|
fOo
|
||||
|
w*:
|
||||
|
IVLII CHIFFLETII
AVDOMARVM
OBSESSVM " E T
LIBERATVM
|
|||||||
|
ANNO M.DC.XXXVIII.
|
|||||||
|
A N T V E R P I /E,
£X OFFICINA-PLANTINIANA
15ALTHASARIS MORETI.
M. D C. X L.
|
|||||||
|
d
|
|||
|
SERENISSIMO
CARINIANI
PRIN CIPI
FRANCISCO
THOMJE
A SABAVDIA. VM tua,PRINCEPS
SERENISSIME,ea- que mtxima in le
merita Belgae ex- pendunt , quid- qiud pietatis nomine honori- ficentifllme, & ad laudem magnifice dicere de te aut ex- cogitare poflunt; iure infra laudem &c longe leuifliinum A a exifti- |
||||
|
Jej. T'R IFATIO
exiftimant. Iam id folum ie
pofTe omnes agnofcunt, vt, quemadmodum tupalam cum illiSjVrbes afTerendo,hoftes pro- iligando, beneficiis certare vi- fus esjfie illi in conferuanda. eo- rumdem memoria pie conten- dereaudeant,& reditum tuum votis omnibus expetere. Expe- tURtcerre-,&:,ii fas dicere,Sub- alpinis tuis &; Infubribus quo- dammodo inuident, quod iam illi pradentia tua faspe victores, eius nobis<leiiderium augeant. •Quid ni, plerique aiebant, a Prmcipe Thoma Auftriaci fanguinis generoiitate inclyto, iperemus iam tale ahquod pradium, quo Philippo II. Rege Emanvel-Philiber- xvs Dux Allobrogum auus illiuSj
|
||||
|
AD PRINC I P:E;M. J,
illius , ad Fanum Quiritini po-
pulis pacem , Regi vero atter- num decus comparauit ? Sed, illis prxcifa tui potiundi fpe, ad Principatus auitos- euolafti, reli&a dumtaxat in eorum ani- mis grata reruma te geftarum memoria. Hanc ego, dum vi- get, pro inggnij mei viribus tradere pofteritati inftitui, iie forte iniquum virtuti llien- tium, beneficiorum obliuio- nem induceret 3 nepotefque per infcitiam in tur^em ingra- ti animi notam incurrerent: nempe qui videre, quantum- libet memores, omnes tamen vnius xtatis, adeoque homi- nesfunt; &breui, quae reruni humanarum conditio eft,,non referent Audomarenfes acco- A 3 lar, |
||||
|
6 PRIIATIO
lxy quod modo paffim, fefe
Principem Thomam aciem hic inttruere, ibi fiumina cohi- bere,alibihoftem casdere, at- que vbique victorem aliquan- do vidifle. Sed cum animum meum,vtique rerum a te gefta- rum glorias imparem, earum magnitudo retardaret; ex his qua; gefllfti omnibus folam Audomarenfem obiidionem exprefli : vt, quemadmodum in Imperatoriis nummis vete- res, vt integros exercitus exhi- berentjOmnium inftar militem. vnum repraefentabant 5 fic ego vrbem libertati a te nuper af- fertam , vnam quidem, fed in qua plurium falus verfaretur, tamquam facinorum tuorum omnium fpecimen, in hac hi- ftoria
|
||||
|
A D PRINCIPE W. 7"
ftoria reprsfentem. Ne ergo,.
Princeps Generosis- sime,grauiterferas inoculos- tuos Audomarum reuerti, nul- loiamalioquam ipiius verita- fis lumine illuflratum ; cum* prxter eam ,,qu32 in me fita eft, honoris & confcientiae curam,. fatis norim,quantum adulatio- nem (quam olim Tacitus fce- dum crimen feruitutis re<5fce ap- pellauit) afperneris, fictarum, laudum iure contemptor,cum fis verarum pleniffimus. Si fine iingulari tua laude fcribi aut legi non potuit,quddtantagef- feris,HEROS MAXLME,incaufl fa es: &C quamuis virtutum tua- rum praxones, gloriamque tibi debitam pro modeftiatua effu- gias j tamen fieri deinceps non A 4, pote- |
||||
|
8 VTUEV. AD PRINOlPEM.
poterit,vt qui Audomarum ob-
felTum legent, illico a Thoma Sabaudia: Principe, cuius in fronte velut affertoris nomen • pneferetiiberatum non intelli- gant.Nempe,quod olim moris -m fuitjhodieque eft,vt a quo,qui- biifve Confulibus res praxlare geftaelTet, decumanis vrbium portis infcribereturjidego mo- dd fronti Clariflima: vjbis Philippi IV. Regis Catholi- ci & vere Maximi armis, nec non Sereniflimi Hifpaniarum Infantis Ferdinandi tot vi- &oriis inclyti aufpiciis,a te vin- dicataj, ad memoriam totius pofteritatis, ex animo infcribo Itilws chiffletius^
Bruxcllis Kal. Ian.
an. clo. Ioc.xi. AD
|
||||
|
9
AD LECTOREM.
v & de obfidione
Audomarenfi to- to Orbe circftmla- ta eH fama, citm eam plura fupr/t pr&teritorum bellorum memo- riam celebrarint, peculiaremfi- bi hifioriam pofcere vifa efi. JSfemo enim fiicile aduerfk GaU lis fortnna. ludibrin, Ducum agminum^s c&dem mnltiplicem, aut animo affequi queat, aut oratione completii: crederes in vnttm alterumve menfem in- tegri fitculi res a fortunH ctt- mulatas. gtuin & pr&terincre- dibilem tum propugnantium tum fuccurrentium virtutem, ea quoque c&lefiium beneficio- A s rum |
||||
|
lO PRIFATIO
rum varietas fuit, vt obfeffo-
rum vota fuperaffe videatur. Giupcircamerito c-urandumfuit, -vt tantarum rerum glorioft documenta, confignata Scripto- rum fide, illibata atque inte- gra ad pofieros peruenirent. id ego munerts, non aliorum, vt plerique in fuis hifior.iUprix.fari folent f rogattt, tenuitatis alio- qui me<& fatis confcitts, fed pa^- trts imperiofufcepi. Nempe huic pr£ ceterts mihi id onus impo- nere iure licuit, quod in eaex- peditione Cariniano Principi perpettms comes , rerum ab eo. gefiarum commentarios habue- rtt, quales nemo alius .• eaporro omnes aufforitate, vt nihil in iisitemerv adfertum intelligas -, quippe qu<e a> Principe gefiafunt, ex.
|
||||
|
AD LECTOREM. II
ex eo fonte haufit, cuim aqua
cryfiallo limpidiores turbulent&
fieri nullo modo pofiint. ex iis
videlicet, qua ipfe indies ejrper-
quamfedulo WFerdinandvm
Infantem fcripfit. Qua intra
vrbem, aut. circum, a. doBifii-
mo iuxta pio^ viro Guillielmo
VVitto apud ipfos (_Audomaren-
fes diui Bertini alumno acce-
pit: qui cum haud dubia fide3
fingulorum diiigentifimm ob-
feruator fuerit, ea citra vllum
veritatis damnum tradere po-
tui. Adhxc , Audomari jub exi~
tum obfidionis, diarium rerum
in urbe gefiarum editum efi,
quod tn oculis Senatm vrbis
vulgatum, quidquam externis
imponere nemo exifiimet. Si
quAprat.-er.ea. cotitigerunt} quia.
A 6 non
|
||||
|
IZ PRJEFATIO
non accepi , non queo prodere.
Et fortafk ex ejfent eiufmodi, qu.e nec vllnm in hiftoria. lo- cum fihi vendicarent 5 cum ea, fit eim dignitas, vt qualecum- que facinus, & citra deleBum, fcribi non ferat, Nifi cui, vt ^i«- eleganter Tacitus, lubeat lau- xi/x.dandis fundamentis & trabi- bus volumina implere ; cum ex dignitate populi Romani repercum fit, res illuftres An- nalibus , talia diurnis Vrbis a&is mandare. H&c & alia eiufmodi, quifque fuis olim ne- fotibus etiam cum laude refe- ret. De hojiibus vero non eji qubd quifquam miretur me res eorum ita figillatim perfequi, cum ne ipf quidem eas negare pofcint, niji fuis ipfi litteris cre^
|
||||
|
AD LE CT OREMi IJ
crebro interceptis fidem abro~
gent. Ceterum nullim in quew quam^ inclementius diffi mihi confcius Jum, <vt qui finguia fine odio, fine nimio amore fartium, quibus vitiis apud he~ sles Uboratum efi ? repr&fen- tem ; ne in hofles quidem <ve~ hementius inuehi Jatis deco- rum ratus, memor hifioriam longe aliter ac fatyram fcribi. guin etiam, reieHis nimiis Du~ cum militumfc laudibus, molem vitauimus, cum eximium ipfit Jibi pr&mium virtus fit; & res prxclare gefia , quot leSiores, tot pwcones, habeat. Denique nihil aliud in animo habui, prater Dei Optimi Maximi glo- riam, cuius in primis auxilia prope manifefio foluta obfidi? A7 & |
||||
|
14 VRJEV. AD LECTOREM.
eB; tum principum inaudi-
tam fortttudinem , ad extre- mum populi fdem, poferis in exemplum exhibere. I
|
|||||
|
IVLIT
|
|||||
|
IVLII CHIFFLETII
AVDOMARVM
OBSESSVM ET
LIBERATVM.
E s ipfa honari vi-
detur, quoniam ho- ' dierni belli partcm, i feripturus fum , nu- ! perae pacis orieinem^.. tum finem, adeoque belliinitiapaucis exponere. Verbi- ni fuperiori fasculo fancita pace, Philippus Hifpaniarum Rex, com- plures arces portufq; Henrico IV. Galliae Regi paene vhro reddiderarj &, Pontificeauc~tore,folemnes poe- nas adiecta: erant, vt fcederi tantil- llira aduerfari religiofum iuxta & facer-
|
||||
|
y6 IVL.CHIFFLET.AVOOMARVM
facerrimum haberetur. Pacem lianc
Auftriaci fumnia deinde flde co- luere; tum vero maxime, cam Henricus repenttno fato fublatus Ludouicum filium, tenerum & op- portunum vftioni, reliquit. Forte eciam tura Gallias dua; fa&iones erant$ quarum altera more maio- rura caftis aris addietSj alteranoui- tiae fuperftitionis aflecla erat: illa quietem mutuis diflidiis fefla, ifta nouorum motuum, vt in turbido pifcaretur, cauflas quaerebat. Itaque Auftriacis forte cuipiam tunc inte- grum fuifle videatur, pro Henrici iniuriis, qui violatis fcederis con- ditionibus, Batauis auxilia in belli alimentum fubmiferat, a Ludoui- co bello pcenas repetere : fed eo- dem maternas tutelae permiflb,Prin- cipibus Auftriis, vtique optimis, carior ndes,-quam vltio, rerum- que fuarum mcrementum fuit. Q^iin & Pfailippus eo nomirie rer- tius
|
||||
|
OBSISSVM ET LIBERATVM. IJ
tius Hifpaniarum Rex, qu6 pro-
penfioris ad pacem ftudij fiduciam augeret, Ifabella. Ludouici germa- na, in Philippi filij vxorem acce^- pta, Annam quoque filiam Ludo- uicoRegi vxoremdare nondubita- uit. Ita diuturnam inter eos pacem fore fpes erat, qua: iam per annos xxxvii. populi defiderium acuiflse magis quam expleuifte videbatur. Italia Germaniaque bello ardebant, Sc erat quod Belgij Galliseque feli- citati inuiderent. Sed qua: Gallis fasderum reuerentia eft, gentium deinceps vrbiumque funera pro~ priae tranquillitati praeftare exifti- marunt, tandemque anno huius faeculi xxxy. pacis eos txdium cepit. Prius tamen, quo iure gentium
in fpeciem agere viderentur, ho- muncionem quemdara Iohannem Gracioletum nomine pro Fetiali mifere, qui inftaurato maiortim ritu
|
||||
|
l8 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM.
ritu bellum pro Rege denuntiaret.
ls inie&o humeris paludamento, pileo rugis coharrentibus fuperne orbiculato, nonvtolim in ipfisRe- gni finibus fubftitit, fed recla Bru- xellam ipfam contendk. Aulici rei nouitate perculfi , vt qui ex imagine/ tantt)m, maxime in parentationi- bus Principum,Fetialesnoirent, de hominis conditione propius qua% rere incipiunt : adeoque ipfemet. Ferdinanaus Hifpaniarum; Infans^, accerfito viro, eorum, quos Heral- dicos vocant, rituum fciente peri- toque in paucis, iuflit eum quam- primum ipecie alicuius de ea: artc colloquij hominis conditionemani- mumque explorare,- Isetgovbi ti* lum conuenit, rogat perquam be- nigne, fatifne profpera. valemdine vterentur viri nobiles & in ea arte celeberrimi, Francifcus Caprarius Fani Mauritiani Dominus, Scasuo- la& Ludquicus Sammarthani fra- |
|||||
|
tres
|
|||||
|
OBSESSVM BT LIBERATVM. 19
tres gemini, Pecrus Hozerius Tor-
quacus Eques, AndreasDuchefnius, aliique non pauci, libris de ea. arce confcriptis totoorbe inclyti.Cum- que ille ne de nomine quidem CeCe eos noiTe refponderet, propius de ipfa arte colloqui inftiric, laudare vetera, & laetaci qubd iam vlcrb ci- troque, vtolim, commeaturi Feria- les viderencur; poftremum de En- caufto , peculiari Fetialium nora, & quam ipfimet Galli lingua fua. Efmail appellanc, qusrere. Eapar- mula eft vtplurimum aurea,encau- fto obdudfco fymbolum regionum,. aquibus illis eftnomen,inlcriptum ferens;&quaminfra pe£tus ad \x- uam fibulx inftar prasferre Fetiales dejbent. Sed cum vir ille indo&us nihilo amplius de Encaufto, aliifve quae artem fpe&abant, exprimeret;, & fatis alioqui procax, in ea. dum- taxat arte quam profitebatur plane rudem &c imperirura fe exhiberetj qul
|
||||
|
rio ivi.chifflet.avdomA-rvm
qui ad explorandum miflus fuerat, in Concilium reuerfus,& a. Princi- pe fententiam rogatus, fpe&atum afehominem, audacem efle, pro- teruum, & pakidamento tenus Fe- tiaiem effe refpondit: fed nec idera paludamentum , quod Ahnfonij ( nam ita brachialibus infcriptum< erat) vocem prsferret, idoneum. £ux profe&ionis infigne efle : Bel- gis id genus infignium ( nempe terna Regis ipfius Lilia) pro Alen- fonianis ignotum, qus apud eos fcuto Francico margine miniato & nummis o&o Byzantiis impreflo circumferrentur. Prasterea require- re fe Encauftum , quod nec fuppo- fititius apud Gomminasum Ludo- aici XI. ad Anglorum Regem Fe- tialis omififlet. Denique nullum Hli diploma publics fidei ad libe- ram commeatus tutelam fuppetere, quo olim in ipfo bello, vbi praci- pus Fetialiura partes eflent, etiam opus
|
||||
|
03SESSVM ET IIBERATVM. 11
©pus fuilTec. Ica Burgundiam ( id
homini ex munere erac nomen) Caroli V. Imperatoris temporibus, cuni Francifco I. Gallise Regi cer- tum fingulari cercamini locum ad Vidofum amnem Andaiam & Ba- ionam inter denuntiatum ker, noa ante a Sanbonetio Baionae Prsfefto » iines Regni ingredi permiffum, quam veniam a Rege de icripto impetraifet. Cum ergo in Concilio prudentiffimi quique hominem ignotum, peregrinum , & iam pro- rpe hoftem, in confpe&um dare Principi vererentur; confilium fuic eum honefte, quantum fieri poiTec, dimittere: proinde Principis iuifu in asdibus Caroli Lockinghemij iiobilis Exconiulis & vigilum Prav fecti laute exceptus, abire permif- fus eft. Bellum exinde atrox , fed nulla.
xe magis quam crebris fortunas lu- dibriis ipioque initio clarum: quip- |
||||
|
iZ IVL. CHIFFLET.AVEOMARVM
pe cum Galli feliciori paulo ad Na-
murcum pradio tumentes, Batauis exinde iun&i, in Louanium Bra- tantis Metropolim fieuire infti- tuiffent, non folum breui irrita ob- fidio, nobilem ante litteris Acade- miam inclytam armis fecit 5 fed etiam formidolofus eorum exerci- tus, partim inopia., partim vulgatis contagione morbis abfumptus eft. Altero deinde anno, iidem rati Bel- fio fatis cum Batauis anniuerfariis
oftibus fore , Burgundiam qua li- bera eft, ordine fuo tentarunt. Ita nulla itcrum illis Burgundici f(£- . deris religio. Proinde & ibi Deus ipfe teftatus-eft, eur« ilbi non fe- curitatem modo, fed vltionem Se- quanorum eile: quippe Dola pame trimeftri obildione cincT:a , didice- re tandem eam vrbem forriifimo Regi feruari poile, quardudum or- ba Principe,parem eademque flde a Ludouico XI. obfidionem tuliifet. Iam
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBER.ATVM. 2}
lam nihil aliud fupererat, praeter-
quam ruris agrorumque fupplicia pro bello extrahere; & verb fere iu confuetudinem verterat, cum tan- dem tertio belli anno, vaftata. Han- nonice parte, diftento alibi Princi- pe, Landrecium occuparunt. Exinde velut in oppido prouin-
ciam viciifent, Flandriam deinceps delicias horreumque Belgij peten- di cupido inceffit. Tum maxime eam prouinciam efTe eiufmodi re- putare coEperunt, e qua. bello vires haud aegrc reparabamus, quaeque commeatum copiis,fumpms Prin- cipi, Ducibus militem fuggerebat: fol um Audomarum eam expedirio- nem moraripoife, quod in finibus Atrebatium fitum Flandris quo- dammodo fpecula eflet: nihilomi- nus perfacilem eius expugnatio- nem fore, fi Ducum quifpiam,quo- rum fatis ferax Gallia eilet, Belgij fines alio inuaderet, alio Bataui oram
|
||||
|
24 ivi.chifflet.avdomarvm
oram maris legentes arduum quid- piam molirentur. Circa vrbem nihil plane defuturum eorum quaj obfidionem muarent, humum du- cendis foffis aggeribufque ido- neam,flumen aquationi, iiluas li- gnationi, agros pabulationi oppor- tunos: ad haec altera oppidi parte huraentes natura agros , penitus, aut nullo ferme negotio fuppetias interclufuros. Casli vero iniquita- tem , fi denfis ingrueret imbribus, minime ideo extimefcendam, cum id. ipfum,fi quantulumcumqueipfis incommodum afferret, longe ma- iori damno vrbi cederet; quae, hu- iufmodi inundationibus , ea parte in auxilij defperationem adduce- retur. Neque a fuppetiis quidquam fibiplane formidandum,cumargrc aut podiisomninofieri non poffet, vt Ferdinandus, cuius cum Bata- uis alibi vires implicicae eflenr, ma- ioreexereitu conflacoad foiuendam obfi-
|
||||
|
jm^B ■■■«■■■■■■^■^■■^^■■■■■■■^
OBSE-SSVM "ET IIBERATVM. 1$
■obfidionem adueniret. Sed neque
fame caftra fua ab eodem fatigari poiTe, quando ipfi rerum omnium copia facile eiTent abundaturi pro commodo variarum vrbium fitu, ; -quas fummum trium quatuorve ■horarum interuallo diftabant. Fu- turum praeterea , vt ipfr inftruclis fere agminibus in Flandrix pene- txalia gralfarentur; & fic vel timo- re vitSti accohe, vel vltro, annonam incaftra iupportarent. Denique ni- hil in pntfentia magis e re Franco- rum Regis, atque hanc expeditio- nem fore, quae non Audomarum tantum, Ced etiam -Grenelingam, Dunkerkam, Portum-Iccium vl- teriorem, denique totam oram Flandricam , adeoqne ipfius ■Belgij horreum inuolueret. Iraiergocum hsreticis & rebellibus coniuratum, vt omnes ■fimul in fpem futura» breui expugnationis venirent. Adeo nempe facik eft bellum prolibidi- B nc |
||||
|
2<5 IVI-.CHI5PLET.AVDOMAK.VM
ne fumere; ponere aucem, vc hac
hiftoria. compertum, arbitrij alieni. Ab hisigitur in huncannum,qui
fuit a Virgineo partu oo. nc. xxxviii. complures decreta; Ie- giones,& Sociorum numerus quan- tusparari poffet: nonnullsetiam e veteranis prouinciarum legionibus, olim a Franciico I. Gallorum Rege inftitutis, dclecrae: deraum is mi- litum numerus conflatus, vt, niil apudhoftesetiam errorcalculi fue- rit, coa&o exercitu capitum ad. x l. millia recenfita fmt; in qui- bus equites quartam minimum partem implerent. Inomnesfumma vnus audori-
tate imperium a Rege accepit Ga- fpar Collignius, Caftilloni.s adam- nem Lupam Marchio, ftirpe qui- dem illuftri&beliicisoperibus cla- rus, fed cui haufta iam inde ab in- cunabulis hauefis fcedam inuffitla- bem. Huic inter ceteros perpetuo |
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 2.7
adfuit Petrus Brocius, Epiicopus
Antifllodorenfis,quem (quod aliud pij quique Belga: fufpicari non poflent) apud eum Catholicorum militum praefidem egiife vulgatiim eft; reuera tamen vtclam Ducibus, fingulorum quse incaftris gereren- tur, Richelium Cardinalem certio- rem faceret. ln re beliica primus & Caftillonio fuit Carolus de Cafeo- Io,Praflinij Marchio,Equitum Ma- "ifter: ab eo deinde Recrius in exer- citu Legatus Francifcus Hoipita- lius Hallieii Dominus, idemque frater Nicolai Victoriaci Marchio- nis & Francias Tribuni : tum qui Caroli a Porta Mecilleriae Domini Summi tonuentorum PiiefecH vi- ces implebat Ioannes Chiura:us Barras Marchio. His deinde infe- riores aliquot caftrorum Prsfe&i recenlcbantur, quibus apud eos Campi Mareichallis nomen eft: ea inter illos dienitate funttos Caifa- B 2 gnetium |
||||
|
2.S IVL.CHIEFLET.AVDOMARVM
gnetium Tilladetl & Gigaltium
Jkllifontl Dominos, Vafconem il- lum, hunc Biturigem, compertum eft. Ad vltimum PKefecti Socium, tum Suecorum tum Germano- rum, erant Chiliarcha* duo; Zillar- tius nempe natione Germanus , & cum eo Gaffionius Palo Bearnen- ■fium Metropoli oriundus, qui & ante biennium Henrico Borbonio Principi Condaeo Dolam obfidenti adfuerat. Ceterum-non vt ante, milites e vulgo ; iufta omnibus ar- ma, viri & matura a*tate omnes, quique haud paruum in re milita- ri viumhabebant. Scilicetnonnul- ii captiuorum, patriae iux fortunara accufantes, aiebant eo fe malorum veniffe, vt iuuentute continentibus bellis exhanfta, aetate prouectiores pugnare necelfe haberent. His ita comparatis, contrahi co-
pias, eaique in vnum locum cogi placuit. Cuiocirca Bononienfem a- grura
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 29
grum in Morinorum finibus pri-
mx caflrorum metationi dixere. Hinc, vclut belli rudimenta pone- rent, ia proximos Atrebatium fi- nes fuo graflari arbitrio coeperunty, & exinde paucis diebus, fimul om- nes iagreflij crudelitati , libidini, impietari frena laxare. Multi proti- nus iique ignobiles vici venere ia< eorum poteftatem , ac primum qui- dem Fanum Pauli, Comitatus illius nominis caput, quod vnica dum- taxat legionis WefemalianaE cohor- te tenebatur; tum Pefha: paruulunv & vacuum prasfidio oppidum, alij- q.ue complures pagi, quos incen- dio & populatione fcedarunt. Maij menfis dies erat quartus & vigefi- mus, cum pars altera totius exerci- tus Ariam proceffit, populabunda magis quam iufti more belli: quip- pe cum omnia profana fpoliaflent, ne facris quidem abftinuei-e. Nec matrona; tantum, fed etiam virgi- B_ j nes |
||||
|
JO IVL.CHIFFLET. AVDOMARVM
nes & immaturas & facrae, eas indi-
gnitates contumeliafque perpeflle, vt iam dicata Deo corpora pecu- dum more ad fatietatem vulgari, ioco eflet. Trifte vtique fpectacu- lum etiam nonnullis noftium fuir, qui non ea ca:cicate mentis, at fan- (Stiiis, vtpareft, deiure belliientie- bant. Tremenda quoque fidei no- ftrce myfteriaper ludibrium paffim habuere; Deumque ipfum, quem in Hoftia rite confccrata prarfcntem omnes agnofcimus, affli&um, con- culcatum,non iinecopiofis narran- tium lacrymis tradicum eft. Par prope Morinorum Teruanaj
fortuna fuit, quod & ipii aperco locoeflenc potiti; fed Antonius Be- curcius Cencurio plerifque faluci fuitjVC quiholtilis itineris prouidus, dum ipfe Audomarum aduolaret, incolas armari, & ftrudfrim abs fe caftellum obtinere iuffit. Excedic fidem quod de his tradicur, agre- |
||||
|
■
|
|||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. $f
ftes non amplius quinquaginta,mi-
litias peritos, quanta inter rudes efle poterat, bonam hoftilis exer- citus partem detinuiife ; ac primum- quidem caftellum, etfl leui opereT tum primas quafque agreftium ca- fas, denique Templi feprum, eo ab iis animo propugnatum, vtne fun- di quidem palmum, niii quem ipfi; vkro defererenr, hoftis occuparit. Quin &obhdentium Pi"£fectis,im- modicam eorum pertinaciamgraui- terferentibus,mutta ftrenue refpon- dere, donec , vt terrerentur, capti- uorum vnus alterve laqueo ad ar- borem rehgatofuftolli iuiTus.Cete-* rum aduentante primum hofte, fpecimen infigne ac memorabile forcitudinis id fuit,&quam vtpote exemplo dignam, plerique alij de- inceps fecuti funt. Exinde cum Ariam prsteriiflent,
belli tempeftate Audomarum de-
uoluta, in confpe&umvrbiseodero
B 4 iam
|
|||||
|
Ji IVL.CHIFFLET.AVEOMARVM
iam inciinanre in vefperam die ve-
nerunt. Prims no£Hs illius tene- bras villarum indendium difcuffit, eoque deinceps dies longe gratior affulfit , quod tum radij (olis tetrum ignium fplendorem mi- nucrent. Quoniam de vrbe temporis or-
do admonuit, res ipfa poftulat fi- tum eius paucis exponerc, deinde quomodo ciues regantur, tum de hodiernis munimentis attingere. quae quam pauciffimis abfoluam, vt exinde ODiidionem perfequar. Accolxergo vrbis funt ab- Oriente & Meridiem verfus Atrebates; ad Occidcntem , Bononien fes colunt; a Septemtrione Flandri & Morini, quxftuofas nauigiorum fpoliis gen- tes. De aotiquitate, cum vetuftiffi- mis 8c Romanorum suo inclytis emporiis certat, ea fiquidem erudi- torum fententia eft, Iulium Ca:fa- rem, cumprimum claffem Britan- |
||||
|
OBSESSVM ET tlBERATVM. 3J
ni$ vifenda: adornaret, ex eo loco
foluiife. Tum forte Iccio nomen illi erat, citeriori quidem ; altero eiufdem nominis ad oram Oceani pohto. Fama tenet, Oceani littus, eo tempore iinu fa£fco, vrbi fuifTe comiguum, huius rei haud vlia ferme maiora tndicia funt, quam, prater conftantero accolarum fa- mam,pr3ealta adhuc littora , adeo- que prifci nominis veftigium, qu» Sitiu , velivc Sinnm Itmm appella- bant. Hinc & fuperftes alueiis, non iam maritimis aquis plenus , fed manantibus tranqudlo curfu riuis amcenus eft : & accola: pafuro an- choras conchafque iis in locis oftendunt, asftu olim ieeundo alla- tas. Verum vt certa vrbium, ita quoque nominum fata funt; flmuj. atque iade paulatim seftus recede- re, fimul etiam ■ finus efte, Sitiuqa.s appellari deiiit. Exinde hodietnum illi facrumque nomen, Audoma,- B j ru,s |
||||
|
54 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
rus Epifcopus fecit. Is, vt fcrunt,
Morinorum gentem, in luxtim vi- tiaque fcelapiam , iterumque diis ritu Gentium litantem.Chrifto con- ciliauit: cumque ab obitu, par inno- centiffimx vit^ miraculorum fama eum cclebraret, forte qui ad vene- randas eitis reliqnias confluebant, hodiernam Diui Audomari appel- lationem loco fecere. In ea quoquevrbe, Regis & no-
men & dignitatem tuetur, qui fum- nii Prajfedti appellatione (Balliuum vocant) non vrbitantum, fed etiam vicins cireum regioni prseft.Hunc e primaria fere nobilitare ■ deligere folet Princepsjquali dudum ^gi- dius Vicecomes Liranus, fed maxi- me durante obfidione, confpicuus fuit.Sacrorum procurationem, Epi- fcopus loci, plcna religionis maie- ftate iam inde ab anno oo. 13. lix. ftiftinet; cum nempe prsegnante m Belgio hjerefl, ne quid ea pietatis auits
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 3$
auita: turbaret, timeretur. Suum
quoque vrbi, & proximum ab iilo fplendorem confert , veteris & Principum beneficio copiofi Berti- niani Ccenobij Antiftes. Denique Confulem Senatorefque habet ge- mino ordine: hi ciuium, qui & ipfi abinertia. longeabfunt, cultu difci- plinaque rem augent, pace iuxta belloque habiles, cum in commu- ne au&xuitatem & confilium con- \ ferunt. Mcenia vrbis, fatis alioqui fir-
ma , murus lateritius amplecritur,, & hunc ipfum turres dimidiati circuli forma in foflam prominen- tes diftinguunt. Nonnulla quo- ?ue fucceffo temporis adie&a iis
uere propugnacula: fed cum nec. ipfa mutuae mcenium tuitioni pa- ria effent, munitio quoque extror- fum quifita eft. Hinc trans foflam aquis plenam vatia aggefta humo. munimenta, qua: ab angulis fer- B 6 me |
||||
|
3<5" IVL.CHrFFtET:AVDCTMARrM
me in circulum curuatis dimidia-
tas Lunas appellant. Ex iis prasci-
puum illud eft,quod fronte more
tridentis in angulos flexa aduerfo
Diui Michaelis colli obiicitur; c
quo hoftis, fitu plurimiim adiuuan-
te, maxime infeftus vrbi eiTe po-
teft. Altera parte, qua. ad Clarum-
marifcum pertinet fuburbanum fo-
lum, longe alio eft ingenio fituque:
concifa aquis itinera iate accefliim
impediunt; & prseter Agnionam
fluuium, qui inde in Oceanum in-
fluit, multafque in partes diuiditur,
palus obiacet, vt olim Cycladibus
Delos, crebris iifque flu&uantibus
infulis clara. Agrum Audomaren-
fem inde haud procul Noua-fofla.
a Flandrico diuidit: id genus ope-
ris, fi famsc libet credere, Baldui-
nus Infulanus Flandria: Comes,adr-
uerfus finitimorum incurfiones me-«
morabili aufu perduxit.
Ceterum, vt ad ordinem infti-
tutar
|
||||
|
OBSESSVM ET UBERATVM. }7
tuta; bbfidionis recleam , priclie
quam hoftis in confpe&um vrbis
veniret, Prajfe&i militares tardan-
di eius acceflus rationem iniere:
ea fuit, vt qui Centuriones iam
• tum in vrbe eflfent, cohortibus
inftru&i fuburbana loca occupa-
rent. Proinde emiflus c cohorte
Vicccomitis Lirani manipulus Ar-
kastenuit;bina*deinde Ioannis An-
tonij Taillel & Lannoij cohortes,
Clarum-marifcnm , vicinumque
faltum obtinuere. Quoniam vero
interealoca qus adeam vrbis par-
tcm pra»fidio indigere videbantur,
praecipuusillcerat, cui Bacquio no-
men ( & cymbis & lintribus quos
ibi fubeunt, qui e Diui Mommeli-
ni fano in vrbem commeant) Tri-
bunus ipfc Lancelotus Grobben-
donkius Baro "We femalius, belli
pericus in paucis, locum illum in-
fedit , quaternis eo Ganzinij,
Turrij, Iperfellij, & Ioannis Pu-
B 7 teani
|
||||
|
38 IVL.CHIFFilT.AVDOMARVM
teani cohortibus ipfum fecutis.
Caftillonius ergo cum Arkenn-
bus primum collu&atus eft; vbi & illi tormentis opus, & molefta ob— fidione fuit: necenim ante vetufta loci illius arce potitum ferunt, quam ternis cohortium Prafe&is ad eam confoflls. Pari deinde ani- mo ab iis exceptus eft,qui Clarum- marifcum tenebant: nam & hi fu- perato Templi a:diumque faftigio, illatamobiidionem protraxere. Ve- rum cum & ipil cedere coa£ti ef- fent, dedidonem pa£tos, non Au- domarum, ne propugnantium nu— merum augerent, ied Ariam exinde miur. Iam copias ad eos procul amne fubmouendos deftinabat, quL Bacquianam ftationem obtinebant, Porro cum eas imminere fibi intel- lexiftet Wefemalius , qui loco praj- erat, edudtis propere cohortibus in vrbem remeauit; vt ne poft mo- dicam moram hofti irue&am , ab eo;
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 35»
co eircumuentus, magno ciuium
damno regredi non poifet. Ita Caftillonius fuburbanis hif-
ce potitus, locum caftris idoneum defcripiit, iuftitque munimenta, praefertim ea qua: arcendis auxiliis- obftruerentur, indefeffo opere cir- cumdari. Caftra ipfe in confpeetu vrbis ad Arkenfem arcem pofuit, tentoriis ad crucem Diui Walber- ti via; Regia: indicem defixis. Id loci cum prae ceteris ei in hofpi- tium placuiftet, ex eo facrorum om- nium ac Religionis priftinae vfum fuftulit. Coenobium Clari-marifd,. magni Burgundionura Praefidis. Diui Bernardi opus, Andrautic* LangeronijDominoobuenit: is lo- cum circumuenire munitionibus iunus, qua. pietate fuit, librorum fupelleftilem, & facra Diuorum lipfana comportari in vrbem mini- me vetuit. Porro Bacquium ,quod secuuari loco videretur, binis tradi Tri-
|
||||
|
40 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
Tribunis placuit. His nomen A-
chilli Longueuallio Manicampij & Gigalfio Bellifontij Dominis fuit, qui extemplo Mommelini fanum condendo ad ripam rluuij, cafteLlo delegerunt. Salpervvicum verb, qui pagus Bacquio aduerfus ob- iacet , Legato Regis Hallierio y Blendeka demum Arkis proxima. Equitum Magiftro ceflit. Curaaa- tem lj foffis, aggeribus & propu- gnaculis ea loca cingerent, Zillar- tij, Gailionij, Henrici denique Se- neterrij Firmitatis-Naberti Baro- nis partes fuerunt, Flandriae agro longe lateque pecus omne abigere, ficque obfeifos maioribus annons fubildiis intercludere. Tum certe primum illud incommodi accidit, quod qui Nouam-foflam tueri iuili agreftes fuerant, vix hoftium confpe&um frfftinuere, fmgulis prope qua quemque metus egit diffugientibus. Plurimum in ea fpei
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 41
fpei erat, ciim is locus haud fecus
ac vallum Flandrix hofti obiicere- tur. Pagis ergo&villis circumqua- queexitinerecaptis,CaftellumMo- rinorum incolis deftitutum perue- nere. Forte oppidani, ciim iam tu- tior ahena quam fua fedes videre- tur, fimulomnesexcedentes pretio- fam fecum fupelledtilem exporta- rant. Cun&is prajfidio firmatis,oc- cupattfque itineribus, Baro Firmi- tatis ad Blendekam & porrectum. circum agrorum xquor confedit. Ceterum in vrbe, Senatus vtri-
ufque ordinis , tametfi pridie litte- ras ab Ernefto Comite Ifembur- gico celeris auxilij nuntias accepif- iet; idem tamen, Chriftophoro Francio Epifcopo & Philippo Gil- loquio Bertiniano Antiftite in con- filium adhibitis, decernit implo- randa tantifper e vicinis Flandriae oppidis auxilia; atque adeb Pau- lum Bernardum Fontanum Corni- tem,
|
||||
|
4z ivl.chifflet.AvdomArvm
tem, nuper ab Infante torraehtis bellicis prseeffc iuiTum , cerciorem litteris de his omnibus faciendum, quasabhofte circum vrbem gere- rentur. Interea vero prhniim omnium
inid incumbere cceperunt, vt vki- nus amnis, in planitiem vrbi obte- £tam deriuatus, hoftilem accefium prohiberet: viam ergo fluuialibus aquis aperiendo, periculum ea par~ te fieri placuit, qua caftram Ar- kenfe adiacet. Verum cum ea arte fubducta publicis molts ■ fmmen- tariis aqua, maiori damno quam commodo ciuibus cederet, abie- da harum molitionum cura, mili- tibus fuas fingulis ftationes attri- buere confilium fuit. Lancelotus Grobbendonckius Baro Wefema- lius , quod illius multa magnaque vircutis & prudentias documenta eiTent, vt vniuerfo militari prsfi- dio imperaret, omnes cupiebant. |
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 4J
Sed ciim is omnia fibi profpere ac
feliciter fucceflura exiftimaflet, fi ex audtoritate Principis tam diffi- cilem prouinciam fufcepiflet, Ber- uoerium tantifper Gallo-Belgicaj fus legionis Pro-tribunum , iam- que inde a Louanienfi obfidione, apud hoftes celebrem, prsefidio prajfeck. Ceterum exiguus mili- tum numcrus erat, ipfms nempe Weiemalij Iegio, eaque binis cen- turiis imminuta; cohortes deinde Hifpanorum quatuor, quce fub ipfam obiidionem aduerfo flumr- ne aduolauerant; iis prseerant Ar- tiaga, Gabriel Roldanus, & Ludo- uicus Legionenfis , Centuriones r vnica quoque , eaque Anglica, e Guilelmi Treflamij legione fefe eis adiunxerat. Accedebant iis ter- nx Senatus, Yicecomitis Lirani & Brij eohortes ; quarura prima centum quinquaginta , altera du- centos-j tertia vicenos capiebat» Qui-
|
||||
|
44 IVL.CHIFFLF.T.AVDOMARVM.
Quinae dmntaxat equitum turmac
recenfebantur, fed qua; pro pabu- lationis modo fatis effent ad tute- lam. Harum prxfecli, & Germa- ni quidem Nobiles, duo erant, Winterfeltius Alberftadienfis, & kuins Optio Iacobus Andelawius Alfeda, perpetua. & fmgtdari gene- ris fui dignitate , vnus e quatuor Sacri Romani Imperij Militibus. E Belgis verb, turmis prseerant Claudius-Lamoraldus Comes Fal- quembergius, Lignse Principis fia- ter, Baro Brouckius e Nobili Thienniorum gente, Haultius &. Antonius Becurtius, rebus omnes tota durante obfidione prsclare geftis inclyti. Porro paucitatifubfi- tito erant fcientia & vfus militum,. |
||||||||||
|
nbd eorum plerique variis obfi-
ionibus exercitati, nec militiarin- |
||||||||||
|
folentes erant. Velut pnefidianj
recenferi etiam poterant fuburba- ni agreftes Alupontenfes, qui tam- quam
|
||||||||||
|
OBSESSVM FT IIBERATVM. 4$
quam paci belloque nati, militiam
Sc a<mculturam exercent. Ita hofpitiis militi attributis,
tempeftiuo opere, eam externorum munimentorum partem, qux iara ante ad portam Crucis alteramque Diui Saluatoris defignata erat & tormentis obiiciebatur, perfici pla- cuit. Muruli erantin cubitum cur- uati, fofsa externa. cin&i; & ab his apto' paifuum interuallo lorica pro- cliuis ad tegendos iaculatores : ce- terum ea omnes arte & induftria., vt hoftium impetum non tardarent modo, fed frangerent. Ahffi ports quse ab hofte magis auerfae eifent, poft eas fuo -quoque-ordine com- munita:. Satis etiam tormentorum ameorumadie<ftum, dudum eredis machinarum fuggeftibus qui col- lium inftar affurgunt, ad hoftem procul arcendum: aggeres eiufmo- di quinque omnino fuere, fed ex iis ille maxime ob ingentem vfum -sftima- ,
|
||||
|
46 1Y1 CHIFFt,ET,AVDOMAIOr>,f
aeftimatus , qui Sithia , aut Caftel- lanorum colhculus appellaturmem- pe a veteribus illis Audomaren- fmm Praefedtis, qui olim in facris expeditionibus , iniplum Orientem nominis fui famam circumtulere. Vrbis quidem conditio ha:c erat inter fpem metumque ad auxilium anhelantis. Ceterunv Ferdinan- dus Hiipaniarum Infans , certior faftus Gallos vaftata Atrebatium parte, rectia Audomarum verius profectos, fummam ibi votorum conftituifle, nihil habuit antiquius, quam vt eam vrbem fuo Deique in primis auxilio tutaretur. Quo- niam igioir propter varium hoftem copia;diuidenda:erant ,coniilio ha- bito, in tres partes fecuitexercitunv, primam iibi, qua in Batauos iret, retinuitj alteri vero Andream Can- •, telmum fortiuimum Ducem pra;- fecit, vt is coa&is in Wafia. copijs ad1 fubita belli excubaret. Porro |
|||||
|
noi
|
|||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 47
non ignarus quantum id negotij
eiTet, quod Galli ad vrbem Audo- marenfem facefferent, Regia au- cloritate , cuius perfonam lpfe ge- rit, eo Francifcum-Thomam Sa- baudo - Auftriacum Carinianum Principem miiit, rogatum vt qua. eft animi magnitudine, eam capei- fere prouinciam dignaretur; copiis interim ilLi attributis,quje Winoci- berga: primo quoque die cogeren- tur. Eo loco iaeuituram Galiorum proceilam pneuidebat, & iecun- dum eam minime dubitabat,quin, fi eamvrbem expugnaiTent, in ipfa Flandrix vifcera impunc graifaren- tur, quod nullus aut mbns aut flumen Atrebates a Flandris di- uideret. Res ardua omnibus vifa, per-
quam modicis copiis (ita enim eue- nire oportebat ) iam haud dubie communitis hoftibus iuperuenirc. Nulli tamen imperium magis pla- cuit
|
||||
|
48 IVl.CHIFFtET.AVDOMARYta
cuit quam ipfi Principi; qui cum
ipfo etiam vits periculo vrbisauxi- lium pollicebatur. Ergo qux eius du£tu imperioque gcfta funt, in confpedtum dare, & ilcut inter fe cohnerent, ita opere ipto coniungi, haud aptius paulo videri poteft; quse pradio apud Watenum prac- miiTa ftjnt, ordiar dicere. Princeps ad mediam ferme Ka-
lendarum Iunij no£tem Bruxella •egrefTus, vt eft mira in rebus mo- liendis efficiendifque velocitate, Poperingam peruenit: poftero de- inde die Winocibergam , vbi qui coibat exercitus, debebat occurre- re. E6 namque iam ante conuenire iulTerat Princeps Ioannem Comi-- tem NaiTauium Equitum Magi- ftrum, Emeftum Comitem Hem— burgicum Atrebatium Prsefe£tum, Antonium San&ium ab Auila &c Toleto Marchionem Veladac, aliof- -que rei militatis Prxfe£tos* Con- •filio
|
||||
|
OBSKSSVM ET LIBBRATVM. 49
filio ibi cnm iis aliifque habito,\Va-
tenum, fimul & Bacquij caftellum fluuio a Gallis impofitum, quam- primum oppugnare conftituunt. Non defuere qui alias auxiliorum vias fuaderent, fentientes, oppu- gnationes, eiufmodi tempori plane alienas, cumpradiis etiamfecundis copiae, qux & modicse erant, atte- rantur. Nihilominus tamen vicit priorum fententia, vel ideo maxi- Hie, quod etiam tum idem caftel- lum hoftis muniebat, qub omnem auxilijfpem ea. maxime parte no- ftris adimeret. Cum ha:c ftatuiflet Princeps, tantifper binas legiones expe&are necefle habuit^ quarum altera erat Ioannis Auguftini Spi- nolar, qna» Duaco-, altera Alfonfi Perez Viueri Fonfaldanij Comitis, qax Cameraco aduentaret. Interea. ne forte qui adueniflent,
otio defldes demitterent animos,
Caflellum copias mifit,quaj hoftera
C pri-
|
||||
|
50 IVL.CHlFrLET.AVDOMARVM
primuminde exigerent. Vcrum illi
lola fama perterriu, ad corum ad- uentus nuntium dilapfi funt. Nico- lao Liquio deinde imperatum, vc cum expedita ducentorum equi- tum manu, peditum o&oginta, Ar- deam inter & Audomarum conten- deret. Et is milite ad occupandum iter edu&o, pofitoque in infidiis, fudit ve&orum annonae caftrenfis integrum agmen; direptifque carris compluribus, & capta fimul c_um Prarfe&ocohorte, pleraque armen- ta, quae hoftis e Flandria abegerat, reduxit. Per idem quoque tempus, ipfe-
met Princcps conftantiam oppida- norum , Sc militum fortitudinem, tempeftiuis admodum litteris con- firmauit. Adha»c imperio perquam folerti, nouum in vrbe concilij ge- nus inftitui iuffit: cui, practer Epi- fcopum loci, alij viri prxftantes adhibcrentur, qui coirent quoties |
||||
|
OESESSVM ET UBERATVM, JI
in commune confulto opus foret.
Prxterea. vt a cuftodia Bacquiana; ftationis hoftem nonnihil auerte- ret, Wefemaiio imperauit, vt ipfc fub idem tempus paitem lcgionis educerec, valideque cum Bacquia- no pratfidio velitarctur, vt eam fta- tionem oppugnanti iibi, rei bene gerendae occafionem daret. Exin eadem decaufsa. Arienfes & Croa- tse iuili auerfis hoftium munimen- tis terrorem incutere, vt vndique vno tempore in hoftes irapetus fieret. In vrbc intcrea verfi in religio-
nem animi, qu'x.& ipfamaximum bellantibus inciramehtunveft. Sta~ ttrx. Virginis tot fecundx miracu- lis, a quibus &illi eft nomen , exi- mius honor cxhibitus,fi vmquam. Tum facra Diuorum Audoinari, Bertini, Siluini, Erkembodonis,: Folquini & Auftraberthx Lipfaiia mulcitudini cxhibita, vt in iis veluc C z prxfi- |
||||
|
-'£1 IVLiCHIFFLET.AVDOMARVM
prariulibus, omnem foaa fecundum
i)eum Mariamque liberationis •fpem reponeret. Iis igicur , Chri- it.ophoro Francio,dignifiimo tanto rnunere Epifcopo, virifque iacris prxeuntibus, votapro iahue ciuium ibfcepta. Primas inter eos dignita- >te iuxta & apparatu tenuere Au- -domarenies Canonici: quippe ab liis in ftituta ad Bertinianam a^dern Supplicatio, non fpe&aculum ma- gis quam iauitamentum pietatis fuit. Hos- viroram & mulierum turba , & his pueri puellxque ad- miifoe, vno velut agmine fequeban- tur. Mukitudine templum ingref- fa,Sacrumab Epifcopo folemni apparatu £a£him eft-,& fub ipfum, maionimritu, ciuium nomine ce- reus ingentis ponderis oblatus. Poftero die eadem venerationein- tegrata, Bertiniana familia, variis diftincta veftium facrarum infi- gnibus, ad tcmplum D. Audomari pro-
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. ff
proceflit, parem Caditibus, qui&:
ibi coiuntur ,, honorem exhibitura,- Hoc fere modo ad fpem hdu- ciamque ciues erecti, non vanum- fibi e celo pra:ficUum fpondere in- cipiebant; cura eodem d.ie , nempe Iunij feptimo, Princeps ne eos hac- tenus bono anirao efle iuflbs mora. vltra falleret, adiunctis Fonfaldanij & Spinola? copiis, ad.auxilium iter- intendit. O&o millia peditum, terna equitum, nec amplitis fub flgniserant. Geterurn veteraniom^ nes, vt vel fola principia caftrorunv Senatus prifcs alicuius Reipublicoe viderentur. Ita machinis decem adiect.is via; (efe dederunt, omnes- leuiter armatr, nec iam magis ici— neriparati quam pradio Ergo ver- gente in occalum die procedere iufli, oriente luce Watenum dum~ taxat peruenere : prasalta: foflle plu- ribuslocisobie&a: abruperant iter. Watenum, quodin conipedfcu erat, C 3 Pra:- |
||||
|
54 IVL.CHIFILET.AVEOMARVM
Prasfecliura facra eft,firmo ardificio
& edita, turre velut arce munita. Tum forre centum quinque & vi- ginti Gallorum pnfidio tenebatur, cjui haud dubie commeatus noftros prohibere, & pluribus aucti a tergo mfefti eiTe poterant. Igitur in eo- rum obfidionem, Paulo Fanfanel- lo, cum Caroli Guafci legione, cui praerat, relicto, ipfe Princeps cum ceteris occupare Bacquium feftinat, Vemm qui ei prarerant, cum ex ignibus in fumraa turre Watenenfi collucentibus fefe oppugnatum iri fatis intellexiffent, iam trium mil- lium praifidio & machinis duabus aucti, produclis infuper aggeri- bus , aduentum noftrum fecuri prarftolabantur. Id ipfum, prxter- quam quod aliunde compertum erat, haud obfcure etiam noftri coniecerunt, cum ignes paffim in hoftium caftris collucere vifi , vt, noftris fprte Bacquium oppugnan- tibus,
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 55
tibus, mutub fibi fuccurrerent.
Confiliis igitur alib conuerfis,
Phiiippus Flandrius, Hammenfis Prarpofitus, au&or fuic occupandi Nieurleci. Is, cuius in nomine bo- num vtiqueomen fuit, e D. Bene- dicti difciplina Sacerdos erat,idem- que Bertiniani Ccenobij intra vr- bem alumnus: atque vt locorum in primis peritus erat ,obid ipftim in exercicu verlabacur. Nkurkcum vero viila eft fluuio Agnions im- pofita, vndealueum inter & palu- dem, per anguftos veluti calles , auxiliares in vrbem copia:, aduer- fo verb flumine commeatus fub- mitci poterant. Facile ratio tam fa- Iubrisconfilijaccepta eft,vbi maxi- me.pramiifllis a Principe Comes Ifemburgicus , locum ab hofte va- cuum renuntiat. Ergo Princeps, agmine in plano confiftere iuflb, tormenca in editiorilococonftituit, ipleque aciem ordinat in confpe&u C 4 ho- |
||||
|
56 IVt.CHIFFLET.AVEOMARVM
hoftium,interfluente folo fluminc.
Interearvero dum prima noftri ex- crcitus acies hoftilem, qux intra teli iactum crat, de induftria ag- greditur; Spinola,qui cum fua Gcr- manorum legione claudebat ae- men, Legatum Ioannem Antonium Barraquinum ad locum celeriter occupandum praemifit: qui mox pari ftrenuitate &diligentia vfus,eo potitus eft. Res interim ad V/atenum haud
minus profpero euentugefta. Fan- fanellus, muro prtmum quinis in locis quaflato, non aream tantum & asdem j fed etiam terream molem iam ab hofte turri prxftructam oc- cupat. Hoftes in cacumen turris cuaferant, iam defperata. Templi & areae: tutela, quidquid manibus' fors daret ingerentes fubeuntibus: fed prxterquam quod annonam in JEdc rcliquerant, incenfis protinus portis, fumo perinde ac fiftulis appe-
|
||||
|
OBSESSVM £T LIBERATVM, 57
appetiti, deirium quia nihil pra?fi-
Bsj mittebatur, deditionem ea. lege pa&i funt, vt incolumes ad ftatio- nsm Caftiilonij deducerentur. Pro- inde datis obiidibus , Neufuilhcus vna cum iis quibus pra^erat numc- ro cxx. ad horam quintam ve- fpertinam exceflit; quibus turma c noftris quaseomttaretur adiun&a eft: conftat ex illis quinque omni- ho, quatuor e noftris interfeclos; & inter hos ducem itineris, qui vnus maxime prselium accenderat. Fanfanellus tantiiper arci, tantuio • impendio occupatx ,,quinquaginta - milkum pneiidiom impoiuit. Sub idc-m tempus,. qui ker ex-
plorare iulfus fuerarDcprsusCen-» turio Principi renun:i2uit,viia dfe duo circker pedirum millia, quii tergo noftri exercitus Haskerkam . tenderent. Galeftus poeta Parifien- £s ,tuncab eodem m eiexairiione recens captus, idemque Waftonis C j Aure- |
||||
|
58 IVL.CHIFFLET.AVCOMARVM
Aurelia^Ducis armiger, fidem mox
fecit, eas eile copias qua: Watenen- fibus obfefiis prsfidio mitterentur. Itaque Princeps , vt vera eife com- perit qua: referebantur, denas ex acie turmas fubduxit, iifque tre- centos e Guafci legione fclopeta- rios adiunxit; adhxc, ne forte ho- ftcs eos circiimuenirent,Francifcum Pardum, qui fummus inter equi- tes Mandatorum Curator erat, cir- cuire tergum noftrorum iuflit; cum ecce alij ingentem prxterea Gallo- rum multitudinem confpecfam afferebant. Commodum redibant, qui Watenenfes dedititios fecuro comitatu faluos vfque ad binas fortuito occurrentes Gallorum le- giones reduxerant. Pradbat illis tympanotriba Gallus, redeuntibus ad fidei publicx tutelam adinnctus. Isergo a Principe interrogatus de iilorum qui apparere dicebantuf numero atque confiliis, primam dum-
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. 59
dumtaxat aciem effe Caftillonij re-
fpondit; pedites in ea fex omnino millia , equites tria millia implere: nec dubitare fe, quin ipfe Caftiilo- nius cum vniuerfo exercitu feque- retur,adiecit. Quxquidem tametfi, vt leuis au£tor, iadtabat haud du- bie maiora vero; tamen veri fub- ede quidpiam exiftimatum eft. Igitur Princeps accerfere maiorem manum ftatuit ( hoftium quippe fraus maxime a. tergp fufpe£la erat, quod ne incefierenc tum plu- rimum timebatur ) ac primum ,/Egidium Orofcum Propraefe&urvi generalem exercitus Fanfanello coniungi, & cum integra Carolj -Guafci legione pr.xcedere iubet: hos ipfe cum altera Fonfaldanij Comitis,. & Ioanne Comite Naf- fauio terno equitum agmine ftipa- to,fecutus. His ita compofitis, den- fatifcme agminibus, improuiius Pnnceps hofti fuperuenit. C 6 Pla-
|
||||
|
Planities fpatiofa, in qua firmo
gradu reftitans hoftis, praeter obie- clam fepem, etiam fibi vehicula circumduxerat. Primum, quam^- quam haud amplius duo millia, .1 paucitas tamen eorum vix clare dig- nofci poterat. Binae erant omni- no legiones: quarum alteri praserat Carolus Runius, Fouquefolij Do- minus,natione Picardus 5 alteri ve- teranae quidem & ante annos vi^ ginti confcriptae, Renatus Goulfie- rius Efpagneij Dominus. His iun- iki erant equites ferm£ quadragirt- ta, paucique Ducis Aurelia: armi- {;eri. Igittir, vt pritsum eo Guafci
egio peruenk , acri impetu in eos • i inue&aeft. protinus vndique mo- ta eft pugna, Galiis haud iegniter praelium capeflentibus. Sed acrius quam conftantiiis pugnam iniere: noftris quippe fepes & vehicu- la fuperantibus, akeroque eorum Tribuno Fouquefolio, ftrenuo pa- riter
|
||||
|
OBSESSVM BT LIBER.ATVM. 6i
riter ac forci, interfecto; nullus eo-
rum fuit quicongreflumvltra. fuf- tineret: quin illico iadtatis per me- tum armis,, iarn fupplices vitam precati funt. Confoilo Duce, tanta eos defperatio inceilerat, vt vix la*- crymis abftinerent. Exin dum vi- ct-oris arbitrium opperiuntur, Fan- fanello mandacum eft, vt iam capti- uorum preces ad Principem, qui prope in acie aberat, perferret. Huius certc moderationem cle- mentiamque vel vna Ikcc res poffit oftendere: non iis tanmm ignouit qui nuper aduenerant, {cd eos per- inde qui Wateno modo egreffi, & vfque ad remotiorem Caftillonij ftationem expactis deducendi, de- ditionis ftde violata fefe his obuiis adiunxerant, vita. donauit. Noftri propius inquirentes e capciuis,com-* peiiunt, eos vc Watenenfibus fuc- currerent, mifTos, Nieurletumque a fe,vt fperabant, occupahdur»; C 7 Bac~ |
||||
|
6l IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
Bacquio committerenr. Ob id ip-
fum longe amplior fuir pra:da, quam fperaueranr noftri: namque annonam & vina & pernas ad lon- gioris mora: fubfidia portabant; ad- ha:c veftium pretiofiilimas, vafa argenrea, ingenrem denique pecu- nia: iignata: fummam , vt prxdam magis quam arma geftaife diceres. Cerramen inde ortum inter equites peditefquePrincipis , vtris ea pecu- niacederet, quse ex captiuoruin rcdemptione eifet redigenda: equi- tes quia defilientes equis pugna- tieranr, fui iuris eife cenfebant; pe- dites contra, qui & egregiam na^- uarant operam, ereptum iibi offi- cium querebantur. Militarem ri- xam, poftquam confueta hoftium in captiuis redimendis incuria ex- poilta eft, fignum tuba datum di- xemit. Ira fecurum Principem fe- lix euentus plenumque bona: fpei fccit: at copiis, maximc qua: in caftris
|
||||
|
OBSESSVM ET UBERATVM. 6$
caftris remanferant, gratus iucun-
duique accidit, cum hunc captiuo- rum gregem, pecudum more, de- miflo in terram vultu a noftris agi conipexere. Verum haudquaquam plenuna
gaudium fuit: tametu enim pauci c noftris, duodeni videlicet, interfe- dti erant, faucij vero non amplius quinque & viginti; segre tamea Centuriones duos, eofque Italos, dcfiderari tulit exercitus. Horum alterfuit Felix de Iudice,ftrenuus & inueterata apud milites au&orita- te: qui cum inter primores prom- tius dimicaret, glande traiedus interiit. Alter Comes Piccolomi- neus (Euandroerat nomen ) qui in hoc impetu, primoque rerum fuarum curfu ereptus eft : in hunc maximcjnifericordia verfa. Enim- uero piieterquam quod, eximio £Epatis flore, iamque primo animi jfui fpecimine ad Watenum'edito, extin-
|
||||
|
(>Jf IVl.CHIfFLET.AVDQMARVM
extinctum querebantur; idem quo-
que Octauij patrui fui, Prxfecli Imperatorij exercitus, pratcipua fpes erat, & propemodttm vnica. jLinquenteanimo defluens,a proxi- mo quoque exceprus, mediis in caftris in rheda Principis colloca- tus eft. Inibi ab eo vitas maculis apud vnum e Societate I e s v facra. Confeilione abfterfis, Regius Ar- chiater continub adfuit: Ioannes Iacobus Chirfletius parens meas is crat, a Sereniilimo Infante Ferdi- nando datus Carimano Principi obfequendflimus comes, & cuftos valetudinis. Nernpe hunc prx ce- teris adiungi fibiPrinceps petierat, quod anno fuperiovi Wertx de vita. grauiter periclitantem faluti reftituiifet. Is igitur-, explorato Euandri vulnere, cerebrum ipfnm miffili e ehalybe figurae quadran- gulae fauciatum comperit: at, pulfu veaaru-m tentato, cum ne mscare qtii-
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. (Sj
quidem deprehendiffet, iamque
extremas covporis partes vitalis ca- lor reliqiuffet, dencere eum pro- nuntiat, & facris expiatoriis celeri- ter muniendum. raoxque argeroleo facro delihutus vita. exceffit: De- fun&i corpus "Winocibergas tantif- per pofitum eft, dum Buixelke in jede Minoritarum tumulum ei ex- ftruant,in quem poftea inferatur, omni vetuftce claritatis honore feruato. Huius autem, quod prope mi-
raculo abeft , reporcatx vi&oria; dies Diuo Audomaro facer erat; quem , quia m eam tempeftatem incid.it qua flores maxime vernant, Florum vocant. Diei vero antiqua celebritas non a. beato huius Diui obitu, qui in aiiud anni tempus in- currit; ied a quodam vetufto eius miraculo originem habuit. Annos abhinc forte octingentos, Hugo- nem, qui tum Ccenobio Diui Ber- tini
|
||||
|
66 IVL.CHIFFLET.AVEOMARVM
tini praeerat, alib transferendi facra
Audomari Lipfana cupido incefte- rat. Ergo vna cum iis in Veroman- duos clam profkiicitur : verum ftupendo miraculo facrum Audo- mari corpus Lisburgi ( villae id nomen ) ve&orum manibus ne- quidquam molientibus, ingenti pondere fubftitit, donec Folquinus Morinorum Epifcopus, feftiuo ap- paratu, manantibufque pne gaudio lacrymis 4 in priftinum locum re- uexit. Huichauddubie vexilla vel- ut prarcipuo vidoria: au&ori debe- bantur, 11 qua Princeps ab hofte re- tuliiletj fed hoftes, quafi futurae cladis praiago metu, fine iis, vc iiepe deinceps, procelTerant. Neque vno in loco cxdes ho-
ftium fadta : Arienfibus quipipe aliis alio egreilis, Fraiquinius Cen- turio, prxcer captiuos & pretiofam fupelledtilem, equorum gregem abegit, quantus ad centuriam fuf- ficerct.
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 67
ficeret. Alibi Ludouicus Croata-
rum Legatus, in promtiilimam hoftium turmam incidit. Ea erat Gafparis Vicinij Vitenuallij Domi- ni, gente Vadicafii), quz popula- bunda ftationem egrediebatur: igi- tur manibus illicb confertis captus Centurio fuit, & vin&us Ariam abduclus. Is vt Caftillonio ante omnesamicus, ita Caluiniana labe infectus, & in ea vfque adeo obfti- natus erat, vtexinde paucis diebus, cum ex vulnere animam agerer, quamuis Deo manum porngente, in eodem tamen ha:fuans luto , Ca- tholicje cxpiationis expers obftina- tum fpiritum proiecerit. Arienies proinde indignum ratiimpij homi- nis cadauer religiosa. fepultura co- honeftare, profano loco , nempe vrbis pomcerio, condidere. Quod ad auxilium attinet, iam
in vefperam inclinabat dies, cum Princeps, haud procul ab eo loco, quo.
|
||||
|
£8 IVL.CHIFFLET.AVBOMARVM
quo hoftium binas legiones cepe-
rat, caitra communir. Collis erat mollirer accliuis, quem magno noflrorum incommodo hoftis in- fidere potuiflet. Igitur lepibus ibi valloque cireumdu£tis, defubmit- tendb in vrbem auxilio agitatum. Barraquinus primum Nieurleto fefe in vrbem proripuir, vt ciues de mittendis nauigiis, & palude fafci- bus hinc inde implenda, admone- ret. Deinde fluuium quinis inngi pontibus placuit. His ita ordinatis, poftquam nuntiare iuflit Spinoia nauigiorum aduentum , quibus an- nona & commeatus imponerentur, iamque cetera ad inchoandam pro- fedtionem parata efle; Princeps edixit , vt deledia: ad praiidium copis pra.'ft6 adeflenr. Miile om- nino &c quingenti miiites erant, in cohorres vndeuiginti diftributi. In^ ter eas ternas e Toralti iegione re- , eenfebamur, Anqlorum o&o, Gua- fci
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. C<)
fcidtue, Spinohe feptem, demum
vnica e legione Gallo-Belgica We- femaUj , Centtuione Tailleyo,qtuE i Gallis Claro-marifco expulfa,io- fauftam Martis aleam praclare vl- tura reuertebacur, Inftru&us hoc pado miles, quod bene verterer, iter ingrediiuffuseft.At ecce hoftis confilium Principis haud obfcure intelligens, copias acciuit, quas de- ftru&is pontibus militis . noftri tranfitum impedkent: iamque ad pontem vnum peruenerant, cuius Alexandro Roflino Tribunitiae cohortis Optioni, tutela permifla erat; cum per cascae no&is horro- rem procubitor funiculos fiftula- rum accenfos intuitus, ceteros ad- uentantis periculi admonuit. Tum vero Princeps ad omnia interritus, Ducis & gregarij militis raunia explicuit: equo ve&us vniuerfum fimul exercitum ftare in armis, commeatufque & pedites,qui mo- dicum
|
||||
|
fO IVI-.CHIPFI.ET.AVDOMARrM
dicum proceu~eranr,connftere,mox-
que frequentem cb confluere mili- tem iuilit. Terruiflet alium obdu- <£ta nox cxlo, ciim fere ignotis callibus militi ingrediendum eiTet; fed,quod interdum frequentius eft, fiduciam in folicitudinem verti, nemo vfquam notauit in Principe. Iam plures hoftium, fi perrumpere autretinere naues poflent,conaban- tur, & eorum vnus aliquis proxi- mum fibi nauigium ferrea. manu apprehenderat; fed militum con- curfu & telis repulfi, hoc conatu deftitere. Poftquam hoftis huiufmodi fpe
excidit, dignavifu deinceps fuit,ea quxinitaeft mittendi auxilij ratio. Dies appetebat , vt iam vicinus hoftis ea omnia cerneret. Nempc Iacobo Albertanzonio duce , eo- dem Maiore Accenfo, milites qua- dringenti, flnguli purpureis chla- raydibus praeibant; hos deinde re- |
||||
|
QBSESSVM ET LIEERATVM. Jt
liqui & nauigia fequebantur; &,
quod caput eft, eodem habitu, ex- plicatis per ludibrium vexillis, pul- fatrs confueto fono tympanis, ple- no denique armorum apparatu in- trodu&i funt. Magno gaudio fuppetias exce-
perunt obfefli : e quibus ciim plu- res obuiam nouis commilitonibus progredercntur, prae ceteris eos compleclrendi defiderio ardere viil Wefemalius ipfe,qui Gallo Belgas e legione fua contpicabatur, & An- tonius Houflbyus Baudenghemij Dominus, Vicecomitis Lirani, in vrbe Optio. Pracfe&is inde, aliif- que qui aduenerant, hofpitia intra vrbem a Senatu attributa; fuacque fingulis ftationes per externas mu- nitiones a minittris rei militaris defignata:. Tum ftudere maxime, vt prsefidio pro ea quam pra:fen- tiebant diuturnitate, commeatus fuppeteret, cceperunt. proinde fin- |
||||
|
72. IVL.CHIFFLET.AVEOMARVM
gulis, pra:ter diurnum panem, feni
cjuoqueafTes a Senatupro ftipendio decreti. Carinianus, vbi nuntios de fup-
petiarum ingreflu accepit, Ferdi- 1 nandum Infantem tota. de re ceiv tiorem protinus fecit. Tum vero excitata hominum ftudia: noftro- rum multi, quod augurabantur, depofltis aeris magni pignoribus, euenturum illac profpere bellum contendebant: hoftes contra, iam tum de temeraria fuorum fiducia. foliciti erant: enimuero Caftillo- niumiam quartum-decimum diera fruftra ante Audomarum agere, alios Wateno eietvbos, alios deinde captosc$fofque,demura in vrbera miflum efle validum prajfidium: hocamplius reftare, vtquo Loua- nium Dolamque^ ludibrio deferue- rant, Audomarenfem perinde ob- fidionem foluerent. Plura huiuf- modi addebants nullo prohiberc aufo, l
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 73
■aufo, ciim aduerfa Ducum fortu-
*ia, eciam humillimis dicendi li- centiam faciat. Hxe vulgus ; fed & ipfe .Rer,
cuius tum maxime res agebantur, nuntiis hifce cocmitis varie afFe- &us eft. famam iuam ratus inde leuiorem fore, il vrbem dies iam plures a fuis obfeflam, nouum fe poife vinci teftem,reliquifletj man- dauit illico Iacobo Caumontio Forcia? Marchioni & Franciaj Tri- buno, vt, rerum quantumuis ma- gmrum oppormnitate dimifsa, Caftillonio fuppetias ferret. Is tum forte Caflelletum in Picardise fini- bus,idemqueanno fuperiori aCa- riniano Principe captum obhdione vrgens, haudquaquam leue ea iuf- fione vulnusaccepit. Satis conftat nihil vmquam ferme acerbius illi accidide, quam qu6d tam oppor- tunam, vt ipfividebatur, obfldio- nem Caicillonius impediret, a quo D adiu- |
||||
|
74 IVL.CHIFSLET.AVDOMARVM
adiutam oportuiiTet. Perpendebat
infuper, qualifcumque exitus Re- gis exercitum maneret, Caftillo- nitsm fibimet profpera dumtaxat imputaturum : vnde & inter nobi- les, qui Forcium ob raram militiae prudentiam -frequentiores feque- bantur, varij quoque animorum •motus erant. Regi ergo fe neuti- quam detrectare imperium refcri- pflt, verum eam fibi elfe honoris curam , vt nullo pacto fufcepts a Caftillonio obfidionis onus poflet accipere: decetero, quod obferuan- tillimum decet, tranfportandos in- tra obfidentium caftra commeatus curaturum , carfurumque hoftem quoties occafio fe daret. Ita callide cauit, ne in ipfius caput minus pro- fpera obfidionis recideret euentus. Rex, iisauditis, fiue vtmorasrum- peret, fiue qu6d iure expofci vide- rentur, annuit. Porro ne <k ipfiBataui in tanto
rerum
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. jj
rerum fuarum difcrimine quiefce-
fent, Scradam Centurionem ad eos legauit, qui iure fcederis impense hortaretur, vt quamprimum de fi- nibus fuis cum copiis exeuntes,non iam diemex die ducerent: tempus efle vt ab iis fubleuarentur Galli; prsfertim cum magna ex parte in corum gratiam Audomarenlemob- fidionem fufcepiflent. Vix dum Princeps Borburgum
redierat, vc oram Flandricam tan- tifper a Bacauis tueretur, dum auxi- lia Ca?(area appropinquarent, cum alio eorumdem procellamdefauuil- fe perfertur. ij enim (uamtum de- nmm occafionem rati, cum iam Galli profequendaobfidione Audo- marenli noftros diftinerent, claf- fem, non quo fpes erat, fed ad caftella ^gri Waflenfis repenti- no applfcuere : nempe opinan- tes leue ipfls ad Antuerpiam ne- gotium fore, fi pauca, qus ob- D i ftabant. |
||||
|
~J& TVL..CHIIPI.ET.AyDOMARVM
ftabant, munimenta expugnaflent.
Eodem fortedie, qui lunij dc- cimusquartus erat , Ferdinandus Hifpaniarum Infans Antuerpiam ibat, neceflariis ad belli vfum rebus comparandis: cum ecce vt Wille- brocum peruenit, caftellum Cal- locnfe citramoram illis fcede tradi- tum cognouit. Igitur dum ex fini- timis locis valida auxilia concurre- rent, Willebroci tantifper fubiifte- re vifum cft. Hinc ad Carinianum Principem fcripfit,ne quid arduum aut periculofum audetet, dum me- lior in Batauos fortuna fuccederet. Ceterum,ob intimam cum Princi- pe familiaritatem, fibi imperare non potuit, quin & eius etiam ab- fentis fententiam exquireret, quid in eo difcrimine commodiflimum fa&u cenferet. Itaque nulla quiete nuntio permifsa, Princeps paucis refcripfu, ne eodem curfu quo pras- teritis ajiiiis fluxerantres irepatere- tur:
|
||||
|
-
|
|||||
|
OBSESSVM ET LIOE-RATVM. 77
CHt : id vhum tutumque confilium
fore fortiter iuxta & celerirer ■ pu- gnandi; nec fe vel honeftius, vci vrtfius , prcefenns diicriiiiinis re- medium noile. Exinde Gailos rapinis dumtaxat,
pabulationibus populationibufque' prohibere Princeps ccepit. Ita Bor- burgi paucos dies extrahere defti- nauitanimo. Interea veroiufta de- funitis rite perfoluit; & mox capti- uorum conditionefpecliata, fecerni a vulgoiuffit, qui vel genere vel munere eminebant. Inrer hos por- ro recenfiti e GoufFerij 'legione, pra?ter ipfum Tribunum , Centu- rionesnouem; plerique nationePi- cardi, qui vicina: vrbis obfidionem fecundioribus animis acceperanu Horum nomina erant Pleifiuus, Montuallius , Courteuillius, Ven- duelius, Derondellius, Berminius, Velluyius,Frieulius, Fayus, Bethi- fnis Fretoyij Dominus, & Sougar- D j dius, |
|||||
|
78 IVL.CHITFLET.AVDOMARVM
dius,qui tum e vulnere faucius de-
cumbebat. E Fouquefolij legione, captiui dumtaxat cohortium Prae- fe&i, Douillius, Carongius , Vaux- rouxius & Royennius fuere. Pra:ter eos quoque Nouauillaeus , nempe qui Wateno excedens , praedi&is fe adiunxerat. Optiones ad quatuor & viginti, decem & nouem nomi- ne dumtaxat Vexilliferi, Accenfi vn- dccim, gregarij ad mille quingen- tosnumerati;&exiis alijalibaman- dati . Qjaemdam Monachum e D. Benedi&i difciplina, qubd alte- rius hoflilis legionis Curio ca- ftrenfis eflet, cum ceteris etiam ab- duc"tum,mox Princeps liberum abi- re iuflit, annitente pro eo maxime P. Guilielmo Buuetio e Societate 1 e s v Principi a Confeflionibus: qubd ante quadriennium, Patrem Auguftinum Richardum Bruxel- leniem ex eadem Societate, cum in caftris ad lalutem animorum verfa-
|
||||
|
OB-SESSVM ET LIBERATVM. 79
verfaretur in pari fortuna, nobilis
quidam Gallus benigne dimififlet. Geterum,ne velfic tantifper ci- uibus deeffe Princeps videretur, crebris eos litteris commonefecit, tum auxili) appropinquantis, tum certi a fe & Ferdinando Infante pa- trocinij. pollicebatur nihil fibi cu- rx futurum perinde atque eorum liberationem; magnam fe habere fpem , fore vt obhdionis anguftias par quoque glorra fequeretur. Ni— hil tum magis opportunum erat ad erigendos propugnantium animos, quos pluribus locis appropinquans hoftis mire laceifebat. Namque cum antehac obfidionem magis quam oppugnationem inftituiife videretur, tum maxime munimen- ta,qus invrbem contra oppidano- rum eruptiones verfa eifent3perfe- cit; & iis munitis vineas agere,fof- fas ducere, & quae ad oppugnan- dum vfui eifent, comparare ccepit. D 4 Loco |
||||
|
SO IVOL.CHIFFLET.AVDOMARVM
Loco accliuijMolse-exuftae nomen
eft, & qui ipfo frtu fuggeftum da- bat, tormenta in vrbem vertit, qux eam ad Occidentem & Meridiem infeftarent. In vrbe contra asrarij vires infpecta?, fumtuumque noua inita ratio, pro ea , quas futura vide- batur, auxiliorum mora. Ea tum erat Magiftratnum Se-
natorumque fediilitas, ciim a Prin- cipenonnulli fuperueniunt. Hi bel- licarum molitionum ftrenui opifi- ces erant; atque inter eos Bertran- dus Princayus Lotharingus Archi- te£tonic£ militaris gnarus in pau- cis.. Litteras a Principe tradidere Wefemalio, fuam illi in militiam & externa vrbis munimenta, quoad opus foret, poteftatem impertienV tis; vt, quando muris incluferat fe, & genium gentis maximeque le^ gionis prarfidiaria: noflet, eam pro- uinciam capefleret. addebat, illius tum prudentiam, tum fortitudi- nem,
|
||||
|
OBSTTSSVM ET tlBERATVM'. $1'
nem, ade-o omnibus exploratam, vf
ex prajteritis, & prxfertirn-ietta- nienfi obfidione , futiira facile coniiceret. Wefemalius igitur, poftquattv
iniundum fibi munus adminiftra- re ccepit, varias in hoftem oppor- tunafque eruptiones inftituit: ce:e-- rumhaudquaquam rudis tra&andf militares animos, apud vrbis Ordi- nesanniti ccepir, ne forte aliquando ffiipendiamiliti deficerent; & vero, qira illi fidelitate prudentiaquc erant, facile impetrauit. Per eos quoque dies dolo Iio-
ftem agere, ied anili, deprehenfurn: turn quippe captam ferunt vetulam , quas vrbis conditionem, quarque in ea gtrerentur, hoftibus enun- tiatum lbat. Fortc cum deprehenfa c'ft, ab iis reuertebatur, iitteras, ne quid eiTet fufpicionis , in ol- Ja reportans. Itaque in eam, quo- niamvenali ficfi fuerat, furcse fup- D 5 plirio |
||||
|
Sl IVX.CHIFFIET.AVDOMARVM
plicio palam animaduerfum.
Princeps interea quietis impa-
tiens, crebris iiique minutisvelita- tionibus hoftem laceiTebat: atque vt meditatus paratufque ad nouam expeditionem accederet, cogitabat perotium quas deinde vfui rorent, ne agendi tempus in cogitando con- fumeret; tum forte illi fnggeffit animus, tantifper plurcs Gallorum fame & inopia extingui pofle,quam vllo amififlent pradio, fi modo caftella duo Caletum verfus, itine- ri ad commeatuum facilitatem ab hofte impofita occuparet. Itaque incredibili obfidentium damno, modico tamen fuorum impendio, ea loca inuadere parabat Princeps: cum eodemferme temporenuntia- tur, equites Croatas, quibus ad Watenum 8c Borburgum ftatiua erant, Ardeam inter & hoftium caftra, currus ferme quinquaginta eommeatuonuftos diripuifle: cum- |
||||
|
• BSESSVMET LIBERATVM. 8j
que nonnullos ex iis qui comita-
bantur, infe&arentur ac caederenr, in eorum forte manus Gallorum quempiam incidifTe, qui magnis iti- neribus Lutetiam contcndebat. la- cobo Rochetio, fiue a Barris milita- ri appellatione, erat ei nomen. Is ergoad Principem perdu&us, epi- ftolas aliquot a Cafttllonio fcriptas tradere cogitur. quarum hax erat fententia. Ad coniugem quidem, ne quideam iollicitaret, fcribebat, bcne fe habere omnia , quampriu miim fe ad Prsdicationem procef- furum ( id nomen conuenticulis fuis ha;retici fecere ) ad imploran- dum auxilium magni illius exerci- tuum Dei, cuius in manu corda Re- gum funt: porrb cam ineiTe omni- Qus victona: fiduciam , vt iam ne- roo ambigeret, gloriofam eos kx- tamcjuereportaturos. Earnm vero^ quar Francifco Subletio Nuceria- rumDommOjChnftianiiTimo Regi d 6 a
|
||||
|
84 I-Vl.CHIFTEET.AVDOMARVM
a Secretis, deftinabantur, fumma
hasc erat : Forcia; Marchionem profpere adueniife , atque in eius exercitu pedeftres copias o£lo , e- queftres duo millia implere; ccte- rum Bacquianam ftationem iam a1 re- illi adlignatam ideo recufaife, quodnullum ea de re niandatum a Rege accepiifet, proinde a fe Ro- chetium de cognofcenda Regis iententia. Lutetiam miiium. Adde- bar fquod e re noftra prxcipuum fuit) peditummilliaquatuor e For- cij copiis admodum fibi forenecef- faria. quofacto, ni aliudRegis im- perium eifet, Forcius-cum iis qua? fupereiTent,Heniiuinium caftellum, Rumingam ( Abbatia? id nomen )■ ahaque loca Ardea: proxima occu- paret,ad maicrem fupportandi com- mearus facilitatem. qucad eius fo- rer,die Martis proximo, Iunij fe- cundo & vigcfimo, obliqnam in vrbcm viara efrefTartim-: decerercr fpem
|
||||
|
^■MBBBH
|
|||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. 8/
fpem fibi effe, quantum ex vrbis
conditione liceret affequi, ea breui temporis interuallo potiundi. Hoc modo perlccta: litterae,Frin-
cipem ideo maxime laetum fecere, quod apud hoftesnonfatisin com- mune confuli obferuafTet: cumque &aliar Caftillonij ad ipfumRegem littera» efTent,tum ab fumma reli- gione eas aperire■noluit, tum qubd in iis nihil amplius quam in aliis contineri prudenter exiftimaret, Prasterquam vero quod ex iis con- filium hoftium didick, ne & ipfar fruftra eftent, fed ex iis lucrum fa- ceret, eas obferuantiar fpecie adl Forcium deftinauit, figniheans ei, ab iis quxad Regemfcript^efrent, oculos pro merito abftinuiffe; de al- teris autem iifque apertis, mirari equidem tantum fibi tribuere Ca- ftillonium, vt ipii Forcio quodam- modb imperare non dubitaret. Harc ad hoftem: fiios verb, celato earum' D 7 teno- |
|||||
|
86 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
tenore, iter in pofterum diem pa-
rare iuflit. Sub lucis ortum , inftrudto exer-
citu, Germanica Ioannis Renardi Rouuroij legione, qua: nuper adue- nerat, adiun&a, Rumingam occu- pare feftinat. Cum primum eo peruenit, militem admonuit, vt dum ipfe totam noctem hoftis ad- uentum opperiretur,locum propu- gnaculis deftinatum primo quoque tempore communiret. Caftris in- terim ajquiore loco pofitis, gemi- nam inftituit aciei frontem, qua Caftillonium Forciumque afpice- ret. Loricaterreaprimiim pra:ftru- cta eft : & huic ad mutuam prote- ctionem variaemunitiones in Lunar, vt vocant, formam adiectx: tum collocandis machinis erecli coiles quatuor: & quoniam locum illum fluuius alluebat, pontes quoque transeum miili, admaius tormen- torum pra:fidium , quae ibi reliita crant.
|
||||
|
©BSESSVM ET IIBERATVM. 87
erant. Sub idem tempus equeftre»
hoftium acies haud procul confpe- xerunt noftri: a Forcio veniebant locum potius occupaturae, quam vt fpecularentur cuius generis no- ftrs efTent. Certe eas coniecifle qualis eflet mens Principis, fatis ind^ poftea intellecTium eft, qu6d Forcius Nouae-moletrina? caftel- him, paulo ante a fe aduerf us Hen- nuinium conftru£tum validioripr§- fidio firmarit, & copiis, quas vi- fx ante fuerant, decem turmas ad- iunxerit. Cum autem Princeps fui fecurus nihil perinde atque hofti- lem aducntum expeftaret, obfer- nata eorum cun&atio alacritatem noftrorum accendit: itaque impetu animorum vtendum ratus, ipfum Noujc-moletrinae caftellum oppu- gnare ftatuit. Copia: per noctis filentium iter
ingrecti iu(fie, primo diluculoqnod Natalem D, Ioannis-Baptiftaeeffe- rebat,
|
||||
|
. Sx? ivl.chifflet.avdoma-rvm
rebat, eb peruenmnt. Pnserat iis' Tributuis militaris Iofephus aSaa- uedra, qui &iexcentoseternis Hi- lpanorum legionibus ducebat: du- centi iis Hiberni, Ponelio Legato duce, & par Germanorum nume- rus e Rouuroij legione adiunctus erat: porrb ex-omrii equitatu binar rurma: dumtaxat: cetera ob exper- tam fortitudinem multiplex quam pro numero cuneus. Pra:ter eos alij quidam fuere , qui & in hac obfi*- dione egregie operam fuam colloca- rent:exiis Oroicusfuit, copiarum idem Principis Legatus, exploratte nuper virtutis & prudentije; Mar- . quius munere Cornicularius, Prin-
cayus Arehite£tus militaris ex vrbc redux, & Carolus Curteuillius Hennuinij Pra?fe£tus, quem infe- fti fuis cailelli vicina obfidio ex- ciuerat. Cum his macliina? quo- que quatuor fequebantur, ptsS- eimte Ioanne Doritio lummi tor- rr.eri-
|
||||
|
OBSESSVM ET tlBERATVM. %<)
mentomm Pra?fe£ti Optione.
Saauedra Barthciomamm Delrio
& Iofephum Rico longius progref- fos,iiomnia mta viderenrur, ad fe explorata referre iuffit: cumque fatis fpeculati , locum obfidioni idoneum fore renuntiafTent, Dori- tius Adriani Franquij Centurionis ope, machinas hinc inde aggeri- bus impofuit. Tum Didacus Boor- 3uius , qui primus e legione Vek-
a; Centurio inter Hifpanos agmen ducebat, vallum in maiori aggere aperuit. At inminori, dignumvifu Germanorum cum illis certamen fuit, vtricelerius muros terreos ad prote&ionem erigendos perficerent. Ita erwo pro fe quifque alius alibi- inftare iulfus, Hibernis prardia fal- tui proxima .infldentibus. Operi- bus perfeclis, conuocati Duces co- :| piarum qui tum aderant, tympa- niftem praemifere, qui denuntiaret , obfeflis,ni dederent, ipfos vltima effe
|
||||
|
90 1VL.CHIFFLET.AVD0MARVM
cfle palTuros. Verum nihil inde re-
tulit pra?ter voces ad ludibrium con- tumeliamque formatas. Quocirca Princeps potiundi loci defiderio accenfus, ad ipfum aggerem medio Hennuinij & munimenti obfefli itinere peruenit. Hinc , qub acrius oppngnarent noftri, Thoma Bira- suio Vifchs Comite internuntio ngnificare ccepit, in quo difcrimi- ne ipfi effent, ni mature etiam ci- tra vllam'muri ruinam loco poti- rentur: fefe intellexifte y Foreium cum toto exercitu celeritate quanta. poffet, ad ferendam fuis opemcon- tendere:parefle,vt priafquam auxi- lia aduenirent, dignum aliquidno- bilicate ac moribus fuis ederent. Hifce intelledtis, Dominicum
Burgium & Modorram propius ad ipfam munimenti foflam Saauedra progredi iuflit. Hic c propria, ille e Veladx legione Accenfus erat: fingulis quadragenos milites, eof- |
||||
|
OBSESSVM Et IIBEIUTVM. 91
que nftulisinftru&osattribuit: de-
inde Centuriones binos, Didacum Boorquium & Matthaeum Tor- ! rium, ebdem cum farifiophoris 1 mifit. cumque eb tormentorum fuggeftus, qui a tergo erat, benerl- cio perueniuentj vnius alteriufve machina: f ragor pro figno omni- bus fuit, vt nulla mora fimul om- nes irrumperent. Igitur quotquot aderant, nihil vel armorum graui- tatem morati,vel aquae alcitudinem, qua: pedlora sequabat, illicb in fof- fam femetipfi immittentes, locum citra damnum occupant. vltimam hofti peftem tormentis fubrutus anguli murus attulerat, per cuius labem miles intrauit. Quia verb hoftes contemtim & fuperbe im- petum expe&auerant, plenque tm- cidati funt, nonnulli verb eorum merfi, qui incertam fuga falutem aucupati, in obie&am foffam fede- dere praecipites. Demum e cen- tum
|
||||
|
<>Z IVL CHIFFLET.AVDOMARVjk
rum & viginti qui locum obrine-
bant, feni dumtaxat victorum arbi- trio fuere fubducli: Reyos videli- cet, Centurio is erat, & cum eo j gregarij quatuor, & neicio quis* adolefcentulus, cui per xtatis miie- rationem , Mondragonius nobilis' Subalpinus, & purpuratus Princi- pis, ignouic. Quoniam vero idem ille dies
Natalis Chrifti pnenuniij celebri- tate inhgnis erat, caftello deinceps ■ D. Ioannis nomen inditum eft. I Non defuere qui crederent, & fa- cilis coniecturafuit, Deum in pri- mis noftris adfuiiTe, quod plerique piacuiis in procinclu abfterhs,vel fic , contemta roorte ferociores, in mu- nitos fuperbofque hoftes rapti ef- fent. Ceterum caftello Ioannes a San&o Nicolao Rouurol Legatus, trecentis in prarfidium datis^prxpo^- i htuseft. Inter Hifpanos, quorum vinuj vt ceterorum fuit fingularis, magni-
|
||||
|
X>SSfSSVMBTLIBEB.AT.VM. Jj
magnitudineanimi fenint eminuif- ie Didacum Boorquium Centurio- fiem. Is obuium loci Pr-afechim (cognomen illi a Sanclo Lauren- 'io fuit) gladio confodit, vt ante ipfum exanimis procumberet. Par prope honor Sebaftiani Hoceta; Centurionis fuit, & cum eo Iofe- phi Rico, qiiod primi in ripam egreffi lorica muri aperta. in caftel- him penetrarinc. Tradunt hunc vl- tirnum vitam Reyo Centurioni Condonafle. Proximi ab iis Ioannes Garcia Legatus, & .Bartholomams Delrio Cornicularius , fuere. Me- uio dumtaxat horae quadrante vi- ftoria ftetit; & impendio ita tenui, vt non plures vicenis vulnus acce- perint. Ex iis fuit Adrianus Fran- quius, Pr&fe&us eorum militum, |
||||||||||
|
uibus limbis per Belginm impo-
|
||||||||||
|
tis, nulla inter hoftes falutis aut
tedemptionis fpes eft; vulgus eos Bootfgefelkn appellat. Buttelerium quo-
|
||||||||||
|
94 lYt.CHIFFLET.AVDOMARTM
quoque Centurionem, quidam ca- ptiuorum quem ipfe ceperat, fefe iiibripere parans vulnerauit. De- ; nique Didacus Frefnius, vnus ex nobiltbus maiorum tormentorum praefidiariis ftucius inde reuerfus eft: ceteros Princeps, eofque gre-.r I garios, Borburgum rnifit; vbi in aedibus Regio nomine faucio militi deftinatis, omni ope fouerentur. Fauftus idem & fortunatus di:s
Naifauio fuit. Is Regio equitatu, binifque peditum millibus ftipa- tiis, Forcium id tempus moraba- tur; minutis pradiis, & parttae rei difcrimine , magnae operiens euen- cum. Forte Croatas caftris egredi iulTerat, vt more fuo excurrerent, cutn alibi pabulatores ftne vHo ti- more difltpatos aggrefli, quam maximum iumentorum numerum intercipiunt; alibi ducenta quoque vehicula cibariis onufta, & quae ho- ftem vcrfus -tendebant, auehunt. Porro
|
||||
|
«BSESSVM ET LIBERATVM. 9;
Porro Forcius vbi nuntros de aduersa. fuorum fortuna. accepit, iamquenoftros inde viftores rece- <lere, trecentis qui prseeflent rcli- ftis; Sperliacum ipfe retro -concef- fit. Ibi ne fama ex eo laboraret in pofterum , fi a di6ko Nouse-mole- ttmx caftello, ipfo quodammodo tefte expugnato,fpemomnemabii- ceret, valida manu idem recupera- re ftatuit. Itaque poftcro die, quo niaior eflet noftrorum male fecura fiducia, copias fuas iter a propoiito diuerfum ingredi iubec; Calecum nempe, velut obuiam commeatui, petebant. Verum. Princeps, qui commeatus ita crebro fupporta- H haud crederet, rem eam exi- ftimauit, ficut plerafque belli,;va« nam & inanem. Et ecce Forcius, conuerfis repente caftris, horam diei circiter nonam in confpeitum caftelli pcruenit . Praeter copias tjuas e Gallia fecum aduexerar, tres
|
||||
|
5>6 IVL.CHIFFLET. AVDOMARVM
• tres etiam Caftillonij legiones eum
in itinere exceperant, vt facile nu- merus duodecim millium recenfe- retur equitum peditumque: ad hsc ingens, vt crediderat, noftris ter- ror, tormenta nouem fequebantur. Hoc modo inftru&us cxercitus ac perarmatus, eadem , qus pridie noftri ad oppugnationem loca occupauerant, infedit. Primum promtiffimi quique iuueniim pe- riculi omnis immemores, ftrictis gladiis ad ipfam foffe crepidinem excurrunt, iam fibi certam fore Germanorum deditionem pollicen- tes; de quibus Forcius nimium de vidtoria. pratfidens, liberum iis vita: ac necis arbitrium permiferat. Sed feftiuum fuit, Germanos eminus intueri, fiftularum longioris tubi .creberrima grandine Gallum inua- dentem excipientes. Certe quidem felici cafu paulo ante infperatis fuppetiis auxerat eos diuina proui-r dentia,
|
||||
|
OBSESSVM ET llBERATVM. $J
dentia, quas & fortuita ad bonos
euentus plerumque dirigit: nam- que Forcius vna cum exercitu pce- ne in oculis erat, cum ecce Germa- ni praefidiarij pro more ftationura vices nmtabant, trecentis in caftel- lum recenter indudtis, forte educto parieorum numero,qui fe ad com- munia caftra reciperet.Egreill exter- num aggerem iam infidebant ca- ftello proximum, & inde ad exer- citum redire incceptabant; ciim fubito hoftem fuperuenientem emi- nus confpicantur , ficque propere in munimenta , vnde prodibant, regrefli, duplicato praster ipem caftelli prsefidio, harrere &c pugnarc coa&i lunt. Atrox in hoc primo ardore certa-
men fuit: Germani quippe repeti- tos hoftium impetus eo tantifper animo prajclare fuftinuere, dum iis adhuc praeliantibus Francifcus To- ialtus opem laturus tempori adue- E niret. |
||||
|
niret. Hunc Princeps,pericuk' fuo-
xum nori immemor, cum ducentis c legione iplius, & ex vnaquaque ceterarum «icleclis centum militi- bus, praemiferat. Vt primum vero Toraltus eb peruenit, nulla quiete militi permifsa, hoftem ab oppu- guatione noftrorum auertere infti- tuit; Centurionefque duos,Ioannem Bufalinum .& Onufrium Carac- ciolum,fubuenire obfeflis mandat. Hoc fere modo Gallos ipfos ob- fidentes noftri obfidexe cosperunt, atque agmine bipertito diuift ab • vtroque latere, in Germanos pro- pugnatores intentorum ilia fuffo- dere. Neque vero eo loco aduerfa hoftium fortuna fubftitit: nam- que Itali aliique, mox Galli rece- dentis perpetuum aggerem occu- ■parunt, qua ad eius tutelam mu- ruamaut receptum fciffus apertuf- que erat. Ab Italis deinde alia: quoquc fuperuenae legiones, no- |
||||
|
OBSESSVM ET LIBER.ATVM. 99
bilehoftium clade caftellum fadtu-
r«e. Has Petrus Gotera, fummo- rum excrcitus Optionumalter, du- cebat. Ergoiis,partimlocaante oc- cupata obtinere, partim noua occu- pare,imperatum. Ipfemet Princeps, Sole in meridiem erecto, eodem itinere quo milites ad cafteljum venerant, ad eos contendit. Vbi autemeo peruenit, moles duas ad collqcandas madiinas, in aggere alteram, alteram in palude , milit erigi:cumque ex his in frontem&. latera oblidentium die toto noftri iacularentur, Euduare tandem ani- mo Forcius ccepit, & initum con- filium fera a^ftimatione perpende- re: quippe iam eo ventum erat, vnde recipi exercitus nifi vi&or , aut fine clade non poilet. Itaque cum nulla ferme fpes potiundi loci offerretur ; tamen vltimi dedecoris mdignitate commotus, perfeuerare m obfidione ftatuit, obuerfis inde E z machi- |
||||
|
100 IVL.CHIFFXET.AVDOtaARVM
machinis caftello perinde & auxi-
lio infeftus. Tunc Melchior Ro- blius Signifer globo maiore ictus cecidit. Accensa deinceps pugna, pari animorum pertinacia ad o&a- uam vefpertinam dimicatum eft. Nonpridiefcedior ftrages:quip-
pequantum fanguinis fufum iit,vel ex eo poteft exiftimari, quod ho- ftes e fuorum cadauenbus pro ce- fpite loricas fibi ftruxerint, aliis fu- per alios aggeftis, & modica terra. coopertis. Tandem vltimum difcri- men eis attulit animorum confter- natio: fiquidem eorum plurimi, qua cuique patuit ad fugam via, erum- pere, & hcturbare ordines. ccepe- runt. Prsfedi ftri&isgladiis agmi- na fua interequitantcs, fcede fu- sientium terga confodiebant. Sed hi, f preto imperio etiam cruento, fifti non poterant. Inftitere fugien- tibus Hitpani, plerifque aliis terri- tos etiam vrgentibus; ac, nifi Prin- j ceps |
||||
|
OBSESSVM ET LIBE-R.AT.Vir. 101
ceps vetiufler, in.■vicinum vlquefal-
tum fccucuris. Ergo iigno receptui dato, ne Santanderij ftationemex- cederent, imperatum; paucoiquc in corum. vicem fdopetarios mitti placuit, qtri pauklis & .fugientibus rr-etuin auger.ent. Adnrmarunt feniores rr.ulri tri-
ginta & amplius annarum miiitia,. numquam vel acrius vel maiori animodiiincatum. Equitatus, quo- niam locus ita pofcebat, pro pede- ftri aciefuit; & ab eo cum ceteris, Naflauio prxeunte, egregie de>- certatum. Neapolitanus quidam Toraltj mi-
les, e cohorce Ianuarij Boncorij Decurio, digna fpe&aculo edidit: Bargaglio vulgo dicebatur, at ge- nuinuui illi Tnomae Rouo cogno- nien fuit. Is poftquam triginta.occi- derat, temerarium atque inane faci- nus aufus,repente hoftili fiftuli ap.-" petitus occubuir, dum curioficate E 5 intem- |
||||
|
101 rVI.CHIFFIET.AVCOMARVM
intempeftiua vltimse fclopo fuo
eiaculatas glandis fucceflitm obfer- uaturus , opportunum vulneri caput attollit. Par quoque Dominici Sardij Ac-
eenfi decus fuit: iam binos aggeres fumma laude ab hofte receperar, cum, Centurione diflliadente, ter- tium aggreffus, vitam ibi, fed glo- rio(am faniit. Ipfemet Princeps, qui in bello
Italico, Carolo-Emanuele parente fuo adbuc fuperftite, compluribus iifqueceleberrimis interfuerat prse- liis, fidem mox fecit, nullum vm-. qnam adeo obftinatum & pertinax vidiffe.Ipfeetiam agraina interequi- tans, manifeftum periculum diui- na. vtique euafit ope : quippe glo- bus ferreus inftar humani capi- tis, ameo tormento ab hofte excuf- fus, deic&o eo qui iuxta eum erat, nihil omniuo ipfum lxilt. Ita ex- traordinario periculo defunclus, inco-
|
||||
|
©BSESSVM ET IIBERATVM. tof
incolumes fuos reduxit in caftra. i£neatores hoftium^qui redimen~
dis captiuis in caftra Principis ven- titabant, fuorum cadem ad non- gentos aeftimatam retulere; atque inter eos Centuriones decem,No- biles ad octoginta defideratos. In exercitu Principis, ex tabulis-
in quibusaccurate ratio confe£ta eft, <jui caeforum fauciorumve nume- rus effet; iili ferme ad centum, gre- garij omnes, Sardio & Bargaglio1 exceptis, numerati funt. E paucis qui vulnus acceperant, Centurio- nes bini Caracciolus & ■Bufalinus fuere. Caftello "ver6 iam ea ho- ftium caide inclyto, Germanos, qui idem ante obtinebant, prxiidio Princeps reliquit. Porro Princayus illius iiiifu fingula fingulis caftelli angulis propugnacula, & parem ex-. cipiendis citra noxam decumana- rum machinarum globis fpiflltudi- nera adiecit: demum lorica:, quae E 4 obie- |
||||
|
Jt&4 IVL.CHIfFLET.AVDOMARVM
«biectam foflam obibat, fudiurrt
fepem pinnis fuperne acumina- tis prasfixit, ne quis vancando tranfiret.- Extemplo litteras ad Wefemalium
miflk, vnufque omnium nomine iufliis nuntiare aux vidiflet. Per eum quoque hortabatur Princeps, vtobiefli priftinam virtutem retine- rent; recipiebatque fubfidia breut abs fe aduentura. Hxc numius ocu- lis comperta referebat; fed & eum narrare iuflit Princeps vicloriam illam, quam fub eadem tempora Ferdinandus Hifpaniarum Infans ad Calloum reportarat: cuius ea magnitudo eflet, vt vix parem Bel- gx de Batauis vmquam peperiflent. quocirca merito decernendam Sup- plicationem , exftruendos ignes, & erTufum vrbis gaudium, fiftularum fimul & maiorum machinarum difplofione fignificandum. Tum vero miri fapientum &
mol-i
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. I05
raultitudinis fermones fuere ; fci- licet Ferdinandum & Carinianum Batauo Galloque in aquis & palu- dibus paruis admodum copiis cae- 10, modb oftendilTe , quadam ante- hac temporum iniquitate creuilfe hoftium famam. Sed & illud ad mutuam nuntij
ciuiumque laetitiam aeceflit , quod per eos dies contigifle in vrbe tra- ditum, acPrincipi poftea narratum cft. Cum iam morae impatiens Ca- ftillonius ad folita obfeflbrum ter- riculamenta confugeret , tormen^ torum hoftiliurn idus fexcenti in- terdum vno die numerabantur: quorum plerique non fine damno in asdes roro proximas , adeoque in Templum Diuae Aldegundis eiuf- <jue tunim recidebant. folum Vir- ginis Matris, cui a Miraeulis no- men , facellum fruftra haud fme admiratione impetkum erat : & cum ciues eb velut ad certiflimum, E 5 malo- |
||||
|
to6 IVX.CHIFFXET.AVDOMARVM
malorum leuamentum accurrerent;
forte in eo, die lunij decimonono, mira res accidit. Is dies , vtpote Saceili anniner-
farix dedicationi facer, loci de mo- re auxerat celebritatem . Virgines Deo peculiari cultu deuots, more per vniuerfum ferme Belgium tra- dito, loci '& arae in primis exornan-» dx curam fufceperant. Atque vt eo potiilimum die r externo Virginis cultu , internum pariter promoue- rent; florum faiciculos artificiose compofuerant , eofque vt forma pulcherrimos , ita numero pluri- mos. Non defuere lilia, quse ema- culata. fua venuitate, rum Virginis tum offerentium puritatem refer- rent. Cum ecce , iiue illud Der munus, iuie cafus fuit, qui fup- plices eb confugerant, notauerunt, relictis fuo cuiqueloco floribus,- proiecta eaque fola in terram lilia. Igitur haud paucis adfpectaculum excita-
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I07
excitatis ,primo multa inter fe (vt
eft admirantium mos ) fcifcitari, inde omnes pariter id quod erat coniechire cceperunt, ibi aliquid efleDiumi: liiia vt myfticum puri- tatis, ita genrilitium Gallorum Re- gumfymbolum elTe: nullam fpira- re auram, vnde extrinfecus impelli, aut etiam nutare potuiilent: proin- de par elTe credere, id a Virgine ea mente ra&una, qub locupletius eflet infenfi ipfius in hoft.es animi teftimonium. Et vero, paucis ante diebus, captiuorum quiipiam adeq proie£Lxaudacix fuerat, vt facrum hunc locum a fuis proftibulo d&- ftinatum aflereret. Adeo impias Sc impuras mentes vetana libido ex- CKcat ! Ciues ergo , vt prsecepturaerat,
ftruxerc paffim in vrbe ignes: quos cum hoftes aegre tuUilent, inter eos miiiteique noftros,qui externa mu- nttnenta obtinebant,, orta iurgandi E 6 Ucen- |
||||
|
TOS IVX.CHI2FI.ET.AVBOMAR.VM
licentia fe repente vulgauit. Illi ci-
nium dementiam ridebant, quod cftbflis in vrbem viis iam prope co- hxrentibus, de remotis vidloriis in~ tempeftiue lxtarentur: gaudia ab iis plane debere efle aliena, ciim ipfi haud alias maiorem glandium vim, quam per hos dies in vrbe fennflent..Prxudiarij contra■nupe- ra hoftium ludibria memorabant, perinde quafi. illuc etiam aduenif- fent, vt priora nouis recentibufque eumularent.. Ita mutuus eorum io- cus erat; cum tamen interea neutra ex parte ab oppugnatione quies ef- fet: nam prxter ea qux ante ad Mo- letrinam-exu ftam tormenta hoftes eoliocauerant, binos quoque ma- chinarum fuggeftus ad Nardenfem i villam, Diuique Michaelis collem, erexere. Ceterum in aperiendis li- gone femitis ita progrefli erant, vt a muris folo ia&us lapidis inter- uallo abeflent. Ob
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM.. T0$
Ob id ipfum praefidiarij , qui ante omnibus portis in hoftem m- currerant,, binas ex iis , Arienfem ncmpe, quaeque a Cruce appella- tur, occlufere, tranfmiub dumtaxat ponte, quo miles ad, fuburbana Crucis Diuique Ignatij munimen- ta fefe conferret. Turmas quoque^ quje ante quotidianis fere praeliis Gum hofte contenderant, reuocare in vrbem ex vfu fuit. Sic pericu- lum "Wefemalius diillmukbat ma- gis quam fpernebat, protrahendae ad auxilium opperiendum morae intentus. Sednec intravrbemimeliori Ioco
res erant, in qua. iam prope aruerat ftipendiorum vena. Anxij vrbis Or- dines,a:rario deinceps mederi cona- ti funt: dequenummis inter eos, vt in obfuiione ailolet, aere argento- que conflandis varie agitatum. ta- rnen, vtalia potuis quam extrema adhibenda remedia funt,id fubfi-. E 7 3ij |
||||
|
IIO IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
dij genus differre placuit, Markem-
burgio nobili untifper ad Princi- pem deftinato, qui commemoran- dx pubiica: calamitatis ergo euro adiret. Hoftis intereaiam in externa vr-
bis ad portam Crucis munimenta figna inferebat : & quamuis qui diicrimen tentabant, a noftris re- pellebantur, nouos tamen propu- gnatores identidem feffis iucce- dentes atterebat indefeilus labor, Proinde maior erat fauciorum nu- merus, quam vt vllum vrbis nofo- comium fatiselfet. Obid, Senatus Antiftitem Bertimanum rogauit de certo loco ad curandos milites at- tribuendo: Virgines dux ex tertia Diui Francifci difciplina, pro mo- xe gentis, iis tum pra-fe£t.-e funt, quae prudentes iuxta piaque exi- miam eorum curam haberent. Ve~ rum, vbicreuit a:grorum numerus, quando prseter prafidiarium mili- tem.»
|
||||
|
OBSESSVMET LIBERATVM. III
tem , ctiam ij qui in exercitu Prin-
cipis vulnus acceperant, intra mce- rria deportati funt; Bertiniana do- mus non iam Ccenobium, fed no- focomium fadta eft. Tum veroPrs- ful, qua pietateerat,nontriclinium tantum, fed etiam ternos e familia. fua probitatisac virtutis expertasvi- ros conceffit, ctui, ceteris ctiam in commune confulentibus, asgros ipll omni obfequio rcfouerent. Per hos dies , Virgo Dei ac no-
ftra parens, materna fua. ope, Hi- fpanum quemdam vltimo exitio fubduxit. Forte in munimentis im- petum hoftium fuftinebat , cum ferreus globus decumano tormen- to excufius eum impetijt. Sed mox velut ad miraculum dumtaxat mif- fus, milite bis terve in gyrum a&o, in terram deftuxit, nullo plane re- li£to impetus veftigio. Quocirca prehenfum ante pedes globum fuf- tuiit miles > atque intra mcenia ad Patres
|
||||
|
tli IVL.CHIFFlET.AVfJOMARVM
Patres Carmelitanos, nouara Diuac
Terefiae difciplinam fequentes, por- tauit, inftrumentum mortis in tro- phamm verfurus. Inibi ante asam Virginis Matris procubuir, felicif- fimum tanti miraculi euentum vi- taeque conferuationem eius tutelae adicribens, Coenobitis , piis vtique teftibus , ingenti gaudio perfufis, quod non ipfi tantum , vt antehac, led etiam Cadites curam falutis alie- nae palam fufciperent. Sed vtinhomines, inaedes quo»
que,eafque facras,hoftes graflaban- tur: & perinde quafi fceda illa hae- reticorum colluuies , fupra ceteros magni Ignatij filiis infefta eflTet, in Templum Societatis I e s v facuie- bant. Qujdam in eo ex more ad populum dicebat, ciim olla incen- diaria (bombam a crepitu appel- lant) finedamno multitudinem ter- ruit. Alibi Templum Diuoe Alde- gundis trifte ciuibus fpectaculum pr$-
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBES.ATVM. 11 J
praebuit. quippe quos globos e col-
le Diui Michaelis in munimenta porcx fancla: Crucis immittebarit, iuggeftus altioris vitio, in Templi frontem veluc fcopum ferebantur. Quin & longius cseca hoftium ra*- bies proceffit. Ex prifco totius Ec- ckfia; ricu fub iplum chori, vt vo- cant, feu loci fandtioris adicum , Chriftus in Cruce confpiciebatur. Froncifpicio Templi aduerfa erat facies, vt ruinam muro faciente, ipfum quoque penetrale, adeoque imago peteretur. Ab his igicur Chrifti moriencis imago crebris i&ibus fcede lacerata , amputacis membris tandem affli&a eft. Sok Crux, vt in eo quoque Signo vin- cerent ciues , loco £uo integra & il- feefa permanur, IJoft admilTa eiufmodi in Deum
ipfum facinora , fperats nuntius vindifta: adfuir. is fuic prxdi&us ad Principem nuntius Markem- burgiuSj,
|
||||
|
114 IVL.eHIFFLET.AVBOMARVM
burgius,qui ab eo rediens, litteris
ad Tribunum Wefemalium fcri- ptis fidem mox fecit, O&auium. Comitem Piccoiominenm Arne- wicum perueniffe : prasterea. maxi- mam ab ipfo Principe libertatis breiu recipiendae fpem oblatam; cum nempe hoftem caedere vix de- fineret, nouam mittendi auxilij ra- tionem fummo ftudio parare infti- tuifle, & quam ne ipfi quidem ciues" facile crederent. Quidam nauticarum rerum vfu
praeftantes Principi au6tores fue- rant, vt quo loco terni Agnionae aluei in arclius coeunt, & vicinis quique alueis fluere incipiunt, ex cliuo Rumingani nemoris ad val- lemWatenenfem du&o aggere co- hiberentur: fore vt hoc modo,quid- quid iidem fiicto fupcrius aqua- rum diuortio continent, reftagna- ret, proindeque fuppetice nauigiis ia vrbem fubmitti poilent. Adhsc, iu
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM, 115
in ipfls aquis fluctuantia duo ma-
chinarum pegmata erigi polTe, qus & ad mittendum in vrbem com- nieatum, & proximas quafquc mu- nitiones expugnandas, plurimum prodeflent. Nihil vmquam ferme quidquam Principi gratius accidk; qui tum maxime ob diuturnam Piccolominei ad Calloum moram a&xuis , fomnum pati aut quietem non poterat. Cum autem in eo fer- me pofitam vidtoriam arbitraretur, fi faltem in dies aliquot de fulphu- reo puluereobfeilis profpiceret; pe- ritiuimos quofque eorum locorum frequentes adeife, quidve fentirent expromere iubct: iis autem vnam hanc fcntentiam falubrem exifti- mantibus, illico finitimo cuique oppido naues im^erauit; ternis rei nauticae Pra:fec"tts, fociifque Dun- kerka. accitis: vnde & feiiae machi- nae Fontani Marchionis cura ad- uedx: adhxc, ab eodem pecunia: funa-
|
||||
|
Xl6 IVL.CHIFFLET.AVEOMARVM
fumma, quae tantis molitionibus
pareflet, collata: arma denique fin- gulis diftributa, qus vel ad rum- penda hoftium opera, vel ad hu- mum in medio amne aggerendam iufta viderentur. His procuratis, vt fiifceptur»
opus citra vllum ab hofte incom- modum perageretur, Guafci legio- fiem Watenum acciri placuitj Sc hinc Henricus Gagius legionis An- giicx Tribunus , qui ibi hactenus egerat, infulam cleftinato aggeri vicinam obtinere iufliis eft: vt fic, dum Itali Guafcflnae legionis, i£r dem moletrinamque Watenenfem. communirent, iple vna cum binis Gallo-belgarum cohortibus,& non- nullis Guilielmi Treflamij -militi- bus fecuritati aggeris intentus eflet. Ad v. Kalendas Iulij, dies operi a Principedi&useft: quoin aduer- fam fluminis ripam Spinola; miles expofhus, ibi rauuimentum minus con-
|
||||
|
QBSTESSVM ET LIBERATVM. H7
conftruxit, quod Forcij inde haud
procul Sperliaci agentis concurfa- tiones knpedirer. Princeps interim pluteos in fluuioerigiiubet. idpor- fo gcnus operis Laurentius Ludo- uicus ipfe au<5tor domo Dunker- kanus procurauit. Plutei autem £a£ti & armati ad hunc modum erant. Tranftra ex ingentibus tra- bibus fimul compaitis ad mutuam decuflationem configebantur: ad- ha»c pars eorum fuperior egregie contabulata Sc bitumine interlita erat. Porro hae moles , quod fenis raachinis circumuehendis deftina- t£e eflent, nouem pedes in altitudi- nem, quatuor & viginti in latitudi- nem capicbant: &c quo fecurius in hs ve&ores agerent, loricis circum- cin&se erant, qua; tela ex aduerfo mgeftaexciperent. Rebus hoc modo conftitutis, c
naturalialueomanare amnis coepit: ied vtique lentius quam Principis alio-
|
||||
|
h8 ivl.chitflet.avdomarvm
aliorumve fpes eflet,quoniamcir- cumie&a prsdia tardius paulb na- uium potentia fuere. CauflH fuifle J traditur cadi arftus vehementior, qui humorem agrorum ab amnis f>aludumque vicinia madefcere fo-
itorum arefecerat: vnde vacuas il- lius venas reftagnans aqua fubirc priiis atque implere debuit. Verum tandem menfis dies fere feptimus agebatur, cum hoftium munimen- ta primumalluere , deinde compa- ges operum verberare aqua ccepit. Tum demum ftationibus hoftium mutuo fibi fuccurrendi fpes ablata cft : quippe quem in media palude aggerem erexerant, vt ad propu- gnandum quoquouerfus dilcurxe- re miles poflet, modica iui parte eminens iam fuperfufis fluctibus condebatur, vt fic nonvnius,fed j multorum dierum labor ad nihilum ' recideret. Inter ha;c,Piccolorninei,qui cum auxi-
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 11$
auxiliis Arnewicum peruenerat,
Rumingam progrefli,gratus aduen- tus Principi fuit. Siquidem is ma- gni operis fore oppugnationem exi- ftimabat, ob certamfuorum ia6lu- tam, quo: femper in paucitate gra- uioreft. Ad hoc vir illuftris Sc ma- ftu promtus, famaque etiam ho- dierno Germanias bello celebris, ceteros ad pradium fuo incitaturus exemplo videbatur. Conuocatis ergo Ducibus copiarum, inter eos derationerei gerendae difcepratum cft. Conuenerunt, vt ne plures de- mceps dies, magno obfeflorurn damno, extraherentur.,; priiis ta- *nen, quoexplorata Gallorum ope- fa Piccolominco eflent, Watenum ( vnde liber in Caftillonij Forcii- Sue caftra defpe&us erat) fimul Qmnes ire placuit. Hic omnibus ^idigenter ipe&atis, ftatuunt fup- petias non ante in vrbem fubmitti pofle,quam fi prius ftationemeiuf- modi
|
||||
|
-110 IVL. CHIFFLET.AVDOMARVM
modi in hoftium caftris expugnaf-
ient, vnde.nullo perdenda? opers metu crebra in vrbem auxilia mit- terentur. Quocirca palam aggredi confilium fuit; fed vtique iundis fpe mutni auxilij viribus , eodem- <que tempore, vt firaul Gallos in caftris obtererent. Quoniam vero plurimum inter-
erat, vt ne a tergo Forcius quid- quam per idem tempus aggredere- tur, aut fefe adflidto Caftillonio adiungeret,cui paulo ante pedeftres copias fubmifiiTet; negotium Naf- fauio & Coloredio Comitibus da- tum eft,vt,quama poflent fedulita- te, Forcium retinerent; fatis gnari cunda in expeduo fore, ii nib.il ab eo moueretur. Re fatis explorata, Prcefecti mu-
ttia gratulatione functi, ad fua qui- quemunera vertere curam. Etpri- ■rrjum quidem Comes Piccolomi- neus in caftra fua rediit, neceflaria ad
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. III
ad oppugnationem comparaturus.
•Alib Princeps curasomnes ad de- ftinatam animo expeditionem in- tendit. Tum forte mira. opportuni- tate, retentus amnis fpeciem maris fecerat; & iam reftagnans aqua, in latitudinem mediam ferme quam dicimus leucam, ternas in longitu- dinem patebat. Vbi crgo opus ad afpeitum iuxta & vfum infignefua. pra»fentia cohoneftauit, haud me- diocrem fui laboris fruct-um cepir, qui & ob incredibilem Thalaffiar- chi diligentiameolocoiam erat, vt iam fere nihil prjeterquam naui- bus auxilium imponere neceiTe ha- bereti^Is erat Ioannes Claros Guz- mannus Fontanus Marchio , qui apte non milites modb, puluerem fulphureum , fomitefque ; verum etiam, vt ne quid obicis aut impe- dimenti occurreret, ligones Dun- kerka miferat. Primum itaque ducenta pxnc
F fulphu- |
||||
|
121 IVLvGHIFFLET.AVDOMARVM
fulphurei pulueris vafanaui£ms im-
poni, tum Onelli legionem Hiber- nicam & JLannoij Gallo-belgs co~ hortem iuftit: qui quidem non ilne quodam viftoria: omine mire \xd, nodte appetente naues agere fefti- nanter cceperunt, Philippo Flan- drio Hammarum Praepoiito, via- xum, vt ante, .& itineris duce in— defeflb. Ad vrbem interim acerrimus fer-
uebat Mars; propinquiores muris hoftes, tormentis propugnacula 5 domos, corpora fternere ; interiora vrbis, adeoque tedta, olhs incen- .diariis infeftare. Praffidiarij contra, .priftina: virtutis memores, hoftium •pugnaciffimum quemque perpe-» tuis miffilibus arcere, crebris Sc fe- cundis dimicationibus hoftes car- pere. Cruenta huiufmodi oppu- gnatioVobftinatis vtrimque animis, ad vefperam vfq; Nonarum Qjuin- j uliumfiiit,cumecce ignis in fam- 1 |
||||
|
■OBSESSVM ET UBERATVM. I2J
tna turre Watenenfi ( vc fignifica-
■ *ionibus e longinquo faciendis op~ porcuna eft ) obferuacus, indicio fuic aducnifie tempus, quo miles vrbanus ( vt a Principe impera- tum erat ) educerecur ad occupan- dum eum aggerem ,qui mediusin- ter Fanum Mommeiini & Salper- Wicum crat: proinde Wefemalius, dato figno, vc ornnes afcenderent in races , ipfe e porta Altipontenfi facH eruptione caftra hoftium ter- rore impleuit ; vt cum fic eos ad propius periculum retineret, feli- cius alibi fuorurn res ad aggerem fuccederent. Hi porroex vniuerfo prajfidio nullo narionum difcrimi- * ne delefti, trecenci numero { praj- ter agreftes Altipontenfes) triginta leuibus nauigiis impofnifunt, Ioan- neBaptifta Ganzinioe legione We- femalij Centurione prxefie iuffo. Vix ij deftinacum locum attige-
rant, cuim eoden"i ferme tempore,
F z miles
|
||||
|
IZ4 IVL.CHIFFLET.AVEOMARVM
miles Onelii in aduerfam "eiuidera 4
aggeris: ripam defiliebat. Itaque -gaudete fimul & exfilire omnes, • lasrumque in proximos quolque hoftes clamorem effundere coepe- j runt: qui quidem procinus lulpica- ti quid ageretur, e minori muni- menco, quod ad extremam aggeris partem obtinebant, in M.ommeli- nianum fe fubripiunt. Onellus alibi proximas xdes i
Cygno appellatas , &c coquendae ceruifia: deftinatas, pari animo in- uadit. Has in primis, vt fitu com- modo erant, hoftes operibus & prxfidio firmarant. Verum vbi ter- re.ftrem naualemque cladem fibi imminere non iam vanis iadiciis obferuarunt, pauci in fuga prasfi- dium pofuere; ex iis autem quibus Onelli aduentum fuftinere animus fuit, nullus omnino victoris arbi- trio fe fubduxit. Re vcrobique in aggere gefta ex
fenten-
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 11 f
fententia, m acie Principis haud
alia fortuna Gallorum fuit: rpippe pridie hora poft meridiem 'quinta, filenti agmine, ac ne tuba quidem ( dato fieno no£turnum iter in-jref- fus, fub idem tempus Nienrletum peruenerat. Equites antea admo- dum oftingenti vix dumluceappe- tente ad impedienda auxilia prte- miili erant. Porrb ea Nieurletanar ftationis a loci genio conditio erat, vt in ea hodierna eaque multiplex architeclortim miiiranum induftria vixdefideraretur: ita apto hoili.b.©- neficio , natura foli paciens iigonis erat, vc modico labore aggeftas humo munitiuncuias etiam vicinis aquis circumcingerent, Hic igitur iton perinde vt in aliis, munitiones crant fronte in angulos auc cubitum- curuata ; fed figurae plerxque om- nes quadranguhe , nullo przfidio niii^ a flumine, finuofis aquarum foffis, aut palude obiecfa quxfito. |
||||
|
Quinque omnino inter ceteras mu-
nitiores receniebantur: verum ter- nas dumtaxat, quod itineri immi- nentes viam ad vrbem aperirent, primum omnium fimul eodemque vempore occupare Princeps ftatuit. Igitur qua: propius ad Clarum-ma- lifcum pertinebat, Fonfaldanio j tpse in medio poiita, Spinola.1; ter- tia denique Bacquio proxima, To- ralto attnbuta eft. Hi non alias magis felicttat.em
fuam admirati, quam vt coram Principe clara nobilitatis & virtutis fpecimina exhiberent; fuo quique muneri intenti iupremum hofti" exitium minantur. Fonfaldanius ducentos & quinquaginta milites, iUfonfi Gofgoya: & Petri Cepedae Centurionum duftu, paludem in- gredi iubet. Eam porro ftrenueiux- ta & feliciter, per quingentos fer- me paiTus emenfi, ad munimen- rum perueniunt. Modica nefcio cuius
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM-. llj'
cuius cafi eratverius quam domusj
cui tamen praeter eminentem gemi- num fudium aeuminatarum ordi- nem, terna infuper fofta circum obiecta erat; vt quemadmodum afeenfum ilhe, £1 qui in eam conni- terentur, ita haec acceifum prohibe- ret.-Illic non initium tantum, fed fiaene fumma certaminis foit. Ve-
oces ad praeHum Hifpani, mirum quam inlblito Gallorum filentio at- toniti erant:tunc enimeos ne vlti- mo quidem rerum difcrimine exci- tati mirabantur, vt iam eos non tam fomno quiefcere dubia adhuc luce, quam pauore marcere crede- rent. Scdvbi miles Hifpanus, eon- tabuktis duobus nauiaiis foffam lunxit, tum demum hoftes , fiue fomno, uue de induftria. conquie- nerant, obfideri lefe cognorunt; ac procinus adcuram femeripfos tuen- di conuern-, cceperunt eos qui pre» opere ftabant miffilibus ineefleie. F 4 Tum |
||||
|
Ji8 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
Tum verb vniuerfa fucuri diicrimi-
nis facies in oculis fuic: hoftibus proximi quique e Francis Ducto- ribus pnfidia mittere , pauciquc qui poft vicinum aggerem eranr, munimentimi ingredi, acque ob- ieiiis animum fpe breui adfuturi auxilij augere faragehant. Hxc in oculis fortiftimi Princi-
pis gerebancur cam infolica alacri- tate noftrorum ftudioque pugnan- di, vceorum, niii qui videiit, ridem facere «egre pofiit. Hifpanis incerim fpe longe maiorem hoftiam virtu- tem expertis, Fonfaldanius , vt cui fumma ferumincumberet, fuppie- menta, nempe Marcinum Sayam ik Petrum Porrium ctim fuis in auxilium mifit, itemque alios ad aggerem; vt ( quando illinc etiam periculum erat) refciifo eo iuper- uenientibus fiduciamadimerent. id porro muneris Didaci Velafco & Ferdinandi Aria: cohorces,vna cum PlSE-
|
||||
|
eBSESSVMET LIBERATVM. I2<>
Praefe&is , exfequi placuit. Tum enimuero nouis hifce & integris aiij au£ti, pugns ardorem cum hofteinftauranjnt;'& ab iis caftei- lo vi expugnato, non tantum fub- adli Franci propugnatores , fed et- iam , denis ferme exceptis, omnes occifi iunt. Eadem porro aduerfus hoftem
fuperuenientem communitaeft do- nms : iam quippe quadratis agmi- nibus, velnt in aciem iret, luis ad- elie feftinabat: verum illi haud- quaquam rei agendae facilis patuit via. Princeps etenim fuppetiariTm huiufmodi fatis prouidus , aux.ilia cx omni legione eontraeta, perpe- tuumque aggerem, DionyfioGuf- manno procurante, hofti Claro- marifco aduenienti obiecit. Aepri- miim quidem Germani , quibus - Spinolapraeerar, ab opere fuo aueB- fi inauxilium aduolarunt. Hi tam,- etii fciopetanj omnes numero quin- F j geati, |
||||
|
130 IVt.CHIFFLET.AVDOMARVM
genti, txdiotamen expe£fcandi,pon-
te nondum ftrato, defilierunt in fiumen. A Toralto deinde centum &: quinquaginta ad eum locu-m contenderunt,Andrese Yagi & Ber- nardi Inguini Genturionum du&u; denique e Guafci kgione totidem, Carolo Campo & Bartholomaeo Borella prs?eil& hilfis. His aliorum exempio paludem ingreffis ,Prin- ceps hoftileauxiliura iam iis prope corKerens & impeditum ad pu- gnam inceffere tormentis ceepit; & tanto dimicantibus prsslldio fuit, vt hoftes fubuenientes, quinquies edita. cum noftris pugna., tandem alio verterit ingenti cladeperculfos. (• Tum certe mille hoftium oppref-
fosferunt; quorum cxdc Caftillo- nius mittendi deinceps auxilij fpem abiecit. Inter eosconftat Henricum Chiuraeum, Marchionem Barrse, vulnus in tibia accepiife:vndecum noxa remediis fuperior effet, ferro |
||||
|
OBSESSVM F.T IIBERATVM. I Jt
adamputationem implorato , vita
illi civm tibia. praecifa eft. Saucij ex eodem praelio rediere Ludouicus Britannicus Auangourij Comes,le- gionis Nauarriea* Tribunus ; Fon- tenayus eiufdem Tribunitia: cohor- tis Optio, qui & alterius brachij vfum amifit. Hic eft quem vti pro- oum ad rixam, & ad educendum gladium promptiorem , lingua fuaV j Galli Cottp-d'eJpee appellarunt. Irt
ea quoqufe legione Angeruiilius, r in altera Carolus San-Simonius
Montis-Bleruuij Domituts, cohor- tium Prasfedti, vulnus excepere; Porroin exercitu Principis feptua- ginta circiter defkieratos comme- morant, duosvtique melioris notat & legionis Fonfaldanise Centurio- nes:altereorum fuit Petrus Cepe- da ad ipfam munitionis loricami confofllis; alter Didacus VelafGus,, qui vulnere ad aggerem accepto, m Porttt Iccio vlteriori poiV bi^uttm? F 6 excef- |
||||
|
151 IVI.CHIFFLET.AVDOMARVM
cxcefiit. Ochoa quondam Hiipa-
nicx cohortis e legione Velada: Ve— xillifer, multifque bellicis operi- bus clarus , leuiter hoftili mucrone idtus eft. Is ipie eft qui generosa a:tate floridus, prima. ferme vigilia. ad munimenta hoftium ceteris dux itineris fuit; quiquc peromneob- fidionis tempus, occultis itineribus &hofti ignotis, exvrbe adPrinci- pem& viciffim commeans, quid- quid periculi fubeundurrt erat ex- fequebatur :quocircavt gratam ac- ceptamquefibiipfius operam Prin- ceps oftenderet, eum digniori mi- litiae gradu cohoneftauit, Hifpani- cje cohorti prsefle iufliim. Ahbi Tbraltus, vna cum fua
Guafcique legione , curam ternis fub idem tempus munimentis in- tendebat. prscipuum vnum ex iis erat, iniquo plane ad expugnatio- nem iitu; quo nempe loco flumen veliit in duos amnes dimfum, cum cfFof-
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I JJ
cfFoiTo per artem alueo modicam
infulam efficiebat: palus vt in ce~ teris obie6ta erat, & quem dixi al- ueus quadraginta pedum latitudi- ne patens. Neque tamen ibimelior fortuna hoftium fuit; poftquam Toraltus, huius captura ad poftre- mum conatumdilata, alia duomu- nimenta fokrti confilio fubegit: ii> horum expugnationem duas e Gua- fci leg*one cohortes, Saluatoris RufEni & Francifci Salamenei, fe- legit: iis alterum idemque magis munitum attribuit, & qui dedu- ceret Fanfanellum mifit: aiterum vero Legato Ludouico Antonio Maninio expugnandum dedit, Ia- nuario Boncono cum cenmria}qua» fatis efle videretur, adiundlo. Sin- guli ergo deftinatum opus perfice- re omni ope contenderunt, vfque adeo , vt qui Fanfanellum fecuti crant, nullo periculi metu, inprse- fens vitae diicrimen fe coniicerent: F 7 atque |
||||
|
IJ4 IVL.CHIFFLET.A7DOMARVM
atque inter eos viri Nobiles Tho-
mas Biraguius Vifcha?, Bakhafar- Philippus a Gandauo-Villanius Ifenghemij,Iacobns-Philippus Go- miecurtij Comites, & cum his Mondragonius aliique recenfentur. Pnterquam enim qu6d paludi (efe immersere, cuius altitudo gradien- tium pe£toraa:quabar, hoftisinfu- per totameam regionem e.Bacquia- na ftatione tormentis infeftam ha- bebat. Ceterum fufceptus labor magno omnibus honori fuit: quip- pe qui vix totam paludem emenfi, tantum terrorem - pratfidio intule- re, vt plerique hoftium qui intra munimentum erant, properc ad Bacquianos dilapfi, locum noft-ris ingredi permiferint. Et, quodam- pliuseft, nihil fere, nifi paucorura defiderio, de mutua vi&orum gra- tulationefortuna deminuit. tametn" enim Fanfanellus fclopeti vulnus brachio exceperat j ra-roen id erat ciuf-.,
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. 1$$
eiufmodi,vt moraranullam reliqua?
expedirioni adferret, fpe facilis cu- rationis iniecH. Cum harc Fanfaneltus gererer,
Martinius fuo iam munimento po- titus, nouum Toraltiimperium ex- fpectabat: inde ergo pari omnes gradu-, fuperatis feptem foflis,qui- bus hoftes paludem diiiinxerant, in confpedtum maioris munimentiac- cefserej tum maxime illius oppu- gnationem de induftria rantifper omifFam fufcepturi. Primum plu- ribus locis interrupto aggere, pro- pugnatores auxilio, fi quod e Bac- quio praefto afforet, intercluferunt, Iamque Toralto fignifxcabant, fa- fcibus flbi & ponticulis opus, quo- riwn prarfidio fofTam munimenti tranfmitterent; cum qui ei praerar, vt fecum de deditione ageretur,pe- tiit. Is erat Bettencurtius Viilarius Tribunns; idemque omnibus *qui ftationem Nieurlecanam obtine- bant,
|
||||
|
l$6 IYL.CHIFFLET. AVDOMARVM
bant, praeefle iuflus. Siue ergp de-
fperatione auxiliorum addu&us, ime parem ceteris fortnnam tirne- ret, confuetis belli legibus deditio- nem paclus, Caktum a noftris ab- legatus eft. Inter ha>c nihilo minor praefidij
vrbani gloria fuit: nam cum ea, q,uae dixi, ad eam iiuminis parteni gererentur quae exercituni ipec-ta- bat, par quoque ad alteram Iper- fellio cum valida praefidij manu egreflb eertamen fuit: nempe is al- terum illud mnnimentum ftrenue iuxta & feliciter expugnauit, quod ante a Gallis confti-n&um erat, qub alterum a Cruce appellamm facilius tuerentur., Haec tum ibi hoftium eonditio-
erat: ceterum eodem die, cum iam Frinceps curam mittendo auxilio intenderet3a Naflauio nuntius ve- nit, pridie conflixifle ipfum cum integro Forcij equitatu peditatu- |
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I ^f
que, fatifne an minus profpero
cuentu incertum; cladem ccrte v~ trimque acceptam ; fed hofti eb. grauiorem, quad apudeum prom- tiffimi quique cecidifTent. Quo- niam autem huius prrelij fama in- ter hoftes longe rr.aior quam par erTet, fuit; haud abs re erit primor- dia eius feriemque aperire. Pridie Forcium Caftillonius per
armigerum admonuerat, ni mature fubueniretur, Regis exercitum in- tramunimenta obtritum iri; traheri- dae deinccps obfidionis vix vllam fubelTe rationem. Forcius, vt qut terum vfu didicerat fama belia ftare, & eum qui recedat fugere credi; tam infperato primum nun- tio perculfifc, attonito fimilis pau- liiper hsefit: inde tamen vfu necef- faria in rebus aduerfis fequenda ra- tus, concilium Pi;ocerum adefie iuffic. Littera: Caftillonij plenas de- fperationis omnibus viix; quock- |
||||
|
ca, poftquam ftatuerant eum peri-
culo eximere, mandarunt vt fe- quenti die,qui profe&ioni di&us erat, reli&o grauiori comitatu om- nes parati eflent , binis dumtaxat equitum millibus ad caftra interim tuendareli&is. Subhasc Naflauium; &: Coloredium, qui haud procul in caftris erant, de' inito ab hofte* confilio explorator admonuit. Igi- tur qub Forcium Caftillonio iungi: prohiberent, equitatum nouem ag- minibus diftinctum educunt. Iam ad teli ia&um ab hofteperuenerant, cum ipfe Forcius, numero eorum comperto,partem equitatus obiecit^ qua; leui praelio tantifper cos mo-> raretur, dumpofthofce velites,vni- uerfum equitatum peditefque dif— poneret. Forte noftri equis ad pa- ftum exfcenderant, curn repent& ex aduerfo apparuit equitum illud hoftile agmen, turmas in obuios coiickantium. Quibus confpedis, qui
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I 39
cpi in acie noftra. primas tenebanr
A-larij Piccolominei< Cpmitis nu- per e Germanis tironibus confcri- pti, ciim tantis copiis haudqua- quam pares eiTent, agmen Serraual- lijComitis ,in quo& Sozzius Co- mes erat, vna cum Thomse Bira- guij Vifcha; Comitisturroainauxi- liuin protiuus aduocant. Pari cura. hoftium nobiliflimi quique Forcio ! duce ad primam aciern augendam firocurrerunt : qub fupplemento
linc atque hinc animati, atrox mi- I fcuere certamen , multa vtrimque clade. Galli vt auidi certaminis, ita ob id ipfurh incautiores , vbicum- quealium alij fors miicuerat,dimi- cabant. quocirca noftri laxatos ©r- dines inuadere incipiebant, cum repente pugnas fortunam verterunt fex aene» machinse, & fclopetarij mille numero poft equites a Forcio difpofm: his quippe, ctim iam eo- rum equitatus in diuerfum abiret, |
||||
|
J40.TVL.CKIPFI.ET.AVDOMARVM
fimul nec opinato ,iaculantibus ,
fubitus terror noftros, infidiarum eiufmodi imprudentes , perculit. Tum aliquor equitum ruina fnit, fed vtiqueequornmmaior, eorum- que maxime, quiprimi rerrb con- ceiTerant. Plerique ftragis accepca; cauflam referunt ad paludes rece- dentibus obieclas, quibus equi im- pliciti veclores deftituere . Cere- riim ne hoftis noftros ad interne- cionem perfequeretur, faluti fuic tumab vlcimis recedentium inftru- fta.vallo fimilis acies ( quales 2c. Carolide GaueraEmbinre Baronis, & Caroli Padillae, fuere) cum ca- ftellum minus, cui Galli, cum co pocirentur , a Lermontio hodierno Ardes..Prasfe&o nomen feceranrj idque paulb ance hanc pugnam a noftris recepcum, vfui fuit, vt inde tormenta in inconfertos ac temere fe orferentes hoftesexcuterentur. Qnerauit acceptae cladis dolorem nun-
|
||||
|
03SESSVM ET llSERATVM. 141
nuntius mortis Hieronymi Comi-
tis Coloredij , qui in ipfo ardore certaminis occubuerat; nempeviri irlius, cuius nomen , ob res in Ita- lia, Bohemia, Germania, Bclgio denique praclare geftas, celeberri- mum erat. Ferunt auditam ex eo fepiusvocem,vltururn feolim eam iniuriam, quam biennium totum perpeflus fuerat, cum in arce nemo- ris Vicennarum apud Lutetiam de- tineretur. Inrer faucios, quorum numerus exiguus fuit, Ludouicus RheniComes Salmarum Princeps> Stauliuique Gennanicat cohortis Praefe&us, referuntur. Pauci pras- terea, iique obfcuriores, defiderati. vt nempe mirumnt, quantum in- ter hoftes viri quidam nobiles,cla- dem hancce mutuam, pro ingenti vidoria apud fuos extulerint; alij Hiipanos Germanofque ingenti cse- de proftratos, alij circa duo-equi- tum millia in palude fubmerfa icri- pferint.
|
||||
|
%41 IVL.CHI.fJlET.AVBOMARVM
pferint. Credidifle eos prope pa-
rem vbique fortunam foilTe, facilis conie&ura eft; vel pottus (nam & hoc verifimileeft) eos in adulatio- nem pronos, Forciotantum fufFra-- gari voluitfe, quantum Caftillonij infelicitarem criminabantur. quip- pe iatis exploratum e ft, huic obtre- cTaffe omnes qui Forcium feq.ue- bantury eiufque famam litteris in AulaeleualTe. At enimcjuocumque illi nomine ftragem appellent, ne ipfis quidem incruentavi&oria fue- rit: nam & eorum non minus tri- ginta,clara vtique patria? militiarde- ■cora, cecidiffe exhtteris interceptis compertum habeo.Quorum autem nomina exiis cognouimus, fere funthax: Francifcus le Hardy Pa- rifienfts, quem 'vulgo la Trettjfe appellatum confodille Coloredius traditur: tum qui primum hoftium Trihunus Equeftris agmen duee- l>at, Francifcus Fumeus Turonen- fis,.
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I45
f.s,cui quoque Rupes San£ti-Quin-
tini nomen fecerant. Ab his dein- de Ioannes Paulus Cugnacius Pau- liaci Dominus, natione Vafco,Pra:- toriana: legionis Optio; qui ciim animam ageret., Valencij Tribuni fui iurTu-Caletum exportams eft: Pouillouxius gente Cenomannus, idemque Monteklerij Equitis Me- litenfis frater, Marinenfis legionis Protribunus: Kaerfaufonius Bri- tanno-Aremaricus, Carolus Bo~ chartius Borda: Dominus ex agro Parifienri , Marolius, turmarum equeftrium Pra:fe6ti:Marecius de- nique turma; fummi tormentorum Pra:fecT;i Optio, idemque Montis- Barotij Dominus . Alij prsterea, riuorum tamen nomina prodita non fuiic, cecidere : nam &ab hoftibus omnes ferme Regia: prxtoriana: le- gionis Prsfedos (quae viginti co- hortibus conftabat) aut in pradio occidiiTe, aut faucios indc reuerfos, litte-
|
||||
|
144 IVL.CHIFFIET.AVBOMARVM
litteris traditum eft. Rotondifius
Bifcarafij Dominus , Caftrorum Prsefe£tus, leuiter quoque in eo pradio i<Sfcus eft. Porro inter paucos ex hoftibuscaptiuos, vnumprae ce- teris melioris not£ Lillerium ab- duxit Henningius Chriftophori Comitis RitbergiciTribuni Eque- ftris Legatus : adolefcens is erat an- norum terme fexdecim cognomine PouiTardus Forfij 'Marchio, patre Vigeanio item Marchione apud Pi£tones genitus. Interea cum iam nvtllus ad vrbem
metus adeiTet, amiiTorum defide- rium, ciuium militumque tutb ex vrbe commeantium pr£efentia non- nihil leuatum eft: quippe iamtum plerique fecundo fiumine cibos in caftra adferebant, eorum plerifque ) militi gratuito conceflis. Quin 8c eb Epifcopus, Bertinianus Antiftes & Senatus vrbis fecontulere, Prin- | cipi totius populi vice vi&oriam gratu-
|
||||
|
«BSES.SVM ET I.IBEB.ATVM. I4J
gratulaturi. Hic ingentes ei gratias
agere, quod fe voti compotes recif- fet: equidem exploratam pnderrt habuifle eius foaitudinem; veriim cam ipfam, tota. durante obfidione, ita multis fuifle documentis exper- tos, vt -in pofterum magis ac magis conari deberent, Ferdmandi opti- mi Principis prudentiam reuereri, «|ui tantum eis libertatis aflertorem procuraflet. Quos cum ille, vt erac vicem eorum la;tus , excepiilet co- miter benigneque; tandem mutuis gratulationibus perfuncti, gaudio, vti par erat, geftientes, in vrberrt reuerii funt. Poftero die coniilium fuit eos in
vrbem mitti, qui faucij ad Nieur- letum fatfti eiTent: tum mille & quadringentos Hifpanos, qui aliis obfidionis diuturnitate defeilis , in- tegris ipii viribus fuccederent. Per idem quoque tempus, cuuj
Pfinceps e re ciuium ita fore exi-
G ftimaf-
|
||||
|
14.6 IVL.CHIFfLET.AVDOMARVM
.ftimaflet, Naflauium & Ifembur-
gicum Comites in vrbem mifit, haud exiguo incolarum bono; $c hunc quidem , quoniam eum vc Prarfeftum fuum videre, mirum in modum ciues expetebant; illum ve- ro, qu6d in vrbem commeans fi- dem faceret, eo iam hoftes apud Principem locoefle, vteiusaflen- fii, Magiftro Equitum adire ciues Jiceret. Neque viui tantum Duces aut milites, fed mortui quoque in vrbem delati:bini quippe e D.Fran- cifci difciplina. Coloredij corpus, vti moriens ipfe mandauerat, in i£- dem fuam intulere: vbi, familiari- faus reique beiiica; miniftris paren- tantibus,multumque ingemifcenti- .bus, tumulo illatum eft. Hsec ad Nieurletum gerebat
Princeps, cum alio Piccolomineus ad expugnationem Bacquianx fta- tionis pari ftudio incumberet. Is AcHillem Prscipianum Soyx in Se- cjuanis
|
||||
|
©BSESSVM £T UBERATVM. I47
*}uanis Baronem pramiferat, mille
peditibus e Caefareo exercitu attri- butis. Is vt ne tam excellenti nomi- ne indignum fe exhiberet,idoneum ■protinus & imminentem hoftili cui- dam muniriunculsE locum ad op- pugnandum niiliti fuodelegit.Mu- ttitiuncuke fitus erat eiufmodi, qui haud dubie moram reliqua: expe- ditioni non exiguam afferret.In ipfo aggere ad ripam fluminis poiita erat, & fic in primis Bacquiano ca- ftello commeatu iuuando opportu- na. Eam ergo PraEcipiano fortitec iuxta & ftrenue oppugnare adorto, ciim inter pugnandum Pra:fe£tus Sc cumeo ternihoftium cecidinent, ceteri defecere animis; & in vlte- riorem fluminis ripam fe recipien- tes, vacuum prandio locum reli- quere. Inde animo ad maiora con- uerfo, iter ad caftellum maius eo- dem animi ardore perfequitur. Ibi opt-imum ratus, medium inter ag- G 2 gerem |
||||
|
148 IVX.CHIFFLTiT.AVEO'MARVM
.gerem 8c caftellum maius iocura
mfidere , qub mutui ipem auxilij auferret; mira didhi res ! ingentem fafcium ftruem obuiam habuit, plane vt fibi eo loco congeftosex compofito crederet: mille numero &c amplius erant,, quibus vti hoftis decreuerat, vt loricam.fibi acaftel- lo ad aggerem ftrueret. protinus ergo molem ex iis, qua. mceniuin caftelliakitudinem xquaret, extru- xit. Huic operi intento fnperuenic Piccolomineus; qui qub promtio- ribus animis reliqua oppugnationis munia obirent, Soyum militemque «ius impense laudauit. Hxc JBacquian^e ftationis facies
erat, qua. maxime ad vrbem perti- net: porrb Baro Suyiius Jiccoiomi- nei Legatus cum pedeftri acie alte- rum ftationis cornu,quod Momme- iini caftellum claudebat, premere iufTus eft. Primum ergo obiedtam iibi aheram munitiunculam cepit; |
||||
|
©BSESSVM ET LIBERATVM. 149
Sc exinde fedibus ad collocandas.
machinas occupatis, Caretti Mar- chionis macbinarum Prsfecti par— tes fuere, munimentum maius ad > Mommelini Fanum extru&um vi- ginti omnino machinis verberare. Quatridiiumtotum-idoppugnatio-- nis genus confumfit, donec mceni- bus ita coneullis, vt hoftes iis refi- cdendis vix pares efient, Princeps Biccolomineum de noua. impen- dente procella admonuit: Forcium- nempe aduentare nuiitiabar,praelio- que,vt intellexerat, viamad auxi- lium meditari; proinde in feftina- tione pofitam efte victoriam, nec deinceps animimagisquam celeri- tatis prasmium fore. Ergo Piccolo- mineus nullam moram mcerponen- dam exiftimans, ratum firmumque eiTe refpondit quod ipfe fuafiflet: porrb cornmodum iibi in primis • videri, ne fpem fuam euentus fru- ftraretur, ii Principis miles vicinum i G 3 fibi |
||||
|
150 lYl.CHITTLET.AVDpMARVM
frbi munimenmm aggrederetur,;
cum interim ipfe in Mommelinia- num irrumperetj fore nempe vt fic hoftem a Caefareo milite ad Re- gium conuerteret. ld verb prom- uus quarn rogabatur prsefticit Pria- ceps: namque, vtab eoprsceptum erat, Iofephus a Saauedra, aflum- tis milie fecum Hifpanis, & Fran- cifcus Torakus cum o&ingentis e varia geiate, eb ptocefllt. Quia etiam iis prajter cohortem praeta- rianam Equites etiamtrecentos ad- iungi placuit, Ioannis ViueriMa- giftriEquitum Optionis ductu. Vix deftinatum locum attigerant,
cum Suyftus ordines agminum ad oppugnandum inftituit. Hierony- mo Comiri Lodronio pars muni- menti ad hoftium lceuam attributa eft, vt qua concufla mcenia effenr, cum fua Sauellique Ducis legione irrumperet. Tribuno Moro deinde imperatunx, vt alteram mcenium. par-
|
||||
|
OBSESSVM ITT.IEERATVM. IjX'
partem, quam prope in medio fta- tionis machinaaperuerant, cumfua. & Badeniis Marchionis legione in- uaderet. Poftremum, Suynus Ba- roni Soyopraecepit, vt iun&is fibi Comitis Gallailij & Florentini Principis legionibus, fcalis ftrenue admotis, in dextrum ftationis latus cniceretur. Cum ad eam rem inten- tiore fe paraftent cura, rnh.il prxter fignum opperiebantur, quod omni- bus ollas incendiaris fragor dedif- fet. Iam ergo ordines re6ta fronte, totifque viribus aggreuuri erant, cum ingens inde hoftibus formido incuifa eft : ad ipfum quippe tanti difcriminis cafum folliciti, modi- cumfuperefte temporis reputabant, quod vltimum eorum exitium io* tercederet. Iamque omnia fibi ar- ftiora, t3c explicatas ac minantes aquilasmsc aliud praeter fignum aaV oppugnationem deefle confpicati; yjileo pdmum extra munimenti lo- G ^. ricani. |
||||
|
151 IV1.CHITFLET.AVDOMA.RVM
ricam protenfo, mox etiam pulfa-
tis tympanis,velutanimi fuiindici- bus, Ducum noftrorum colloquia poftulauere. Sed cum neque his indiciis mens eoram fatis notari pofTet, nobilem quemdam pro Ca- duceatore misere , qui fudarium pileo fuo intextum, idoneum fu* profe&ionis teftem ferebat. Hunc procul venientem vbi Piccolomi- neus intuitus eft, vultu humanita- tem praferente ad audiendum eum 1 occurrit. Exponit ille, Manicam- pium ceterofque qui munimentum D. Mommelini obtinebant, cum amplius tolerare obfidionem non poffint, nihil perinde ac deditio- nem expofcere: reliquum eiTedum- raxat, vt de conditionrbus agerent» Ad hsec Piccolomineus, Tandem, inqait, pacifcmecejfitas coegif.c^tiod «td me attinet, nullttm fnbeffe me- tum qno id ejficiam,cernitis ;Vroin- tie vefirnm efi condttiones non darey fed
|
||||
|
©BSESSVM ET LIBERATVM. I 5 }
ftd accipere, Qufod fi detreclattSyid qxemqtte nofirum habiturum cerni- tis,quodproxim&pugn£ ajfignatura furtuna efk-jnec eam vobis mehorem^ quarn plericjPie Nteurletan& ftatto- nis expertt ftterint, polliceridebetis. His ergo dictis, annuit vt incolu- mes cjiudem , fed hgnis & machi- rris in munfmento relictis, pilfs haudquaquam.vt aflblet,irr os infer- tis, tubis tympanifque iilentibus,. demum incendiariis funibus ex- tin€lisabireliceret. Pluribus copfa- rum Ducibus vifum , vt folos irr manu bacillos prarferenr.es dimit- terentur, confueto militiae ritn, cuiir eb fe(e periculi adducf patiunttrr, Verttm cum conrravrgeret GaHo— rum Caduceator,perfummam Co- mrtis htimanitatem,vt arma tanderrr & farcinas lecum efFerrent,expref- "t. Ceteram & his Coines adieeifj, tum demum ratum id fore, cum, oblides fidei mitterent. G j Intar-
|
||||
|
154 IVt.CHIFFLET.AVBOMARVli
Internuntius ad Manicampiurn
inde rediit rogatum quid cenieret: quo perlubenter eas ipfas conditio- nes amplexante,. illico ad congref- fum noftrorum reuerfus eft., binis cohortium Prxfedtis Sc Legatis to- tidem aiTumtis,quos Piccolomineus yelut obfides fidei retineret. Idem- que obfecrare ccepit verbis Mani-- cam-pij>, vt fibi Caftillonium ad- euncti copia fieret, nuntiaturo quo tandem, ipii in loco verfarentur. Comes primum auxiliorum- metu detreetare, deinde annuere ccepit, dtimmodo proxima luce fub meri- diem pra*fidium munimento fe educturos fponderent. Curaque Jhoftis idem pure riteque polliciti eifent, totius pactionis legibus,, verbo non fcripto conceptis, eum- dem nuntium , ad exfequenda quas, petierat, dimifit. Ne ver6 quis ei per licentiam militarem conuitium laccret,, Centurionem '& cum eo. bucci-
|
||||
|
OBSESSVM ET" IIBER.ATVM. I55
buccinatorem viae comites adiun-
xit. Ille vbi Arkas peruenit, Caftil- lonium obluctantem obfidioni, & fortuna. fuorum territum, vrbi lan- guidius inftantem reperit. Porrb nuntiauit quanto in difcrimine ef- fent qui Bacquianam ftationemob- tinebant, proinde confiliummatu- re adhibendum quid optimum fa- ctu effet: focios qui Mommelini caftello prserant, cum vndique vis mali vrgeret, datis obfidibus-, ad rumpendam dedicionis moram compulfos, iamque eos fide 8c ob- fidibus teneri, in alterum eiufdein ftationis caftellum cui Baequiono- men nugrare; vt, nifi quid ab eo eflet auxilij, de ei quoque parte Piccolomineus decedere iuberet. Tum certe , fi vmquam , iattari Caftillonius ccepit, preefenus cura periculi veterem ad f^ouanium re- nouante. Protinus ea adconfilium refertjvbi nemo diu quid fenciret,,, G 6 incer~ |
||||
|
Ij6 IVX.CHITFI.ET.AVBOMARVM
incerta Regis voluntate dicere au- fus eft. Subibat animos, Cardina- lem Richelium fufceptam obfidio- nem quacumque cx caufsa folut vetuifle; eum porro apud Regem efle, cuius gratiam vt expetere, ita iram timere omnes poflent. Itaque fluctuantibus ob metum Prxfedto- rum fententiis ,.ne & ipfe Caftillo- nius omnem fpem omittere videre- tur, fubuenire Bacquianis quoquo modo decreuit: quocirca. fexcentos milites a cergo ad munimentum ohfeflum milK; vt licobfefli, quos minui pradiis necelTe erat, fubinde. incremento nouarentur:& his quin- que naues adiunxit bene magno- commeatu onuftas. Sed cum eos aggerem, quem Onellus infidebat, pr^teruehi neceflarium eflet, adeo non latum Bacquiana: munitioni. auxiliumeft, yt potius ingens fuc- curreiKrum ftrages edita nt. Prin- ceps quippe, viis huiufmodi auxi- |
||||
|
OB9ESSVM ET UBER.ATVM. IJ/
lij expenfis , propere ad Eugenium
Oneltum miferat, qui flmul peri— culumoftenderei, fimul iuberec, vr ab illo imminenre hoftium cuneo ftationem fuam tueretnr, interea verbid a£turum<fe apud Piccolo- mineum, vt nequid ei vel militun* vel cibariorum deefTe poflet. E- greffis ergo ex Mommeliniano fe- cundum pa£fca conuenta Gallis,. cpingentos e fuis illicb felegir Pic- colomineus, eofque bellico com- meatu adiedlo ad Onellum miflr. Cumfub hxc intentus in euen-
tum cflet Princeps, depulfls cxlo tenebris, ab Onello rei geftas nun- tius aduenit, qui Martem retulit totam ibi no&em cruenriftimum. fuifte , Gallofque inde non minore fuorum clade quam periculo pul- fos: iam verb & ripam fluminis- virts armifque obtinere, qub fic atceret acceifum, vt qui proxime ad Salperwicum fe applicaflenr, G 7 Bflifli- |
||||
|
138 IVX.CHIFBLEr.AVDOMARV?*
miililium grandine abfiftere coge-
ret; hoftium quam plurimos defi- derari, quorum numerum vix dum inire potuerat, cum eorum plerique aquis exhaufti eilent. Ad hxc,Gan- zinium Centurionem pontem illis a tergo refcidiiTe, vt iam ex clade fuperftitibus fpes nulla remeandi fupereiTet. Denique eam vicloriam, nequaquam fibi lastiorem, quam militi iuo quasftuofi.orem fuifle; qui iam non folum plumbeis glandi- bus 6c fulphureo puluere inftru- £tas eiTet, fed cibariis infuper, qius bins Francorum naues vehebant, large recreatus. Deditio munimenti Mommdi-
niani haud triftior Caftiifonio ac~ cidit, quam acceptae huiufce cladis nuntius : exinde quippe iam pra> cisa omni auxiliorum fpe, inter manendi fugiendique confilium hsfitans, qus in vtramque partem, hinc gloria, hinc pudor fubiicie- |
||||
|
OBSESSVM ET* LIBERATVM. I $fo
Bat, asftimare tacitus ccepit; donec tandem inieita Regij exercitus cu- ra pertinaciam vincens, eoprogref- fa eft, vt ad Regein Camaniurrt domo Auenionenfemallegaret,qui, nihil iam obftante Cardinalis im- perio, compertam oculis periculi magnitudinem denuntiaret. Illc* vnus fcilicet in tanta. nobilium tur- ba exftitit, qui ad Regem vfque adeo triftes nuntios perferret. Vix abierat, cum Caftillonius, iam de falute magis quam vrbe follicitusSi, &c grauiorem infuper cladem.exti— rnefcens, eumipfum remifitqui d: Bacquianis venerat, litteris ad Ma~ nicampium & Bellifontium reddi— tis. Scriptum in his erat,. vt ciirn. maiora tum. minora Bacquianae fta- tionis munimenta dederent, prius tamen qu6 famse. confulerent, bo- nis, quantum fieri poflet, lenibuf- que conditionibus pacifcerentui"; vt lic vnaciun armis &iarcinis,vexil- lis
|
||||
|
\6<3 IVL.CHIFFLET.AVCOMARVlW'
lis explicatis & tormentis excede-
rent: demumque, vc fe fufpicione exfoluerent, has ipfas litteras ailer- narent diligenter. Gommodum illi ad prarftitutam
horam e munimento Diui Mom- melint in ■ proximum Bacquij ca- ' ftellum migraueranr, cum idem. nuncius rediens fuperaenic. Ergo, vc praceptum erat, Prsefccti proti- nus Legatum ad Piccolomineum misere, qui denuntiaret ei quae Ca- ftillonius fcripfiffet : fed trifte at> • co refponfum redditur, noneife hu- iufmodi legibus locum, nec alias conuenrire fortunx in qua eflent,.- qnam quas pridie in deditione-' Mommeliniani obferuaffent. Quo- circa rem cumipfo hoftis ita tranf- egit, vc tifdem legtbus arma dum- taxac & farcinas exporcarenc. Hel-* ueciorum plerique ad Piccoromi- neum defecere , ceceris, quf non mutarunt fidem, fupra creeentos &c , duo i
|
||||
|
OBSESSVM ET trB.ER.ATVM; ifa
duo millia numeratis .. Suba£tos
f>er agrum Luxemburgenfem, fo-
erti confilio in Galliara /aierti iuflit, cum ipfi haud' ita pridem Raincurtium nobilem Tribunum in Sequants, Ledone-Salinenfi cui praerat edu£tum , pa£tumque vt luis Burgundionibus redderetur, poft varios per Galliam anfractus, tradu&um cum fuis per o.mnium ora, fecundo Rhodano per raare Ligufticum, tandem in Ducatum Mediolanenfem expofuirTenuQ.ua- ternas e grandioribus machinas in munimentis reliquilTe, corapertum eft; & easqtudem velut ad memo- riam pofteritatis , liliis gentilitio Gallorum Regum fymbolo con- fperfas. Adhaec alimenta, ceterof- que bellicos commeatus, & vexil- lum;quod ilhcb, ceu opimum belli decus, a Principe in vrbem perla— tum eft. . Cum nulli amplius dubium ef- |
||||
|
fet, quin hoftes quamprimum ob-
fidionem fo luerent; decreuit Prinr ceps, & cum eo Piccolomineus, aliique copiarum Prsfeili, in vr- bem adire,adviresanimofque pro- pugnantium praefemia fua recrean- dos. Ciuium magna pars, qua in-, traturus erat Princeps, conuenit:, . altera vero, eaque prajfertim mili- tum,obuiamei cum Comitelfem- burgico Atrebatium Pre_fecT:o egref-. fa eft. Pranbant tibicines qustuor^ ad maiorem clangente tuba lstiti» fignificationem: deinde fequebatur, qui relictuni: ab hofte vexillum prsferebat. Proximus ab eo Prin- ceps leui ac parabili cultu, eaque oris & corporis ad roodeftiam con- formatione, vt ciues non eum vi- «Storem magis, quam alium quem- ijbet fuifle crederent: modico euin. interuallo Piccolomineus, huncce- tericumDuces, tum Prarfecti, ip- fumcme miiitum vuigus, iam fuis facino-
|
||||
|
0BSESSVM ET LIEERATVM. I<Jj>
facinoribus nobile, fequebantur.
Hoc igkur modo Princeps, vt
eximius religionis iuxta ac militia», cultor eft , omiflis aliis curis, Vir- ginem cui a Mtraculis nomen adiit, vexillum propitis cinitim vindici perfoluturus: eonimirum confilio, vt opem Virginis, quse hauddubie- interuenerat, agnofceret ; tum vt vexillum pendens e facelli pariete, quot fpectatores tot henericij teftes haberet Hifce pietatis perfundfcus ofiiciis,externamilitum opera fpe- 6tatum circumiuk, non vtique fine ingenti admiratione, qubd hoftes in oppugnando reminlores fuiiTent,. Satis conftat dixiile eum, facilli- mumafcenfumfuine in eam quam, Hifpani Italique molem terream obtinebant, cu.n ea binis in locis fubruta, etiam equites haud xgrc admifriret. Sed hoftes itaanimo de- fecerant, vt tum magis retectos pro- pughantes, quam terreos & pra-- tUDtQS;.
|
||||
|
X64-IV-L.CHI?FIlT.AVDO-MAH.VJr
ruptos aggeres forrmdarent. His
perfpe&is, non tam fuam, quam quorum faluti ftuduerat, vicem ls- tus,in caftra remeauit; prius ta- men excedens mandauit Ifembur- gico, vt modicis quidem, fed fre-* cjuentibus irruptionibus hoftem la- cefferet, crebroque quid ageret mo- lireturve exploratum iret; ipfunv denique de omnibus adfugamho- ftium pertinentibus fubinde faceret: cerdorem. Hinc proximo die neu- tris aut ceflatio, aut quies fnit, nec- ab vllo fudori aut fanguini parci- tum. Mirumcerte,hoctemporecos qui hactenus obfefii fuerant, alios quoque circumuenire obfidione iuf- los. Id muneris Antonius Bccur- tius, rebus intra; vrbem tota obfi- dione praeclare gaftis inclytus, ex- pleuit; quippe qui vrbe egrediens modicamanu, hoftes Glaro ma- lifco exegit. Interca. loci, PraefecU hoftium
nihiL
|
||||
|
OBSESSVM ET UflERATVM. It?5
-nih.il perinde ac difceftum matura-
bant; iam ipfe Caftillonius machfr nas, cum omni curruli vectorioque inftrumenro, Monthulinium pri- mum, deinde .Monafteriolum ex- portabat. Quin etiam Forcius ad Salperwicum aderat, fed teftis ma- gis quam vindex; &c, vt in aduerfis iieri folet, iam tum in alterum cul- {>ani referens. Id adeo ex hoftium
itteris compertum habeo, qua: via. Lutetiam ferenteper hos dies ittter* ceptsfunt. Harum, quia pleraeque a nobihbus in exercitu Forcij fcri- ptae funt, pretium operx vifum eil capita hiftorix intexere , vt extet egregium hoftium , vebde modica ipforum concordia, vel de Princi- pum & miliuim noftrorum virtute . teftimonium : lingua? quippe vio- lentia & vetborum temeritas, qus tum plerique in Caftillouium iacu- labantur, locupletes infenn ineum animi teiles fu.ere. . Pri-
|
||||
|
%C& TVL.CHIF)?I/£T-,AVBOMARVM
Primus ex bis , Forcius, inquic, ■
quam operam pollicitm erat^ fedulo praftittt: qmppe qul a Rege non ad cingendam vrbem miffm, fed tdeo i folum vt exercitum (faftillonij com- meatti iuuaret% hoftemque ,fi quan- do ad petcndum pabulum egredere- tur, c&deret. Alius, idemque fefti- uoingenio, hjec fcripiit: Quintut dtes eft, vt in hanc proptnqmorem fiationem migrauimm, CaUillonio ■fuppetias laturi : male me hercule •hofies eum excepere. Etiamnum dtc- busftngulis,iidemaliam atquealiam nobis pennam cripittnt: futurum tamen fperamm^vt quarationeve- '■ •nimus, pedtbm nempe in patrtam propriafque domos fimm reuerfuru Alius adferebat, citra vttam Gaz.e- tx vanitatem (commentarij genus eft, quo res vbique geftas vulgus Galli edocent ) quatuor foctorum millia, qua ferro,qua morbo, extin- iia. Sed vnus omnium oetime,etfi i |
||||
|
©^SESSVM ET LIBERATVM. 1$J
&d amicam , tamen citra iocum,
Prnlto,inqui;:, decernere certum efk$ verum hosies vicloria elati, manus nobifcum , qui prope fpem omnem abieamus, nolent conferere. Felix vtique effet Caflillonius ,Ji vitamfi- mtil cumfortuna exueret. Nthiliam tiojfrri xgrius ferunt^ quam qubd m Gallia natijint, &palam Deum, vt es~i, zqutffimum agnofcunt, qui fic admijfa k noflris Jcelera vlcifcatur. Ita militantium nec indignatio nec latitia moderata eft: plures antea, vtin luo negotio hebetioress nunc temeritatem Principis Cari- mani, nunc paucitatem noftrorum fpernebant; &, quod ex litteris eo- rum compertum eft, vulgo vfurpa- bant eorum duram efle conditio- nem, qui vel Hifpaniefl'ent,vel eo« rum partibus adnaerefcerent. Qui- dam, an fatis fobrius nefcio, certe aliquando Lutetiam fcripfit, eam tjfe objidemmm felicitatem, vtprope |
||||
|
HSS IVLrCBlSFlET.AVBOMARVMC
ad medium diem fomno indulgerent. lamvero cum neque Gallum efle, neque corpora curare bonum eiTet, eos maxiroe pudebat, quod in eam- dem calamitatem recidiiTent, quam |
|||||||||
|
t
|
rocacius in aliis paulo ante ride-
|
||||||||
|
ant. Sed nec ab iis intra verba pec-
catum eft: die quippe Quintilis decimofexto quo hxc fcripta erant, ipfe etiamForcius, Salperwico vil- la Ccenobij Bertiniani foede incen- sa, caftrorum reliquias mouitjprius i tamen Caftillonij copiis intempe- fta nofte dilapfis, quam denfatis agminibus Sc perpetuis vigiliis egerant. Sub idem tempus Duces inter
fedulb confultauim eft, quonam modo maiorem abeuntibus hofti- bus cladem inferrent. Sed in eo j ccetu, alij perfequendum hoftem cenfuere , aliis & plerifque vifum, cft aperiendum ei perfugium ; qui ii tantillum militias pemus eilet, citra
|
|||||||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. 1%
citra damnum poiTet euadere. prs-
terquam enim qubd in vicina fefe oppida recipiebat, alia infuper nec niinor difficultas fuberat, viis fer- nie omnibus, qus. antea pro noftris erant, incontrarium conuerfis, Per vrbem enim, qua breuiffimumpa- tebat iter , vix licere hoftem perfe- qui exiftimabant, cum prius per aggerem ingrediendum efiet, qui niodicum patens, equeftres copias ^gre caperet j ad hcec vicina cir- cum prsdia vfque adeo frequenti- bus riuis diftingui, vt damnofam fine dubio moram adferrent. Va- riantibus hoc modo fententiis, ta- men cefTare diutius non placuitj fed, quod optimum videbatur^ aegre licet, per mediam vrbem co- pias traducere, vt faltem eo quo fieri pofTet modo Caftillonium ab- cuntem lacelTerent. Atque ita inter legiones & auxilia conuentum, vc pnmum agmen ( qui pra*cipuus H honor |
||||
|
170 IVL.CHIJFLET.AVDOMARVM
honor habetur) obtinerent alternis.
Proxima igitur nofte, ciimexerci- ■* tus haud procul arbore quam Pacis -' vocant, & facello quodam Virginis in vicina. regione vaftisericetis ari- da,conftitifl"et,poftero die Terua- nam peruenit. Is modb ignobilis vicus & in fohtudinem prope re- da£tus eft: cetemm inclyta olim vrbs fuit, eademque Morinorum - Metropolis. Sed cum eam Caro- lus V. abhinc annos ferme centum I expugnaflet, murorum fundamenta demolitus eft, vt ne veftigium vrbis exftaret. Vbi verb nihil hoftile ampliiis
confpeftum eft, a ciuibus magis quam hofte obfideri ciuitas ccepitj nec iam fenes puerive, viri aut mu- lieres, domi fe continere potuerunr. Alij pra:d3eauidi,in vineas hoftium- que aggeres erTufi, reliquiis tento- L riorum onufti in vrbem reuerte- I banturj plerique,vt auditas ^£dium facra-
|
||||
|
©BSESSVM ET LIBERATVM. 171
facrarum ruinas, aliaque ruris fup_
plicia,oculis ipfi fuis confpicerent. His porrb longe maior opinione ftrages comperta eft, & quam fine lacrymis afpicere vix poflent. Prae- tjet illata viiginibus ludibria, ma- gnas in primis earum ReginaeDei- que Matris ftatuas paflim raptatas confoflafque didicere. Vnum ego, tametfi memoria tradere pofteris refugiat, locuples tamen hoftilis lmpietatis teftimonium fubiicio. Quo tempore, vt antc dictum, tota ferme ciuitas effuia erat, Marchio- nem Fontanum vifenda; circum- uallationis cupkio inceflit; cum ecce vbi Nieurletum peruenit, ^Edeim ingreflus, forte iacentem Deipare ftatuam ligneam confpicit fitu de- formem.Vbi vero propius acceflir, exuftam Virginis faciem deprehen- dit. fcilicet, adeo religio omnis hoftium animis exceflerat, vt in Templo., filuis licetproximi, virgi- H a neo |
||||
|
171 ivl.chifjlet.avdomarvm:
neo etiam fimulacro ignibus pa- bulnm fuggererent. Cumque Mar- chionem non admiratio tanmm, fed etiam religio incefliflet, fta- tuam, velut e ceIo tranfnuflum ad fe donum, eximio cum honore de- creuitexcipere. Sed primumquid-. quam in eo audere inconralto Epi- fcopo & Toparcha nefas vifum. Sublatum ergo fimulachrum, &a Sbuaftno loci Domino facile im- [ petratum : ne quo cafu peflum iret, Antuerpiam aueclum eft; dum in- terea. pius Marchio, nouum tam fanclopignori hofpitiumin Hifpa- nia quaereret. Ceterum id a ple- rifque pro Diuina; vindifta: figno acceptum eft, qubd per eamdem ftationem, in qua hoftes infignem illam Virgini contumeliam intule- rant , femel iterumque fuppetiae in vrbem raiffe fuiilentj ic qui •prscipuum in ea. munimentum obtindbant, csfis ad vnum om- nibus .
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBER.ATVM. I73
nibus poenas perfoliuffent.
Exinde ab Epifcopo folemni ap-
paratu, & Clero totius vrbis , iufta defunifcis perfoluta funt; tum Di- uis loci Pra?fidibus inftituta: gratu- lationes. Tenet fama, oblldionem non tam claritate vrbis & conrinen- ti duorum menfium pertinacia, quampropemanifefto eorum auxi- lio nobilitatam . Plane vt ciim ab hsreticis Ducibus nudarentur cul- tu altaria,& facrae ipforum Reliquia: temerarentur, hos ipfos primum obfeiTorum commilitones, deinde contumelia: vindices adfuiflfe cre- deres.. Indida poftmodum a Ma- giftratuSupplicatione, adeara po- tiffimum confluentis populi religio enituit. Procedebant ornatiflimi quiqueoppidani, collucentibus fa- cibus, luce iuxta & geftantium af- fedhi confpicuis : tum fequebantur iacrz Ccenobitarum ftmilia?; alij quos a difciplina. Mendicantes vo- H 5 cant, |
||||
|
174 IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
cant, alij celeherrimae domus Ber-
tinianaz Alumni. Clerus demum facris indutus veftibus, pie trium- phantis & exultantis in morem: pars humeros Imagini Deipara, cui crebra Miracula fecerunt nomen, Diuorumque vrbis Praefidum li- pfanothecis , fubiecerat; pars fefti- uo concinentium plaufu comitaba- tur. Poftrema omnium multitudo' viam inundabat. Poftquam autem eb ventum , qu6 facrum tendebac agmen,auxiliares thefauros priftina in fede repofuerunt. Pera&is hifce facris gratulationibus, vrbs tota fub no&em facibus & feftiuis ignibus luxit: tum machina^ vrbts maiores omnes e mcenibus femel iterum- que fonuere, vt nec hoftis exulta- tionem ciuium ignoraret. Ceterum ea fuit vidtoris digni-
tas, vt, cum primum folutam obfi- dionem fama vulgauit, non hoftes tanttim, fed etiam amicorum ple- rique
|
||||
|
GBSESSVM ET IIBERATVM. I75
rique negarentfidem. Certe ij qni-
bus hoflinm mmierus compertus erac , iure mirabantur ingentem exercitum ita inglorium reuerti: nam, neque prarter morem vfque ade6 diffluxerat, vt exinde infigni- ter minui vires potuifient; cum qui ex iis defiderarentur, haud ita im- mani numero eflent, fiue qui cxfi a noftris eflent,feu qui captiui detine- rentunneque e reliquis,njfipaucos, • circumiec-tae lacunaj confumferant. Quin etiam ad leuandum captiuo- rum defiderium, quo tempore ob- fidionem foluebant, Vrbanus Mail- laeus Brefari Marchio, & cum eo Iuflacius San&i Prudeoli Dominus, cum fupplemento nouorum mili- tum aderanr. Hinc au&or circum- foranei commentarij Parifienfis ( Gazetam vocant ) diflimulanter more fuo non obfidionem foluifTe fuos ( meminifleenim turpe faiflet) fed alio caftra mouifTe afTaiiit. At H 4 Orbis |
||||
|
Orbis Chriftiani Principes, nuntio-
rum fidem iuxta & vi&orix magni- tudinem pro merko aeftimarunt: complures eorum, cum ad Ferdi- nandum Infantem totius Belgij Prxfectum, tum ad Carinianum Principem,gratulationesfuere.Por- ro , quod prajfentis argumenti eft, inftar omnium erunt, ipfius Impe- ratoris Ferdinandi III.litterat,quas, ciim ei Piccolomineus Comes vi- ctoriam indicalTet, Principi Cari- niano paucis exinde diebus Latino fermone refcripfit. Has vifum hoc loco ad verbum interponerej vt ap- pareat, quam ampliflimis verbis eas vti fuje mentis indices ornauerit. Sunt autem eiufmodi: lllufinfiime 1'rmcevs, Canfangmnee chanfiime. Jrlaud fiufficienter mihi depr&dicare ■potptit meus Camfi Alarefichallus Comes Piccolomini, qttkm wfigni refolutione & raro generofi ammi exemflo Ddeclio veftra Gallorum vires
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBERATVM. 177
vires ad S. Audomarum comunctas fregerit, eamque vrbem diuturna obfidwne cintlam a proximo pericu- lo deditionis liberauerit, fugato in fuam patriam hofte. Ex quo emer- gentia non tam Sacro 7{omano fm~. perio, quam etiam T^jgia Corona Hifpanicdi, ac Auguftiffimm, domui noftra, plurima commoda ac beneficia ferpendens; pro eo quofemper erga Dileftionem Vestram feror ajfcftu, eidem benignas gratias referre vo- lui, fperans Diuino auxilio futu— rum, qmn eadem prudenti dtretlio- ne Diletlionis Veftrx, arma mea ^mperialia.ejr Regid Coronx Ilifpa- nic& , vltro trmmphare, & GaRicm hoftis deietlis armis ad &quam com— pofitionem honefta pacis conftrmgi debeat. <ts4d quod cbtinendum Di~ letlioni Veftraa Deo pr&potenteom— Ttta prefpera ac feUcia defidero, camdcmque fmper grati& mea Im- perialia ac bemgni ajfeRus fecuram H j voio. |
||||
|
tj$ IVL.CHIFFLET.AVDOMARVM
volo. Dabanturin nsirce mea Regta
Traga die xxv 111. menfis Iulij anno oo.nc, xxxvi11. Ha&enus ille qui a Secretis; ipsa. autem Cscfaris manu fubfcripta; erant binae hae lit- ters, D.V. & paulo inferius adla:- uam,Beneuolus Confanguineus Fer- dtnandm. Magna; vtique Principi laudes,
magnae Ducibus debentur ; fed ea quoque militantibus obuenit glo- | ria, vt quam omnis setas Romano- } rum fortitudinem admirata eft, tum maxime inftaurata quodam- modb vifa fit. Enimuerb eximia illius documenta haud alibi fere crebriora, quam in hac noftranar- ratione fpedtaueris. Intra & cxtra vrbem legiones cum auxiliis non moribus, non commercio lingua? cohajrebant; quia tamen pro vno omnes Rege, ita vniuerfi animis coaluere, vt perinde ac fratres , ne- djum commiiitones, pugnarint. E- quices
|
||||
|
OBSESSVM ET LIBERATVM. I79
quires peditefne promtius dimica-
rint, ambiguum habeo : certe vul- nera qure quifque excepit, indicia virtutis funt: qui cecidere, hone- ftam pro Regis maximi gloria oc- cubuerunt mortem, & quam fortes quilibet viri voto quoque expete- rent. Integri verb valentefque non tam ab incolumitate gloriantur, quam vt vberiorem olim fangui- nem profundere poffint. Denique, fi vere seftimare omnes voluinus, fatebimur & Pfmcipem militibus, & hos tamo Principe fuiffe dignif- fimos. |
|||||||
|
H<J
|
IN-
|
||||||
|
180 iyl.chifflet.avdomArvm
I n d e x eorum qua? in Vreis
Avdomarensis & adia- centis foli fpecimine notis arith- meticis defignantur, I. \ Vdomaropolit.
z. x*. Torta Altipontenfis, ftatio Barcriu
VVefemalij.
5. Porta Aquarum, Vlandrorum ftatio. 4. l'ortaBrolij,fiue Arienfis, Italoruftatio.
ȣ Porta SanHi Crucu , Hiftjariu ad cu- ftodiam data.
5. Statio Anglorum.
6. StatioGermanoriiloan-Auguftins Spinolt.
y. Reftagnantes aqus,. 8. Munimenta ftatioriuNieurletant, a Pri»'
cipe expugnata.
*>. Statio boftilu Bacquiana. io. Munimentum D. Mommelini Bacquia- ntftationi annexum.
11. Cafira Comitis Viccolominei, hosles ad SBacquium oppugnantis-
II. Agger, in quo domtu a Cygno appella- ta, qu& Eugenio Onello Duce, a Patri- cio Donillo Maiore lilitu Accenfi, Hen- ' rico Qnelio , & Dionyfio Laiorio Cen- turionibat occupata eft. 1}. Pons, <fy> cetera munimenta a Didaco . GerMmo Duce cokortu Hibernict, Hanl-
|
||||
|
OBSESSVM ET IIBEB.ATVM. iSl
Haultio Centurione eo ex vrbe profelio, Lannoyo, alijffy occupata. 14. Plutem erraticm Laurentij Ludouici.
15. Salpervvicum-.ftatio fummi LegatiHal-
lierij. 16. Suggeftm machinarumhoftilium.
17. Vines, hoftium, & effoffa. in vrbem vi&*
18. Domm Ordinis Cartufienjis.
19. tanum Cructs.
»0. Longueneffa , tormentorum & machi-
narum hoftilium fl' atio.
3.1. Collis Diui Michaelis, in quo decuma~ m hoftium machina.
■**-.' Blendeka, Equitatus hoftilis flatio. 13 • Villa jirkenfis, Caftillonijftatso. *4- Ccenobium CUrimarifci, Langeronq Tribuni ftatio.
15' Hoftiles cunei, Nieurletum in fuorurm auxilium feftinantes.
16. Merra , fuburbana domus a Merftra- tio propugnata.
z-j. Machin&a Principe in bofles Nieurle- to fubuenientes direcJi.
28. Nieurletum: quo occupato , Vrinceps in vrbem auxilium primb fubmifit.
15. Caftra Principis Nieurletu oppugnantis. 50. Septum , in quo bintc Peuquefolij & EJpagneij legiones a Principe in deditio-
nem acceptn.
31. Munimenta cum maiora , trnn minora, ab hojlead circumuallationeinftituta.
H 7 INDEX |
||||
|
I N D E X
|
|||||
|
VGCVM REI MILITARTS
PASSIM IN HAC HISTORIA
V S V R P A N T V R. ACcenfus, Sergeant.
Acenfus Maior, Sergeant-Maior. ALi\c3:tor:es,Tiimbours,Trompettes. Aggcr, TJicque; rarius pro Cafielle. Architeitus militaris,/«gfnieur. Aimiger, Gendarme. Buccinator, Trompettcj. Caftellum, Tort. Caftra, Camp. Caftrorum Pra:fe£tus,Maxefchal de Camp.
C enturio, CapitaincJ. Chiliarcha, Colonel. CohorSjCompagnie Hnfanteriej. Colles, Caualliers,T,atteries. Cornicularius, Adiudant. CuratorSummusmandatorum.CowwijJW- re General. J
Decurio, Capcral.
Dux cohortis, Capitaine tflnfanteriij.
Dux: turma;, Capiiaine de Cmatteriej. liftula,
|
|||||
|
INDEX VOCVM MILITARIVMi
Jiftula, Mottfquet. Legatus, Lieutenant Colonel > nifi quod irt
iis Iegionibus,cjaa: nullum alium Tribu- ni Vicarium praeter Accenfum Maiorem habent (quales fereomnes, praeterGer- manicas funt)proeodem Accenfo inter- dum vfurpetur. Legio, Repment, Terctj. Lorica, parapet. Lorica prodiuis, Contrefcarptj. Machinae, Canons. Magifter JL<\\itt\xmyGeneraldcC»ttftUerie.ji
; Moles, Rauehn. Molescollocandis ma.chims,'Batteries.
Munimenmm,F«rf; rariiis Baftion. Munimeata angulis in circulum curuatis, in dimidiatae Luuae formam , Vemits- btnes. Munimentum minus, Redoute^. Munitiuncula:, idem. Murulus, idern ac Lorica» Optio, Lieutenant. Optio Generalis eiercitus, Lieutenmt de_j Maiftrede camp Gtneral.
Optio Summus,idem. Prasfe&us cohortis, Capitaine a" Infanterie. Praefeiftus fummus tormentorum , General <t'Artillerie, Grand MaiSire d' Artillerie. Praefeftus turmae, Capitaine de Cauallerie. Prasfeiftus vigilum, Sergeam-Maior. ' Pra>
|
||||
|
INDEX VOCYM MltlTARIVM.
Pra:toriana legio, Regiment des Gnrdts.
Procubitor, Sentinellc-i.
Propugnaculum,£«/?i0»,Be«J<:H<»ri.
Pro-tribunus,S<!rge»«f-.M4/fl»'.
Sclopus,Sclopetum,idem vt Fiftula.
Signifer, Enfeignts.
Statio, Quartier.
Suggeftus machinarum.idem quod Colles»
Tormcnta,idem atquc Machinae.
Tribunus, Maiflre de camp, Colonel.
Tribunus Fianciae , Marefchal de France^.
Turma, Compagnie de Cauallerie^i.
Tympano-triba, Tamhour.
Vexillifei, Enfeigne, Alfere_j.
Viae in vrbem effoffae, Trmchies d'apprt»
ckes.
Yineae, idem. |
|||||
|
I N-
|
|||||
|
INDEX VIRORVM
. REGIIS AVSPICIIS PVGNANTIVM,
QJT O R V M
IN HAC HISTORIA MENTIO:
Nominibw eorttm Jine prmfixo ho-
nornm titnlo , interdttm tamen-> vernacule , ad maiorem Ittcemj exprejfiS.
AChitles Praecipianns , Earo Soyae, rfe_,
Scye.inSequanis. 146.147.148.151 Adrianus Franquius, Emnque , Centurio. 89.93
•ffigidius Vice-Comes Liranus, de Ltertj, Summus PrxfectusAudomareniis. 34.43
Aiexander Roffinus, Reffin, Tribunitiae co- hortis SpinoliE Opcio. , 63
Alfonfus Gofgoya , Centurio Hifpanus.
116.118.
Alfonfus Perez Viuerus,^ Viuero, Comes Fonfaldan-ius , de Fuenfaidaha , Tribu-
nus. 49.5 9.116
Andreas Cantelmus , Copiarum VVafis
Prafectus. 46
Andreas Yagus, Centurio Italus. j \p
An-
|
||||
|
INDIX MUITVM REGI0RVM.
Antonius Becurtius, de Becourt, Centutio.
30.44.164.
Antonius Houflbyus, de la Honjfoye, Bau- denghemij Dominus, Vice-Comins Xi-
rani Optio. 71
Antonius-Sanftius ab Auila & Toleto,
MatchioVeladae. 48.131. & paflim. Artiaga,Dux cohortis Hifpanica:. 4 3 Auguftinus Richardus , Saccrdos e Societ.
Iesv. 78 Balthafar-Philippus a Gandauo-Villanius,
de Gand, dit ViUain , Comes Ifenghe-
mij. 34
Bartholorne,usBorclIa,CenturioItalus.i 30
Bartholomscus Delrio,Cornicularius. 8 9.9 j Bcrnardinus Inguinus,CenturioItalus.i 3 o Bertrandus Princfyus, Prinfay, Architeclus militaris. 80.88.10$
Bervvoetius,VVefemalij Baronis Pro-Tri-
bunus. 4}
Bfyus,rfe Sry, Centurio. ibid.
Broukius Baro, de 3rouck , turmae Prsefe-
ctus. 44
Caretti Marchio , Prafectus Tormcnto-
rum Csefarei exercitus. 149
Carolus Campi, Centurio Italus. 130
CarolusCurteuillius,«J«Co«r««*2e,Caftel- li Hennuiuij Prsefeftus. 8t *"
Carolus de Gauera, Embifia: Baro. 140
Carolus Lockinghemius, de Lecktnghiemt Ex-
|
||||
|
INDEX MUITVM REGIORVM.
tZx-CoaCal,Ancien Bourg-maiftrcj, 8c
Vigilum Pnefectus Bruxellenfis. ir
Garolus de Padilla, turmae Praefedtus. 140
Chriftophorus Francius,<k.Ftt»»ce,Epifco-
pus Audomarcnfis, 41.50.51.144.171.
*73-
Claudius-Lamoraldus de Ligne , Comes Falquembergius, turma: Praefedtus. 44
Depraeus, De-fre, Centurio. 5 7 Didacus Boorcpius, Boorques, Centurio
Hiipanus: 89.91.9j
Didacus Frefnius,cfe Frefne, Tormentorum
maiorum nobilis Praefidiarius. 94,
Didacus Geraldinus, Dux cohortis Hiber-
nica:. 180
Didacus de Velafco , cohortis Hifpanicae
Prafectus. 118.151
Dionyfius GufmarHius,Legatus. 11?
Dionyfius Latorius, Lator, CcnturioHi-
bernus. 180
Dominicus Burgius , "Burges , Accenfus c
Legione Vela^dae. 90
Dorainicus SsRlius, Sardio,A.ccen[\is, toa
Erneftus Comes Ifemburgius, Attebatium Prasfeftus. 41.48.55;.146.161.164
Euander Comes Piccolomineus. 6y Eugenius Onellus, Tribunus lcgionis Hi-
bemicx. 111.114.156.1 57
Felix de Iudice,del Guidice,Cea:\ino Ita-
lus. «j
Fer-
|
||||
|
' INDEX MILITVM REgIORVM.
Ferdinandus Arias , cohortis Hifpanicx
Praefedhis. ix8
Fraiquinius, Vraiquin, Centurio. 66
Francifcus Pardus, fummus interEquites
mandatorum Curator. 5 8
Francifcus Salameneus, Salatnene, Cenra-
rio Italus. 13 3
Francifcus-Thomas a Sabaudia, Princeps
Cariniani.a p. 47. paflim vfque ad fine.
Francifcus Toraltus, Tnbunus. 57.58. &feqq. 116.1 31.1 351 50.
Gabriel Roldanus, Dux Hifpanica: cohor- tis. 43
Guilielmus Buttelerius,B«f teler,Centurio,
94.
Guilielmus Buuetius, Buuet, e Soc. Iesv,
Principi Thomae a ConfefTionibus. 78
Guilielmus TrefTaniius , Trejfam, legionis Anglicae Tribunus, 43.186
Guilielmus VVittus, de VVitte, D.Bertinl
apud Audomarenfes alumnus. 11
Haultius,La Httut, turmae PraefeCtus. 44.
181. •
Henningius,Benning, Chriftophori Comi-
tis Ritbergici Tribuni Equeftris Lega-
tus. 144
Henricus Gagius, Gagt, Tribunuslegionis
Anglicae. 116
Henncus Onellus , Centurio Hibernus.
180.
Hie-
|
||||
|
*NDEX MILITVM REGI0RVM.
HieronymusCorr.es Coloredius , Colo-
redo. izo.i 38.141.146
Hieronymus Cornes Lodronius. 150
Iacobus Aibertanzonius, maior Accenfus.
7i-
Iacobus Andelavvius, Andelavv, nobilis
Alfeda. 44.
Iacobus-PhiIippus,CoinesGomiecurtij.i34
Ianuarius Bonconus, Boncort, Praefe&us
cohortis I talica;. 1 o 1.13 5
Ioannes-Antonius Barraquinus, Spinola:
Legatus. 56.68
Ioannes-Antonius Tailleius, dit Tailly,
Centurio. 37-6?
Ioannes - Auguftinus Spinola, Tnbunus
legionis Germanicae. 49. j 6.6$, 1 %■$
'Ioannes-BaptiftaGanziniuSjG/isaiBjCcn-
turio. 37.123.158
Ioannes Bufalinus.Centurio Italus.98.10 j
Ioannes Claros Guzmannus , Marchio
Fontanus , de ~Bue»tes, Thalafllarchus.
111.171.
Ioannes Doritius, fummi Tormentomm
Praefecli Optio. 88.89
Ioannes Garcia,Legams. ^.
Ioannes-Iacobus Chiffletius, Archiater
Regius. 64
Ioannes Naflauius Comes, Equitum Ma-
gifter.48.59-94.l0I,liO.l3 5,i37.&fc-
quentjb. 146. Ioani
|
||||
|
INDEX MltlTvM REGIORVM.
Ioannes-Orofcus,Surnmus Optio.59. vbi
■ mendosi Mgidms appellatur. & 88 Ioanues Puteanus, du P«y,Centurio. 3 8
Ioannes Renardus, BaroRouuroyus, do Rouuroy. 86.91 Ioannesa San&o Nicolao,Rouuroyi Le-
gatus. 9 4 Ioannes Santanderius, de Santander, Cen-
turio Hifpanus. 101 Ioannes Viuerus , de Biuerg , Magiftri E-
quitum Summus Optio. 150 Iofephus Rico , quondam Hifpanicae co-
hortisVexillifer. S9.95 Iofephus a Saauedra,Tribunus.88.89.i5o
Iperfellius,i/ierf£fi«, cohortisPraefechis. 37 Lancelotus Grobbendonckius Baro VVe- femalius, Tribunus. 3 7.41.51.71.80. 104.109.114.113. Lannoius, de Lmnoy, cohortis Gallo-bel- gica: Prxfectus. " 181.37.114 Laurentius Ludouicus, Louys. 117
Ludouicus-Antonius Martinius,<ie Marti-
ni, Toralti Legatus. 133.135 Ludouicus C roatarum Legatus. 6 7
Ludouicus Legionenfis.de Leon, Centurio
Hifpanus. 43 Ludouicus Rheni Comes, uhhgraue, Sal-
marum Princeps. 14 r Matkemh\itgms,de Markembourg-iio.il}
Marcpius,M<»r2»«,CornicttUrius. 88 Mar>
|
||||
|
IttDEX MILITvM RI5IORTM.
Martinus Saya. 118
Matthaeus Torrius, de Torm , Centurio
Hifpanus. 91
Melchior Roblius,^ Roi/e^Signifer.no
Modorra,Accenfus e legione Saauedrae. y% Mondragonius nobilis Sub-alpinus.90.154 Morus, Mora, Tnbunus.exercitus Csfarei. 150.
Nicolaus Licquius,<feLkques, turma: Pra:- fectus. 5 o
Ochoa, e Iegione Veladae Vexillifer , tum
Centurio. 1.51
©ftauius Comes Piccolomineus., Praefe-
ctus Imperatorij exercitus. 114.119.
I4<J.&ieqcj.
Onufrius Caracciolus,Centurio Italus. 98. 103.
Patricius Donillus, Denil, Eugenij Onelli Legatus. 88. ■a&i Donillp,»on Ponellct,
legendum. & 180
Paulus Bernardus, Comes Fontanus , dcj
Fontaine, Tormentorum Prsfedus. 44,
Paulus fanfanellus , Caroli Guafci Pro- Tribunus. 54.5 6.5 8/59.133.154
Petrus Cepeda,Centurio Hifpanus. 116.
131.
Petrus Gotera,<fe la G<tf«rv»,S ummus exer- citus Optio. 991
Pctrus Porrius.rfe Porrw, Hifpanus. 1 z8
Philippus Flandrius, dt Ilandm, D.Berti- xii
|
||||
|
INDEX MUITVM RECIORVM.
nialumnus,, PuEpofitus Hammenfis. 55.
111.
Philippus Gilloccvuius, GiUocqj Bertinianus I Antiftes. 41.H0.111.144
Raincumus,rfeR«iHcfl»rr,Tnbunus. I6r
Saluator Ruffinus,Centurio Italus. 135 Sebaftianus Hoceta , Centuno Hifpanus. 93-
Serraualius Comes, de StrrmnX. 195 Souaftrius, le S' de Souaftre, Nieurleti Do-
minus. 17^ Sotzius Comes. 139
Staulius, strnil, Germanicse turmse Pras-
fe&us. i4r Suyfius Baro, 4e Suys, Piccolominei Co-
mitis Legatus. 148.150.15r Thovnas Biraguius, Vifchx Comes. 90.
134-i 39-
Thomas Rouo,cognom. Bnrgaglio, Decu- rio Italus. - ior
Turrius, dt U Tcur, Centurio. 37
VVinterfeltius,mrm« Prxfeftus, 44
|
||||
|
XNDEX
|
||||
|
INDEX GALLORVM,
Q_V O R V M
IN HAC HISTGRIA MENTIO.
AChilles Longueuallius , Manicampij
Dominus, Tribunus. 40-151.154. 159.161. Andrautius, Longeronij Dominus, Tribu- nus. . 19
Andreas Duchefnius, dit Chefne, Hiftorio-
graphus Francix. 19
Angeruulius.cohorrisPrxfe&us. 155
Berminius, de Bermini, Centurio legionis Efpagnerj. 7?
Bethifius^e Betbify , Fretoyi Dominus, du
Sretoy, Centurioeiufdemlegionis. 77
Bettencurtius-Villanus, deBettentourt le- Villen,Tribunus. J 3 J
Carolus Bochartius, Bordie Dominus, de Its
Sorde, turmae Prsefeftus.- 143
•Carolusde Cafeolo, de Choifeul, Pralinij
Marchio, de Pratin, Eouitum Magifter.
^7.40.
Carolus Runms, del&me,TounueColij Do- minuSjTribunus. 60
Carolus San-Simonius , de SainSt-Simcn.
Montis-Bleruuij Dominus, de Montble-
*u. 1 j x
I Caron-
|
||||
|
ISDIX GALLORVM.
Carongius,Centurio legionis Fouquefolij.
78.
Courteuillius,Centuno Iegionis Efpagneij. 77-
CaiTagnetius, de Caffagnet, Tilladetij Do- minus, de Tillaitt, Vafco, Caftrorum
Praefeftus. 18 Derondellius , Centurio legionis Efpa-
gneij. 77 Douillius, Centurio legionis Fouquefolij.
Fayus, du fay, Centurio legionis Efpa-
gneij. 77 Fontenayus Tribunitiae cohortis Comitis
Auaugourij Optio , vulgo Coup-d'eJpee appellatus. 131 Fouillouxius , du Touilloux , gente Ceno-
mmnxxs,Mmfem. 14 j Francifcus Caprarius , de Cbeuriers, Fanf
Mauriciani Dominus, de SainB Mauri- ccj- 18 Francifcus Fumeus, Turonenfis, Tribunus
Equeftris. 145 Francifcus le Hardy,T>omia\is de U Trouf-
fe, Parifienfis. 141, Francifcus Hofpitalius, de tBofp"ital, Hal-
lierij Dominus,d«H«»B/'er,Summus Lc- gatus in exercitu Caftillonij. 17.40 Francifcus Subletius, Sublet, Nuceriarum
Dominus^M Roytrt, Rcgi Chxiftianifll- mo
|
||||
|
I N D E X CAUOIVM.
tno a Secretis. 8|
Prieulius, Frieul, Centurio legionis Elpa-
gneij. 77 Galetius, Gakt, VVaftonis Aurelix Ducis
Armiger. y 7 Gafpar Collignius,<fe Ctf/%«y,CafteIHonis
ad amnem Lupam Marchioj(i'e Chafiillon fttr Loing,en Gaftinois. 16.38.39.8}. 1 137.155.165. &feqq. Cafpar Vicinius, du Fo{//»,VitenualIij Do- minus, turmae Praefe&us, Vadicadius.^e leaujfcj. 67 Gaffionius Chiliarcha, Palo Bearncnfium
Merropoli oriundus , ds Pau en Bearju 28.40. Cigaltius,G/g/»«Z?,BelIifontij Dominus, d» £e/i«/<»»j,Caftrorum Przfedtus, Biturix. zS.40.1f 9. Henricus Chiuraeus , de Chiure, Barrae Marchio, de laBarre, Summi Tormen- torum Praefofti Optio.Z7. vUferperam Ioannes appeliatur. & I 3 O Henricus Seneterrius, de Seneterre, Baro
f irmicatis-Nabcrti, de l» Ferte Nabert. 40.41. lacobus Caumontius, de Caumont, Mar- chio Forciae,</« la Force, FranciaeTribu- nus. 73.95.99.137.138.&feqq. Xacobus Rochetius, du Rochet, bellico no-
mjnc a Barris appellatus,<to pnrres. 8 j I % loaanee |
||||
|
INDIX GAltORVM.
IoannesGracioletus, Graciolet, propctiaii
a Gallis ad Ferdinandum Infantemmif- fus. 17 Ioannes-Paulus Cugnacius , de Cugnac,
Pauliaei Dominus, de Pauliac, Valencij Pro-Tribunus, de Vatence. 143 IuiTacius,(ie luffac, Samfti Prudeoli Domi-
nus, de SainU Prueil. 175 Kaerfaufonius , de Kaerfaafon, Britanno-
Arcmorkus,turma; Praefcdlus. 143 Lcrmcntius, de Lermont, Ardeae Prafeftus.
140. Ludouicus Britannicus, de Bretagne, Co-
mes Auaugourij ,d'Auaugour. 131 Ludo.uicus & Scaeuola Sammarthani, dtj
SainBe Marih<u, fratres geinini,auctores Hiftoria: Domus Francia?. 18 Marecius, du Marec, Montis-barrotij Do-
minus, de Montbarrot, Britanno-Aremo- ricus. 143 Marolius, Maroles, tmmx Praefectus. -143
Montuallius,Centurio legionis Efpagneij.
77-
Neufuillxus,Dux cohortis. 57-78 Paganius, de Pagan, nofeilis Auenionenfis.
1 js . vbiperferam Camanius legitur.
Petrus Brocius,ffoBree,Epifcopus Antiflio- dorenfis. 17
Petrus Hozerius,«f ffawVr.Ecnies Torqua-
tus. 19
Pief-
|
||||
|
INDEX GAILORVM.
Pleffifius, d# Vleffis, Centurio legionis E-
fpagneij. 77
Pouflardus, Vcujfard, Forfij Marchio, «fej
Fors. 144
Renatus GoufFerius, Gonffier, Efpagncij
Dominus,Tribunus. 60
Reyus,laRey, Centurio. Si-?5
Rotondifius, de Rotcndis-, Bifcarafij Domi-
nus , de Bifcaras, Caftrorum Prsfe&uS.
144.
Royennius, de Royen, Centurio legionis Fouquefol'ij. 7 8
San-bonnctius , de Sair.B-bonnet, Baionx
Francifco I. Francia: Rege Prxfectus. r 1
Sant-Lauremius, de Sainci Laurent ,V txk- cT:us caflelli Nous-moletrins. 9 2.
Sougardius, Centurio legionis Efpagneij.
78.
Strada, d"Eftrade, Centuno. 7.5 Vauxrouxius , de Vauxronx, cognomento
Fontetius, de Fontetes, Cencuriolegionis
Fouquefolij. 7S
Velluyius, Vtlluy, Centuriolegionis Efpa-
gneij. _ 77
Venduelius,Fe«<i«ei/,Centiirio eiufdemle-
gionis. 77
Vrbanus Maillasus,<ie Maille, Brefsei Mar-
chio. 175
Zillattius Chiliarcha. 18.40.
|
|||||||
|
IN-
|
|||||||
|
i
|
|||||||
|
INDEX RERVM.
AGniona ftuuiut Audomarttm alluit,&
tnultat in partes diuifut,in Oceanum influit.56. hand ita profpero fucceffu in planitiem vrbi obieiiam deriuatur.41. a trincipe mua rationecchibetur. 114.117. & late reftagnat. nX Ahipontenfes agreftes,paci belhfy nati. 44
Arienfes,crebro laceffere hoftem iubentur. JI.
id feliciter pr&(tant. 66 Arkenfem arcem manipulut Vice-comitit
Lirani occupat.f/. quimoxk Caftillonio nonfinefuorum clade exigitur-^%. ea ar- te in ftationim fuam elecla , facrorum •vfum ex ed tollit. J 9 Audomarenfis vrbisfitus & accoh.^x. an-
tiquitat loci ab &uo Iulij Ci.fa.rtt petita, quo portut lcciut appellabatur. 33. a Diuo Audomaro deinde, qui ibi colitur, nomen accipit.]^. vrbis regimen. ibid. munitiones manupofitt. 3 5. naturales. 3 6 Auxilium Nieurleto in vrbem miffum. 6 8.
& fcqq. magno gaudit a ciuibtts & prt.fi- diarijs exceptum. 71 "Bacquiana ftatio a vVefemalio eccupa-
tttr. 37- qui inde confulto ctttm fuis in vr- bemredit. 38. bini Tribuni Galli eam «ccupant.\o. Vrinceps parat eam rtcipt- ye. 51. Aetegitur. $4.- Ttoratn tittt tttte- lam
|
||||
|
ISDEX RE B.V M.
lam recufat-%\. * Viccolomineooppugna-
r«r.ijo. &feqq. CafiiUonius frufira co- rtatur ei fuccurrere. 15 6. tota fiatto de- ditur. •.. l6° Xataui, vt cum copijs exeant , a GaUis vr-
gentur; ad cafteUa agri VVafienfis claf- fem applicant.-i%. a& Calloum c&dun- tur. I0+ Eertiniaxi Coenobij apud Auiomarenfes ve-
tmfplendor.^.Religiofi eiut alumni Sup- plicationem infiituunt. ji.Antifies e Coe- nobiofuo nofocomiumfacit. 111 Xlendeka, ftatio Equitum Magiftri Gallici
exercitws. 4° CaUoinfe cafleUum Batauis deditur.76. a
yer&inando Hifpaniatum Infante cum magnd hofiium dade recipitur. 1 °4 Canonki Audomarznfes , implorando Vet
mxilio, magno apparatuad Bertwtanam JEdemproced»nt.$i. gratias obacceptam libertatcm Uti Deo perfoluunt. 17 5 Carmeliu intra vrbem falutem mimarum
frecurant. * [ L Caffellum, feu Cafiellum Morinorum, cppt-
danu deftitutum hofiis occupatA 1 • udfa- mam aduenttu Vrincifivs Carimani, mde aufugit. 1 r rr
Caftelletum * Vorcio Marchione obfiffum,
Uberatur. '.'
CafiiUonw Marchu, Summws GaUorum tn
I 4 objidtoM
|
||||
|
INBlt RERVM.
elfiMone Audomarenfi Tr&feBus. i€.
Arkasexpttgnat, & Sacrorum vfum mde tollit.y%-l9- felicem obfidionis eusntum, lhte.ru ad variosfcripfu.fibipotticetur. 8 3 • k ?c,rciodifftdereincipit.%\. eiufdematt- xilium obnixe implorat. IJ7- Vri.ftctt« Sacquian&ftationii fubuenire frtiftra co- natur. 156. eamdem noftris tradi trian- dat.no. Mcnthultmum & Monaftcrio- lum machiniu exportat,&obfidionem fol- ttit.i65.168. Gallorum.qui Forcittmfe- qttcbdntur , varu ds Caftillonio fen- untu. < ' .- ■ , "«*
Clartu ■ Marifcus (Cxnobmm eft) aprs.fi-
diarijs vrbis, ad tardanditm hoftis accef- lumoccttpatur.n . inde a Cafttllonio, Jed, honoriftce,exiguntur.l%. eaftatto Lange- ronio Tribuno obuenit.^' *™e "°^K * -Becurtio expellitur. ' 1<f4 Confilium in vrbe, dnrtmte obfidtont,Prm-
cipu iuffu inftitutum. J° Croau , de lateJfendU hoflibus , Trtnctpe
mcquium oppugnante, mandatum accf fimt.<,i. vshicuia hoftium ctbarijsonu- fia interciptunt- 94 peipara , offenfum in hoftes ammum hauti
0bfcure.tejtatur.1c6. Hifpanum quem- damvitimoexittofubdutit. ■.- 1» Xtiuorum tutelarium vrbti profe mamje-
ftum mxilittm. 6y inftmu tU « <««-
|
||||
|
INDEX R I R V M.
bus ob receptam libertatem grtitulatio-
rtes. 17 j
T)oltt bis a CallU obfidiont frufirk ten-
tata. ' zi
Dotm vetuU litterm hcftium in vrbem ad-
ferentisdetecim.il. item Vrincipu , ctuo
Forcij & Caftiilonij diftidiumaugeret. 8 j
Emaniiel-ehittbertm Dux SabaudU, Gallos ad Tanum ^uintini ctdit. 5
Ififcopatm Audomarenfis , prtgnante in
Belgio ht,refi, inftitutm. 3 4
Xquitatm Galltci cum ncftro & Imferato-
rio congrejjks.x^. mittua exinde clades,
141
Tanum Pauli abhefleeccupatitm, rjj Terdinandm Hiffaniarum Infans , Batauis
ipfe intenttu, Carinianum Principem in Gallos mittit-4-7. de auxilio Audcmarum ingreffo a Vrincipefit certior.ji. caftelli CaHoenfis repentinam deditionem cogne- fcit; litieris adPrincipem,eim fentcniiam de Calloenfi difcrimine rogat-76. fingu- laris eim prudentiaab Epjccpo Q> Sena- tu Audoruarenfi apud Vnncifem lauda- tur, 145. omnes ei acceptd vicierid gra~ tulantur. ■ 176 Ierdinandus'lll. hnpirator Cariniano Vrin-
cipi gratulatur viclorid Audomarenfi. Tetsaiis qttidam a Gatlis ad Tetiinardum
I 5 Infan- |
||||
|
INBIX ftZ&TM.
Jnfantem defiinatus.iy. inattdittu ab e*
ditnittitur, & qua caujsa. z i Tlandria expeditionhs momenta ab hofie ex-
■penduntur. 13 J-ontanus Marchio Principem, adauxilium
in vrbem iteritm fubmittendum, pnclare adiuuat. 115 Torcius Marchio cum CaftiUonio dijftdet.y 3 •
dijfidium hoc a Principe Thoma litteru Casiillonij interceptis ad eum mifsis auge- tur.%$. cum Najfauio & Coloredio coh- .greditur. 139. foluts. obfidionis Audoma- renfis culpam in Caflillonium refert. 16 $ cafira motiet, & fines GaUurepetit. 16% Gazeta Parifijs pro mendaciorum farragine
apud Gallos in prouerbium abijt.\66. il~ lim auttor obftdionem Audomarenfem fo- lutam ejfe caute dijfimulat. 175 Germani SpinoU Nieurletum occupant. 5 6.
ducenti e Rouuroyi legionecaftelluD.loan' rtis cum alijs oppugnmt. %$. idem dein- de aduerfus GaUos fummo animo propu- gnant.96. eo ab hoftis obfidione liberato, iteritmpr&fidioibi relinquuntur.loj. in oppugnatione Nieurleti defiliunt in flu- tnen. 13 O Jieluetij Bacquiantftationisad Piccolominei
partes tranfeunt. 160 Jiiberni oppugmtionem cafteUi D. Ioannis
adiuuant.S?, aggerem GaUtrum Salper- vvicum
|
||||
|
INDEX lt.ER.VM.
wscum inter & lanum Mommelinivn*
cummunitionibus occupant. n+ Hifpanorum, ad casleUum D.Ioannis expu-
gnandum virtm.%9- & moxin oppugna- tione • ftationis Nieurletant. 117.118. tniUe & quadringenti in vrbem mijfi. 14 5 Hoftes ad quadraginta millia tftimati. 16.
fine vexiUis in aeiemprocedunt.66. vr-
bem vrgent. izi. obfidionem foluunt,&
ipforum iudicio , fummo cum dedecore.
166.168
Imago Cbrifti Crucifixi fcede ab hoftibui la-
cerata. ' 1 J Imago Deipan, cui a Miraculis nomen, in
vrbe a ciuibm eximie culta. 5 1. Frinceps eam adit, & vexillum ab bofte captum fummapietate & pompa eioffert.i6$. a Clero in Supplicatione ad gratiarum atlio- nem defertur. * 74 Itnago Virgims Nieurleti pro pabulo igni-
bm ab bofte fubijcitur , & fecuta inde vmdi&a. 171 Itali caftello D. loannis a GaUit olfeffo fuc-
currunt.9%. eorum inftatioiaeKieitrlet.a- va oppugnania quanta virtm. 130.155 Landrecio occupato, Galli flandriam cogi-
tant. 1 ? Legiones binasheftium Frinceps in deditionem
accipit. 61. Borburgum reuerftcs, captiue-
rttm mmerum recenfet. 7 7
I 6 lili*
|
||||||
|
INDEX KERVl*,
ZiVut irt VirgiriuT>cipttrs. impofittt, nonfine
diuino confiliohumi afflifta. 106 Zipfana Diuorum Tutelarium vrbis'populo
ad cultum exhibentur. J r Zitterst hoftittm intercept&.%$. ex'i]s For-
cianorum in Cafttllonium odium comper- tum. 141. quarttmdam tenor , vndt hoftium mantfeBa temeritos cognofci- tur.H6.16y. FerdtnandilU. Imperato- r'u ad Carinianum Yrincij>em gratula- toris,. 176 Zouamttm fruftra a Gattif Batauiftfc o&->
fejfnm. 42. Manicampius cur e Bacquiava ftatione cum
Gallico pr&fulio in Galliam per agrum Zuxemburgenfem a Ticcolomineo reuerti iuffm. 161 Mitaculum vetus D.Audomari, ex cjuo fe-
fttii illidies,quemSlorum vocant,defcri- bitur. 6 $- Mcmmelinianum cafrellum.aBarone Suyfio
vrgetur.i^Z. Ticcolomineo deditur. 152, Munitior.es vrbis Audomarenfis defcribun- tur. 5536. nonnttlls. nnte obfidionem in- tboatsperficiuntur. 45 ^lieurletiprimumoccupandiratio initur.^ 5-
fi Barraquinio Spinols. I.egato occupa- tur.%6. qttalis & quarn munita eadem ftettio, Trincipe iterum eam cppugnan- te. iij. tnunimmta illiits txpugnmi- ttit*
|
||||
|
INDEX RE R.V-M.
|
|||||
|
tm.119.134.135.156. tnilh inde &•
quadringenti Hifpani in vrbem mittun- tur.i^j. quod auxilium in vrbem bis ex eodem loco mijfum fit, ad vindiclam di- uinamrefertur. 17* Vloua-fojfa a Balduino Infultmo, Vlandrit
Comite, adderfusfiniiimorum incurfiones eliminftituta^6. ab agrefiibtu frsfidia- rijt deftituitur. 40 2s.oua.-moletrins, caslelli prsfidium a Vorcit
augetur.%7- a Principe obfidetur.%%. die natali D.Ioannis vi expugnatur.91. & cb id Caftellum D.Ioannk appellatur.91. « Forcio iterum obfidetur.9 5. a Prin- eife liberatur- 10.0. nongcntU hofiium c&fis. ioj Vatres e Soc.Izsv in caftris ad falutem ani-
morum verfantur. 64.78. hofies eorum &dibm in vrbe inaxime infefti. 111 Sefnas, oppidulum Comitatui Sanili Vaulix
hofik occupat. l^ Tticcolomineus Amevvicum peruenit.li-4>
Principem adii.119. Bacquianam fiatio- tiemoppugnat. 146.&feqq. vniuerfamin deditionem accipit. I60. Manicampium »» GaUiam folerli confilio per agrum Lit- xemburgenfem abire iubet. 161 .Principtm ciues obfeffos aieuntem comitatur. 162, Vorts. vrbis bins. cenfulto eceluduntm. 109
Vrsfidij vrbani nummu iecenfemr,& VWe-
l 7 fewa!>Ms |
|||||
|
INDIT titt.rU.
femalim ei Bervvoetium ?ro-tribunum
fttum tantifper pr&fiiit.t,}. Turm&prt,- fidiaris. in vrbem reuocantur.109. Vars pr&fidij ad occupandum aggerem , in quo &des a Cygno appeUatt , educitur. I13. nonnullis munitionibtupotitur.i 58. Vrin- cipi Cariniano vrbem ingredienti obuiam procedit.i63. Laudes vniuerfo prsjidit tnerito debittt,. 178.179 trinceps Carinianus copias & Vr&feBos ad
auxilium cogit. 48. 53. ciues &> prtfi- Aiarios litteru confirmat. 50. Nieurle- tumoccupat. 55. hoftium binas legionei indeditionemadmittit.61. auxiliumpri- tnum,JpeBante hofte, in vrbemmittit.70. JSorburgum petit.7 5. Terdinando Infanti pugnam ad Calloiim fuadet. 76. ciuibus operam fuam fedulo pollicetur-79. Ar- chiuBos militares ad obfejfos mittit.to. tnentem Caftiilcnij ex Utterit inttreeptk togno[cit-S$. Kumingam occufat. ibid. caftellum tfoutimoletrint expugnat. 91. idem deinde ?< Vorcio obfejfum liberat. 100. tnanifeftum vitt, periculum euadit. ioz. uignionamfluuium cohibet ad commeattu in vrbem reftagnantibws aquisJubmitftn- dos. 114.117. cum Ticcolomineo de rt ttgenda conftituit. 119. Niturletanam ftationem txfugnat.117. & feqq. a Se- tiatu vrbts viilor fahttatur.145 • ficco- Utnmtum
|
||||
|
IMDIX BERVM.
lomineum Bacquianam fiationem oppu-
gnantem de imminente hofiis auxilio ad- tnonet.xifS. vrbem viBor, fed modefte ingreditur. i (z. munitionibus vrbis per- /petiiSyin caftra reuertitur. 16J Raincurtius Tribunus inSequanis Ledone-
Salinenfi egreffus , contra paBn deditio- »« > in agrum Mediolanenfem abdtt- citur. 161 Bjchelius Cardinalis Antifftodorenfem Epi-
fcopnm fidum fibi Caftillonio adiun- git.zj. ne Audomarenfis obfidiofoluatur, omnino prohibet. i$6 TLumingam viilam (qut in contextu ferpe-
ram Abbatia, ex tabutarum Chorogra- phicarum id ei nomen attribuentium confenfu , appellatur) Princeps occupat. 84. Salpervvicum villa , Hallierij fiatio. 40.
a Horcio M archione incenf». 16% Stnatus Audomarenfts , quem vtriufque
Ordinis, vulgb des deux Bancs, apptU lant, in procurandd Reipublica vtilitate prudentin & fedulitaA. 35. Comitem Tontmum de certd vrbis obfidione admo- net. 41. hofpitia mititi attribuit.j 1.7%. viribut trarij profj>icit.%o.li. de num- m'u
|
||||
|
INDEX MRVH.
mts &re argentofy conflandis cogitat.109. Trincipem adit , gratias ei pro libertate aclurtu.x\\. folemni Suppltcatione,gra- ticu Deoni> receptamiibertatemperfoluit. 17!.
lempltt vrbis ab hofle crebrti tormento-
rumiUibm impetita. 105.111.11} leruanenfium agreftium niemorahilts in
propugnando caftello pertinaeia.50.. Tt- ruana olim Morinorum Metrc-polis a Ca- roloV.Imp.diieta. 170 Tormenta quinis fuggeflibus terreis in vtbe
impofita.^). corum qu& ahbofte in Bac- cjuiana. ftationt relicfa funt, defcriptio ° 161. Verbinium fcedtts flumma fide ab Auflria-
iii feruatum: 15 • Gallis licet contra pa- Sa Satauis auxilia fubmittcntibus , Ltt- douico XIII. impttbere , & Regno iUiut* faciionibus fciffo. 16 Vtxilla ab hofle in tentorijs relinquuntur ,
quoties in/tciemprocedit.66. fclum vnttm in Jsacquiana ftatione ab ijs reliflum, a "Brincipe in vrbem defertur; & Virgini, cuia Miraculisnomen, confecratur.161. Vitcnuallium , Centurionem Galium, A-
ricnfes , vtpote hstreiicum, in pcmcetia vrbis fepeliunt. <7 Watenum a Hanfanello obfidetur.54. de-
ditu*. 5 6. ignts t fumwa turre pro fi- gm
|
||||
|
IKBEX K.E8.TM.
. gno obfejfis exhibetur. 1iJ
1'Veftmalim imfetium in milites fr&fidia-
rios a Princife accipit. 8o. crebras eru-
ftiones inftituit. 81. de cltfde Gallorum
ad caftellum D.loannis, & Bafauorum
ttd Calloum, atimonctur. 104.
YVinecibergam e£> Sorblirgmn cofin adau-
xilium confiiMnt* 48.4?
|
||||
|
I
|
||||
|
APPROBATIO.
HAnc Obfidionis Audomaren-
fis Hiftoriam a nobili & eru- dito iuuenelulio Chiffletio,Ioannis Iacobi filio, diligenter & accuratc confcriptam , prslo dignam cen- feo Gatfar Efirix Thbanu$%
& Canonicm jintuerp. Librorttnt Cmftr. |
||||
|
SVMMA PRIVILEGII.
PhilippvsIV. Hifpaniarum
& Indiarum Rex Catholicus,ac Potcntimmus Belgarum & Burgun- dionum Princeps , Diplomate fuo fanxit,nequis Ittlij Chijfletij Attdo- marttm obfejptm & liberatttm prx- ter Balthafaris Moreti voluntatem vllo modo intra nouennium impri- rnat, aut alibi terrarum impreflum in Inferioris Germaniar dttiones im- portet,venaleve habeat. Qui fecus raxit / confifcatione Librorum, 8c aliigraui pcena mulctabitur, vti la- tius patet in litteris datis Bruxellas, Xx. Martij, m.dcx l. Signat.
Steenhnyfe.
|
||||
|
ANTVERPI*,
IX OFFICINA PLANTINIANA
BALTHASARIS MORETI.
M. DC. XL.
}-5lf
i
|
||||