|
j. V. VONDELS
LUCIFER.
|
|||||||||
|
TREURSPEL.
|
|||||||||
|
PRiEClPlTEMQUË IMMANI TURBINE ADEGIT.
|
|||||||||
|
ELCKZYN BEVRT. |
|
|||||||||
|
t'A M S T Ë R D A M,
Voor Abraham de Wees, Boéckverkooper op den Mi4-
deldam, in 't Nieuwe Teftament, in 't jaer 1654. |
|||||||||
|
^!
|
|||||||||||||||||
|
Den onverwinnelyckltin
VORST en HEER E,
Den Heere
FERDINANDUS
|
|||||||||||||||||
|
DEN DERDE
GEKOREN
ROOMSCHEN KEIZER,
Altyt Vermeerder des Rycks.
IT^Ä^fl Elyck de GoddelyckeMaje-
|
|||||||||||||||||
|
H^ÖK«
|
w
|
-;fteiÉ in een ongenaeckbaer
|
|||||||||||||||
|
licht gezeten is; zoo zit oock
de weereltfche Mogentheit, |
|||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||
|
die haer licht uitGodt fchept,
' en de Godtheit afbeelt, in haren glans verheerlyckt: maer gelyck de Godtheit, of liever opperfte Goetlieit, den allerminften en ootmoedigeh, met den toe- gangk tot haren troon , begenadight; zoo gewaerdis ht de tydelycke Mogentheit oock i den
|
|||||||||||||||||
|
den allerkleenften dat hy zich eerbiedigh
voor hare voeten vernedere. Op deze hoop verftout zich myne Zanggodin , van verre, aen uwe Keizerlycke Majefteit op te offe- ren dit treurfpel van Lucifer, wiens ftyl wel ryckelyck de deftigheit en flatigheit ver- eifcht, waer van de Poëet fpreeckt: Omne genus firipti gratuit at e Tragcedia wincit;
Hoe hoogh men drave inßjl , en toon,
Het 'Treurfpel fyant alleen de kroon : Doch wat aen de vereifchte hooghdravent-
heit des ftyls ontbreeekt, dat zal de too- neelftof, titel, en naem, en doorluchtigheit des perfoons vergoeden , die hier , ten fpie- gel van alle ondanckbare ftaetzuchtigen , zyn treurtooneel, den hemel, bekleet; waer uit hy, die zich vermat aen Godts zyde te zitten, en Gode gelyck te worden, verftoo- ten, en rechtvaerdighlyck ter eeuwige dui- fbernifTe verdoemt wert. Op dit rampzalige voorbeelt van Lucifer , den Aertséngel, en eerft heerlycklien boven alle Engelen > volghden federt, bykans alle eeuwen door, de wederfpannige geweldenaers, waer van o vide
|
||||
|
oude en jonge hiftorien getuigen , en too-
nen hoe gewelt, doortraptheit, en liftige aenflagen der ongerechtigen , met glimp en fchyn van wettigheit vermomt, ydel en krachteloos zyn , zoo lang Godts Voorzie- nigheit de geheilighde Maghten en Stam- men hanthaeft, tot ruft en veiligheit van al- lerhande Staten , die, zonder een wettigh Opperhooft,in geene burgerlycke gemeen- schap kunnen beftaen: wäerom Godts Ora- kel zelf, den menfchelycken geflachte ten befte , deze Mogentheit, als zyn eige , in eenen adem , beveftight, gebiedende Gode en den Keizer elck hun recht te geven. Chriftenryck doorgaends, gely'ck een (chip m de wilde zee , aen alle kanten 9 en tegen- ^voordigh van Turck-en Tarter , beftormt, en in noot van fchipbreucke , vereifcht ten hooghfte deze eendraghtige eerbiedigheit tot het Keizerdomjom den algemeenen erf- vyant des Chriften naems te ftuiten, en den f^ycksbodem en zyne grenzen , tegens den inbreuck der woefte volcken,te veiligen.en te ftercken ; waerom Godt te dancken is , dat het.hem beliefde 'tGezagh en de Kroon JL 3 des
|
||||
|
des H. Roomfchen Rycks , voor 's Vaders
overlyden, op den jongften Rycksdagh , in den Zone ; FERDINAND US den Vierden, te verzekeren ; een zegen, waerop zoo vele volcken moede dragen, en de tooneeltrompet van onzeNederduitfche Zanggodinne te moediger , voor den troon van Hooghduitfchlant , den overwonnen Lucifer, in Michaels triomfftaetfi, omme- voert. |
||||||||
|
UWE KEIZERLYCKE
MAJESTEITS |
||||||||
|
alltrcotwoedighße' diender
J. V. VONDEL
|
||||||||
|
ÄFBEELDINGE
van
Keizerlycke Majefteit, FERDINAND US
DEN DERDEN;
Toen Joachimm Sandran van Stocken my , uit Weenen in Ooftenryck, zyn
Majefteits afbeeldinge, met haer loofvverck en cieraden, vereerde. DEUS NOBIS H^C OTIA FECIT.
T*^ E Zon "pan Ooßemyck "verheft haer fchoope ßralen,
"Hit fchaduwen Tan hunß , Deelfchooner in elx oogh,
Deyy!%e, in haren troon geßegen hemelhoogh, Zich niet ontvet zoo laegh op ons.gezjcht te dalen.
De derde FERDINAND, gefchapen tot regeer en,
Gelyck een tweede Auguß, en Vader Dan de pais, Zyn1 Zoon de heirbaen "Styß naer 't hemel[che palais, ■Rn.kert met -wapenen Dan Vrede triomfeeren .
Ge^egent is het Ryck , gezegent zyn de Dokken ,
Daerzyn Doorzjenigheit genadigh 't oogh op houdt, E« hem de Weeghfchaelwort Dan 't heiligh Recht hetrout. Een Ar ent broght zyn zyoaert enfeepter uit de "woleken .
Em kroon Derciert het hooft, ter heerfchappy ge-wyt: DjpHooft Derciert de Kroon} en fchept een1 gulden tyt. |
||||
|
BERECHT
aen alle
KUNSTGENOOTEN,
en Begunftigers der Tooneelfpclen.
ffTSPTl hr Wm *' omumnkunß-yver weder t'ontfleken, en
ff ||l | u»engeefi '#** te flicht en: en te verquicken, het hei- |
|||||||||||
|
H ligh treurtooneel', dat den hemel af beelt, owefchoven.
JÊ De groot e Aertsengelen, Lucifer, en Michael, e lek met hunne aenhangclingen van we der zy de geflerekt, komen de flel- laedjeßoffeeren, en hun rollenfpelen. Het tooneelen de perfinaedjen zyn zeker zoodanigh, en zoo heerlyck, dat ze eenen heerlyckerflyl vereifchen, en hooger laerzen dan ick haer weet aen te trecken. Nie- |
|||||||||||
|
mant,die defpraeck van d'onfeilbar e orakelen des goddelycken Geeft
|
s
|
||||||||||
|
verflaet, zal oordeelen dat wy een ge dichtßl van Salmoneus bybren-
gen, die midden in Blis, op zynen wagen en metale brugh, jupyn braveerende, en met een brandendefackel den blixem en donder na- bootfinde, van den donder gejlagen wert : nochte wy vernieuwen hier geen gry ze fabel van den Reuzenflryt, onder wiens fchorffe de Poëzy hare toehoorders reuckelooze verwaentheit , en godtlooze kerckfchenderyen zocht te verleeren, en natuurkennis in te boeze' men; namelyck, dat lucht, en winden, in den hollen buick en het zrvavelachtige ingewant der aerd,e, bejloten, by wylen ademtoght zoeckende, met gejvelt vangeborfle fleenrotfen ,Jmoock, enroock, en vlammen, en aerdtbevingen, enfchrickelyckgeluit, uitberflen, en hemelhoogh opgeflegen, inhet neêrflorten, den gront vanlanteiï zee met ajfche en Jleenen beftulpcn, en ophoopen. Onder de Profeten verzekeren ons van den afval des Aertsengels, en zynen aenhangy Izaïas, en Ezechiël; by den Euangelifl, chriflus, het aUerwaerach~ tighflc orakel, onsmet eene flemuit den hemel bevolen te hoor en i en endelyck Judas Thaddeus,zyngetrouwe Apoflel; welcker fpreuckeft waerdigh zyn in eeuwigh diamant, en waerdiger in onze harten ge- |
|||||||||||
|
print te worden. Izaias roept: O Lucifer, die vroegh opgingt,
hoe zytghe ter aerde geploft ? die de volcken quetfte, in uw hartö fpraeckt: lek wil in den hemel ftygen, mynen ftoel boven Godts geftarnte verheffen, op den bergh des verbondts aen de noort- zyde zitten. Ick wil boven de hooge woleken fteigeren, den AI- 'erhooghften gelyck worden: maer ghy zult ter helle toe, in den poel des afgronts, vernedert worden. Godt fpreeckt door Ezechiël aldus: Ghy zyt een uitgedruckte gelyckenis., vol wys- heit, en volkomen fchoon. Ghy waert, in de weelde van Godts paradys, bekleet met allerhande koitelycke fteenen, fardis , en topazen, en jafpis, en chrizoliten, en onix, en beril, fafier, en kar- bonkel, en fmaragden: gout was uw cieraet. Op den dagh uwer icheppinge waren uwe fchalmeien vaerdigh. Ghy breide u uit, gelyck een befchaduwende Cherubyn, en ick zette u op Godts bergh. Ghy wandelde midden onder de blakende fteenen. Ghy waert volfchapen in uwen tredt, van den dage uwer fcheppinge aen, tot dat menuopboosheit betrapte. Beide deze fpreucken zyn, naer de?i lefterlycken zin, d'een van den Koning van Babi- Ion j d'ander van den Koning van Tyrus te verfiaen, die, by Lu- cifer , in hunne heerlyckheit en hooghmoet , geleken, beflraft en gedreight worden. Jesus Chriflus ziet mede op den val van den ^eerjpannigen Lucifer, daer hy zeght: Ick zagh den Satan, ge- tyek eenen blixem,uit den hemel vallen: en Thaddens ontvout den aJ val der Engelen, en hun mvsdaet, en de firaf daer op gevolght, zonder eenige bewimpelinge, beknopt op deze ivyze : Doch hy heeft Qe Engelen, die hunne hoogheit niet bewaerden , maer hun be- «uizinge verlieten, met eeuwige banden van duifterniffe, tegens et °ordeel des grooten Godts bewaert. Wyfluiten dan met deze
°°*t*,e(preucken, en inzonderheit met ]udas Thaddens, leerling en /gezant des hemelfchen Leeraers, en Konings aller Koningen, gelyck p eenen diamantenfihilt, alle depylen der ohgeloovigen, die de ze" fr * 'van der Geeflen afval zouden durven in twyfel trecken. Be^ ve dit onderflut ons ten overvloet doorgaends d'eendraghtige en jrwaerdighfle aeloutheit der godtvriichtige Outvaderen, die in engront dezer gefihiedenijfe overeenfiemmen: doch om de Kunfl-
** genoot en
|
||||
|
genooten niet op te houden, zullenwe ons met drie plaetfen genoegen;
d'eerfte getrocken uit den heiligen Cypriaen , Bijfchop en Martelaer te Karthago, daer hyfchryft: Hy, die te vore door een Engelfche Majefteit onderfteunt, Gode aengenaem enwaertwas, borft, toen hy den menfch naer Godts beelt gefchapen zagh, door eenen boosaerdigen haeryver uit, hem door ingeven van dien nacryver niet eer ten val brengende, voor dat hy zelf door dien naery ver ter neer gëftort lagh, gevangen eer hy ving, bedorven was eer hy hem bedorf; terwyl hy, van Nydigheit aengeprickelt, den menfche van de genade der ftcrfclyckheit, hem gefchonc- ken, beroofde, en zelf oock verloor het gene hy te vore hadde. De groote Gregorius befielt ons de tweede fpreuck: Dees afvallige Engel, gefchapen om boven d'andere regementen der Engelen uit te blincken, is door zyn hoovaerdy zulx ter neder geftort, dat hy nu de heerfchappye der fïantvaftige Engelen onderworpen blyft. Het darde en lefie bewys fcheppen ivy uit de precUkatien -van den honighvloeienden Bernzrdus: Schuwt de hoovaerdy: ick bid- de u fchuwtze toch. d'oirfprong van alle overtredinge is hoo- vaerdy , die Lucifer zelf, klaerder dan alle darren uitblinckcnde, meteen eeuwige duiftemiife heeft verdonckert. zy heeft niet alleen eenen Engel, niaer den opperften van alle Engelen in eenen Duivel verandert. Be Hoovaerdy en Nydigheit, twee oir* zaecken of aenflokers van dezen afgryffelycken brant van twee- dr aght en oorloge hebben wy uit gedruckt,, onder het gejpan van twee beßarnd,e dieren, den Leeuw r en den Draeck, die voor Lucifers oorloghswagen gejpannen, hem tegens Godt en Michael aenvoeren; aengezien deze dieren twee zinnebeeld.cn van deze hooftgebrekert verflrecken: want de Leeuw, der dieren Koning, gemoedight doof zyne krachten, acht uit venvaentheit niemant boven zich zelven i en de Nydigheit quetfl met hare tong den benyden van verre, gelyck de Draeck, met het fchieten van zyn ver gift, zynen vyant vdft verre quetfl. Sint Atiguftyn, deze twee hooftgebreken Lucifer toe- eigenende, maelt ons d.en aert der zelve levendigh af, en zeit dat Ae Hoovaerdy is een liefde tot zyn e ige grootsheit; maer de Nydigheit een ka.etfler van een andersgeluck:waer uit klaer genoegh blyckt w^ hier
|
||||
|
hier uit geboren wort: ivant een iegelyck, zeithy, die zyn eige
grootsheil-bemint, benyt zyns gelycken, naerdienze met hem gelyck- fiaen ■ of benyt zynen minder, op dat die hem niet gelyck werde ± of diegrooter zyn dan hy, om datze boven hemßaen. 7S(u dewylde die- ren zelf van verdoemde Gccfien misbruickt en bezeten worden, ge- lyck in den aenvang de Paradysfiang, en in de heileeuw e de zwyns- kudden, die met een groot gedruis in zeeßortten -, en dewylde ge- ft ar nt en aen den hemel zelfs by dieren afgetekent,oock by de Profeten gedacht worden;gelyck de Pleiades ofZevenßar,en Arclurm, Orion, en Lucifer, zoo gelieve het u de weeligheit en leerzaemheit der too- neelpo'ezye te vergeven, dat de rampzalige Geeflen zich op ons too- neelhier mede wapenen, en verweeren: want den helfchengedrogh- ten niets eigener is dan fiimme treken, en het mübruick derfchepfe- len, en elementen , tot afbreuck van d'eere en den naem des ^Aller- hooghfien, zoo verre hy dit gehengt. Sint ]~an, in zyne Openbaringe, veelt de hemelfche geheimeniffèn, en denfiryt in den hemel, door den Braeck uit, wiens fiaert nafleepte het derde deel der ft ar ren, by de Godtgeleerden op d'afvallige Engelengeduit -} waerom men in Po'èzye de gebloemde wyze van Jpreken niet al tepemwys behoort te ziften, nochte naerde fcherpzinmgheit der fchoolleßen te regelen. Oock boeten wy onderfcheiden de tweederhandeperfonaedjen, die dit too- n?el betreden, namelyck quaetwillige en goede Engelen, die een ieder Hn eige rol ßieelen; gelyck Cicero en de voeghelyckheit zelf ons
e c*eperfinaedje, naer heurenftaet en aert, leer en uitbeelden. On- ertußchen ontkennen wy geenfins dat heilige fiof den tooneeldich-
jrnauwer verbint, en intoomt dan weereltfche hifiorien, of Hei- enjche ver zier fels ,• onaengezien■ d'oude en befaemde hantveß der
oezye, by Horatius Flakkits , in zyne Dichtktinfie, met deze vaer-
^nuitgedruckt: De Schilder en Poëet ontfingen beide een maght
Van alles te beftaen wat elck zich dienftigh acht. "ter dient inzonderheit aengetekent hoe wy, om den naeryver er hooghmoe(iige en nydige Geeflen te heftiger fontfteken, den En-
gelen de geheimenis van het toekomende menfchworden des Woorts, °°r den \^4erts'éngel Gabriel, Gezant en Geheimenütolck der Godt-
** * heit*
|
||||
|
heit, eenigh^ius ontdecken; hier in [onder verbeteringe'] volgen'
de, niet het gevoelen der meeßen, maer zommiger Godtgeleerden, naerdien dit ons treurtafereel rycker ßof en luißer byzet; zonder dat wy evenwel, in dit punt, noch in andere omfiandighedenvan oir zaken, tyt, plaetfe, en wyze \waer van wy ons dienden, om dit Treurßelkrachtiger, heerlycker, gevoeghelycker en leerzamer uit te voeren ;] de rechtzinnige waerheit opzettelyck willen in het licht fiaen, of 'iet, naer ons eige vonden, en goetduncken, vaßßellen. Sint Pauwels, Godts geheimenisfchryver aen de Hebreen, verheft zelf, benydenswaerdigh genoegh, tot afbreuck van het Ryck der lo- genen en verleidende Geeßen, de heerlyckheit maght en Godtheit van het menfchgeworden Woort, door zyn uitfiekentheit boven aüe Engelen, in naem, in zoonfchap , en erfgenaemfchap, in het aenbid- den der Engelen, in zyne zalvinge, in zyne verhefßnge aen Godts rechte hant, in de eeumigheit zyner heerfchappye, als een Koning over de toekomende weerelt, en de oirzaeck en het einde aller din- gen , en een ge kroont Hooft d*er menfchen en Engelen, zyne aenbid- ders , Godts boden, en geeßen, gezonden ten dienß der menfchen > erfgenamen der zaligheit, wekker natuur Godts Zoon, de Engelen voorbygaende, in het bloet van Abraham aenneemt. Bygelegenheit van deze onfchult achte ick niet ongerymt hier ter loop iet aen te roe" ren tot onfchult van tooneelen tooneeldichteren, die Bybelßof voor- ßellen, naerdienze by rvylen opffraeck onderworpen zyn, gelyck troU" wen 's menfchen zinnelyckheit verfcheiden is, en d'ongelycke ge tent' pertheit der herffenen veroirzaeckt dat d'een treek tot een zelvi zaeck heeft, die den anderen tegens het hart ßeeckt. Alle eerlyckc kunßenen oefeningen hebben hare be-yveraers, en tegenwryters, oock hun rechtgebruick, en mubruick. Be heilige treurfpeldichters hebben,onder de oude Hebreen,tot hun voorbeelt den Poëet EzechïeU die den uittoght der twalef Stammen uit Egypten in Griex nagelaten heeft; onder d'eerwaerdige O ut vaders hebben zyhet groot e licht uit den Ooßen, Gregorim 2{azianzener, die zelf den Gekruific^ Verloffer in Grieckfche tooneelvaerzen uitbeelde -, gelyck wy noc» van wylen den Koningklycken Gezant, Hugo de Groot, dat grootc licht der geleert heit en vromicheit onzer eeuwe y Sint Gregore ßoor
|
||||
|
fioor naerßrevende, -voor zyn treur fiel van den Gekruiflen, in La-
tyn befchreven, en dien onvergangklyken enßichtigen arbeit eer en danckbaerheit fchuldigh blyven. Onder d'Engelfihe Onroomfihen heeft de geleerde pen van Richard Baker, Lucifer en al den handel der oproer ige Geefien, oock vry breet in 't rymeloos uitgefireken. Wiel is waer dat de Vaders der oude Kercke de gekrifiende tooneel- fieelders buiten de gemeenfchap der Kercke keerden, en het tooneel- fiel van dien tyt heftigh beßreden: maer let men 'er wel op, de tyt en reden van dien was heel anders gelegen. De weerelt lagh toen noch diep,op veleplaetfin, in Heidenfihe afgoderye verzoncken. De gront des Chriflendoms was noch onbeßorven, en de tooneelfielen werden Cybele, der gedroomde Goden moeder, eengroote afgodinne, ter eer e gefpeelt, en gehouden voor een verdienßigh middel om hier door lantplagen van den hals des volcks af te keer en. Sint Augußyn getuight,hoe de Heidenfihe Aertsprießer,een bedienaer van Numaes infiellingen en afgodendienfi, te Rome, ter oirzaecke van een zware pefle,de tooneelfieelen eerfl infielde,en door zyngezagh bekrachtigh- de . Scaliger zelf bekent dat ze, om de ge zont heit des volx te ver- derven, door ingeven van de Sibille ingeflelt waren; in voegen dat dit fielen eigentlyck ßreckte tot een krachtigh voedtfelvan de blin- de afgoderye des Heidendoms, en verheffinge der afgoden ; een in- gekankerde gruwel, wiens uitroien den eerßen kruühelden, en de gedurigh worfielende Kercke op zco veel zweet en bloet fiont, maer nu lang uitgeflorven, geene voetfiappen in Europe laet. Dat dan de H. Outvaders die tooneelen hierom, en te gelyck om het bederf der zeden, en andere openbare en fchaemtelooze misbruicken van naeck- *e jongelingen, vrouwen en maeghden en andere vuilicheden be- straften , was noodigh en loflyck, gelyck het in dien gevalle noch zou- ae zyn . Dit nu overgeßagen, laet ons het nut en den oirbaer van Jtichtelycke en vermakelycke fielen niet te licht wechworpen. Hei- lige en eerlycke voorbeelden dienen ten fiiegel, om deught en Godt-
iJruchtigheit t'omhelzen-, gebreken,end'elenden, daeraengehecht,
e Jchuwen. Het wit en ooghmerck der wettige Treurfielen is de lenfchen te vermorwen door fchrick, en medoogen. Scholieren, en epwekendejongkheit worden door fielen, in talen, welfirekenheit,
** 3 . *j<"
|
||||
|
tvysheit, tucht, en goede zeden, en manieren, ge oefent, en dit zet
in de teere gemoeden en zinnen, eenploy van voeghelyckheit enge- fchicktheït, die hun, tot in den ouderdom toe, byblyven , en aenhan- ven: ja het gebeurt by wylen dat overvliegende vernuften, bygeene aemeine middelen te buigen, noch te verzetten, door fpiisvondig- heden en hooghdravenden tooneelflylgeraeckt, en, buiten hun eigen vermoeden , getrocken worden : gelyck een edele luitfiiaer geluit qeeft, en antwoort, zoo dra heur weêrgade, van de zelve nature en aert \ en op eenen gelyck en toon, en andere luit gefpannen, ge tok kelt wort van een geefiige hant, die, aljpeelende, den tuimelgeeft uit eenen bezeten en verflochten Said dry ven kan. De hifiorien der eerfie Kercke bezegelen dit met de gedenckwaerdige voorbeelden van Geneflm en Ardaleo, beide tooneellpeelders, in den Schouburgh, door den H. Geefl verlicht, enbekeert; terwylze, onder hetjpelen, Jen chriflenfehen Godtsdienfi willende befchimpen , overtuight wierden van de waerheit, dieze geleert hadden, uit hun deftige fpeelrollen, doorgaends beter gefloffcert met pit van wysheit dan laffe redenen, uren lang in den ivint geflroit, en eer verdrietigh dan leerzaem. Men worpt ons, ten opzicht van Bybelftoffe, voor, dat men geen fpel met heilige zaecken behoorde te Jpelen ; en zeker dit zou watfehyns hebben in onze tale, die juifi het woort van Spel me- de brengt: maer wie flechts een woort of anderhalf Griecks kan uit- flameten, weet wel dat dit woort by Griechen en Latynen- geen ge' bruick heeft in dien zin: want Tgpy&ê'ict.is een koppelwoort, en be- tekent eigentlyck Bockezang, naer der herderen wedgezangen , in- gefielt om met zingen eenen Bock te winnen, uit welcke gewoonte de treurzangen, en federt de tooneelfpelen, hunnen oirfprong namen: en wil men ons immers dm ongenadigh kituffelen om het woort Spel, waer blyvenwe dan met orgelfpel, Davids harp- en zangfpel, en het fpel van tienfaaren, en ander fluit- enfharefpel, by verßheidenheit vanOnroomfchen, in hunne vergaderingen inge voert f Wie dan dit onderfcheit vat, zal wel, het misbruick dertooneelkunfte beflräf- fende , het rechtmatigh gebruick niet ongenadigh vallen, en dezen - heerlyeken ja Goddelycken vont, een eerlycke uitfpanninge, en ho- nighzoete verc[mckinge van V levens moeielyckheden, dejeught, en kunfl'
|
||||
|
kiinflbeminnende burgerye niet misgunnen-, opdatwy, hier door
gemoedight , Lucifer met meer yvers ten Treurtooneele 'voeren, daer hy, endelyck, van Godts blixemgetroffen, ter hellefiort, ten klaren- ffiegel van alle ondanckbare flaetznchtigen, die zich fiou- telycktegens de geh e High de CMaghten, en Majefieiten, en wettige Overheden durven verheffen. |
||||||||
|
INHOUD T.
LUcifer, d'Aertsengel, opperfte, en doorluchtighfte boven alle En-
gelen , hoovaerdigh en ftaetzuchtigh, uit blinde liefde tot zynei- ge , benyde Godts onbepaeldegrootheit, oock den menfch , naer Godts beek gefchapen , en in het weeligh Paradys met de heerfchappye des aerdtbodems begiftight. Hy benyde Godten den menfch te meer, toen Gabriel, Godts Herout, alle Engelen voor dienftbare Geeften ver- klaerde, en de geheimeniffèn van Godts toekomende menfchworden hun °ntdeckte; waer door het Engelsdom voorbygegaen, de waeracbtige ^enfchelycke natuur, metdeGodtheitverèenight, een gelycke magbt en Majefteit te verwachten ftont : waerom de hoovaerdige en nydige Geeft, poogende z?ch zdven Gode gelyck te fteilen,en den menfch buiten ^en hemel te houden , door zyne medeftanders , ontelbare Engelen óp- bekende , wapende, en tegens Michael, 's hemels Veitheer , en zyne j?eirkrachten , onaengezïen Rafaë.'s waerfchuwinge, aenvoerde; en afge- beden , na de neêrlaegh , uit wraecke den eerften menfch , en in hem aller zyne nakomelingen , ten val broght, en hy zelf met zyne weêrfpannelin- gen ter helle geftort, en eeuwigh verdoemt wert. |
||||||||
|
Het tooneel is in den hemel.
|
||||||||
|
P E R.
|
||||||||
|
PERSONAEDJEN.
Belzebub,]
B e l i a l , )• rvederjpdnnige Overfien.
Ap ollion, j
G a b r i ë l , Godts Geheimeniitolck.
Rey van Engelen.
Lucifer, Stedehouder.
Luiciferisten, Oproer igeGeeflen,
MiCHAè'L, Veltheer,
R A f A ë L, Befiherm-engel,
\l KI ë L, Michaels Schiltknaep.
|
|||||
|
LU Cl'
|
|||||
|
I
|
|||||
|
L U Cl F E R.
TREUR SPE L.
HET EERSTE BEDRYF.
Eelzebub. Belial. \_Xpollion.
Yn Belial ging hene op lucht en vleugels dryven >
Om uit te zien waer ons Apollion magh blyven. Vorfl: Lucifer zondt hem, tot dezen toght bequaem, Naer 't aertrijck, op dat hy eens nader kennis naem' Van Adams heil en ftaet, waer in d'Almogentheden Hem ftelden. het wort tyt om weder van beneden Te keeren hier ter ftede: ick gis hy is niet veer. Een wacker dienaer vlieght op 't wencken van zyn' Heer j En ftut zyn meefters troon getrou met hals en fchouder. Beli. HeeüBelzebub, ghy Raet van 's hemels Stedehouder, Hy fleigert fteil, van kreits in kreits, op ons gezicht. Hy ftreeft den wint voorby, en laet een fpoor van licht EnglanfTen achter zich, waer zyn gezwinde wiecken E>e woleken breecken. hy begint ons lucht te decken, In eenen andren dagh en fchooner zonnefchyn, E>aer 't licht zich fpiegelt in het blaeuwe kriftalyn. E>e hemelklooten zien met hun gezicht, van onder, Terwyl hy ryft, hem na, een ieder in 't bezonder, Verwondert om dien vaert en goddelycken zwier, t)ie hun geen Engel fchynt, maer eer een vliegend vier. Geen ftar verfchiet zoo fnel. hier komt hy aengeftegen, Met eenen gouden tack, en heeft de {teile wegen Voorfpoedigh afgeleit. Belz,. Wat brengt Apollion i 4pol. Heer Belzebub, ick heb, zoo vlytigh als ick kon, Het laegh geweft befpiet, en öftere u de vruchten, Zoo diep beneden ons, in andre zon en luchten, A Ge-
|
|||||
|
LUC I F E R.
|
|||||
|
Gefproten: oordeel, uit de vruchten, van het lant,
Ën van den hof, door Godt gezegenf, en beplant, Tot welluft van den menfch. Beiz,, ick zie de goude bladen t Met perlen van de lucht, den zilvren dau, geladen. Hoe lieflyck rieckt dit loof, dat zyne verf behoudt • Hoe gloeit dit vrolyck ooft van karmozyn, en gout l 't Waer jammer zoo men dit ontwyde met de handen. 't Gezicht bekoort den mont. wie zou niet watertanden Naer aertfche leckerny; hy walght van onzen dagh, En hemelfch mann', die 't ooft der aerde plucken magh. Men zou ons Paradys om Adams hof verwcnfchen. 't Geluck der Engelen moet wycken voor de menfchen. Apol. Niet waer, heer Belzebub ? al fchyntMe hemel hoogh,
Wy leggen veel te laegh. het geen ick met myn oogh Gezien heb, miftme niet. 't vermaeck van 's weerelts hoven, Een eenigh Eden gaet ons Paradys te boven. Belz. Laet hooren watghe zaeght: wy luiftren t'zamen toe.
Jpol. 'k Verzwygh mijn henevaert, om niet te reppen hoe
Gezwint ick nederfteegh, en zonck door negen bogen, Die, fneller dan een pijl, rontom hun midpunt vlogen. Het radt der zinnen kan zoofnel niet ommeflaen, In ons gedachten, als ick, lager dan de maen En woleken, afgegleên, bleef hangen op mijn pennen, Om 't Oofterfche geweft en lantfehap t'onderkenncn, Op 't aenzicht van den kloot, daer d'Oceaen om fpoelt, Waer in zoo menigh flagh van zeegedroghten woelt. Van verre zagh men hier een' hoogen bergh verfchieten, Waer uiteen waterval, de wortel van vier vlieten, Ten dale nederbruifcht. wy ftreken fteil, en fchuin Voorover met ons hooft, en ruftten op de kruin Des berghs, van waer men vlack de zalige landouwen Der onderweerelt en haer weelde kon aenfehouwen. Belz. Nu fchilder ons den hof, en zijn geftaltenis.
Apol. De hof valt ront, gelijck de kloot der weerek is.
|
|||||
|
TREURSPEL. 5
In 't midden rijft de bergh, waer uit de hooftbron klatert,
Die zich in vieren deelt, en al het lant bewatert, Geboomte en beemden laeft, en levert beken uit, Zoo klaer gelijck kriftal, daer geen gezicht op ftuit. De ftroomen geven flib, en koefteren de gronden. Hier worden Onixfteen en Bdellion gevonden. Hoe klaer de hemel oock van ftarren blinckt, en barnt; Hier zaeidevrouw Natuur in fteenen een gefternt, Dat onze ftarren dooft, hier blinckt het gout in d'aderen. Hier wou Natuur haer' fchat in eenen fchoot vergaderen . Belz. Wat zweeft 'er voor een lucht, waer by dat fchepfel leeft ?
•Apol. Geen Engel, onder ons, zoo zoet een' adem heeft,
Gelijck de friflche geeft, die hier den menfch bejegent, Het aengezicht verquickt, en alles ftreelt, en zegent: Dan zwelt de boezem der landouw' van kruit, en kleur, En knop, en telgh, en bloem, en allerhanden geur. De dau ververfchtze 's nachts. het ryzen en het dalen Der zonne weet zijn maet, en matight zoo haer ftrale« Naer eifch van elcke plant, dat allerhande groen En vrucht gevonden wort, in eenerley faizoen. «<?/c. Nu maelme de gedaente en 't wezen van de menfch en.
^/w/.Wie zou onsEngelsdom voor 't menfehdom willen wenfchcn,
Wanneer men fchepfèls ziet, die 't al te boven gaen, En onder wiens gezagh alle andre dieren ftaen. Ick zagh den ommegang van hondertduizent dieren, •Die op het aertrijck treên,'of in de woleken zwieren, Of zwemmen in den ftroom, zoo ieder is gewent, En leven fchept in zijn byzonder element. Wie zou een ieders aert en eigenfchappen ramen Als Adam i want hy gafze op eene ry hun namen. De berghleeuw quifpelde hem aenmet zynen ftaert, n l°egh den meefter toe. de tiger ley zijn' aert
Voor 's Konings voeten af. de lantftier boogh zijn' horen, tn d'olifant zijn' fnuit. de beer vergat zijn' toren. A x Griöoea
|
||||
|
4 LUCIFER.
Griffoen en adelaer quam luiftren naer dien man,
Oock draeck, en Behemoth,en zelf Leviatan.
Noch zwygh ick welck een lof den menfch wort toegezongen
En toegequinckeleert van 't luftpriè'el, vol tongen;
Terwyl de wint in 't loof, de beeck langs d'oevers fpcelt,
En ruifcht op een muzyck, dat nimmer 't hart verveelt.
Had zich Apollion in zynen laft gequeten,
Hy had ons hemelryck in Adams Ryck vergeten.
Belz. Wat dunckt u van het paer, dat ghy beneden zaeght ?
Apol. Geen fchepfel heeft om hoogh myn oogen zoo behaeght
Als deze twee om laegh. wie kon zoo geeftigh ftrengelen Het liehaem, en de ziel, en fcheppen dubbele Engelen, Uit klaiaerde, en uit been. het lichaem, fchoon van leeft, Getuight des Scheppers kunft, die blnckt in 't aenfehijn meeft; Den fpiegel van 't gemoedt. wat lidt my kon verbazen j Ick zagh het beek der ziele in 't aengezicht geblazen. Bezit het lyf iet fchoons, dat vint men hier by een. Een Godtheit geeft haer'glans door 's menfehen oogen heen. De redelycke ziel komt uit zyntroni zwieren. Hy heft, terwyl de ftomme en redenlooze dieren Naer hunne voeten zien, alleen en trots het hooft Ten hemel op naer Godt, zyn' Schepper, hoogh gelooft. Belz. Hy looft hem niet vergeefs voor zoo veel ryeke gaven.
Aj>ol. Hy heerfcht, gelyck een Godt, om wien het al moet flavcn-
D'onzichtbre ziel beftaet uit geeft, en niet uit ftof. Z'is heel in ieder lidt. het brein verftreckt haer hof. Zy leeft in eeuwighek, en vreeft noch roeft, noch fchennis. Z'isonbegrypelyck. voorzichtigheit, en kennis >. En deught, en vryen wil bezitze in eigendom. Voor hare majefteit ftaen alle Geeften ftom. De wyde weerelt zal eer lang van menfehen krielen. Zy wacht, uit luttel zaets, een' ryeken oegft van zielen ^ En hierom huwde Godt den man aen zyn mannin. Seiz. Wat dunckt u van zyn ribbe, en lieve gemalin ?
jfyol'
|
||||
|
TREURSPEL. j
ApoL Ick deckte myn gezicht en oogen met myn vleugelen,
Om myn gedachten en genegentheên te teugelen» Zoo dra zy my gemoete, als Adam met der hant Haer leide door het groen. by wylen hiel hy ftant» Befchoudezc overzy, en onder dat beloncken Begon een heiligh vier zyn zuivre borll t'ontvoncken: Dan kufte hy zyn bruit, en zy den bruidegom: Dan ging de bruiloft in, met eenen wellekom En brant van liefde, niet te melden, maer te giffen ; Een hooger zaligheit, die d'Engelen noch miffen. Hoe arm is eenigheit i wy kennen geen gefpan Van tweederhande kunne, een jongkvrouw, en een' man. Helaes! wy zyn misdeelt: wy weten van geen trouwen, Van gade of gading, in een' hemel, zonder vrouwen. Belz. Zoo wort 'er met der tyt een weerelt aengcteelt ï
•ApqL Door een genot van 't fchoon, in 's, menichen brein gebeelc»
En ingedruckt met kracht van d'opgefpanne zinnen . Dat houdt dit paer verknocht. hun leven is beminnen, En wederminnen met een' onderlingcn luft, Onendelyck gelefcht, en nimmer uitgeblufcht. $elz. Nu pasme deze bruit naer 't leven af te malen .
ApoL Dit eifcht Natuurs penfeel, geen verf, maer zonnèftralen»
De man en vrou zyn bey volfchapen, evenfehoon, Van top tot teen. met recht fpant Adam wel de kroon, Door kloeckheit van gedaente, en majefteit van 't wezen, Als een ter heerfchappy des aertryx uitgelezen: Maer al wat Eva heeft vernoeght haer bruigoms eifch: Der leden tederheit, een zachter vel en vleifch T Een vriendelycker verf, aenminnigheit der oogen, Een minnelycke mont, een uitfpraeck, wiens vermogen Beftaet in eedier klanck; twee bronnen van yvoor, En wat men beft verzvvyge, eer dit een Geeft bekoor'. Bejegent Engelen, hoe fchoonze uw oogh behaeghden; Het zyn wanfchapenheên by 't morgenlicht der maeghden» A $ Bek,
|
||||
|
6 L tl C I F E R.
Belz. Het fchijnt ghy blaeckt van minne om 't vrouwelijcke dier«
Apol. Ick heb mijn flaghveêr in dat aengename vier
Gezengt. het vielme zwaer van onder op te ftijgen, Te roeien, om den top van Engleburgh te krijgen. Ick fcheide, doch met pijn, en zagh wel driewerf om« Nu blinckt geen Serafijn, in 't hemelfch heilighdom, Als deze, in 't hangend hair, een goude nis van ftralen, Die fchoon gewatert van den hoofde nederdalen, En vloejen om den rugh. zoo komtze, als uit een licht* Te voorfchijn, en verheught den dagh met haer gezicht. Laet perle en perlemoer u zuiverheit beloven; Haer blanckheit gaet de perle en perlemoer te boven. Belz. Wat baet al's menfchen roem; indien zij nfchoonheit ünelt,
En endelijck verwelckt ,.gelijck een bloem op 't velt ? ApoL Zoo lang die hof beneên niet ophoude ooft te geven,
Zat dit gezalight paer by zulck een' appel leven, Die daer in 't midden groeit, bevochtight van den ftroom, Waer by de wortel leeft, dees wonderbare boom Wort 's levens boom genoemt. zijn aert is onbederflijek. Hier door geniet de menfch het eeuwigh en onfterflijck, En wort den Engelen, zijn' broederen, gelijck, Ja overtreftze in 't eindt; en zal zijn maght en Rijck Verbreiden overal. wie kan zijn vleugels korten ? Geen Engel heeft de maght zijn wezen uit te ftorten In duizentduizenden, in een oneindigh tal. Nu overreken eens wat hier uit worden zal. Belz. De menfch is maghtigh dus ons over 't hooft te wallen.
Apol. Zijn wafdom zal ons haeft verfchricken, en verraflen •
Al duickt zijn heerfchappy nu lager dan de maen ,• Al is die maght bepaelt -, hy zal al hooger gaen, Om zijnen ftoel in top der hemelen te zetten. Zoo Godt dit niet belet, hoe können wy 't beletten ? Want Godt bezint den menfch, enfehiep het al om hem. Belz, Wat hoor ick i een bazuin ? gewis hier wil een ftem
Op
|
||||
|
T R E U R S P E L. 7
Op volgen: zie eens uit, terwylwe hier verbeien.
dpol. D'Aertsengel Gabriel, gevolght van 's hemels Reien,
Genaeckt in 's Hooghfïen naem, om uit den hoogen troon T'ontvouwen, als Herout, het geen hem wiert geboön. Heiz. Ons luft te hoor en wat d'Aertsengel zal gebieden.
Gabriel. Rey van Engelen.
HOort toe, ghy Engelen: hoort toe, ghy hemellieden.
De hooghlfe Goetheit, uit wiens boezem alles vloeit Wat goet, wat heiligh is ; die nimmer wort vermoeit Door weldoen, noch verarmt van haer genadefchatten, Tot noch met geen begryp der fchepfelen te vatten 3 Dees Goetheit fchiep den menfch haer eigen-beek gelyck, Oock d'Englen, op dat zy te zamen 't eeuwigh Ryck En noit begrepen goet, na 'et vierigh onderhouden Der opgeleide wet, met Godt bezitten zouden. Zy boude't wonderlyck en zienelyck Heelal Der weerelt Gode en oock den menfche te geval 3 Op dat hy in dit hof zou heerfchen, en vermeer en 3 ■Met al zyne af komft hem bekennen, dienen, eeren 3 En ftygen, langs den trap der weerelt, in den trans "an 't ongefchapen licht, den zaligenden glans. •"ffchynt het Geeftcndom alle andren t'overtrefFen -3 ^odt floot van eeuwigheit het Menfchdom te verheffen, J^ock boven 't Engelsdom, en op te voeren tot Een klaerheit en een licht, dat niet verfchilt van Godt. ^hy zult het eeuwigh Woort, bekleet met been en aren, ^ezalft tot Heer, en hooft, en rechter, al de fcharen J^er Geeften, Engelen en menfehen te gelyck, ^ien rechten, uit zyn' troon, en onbefchaduwt Ryck , ir aer ftaet de ftoelalree geheilight in het midden. Dat alle d'Engelen hem paffen aen te bidden, Zoo ras hy innery, wien 't menfehelyck geft'alt, Uock boven ons natuur verheerelyckt, gevalt. Dan
|
||||
|
8 LUCIFER.
Dan fchynt de heldre vlam der Serafynen duifter,
By 's menfchen licht, en glans, en goddelycken luifter. Genade dooft Natuur en al haer glanfen uit. Dit 's nootlot, en een onherroepelyck befluit. Rey. Al wat de hemel ftemt, zal 't hemelfch heir behagen.
Gab. Zoo paft u trou in Godts en 's menfchen dienft te dragen:
Nacrdien de Godtheit zelf de menfchen zoo bemint. Wie Adam eert, het hart van Adams vader wint. De menfch'en Engel, beide uit eenen ftam gefproten, Zyn medebroeders; uitgekore lotgenoten, Des Allerhooghften zoons en erven, zonder fmet. Een ongedeelde wil en liefde zy uw wet. Ghy weet hoe 't Engelsdom moet onderfcheiden worden In dryderhande ry, een negenvoudige orden; De hooghfte in Serafyn, en Cherubyn, en Troon, Die zitten in Godts Raet, en ftereken zyn geboón. Dé middenry beftaet uit Heerfchappyen, Krachten, En Maghtcn, die op 't woort van Godts Geheimraet wachten, Tot 's menfchen nut, en heil, en huï^> in 't algemeen. De derde en laeghfte ry, gewyt uit Vorftenheên, En groote Aertsengelen, en Engelen, moet duicken Voor 't woort der middelrye, en laten zich gebruicken, Beneden het gewelf van zuiver kriftalyn, In hun' byzondren laft, zoo wyt 't geftarrent fchyn'. Wanneer de weerelt koom' zich verder uit te fpreiden, Wort elck van deze ry in zyn geweft befcheiden, Of weet zyn eige ftadt, en huis, en wat perfoon Zyn zorgh bevolen blyft, ter eere van Godts kroon. Getrouwen, gaet dan hene, onfterfelycke Goden, Gehoorzaemt Lucifer, verknocht aen Godts geboden. Bevordert 's hemels eer, in 't menfehelyck geflacht, Een ieder in zyn wyck, een ieder op zyn wacht. Laet zommigen voor Godt de fchael vol vvieroock branden \ En brengen voor Godts troon der menfchen offerhanden, |
||||
|
TREURSPEL.
|
|||||||
|
9
|
|||||||
|
En wenfchen, en gebeên, en zingen 's Godthcits lof,
Dat zich de galm verfprcie in 't eeuwighjuichend hof.
Een ander draey' geftarnre en ronde hemelklooten ,
Of zett' den hemel op, of hou de lucht gefloten
Met woleken, om den bergh te zegenen om laegh,
Met eenen zonnefchijn, of verfche regenvlaegh
Van manne en honighdau, daer Godt wort aengebeden,
Door d'eerfte onnozelheit, de burgery van Eden.
Wie door de lucht, en 't vier, en aerde, en water rent,.
Die matige op zyn pas een ieder clement,
Naer Adams wenfeh, of ïegg'den blixemftrael aen banden,
Of brcidelc den ftorm, of breeck' de zee op (tranden.
Een ander fla de treên des menfehen gade op 't velt.
De Godtheit heeft zyn hair tot op een hair getelt.
Men draegh' hem op de hant, dat hy zyn' voet niet ftoote.
Wort iemant, als gezant, gezonden van een' Groote
-Aen Adam, 's aertrijeks Vorft, dat hy zyn' laft verricht'.
2oo luidt myn laft, waer aen de Godtheit u verplicht.
Rey van Engelen.
Zang.
\\7 Ie is het, die zoo hoogh gezeten,
* » Zoo diep in 't grondelooze licht, * an tyt noch eeuwigheit gemeten, Noch ronden, zonder tegenwight,
By zich beftaet, geen fteun van buiten Ontleent, maer op zich zelven ruft, En in zyn wezen kan befluiten Wat om en in hem, onbewuft
van wancken, draeit, en wort gedreven, Om 't een en eenigh middelpunt j
Der zonnen zon, de geeft, het leven -3 D e ziel van alles wat ghy kunr B Bevroên,
|
|||||||
|
LUCIFER.
Bevroên, of nimmermeer bevroeden;
Het hart, de bronaêr, d'oceaen
En oirfprong van zoo vele goeden Als uit hem vloeien, en beftaen
By zyn genade, en alvermogen, En wyf heit, die hun 't wezen fchonck
Uit niet, eer dit in top voltogen Palais, der heemlen hemel, blonck;
Daer wy met vleuglen d'oogen decken, Voor aller glanfen Majelïeit -}
Terwylwe 's hemels lofgalm wecken, En vallen, uit eerbiedigheit,
Uit vreeze, in zwymop 't aen zicht neder > Wie is het ? noemt, befchryft ons hem,
Met eene Serafyne veder. Of fchort het aen begryp en flem i
Tegenzang.
t>at*s Go BT. Oneindigh eeuwigh Wezen
Van alle ding, dat wezen heeft,
Vergeef het ons; o noit volprezen Van al wat leeft, of niet en leeft,
Noit uitgefproken, noch te {preken; Vergeef het ons, en fchelt ons quyt
Dat geen verbeelding, tong, noch teken U melden kan. ghy waert, ghy zyt,
Ghyblyft de zelve. alleEnglekennis En uitfpraeck, zwack, en onbequaem,
Is maer ontheiliging, en fchennis: Want ieder draeght zyn' eigen naem,
Behalve ghy. Wie kan u noemen By uwen Naem ? wie wort gewyt
Tot uw Orakel ? wie durf roemen ? Ghy zyt alleen dan die ghy zyt",
|
||||
|
T R E U R S P E
II zelf bekent en niemant nader.
U zulx te kennen, als ghy waert
Der eeuwigheden glans en ader; Wien is dat licht geopenbaert ?
Wien is der glanfen glans verfchenen.' Dat zien is noch een hooger heil
Dan wyvan uw genade ontkenen; Dat overfchryt het perck, en peil
Van ons vermogen. wy verouden In onzen duur j ghy nimmermeer.
tïw wezen moet ons onderhouden. Verheft de Godtheit: zingt haer eer.
Toezang.
Heiligh, heiligh, noch eens heiligh,
Driemael heiligh: eer zy Godt.
Buiten Godt is 't nergens veiligh. Heiligh is het groot gebodt.
Zyn geheimenis zy bondigh. Men aenbidde zyn bevel.
Dat men overal verkondigh' Wat de trouwe Gabriel
Ons met zyn bazuin quam keren. Laet ons Godt in Adam eeren. Al wat Godt behaeghtj is wel.
|
|||||
|
B 4
|
|||||
|
LUCIFER.
|
|||||
|
HET TWEEDE BEDRYF.
Lucifer. Belzcbub.
GHy fnelle Gecftcn, houdt nu ftant met onzen wagen:
Al hoogh genoegh in top Godts Morgenftar gedragen j Al hoogh genoegh gevoert: 't is tyt dat Lucifer Nu duicke, voor de komft van deze dubble ftar, Die van beneden ryft, en zoeckt den wegh naer boven, Om met een' aertfchen glans den, hemel te verdooven-„ Borduurt geen kroonen meer in Lucifers gewaet j Verguit zyn voorhooft niet met eenen dageraet Van morgenftarre en ftrael, waer voor d'Aertsenglcn nygen; Een andre klaerheit komt in 't licht der Godtheit ftygen, En fchynt ons glanfen doot; gelyck de zon, by daegh, De ftarren dooft, voor 't oogh der fchepfelen, om laegh. 't Is nacht met Engelen, en alle hemelzonnen: De menfchen hebben 't hart des Opperften gewonnen x In 't nieuwe Paradvs: de menfch is 's hemels viïent: Ons flaverny gaet in. gaet hene, viert, en dient, En eert dit nieuw gedacht, als onderdanc knapen. De menfchen zyn om Godt, en wy om hen gefchapen. *t Is tyt dat 's Engels neck hun voeten onderfchraegh',, Dat ieder op hen paffe, en op de handen draegh', Of op de vleugels voere, op d'allerhooghfte troonen: Onze erfenis komt hun, als uitverkore zonen. Onze eerftgeboorte leit nu achter, in dit Ryck. De zoon des zeften daghs, den Vader zoo gelyck G efchapen, ftryckt de kroon. met recht is hem gegeven Den grooten ftaf, waer voor alle eerftgeboorncn beven y En fidderen. hier geit geen tegenfpraeck: ghy hoort Wat Gabriel bazuint voor 's hemels goude poort. Beiz. O Stedehouder van Godts opperheerfchappyen, Wy hooren 't al te wel, en, midden in 't verblyen |
|||||
|
TREURSPEL. ij
Der Reien, eenen klanck, die 't eeuwigh feeft bedroeft „
De laft van Gabriel leit klaer: dat woort behoeft Geen Cherubynetong om ons den zin t'ontvouwen. Men hoefde Apollion naer d' onderfte landouwen Niet af te vaerdigen, om nader ga te flaen Wat Adam al bezit, zoo laegh benecn de maen: Het blyckt hoe heerlyck hem de Godtheit begenadight, Ja door een lyfvvacht van veel duizenden verdadight j En hanthaeft in zyn' ftaet en aenzien, min noch meer Of hy gehuldight waer tot aller Geeften Heer. De poort des hemels ftaet voor Adams af komft open. Een aerdtworm, uit een' klomp van aerde enklay gekropers* Braveert uw mogentheit. ghy zult het Menfchdom ziea Zqo verre boven u, en Vallende op uw knien, Met nederflaghtigheit en neêrgeflagene oogen,., Aenbidden zyne maght, en hoogheit, en vermogen. Het zal, verheerelyckt van d'allerhooghfte maght, Zich zetten, aen de zy der Godtheit, in zyn kracht; En heerfchen, langer en noch wyder dan de ronden Der entlooze ecuwigheit, aen tyt noch plaets gebonden j Om Godt, haer middelpunten omloop te gelyck, Zichd raeien, zonder ruft. wat hoeft men klaerder blyck Dat Godt de menfehen wil verheffen, ons vcmeêren; Wy zyn ter dienitbaerheit, de menfehen tot regceren Geboren. legh voortaen den feepter uit der hant: Een lager is 'er, die cle kroon daer boven fpant, Of fpannen zal eer lang. legh af uw morgenftralen, En hulfel voor dees zon, af pas haer in te halen Met zangen, en triomf, en goddelijck cieraet. ^y zien den hemel haeft veranderen van ftaet. De ftarr en zien vaft uit, en wijeken met verlangen, Om V£>1 eerbiedigheit dit nieuwe licht t'ontfangen. *f. Dat zal ick keeren, is het anders in myn maght» £ek. Daer hoor ick Lucifer, en zie hem, die den nacht B 3 Vaa
|
||||
|
£4 LUCIFER.
Van 's hemels aen gezicht verdry ven kan, en jagen.
Wacr hy verfchynt, begint het heerlyck op te dagen. Zyn waflend licht, het eerfte en allernaefte aen Godt, Vermindert nimmermeer. zyn woort is 't hoogh gebodt j Zyn wil en wenck een wet, van niemant t'overtreden. De Godtheit wort in hem gedient, en aengebeden, Bewieroockt,en geviert: en zou een lager ftem Nu dondren uit Godts troon J gebieden boven hem ? Zou Godt een' jonger zoon , geteelt uit Adams lenden Verheffen boven hem; dat waer het erfrecht fchenden Van 't alleroutfte kint, en zyn ftadthoudery Ontluifteren. naeft Godt is niemant groot als ghy. De Godtheit zette u eens in glorie aen haer voeten: Geen menfeh verftoute zich onze orden om te wroeten, En dit bezwoten Recht t'ontwyden, zonder reen i Of al de hemel raeckt in 't harnas tegens een. Luc. Ghy vat het recht: het paft rechtfchape heerfchappyen Geeniins hun wettigheit zoo los te laten glyen: Want d'oppermaght is d'eerfte aen hare wet verplicht j Verandren voeght haer minft. ben ick een zoon van 't licht, Een heerfcher over 't licht, ick zal mijn Recht bewaren: Ick zwicht voor geen gewelt, noch aertsgeweldenaren. Laet zwichten al wat wil: ick wyck niet eenen voet. Hier is myn Vaderlant. noch ramp, noch tegenfpoet, ** • Noch vloecken zullen ons vervaren, noch betoomen. Wy zullen fneven, of dien hoeck te boven komen . Is' t nootlot dat ick vall', van eere en ftaet berooft; Laet vallen, als ick vall' met deze kroone op 't hooft; Dienfcepter in de vuift, dien eerfleip van vertrouden, En zoo veel duizenden als onze zyde houden. Dat vallen ftreckt tot eer, en onverwelckbren lof. En liever d'eerfte Vorft in eenigh lager hof, Dan in 't gezalight licht de tweede, of noch een minder. Zoo trooft ick my de kans, en vrees nu leet noch hinder. Maer
|
||||
|
TREURSPEL.
|
|||||||
|
if
|
|||||||
|
Maer hier komt 's hemels tplck, en wackere Herout,
Met Godts geheimnisboeck, zyn zorge toebetrout. Het waer niet ongeraên hem nader t'ondervragen. Ick wil hem tegentreên, en aftreên van den wagen. . Gabriel. Lucifer.
HEer Stedehouder, hoe ? waer hene leit de reis ?
Luc. Naer u, Herout, en tolck van 't hemelfche palais. Gab. My dunckt ick zoude uw wit aen 't voorhooft kunnen giffen, ^uc. Ghy die den duiftren gront van Godts geheimeniflèn Door 't licht van uw vernuft ontdeckt, en openbaert, Verlichtme met uw komft. Gab. wat is 't dat u bezwaert ? -£*f. Het raetflot en befluit der Godtheit, die de waerde Des hemels lager fchat dan 't element der aerde, Den hemel onder druckt; het aertryck uit een' poel Door alle ftarren voert; het menfchdom op den ftoel Der Englen zet; berooft hun 't Recht der eerfte gaven -3 Gebietze om 's menfehen nut te zweeten, en te Haven. Het Geefbndom, gewy t tot amptenaers van 't hof Des hemels > zal voortaen een' aertworm, uit het ftof Gekropen, en gegroeit ,ten dienft ftaen, op hem paften, En, in getal en ftaet, ons over 't hooft zien waffen ï Waer toe vernedert ons d'oneindige Gena £00 vrocgh ? wat Engel pafte op zynen dienft te fpa > En hoe wacr 't mooghlyckdat de Godtheit zich zou mengelen Met menfehen ? de natuur der uitgekorene Engelen v oorbyflaen, en zyn' aert en wezen ftorten in Een lichaem ï d'eeuwigheit verknoopen aen 't begin ? Het hooghfte aen't allerkeghft? den Schepper aen 't gefchapenD wie kan uit dit befluit den zin te zamen rapen ? 5^al t eeuwighfehynend licht nu fchuil gaen in den nacht Der weerelt ? zullen wy, Stadthouders van Godts maght, Voor dit geleent gezagh, een wulpfch vermogen, knielen ?• ^ntelbre üchaemlooze en godtgelycke zielen Zie&
|
|||||||
|
1.6 LUCIFER.
Zien buigen voor een grof en zackende element,
Daer Godt zyn majefleit en wezen inneprent ? Wy Geef ten zyn te grof om dit geheim te vatten. Ghy, die het flot bewaert van Godts geheimnisfchatten, Ontvou ons, magh het zyn, dit donckcre gefchil, Uit uw gezegelt boeck: ontvou ons 's hemels wil. Cab, "Zoo veel 't geoorloft zy te melden uit Godts bladen.
Veel weten kan altyt niet vordren, zomtyts fchaden, De Hooghfte ontdeckt ons Hechts wat hy geraden vint. Het al te ftcrcke licht fchynt Serafynen blint. De zuivre Wysheit wou ten deel' haer' wil bezegelen, Ten deele ontfluiten. zich te fchicken en te regelen Naer heur gefielde wet, dat voeght den onderzaet, Die aen zyn meeflers lafl en wil gebonden flaet. De reden en het wit waerom wy namaels wachten s Na 'et overleven van een tafel erfgeflachten, Den Heer, die, Godt en menfch geworden in der tyt, Den fcepter voeren zal, en breet en overwyc De ftarren, aerde, en zee, en al wat leeft regeeren, Verberght de hemel u : de tyt wil d'oirzaeck leeren. Gehoorzaem Godts bazuin: ghy hebt zyn' wilgehoort. Luc. Zoo zal een vreemdeling, een worm, het hooghfte vvoorc
Hier boven voeren, en een ingeboren zwichten Voor vreemde heerfchappy ? de menfch een' zetel fliehten, -. » Zoo verre boven Godt ? Gab. genoegh u met uw lot, En flaet en waerdigheit, u toegeleit van Godt. Hy hief u in den top van alle Hierarchyen : Doch niet om iemants g>ans en opgang te benyen. De wederfpannigheit verplet haer hooft en kroon, Indienze wederflreef des Opperflen gehoon. Uw aenzien fchept zyn licht alleen uit Godts vermogen. Luc. Ick heb tot noch myn kroon voor Godt alleen gebogen.
Gab. Zoo buighze oock voor 't befluit der Godtheit, die het al
Wat wezen heeft uit niet, of namaels wezen zal, Beftiert
|
||||
|
TREURSPEL. i7
Beftiert tot zeker eindt, hoewel wy 't niet befeffen.
Luc. Den menfch in 't heiligh licht der Godtheit te verheffen,
Den menfch, zoo hoogh met Godt vergodlyckt in zyn' troon, Te zien het wieroockvat toezwaeien, op den toon Van duizentduizenden eenftemmige kooralen; Verdooft de majefteit en diamante ftralen Van onze morgenftar, die ftraelt nu langer niet; En 's hemels blyfchap flaet aen 't quynen van verdriet. Gab. De zaligheit beftaet in een geruft genoegen,
In 't ftemmen met Godts wil, en zich naer hem te voegen. Luc. De majefteit van Godt en Godtheit wort verkleent,
Indienze haer natuur met 's menfchen bloet vereent, Vereenight, en verbint. wy Geeften grenzen nader Aen Godt, en zyn natuur, als zoons van eenen Vader Geteelt, en hem gclyck, indien 't geoorloft is Te ftellen tegens een dees ongelyckenis Van een oneindigheit en 't eindigh; de bepaeldc By d'onbepaelde maght. indien de zon verdwaelde tlit hareftreecke, en zich bekleede met een'fmoock, Om al den aerdtkloot toe te lichten, uit een' roock, En zwarten damp; hoe zou de vreught der weerelt ftervcn! Wat zou het aertfch geflacht al glans en leven derven I De zon al majefteits ontbeeren, in haer' loop i lek zaegh den hemel blint, de ftarren overhoop, Wanorden orden en gefchicktheit overrompelen, Indien de bron van 't licht haer klaerheit quaem te dompelen In 't graf van een moerafch. verfchoonme , o Gabriel, Indien ick uw bazuin, de wet van 't hoogh bevel, Een luttel wederftreve, of fchyn te wederftreven. Wy yvren voor Godts eere: om Godt zyn Recht te geven, Verftout ick my, en dwael dus verre buiten 't fpoor Van myn gehoorzaemheit. Gab. ghyyvertkrachtighvoor *^e glori van Godts naem; doch zonder t'overwegen *^at Godt het punt, waerin zyn hoogheitis gelegen, . C Veel
|
||||
|
iS L U C I F E R.
|
|||||||||||
|
Veel beter kent dan \vy; dies ftaeck uw onderzoeck.
De menfchgeworden Godt zal dit geheimnisboeck,
Met zeven zegelen gefloten, zelf ontfluiten.
Nu fmaecktghe niet het pit, maer ziet de fchors van buiten.
Dan zal men d'oirzaeck zien, de reden, den waerom
Van zyn verholentheên, en diep in 't heilfghdom
Der heilighdommen gaen. nu voeght het ons te duicken,
En dezen dageraet t'aenbidden, te gebruicken
Met danckbaerheit, tot dat de kennis in haer kracht
De twyfeling verdryf', gelyck de zon den nacht.
Nu leeren wy allengs Godts wysheit tegenftappen,
Eerbiedigh, en befchroomt. zy openbaert by trappen
Het licht der wetenfchappe en kenniffe, en begeert
Dat ieder, op zyn wacht, zich onder haer verneêrt.
Heer Stedehouder, ruft, en hanthaef d'eerfte ons wetten:
lek ga, daer God my zent. Luc. men zal 'er fcherp op letten.
|
|||||||||||
|
Belzebub. Lucifer.
E Stedehouder hoort waer dit plakkaet op draeit,
Dat Gabriels bazuin zoo trots heeft uitgekraeit. |
|||||||||||
|
D
|
|||||||||||
|
Hy gaf Godts ooghmerck u, oock fcherp genocgh, te ruicken.
Men zal uw mogentheit aldus de vleugels fnuicken. Luc. Zoo licht niet: neen gewis, men kan 'er in voorzien. Geen minder droome hier zyn' meerder te gebiên.
Belz. Hy dreight weêrfpannigheit haer hooft en kroon te pletten» Luc Nu zweer ick by my kroon het al op een te zetten, Te heffen mynen ftoel in aller heemlen trans, Door alle kreitfen hene, en ftarrelichten glans.. Der heemlen hemel zal my een palais verftrecken, De regenboogh een troon -, 'tgeftarrente bedecken Myn zalen -, d 'aertkloot blyft myn fteun, en voetfchabel. lek wil op een karros van woleken, hoogh en fnel Gevoert door lucht en licht, met blixemftrael en donder Verbryzelen tot ftof, wat boven, of van onder Zich
|
|||||||||||
|
TR E U R S P E L.
|
|||||||
|
15?
|
|||||||
|
Zicb regens ons verzet, alwaer 't den Veitheer zelf >
Ja eerwe zwichten , zal dit hemelfchblaeu gewelf, Zoo trots, zoo vaft gebout, met zyn doorluchte bogen Te berften fpringen, en verPcuiven voor onze oogen -, 't Gerabraeckt aertryck zien als een wanfchapen romp j Dit wonderlijck Heelal in zynen mengelklomp, En wilde woeftheit weer verwarren, en verkeeren. Laet zien wie Lucifer durf trotfen, en braveeren. Men dage Apollion. Beiz, hier treet hy voor den dagh. Apoüion. Lucifer. Belzebub.
O Stedehouder van Godts onbepaclt gezagh,
Orakel, in den Raet der onderdane Goden, lek offer u myn' dienft, en wacht op uw geboden.
Wat eifcht de majefteit van haren onderdaen ?
■£»f. Het luft ons uwen zin en inzien te verftaen, On een gewightigh ftuck, dat zalme niet mislucken.
Het wit is Michael de flaghveêr uit te rucken j
Op dat ons toelcgh niet op zyn vermogen ftuit'.
Hv voert met zynen arm zoo vele Orakels uit,
Als oit de Godtheit heeft met hare hant gedreven
In eeuwigh diamant : daer wort de menfeh geheven
*n top der hemelen, door alle kreitfen heen,
En ziet het Engelsdom zoo diep, zoo laegh, beneên
£yn voettapyt, in ftof vaft grimmclen, als wormen.
Het luftme met gewelt dien zetel te beftormen,
En op te zetten by dat opzet, in een' flagh,
Al teffens wat myn ftaet, en ftar, en kroon vermagh.
AP°l- Een loffelyck beftaen: dat uwe kroon vermeere, En aenwafle op dien voet. ick reken my tot eere
A e raden, onder u, tot zulck een brave daet.
Het zy die recht en wel, of averechts beflaet,
f)e wil is pryflelyck, al wou het niet gedyen.
Maer om niet reuckeloos noch radeloos te ftryen,
C 2. ' Hoe
|
|||||||
|
L Ü C I ■ . F ER.
|
|||||
|
Hoe treet men allerbeft tot zulck een ftout beftaen ?
Hoe veilighft tegens 't punt van 't raetflot aengegaen ?
Luc. Men kante hier met lift ons eigen raetflot tegen. ApoL Dat zeggen heeft wat in. geleende maght te wegen In eenc zelve fchael met d'Almaght; haer gewicht
Weeght over. wacht uw kroon: wy vallen veel te licht.
Belz. Zoo licht niet, of de kans zal eer/t in tvvyfel hangen. ApoL Van wien, of hoe, of wacr dien aenflagh aengevangen > Het overpeinzen quetft alree Godts majefteit.
Luc. Men hou haer ongequetft, en frappe met beleit Die fteile fteilten op, en noitgebaende rotfen.
Beleit en moedt verwint, en durf gevaren trotfen.
ApoL Geen Almaght, noch haer kroon: men koomze niet te na, Ten zy men leeren wil met naberou te fpa.
De minder moet gedwee voor zynen meerder wyeken.
Luc. Laet d'Almaght ruften: zet gelyckheit en gelycken Te zamen. laet eens zien wiens wapen zwaerder weegh'.
Ick zie ons vyanden gevlught, den hemel leegh
Met eenen flingerflagh; ons heiren overladen
Van heerelycken roof: dan wyder zich beraden.
Afol. Ghy weet wat Michael, Godts Veltheer, al vermagh : Godts regementen ftaen verplicht aen zyn gezagh.
Hy draeght den fleutel van het wapenhuis, hier boven.
De wacht is hem betrout. hy houdt op alle hoven
„ Getrou een wakende oogh, zoo dat 'er niet een flar Van al het hemelfch heir, in 't minft, zich reppen dar,
Noch op dien hemeltoght uit zyn gelit verroeren.
Men vangt haeft aen, maer zulck een oorlogh uit te voeren,
Datdraeft ons maght voorby, en fleipt een' langen ftaert
Van zwaricheden na. wat tuigh, wat ftormgevaert Ä
Kan tegens hem beftaen, en d'opperbenden floopen?
Al zette 's hemels flot zyn diamantpoort open,
Het vreesde lift, noch laegh, noch overrompeling.
Belz. Indien men ons befluit bekrachtigh' met de kling, Ick
|
|||||
|
'T R E U R SP EL. ti
lek zie de morgenftar op onzen hoogen ftandert
Braveeren, 's hemels ftaet en heerfchappy verandert. dpol. De Veitheer Michael voert, ruim zoo trots en fier, Godts wonderlycken Naem in 't velt van zyn banier, De zon in top. Luc. wat baet een naem met licht gefchrevcn ? Een heldenftuck, als dit, wortgeenfins doorgedreven Met tittelen, en pracht, maer dapperheit, en moedt, En treken, van vernuft en loosheit uitgebroet. Ghy zyt een meefter, tuck om Geeften in te luien, Te rygen aen uw fnoer, te leiden, op te ruien. Ghy kunt bederven zelfs de vroomften van de wacht j En leeren weifelen wat noit op weiflen dacht. Begin, wy zien Godts heir gereten aen twee deelen j De hoofden en de leen aen 't woeden, en krakeelen $ De meefte maght alree geblintdoeckt, en verdooft, En Overften en elck vaft roepen om een hooft. ïndienghe een vierde deel op onze zy kunt troonen, Men zal uw kloeck beleit met eere en ampten kroonen. Ga hene, en overlegh dit ftuck met Belial: Het moet 'er duifter zyn, daer hy verdolen zal. Zyn troni, gladt vernift van veinzen en bedriegen, In 't mommen niemant kent, die haer voorby kan vliegen „ lek ftygh te wagen: legh het over met u twee . De Hofraet is vergaert, en wacht ons komft alrec. ^en zal, zoo dra ghy komt, u beide binnen roepen. Heer Overfte, bewaeck de hofpoort met uw troepen« Belial. Afollion-
f Odts Stedehouder dient zich van ons beide om hoogh,
>-* Apol. Wy vliegen te gelyck, als pylen van zyn' boogh: * En doelen op een wit, doch hachelyck te raken.
pol. Sta vaft, de hemel wil van dezen aenflagh kraken. '. -Laet kraken al wat wil: het moet 'er nu op ftaen.
P°l< Hoe grypen wy dit ftuck met kans en voordeel aen ? C 3 'Bcfo
|
|||||
|
xx L U C I F E R,
Beli. De wapens dienen ons: men moet van 't heir beginnen.
Apol. De hoofden eerft, met een de ftoutften zien te winnen.
Belt. Door iet wat glimpelyx, en met een' fchyn verbloemt.
Apol. Zoo geef het dan een' naem: laet hooren hoe ghy 't noemt.
Beli. Men hanthaef 't Engelsdom, zyn hancveft, eer, en ftaten,
En kieze een hooft, waer op zich ieder magh verlaten. K^Apol. Dat hebtghe recht gevat: ick wenfch geen fchooner ftof.
Noch zaet tot muitery, om burgery en hof Te fchennen tegens een, en fcharen tegens fcharen : Want ieder is*gezint zyn' ftaet en eer te waren, En wettigheit, waer toe d'Almogentheit hem riep, Eer zy de menfehen vormde, en zoo veel fpader fchiep. Het hemelfche palais is ons tot erf gegeven. Den Geeften, die dus hoogh op hunne vleugels zweven, En, vry van lichamen, niet zacken naer om laegh, Paft beter dit geweft dan 't aertfeh geflacht, te traegh Om tegens zyn natuur te kiezen deze bogen. Hier valt de dagh te fterek, te krachtigh, en hun oogen Verdragen geenfins 't licht, ons vroeger aengewent. De menfeh beware dan zyn eigen element, Als andre dieren: hy genoegh' zich met de palen Van zynen ryeken hof. het ryzen en het dalen Van zon en maen verdeel' de maenden, en het jaer. Hy neem' den ronden loop der heldre ftarren waer. *^» Hy nuttige zyn ooft, en al den geur der kruiden, En keer' zich ooft, en weft, ten noorden, en ten zuiden.
Dat zy zyn tytverdryf: en wat behoeft hy meer ? Wy kennen nimmer hier een' aertfehen opperheer. Zoo fluit ick. kuntghe, help dien zin beknopter uiten, Beli. Den menfeh in eeuwigheit ten hemel uit te fluiten.
Apol. Dat klinckt alle Engelen te wonder wel in 't oor.
Dat vlieght, gelyck een vier, van 't een in 't ander koor, Door negen Ordens heene, en alle Hierarchyen. Beli. Zoo zal men allerbeft verfufte traegheit myen.
Ons
|
||||
|
TREURSPEL. -,i3
Ons heil en uitkomft hangt aen fnelheit, en aen fpoet.
ApoL Niet min aen kloeck beleit, en dapperheit, en moedt.
Beli. Die zal, door toeval van ontelbre vanen, groejen.
Apol. Zy morren vaft:: men moet hier heimlyck onder roejen,
Zich mengen in dien hoop, en voeden hun beklagh. Belt. Dan diende Belzebub, een Vorft van groot gezagh,
Zyn wapen aen hun klaght en wettigheit te hangen. Apol. Niet plotfling, maer allengs, en als door zydegangen .
Beli. De Stedehouder met zyn tegenwoordigheit ■■/
Bie zelfde ftercke hant aen zulck een trots beleit. Apol. Wy zullen in den Raet zyn' zin en voorftel hooren:
Hy veinze voor een poos, en geve in 't endt de fporen Aen 't opgeruide heir, verlegen om een hooft. Beli. Aen't hooft hangt al de zaeck. hoe veel ghy hun belooft,
Zy zullen zonder hooft dien optoght niet beginnen. Apol. Wat ree gewennen is, behoeft men niet te winnen.
Wie meeft gequetft wort in zyn heerlyckheit, en flaet, Dien geit het eerit 3 dié ftapp' vooraen, en fla de maet In zoo veel duizenden. Beli. De billyckheit en reden Vereeren hem dees kroon: doch eerwe dieper treden, Zoo laet ons al 't gevaer eerft: wegen, niets beftaen, .Of al de Hofraet fteeck' hier zelf zyn zegel aen. Rey van Engelen,
Zang.
HOe zien de hoffelycke gevels
Zoo root ? hoe ftraelt het heiligh licht Zoo root op ons gezicht, Door woleken en bedroefde nevels ? Wat damp, wat mift betreekt Dat zuiver, noit bevleckt, En loutere faffier ? Die vlam, dien glans, dat vier Van
|
||||
|
LUCIFER.
Van 't heldere Alvermogen ?
Hoe fchynt ons nu de diepe gloet
Der Godtheit toe, zoo zwart als bloet ?
Die flus zoo klaer alle oogen Verheughde ? wie begrypt, wie kent
Deze oirzaeck, onder d'Engelsdommen, Die, boven Adams element,
Noch flus op galm van keelen zwommen; Op lucht van Geeften, in den glans,
Die galery, en tin, en trans ,
Gewelf van koor en hof vergulde, En met een ziel van vreught vervulde, Al wat hier boven leeft, en zweeft ?
Wie is 'er, die ons reden geefti
Tegenzang.
Toen wy, op Gabriels bazuinen,
Ontvonckten, en een nieuwe wys
Aenhieven, Godt ten prys;
De roozegaerden, en de tuinen Van 't hemelfch paradys,
Door zulck een' dau en fpys
Van lof en zang verblyt,
Ontloken; fcheendeNyt
Van onder in te fluipen. Een groot getal der Geeften ftora,
En bleeck, en dootfch, ging, drom by drom,
Misnoegend henedruipen. De winckbraeu hing verflenft op 't oogh.
Het gladde voorhooft zette een rimpel. De hemelduiven, hier om hoogh,
Onnozel eerft, oprecht, en fïmpel, Aen 't zuchten flocgen, zoo het fcheen s
Als óf de hemel viel te kieen
Voor
|
||||
|
treurspel; ^
Voor haer, toen Adam wiert verkoren,
En zulck een kroon den menfch befchoren .- Dees fmct ontftelt het oogh van 't Licht. Z'ontfteeckt die vlam in Godts gezicht. Wy willen ons uit liefde in 't midden van hun mengen, En deze oploopentheit weer tot bedaren brengen. HET DERDE BEDRTF,
Luiciferifien. Rey.
HOe kan men in zyn waen zoo vroegh bedrogen worden ♦
Hoe is 't alree verkeert! wy fchatten niemants Orden Geluckiger dan d'onze, in dit opgaende Ryck, Ja achtten onzen Staet den Opperften gelyck, En onverandcrlyck, en boven 'taertfch gezegent j Wanneer ons Gabriel met Godts bazuin bejegent, En uit de goude poort verbaeft met dit gebodt, Het welck al 't Engelsdom verfteeckt van 't hooghfte lot, Hun uit den vollen fchoot der Godtheit eerft gefchoncken. Daer leggen wy te laegh, en zien de fchoone voncken En ftralen van onze eere en heerlyckheit gebluft, De ganfche Hierarchy des hemels ongeruft, Den menfch; in top van Stact en maght, zoo trots verheven, Dat wy, als flaven, voor zyn heerfchappye beven. O onverwachte flagh, en ftaetverwiffeling \ Och treurgenooten, zet u hier in eenen ring *n t ronde: zetu hier tezamen: helpt ons .treuren., 5^ zuchten: het is tyt ons feeftgewaet te fcheuren, -Te klagen: niemantkan ten minfte ons dit verbiên. De blyfehap frnilt, en zal nu d'eerfte droef heit zien. Welaes, helaes, helaes, gebroeders, hemelreien, eght af uw hooftcieraet: verandert uw lievrcien,
tn vrolyckheit in rou: flaet neer uw aengezicht. oeckt fchaduwen, als wy. de droef heit fchuwt het licht. D Een
|
||||
|
L II C I F E R,
|
|||||
|
Een ieder volge ons ftem, en bange jammerklaghten „
Verdrinckt in jammer: zinckt in droevige gedachten. Het klagen helpt, en zet de droef heit oock van 't hart. Nu fchept in kermen luft: het kermen heelt de fmart. Nu roept uit eenen mont, en volleght ons misbaren. Helaes, helaes, helaes, waer is ons heil gevaren i Rey. Wat weeklaght hoort men hier ? onaengenamen toon ,-
De hemel yft hier af. dees lucht is niet gewoon Te hoor en een muzyck van druck op noten galmen Door 't juichende gewelf, triomfen, kranfen, palmen, En harpen paffen ons, en (haren. wat wil dit ? Wie of hier hangends hoofts in een gekrompen zit, Verlaten, en bedruckt, en zonder noot beladen ? Wie geeft hun treurens ftof? wie kan dees oirzaeck raden ? Myn Reigenooten, volght: 't is noodigh dat men vraegh' Naer d'oirzaeck van hun leet, en deze donckre vlaegh Van droef heit, die den glans van onze pracht ontluiftert, Het licht van 't eeuwigh feeft benevelt, en verduiftert. De hemel is een hof van weelde en vreught en vree. Hier neftelt aen dit dack noch rou, noch hartewee. Myn Reigenooten volght, en trooftze in hun bezwaren. Lui. Helaes, helaes, helaes, waer is ons heil gevaren!
Rey. Genooten van ons heil en blyfchap, broeders, hoe ?
O zonen van het licht, hoe dus bedroeft te moe ? Wie geeft u ftof aldus te jammeren, te treuren ? Ghy had begonnen 't hooft ten hemel op te beuren, Te bloeien in dendagh, die neêrftraelt van Godts glans, De hemel broght u voort, om vlugh, van trans in trans , Van 't een in 't ander hof, te fteigeren, te zweven, In 't onbefchaduwt licht, vernoeght verzaet te leven, Op een gedurigh feeft, te fmaken 't hemelfch mann' Van Godts onfterflijckheit, in een geruft gefpan Van feeftgenooten. hoe ? dit voeght geen burgeryen Van Engleftadt, o neen: dit voeght geen Heerfchappyen, GeeJ*
|
|||||
|
TREURSPEL. z7
OcenMaghten, Troonen; noch geen heerfchcnd Hemelsdom«
Ghy kropt uw droef heit in, en zit verfuft, en ftom. Laet hooren wat u deert: ontdeckt het uw gefpeelen. Ontdeckt uw hartquetzuur, dat wy die mogen heelen . tui. Och broeders, vraeghtghe noch met errenft wat ons leti
Ghy hoort, zoo wel als wy, wat Gabriel trompet : Hoe wy, door 't nieuw bevel, van onzen ftaet vervielen In eene flaverny der aerde, en zoo veel zielen Als uit een luttel bloets en zaets tefpruiten ftaen. Wat is by ons alree mishandelt, of misdaen, Dat Godt een waterbel, vol wint en lucht geblazen, Verheft om d'Engelen, zyn zonen , te verbazen l Een bafterdy verheft, gevormt uit klay, en ftof ï Wy waren pas gewyt tot pylers van zyn hof, Bekleedden onzen plicht, als trouwe ryxgenooten , En Worden op een' fprong gebannen, en geftooten Uit deze waerdigheit, verdruckt te ftreng, en ftraf. De hantveft en het Recht, dat ons de Godtheit gaf > Wort ingetrocken, en, in ftede van regeeren Met Godt, en onder Godt, zal Adam triomfeeren, En heerfchen, in zyn bloet en af komft, onbepaelt. De zon der.Geeften is te plotfeling gedaelt. Och lotgenooten, volghtons droef heit, en misbaren. Helaes, helaes, helaes, waer is ons heil gevaren! %• Onfteltghe u om den laft van Godt en Gabriel ?
Dit fchynt een razerny. wie durf het hoogh bevel Berifpen ? wie verwaent de Godtheit wederftreven ? Wy zyn gehouden Godt zyn Recht en eer te geven, -fe ruften in zyn wet. wie treet hier in gefchil A4et Godts almogentheit ï zyn wenck, en woört, en wil Verftrecke ons eene wet, en maet, en vafte regel. Wie tegenfpreeckt, die breeckt des Allerhooghften zegel. Gehoorzaemheit behaeghtden Heerfcher in dit Ryck eel meer dan wieroockgeur, en goddelyck muzyck. D z Ghy
|
||||
|
i8 LUCIFER.
Ghy zyt [.och, weeft zoo trots en hoogh niet in uw wapen, ]
Tot onderdanigheid tot heerfchen min, gefchapen. Och medebroeders, ftaeckt dit kermen, en geklagh t En buight u onder 't juck van 't eenigh hooftgezagh. Lui. Zeght liever: onder 't juck van grimmelende mieren.
Rey. Wanneer het hem behaegh' moet ghy u laten ftieren.
Lui. Wat hebben wy verbeurt ? geeft reden, en befcheit.
Rey. Verbeurt ? ghy quetft Godts kroon door ongeduldigheit.
Lui. Wy klagen van verdriet, en enckel ongenoegen.
Rey. In fte van uwen wil geruft naer Godt te voegen.
Lui. Wy fteunen op het Recht, ons wettigh toegeftaen.
Rey. Uw Recht en hantveft blyf' de Godtheit onderdaen.
Lui. Hoe kan de meerder voor een minder zich verneêren ?
Rey. Die zich gelaten ftelt. Godt dienen is regeeren.
Lui. Gewilligh, zoo de menfch regeere daer beneên.
Rey. De menfch leeft met zyn lot vernoeght, al is het kleerr.
Lui. Den menfch is boven dat een hooger lot befchoren.
Rey. Na menige eeuwen wort zyn opgang eerft geboren.
Lui. Een eeuw beneden is om hoogh een oogenblick.
Rey. Het ga zoo 't wil, zoo 't moet, zoo d'Oppermaght dit fchick'
Lui. Men had ons nutter dces geheimenis gezwegen,
Rey. De Godtheit openbaert haer hart, tot u genegen J
Lui. Noch milder tot den menfch: zy zet hem boven aen:
Rey. Verknocht met Godts natuur; een wonderlyck beftacn.
-^.Lui. Och Engelsdom, wou Godt zich paren met uw wezen! Rey. Wat Godt behaeght, en fchickt,dat wort met recht geprezen-
Lui. Hoe heeft hy 's menfehen peil alree zoo hoogh gemerekt ?
Rey. Het is al wel, al goet, wat Godt bepaelt, en werekt.
Lui. Hoe wil de menfch de kroon der Engelen verdooven i .
Rey. Alle Englen zullen Godt in 't lichaem zien, en loven.
Lui. Zy zullen flyck en ftof aenbidden in het ftof?
Rey. Bewieroocken Godts naem, met geur, en prys, en lof.
Lui. Den menfch bewieroocken, van hooger hant gedwongen i
|
|||||
|
TREURS'PÉ L.
|
||||||||
|
z«?
|
||||||||
|
Apollion. Belial. Rey.
ZY mompelen alree ? ghy hoort een' ftryt van tongen,
Belt. Wat fcharen treuren hier, gedompelt in den rou , Defluiers om de borft, ea lenden} niemant zou Begrypen dat men dus, in 't midden van de Geeften, Op 't eeuwige bancket, en d'endelooze feeften, Kon treuren, zaegh men niet dit jammerlyck getal Verflenfen van verdriet. wat ramp, wat ongeval Ontfteltze ? Broeders, hoe ? wat 's d'oirzaeck van dit kermen l Beledight iemant u 1 men zal uw Recht befchermen. Wat deert de Broeders ? fpreeckt: laet hooren wat u deert. Rey. Zy klagen dat de ftaet der menfchen triomfeert,
Door Gabriels bazuin, en opftyght boven d'Engelen J Dat Godt zyn wezen wil met Adams wezen ftrengelen: De Geeften onderworpt het menfchelyck gebiet. Daer hoort ghy kort en klaer den gront van hun verdriet. ■dpol. Zoo groot een ongelyck valt laftigh te gedoogen.
Eeli. Het overtreft bykans ons krachten, en vermogen.
Rey. Wy bidden dat ghy toch dien twift met ons beflecht,
Apol. Watraet? hoe paeit men hen ? zy fteunen op hun Recht.
Rey- Wat Recht? die wetten geeft vermaghdewet te breken.
•Afol. Hoe kan Rechtvaerdigheit een onrecht oordeel fpreken l
ReJ- BeftrafGodts oordeel eens, en fchryf hem wetten voor.
Beli. De vader leer' het kint hem volgen op zyn fpoor.
Rey. Zyn fpoor te volgen is het zelve als hy te willen.
Apl. Verandring van Godts wil veroirzaeckt dees gefchillen.
y- ^ïy zet den eenen van, den andren op den troon. De minder waertfte wyck' voor eenen waerder zoon. tj Gelyckhcit van gena de Godtheit beft zou paffen. Nu durf de duifternis het hemelfeh licht ontwaffen. j? ^iclnc^ers van den nacht braveeren zelfs den dagh."
7« Wat adem haelt, met recht den Schepper dancken magh, |
||||||||
|
D 3 Die
|
||||||||
|
20» LUCIFER.
Die elck zyn wezen gaf, en mindre en meerder waerde.
Wanneer het hem belieft, zal 't element der aerde
Veranderen in lucht, of water, of in vier;
De hemel zelf in aerde; een Engel in een dier ^
Een menfeh in Englefchyn, of onbegrepen wonder.
Een maght regeert het al, en keert het bovenfte onder.
Wat d'allerminfte ontfangt is loutere gena.
Hier geit geen willekeur. hier komt vernuft te fpa.
In d'ongelyckheit is Godts heerlyckheit gelegen.
Zoo zienwe tegens 't lichtfte het zwaerfte zwaerder wegen .
Dus fteeckt het fchooner af op 't fchoon; de kleur op kleur $
De diamantfteen op turkoisblaeu; geur op geur;
Het ftereke op flauwer licht; geftarrent tegens ftarren.
Ons fchicken is den Staet van dit Heelal verwarren,
Misfchicken al wat Godt gefchickt heeft, en beleit ■>
En wat het fchepfel fchickt, dat is wanfehapenheit,
In 't allerminfte lidt. men ftaeck' dit murmureeren.
De Godtheit kan den ftaet van 't Engelsdom ontbeeren.
Zy is met niemants dienft beholpen. eeuwigh ryck,
En heerelyck, behoeft zy wieroock, noch muzyck,
Noch geur, haer toegezwaeit, noch lof, haer toegezongen.
Ondanckbre Geeften, zwyght: betoomt uw moode tongen.
Ghy weet Godts reden niet: genoeght u met uw lot,
En onderworpt u Godts en Gabriels gebodt.
• -dpol. Is dan de ftaet en 't lot der Geeften onbeftendigh ? Zoo ftaenze glibberigh, zoo zynze aireede elendigh.
JRey. Om dat een minder zal regeeren in dit Ryck ? Wy blyven diewe zyn: gefchiet ons ongelyck ?
Belt. Zy zyn de naefte aen Godt, hun' toeverlaet, en vader, En lagen hem aen 't hart: nu leit een minder nader.
Rey. Zich over 's anders heil bedroeven, is gebreck Van liefde, en. rieckt naer nyt, en hooghmoet. laet dees vleck
Op Énglezuiverheit en louterheit niet kleven.
Elckandre, in eendraght, liefde, en trou, voorby te ftreven,
Bc-
|
||||
|
TREU R S P Ë L, 31
Behaeght den Vader, die het al in orden fchiep.
Bell. Zy houden dorden, daer de hemel hen toe riep j
Maer kunnen traegh verftaen des menfchen flaef te worden,
Rey. Dat 's ongehoorzaemheit: zoo fpattenze uit hun Orden.
Ghy ziet hoe 't hemelfch heir, geharrenaft in't gout, En in 't gelidt geftelt, zyn beurt en fchiltwacht houdt j Hoe deze ftar gedaelt, en gene, in top daer boven, De klaerfte een minder klare in luifter kan verdooven j Hoe d'eene een kleiner ronde, en d'andre een grooter fchryft % De lacghfte hemel fnelft, de hooghfte langfaem dryft -3 En evenwel verneemtghe, in deze oneffenheden Van ampteh, licht, en kreits, en ftant, en trant, en treden , Geen tweedraght, nvt, noch ftryt: des AlbeftierdersItem Geleit dit maetgezang, dat luiftert fcherp naer hem. Belt. 't Geftarrent blyft in flaet, daer Godt het in wou fcheppen,
Behaeghde 't hem den Staet der Englen niet te reppen, Zy weken geen geftarnte, in eendraght, noch in pais, Noch fleurden met geklagh de ruft van dit palais. Rey. Zie toe, en wacht u wel deze ongenoeght te flyven.
Apol. Wy wenfchen dat dees lucht en wolck magh overdryven,
Eerze uitberfte, en 't geweft des hemels zette in vier. Zy groeien in getal, wieftiltze? wie komt hiet? Luicïferiflen. Belzebub. Rey.
X_T Elaes, helaes, helaes, waer is ons heil gevaren ?
■*■ Be/z. 'tGaetwel: wy groeien adh: onze Engelen vergaren,
En fteken, vol misbaer, de hoofden vafl by een. Wat port u Engleburgh met kermen en gefteen T'ontruften ? kan de bloem der zaligheit verflenfen l Geruft bezitten al wat eenigh Geeft kan wenfchen Van Godt, den zegenaêr, vernoeght u dat noch niet i Zoo ftaetghe u zelfs in 't licht, en koeftert een verdriet, Waer van ick d^oirzaeck noch befeffen kan, noch raden. Houdt op van kermen: fcheurt velttekens, en gewaden Niet
|
||||
|
ji LUCIFER.
Niet langer, zonder reen, maer heldert uw gezicht,
En voorhooft met een' ftrael, o kinders van het licht'. De fchelle keelen, die met zang de Godtheit dan eken, Zien om, en beigen 't zich, om dat ghy valfche klancken En bafterttoonen mengt, in 't goddelyck muzyck. Uw bittre weeklaght fleurt de maet van 't hemelryck. 't Gewellef huilt u na. de rougalm, in den hoogen Geftegen, rok al voort, van d'eene in d'andre bogen : En zonder misdaet wort, door zulck een ongeluk, De wasdom van Godts naem en glori niet gefluit. Lui. Heer Overfte, op wiens wenck ontelbre keurebenden
Zich wapenen, ghy komt van pas om onze elenden Te zalven, en den fmaet en onverdienden hoon Te fchutten door uw maght. zal Gabriel de kroon Der heilige Engelen op 't hooft van Adam zetten, Door Adams erfgenaem Godts eerftelingen pletten» Wy waren nutter niet gefchapen, eer de zon Te wagen fleegh, en licht den hemel geven kon. De Godtheit koos vergeefs de Geeflen tot ttouwanten Van 't onbeweeghbre hof, indienze zich wou kanten, En fpitfen tegens 't Recht der Geeflen, zonder fchult Tot wederftant geterght, uit noot, en ongedult. Wy juichten, in den lof der Godtheit opgetogen, Aenbaden, wieroockten met fchalen., neighden, bogen „. Onze aengezichten neer, de hemel gaf gehoor,
Verflingert op den dans des galms, van koor in koor, Ja fmolt van volle vreught op tongmuzyck, en harpen j Toen Gabriels bazuin zich plotfeling quam werpen Met dezen donderflagh in 't midden van Godts eer : Daer lagen wy verbaefl, verftrok, verdruckt ter neer. De blyfehap gaf den geeft. de zwangre keelen zwegen. De jonftgeboren flreeck de kroon, den flaf, den zegen •> En d'outfte zoon, onterft by d'Oppermajeftek, Gemerckt bleef voor een' flaef. dat valt gehoorzaemheit, Godt-
|
||||
|
TREURSPEL. 53
Godtvmchtigheit, en liefde, en trouwe, uit Godts trezooren,
Ten deele, dompelt haer in rouwe, ontvonckt den toren, En wraeckzucht, om den menfch, uit een' gerechten haet, Te fmooren in zyn bloet, eer hy der Englen Staet Verplette, en zy geboeit, als fnoode en arme (laven, Gedwongen worden naer zyn zweep en wil te draven j Gelyck hy daer beneên de dieren houdt in dwang. Heer Overfte, ghy kunt der Geeften ondergang Verhinderen, en by hun hantveft hen bewaren : Befchutze door uwmaght: wy ftaen gereet uw fcharen, Uw5 ftandert, en uw hcir te volgen: treek maer aen . 't Is eerlyck voor zyn eere, en kroone, en Recht te ftaen. %elz. My deert uw ongelyck. o Koning aller Heeren, Verhoe dit liever. 'geef geen ftof tot muitineeren, Noch tweedraght. geef geen ftof tot wederfpannigheit. Wat raet ? hoe ftil ick u, en d'Oppermajefteit ? Lui. Zy quetft het heiligh Recht, aen d'Engelen gefchoncken. Beiz. Het Recht te quetfen kan den onderzaet ontvoncken > Een vier ontfteken, daer de lucht af branden zou. O averechtfen loon van onbevleckte trou! Hoe zullen wy ons beft in dees vertwyfling dragen ? •£**• Men troofte zich een kans, een' ftouten fprong, te wagen. elz. Waer toe zich zelfs eewaeght ? men ga een' zachter gangk.
*^f- Hier geit alleen gewelt, en kracht, en wraeck, en dwangk. eiz- Men kon, waer 't mogelyck, een veiligh middel kiezen. **. Met uitftel zal men hier niet winnen, maer verliezen. z- ^en geef zyn ongelyck met reden te verftaen.
*fi De reden heeft hier uit: men zet ons onder aen. e f* ^et fmeecken moght ghy beft en eerft uw' wenfeh verwerven. *ƒ • Het ftuck ontdecken, is den handel gladt bederven. e «. Men kan dien aenflagh naeu ontveinzen voor het licht. £ T rJ &roeien maghtigh aen, en ftaen in evenwight. L Z' -vr ^nS kegunftight nun ? die met Godts Veltheer vechten. Ut> Hier is met fufterye en fchrick niet uit te rechten. E Belz,
|
||||
|
34 LUCIFER.
Beiz. Wat zeit Apollion hier toe, en Belial ?
Lui. Zy trouwen onze zyde, en ftercken het getal.
Belz. Hoe heeft men dit verhaeft l het is nu ver gekomen.
Lui. De hemel vloeit ons toe van zelf met volle ftroomen.
Beiz. Betreut u op geen heir, vol lichte weifelaers.
Lui. Wy zien alree meer kans, en voordeel, min gevaers.
Belz. Wie reuckeloos begint, beroem' zich van geen voordeel.
Lui.Ken d'uitkomft hangt het al,voor d'uitkomft dwaelt het oordeel.
Dit ganfche leger eifcht u tot een opperhooft, En leitsman op dien toght. Belz. maer wie is zoo berooft Van zinnen, dat hy uw gerechtighcit verdadigh', En 's hemels heirkracht terge ? ay, weeft u zelfs genadigh. Verfchoonme van dien laft: ick kieze geene zy. Men legge met verdragh deze ongelyckhcit by. Rey. Gebroeders, geeft gehoor. houdt boven aen met fmeken
By Godt, door middelaeys: men wint met tuflehenfp reken Gemackelycker velt dan door dien fteilen wegh Van oproer. handelt koel met raet, en overlegh. Wy willen te gelyck uw Recht om hoogh verweeren. Bedaert: ghy quetft de kroon van Godt, den Heer der heeren. Lui. En ghy ons wettigheit: verftout u hooger niet.
Heer Belzebub, aenvaert dit wettige gebiet, En zet de heiren fchrap: wy volgen u te gader. Belz. O yveraers, bedenckt, bedenckt u liever nader.
Ick wil u voortreên naer den troon van 't groot palais, En ons gerechtigheit bemiddelen door pais, En onderling verdragh, gewilligh, onbedwongen . Rey. Houdt ftil: houdt ftil: ghy wort van Michael befprongen.
Michael. Belzebub. Luiciferiflen.
WAer zynwe ? wat gedruis verneemt men hier alree ?
Dit fchynt een hof van twift en oproer, niet van vree, Gehoorzacmheit, en trou. Prins Belzebub, wat reden Beweeght u, als een hooft van wederfpannigheden, Die11
|
||||
|
TREURSPEL. jj
Dien oploop, zwanger van een goddeloos verract,
Te ftyven tegens Godt, ons aller toeverlaet ? Belz. Genade, o Michael, gewaerdigh ons te hooren,
Eer ghy een vonnis velt, uit yverigen toren, Ter eere van Godts Naem. belaft ons met geen fchult. Mich. Ick zal uw onfchult dan aenhooren met gedult.
Belz. De t'zamenrotting van zoo menigh duizent troepen,
Gefteurt om 't hoogh gebodt, ten ryxtroon uitgeroepen, Op Gabriels bazuin, vereifchte een tuß'chenfpraeck, Tot fliffing van dien brant -, waerom ick van hun zaeck En klaghten kennis koom te nemen, om het muiten, By alle middelen en mooghlyckheên, te fluiten: Zy varen echter voort, al razende en ontzint Aen 't hollen, buiten fpoor, en dringen 't klaghtbewint Met kracht ons op den hals. ick poogh de maght te fcheien, [ Laet tuigen van myn trou dees Godtgetrouwe Reien, ] Te raden hunne klaght te ftórten voor Godts ftoel; Maer yvre vruchteloos, in 't midden van 't gewoel, En oproer, als een zee ten hemel toe verbolgen. De Velthecr tre nu voor: wy ftaen gereet te volgen, Indien hy middel ziet tot Hechting van 't gefchil. Mich. Wie durf zich tegens Godt en zynen heilgen wil
Verzetten ? wie dus ftout den oorloghsftandert planten. In 't koningkryck van pais. indienghe door gezanten Wilt handelen om hoogh, tot voorftant van uw lot; Wy willen uwen zoen bemiddelen by Godt, Of anders wacht uw hooft: dit zal u niet gelucken. m' ^oudt ghy met wapenen ons heiligh Recht verdrucken i ~y zyn den Veltheer niet tot zulck een eindt betrout. wy fèeunen op ons Recht: Rechtvaerdigheit is ftout. /rÄ- ^'infpanner tegens Godt isallerminftrechtvaerdigh. "*n ■ u ^ c^cnen Godt: hy kenne ons tot zyn dienften waerdigh.
De hemel blyVe n^aer in zynen eerften ftant. Men ftelf geene aibptenaers van 't hemelfch Vaderlanc E z Bc-
|
||||
|
3<s LUCIFER.
Beneden 't aertfch geflacht: dat ftaet de Hierarchyen,
De Troonen, Maghten, hooge en lage Heerlchappyen Der Geeften, Englen, en Aertsenglen nimmermeer Te lyden: neen geenfms; al zoude uw blixemfpeer Doorftooten borft aen borft, en d'allertroufte harten: Wy laten ons geenfins van Adams af komft tarten. Mich. Ick wil dat elck vertrecke, op 't wencken met mijn hant.
Hy kant zich tegens Godt, en Godtheit, wie zich kant Meineedigh tegens ons. vertreckt naer uwe vanen. Dat paft ibldaten, en gehoorzame onderdanen Des hemels, wat gewelt, wat moetwil dryft men hier j Wie anders oorelooght dan onder myn banier, Beoorlooght Godt, en is een vyant van zyn Rycken. Lui. Wie op zyn Recht ftaet, hoeft voor geen gewelt te wycken.
Naturelyck is elck befchermer van zyn Recht. Mich. 'kGebiede u datghe flux de wapens nederleght.
Door t'zamenrotten wort uw eer en eedt gefchonden. Lui. Natuur heeft d'Engelen door eenen bant verbonden
Elckandre byte ftaen: oock wort niet een alleen Geraeckt in dit gefchil, maer 't raeckt ons in 't gemeen. Mich. Zoudt ghy met wapenen den hemel dan beroeren ?
Die zyn ü niet betrout om tegens Godt te voeren. Misbruicktghe uw maght,zoo vrecft des Allerhooghften maght. Lui. De Stedehouder wort alle oogenblick verwacht.
Hy is in aller yl gedaghvaert, en ontboden. Wy willen.al op een, en Goden.tegens.Goden Opzetten, liever dan van ons gereclttigheit ,- Aftreden door gewelt. Mich, zoo gróót een önbefcheit Verwacht ick nimmermeer van 's hemels Stedehouder. Lui. Het zweemt naer önbefcheit een' eerfteling, een' ouder
Te ftellen onder't juck des jongften, als een' knecht.
Dat d'Engel de natuur der Engelen bevecht',
En tegens zyns gelyck, in ftaet, en aert, en wezen,
De wapens voere, wort met önbefcheit geprezen.
Mich*
|
||||
|
TREURSPEL. 57
Mich. Hardneckige aert, ghy zyt geen zonen meer van 't licht,
Maer eer een baftertflagh, dat voor geen Godtheit zwicht. Ghy terght den blixemftrael, en onverzoenbren toren: Volhardtghe, wat een ramp en val is u befchoren '. Ghy luiftert naer geen' raet, noch onderwys: laet zien Wat d'Allerhooghfte ftem ons boven zal gebiên. Welaen, ick wil dat zich d'oprechte en vrome Reien En fcharen daetlijck van rebelle rotten fcheien. Lui: Laet fcheiden al wat wil: wy houden ons by een.
Mich.Getrouwe Reien,volght Godts Veltheer.Z«/.treckt vry heen.
Belzebuh. Lucifer. Luiciferifien.
DE Veltheer vaert naer Godt, om over u te klagen.
Schept moedt: Vorft Lucifer, geftegen op zyn' wagen, Wort herwaert aen gévoert. ghy moet u kort beraên . Een heirkracht, zonder hooft, kan nimmermeer beftaen. Wat my belangt, die laft valt my te zwaer te tillen. Luc. De ganfche hemel waeght en dreunt van uw gefchillen ►
De keurebenden ftaen gereten en gedeelt. Het oproer flaet al voort. de hooge noot beveelt Hierinne te voorzien, en onheil voor te komen. Lui. Heer Stedehouder, wijck en toevlught aller vromen,
Wy hopen nimmermeer dat ghy, als Michael, Den hals van 't Engelsdom tot eene voetfchabel Van Adams afkomft zult verworpen, én verdoemen, En zulck een' fmaet en hoon vergulden, en verbloemen Met fchijn van billyckheit, en ftyven door uw maght Den opgang van den menfch, een grof een aertfch geflacht. Wat wieroock fchenckt hy toch den fchaers van hem gezienen 2 Waerom belaft men ons een' fnooden worm te dienen, X e dragen op de hant, te luiftren naer zyn ftem i Schiep Godt de hem'elen en Englen Hechts om hem j Wy waren nutter noit gefchapen, noch geworden. vJntrarm u> Lucifer. gedoogh niet dat onze Orden E j Zoo
|
||||
|
38 LUCIFER.
Zoo laegh vernedert werde, en zonder fchult verzinck',
De menfch, gelyck een hooft der Englen, ftrale, en blinck', In 't ongenaeckbre licht, waer voor de Serafynen, Al bevende van angft, als fchaduwen, verdwyncn. Indien ghy u verneêrt zoo groot een ongelyck, Tot voorflant van ons Recht, te flechten in dit Ryck; Wy zweeren uwen arm eendraghtigh t'onderftutten. Aenvaert dees heirbyl: help, och help ons Recht befchutten. Wy zweeren u met kracht, in volle majefteit, Te zetten op den troon, aen Adam toegeleit. Wy zweeren uwen arm eendraghtigh t'onderftutten. Aenvaert dees heirbyl.: help, och help ons Recht befchutten. Luc. Myn zonen, op wier trou geen vleck van ontrou hecht,
Al wat de Godtheit wil, en van ons eifcht is recht. Ick ken geen ander Recht; en ftutte, als Stedehouder Der Godtheit, zyn befluit en raetflot met myn fchoudcr. Den fcepter, dien ick voer, ontfing myn rechte hant Van zyne Almogentheit, als een genadepant En teken van Godts gunft en liefde tot ons allen. Is nu zyn hart en zin op Adam juift gevallen, En luft het hem den menfch, in volle heerfchappy, Te zetten boven aen, en boven u, en my Te kroonen, fchoonwe nok in onzen plicht bezweken -3 Wat raet hier toe \ wie wil dat raetflot tegenfp reken? Indien hy Adam noch een zelve heerlyckheit, En d'Engelfche natuur gelyck, had toegeleit, Dat waer verdraeghelyck voor alle hemeltelgen, Gefproten uit Godts ftam: nu moghten zy 't zich beigen, Zoo belghzucht geene vleck om hoogh gerekent waer. Maer hoe men 't vat, dit loopt van wederzy gevaer, Het zy men zwichte uit fchroomte, of moedigh wederftreve: Ick wenfche dat hy u dees belleghzucht vergeve. Lui. Heer Stedehouder, ay, aenvaert dien heirftaf toch,
En hanthaef 't heiligh Recht: wy volgen in uw zogh. Wy
|
||||
|
TREURSPEL. 59
Wy volgen, ftreef vooruit op uw gezwinde veeren.
Wy willen fheuvlen, of zeeghaftigh triomfeeren.
Luc. Dit ftryt met onzen eedt, en G abriè'ls gebodt. Lui, Dat ftryt met Godt, en zet het Menfchdom boven Godt. Luc. Laet Godt zyn eer, en ftoel, en majefteit bewaren. Lui. Bewaer uw' eigen ftoel: wy willen, als pylaren, U ftutten, en den Staet der Engelen met een. .
Geen menfch zal onze kroon, Godts kroon, met voeten treên,
Luc. De Veitheer Michael, gewapent onder 't zegenen Van boven, wil ons flux met al zyn heir bejegenen.
Zyn heirkracht by uw maght, wat is 't een groot verfcheel!
Lui. Is 't geene helft, ghy fleipt een' ftaert van 't derde deel DerGeeftenmede,indienghe u geeft op onze zyde.
Luc. Dan is de kans gewaeght, ons gunft verloren by de Verdruckers van uw Recht. Lui. de moedt, de dapperheit,
De hoon, de fmaet, de fpyt, de wanhoop, het beleit,
De wraeck, het ongclyck, niet anders te beflechten,
En wat hier aenhangt, zal ons ftyven, onder 't vechten»
Belz. Wy hebben 't heiligh Ryck alleen in onze maght. Wat raetflot men befluit', de wapens geven 't kracht,
En nadruck. zoo wy flechts ons in flaghorden ftellen;
Wat nu noch weifelt ftrax op onze zy zal hellen.
Luc. Ick trooftme dan gewelt te keeren met gewelt. Eelz. Zoo ftygh de trappen op, o allerbraeffte Helt. Heer Stedehouder, ftygh dien troon op, datwe u zweeren.
Luc. Vorft Belzcbub, getuigh, en ghy, doorluchtfte Heeren, Apollion, getuigh, getuigh, Vorft Belial,
Dat ick, uit noot en dwang, dien laft aenvaerden zal,
Tot voorftant van Godts Ryck, om ons bederf te keeren.
Belz. Nu brengt den ftandert voort, dat wy den ftandert zwecrcn , Getrouwigheit aen Godt, en onze Morgenftar.
Lui. Wy zweeren te gelyck by Godt, en Lucifer. elz. Nu brengt het wieroockvat, ghy Godtgetrouwc fcharen: Bewieroockt Lucifer met wieroockkandelaren,
|
||||
|
4o LUCIFER.
En fchalen, ryck van geur. verheerlyckt hem met licht,
En glans van fackelen. verheft hem met gedicht, Gezangen, en muzyck, bazuinen, en fchalmeien. Het voeght ons, hem aldus met ftaetfï te geleien. Heft op een'heldren toon, Ter eere van zyn kroon. Lui. Op, treckt op, o ghy Luiciferiften, Volght dees vaen. Ruckt te hoop al uw krachten, en liften . Treckt vry aen.
Volght dezen Godt, op zyn trommel, en trant. Befchermt uw Recht, en Vaderlant.
Helpt hem Michaels heirkrachten fluiten. Houdt nu moedt.
Helpt den hemel voor Adam nu fluiten, En zyn bloet.
Volght dezen Helt, op zyn bazuin, en trom. Befchut de kroon van 't Engelsdom.
Ziet, ay ziet nu de Morgenftar blincken. Voor die pracht
Zal des vyants banier haeft verzincken, In den nacht;
Wy met triomf kroonen Godt Lucifer. Bewieroockt hem: aenbidt zyn Star.
Rey van'Engelen.
|
|||||||
|
Zanz.
|
|||||||
|
WAer zynwe toe gekomen,
Dat 's hemels burgertwift De regementen fplift, En 't zwaert is opgenomen, Te zinneloos en blint ?
Wie is 'er van ons benden, Hy fneuvelt, of verwint,
Geluckigh? died'elenden Van |
|||||||
|
TREURSPEL.
Van hunne broedren zien,
En Ryx en Reigenooten ? Of die verwonnen vliên,
In ballingfchap geftooten ? O zoons van eenen Godt,
Waer toe verdwaelt uw lot ?
Tegen-zang.
Helaes l waer toe verdwalen
De Geefren ? wat verleic
Hen uit de zekerheit
Van hunnei*Staet en palen Te (patten, zonder noot ?
Zich op het fpits te wagen ? Ons weelde was te groot,
Te dertel om te dragen j De hemel niet genocgh
Om Engelen te paejen : De Nydigheit moft vroegh
Dit zaet van oorlogh zaejcn, In 't vreedzaem Vaderlant.
Wie leit dien twifl; aen bant ?
Toe-zan?.
Is dit kryghsvier niet te fmooren,
Door een maght van hooger hant >
Wat wil blyven in zyn' ftant! Staetzucht zal alle Orden ftooren.
Hemel, aerde, zee, en ftrant Zullen ftaen in lichten brant. Staetzucht, eens door triomfeeren
Als gewettight, zal verwoet Godt en alle maght braveeren.
Staetzucht kent noch Godt, noch bloet,
F
|
||||
|
LUCIFER.
|
|||||
|
HET VIERDE BEDRYF.
Gabriel. Michael.
DE ganfche hemel gloeit, in eenen lichten brant
Van oproeren verraet. 'k verdaegh u, als Gezant Van Godt en zynen ftoel, nu daetlyck op te trecken, Met eenen gloet van vier en yver deze vlecken Te branden uit Godts naem, en 't zuiver Hemelsdom. Vorft Lucifer braveert: hy roert trompet, en trom. Mich. Is Lucifer, helaes, in zyne trou verandert ?
Gab. Des hemels derde deel heeft reede zynen ftandert,
Die valfche Morgenftar, gezworen, zynen troon Bewieroockt, als een! Godt, en met een' laftertoon Van goddeloos muzyck hem eere toegezongen. Zy komen herwaert aen in volle kracht gedrongen, En dreigen fchrickelyck de poort van 't wapenhuis Te rammen met gewelt. een woeft een wilt gedruis Van onweer buldert vaft, van boven, en van onder. Het weêrlicht, ftormt, en raeft. de blixem, en de donder In arbeit, fchudden vaft de pylers van ons hof. Men hoort geen Serafyns, noch wedergalm van lof. Een ieder zit in druck gedompelt over d'ooren. Dan zwygen plotfeling, dan huilen al de kooren Der Engelen, van druck, en medelyden, om Den blinden afval van 't gezalight Engelsdom, En d'Engelfche natuur. 't is meer dan tvt om heden Te quyten uwen plicht, en op uw heilige eeden, [ Die ghy, als Veltheer, op hét punt des blixems zwoert, By Godt en zynen naem ] te paffen. Mich, wat vervoert Godts Stedehouder dus zich tegens Godt te kanten, . Te dragen als een hooft van dolle vloeckvervvanten ?
Gab. De hemel weet hoe noode ick Godts gerechte zaeck
Verdadige, op dees wys, hoe bitter wil de wraeck Hem
|
|||||
|
TREURSPEL. 43
Hem treffen: want men weet geen middelen te vinden,
Om dit verdoolt geflacht rampzaligen en blinden Te leiden op de baen, de heirbacn van hun trou. Ick zagh Godts blyfchap zelf zich met een wolck van rou Befchaduwen; in 't endt de wraeck een vlam ontfteken In d'oogen van het licht; eer, om dien flagh te breken, Het laß: gaf tot den toght. ick hoorde een wyl het pleit, Hoe d'opperfte Genade, en Godts Gerechtigheit Elckandre in wederwight, met pit van reden, hielen. Ick zagh de Cherubyns, hoeze op hun aenzicht vielen, En riepen vaft: gena, gena, o Heer, geen Recht. Men had dit zwaer gefchil gezoent, en fchier geflecht; Zoo fcheen de Godtheittot genade en zoen genegen: Maer als de wieroockftanck in top komt opgeftegen, De fmoock, die Lucifer om laegh wort toegezwaeit, Met wieroockvat, bazuin, en lofgezangen, draeit De hemel zyn gezicht van zulcke afgoderven, Gevloeckt van Godt, en Geeft, en alle Hierarchyen. Gena had uitgedient. waeck op, in 't harrenas. De Godtheit daghvaert u, eer 't oproer ons verrafP. Betem met uwen arm de woefte Behemotten, En Leviathans, die dus godtloos t'zamenrotten. Mich. Uriè'1, fchiltknaep flux, men breng' den blixem hier,
Myn harnas, helm, en fchilt. breng herwaert Godts banier. Men blaze de bazuin. te wapen, flux te wapen. Ghy Maghten, Troonen, wat getrou is, en rechtfehapen, Dat wapen' zich met ons. ghy regementen voort, Een ieder in 't gelidt: de hemel geeft het woort. Men blaze de bazuin: men fla de holle trommels, * erdaghvaerde in der yl ontelbre dicke drommels Gewapenden. blaeft op: ick fchiet de wapens aen. Het gek Godts eer alleen. het moet 'er nu op ftaen . "*». Dit harnas paft zoo braef, alwaèr 't u aengefchapen .
Hier komt de veltbanier, waer in Godts naem en wapen F z U toe-
|
||||
|
44 LUCIFER /
U toeftraelt, en' de zon in top u heil belooft.
Hier komen de Korncls u groeten, als het hooft
Van 't heir der hemelen , die Godts baniere zwoeren.
Schep moedt, Vorft Michael: ghy zult Godts oorlogh voeren.
Mich. Zoo zal ick. hou myn woort om hoogh: wy trecken heen. Gab, Wy volgen uwen toght met w enfchen, en gebcê-n. Lucifer. Belzebub. LuiciferÏÏfcn.
HOe iïaet het met ons heir ? hoe is 't 'er me gelegen l
Het heir verlangt, gereet om, onder uwen zegen, Te vliegen regelrecht op 't fpits van Michael. Lui. Zoo doet het: ieder wacht op Lucifers bevel r
Om tefFens d'armen en hun vleugels eens te reppen, Dien grooten vyant lucht en winden t'onderfcheppen, En, als hy leght in zwym, te ketenen met kracht. Luc. Hoetalryckishetheir? waerinbeftaetonsmaghtJ
Be/z. Die groeit alle oogenblick, en brui ft uit alle tranfen
Ons toe, gelyck een zee van vier en heldre glanfen, 'k Vertrou het derde deel des hemels houdt ons zy, Is 't niet de halve ftreeck: want Michaels gety Verloopt alle oogenblick, en ebt aen alle kanten. De helleft van de wacht en eerfte hoftrouwanten r Uit ieder Orden, van een ieder Hierarchv, Verzweeren hunnen Heer, Vorft Michael, als wy. Men ziet 'er Cherubyns, Aertscnglen, Serafynen De vanen voeren. zelf het paradys, aen 't cpynen Gellagen van verdriet, verfehlet zyn groente, en verf ; En waer men d'oogen keert, daer fchynt een wis bederf, En boven 't hooft een buy en donkre wolek te hangen . Dat voorfpoock fpelt ons heil: men heeft flechts aen te vangen. Ghy draeght alree de kroon des hemels op uw kruin. Luc. t>ie klanck behaeghtme meer dan Gabriels bazuin.
Hoort toe en geeft gehoor, beneden deze trappen. Hoort toe, ghy Overften: hoort toe, ghy Ridderfchappen, |
||||
|
TREUR.SPE L. 4y
En luiftert wat wy u vermelden, klaer, en kort.
Ghy weet hoe verre wy alree zyn uitgeftort,
In wraeckzucht tegens 't Hooft der opperfte palaizen,
Dat het een dolheit waere, op hoop van zoen, te deizen j
En niemant dencken durf deze onuitwifchbre fmet
Te zuivren door gena: dies moet de noot een wet,
Een vvilTe toevlught van te wancken, noch te wycken
Verfttecken; ghy, met kracht en zonder om te kycken,
Dien ftandert en myn ftar verdadigen, met een
Den vrygefchapen Staet der Englen in 't gemeen.
Het ga zoo 't wil: volhardt groothartigh, onverdrietigh:
Geen almaght heeft de maght dat zy geheel vcrnietigh'
Het wezen, dat ghy eens voor eeuwighlyck ontfingt.
Indienghe fel en fors met uwe heirfpits dringt
In 't hart van 's vyants heir, en komt te triomfeeren ,
Zoo zal de tiraniiy der hemelen verkeeren
In eenen vryen Staet, en Adams zoon, en bloet:,
Gekroont in top van eer e, en met een' aertfchen ftoet
Omcingelt, uwen hals niet boeien aen de keten
Van flaèffche dienflbaerheit, om hem ten dienft te zweeten *
En onder 't kopren juck te hygen, zonder endt.
Indienghe my voor 't hooft van uwen vrydom kent,
Gelyckghe uit eenen mont dien ftandert hebt gezworen;
Zoo ftaeft den eedt noch eens eenftcmmigh, dat wy 't hooren»
En zw eert ^on-ou wichest aen onze Morsenftar.
lm. Wy zvveeren te gelyck by Godt, en Lucifer.
Eelz. Maer zie hoc Rafaël, vcrbaeft, en vol medoogen,
Met zynen vredctack van boven komt gevlogen, Om uwen hals, op hoop van ftilftant, en verdragh. Rafaël. Lucifer.
|
|||||||||
|
O
|
|||||||||
|
Ch, Stedehouder, mont van 't goddelyck gezagh,
|
|||||||||
|
~f wat heeft u buiten 't fpoor van uwen plicht gedreven l
Zoudt ghy den Schepper van uw glori wederftreven i E l Licht-
|
|||||||||
|
46 LUCIFER.
Lichtvaerdigh weifelen, en wancklen in uw trou ?
Dat hoop ick nimmermeer. helaes, ick zwym van rou, En blyve om uwen hals beklemt, bedorven hangen. Luc, Oprechte Rafaé'1. Raf. myn blyfchap, myn verlangen,
Ick bidde u hoorme. Luc. fpreeck, zoo lang het u behaegh'* Rafi Genade, o Lucifer. verfchoon u zelve: draegh
Geen harnas tegens my, die treurigh fmilte, en quyne Van druck, om uwent wil. ick koom, met medecyne En balfem van gena, geftegen uit den fchoot Der Godtheit, die, gelyckze in haren Raet befloot, U, boven duizenden gekroonde Heerfchappyen, Gezalft heeft op den ftoel van haer ftadthouderyen. Wat dolheit is het, die uw zinnen dus verruckt ? Zy had haer zegel en gelyckenis gedruckt Op uw geheilight hooft, en voorhooft, overgoten Met fchoonheit, wysheit, gunft > en wat 'er komt gevloten, En ftroomen, zonder maet, uit aller fchatten bron. Ghy blonckt in 't paradys, voor 't aenfchyn van de zon Der Godtheit, uit een wolck van dau en verfche roozen. Uw feeftgewaet ftont ftyf van perlen, en turkoozen, Smaragden, diamant, robyn , en louter gout. De zwaerfte fcepter wert uw rechte hant betrout, Zoo dra ghy fteeght in 't licht, en, op bazuin en bommen, Door 't blakende gefternte en fteenen quaemt te brommen': En zoudt ghy reuckeloos u ftorten uit dien troon ? Verreuckeloozenaldatheerelyck,enfchoon? . Zoudt ghy uw glanfen, die de hemelen vercieren, Ons licht verduifteren, in eenen knoop van dieren, En mengfel van gedierte en ondier onder een, GrifFoensklaeu, drakenhooft, en andre gruwzaemheên MifTcheppen onbedacht ? en zouden 's hemels oogen, De ftarren, u zoo laegh berooft zien van vermogen, En eere, en majefteit, door 't fchenden van uw trou ? Dat keer' de goede Godt, wiens aenfchyn ick aenfehou, |
||||
|
TREURSPE L. 47
In 't zaligh licht, daer vvy, geheilight alle zeven,
Hem dienen voor zyn' troon, en Adderen, en beven Voor zulck een Majefteit, die op ons voorhooft ftraelt', Verquickt en leven geeft wat leeft, en adem haelt. Heer Stedehouder, magh myn bede uw hart bewegen j Ghy kent myn zuiver wit, en hart, met u verlegen, Ruck af dien trotfen kam: fchud uit dit harrenas: Smyt neder uit dees hant de heirbyl, de rondas Uit d'andre. hooger niet: legh neder, och, legh neder, Legh neder, ftryck van zelf den ftandert, en de veder Van uwe vleugelen, voor Godt, en zynen glans j Eer hy u uit den troon, den allerhooghften trans Van eere, nederklincke aen gruis, en ftof te mortel, Ja zulx dat van den ftam der Geeften tack, noch wortel, Noch geen gedachtenis, noch leven overfchiet -3 't En ware een leven van elende, van verdriet, De Doot, de Wanhoop, en een worm, een eeuwigh knagen, En knerfetanden moght den naem van leven dragen. Verneêr u: ilaeck dien toght: ick offere u gena, Met dien olyftack: gryp, of echter 't is te fpa. ■£*£. Heer Rafel, ick verdien noch dreigement, noch toren. Myn helden hebben Godt, en Lucifer gezworen, En, onder 's hemels eedt, dien ftandert opgerecht. Men ftroie wat men wil den hemel door: ick vecht, En oorloge onder Godt, tot voorftant van zyn kooren, De hantveft, en het Recht, hun wettigh aengeboren, Eer Adam zyne zon zagh opgaen, eer de dagh Zyn paradys befcheen. geen menfchelyck gezagh, Geen juck van menfchen zal den neck der Geeften plagen j Geen Engelsdom den troon van Adam onderfchragen, Met zynen vryen hals, gelyck een dienftbaer flaef, t En zy de hemel ons in eenen poel begraef', Met zoo veel fcepteren, en kroonen, glans, en voncken> Als ons de Godtheit uit haer' boezem heeft gefchonckeij} Voor
|
||||
|
4$ LUCIFER.
Voor eeuwigh, en altyt. laet berften al wat berft :
lek hanthaef 't heiligh Recht, door hoogen noot geperft,
En, na veel wederftants, my entlyck overdrongen,
Op 't klagen en gekerm van duizenden van tongen.
Ga hene, bootfehap dit den Vader, onder wien
lek dus, voor 't Vaderlant, den ftandert voere, en dien'.
Raf. Och Stedehouder, wat verbloemt ghy uw gepeinzen
Voor 't alziende oogh? ghy kunt uw ooghmerck niet ontveinzen.
De ftrael van zyn gezicht ontdeckt de duifternis,
De ftaetzucht, daer uw geeft zoo grof van zwanger is,
En reede in arbeit gaet, om dit gedroght te baren.
Waer bergh ick my van fchrick ! hoe ryzen al myn haeren i
Verdwaelde Morgenftar, verfchoon u zelve toch.
Ghy kunt d'Alwetentheitniet paeien met bedrogh.
Luc. Wat ftaetzucht ? heeft myn plicht in eenigh deel ontbroken.'
Raf. Wat hebt ghy in uw harte al heimelyck gefproken ?
Ick wil in 's hemels top, door alle woleken heen, Én boven Godts geftarnte opftygen, van beneên, Godt zelf gelyck, geen maght beftralen met genade, 't En z-yze aen mynen ftoel het leen verheergewaede. Geen majefteit braveer' met fcepter, nochte kropn, Ten zy ick haer beleene uit mynen hoogen troon. Bedeckt uw aengezicht: valt neder: ftryekt uw pennen, En wacht u, boven ons, een hooger maght te kennen. Luc. Hoe nu toe? ben ick dan Godts Stedehouder niet?
Raf. Dat zyt ghy, en ontfingt van 't onbepaelt gebiet
Bepaelde mogentheit, en heerfcht uit zynen name. Luc. Helaesj hoe lang ? tot dat Vorft Adam ons befchame,
En, boven de natuur der Engelen, zyn lot Uit 's hemels fchoot ontfange, en aenzitt' neffens Godt ? Raf. Wil d'opperfte Monarch zyn maght met mindren deelen;
Ja d'eerfte kroon den menfeh opzetten, en bevelen, Hem wyden tot een hooft der Geeften, boven al Wat kroon en fcepter voert, of namaels voeren zal 5 Zoo
|
||||
|
TREURSPEL. 49
Zoo leer ootmoedigh u Godts raetflot onderwerpen.
Luc. Dat is de wetfteen om dees heirbyl op te fcherpen«
Rtf. Ghy fcherptze reuckeloos voor uwen eigen neck.
Bedenck eens waer wy ftaen. de hemel kan geen vleck Van afgunft, haet en nyt, noch hovaerdy verdragen. De Wraeck des hemels dreight dees fchantvleck uit te vagen. Hier helpt geen veinzen. och, of voor d'alziende Zon, Het aldoor dringende oogh, ick deze laftren kon Bedecken. Lucifer, waer is uw glans gebleven ? Luc. Myn glans is Adam en zyne afkomft lang gegeven.
Men noem' my langer niet den eerftgewyden zoon, Den outften erfgenaem. Raf. Vorft Lucifer, verfchoon U zelven: onderworp u 't opperfte behagen. Gewaerdigh ons dat wy die blyde tyding dragen Naer boven: ieder ziet myn weêrkomft te gemoet. Ick valle ootmoedigh dus uw heerlyckheit te voet. Om Godts wil, wacht u toch weêrfpannigen te ftyven, Die op uw' wil en wenck, als op hun aspunt, dryven. Zoudt ghy, in wederwil van 't hemelfche palais, Dees lucht, vol heiligheit, vol vrede, d'eerfte reis, Met duizentduizenden in 't harrenas, beroeren ? Op trommel en trompet den oorloghsftandert voeren, En kanten tegens Godt, den fterckflen worftelaer ? Luc. Men kant zich tegens ons. was Adams afkomft maer
Een zelven ftaet en ftoel, als d'Engelen, gefchoncken -, Dat fcheen verdraeghelyck: nu vliegen vaft de voncken Van dezen hemeltwift door alle daken heen. Zwygh Engelsdom: verhef eerbiedighlyck het leen Van al wat ghy bezit aen Adam, en zyn neven. Den menfeh weêrftreven, is de Godtheit vvederftreven. Hoe magh het Godt van 't hart, dat hy zoo laegh, zoo diep Vencdert dien hy tot den grootften fcepter fchiep ? Een edelmoedigheit, geheilight tot regeeren, Voor eenen minder zich zoo zwaerlyck kan verneêren, G Van
|
||||
|
5o LUCIFER.
Van hecrlyckheit ontkleên, en opflaen uit haer' ftaet,
En ftoel, dat Zy vervloeckt den glans en dageraet Van haren opgangk, ja veel liever had gebleven Een fchaduw, zonder verf, eèn niet, en zonder leven: Want niet zyn, overtreft verkleening duizentwerf. Raf. Geleende heerfchappy ftaet los, en is geen erf.
Luc. 'k Misdanckme'dan dit leen, als 't immers leen moet heeten.
Raf. Bewaer uw ampt: of is zyn ooghmerck u vergeten i
Het Stedehouderfchap uw wysheit wert betrout, Op dat ghy 't al in rufte en orden houden zoudt: En hebtghe tegens Godt het panfer aengefchoten, Als een meineedigh hooft van blinde bontgenooten ? Luc. Wy fchoten flechts, uit noot en nootweer, 't panfer aen;
Zoo luttel wouden wy de Godtheit wederftaen. De reden fpreeckt, al waer 't dat fchilt en wapen zwege. Wy vryen onzen Staet: benyt men ons die zege ? Raf. Geen zege is heerelyck, daer, in een zelve Ryck,
Slaghordens van een' Staet beftryden haers gelyck : En deerlyck is het, zoo gebroeders van eene Orden Door hun gebroeders zelfs in 't endt verwonnen worden, Om onzent wil, om Godt, en zyn gedreighde ftraf, Och Stedehouder, voer uw regementen af: Voer af, en laet u toch tf ermorwen door gebeden. Ick hoor, 't is fchrickelyck, alree de ketens {meden, Om, na de neêrlaegh, u geketent door de lucht Te voeren in triomf, ick hoor alree gerucht, En zie allengs het heir van Michael genaken . Het is hoogh tyt, hoogh tyt dien dollen toghtte ftaken. Luc. Wat baet het, fchoon men zich op 't uiterftc bera ?
Hier is geen hoop van pais. Raf. 'k verzeker u gena, En ftelme, als middelaer, om hoogh voor u te pande. Luc. Myn Star te dompelen in duifternifle, en fchande.
Myn vyanden te zien braveeren op den ftoel! Raf. Och Lucifer, waeck op. ick zie den zwavelpoel,
Met
|
||||
|
TREURSPEL. yi
Metopgefpalcktekeel,afgryslycknaer u gapen.
Zult ghy, het fchoonft van al wat Godt oit heeft gefchapen, Een aes verftrecken, voor het vratige ingewant Des afgronts, nimmer zadt, en nimmer uitgehrant -, Dat hoede Godt. och och, bewilligh onze bede. Ontfang dien tack van pais: wy offren u Godts vrede. Luc. Of ergens fchepfel zoo rampzaligh zwerft als ick ? Aen d'ecn zy flaeuwe hoop; aen d'andre grooter fchrick. De zege is hachelyck; de neêrlaegh zwaer te myden. Op 't onwis tegens Godt en Godts banier te ftryden ? Den eerften ftandert op te rechten tegens Godt, Zyn hemelfche bazuin, en openbaer gebodt ? Zich op te worpen, als een hooft van Godts rebellen, En tegen 's hemels wet een wederwet te ftellen ? Te vallen in den vloeck der fnootfte ondanckbaerheit ? Te quetfen de genade en liefde en majefteit Des ryeken Vaders, bron van alle zegeningen , Die noch t'ontfangen ftaen, en wat wy reede ontiingen ? Hoe zynwe nu zoo wyt verzeilt uit onzen plicht \ Ick zwoer myn' Schepper af. hoe kan ick voor dat licht Myn lafterftucken, myn verwatenheit vermommen ! Hier baetgeen deizen: neen, wy zyn te hoogh geklommen. Watraet? wat beft geraemt in dees vertwyfeltheên ? De tyt geen uitftel lydt. een oogenblick is geen Genoeghzaemheit van tyt; indien men tyt magh noemen Dees kortheit, milchen heil en endeloos verdoemen. Maer 't is te fpa, en hier geen boete voor ons fmet. De hoop is uit. wat raedc ï daer hoor ick Godts trompet. Apollion. Lucifer. Rafa'él.
I—T Eer Stedehouder, óp ? het is geen tyt te marren:
De Veitheer Michael, in aentog'ht met zyn ftarren, En regementen, daeght u uit in 't vlacke velt. Detytvereifchtdatghy u in flaghorden ftelt. G z Treek
|
||||
|
L, U C I F E R.
Treek op, treek op met ons: wy zien den ilryt gewonnen.
Luc. Gewonnen \ dat 's te vroegh: de ftryt is niet begonnen. Men weegh' dien zwaren flagh en oorlogh niet te licht.
Apol. Ick zagh alree den fchrick in Michaels gezicht, En al zyn benden doots fchier omzien naer de hielen.
Wy willen; twyfel niet, haer iloopcn, en vernielen.
Hier komen d'Overften met onzen ftandert aen.
Luc. Een ieder in 't gelidt: een ieder kenn' zyn vaen. Nu ruftigh de bazuin en kryghstrompetgefteken.
Af cl. Wy wachten op uw woort. Luc. zoo volght ons op dit teken. Maf. Helaes, hy ftont aireede in twyfel, en beraet : Nu voert hem Wanhoop aen. helaes,.in welck een' ftaet
Van jammerniflèn ftort d'Aertsengel al de zynen!
Nu magh hy nimmermeer in vreught om hoogh verfchynen,
't En zy de Godtheit dit medoogende belett'.
Ghy Hemelreien, komt, en geeft u in 'tgebedt:
Miifchien of noch dees flagh te fchutten waer met fmeken.
Het bidden kan een hart van diamantfleen breken.
Key vanHngelen. Rafa'éL
O Vader, die geen wieroockvat,
Noch gout, noch lofzang waerder fchat Dan godtgelatenheit, en ftilte Van 't fchepfel, dat uit nedrighcit
Behagen fchept aen uw beleit,
En in uw' wil zich zelf verfmilte; Ghy ziet, o aller telgen ftam,
Hoe 't hooft der Geeften zynen kam
Durf kanten tegens uw behagen; Hoe hy trompet en trommel roert,
En blint, van Staetzucht aengevoert,
U terght op zynen oorloghswagen. Ontferm u over 't lafterfhick,
En keer, och, keer het ongeluck
Van
|
||||
|
TREURSPEL. j3
Van duizentduizcnt lotgenooten,
Die al te jammerlyck misleit,
Met zulck een wederfpannigheit •
Het harnas hebhen aengefchoten. Raf. Verfchoon genadigh, och verfchoon Den Stedehouder, die de kroon
Der kroonen op zyn hooft wil zetten, Om nerfens u, en boven al
Te triomfeeren. och, wie zal
Hem zuiveren van zulcke fmetten ? Rey. Gedoogh niet dat de fchoonfle ziel, Waer op uw oogh genadigh viel,
Gedoogh niet dat d'Aertsengel fneve. Hy boete deze ondanckbre daet,
En blyf' gehanthaeft by zyn' ftaet.
Dat uw gena zyn fchult vergeve. HET VYFDE B E D R Y F.
Rafa'cl. Wrïél.
E ganfche hemel, van den gront op tot de kruin
Der aertspalaizen, juicht op Michaels bazuin, En zwaeiende banier. de veltflagh is gewonnen. Ons fchilden fchitteren, en fcheppen nieuwe zonnen. uit elcke fchiltzon ftraelt een triomfanten dagh . Daer komt Uriè'1 zelf, de Schiltknaep, uit den flagh, En zwaeit het vlammend zwaert, dat, fcherp van wederzyden, Gewet van 's hemels v/raecke en gramfchap, onder 't llryden, Door fchik, en harrenas, en helm van diamant, Gevaeght heeft, flinx en rechts, al wat de horens kant En opfteeckt tegens Godts doordringende alvermogen. Geftrenge Schiltknaep, die het fcherprecht uit den hoogen Bekleet, en 'c ongelyck, dat tegens 't eeüwigh Recht Zich opworpt, met een' flagh rechtvaeidighiyckbeflecht; G ? Geze-
|
||||
|
54 LUCIFER.
Gezegent is 't geweer, gezegent zyn uwe armen,
Die d'eer van Engleftadt hanthaven, en befchermen . Wat leghtghe al pryzen in, by d'Oppermajefteit! Verhael ons toch den ftryt: ontvou ons al 't beleit, En 's hemels eerften toght .* wy luiftren met verlangen. XXri. Uw luft ontvonckt myn' geeft om ruftigh aen te vangen , Dien vreeflclyeken ftorm t'ontvouwen op een ry. Geluckigh vecht het heir, dat Godt heeft op zyn zy. De Veitheer Michael, [ verwittight uit den hoogen,
Door 's hemels afgezant, die neder quam gevlogen, Noch melier dan een ftar, die door de lucht verfchiet, Hoe Lucifer zoo trots zich tegens 't hoogh gebiet Had opentlyck gekant, gereet hen aen te voeren , Die hem bewieroockten, zyn ftarre en ftandert zwoeren; ] Schoot voort, op 't aenftaen van den trouwen Gabriel, Het fchubbigh panfer aen, en gaf terftont bevel, Aen al zyn Overften, en hoofden, en Korncllen, De heiren, in Godts naem, in hun gelcên te ftellen, Om metgemeene maght en kracht, op 't luchtigh ruim, Van 't zuivre hemelsblaeu al dit meineedigh fchuim Te vagen, al dit fpoock in duifternis te dompelen , Eer zy op 'tongezienfte ons moghten overrompelen. Op dezen laft vergaert Godts heirkracht in der yl Slaghordenswys, zoo mei gelyck een vlugge pyl, Gedreven van de pees. men zagh ontelbre drommen, In een driekantigh heir, aen alle kanten brommen., Gelyck een driehoeck fteeckt en ftraelt op ons gezicht. Men zagh een enckclheit in een driepuntigh licht, Zoo fpicgelgladt, gelyck een diamant, geflepén; . Een heiripits, eer van Godt dan eenigh Geeft begrepen. De Veltheer, met den gloet des blixems in de hant, Hiel recht voor Godts baniere, in 't hart van 't leger, ftant. Wie moedt wil houden, en triomf en zege baren, Die moet voor al het hart verzekren, en bewaren, |
||||
|
TREURSPEL. jj
•Rtf. Waer bleef't verwaten heir, dat ons beftormen wou ?
uV/'. Het quam vol moedts ter bane, en had zyn eerfte trou
Gehoorzaemheit en eer en eedt en al vergeten, Te heiloos en verwaent op God en ons gebeten. Het groeide mei, en wies gelyck een halve maen. Het wet zyn punten, zet twee horens op ons aen; Geiyck 't geftarrent van den Stier de hemeldieren En andre monfters, die rontom hem henezwieren, Met goude hoornen dreight. de rechte horen wort Vorft Belzebub, op dat hy ons de vleugels kort', En zyne wacht betrout ■, Vorft Belial de flincken. Men ziet hen beide om ftry t in hunne rufting blincken. De Stedehouder, nu Veltmaerfchalck tegens Godt> Verzekerde den buick des legers, om het flot, Der regementen knoop, in 't midden te bewaren. De trotfe ftandert, daer de dagh fcheen op te klaren , Uit zyne morgenftar, wert van Apollion Gehanthaeft, achter hem, zoo moedigh als hy kon, In zynen vollen krits, om hoogh ten toon gezeten. Raf Helaes, wat durf, wat durf d'Aertsengel zich vermeten ?
Och, of ick hem by tyts tot afftant had gebroght. Befchryfme niettemin het aenzicht van dien toght, En in wat fchyn de Vorft de benden quam geleien . Uri. Omringt van zyn ftaffiers, en groene lievereien,
Hy, wrevligh aengevoert van onverzoenbren vvrock, In 't gouden panfer, dat, op zynen wapenrock Van gloeiend purper, blonck,scn uitfcheen, fteegh te wagen, Met goude wielen, van robynen dicht beflagen. De Leeuw, en felle Draeck, ter vlught gereet, en vlugh, Met ftarren overal bezaeit op hunnen rugh, •In 't parrele gareel, gefpannen voor de wielen, Verlangden naer den ftryt, en vlamden op vernielen. De heirbyl in de vuift, de fcheemrende rondas, waer in de morgenftar met kunft gedreven was, Hing
|
||||
|
jf LUCIFER.
Hing aen den flinckcn arm, gereet de kans te wagen.
Kaf. O Lucifer, ghy zult dien hooghmoedt u beklagen.
Ghy fenix, onder al wat Godt daer boven looft, Hoe fteeckt ghy, onder 't heir, zoo fier met hals en hooft, En helm, en fchoiidren uit \ hoe heerlyck paft u 't wapen, Als waer 'tnaturelyck uw wezen aengeichapen.1 O hooft der Engelen, niet hooger: keer weerom. \Xrï. Zoo ftonden zy gekant, en flaghree, drom by drom,
Een ieder op zyn lucht, en hoefflagh, en by ryen Gefnoert aen hun g'ezagh, om 't fchoonft van vvederzyen -3 Wanneer de dolle trom en klinckende trompet Zich mengen; het geluit geweer en handen wet, En fteigert in den trans van 't heiligh licht der lichten; Een klanck, waer op terftont een zwangre wolck van fchichten Geborften, flagh op flagh, een' gloênden hagel baert, Een' ftorm en onweer, dat de hemelen vervaert, De hofpylaren fchudr, de kreitfèn, en de ftarren, Verbyftert in hun ronde en ommeloop, verwarren, Of zwymen op de wacht, en weten niet waer heen Te dryven, ooft of weft, of boven of beneên. Al weêrlicht wat men ziet, al wat men hoort is donder. Wat blyft 'er in zyn' ftant ? het boven fte raeckt onder. De heiren, na 'et gedreun van 't eerfte fchutgevaert, Geraken hantgemeen met knods, en hellebaert, En fabel, fpeer, en dolek. het gaet 'er op een kerven, En fteken.< al wat kan, wat toeleit op bederven, Op fchenden, rept zich nu, bederft, en treft, en fchent. De broederfchap heeft uit, en niemant ziet noch kent Zyn' medeburger meer. men ziet 'er parle huiven, Gekrolde vlechten hairs, en pluim, en pennen ftuiven, En fchitteren, in 't vier der blixemen gezengt. Men ziet turkoisblaeu, gout, en diamant gemengt, En perlefnoer, en wat de hairlock kon verderen-. De vleugels, half geknot, gebroke pylen zwieren |
||||
|
TREURSPEL. y7
En zweven door de lucht. een gruwzaem veltgefchrey
Verheft zich uit den ftoet der groene lieverey j Daer lyt het kryghsheir laft, geperft uit noot te deizen. De dolle Lucifer hervat den ftryt drie reizen, En flut de flaeute van zyn regement zoo trots, Gelyck het zeegedruis al fchuimende op een rots Geftuit wort, reis op reis, en meer niet uit kan rechten. Raf. Gewis het heeft wat in de Wanhoop äf te vechten.
Wi. De dappre Michael laet blazen: Eer zy Godt.
De regementen, op die leus en zyn gebodt, Gemoedight, te gelyck aen 't fteigeren, en ftygcn Naer boven, om de loef van 's vyants heir te krygen; Dat ftyght met een om hoogh, maer met een' trager vaert, En raeckt in 't ende in ly. als of men hemelwaert Een' valck zagh, van om laegh, op zyne wackre pennen Zich geven in de lucht, eer hem de reigers kennen i Die Adderen van fchrick, in 't bofch, by eenen beemt, Zoo dra het hooge neft dien vyant daer verneemt. De reiger fchreeijt, en ftyght, en bang voor 's vyants pooten j Verwacht hem op den beek, om door de borft te ftooten, Van onder, als hy ploft van boven op den buit. Raf O Lucifer, wat raet! het ziet 'er fchricklyck uit.
Ghy zweeft hier op een vlackte, en zonder poort, en wallen.
Een gruwelycke Orkaen wil plotsling u bevallen, En zincken in een' poel, en afgront, zonder gront. *+ri. Wat gaf't een fchoon verfchiet, om laegh een hallef ront,
Of halve maen; om hoogh een driekant fpits t'aenfchouwen j De regementen, die zich fluiten, en ontvouwen, Op 'twencken van hun hooft, een ieder in zyn vaen, -*■ e zien zoo pal, gelyck metale muren ftaen, Als op een wedervvight van lucht en eige zwaerte, flet al hun flingertuigh, gefchut, en ftormgevaerte. ^y "angen even als men zich een woiok verbeelt., Een wolek, waer in de zon met heure ftralen fpeelt -t H En
|
||||
|
tf " L U C I F E K.
En fchildert en fchakèertdoor luchte regenbogen.■
De hemelfche adelaer, zoo fteil in top gevlogen,
Befpiet Godts vyant vaft* de havicksvlught, beneên.
Hy klapt van moedigheit zyn pennen tegens een,
Misguntze 't weiden niet, en vruchteloos braveeren ,<
Terwyl hy vlamt om hem te zitten in de veeren,
Te pionderen eerlang van zyne gladde pluim;
Zoo ras de kromme beek en klaeu, op 't luehtigh ruim,
Het aes bevallc, of dryf voorwint af, uit zyn oogen.
Dus komenze afgeftort, en ftroomen uit den hoogen,
Gelyck een binnenzee, of noortfehen waterval,
Die van de rotfen bruifcht, en ruifcht, met een gefchal
Dat dier en ondier fchrickt, in diepgezoncke dalen j
Daer fteenen, van de fteilte, en dicke waterftralen,
En maften, zonder tal, verpletten, en vertreên
Wat tegens woeft gewelt van ftroom en hout en fteen'
Niet opgewaflen is. de heirfpits treft den navel
Der halve mane fel met roode en blaeuwe zwavel,
En vlammen, flagh op flagh, en donderkloot op kloot.
Dat baert een luchtgefchrey. het hart van 't heir in noot,
Begint van langer hant den wrevelen t'ontzacken.
De boogh der halve mane, aen 't kraecken, en aen 't knacken»
Zoo ftyf gefpannen ftaet [ want d'einden krommen vaft ]
Dait hy in 't midden moet bezwyeken voor dien laft,
En fpringen, wort hem flux geen' ademtoght gegeven.
De trotfe Lucifer, dan hier dan daer gedreven ,
Schiet toe op dit gefchrey, en geeft zich ruftigh bloot,
Om zyn groothartigheit, in 't nypen van den noot,
Te toonen voor de vuift, op zynen oorloghswagen.
Dat geeft den flaeuwen moedt. hy fchut de wreetfte flagen
En fcheuten op 't gebit van zyn verwoet gefpan.
De Leeuw en blaeuwe Draeck aen 't woeden, vliegen van
Zyn hant, op eleken wenck, met vreefelycke driften.
D'een brult, en byt, en fcheuït, en d'ander fchiet vergiften,
Met
|
||||
|
f R E U R 5P E L, j5
Met zyngefplitfte tong, ontfteeckteen peft, en raeft,
En vult de lucht met fmoock, dien hy ten neuze uitblaeft. X*ß Hier wil de barrening van boven hem beknellen.
Uri. Hy zwaeit de heirbyl vaft ,ora Godts banier te vellen,
Die neêrftyght, en waer uit Godts naem een fchooner licht En fchooner ftralen fchiet in't gloên van zyn gezicht. Men deneke eens na of hy dit voorfpoock ons benydde. De heirbyl in zyn vuift, aen d'eene en d'andre zyde, Den toefcheut ftuit, en floopt, of fchutze op zyn rondas, Tot dat hem Michael, in 't fchittrend harrenas, Verfchynt, gelyck een Godt, uit eenen kring van zonnen. Zit af, o Lucifer, en geef het Godt gewonnen. Geef over uw geweer, en ftandert: ftryck voor Godt. Voer af dit heiloos heir, dees goddelooze rot, Of anders wacht uw hooft, zoo roept hy uit den hoogen. D'Aertsvyant van Godts naem, hardneckigh, onbewogen, Ja trotfer op darwoort, hervat in aller yl Den flagh, tot driewerf toe, om met zyn oorloghsbyl Den diamanten fchilt, met een Godts naem, te kloven. Maer wie den hemel terght gevoelt de wraeck van boven. De heirbyl klinckt en fpringt op 't heiligh diamant Aen ftucken. Michael verheft zyn rechte hant, ^n klinckt den blixemftrael, gefterckt door't alvermogen, Dien wrevelmoedigen, door helm en hooft, in d'oogen Al t'ongenadigh dat hy achterover ftort, En uit den wagen fchiet, die omgeflingert, kort Met Leeuw en Draeck en al, den meefter volght in't zincken j^e ftandert van de ftar vergaet hier op het blincken, ^°o ras Apollion myn vlammend zwaert gevoelt, ~en ftandert geeft ten roof, daer 't barrent en krioelt /an duizentduizenden, om't hooft der helfche fcharen ^ t vallen, voor den val en ncêrfmack, te bewaren. Hier yvert Belzebub: daer trotft ons Belial. Dus wort de maght ontfnoerr, en met den zwaren val Hz. Des
|
||||
|
6o L U C I V E R.
Des Stedehouders breeckt de boogh der halve marie
In ftueken. echter komt A pollion ter bane
Met zoo veel monftren als de kloot des hemels draeght.
De Reus Orion fchreeut, dat al de lucht vertfaeght,
En pooght met zyne knods ons heirfpits 't hooft te kneuzen 3
Die op Orions paft, noch knodzen, noch op Reuzen.
De Noortfche Beeren op hun achterklaeuwen ftaen,
Om met een dommekracht in 't hondert toe te flaen.
De Hydra braeckt vergift, en gaept met vyftigh keelen.
Ick zie een galery, vol oorloghstafereelen,
Geboren uit dien flagh, zoo wyt men af kan zien.
Haf Gelooft zy Godt: valt neer: aenbidt hem op uw knien.
Och Lucifer, helaes, waer blyft uw valfch betrouwen ? Helaes, in welck een' fchyn zal ick u left aenfehouwen ? Waer is u klaerheit nu, die allen glans braveert ? Xlri. Gelyck de klare dagh in naren nacht verkeert,
Wanneer de zon verzinckt, vergeet met gout te brallen; Zoo wort zyn fchoonheit oock, in 't zincken, onder 't vallen , In een wanfehapenheit verandert, al te vuil; Dat helder aengezicht in eenen wreeden muil; De tanden in gebit, gewet om ftael te knaeuwen; De voeten en de hant in vierderhande klaeuwen j Dat glinftrend parlemoer in eene zwarte huit. De rugh, vol borftlen, fpreit twee drakevleugels uit. In 't kort, d'Aertsengel, wiennoch flus alle Englen vieren, Verwiftëlt zyn gedaente, en mengelt zeven dieren Afgryflyck onder een, naer uiterlycken fchyn; Een' leeu, vol hoovaerdy, een vratigh gulzigh zwyn, Een' tragen ezel, een rinoceros, van toren Ontfteken, eene firn, van achter en van voren Al even fchaemteloos, en geil en heet van aert, Een' draeck, vol nyts, een' wolf en vrecken giengaert. Nu is die fchoonheit maer een ondier, te verwenfehen, Te vloecken, zelf van Godt, van Geeften, en van menfchen. |
||||
|
TR EU RS P E >Lv' *i
Dat ondier yft, indien 't de blieken op zich flaet,
En deckt met damp en mift zyn gruwelyck gelaet. Rtf. Dat leert de Staetzucht Godt naer zyne kroon te fteken. Waer bleef Apollion ? Wri. hy zagh zyn ty verftreken, Op 't ondergaen der Harre, en vloodt: een ieder vloodt. De hemelfche kortou van boven, fchoot op fchoot, Met weêrlicht blixemen en donderen aen 't rollen, De monfters, in het licht geklautert, holp aen 't hollen, En groeide in zulck een jaght. wat was 't een dwarreling Van buien ondereen! hoe ruifcht 'et hier! wat ging, Wat ging 'er een gety l ons maght, van Godt gezegent, Ruckt voort, en treft, en floopt voor 's hants wat zy bejegent. Wat green hier overal, waer 't op een vlughten ging, Een wilde woeftheit, een geftaltverwifïeling,, In leden, en in leeft! men hoortze brullen, baflen. D'een janckt, en d'ander huilt. wat ziet men al grimmaflèn In Engletronien nu zweemen naer de hel, Enhelfchc gruwzaemheên . daer hoor ick Michael, Om triomfant in 't licht met Engleroof te pralen. De Reien groeten hem met lofzang, en cimbalen, Schalmeien, en tamboer. zy treden hier vooruit, En ftroien lauwer loof, op 't hemelfche geluit» Rey van Engelen. MichaëL C~^ E zegent zy de Helt,
_J Die 't goddeloos gewclt, En zyn maght, en zyn kracht, en zyn* ftandert Ter neder heeft gevelt.
Die Godt ftack naer zyn kroon,
Is, uit den hoogen troon ,
Met zyn maght in den nacht neêrgezoncken. Hoe blinckt Godts naem zoo fchoon!
Al brant het oproer fel,
De dappre Michael
'Weet den brant met zyn hant uit te bluflchen , Te ftraffen dien rebel. H 3 Hy
|
||||
|
U L U Cl F E R,
Hy hanthaeft Godts banier.
Bekranft hem met laurier.
Dit palais groeit in pais, en in vrede. Geen tweedraght hoor men hier.
Nu zingt de Godcheit lof,
In 't onverwinbaer hof.
Prys en eer zy den Heere aller Heeren. Hy geeft ons zingens ftof.
Mich. Gelooft zy Godt ■, de Staet hier boven is verandert. D'Aertsvyant leyt 'er toe. hy laet ons zynen ftandert, En Morgen ftar, en helm, en vanen, en rondas, Dien afgejaeghden roof, aen 's hemels heldere as, Met juichen, en triomf, en eere, en lofgezangen, Bazuinen, en trompet, ten klaren fpiegel hangen Van wederfpannigheit, en Staetzucht, die de kam Verheffen tegens Godt, den onverzetbren ftam, En oirfprong, en de bron en Vader aller dingen, Die wezen en natuur en eigenfchap ontiingen. Men zal niet meer den glans der Oppermajefteit Bezwalckt zien door den damp van fhoode ondanckbaerheit. Zy zwerven in de lucht, en tuimelen, en woelen, Heel diep beneden ons gezicht, en deze ftoelen., Benevelt, en verblint, en yffelyck misvormt. Zoo moet het gaen, die Godt, en zynen ftoel beftormt- . Mey. Zoo moet het gaen, die Godt, en zynen ftoel beftryden, Den menfch, naer 't hemelfch beek gefchapen, 't licht benyden.
Gabriel. Michael. Hey.
HElaes, helaes, helaes, hoe is de kans gekeert J
Wat viert men hier ? 't is nu vergeefs getriomfeert: Vergeefs met wapenroof en ftanderden te brallen. Mich. Wat hoor ick, Gabriel ? Gab. och Adam is gevallen j De vader en de ftam van 'tmenfchelyck geflacht Te jammerlyck, te droef alree ten val gebraght. Hy
|
||||
|
TREU R S P E L. c}
Hy leit 'er toe. Mich, dat is een donderflagh in d'ooren.
AI yze ick, my verlangt die nederlaegh te hooren. Heeft dan 't verwaten Hooft het aerdtryck oock beftreên ?■ Gab. Hy ruckte, na den flagh, 't verftroide heir by een, Doch eerft zyn Overften, die voor elckandre gruwen; En zette zich, om 't licht van 't alziende oogh te fchuwen, In eene holle wolek, een duiftre moortfpelonck Van nevlen, daer geen vier dan uit hun blieken blonck -t En, midden in den ring des helfchen Raets gezeten, Hief uit zyn zetel aen, te helfch op Godt gebeten: Ghy maghten, die zoo trots, voor ons gerechte zaeck,
Dien af breuck hebt geleên; nu is het tyt om wraeck Te nemen van ons leet, en liftigh, en verbolgen, Met onverzoenbren vvrock den hemel te vervolgen, In zyn verkoren beelt, en 't menfehelyck gedacht Te fmooren in zyn wiegh, en opgang, eer het maght In zyne zenuw krygc, en aenwinne in zyne erven. Myn wit is Adam en zyn af komft te bederven. Ick weet, door 't overtreên der eerftgeftelde wet, Hem aen te wryven zulck een onuitwifchbre fmet, Dat hy, naer lyf en ziel, met zyn nakomelingen Vergiftjght, nimmer zal ten zetel innedringen, Waeruit men ons verftiet: edoch gebeurt het al Dat icmant bovenftyge, een kleen, een dun getal > En noch door duizent doón, en arrebeit, en lyden, Zal fteigren tot der, Staet en kroon, dieze ons benydén. Elenden zullen zich terftont, op Adams fpoor, Verfpreien zonder endt, de wyde weerelt door. Matuur zal, van dien flagh getaiftert, fchier verteeren, En wenfehen in een Niet of mengelklomp te keeren. *ck zie den menfeh, die naer het beelt der Godtheit zweemt > * an Godts gelyckenis verbaftert, en vervreemt, In wil, geheughenis, en zyn verftant ontluiftert, Het ingefchapen licht benevelt, en verduiflert, |
||||
|
64 L U C I F E R.
En wat den dagh befchreit, in 's moeders bangen fchoot,
Gevallen in den muil der onvermybre Doot.
Ick wil de tiranny verheffen, altyt ftouter,
En u, myn zoons, gewyt tot Godtheên, op het outer,
In kercken, zonder tal, tot aen de lucht gebout,
Vereeren öffervee, en wieroockgeur, en gout,
Ja zoo veel menfchen, als geen tong vermagh te noemen 3
En al wat Adam teelt in eeuwigheit verdoemen,
Door gruwelftuck op duck, Godts naem ten trots begaen.
Zoo dier wil hem myn kroon, en zyn triomffeeft ftaen.
Mich. Verwaten vloeck, zoo trots de Godthcit noch braveeren!
Wy willen u eerlang dat lafterftuck verleeren. Gab. Aldus ïpreeckt Lucifer, en zent Vorft Belial,
Op dat hy datelyck de menfchen breng' ten val. Dees fchiet de boosheit zelf, de liftighfte aller dieren, De flang aen, om met glimp van woorden te vercieren Het lockaes, 't wclck aldus d'onnoofle fchepfels ving, Daer zy gelungert om den tack der kennis hing. Heeft Godt, op halsfh'af, u zoo dier, zoo ftreng, benomen Den vrydom van dit ooft, den fmaeck van 't puick der boomen ? I Neen Eva, fimple duif, geenfins: ghy zyt verdwaelt, Aenfchou eens, bid ick u, dien appel, ay, hoe ftraelt, Hoe gloeit dit ooft van gout en karmozyn te gader i Hoe noodt u dit bancket i ay dochter, tre wat nader : Hier neftelt geen venyn in dit onfterflyck loof. Hoe lockt dees vrucht: aypluck: aypluckvry: ick beloof U wetenfehap, en licht, wat deiflghe, bang voor fchennis l Tafl toe, en wordt Godt zelf, in wysheit, en in kennis, En wetenfehap gelyck, en eere, en majefteit, Hoe zeer hy 't u beny. zoo vat men 't onderfcheit Het wezen en den aert en d'eigenfchap der zaken. Terftont begint het hart der fchoone bruit te blaken, T'ontvoncken, en zy vlamt op d'aengepreze vrucht. De vrucht bekoort het oogh, het oogh den mont, die zucht. |
||||
|
TREURSPEL. <ry
De luft beweeght de hant al bevende te plucken.
Zoo plucktze, en proeft, en eet (dat wil haer afkomft drucken l) Met Adam, en zoo dra hun oogen opengaen, En zy hun naecktheit zien, bedeckenze, met blaén, Met vygenloof, hun fchaemte, en fchande, en erfgebreken, En gaen zich in geboomte en fchaduwen verfteken, Verfteken, maer vergeefs, voor 't aldoordringende oogh. De lucht betreckt allengs. zy zien den regenboogh Gefpannen, als een bode en voorfpoock van Godts plagen. De hemel treurt in rou. geen handenwringen, klagen, Noch fchreien helpt den menfch en zyne weergade. ach, Het weerlicht, reis op reis: het dondert, flagh op flagh . Al wat men hoort en ziet, is fchrick, en'angft, en zuchten. Zy vlughten voor hun fchim, maer kunnen niet ontvlughten Den worm, die 't hart doorknaeght, het overtuight gemoedt. Zy knickebeenen beide, en fïruicklen, voet voor voet. Het aengezicht ziet doots, en d'oogen, diep verdroncken In tranen, zien geen licht. hoe is de moedt gezoncken i Hoe ftack hy flus hec hooft zoo moedigh in de lucht i Het ritflen van een bladt, of becck, een kleen gerucht Verbyftert hen; terwyl een zwangre wolck komt dalen, Die fcheurt, en baert allengs een licht, een' glans, en ftralen, Daer d'Opperfte uit verfchynt, in dien bedruckten ftaet, En dondert met zyn ftem, die hen ter aerde flaet. Rey- Och och och och, de menfch waer nutter noit gefchapen.
Dat leert zich aen een vrucht, een' mont vol faps, vergapen. vab. O Adam, dondert Godt, waer zyt ghy toe geraeckt ?
Vergeefme, o Heer. ick vlught uw aenzicht, bloot, en naeckt. Wie leerde u.vraeght hemGodt,uw fchaemte en naecktheit ken- J-'urft ghy uw lippen aen verbode vruchten fchennen ? (nen ? Myn gade, myne bruit bekoorde my, helaes. Zy zeght: de flimmë flang bedrooghme met dit aes. Dus fchuift elck van den hals den oirfprong der gebreken. "*^. Gena. wat vonnis wort op dit vergryp geftreken ?
I Gab.
|
||||
|
66 LUCIFER.
Gab. De Godtheit dreight de vrou, die Adam heeft verleic,
Met ween, en barens noot, en onderworpenheit; Den man met arbeit, zweet, en zorge, en laftigh flaven i Den acker, die den menfch ten lefïe zal begraven, Met onkruit, en veel ramp; de Slang, om 't loos misbruick Van haer doortrapte tong, zal kruipen op den buick, Langs d'aerde hene, en flechts by ftof en aerde leven. Maer om den armen menfch een' vaften trooft te geven, In zulck een jammernis, belooft de Godtheit trou Te wecken, uit het zaet en bloet van d'eerfte vrou, Den Stereken, die de Slang, den Draeck, het hooft zal pletten s Door erf haet, van geen tyt noch eeuwen te verzetten. En fchoon dat felle Dier hem naer de hielen byt, Noch triomfeert de Helt met eere, na dien ftryt. Ick koom uit 's Hooghflen naem dat onheil u ontvouwen. Stel daetlyek orden, eerze ons moeite op moeite brouwen. Mich. Uriè'1, Schiltknaep, die het heiligh Recht bewaert,
En reuckeloosheit ftraft; gryp aen uw vlammend zwaert: Vliegh hene naer om laegh, en dryfze beide uit Eden, Die d'eerfte wet zoo blint zoo reuckloos overtreden, Bewaeck den ingang van 't ontheilight paradys, En keer de ballingen met kracht af van de fpys, Den boom, die 't leven reckt, gedoogh nict datze pluicken D'onfterfelycke vrucht, en 't hemelfch ooft misbruicken. Ghy wort op fchiltwacht voor den hof en boom gefielt. Dat Adam buiten zwerve, en, vroegh en fpade, velt En klaigront ommeploegh', waer uit hem Godt bootfeerde. Ozias, aen wiens vuifl de Gottheit zelf vereerde Den zwaren hamer van gekloncken diamant, En ketens van robyn, en krammen, fpits van tant, Ga hene, vang en fpan het heir der helfche dieren, Den Leeu, en feilen Draeck, die tegens ons banieren Dus woedden r vaegh de lucht van dees vervloeckte jaght, En boei ze aen neck en klaeu, en ketenze met kracht. Dees
|
||||
|
TREURSPEL. 67
Dees fleutel van den put des afgronts en zyn holen
Wort, Azarias, u en uwe zorgh bevolen. Ga hene, fluit in 't hol al wat ons maght beftryt. Maceda, neem dees torts, die vlam is u gewyt. Ontfteeck den zwavelpoel, in 't middelpunt der acrdc.. En pynigh Lucifer, die zoo veel gruwlen baerde, In 't eeuwighbrandend vier, gemengt met killen vorft; Daer Droef heit, Gruwzaemheit, Verfleentheit, Honger, Dorrt,. De Wanhoop, zonder trooft, de prickel van 't geweten, En Onverzoenbaerheit, een ftraf van 't boos vermeten, Verfteken van den glans der Godtheit, in dien roock, Getuigen 's hemels ban, gevelt op 't heiloos Spoock i Terwyl 't beloofde Zaet, verzoenende Godts toren, Herftelle uit liefde al wat in Adam wert verloren. Rey. VerlofTer, die de Slang het hooft verpletten zult, 't Vervallen Menfchdom eens van Adams erreffchult Verloflèn t'zyner tyt, en weer, voor Evaes fpruiten, Een fchobner paradys hier boven openfluiten; Wy tellen d'eeuwen, en het jaer, ja dagh, en uur, Dat uw gena verfchyn' j de quynende Natuur Herftell', verheerelycke, in lichamen, en zieleni StofFeerende den troon, daer d'Engelen uitvielen. UI T.
|
|||||||
|
MO Y-
|
|||||||
|
I x
|
|||||||
|
68
MOYSES
|
|||||||||||
|
GEZANG.
|
|||||||||||
|
o
|
Hemel, hoor naer myne reden.
Het aertryck geef' myn ftem gehoor.
|
||||||||||
|
Myn leering druipe in ieders oor,
Gelyck de woleken nacr beneden. Ick wenfche dat de woorden vloejen, : " Uit mynen mont, als dau, en vocht;
Gelyck de regen, uit de locht i . - ..,.;
Het kruit, en druppels 'c gras befproejen:
Dewyl myn tong den naem des Heeren Verheffen wil, gelyck 't behoort.
Geef Gode alleen den prys: komt voort,
En helpt zyn majefteit vermeêren. Godts wonderwereken zyn volkomen, En al zyn paden loopen recht.
Godt is getrou : geen vaifcheit hecht
Op dien rechtvaerdigen, en vromen. Die zich geenfins als kinders droegen, Maer fchendigh, tegens 's hemels ftem,
Zich zelfs vergrepen, gaven hem
Niet weinigh ftof van ongenoegen. Verkeert geflacht, bedorve rancken, Onwetend volck, te dwaes en fnoo,
Bejegent ghy de Godtheit zoo!
Is dit den Allerhooghften dan eken i Is hy dan niet uw rechte Vader, Uw eigen vooght, en wettigh Heer,
Die u bootfeerde tot zyn eer,
En 't wezen gaf, en fchiep te gader ^ Gedenck aen d'overoude dagen, En loop met uw gedachten vry
Doof
|
|||||||||||
|
GEZANG.
Door alle huizen, op een ry:
Ga hene, ga uw' vader vragen: Hy zal u al 't voorleden mellen, En wat 'er is gebeurt voorheen.
Ga vraegh uwe ouders naer 't voorleên:
Zy zullen 't u in 't lang vertellen. Toen d'Opperfle elck zyn lant ging toonen, Toen Adams af komft: wiert verfpreit,
Hy elck zyn deel heeft toegeleit,
Naer 't juift getal vari Jakobs zoonen. Godts volck is 't eigendom des Heeren, En Jakob blyft zyn errefpant.
Hy vont hem in verwildert lant,
Daer Schrick en Eenzaemheit verkeeren. Hy voerde hem omher, bewogen Van liefde, en gaf dien zone een wet -x
Bewaerde hem voor ramp en fmet,.
Gelyck den appel van zyn oogen. Gelyck een arent vlugge vogels Tot vliegen port, rontom hen zweeft,
Spreit Godt zyn pennen uit, en heeft
Hem opgenomen op de vlogels. De ware Godt alleen geleide Hem op dien toght: geen heidenfch godt,
Of uitheemfch ongodt broght zyn lot
En erfdeel door woeftyn en heide. Hy zette het met zyne veder Op hoogelanden, in een lucht,
En velt, vol fpyze en ackervrucht
En. weelige gewaffen, neder. Daer zogen de verkore lippen Aen honighdau het hart gezont -3
Aen oli, die hun in den mont
Quam vloejen, van de harde klippen j I 3
|
||||
|
M O Y S E S
Aen boter van de gladde koejen,
De fchapemelck, 't gemefte lam, En Bafans bock, en vetten ram. De tarwe bloem, zoo fchoon in 't bloejen,
Godt fchonck hem ruftigh van den klaren
En rooden wyn: aldus gemeft En zat, begon de zoon in 't left Weêrfpannigh achter uit te varen.
De zoon wert gladt, en vet, en grover,
Verliet de Godtheit, die hem fchiep, Ontviel de Godtheit, die hem riep, En zette aen vruchtbre beemden over.
Zy terghden Godt, door vreemde goden,
Ontftaecken 's hemels Majefteit • Tot gramfchap, door de gruwzaemheit Der afgoón, hun zoo ftreng verboden.
Zy offerden den Goön der beemden,
En niet den Godt, die hen verbont. Zy dienden, los en zonder gront, Den onbekenden, en den vreemden^
De nieuwe en onbekende altaren,
By uwe vaders noit ge-eert. Ghy lochent Godt, die u bootfeert, En laet uw' Heer en Schepper varen •
Dat zagh d'Almaghtige, uit zyn troonen,
Ontfteken van verbolgenheit, Geterght door 't fchendigh onbefcheit Van zyne dochteren, en. zonen.
Hy fprack: ick wil voor deze boozen
Myn aenfehyn decken met een wolek, En zien den uitgang van dit volck, Verkeerde kinders, trouweloozen.
Men durf door ongoón my vergrammen,
My tergen door afgodery. |
||||
|
GEZANG. 7i
Ick wil een ander volck aen my
Verbinden, buiten Iakobs flammen. Ick wil verwecken dwaze volcken, Ten trots van hunnen wrevlen moedt.
Myn gramfchap zal, gelyck een gloet,
Ontfteken 's afgronts diepfte kolcken -3 Al 't lant met zvne vruchten blaecken, > Der bergen gront in afch vertreên,
De rampen ftapelen op een,
En hen met al myn pylen raecken. De honger zal hun vleefch verzwelgen. 't Gevögelt om hen piekt en zwiert.
De felle flang en wreet gediert
Zal hen, in ftof gefleept, verdelgen. Het zwaert van binnen, fchrick van buiten Zal t'effens al wat my mishaeght
Bederven, jongeling, en maeght,
Den ouden man, en teere fpruiten. Dan wil, dan wil ick fchimpwys vragen: Waer zynze nu in roock en wint ?
Ick wilze, waer men menfehen vint,
Uit elcks gedachteniile vagen. Doch om geen' vyant ftof te geven Tot laftren, fchortte ick deze ftraf,
Eer zy hun hatren voedtfel gaf,
Om trotfer my te wederftreven. Zy moghten licht uit hooghmoedt ftoffen: Ons hant is fterek, daer't al op ftuit.
Hun G odtheit voerde dit niet uit,
Noch heeftze door haer maght getroffen. O radelooze, en zinneloozen i Och, was dit volck toch wys'en vroet.
En zaegh noch tydigh te gemoec
D'aenftaende ftraf, en plaegh der boozen i Hoe
|
||||
|
MO Y S E
|
|||||
|
Hoe kan een enkle, duizent jagen,
En twee, tien duizent op den toght; Is 't niet om dat hen Godt verkocht, En dreef in 't net, om hen te plagen ?
Ons Godtheit flachte noit de goden
Der vyanden: dat boos geflacht Kan zelf getuigen van de maght, Waer voor alle afgoön henevloden.
De wynftock, die ons haters pooten,
Is als der Sodomyten ranck, En Gomorreefchen ackerdranck; Een bittre wyn, vol gal gegoten ,
Hun wyn is gal van felle draken,
En dootlyck addrengift. En broet Dit niet al ftil, in myn gemoedt, Bezegelt, als een fchat van wraken ? -
lek hou de weêrwraeck voor myn eigen,
En wil 't vergelden, op zyn tyt, Op datze fneuvlen in den ftryt. De dagen naecken, die hun dreigen.
De tyt, befchoren tot hun fchade,
Isvoordehant. de hemel zal De boosheit brengen tot een' val, Zyn dienaers trooften, uit genade.
Zy zullen zien hoe die htm haten
In kracht vermindren, en getal, En hoeze fmilten, die op wal En ftereke muren zich verlaten.
Dan roeptghe: waer zyn nu hun goden s
Hun toevlught, £n hun toeverlaet, Van welcker offer zy verzaet En vet geworden zyn, gevloden ?
Van welcker offerwyn zy nuttcn ï
Zy geven nu zich zelfs eens bloot, |
|||||
|
G E ZA N G.
En redden u, in dezen noot.
't Is tyt, dat zy u nu befchutten. Nu merekt, aen 't geen 'er is bedreven, Dat ick alleen de Godtheit Ben,
En, nefFens my, geen andre ken.
Ick ben de Heer van doot, en leven. Ick quetfe, en zalve, aen alle zyden, En geen geweit, noch geene kracht
Kan iemant rucken uit myn maght,
Noch voor myn hant zich zelf bevryden. Ick hef myn rechte hant naer boven , En zweere by myn Majeftcit:
Ick leef alleen in eeuwigheit,
Die alle maghten kan verdooven. Indien ick koom' myn zwaert te wetten, Tot dat het als een blixem ftrael',
En myne hant, met fchittrend ftael
Gevvapcnt, zich in 't recht ga zetten ; Zoo wil ickme aen myn haters wreecken, Vergelden hunnen wrevlen moedt.
Myn pylen zullen, root van bloet,
En dronken, druppelen, en leken. Myn zwaert zal 's vyants vleefch verflinden, En 't bloet der dooden, in den flagh;
's Gevangens vleefch, die met geklagh
Bloots hoofts zich boejen liet, en binden. Dat allerhande volck, en tongen Godts volleck loven: want hy boet
Zyn dienaers fchade, en wreeckt hun bloet,
Uit wraecke tot dees ftraf gedrongen, «y zal het onrecht van zyn zoonen Uit yver wreken, naer zyn maght,
Maer Jakobs erfdeel en geflacht
Genadighvallen, enverfchoonen. K
|
||||
|
HET
|
|||||
|
G E L O O F S-T E K E N
DER
APOST. ELE N.
ICk ftut de hoop van myn gemoedt
Met myn geloof in Godt den Vader, Almaghtigh, en volkomen goet, Die hemel, aerde, en zee te gader Hun wezen gaf. ick ruft met een
Op JESUS, boven zyn genooten Gezalft, des Vaders zoon alleen,
Van eeuwigheit uit hem gefproten, Ons aller Priafter, Vorft, en Heer, En Leeraer, waerdigh prys en eer: Die, in der tyt oock, door de kracht
Des Geefts, die heiligh is, ontfangen Uit Davids Koningklyck geflacht,
Na aller vaderen verlangen, Geboren wert uit eene Maeght,
Maria: zonder fchult moft lyden, En voor Pilatus ftoel gedaeght,
In 't endt, benaut van alle zyden , Aen 't kruis den bittren dootfnick gaf;
Gefloten wert in 't nare graf 5
Ter helle daeldc: wederom
Ten derden dage, van 's doots keten Ontbonden, naer den hemel klom,
Daer hy in glorie is gezeten, Aen 's Vaders rechte hant j wiens maght
Het al bcftiert door zyn vermogen: |
|||||
|
Van waer men hem ten oordeel wacht,
Als Rechter, in des hemels bogen; Om uit de woleken, zynen troon, Te fcheiden levenden, en doön. 'k Geloof [ waer in my Godt verfterek']
Oock in den Heilgen Geeft, vol vrede: De heiige en Katholycke Kerck j
Der Heiligen gemeenfehap mede: Vergiffenis van alle qüaet :
Verryfenis van vleefch en aren: Het leven in volkomen Staet,
En niet bepaelt van tyt of jaren. Dit is 't Apoftelyck geloof.
Dat niemant ons hier van beroof'.
HET
GE BE D T
DES
H E E REN.
O Vader, die my naer uw beek
Bootfeerde, na den val herteelde, En heilighde, en my mededeelt, Uit uwen ry eken fchoot, vol weelde, Wat ziel en lichaem onderhoudt ;
En my myn lüften leert betoomen -, Myn hoop, op uw gena gebout
En liefde, o Vader aller vromen, Ten hemel ftyght, om, als een zoon, Te knielen voor uw'hoogen troon. K i
|
||||
|
HE T G E B E D f
Uw groote naem, o groote Godt,
Van valfche godtheên afgefcheiden, En wat verroeft en haeft verrot,
Gedient wort by den blinden Heiden ,- Uw heiligheit, uw majefleit,
Voorzienigheit, enalmaght blyven Zoo lang en wyder uitgebreit
Als 't licht de fchaduw zal verdry ven. Uw heerlvckheit en eere ftrael'
Dat geen bcpaeltheit haer bepael'.
Uw Ryck, geen aertfch, noch weereltfch Ryck,
Verknocht aen plaets, en grens, en tyden, Maer uwe majefleit gelyck,
In hun, die voor uw eere ftryden, Op hoop, van eens rnet uwen Zoon
In eeuwigheit te triomfeeren, Daer duizenden, voor uwen troon,
Uw heerlyckheit en Godtheit eeren ■, Dat Rvck moet groeien, en volfta
In heerlyckheit, als in gena.
Uw wyze wil, en niet myn wil,
Gekrenckt door daeghlyx overtreden, En Adams heiloos erfgefchil,
Neem' zynen voortgang hier beneden, Als boven, in het hemelfch hof,
Alle Englen, op uw' wenck, uw wetten Beftemmen, en uw5 rycken lof
Eenftemmigh zingen , en trompetten. Myn wil in uwen wille fmilt',
En wille al wat de hemel wik.
|
||||
|
DES HEERE
Verleen ons, uit uw' vollen fchoot,
Uw woort, en 't voedtfel van genade -, A Voor al het Manne en hemelfch broot,
Op dat dit onze ziel verzade, En voede, en ftercke, eer zy vcrreift.
Verleen ons door uw' zegen, heden En daeghlyx, wat de nootdruft eifcht >
Tot onderhoudt van lyf en leden -, Hoewel geenfins voor my alleen,
Maer alle mcnfchen in 't gemeen.
Naerdienwe, door verzuim van deught,
Of boosheit, menighmael bedreven, Ons fchuldigh vinden van der jeught,
Zoo wil de fchulden ons vergeven; Gelyckvve 's naeften rekning net,
In't fchultboeck van ons harte, fluiten , Met weêrwraeck haet noch wrock befmet
Uit liefde, om 's naeften leet te fluiten 5 Zoo boeten wy door kleen gedult
^-Ixv' grooten eifch, ons zware fehult.
Wanneer de Hel ons klampe aen boort,
De luft der weerelt hart en zinnen Met eenen glimp van vreught bekoort,
Het zy-van buiten, of van binnen; Zoo trooft en moedigh en verfterck
Den zwacken geeft door uw genade, Om onbezweken in dit perck,
En onverwonnen, zonder fchade, T'ontworftelen dit zielgevaer.
°ch, dat gefchiede: dat zy waer.
|
|||||
|
K 3
|
|||||
|
NOODIGH
BERECHT
over de nieuwe Nederduitfche
misfpellinge. SEdert eenige jaren herwaert had Neder-
duitlchlant het geluck dat vernuftige Schry- vers enLetterkunftenaers lofly ck hunnen y ver befteedden in onze Spraeck te fchuimen, te zuive- rende verrycken, en te regelen, door fchriften, of letterkunftigh onderwysj waerover wy tegenwoor- digh niet voornemen ons inzicht, onder verbeten ringé van letterwyzen, te melden, dan alleen wat de misfpellinge belangt, in het verdubbelen dei* klinckletteren , by weinigen begonnen in te voer- ren • gelyck [ om een voorbeelt te ftellen ] voor Vader, Vaader -} voor Torede, Toreede; voor Koning-, Koo- ring, en diergelycke walgende verdubbelingen van . klinckletteren meer; quanlms om de langkheit van den klanck der iyllabe of lettergrepe uit te druc- ken , en niet te lezen Vader, vrede', Koning : welcke verdubbelinge ick , gelyck oock eerty ts van wylen den hooghgeleerden Heere Voßius zelf, oordeele een ganfch ongerymde en overtollige misfpellin- ge te wezen, tegens den voorgang van Hebreen , Griecken, Latynen, Italianen, Spanjaerden, Fran- ièhen,
|
||||
|
79
fchen , Hooghduitfchen , en andere tongen : en fchoon men dezen voet van verdubbelen al volgh- de, noch blyfc evenwel de twyfelachtigheit der langkheit of kortheit des klancks der fyllabe of lettergrepe, in een ongelyck grooter getal van andere woorden, daer de klanck lang valt, op d'eerfte of tweede of derde lettergreep, gelyck by deze voorbeelden blyckt,namelyckop d'eerfte, mdfgaen; op de tweede , in beerin; op de derde, in koopvaerdjf: het,welck ick noodigh vondt aen te wyzen, om den inbreuck van deze wilde woeftheit te ftuiten, de Nederlantfche pennen voor d'aen- ftootelycke klippe dezer miflelycke misipellinge te waerfchuwen, en zulckeen inckvlack uit onze boecken te wiifchen. H O R A T I U S:
Leef lang: vaer *<ïïel. offlaet ghy beter geit als dit,
Zoo deel het rufligh me: z$o niet, befiemmyn ypit. |
|||||
|
j>
|
|||||