VAN DE
^__________et knnfttafreel rerbeeld ’t verzengt Guineès geweft^
Daar ryll de Heilzon op ten diende der Barbaaren;
,Het fchip bezeilt de kuil, van Texel uitgevaaren,
Geleid door d’ Engel Gods, daar yder ’t oog op ved.
O wakk’re Hemeltolk! vertoont g’ons tot ons bed •Het Eiiangeliwoord? die Goddelyke blaaren.
Bied g’ ons dat heilgoed aan ? ons, ceed’re Chridenfchaaren, Dus roept het volk, als in verwondering ten led’.
Men ziet hen by ’t kadeel hun pligt met lud verrigtcn j •De laading in de boot, daar uit in ’c vaartuig ligten,
Dat om de linkerhoek legt met bedaage zeil.
Zo wil God Chams geflagt ook zyn genaa betoonen; Daar wy, als Japhets krood, de tent van Sem bewoonen:nbsp;Zo wort het derk D’Elmien’ een fchoon kadeel van Heil.
BRANDY N RYSER, Med. Stud.
-ocr page 7-i 'f*' * '¦'5 nbsp;nbsp;nbsp;. .il
IBeroepen Predikantaanliet K-afteel ^st. (jeorge opljE^lmina. Aanfchoixwer ijie cleezi'MOOIl,! vel is z^art maar witnbsp;2;ijn 5;iel,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zelf ak Prieker voor Kern bidt.
Hij gaat Cieloof, en Hoop,enI/iefcle aan Mooren leeren.
janAJVjJirj^jzrtrjs'M
Op dat Zimwitgemaakt, met Kent Ket HAM steeds eeren.
te LEYpxv Lgt;.y THirrEPTTgt;s BoyK.l
-MA-v.’-Jiyi.-/-. /-'er//
-ocr page 8-: â– .-
â– '.T
%
I
-ocr page 9-D E
Q. U J M %
ANNUENTE DEO T. O. M.
Sub Presidio Firi Sumrnt Reverendi ^- Cekbèrrimi '
s. S. Th. DoSt. hujufque Facuhatis, ut Hiftor. Eccle-fmjlkce, in Academ. Lugd. Batav. Profe^. Ordin, nee non Eecle/ia Leidenjii Paftoris,
Publics placidsque difqdificioni fubjicit JACOBUS ELlSA JOANNES CAPITEIN, Afer,nbsp;Defensurus Auctor,
.4ddiem lo. Martii, borislo.mte msridimf^-borisi.i^-^.pojlmeridim.
¦%sS
J-rtv- et Sculj
S--“ nbsp;nbsp;nbsp;‘
LU G DU NI B ATAVO RU M,
Apud SAMUELEM LUCHTMANS amp; Fkium, Amdemia Tyfograpbos. MDCCXLII.
-ocr page 10- -ocr page 11-rmrs nobilissimis, GRjnssmrs,
REIPUBLIC^ LEIDEN SIS SENATQRI.
REIPUBLIC.-E LEIDENSIS SENATORI, ET SiEPIUS SCABINO., JAM VERQ ILLU-STRISS. ORDJNUM EOEDERATl BELGIInbsp;AD POTENTISSÏMUM SICILIARUM REGEM EXTRAORDINARIO LEGATO.
TOPARCH^ IN BLYENBURGH, AMPLTSS. MAGISTRATUI TRAJECTINO A SECRETIS.
in LAUWENR.ECHT , STER-KENBURgh, THEMAET, etc. capituli SCquot;. S A L VAT O R1S , Q^UOD ULTRAJECTInbsp;EST , DECANO , IN PROVINCIAL! TRA-JECTINORUM curia SENATORI QRDI--NARIQ.
-ocr page 12-TOPARCH/E IN HOGEVEEN , REIPUBLI-C^'LEIDENSIS SENATOR! , ET SCABINO, NUPER AD* IELUSTRISSIMUM ORDINUMnbsp;FOEDERATT BELGIl CONSESSUM LEGATO.-
SUPREMAS voluntatis VIRI MUNIFÏ-CENTISSIMI ANTONII HALETI EXSECU-TORIBUS FIDELISSIMIS , M^ECENATIBUS MEIS STUDlORUMQUE FAUTOR.IBUS ,nbsp;OPTiME DE ME MERlTIS.
D. D. D.
Aïtgtor.
-ocr page 13-Vu
A D
aartus ejl jam annus (^uod excurrit^ quuni t Scholis Haganis ad Academicasnbsp;LeÜimes audiendas fromotus, pro viribusnbsp;juvenilibus, de Vocatione Ethni.corumnbsp;'Orationem compofveram. Haticautemtresnbsp;in partes ita digèjjl, ut Vïimz doceret:
Japhetii^ Chami Pojlero-*¦ Vocatione in vero Dei verbo inveniri. Secunda : quamvis hlt;EC Ethnicormn Vocatie jam fadta dicaturnbsp;in Novo Tejlamento, oporte^e tarnen intelligi eam ex parte tantum accidijje , cmterum in fua plenitudine exfpedtari. Tertia;nbsp;Ji exfpeStetur^ quibus venturajit tnodis. Sub tertia autem clajje, pri-inè, ut generale totius rei fundamentum, pofui y ut Deus ajjlduisnbsp;tamdiu precibus rogetur, donee ipfe Verbum fuum cmn Spiritusnbsp;Sandti exuberantibus donu conjunamp;um annunciaripatiatur Ethni-cis illis, qui ne rumorem quidem ejus, hue ufque, audiverunt. Deinde verb ipfa media ^ quibus bene obfervatis ,hoc DeogratiJJimumnbsp;opus queat fufcipi promoveri, fummatim partitus fui in qua-tuoi ordines. quorum primus inculcat necijjltateni cognitionis il-Iflrum hnguurum.quihusagere poJ)'u7nus ctm Ethnicis adteligio-nem Chrijtiarwm per movendis. Secundus autem requirit yUt yCumnbsp;perventüin ejt a eas Gentes, conflitucitur idoneus congregandcenbsp;Qoncioni locus; aut ji quis forte jam conjtitutus ft, diligenter ille adnbsp;hunc ufu?n adbibeatur. ijrtius porro ojlendit, otnnibus tnodis quee-rendam ejfe cuin illis fainiliarein confuetudinetn , ut adiniran-dain illaui Cbriftiants fraternitatis dulcedinem ita cognojeentes
ad
-ocr page 14-ad earn alliciantur. Ouartus denique-ordo ,'quum hxc omnia perfict' fine Dodioribus mnpoffint^ maximepere'txigit^ min Jtademiisnbsp;formentuT , indeque ad Ethnicos mittantur homines, qui fingu~nbsp;lari eruditione ac pietate praditi, atque ab avaritia prcscipue,nbsp;dominandique libidine , alieni, non cruditate imperii deterreantnbsp;miferos, fed drdmi lehitate ^ dementia permoveant.- Nunc ue-ro, dum, fnihi adorandd Summi Numinis gratia fmiul auxi-Uo, meorum Jiudiorum Academicorum brevi conficiam curriculum,nbsp;conabor in hoe Prafttmine, ex omnibus, quae tune temporis dice*-lam, inferre.gt;
I. Generaliter, fingulis veris'id officii incumbere Chrijlianis, ut illa media, quee hanc Etbnicorum Focationcfn, Deo paventnbsp;maturare valent, adhibeant diligenter, five per fe , five pernbsp;alios.
n. Maxime vero hoe fpeciatim talibus effie cofnmendatum ^ qui fpecialiorem ad hanc illamve Gentem Ethnicam, eujus e medio ipfi ad Chrijiianifnum funt converfi , habent relationem.nbsp;Ouod tune fieri deprehenditur, fi fefe ad Ethnicos offerant tniUnbsp;tendos.-
De Verh Chrijiianis generatim fic fpeBatts nemo id facile- ¦ ntgabit. LIU enim, ut hoc Deo jucundiffitnum religionis opus.nbsp;omni conatu Ö* amore efficiant , adfiriSti pariter ë* obligatinbsp;Junt (fi OEconomice Novi Fcederu indolem , ft Jpoftolorum ac-Jpojlolicorum Virorum in id ipfum ardentiffimum jtudium , finbsp;denique tempora, quibus-nos vivimus, rite intueantur ^ exa~-minent) ut hoe onus fibi-injunBum ejje ultro agnofcant. Internbsp;charaSteres enim, quibus OEconomia Novi Foederis dijiinguiturnbsp;a Eeteri minime •¦contemnendus eji ille, quo cultus- divinus nonnbsp;amplius uni loco , gentive fit alligandus. HoC enim in Prophetarumnbsp;Comment ar iis paffim obviam habes preediBum. (a) Hofeas ait:nbsp;amp; dicara non populo meo, ,populus meus es tu. (b) Et a-
pud-
PRyï:FATIO AD LECTOREM. ix
^fiid Joëhm ïegiturEcerit, poft hsec, effundam Spiritum meum fuper omnero carnetn. Utramque vero prom^Jlonemnbsp;Mertiiïimis verbis, Sfiritu Sanao plenus , neftro nmc negptianbsp;appïimvit (z) Petrus. Neq’ue ante onmia prMermittendus ejinbsp;Zücharia , dkens (b) ülo die erit Jehova unus, amp; nomennbsp;ipfius unum. Hmm autem vmmum üla ratio ejl Sea cauf-Jaquod MeJJlas, eo tempore in Mundum mittendus, Regnum a fuonbsp;Patre, ubi animam fuam pofuijfet facrificium pro reatu, acci-peret latijjimutn , ufque ad extremas terraruni orbis or ast utinbsp;graviore incedens cothorno Regius Pfaltes hujus Regni Decus,,nbsp;Cives, Limitefque vivis depingh ,cokribus, cum ore prof undo denbsp;Mejfia canit (c) Et dominabitur a mari ufque ad mare, amp;nbsp;a flumine ad termino? terrarum orbis, ^ qua fequuntur. Hinc^nbsp;quum tempore prcediBo in Mundum venijfet, fpiritualis fui Regni fedeni pof uit quidem in Monte Sionis Sanaitatis Dei, ubinbsp;illi, quotquot inter Judeeos confolationem Ifraelis exfpeBabant,nbsp;fuerunt attributi: fedita tarnen, ut fuis Juditorih.us continuonbsp;incukans, perlnde effe a quo populo vel qua in terra Deusnbsp;colacur lub Nova Oeconomia , modó id Spiritu fieret amp;nbsp;Veritate , fuos Difcipulos non tantum per totam Jfraëlitkamnbsp;Terrain pradicatum emiferit, verutn etiam voluerit, ut omnesnbsp;Nationes, nullo difcrimine faao, adirent. Qui, diao Domininbsp;Regifque fui parentes, omnia vitce pericula animqfijfime fpreve-runt, fuaque bona .magno cum gaudio reliquerunt, ut ita quem-libet ad fidem _permoverent, donee plenitude Gentium in Spiri-¦tuale Chrifti Regnum intraret, ac omnis Ifra'èl falvaretur. Quan-tus vero fervor inter Jpojlolos fuerit, quo urns alterum, in bopnbsp;.qftcio fungendo, preecurrere couahatur, fatjs fuperque videre efbnbsp;dn Barnabanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paulo, quorum memoria in Sacro Codice fummis
fmul fp teternis abundat laudibus , quum dicantur (dj expo-
fuiil^
fa) I Petr. (c) Pfalra. 71nbsp;ij: z6.
14: 9.
fuilTe animas fuas pro nomine Domini noltri Jefu ChriH:!. • Fejtigiis Apoftoloriitn, quamqwni etiain veritatis hojiiim irce”nbsp;Variifquc tormentis ohjicerentur,' lubentijfinie injtherunt Viri A-pojiolici , qmles funt Tdniotheus, Titus , Clemens Romanus ,nbsp;Rolycarpus Smyrneeus, Quadratus, Ignatius, amp;.aln, quorum-Hijtoriam GuiL Cave defcripfit, £5* alii Firi Dolti.
Oiiis jam Chrijlianus , in cujus intimas anhni cogitationes hujus nominis fignificatio altas , ut par efl, egit radices, hosnbsp;Deo gratijjimos Ecclejia Chrijti Fundatores imitari non op-taret: prcejertim nojiro tempore csvo, quo Ecclefia non am-plius undique , ut olim , vexatur, fed quo- ojlium magnumnbsp;efficax ejl apertum , quo Euangelii myjleria nota fiant vel ipfisnbsp;Tranfmartnis , ad quos , in hunc ufque diem denfifjima veïuti •nbsp;tgnorantice caligine obtetlós, fama Chrifti nondum pervenit. Cer-ie illi, qui , per admirabilem Dei providentiam bonitatem ,nbsp;ex Ethnicifmo ad Chrifianifmum ttanjlati, Euangelii propaga-iioni pojjunt prodejfe, in earn curam pariter ^ cogitationem de-bent incumbere. Nam, pristerquam quad ipfa natura fponte di-£tet\omnibus, ut fibi arStiori vinculo junhis imprimis projkere 'nbsp;Jlüdeant, ex Apofiolorum mijjtone eji manifejlum, illos, prhtf-quam ad Gentes Ethnicas tranjirent, Euangelium annunciaturl^nbsp;fuce Gentis Judaicce falutem curare dcbuiffe , fecundum ipfiusnbsp;Domini (?l) mandatum. Hinc mibi quoqtie fummam necejji-tatem feniper atbïtrabar ejfe -impofitamp;m, ut nationl mees aliquan-do effem ütilis. Sümmdm dko neceffitatem. Neque injuria!nbsp;Nam me Deus , qul laudandus èft in SceCula Sceculorum ^ pernbsp;profundas fuas, iüm fapientice, turn cogitatiónis divitias, nonnbsp;modo 'èx Africa in has Batavorum Beatas deduxit Terras : ve-rüm etiam mihi, Sacris Meliorib'us initiato, prima fcientiaramnbsp;élement a tradi cur emit. Hanc autem Dei circa me nieaque Jtu-iia previdam curam ut hei: loei ^ fumma return capita deliban-
(e) Mauh. 10:
-ocr page 17-PR^FATIO Axgt; LECTOREM. xt
¦do , breviori 'fcriptuvcl perfequar , nemo Chrijlianus mihi yitio vertel Septem vel o£to annorum puer, feu bello, feu allo ca-fu Farenübus orbus, vendebar Navarcbq Forüffimo ArnoUonbsp;Stèenhart qumn ille, coëmendorurn Seryorum gratid, adquendq'mnbsp;Africa locum, cd nomen eji kivo Sanfti Andreae, ejfet appulfüs:nbsp;uti ipfe Fir Illujiris, cum Medioburgidegerm nuperrime, retulh.
Hic autem me, ex eo loco revenue ad arcem Delminam, inde que ad Cbamam, donavH Jmiev Jm ^ jam autem Patrono Mcecenati meo pturhnum venerando , ad rogum ufque filialinbsp;amove profequendo, Jaeobo van Goch, qui tune temporis eratnbsp;NobiliJJimorum Societatis Africa Moderatorum Mercator Ftli-cijfmus ^ PeritiJJimus. Hic autem me non folum CAPITEIMnbsp;appellitari voluit, fed etiam paterna amore, pro fua indole bona , qua ejus fama per totam ferme Guineam percrehefcebat,nbsp;ita femper dilexit, ut tandem, in Patriam rediturus fuam, menbsp;fecurn affumturum promiferit, atque id operam daturum, ut ego,nbsp;Religione Chrifiiand rite imbutus, aliquam artem non inhonejlam,nbsp;unde vitam fujlentarem, exercerem. Ham a laudato Navarcho,nbsp;pojl aliquot annos , cum e Zelandia in Guineam renavigaffet,nbsp;Deo ita mirifice dirigente ,transvedt.i appuliinus ad Medioburgumnbsp;.Zelandorum, cujus rei mentionem alibi hoe yerficulo fecki
Hac me ferra prior venientem excepit ab Afris ,
Et Batavum ad Terape Janua prima fuit.
Hac ex Urbe porro difcedentes Patroni mei plurimum venerandi . natale folum, Hqgam Comiturn, petivimus.
Scilicet bic efl ille locus, quo cspca juventa Artibus ingenuis nollra dicata fuit.
Hue veniunt Patres Batavum, ^ conventibus alm® Confervant pacis fmdera pafta fuis.
;Ilic, per mille yias, pulcros netnoruinque receffus, üepofitis curis, otia quivis a^ic.
'sii PRiEFATló AD LECTOREM.
Hac autem in Batamrum gratiffinia fede non prima tantihn' ekmenta Lingua Belgica addidici, fed arti etiam pihorics, in quamnbsp;er am prcpenjijfimus, dedi operam Perum interea , temporenbsp;labente^ inftitutionifuce domejlkce Cateehefeos mihi interejfeper-mijit l^ir Humanifjmus, Joannes Phiüppus Manger, cujus innbsp;obitum {cum Tanti Viri, turn folida eruditionh, turn erga Deuntnbsp;, fingularis pietatis, Adrniratorfemper exjlitiflhn)flebilibus fatis,nbsp;cum Ecckfia Hagien[i praterito anno ejfst ademptus, Lugubrsmnbsp;hanc compofui Elegiam-:
Invida mors totum vibrat fua tela per orbem;
Et geftit quemvis fuccubuilTe libi.
lila, metus expers, penetrat conclavia Regum; Imperiique manu ponere fceptra juber.
Non finit illa diu partos fpeftare triumphos:
Linquere fed cogit dara tropaea Duces.
Divitis amp; gazas, aliis ut dividatj omnes, iVlendicique cafam, vindicat illa fibi.
Falce fenes,juvenesj nullo difcrimine, dura,.
Inltar aridarum , demetit' illa fimul.
Hinc fuit ifia auddx , nigro velamine tedla,
Limina Mangeri follicitare domüs.
Hujus ut ante domnm fteterat funefta cyprefllis, . Ludbi-fonos gemiius Nobilis Haga dedit.'
Hunc lacrymis tinxit gravibus Cariffiroa Conjux,
Dum fua tundebac pedtora fsepe manu.
Non aliter Naomi , cum te viduata marito., ..
Profudit lacrymas, Elimeleche, tua.
Stepe fui raanes civit gemebunda Mariti Edidit amp; tales ore tremente fonos:
Gondit ut obfcuro vultura velamine Phaebus j Traftibus ut terrae lumina grata neget;
O decus immortale meum , mea fola voluptas!
Sic fugis ex oculis in-mea damna meis.
Non equidera in video, Confors, quod te ocyor aura ...inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tran-
-ocr page 19-^R/EFATiO ad lector EM xnr’
Tranftülic ad Ixtas xchereafcjue domos.
Sed quodes mando placidac mea membra quieti,,.
Sive dies veniat, fum raertiór ufque tui.
Te thalamus nofler raptum mihi fünere pofcit.
Qciis renovet nobis focdera rtipta dies}
Én tua facra Deo fedes ftudiifqüe dicata,
Te propter, msfli figna doloris habec.
Quod magis, effufas, veluti de flumine pleno Dant lacrymas noflri pignora cara tori.
Dentibus ut mifere fido paltorê lupinisquot;
Confciflb tenerse' disjieiuntur oves.
Aëraqüe horrendis feriunc baladbus altum ,
Dum fciflum adfpiciunt voce cientque ducem:'
Sic qucrulis noftras implent ululatibus scdes,
Dum jacet in lecbo corpus inane tuum.
Succinit huic vatum viduae pia turba querend,
Funera quae cclebrat convenience mo'do:
Grande Sacerdotum decüs, amp; mea gloria ceflatj -* Delidum Domini, gentis araorque pias!
Clauditur os blandum facro de fonte rigatum j Fonte meam polTum quo relevare ficim.
Hei mihi ! quam fubito fugit facundia linguae,
Ccelefti dederat qute mihi melle frui.
Nehoris eloquiuiii veteres jadlate poëtse,
Ipfo Mangeriüs'Nehore major erac.
Deernona turbavic Stygium Sermone potend Ejus ut invafit, te duce, Chrifte, domum.
Éamque perituras animas revocavit ab orco.
Et Chrillo juflit fubdere colla fuo.
Ordine narh niddo pandit mihi verba Salutis,
Juflidaè amp; docuit, non fine laud'e, viam.
I^uminis ante thronum pofuit mea vota precando, * Inque viri venit fervida vota Deus.
Dumina quse rutili radiabant fulguris inflar,
Perpetua fomni prelTa quicte rigent.
B 3 , nbsp;nbsp;nbsp;Hls-'
-ocr page 20-His oculis, veluti San£ta fpeculator in Urbe,
Daeraofsis amovit fpicula mjlTa maü.
Occupat exfangu),s pallor vukumque modeflum,
Eli ubinam folkus cucn gravitate decor!
:;Haud fecus ac frondes pallenc, qiias frigore duro Infeftas fuevit laedere trillis hiems.
Castéra quis referet, ftevus dolor occupat anus, Ultima pr^ecipiens dicere.verba viro:
Te VenerandePater, quamvis tumulemus, Olympurp Altera pars fcandit non moritura tui.
Num tua mulcentur jubilo prsecprdia , pugnae Qiium manibus facrte prcemia jufta geris.
-Caelicolas inter raolü circumdate lino Arabrofiis Vidïor nunc latiare cibis.
¦Exfultans animis vitreo de flumine pota Numinis e folio profilientis aquae!
Nulla dies veftram pocerit turbare quietem,
Sub pedibus vellris mors fuperata jacec.
Hoe docuere, Pater, tua verba noviffima, pronis Auribus exeppit quae pia turba fuis.
^ujus Theologi Smntni ^ Beati.tx Schola Catech^icfl, Dei Sa-fientijjtmi circa tncoruni Jtudiorum rationem providentid, Ji non oinnis , certe maxima pro parte,, ,eft repetenda. Inter Catechu-menos .enitn mecum verfabantur duo Filii JmpliJJimi Guliehninbsp;Jienrici SchuyJenburch, qui eoteinpere ferehantur uni alteri’qe Fi-liorum Incom'parabUis Theologi Henriet Velfe, dixijje, me llu-dio Theologico operam navandara meditari, ut meis de-hinc Popularibus, Deo favente, a culcu idololatrico retra-,hendis ad facra meliora viam pracmonflrarem- Hum autem,nbsp;:tale quid me fovijfe alicui patefecerim, non meminijje me candi-^de fateor. ld vero certuni eji, hiinc Tloeologum, pro fuo, quonbsp;ad propagandam Euangelicain Fcritatem ardentijjimo Jemper te-.netur. Jtudio,- me arce(]ttum interrogajje, num ea fama efletnbsp;vsra? Cui rejpondi, rneum zniraam a re propofica minime
ab-
-ocr page 21-atihorrere, Hinc autem athit Fatrorium meum phirhnuni Vene-randum, ut iiluin rogaret, num me vellet ad Scholas Fublicas mittere Quime , ab eo tempore, jms Jumptibus, nonmodo'nbsp;artibus liheralibus dicavit , verum Ê? illa, quee ad fiudia ritenbsp;excolenda requiruntut\ mihi quant largijime Juppeditavit:
Hoe ver o tempore Gymnajiarcta er at Ifaacus Falckenaer, Fir plufquam eruditione fiholajlka Celeberrmus: eujus memo-riam quoties cunque animo grato excito, toties ejus fingidaris'nbsp;er ga me amor, ^ in me privatim erudiendo Jiudium, mihi obo-culos etiamnum verfatur.
Quee cutn ita jierênty Au5tore' Theologo fapius memóvato, Henrico Velfen, innotui Firgini Nobilijjima , anmique dotibuSnbsp;incomparabili, F. C. Rofcam , quee (ut femet ipfam pietatinbsp;non fucatce fcf linguarum Studiis confeerdvit, Jie S dornum Jtu-diofce jiiventuti gratis aperit) mihi in addifcenda Lingua Latinaquot;nbsp;valde prof uit ac dein tradidit primaelementa LingiieeGrtscce, He-braicte, ^ Chaldaicce. Neque hoe tantum ^ fed ^ dein ab iUnbsp;la in meum Academicum Studium non parnum emanavit commo-dum: quippe qua me notim fecit Graviffimo Nobiliffimo Fi-ro Petro Cunao , cui proptefea, ut ^ rellquis mets Macenati-hus, hanc meam quakmeunque Difjertationem dedicavi. Quumnbsp;autem e prima ad quartam claffem promotus e[fem, a J. Philtp-po Mangero, dwn Concionem ad populum haberet Ludotiicus Ti~nbsp;mon Pielat eujus ab ore merito omnium ordinum AuditOres pendent, ob Firi fngularem dicendi facultatem, ut 6? Theologiesnbsp;Praéica, quain dicinius, fludium) facruni baptifma fufcepi t ita utnbsp;fuerim cognominatus a Patrom ineo plurimum Fenerando Jacobus; tib ejus forore, altera quafimea Matre\ Elifa; amp;Joannesnbsp;ab utviufque Cognata, Uxóre Petri Neskeri yFelicifjimiA^uariiy 'nbsp;^ Primarii Amanuenfis [vuige ©é .«rflc ïÜlerl tónnbsp;CrCtacp]nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itaque armos cum dimidio pulvere fcholajUco'’
feliciter excujfo y habitaque publice Orations memoratd ,fub Re-6tore Rutgcro Ouwens, Firo fane non vulgari in utraque Lingua peritiapftsdita, ad hanc Batavorum famofjffimam Acade-
ca (India rite honorifice perficienda, ejjint impendendi, MoM-llljiini ac Honoratijfuni Hagance Seholce Curatores, nec non Senator es Curiee Hollandiccs JmpliJJimi S Confukiffimi, me fii.o patrocinio benigne ampkdii funt dignati: adeo ut humanioribusnbsp;Jtudiis ^ exercitis tandem metotuniftudio Theologicotradiderim.
Qult;e cum ita fmt, vierlto in verba hcec Dmni .Pfaltce erumpo mirabundus : Mirabilia funt opera tiia! quam pretiofe fuiicnbsp;mihi, O Deus, cog'itationes tuge! quam,multiplex eil: ea-rum fimma!
Verum enim vero, durn, propter datas ante rationes , Euari-geiica Dodtrina ' nojlro nunc tempore fie prvraganda.quaomver-Jum Chrijlianerum patet dominium ^ .potejias, .tatiien nonnul-ios inter Chriflianos fcepiufcule intellexi^ metuere eos, ne per Eiian-gelicam Libertatem Servitus ns e Coloniis, quce Chrijtianis de-bentur , magno cum eamndem Coloniarum Moderatorum detriments^ penitus tollatiir. Scilicet fuerunt olim, nbsp;nbsp;nbsp;adhucfunt
homines in orbe Chrifiiano, é? prcsferthn in Belgio, quifedudii nefcio per quern Genium, ftatuevunt, Libertatem Euangelicamnbsp;cum fervitute corporea nequaqaam poffe confifiere. Hanc veronbsp;•opinionem, vel ignorant’td indolis Dodtrince Euangelicce, vel fu-perjlitiofd foUicitudine ex ritibus veterum Chrijlianorum ortanbsp;'vel denique haruni Regionum injlitutorwn ac morum, nitinbsp;ut demonjlrem , pfafens tnearum serum flatus per opportunenbsp;exigit.
His Deus interea faveas juvenilibus aufis,
Ne Isudi demast hsc mea fcripta tux.
Turpia Tu damnas hominiim mendacia fanftus,
Nec Tibi fiibridet vana fiperfitio.
Candida dum fcrutor veri vefigia, refiae
3is mihi perpetuus Duxque comefque viaji
Pag. rv
BISSERTATIO POLITICO-THEOLOGICA^ Q.UA DISaUIRITUR,
:num libertatï Christian.^:
C A P u T P TL 1 M U M.
Servitutem definite Jiatumque qiKzJliQ-nis proponit.
uum inter Erqditos applaudatur illi Rxj-manx Eloquentiae Parentis éfFato, quo dixit. Lib. i.deOffic. Cap. z. Omnis,nbsp;qua a ratione fufcipitur de aliqua re injiitu-tio, debet a definitione próficifci, ut intelli-gatur, quid Jit id, de quo difputetur, nosnbsp;etiam non diffimili ratione Servitucem.,nbsp;de qua difturi fumus, circumfcribemus. Per Servitutemnbsp;aurem .non iutelligimus fpontaneum aiiquem confenAim,nbsp;quo dute plurefve perfonsp fibi invicem ftipuiantuc, ut una,nbsp;ob alimenta aliaque vitae neceflaria, deferviat* alteravero,nbsp;rogatisxonceflis, illi fua peragenda injungat negotia. Hocnbsp;enim fenfu qui Servitutem patitur, reftrifte fi loquamur ,nbsp;Servus nequaquam eft dicendus, fed potius'Famulus, velnbsp;Minifter, queni Graeci vocant fxtAuriv Verum heic loci ilium refpicinius ftatum,, quo quis (ut Servitus definitur Ju-. KfconfultisJ .alieno invitus fubjicitur dominio. Huic .etenira.
C nbsp;nbsp;nbsp;esE
-ocr page 24-ex vero nomen Servi, vel Mancipii, eft imponendum. Rem perfÊóte difUn£tam , meo equidem judicio, cernimus, innbsp;Is. Ann. Senecae amp; Pi Syri Sentenciis, quae reltanc, vf.nbsp;845. edit. J. Grutérii
Si pares mvitus y Ssrvus, es : Minijfsr y Ji yolens.
§. t. Statult;i ergo qtuc'ltionispraeciie-nie e'ft:KS/« Chrijlianis pmnittaturIjbèrtate' ^uahgelicdalids homines, tanquamnbsp;propria bona, p^dere; adeout, quamvis Religionis Chriftiaucenbsp;dogmata illi homines rite pfofiteantur yttnnen, quoad corpus, fub-jehi fint maneantque Servitutil Hoc autem ut demonftreuir,nbsp;totam maceriem pertraQandam ad duo .ppita revocabi-mus: qtfoturdpriuSjin quot;gfenere, pnmaevarri Sérvitutis origi-nem indagabic, ejufdemqiie, apud.pmnes fereGentes, re-ceptum ufutn -oftendet.' Pofterlus vefo'Servitutem Chri-ftianifmo non obflare eyincec.
G A P U T S E C UN D U M.
'^rmeZ’pam ^ervifutis origimm indagaty e~-ju/demque., apud omnes fere GenUs,
fit I. T Tnirmquemque mortaliurrr , fecundum jus natu-. j nbsp;nbsp;nbsp;rsE j fur j-tiris elle,-1id eft, corhrnuriem ftaium
ijominara: primsevam; libertatem hominibus permififle tequa-tem ;, extra diibicktianJs aleam inerito a Viris Doéliffimis ponitur. ': In caulJa' autem eft, quod omnes'origine fimusnbsp;fimifes. Nsm fimilium fmilis, ö* forundem eadeih eft ratio : ê?nbsp;uhi eadiem eft rath, idem eft jus-. Hihc autem Aridotelis fpinofanbsp;difputatioq'qüa ifZ»; i. 'de Repubh Cap. f. exiliimavit, in ;nbsp;ipfo flatu naturali inter homines differehtiam' ede agnof-c-endam , ita 'ur mnu's'natura^liber , alter'Vero fervus naf*nbsp;«erctar., veUin ré feria jufum , vel in hoc rerum genere
-ocr page 25-DISSERTATIO POLTTICO-THEOLOGICA. 19
fuperbiam Se6t£e Peripateticse redolet Cmul amp; prodit aper-
§.2. Hac autem Ariftoteljs fententia vél ipfi cEe;;efi Gentiles expiofa , quamvis in primseya Servitutis,originenbsp;rimanda, in varias ppiniones difcefferint., ,ad .yericatis prae-lucentem facem, tamen magis minufv'e prope acceflprunt,nbsp;Nimirum crediderunt ortam cffe Servitutem vel exdnju^nbsp;rla, vei ex fortuito. rerum eveatu , veldeniquejex jure Gentium. L. Annaeus Seneca, Epi/Zö/. j I.ait»gt;Èqui'nbsp;tis Romani, aut Libertini, aut Servi, nomina ex ambido-ne , aut ex injuria efle nata. Et Ariftopbanis Scholiaile*nbsp;Biletus, qui (quum ad verfum.feptimum Pluti,' quo in loco conditionera Servilem introduélam elTe I Sai'wcv®-,nbsp;Servus Cario dicit geraebundus, commentetur) fie loquitur:nbsp;cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t) TVX*1gt;^ /JJuiei gt;i(pvrit, ctnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riis
«vêjiiJTrüï TCfj eiV^I^UTTOii IsAiff mnl. nbsp;nbsp;nbsp;^ , wi ^);«vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw
S»Aelt;i*c opu nbsp;nbsp;nbsp;èiiy vc^sf^ Z^TVfre^Qf,
Tij srf^a SfrTTeTtU, rJ^tyxyTcv 5 nbsp;nbsp;nbsp;yi/ua. ^ ^ lt;püin$ lAlt;sC^6^slt;f
lt;VTf3iiya.^ Hoc fortuna [j quam fcithniqi res hu-manas pro arbitrio regère fibi perfuaferunt: ita ut apud^^Io-ratium, L\b i. Carmin Ode 34. audiac;
- Hinc apkem rapepx
Fortuna cum Jiridore acuta ¦,
Suflulit: hie pojuijje gaudet. nbsp;nbsp;nbsp;r
^ p'ura, in Oda feq.] , A/on eqmdenmatura, fed lex Gerdlvmit C5 fortuhus.rerum eventus homines hominibus fecit fervos Ete-nim,Jicm .^rpienopulus in termino Servitutis ait: Servitus eftnbsp;conjmutio juris CentiuTtf , qua quis fubjicitur altenus dominig ,nbsp;prater na^radem le^m. Hatura enm oniries Jiberps .produxit.nbsp;. Aquot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis non tam.priingevam. Servi-
lutis originem deferibam., quam quidem ejus ufum rece-ptum, nec non progrcmim, amp; diferimina ftatuum., ind^e derivanda inter homines , optimo / ut opinor^ejure, „quae-ritqr, quango amp; ,™de tanu rerum hqmanarum uiut^tio farnbsp;^a fit pariter amp; eni^naverit ? Brevitatis cauiïa, quorun-
C z nbsp;nbsp;nbsp;dam
-ocr page 26-daal Virorum- Doclorum miflis eonjetluris, calculum illia adjfdmus, qui jam', mox poft diluvium, 'lervituicmèfteor-tam fentiunCv Quandoquidem DivinusScriptorMojfes, quinbsp;breviöri epitoma rerura originescempidtdtur, ejusjamme-minic, Genef. 9; ly. Heic Idcieniminouitur, Chamüongsénbsp;poftericati, ut perpetuae ferat pcenae indicium, proptereanbsp;qtiod Chamus fui Patris nudicaiem ludibrio habuerai, im^nbsp;pofitam fuiffe hanc mirerrimam inter Fratres fuos condi-tionem, qua efletnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Servas Sei vorumfra-
tribusfuis. Hinc autem Alcimus Avitus Epifcopiis Viennenfis ^ qui Veteribus cognominatusfuit SacrarumLitterarum Expofi-tor Suaviflimus, carmine perpetuo diluvium defcribens, LibJnbsp;4, verf.'^04... amp; fubfèquentibus, de Diluvio fic modulatur i-Nam Servos nondum dederat natura vocariynbsp;Nee dominos famulis difcernere noverat or do,.
Primus enim maeulam fervili nomine fenfit Hujys natorummedius qui forte cachinno gt;
Dijiedium petiil mifero fpedtamine pqtrem ^ ,
Materiamque fui rijit deformior ortus.,
^Et plus jam turpis nudato Jimplice nequam.
Qiiodpoftquam fanStus potuit cognofcere NoSj Natum germanis fdmulum dedit: inde repertum quot;
Tak jugum. Cundti nam femine nafcimur uno,
Servitii certe caufam fecijfe reatus Cernitur, ^ Uher peccant ft crimine fervus.nbsp;f, 4. (luse.cum ita fe habeant,elucefcit-pariterj quaoc-cafionc Servitus fefe penetraverk.in terrarutn orbem; ita •nbsp;ut humana genere magis magifciue in dies deteriorem in-partem vergente , _ apud pluriroas Gentes (Qnonomnes);nbsp;non modo inualueritj fed amp; accepta atque confirmata fue-rit. Nam vel pretio emti, vel ex ancillis nati, quos vernas-vocant, vel denique bello capti,,infervitutemredigebantur-tacita quadam confenüone, quam exinde fus Gentium no*nbsp;minarunt. De bello capris Divus Petrus axiomate indubi-lato pronunciat}j,ifff. z.cemjMöiff x^. u ^d^ vi^rhjTmj •nvt».,
‘é'-
-ocr page 27-ÜJSSERT-A'FIO POLITICO-THEOLobKA! ir
^ .SiikAaTOf , a quo quis ejl fuperatus , hujus etiamjervus ejl^ Jacius. Et Arilloplunis gt;cliülialtce', locojanijam laudatppluranbsp;attexenti, eadem mens refidec: «J ^ -roAt/jiitiiv swtw* t SaXeiWnbsp;i^jev ¦ S ^ 7ro\tf*ünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt^révTcèfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlvat '
9«a^.- Hoe eit: HoJtHe autem artifichm Servitutem fuper invent!. Nam belli lex, Jeu jus, pbjje^tonem viÜorum voluit ejfejub-' a£tos, Hanc ob caulFam Graeci inter nomina , quibus ( ut -ennmerantur apud Athen Lib. 6. pag: 167. h. c.) Servos'nbsp;compellarunc, videntur adhibuilTetüV quod nomen,nbsp;obfervante Aitimonio, fignificat, ry's xJtrortTecj^ptiyye j Subjed,osnbsp;viokntid; -ica-ut non alker ae propria- bona capdvi' confide- ’nbsp;rarentur.
§. f. Gentium veró hoe jurécornmunibbs'quafifufFragiis ' ftabilito, ufus Servitutis innocuit etiam ( utprae'aliis Populisnbsp;Romanos, Servis abundames,quorum variosordines amp; mk ¦nbsp;nilteria paffim reeenfitos invenies apud jurisperitos, in-qne iis apud Laur. Pignoriura,filentiopraetermittam ) Gen-'nbsp;ti Hebrsete, ex divino iDftitutoamp;-mandate, quod Levit.nbsp;reperitur. Eorum enim Servi erant aut Iftaëlitae, aut Ca-nanaei. De prioribus, quoniam ex loco citato indubitate pater, non tam Servos, quam Mercenarios-fuilTe, aepropter-ea illo nomine dieendos, nollrum jam non eft agere. Si-quis tarnen modum i quo hi quandam Servitutis fpeciemnbsp;fubire, opibus fraéli, cogebancur, nofeere defideret, adeaunbsp;qusfo Maximis Virorum, qui Angliam re literariajonge no- ’nbsp;bilitarunt, adferibendum Joannem Seldenum, Lih 6.nbsp;cap^, 7, de jure-natur. gent. Hli vero, qui ex Cananitis--?nbsp;aln^iue -circumjacentibus Populis in fervitutem deveniebant,nbsp;fenfu oiaximeproprioamp;idiothateHebraiGo dicebanCur
Servi, '^^V^^^^^deprimendofubaEti. Nam hac primaria po-teltate gaudet radix ^D^ -apud Hebrseos^ Qua idea nil no-
fttö negotio corripletius poteft excogitari, ut indicat Clar. Sthultens, noftri aevi in re Hebraica immortale decus amp;nbsp;ornaraentum, in fuo ad Jobi cap, i. verf. Commentarionbsp;6,
Cquot; 3-''
-ocr page 28-2';^ DISSEktriTIO POLITICO-THEOLOGICA.
§. 6. Hinc foriltan ip/i Hëbrffii videntur perfpexilTe afi-quid diruïft in hoc vocabulo., quo diftinguitur a ,
mercenario , quo ip(i , tempore labente , Judaeorum Do-dlores, ut fasc Genti adularentur, fe fuosquc, quamvis ab lioltibus capti amp; ad .extreme 'fords inter homines efle.ncnbsp;devoluri condiuonem, appellicarunt, ut receptos in utilitatemnbsp;Reipub!ic3g, pro nioruin locor.umquedifcrirnine: dutn e con-trario diclis proprie fuis Servis quandam inhaerentem ad-fcripferunt fervitutem, qus, ud habetyr apud jam lau*.nbsp;datum J. Selderiuni , de Jwr. Natw ,^ Gent. Lib citat.cap.
• ip. -pag. 8 J 4^‘heutiquam deleri pojfet uUd formula fimplki, five ¦ verboram, five aSïuim.^Jive libefio maniipiijfionisl
§. 7.. Hue accedebat, quod LewY. 2f. ,vetf. 4f,4(5. penes Hebrseos eflet, nura hos fnos DHDP m perpetua
vellent retinere fervitute , qua illi fiiorum dominoruni po* fteris etiam fubjicer^tur, ad omnia' fervifium operumnbsp;genera addicerentur, fi modb qms Dominhs fibi caveret*'nbsp;ne iracundia incenfus Servi fui Andllave' membra verbe-’nbsp;jibus immanem in modum lu^aret. Hoc enira ub'i fieret,nbsp;Servus tabs amp; Ancilla , fecundura Exodi cap. 21. yerf. z6,nbsp;27. in libertatem, vel invito Domino, ex fententia foren-fi erant vindicandi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
§. 8. Breviter fic erutaf ob ocülos^ué bréyitatis'dludiofi Leftoris pofitS primseva Se'rvitutis orlgirié, fonteque undenbsp;dimanarit in totom tërrarum orbem., reperto, 'eó tandem,nbsp;in quo noftrsc materiei' difeutiehdiE tqtus cardo vertitur,'-accedimiis , demonftraturi Euahgelicaélibertatiminimé con-ttariaifi effë'fervitdïèWfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
DIamp;SERTATJO POLITICÖ^THEOLOGICA;
I uamplurinios iri Bèlgio homines Gbi aÜifqtie mutuis co)-J loqu:ispeffuadere veile, Ijbercatem Ëuangeücam pari paiiu cum Servitutej proprio fenfu diéla, arrifaulare nulld 'nbsp;modb polTc , res-eli notibr', quani ut in dubiam vocetu!*'nbsp;Afferitur enim , noltro hune tempore , cultum divinurnnbsp;non módopiira mente (quae èx fpirituali, iinde vivit:,prin-cipio fe Diaholi imperio non patitur fdbjid)' vèrum amp; cor-pore libero éfie ncceflarió peragendutn. Hsec auteni opinio (utnbsp;dicam quod res ell) fi non tramite re6ld eat , 1'altem^nbsp;sliqao módb refèrri poreft'ad Fahatrcorum p’acua amp; com-^énta , quipus illi, Tpiritu vanci impleti,'MagiÜratum omnemnbsp;èx orBe' Chriftïanö tollen'diirh cöntèndehtès j non pötüeruncnbsp;non propuneiare, Servitutem Chrilïianifmo reclamare. In*-fuifa haee amp; inepta fententia AdveiTariorlim hoftforumnbsp;atïimos occupaflet nunquamfr de pdcQnbmi^ Npvi l'aj-dèris natura' fibi praspoltéros nori forniaren't , nefcjb quos, ¦nbsp;Conceptus; li Cbriflianoruip V.eterum rh'orumj fiquefuarumnbsp;Regionuminllitutorüm veterumac cónfuetudinem nonnbsp;eflent infcii principiorum.
§. Et quidèm, quod ad Oeconomia; Novi Fcederis naturam attinecHanc opinantur , non rhinu^ corporalem ,nbsp;^am Spijituaiera credentihps pbllicêri überta'èm: ita utnbsp;Oeconomia Vetèri cum Nova mutata, Sefvitus, qua; fubnbsp;Veteri Oeconomia (ut vidimus antea) viguit ^ nodra huhcnbsp;qnoque setate cum reliquis Mofaic® Legis abrogatis casrimo-niis exület. (^tise o'^-nia inter alia Sacrarum Lltterarum his te-ftimoniis doteri autumant. 2 Cór'mth, ^ : i f.' Galat. y. i.
1 Corinth. 7; 25- Jotin. 8: 02, _
Ex fuarum autem Regionum morum confueuidine
fu®
-ocr page 30-fuoe opinioni opera , auxiliumque ferri credunt; propterea . quod in,Eelgio Servitusfitignoia, quumhicneminQjUfinSer-vitutera conjicere ficeat: qoin imo qnod oirmis Servus, quinbsp;aliunde hue defertur, ftaüm ac inter Belgas habicet, mul-tamp;que inagis fi ReligiQnem Ciiriftianam rite arapleflatur ,nbsp;tacito quad confenfu libertate donetur corporali, ut nonnbsp;amplius pro tieri fui arbkrio poflit mapcipari.
§. 4. Verum enim.vero haec, quamvis fpeciofa cuipiam pile,videantur, tarnen ad ju|lum revocata examen, amp; £e-qua lance librata, robpre fuo deflituta.reperientur facillime.nbsp;Ultro equidem faterpur , Oeconomiam Novi Foederis honbsp;ininibas, qui iHius, per Summi Numinis gratiam fingularem,nbsp;l\int ac fitint pardcipps , d^re libertatem. Sed qualisnaranbsp;pil intelligpnda ? An fpjricu:dis cum corporali? Nulloprorfusnbsp;modo. Verum Ipiritualis tantum , quae a „Chnlüanorumnbsp;cervicibusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dScésaKitv legem cserimonialium ,.quod, te-
fte Paulo, ad Hebreeos 12: 20. amp;Petro,^tï. if: 10. fu-ftinere Patres non potuerqnt, excutit, eofque liberat, uc qugum Chrifti mitiffimtim fubpant,
§. ƒ. Rem non alio, Ced hoc rriodp, elTe accipiendam, par-tim infinka ipfius Npvi,Foederis loca, quorum unum amp; al-T^rutp adnotaflê fuflPecerit^ £phef. ö: f. i Tmoth. 6: j. partirn illa ead(?m, equibus Adverfarji contra nos argumen-ta componunt,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2. adduéla , clamitant, te’umqup
in nos vibratum in Adverfarios retprquent luculemiffime. |doc vero fi per breviufeulam Ipcorum citarorum explicu-tionem oeylis l'ubjecero, nemo fapiens jnficiabitur,,'me Iknbsp;mites hpjws DilTertatiónis non trannvilTe.
§. 6. Certe quoad x jOprinth. ?; -i,?. ubi Spiritus Pomini (Ji, ibi ejl.lihprtas: apertiflimum^ft, ex hujus commatisnbsp;cum praeced.entibus nexu, ^praefertim cum pericopaXexta,nbsp;ieptinJia, amp; terda decima, libertatemljeic Ipci memoratamnbsp;opponi j^gis Mofaicffi fervitutis jugo , ,quo maxima parsnbsp;sïfraè'litarüm, cxrimoniis aggravata ipnumeris, culpam in-m^’orem contrab.ebac, legem fupergrediendo. Atqui
-ocr page 31-ïècundum illud Cgeleftis Infallibilifque Doftoris noftri axioma, yoan. 8: 54.dequopo{leauherius,£ritdicendum) omni^^ qui facit pec'catumt /frvus ffl.feccati. Huju5 autem feryiuinbsp;duplex erat documentum. Gnum, quod IsracIilC^Bx po^ido-lolatriam, per ykulum aureumcohitniffam,, pïse mecu nonnbsp;auderent ad Moyfem,;ipfismandataDeitradituriMn, appro-pinquare, dum ej us facies divino fulgore illuftrata nitefce-ret: nnde indignos fele habehant, qui ipfius .Dei, gloriamnbsp;adfpicerent effulgenriffimatn. Alterujm erat, quod Hebr.nbsp;a: ly. (ad quemlocum vide Gregorium'RapHelium) vclnbsp;maxirne^Paülus videatur de pluribus Israëiitis dicere, .eos,nbsp;mortis timore, per totam mtam y fihneiiios fuijfe Servituti. Namnbsp;verifTimum eft illud vulgare di6tum :
Confcia mens ut cuique fua efly ita concipit intra Fediore profaSlo fpemquc metumque fuo.
Neque hoc tantum, verumamp;prsecerea , nifi legi Mofaicae quantx quantae debitam prmllarent obedientiam, diriflimanbsp;malediftione tcnebantur. Et quantum ex hoc peccato n»-quo Israelitse Deifccdus transgreffi funt, ficucA-dam, jus mandandi amp;natum datuin fueritomnibusMoy-fis SuccelToribus, vel inde potelt elici,qi}od Scribae amp;Pha-rifaei ligarent, onera grayia difficiliaque portatu, amp; in ho-minum'humeros imponerent, quamvis ipfinedigito quidemnbsp;fuo ea moverent. Hoc jam legis praedictae potentiflimumnbsp;fimul amp;latiffimunv_imperium, ac metum feryilem Israeli-tacum, demonflrat Apoflolus nolter, Oeconomise Veterisnbsp;Nova locum occupante, defiifle : ita. ut in veros 'Fideles,nbsp;quotquot aChriftq, umbris fublacis,ad interiorem legis fenfumnbsp;enucleandurn erant perduéli, peccatum non amplius ex iiliusnbsp;legis prsefctipto exereeret dominium; perinde ut legiraus,nbsp;Rom- 6' 14- Qpuin è contrario effent maftati libertate glo-xise Filiorum Dei, cujusevidentiffimum in noftro nunc Capitenbsp;exhibetur indicium, quo ipfis, in hac etiam mortali vita,nbsp;ipfius Domini gloria, velucin Ipeculo, facie retedla qfferatifrnbsp;Conlpicienda. Expofitionis igitur fumma hue redit, nosnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum
-ocr page 32-26 DIS5ERTATI0 POLITICO-THEOLOGiCA.
cum Brcefide nojiro .Gravljftmo , amp; fi quae fint celebriora.-nomina, tenere, heiclod Paulum Legis Mofaicte fenfumli-tcralem, fub nomine I nbsp;nbsp;nbsp;, diilinguere ab ejufdera
fenfu mylHco,quippequiei nbsp;nbsp;nbsp;dicitur wTn/jCiuje.tempo-
ri Euangelico inprimis refervato, Unde fequitur, he jfw quidem in hóe Capite toto de libertate corporali, ex funda-mentis Euangelicae Libertatis elicienda, difputari, fed tantum de Spirituali.
§. 7. Eandem,quam modo dixi, fpiritualemlibertatemlocus ad Galat: cap. f: tState ighur inii:ertate, quanes Chrijlusli-heravit, ö* «e rutfus jugo Servitutis inplicemmi^ innuit po-ftu’atque. Nam Pauius,-Voluminum Sacrorura Certifllmusnbsp;Interpres, Capite praicédenti Quarto, verf. zz. deduobusnbsp;Abrahami Filiis locutus, quorum illam ex lerva prognatumnbsp;Servitus, hunc vero exl'bera, libertas comitabattir, dixicnbsp;verf: 24. hsee effenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;¦ vocabulo quafi de-
dita opera prsemonet , fe , in mox feciitura argumen-tatione, per nbsp;nbsp;nbsp;externum legis Mofaicae cultum
nomine Foederis Sinaïtici, a potiore parte , propofitum, per Ubertatem ve.ro Oeconomiam Novi Teftamenti, abnbsp;omnibus ridbus ilJis liberatam , denotaturum* Hoe jamnbsp;difcrimen ut bene animadvertant, excitat, commate no-ftro, Galatas, ne fibi jugum Sinaïdeum ab Judaizantibus ¦nbsp;(ütpote qui neceffitatem cireumcifionis fwpn'mfr urgébant)nbsp;imponi paterentur.
§. 8. Ad rerdum locum, ex Priori Epiftola ad Corinthios Gap. 7' 25. Pretio emti ejlis, nefiatis Servihotninum^vion ita “nbsp;facile quidem refpondebitur. Diligenter tarnen fi expenda-tur, fuaque perfundatur luce infita, ex omnibus rerum cir-cumftantus-, verborumque Paulinorum contextu, non pronbsp;Adverlariorum, fed pro noflra quam clariflime pugnabitnbsp;fententia. Nemo enim non videt, hic doceri, inter Co-rinthios fuiffe digladiatum, an Servitus, propriefic dicenda, .nbsp;cum libertate Chriftiana queatconfiftere: ita ut tune temporis ipfjffima;» quam nunc traftamus, materia fuerit excufla.
DISSERTATIO POLITICO-THEOLOGICA i^7
•Hane itaque quxdionem , quse majoribus animis , quam par erat, agicabatur, Corinthii, cum fuis reliquis rogatis ,nbsp;deddendam faulo, per Epiltolam, tradiderunc, Faulus au-tem ipfis refponfurusxo. ut regiilam generalem vultnbsp;•teneri, DoÊirinam Euangelicatn flatuum difFerentiasnequa--quam tollere. Unde verf. 21. dedudtj fi quis fervus nomen daret Chrillo , .ilium ea conditione deberO efTe con-.tentum : ita tamen , oit fi liber fieri poffit modo honeftonbsp;(id eft, non invito Domino) libertatem fervkuti antepo-nat. Interim tamen22. dedarat, libertatem exter-nam, feu perfonaiem, non neceflario ad eultum divinum re--quiri. Hoc enim indicac rerum miranda éonverfió, qua,nbsp;gt;qui/fruar in Domino eflet vocatus, fieret UbertuS Domini'.nbsp;amp;, vice verfa, qui vocatus liber eflet, fervus fieret Chrifiunbsp;Hinc autera, verfu noftro, omnem, five fervum, five liberum^nbsp;concludic debere agnofcere, fefanguine Chrifti pretiofo eflenbsp;emtum. Quamobrem ei cavendum, ne fua fponte fefenbsp;in férvilem detrudat coriditionem ( a y apud-Gentiles, Te-cundum deteftabilem iftius'fec’uli morem , quo multi fefenbsp;vel Laniftis, velMagiftris, audorabant ad pugfiandum cumnbsp;beftiis, aut gladiatoribus; (è) uti obfervat .8 W»v Claudiusnbsp;Salmafius, Veterum Scriptorum Anagnoftes ïndefeiTus, innbsp;Refponfione ad Miltbnum,-pag; 21. K Quae cum ita fint.,nbsp;ad^oculum’patefeit j ‘Adverfiirios noftros ex hoc etiam loconbsp;fuse opinioni nullum javeniuros effe praefidium. *'Quin imonbsp;baec Pauli ad Gorinthios refponfio tant® pro nobis eft evi-dentias ac ponderis , . ut omnem Adverlariis viam prae-cludat, quominus fefe nobis opponant, dicancque Servitu-tem . Apóftolico tamdiu fuifle toleratam.j donee ilia,
' V ' ' nbsp;nbsp;nbsp;' cla-
(a) Vid. Jo. Chriftoph. Wolfius, ad hunc locum jin Curls
Philologicis amp; Criticis tomo fecundo.
(i»): Vid. Jo. Chriftpph. Wolfiusloco citato; • ' '
D 4
-ocr page 34-z8 dissertATIO POLITICO-THEOLOGÏCA.
clarius Euangelii lurnine in dies crêfcente , ac Societate Ghnlliana firmiora ac tutiora jacientefundameBnajintocumnbsp;ceflaret -inter Chriftianos. Hoc eniin fi ftatuendum effet ,nbsp;quis, quscfo, non intelligat, debuifle Apoftolum, cum innbsp;apto nato rei loco dilceptaret, etiam de durationè fervitu-tis dijudicare. Quod quum taceatur, fat clare videmusno-flram fentendam nova quad munkjone circümvaUari.
§. 9.'Ultjmus deniquegt; perpendatur locus, Jmn. 8;
Et veritatem intelligetis^ éf writ as vos in liiertatem vindica-r lit. Hoe noftri Salvatoris ad judaeos diftum adverfiiriaenbsp;fentenda,^prirao oaalorum intuitu-, praebere maximumnbsp;poflet viden receptaculom.-Potiffimum fi ia mêmoriamrc-vocetuE, -jam dudum a Viris in LinguaGrsecaVerfatiflimisnbsp;obfervatum fuifle , verbumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufu vulgatiffimoapud
optims notae Scriptores Graccosjufurpariinlervorum manu-miffione , qua liberi vel liberti evadcbanc; ut prae aliis vr-dere eitin Euripidis Heraclidis, ubi Domina quaedam,'Famu}o fuo libcrtatem pronrittens,• fic indueitur lodens, verf. 788.
’'HA«s£/5*^alt;i9tt| w7f ^ ttHs O chariffipiey ijlt dies egit te hue, . ¦
UM liber fias ; propter hos nuncios.
Hinc opponitur i nbsp;nbsp;nbsp;in AEfehinis SocradCO
Dialogo I. pdg. ad-fimmi edit.Fetri Horfei. SpÈs erofeit Adveoariis, quod Judffiorum ex refponfisy quae ad Chriftinbsp;di6lum d'abantgt; colligendum efle autument, Chriftum pernbsp;libertatem Antellexiffe non • fpiritualem,, .fed corporaleni.nbsp;Certe Judjei indignabundi Chriftbrefpondent J3. Sr-men Jbrahami fumus^ neque cuiquam fervivimus: quomodo $unbsp;dieis iKdCStqêinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberis fietist Ex quo Jo. Seldenus, ad
hunc ipfum locum jamjam explicandum, olim conjeftavit , -nonne illdm folum Servitutem intrinfeiam ferviifft fe unquam heh negant, ex dijèiplina avita edoStt, non alteram illeki, feu ex-trinfebam ( de quo apud fudisos ServHutis diferimine duplici fu~nbsp;perius egimui) in popuh, five deviüo, five in deditionemrecepto,
nuU-
-ocr page 35-mSSERTATlO POLITICO-THEOL0GICAquot;: iiiillibi non agnovere ? Viel. Lib. 6. de Jur. Nat. amp; Gent.
cap. 19.
5. 10. Sed cam nemini, qm veritati iludet, ignoretur quemque fuorum verborura efle Optimum Iwerpretem ,nbsp;verfus proxime fequens nullum nobis dubium reliriquit,nbsp;quin Judsei, vel ex malitia, indeque oriundomendacio, velnbsp;ex ignorantia (qualis in ipfo Nicodemo, Rtgenerationemnbsp;fenfu carnali intelligente, erat) dum illoruin intimi fenfus-hoe tempore ad res carnales magis, quam fpiritualesjerantnbsp;intenti j Chrifti mentem* male fuerinf interptetati. Illenbsp;enim in clariffima luce collocat, quid per libeftatem figni-ficare voluerit, nempe, liberationem a peccato, quo Diabolus in eos , quocquot ad . Chriftum Salvatorem per fidemnbsp;falutarem nondum confugerünt, dominatur ; fic ut ille,nbsp;qui peccato, id efl:, voluptatibus cupiditatibusque elt deditus y ^nbsp;per excellentiam peccati Servusdicatur. Quod non folumnbsp;ex pluribus Saerarum Litterarum tellimoniis, verum amp;'nbsp;Patram örescorum, quoshvocamus, amp; ipforum Gentiliumnbsp;confenfuconfirmat, acfufe perfequitur J.- Cafp. Suicerus, to-mo primo Thefauri Ecclef. fub voce Auh(ileiv. Num: 2. pag^‘nbsp;956. Confulatur infuper Joachimus Kühnius, in Annotatio-nibusadAEliani var. hifi. Lib. x. cap., pag, P4. edit. Joh.^nbsp;Henrici Lederlini.
#¦
S. II. Diftinguimus itaque fervitutem eonfeientiae amp; peccati a fervitutê civilij jus poli a jure fori; libertatemnbsp;denique fpiritualem a corporali: adeo ut Chriflus hic lornbsp;quatur ^ jure poli, nee nomde fervitute; confeientise amp;nbsp;fpirituali,-a qua fub Novo Foedere vindicamur: ut benenbsp;didlinguit Jo. Crodus,in part. I. cap..6. Prioris Epiflqlaeadnbsp;Tirootheum, p. 181. loco dodtrinarum primo de^ftatuumnbsp;difcrimine. In quo tótem confillat Libertas Chriftiana.fubnbsp;Novo T.eftfuuento, indicat Henricus Morus Cantabrigiea^quot;nbsp;fis, in Opp-'Theol. lib.9.cap Y-P^g- 393* ^^^.parag. t.
D j nbsp;nbsp;nbsp;fltia- '
-ocr page 36-DISSERTATIO POLITICO-THEOLOGICA.
ftiiarum opinionum laqiieis riciburque amplius fimus impli-cati , taÜLun utique , quae fua nauira ad divinam vitam promovendam minime tendant, ChrilUve Regnum amplifi-canduminterris. z, Apeccads, ideft,afuperbia,abinvidia,nbsp;ab odio, ab iracundia, a dolore, ab avaritia, amp; ab omninbsp;cupiditate: ita ut ha:c libertas nos ducat ad juUitiam, quaenbsp;efficaCem veritatis perfuafionem non poteR non praefuppo-nere. Hinc autem mihi videor non male coniedturarn fe-cilFe, Chrillum, Coeleilem noftrum Dodlorem, hek loei pernbsp;phralln, tj ojnihil aliud figniHcaire, quamnbsp;quod credentes per Veritatem in Verbo Dei fanélificaren-tur, quemadmodurn innuitur Joann, xvii. ty. AdLibertatisnbsp;autem hujus Chriidianse naturam amp; partes qui ampliori com-mentario cupit informari, in^iciatquxfojo. Calvini inftitut.nbsp;Libr. 111. cap. 19.
§. iz. Verum enim vero,gt;fi quis hike nonfuffrageturfo-lutionibiis, velim breviufculam Pauü ad Philemonem per-legat Epiftolam, agnitprus mecuré', ubi mum teflmoniaad-/iintfnon opus ejje verbis. Ex hacenim Epiflolaluccmeridiana clarius elucekit, Servum Onefimum , quippe qui ab Heronbsp;fuo Philemone Romam aufugerat clanculura, ibique a Paulo Dodlrinse Euangelic® fundamentis erat initiatus, proprionbsp;poflea Domino fuilTe remiHutn, qui (ut ex totius Epiltolqenbsp;contextu eit colligenduni) per precés rogatur humanifllme,nbsp;ut hunc reducem Onefimum non verberibus , pro jure fuo jnbsp;fed amore fracèrno, ob fidei commuhionem, qua Onefi-mus fungendo in pofterum officio fuo aptior efTetj quamnbsp;olim, excipiat. Ex quibus evidendflime id efficitur, quodnbsp;volumus, Óeconomiae Novi Fcederis naturam pon heceffa-rio, ut Deus a uobis colatur, pdllulare extêrnam, fed tantum Spiritualèra ^Eibertatem: ita ut per Religionem Chri-ftianam flatuum differentiaï minime fint tollendas. ' iDigiianbsp;func leétu verba, quae, ad ukimamverfusdecimiquintipartem Epiltol® niodo citat®, habet Illuflriflimus Hugo Gro-tiuss cujus fama fuperftes inicat ut fidgs in Orbe Frudito.nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vi-
-ocr page 37-DïSSERTATIO POLITiCC-TIlEOLOGICA. 31'^
videatur etiam ClariiTimus Paulus Voet, Infiit. hib. 1. tit'-3' Num. 4.
§. Huic indubicatae veritatis demonftrat/óliiy 9^301 ex EuangeJii indole (nifi me omnia fallant) deduximus, finbsp;quis adhuc perfradle obloquatur, eo ipfo in excremas, neenbsp;unquam removendas difficultates erit necellè ut incur-rat. Nam eft vel ipfis Cateehumenisinpropatulo, inEuan-gelio ipfo Spiricuale Dei Regnum, defumta phrafi ab hu-jus mundi Regnis, Regibus, ac Dominis, fse'piffime-ita fi-gurari, ut animarum nollrarüm unicus amp; fideliflimus Paftor'nbsp;Chrillus Jefus, pro ejufdem Regni Rege DominoqueGlo-rjofiilimo habeatur, qui, multo fervitio ftipatus, dat juranbsp;Subditis fuis, quos ipfe fuo fanguine acquifivic, quique pro-pterea admonentur , ut in memoriam continuo revocéntj 'nbsp;Te pretio elTe emtos, ut Deum corpora amp; Ipiritu fuo glo-rificent: allufione fic faéla ad jus, quod antiquitus Domininbsp;habebant in SerVos, quos in proprios ufus emerant. Quo ‘nbsp;jam pafto htec amp; fimilia fenfu fano explanabuntur fignifi-cantiffime ac percipientur, fi teneatur, fecundum Adver-fariorum hypothefin, fervituds nomen 6c ufum, in fe fpe-étacum, Oeconomiae Novi Foederis natura: itaadverfariumnbsp;effe, ut Chriftianum Servum habere non licerét Chriftia-nis ? Quid, qusefo, an omnes illae phrafes rautuo fumptae -funt a re non licita, Chriftianisque interdifta? Prseterea,nbsp;quantae, quaefo, fraudi atque injullitiae aperta daretur ja-nna ? _ Ut enim alii homines, fic etiam Servi, nomen ’nbsp;Chrifli mentiri facile poffunt, Moe autem eo facerènt fa-cilius ) fi tand fceleris praernium eflet libertas. Quo fie*'nbsp;ret, ut Domini, hac fepiufcule circumventi fraude, fuonbsp;fic privarentur jure, ut rauld, rerum fuarum maximè ftu-diofi, ab omni convertendorum Servorüni cura revocaren-tér , eidemque fe opponerent podus. Qnod quam alie-num a Piorura voto fit amp; defiderio, percipimus omnes.
§. 14, Ad hsEC oftmia, quse, inde a paragrapho quarto hüjUS capitis hue ufque, in mediumprotulimus, qui, omni '
pPK*
-ocr page 38-quot;DISSERTAflO POLITICO-TMEOLOGIGA.
jïraejudicio depofito, attenderit, fuafpontemihiafTentietur, olim fallaciter orbi Chrilliano otijtrufam fuiiTe Difputacio-pem lub titulo: de Mancipmum Turcicorum manumijjionenbsp;haptifmo itnplicita. Hanc pierito denudatam falfam eflenbsp;docuit amp; rtipu^jayit Vir Ampliflimus amp; Clariflimus Chri-ftianus ThomafmSj ^B quajl. promifc. Hijlor. Fhilof. Jurid,nbsp;^ucefi. oStava.
§.15. Sed ut tandem hac, demonilratione pro noftra iencentia, ex Oeconopiiie .iQovi Foederis natura derivata,nbsp;fuperfedeam, in verba Venerabilis Jo. Calvini definam,nbsp;quibus Vir ,ille feverac pietatis , amp; in^lytum inter primosnbsp;veritafis Èuangelicae Propagatores Membrqm , ,npftrprumnbsp;Adverfariorum. opinionem fuo jam tempprc pubiice refu-tavit, cpm ait, Lib. JnJlit. Cap. 20. De Politica admi-niftratione. Num. t. ad finem: At vero qui inter corpus ^nbsp;animam, inter prafentem hanc fluxatnque vitam, £ƒ futuram.nbsp;illam aternamque, difcernerenoverity neque difficile intelhget Spi-rituale Chrijli Regntim ^ civilem ordinamp;iwfiem,,.res ejfe pluri-mum fepojitas. Qnum ergo Judaica illa Jit vanitas , Chrifiinbsp;Regnum\fub elementis hujiiï mundi qucsrere ac includere: nosnbsp;magis, quod perfpicue Scriptura docet y fpiritualem ejffie frudtumnbsp;cogitantes y, qui ex Chrifii beneficio tfitfitfiffianc libertatem , quanbsp;in ipfo nobis promittitur atque offertury ' memiperimu^ intranbsp;fms fines continere. Nam quid ejt, quod ipfe idem Apofilplus ^nbsp;qui jubet, ut ft emus y nee fubjieiamur jugo feryitutis, alibinbsp;Joliciios effe ferms de Jlqtu fuo vetat: nifi quia jpiritualis li~nbsp;bertas cum politica fervitute. optime flare poteflquot;! Inquern ttiamnbsp;fenfum accipienda funt ifta ejus Jenfentia, in Regno Dei nonnbsp;eft Judaus y neqiie GracuSy non niafculus aut faminay nonnbsp;jervus aut liber. Iteni non eft Judaus nee Qracus , prapu-tiiim y circumcijip, Barbarus, Schytha, Servus ,Ubor. Sed omnianbsp;omnibus Chrijlus. Quibus Jignificat nihil referre qua fis apudnbsp;homines conditione , cujus Genlis legibus vivas, quando in rebus iftjs minime'fitum eft Chrifii Re gnum.
' Felicitei’^ prima Adverfariorum acte fic profliga
te,
DISSEaTATIO POLITICO-THEOLOGIG^J. 55
ta, in feciindam irruamus. Scilicet y contefidunc, noftra thefi admilTa, temere recedi ab antique pariter amp; receptonbsp;Veterum Cbrirtiancwrum möre, apud quos manuü-iffio tsep-vorum, uc pietatis eximiae indicium , tuic celebrata. Pó-tiffimum die Pafchatis , qua ibant in memoriam re^urre-Siönis gloriöfiffiras Salvatoris nollri : ica ut apud Grego-rium Nyffenum , qui dn.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;floruit, kgatur: //sc
ée nexi Jêlvmtur^ dehitamp;r diniittitur, ferms bom amp;f huma-no praconio atque ediSto Eedefict mamniïttitur, 1 imc jam concludendum putant Adverlanj , tune ten poris intdlè-xifle, ac fafto veluti demondraiTe, Chrirtianos Veteresfer-vitutem perfonalem amp; Jibertacem Chrillianam fibi in\ti-Cem repugnare. Ad hoe ieaque argumentum ut , quatnnbsp;breviffime potero , refpondeam , velira pro firmo tenerinbsp;fundamento, noftram quseflionem, in qua nunc verfamur,nbsp;non effe faéli, fed juris: fie ut non inquiramus in id, quodnbsp;Veteres Chriftiani, ex fingulari amp; nunquam non laudandanbsp;benignitatis amp; clementise documento, fecerint, led tan-tiitn in id, quod illis, propter libercatem Chriflianam, ne-ceffario fuerit faciundum j quodque, ut obfervent amp;nbsp;fémper amp; fedulo, omnibus omnium temporum Ghriftianisnbsp;incumbat. Ad polterius vero dum Adverfarii nollri fer-vorura manumiffionem referant, paucis erit videndum, anbsp;quonam Auftore , quo tempore, qua deniqiie oceafione ^nbsp;hoc genus manumiffionk fuerit inftitutum inter Chrillia-nos i nec non in quantum eofdem ilia obligaverit: Ut rndenbsp;perfpicuum fiat, quam infulfe ex hoc inllituto contra noftram Thefin afFeracur argumentum.
§. 17. Servorum autem in Ecclefia manumitteitdorutn Ènoris Auflorem' fuifTe Conftantinum Magnum teftanturnbsp;Scriptores Hdloriae Ecelefiafticae. Sozomenus enimnbsp;I. Cap. 9. ait: ^tqtte mihihihunc fermonem ingrejjo- opercsnbsp;prethm videtur , eas qüoque leges hoc loco recerfere,
eorutn j qvi fmt in Eccïefiis libertate donati, pitutce fiM, Ww* eum puftim pef exqwfitanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legti^
34 DISSERTATIÖ POLITICO-THEOLOGICA..
obfervatione , partim pree pqffejjuribus , qut imiti eos diinife^ runt, perniagna e(Jet difficultas in majore libertate acquirenda»nbsp;quatn Roniani civitate donari appellant: tres tulit leges, qui-bus decrevit, ut onines, qui in Ecclefiis ejjent teftimenio Sacer- ¦nbsp;dotum libertate donati, in Rempublicam Romanam adferiberentur.nbsp;Hujus pit infiituti Jatis clara etiam nofira eetate extant indi-,nbsp;cia : quippe confuetudo adhuc tenetur, ut leges de eo fancitee ,nbsp;in principio Tabularum dé manumijjionibus fcribantur. Atquenbsp;ha funt leges a Conjiantino premulgata: qui quidem omnem cu-ram cogitationem ad Chrijlianam Religionem ornandam cor-tulit. Et apud Nicephorum Calliftnm , Lib. 7. Cap. 46’.nbsp;hsec de eo leguntur verba: Libertatem quoqueEcclejia^ lege latd , concejfit, ^ ut libertate Sacerdotibus tejlibus donatinbsp;Civium Romanorum numero adferiberentur. Ques omnia tempus quoque ipfum , ad hunc ufque diem , conjuetudine probatanbsp;plurimorum annorum prcevalente , confirmat. Atque Uk quidem magno Jludio leges ejufmodi condidit, rebus quttm ipfis eul-tum divinum fedulo propagavit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
His poftremo fuccinic HiftoriaEcclefiaftica, quam Tripar-tkamvocant, Lib. i. Cap.9. Cum, propter fubtiliiatetnLegumf etiam inviti poffeffores difficultatem paterentur circa dationem me-liofis libertatis, quam civilitatem Romanam vacant, tres tulit leges , decernens omnes in Ecclefiis manumifjos fub teftimonio facer-dotum, per hanepiam adinventionem, Romana civilitatefrui, cujusnbsp;Indicium preefens etiam tempus fervat. Nam moris erat de libertatenbsp;ieges fcriptas in manumiftonibus anteponi. Confiantims igiturnbsp;hcEC fane fiudens in omnibus honorare religionem. Confirniauimnbsp;amp; hoe in lege prima amp; fecunda, Cod, de his, qui inEcclefianbsp;manum. Lex enim prior fic fe habet: Jam dudum placuitynbsp;ut in Ecckfia Catholica libertatem Domini fuis Famulis preejiarenbsp;poffint, Ji fub adfpebtu pkbis, adfiftentibus Chrijlianorum An-tijlitibus, id faciant: ut, propter faUi memoriam, vice aStorumnbsp;interponatur qualifcunque fcriptura, in qua ipfi vice Teflium Ji-gnent. ünde a vobis quoque ipfis non immerito danda ^ relin-quendce fmH likrtates y quo quifque vejtrum paëiQ voluerit, dum*nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mq-
-ocr page 41-DISSERTATIO POLITICO-THEOLOGICA. 3^
^wdo vejlrce voluntatis evident apparent tejlmonium. Pofle-rior veto Lex ficfonat: Qiii ex religioja mente in EcclejicegremiQ Servis fuis meritam concefferint lihertatem, eandem eo jure do-najp; vdeantur , quo Civitas Romana folemnitatibus decurjis ,nbsp;dari confuevit. Sed hoc duntaxat his, quifub adfpedtu Jntijtitumnbsp;dederint, placuit relaxari: amp;quaefequuntur. Verurnequidemnbsp;«(I, quod irta prima Legis verba , ^am dudum placuit, abnbsp;Auftoribus fupra adduftis difcrepare videantur, quominusnbsp;Conftantinum pro primo manumiffionis in Ecclefia Aufto-re habeamus. Sed hanc difcrepantiam amp; dubitationem nonnbsp;Infimorum Subfelliorum in Ghoro furisperitorum Viros,nbsp;quorum ingenia ad hsec verba fefe exercuerunc, duplicirernbsp;fuftuliffe video. Qiium enim animadvertant, Conihnti-num, antequam memoratas daret Leges, aur confultutnnbsp;per Epiftolam refpondifTe, id fieri licere, aut ilium de renbsp;praefenti tres leges tulille , quemadmodum ex Sozomenonbsp;paulo ante audivimus. Unde concludunt, harum Legumnbsp;primam temporis injuria intercidifle. Quomodocunquenbsp;amem hsec res fe habeat, id, quantum equidem fcio, aper-timme conflat , neminem hujus conftitutionis atquc con-fuetudinis ante Conllantini ex Ethnicifino ad puriora Sacra converfionem meminifie , fed demum inter annumnbsp;a Chrifto nato cccxn. amp; annum cccxvi. hoc genusnbsp;inanuinilfionis inter Chriftianos invaluilTe. -*^036 cum itanbsp;Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex Adverfariisquaero, cur tantointervallo ab
Pgt;''morumque Chrifiianorum aetaie, qua pro-cul u 10 baud minor pieras cnm charitate erat conjunfta, nsc con uetudo demum fuerit introdufta? An quia fseca-lum pnus aim® libertatis Chriftianae dulcedinem ac fruftumnbsp;non perceperit ? An vero quia tunc temporis in Ecclefiaenbsp;gremio non luenntServi? Utrumque hoc fi quis ftatueret,nbsp;non modö luam ignorantiam proderet, fed amp; in veriratesnbsp;clariflimas, quas antea detnonftravimus, irrito conatu in-Volaret.
S» !§. Occafionero vero, qua Servos manumitti in Ec-
E a nbsp;nbsp;nbsp;cle-
-ocr page 42-cleOa juffie 'Conftantinus, fi quis e citatis Sriptoribus dili-gentius fecurn confiderec, perfentifcec, hoe genus manu-miffionis commendatum fuilTe Ecclefialiicis non tam ad li-bertatem Euangelicara tuendam, quam quidem ad eorum auéloritatem , etiam in rebus humanis, augendam. Scilicet , Chriftianorura Vexatoribus partim inh biiis, partimnbsp;verómortedeletis, cum laetior Ecclefiae adfpedtus fitnul amp;nbsp;uberrima pax ubicunque locorum praeheretur, Jmpera-tori laudató, ex amore amp; reverentia erga Religionis Pro-fefTores, placuit, ut jus manumittendi (quod, ut omnibusnbsp;Gentibus, ira amp; Chriltianis, quos plusquam Gentiles man-fu',; fibres cfle oporcetj fuadebat humanifas) ellct penes E-pifcopos: quorum feiheet lèntentiae finniori amp; potentiori^nbsp;quam Judicum Saecularium, major fides fit habenda, Sen-ferat enim Conftantinus , ut Sozomeni verbis utar, prsenbsp;exquifita quadam legum obrervatione permagnam fuifTenbsp;«üfficultatem in majore libertate acquirenda. Nimirum,nbsp;cenfu durante, cui modus maiiufnittendi inEcclefiafuccef-lit, quetii ideo prgcllantes Jurisconfuki in LegeSecundade-notari per Sêkmitates decicrfas opinantur, moris erat Ro-lïiéBj ut Servi, juflu fuorum Dominorum inter Gives Romanos cenfum profeffi libertatem confequerentur.
§. I p. Hïe Conltantini Leges neutiquara fingulos obligi-vérunt Chriltianbs, ut omnes fuos Servos five Gentiles, iive Chrillianos, velint , nolint , e manu mitterenc ( quafinbsp;vero Servitus cum Libertate Euangelica pugnare turn de-mum innotuiflèt) fed agunt duntaxat de iis, quos, fibene meriti elTent, libertate ex arbitrio donare poffent. Eohnbsp;dem modo, quo Veifcres cüm Servis fidelibus olim egerant,nbsp;fecündutn illud Terenrianuna, in And. AEt.. i. Seen, i,nbsp;Feci e Servo ut effès Libeftus mihi^
Proptirea quod jerviebas liberaUter.
Hocautem utcredamus, D. Auguftini Sertnonfs Quinti verba, inde a pag. 60-63. addit.a Jacobo Sirmondo, Parif. no-feiS nbsp;nbsp;nbsp;^ervum inm mmmiHindm ^usis w Eccle-
film. Fit¦ Si entiuM. Libsllus tuus feci^ütiiT, aut jit difiderii tiii profeciitio. Diets te Strvutti tuum tnammittere, quod tibinbsp;in omnibus fervaverit fidem.
§. zo. Hoc 00 magis affirmo, quia aevb j fuperftitioni-bus ut uc pleniffimo, M-arculfi Monachi (quern circa annum Chrilti fexcentefimum fexagefimum floruifle in Francia de-niotiftrant Notse Bignonianse ad ejufdem Formularum Librumnbsp;primura ) non folam Conftantinus pro manumiflionis in Ec-ctefta Anftore fuit habitus, verura edam quia erat penesnbsp;Dominos ex arbitrio proprio fuis, quos manumittebanc,nbsp;Servis quameunque libertatis donadonis condicionem pree-feribere. Scribit enim Marculfus. Lib. z. Formularum ,nbsp;capit. 33. Diledto fuo illo aut ilia tile, pro refpeStu Jidei acnbsp;Servitii tui, quam mihi famularis, pro remijjione peccatorumnbsp;liieorum, te ab omni vincuk Seroitutis abfoho; ea tarnen con-ditione 'ut, dum advixero, mihi defervias , poft: obitum veronbsp;meum, ft mihi Juperpes fueris, fts Ingenms: amp; quae fequun-tur. Hue accedit denique, quod hoc fseculo Servorum ven-ditio eflet in ufu; uti patet ex FOrmuJis Bignonianis. quaenbsp;Marculfo adfcribendiE efle videntur. Capitulo enim fe-cundo legimus: Domino Magnifico Frdtri illi Emptori, ego innbsp;Dei nomine ilk venditor. Conflat me non imaginario jure ,nbsp;nec nullo cogentis hnperio, Jed proprio mluntaPis mere arbitrionbsp;tibi vender e, quod it a ^ vendidi, a die prcefamp;rite, vern'acilhinnbsp;juris met nomine ilium, amp; fic deinceps. Qiise cuni ita fjrft,nbsp;clariffimum in modum effulgefcit, quam male credatur,nbsp;itianumilTionem Servorum in Ecclefia oHih introduftamnbsp;fuiifie ad fervitutem, propter liber*tatem Eutfngelicam, enbsp;toto Orbe Chriftiano, amp; qoaquaverfum pmpagarentur dogmata faiutaria , funditus exftirpandam: fit ut Oranes ubi-qne Chrifliani, etiam nollro huhe terfipore, ad eurrdemnbsp;confervatidum morem effemus adftriéli.
'§. ti Sed forfitan, fecundum iliud Pöëctb effatum, dim 'étiem redit in pracoHia tnrtus, contra nos infut-gem AdverfarÜgt; xücentgöe ^ etiamii oèdamus deihoflftratio-
ni praecedenti, tarnen contenditnus, ex citato Marculfo, non paucos antiquitus Chriftianos, utpiumnon tantum , ve-rum etiam ut merito iiim quid confideraiTe, 0 quis Servumnbsp;Servamque fuam a fervitutis jugo folveret: adeo ut quodnbsp;quondam Deo placuille docetur, maxime femper debea- ¦nbsp;mus curare.
Non equidem diffitemur, multos inter VeteresChriflia-nos, amp; pracfertira Francos, in hanc opinionem ftiille de-du£los a qnibufdam Ecclefiallicis, quibus jus manuroitten-di, jiixta Conftantini inftitutura, erat commendatum: fed ean-dem nullo pafto dubitamus vanam amp; ruperilitiofam pronun-ciare. Nam prseterquam quod hujus opinionis, ut recep-tae apud ante citatos Hiftoriae Ecclefiaflicae Scriptores, nulla mentio proftet, ex ipfis illis Formulis, quibus, hocMar-culfi fasculo, Servorum manumiflio peragebatur, quam lon-ge haec opinio a veritatibus divinis recedat, dijudicent illi, quibus erefiliora dedit Deus ingenia, quique a Ctelelli no-itrn Doftore didicerunt, licitum non efle nobis, ut Dei le-gis gravioraprsecepta Judicium, amp; mifericordiam, ac fidem,nbsp;linquamus, ut traditionibus hominum adhsereamus. Quodnbsp;ut vel in ipfos Adverfariorum oculos incurrat, tria tantumnbsp;löca ex ipfo Marculfo adducam. Sedrifum teneatis. Amici!nbsp;Scilicet Lib. z. Capitul. 32. legimus: Qui debitum Jibi ne-xum relaxat Servitium, mercedem in futurum apud Dotninumnbsp;Jibi retribuere confidat. Igitur ego in Dei nomine ille Conjuxnbsp;mea illa pro remedium animiE mjirce^ vel retributione esterna ynbsp;te Ulo ex familia nojira a presfente die ab omni vinculo ServLnbsp;tutis abfolvimus Ibidem infra Capitul. 34. Si aliquos exnbsp;Servientibus nojlris a jugo Servitutis abfolvimus, mercedem innbsp;futurum nobis ex hoe retribuere confidimus. Igitur ego Uk,nbsp;propter nomen Domini ^ retributione esterna te ilium ab omninbsp;vinculo Servitutis libero. ita ut ab hac die vitarn ducas ingenuam,nbsp;lanquam Ji ab ingenuis parentibus fuijfes procreatus, amp; nullinbsp;heredum ac prohesredum meoruni vel cuicunque Servitium impen-dss, niji fub Integra ingenuitate defenfione, cui te exmeisheere-
di'
-ocr page 45-DISSERTATIO POLITICO-THEOLOGICA, 39
^ibus clc^cris hcihsYC dshccis ^ oblütci lucci ^ ubi iTiGutyi tc^uï» ^Jdt corpiifculum 'uel lutninaria annis fingulh debeas procura-
amp; Iic porro.’ Denique m ejus Appendice Capital. 13. hïc Proliant verba: Dum Omnipotens Deus nobis concedit innbsp;^oc feculo fanum corpus habere , eportet nobis pro falute anima 'nbsp;nojlrce frequentius cogitare debere, ut aliquantulum de peccatisnbsp;nojlris minuare merearnus. Itaque ego illOf^in Dei nomine pronbsp;nima mea remedium, vel pro meis peccatis minuendis , ut innbsp;futurum Dominus veniam mihi prcefiare dignetur , Servum ju-^is mei nomine ilium relaxavi ingenuum: amp; fuae fubneftun-tur.
§. 22. Sed, ne propofitolongior fim, progrediar, utdemotl-ftrem, illos , infcitia magis, quam firnio fundamento, argu-mentari, quotquot id agunc, ut fibi aliifque in animum in-ducant, Servitutem, fenfu Itriéliffimofumendam, ideo inter Belgas amplius non obtinere, quandoquidem leges fimul amp;nbsp;fundaraenta Euangelii eidem refiftere llatuunt. Quod enimnbsp;quiiibec Civisamp; Accola bic libertate pleniflima gaudeat, fe-cundum harum Regionum Comitum amp; Regum privilegia ynbsp;id adfcribendum politicis rationibus nemo, nifi Belgicarumnbsp;rerura ignariffimus, negare poterit. Nam amp; ante, amp; poftnbsp;Belgium Reformationis luce falutifera colluftratum , hïcnbsp;Servitus erat res notiffima: ut teftantur non modo Antiqui ,nbsp;verutn amp; Recentiores Jurisperiti, qui in fuis Operibusah-quam Belgü Provinciarum mentionem fecerunt.
. nbsp;nbsp;nbsp;Certe Clariflimus Jurifeonfultus Petrus Gudelinus
m luis Commentariis de Jure Noviffimo, lib. i. cap. 4. «r qua jure novijjlrno circa fervorum conditionem introdudta Juntnbsp;pag. 5Ó. ad finem, dicit:/wi/Tè autem olim, tam hic,quama-libi, apud Chrijiianos durijfmum Mancipiorum atque Vernarumnbsp;ufum, ac etiatn Ecckfias pojfedijfe, ex monumentis conjlat, donee crefcente paulatim charitate Chrijiiana , qua plurimos adnbsp;manumittendum fuadebat, tandem prorfus Servi fere ubique ejfenbsp;defierunt, ut notavit Joannes Molanus de Canonicis,Lib. Tert,
quo tempore id üeeiderit, fion feitw exa^et p^^ cirdter
m-
-ocr page 46-40
anmnn Chrijli millejimum ducentefimum adkic ferms in Italia fcf Germania fuijfe, liefripta Pontificum in Decretalibus, fab Tit.nbsp;de Servis non ordinandis j ^Tit. de Conjugio Servorutn, indicant,nbsp;^d hcec refert idem Molanus, Libro mine allegato, Ecckjiam Di~nbsp;vi Petri Oppldi Lovanienjts injlrumentum habere manumijfionisnbsp;cttjufdam,, in ea Ecclejia faSteg, anna miikfimoducentefimoquin-quagefimo : ut probabUe- fit a trecenlis duntaxat annis, out pan-li) amplius^ pojjejjlones Servorum exul-are in Belgio nojiro, £ƒnbsp;flenmque aliorum tocorum ccepiffe. Attamm retentus eft, in ho-diernum-ifque-diem, Servorum eorumque vendeudoriMn ufm, turn innbsp;Liifitania, turn in aliis Hifpania partibus, ^ nonnuIHsaliisdi-tionihus, qiics Turds funtvicinte ac mos ibi eft Servos per-manere', quamvis religtoneni Mahumetis ejuraverint , Ö* Chri-ftiand imbuarrtur. Qtiod abfurdutn. videri non debet, cum feit^nbsp;tentia fit approbata Servitutem perfonarutn 0* dominicam pote-ftatem Legi Divince non adverfari.
Ne quis aucem adverfse lentenEiae Patronus arma, qui-biis nos confundat, cenfeat fibi abfcondica effe fab iilis verbis: dmec. crefeente paulatim char it ate Chriftiana, qua pk-rimos ad manumittendum fuadehat^ tandem prorfus Servi ferenbsp;iibique qfft defierunt, illi omnem occaiioncm virium refumen-darum adimara. Scilicet, coxicedimus qiiidem facile, cha-ritatem Cbriitianam non folum non permififTe, ut Chriftia*nbsp;hi in fuos Servos faavirent, fed procedente eciam tempo/-re potuifle anfam praebere, ut flatus fervilis funditus fue-rit remotus: atque ka cuivis Cbriftiauo feroper licicura efle,nbsp;fi v^litj Servum fmim manurnittere. Verum denegamus,nbsp;id ex aliquo Euangelii expreRo mandate proficifei.
Gudelino addatur Paulus Cbriftinseus, apud quern DeeiJ. Curia Befgica, Vdhm. 4. Decif. S'quot;. Pdum. 2, 3. eadera ferine reperiuntur verba. Ampl. Dir. Iluberus , Servitutisnbsp;inter Chrillianos fublationem ad feriora tempora referens,nbsp;ait , in, PraleStimibus ad Tit. Inftit. de Jqre Perfon. §. 6.nbsp;Sed ab hoc tempore, id eft A^. Chrifti 1212. a^t non multonbsp;ftcuti - Gkfiftiam ft rmiu m Stmtkm reégeu dafmtml.nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ha-
-ocr page 47-DISSERTATIO POLITICO-TMEOLOGICA. 41
Hugo Grotius etiam , in IntroduSiione ad jus Hollandicttm, ^diomate iielgicu cwfcripta , faietur , ante trecentos annos,nbsp;Servorum uluin’demi-im fuiiTe fublatutn in Be'gio.
§. 14. Si quis aucena quasrac, quaenatn ilk caufla pro, p.rie Si Tatio liaerk, car Servftatis DGme%a€e non amp; ufus,nbsp;in BeJgio penitus ^telierit , v.elim audiat,^ quse habet CW-I’aulusVoet. Inilitut. Lib. ï. tit 5, Nam. 4; ubi dicit},nbsp;Provincies vsro Eslgii Faderati jin tanium djUrs Servimtis abhorrent, pofiquam fefe in Ubertatem jure amp;f armk rec^perunt,
Ji qui aliunde Servi ad nas tranfiverint, vel Umitès no jin territorii, fuerint ingr^, eo ipfi Ubertatem confequantur. Utnbsp;niulto magis ipji in Belgio Feeder^to in tuto finf c-ollocati , quinbsp;fe intra mjlram ditionem, tanquant intra tutelam 'S protedlie-nern^ receperunt ^ nec fuis, a quibus profugerunt., exhibeantur.nbsp;Ex quibus omnibus fatis fuperque cuislibet aft maniïeftum ,nbsp;Don tarn EuangeJU Legibus vel Fandamentis, qaato Politieknbsp;Rationibusj a®£ adferibeodam , quod om.nw^ Serviis, qatnbsp;aliunde hue defetar, libertate pjeniftlma is Belgio firua-,nbsp;tur.
§. if. Conclafio ooftra qikm firmo nitatur iusdatSeiKo., vél inde colligkur, qult;jd, fenteijtia Adverfariamsj. de Bej-gio noftrq admilTi, eflet oftesdendum, quonjpdo, libertatenbsp;Euangelii fart^ tedta, inmulds aliisj'ChrUtianoraïS;Rebus,pu-blicis, ill qaibus onancs CiMriftiasiimgm ,diveriis Kcei fenteiwnbsp;tiis, diver Ibque modo, pr ofitentur, son foium remanferint.ve-Iligia qnsedamServitutispriftin^ ;yeruin dtiam jquod jnagissnbsp;emtio amp;venditigServorunj, Nawn naodosHegatas P. Voet,nbsp;ioco ckafa, cam alium Teftium Gtayiam agmine, afibimaat,nbsp;nihilommis rsmmjermt vejiigm-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fer;Qip0js
in Gsrmama, Pidmia, Mafeoma^ . Triinfjhi^nid,, Emvffid t etiam in lletrarcbia Zutphanienji^ Famp;lamcd.' Et paujopott;nbsp;in AngUes Reg»o durd fublatd Servitute , niomuU0 glebee difen-huntur,alii ad tempus,pidtioHe£onJlitut:a, S.ervonttm i^dr/erbium t apprencies «ppe/kd. Le emtione aute,m amp; vendi-done Servorum, pecudgai in morem, videfts, qa© de Lu-
F‘ nbsp;nbsp;nbsp;ft-
-ocr page 48-4i DISSERTA i lö rOLiTiCO-TlIEOLOGLGA.
Ct mis habentur apud Jo. Bodinum , Lib. i, de Republ. cap. f.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
§. i6. Neque Viri quidern Doftiiïimi, qui de R ebuspublicis optime funt merit), opiareduhitariint. utServitusperlonalis,nbsp;quas noftri - tempuribus inter Chnlbanos plurimos , aut fere , autpeniius, fublata ell, rertitueretur (ita tarnen, utnbsp;Domini clementite ChrillianE iluderent, non ferocisej ut-’.pote qu®'Rebuspublicis eiTer uEiiffima. « Nam tam certumnbsp;ert ,quam quod certidimum, e Servitutis ufu abrogato mul-ta, nee facile dinumeranda , emanare incommoda. Huenbsp;tendunt verba Amplidimi amp; i^ftutriatiffimi Busbeqiiii ,nbsp;éum ait, Epiftamp;l. Tunica ? pag ilt;?o, i6i edit, Lugd. Bat.nbsp;163 b nefcio, an optime rebus mjiris covfuhiit, qui fervu-tutem primus fuflulit. Si jujta, ac eïemms, qualem Legesnbsp;Romance pnefcrihunt, fervitus preefertim publica maneret, nonnbsp;tot fortajje 'crucibus , neque tot patibulis opusejjèt, ad coëreett-éos\ quibus \ preeter vitürn^ libertatem, nihil eji yqms ëgejtasnbsp;ad quodvis audendum fcélus .impelliti ¦ Libèrtas jfiné re non jem-per fuadet hone (la. Non omnium ingenia inopem ferunt liberta-tem, nee omnes ita nati-fuht, ut/e regere, fut arbitrio redt e uti fciant ;melioris dudtu atque imperia, tanguam adniinkulo,nbsp;opus habent; nullmn MHoqui peceandi finetn 'faSturi : ut funtnbsp;queedam bejlice , 'quarwn feroeiids fefnper metuenda fit, ni-fi vinculis có'érceantur.^ hic qtddeth ntens imbecillior autoritatenbsp;herili gubernatut'. Herus Serm labore mvit. Turece maxima ,nbsp;qua publicé,qua prhatim, e Serviiio imolutnenta capiunt’, remnbsp;famitiarem^Servorum bperls prceclare ¦ tuentur j ideoque prover-bio negant ewH paupetem videri, cui vel unicus Servus fit. Sednbsp;Ö* publice fiqmd.moliendumtransferendum,‘erudèrandum, autnbsp;minuendum fit, id Serverim fpefd ^ affiduitdte confiequuntuVinbsp;Nos eperwn antiquorum magnificentiam nifiqudm ajjequimur.nbsp;,Quid enim ?Manibus defiituimur , hoe ejl Setvoruni auxilio. Utnbsp;iacèam, quantum inJlnimentuiH Servorum dodtrina titerce fue-rint Vetéribus, ad omnem fcieniiam adipifcendami 'Po\.g\t{Pcmsnbsp;tero , Magporuin Virorum riixus fuffragiis ad iefl:imoniis,lt;amp;:
' nbsp;nbsp;nbsp;prsc-
-ocr page 49-DISSERTATIO POLITICO-TIÏEOLOGICA. 45
praefcrtim Busbequii, in Prokgom. de Statu Servorum, parag. 53j ?4»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35* generatim evindc non modo, magnas ex,
fervitute perfonali, prae mercenaria , ntilitates in genus humanum redundare: verum amp; fpeciatim diiputat de coi-,nbsp;luvie hominum mendicancium ac ocioforuni, quidivagando’.nbsp;fuorum. Goncivium vtl aliorum Hominum alimenta devornbsp;rant, amp; vires debilitant, cuj luabobveniretur, fi adhucdunxnbsp;Servitus vigeret pleni'flima inter omnes Chriftianos.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
§. 17. Ex omnibus itaque ante diSlis (ne fim infinitus ) etiamfi omne hor-nm Scriptorum Doétiffimorum verbumnbsp;nullo modo faciam meum , de rei tamen fumma amp; eapite;nbsp;fatis, opinorjitnto cqncludo, Libertatu.ChriJUance Servitu-tem. (quippe quse hïc vel ex aliquo behignicatis amp; clemen-tiae fenfu , vel ex pplicicis ration!bus, nonSvero ex,Lege Di-vina, ell abrogata) nulla ex parte adverfari 'LibertdtiChrijiia-nee. Unde fua fane fponte fluit, earn impedimento non effe,nbsp;quominus -Euangelium propagetur in iis Chrijiianorum Coleniis^ .nbsp;ubii Servitus, in^hunc ufque dieiu, vfu venH. Hacenimracionenbsp;quoddam amicilfimum Deoque gratiffimum Regnura eriginbsp;poteric amp; debebit Dominos inter «amp; Servos , Sacris Meliori-.nbsp;bus edoftos :. uti Philemoni.corainendatiPauIus, .q/i i6.nbsp;Nimirum fie dehium fcervi enint ad .fuorum Dominoruranbsp;nutum.qugm paratiflimi, fecundurn iliud (a); iSem, obe-dite iis ; qui Domini-funt fecundurn carneni y -cum timore aciremo~nbsp;rf , cum Jimplicitate cordis vejtri, Panquam Chrifto. Sicquenbsp;alterum illud srftas aget radices in animos Dorhinorum ,^nbsp;quotquOt Homjnem Chrjttianum non exuerunt: {b) ö*wr,nbsp;Domini y eademfdcite erga illos ^ Temittentes minus -. feientes quod-ve[ier. ipforum, D minus ejl „in QeJis , nec per [once rpfpeamp;usnbsp;fji apud illiim. Rationes autem ut modos , quibus initisnbsp;amp; obfervatis, hoc Regnum felicibus aufpiciis queat fuudarinbsp;amp; confinnari, indicavit Vir-EruditilFimus, de mcj fi quis'
tb) vf. 9:
F ,2
(«) Ephef. 6: S—
-ocr page 50-44 DissaRTATio politico^theologica;
unquam, optime merkus, Henriciis Velfe, Hagienfis Ec-' clefise VeneraiKlö« maxime Paftor^ in Praefarione Hifloricanbsp;prsefixa Igt;i^'ro, qu’ infcnbitur: J^atlEiCUtI0e f2amp;ertgtetl nCb
ipen^ üe gtonübefitns C^tfiendomjsr onoet De Denen op De lüufi ban CttoromanDd en jlSalaamp;aae /nbsp;Doo? De ^eenfe^ JSBt^^tiariffen op CraraiueDac»
Hie autemTheoiogtis ille Incomparabilisjpariüg, 46,47. quo-rundam hominum dobitationibus, quibus func folliciu, num Dogmata Euangelica Servis tradi poflint fine detrimento,nbsp;recenfitis amp; refuLatis, parag. 48—f j. media, iioc reiigio-nis.opus promotura amp; infervittlra, ordine concinno digeffic
m. nbsp;nbsp;nbsp;frms •mbit ^eritaty futn ctd Dei, Mm ad hofiri exijien^
•ti/mmaturaU 'hmne demonjlrandam , efl aureufn
IstdjV Gogito, ergo fum.
IV. nbsp;nbsp;nbsp;Pdlysamia fmuMnea in legem natüralem veriïatef^ue di~
vinas incurrit.
pamp;Kemn vefiitus.
VII. nbsp;nbsp;nbsp;Cedex Ddmm ntc ahqm cafii fvriptus tfi, nee ab cniBo-
ritate Eccltfix pendet.
VIII. nbsp;nbsp;nbsp;Dei aternitas eXcludit non tantum omne initmn ac jg-
nem, fed etiam omnem temporum füeéeffibnem,
IX. nbsp;nbsp;nbsp;JufliJicandi nm ejt confmdendus cum SauStiJieations.
X. nbsp;nbsp;nbsp;Idon datur duplex Independent Trincipium.
XI» nbsp;nbsp;nbsp;fttllere poteji, negue falli.
F I N J- S.