodi partib’refpódentes fubftitutis colünationib’ Quid iternbsp;quae fub Ie in porticib’ frontc funt.Ex his qu§ dida funt in fe maxianbsp;próptucftquib’inreb’Thcatramaximadiffcrantaminorib’ ct mino*nbsp;Naqjin illisquidéextrinfecaporticusinimoduplaeft: in his rathea*nbsp;auté fimplaiRurfus in illis n5 nifi fecuda porticus extrinfeca tradiffe*nbsp;operi attollif: in his etia tertia imponif.Hoc etia diffemt ali rant,nbsp;quib’ intheatris pufillis nó intima porticus adhibeï;fed folonbsp;parieteSCcoronis circuuallatio aftruifivt habeat ifticvim coronbsp;nae ad voces firmadas:quale in maxirao theatro habet circumnbsp;uallatio amp; ei’ porticus.In maximis vero aliquibus theatris funbsp;pcrnaiftaectpfaportie’pofita duplex eft. Cacteru theatris pronbsp;tedo fubdiualia pauiméta cruftatur faftigtanfeg/ita vt ftilUci*nbsp;diaingradationespcliuétur.Sedcóceptarü pluuiaru riuuli pnbsp;tmpluuiainter angulosparietuforbétur:occuItiflt;5 fiftulisdenbsp;tnittutur mcaecas cloacas.Circafummaextrinfeca theatri co*nbsp;ronafedesócmutulicoaptaturiquib’adludos publicos ornanbsp;dos nauales mali inftitutifuniculos amp; loraméta fuperextcnfinbsp;Veli excipiat attpcotmcat.Sed cü tata moles ftrudurasfit ad iunbsp;ftam altitudine tolleda craffitudo iccirco parietis oncri fcrédonbsp;apte finiedaeft.Fietergocxtremus paries primiscolunationinbsp;bus ctaflus ex pte qutta amp; decima toti’ future altitudinis ope*nbsp;tis.interftitutusvcro inter ambas portie’paries qui alteramnbsp;ab altera porticufeparet:cuerut porticus duplices “det exte*

tiotiexquarta.Deinceps qui parictes his fuperexcitabuturce* dent fuis itifetiotibus ex aaffitudinis corn duodecima.

t iij

Leoftis Bapti% Albcr.Dc re sedificatotia.

([^De AmpIiitheaïfi/Circf/ambuIationö/ftationü/amp; minoiS ludicfi ütigi'ofa; porticus ornamcnti's. Caput,VIII.

Aöenus de hts dixjm’ theatris. Scquif vt drcom 8C amphitheatra explicem^Jftïufmodi oiaex theatri*nbsp;cmanarut.Naeftquidédrc^nilfefealiud g theatrónbsp;.pductis cornib^ in cxtcfum lincis squidiftatib’: fednbsp;portie? adifidas no habet natura fui. Amphitheatrü vero duonbsp;bus cóftat theatris iSétis gradationu cornib? inter fe ambitu pnbsp;petuo.In hoclt;5 difFerüt cp eft quidé theattu veluti pats amphinbsp;theatri dimidia.Diffetut etia qparea habet amphiteatrü medianbsp;nam vacua pulpitis fcfnicis atq3penit?expedita.Incftcrrs venbsp;ro prffertim gradatione at^ ctia porticu itionibu% eiufmodinbsp;cóueniGt. Amphitheatra venationfi gratia in ptimis pofita innbsp;terpretamurreacj de re placuiffe rotüda facere:quorlliccóclu^snbsp;amp; vexata fera cü nufg inueniret angulu vbi fefe redperct promnbsp;ptius acóccrtatibus ^moueref.Eocnr imittebatur qui mirisnbsp;modis cótrabeluas fetociffimas decertarét.Intra quos alt) faUnbsp;tu et haft? adminiculo obuiü tauru fefe in altu attollétes falie#nbsp;bat.AIi) armaturaexftimulis canatS indutifefevhro vrfis at#nbsp;Legehic trectados pbebat. Alijarchahoftiolisperuia aebris fiexioni»nbsp;ludosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus fefe fubterducétes leoné irritabat.AIij pallio 8C malleo fer#

aphithea teo cófifiinfuItabat.Deniq^fiquid cuiq^ aut ex ingenio inuéta trales., adfallendótautexanimivirm^firmitate aderatprseftatite adnbsp;fubeudum in medio periclitabatur/j^ut quif^autpraemiayautnbsp;laudé appetéda inftituilfet.Cóperio etia in theatris atq^ amphinbsp;theatris folitos prindpes populo fpargetepomaamp; demitterenbsp;auiculasiquib? rapto^t rixfpueriles exckarenf.Amphithcatrinbsp;area mediana amp; fi aduob? raftis theatris arcuuallef/non ea tnnbsp;re penit? obl óga fiet/ qS fierct ft ,pduda amberü theatroru branbsp;chia in opus venirét.Sed habebit latitudinis lineacerta ratióenbsp;duöaexareaelógitudine.Fuereapud maiores goctaua lógitunbsp;dinis dederint latitudini fcpties.Fuctc amp; qui tertia latitudinisnbsp;dederlt lógitudiniqter.C?tera .pfecuti funt vtiin théatris.N5

drcüquidë exttinfec3portk:us;amp;in.fHpreniaitidé gradatione

portic^quaeademciicuuanationéappellauimus adhijjita cft. fESequil Circus.Hücexceeleftiuimitatic«ic luftitutü tefernt

Ni et quidé a domicilijs cceli quocj.x i) • adeffe hoftioru ingref# fus ex planetajg: numero. vij.tmpofitas habete infignes mgta*

LiTjct.VIII. DcpubIico52^fano92 or«Fo.CXXXII«

terminofq^ ad orienté adefie at^ ad occtdenté logo inter'fe tra« öu diftates:quo big? amp; quadrig? pet media circi fpacia vti fobnbsp;vtive luna p jodiacü difcurrétes certét: exq^ Iiorarum numeronbsp;nu'ffilib’ pfici quattuor 8C vigi'nti.Ccrrates inde qttuor fecerninbsp;clafTib^iSC fuü finguUs adelTe vefti'b’ coloré: virente/quo herWnbsp;du anni tépus:roleü/quo ?ftatis ignitu aerê/albu/ quo cxpallcnbsp;fcenté autamp;nü:fufcü:quo trifté hyemem fignificarét. Ad citcosnbsp;area mediana erat noexpedita vti in amphitheatrotne^ vti innbsp;riieatris occupatapulpitisifcdper linea longitudinis/p in duonbsp;curricula hoe in duo media latitudiné arex diuideret/ aptisnbsp;locis met? exdtabaturrquas certates/feu quadrupedes/feu vt«nbsp;ti ctrcuirêt.Met? auté erant pmari? trisreai^ mediana erat oim Met?cftönbsp;digniflïma^eratc^ quadragula 8C ,pcera fenhm gradlifcés. Baq^ cenfes.nbsp;re'qp ita gr acililcat obeliicu nücupabat.Duae reliquae metae erltnbsp;aut coIolTi /aut crift? lapide? furgétib’ in altu toftris jiut eas atnbsp;ttfices ad venuftaté amp;'gfam dcfotmaifent.Inter vtraC$ hmc binbsp;n? atq^ hicitidé bin? feu colónse/feu minores met? interpone;nbsp;batur.Ronue dreü maximu cóperio apud hyiloricos lógu trianbsp;amp;iiireftadia:latuvnü:ishac?tatedirut^eft:8:qualis fuerit nenbsp;minima quidé apparetc5iedura.Sed alibi ex diméfionib^ openbsp;ïüficcópetio.Affuefle veteres area circi mediana facere latamnbsp;nihil min’ cubitos fexagitatlóga vero quoad latitudiné cape;^nbsp;retfeptiesXatitudo iptesdtuidebafgeminascoteqles/ lineaq^nbsp;in lógu |)duccbaf :m qua met? cóftituerentur fic.Na ea ipfamnbsp;lógitudiné diuidebat in partes fepté: vna dabat anfradui: quonbsp;ex dextro curriculi fpacio in finiftru curriculu certatores,ppternbsp;metavlcimainuergerent.Deinceps vero alias metasper cadénbsp;linea ita difponebant: vt per lógitudiné circi ?quis inter fe fpanbsp;cijs diftarét.amp;capcrenttotms lógitudinis feptima quinquies.nbsp;Duccbatunjametaadmetamvcluticrepidoalta pedes nihilnbsp;minus fex. Duo iIIa hinc 8c biccurricuf t fpacia ita difcriminas/nbsp;Vtfiueiugati/fiuefingularcs equicertantes declinarét/illi qut*nbsp;dem quo trafuerfum flederent non haberét. Adiungebaturijnbsp;lateribus circi hinc atlt;J hinc gradationes nihil plus g ex quin*nbsp;ta:nihil minus qex fexta totius latitudinfs aceae medianae. Etnbsp;gradus earu a crepidinc inchoabant vti in amphitheatris fpe#nbsp;öatoiumgratiatnequodin fcabeftifs periculum incurreret.

U^Inter publica etiam opera funt ambulationestqmb’ iuucn? AmbuTa

t iiij tiones.

Leonis Baptifr^ Alber.DeresEdificatoria*

tiis pila;fa!tu/etarinis tractadis exerceatur: Patres auté deam bulatione/ aut fi v aÜtudinanj fint geftatióerecófirmenf. Subnbsp;diuo aiebat Celfus phyfic^cómodi^ exercemur ginvmbra:fednbsp;quocómodi^etiam vmbraid poflentpottic^adiugebanf quinbsp;bus area ctrcucluderét. Areanu^ipfam alij itiarmorib^ et teffelnbsp;lato infterncbat:ali) viridatia oblfciebat afpectni: cópkbant^nbsp;myrtho/iunipero/dtro/etdpanfro.Huic opi portic’a trib^ la*nbsp;terib^ erant fimplices et admodu amplas/ vt portidb? fori ad?nbsp;derétnonabis.Quarto aut a latere quod meridié fpectaret pornbsp;ticusficbat longe fpatiofiflima etdupla. Profronte habebatnbsp;colönas dorieas altasex altitudineportic^.CoIunas anterio?nbsp;res qmbus porticus anterior ab ïteriore difcriminaretur celfionbsp;resfacere iubebatgprimariasexquinta ferendicolumnas acnbsp;diipluuiandi tecti gratia.Eacj nitniru de re fieri ea docuit ioni»nbsp;cas /^ natura fui ceUïores ionice fint g doricjE. Sed non videonbsp;in his portidbus curcoelutecticoequatu vtrincjad Iibellafedfnbsp;fe non hceat:ad gratiacerte condiceret. At in v ttifc^ coIGnationbsp;nibus craffifudo colunarü fic finiebatur.Na in doricis quidemnbsp;tmaecolüna: craffitudo altitudinisfuas integrb cucapituloetnbsp;bafiquintadedmacapiebatbis. In ionids auteatc^corynthijsnbsp;dabaturcraflïtudinicolunjeinimo vnacxodoetdimidia patgt;nbsp;tibus quas integercolumng truncus caperetrcaeteradiffiniesnbsp;bantur vti tn téplis: adiungebaturlt;5cxtremoparieti porticusnbsp;perg di'gniffimae feffiöes: gb^togati et philofophates digniffisnbsp;mis de rebMifputarét.Sedex his erat feffióes aliaeaftiuae/aliaBnbsp;brumaIcs.Naquapartcboreas aquilo veperflaret/aeftmas adnbsp;hibebat.Brumalib^ auté foles Ijetiflimos captabat fmunes vSnbsp;tis.Earebrumalesconclufeintegris adftabat latcrib^;aelliuaenbsp;fubIatoparietehincatt5hic/quotectafubilinerétur:aducrius'nbsp;vero boreaextabatfeneftris vel poti’colunationcpropatulaernbsp;mare/mótes/ lacuhnet quas vis amoenitates Iibcrrimefpcctannbsp;tes:gtum(5 poter at lumints admittétes.Ad dextram auté ainsnbsp;bulationis porricü atq? itidem ad finiftrani adiungebantur iti'nbsp;dem alijcfelltones ab extrinfecisventiscircütect^ J qu^foleninbsp;matuttnö poftmeridianuqjfufciperétexcceio areasrtcdian^»

Scffionfi quidem iftarulineatnéta erant varia.Namq5 alias pro ducebantur ad emiciclüialias ad rectas lineas: vtrascj ad areamnbsp;etpotticuaptis tefpondebant dimenlionib^. Latitude opcris

Liber. VIILD e Publi'c09?j?fanom or. Fo* C X X X III* totius dimidiumhabebatlongitudinis.Dfmdebaturlatitudonbsp;in partes octo.'dabanturq? areïe medianrefubdiualipartcs fes:nbsp;porticib^auté fingulis fingulje.Vbi' auté feiTtoneadetnidcIumnbsp;producebat:tuncei9diametet bis quitam partéarc^efubdiuasnbsp;lis capiebat.Sedpatiespofticusin porticufièbatad feliïonemnbsp;ipfam pcruius apertionibus. Altitude cmicicliifti^ feffionis mnbsp;maximis operib’ tanta erat quanta et latitude. At in minorfonbsp;bus habebatquartamlatitudinis nihil minus quinquies. Su»nbsp;pra tectum porticus ad ffonté cmicicli etfeffionis apertionesnbsp;feneftrarum eminebantiquibus intta emicielü foles excipcrennbsp;tunatq? locus abudeilluftraretur. Sinafit quadranguïaefeffionbsp;nes adiungebantur: tune fiebant duplo lat/ores gporticus: ctnbsp;longitudiniquoijdabaturduplex latitude fui.Longitudinénbsp;ifticappeüo/ qu* fm porticum extenditur. Ergo ingredienti*nbsp;businfeirionéciuslógitudoadextris protendi^ad finffiram Porticusnbsp;a dextris in finiftram fit.(£Eft ctia inter publica opa porticus litigiofanbsp;litigtofa mino?: iudicü quam fit elficiebar. Earü amplitudo p tninorünbsp;vrbis et loei dignitate habebatur minime modica: erantq? ad iudicuninbsp;porticum iunctsecell^e in ordinécótiguasquibus de eófidentiunbsp;arbitrio negocia finirentur.Qu^ehactcnus dixi maxime publinbsp;ca elfe videbantunquod in his etplebei et patricij paflim ac li*nbsp;berecóuenirét. Sedfuntquoijpublicanónulla: qu£enonnifinbsp;primarijs ciuib’ et publicum negociugerent!b^ pateat: vti eftnbsp;comitium/curia/fenatufcp.De his nobis dicendum eft.nbsp;IEDscomitiorumfenatufq3Curi)sadornandis:lucis etiaet nanbsp;tatori)s hbris/bibliothccis.fcolis.ftabulis.nauiuftationib’/iiinbsp;ftrumentifcj mathematicis vrbes exornari.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ca.IX;

aLatocomitiöhabcritcploftatuebat.Romtecomitio Comitiü I rum proprius erat dicatus locus. Apud Cerauniaconbsp;litus arbonbus lucus loui dicatus aderat .Quo loci

_______ i,Acheiderepu.c5fuItaturic5ucnirét. Alias perplurcs

ciuitates medio in foro confulebat.Romanis fenatu cogere ni fi augutato loco non licebat: et maximetemplis cóueniebant.

Pofteacurias habuereiet curias duorüeflegeneru aiebat Var? Curiaru roialteram vbi rem facerdotes curarét diuina: altera vbi fena-; duo gna.nbsp;tus humanas moderaretur. Quid auté cuic^propriü fit / nihilnbsp;habeocerti; fedficpoflumusinterpretari: hanctemplo/ iliamnbsp;bafilic* ftmiliorcm futuram efle. Etit igitut faceidot um curia

Leonis Bapti'ftae Alber.De rexdificatork*

teftudinatatfenatoria vero cutiaopta cótignatione. In vtrtfc^ f ogati cófuttatores verba habituri funt: vocu idcirco ratio ha«nbsp;benda. Adefleea de re oportet quod vocem non Gnat alti^ difgt;nbsp;fluete/et maxime in teftudine / nequid durius in auré retonet*nbsp;Venuftatis nimiru itlt;^ in primis vtilitatia gratia coronas pietinbsp;bus appingétur.Quadrangulas ex veteru operib^ effectas cu*nbsp;nas annotauGIn telludinatis habetur panes alt^teque atlt;^ eftnbsp;operis lata frons /adempta illi^ parte feptima teftudine fornis:nbsp;cca obteguntur. E tegione hofti) introeuntib^ patct tribunal:nbsp;cuius fagirta parte capitcordaetertia. Hofti] latitude feptimanbsp;occupat illius parktis parté apertione. Circa dimidia parietisnbsp;altitudiné additaetiam dimidias octaua prominét extantes conbsp;ronie cum fafcia trabe et colunis:quas ali] plures ali] paucioresnbsp;pofuereproutcófertis aut difpanfis delectatifunt.'ductacolü»nbsp;nationu ratióe ex porticu téplorü. Supra coronas dextra at($nbsp;finiftra inpariete i fcafis ftatuaeet q ad religioné faciatcollocanbsp;buntur.Sed pro fróte operis in pariete ad paré cum fcafis aiti#nbsp;tudiiié duplo lata feneika qaltior adapiebatur colunellis duanbsp;bus interftitutistquib^ fuperliminare alTideat. ltalt;^ huiufmóinbsp;erit pontificia. Senatoria quidé curia fic fiet. Latitudo areas casnbsp;piet lógitudinis tertia bis: altitudo ad trabes tecti erit quata ficnbsp;areas latitudo/addtta parte ipfius latitudinis quarta. Circa pasnbsp;tieté coronx appingentur fic.Na altitudo quidé acótignatidenbsp;diuidetur in partes nouéiexquib^dabiturpars vnafolido: qdnbsp;fit pro crepidtne: et podio:in quo excitétur colünas.Hac folidinbsp;parietis partem occupabut fubfellioru renes. Quod autérelknbsp;quum erit fupra id diuidetur in partes feptem: ex his partes danbsp;bis integras quattuor colunationibus primisnnhafce primaanbsp;imponentur alterx:quibus trabs rcgia et ornaméta qu* fcqufinbsp;tut habebuntq^,Columnationes tam primxqfecudxfuasnbsp;bebunt bafes/capitula/et coronas/et eiufmói: quates bafdkisnbsp;deberi dixim’. Eorum iter ualla ad dextrum ati^ ité ad finiftninbsp;parieté numero filt ipari: et maxime vnoifpatia erunteoequanbsp;Iia.In frontib^ vero interualla fient non pl^ «ia: ex quib^ me*nbsp;dianumcxteriseritlati^exquarta. Per fingula interualla feunbsp;colünarufeu mutuloru qux fupra medianas coronices fint/fi*

ent feneftras,Eirceni oportet curias hutufmodi iUuftriflimas»

poncntur(^ fub feneftris plutew vti in bafilicis diximus, At^

Liber JX, D e Priuatoru ornamêto* Fo. C X X X llll.

feneftratum quidem orn amenta quae illis pro frote m fummo pariete fint non excedét celfitudmes columnatum proxima??nbsp;prxtercapitula. Altitude ante apertionis feneftratum diuide»nbsp;turinpartesvndecimiex hisdabüturlatitudinipartes fepté.

Quod fi amot jeolunis mutulos capituloru loco ponere Uhnee fit Munchis vtemur lineametis:qu!tus in portis vteretur loninbsp;d.Perpendebunt igitur hic/qualcs illic auriculx. Eoru hac eftnbsp;ratio.MutuIoru ipforu latitude fietquitü fuifiet in columnarnbsp;tionib^fupremuscoluinraefcapusamota torquiset nextrultnbsp;prominentia.Pendebtt^ gtum fuilFet altitude corynthi j capisnbsp;tuli amoto capituli opculo. Prominétia mutuliiftius non ex«nbsp;cedet cim atiu trabis regiae. ([)Habuere etia plerif($ in loeis cS Nota hienbsp;ad neccflïtaté turn ad voluptatem nonnulla quae ornametum pulchranbsp;feciperent:etvrbedigniorem redderent. Perpukhrum fuiffe vrbiumnbsp;apud Achademia lucu dijs facratum referunt: qué excidit Syl quódamnbsp;la ad aggeré contra Athenas extruendum. Alexander feuetus orname»nbsp;adiunxit thermis fuis nenius i thernn^ antonianis egregias ta.nbsp;addiditnationes.Agrigentini flruxere ex victoria Zelonis có»nbsp;tra Charchedonios narrationéftadiorüfeptem.'ptofundacu»nbsp;bitosviginti:exquaetiamvcctigalcapcrent»ApudTyburtumnbsp;publicam et celebrem fuiirebibliothecamcminimclegiflie.Li» BihKoënbsp;bros Athenis publicepofuitPififtratusprimus.Xerfes earnli thecaeolinbsp;brorum copia in Perfas afporta«it.ScleuGUs reftituit.In Egy copioff.nbsp;pto Ptolomeiregesbibliothccatnhabucrevoluminu feptin»nbsp;gentoru tnilia. Sed quid publica miremvr /In Gordianorumnbsp;bibliotheca hbros fuiffe ad, Ixij, M. coperio* In agro laodicconbsp;ternp!o Nemefia maximacocelebrabatar medicorum fchola a Schotsnbsp;Zeufideconftituta.Apud Carthaginé feribit Appianus llabu medko^enbsp;la fuiffe elephantoru trecenta.ct ftabula ité eq«0fn.c€cc, et lias Stabulenbsp;ualia qu^ caperent naues,ccxx,etarmamétü/cthorrea/et vbi elephan»^nbsp;pabula excrcitus conderent at^fcruarent.Vrbem Solis quam torum/nbsp;Ihebcmnuncupant /ftabulahabuiflepubikacentum amplk Itêetalianbsp;tudinis tant£evtfingulisfub,tcctoequi ducenti haberentur. feitunonbsp;In Propontide infula cizico duo erant portusJn medio erant indigna»nbsp;naualiaifub quorum tcctisnaues haberentur ducentae. Apudnbsp;Pyreum atmamétarium Philonts opuscelebre/ et ftatioeratnbsp;infignis nauium quadringentarum. Naualia ftruxit DyoniVnbsp;fiitó ad poit^ Syracufwum pMOita «difidjis centum fexa»

Leoms Baptiftg Albcr. De re acdificatoria*

ginta:quibus fingulis bingcaperétur naues: Siarmamétu quo paudsdieb^pluscentüviginttfcutorü amp;incredibilc giadiomnbsp;vim congeflit. Apud Sithicü Spartanorü nauale extitit ftadionbsp;tu plus centü icxaginta.Itaqg iftmfmodi varia apud varies fuifnbsp;fccópeno*Sed qualia effe oporteat/nihil habeo prgcipuü qd renbsp;ferammifi vt qd in eis ad vfum futuru fit ex priuatis excipiaf:nbsp;qd vero ad dignitaté atej ornamétum efle futurum velisad exnbsp;publicorü fationib^ vfurpef.Hoc nó prftermitta bibliothecisnbsp;ornamêto in primis erut libri amp; plunmiet rarifiimi: prf fertimnbsp;ex dofta illa vetuftate colleóti.Ornamcto etiaerut mathematinbsp;ca inftruméta cuesetera tu fimilia: qu* fecifie Pollidoniu ferut.nbsp;Inquib^fepté planetaepprijs motib^ mouebatur.Quale etianbsp;illud Arifl:archi:qué in tabula ferrea orbis defcriptioné etpro^nbsp;uintias IiabutffeprfdicItartificioeleganti.EtTyberius quidénbsp;redte imagines veterü poetarum bibliothecis dicauit. Quae adnbsp;publica fpedarét opera exotnada ferme omia mihi videor absnbsp;foIuiffe.Dixim’ facra^diximus ,pfana/diximus tépla/porticuinbsp;bafih'cas/monuméta/vias.'portü/triuia^foros/pótem/arcum/nbsp;theatra/curricula/curias/feflïoncs/ambulationes/a: eiufmodinbsp;vt prftcr thermas nihil ampli’ refiduü fit in quo verfemur.

^ De Ther mis / earum cómoditatibus et ornatu.

Caput.X.

Hermas fuerc qui vituperarint/cp effoeminare corpo [ra arbitrarêtur.AIij ita pbarut; vt fepties die lauaretinbsp;tur.Noftri veteres medicicuradis corponb’ lauacro

__jmtra vtbé extruxerc thermas cóplures impêfa incre»

; dibili.Intercaetera Heliogabal’ thermas fecit locis multis: fed nifi femel in fingulis lauarife palTus eftimox lot’ diruit: ne exnbsp;vfu balnea haberet.Apud me nondufatiseóftat priuatum nenbsp;magis opus fint an publicu.Certe quatü videre licet ex vtrtft^nbsp;miftü eft.Infunteni mufta duda a priuatis :amp; multa itc dudanbsp;apublicistedificijs.Thermaruopuscum ampliffliu^ indigeatnbsp;areavtbis pattes occupabitnócelcbcrrimas/nc^ ité neglectifnbsp;fimas teoenï 8C patres 8C mattonx munditi* gratia coueniut.nbsp;Thermaru teda circuüt platef tplatcas vero conclttdit feptumnbsp;patietis minimc depreflï. Nee nifi certisj aptiujp locis ingreDnbsp;fus prjebetur in plateas.Sed tedis mediueftquaftcentrü xdisnbsp;attiü arnpliffimum sedigniffima cum cellis ex lüieanxéto tems

Liber.VIII. De Publico^ jjfanoruor. Fo.CXXXV*

pil qcteffe Aetrufmdiximus.In antru daf aditus ex veftibulo quodaprimario:cui^frós feleporrigit vitro nieridiem verlusnbsp;fpcctas.Ingredtétes a veftibulo feptétrionépetunt.Ex hoevenbsp;ftibulo maximo daf aliud arctius feu veftibulu/feupotius itionbsp;in atriuillud ampIiffimü.Exatrio adfeptéthonéverfus patetnbsp;adapertus egreflus atlt;J laxus in areaamplam fubdiualem. Adnbsp;ifti9 are§ fubdiualis dextrucaput atep ité ad finiftru perampla/nbsp;etpergfpadoiahabefporticus:peneflt;5 ipfam porticu a tergonbsp;adiügd lauatio frigida.Regrediamur iter u ad atriu phmariumnbsp;Ad extremu atri j caput dextru ad en'enté verlus ,ptédtturnbsp;itio teftudlnataadmodupatulaamp; plane lata/cellis hinc fultanbsp;ternis:atq5item altens ternis coparib’mutuo refpodentibus.

Ex itionc iftac f ubtnde fefe offert area fubdiualis :qua Xiftü ap Xiftus» pellocircufcpta porticib’.Sedexhis eaporticus qu^c regionsnbsp;cotrafauces itionis pateat:penesa tergofui maiufcula habetnbsp;feflione.QuiE vero porticus iftic,p fronts fui meridianu excipinbsp;at folem/habet ilia quidé lauationéeadéipfam quadixim’ frigt;nbsp;gida.Porticib^ etia aregfubdiuali amplf fubiuncta habet ctianbsp;cotiguam fibi veftiaria. Porticus vero cotra iftac quas e regios^nbsp;neobiecta eft pones a tergo habet tepidarias lauationcs:quf anbsp;meridie foies feneftrarum apcrtionib^excipiat.Adfunt etiamnbsp;aptis locis ad angulos in porticib^ Xiftiveftibufa minora imnbsp;gtediétibus:atq? in exterioreillamplatea/qiia tecta termarumnbsp;circuutur egredientibus oportuna.Talis igif feries rcrü ad dcsnbsp;xtrumatti)caputprotedef cotra par gque ad alteruatri) caputnbsp;finiftru ad occidente verfus refpodeat.Itioparib’obfulta celanbsp;lis ternarifs /amp; fubinde parilis quo($ area fubdiualis Xifti cumnbsp;porticib» feffione/veftibulifcp anguIarib’.Rutfusegtediot adnbsp;primariu toti’ operis vcftibulu;qct efle cotra meridie diximus.

Adhui^ quidé dextrafuccedut pet lineain oncntéducta man fiones numero tris:amp; adfimftra quo^ lined iftac verfus occianbsp;denté in cótinuü pcrductaetia tres: vt fint hx mulieru vfibus:nbsp;h«veroalterfviroru.Primisigifmafionibus ponebatvefté; Manfioanbsp;fecüdis vngebatut i tcrtijs lauabatur.Quartas infup mafiones nes ther*nbsp;aliquiamplitudinis gratia addidereifortaffis id quidé vteo fa marum#nbsp;miliares amp; comites veftiti excipetétur.Mafionib’ iftis balncaanbsp;ribus a coelo mendiano feneftris ampliflimis fol excipiebatur»