|
VADERLANDSCHE
|
|||||
|
II I S T O R I E.
|
|||||
|
TWEEDE DEEL.
|
|||||
|
VADERLANDSCHE
HISTORIE,
VERVATTENDE DE
GESCHIEDENISSEN
DER NU
YEREENIGDE NEDERLANDEN.
INZONDERHEID DIE VAN
HOLLAND,
VAN DE VROEGSTE TYDEN AF:
Uk de geloofwDardigfte Schryvers en egte
Gedenkftukken famengeiteld, DOOR
JAN WAGENAAR.
Met Flaaten en Kaarten.
TWEEDE D E E L, BEGINNENDE M E T D E N A A N V A N G DEP. NE-
GENDE E E U W E, EN EINDIGENDE MET DE DOOD VA N W ILLBM DBN II , G R A A' V E VA N H OLLAKD EN R O O M SCB« KONING, IN 'T JAAR I256. |
|||||||||||||
|
Te AMSTERDAM, bï
JOHANNES ALLART.
|
|||||||||||||
|
U D
|
|||||||||||||
|
C.
|
|||||||||||||
|
Met Privilegie van de Ed. Gr. Mog. /leeren Staatèh
van Holland en IVettfrictlaiid, |
|||||||||||||
|
VADERLANDSCHË
HISTORIE.
VYFDE BOEK,
|
|||||
|
INHOUD.
1. Staat deezer Landen. Zeden. Godsdlensti
Koophandel. II. Regeeringsvorm. Hertogen-, Graaven. Regt- en Landdagen. Koningklykè en Graaflyke Inkomften. Steden - Regeering. III. Ryksverdeeling van Karel den Grooten. Deenfche Kryg. IV". Inval der Deenen in Friesland. V. Karel de Groot e flerjt. Keizef Lodewyk is den Friezen gunflig. Herioldi Koning der Deenen, komt herwaar ds. VI. Kettery in Friesland. Deenfche zaaken. VII. tleriold gedoopt. VIII. Hy krygt, nevens R.o- ruk en Hemming * bewind over een gedeelte deezer Landen. IX. Duurflede, door de Dee- nen , verwoest. X. IValcheren en andere Strec- ken overvallen. Eggard en Hemming fneu- velen.DeKoopftadtVitlamverddgd, XI. Ge- weldenaaryen te Egmond'en te Noordwyk. Ds Graaven Gerolf en Tibbold komen om. XII. Ryksverdeeling tusfehen Lctharius en KareL XIII. Watervloed. Deenfche Zeefchuimeryen.
XIV. Nieuwe Ryksverdeeling, tusfehen Lo-
tharius, Lodcwyk en Karel. XV. Friesland, II. Deel. A groo* |
|||||
|
s VADERLANDS CHE V. Boes,
grootendeelds,door deNoormannen, overheerd.
XVI. Her Md omgebragt. Hor uk bemagtigt Duurftede. XVII. Invallen der Noormannen. XVIII. Ryksverdeeling na de dood van Keizer Lotharius. Roruk en de Deenen bemagtiger, de Betuwe, Utrecht enz. XIX. Fr ie)che Koopluiden te Duurftede, door de Deenen, ge- dood. XX. Onderzoek of Holland, in 't jaar 863, tot een Graaffchap gemaakt zy. XXI. Roruk, door de Conkingi, verjaagd. XXII. Het Woud Wasdaaan Graave Dirk gefchon- ken. XXIIF. Ferdeeling van Lotharingen, onder Karcl en Lodewyk. XXIV. De Noor- man Rudolf valt in Friesland. XXV. Rollo komt, uit Engeland, in JValcheren. Hy vertrekt weder. XXVI. Ferander in gen, na de dood van Keizer en Koning Lodewyk. Graaf Dirk f keuvelt, in een Stryd tegen de Noor- mannen. XXVII. Zy verbranden Bajorzuna, en V Paleis te Nieuwmegen, XXVUI. Zy flaan zig, te Haslou,aan de Maaze, neder. XXIX. De Noorman Godefrid bekomt het ge- bied over Kennemerland en Friesland. Does- burg of Du is berg bemagtigd, en Deventer verbrand. XXX. Gezantfchap van Gerolf en Gardolf. Gerolf verliest zyn Graaffchap. XXXI. Godefrid gedood. Einde der Deenfche Regeeringe, hier te Lande. XXXII. Gerolf, in V bezit van zyn Graaffchap, herfteld.Gift van Koning Arnoud, ten *zynen behoeve. XXXIIf. Zwentibold wordt Koning van Lotharingen. XXXIV. Gerolf fier ft, en wordt, door zynen Zoon, Dirkd e neer- sten, opgevolgd. |
|||||
|
Ecne
|
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. 3
|
|||||||||||||||
|
E
|
|||||||||||||||
|
ene reeks van omtrent tien Eeuwen, r.
federt de aankomst der Batavieren hier Staat dee. |
|||||||||||||||
|
te Lande, verloopen , heeft zo merkelyke ^erLan-
veranderingen in den Staat onzes Vaderlands ne<r'ende te wege gebragc, dat het niet ondienftig zyn en tiende zal, in den aanvang deezes Boeks, een wei- Eeuwe. nig flil te Haan, en terwyl wy naar de ver- leedcn' omkeeringen te rug zien, ons eene Schets voor te houden, van de gedaante dee- zer Gewesten, in de negende en tiende Eeu- we der gemeene Tydrekening. Wy zien de Batavieren thans,geheel ver- Verand»
dweenen, of binnen eenen kleinen hoek Lands, ™8 van |
|||||||||||||||
|
■de Betuwe, bepaald. De Kaninefaaten, Mare-
|
ners.
|
°'
|
|||||||||||||
|
zaaten en andere oude Ingezetenen deezer
Landen hebben reeds, eeuwen lang, hunnen naam, in de oude Gefchiedfchriftcn, verloo- rcn. De Franken, die, eertyds, beoosten den Ryn, woonden, hebben zig nu, groo- tendeels, bevvesten die Riviere, nedergeflaa- gen, en een magtig Ryk in Gallie gevestigd. De Saxers zyn, uit het Land beneden Nieuw- niegen, of naar hunne oude wooningen, om- trent de Wezer en de Elve, te fug gedree- ven, of over Zee naar Britanje geweeken. De Friezen alleen, dat iets zeldzaams is (#), heb- ben, meer dan cenig Volk hier omtreiu, hun- ne oude Landen ingehouden, en zelfs hunne grenzen, Westwaards, en vedligt ook Oost' waards , wyder uitgebreid. Wy vindenze nog
(«) Vth Uebön. Emmm. R'erüm Frific. 73r, X, pi io, il.
E.fit. in Folh.
|
|||||||||||||||
|
A %
|
|||||||||||||||
|
4 VAD'ERLANDSCHÈ V. Bowtó
nog tusfchen de Eems en den Midden - Ryn,
alwaar zy, by de oudfte Schryvers (¥)-, ge- plaatst worden. En fchoon zy, fomtyds, uis een gedeelte hunner bezittingen , door de Franken, verdreeven geworden zyn, fchynt zulks alleenlyk uit zulk een gedeelte gefchied te zyn, van 't welk zy zig, in laarer' tyd, hadden meester gemaakt (V). Zy hebben hun- ne oude Landen, immers voor 't grootlle ge- deelte, altoos behouden, of 't gene 'er hun, voor eenen tyd, van ontweldigd was, fpoe- diglyk wedergekreegeii. De naam van Friezen is hierom alomme zo vermaard geworden, dat de Ingezetenen der Landen, thans Vereenlgds- 'Nederlanden genoemd, naauwlyks by eenigen anderen naam, in Schriften der agtfte, ne- gende en eenige volgende Eeuwen, betekend worden. Friesland ftrekte zig tot aan de Lau- wers en nog verder Oostwaards: en VVest- waards tot aan de Schelde (ß). Utrecht en Wyk te Duurilede (<?), Vlaardingen en Ryns- burg of Keenenburg (/') waren, zo wel als Dokkum, Steden van Friesland. Zeden. Doch fchoon de Friezen de zelfde Landen als van ouds hebben blyven bewoonen, heb- benze egter de zelfde Zeden en den zelfden Godsdienst geenszins behouden. De verkee- ring met de Romeinen heeft de Franken al- Jengkens befchaafd, en deezen hebben de- Frie-
m Zie I. Boek, II. 36.
IÓ Zie IV. Bock, bl. 336 en 359. Vcg. met III. Boek, lil.
29a. (d) Vide Leg. Frifion. Tit. I. Leg. IV. X. &c. en hier
voor III. Boek, bl. 292. en IV. Boek, bl. 359. Qe) Anniil. Birr. ad annum 863. Hermann. Contract»
ad annum 1046. C/) LA.M8! SCHAFNABUB.0, (ld amwm IO46.
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE.; 5
Friezen, eerlang, de oude woestheid leeren
afleggen. Leezen, Schryven, Steden bou- wen en diergelyke noodige Konsten, van,wel- ken, de Ingezetenen deezer Landen, in over- oude tyden, genoegzaam, onkundig waren (g), zyn alvroeg zeer gemeen onder hen geworden. Èn na dat de Franken Orgels (A), konltige Uur- werken (7), en Sterreloopkundige Werktui- gen (/e) hadden leeren maaken, heeft men hier ook fmaak in verhevener oefeningen ge- kreegen. Het Glasblaazen is, hier of hier om- trent, ook al in de agtfte Eeuvve, bekend ge- weest, wanneer het in Britanje nog onbekend was (/). De Godsdienst is ook geheellyk veranderd. Godï-
Na dat de Friezen in 't algemeen de Evange- dienst. lie-Leer omhelsd hadden, werden de Tem- pels, Altaaren en Afgodsbeelden alomme om verre geworpen (m), en de gewyde Bosfchen, die, in grooten getale, hier te Lande, ge- weest zyn, uitgerooid. Sommigen merken deeze uitrooijing der heilige Bosfchen, zon- der grond, aan, als wonderdaadiglyk, op Wil- lebrords gebed, gefchied ; daar men weet, dat Karel de Groote, in de jaaren zevenhonderd negenentagtig en zevenhonderd vierennegen- tig, uitdrukkelyk bevolen heeft, dat de' ge- wyde Wouden en] Buomen alomme om ver- re (-£) Zie I. Boek, U. 18. 20.
<ft) Wonach. S. Gall. de Reb. Bell. Caroli M. Cap. XI.
Qi) Annale Bertin ad annuni 807. (£) Geiibirti Epift. CXLVIII. apud Du Chksnb Tom. ï\.
ft~ 823. Ejusd. Epijt. ap. .Mabill. Veier. Anna!, p, 102. ' . CO Epill. Gudiïerct. ittter Bonif. [«XXXIX. p. 124. j^m) Zie hier voor IV. Boek, hl. 346, 377, 419. |
|||||
|
A3
|
|||||
|
6 VADERLANDSCÏIE V. Boek.
re gehouwen moesten worden (»). Wy heb-
ben, uit het voorig .gedeelte dezer Histo- rie (V), reeds können zien, dat de Friezen, bekeerd zynde, aan de plegtighcdcn en ge- bruiken der Roomfche Kerke verbonden wer- den. Men was hier op zeer gezet, dat 'er, •door 't gezag der Frankifche Vorsten, alomme Schooien opgeregt (p), en Meesters aange- fteld werden, die het zingen der Kerkgezan- gen , op de wyze der Kerke van Rome, on- derweezen ((/). Deeze Gezangen waren, in de Latynfche taaie, opgefteld; hoewel'Karel de Groote vastgefteld hadt, dat men Gebeden in alle taaien doen mögt (r): 't welk dan van by- zondere Gebeden i'chynt verdaan te moeten worden. Nog andere Schooien waren 'er, alomme, onder 't Frankisch gebied, ten tyde van Karel den Grooten, in welken, de Spraak- konst en Rekenkonst onderweezen werden (V). Ook hadt deeze Vorst, gelyk hy zelf getuigt, de Schriften des Ouden en Nieuwen Ver- bonds, dat is, de Latynfche .Vertaaling der zelven, van de misflagen der Uitfchryveren doen zuiveren (7). De arbeid van Alcuinus, te vooren, meermaalen van ons gedagt, was hem
(n 3 Capit. Reg. Francor. Col. 235 & 269. Tom. h Edit.
lialuz. & Col. 56s & 595. Edit. Georgisch. Co~) IV. Boek, il. 353 > 410.
O) Dipl. Carol. Magni op. Mimum Donat. Pinr. Cap. XII
Oper. Diplom. Tom. I. p- 16. (?) Carol. Magni Pribf. in Homil. Pauli Diac. apud
Mabillon. p. 73. Monach. Egolism. Vita Caroli Magni. ad anmim 78,"". • O) Capit- Reg. Franc. Col. 270. Tom. I. Edit. Baluz,-
[Col. 596. Edit. Georgisch,] CO Monach; Egolism. Vita Caroli Magni ad anmim /8t*
CO Caroli Maoni Pnefat. in Homil. Pauli Diacuki a.
pud Mabillon. p. 73. |
|||||
|
r
|
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. j
hem, hier in, van veel dienst geweest.(u).
Naderhand werden deeze Schriften, op,bevel van zynen Zoon, Lodewyk den Vroomen , door zekeren Saxer, in Duitfche Digtmaat, naar den trant dier tyden, overgebragt (j>). Ons is reeds gebleeken, dat de verkcering Koop-
rnet de Romeinen, al vroeg, Koophandel hier handel» te Lande gebragt heeft (w~). Naderhand, heb- ben wy gezien, dat de Britannifche Graanen- handel, hier te Lande,, van merkelyk belang gerekend werdt (V). Eenige oude Opfchrif- ten, in Zeeland gevonden (j), overtuigen ons, dat 'er ook andere Handel, van hier op Britanje, werdt gedreeven. En onder de Re- geering der Frankifche Koningen van , den eerden en tweeden Stam begon de: Koop- handel en Zeevaart reeds merkelyk toe te. nee- men. Het heffen van verfcheiden'■'Tollen.:.op, Koop- en andere Waaren, die., langs de Ri- vieren, of over Bruggen en Wegen, tot de- Vorstelyke Schatkist behoorende, gevoerd werden, was toen in gebruik (z). En de oudfte Giftbrieven der •Utrechtfche en anderen Ker- ken , hier te Lande, toonen, dat deeze Tol- len ook hier werden ingevorderd. Aan den mond der Maaze lag, in. de negende Eeu- we, eene voornaame Handelplaats y Wïtlam .■ ge-
(«) SJGEBBBR.T. Gew.i.ac. Chroti. ad attn'im 790.
(.v) Prsefet. in Antiq. "Ltbr. Saxonic. apud Du Chesne Twi>
II. p. 32S. O) Zie I. Boek, il. 89. II. Bock, il. 123.
(#5 III. Bock, U. 246.
(y) Vide H. Canneoietep.. do Brittcnburgo p. 14,15 & Is
Religion des Gaulois, Tom II. p. 98. (») Capit. Règ. Frauc. Co!. 23, 402, 426, 969. Tótq.'U
Etdlt. BaliiZ, A 4
|
||||
|
SI VAD'ERLANDSCHË .V.-UBeä.'
géiióeriid (V). Ook waren Wyk te Duudie-1
de (jby^n Tiel (V) toen aanzienlyke Kooplie- den. : Doch bêoosten de Zuiderzee,''in. liet tegenwoordige Friesland, fchynt de handel zo vroeg niet gekomen te zyn. De Schatz tjng van Paarden en Koeijen, die de Saxers, en, zo 't fchynt, ook de Friezen, oudcyds,' opbrengen moesten (V), toont wel, dat hun Land weinig meer uitleverde: hoewel ook, uit de oude Inftellingen der Frankifche Vorv fteri, af te neemen is, dat 'er Kooren en Ho? n ig gewonnen werdt (V); waar in ook Han-i del gédreevcn zal geworden zyn. De Frie- zen hebben'zig ook, eerlang, op het weer ven vd» 'Wolleuftoffen toegelegd; 't welk wy gezien hebben (Jf), dat, al vroeg, in het Belgisch Gallie, in gebruik geweest- is. Men leesc'i dat Kfire-b de- GfOotè, op Paafchen, den minderen Amptenaarën Friefche Rokken van verfchillendé verwe plag te fchenken (g). Zelfs heeft fty uitheemfchen Vorsten, fomtyds, Friefche Mantels, van witte, gryze en pur- pere verwei vereerd (h). De Handel werde wyders merkelyk voortgezet * op de openbaa- re-Markten j die men3 al vroeg, hier te Lan- de, gehad heeft (T), ■•;;:. ; i' •-. A e i ';'..'■■'• r ,,v4 ..-..,„ De f.*) Annal. FuldenF. nä annum 83S.
(b Annal. Benin, ad'a'nmim S63.
(c) Ali'Ertj De diverf.. Tempor.. Z/*r. II. Cap. S. & 20,
£ii) ijjgjfec voor IV. Eoik,,B, jtJjï, 322, 418.
" fé") 'Capit. Reg. Franc. [Cu/. ä?o. Tom. 1. Edit. Baluz'u, Col. 602. Edit. üenrgisciuX , , Cf) Ut.'Èóetl'Wm.*
, (*).Nqnach, S. Call, de Rebus Bell. CaroliM.C/i/>, XXXI, (h) W. ibia. Cäp. XIV. ' f •'.
C{'3-Zie liier voor,,Ut. 2ft*,'w. 227. & Capit. de Minis-
ter Palat. Col. 342. Tm, IV EdU. btäu'z. ' |
||||
|
10 VADERLANDSCHE V.Bok*;
.il > fcheiden' Heeren of Hertogen der Friezen y.
',ï*';op een' en den zelfden tyd, in oude■ Schry "/vers, gewaagd vindt (V). si . De Franken hielden omtrent den zelfden
voet als de Romeinen in de overheerde Lan- den. Wy hebben gezien, dat zy, in de vier- de Eeuwe, een gedeelte van Galiie bemagdgd hebbende, het Landbeftier gaven aan Ilüg- ters (o), welken onder hen den naam van Her- togen of Graaven droegen.. Zo dra hadden zy het gedeelte deezer Landen, welk ter linker- zyde des Rynftrooms gelegen was, niet over- heerd, of zy hebben'er, buiten twyfel, ook Hertogen of Graaven aangefteld, Wy heb- ben te vooren (p~) getoond, dat Dagobert de I, Koning der Franken, Hertogen en Graaven hadt, ter wederzyde des Rynftrooms. Pipyn, de Vader van Karel Martel, federt, een gedeelte ten minfte van Friesland be- magtigd hebbende, heeft 'er, buiten twyfel, ook, dfèrgelyke . Amptenaars aangefteld. Im- mers ten tyde van zynen Kleinzoon, ook PK pyn genoemd, ontmoet ons een Amptenaer in * Prxfic- Utrecht", die den naam van * Stadvoogd draagt, tus Uriis.cn aan de bevelen des Frankifchen Konings onderworpen was (#). Doch in en na de ty- den van Karel den Grooten, vinden we deeze Koningklyke Amptenaars, dikwils, onder de Friezen. Karel den Grooten, gamsclv Fries- land, van de "Wezer af tot aan'de Schelde toe» overhcerd en-met Wetten voorzien hebben- de f») Zie IV. Boek, hl. 423. •""
to) SU...Bock, hl. 235. ,-,
• C/>; IV. Boet, W.-3J.8: ~' ' (f) WitLiBALW Vita S. Bonif. Cep. X. f. 24ß~ |
||||
|
V. Boek. HISTORI E, n
de (r), vondt goed, de Friezen, door byzon-
dere Amptenaars, van hem afhangkelyk, te doen regeeren. Deezen, 't zy men ze Herto- gen , of Graaven, of nog anders noemde, wa-. ren f Knegten des Konings (Y), tot dat zy zig t Pueif van alle eigenlyke af hangkelykheid ontlloe^ &*&(• gen, en op eigen gezag regeerden. De naam van Dux of Hertog werdt oudtyds Herto-
alleen gegeven aan hem, die over een lieir gen. geboodt. Doch in de middeleeuwe, werdt tleeze naam veeltyds gebruikt, om een Land- voogd, of BeiHerder van een Gewest, uit ver- ,, 7j..v. fcheiden' ftreeken Lands beftaande, te bete* kenen: welke verfcheiden' Strecken Lands den naam van Comhatus of Crmaffchappen droe- gen _(V), en over ieder van .welken, gemeen- lyk, een Graaf, onder zynen Hertog, ge- boodt. De naamen van Hertog of Graaf wor- den fomtyds wel door eikanderen gebruikt en op een en denzelfden Perfoon gepast (V); doch doorgaans is Hertog een naam van. meer- der waardigheid: en men klom van den rang van Graaf tot dien van Hertog op (>). Eén Hertogdom beftondt, naar fommiger meening,- uit twaalf Graaffchappen. Doch dit hadt wel fomtyds plaats; maar men vindt ook van Her- togdommen in de middeleeuwe gewaagd, die uit
Cr) IV. Boek, tl. 445.
CO Leg Salie. Tit. LVII. Num. II. Col. 113. Eüt. Gcof
e>sc!i- 1"", ' v,
CO rm Not. J. Siumosd. ad SiDON. Atoll. Epift. Liir.-
VII. Ep. XVII. p. 79. * - _■ C«) Vide H. Valesium in Panegyr. Berengar. Cup. III. k
379. Eiüt. MurctoT. ' , (v) 1'OMUNATi.Carm. Libu VII. Ccrm. 20. & liir. X.
Cent. 13. • . . .'•'..: |
|||||
|
>
|
|||||
|
ti VADERLANDSCHE V.Boek;
uit, drie (V), uit zeven (.r) en uit meer dan
twaalf Graaffchappcn beftonden (y). Gantsch Friesland droeg, in de negende Eeuwe, den naam van Hertogdom (z). In de Friéfche Wet- ten , door Karel den Grooten gegeven, wordt van niet meer dan eenen Hertog gewaagd. Men leest '-er in van afgezon'denen des Hertogs" en van een Hof des Hertogs (<z). Ook fpreekt een ander oud Schryver (£) van eenen Her- tog, die, in, den aanvang der negende Eeu- we, over Friesland, gebied voerde. De naam van Comes, of Graaf, waarvoor
men, in de Middel-Eeuwe, Graf o en Gravio zeide (c), werdt, ten tyde der Gothifche Re- geeringe in Italië, en zelfs al vroeger 00, doch inzonderheid in de agtlle Eeuwe en ver- volgens, gebruikt, om iemant te betekenen, die, van 's Vorsten wege, opzigt hadt over eenige Stad, Landltreek, Water, Woud, Gebouw, Dykaadje enz. tot 's Vorsten gebied of eigen goed behoorende. Die over eene Stad of Landftreek opzigt hadden, werden dikwils Graaf van zulk eene Stad of Land- ftreek genoemd. Zo leest men van een' Graaf van: Walcheren (Y). Doch veeltyds kreegen de Landftreeken den naam naar den Graave. Zo fkp ■]'.,_-.: . sb ffi WA , vindt Cw) Gregor. Turon. Libr. VIII. Cap, »8. & Du Cange
Voce Ducatus- r C#) Gregor. Turon. Liir. II. Cap. 20.
tyj Vita Aioiuci Epifc. Ccnoinnn. n. I. apud Du Cange
Voce Dux. (z~) Anna!. Bcrtin. ad ennum 839.
O) 1-CS- Frifion. 2ïi. XVI. Leg. 2 & 3. rs3 R-EGiNON. Cliron. ad aaniaii Sog.
f f ) Lee. Salie. Tit. UV. Leg- 1 & 2. ï*. LVII. Ug* \>
(d~) Zie III. Bock, tl. 258
f <r) Annal. Fuldenf, ad annum 837,
|
||||
|
V. Boek. HISTO R I E. i$
vindt men gewaagd, van het Graaffchap van
Wigman, van het Graafjchap van Ansfrid (/), van het Graafjchap van Everhard (g), en va» verfcheiden' anderen, hier te Lande gelegen. Water- en Woudgraaven werden zy genoemd, die over Wateren en Bosfchen opzigt hadden: . Paleis oïPaltsgrqaven, die in 's Vorften Paleis l-k-n«' '/'/
te Regt zaten: Burggraaven, die een Burgt of Slot bewaarden: Dykgraave/i, die 't opzigt over eenige Dykaadje hadden: Mark- oïGrens- graaven, die de Marken of Grenzen des Ryks Befchermden enz. Wy zwygen van veele. an- dere foorten van Graaven, om dat zy niet toe ons oogmerk te pas komen. Met een enkel woord, kan men zeggen, dat alle voornaame Vorftelyke Amptenaars, die ergens opzigt o- ver hadden, Comités of Graaven genoemd wer- den. Alle of de meeste Graaven der Middel- Eeuwe bekleedden het Ampt van Regter» waarom, de naam van Graaf, dik wils, door het woord Regier, verklaard wordt (Ä). Wan- neer een Landfchap, in verfcheiden' Graaf- lchappen, verdeeld was, Honden de byzon- dere Graaven, veeltyds , onder eenen Her- tog. Doch 't gebeurde ook, nu en dan, dat de Graaven geenen Hertog boven zig had- den (*'). Hier te Lande, waren verfcheiden' zulke Graaven, die, fomtyds, over één, fom- tyds, over verfcheiden' Graaffchappen , ge- booden. Want fchoon Karel de Groote nook ■ ■.,.,... meer (ƒ) Diploma Foickeri apud Marten. & Durand. Ve:ec.
Mununi. Tom. '.. Col. 140. Cf) Regino ad ahnum 885. (.h) Leg.Aipuar. Tit. LI Leg. 1. Tit. LUI. Leg. I..
C'j Clirou. S. Benigni Divionetf. ad anr.um fi-;. afud D'A- • 4:mt.v Tom. II. pß tfi,,- |
||||
|
t4 VAÖERLANDSCIIE V.Boek.
meer- dan één Graaffchap aan ieder' Graaf gaf,
een zy op de Grenzen, of om byzondere re- denen (&); zo heeft men andere Vorften, fom- tyds, agt Graaffchappen aan eenen Graaf zien wegfchenken (/). Ook is ons, in 't voorige Boek (/»), reeds een Graaf Dirk voorgeko- men, die, onder de Ripuariërs en Friezen, Krygsvolk verzamelde; en, derhalven, on- der ieder deezer Volken, één of meer Graaf- fchappen gehad zal hebben. In Friesland, waren verfcheiden' Graaven en Graaffchap- pen (»). De Betuwe en de Veluwe droegen ook, in de Middel - Eeuwe, den naam van Graaffchap (o); en behalve deezen, waren 'er veele andere Graaffchappen, hier te Lan- de , welker fonimigen ons, in het gevolg dee- zer Historie, zullen voorkomen. Deéze Graa- ven, of veelen derzelven, Honden onder de -Friefche Mertogen, zo lang zy 'er waren. Sommigen fchynen, eenen tyd lang, onmid- delyk van Karel den Grooten en eenigen zyner Opvolgeren te hebben afgehangen. De waardigheid of het bewind van Hertog
en van Graave werdt, in de overwonnen' Lan- den, door de Frankifche Vorften, veeltyds opgedraagen aan zulken, die 'erj te vooren, onder denzelfden , of onder eenen anderen naam, gebied gevoerd hadden fj>). De Fran- ken f ij) Monachi S. Gallens, de Ecclef. Cura Caroli M. Cap.
XIV. (l~) Othon. Im«. Epilt. inter Gerberti CLVXIL apud Dn
Chesne Tom. II. p. 826. m) IV. Boek, tl. 427, 434. ■'.
n') Annal. Benin, ad eiirmm 850. Secino ad arinum 885.
o) Ainial. Benin, ad aimum 839. Diploma Henrici VI. apuif
Hedam, ?• 177. : '
(/>) I-Iistor. de Landgr. Turing. Cap. VII. $. 91a. Tu*. 1»
Edii. Piitorii.
|
||||
|
■^BoEK. HISTORIE. *y
ken hadden de gewoonte van den zogenöcmden
Koning over een Volk, welk zy overwonnen hadden, de Regeering, onder eenen minderen Titel van Hertog of Graave, in handen te ha- ten , raids hy den Ryke getrouwheid beloofde. Zo fchynen zy ook in Friesland gedaan te heb- ben , alwaar de overwonnen' Koning, van de Friezen, eenen tyd lang, als Koning, van de Franken flegts als Hertog aangemerkt werdt (y). Somtyds gaven zy den overheer- den Volken vryheid om zig zelven "eenen Hertog of Graave te verkiezen fV); doch dan fchynt hunne verkiezing, door den Koning, goedgekeurd te hebben moeten worden. In de verkiezing, werdt doorgaans gezien op het Geflagt (V), en vecltyds de Zoon van eenen Hertog of Graave in zyns Vaders plaats aange- fteld. Doch men hielde zig hier zo niet aan, of de Zoonen der voorige Hertogen en Graa- ven werden ook fomtyds voorbygegaan (V); om 't welk te verhoeden, zy gewoon waren, de Frankifche Vorften, fchriftelyk of monde- ling , te verzoeken, dat zy, tot opvolgers hun- ner Vaderen, mogten aangefteld worden (u). Doch dit hadt geene plaats meer, na dat het Hertoglyk en Graaflyk bewind, hier en el- ders , erflyk geworden was; gelyk eerlang ge- beurde. Een Hertog of Graaf, , aangefteld zynde , Berigt-
kreeg een Berigtfchrift, waar na hy zig ge- fchriften draa- vowHer-
/■ •* *,.. ■ togen en (.?} Chronic de Traicöo in Matth Anna!. Tom, V. p. 300. amvon
f O Leg. lïajuvar. Ti;. II. Cap. I. Leg. 1. ° • " Waave"> CO Leg. lisjuvar. TH. II. Cup. XX. Leg. i-j.
O) Reginu ad annum 887. <u ;1 tciKiMRTi Abbajis Epiß. XXVI. apud Du Cueskr
3#iï. U. j>. 7C0. |
||||
|
tÓ VADER.LANDSCHE .V.Böe:-;
draagen moest. Men heeft nog voorbeelden
van zulke Berigtfchriftcn, voor Hertogen en Graaven over Landfchappen en Steden, zo als zy, ten tydc der Gothifche Regecringe in Italië, gegeven Werden (V), met welken wy ons niet ophouden. Doch daar zyn andere voorbeelden, ons nader betreffende. In eene oude verzameling van Voorfchriften van al- lerlei open' Brieven enz., vindt men een al- gemeen Ontwerp van een Berigtfchrift, voor eenen Hertog of Graave, door de Frankifche Vorften, aungefteld , in welk hem gelast wordt „ den Ryke getrouw te blyven; de „ byzondere Natiën, onder zyn gebied, voK „ gens derzelver byzondere wetten en gebrui- „ ken, te regeeren, Weduwen en Weezen te „ befchermen, Roovers en andere Kwaad- „ doeners, ftrengelyk te ftraften, en de Ko- „ ningklyke inkomften, in eigener Perfoon, „ jaarlyks, in de Koningklykc Schatkist, te „ komen brengen (w)." Ook is 'er nog een Berigtfchrift voor handen, in den jaare zeven- honderdnegenentagtig, door Kare 1 den Groo- ten, gegeven aan zekeren Trutman, door hem, tot Graave , over een gedeelte van Saxen, aangefteld, Hy krygt 'er bevel in, „ om de voorvallende gcfchiilen in 't open- „ baar te hooren en naar billykheid te beflis- „ fen; om de algemeene Lauddagen, die in „ de Koningklyke Hoven gehouden werden, „ by te woonen; om de Gcéstelykheid, door „ gantsch
fv") Cassiodor. Variar. Lihr. VI. Form. XXIII. p. 102. IMrr.
VII. Form. I. III. IV. VI. XXVI. f. 103, io+; 105, 110. (*•) MaRcui.fi Forniul. Lil/r I, Form. VIII. Col. 3S0. Tom.
}1. .'-....'• hduzii. |
||||
|
V. Doek. HISTORIE. 17
>, gantsch Saxen, te befchermen, en agt te
„ geeven, dat de * Stedehouders en f Sphe- *Plcärii. .,, penen, die onder hem Monden, hun Amp^^ScobinU „ gecrouwelyk waarnamen (#)." Deeze Berigtfchriften doen ons het Ampt Nader
van Hertog en Graave, ten deezen tyde, ce- befchry- tiigszins nader kennen. Wy zien, dat zy de ™lfvV!l11 byzondcre Natiën onder hun gebied woonen- van de, naar derzelver byzondere Wetten, re- Graaf, in geeren moesten. Het Ryk der Franken be- R-eßee- hondt uit veelerlei Natiën. In de optellingen, J^jt™ die 'er, ten tyde van Karel den Grooten, van oefening gedaan zyn, vindt men 'er vyftien met naa- me genoemd, onder welken ook de Friezen gyn (jy)- Alle deeze Volken hadden hunne byzondere Wetten, die, door de Frankifche Vorlten, met toeitemmïng der overheerde Volken zclven (z), befchaafd en veranderd waren. Hierop mossten de Hertogen en Gnuiven, in 't beregten van 'c Volk, agt gee- ven. Ookwerdt'cr, fomtyds, in gelyke ge- ' vallen, omtrent de verfcheiden' Natiën, iet verfchillends vastgcfteld, waarop, insgelyks, gelet moest worden. Een Ripuariiche Frank, by voorbeeld, een' Salifchen Frank gedood hebbende, moest twee honderdSolidi (i)boe- te
COCapit. Rc& Finne. E-H.. Bnllizü. Tom.ï. Col. B49.
. OO Cqiir. !?<•£. Vj&oa Vir. Vi. Cef. CCCliXWÖ«l|8i«f
Tbs. 1. EJt: Haluzn. . , : ". ; . ;: ":. *
iz Y Leg. Alamaim. in I T'üul & Ep'l.
(1) Deeze Solid/ waren eene gouden Mur.t, en twaalf
zilveren Denarsi ieder waardig. Capit. lieg. Franc. Col,- 280. Tom. I. Edit. Baluzii [Col. 602. Edit. Geor- gisch.'] De hedendaagfche Franlehe Schryvers noemen- ze Sols d'Or of gouden Stuivers van twaalf zilveren Qe* uiers of Penningen. Voor eenige jaaren, was zulk een Sólidus agt Livre? Fransca geld waardig. Féfe* Ie Perè 11. DfiEL. li Da-
|
||||
|
n VAD ER LANDS CHE V. BoERi
te betaalen; doch maar honderd en zestig, za
hy een Burgondiër, Alenian, Beyer, Saxer, , of Fries gedood hadc, en niet meer dan hon- derd, in geval hy een' Romein hadt omge- bragt (#). Zo vindt men ook, in de Longo- bardifche Wetten, onderfchcid gemaakt, in de boete, die een Saxer of Fries, in geval van doodflag , betaalen moest, en de boe- te, die, in gelyk geval, door anderen, be- taald moest worden (£). Doch daar de byzon- dere Volkswetten en Frankifche Inzettingen zweegen, hieldt men zig aan het Roomfche Regt. En hiervan kwam het, dat fommige Graaven, in de negende Eeuwe, befchuldigd werden, dat zy, of volgens de Koningklyke Inllellingen, of volgens de Roomfche Reg- ten, uitfpraak deeden, naar dat zy 'er het meeste voordeel voor zig in zagen (V). Mindere De Graaven zaten te regt met eene min- Regtèrs. dere foort van llegters, die, in fchriften der Middel-Eeuwe, Katchimburgii en Scabini ge •, noemd
Ca) Leg. Ripuar. Tit. XXXVIII. Leg. I, II, III, IV. Col.
l6o, iöi. JLdiu Georgisch. • (4) tudovici Pii Legos Cap. lU.p.liS. Tasi.UI'.lUEut.
Muralor. [Col. iiyi. £ti'n. Georgisch.'] CO Hincmar. iie PotelL Regum, Cap. XV.
Daniel. //;//. de France Tom. I. p. 289. Doch, door
verandering in de Mum, federt, in Frankryk voorge- vallen , zouden zy daar tegenwoordig tot omtrent vyf- tien Livrcs, dat is, ruim zeven guldens llollandfche Munt gang hebben, f&eis Dunos Biß. Critiq. de l' Eta- büsjcin. de Ia Monarch. FrancoifeLïvr.l. Ch.X.Tom.ji. p. 120. Zulke Seliili zullen ook de Stuivers geweest zyn, van weikeu wy boven (IV. Boek, bl. 407. /.ant. (2) fpraken; ten ware men ze liever voor zilveren Solidi wilde neemen. Deezen hadden twaalf koperen Df tmrii. Vide Du Gakc* Qlafarium Voce Soljdus, |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. ï§
noemd worden; welke Iaatfte benoeming mee
ons woord Schepen overeenkomt. Over eene zaak, voor 's Graaven Regebank gebragt, moes- ten , volgens de Frankifche Wetten, ten minlïe zeven Scabini of Schepens zitten (d). Uit an ,• dere plaatfen blykt, dat de Schepenen, fom- tyds, twaalf in getal waren (e). Ook ilelden de Graaven, fomtyds, Vicarii of Stedehouders onder zig aan, die hunne plaats bekleedden. Nog was 'er eene mindere foort van Regters, Centenarii of Honderdmannen genoemd, die, over geringe zaaken (f), en, zo men wil, ook ten platten lande, Regt deeden. Ook moesten zy waaken tegen Roovery, in de oude Wet- ten, Scach genoemd (g). De Graaven en Honderdmannen hielden, Regtda-
van tyd tot tyd, Regtdagen, Malium by de gen. Landluiden genoemd (/?> De Graaflyken moesten, volgens fommige Wetten(f), drie- maal 's jaars gehouden worden. Doch of zulks ook by de Friezen gefchiedde , blykt niet klaar. Men hieldt deeze Regtdagen, van ouds, in de open Lugt. Doch zulks werdt, in laater' Wetten (T), verbooden. Evenwel fchynt men zig, hier te Lande, niet naar die Ver-
ten Capit. Reg. Franc. Col. 394. Tom. I. Edit. Baldz. [Col. B67. EtVu. Georgisch.]
, (O Capit. Rcg. Franc. Col. C05. Tom. I. Edit. Baluz. [Col.
145. Edit. Georgisch.]
(ƒ) Capit. Règ, Franc. Col. 497. Tom. 1. Edit. Baluz. [Col. 767. Edit. Georgisch.]
Ct>} Capit. Rep. Franc. Col. 63. Tom. II. Edit. Baluz. . (Ä) Vita S. Walarict Abb. epud Du Chesne Tom. I. 561,
562- . •
Ci) Capit. Reg. Franc. Col, ófi.To;;:, I. Edit. Baluz. [Col.
S5S • Edit. Georgisch.]
f*3 Capit. Reg. Franc. Col. 603. Tun.l. Edit. Bflux. [Gal,
£42. Edit. Georgisch.]
B i ,
|
||||
|
fto VADERLANDSCHE V. Bowc
verbod gefehikt te hebben. Het houden van
Regtdagen, onder den Upß'alsboom, by Au- rik in Oostfriesland, heeft nog in de veertien- de Eeuwe plaats gehad (/). En nog heden ten dage, is het regt doen in de open lugt, hier te Lande, niet geheel buiten gebruik. Doch behalve de Regtdagen, hielden de
Graaven nog eene andere foort van Vergade- ringen, wanneer 'er een oorlog oniftondt. Hier deeden zy alle 's Vorften Leenmannen, die hunne onderhoorige Dienstluiden, ten ze- keren bepaalden getale, in de wapenen moes- ten brengen, byeen komen. Die niet ver- fcheen, werdt in boete beflaagen (m). Vol- gens eene Wet van Karel den Grooten, in den jaare agthonderd en twaalf gemaakt, was een Graaf verpligt, toe te zien, dat elk, die hier verfcheen, met een'Lans, een Schild, en een' Boog met twee koorden en twaalf py- len gewapend was. Ook moesten zy een Pan- fier of Kolder aan 't lyf hebben («). Aangaan- de de Friezen in 't byzonder, hadc hy, in den jaare agthonderd en zeven, bevolen, dat der- zelver Graaven, de Koningklyke Leenmannen en alle de Ridders, wel toegerust, ten ftryde moesten trekken. Van de geringe Luiden onder hen, moesten de zes'eenen zevenden 'uitrusten (a). Wanneer een Graaf, met zy- ne onderhoorige benden, van eenen Krygs- togc
(/•) Vide UnnoN. Emmii Rcr. Frif. I.ihr. XHt. p. Po, '91.
s Cm) Capit. Keg. franc. Col. 50S. Tom. I. Eäil. ßnitiz. (Co!.
77B. Édit. (korgisch.'l • f») Capit. Reg, franc. Col. 508. Tom. I. Edit. Bahiz. {Col.
578. iVi/. GiOmhc/i. • (o) ( apit. Rog. 1'raiic. Col. <(5p. Tom. I. Eaït. Salus. [Co**
73O. Edit. OVc-i' scti.] |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. al
togt t'huis gekeerd-was, bleef het Volk, veer-
tig dagen lang, verfchoond van den Krygs- dieust. Deeze vryheid werdt, in het oud Duitsqh, Erilitz en Scastkgi genaamd (ƒ;); 't welk men, in de Frankifche Wetten, aflegt ging der Wapenen vertaald vindt (17). De andere algemeene Vergaderingen, die,
oudtyds onder de Germaanen en Batavieren, gehouden werden (r), lchynen, in de Mid- del-Eeuwe, door de Franken, onder de Vol- ken, die zy ovcrheerd hadden, afgefehaft te zyn. Men vindt eene Wet, omtrent het einde der agtlte Ecuwe gemaakt, by welke allen Saxers vcrbooden wordt, algemeene Volks- vergaderingen te houden, ten ware dezclven, door 's Konings * Afgevaardigden, befchree- *Misß, ven wierden (5). Ondertusfchen mag mentvvy- felcn, of de Saxers en Friezen zig, volgens deeze Wet, gedraagen hebben. Doch de Frankifche Vorsten, van den twee- Landdi-
den ftam inzonderheid, hielden dikwils alge- Sen- meene Landdagen, -op welken de Hertogen,1 Graaven, Bisfchoppen, Abten, met een woord de voornaamfte Leenmannen en andere Groo- tcn verfcliecnen. De Koning kwam 'er ook, en ontving 'er veeltyds-afgezondcnen van over- heerde Gewesten en Gezanten van vreemde Mogendheden (*), Men handelde 'er van Vre-
(p) Lotliarü Leges Cap. LVI. p. 143. Tom. I. P. II. Edit.
t'iirirtOT.' Cf) Capit. ïïcg Franc. Col. «68. Tom.l. Ed'.t. Ba!uz.[Co!.
504. JiJit. Georgisch.'] CO Zie I. e'osk; II. So.
(O Capit. Reg. Franc. Cd. 256. Tom. I. ESt. Baliiz. |Cfi/.
5G4. Eiüt. Gforgltch.} <r) Zk IV. hoek, bh 422, 4.6-.
B 3
|
||||
|
e« VADERLANDSCHE V. Boek.
Vrede en Oorlog en andere gemeene Lands
zaakcn (tt). Somtyds werden 'er gewigdge gefchillen , tusfchen Hertogen , Graaven, Landen en Steden, door den Koning, be- flegt (y). Hy ontving 'er de Schatting uit de overheerde Landfchappen (_ w ): ook de jaarlyklche giften zyner Onderdaanen (x~). Voorts werden 'er Lands wetten gemaakt, die , door de ftcmme des Vorften niet al- leen; maar ook, door de goedkeuring der Hertogen, Graaven, Bisfchoppen enz. kragt Icrecgen (y). Men noemde deeze Landda gen Ccmpi Martil en Campt Maclii, om dat zy eerst, in de maanden Maart en Mai, gehouden werden (z~). Doch naderhand liieldt men ze op alle tyden des jaars, naar 't goedvinden des Vorften. Doorgaans kwam men by een, in een Koningklyk Paleis. Wy zuilen, in 't gevolg, deezer Hiftorie, deeze Landdagen dikwils te Nieuwmegen zien hou- den. Men agt, niet zonder grond, dat de Parlementen in Frankryk, en de Staats-ver- gaderingen hier te Lande haar' oorfprong aan deeze algemeene Landdagen verfchul- digd zyn. Zy werden, in 't Latyn, gene- ratia Placita genoemd; gelyk de Graailyke Regtdagen den naam van Comitum Placita droegen: waarfchynlyk, om dat zy, ad Pla- C«) EcinhaRti Abb. Epift. LVII. apud Du Cuesne. Timiï
11. p. 709. Cv) Zie IV. Bock, H. 433.
(■»•) Zie IV. Boek, M. 418.
Cxj Anna!. Eertin. ad minimi 833, 837.
00 f'Cg. Atnmann. i« Tittit. £? kp:l.
(~ > Vit» S. Rcmigii M< S. apud Du ChbsRE. Tor,i. I. f.
y.b- b« |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 43
|
||||||||||||
|
citum Regis & Comitis, dat is, naar V welbe-
hagen des.Körtings en des Graaven, befchrce- ven werden. De Graaven werden, gelyk wy zagen, ook Abtdy-
verbonden, de Geestelykheid te bclchcrmcn of&jpos* en te verzorgen, 't Ontbreekt niet aan ver- J^ m fcheiden' oude Brieven, door Abten en ande- re Geestelyken gefchreeven (/z), in welken zy klaagen, dat de Graaven hunnen pligt, hier in, niet behoorlyk waarnamen. Ook zyn 'er Brieven voor handen, in welken de Klooster- lingen de Graaven verzoeken , om eenigen onderftand van Visch, Graanen enz.(T). Som- tyds werden de Graaven, by byzondere Brie- ven , tot het befchermen van eenig byzonder Klooster aangeileid; wanneer zy Abtdy- of Khoster-Graaven genoemd werden (c). 't Ver- volg deczer Historie zal ons doen zien, dat één onzer oude Hollandfche Graaven open* Brieven verkreegen heeft, waarby de Abtdy van Egmond onder zyn opzigt gelteld is. Wy hebben gezien, dat de Graaven ookInv-ordo
verpligt waren, de Koningklyke inkoni(ten,»n£.tle^ in te vorderen, 't Is ten hoogfte waarfchyn- {^"in.** lyk, dat de Franken, Gallie bemagtigd heb- fcomften, bende, aldaar de zelfde inkomften gehad zul- beftaan- len hebben, welken 'er de Romeinen, eer-de inï tyds, gehad hadden. De inkomften der Ro- meinen, in Gallie, beftonden uit vier hoofd- takken , de vrugten der Landen, die den Staat in eigendom toebehoorden, de Tollen en dicr- |
||||||||||||
|
f
|
,'V *Mf/ut* OlAI
J) lp«* Du Ches.nt. Tar.i. II. p. 702 , 70?.
;0 Capit. R, |
3<>.
|
||||||||||
|
C
|
||||||||||||
|
II. Ptdl &Da
|
||||||||||||
|
Cange /'«« ABBA-Comités.
|
||||||||||||
|
G 4
|
||||||||||||
|
S4 VADERLANDSCHE V. Boek;
gelyke Regten, de gewoonlyke Schattingen,
op de Ingezetenen, in 't algemeen,gelegd, en de vrywillige Giften, die het Volk, ifu en dan,..aan den Staat opbragt. 'Anderen hebben dit omltandiger getoond, dan ons bedel; ge- doogt XX)- Doch de oude Frankifche Vorlten haduen, in Gallie, tot welk men een gedeelte deezer Landen betrekken moet, dezelfde'üw komltan, En 't is te vermoeden; dat zy, uit het Ovcrrynsch Friesland, ook diergelykc in- komitcn getrokken zullen hebben, zo lang 'er de Ingezetenen niet byzonderlyk van onthee* ven waren geworden. Men vindt, in oude fchriften, dikwils gewaagd
van eigen1 Landépyeti cn andere goederen der Frankifche Vörlten, hier te Lande (V), diezy., of in den Oorlog, of by verbeurdverklaring, pf op eenige andere wyze, verkreegen hadden. Van deezc goederen, waren zy gewoon een deel aan Kloosters en Kerken, en aan fornhii- gen hunner Gunstelingen tefchenken. Wy hebt ben reeds gezien, dat de Kerk van Utrecht, al vroeg, van de Frankifche Vorlten, goede« ren bekwam, die in en omtrent Utrecht ge- legen waren en der Koningklyke Schatkist toe- behoorden (ƒ). En uit het gevolg zal blyken, dat de eerfte Hollandlche Graaven ook dierge* lyke goederen van hun bekomen hebben Veelerlei (lag van Tolkn werden, door 'c
gantsch Frankisch gebied, en pok hier te Lande &~
(<T) Vohz i'Abbi Dubos IJifl. Crit. de 1» Monsrcli. |nmc.
Vbf. 1. C.'mp, 11^14- ■'" i O) Cntsl. Bonor. Eccl. Ultraj. epud Hbdam p. 66. ,
{tl IV. Maek, II. 372. |
||||
|
V. Boek/ HISTORIE. afr
geheeven, onder verfchillende benaamingen.
Men hadc * Oevertolkn, f Kartollen, \ Brug" * Eipati. tollen en veele anderen (g). De Kloosters en cum. Kerken en fommige Steden of Perfoonen wer-1 Rotan- den, dikwils, by byzondere vergunning, van c"'"pmt(t. deeze Tollen vry verklaard (h). Ook den zy, meermaalen, aan de Geestelykheid (i) en aan Graaven weggefchonken. Wy heb- ben 'er, hier te Lande, reeds voorbeelden van gezien (k~): in 't gc\#olg deezer Historie, willenze ons meermaalen voorkomen. Men vindt, in de Koningklyke Frankifche Weteen, verfcheiden' Ordonnantien, op de tollen, in welken, inzonderheid, verbooden werdt, dat 'er geene meer noch andere tollen, door de Koningklyke Amptcnaars, geheeven mogten werden, dan 'er van ouds geheeven waren (/): 't vveik noodig was, om dat fommige knevel« agtige Graaven, van tyd tot tyd, nieuwe tollen opitelden, of de ouden verzwaarden, en van Perfoonen vorderden, die ze niet fchuldig waren. De belasting op de bezittingen van byzon-* Belastio-
dere Perfoonen, of de fchatting op gantfche gen en Gewesten gelegd, was een voornaame ,takj™|"tin* van de inkomften der Frankifche Vorften: ' waarom het te verwonderen is, dat fomnü- gen hebben können bewecren, dat deeze Vorftcn doorgaans geene inkomften uit de belastingen op de goederen hunner Onderdaa- nen
Of) Cnpit. keg. Franc. Zdit. Eahiz. ïbm. I. Col. S73. Tam.
II. C. 1453. C'0 Diploma Catxuu M. r.pud Hedah p. 43.
C»5 MiiWEi Snppl. P. jll. Caf. CLXX. p. 1310. To:,.. II.
Oper. Dipl. C*)IV. Beet, H. 378,4»».
(l) Capit. fteg. Franc. Gil- 4i§, 432. Tota" I. Zdit, Bt'.i:?.,
[Cel. frjy. ;o3. Bét. Georgisch.] Ü5
|
|||||
|
1
|
|||||
|
'fcfr V'ADERLANDSCHE V.BoekJ
nen getrokken hcb.ben Qni). Men behoeft de
Capitularia^ of Inftcllingen der Fraukifche Koningen , flegts ingezien te hebben, om- overtuigd te zyn, dat de Koningen van dcu eerften en van den tweeden Stam belastingen op de goederen en op de Perfoonen hun- ner Onderdaanen gelegd hadden, welken zy ftiptelyic wilden ingevorderd hebben («)> *e gelyk bcveelende, dat elk dezelven betaalen moest, ter plaatfe, daar zy, door hunne Voorouders, betaald waren (o). Van de overheerde Landen, en onder anderen ook van Friesland (£), werden, gelyk wy te voo« * Cenfus.ién gezien hebben, * Schattingen gevorderd; Doch dikwils werden hun decze Schattingen kwytgefc holden, en men vindt Wetten, die het verder invorderen derzelven, in zulk een geval, aan de Schattinghefiers, uitdrukkclyk verbieden (q). Behalven in deeze Wetten,, vindt men ook, in de oudfte Frankifche His- toriefchryvers, blyken, dat de Frankifche Ko- ningen belastingen op de inkomften hunner Onderdaanen hebben gelegd (;■). By deeze. belastingen en fchattingen, kwamen de toeval- lige inkomften, uit de boeten en breuken,Top byzondere misdaaden gefteld. De
(m) G. van Loon Aloude Holl. Historie, I'tarr. *****
Fers. («) Capic. Reg. Francor. Col. 434, 49S, 669. Tom. I. Edii>
Batuzii [Col. 701, 7ÖÖ, 906. Edit. Georg.] CO Capic. Reg. Francor. Col. 605. Jb». I. Edit. BaluziL
[Col. 845. Edit. 'Georg.] , (p~) Catal. Bonor. Ëcelef. Ultra].[apiid Hedam *. 6.5, 60.
CO Capic. Liir.V. Ccp. CCCLXIX. Csi.903. Tom.l.EdiK
Balnzii \Col. 1504. Edit. Gcorgitch.] , O) Greg. Tuuon. Libr. V. Cap. 29, 35. Uhr. IX. Cflfr.
30. Uhr. X. Cßp. 7. |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. ï?
De oude Friefche Wetten, die, tusfchen Boeten
de Schelde en de Wezer, onderhouden mocs-™J|_r' ten worden, Beilaan, genoegzaam geheellyk, verklaa, uit eene bepaaling der breuken en boeten, die, ringen* voor een gedeelte ten minde, ten behoeve en des Konings, [aSpartetn Regh~\, moesten in- gevorderd worden (s). Allerlei misdaaden byna werden met geld geboet, met naaroe Doodflag van dieren en meufchen, Dievcry, Brandftigtery , Hoeréry, Vrouvvekragt, en allerlei (bort van lighaamclyke beledigingen. Op Vadermoord zelf, flondt niet meer dan het verlies van de erfenis (*)• Doch een Haaf, die zyncn Heer omgebragt hndt («), en een Kcrklchcnner worden met de dood geiïraft O). Men kan hieruit afneemen, dat de breu- ken, onder de Friezen,- menigvuldig geweest zyn , en veel geld, in de Koningklyke Schat- kist, gebragt hebben: fchoon zy dezelvcn, vermoedelyk, niet altoos in geld; maar gé- lyk men van de Saxers aangetekend vindt, ook in Rundvee, in graancn, in honig, of in andere inkomllen hunner Landcryen, be- taald zullen hebben (w). Uit Italië, trok de Koning twee derde deelen deezer breuken; het overig derde deel genoot de Graaf (V). En fommigen meenen, dat zulks ook hier te
CO Leg. Frifion. 77/. III. Lsg. 3. 8- 'Jit. XXII. Lig. 82.
Aildit. Vnlcm. Tit. I. Leg. 2. CO Leg. Frifion. Tit. XIX. Leg. 2.
CO Lei;. Frifion. Tit. XX. Leg. 3.
(v) Leg. Frifion. Md. Fuleimr. Tit. XII. Leg. 1.
(V) Capit. Rcg. Franc. Cul. 279. Tom. I. Etfo. BcUuziu
[Col. 602. Erik. Georgisch.'] CO Cspic. Reg. Franc Col. Sgó., 533. Ttm. I. Edtl. Bx-
luzii. |
||||||
|
i8 VADERLANDSCHE V. Boek.
te Lande plaats hadc (y): 't welk my egter
niet gebleeken is. De Verbeur dvcrklaaring van iemants goederen vermeerderde, insgelyks, de Koningklyke inkomften. Wy hebben reeds gezien, dat de goederen van zekeren Graaf Everard, in de Betuwe gelegen, omtrent den jaarc zeshonderd zevenennegentig, verbeurd verklaard zynde, in de Koningklyke Schatkisc gebragt werden (z). De zogenoemde Vrywillige Giften, die, ten
tyde der eerde Frankifche Koningen, nu en dan; doch naderhand, in'c gemeen, jaarlyks opgebragt werden, maakten het overig ge- deelte der Koningklyke inkomften uit. Pipyn ontving, in den jaare zevenhonderd zesenzes- tig, op eene algemeene Vergadering, vry- willige gefchenken van zyne Onderdaanen (#). De Geescelykheid zelve Heedt zulke giften, van tyd tot tyd (£). Doch 'c gene eerst vry- willig gegeven werde, eischtcn de Vorften federt als een Regt(c)- 1" de negende Eeuvve, leest men dikwfls van Giften, die, van jaar toe jaar, gedaan werden. Naderband, wan neer die Giften niet gereed genoeg wer- den opgebragt, of, naar 't oordeel der Vorften, groener behoorden gemaakt te wor- den , deeden zy dezelven, door hunne Graavcn, verzoeken, of liever eisfehen: en hier van hebben ze den naam van Qumtte en
ry) O. van Loon Al. Holl. Hill. II. Deel, M. 7.
Yz) Zie IV. Koek, M. 363.
(<0 FiiRDEGAR. Chron. ad avium -66.
CO C'apit. lieg. 1'ranc. 'M. 171. To;:s. I. EM. £duz.[Co*,
516. Edii. Georg,'] O-) Priccpt. Ludov. Pii eputl I3au'Z. Tom. I. Col. 68.i./'<<
4t oc Du Canoe face Donw. |
||||
|
V» Boek. HISTORIE. »9
en Petitioiies, 'dat is, Beden gekrjeegen. Som-
tyds, werden 'er eenige Steden vry van ver- klaard: dikwils ook de Geestelykheid. Dan kreeg de Graaf eens bevel, van geene Beden te doen, dan met goedvinden des Vorrten. Somtyds bedong men,, dat 'er geene Beden mogten gedaan worden, dan in zekere byzon- dere gevallen, als by 't omftaan van eenen Oorlog, en diergelyken (i). * Alle de gemelde inkomften werden, of Graatly-
door de Graaven, of onder derzelver op/.igt, ke Ijj- ingevorderd. De Graaven leefden uit hunne komIten eigene goederen (ƒ). Wy hebben te vooren reeds Graaven hier te Lande ontmoet, die Landgoederen bezaten (ƒ). Dikwils werden hun ook, door den Vorst, Landgoederen, zo in als buiten hun Graaffchap, ter leen (g), of in vryen eigendom gegeven; waar van ons, in 't gevolg deezer Historie, duidelyke bly- ken zullen voorkomen. Voorts hadden zy ook hier, zo men wil, hun aandeel in de Breuken, die zy, ten behoeve der Vorftely- ke Schatkist, invorderden, gelyk wy reeds gezeid hebben. Doch na dat de Graaven zig onafhangkelyker gemaakt hadden, verkreegen zy zig, allengskens , dezelfde Inkomften, die de Frankifche Vorften eertyds getrokken hadden, uit de Landen, over welken hun het bewind opgedraagen was. De Historie der volgende tyden leert ons, dat zy hier, al
00 Ptds Du Cange Glosfarium Facil). PeTitio & Qu4ïsta.
(OA' Mirjm Donat. Bttteic. Lil/r. L Cup. XIX.'.p. 349. To::i. I. Oper. Diplom. (ƒ) IV. Koek, hl. 367. , Cfi) Capic te. Franc. C'A. «9. Tom. I. giflt. r.aluzM [Cc/. |
||||
|
pwnpnpppppp
|
|||||
|
So VADERLANDSCHE V. Boek.
al vroeg, Tollen opgelleld, Boeten en Breu-
ken , ten hunnen eigen' behoeve, gevorderd, ledert, fchatting, onder den naam van Schot, geheeven,en Beden, by byzondere gelegenhe- den , gedaan hebben: tot dat eindelyk, ten tyde derJMederlandfche Vbrften, uit dea Huize van Oostenryk, byna allerlei belastingen in gebruik geraakt zyn. De Hollandfche Graaven hebben de Landen, die zy, door de wapenen, be- niagcigden, 'ook fynsbaar gemaakt, en, by voorbeeld, van de Westfriezen en Kennemers, zodra zydezelven overwonnen hadden, Chens of Schatting gevorderd (/?). Koningk- Wy hebben nu omftandig genoeg getoond, lykc Ai- Waar in het Ampt van Hertog, en inzondcr- diFdeu 'ie^ ^IU vanGraave beflondt. Alleenlyk moe- ten we 'er nog byvoegen, dat de Frankifche Koningen, van tyd tot tyd, Afgevaardigden, MhjiDominici genoemd, fomtyds twee in ge- tal , een' Bisfchop en een' Graaf (/), fomtyds ook drie of meer (£), naarde byzondere Graaffchappen, afvaardigden, om de rusten wellbnd des Ryks, alomme, te bevorderen, om gewigtige hangende gefchillen af te doen, en vooral, om op het gedrag der Graaven agc te geeven, en klagten tegen deze!ven te hoo- ren. Men vindt duidclyke blykën, dat dec- ze Zendelingen in Vlaanderen gezonden zyn: ook in de Accuarifche Landilreek (/), welke , men, in Gelderland, fchynt te moeten zoe- ken (i) MWM Stoke, 01. 33 en 34,
m Capit. Reg. Franc. Col. 640 Ton:.\. Edit, Baluz. IColi
%?>i. Edit. Georg.] Ck~) Capit. Reg. Franc. Co!. 68, Tom. U. Eiïït. Balusii.
£/} Cnnit, Reg. Franc. Qo!. 63. Tom. l\. Bijt, Bcliuü, |
|||||
|
V. Boek. HISTORl ff. 3*
ken («)• Doch dat zy, in andere Graaf -
fchappen deezer Landen, gezonden geweest zyn, is my nog niet gebleeken. De Hertogen en Graaven bleeven, ten tyde
der Frankifche Vorflen, gemeenlyk , tot hunnen dood,of tot hooger bevordering toe, inbedie- ninge, ten ware zy zig, door wcêrfpannigheid of oproerigheid, de Koningklyke ongenade op den hals gehaald hadden : in welk ge- val, zy van hunne waardigheid beroofd wer- den (n). VVy hebben reeds aangemerkt, dat hunne Zoonen niet altyd in hunne plaats wer- den aangelleld. Karel de Kaale beval eg- ter „ dat by 't affterven eens Graaven«, „ wiens Zoon ten hove was, het Graaffchap, „ by voorraad, door 's Graaven naaste Vrieri- „ den en Amptenaars, moest geregeerd wor- „ den, tot dac de Koning 's Graaven Zoon „ met 's Vaders waardigheid befchonken zou „ hebben. En zo de Zoon nog jong van „ jaaren was, moest het Graaffchap, op ge- „• lyke wyze , doch ook uit 's Jongelings „ naam, worden beftierd. Zo eindelyk een „ Graaf geenen Zoon naliet, moest het Graaf- „ fchap, by voorraad, door eenen der voor- „ naamften, geregeerd worden, tot dat de „ Koning hem of een' ander' met de Graaf- „ lyke waardigheid befchonk (o)." Schoon nu decze bepaalingen alleen met opzigt op Italië gemaakt zyn: zo is 't egter waarfchyn- lyk, dat 'er, al vroeg „ iet diergelyks, hier te
O) VVe Dip!. totliarH in MiRil Notit. Ecc?, Belgü Citpi
SM. p- 646. Tom. II. Oper, Dipl. OO Ueüino ad enmim 397. Leg. Bajuvar. Cap. IX.
<*; Capit. Reg. Franc. CU. S$J, 263. Tust. Ji, iltllt. £s!il3iii
|
||||
|
ga VADERLANDSCHE V. Boêjè
te Lande, in gebruik geweest is: 'c welk
dan gelegenheid gegeven heeft, dat het Graaf- lykAmpt, welk, in zynen oorfprong, vcr- kieslyk was, door den tyd, erilyk gewor- den is. Eerst fchyncn de Graaven den Vorst verlof verzogt te hebben, om hun bewind en leengoederen, onder hunne Erfgenaamen, te mogen verdcelen (/>). Doch naderhand hebben zy 't, zonder zyn verlof, wel durven doen. Steden- 'c Gene wy tot hier toe van den ouden Staat Regce- der Regeeringe deezer Landen gczeid heb- ring. ben, betreft het Land in 't algemeen. Van de Regeeringe der Steden, in de JVliddel- Eeuwe, is weinig befcheids. Het regt is 'er* door de Graaven of derzelver Stedehouders, die men, zo ik my niet bedrieg, ook Scul- dafil 0?), 'c welk zo veel is als Schouten., ge- noemd heeft, en door de Scabini of bygc- voegde Regters gehandhaafd (r): ten ware men wilde, dat de Honderdmannen, ook in ■kleine Steedjes, gelyk ten platten Lande, te regt gezeten hadden. De Graaven, of der- zelver Stedehouders hebben ook veel deel in 't burgerlyk beftier der Steden gehad. Doch of hier toe ook niet fomtyds byzondere Stad- voogden gefield werden, mag,, uit het gene men weet, dat, in de agtlle Eeuwe, binnen Utrecht, plaats hadt (V), in bedenking ko- men. In de Gallifche Steden, waren vanouds: > llaa-
■ O) Rbginos. Coiitiu. ed ßiimim .5491
('0 Capit. lieg. 15r,mc. Cot. 342, 345." Tgm. II; Edit. BK.
tnkii. Cr) Vids MilUEl Diplom. Belg. Liir. I. Cap. XCVJI. Libr.
il. Cap. CV. »a Oper. Dipl, Toxi. I. p. 105, 318. 4«'<v Dipl. J. 1223, 1228 & 12C5. cpud He dam ƒ>.. 214. & 217. cu Bo-V, ÏIORN Op ReicEIISB. 11. Oulf il, $6. ...-.;.....
,i(,i~).Zk IV. £w*j il. 415. .......
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 33
Raaden (7), die voor den welftand derzelven
zorg droegen. Deezen zyn 'er, ook onder de Frankifche Regeering, geweest («)• Doch of men, in de negende, en de drie volgende eeuwen, in hec gedeelte deezer Landen, welk ter regter zyde des Rynftrooms gelegen is, ook Raaden der Steden gehad hebbe, blykt niet klaar. Alleenlyk vindt men, in den aan- vang der dertiende eeuwe, gewaagd van Raa- den en Gezwoorem in Friesland, die, door de Gemeente, by den Upftalsboom, gekooren werden, en gewoon waren regt te doen ,(v). Doch deezen fchynen dezelfden geweest te zyn, welken men elders Azingen en Gebuu- ren genoemd heeft 00■> en die, alleenlyk, by byzondere gelegenheden van Regtsgcdin- gen, fchynen verkooren te zyn geweest. Om- trent dien tyd of vroeger, ontmoeten ons ook, in Westfriesland, (a) Rykdommen en Vroed- schappen of öudfïen, wier raad, in gewigtige. gevallen, fchynt gebruikt geweest te zyn (ar); doch die egter, in de vroegfte .tyden, geen , be- (O Zie II. Do;i, il, 174.
Qtj") Foiez. Dubos Milt. iie PJEtabHIT. de ta Monarch. Franc.
Ihr. VI. C/i. XI. p. 500. fi? fuh. Tom, 1U. Miiun Notit. Ecclèf. Belgii Cup. CSLVL Oper. Diplom. Tom, 11. p, 736. Cr) EsiONis Chron. 'm MattHjEI Anal. Tom. II- p. 19, 76",
90. . : OO H. r>E Groot Inl. tot de Hall. Regtsgd, B. II. D,
28. §. 7. iti 173. (x) Will. I'rocurat. ad arnium 1195. In Matthjei Anal.
Tom, 11. p. 482. (2) Ik vertaal het woord Principes, Rjkdomtnert,
welk woord men, jn toet tyden, gebruikt heeft, om de gegoedfte Ingezetenen eener Plaatfe te betekenen; en het woord Saniares, waar voor fommigen egter lie- ver Seniores, of Or.djlen, leezen, Vhedfebappen, di$ naderhand ook IVybedcn eji Raaden genoemd zyn, . II. Dbel. C
|
||||
|
34- VADERLANDS CHE V.BoekJ
|
|||||
|
bepaald getal hebben uitgemaakt. In de oudfte
Steden deezes Lands, gelyk te Utrecht, hebben Schout en Schepenen, oudtyds, beide het Regt bediend, en de burgerlyke Regeering waarge- nomen (y). De Schouten verbeeldden 's Graa- ven Perioon, in zyne afvvezcndheid, en 1'chy- nen, zo wel als de Schepenen, door hem, te zyn aangefteld. Doch de Staat der oude Steden-Regeeringe hier te Lande is bezwaar- lyk aan te wyzen. In laater' tyd, doet hy zig een weinig klaarer op, wanneer wy gelegen- heid hebben zullen, om 'er omftandiger van te handelen. Thans begeeven wy ons, tot het vervolgen der aangevangen' Gefchiede- nisfe. III. Het Ryic van Keizer Karel den Grooten o-
Karel de vertrof', in magt en uitgellrektheid , alle de Gr°ote, Vorftcndommen <der bekende vveereld. Het zyn Ryk, moest > v°lgens Landsgebruik, na zyn afïler- oudcr zy-ven, onder zyne drie Zoonen, Karel, Lode- ns drie Wyk en Pipjh'i, verdeeld worden. De Keizer Zoonen, ygrejkte, met den aanvang der negende eeu- denoud-W?-» omtrent zestig jaaren. Hy befloot dan, ften, Ka-voor zyn en dood, eene Verdeeling zyner rel,Fries-wyduitgeflrekte Staaten te maaken, om, ware laudtoe. ,£ mogeJyk, allen twist over dezelvcn, onder 8oö. zyne Zoonen, te voorkomen. In 't jaar agt- ■--------honderd en zes, en volgens fommigen (z), op
Vrydag den zesden van Sprokkelmaand, ge-
fchiedde deeze Ryksverdeeling, in de tegen- woordigheid der Frankifche Grooten, ten dee-
• (y) llch HedaM ƒ>. :o4, 317.
(«O IVagui. Cliruu. apud Du CHEsrig Tom. II. />. 649.
|
|||||
|
V. Boek. HISTORIE.. 35
deezen einde, te Diedenhoven, by een geroe-
pen. Wy merken 'er alleenlyk ov.er aan, dat Saxettland en Friesland, onder anderen, aan Ka rel, den oudflen der drie Zoonen, toegeweezen werden (0). De gemaakte fchik- king werdt als de Uiterile Wil des Keizers aangemerkt; door de Frankifche Grooten met eede bekragtigd, en naderhand naar Rome gezonden, om, door Paus Leo den III, on- dertekend te worden (&). De Keizer vertrok, federt, te f'chepe , langs den Moezel- en Rynilroom, naar Nieuwmegen, in Badua,, dat Hy komt is, in de Betuwe, alwaar hy de Vasten door- «Nleuw- bragt en het Paaschfeest vierde (V) ; gelyk hy metren' en eenigen zyner üpvolgcrcn, federt, van tyd tot tyd, gewoon waren te doen. Hier werden verfcheiden' Wetten gemaakt, en onder an- deren bevolen, „ dat elk zig fchikken moest, „ naar de Ryksverdecling, welke de Keizer „ te vooren hadt vastgefteld." Elk werdt ook verbonden , eenen nieuwen eed van getrouw- heid aan den Keizer af te leggen (d). Te noodiger was deeze voorzogt, alzo hy, Kryg te-
niet lang hierna, de hulp van veelen zyner ficn de Onderdaanen, en onder anderen ook van de Deenen- Saxcrs en Friezen noodig hadt. .Godefrid, Koning der Deenen, maakte,, in 't jaar agt- 807. honderd en zeven, zwaare toebercidfels om ———- de Abodriten, die, door Karcl den Grooten, ter wederzyde van de Elve, in de Landen der • i Saxers, O 3 Charta Diviüon. Impcrii Franc, ttpud Du Chesne Tom,
ïl.f>.8S. (J) Annal. loifcl. aäimum 8cö. O ) Annal. Bert. ad annum 8oó. Regi.vo ad annum 806. (<T) CaiHt. Rcg, iranci Col. 727. EMU GargiscU. C 2
|
||||
|
,.j..^mwu.uiHRimL,m.«iwi^wii^itm!.I..,.iiiiiii Hmu^^^^^^mHm^mmmmmmmmmmimm^m
|
|||||
|
3'6 V A DE Il L A N D S C HE V. Boek;
Saxers, geplaatst waren (e), te beoorlóogen'.
De sDeenen hadden weleer in verbond ge- ftaan toet de Saxers (ƒ'), en Godefrid oor- deelde, veeiiigt, dat de Abodriten, ten on- regtc, de Landen zyner Bondgenooten be- zaten. Keizer Karel kreeg , ondertusfchen, zo dra geene tyding van de toerustingen der Decnen, o'f hy gat", onder anderen, bevel, „ dat de Graaven en andere Keïzerlykê Amp- „ tcnaars onder de Friezen zig gereed houden „moesten, om, wel gewapend, ten ftryde „ te können trekken (#)."■ In den aanvang- en, des volgenden jaars, trok 's Keizers Zoon, -------Karel, aan 't hoofd van een aanzienlyk Le- ger van Franken en Saxers, en waarfchynlyk ook van Friezen, fchoon deeze laatlten niec met naanie genoemd worden, naar de Elve op. Ily hadc last, om den Decnen flag te leveren, indien zy ondernamen, de grenzen van Saxen te ontrusten. En verneemende, dat de Abodriten reeds grootendeels over- weldigd, en lynsbaar gemaakt waren, floeg hy eene brug over de Elve, verwoestte de afgevallen Landitreeken, en keerde toen te rug in Saxen. Godefrid was, midlerwyl, mee grooten buit, naar zyn Land gekeerd, nu dat hy zekere Deenfehe Koopftad, Rcrik ge- noemd , en aan den oever der Zee gelegen, t'eencmaal verdelgd, en de Koopluiden van daar vervoerd hack: ^vermoedelyk op dat 'er het Frankifche Leger geen voordeel uit zou können trekken. Ook hadt hy, langs de» Koor-
O") Zie IV. Botk, H. 4ii.
Cf 1 Zie IV. lioek,,kl. 422. Q') Capit. lieg. Franc* Vul. 736. £*//. -Ctorgschi |
|||||
|
V. Boek. HISTORIE.,*/ 3?
Noordelykcn oever van den Eiderftroom, ee-
nen hougen muur doen opnaaien (Ji), welks overblyffels, zo men wil, nog heden een da- ge in wezen, en onder den naam van Dans- werk bekend zyn (*'). rji De Keizer bevondt zig, toen deeze :togt Koning
ondernomen werdt, te Nieuwmegen, om ü*.Eardu'*! daar, volgens gewoonte,een gedeelte derjL.en-](e;zcrJ te door te brengen. Hier kwam hem Eardulf, Karel te Koning van Nordiumberland, die, door zy-Nieuw-. ne . onderdaanen \ van den Troon geflooten meó'eiI> was, in eigener perfoon, om hulp fmeeken. Karel de Groote riedt hem naar Rome te rei- zen , en Paus Leo in zyne belangen over te haaien. Dit gelukte: en de verjaagde Vorst werdt, nog voor 't einde deezes jaars, door toedoen der Keizerlyke en Pansfelyke Gezan- ten , in zyne waardigheid herlteld (ky. Godefrid deedt, federt, voorfiagen van IV.
Vrede. De Keizer zondt eenige Graaven naarVri'gtc- de Deenfche grenzen, aan de overzyde Mt J"^°n" Elve, om over de voorwaarden te handelen, deling" Doch de byecnkomst liep vrugteloos af. De met de wederzydfche vyandelykheden begonden op Deèue». nieuws. De Keizer, om de Deenen het trek-__'°9'
ken over de Elve te beletten, deedt, aan de
overzyde dier Riviere, eene Vesting opwer- pen , over welke 't bevel aan zekeren Graave Egbert opgedraagen werdt {f). De Vesting -,.•: : -. Of
C*) Anm\. Bert. ei isnmm 808. Rrgin'o ai annum.Sag. „
CO '-«hart uc- Rebus Franc. Orient, Toni. U. p.54. C*1 Eginiiart. Anual. ad anrnun 8o3. Annal Berti ai at*. mm Seïfc CO Kginiiaet. Annal. ad anmiix Gop. Annal. Bert. ad eia-
Ktm G09. . |
||||
|
38 VADERLANDSCHE V.Boek.
of Stad draagt, in oude fchriften, den naam
van Esfesfeld. Men wil, dat 'er Itzehoe, in Holftein, voor moet gehouden worden. De Dee- De Deencn werden - dus :wel verhinderd, nen val- ora jec van belang te lande te onderneemen; Fries_ doch dit deedt hen te meer.' op hunne oude land, en Zeetogtcn , bedagt zyn. Met den aanvang vorderen des jaars agthonderd én tien, deedt Gode- haar ^ frj4 ^ jn alleryl, tweehonderd Schepen uit- |
||||||||||
|
Hl o.
|
rusten, die, bchoorlyk bemand , naar de
|
|||||||||
|
■ Friefche Kusten ftevenden. Deezcn werden,
ten dien tyde a!, gelyk nog heden ten dage, bezoomd, door eene ry van Eilanden, wel- ke den eerften aanftoot leeden, en deerlyk verwoest werden (jti). Toen werdt het Noordsch Krygsvolk aan de vaste Kust ontfeheept. De Hertog, die, ten deezen tyde, over Fries- land bevel nadir (V), en van fommigen (V) Herck of Rerek, misfehien den zelfden naam als Theoderik of Dirk, genoemd wordt, hadt deezen inval voorzien, en de Friezen, by tyds, in de wapenen gebragt. Onze Krony- ken vernaaien, dat de Deenen of Noorman- nen, aan drie oorden, in Friesland gevallen zynde, van de Friezen ook, in drie hoopen, werden tegengetrokken; die allen drie ver- flaagen werden (ƒ>)• Godefrid vorderde toen den overmanden Friezen eene Schatting af van honderd ponden zilvers, dieterftond werdt opgebragt (jj). Deeze voordeden deeden hem den
Cw),AnnaI. Bertininn. r.d annum 810.
f itJ Regino ad armum Sofl. (o~) Apid van Loon AI, Holl. Hifi. II. Deel, II. lao.
(p~) JnANN. A LKvms Libr. V. Ccp. 2.5. (7) Annal. Bertinlan. aiir.nr.um öjo. Rkcino ui amiui« 810. Aiinai. J.oird. ad atumm 810.. |
||||||||||
|
V. Boek. HISTORIE. / 39
den moed dermaatc zwellen, dat hy Friesland
reeds als zyn wingewest begon aan te mer- ken (r). Ook waande hy eenig gegrond Regt op deeze Landen te hebben, doordien Koning Radboud, volgens fommiger verhaal (s)? zyn Grootvader van Moeders zyde geweest was. • Doch hy bepaalde zyne heerschzugt niet bin- nen Friesland; maar tot aan den Moezel door- gedrongen (V), gaf hy voor, haast te Aken te zullen zyn, en Keizer Karel deeze zyne Ryksllad zelve te bang te willen maaken (u~). Sommige Kronykfchryvers vernaaien, dat de Noormannen, op deezen togt, in Groningen gevallen zynde, de S. Maartens Kerk aldaar in den brand ge deken, en zekeren PFalfrid en anderen, die bclydenis van den Christely- ken Godsdienst deeden , jammerJyk van 't leeven beroofd zouden hebben (V). Doch de waarheid deezer dingen is, met geene fchrif- ten van Tydgenooten, te bevestigen, Keizer Karel kreeg de tyding van den in-
val der Deenen te Aken, van waar hy, tcr- ftond, boden naar alle oorden zyns Ryks af- vaardigde, met bevel, om een magtig Leger, aan den oorfprong der Lippe, te doen famen- komen. Ook deedt hy, te Gend aan de Schel- de , een goed getal van Schepen bouwen, die te Boulogne by een gebragt moesten wor- den (O Er.iNitART. Vim CaroH Mogni Cap. XFV. p. 72.
(jj Kkkfo. Petrr Chron. van Vricsl. by van Loon Al.
Hpjl, Hift. II. JJecl, U. 29. (jp MüNAcii, S, Call, de Reb..;C.iroli Mign. Libr. II. Cap,
-i- (.«) Eni!«juRTr Vita Carnli. Ma,'ni Cap, XIV. p, 72. ■ ■■
fclO Juann. A tEYDis Libr. V. CV//. 25,
c4
|
||||
|
m
|
|||||
|
r4*ó VADERLANDSCI1E V.Eoek»
den (V). Zelf begaf hy zig terftond over
den Rynftroon naar de Lippe , en vervol- gens, met het Leger, 't welk daar, met al- len fpoed, by een gebragt was, naar de Ri- vier de Aller , flaande , federt, het Leger * Corug. neder tian een' * anderen Stroom, die in de Wezer valt (V). Hier hieldt hy Mal, om'Go- defrid af te wagten, die zig beroemd hadt; den Keizer, in perfoon, tot een tweegevegt Dood te willen uitdaagen (_-y). Doch, na dat hy hier van Go- vyftien dagen vertoefd hadt, kreeg hy de defnd, orjVerwagte tyding van Godefrids dood, die, de^Dee- *n 'c midden zyner overwinningen, volgens 'c neu. verhaal der ïneesten, door eenen zyner Lyf- wagten, was omgebragt (2:). Doch fora mi- gen hebben gefebreeven, dat hy, door zy- nen eigen' Zoon, wiens Moeder hy onlangs verftooten hadt om eene andere vrouw te trouwen, met een zwaard, gedood is (#). De Noormannen kreegen zo dra geene kennis van deezen dood, of zy begaven zig re fche- pe, verlieten deeze landen, en keerden naar huis; niet zonder gevoelige fmerte van Kei- zer Karel, dien 't, terwyl hy verheugd was over Godefrids dood, egter wee dcedt, dat eenige Noormannen zyne handen ontkomen waren (£). Hemming, Broeders Zoon van Godefrkl, - werdt
(«>) Annal. Bertinian. r.d ammm 8n.
(i) Wonach. Iïgolism. Vha Carol. Magni ad ttnitum Sio,
O J Regino ad r.nnum 810.
(*} Eginhmit. Vita Caroli Magni Cap. XIV. p. ~2. Anna!,
Bertinian. cd anmm 810. Amiales Fu!d. ed annum 8io. Uegi- NO ad ennum 810. t«3 Wonach. S. Gall. de Reb. C*r. Magni. Libr. II. Get.
J (fc) Id. ibid.
|
|||||
|
V. Boek. HISTORI 'Et' * 4'ï
|
|||||
|
werdt tot zyncn Opvolger verklaard, en floot Verbomï
terilond een Beftand met Keizer Karcl, 't welk, metHcm- volgens de aloude gewoonte, op de wapenen ^"«^ bezwooren, en in de Lente .des volgenden Van Go- iaars, wanneer de wegen rcisbaar geworden defrid. "waren, in eene vaste Vrede veranderd werdt. 8u' Twaalf Gezanten van elke zyde waren, ten- deezen einde, op de Deenfclie grenzen, aap de Eider, famengekomen. Die van Keizer Karei waren allen of meest allen, Graaven, en onder dezelven bevondt zig zekere Graaf'Dirk., dien, fommigen, voor eenen Friefchen, Graaf, r , gehouden hebben. Het verbond, by 't welk„.'l'„__,
de Eiderftroom tot eene vaste grensfeheiding
werdt gefteld (c), werdt, van weerskanten, met plegtigen eede_,gellaafd. En de Keizer be- gaf zig, zo dra hy 'er tyding van bekwam,, naar Boulogne, alwaa» hy de Vloot bezigtig- de, die aldaar, 's jaars te vooren, byeen ge- bragt was. Ook herftelde hy hier, ten dien- fte der Zeevaarenden, eene vuurbaak, die, door grooten ouderdom, t'eenemaal vervallen was. Van. Boulogne voer hy den mond der Schelde in naar Gend (<f), en hier, insgelyks, de gebouwde fchepen bezien hebbende, keer- ' de hy, omtrent het midden van Slagtmaand, *in\ te Aken te rug, alwaar hem eenige Gezan- ten van Koning Hemming gefchenken kwamen *i8 brengen (e). Hemming overlcedt niet lang hier na (ƒ). $12.
Zyn dood bragt merkelyke veranderingen in-----:—«4
de
CO Cfcron. Sclavor. Ca[>. III. Naat. 12.
(<0 Ecinharti Aimal. ad w-urn 811. " ■ -'■
(<0 Regino tid arinum Sn. Anual. feettiii. ad atmum 8m
(ƒ) Recino ad minum 812.
c5
|
|||||
|
42 VADERLANDSCHE V.Boek.
Verahde- de Noordfchc zaaken te wege. Eerst verdeel-
rïngen in den Sigifrid, Dogters Zoon van Godefrid , fcheRvk en ^ml liet Ryksaewincl onder zig. Doch
'oneenig geworden zynde, en de wapenen te- gen eikanderen opgevat hebbende, fneuvelden zy beide in 't gevegt. Het Leger van Anul zegepraalde egter (g), en 't Ryksbewind werdt aan zyne Broeders, Heriold en Re ginfrid, opgedraagen, die tcrftond Gezanten afvaardigden, om de Vrede met Keizer Ka- rel te bevestigen. Dit gefchiedde in 't jaar g,3# agthonderd en dertien. Vooraf, waren 'er eg- ---------ter, naar fommiger Verhaal, nog eenige Vy-
, andelykheden , door de Noormannen, in Fries-
land gepleegd, alwaar zy, met eene Vloot, waren aangeland, en veel buits en gevangenen bekomen hadden (A). Hemming, een Broe- der der Deenfche Koningen, die zig ten ho- v'e van Keizer Karel onthieldt, veelligt als Gyzclaar des voorigen Verbonds, keerde, na 't fluiten der Vrede, met de Gezanten zj'ner Broederen, naar zyn Vaderland te rug: alwaar hy deel in 't Ryksbeftier kreeg (i"). V. Keizer Karel, op den zesentwintigften van DoodvnnLouwmaand des volgenden jaars, overleeden
Karel den zvncje, liet het Ryk zynen Zoon Lodewyk rooceu*na, die, federt, by den naam van den Vroo- j^4-__men, bekend geweest is. Karel en Pipyn zy-
Kcjzer ne Broeders, waren reeds, voor hunnen Va-
Lode- der, overleeden. Keizer Lodewyk gaf, in ~vykher- den aanvang zyner Regeeringe, den Saxcrs fT ea en friezen ^et ^eêc °P nun Vaderlyk Erf- in^Regt ;" goed OP hun Cff) Aim»l( Fuldem, ad annmn 8'2.
-f , 1 . (.«) Chronic. Mm'Sfiiic. ad ttvnmn SïS* '
vaaenrs /•,• Bona^en AhmI. od annmn 812 & 813. _ ,'
Erfgoed. v J * •
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 43
jrocd weder, van 't welk zy, ten tyde zyns
Vaders (/:), vervallen verklaard waren. b.om- HHffèii merkten dit aan, als een blyk zyner goedertierenheid; doch anderen hielden t voor onvoorzigtigheid, meenende, dat men deeze woeste volken niet beter bedwingen kon , dan door hun dus den voet op den nek te hou- den. Dé Keizer verkoor egter, de Saxers en Friezen, door weldaaden, aan zig te verbin- den : en de ondervinding heeft hem gc}cc*fj dat hy den regten-weg ingeflaagen hadt (/>-••- De Friezen bleeven hem, volgens 't Verhaal onzer Kronyken, Schatting betaalen , en itonr den hem, in den Oorlog, met manfehap ten dienst O)- Ueriold Herio,d»
Omtrent deezen tyd , werdt Iier'old'van de '
een der Deenfche Koningen, door de Zoo Deenen nen van Godefrid, met geweld, genood-verjaagd, zaakt het Ryk te verlaaten. Zyn Broeder Re- zoekt ginfrid was, zo wel als de oudlte Zoon van ™P °* Godefrid, in een bloedig gevegt, gefneuveld. Lodc. En hy zag zyne zaaken eerlang zo verre ver- wyk. loopen (»), dathy geenen beteven raad wist, dan zyne toevlugt te neemen tot Keizer Lo- dewyk, die hem naar Saxen zondt, met last om zig daar zo lang op te houden, tot men Zig in Haat gefteld zou hebben, om-hem krag- ,-•-"- tiglyk te onderfleunen (o)- Oe Keizer heeft' buiten twyfcl, geoordeeld, dat het zyn belang ware, de oneenigheid der Deenfche Vorften te voeden; op dat zyne Landen te minder nood
(*1 Zie IV. mek, il. 4-0.
(O Astronom! Vita Ludov. Pii aJ /innam 814.
Cm) Melis Stoke, fnl. U. 6. •■•-■• .
(«5 Anna'. Rcrtin. ad namim 814.
(.e) Asuonami Vit» Luiluv. Pu ad tutmm 814.
|
||||
|
:'4'4 V A D'ElR L A N D S C11E V. Boztf
nood hebben zouden, van door deeze gevaar-
lyke Vyanden overvallen te worden. v. De Saxers en Abodriten kreegen, tegen den Winter, bevel, om, ten dienste vari Heriold, eenen togt tegen Godefrids Zoonen te onderneemen. Tweemaal poogden zy de toe^ gevrooren' Elve over te trekken 5 doch 't werdt hun, t'elken reize, door ?t ontlaaten van 't -"weder, belet. Omtrent het midden van Dloei- g,5, maand, geraakten zy eerst over dien ftroom, en i~-------voorts over de Eidcr in 't;Deenfche gebied»
Hier zeven dagen agter: een. voortgetrokken
zynde, floegen zy zig> niet verre van den
Zeeftratid,; in 't gezigt van 't vyandelyk Le-,
ger, neder. Doch het zelve tot geen gevegt
! bèbbendö kannen of willen «noodzaaken, trok-
Y'ken.-zy, ,na-'t verdelgen der omgelegen' Land-
, flreeken, pyer de ftrpomen, naar Saxen, va»
.. waar zy gekomen waren, te rug (ƒ>).
Heriold, zelf vervoegde zig te Paderborn by
T;^den Keizer, die hem, op ;iiieuws, van zyncn byftand verzekerde, en naar Saxen te rug zondt (q). 't Liepegter nog cenige jaaren aan, eer hy in zyn iïyk herlleld wierdt. Doch alzo hy, van tyd tot tyd, zyncn Vyanden merkelyke, afbreuk deedt, bcilootcn deezen, 3i7> in 't' jaar agthonderdeiKeventien, een.Gezant- fc**-—fchap aan Keizer Lodewyk ,te zenden en Vre- de te begecren» onder belofte van dezelve hei- liglyk te zullen onderhouden. De Keizer iloeg egter hunnen• voorflag in den wind, gaf .He- riold O) Annal. Bcrtin. ad /nimm 8ij. Eginharti Ami*.'-«.'t
(Uimrm 815. (j) Annal. Benin, ad atmiea 815. |
||||
|
V. boek. HISTORIE.:: 4$
|
|||||
|
riold nieuwen onderltand (f), en ftelde hem
in iïaat, om den Kryg, jaaren agter een, gaande te houden. De Bisfchops-Zetel van Utrecht,"open ge- vr» "
vallen zynde door de dood van Rixfrid w01'^,^]"^ voor 'Jt einde deezes jaars, door Keizer Lo-H^ly. devvyk, of, op zyn' voorfiag, door de U-ken in trechtfehe Geestelykheid, vervuld met F re-Zeeland dr ik (O, af komiïig uit'cene Dogter van^^l^" Radboud, Koning der Friezen (7). Deeze,^",. zyn Bisdom doorreizende, vondt, in 't Ei-land. land Walcheren, onder andere fchandelyke gewoonten, Huwelyken tusfchen Broeders en Zusters in gemeen gebruik. Zo iterk kantte hy zig hier tegen, in eene Kerkelyke Verga- deringe , voorbedagtelyk ten deezen einde beroepen, datdeeze Huwelyken verbroken, en de gehuwden genoodzaakt werden, zig der> Kerkelyke ilraffcn te onderwerpen («). De Bisfchop begaf zig van daar, langs den Aroom- Akchmere, waarichynlyk de Zuiderzee, naar Friesland, alwaar eenige vreemde gevoelens Op 't Huk der Drieëenheid, zweeraende naar Ariaancrye en Sabelliaanerye, begonden ver- fpreid te worden; welker voortgang hy eg- ,. ,». ter, met hulp van zekeren Odulfus, dien hy van Utrecht ontbooden hadt, eerlang wist te {luiten (y). Keizer Lodewyk zig, in 'c najaar, omtrencDe Kei-
Nieuwmegen, met de jagt vermaakt hebben-zer seeflt deZynen
ucZoonJ-o» 'CO Annal. Bertiiiian. ed a/mum 817. Ecinharti Annal. ai
anmim. 817. CO Vita Fkemu, Epifc. Traj. Caf>, 11.
CO JOANN. A 1.EÏD1S Libr. V. Ccp. i.
CO Vit» Freder. Epifc. Traj. Cap. IV. $ -«-«4,
CO Vit» FivEOca. Epjfc. Traj. Cep. V, §. 2y, ja, |
|||||
|
46 VADERLANDSCHE V.Boek.
|
|||||
|
tharius de (w), en van daar, naar Aken, te rug ge-
deel aan keerd zynde, vondc, nog voor 't einde dee- de ^c" zes jaars, geraaden, zyne Staaten onder zy- geerjng. fie drJe ^oonen te vcrdeelen. Lotharius, de oudite, werdt tot 's Vaders Ryksgcnoot , aangenomen. Pipyn en Ladewyk werden af- hangkclyk van hunnen Broeder verklaard, doch aan den eerden 't gebied over Aquitaine, en aan den tweeden 't gebied over Beyere, bei- de met den naam van Koning, afgeltaan (x~). Lotharius kreeg dus, zo wel als zyn Vader, de Opper-Regeering over deeze Landen. enfche ■ De Deenfclie Koningen, Zoonen van Go- zaaken. "defrid, geene kans ziende, om Heriold, 819. die zig nog op hunne grenzen onthieldt, met ---------geweld, te onder te brengen, bedienden zig,
naar fommiger gevoelen, van deezen list, om
hem in 't Ryk te lokken (y). Twee der Broe- deren veinsden, met de anderen twee oneenig te zyn, en Heriold, tot hunnen Ryksgcnoot, te willen aanneemen. Hy, met den Keizer geraadpleegd hebbende, keert te fchepe naar zyn Vaderland, alwaar men hem, na.'t ver- jaagen van twee der Broederen, met der daad, 8ai deel in 't Ryksbeftier geeft (z). Doch 't leedt __IJ__niet lang, ,6f de Broeders verbonden zig met
Kadras, Vorst der Abodriten, heirnelyk toe-
leggende, om Heriold, wederom van den Troon te ftooten (a). Hun toeleg werdt eg- ter ontdekt. Zy zonden, om zig by den Kei- zer te verontfchuldigen, in 't volgende jaar, ,;■-. , hun-
AiO Aiinal. Bertinian. ai aimum R17.
(xj Charta Divilion. tmper. apud Baluz. Tom. I. f. 57 J.
(y) EotNiiAJiTi Annal. ai atmtm 819.
(z~) Annal. Hortinian.'ffrf anmtm R19.
fe") Auxal. liertiuian. sd aimum 82W
|
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. 47
hunne Gezanten op den Landdag te Frank*
fort. Ook hadt hier Hcriold de zynen (b~). Doch hy vondt eerlang goed, in eigener per- loon, de reis naar Frankryk aan te neemen, en den Keizer te Compiegne te gaan fpree- 823. ken, dien hy volkomen verflag van den Staat--------*
zyner zaaken deedt. Lodewyk hadt, midlcr-
wyl, twee Graaven, Theotaar én Ruotmond,in gczantfchap, aan de Deenfche Vorften gezon- den, die, al voor Heriolds aankomst, weder te rug gekeerd waren. Ebo, Bisfchop van Reims, die op de Deenfche grenzen gepredikt, en veelc ongeloovigen gedoopt hadt, kwam, te gelyk met hen, in Frankryk wederom (Y). De Keizer kreeg dus naauwkeurig bcrigt van den toeftand der zaaken in 't Noorden. Ileriold hadt, nog in zyn Vaderland zyn- Vir.
de, eenige begeerte betuigd, om zig te laa-Herio!d ten doopen: en nu in Frankryk gekomen, ^" Zen verklaarde hy hier toe t'cenemaal gezind te zyn (<f). De Keizer, die decze verandering aanmerkte, als een' grooter ftap ter bevesti- ging van zyn gezag in 't Noorden, gaf Ile- riold terftond gelegenheid, om zyn voornee- men te voltrekken. Op 't Vorflelyk Lustflot Ingeleiiheim, by Ments, werdt alles, tot het verngcen der plegtigheid, gereed gemaakt (Y): 826. en in Bloeimand des jaars agthonderdzesen- -1 twintig (ƒ*), werdt Ileriold, nevens zyne Ge-
maalin, Thora, zyne tweeZoonen, Godefrid en Ru-
(b~) Annali Bcrtininn. ad arnmm 822.
(e 1 Aninl. iieitiiiian. a annum 8^3. C<0 E. Nk-.ei.iu5 de iieb. Ludov. I'ii. Libr. IV. Fm. 170. ' < '
O) ld. ihid. fers. 179. (ƒ) Annal. ß.ruii.an'. a.i arnmm 826. Anpal. ïuldenf. ai
totnum siö. |
||||
|
43 VADERLANDSCI-IE V. Boek:
|
|||||||
|
Rudolf, en zyne twee Broeders, Roruk en Hem-
ming , bchaïven een goed getr.1 van Dcenen, door Otgarius, Aartsbisfchop van Mcnts, ge- doopt (g). De Keizer zelf ftondt als Geva- der over Heriold (/2), die, nevens zyn Gezin, met veelerlei kostelykheden befdionken werde (i); doch, in erkentenis, zyn Ryk opdroeg aan Keizer Lodewyk; die 't hem terftond weder- om ter Leen gaf, betuigende, te gelyk, ge- zind te zyn, om hem, tegen zyne Vyauden, te handhaven (£). De Deenfche Vbrften, 't gevolg hier van
bevroedende, hadden, eer Heriold nog ge- doopt was, Gezanten aan Keizer Lodewyk afgevaardigd, met welken men een Verdrag gemaakt hadt (/): 't welk egter niet hadt kön- nen beletten, dat de Plegdgheid was voort- &"-<-»u'
VIII. De Keizer zag nu Heriold en zyn Gezin ïleriold ten naauwllen aan zig verbonden, doch o- <m zyue verleggende, dat 'er, voor eerst, nog geene denT bekwaame gelegenheid zyn zou, om hem zo Roruk en vast in 't bezit van 't Deenfche Ryk te vesti- Hem- gen, dat hy geen gevaar zou loopen, van 'er ™'ng'b?"Wederom uit verdreeven te worden: en te lCeggg.oegelyk bezeilende, dat' hy, midlenvyl, naar ring overzyncn Staat behoorde onderhouden te • wor- den ge- jen; vondt hy goed, aan hem en zyne Broe- «jeelte ^ers, hec bewind over een gedeelte deezcr Landen. Londen af te itaan. Wyk te Duuritedc werde dan
O) A&a S. S. Menß Fcbr. Toa. I. p. 392. in Notis.
f/i ) Oi>us Tiiegan'I de Gest. LuJnv. Pit. Csp. XXXlII. |
|||||||
|
(<) NiCELLUS de Rej. I.udov. PU. Li'jr. IV. Pirt. 383.
VO M. ihid.-Vers. 611. &fcqq.
{I) Aiiytal. lkruniaa; ei! afëium 8jj, |
|||||||
|
V. Boek. HISTORIE. 49
dan aan II e r i o l d ter Leen opgedraagen (m~)i
Roruk kreeg een Graaffchap en verfcheiden' Leenen in Kennin (V), waarfchynlyk Kenne- merland. Ook fchynt hy, misfchien als Ste- dehouder zyns Broeders, eenig bewind bin- nen Wyk te Duurftede gehad te hebben (0). Aan Hem mi NO werdt ook, zo 't fchynt, eenig bellier in het Eiland Walcheren in Zee- » land afgeftaan (ƒ>). En op dat Heriold, na- by zyn Ryk, eene Landfixeek onder zyn be- wind mögt hebben, werwaards hy, in geval van nood , de wyk zou können neemen; fchonk hem de Keizer het Friesch Graaffchap. Rhiustri (q') of Rustingerland aan de Wezer (;). Dus werden deeze Landen, of een goed gedeelte derzelven, om 's Keizers oogmerken te bevorderen, onder 't bewind van uitheem- fchen gefield : tot merkelyk agterdeel der Landzaaten, gelyk ons 't gevolg deezer His- torie leeren zal. Heriold vertrok, nog in 't zelfde jaar, uit Heriold
deeze Landen, verzeld van den Monnik /In- verkrygt fcharius, en eenige andere Geestelyken, die.^g^ 't Evangelie, onder de Deen en, wederom fche gouden voortplanten (j). Keizer Lodewyk K-yk, hadt hem eene aanzienlyke Krygsmagt byge> docl? zet, met welke, hy, in zyn Vaderland aan- j[|t Wü. geland, terflond van de Deenfche Vorften, derea» tot
(«3 Annal. Fuldenf. ad annum 850.
C») Annal. Fuldenf. Lainbccian. ai amium 88a.
Co) Annal. Fuldenf. ad annum 850.'
(j>~) Anreil. Fuldenf. ad annum 837.
(_q) Aftronoini Vita Ltidov. Pii zdannum 8:6, Opus TKg-
em de Geft. Ludov. 1'ii Gapt XXX1U. Annal. ßertinian. ai tnniwt 826. CO Zie IV. Boek, II. 440.
Qt) Vica Ansciukii, Cup. IQ.
IL De kl. D
|
||||
|
5u VADERLANDSCHE V. Boek.
tot Deelgenoot in 't Ryksbewind, aangeno-
men werdt. De rust duurde egter niet lang onder de Deenen. En 't zy dat Heriolds yver om 't Geloof voort te planten zyne Ryksge- nooten verbitterde; 't zy dat zy zyne naauwe yerbindtenis met den Keizer, als naadeelig voor den welftand huns Ryks, aanmerkten; 't zy 'er ook eenige andere reden tot nieuwe onlust geweest zy; de Broeders beflooten, Heriold wederom van den Troon te ftooten. Om hun oogmerk te beter te bedekken, liet Horiky een der Broederen, op den Landdag te Nieuw- megen, den Keizer weeten, dat hy genegen was, een mondgefprek met hem te houden, en de gereezen' gefchillen by te leggen. Doch terwyl men Lodewyk met fchoone woorden ophielde, nam men de gelegenheid waar, om Heriold, met zynen aanhang, te overvallen, en op nieuws uit het Ryk te verjaagen («). Hy was toen wederom genoodzaakt, zynè~ toevlugt tot den Keizer te neemen. Doch alzo hy de hoop nog niet verlooren gaf om eens deel aan 't Ryk te bekomen , werdt 'er, in 't volgende jaar, zo hierover, als over eene beftendige Vrede , tusfehen den Keizer en de Deenfche Vorften, gehandeld. De Saxifche, en waarfchynlyk ook de Frie- fche Graaven en Markgraaven verfcheenen, ten deezen einde, op de Deenfche grenzen. De Vrede werdt gefloOten; doch door He- riold, uit heerschzugt, onvoorzigtiglyk ver- broken. Want hy (lak den brand in eenige Deenfche Gehugten of Steden , 't welk de Bróe-
(O Aanal Bertin. ad entium 82?.
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 5»
Broeders bewoog, om, in alleryl, over de
Eider te rukken, en de Keizcrfchcn, onver- hoeds , te overvallen, en op de vlugt te jaa- gen. Zy verfchoonden, federt, hun bedryf by den Keizer: en fchooven alle fchuld op Heriold. En Lodewyk, die de Noormannen ongaarne te vyand hadt, liet zig ligtelyk be- weegen, om de zaak by te leggen (V). Heriold fchynt zig, federt, geduurende den
overigen tyd zyns lèevens, hier te Lande, op- gehouden te hebben. I Iy was, eenige jaaren agter een, zeer gezien by Keizer Lodewyk en by de Landzaaten: tot dat hy zig van on- trouw verdagt maakte, 't welk oorzaak van zynen dood was (V); gelyk wy, in 't gevolg, zien zullen. 't Is niet onwaarfchynlyk, dat Heriold, ten ÏX.
minde"nu en dan, zyn verblyf te Duurftede Duurde* gehouden heeft; 't welk hem, gelyk wy bo-<,£ D°°* ven aantekenden, door den Keizer, ter Leen nenover- opgedraagen was. Doch wat hier van zy, vallen cit Duurftede heeft, als een Leen van Heriold, y"- in vervolg van tyd, meenigen inval der m * Noormannen moeten bezuurcn. 't Was de * geduurige gewoonte der oude Noordfche Volken de Verbonden, zo dra zy 'er voor^ deel in zagen, wederom te verbreeken. De haat tegen Heriold bleef nog te diep gewor- teld in de harten der- Deenfche Vorften, om ^hem de Landen, over welken hem 't bewind was afgedaan, ongeftoord te laaten bezitten. En de onnozele Ingezetenen dee- • ief
-Cv) Ecinhart. Annale« ad atmitm 828. Annale* B*nm. td
gnmim 828. *-' (») Amul. Fuldciir. ed annim 85a«
D a
|
||||
|
52 VADERLANDSCHE V.£oeä
zer Landen, die 't ongeluk hadden van door
hem geregeerd te worden, moesten de uit« werkfeJs van dien haat gevoelen. Weinige jaaren verliepen'er maar, ofdeDeenen rust- ten eene Vloot uit van dertien Schepen (V), met welke zy, in Friesland,omtrent den Ryn, die toen nog by Katwyk in Zee liep, aanland- den. Een gedeelte der omgelegen' Landitree- ke werdt dcerlyk verwoest. Voorts "den Ryn opvaarende door Utrecht, ter wederzyde dier Riviere gelegen (jO- zetten zy te Duurftede voet aan land. Hier bloeide thans de Koop- handel (2); waarom de Stad, in oude Kro- nyken, gemcenlyk, den naam van * Markt- ot Hendel-plaats draagt. Haast maakten de Deenen zig meester van Duurftede, 't welk, voor een gedeelte, aan kooien gelegd werdr. Ook fneuvelde 'er een gedeelte der Ingezete- nen: een ander gedeelte werdt gevangkelyk weggevoerd. De Deenen keerden wederom t'huiswaards (#); doch, in de twee volgende jaaren, ondernamen zy diergelyke togten; een gedeelte van Friesland en Duurftede ten twee- den en ten derden maale verwoestende (b~). Of Heriold zig, ten deezen tyde, elders bevon- den hebbe, dan of hy buiten ftaat geweest zy» om Duurftede te befchermen, wordt niet aan- getekend. Horik, een der Deenfche Vorften, voor-
gee-
05 Cliron. ile Gert. Noïmsum. ad amitim 833. epud Ou
Chesne. 21»». II. ƒ>. 524. CjO Heiia Hill. Ultr. Cap.1. p. 1. L. Hortens Rm. Ultt;
Libr. I. j9. i, 2. f z~) Vita Anschar, Cr.p. XI. §. 42.
frt) Anii.il lïertin. ad autium 834.
£fr) AnnaJ. Benin, ad annos 835, 83S,
|
|||||
|
ï
|
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. 53
|
|||||
|
gccvende, dat deeze Vyandlykheden tegen •
zynen wil gefchied waren, zondt Gezanten op den Landdag te Worms, om hiervan den Keizer verzekering te geeven. Te gc-lylc klaagde hy, dat men, eenigen tyd geleeden, zekere zyne Afgevaardigden, omtrent Keu- len, moorddaadiglyk omgcbragt hadt; over welk wanbcdryf de Keizer, na gedaan onder- zoek, ftrenge ftraf deedt oefenen. Den Deen- fehcn Gezanten werdt ook, kort hier na, te Aken, op hun verzoek, een Maat overgele- verd van de voornaamften der genen, die, ee» nige jaaren herwaards, geweldige invallen ia deeze Landen gedaan hadden, welken Horik deedt vangen, en ter dood brengen (V). Dus fcheen de vrede wederom bevestigd. X.
Keizer Lodewyk fteunde 'er egter zo vast niet Walche-* op, of hy deedt, in de Lente des volgenden Duurfle- jaars, de Zeekusten van Friesland van behoor- de en jyke bezetting voorzien, en, hier en daar, de andere vereischte orde ftellen.- Ook was zyne zorg jlflatt"jn» niet ongegrond, 't Leedt niet lang, of de^óor-6 Dccnen deeden de gewoonlyke invallen in dee- mannen, ze Landen. Het voornaamfte der Zeeuwfche overval- Eilanden droeg toen al, gelyk nogtegenwoor- leij\ dig, den naam van Walcheren. Voor___
de verfterking en beveiliging van dic Eiland x
hadt men verzuimd de behoorlyke zorg te draagen. De Noormannen, hier van veriten- digd, wenden den (leven derwaards, vallen ia 't Eiland, en vervullen 't alomrae met roof en moord. • Eg gard, Graaf van Walcheren, en Hem- Eggard
niing, «a Hem*
(O Amial. Bert!», ad atmutii 83«.
D ä
|
|||||
|
54 VADERLANDSCHE V. Boex.
|
|||||
|
ming ko- ming , Zoon van Ilalpdam en Broeder van
men om, Heriold, die ook eenig gebied in het Eiland fchynt gehad te hebben , fncuvelden beide, door de Deeiifche wapenen, op den zeven- tienden van Zomermand des jaars agthonderd- zevenendertig («Q. De Deenen hielden zig eeni- gen tyd op in Walcheren, en vorderden den Landzaaten eene zwaare fchatting af (e). Ook voeren zy de Schelde op naar Antwerpen, welke Stad insgelyks geplonderd, en in brand gefteken Wh&m werdt. Het zelfde lot trof Witlam, fceneXoop- *an de ftad of Marktplaats aan den mond der Maa- Maaze ze (ƒ), waarlchynlyk naby Goeree gelegen 5, woest. ^oc^ a^ voor veeïe eeuwen, door de Zee, in-
gezwolgen. Toen toogen zy, met gelyke woede, naar Duurftede, welks Ingezetenen, insgelyks, tot het betaalen van fcliatting, ge- drongen werden. Keizer Lodewyk kreeg van dit alles zo dra geene tyding, of hy fpoedde zig naar Nieuwmegen, 't welk de Schryver, uit wien wy dit verhaal ontkenen, eene Ves- ting noemt, naby Duurftede gelegen. Op het gerügt van zyne aankomst, verftooven de Deenen. De Keizer vergenoegde zig, met de Graaven, wien hy de befcherming der Zeekusten toevertrouwd hadt, voor zig te doen komen; en vernam, dat het wel geluk- ken van den aanflag der Deenen ten deele aan de onmogelykheid om hun behoorlyken wederftand te können bieden; maar ten dee- le ook aan de ontrouw en ongehoorzaamheid van
(jO Annal FtiMetif. v/i titimm 877. .
( e) Annal. Bert. ed amimn Kj_7. (ƒ) Annal. Bert. ad cAium 8j6. J. Ipeiui Curon. S. Eer«
titu Cup. XXI. Pitt, 3. |
|||||
|
54 VADERLANDSCI-IE V. Boex.
|
|||||
|
oiing ko- ming , Zoon van Ilalpdam en Broeder van
men om. Heriold, die ook eenig gebied in het Eiland fchynt gehad te hebben , fncuvelden beide, door de Deenfche wapenen, op den zeven- tienden van Zomcrmand des jaars agchonderd- zevenendertig (d). De Deenen hielden zigeeni- gen tyd op in Walcheren, en vorderden den Landzaaten eene zwaare fchatting af (e). Ook voeren zy de Schelde op naar Antwerpen, welke Stad insgelyks geplonderd, en in brand gefteken Witliun werdt. Het zelfde lot trof Willam, eene Koop- *an de Had of Marktplaats aan den mond der Maa- Maaze zeQQ, waarfchynlyk naby Goeree gelegen ; woest. ^000 a* voor vee'e eeuwen, door de Zee, in- gezwolgen^ Toen toogen zy, met gelyke woede, naar Duurftede, welks Ingezetenen, insgelyks, tot het betaalen van fchatting, ge- drongen werden. Keizer Lodewyk kreeg van dit alles zo dra geene tyding, of hy fpoedde zig naar Nieuwmegen, 't welk de Schry ver, uit wien wy dit verhaal ontkenen, eene Ves- ting noenic, naby Duurftede gelegen. Op het gerügt van zyne aankomst, verftooven de Deenen. De Keizer vergenoegde zig, mee de Graaven, wien hy de befcherming der Zeekusten toevertrouwd hadt, voor zig te doen komen; en vernam, dat het wel geluk- ken van den aanflag der Deenen ten deele aan de onmogelykheid om hun behoorlyken wcderftand te können bieden; maar ten dee- le ook aan de ontrouw en ongehoorzaamheid van
(<0 Annal Fultlcnf. -ad atmiini 6;j..
Ce) Annal. Bert. eJ c.iami oj?. (ƒ) Anunl. Nert. «..' cwim 8j6, J. Iferii Cbron. S. Bci»
tiui Cup. XII. Pr.rt. 3. |
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. 55
|
|||||
|
van eenige Graaven te wyten was (g). Se-
dert werden 'er andere Graaven, tot verde- diging der grenzen, aangefteld. Ook werden 'er, in verfcheiden' Havens, bevelen gegeven, om, in alleryl, eene Vloot in zee te bren- gen (&). De Deenen, naar den Zeekant te rug trek- XI.
kende, om met hunne Vloot t'huiswaards te Gewei- keeren, fchynen, eer zy deeze Landen verlie- ^"^T ten, de baldaadigheden, in Kennemerland en t\joop. Rynlarfd, gepleegd te hebben, van welken mannen onze laaterè Kronykfchryvers gewag maaken.te Eg- Te Egmond zouden zy de Kerk of Kapel, ter "^ord" gedagtenis van den II. 'Adelbert geftigt, om wyijt verre gehaald hebben. Een Priester te Noord- wyk, Jeroen genoemd, en vermaard wegens zyn heilig leeven, werdt, zegt men, door de Noormannen aangegreepen, deerlyk ge- pynigd en eindelyk onthalsd (*). Niet ver van hier, werden zy aangetast, door eenige Friefche benden, onder 't geleide der Graaven Gerolf enTiBBOLD. Omtrent Rynsburg, viel een hevig gevegt voor, in 't welk beide de Graaven fneuvelden (£). Sommigen voe- gen 'er by, dat de twee Graaven zig, in een Slot te Voorburg, verfchanst hadden, 't welk, ' na hun omkomen, door de Deenen, ten gron- de toe, zou zyn geflegt geworden (/). Met deezen ftank, fchynen de Deenen deeze Lan- den geruimt te hebben. Doch hunne Schepen deeden den handel- 838.
dry-----------
Cg) Amiäl. Bertin. ad annum 837. , =
CO Annal. Iiertïii. ad annum 837.
O) Joann. A Leyms Libr. V. Cap. 33, 34.
(i) JüANN. DE 1)EK4 p. »8.
<J) Joann. A Leyuis IWr. V. Cap. 34.
D 4
|
|||||
|
$6 VADERLANDSCBE V. Doek.'
dryvenden Ingezetenen deezer Landen nog
rnerkelyk afbreuk. Ook was men, in de Len- te des volgenden jaars, wederom voor eene landing bedugt. De Zeekusten werden alomme zorgvuldiglyk bewaakt. Doch eerlang kreeg men tyding, dat de Deenfche Vloot, door eenen geweldigen ltorm beloopen zyndc, zo veel geleeden hadt, dat 'er naauwlyks eenige weinige Schepen behouden gebleeven waren (»*)• Koning Horik, zig door deeze fchade gedrukt vindende, en den toorn des Keizers dugtende, liet hem, kort hierna, te Atïigni weeten, dat hy ecnigen der voornaamite zee- fchuimeren hadt doen vangen en van kant helpen. Te gelyk verzogt hy, dat hem nu ook de Friezen en Abodriten, die, te vooren, in zyn Ryk, eenige verwoestingen hadden aangeregt, mogten overgeleverd worden. Doch de Keizer hadt de Deenfche ilreeken reeds leeren kennen. Horiks verzoek werdt, met verontwaardiging, van de hand geweezen («). XII. Keizer Lodewyk, tegen den dertigfkn van, Ryksver- Bloeimaand des jaars agthonderd negenender- tusfchen ''S' eenen Landdag te Worms befchreeven twee hebbende, deedt aldaar eene nieuwe verdee- Zoonen ljng zyns Ryks, onder twee zyner Zoonen, des Kei- Lotharius en Karel. Karel den jongftcn was tharius°~ reeds te vooren deel in 't Ryk (o), en naar tn Karel. fommiger verhaal (p},, nog onlangs, ook 839. gantsch Friesland toegelegd. Doch nu was "" '*■......."Pipyn, 's Keizers tweede Zoon, oveikeden.
Lo-
£«) Anna!. Berlin, ad nirfilm 838.
In") Annal- Benin, ad am.iim 838.
Co) TimcANUS Cap, XXXV.
lp) NiTHARDi Hift. Hb. I. ai antim SjSi
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 57
Lodevvyk de derde van 's Keizers Zooncn
was reeds Koning van Beijcren. Men beflooc dan, het overig deel des Ryks, waaronder Aquitaine, alwaar Pipyn geregeerd hadt, be- greepen was, onder Lotharius en Karel te ver- deden. De Maas werde toe cene grensfehei- ding gcfteld, van haaren ooiTprong af tot aan de Zee toe: en al wat beoosten of ter regter zyde van die Rivier, en van eene lyn, ge- trokken van den oorfprong der zelve, tot aan de Rhöne, gelegen was, werdt aan Lotha- rius; al watbewesten Of ter linkerzyde lag aan Karel toegelegd (_q): waaruit af te neemen is, dat ver het grootite gedeelte deezer Landen onder het Ryks aandeel van Lotharius begree- pen was: en te gelyk, dat de Zeeuwfche Ei- landen en een klein gedeelte van het tegen- woordig Holland, 't welk ter linkerzyde van de Maaze legt, onder het Ryks aandeel van Karel, behoorden. Ook worden, in egte Gedenkfchrifcen deezer Ryksverdeelinge, het Hertogdom van Friesland, tot aan de Maa- ze toe, het Graaffchap Hameland, welk een gedeelte van de Veluwe of van het Stigt omtrent den Eemftroom befloeg» het Graaf- fchap der Batavieren of der B e t u w e , en het Graaffchap Teisterbant metDuua- stede, met elkandercn ver het grootfte ge- deelte der Vereenigde Nederlanden uitmaaken- de, uitdrukkelyk, onder het Ryks aandeel van Lotharius, opgeteld, en van dat van Karel, gezeid , dat het zig, van de andere zyde, ook
(f) Nitiiarot Ilitl. Lihr. I. ad amium R39. Aftronomi Vil*
Ludovici Pu ad anmint 8^3. Jlst.is Stoke I11I. tl. 7. Ö 5
|
||||
|
58 VADERLANDSCHE V.Boek.
|
|||||||||||
|
ook langs de Maazc, tot aan de Zee toe,
uitdrekte (r~). P""- Een gedeelte van Friesland, fommige ou- fehui-""c^e Kronykcn zeggen Walcheren (s), werdt, mcrsval-dit jaar wederom van de Decnlche zeefchui- len in mers ontrust. En Horik zondt, volgens zyne *j?™l| gewoonte, wederom eenige Gezanten, on- dieren." ^er wel'cen zYn eigen Neef was, aan den Kei- zer af. Zy waren rykelyk van gefc henken voorzien; gaven goede woorden; doch klaag- den over de Friezen; 't welk toen zo veel in- gang vondt, dat de Keizer eenige Hertogen benoemde, om de zaak te onderzoeken, en den Deenen goed regt te doen (>). XIII. Voor 't einde deezes jaars, op den zesen- Water- twintigften van Wintermaand, ontitondt, hier vloed ^ te Lan(je, zo hevig een ftorm en geweldige Lande Zeevloed, dat byna gantsch Friesland over- die, ' ftroomd werdt. Het water ftondt zo hoog, meent > dat het de toppen der Duinen, die toen hier ",enj^"_dien zelfden naam reeds hadden, omtrent monden evenaarde. Veele menfchen en beesten ver- by Kat- dronken. Ook werdt, na eene naauwkcuri- wyk ge opneeming, bevonden, dat 'er twccdui- doenver-zend vierhonderd zevenendertig Huizen om floppen. verre gefpoeld waren (u). 't Gemeen ge- voelen is, dat de mond des Ryns, die, tot deezcn tyd toe, ter plaatfe daar nu Katwyk is, in Zee geloopen hadt, by deeze gelegen- heid, door het ingewoelde zand, veritopt ge- woi1-
|
|||||||||||
|
(r) Anrcil. Bertinisn. itd anrtum Jijq.
CO |
|||||||||||
|
i cd anmmi 8x9. apu*
|
|||||||||||
|
E. Martkne 2? U. OunANu Thcfaur. Anccdot. Tam, lil. Col*
1454- . _
CO Annal. IScrümnn. ad cnnua 839.
(,«) Aunai. ftatiuian. .;«' cnnum 839. |
|||||||||||
|
•y\-
|
|||||||||||
|
%
|
|||||||||||
|
V. Boek. HISTORIE. 59
worden is (V). Waarfchynlyker komt óns eg-
ter voor, dat de verftopping van den Rynmond by Katwyk, niet op eenen tyd, maar allengs- kens gefchied zy. De dood van Keizer Lodewyk, die, op 840.
den twintigften van Zomermaand des volgen- den jaars, voorviel (V) , veroorzaakte veel twist onder zyne Zoonèn, over de Ryksver- dceling. LoTHARius.de oudite, poogdezig van alles meester te maaken, en viel, nu Lo- dewyk, dan Ka rel, met de wapenen, op 't lyf (V). DeDeenfchcZcefchuimers bedienden zig van deeze verwarringen; ftevenden Jiaar de kusten van Frankryk, langs welken, toen, zorgelooze wagt gehouden werdt (y); voeren de Seine op, en verdelgden Rouan , en vee- len der omgelegen' Kloosters en andere Woo- ningen. Die gedeelte van Frankryk behoor- de onder het Ryks aandeel van Karel, nader- hand den Kaaien bygenoemd. Lotharius, die zynen aanhang tegen dien van zyne Broede- ren poogde te verllcrkgn, hadt Heriold in zyne belangen overgehaald ; en deeze de Decnen aangezet, om deezen inval in Karcls Landen te doen. Ten loon van deezen dienst, fchonk Lotharius hem eene-Landilreek, vol- gens fommige oude Schryvers, niet verre van Rouan gelegen, en Gaula Crufalia genoemd (2). Doch anderen melden, dat Hcriold, ten deezen tyde, het Eiland Walcheren en eeni- O) Joann. A Leydis Liir. V. Ccp. 30.
O') Annal. FuKlenl". ad nnnm 840. ' (xj Annal. Beninimi. ad mmum 840. C.v) Ciiron. S. Bcnigni Divioncnfis apud D'Achery, To;u, II- p- 375- O) Anna!« Bertiniani ad eamtrn £41. |
|||||
|
;
|
|||||
|
Bo VADERLANDSCHE V. Boe«
ge nabuurige Plaatfen, van Lotharius, ter
leen gekreegen heeft (a). Ondercusfehen ge-
f'chieddc de vervreemding deezcr Landen niet
zonder mcrkclyken tegenzin der Landzaaten,
die zig ongaarne van uitheemfchcn beheer -
fchen lieten (£). De Noormannen pleegden,
van dien tyd af, onder 't "beleid van Ileriold,
geduurige vyandelykheden, in de Landen, die
Karel waren toegeweezen (V). Om de Saxers,
insgelyks , aan zyne belangen te verbinden,
gaf Lotharius hun, ten deezen tyde, volko--
men' Vryhcid van Godsdienst, waarop vee
. len, wederom, tot de oude bygeloovïghcid,
vervielen (_d).
XIV. Lotharius, in twee veldflagen tegen zyne
Nieuwe Broeders , in de jaaren agthonderd cweeën-
!kx'lüi-Cr" veert'g en agthonderd drieënveertig voörge-
gen, tUB- vallen , de volkomen' nederlaag gekreegen
fchenLo- hebbende, en nevens de voornaamlten zyner
thaniis, aarihangeren, onder welken ook Heriold was,
wvkën °P ^e v^uSt g^reeven zynde ; werde zyn
Karel. Ryks aandeel als verlaaten aangemerkt, en
S43. onder zyne twee Broeders verdeeld (e). In
(------— deeze verdeeling, werdt gantsch Friesland aan
LoDEwi'K toegelegd (f"). Doch zy hielde
niet lang ilandé Lotharius, zig buiten Haat vin- dende , om zynen Broederen langer 't hoofd te bieden, begon voorflagen van bevrediging : , tC
fa) Annal. MSS. Hofpir. S. Nicolai prope Cufam in Com.
ment. ad Vitaal S. Anschärii §. IX. Aiit. S. S. Mciif. .ftfe» Ton- I. P- S»SW* , (A) Annal. Bertiman. ad"amnaa 1)41.
(_c) Anaal« Bcrüiiian. ad amr.m 'A$t.
([Ó KmtARW Hifti Libr. IV. ai : omturn 843. Annal. Bc>
liman, ad aiaut 842. CO NiTHARm Hift. Wr. IV. ad annum 845.
(J) NlïSaidH Hift. Libr, IV. ai aiuium. 843*.
|
||||
|
V. ßöEfc HISTORIE- Sf
te doen. Men maakte eene nieuwe Ryks-
verdeeling, volgens welke, Lotharius Italië en de waardigheid van Keizer, Karcl Aqui- taine en Lodewyk Bcijeren behieldt, en het overige Ryk in drie deelen verdeeld werde Cg). Lodewyk kreeg hiervan alle de Lan- den , die ter regter zyde des Rynftrooms (3) gelegen waren , en derhalven ook een goed gedeelte van Friesland, 't welk hy zig te vooren reeds geheel toegelegd hadt. Ter linkerzyde des Ryns , werden hem, daarenboven , toegedeeld, de Steden en Landen van Ments, Worms en Spiers. Lo- tharius viel het Land tusfehen den Ryn en de Schelde tot aan de zee toe ten deel, en der- halven alle de Zeeuwfche Eilanden, benevens een gedeelte van het tegenwoordige Holland, Utrecht en een gedeelte van Gelderland. Voorts het
Cs~) NiTHAtiM Hiß. Libr. JV. tid annum 843.
(3) Sommigen verftaan hier, door den Ryn het Vlie,
by Ptolemjeus {Libr. II. Cap. 9.) en by Plinius (Libr. IV. Cap. 15.) onder de Rymnonden geteld; doch ner- gens , myns weetens, met den naam van Ryn, benoemd. Men gaf deezen naam, genoegzaam altoos, alleen aan den arm des Ryns, die by Katwyk uitliep. Eenigen wil- len, 't is waar, uit de Ryksverdecling van 't jaar 870, alwaar in 't Ryk van Lotharius drie deelen van Friesland geplaatst worden, bewyzen, dat dit Ryk zig tot aan 't VJie heeft uitgeftrekt, alzo men oordeek, dat deeze drie deelen van Friesland niet ter linkerzyde van den Ryn, die by Katwyk uitliep, können worden aangc- weezen. Conringius de Finib. In/per. Gera. Libr. 1. Cap. III. p. 20. Doch wy zullen, op dat jaar, het tegendeel doen zien. Hier moet men, myns oordeels, het aandeel van Lodewyk ter regter-, en het aandeel van Lotharius ter linkerzyde van den Ryn, die by Katwyk uitliep, bepaslen. |
||||
|
tfs VADERLANDSCHE V.Boee;
het Kamerykfche, Henegouwen, en verfchei*
den' andere Landflreeken, omtrent de Maaze gelegen: met al het Land, van den oorfprong der Maaze af, tot daar de Saone in de Rhöne valt, en wyders langs de laatstgemelde Rivier, tot aan zee toe. Al het overige, tot aan Span- je toe, werdt Karel aanbedeeld Qh~). Het Ryks aandeel van Lotharius is, federt Lotharin- gen (z"),dat van Lodewyk Oostfrankryk, en nog latiter Duitschland, en dat van Ka- rel Westfrankryk ofblootelykFrank- r y K genoemd (£). Doch het eeriïe deel is, in hater' tyd, voor een gedeelte, in de twee laatfte deelen ingefmolten XV. Na deeze Ryksverdecling, deeden de Broe» DeNoor-,jer8 eikanderen herhaalde beloften van on- '"™"en kreukbaare Vriendfchap (/). De Noorman- meeste- nen lieten egter nog al niet na, 't zy uit eigen' ren bynabeweeging, 't zy door heimelyk aandryven eantsch van Lotharius, de Landen, onder 't gebied lancf•* ^er twee andere Broederen gelegen, door ge- " 844. duurige invallen, te ontrusten. In 't jaar agt- —'------honderd vierenveertig, voerenze de Garon-
ne op, en pionderden Touloufe (?»). In 't
845- volgende jaar, kwamen zy, langs de Seine, tot aan Parys, noodzaakende de Latidzaaten, en Koning Karel zei ven, hun eene aanzienlyke fomme gelds op te brengen (»). Ook zondt Horik eene Vloot van zeshonderd fchepen naar de Elvc, die eenen inval in Duitschland dee-
(/O Annal. IJertiiiian. cd c.iaum 843.
( /) Regino cd ennum S42.
<k) SjüUiERT. Gemblackns. Chron. ai ctmum 844.
(O Anna!. Uertinian. cd anms 843 & 844.
r«0 Aimal. Bcrtiiiiaii. ad annum 844.
(11) AunaJ. Fuldenf. ad cmmm S45,
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 63
deeden; doch van de Saxers te rug gejaagd
werden (0). Ten zelfden tyde, vielen de Noormannen in Friesland, alwaar zy eerst ge- flaagen werden; doch naderhand, in twee ge- vegten, overwinnaars bleeven, en een groot getal van Friezen deeden .{heuvelen (p~). Se- dert maakten zy zig meester van byna gantsch Friesland, den Ingezetenen alomme zwaare. fchat tingen afperfende (#). De drie Broeders, Lotharius, Lodewyk en Ook
Karel, in Sprokkelmaand des jaars agthon- PuurIlj derd ze venenveertig, te Manna of Meerfen, i^tuwe, by Maastricht, eene Byeenkomst gehouden 847. hebbende, beflooten, volgens de oorfprong----------
kclyke Gedenkfchriften, hiervan nog voor han-
den (?•), een gezantfehap aan Koning Horik te zenden, om hem te bewecgen, tot het fraa- ken der vyandelykheden, of hem, in geval van weigering, den oorlog aan te zeggen. Doch 't baatte weinig. De Landen van Lodewyk en Karel, en van Lotharius zelvcn, werden, wel haast, wederom van de Deenen overval- len. Eenigen vielen in Aquitaine, alwaar Ka- rel heerschte". doch anderen, veelligt uit on- genoegen tegen den Keizer, om dat hy zyne gezanten, by die van zyne Broederen, gevoegd hadt, maakten zig meester van Duurftede, en floegen zig in de Betuwe neder (j). De overmeestering van Duurftede door de xvi.
Deenen, die nu, zo menigmaal, geduurcnde Herioid Me- van on*
trouw»
CO Annal. Bcrtininn. cd aimum 845.
. O) Annal. Fuldenl. ad atmiim, 845. (?) Annal. Benin, ad cmnum 'éifi. (O Capitul. Rjeg. Francor. Edit. IjaluZii. Tom. II. Cel. 45
(/} Aiiml. Bertin. cd anima Ö47. |
||||
|
C>4 VADERLANDSCHE V. Boeiö
'verdagt Heriolds bewind over deeze Stad, gebeurd
«n ge- was5 maakte eindelyk zyne trouw by de Kei- zerfchen verdagt. Men hielde het daar voor, dat hy zelf zynen Landsgenooten gelegenheid gaf, om hier te Lande invallen te doen, en ' dat hy zyn deel hadt van de voordeelen, die zy 'er uit trokken. 'tZy dit vermoeden grond hadt of niet, de Graavcn, wien de zorg over de grenzen van 't Ryk van Lotharius aanbe- volen was, overvielen Heriold, en beroofden i hem van 't leeven (/). Zyn Broeder Roruk, die, nevens of onder
hem, ecnig bewind binnen Duurftede fchync gehad te hebben, werdt, by den Keizer, be- ichuldigd, dat hy deel in 't zelfde verraad ge- had hadt. En hoewel 't gemeen gerügt hem hier van vryfprak, werdt hy egter, op 's Kei- Kers bevel, aangetast en in hegtenis geftcld. Doch heimelyk ontvlooden, begaf hy zig onder de befcherming van Koning Lodewyk, die hem, in Saxen, op de Deenfche grenzen, woonen liet. Na verloop van eenigen tyd, verzamelde hy hier eene Vloot fchepen, die hy met zyne Landsluiden bemande, van zins om Keizer Lotharius alle mogelyke afbreuk te doen. Ook gelukte 't hem, den Ingezetenen van 't Ryk van Lotharius, die langs de kusten der Noordzee woonden, merkelyke nadeelen toe te brengen («). Sedert, voer hy den Ryn R'ornk op, naar Duurftede, overmeesterde de Stad, beraag- en verfterkte zig zo wel binnen dezelve, dac Duurftc- Lotharius, geene kans ziende om den Noor- de. "ia% |
||||||||
|
t~) Annal. Fuldcnl". (td artmm 852.
u) Fragment. Chron. Fontancll. ei emuizi 850»
|
||||||||
|
i
|
||||||||
|
V. Boek. H I S TORI Ë; ; #5
man te vcrdryven, zig-genoodzaakt vondt,
een verdrag met hem re iruraken (V); by welk • hy herri üuuritede en een ige andere Graaf- (chappèn, vermoedelyk in: Gelderland of in het zuidclyk gedeelte van het tegenwoordig - Holland gelegen, afitond (V): met beding egter, dat hy behoorlyk opzigt hebben zou, op de invordering der fchattingen en an* dcre inkomsten, tot de Keizsrlyke Schat- kist behoorende, en de Landen, dié onder zyn bewind gefield werden, tegen de inval- . Icn der Deenen, befchcrmen (x). De oude Schryvers hebben niet naauwkcurig aangete- kend, wanneer alle deeze dingen gebeurd zyn. Doch 't is waarfchynlyk, dat men ze, niet lang R50. voor en in 't jaar agthonderdenvyfdg, plaat---------*
fen moet.
't Verdient hier onze opmerking, dat men,
in zekere Kronyk der Disfchoppen van Min- den, aangetekend vindt, dat het Graaffchap van Holland, in den jaare agthonderdagt- enveertig, een begin genomen heeft (;y). 't Is niet onwaarfchynlyk, dat cene oude over- levering van de Giften aan Roruk, omtrent dcezen tyd, gedaan , gelegenheid tot dee- ze aantekening gegeven heeft. Ook wordt, door dezelve , bevestigd, dat Roruk 'be- wind gehad heeft, over een gedeelte van 'c Land, welk men, federt, Holland genoemd heeft.- De ,
Cv) Anna!. FuMcnf. ad armam flgo.
C'O Annal. Btrtiniau. ad annum 8jo,, ; O) Annal, Euldenf. cJ atßum 8fio. 'CO Chroriicon Epifcopor. Mindënl'. CfH>, IV. int. Herum
Gsrra. Script. J. pisToiui, Tom. LI. p. 'i-ö. |
|||||
|
II. Deel. E
|
|||||
|
66 VADERLANDSCHE V.Boek.
XVII. De Zeefchuimeryen derDeenengingen, ver-
Invaileii fcheiden' jaaren agtereen, wederom zo fterk
mannen!*n zwang, als immer te vooren. In 't jaar
851.' agthondcrde.enenvyftig, liepen zy Friesland en
------— de Betuwe af, en toogen vervolgens naarGend,
alwaar zy den brand ftaken in het Klooster van
S. Bavo. Daarna, te lande doorgedrongen tot aan Rouan en Beauvais, welke laacfte Stad ook aan kooien gelegd werdt, werden zy, in 't wederkeeren, onderfchep t, en ten deele 852. verflaagen (z). In 't volgende jaar, kwamen
-----— zy, met tweehonderd twee-envyftig Schepen, in Friesland, om fchatting te vorderen. De
Vloot ftondc onder 'c bevel van Sidrok en Go- defrid C<?), welke laatfte een.Zoon vanlieriold was; die, waarfchynlyk om wraak te neemen over 't ombrengen zyns Vaders, Lotharius party verlaaten hadt, en naar zyn. Vaderland geweeken was. De Deenen, Friesland naar hun genoegen gebrandfchat hebbende, voeren de Schelde op, terwyl Lotharius en Karel de beide oevers der Riviere, met een magtig Leger, tot het einde des jaars, bezet hielden. Ondertusfchen werdt 'er van weerskanten niets uitgerigt. Karel was niet te beweegen, om de Deenen aan te tasten. Zelfs floot hy een Ver- drag met Godefrid, en, na 't fcheiden der twee 853. Legers, werdt den Deenen een ruim veld gelaa-
---------ten, om, tot in Lentemand des volgenden jaars, het Ryk van Lotharius alomme te ontrusten
(£_). Karels Landen bleeven ondertusfchen niet ver-
Cs") Anna!. Ikrtinian. ad anrtwn 851.
(«■) Fragment. Chrou. Fontancll. ad annuxt 852»
(&) AiinaJ. Bcrtlman. cd annos 851 & 853.
|
||||
|
V. BöeK. HISTORIE. 6f
verfchoond. Verfcheiden' hoopen van Deen-
fche plonderaars deeden geduurige invallen in dczelveh (ƒ). Horik, Koning der Deenen, federe, met 854.
syns Broeders zoon, Gudurn, overhoop geraakt - |
|||||||
|
zynde, ontftonden, uit deeze tweedragt, zul-'*Keizer*
ke zwaare inwendige beroerten in 't Deenfche j,o?ha- Ryk (d), dat Roruk en Godefrid, die zig flus be- nog hier te Lande ophielden, hoop kreegen, komt om aan 't bezit van 't Ryk te geraaken. Zy Fi'js" keerden dan naar hun Vaderland, en Lotha- rius, die blyde was, dat hy zig van hun ont- flaagen zag, gaf het bewind over gantsch 855. Friesland, zo ver het, door de Noormannen, ~ '-"-* beftierd geweest was, aan zynen tweeden Zoon, Lotharius (V); die dus, nog by 't leeven zyns Vaders, gebied over een groot gedeelte deea zer Landen verkreeg. Keizer Lotharius overleedt nog op den agt- XVIit.
entwintigften van Herfstmaand des zelfden ^5 !t,svc'r- jaars (ƒ), drie Zoonen nalaatende: van wel- n"deg ken Lodewyk, de oudfte, Italië en de waar- doodvsn digheid van Keizer verkreeg. Karel, de jong- Keizer fte, bekwam het oud Koningkryk van Bour- Lotha- gondie, over den Berg Jura gelegen, zynde een nus' gedeelte van Zwitferland en het Land van Ge- ne ve, en Lotharius, de middelde, geraak- te in 't bezit van het noordelykst gedeelte van 's Vaders Ryk: welk federt, in 't gemeen, Lotharingen genoemd werdt. Hieronder was zo veel van de tegenwoordige Nederlan- den CO Annal. Bcrtinian, ad aiinós 853 & 855.
( d ) Aiinal. FuMcnf. ad annum 854. (O Annal. Bem'nian. ad annum 855. ifj Arnial. Bcrtinian, ad ittinm»i 855. E a
|
|||||||
|
68 VADERLANDSCHE V. Boek:
|
||||||||||
|
den begreepen, als bewesten den Ryn gele-
|
||||||||||
|
gen is.
|
||||||||||
|
Roruk Roruk en Godefrid, hun oogmerk nief heb-
bekorat bende können bereiken, keerden, voor 't ein- "''c^i'te des jaars agchonderd vyfenvyfcig, met hun-, vanVrk's-ne bycen gebragte magt, wederom berwaards. land. ; Zy floegen zig op nieuw te Duurftede neder; en Lötharius de II. zag zig genoodzaakt, om- hun een goed gedeelte van Friesland af te liaan (g).. , ■ >.. ■ , '- f ••••. rrr.- De Dee- Eenige nieuwe veranderingen in 't Deen-
nenbe- fch<? Ryk, alwaar nu Horik de II, een jong j"!,fin.?^n Vorst, den Troon beklommen hadt, gaven ^'"j^"Tloruk eerlang aanleiding, tot het fmeeden üeuiwe van eenen aanflag, om, in zyn Vaderland , en U- deel aan de Regeering te bekomen. Hy rust-, trécht. te [)ier5 met verlof van zynen Heere, Ko- ning Lötharius den II, eene Vloot uit, met. welke hy, naar de Deenfche grenzen,; zeil- " '•>• de. Zyne aankomst bragt zo veel te wege,. ■dat.de jonge Horik hem het Land tusfchen de' Eider en de Oostzee gelegen afïlond (Ä). s.Doch eer dit Verdrag nog getroffen was, zo. 'c, fchynr, waren de Deenen wederom her- ':- waards gekomen, en hadden zig ,van Duur- ftede, de Betuwe en eenige omgelegen' Plaat- > fen meester gemaakt (f). Onze laatere Kro- nyken voegen 'er by, dat zy, onder anderen, ook Utrecht bemagtigd hebben (k), na dat zy de Stad eerst, en toen' 't Slot, eenen tyd lang, belegerd gehouden hadden. „Hunge- rus,
CO Anaal. Reniiiinn. ar! eniium 855.
f /1") Amial. Ftilvicnl'. <td amimn 857^ f-.fü , • , (i) Aflnal. lierrinian. ar! omiaa 857.
£i) JOAN.N*. DE BEKAiJ». 2iS.'' , ., 'j,..;-;
|
||||||||||
|
V. Böek. H' I S T Ö R I E.i A / 69
Rüs, die thans Bisfchop van Utrecht was,
ont-vlöodt, ter naauwer nood, de handen der Deeneii, en keerde zig tot Koning Lotharius, die hem en zynen Kanonniken, in 't volgende jaar, het Klooster Odilènberg,by Rocrmonde, tot hun verblyf afttondt (l). De Giftbrief hier- van "% nóg voor handen, en in denzclven wordt nitdrukkelyk getuigd: „ dat de S. Maar „ tens 'Kerk van Utrecht, omtrent deezen tyd, „ door de Barbaarcn, byna geheel verwoest „ was, en dat-de Kanonniken -ten i ideële ge- „ doodi, ten déele alomme verllrooid waren „ (w}«" Bisfchop Hutigërns woondev iti 't jaaragthonderdtweeënzestig, eene Kerkverga- dering te Aken by, in welke hy, nevens.an- deren,'hielp Hemmen', tot de Egtfcheiding van Lotharius (»), die zyneGemaalin Thiedberg verfliet, om zyne byzit, Faldrade,teuouvien. De Deenen hielden, ohdertu&fchenj aorimëi hunne verwoestingen; jaav op jaar,/dezelfde Landen afloopende. In 't jaar agthonderd- negenenvyftig, vielen' zy in de Landen om- trent de Schelde, waarfchynlyk Zeeland (4>» Ook werdt toen de Betuwe wederom plat ge- .;:.„;::, tós v - brand (/5 Beka p.zSi ■ : '• ' f ':
(ffl) .-IpudlinDAMif. $?•■' ,-.-.,'■ ■ - .
(w.) Laube Concil. Tom. VIII. p. ~3<J. ap. Futury Hill".
Eccl. Tom. XI. p. 52. (4} Ultra ScrJJim, over de Scbdih, fcegtdcSchryver,
dien wy hier volgen. Hy heeft, naar fbmuiiger gedagten, te S. Omer, in Artois gewoond. Eene plaats van Hincma- rus , Bisfchop vatt Reims, (ßpufi. XXIV". Tom-, II. p. 200*-) gaeft egter reden om te vermoeden, dathy Piudentius» Bisfchop van Troyes in. Campagne, geweest is. Dtochtcns opzigte beide van Troyes en van S. Omer ,,legt ZeilaasS over de Schelde. |
||||
|
7o VADERLANDSCME V.Boek.
brand (o). Roruk fchynt zig,: ten deezen ty-
de, in zyn nieuw gebied aan de Eider, opger houden te hebben, en buiten, ftaat geweest te zyn, om zyne Graaffchappen, hier te Lan- de, te befchermen. Sommigen houden hem verdagt, dat hy zelf zyne Landsluiden her- waards gelokt zou hebben. Doch voor dit vermoeden fchynt te minder grond, om dat hem, gelyk wy boven Q>) zagen, reeds in voorige tyden, deeze kladde,'naar veeier ge- voelen ten onregte, aangewreeven werdt. XIX. Eenige jaaren laater, kwamen de Deenen, Fndclie jn Louwmand, wederom herwaards. Zy voe- den bin- rcn -den -Ryn op, en hadden 't op Keulen ge- zien munt. Vooraf egter moest Duuritede weder- Duurde- om eene plondering ondergaan. De Friefche de'])ee°r Koopluiden, die hier omtrent handelden, had- nen, o. den zig, de aankomst der Deenen verneemctir vervallende, in grooten getale, binnen Duuritede be- j" jC" -gecven, waanende aldaar veiliger te zullen zyn. °|6" Doch zy vonden zig bedroogen. Duuritede ,.,"' J__werdt haast overmeesterd. Een groot getal
van Koopluiden fneuvelde. Ook werden 'ei?
veele Ingezetenen gevangen genomen. De Plonderaars voeren, daarna, den Ryn hoo- ger op, en vestigden zig op een Eilandje, by. Nuis. Lotharius hielde hen hier van de eene, en de Saxers of Friezen van, de andere zyde des Rynftrooms op, tot het einde van Len- temaand. Toen kwam Roruk tusfch'en bei- de , en bewoog zyne Landsluiden 1 om, zon- der eenige verdere vyandelykheden te pleegen, dee-
(t>~) Anus!. Bcrtinian. cd ttnamn 859.
o 5 Wm<
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. / 71
|
|||||||||||
|
deeze Landen te verlaaten (#). Lotharius, 'c
zy tot vergelding van deezen dienst, 't zy om- andere redenen, gaf, federt, aan den Noor- man, Rudolf, Zoon van Heriold, en Neeve van Róruk, de ontvangst van eene fchatting van vier Denarien van ieder hoeve, welke hy over zyn gantfche Ryk, uitgefchreeven hadt. Hy voegde 'er eenige inkomften by, beftaande in Meel, Vee, Wyn en Appeldrank (V), poogen- de, door deeze middelen,deezenuitheemfchen Landaart, te naauwer, aan zig te verbinden. Genoegzaam alle onze laatere Kronyken, ^X.
en veele andere Schryvers, die hen gevolgdl zoncketr"0r zyn, plaatfen, omtrent deezen tyd, en dehetGraaf- meesten in 't jaar agthonderd drieënzestig, het fchap van begin van het Graaffchap van Holland, in Hol|ant' den perfoon van Dirk den I., die met het zei- ^J tVcÖ ve befchonken zou zyn geweest, op dat hy een* aan- het, tegen de invallen der Deenen, befcher-vang ge- |
|||||||||||
|
men zou (5). Doch alzo zy zig, ten bewy.-
|
nomen
hebbc. |
||||||||||
|
ze hiervan, eeniglyk beroepen op eenen
Giftbrief van Koning Karel, den Kaaien, zo zy meenen; en deeze Giftbrief geen ge- wag maakt van eene inttelling des Graaffchaps van Holland; behalve dat ook verfcheiden' omftandigheden toonen, dat de Brief tot ka- ter' (17) Annal. Rcrtin. cd annum 863. Chroii. de Noithinaijn.
Geil. ad ttnmim. 8Ö4. • . ;",.«.-..'-,' (V)'-Annal. Beftinian. ad annum 864.
( 5 ) Zie WiLHELMi Procurat. Chron. Egmond. ad an-
num 863 & 866, [feupatius 876.] p. nt 430. Melis Stoke ' Rym-Kionyk in Dirk I. bl. y. Jóannisde BekaChron.in Hungero p. 28.J. Velden A'.R, fironjkvanHu'/andbl. 5 , 6. Magnum Qbnnicen Belgiewm^i.trmuraZCz. enveeje anderen. --' - ' , E 4
|
|||||||||||
|
VADERLANDSCHE
|
|||||||||
|
V. Boek."
|
|||||||||
|
?9t
|
|||||||||
|
ter' tyden gebragt, en aan Karel den Eenvou-
digen moet toegefchreeven worden; zo ag- ten \v\y, met veele voornaame Kenners onzer Vaderlandfche Oudheden, dat 'er, ten dee- zeritydc, niet byzonders gebeurd is, 't welk men de opregting van een Graaffchap van Holland zou mogen noemen. De Landltrcek, die, in laacer' tyd, Holland genoemd is, heeft, naar alle waarfchynlykheid, in en voor dee- zen tyd, verfcheiden' Gnuiven gehad.. En wanneer wy, ter bohoorlyker plaatfe, den Giftbrief van Koning Karel overvveegen, zul- len wy doen zien, om welke reden, de be- giftigde Graaf Dirk, in 't gemeen, voorden eerllen Graave van Holland, gehouden zy. XXI. Dè Noorman Roruk bleef nog eenige jaa- De"Noor- ren in 't bezit der Landen, hem door Lotha- flwn Ro- rjus jgjj 0U(jen en den jongen in Friesland ai- de Cm*-0* geftaaru Doch Ttort voor of in het jaar agt- mgivet- honderd zevenenzestig, maakt hy zig zo ge- inanü', haat by de Landzaaten, en byzonderlyk by herfielt een gedeelte derzelven, die, volgens 't ver- derom in naa^ eens ouden Latynfchen Schryvers, met 't bezit een nieuwen naam, Conkhigi genoemd wer- xvner den (6), dat zy hem onverhoeds overvielen, Landen. en teu Lande uit jaagden (V). Wat reden Ro- i______ruk gegeven hack, om hem dus te mishande- len, vindt men, onzes weetens, nergens aan- getekend. Uitheemfche Heeren können zig, op
Cs~) Annal, Bc.rtuiian. cd annum 867.
( 6") Veiliger agc ik, te erkennen , dat my de wooning
deezcrCWw«.*/onbekend is, dan, met fommigen , eike- lyk uit eene geringe overeenkomst iu den naam,te beilui- ten ,dat zy iuwooiiers van het .Dorp Kakcvgc, aan de Vegt by Maarten, geweest zyn. |
|||||||||
|
V.BoEK. Hl S T ORl'È. ■ '7 ?r
op zo veelerleic wyze, gehaat maaken by hun»>
rie Onderzaaten, dat men vergeef fche moeite'
doet, met naar ^éne van die wyzen te gisfen.
Dit weet men, dat Roruk, niet lang hierna,,
met een aanzienlyk Leger van zyne Landslüi-,
den, wederom hcrwaards gekomen is (*), en.
zig, zo 'tfchynt^in zyne voorige bezittingen1
hérlleld heeft. Lotharius^ vermocdelyk om
't volk genoegen te geeven, gaf wel voor, den
Noorman te.keer te willen gaan, en befchreéf,;
ten dien einde, cene algemcene lleirvaart («■);>
doch men leest niet, dat hy iet anders uitge-t
regt heeft, dani dat hy Roruk afkeerig van»
zig maakte. Doch eer hy hiervan de.uit-
wcrkfels gevoelde, overlcedt hy, in Hooi-1
maand des jaars agthonderd negenenzestig (i>).
Wy hebben te vooren aangeweezen, dar XXII. •
Lodewyk, jongde Zoon van Keizer Loderi Koning
wyk den Vroomen, in de Ryksverdeeling /.^c"
tusfchen hem-en zyne twee Broeders, gemaakt; geeft het
het Land verkreeg, dat, ter-regter zyde des Woud
Rynfirooms* geleffen was,-en onder het zei-Wnsc'n.
• i ■ v j j i -r> • i j TT uu ztke-
ve, ook een goed gedeelte van Friesland. Uirren |Iol.
dit zyn Ryks aandeel, of uit eeriig andorLand, landfchen
welk hy, buiten dit, mögt bezeten hebben, Graave
|
||||||||||
|
Dirk.
868. |
||||||||||
|
fchonk hy (7), in den jaare agthonderd agt-
|
||||||||||
|
' . J '.:enr,.
(O Anna!.. Rertininn. ad mtmtm 367*' , ; • _ (•- ■.;-'-.
(u~) Ann,!). Rjrtiiijaji. ad i::;ti:i:;i 86/. ■(rj Annal ïnldeniVff.'cto«« 869» - • = • , fin (7) Ik volghicr de gemeone iiitgaavcïrVan'deezen Gïffc-
brief en onze oudfte Kronyken,die.dtfGïft op dit jaar phat- feiii, en aan Koning Lodewyk toelchryven. üe redenen, welken eenigë Geleerden bewopgen hcLben, om de Gilt tot het jaar 968 te verfchuiven, en Lotharius den II, vöof den Schenker te honden', kan men zieuiri deMij'cüUQh' fervat. Tom. Vil. P. II. p. 261. : . E 5
|
||||||||||
|
74; VADER LANDS CHE V.Boek.
cnzestig, aan zekeren zynen Getrouwen, Graa-
ve Dirk „ een Foreest of Woud, IVasdct „ genoemd, met de Weiden, Akkers, Wa- „ ters,. Vaurten en al wat 'er meer toe be- ,, hoorde, om het geheellyk en erfelyk te „ bezitten (V)"' Onze Kronykfchryvers Hel- len vasc, dat deeze Dirk dezelfde geweest is als die, welken zy den eerflen Graaf van Hol- land noemen. Doch mooglyk heeft hen de gelykheid van den naam bedroogen. 't Is egter ten hoogden waarfchynlyk, dat hy een Hollandfche Graaf is geweest, nademaal de Giftbrief,~~by welken hem VVasda gegeeven werdt, zo wel als andere oude Hukken, onze eerfte Graaven betreffende, in 'c Klooster te Egmond, bewaard fchynt geweest te zyn (V). De gelegenheid van Wasda is geheel onbe- kend. Sommigen maaken 'er Walcheren van, Doch dit is, te vooren al, by den naam van Walcheren, nergens by dien van JVasda be- kend geweest. Anderen vinden Wasda in 'c Land van Waas. Doch hier hadt, gelyk ook in Walcheren, niet Lodewyk, maar Karei de Kaale te gebieden; zo als, uit eenen zyner Giftbrieven, duidelyk blykt (y). Hoewel 't, desonaangezien, wel zyn kon, dat Lodewyk eenig Land, in Karels Ryksaandeel, in ei- gendom bezat. Eindelyk zyn 'er, die Was- da by Dordrecht plaatfen, alwaar, van oude Schryvers, een Hout of Bosch Mereweda, 'e welk zo veel zou zyn als Meeren-lVasda, ge- field CO 5* MnuKt Codic. Donat. piar. Cap. XXHI. p. 33.
Tom, I. Oper. Diplom. psa Mblis Stoke in Dirk I. tl. 9, 13.
(yj ApKd Mjbjeum Donat. J3c%, Cup. IX. p. 341. To:a,
I. Oper. Diplom. |
||||
|
V. Böek: HISTORIE.: 75
fteld wordt (2). Die is zeker, dat een der
volgende Hollandfche Graaven het Bosch Mereweda, als . zyn eigen goed, bezeten heeft (0). Het laatrte gevoelen zou dan den , "0's"__
meesten fchyn hebben, kor* men bewyzen,
dat Lodewyk, ten deezen tyde, over dit ge- deelte Lands, te gebieden gehad hadt. im- mers behoorde het onder het Ryks aandeel van Lotharius, die nog niet overleeden was. Doch men 1 zou hier -op ook können zeggen, dat Lodewyk-.wel, een Woud in eigendom kon bezitten, in een Land, over welk Lotha- rius het oppergebied hadt: of vcelligt heeft hy zig, van een gedeelte van het Ryk van Lotharius, welk hem het naast was, by deszelfs leeven, meester gemaakt: of 't kan hem ook, door Lotharius, by verdrag, afr gedaan zyn, gelyk men weet, dat, in den jaare agthonderdenzestig, ten opzigte van de Elza.s, gefchied was (£). Wy können, in deeze duisterheid, niet anders doen, dan gisr fen naar de waarheid. De Giftbrief zelf geeft geen licht, alleenlyk zeggende, dat Wasda, - in het zelfde Graaffchap, dat is, of in het Graaf*, fchap van denzelfden Graave Dirk, of in een Graaffchap van denzelfden naam, gelegen was. De twee Broeders, K a r. e l en L o d e w v k, XXTir.
poogden zig beide, na de dood van hunnen Verdce- Neeve Lotharius, van Lotharingen meesterpyi^"*1 te maaken. Immers Karel wendde daar toe Lotharin. al zyn vermogen aan, zoekende zynen aan* ?,on on-* hang, onder de Lotharingfche Grooten, zo ,d-"r tie
vecl-vomn~
(2} Baldkici. Oiron. Camarac. Libr. III. Cap. tf>.
CO Ali'Ertus. de diyerfitate Temporum Liir. U. Cap. XX.-, % Od, 118.
Qtj AmmL BmSnitm! ad'annmit 8$o. |
||||
|
j6 VADERLANDSCHE V.BoEic.f
gen Ka- veel hy konde, te vermeerderen. In de Lén-
rcleiiLo-te des jaars agchénderdenzeventig', hielde dewyk. ^y te Nieuwinegen een mondgefprek met den . , Noorman Roruk, die zig voor* hem verklaar- de, en een Verbond met hem floot (f). Lo-
dewyk, zig , midlcrwyl naar -Frankfort begc* ven hebbende; ontving aldaar -de hulde'van veele Lotharingfche' Heerett (V). Dé onee- nigheid, die hier over■•■ tusfehen; de iBro'cders ontftond , zou tot een' völfläagen Oorlog uk- geborJïen ?yn CO' hadden-«y beide '.niet geraaden gevonden, tot een Verdrag te ko- men, en het Lotharingfche Ryk, met elk* anderen | te 'deelen (/'); i Dit gefchiedde op den agtften 'van Oogstmaand des gemelden jaars. Men hielde, in de Verdeeling der Lan- den, deezen voet, dat genoegzaam 'alles wat ter regter zyde der Maaze1 lag Lodewyk,:<en 't gene ter iinker zyde dier Riviere gelegen was, Karel toegelegd wioydt. Onder de Plaat- fen, die tot Lodewyks aa/ideel behoorden, wor- den, met lnaame, opgeteld,' Keulen, Trier, UTRecflPP, Straatsburg, Bazel, het Graak- scha p T»ï sf eRB!a Nï,de Be ï u \ve,de/fr- Vuafiï'n, zy-nde een gedeelte.van Gelderland: voorts het gedeelte van Opper- en Neder- Maasland, -welk ter regter zyde'van de Maa- ze legt, het Land van Maastricht, twee Graaf- fchappen in de Elzas én twee (/cektr van Fries- land, welken zig, naar alle waarfchynlyk- heid, van de oude Maazc af, die, eertyds, . .. .. iD ><i ' '.' >.J ".■■) te! ., ■ , door CO Ann.il. Berttnian. ad anaiim 870.
(«.') Annal. Fiililenl'. ml emiuta 8-0. (e) AiMON. Uhr. V. Cup.34. ''• ' . Hf.' ,■'■ \: (/^A:in.il. Berüiitan.-ö<ï' sauum 8;t>.
|
|||||
|
<v
|
|||||
|
V, Boek. .HISTORIE/ .; j^
door 't ;Land van Stryen zeewaards ftroomde,,
tot aan de ÏVaale en Merwe., en van daar, tot aan den Ryn, die by Katwyk uit- liep , zullen uitgeltrekt hebben. Wy zien, hieruit,- dat een goed deel der Veree- nigde Nederlanden, tot het aandeel vaii Ko- ning Lodevvyk, behoord heelt: en wy heb- ben reeds te vooren gezien, dat hy een ander groot gedeelte dcrzelven, by de Ryksverdee- Jing van den jaare agthonderddrieënyeer- tig, verkreegen hadt, Onder Karels aandeel, behoorden Tongeren, Kameryk, Mechelen, vier Graaffchappen in Brabant , het Graaf- fchap Taxandrie, het gedeelte■-»an Opper- en Neder-Maasland, welk ter linker zydes van de Maaze ligt, tot Vizet toe * en het derde gedeelte van Friesland , welk zig, van de ou- de Maaze af, tot, de Schelde toe, uitgeftrekt zal hebben, en onder welk, derhalve, de Zeeuw- fche Eilanden en een gedeelte- van Holland begreepen geweest zyn (8). Lotharius Broeder, ook Lodewyk genoemd, Keizer
4ie thans de waardigheid van Keizer bezat,Lode- . , en wyk
cueischthet
(8) Danjel meent (////?. de F»«»« Tom. IL p.
440') dat, onder het derde gedeelte van Friesbnd, welk Karel toegedeeld werdt, ten minften de te- genwoordige Provinciën van Holland en Zeeland begreepen moeten worden. Doch waar zullen dan Lodewyk? twee deelen van Friesland worden gevon- den? Zegt men, beoosten de Zuiderzee, in het te- genwoordig Friesland. Ik antwoord, dat dit Friesland, te vooren, al, door Lodewyk bezeten was., en na de Verdeeling van den jaare "843, niet tot het Ryk van Lotharius behoord hadt (Zie hier voor bl. 61.) Weshalve het, onder deeze Verdeeling, die enkelyk: bet Ryk v»n Lotharius betrof, niet Y«üeQ kou. |
|||||
|
"?■.-'■•■>,'
|
|||||
|
?8 VADÈRLANDSCHE V. Boek;
Ryk vanen in Italië heerschte, hadt zo dra niet ver->
Latha- nomen, dat Lotharingen, onder zyne twee aus. Oomen, Karel en Lodewyk, verdeeld was, of hy vaardigde een gezantfchap af aan Lode- wyk, Koning van Duitschland, en deedt het Ryk van Lotharius, voor zig zelven, eifchen. Lodewyk wees de gezanten des Keizers naar zynen Broeder Karel, die hunnen eisch, met ongenoegen, verwierp (g). De Koning van Duitschland hadt 'er meer ooren naar; des Ka- rel, de Lotharingfche Grooten aan zig poo- 872. gende te verbinden, in Wynmaand des jaars ---------agthonderd tweeënzeventig, te Maarsticht,
een mondgefprék hieldt met den Noorman
Roruk, en dien, door beloften en gefchen- ken, t'eenemaal in zyne belangen overhaalde. Doch of hem Roruk eenig voordeel toege- brngc hebbe, is onzeker, alzo men van dee- zen Noorman, in de oude Gedenkfchriften, na deezen tyd, geheel geene melding meer gemaakt vindt. Roruks Neef, Rudolf, was. ook ten zelfde einde te Maastricht verfchee- /nen; doch alzo hy té veel vorderde, en zig,
ondertusfchen, in 't vermoeden bragt, dat hy Karel heimelyk iet euvels bouwde, werde 'er niets met hem geflooten. Zelfs waarfchüw-, de Karel zyne vrienden, tegen de listige aan- flagen van Rudolf (hy Midlervvyl hadt Ko- ning Lodewyk, door tusfehenkomst der Kei- zerinne Ingelberge, met welke hy, te Tren- te, een mondgefprék gehouden hadt, zyn aandeel in 't Ryk van Lotharius reeds heime- lyk (g~) Anual. riertir.ian. ad ennum £70.
C*5 Aruial. iJciüainn. ad omturn S;:, |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 79
lyk aan Keizer Lodewyk afgeftaan (7); onder
deeze voorwaarde, zo 't fchynt, dat hem, na 's Keizers overlyden, de Keizerlyke waardig- heid bezorgd wierdt. Doch deeze onderhande- ling vverdt van Koning Karel zeer euvel op- genomen. De Noorman Rudolf toonde, wel haast, xxiv.
wat hy in den fchild voerde; wanc eene aan- De Noor- zienlyke Vloot Schepen byeèn gebragt heb- jj""! Rjl" bende, kwam hy, in Zomermaand des volgen- jn°pees- den jaars, in Friesland; en, eerst de Landen land j onder Karels aandeel behoorende ^ afgeloopen doch en verwoest hebbende, ontzag hy zigniet,ook^ieuveIt de Landen, onder 't gebied van Koning Lo- e%7i. dewyk ftaande, te ontrusten. Hy viel in 't—,------.
Friesch Graaffchap van zekeren Jbdagus, dien
de Schryver, uit wien wy dit verhaal ontlee- nen, den naam van Koning fchynt te geeven; en vorderde aldaar den Ingezetenen fchatcing af. En wanneer hem dezelve geweigerd werdt, rukte hy, met al zyne magt, op hem in. 't Gevegt was hevig van weerskanten; doch Ru- dolf fneuvelde al in den aanvang, nevens meer dan vyfhonderd (£), anderen fchryven agthon« derd der zynen (/). De overigen wierpen zig in zekere flerkte, die niet genoemd wordt, alwaar zy van de Friezen belegerd werden. Eerlang braken deezen egter 't beleg op, volgens den raad van zekeren Noorman, die , een Christea zynde, lang onder de Friezen verkeerd hadr, en, naar fommiger vermoeden, Rudolfs Oom, Ro- ruk
(l~) Annal. Bcrtinian. ad ar.num 872.
(_i) Anncl. Bcrtinian. ad omturn 873. (_i) Annal, J-'uU.-nl". ai antium 873. . ,,.,. . .. |
||||
|
,8o VAD ERLANDS CHE V.UoïK
•JÖÜS! zelf geweest zou zyn. Men liet de bele*-
.•gcrdeti naar hunne Schepen vertrekken, doch
'behieldt eenigen uit hen, tot Pandsluideri voor
't volbrengen van de voorwaarden des Ver
drags, by welk bedongen was: „ dat de Dee-
„ nen den behaalden buit wederom geeven,
- .. „en met eede belooven zouden, niet in 't
'":■>(] „ Ryk van Koning Lodewyk te zullen weder-
j,- keeren." 't Een en 't ander gefchiedde:
waarna men de fchepen vertrekken liet (m).
XXV. i ft-.'Éa 't volgende jaar, leeden deeze Landen ee-
Rollo,denen nieuwen inval van Noormannen. Eene
Noor- aanzicnlyke menigte van deezen Landaart,
T^ll 'i,\, onder 't bevel' van Rollo, - begaf zig , met
KOUlt Uit - , ,1
Engeland den aanvang des jaars, volgens een gemaakt
in Wal- Verdrag met Adelßan, Koning van Engeland, cheren. jn wiens Ryk,zy zig, eenen geruünen tyd, ^4'__opgehouden hadden (V), van daar naar VVest-
frankryk. Doch op zee van eenen gcweldi.
gen ltorm beloopen wordende, zagen zy zig genoodzaakt, het anker op de reede van Wal- cheren t*e werpen. De Inwooncrs des Eilands die zig gaarne van deczcn woesten hoop ont- flaagen gezien hadden, poogden hun de lan- ding, met geweld, te beletten. Doch de Noormannen vielen hun zo onzagt op 't lyf, dat zy ten deele verflaagen, ten deele op'de vlugt gedreeven wierden. Toen werdt hec Eiland alommc plat gcloopen en uitgeplon- derd, met zo veelonbczuisdheid,dat de Noor- mannen zelve eerlang gebrek aan leevensmid- delen begonden te krygen. Koning Adelftan, die
Cm") Amial. Tuiden!', aä amtum 873.
(••;) GuiLLEUi. Ceüjibt, HUI. Nonnann. Libr%"II. Cat,
VI. f. 344. |
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 81
die met Rollo in verbond van vriendfchap
ftondt, hiervan kennis bekomen hebbende, zondt hem eenige manfchap toe, in twaalf Schepen, die voorts met Koorn, Wyn en Spek helaadcn waren: 't welk den Noorman- nen zeer wel aanltondt; doch den Eilanderen merkelyke l'mert aanbragt, als die hieruit be- flooten, dat Rollo van zins was, zig met de zynen in Walcheren neder te flaan. Om hem dit te beletten, zagen zy naar nabuurige hulp uit, en bewoogen Ragwer, Hertog van Has- bain en Henegouwen, en Radboud, Heer van Friesland, waarfchynlyk Westfriesland, om hun by te ftaan. Deezen, in Walcheren gekomen, voerden een Leger van Landzaaren tegen de Noormannen aan; doch de ervaaren Krygsman, Rollo, dreef hen; na een hevig gevegt, op de vlugt, en noodzaakte hen, het Eiland te verlaaten, 't welk toen wederom aan de plondering overgegeven werdt. Fries- Hy over- land zelf liep niet vry. Rollo ftak derwaards wint de over, langs den ftroom Almera, waarfchynlyk Friezea* de Zuiderzee , en voet aan land gezet heb- bende , bemerkte hy, dat de Friezen, in grooten getale, aan verfcheiden' hoopen ver- deeld , op hem aantrokken. De looze Noor- man bediende zig van deezen Krygslist, om de Friezen te misleiden. Hy beveelt den zynen, dat zy, digt byeen gebukt, en den rug met het fchild bedekt houdende, met \ het bloot geweer in den vuist, den vyand afwagten, die, waanende een klein getal voor zig te hebben, den ftryd roekelooslyk aan- vangt. Toen fpringen de Noormannen fchie- lyk op, vallen de verbaasde Friezen, onver- II. Dekl, F hoed* |
||||
|
Sa . VADÉRLANDSCHE Vi Boek.
Jioeds, op 't lyf, dooden 'er veel en-, en_ voe-
ren 'er nog meer, onder welken zelfs verfchei- <ten' Friefche Grooten waren, gevangkelyk naar hunne Vloote (0). Kortom, de nederlaag der Friezen was van zo veel gevolg, dat- zy zig genoodzaakt zagen, om Rollo fchatting te be- malen, en in alles onderdaanig te/zyn (p~).1 ©nze Kronykcn melden, hv't byzonder, dac de Noormannen,, ten deezen tyde,- de Kerk re■ Egmond' verwoest, en Rantsch Holland aP gcloopen hebben (17). Rollo wendde, federt,1 den (teven naar de Schelde, om zig op Ra-i giner, 'die hem, in Walcheren, aangerastf foadt, te wreeken. De Hertog werdt ook* gevangen genomen, en zag zig, eerlang, gé-; dwongen, om een nadeelig verdrag mee Rät* lo aantegaan(Y). 't Is waarichynhjk* 'dat',"., mei alle deeze onderneemingen, meer dan een jaar? verloopen zal zyn. Doch de Miscoriefchryvers hebben zulks niet naauwkeurig aangetekende Rollo naderhand, omtrent de Schelde, eené zwaare nederlaag gekreegen fiebbende'fV)? ver"' liet, cindelyk, dcezc Landen, en toog naar" Frankryk, alwaar hy zig zo ontzaglyk maakte? dat Koning Karel de Eenvoudige, na verloop van eenige jaaren, de Landftreek, die ledere Normandye genoemd is, tot eene Bruidfchat met zyne DogterG(A?/#,aan hem moest afftaan-(Y)' Kei.
iCft) Duuo Hift. Notdmann, libr. II. pg#$» 74. ,Guu.t.
Cemuetr-, IMr II. Caf. VII. IX. p. 22(1, 227. "C/O Epitaphium Rollon, upad Okdemc. -Vital. Li!>,\Vi p,
567- . •••..",•• , C?) Joann. A I-E VWS. IJbr. V. Cap. 34.
■fOÖUDO Lifo: II. p. 74,75. ".--.. ■" (j) Aqnal. Fuldenf. ad ammm 880. '. .,,_'.
£t) ouue 13m tl; f. 77,3«, 83.
§JK>&d . '• ..SSi.il.' ,14
|
||||
|
V. Boek. Hl S T O RLE. V 8%
, Keizer Lwdewyk, in 't jaar agthonderd vyf-
enzevendg ,. overleedcn zynde (»), werdt Koning KareL zyn Oom, tot de Keizerlyke waardigheid verhoeven £v). Karcls Broeder, Lodewyk, óverlcedt op den agtentwintigtten van Oogstmaand des volgenden jaars (V). De Keizer, die de helft van Lotharingen reeds bezat~j poogde zig toen, met geweld, van zyns oveiieeden broeders wederhelft meester te maakeri. Doch 't mislukte hem. Het Ryk van Koning.Lodewyk werdt, onder zyhe drie Zoonen, 'iiaroloman, Lodewyk en Karel, den Dikken bygenoemd, verdeeld. Karoloman verr kreegBéyeren, Karel Dukschland, eaLooir wvK Oostfrankryk, Turingen, Saxen, Fries- land en de helft van 'tRyk vanLotharius, uit- genomen eenige ftedeu, die aan KareLwéti- den gelaatcn (?;). Lodewyk bekwam, nojd;© dood van Karel den Kaaien, die op den 'zes- den van Wynmaand des jaars agthonderd zevenenzeventig voorviel (y), en ua dien van Karels Zoon, Lodewyk den Stamelaar i in 't volgende jaar voorgevallen (z), volgeus een verdrag, in Vjaar agthonderd negenenzeven- tig getroffen, de andere helft van Lotharin- gen, eertyds door Karel den Kaaien bezeten («); zo dat hy nu 't oppergebied over alle de Nederlanden hadt. '• In 't jaar agthonderd en tagtig, zondt hy
z.h een
|
|||||||||||||
|
Verande-
ringen tm $edoa<A van Kei- zer en van Ko niiig Lor- dewyk. I |
|||||||||||||
|
;«?9-f
|
|||||||||||||
|
880.
|
|||||||||||||
|
• («J-'Anritl. FiiIJcnf. cd annum 875. ■"
• OÜ Annal. Bertfii, ad minum 876.
fwj Annal. Fulttenf. ad annum 8; 6.
(x 1 Recino ad anniél 87a. |
|||||||||||||
|
f v) ICspiNO ad aiinuM 877.
\(i^.Memè~adanmtnt 87a.
(a.) Rsgino ad Qflhuut 8?y.
|
|||||||||||||
|
■ ■-■■■ (ö
|
|||||||||||||
|
4
|
|||||||||||||
|
84 VADERLANDSCHE V. Boeït.
|
|||||
|
Kryg te- een Leger, onder 't bevel van Hertog Bruno,
gen de tegen de Noormannen, die in Saxen gevallen Noor- waren. Doch het kreeg de nederlaag, en in'wel- ' Rruno zelf, nevens elf andere Graaven, twee ken ze- Bisfchoppen, en agttien Koningklyke Lyftrau- kerc wanten, behalven een groot getal van gemee- «raaf ^ nen. fneuveide in 't gevegt. Onder de Graa- komu "ven> word zekere Dirk genoemd, die van fommigen voor een' Hollandfchen Graave ge- houden wordt, en wel voor den zelfden, aan -wien 's Konings Vader, eertyds, het Woud Wasda zoude hebben gefchonken. Doch men heeft hiervoor geen ander bewysdan degelyk- heid van den naam, die, ten deezen cyde,zeer gemeen was. Onder de gefneuvelden in dit gevegt, worden zelfs nog twee Dirken, een Bisfchop en een Lyftrauwant, met naame, genoemd (7>). XXVIt. Een Bende Noormannen, 't zy dezelfde of DeNoor-èene andere, viel, ten deezen tyde, inLotha« mannen rin<Ten, verfcheiden' Dorpen en Kloosters Ie- den Ba- ®8 'plonderende en verwoestende. Onder an- jorzuM, deren, kwamen zy in eene Plaats, die, groo- en Haan ten deels, van Friezen bewoond werdt, en, by €j? te een'oud' Schryver, den naam van Bajorzitna niegen* draagt (9). Deeze werdt geheellyk in de as- ncder. fche gelegd (c). Tegen 't einde van't jaar, voeren zy den Waalltroom op te rug, om te Nieuwmegen te overwinteren. Zy versterk- ten de Stad, met eenen zwaaren Wal en Graft. Ook verfchansten zy zig, binnen hes Ko-
(i) Annal. Fiildenf. ad anniim S80.
(c~) Annal. FulJenl*. ad eanum 8Uo. (9) Men vermoedt, dat dit Bajorzuna, Bergen of
Zoom geweest zy. |
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. 85
|
||||||||
|
Koningklyk Paleis, een groot en fc'hoon ge-
bouw (<f), wel eer, door Karel den Grooten, geftigt. Koning Lodewyk kreeg hier zo dra geene tyding van, of hy fioeg 't beleg voor Nieuwmegen. De Stad werdt, verfcheiden' 881. dagen agter een, hevig beftormd. Doch de "" Noormannen haddGn zig zo wel verfchanst, dat 'er weinig werdt uitgeregt. Ook verhin- derde de felheid des Winters het voortzetten der belegeringe (e). Men kwam eerlang tot een Verdrag : waarby de Noormannen be- loofden, Nieuwmegen en deeze Landen te zullen ruimen, zo dra Koning Lodewyk de Alwaar belegering zou opgebroken hebben. Hy trok zy \ Ko- dan af, en de Noormannen, den brand in 't "in6^,y)c Koningklyk Paleis gefteken en de opgeworpen' blaal^ Vestingwerken geflegt hebbende, zakten den fteeken. ftroom wederom af (ƒ). Doch nog in Slagtmaand deszelfden jaars, XXVIII.
kwam dit zelfde of een ander Leger van Noor- DeNoor- mannen, onder 't bevel der Deenfche Konin- "^^ gen, Godefrid en Sigifrid, wederom her-^" czi*n" waards, vaarende de Maaze op tot xmllaslou, te na$- of Elslo, aan den regtcr Oever dier Riviere, lou, aan niet verre beneden Maastricht, gelegen (g), de Ma*" alwaar zy zig verfchansten (li). Godefrid was» ze gelyk reeds gezeid is, een Zoon van Heriold, en heeft zig, buiten twyfel, met geerHinder \ oogmerk, herwaards begeven , dan om het gebied, welk zyn Vader en zyn Oom Ro- |
||||||||
|
ruit,
|
||||||||
|
C <0 RgniNO ad annum 88l.
f«) Annal. Fiiliicnf. ad'avium £80.
£ f} Regino ad annum 881.
Zg) Kegino ad aimuH 8<h.
(ij Anual. Fuidenf. ai emum 8S2.
|
||||||||
|
n VADERLANDS CHE V.BoeV.
* ruk l^hier te Lande, bezeten hadden, voor zig
zelven'; te bekomen. Zyne benden regtten
älomme ysfelyke verwoestingen aan, den be- j haalden buit, naar hunne Legerplaats, te rug voerende. Maastricht, Luik, Tongren, Keu-
len , Bon en vetfeheiden' andere Plaatfen wer- den afgeloopen. Zy vonden nergens eenigen tegenftand, dan van onbedreeven'Landluiden, die met menigten op de flagtbank gebragt werden (i). • Koning Lodewyk was buiten ftaat, om iet van belang tegen hen te ondeiv neernen , alzo hy te Frankfort kwynde aan eene gevaarlyke ziekte, die hem, op den g8a, twintigften van Oogstmaand des jaars agthon- •-----— derd tweeëntagtig, in 't graf fleepte.
De tyding van deczen dood baarde groote
veTÜaagenheid hier te Lande. Het Leger, welk de Koning gefchikt hadt, om de Noor- mannen te keer te gaan, werdt teritond afge- dankt ( k ). Deezen, daarentegen, verblyd- den zig over 's Konings dood, en beloofden ' zig niet dan buit, zonder om ilryden te den- ken. Zy bemagtigden Trier, en ftaken 'er den brand in. Vervolgem keerden zy naar Haslou aan de Maaze, alwaar de buit byecn gebragt werdt (7). ! ; XXIX, Karel,LodewyksBroeder, die, na de dood
Godcfrid van Keizer Karel den Kaaien, tot de Keizer- mnb°-r 'yke waardigheid, verheeven was (»;), hadt komt een Lodewyks dood zo dra niet vernomen, ofhy. gedeelte begaf zig, met eene aanzienlyke magt, her- • waards,
(O RsotNQ f4 titwum 88a.
CÓ Aniial. Fuldenf ad atmtm 88a.
f ij Reuino nd aiirüm H82. ., • j
(i») SiCEB ÜEMDLAtENS. ad ttttmiBI 88l.
|
||||
|
V. Boek. "HLS1! ORIE. 87
waards, om deszelven Staaten in bezit te nee-deezc*
men, en de Noormannen uit dezelvcnte ver- Landau» dryven («)• Zyn Leger beitondt uit verfchU- lende volken, en onder anderen ook uitSaxers en Friezen (o). Eerlang floeg hy Ie beleg voor Haslou; 't welk, van wederzyde, dooi- de geduurige uitvallen der belegerden, veel volks kostte. Men floot hier eindelyk een Verdrag, by 't welk, de Keizer zig verbondt, •om eene aanzienlyke fommegclds aan de Noor- mannen te zullen betaalen, mids dat zy be- loofden, geene vyandelykheden meer in zyn Ryk te zullen bedryven. Aan Godefrid in '* byzonder, werden de Graaffchappen en ande- re goederen, die zyn Oom Roruk, de Noor- man, in Friesland (ƒ>), en metnaame 'm.Kin- inn of Kennemerland, bezeten hadt, afge> liaan; alwaar hy zig, federt j met de zynen» . nederflocg ((/). Ook werdt hem, niet lang hierna, Gisla, Dogter van Lotharius den U, ter vrouwe, en met dezelve, dePiioviNciE van Friesland, to.ecne Bruidfchat, ge- geven (r); hebbende hy, vooraf, belydenis van den Christclyken Godsdienst gedaan; by welke gelegenheid, de Keizer zelf, als Ge- vader over zynen t>oop geftaan hadt. (s). w Onze Kronyken verhaalen, dat de Frie- Dc^oor-
zen, kwalyk gediend met Godefrids Rcgee- mannen ring, en aan 't muiten geflaagch zynde, door ^™astI" hem genoodzaakt werden, met eenen ftrop Does- om burg af (») Annal. Fuldenf. ad anmini 88ï. Düiiberg
C» j Annal. Mctenf. ad aiïmm *.>%i.
Cp) Aniwl. Bertin. ad annam 88 j. -
(7) Annal. Fuldenf. Lambcc. ad cniuiai 8Saü* .
(r) RW3WO //&' annu::i 88a. ;
(s ) Regino ad axauM SJ82. ; ,\ ,»•': ■• -
F4
|
||||
|
88 VADERLANDSCHE V.BoeR.
en ver- om' den hals te gaan, op dat zy, de al-
branden Jerminfte wederfpannigheid b'etoonende, zon- Deven- ^ef u[tfte\ ? zol,den können opgeknoopt wor- den (t~). Godefrid werdt, na verloop van cenigen tyd, tot een Verbond tegen Keizer Karel aang'ezogt, door Hugo, Broeder zyner Gemaalinne, die zig van Lotharingen poogde meester te maaken (fc). De Noorman hoor- de de voorflagen zyns zwaagers gaarne; doch zag nog zo dra geene gelegenheid, om zig, met eenigen fehyn van regt, tegen den Kei- zer, te verklaaren. 't Verdrag bleef dan ge- heim , en Godefrid zondt, om den Keizer blind te houden, zyne Gernaalin ten hove, die Karel van zyne beftendige trouwe kwam verzekeren (v). Ondertusfchen gedoogde hy, dat de Noormannen, die zig in Chinhcym of Kennemerlan d nedergeflagen hadden , in 't 8R4. jaar agthonderd vierentagtig, den Ryn opvoe- —------ren en Doesburg aan den Ysfel, of Duisberg
aan den Ryn, want dit is twyfelagtig, be-
magtigden , alwaar zy zig verfchansten en overwinterden; doch van Hertog Henrik bele- gerd werden, die hun belette op buit uitte gaan (V), zynde het waarfchynlyk, dat zy, wel op dcezen zelfden togt, doch wat vroe- ger, den brand in de Stad Deventer gefte- ken, en aldaar een ysfelyk bloedbad aangeregt. hebben (V). Met den aanvang des volgenden jaars, verlieten zy Doesburg of Duisberg, en 1 ;, zak- CO Bbka p. 31. Ongenoemde Kiert, II. 3a.
(«) Regino ad cxnum ii'85.
(. v) AnnaL Fuldeiif. ad ennum. 884.
f il') Regino ad annam 884. Annal. Ssxo. ad ammm 884.
(*} Aiinal. Fuldcnl. Lanibec. ad annum\ G82.
|
||||
|
V. Boek. HISTORIE. 89
|
|||||
|
zakten wederom af naar den Zeekant fj).
Godefrid, brandende van ongeduld, om XXX.
met den Keizer overhoop te leggen, zondt J?e Frië- twee Friefche Graaven, Gerolf en Gar- g^eaven dolf, aan hem af, met een' boodfchap, die Gerolf en niet anders dan kwalyk kon opgenomen wor- Gardolf den (2). Veelen houden een' deezer Graa- worden ven, Gerolf, naamlyk, voor den Vader van jg|™en Dirk, die, in 't gemeen, voor den eerften man go- Graave van Holland, gerekend wordt: en defrid men heeft, onzes weetens, geene reden, om **">. den dit in twyfel te trekken. De Graaven had- j~^ den last, om den Keizer te verzoeken: „dat den. „ hy Godefrid, Koblents, Andernach en ee- 885, „ nige andere Plaatfen daaromtrent wilde af----------
„ ftaan, alzo dezelven overvloed van Wyn
„ uitleverden, waar aan hy, in de Landen, „ welken hy, door 's Keizers gunst, reeds ,, bezat, groot gebrek hadt." Karel bevroed- de ras, wat de looze Noorman zogt, naam" lyk, wanneer hem deeze Plaatfen waren afge- daan , beter gelegenheid te krygen, om tot in 't hert van Lotharingen te dringen: of, zo zy hem geweigerd werden, over onregt te klaagen, en de wapenen op te vatten. De Friefche Graaven werden dan, met goede woorden, afgevaardigd. De Keizer beloofde, op Godefrids voorilag, te zullen letten, en vermaande hem, midlerwyl, in zyne trouw te volharden (#). Terwyl Graaf Gerolf, in dienst van Gode- GraafGe-
frid, ten Keizerlyken hove, getrokken was, rolf ver- had- "est rzyn O') Rrgino ai Mtuim 884. Uraat-
(z) Regino cd kpmim 885.
f a ) Regino ad annum 83s. F 5
|
|||||
|
4» VARERLANDSCHE V.Boeïc,
fchap. hadden de Noormannen, zó men, met grond,
Berigt vermoeden mag (£), zig van zyne Graaf-
wegens fchappen en goederen meester gemaakt. Tóen
Zooncn. hy hiervan, by zyne wederkomst, kennis kreeg,
Dirk en verliet hy terfïond Godefrids zyde, en koos die
Waiger. des Keizers. Hy kadt twee» Zoonen, Dirk en
Walgen en men houdt voor (en hoogde waar-
fchynlyk, dat de eerde naderhand, Graaf van
Holland, en de andere Graaf van Teisterbant
geweest is. Want fchoon één onzer Kronyk-
fchryveren (c) te.kennen geeft, dat Gerolf
geene Kinderen nagqlaaten heeft; blykt, uit
zyn eigen verhaal, dat hy te weinig van deezen
, Graave wist, ^om veel, uit hét gene hy van
hem meldt, te können befluiten.
XXXT. Keizer Karel, ondertusfehen, op middelen DeNooi- bedagt, om zig van den Noorman te ont- j^vj"'" flaan, beval de uitvoering van 't gene hy be-? wordt in flooten. hadt,. aan Hertoge Henrik, eenfehran- cte Bern- der en voorzigtig maft. Godefrid hielde zig we.over- thans in de Betuwe op, eenetLandilreek, dier vallen en orazo0rnd van den Ryn en de Waale, en in ee °0t' zig zelve laag en moerasfig, voor geregeld Krygsvolk, -genoegzaam ongenaakbaar was. Henrik gaf dan, aan zekere zyne benden, be- vel, om, hcimclyk en verdeeld,, op te trekt ken, en ten zekeren befremden dage, in de Betuwe, famen te komen. .Mïdlerwyl begaf hy zig, verzeid van Willibert, Bisfchop van Keulen, als in gozantfehap, naar Godefrid, met wien zy, te Herispkh; -gelegen ter plaat- fe daar de Ryn zig in twee armen verdeelt» alwaar, in laater tyden, Schenkenfchans ge- bouwd Cf) Zie G. van I.OON H. T):tU U. 125.
'1 \c) Melis Stoke W. 12, 13. |
||||
|
.V. Boek. : HISTORIE* iy M
èouwd is,tot mondgemeenfchap kwamen. De. :,-- ^
onderhandeling duurde tot aan den avond, en'■-■'. n s werdt, 's anderendaags, hervat. Godefrid hadt zig niet alleen van Gerolfs Graaffchap;, '"' maar ook van dat van zekeren Everard meeste^ gemaakt: en deeze bevondt zig in 't gezelfchap van Hertog Henrik, toen hy, andermaal, met Godefrid te woorde kwam. De Hertog hadt hem vooraf aangezet, om, geduurende de onderhandeling, gelegenheid te ncemen van over het ongelyk, hem door Godefrid aange; daan, ernstelyk te klangen. Dit gefchieddc: doch de Graaf werdt van Godefrid zo bics bejegend, dat hy terftond zyn zwaard trok, en den Noorman, met eenen houw, ter aarde deedt ftorten. Dit was de leuze, op welke Henriks Krygsknegten, die, ten beitemden ty- de, in de Betuwe gekomen waren, toefchoo- ten, en Godefrid voorts afmaakten. Daar na renden de Keizerfchen de Betuwe door, alle de Noormannen, welken zy aantroffen, zon- der verfchooning, van 't leeven berooven- de. Hugo ook, die Godefrid tegen den Kei- zer opgehitst hadt, werdt, kort hier na, ger ' greepen, en na dat hem, op 's Keizers be- vel, door Hertog Henrik, de oogen uitge- fteken waren , in een Klooster gezet. Na verloop van eenige jaaren, bragt men hem naar de Abtdye van Prume in Ardenne, al- , waar hem de Schryvcr, die dit verhaalt, en
toen Abt dier Abtdye was, met eigen' han- den, den kruin gefchooren heeft (jf). > . Godefrid hadt, voor zyu "omkomen, een Do Teis- aan- terbant- .
C<0 Reoiko ad snmim 885.
|
|||||
|
is.
|
|||||
|
pa VADERLANDSCHE V.Boek.
|
|||||
|
fcheFrie-aanzienlyk Leger van Noormannen by een
zen flaan gebragt, 't welk Westfaale afliep, en de Sche- ipwnnen.r" Pen' ^'e daaromtrent op de ftroomen lagen, met buit vulde. Een geringe hoop Saxers, die tegenfiand boodt, werde op de vlugt ge- dreéven. Doch de Friezen van het Graaf- fchap Teisterbant, die, in kleine Vaartuigen, langs de ftroomen, derwaards getoogen wa- ren, en den vyand van agteren aanvielen, Haagden beter, in hunne onderneeming. Na een hardnekkig gevegt, bleeven zy volko- men overwinnaars. De Noormannen wer- den, fchier tot één toe, verdelgd. Sigefrid, die zig, met het beleg van Parys, lang opge* houden hadt, en federt naar Friesland ge- keerd zynde aldaar omgebragt werdt(e), zal, waarfchynlyk, ook by deeze gelegenheid, gc- fneuveld zyn. De Friezen bekwamen thans zo veel buit uit de vyandelyke Schepen, dat zy allen ryk naar huis keerden (f). XXXII. Dus nam de Regeering der Deenfche Vor- De Graa- ften hier te Lande een einde. Graaf Everard Everard werd£» zo fommigen willen, door den Kei- enGeroIfzer* met Godefrids goederen, begiftigd, en bekomen zou federt, hier te Lande, de waardigheid van hunne Hertog bezeten hebben. Doch hiervan is fthappen ons Seen bewvs voorgekomen. 't Is egter weder- ten hoogde waarfchynlyk, dat hy zyn Graaf- om. fchap, hem door Godefrid ontvreemd, ter- ftond na des Noormans dood, wederom be- komen zal hebben. Men wil, dat dit Graaf- fchapHameland,- zynde van ouds een gedeelte van de Veluwe, geweest zy. 'c Is ook, uit het
(.") Chrmi. <3q Norftpann. Gert. ad annunt 887.
Qf) /lnnal. Fuldcnf. Lambtciaii. ed ejtaum 883* |
|||||
|
V. Boek. HISTORIE. s$
|
|||||
|
het gevolg, blykbaar, dat Graaf Gerolf weder-
om "in 't bezit van zyn Graaffchap geraakt is (g). En uit hun verhaal is af te neernen, dat die Graaffchap omtrent Utrecht en Bodegraa- ve gelegen geweest is (Ä)« Gerolf fchynt, federt, diep in de gunst der Graaf
Keizeren geitaan te hebben. Want na dat Gerolf Keizer Ivarel afgezet, en doorARNOLD, na-bek?mt tuurlyken Zoon van Karoloman, Karels Broe- go"!fren der, in zyne meeste Staaten, en onder ande-hier te ren ook in 't gebied van Lotharingen en Fries-Lande land,; opgevolgd was (*'), werdt onze Graaf ™" K^ van hem befchonken met „ een Bosch en een „J^ , " „ Akker, gelegen in zyn eigen Graaffchap, . 838- „ tusfehen den Ryn en(i~)Suit/iardeshage,'\n-----—<
,v twee
' CV) P'"u Mimu Cod. Donat. piar. Cup. .XXIV. p. 34. Tom.
1. Opi-r. Diplom. CA) IJ. Ibid.
(i) GuDEFMD ViTERE. Cliron. Part. XVII. %ia. Etui.
Pisio,: (1) Suitbardesbage. ea de meeste andere Plaatfen*
in deezen Giftbrief vermeld, zyn, door den tyd, zo merkelyk van uaam veranderd, dat de waare gelegen- heid derzelven thans bezwaarlyk kan aangeweezen ,-. <j worden. Waarfchynlyk is 't nogtans, dat deeze plaats de Noordelyke grensfclieiding van Gerolfs Graaflehap geweest is, en de Ryn de zuidelyke. Alburg js, ver- moedelyk, het zelfde ftuk Land, welk nog de Burgt of booge Buigt genoemd wordt, en digt by Zwaden- burgerdam gelegen is. De andere plaatfen moeten, waarfchynlyk, ook omtrent den Ryn, daar hy naar Katwyk op Zee loopt, gezopt worden. Zeker is 't, ten minde, dat Graaf Gerolf de Visfchery, omtrent den ouden uitloop dei Ryns [in extiema -parte Rheni fluminis] gehad heeft. Catal. Bonor. Ecclef. Traj'eO. apud Hedam p. 65. Weshalve men hier, door den Ryn , die , met Suitbardeshage, de wederzydfche grensfeheiding van Gerolfs Graaffchap maakte, bej pnJe vat» den »JÄ hy Katvrjk zal moeten verlhan, . |
|||||
|
f$ VAtfEkLAKDSCFÏE V.BceicT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,",;twee Plaatfen, Northa en'Oipretashem ge-
,y noerhd: voorts met een hoeve in Bodökmio, „ twee hoeven in Alburch, eene hoeve in lïor- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mim, eene wooning in Huui, eene wooning
in T/ieole, en eene wooning in Aske: alles |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5}
55
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J5
;J5 55 55 ,",
,55 |
met de huizingen, Slaaven, Velden, Wei-
den, Wouden, Wateren, Molens, Vis« Tc heryen en' Wegen, daar toe behooren« de, mee magt om dit alles vryelyk te bl'y- ven bezitten, óf te vervreemden, naar zyn eigen welgevallen." De Giftbrief, 'van wel- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
►u)l t:
-lA j 884 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ken nog oude aflchriften in wezen zyn, is
te Frankfort, op den vierden van Oogstmaand |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
• dés jaars agthondefd negenen tagt ig-, gete~
—kend .(£).-•• -: Ü £ ™ß '■■■>■ asew-ji ,, Zwemt- - Eenige jaaren laater, befloot Koning Ar- boid nold het liyk van Lotharius of Lotharingen , Ki e aan ^11011 natuurlyken Zoon, Z w e :w ï i b o l i>^ van Lo-PP te draagen. De Lotbaringfche Grootèn |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
kanteden zig eerst hier
vëri'- eerlang-;huifóe toeftéhiraisg, p'p.",'eeoêrt alt |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
thariu-
geii. 8P5-
|
); doch ga-
èh Zwenti- tèn Ryksdag |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
b
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
te" Wcjrms, in den jaare agthon.dcrd yyfen-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
negentig, of volgens anderen, in dca jaare
asthonderd zesénhcirentie: ("O, rrehöuden, tot Koning van Lotharingen, verklaard; (V).1 -Pea gedeelte der Nederlanden is dus-, onder zyn ge- bied geraakt. Ookblykt, uit eenen Giftbrief van den jaare; negenhonderd tweeënnegendg (V)i :''„. *. ''X T! ..:'" -. 'dat
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
at.- Uir,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cod.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■ (4) vyte duosä a
Dunac. pia'r. Cap. XXI
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VIL-1
Mk I. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. 3?o. juu
ÜpVr." Diplom. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OOM
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'XO-Rkcino W *»w
ï (»j > Breve-Clwon. X fti IÜARTENE & U. -Dl'BANI
, Cm 3 Regino ad ati&m jft
" C«) -'/"'^ Jlii.suM Diplom, l
|
tó «,v.v.v« 896, Ui ThcH Aiieetf;
«v IÜV> 1406.. Annak ,BqtWj. <?</ r.wiim 839.. itf/-, jj p|. XXIV. « |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V. Boek. HISTORIE. 951
dat Koning Zwentibold, in zynen tyd, eeni-
ge goederen, in'de Baronye van Breda en te Geertruidenberg gelegen , weggefchonken hadt. En uit eenen zyner eigene Brieven- (p), gedagtekend' den vierenwintigften van Zo- mermaand des jaars agthonderd * en negentig, is klaarlyft afcce neemen, dat hy té Duurfte- de, te Deventer, en te Tiel, te gebieden hadt, alzo hy de Utrechtfche Kerke vry ver- klaart van de Tollen, welken, binnen deeze drie Steden, gelieeven werderi. ' In den aanvang van Zwenübolds Iiegee- xxxtv.
ring, moet onze Friefche Graaf Gerolf aan Graaf zyn einde geraakt zyn, hoewel men vanden ^er°'f tyd en wyze vanzyn itervén nergens eenigd^' duidelyk gewag vindt. Ónze Kronyken, die WMr en van hem fpreekeftj- verklaaren niet te weeten op welke wanneer of waar hy geftorven is. Alleenlyk, wyze is geeven zy klaarlyk te verftaan-,;dat zyn Graaf- onze er' fehap aan de Höllandfche Graaven is geko- men", zónder Ie zeggen,* of zulks, *by erfenis* t>f uit ecnigérfanderen hoofde, gefchied zy. Zy vermoedèri flegts, dat hy geene kinderen nagelaaten heeft (</). Men weetj 't is waar, gp8# uit beter berigten , dat Walger de Fries,------L_
Zoon van Gerolf, zekeren Hertog Everard,
waarfchynlyk denzelfden, dié den Noorman Godefrid van kant geholpen hadt, als hy op de jagt zou gaan, listiglyk overvallen, en vati 't leeveii beroofd heeft; waar na de Keizer Everards Hertogdom aan deszelfs Broeder, Megifiartï, opdroeg (V). Doch of deèze Eve- rard (p~) Apui HedaVI p. 43.
<cq') MEtiS Stokb, H. 13. ^XRsqiKQ ei r.mium 8cjS. |
||||
|
or5 VADERL. HIST. V. Boek.
rard zig aan Gerolfs dood fchuldig gemaakt,
en daar door deszelven Zoon, Walger, aan- leiding gegeven hadc, om dien op hem te wreeken, gelyk fommigen willen (V)., is de- zwaarlyk te zeggen, in deeze onzekerheid, agten wy 't veiligst, ons oordeel, over den netten tyd en wyze van Gerolfs dood, op te fchortcn. , ZynZoon 't Schynt egter klaar genoeg, dat Ge- Dirk rolis Graaffchap, door zynen oudilen Zoon, volgt Dirk, na hem, bezeten is, zvnde aan den bemop' jongilen, Walger', het Graäflyk bewind van Teisterbant te beurt gevallen. En dee- ze Dirk is 't, die, in onze gemeene Krony- ken, als ecrße Graaf 'van Holland', gemeld wordt; gélyk wy hem, in 'c gevolg, ook ,-. ,,...,.Dirk den I. noemen, zullen; fchpon wy reeds gezien hebben, dat 'er,, voor hem, *:■>-'<■-■■ verfcheiden' andere Graaven, hier te Lan- de, geweest zyn. Wy. zullen hem insge- lyks Graaf van Holland heeten, onaange- zien hy maar een gedeelte van het tegen- woordig Holland bezeten heeft: welk ge- deelte, naar alle waarfchynlykheid, ten dee- zén tyde, zelfs nog niet by den naam van Holland bekend was. Van deezen eerilen Hol- landfchen Graave en van verfcheiden' zyner opvolgeren, vindt men weinig, in de oude Gedenkfchriften, aangetekend, 't Gevolg dee- zer Historie zal ons doen zien, wat wy, van de Gefchiedenisfen deezer Landen, ten hun- nen tyde, hebben können opfpooren. Có C* van Loon II. Deel, U. 13$.
VADER-*
|
||||
|
■ VADERLANDSCHE r-
HISTORIE ZESDE BOEK.
|
||||||
|
INHOUD.
I. De Graaffchappen, hier te Lande, worden
erfelyk en onafhangkelyker.il.T'wisttusfchen Koning Zwentibold en Raginer, Odokar en anderen. Durf'os belegerd. III. Kar el de, Eenvoudige bemagtigt Lotharingen. Bons Verbond. IV. Dirk de I. in zyn Graaffchap bevestigd. V. Bejcltonken met de Kerk van Eg- mond en derzelver toebehoor en. VI. Zyn dood. VII. Dirk de Tweede overwint de Frie- zen. VIII. Koning Henrik bemagtigt Lotha- • ringen. De Hunnen vallen in Friesland. IX.
- De Noormannen insgelyks. aanzien der U- • trechtfche Bisjchoppen. X. -Twist om Lotha-
ringen. XI. Lotharingen door Otto den I.be- magtigä. XII. Gift van Graave Dirk aan V Blandiner Klooster by Gend. XlII. Van Otto den III. aan Dirk den II. XIV. Dirk de IL fierft. A R N o ü D wordt Graaf. XV. Beoor- loogt de Westfriezen en fneuvelt. XVI. Dirk de derde volgt hem op, en brengt de Frie- -" zen tot onderwerping. XVII. De Noorman-
. tien vallen in de KoopfiadTiel. Verdere Vycn- i delykheden.XVlU. Gelegenheidvan^tGraaf- fchap. Teisterbant. XIX. Oorfprong der öhee- *.4I. Deel. G nig- |
||||||
|
98 VADERLANDSCI-IE VI. Boek.
nigheid tusfchen de Utrechtfchen en Holland-
der s. Dordrecht geßigt. Dirk Bavo verjaagd. 'XX. Scheepsßryd omtrent de Merve. Over'-' winning van Graave Dirk te lande. XXL Vrede met Utrecht. Ds Graaf wordt 's Bis- fihops Leenman. XXII. Byzonderheden we- gens 's Graaven Broeder, Sivaard ofSikko. XXIII. Dirk de III. trekt naar V Heiligs Land. Oorfprong der Pelgrimaadjen der- waards. liy fle'rft. XXIV. Dirk de vier- de wordt Graaf. XXV. Oorfprong der twee- ■ dragt tusfchen de Vlaamingen en Hollanders. Regt der Graaven van Holland op Zeeland. XXVI. Utrechtfche Oorlog. Dordrecht inge- nomen. Ook Vlaardingen en Keenenburg. V Hof te Nieitwmegen verbrand. XXVII. < Scheepsßryd voor Vlaardingen. XXVtlI. Dirk de IV. fucuvelt, te Dordrecht. XXIX. Fx.-0'R is D K E er s T e volgt hem op. XXX. Willem, Bisfchop van Utrecht, doet hemden mrlog aan. Krygslist van Graave Floris. XXXI. Hy wordt, verraaderlyk, omgebragt- Vrouw Geertruid her egt het . Graaf- J'chap. XXXII. Henrik de IV. fchenkt ver- scheiden Hollandfche goederen aan de U- trechtfche Kerke. XXXIII. Krygsbedryven ...wsRobert de F Ki B s. Hy trouwt'met Vrouwe Geertruid, en wordt Graaf o/ Voogd -•van 'Holland, XXXIV. Godefrid van :- Lotharingen bemagtigt Holland, en gedraagt ■■zigaJs Graaf. Delft geßigt. Godefrid wordt - omgebragt-, XXXV. V Slot te Tsfelmonde ge- 'fligt. Ge/chil tusfchen den Keizer en den Paus. XXXVI. D i R K de v Y f d e , in V bezit van \ V Graafjchap van Holland> heffteld. Tai
|
||||
|
VI.;(Ä tt i'ST'5 R IE. 99
ot hier.toe, waren de Hertogdommen D'irrI,
en Graaffchappeu deezer Landen, fe- . }* den dat de Frankifche Vorilen, uit den Hui- JgJ^ ze van Kärel den Grooten, in dezelve, het deouaf- hoog gebied gevoerd hadden, naar dezelver hangke- goedvindcn, weggefchonken \ dikwils wel aan Whelé de Zoonen of Broeders van afgeftorven' $«* lykheid" togen of Graaven; maar zonder zig egter derGraaf- aan deezen te bepaalen. Doch omtrent dee- fchappen 2en tyd, begouden deeze Hertogdommen en ^ier ,te Graaffchappen erfelyk, en allengskens onaf- au' ' hangkelyker van • 's Lands Oppervofften te worden. Het fplitfen van het wyduitgeftrekt Ryk van Karel den Grooten, onder zyne Nakomelingen,. verminderde het aanzien en de magt der byzondere Koningen. Hunne onderlinge verdeeldheden, en de geduurige invallen der Noormannen waren, daarenbo- ven, oorzaak, j dat zy,. van tyd tot tyd, de hulp behoefden der voorhaanilte Hertogen en Graaven, die zy, door het verleenen van nieu- we Voorregtén, en door het fchenken vanheer- lyke goederen en inkamften, om ftryd, aan hunne byzondere belangen poogden te vei> binden. Hierdoor rees het aanzien der Her- togen en Graaven, naar maate dat dat der Opr : pervorften afnam. Karel de Kaale was zo ■ dra niet overleeden, of verfcheiden' Grooten wierpen zig tot Oppervorften op, over ds Landen, welken onder hunne beftiering gê-, lteld waren (a). Én fommigen vestigden zigjj, eerlang, zo wel in 't bezit derzelven, dat zy ze hunnen Erfgcnaamen nalieten. Onze Hol- land-
£*) Regwo ai.aiawm 838.
■ G » ■•• • </z ■'■'■ •'-'■'
|
||||
|
too VADERLANDSCHE VI. Boeh.
|
|||||
|
.DirkI. landfche Graaven waren, ten deezen tyde-,
nog van te weinig aanzien, om dit voetfpöor terstond te volgeu. Doch zy hebben zig, na dat zy hunne goederen en niagt, eerst door de Giftbrieven der Oppervorften, daar na door *l geluk der wapenen, vermeerderd ge- zien hadden , eerlang , even onaf hangkclyk 'gemaakt. Zo veel tyds werdt 'er egter niet ver- eischt, om het Graaflyk bewind, van den Vader op den Zoon, of naasten Erfgenaam te doen overgaan. De Oppervorften waren thans gewoon dit ligtelyk toe te ftaan, wanneer 't hun verzogt werdt (£). En 't fchynt, dat men zelfs al ras de moeite van zulks te verzoeken gefpaard heeft. Immers, men zal het Graa- fchap van Holland, na den tyd van Dirk den I, doorgaans, geregeld, op den naasten Erf- genaam, zien verfterven. n\ Raginer, Hertog van Hasbain en Hene- hekfm?- g°uwen> &en wv' voor eenige jaaren (c), fchen tegen de Noormannen, in Walcheren, zagen Zwetui- "ten ftryde trekken, verviel, in't jaar agthon- bold en cierci agtennegentig, in de ongunst van Koning Odokar' Zwentibold, zynen Oppervorst. De oorzaak en nnde- hiervan wordt niet gemeld; doch 's Konings ren. toorn liep zo hoog, dat hy den Hertog van 89g- alle zyne bezittingen beroofde, en beval, ~~" binnen veertien dagen, het Ryk van Lotha- ringen te ruimen (V). Raginer, bevroeden- de, dat het gezag van Zwentibold niet vasr. genoeg gevestigd was , om hem veel te' ontzien, was op middelen bedagt, om zig te-
(_h~) Capit. Reg. Franc. Co/. 2O3, 269. Tom. II. Edit. Ba*-
luzii. COA'. r,o:k, hl. 81.
(d~) Rf.uino ad annum 8gP>. Vi.'e £? Mir:« Diplom. IlcijL
lil/r. II. Cip. XV. p. »52. Dtvt^i. Oper. Diplom. |
|||||
|
VI. Boek. H IS t'Ö' R I E. ioi
tegen hem te verzetten. Niet lang te vooren, Dir k i".-
hadt Koning Zwentibold, op gelyke wyze, drie andere Graaven van hunne waardigheid- en goederen beroofd, en dezelven onder zy- ne aanhangers verdeeld. Een deezer Graa- ven, die, zo wel als de anderen, zyn Graaf- fchap van den Koning, vermoedelyk Koning Arnold, verkreegen hadt, wordt van den Schry- * \ ver, die dit verhaalt, Odokar genoemd (e).
En fommigen hebben gegist, dat hy dezelfde; geweest is, die onze Kronykfchryvers Dirk den eerften, Graave van Holland, genoemd hebben (f). Doch wat hiervan zyh moge; Raginer verbondt zig met deezen Odokar; en, zo 't fchynt, ook met de andere twee afge-i zette Graaven (g). - Ter plaatfe daar de Maas met verfcheiden'-Beleg
Blonden uitloopt, en veele moerasfen maakt,van de^ hg, ten deelzen tyde, eene Vesting, Durfos^f^f genoemd (A), en waarfchynlyk hier geiligt,T0iKens' om den ftroom tegen de Noormannen te be- fommi- veiligen. De gelegenheid der plaatfe, zo alsK™p°r_ zy van de oudite Schryvers befchreeven is,' recit' heeft fommigen doen vermoeden, dat Durfos dezelfde Vesting geweest is, die, in laater' tyd, door Dirk den III, Graave van Holland $ herfteld zynde, den naam van Dordrecht gekreegen heeft («'). Raginer, Odokar en ee- nige anderen wierpen zig, met Vrouwen en Kinderen en al wat zy van hunne tilbaare haar —.....,4
ve
CO REGINO ai annuitt 897. :.' iH,"' Vu
?ƒ) GOUDHOEVEN W. 77.
Cg) Regino ad imtiutn 900.
C/ó Regino ad amtuto Sc/S. CO BOCBEÜUS ad Be:um p. 38. BEviiuv.'Befclir. van Dowlr.
«•75- G 3 ». ' >
|
||||
|
loa VADERLANDSCHE VI. Boek?
|
|||||
|
Birk I.ve konden medevoeren, binnen dit Durfos,
alwaar zy zig verfchansten. Welhaast kwam Zwcntibold, met een Leger, voor de Vesting; doch de ongenaakbaarheid der Plaatfe deedt. hem onverrigter zaake aftrekken. Debele Raginer en Odokar, zig onmagtjg vinden- gcrden de, om het lang tegen Zwentibold uit te hou- zoekcn jen, vervoegden zig by Karel den Een- Konto/ vouoiGEN, voor eenige jaaren (t), na Karel den Lodewyk den Stamelaar, en Eudes of O do, op Eenvou- den Troon van Frankryk verheeven, en be- zigen, Woogen hem, een Leger in Lotharingen te zenden, om zig van dit Ryk meester te maa- ken (&). Karel, .zyne KrygsmagC byeen ge-s brngt hebbende, trok eerst naar Aken, en na 't bemagtigen dier Stad, naar Nieuwmegen. ;Zwentibold, midlerwyl,Jtalp verzogt hebben- de by Franko, Disfchop van Luik, begaf zig, met weinig Volk, over de Maazevnaar Flaar- ditigen (/), alwaar de Lotbaringfche Grootcn, die zig» in dien oord, bevonden, zig by hem- vervoegden. Karel bereidde zig,- om-dieper in 't Land te dringen, en Zwentibold flag te leveren, toen de Vrede, op 't onverwagtst, door de tusfehenkomst van wederzydfche Af- gezanten , getroffenwerdt: waar naher Franfche Leger deeze Landen verliet (m}. Zwentibold, HU de handen ruim hebbende,
jtpp. fpande, met den aanvang des volg-enden jaars, Ie——alle zyne kragten in, om Durfos te bemagti- gen. Doch zyne poogingen waren vrugteloos, en de Vesting onwinbaar. De Koning, zien- de (-t~) Reoino ai matum 8.)8.
- (1) Amial. Metcnr. fid tunsam 898. (»O Amin!. Meien!", ad amu;;i 898' (1) fa 't, j w 8 p> Zie Jikal. lUcteu/. ad airoum 893
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 163
|
|||||
|
de dat hy, door de wapenen, niets vermögt, Duil
zogt Raginer, Odokar en de hunnen te ver- baazen, door een Geestelyk Banvonnis; welk hy zynen byhebbenden Bisfchoppen beval te- gen hen uit te fprecken. Doch als deezen zulks 't Beleg weigerden, zag hy, raazende van fpyt, zig^°'d' andermaal genoodzaakt, het beleg op te bree j^ff r°" ken (tij, .,_ .,,•'■,;? Sedert werden de gemoederen der Lotha-
ringische Grooten zo zeer vervreemd van Ko- ning Zvventibold, dat zy, na de dood van Ko- ning Arnold, die op den negenentwintigften van Slagtmaand des jaarsagthonderd negenen- negentig voorviel (0), zynen jongen, doch wettigen Zoon Lodewyk, in Zwentibolds plaats, tot Koning verklaarden (/>). Zwen- Zwemt- tiboldv zig, door de wapenen, in het ver-k°Id looren gezag, willende herftellen, fneuvelde, "J^eIt* niet lang hierna, in een gevegt omtrent <*<» » ' , Maaze, door de handen van eenigen dier Graaven, welken hy, te gelyk met Odokar^ van hunne waardigheid beroofd hadt (q). Het Konmgkryk van Lotharingen werdt toen, door a Koning Lodewyk, in een Hertogdom veran-
derd, en aan zekeren Gebehard ter Leen op* gedraagen (r), die 't êgter niet lang fchynt bezeten te hebben. Met de dood van den jongen Lodewyk, die HL
in 't jaar negenhonderd en elf voorviel, was ^arel «Je de Stam van Karel den Grooten, in Duitsch- .# land, fjn j Annal. Mctcnf. ad ernrnm 899, Regiko td ßjimi!» C90.
(■O Rbcjnq ai anmtin 899.
£p 3 Annal. Saxo. ad annutn 500.
(. q S Regino ad aimum yoo. , , .' .
£r) GObeun. Ïersön. Cosmogr. j£t. VI, CitfStfi i )
G 4
|
|||||
|
'ib'4 V A D E R L Ä N D S C HE VI. Boek.
|
|||||
|
éwt I. lättd, Uitgeftorven. Karel de Eenvoudige, Ko-
Eenvou. ning van Frankryk, de eenigfte-Vorst, die
digebe- thans uit dit geflagt nog in leeven was, oor-
magtigt deelende alleen regt te hebben op de Staaten
l,othanu-van zynen Neeve, trok terftond in Lotharin-
tCy"i2. 8en' ^waar hy zig tot Koning verklaaren
«^—r'.-_deedt (Y). Hertog Raginer, en waarfchyn-
lyk ook onze Graaf Dirk, zyn van de eerflen
geweest, die hem toevielen (t). Ondertus-
1'chen hadden de Duicfche Vorften, in Lbde-
wyks plaats, eenen Koenraad, Hertog
der Franken, tot Koning van Deutschland ver-
heeven («); die, om insgelyks zyn regt op
Lotharingen te doen gelden, met een aan-
zienlyk Leger, herwaards trok (v). Doch zo
veel niet uitregtte, of Koning Karel zag zig,
$,!$; na verloop van weinige jaaren, in 't bezie
Had- Radboud, Bisfchop van Utrecht, zo ge-
lunid, noemd naar den Friefchen Koning Radboud,
35isfchop,Overgrootvader zyner Moeder, was thans
van U- L ■ ■> il r rr> 11 t-v 1^
trecht zeer gezien aan t Hof van Frankryk. De Ko-
Aerft. ning zogt hem zelfs te beweegen, om zig in zaaken van Regeeringe te laaten gebruiken.' Doch men vindt, dat hy zulks volftandiglyk geweigerd heeft', "verklaarende, dat een Bis- fchop alleenlyk voor den Koning en 't volk ' ? bidden, en zielen winnen moesr. Hy hieldt ei!, 'zjp veeltyds, te Deventer op, en begaf zig, van;:daar, naar Friesland, om den overgt~ ?fafi£! ,,* blee- CÓ Aanal. Saxo. ad aimum 912.
, CO Anna!. Saxo. ia, annüm 916. *(w) Ditmar. Libr. I. p- 325. in Leibnit. Script. Re«tm
Iinmsvie. Tom, I. \*> (r) Chron. S. Gnlli ad r.nnos 912 & 913.
(«O S»9Eü» Cemblac-«** trnium 916. , . j
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORI E. A7 Ï05
bleeven' ongeloovigen het Evangelie" te pre-Dirk ^
diken. Hy is, omtrent den jaare negenhon- _£^'_ derd en agttien, overleeden (x), en door Bal- dr ik opgevolgd. , Koning Koenraad, in 't volgende jaar, ins-
gelyks geltorven, en door Henrik, Hertog van Saxen, opgevolgd zynde CjO» wcrdt de ftryd om Lotharingen hervat. Henrik flofcg 't beleg voor Mets; welk zig fpoedig overgaf. Hy behaalde verfcheiden' andere voordeden, op de benden van Koning Karel, die einde.^ lyk, naar voorflagen van vrede' begon te luisteren. De onderhandeling werdt, door Gezanten , aangevangen ; doch naderhand, door de Vorlten, in eigener Perfoon, vol- trokken. : Zy kwamen, ten deezen einde, op den Vrede-
vierden van Slagtmaand des jaars negenhon-ijj*nde" derd eenentwintig, te Bon aan den Ryn ïfofclLnië men.' Koning Karel bleef aan de linker, Ko [Konin- ning Henrik aan de regter zyde der Riviere.ge» Karel Dus zagen zy elkandereh van den oever, SfïSl cu" beloofden eikanderen vriendfchap. Doch QgBq'n. den zevenden derzelfde maand, Haken zy^ 921. elk in een Schip, van den oever af, toe in 'r---------
midden van den ftroom. I Hier gingen zy over
in een derde Schip, welk daar voor anker- lag, alwaar zy hun Verbond van vriendfchap, bevestigden. Karel draagt, in het Affchrifr van dit Verbond, welk nog, ten minfte gc- deeltelyk, voorhanden is, den naam van Ko- ning der Westfranken, en Henrik, dien van »■ £*) Aft. S!bc. X. Renal, p. 35. apud FlEL'RY Hill. Eixkf,
Tim. XI. p. SV7, S9ÏS- ' * 1
C v} IlKöiNOs* Coiitm.-Ä' CKinmn 919. /•---. ;
^5
|
||||
|
to6 VADERLANDSCHE VI. Boek.
ÖiRK I. Koning der Qostfranken. Onder de Geestely-
ken en Edelen, die het Verbond van weder- zyde goedkeurden, ondertekenden, en met eede beloofden, het zelve in Hand te doen houden, worden, van Karels zyde, geteld Baldrik, Bisfchop: van Utrecht, en de Graa- ven Dirk ett Walgcr, waarfchynlyk onze Graaf I Dirk< de '.'t. en zyn Broeder, de Graaf van Teilterbantj, benevens Graaf Hagano (V), 's Konings Gunftcling (<?), en verfcheiden' an- deren. • W In het Affchrift van dit Verbond, zo ver
het voor handen is, worde geen gewag van Lotharingen gemaakt. Doch alzo de oorlog, eeniglyk^om Lotharingen begonnen was, moet men niet denken, dat 'er, in 't Vredes- verbond, niet om gedagt zou geweest zyn. 't , 'Schynt dan^ dat het Affchrift van 't Verbond niet ]volkomen; is. Te meer, naardien ver- fcheiden' Schryvers getuigen, dat Lotharin- gen, by 't Bons Verbond, door Karel, aan Henrik, werdt afgeftaan (V). 't Welk egter zo niet moet opgevat worden, dat Karel ter- ftond de Regeering over Lotharingen heeft iaaten vaaren. Want uit Schryvers van gely» ke trouwe blykt zo klaar, dathy, na't flui- ten van 't Verbond, meer dan eens, in Lo- tharingen ge<vcest is en bewind gevoerd heeft (c), dat fommigen, hier door misleid, ge-
. X*) .Paftum Bonnenls in Mir/ei Codic. Doiistt. piarura. Cap.
2&1K, p. 37. fuut. i. Oper. Dip.'oiu. fflQ Froduaroi Ctiromcou ad anmim 92,0, 921, 9:2.
/êj Ss^fBSST Gemdlac. cd amium 923. Courin. Recinon,
fjtmnum 924. A:;noJ. Saxo. ad amum 924. £c) F&uoftAUJ. Chfpn. ad aimittit 922, 925.
|
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 107
|
|||||
|
gemeend hebben, dat Henrik Karel, by ver-r>IR£r.
Srag, in 't bezit deezes Lands, gelaaten heeft 00. Terwyl Karel dan nog over Lotharingen, IV.
en derhalven ook over een groot gedeeke-^areJ clft deezer Landen geboodt, heefc hy, naar fotó^w^è!." miger gedagten, Graaf Dirk bevestigd in 'tyostigt bezit zyns. Graaffchaps, welk zig, in de Graaf lengte, van het Noorden naar het Zuiden,1^ ^11 tusfc'hen Kinhem en Fortrapa uitftrekte OO^Granr-5™ Een gevoelen, welk niet onwaarfchynlyk voprwfchap. komt; doch, i ten onregte, gevestigd word« 922. op eenen Giftbrief, die te Aken, op-Paasch- * avond-des jaars negenhonderd twee; en-;twin*
twintig, door Koning Karel, gegeven zou zyn. Men' vindtv Bergen», eenig befcheid van zulk een' Giftbriep, dan in de zogenaamd de I Rymkronyk, van K l a a-s K o l, v n , en j by zulken, dié 'er, uit deèze Rymkronyke alleen, kennis van gekreegen hebben. Doch naardemaal de egtheid deezer Rymkronyke^ tegenwoordig, by cenigen,: en ook by my^ verdagt; is, hebbende ik nooit-iémant können aantreffen, die 'er een óüd Handfchrift van , .-.•. gezien hadt, kan ik de bevestiging'van Graave " Dirk in 't Graaflyk bewind-, teti deezen tyde, : , j;. niet hooger dan als eehé :waarfchynelyke gis« ' fing opgegeeven. De grenzen van dit Graaf-'uitgé- fchäp zyn, uit de boven aangehaalde' Gifte aan flrekt- Graave Gerolf, en uit eene andere, ten be-l^^a hoeve van GraaveDirk zelven verleend, waar- e* van, terftond, nader, met - veel waarfchyflK
lylc-
0<O Fqvtz Pere Danuti Htft. dè' France TV» II. p. 3S8.
Edit. <?Uol. 4. lp. JS06. Jidit. licVhTÏt »?i9.] ■ - . < il, (O G, van Loon II, Ucelybl^tflcm,*',. ., , h ,iß |
|||||
|
toft VADSREAJNT)SCHE WL-ffoÄ.*
B|r,k I. lyklietd^ óp té rhlaakén. .Het heeft zig, in:
de breedte, van omtrenf Zwammerdam of Bodegrave, tot Kajwyk aan zee/'uitgeftrekt.; .vi De lengte is met- minder, zekerheid te bepäa- len. Waarfchyiilykst is 't, dat de Beek Kin- lieim in Kennemerland, omtrent Alkmaar,geloo- penheeft. Fortrapé is moeilyker te vinden. Sommigen meeiicn» dat Fortrapé of For. tarpe het Dorp Veur is, zynde de Noordzyde van den Leidfchen Dam. Anderen zoeken For- trapé in Zuidbeveland; alwaar voorheen eene .: Plaats van dien .naam geweest is, welke men ook hGranven-Polder. genoemd heeft (f). En als men, aanmerkt, dat het Graaffchap van Holland, volgens de oudfte berigten, welken men 'ervan heeft, zig tot omtrent. Vlaardin- gen en Dordrecht uitgeftrekt heeft, fchynt Fortrapé veel Zuidelyker, dan de fcheiding tusfchen Rynland. en Delfland, gelegen te hebben. Waarfcbynlyk is het, derhalve, dat men 'er Fortrapé of Vo'mrappen in Zuidbeve- land voor; houden moet. V. Uit befcheiden, die altoos voor egt gekoh-f Graaf cjen zyn, eq,; omtrent welker jaartekening Dordt be"alleen' ^Ü^l'iis * \ Wykt * i wyders, dat Kp- ffchonkeu ning Karel, naar .alle waarfchynlykhèid, Ko- rnet de ning Karel de Eenvoudige, op 't verzoek Kerke te van Graavé .Hagano, in ;'t jaar negenhon- Eg^p derd tweeëntwintig, te Bladelle,: een Dorp toebe- der Meyerye van 's Hertoge.nbosch, in 't jsooren. Kwartier van Kempenland, den zelfden Graa- vé Dirk,/het erfgebied, opdroeg, oyerhe? t *i ge- • (• /)-Pi|iIbm. 'Wilhelm.' IV. ipuä van Hout Dienstb. van
Lcydeii, il. 3<J. Zie ooi; Boxhorn hp RestgErsb. i. Deel, bL. Si, 93, 404. «11. Mseiï il.. 16. |
||||
|
.VI. Boek. HISTO R I EZ //' 109
gene den Koning nog in Dirks Graaffchap toe-DiRK I.
kwam, beftaande in de Kerke van Egraond, met het gene 'er toe behoorde (g). De be- fcheiden, op welken wy zien, zyn de ver- fchillénde affchriften van eenen bekenden Giftbrief, die egter, volgens de affchriften, welken 'er, tot hier toe, van gevonden zyn, in 't jaar agthonderddrieënzestig, zou ge- geven zyn, en dus niet aan Karel den Een- voudigen, maar aan .eenen anderen Karel, moeten toegefchreeven worden. De Gift- brief behelst, dat,, Karel, Koning den Fran- „ ken, ter bede van den eerwaardigen Ggg<g- ,, ve Hg&ano, aan zekeren zynen getrouwen, „ D/VFgenoemd, gegeven heeft de Kerk te „ Ekmunde, met al wat 'er geregtelyk tocTbe- „ hoort, van Suithardechage tot aan Fortrapa „ en Kinnem toe (a), om dit alles, zo wel „ als zyn ander erfgoed, * geheellyk en \*exinte- „ yjvelvk, voor zig zei ven en zyn nageflagt, F"0- „ te bTyven bezitten, of daar mede, naar wel- ' ' "e* „ gevallen, te handelen." In de volkomen- fle
Cg) Zie van Loon Al. Holl. Ililt. II. Deel, M. 144.
( 2 ) Deezen waren de grenzen van Dirks GraafTchap:
doch men moet niet meenen, dat al wat binnen dezelven gelegen was der Egmondfche Kerke toebehoorde. Veel ' waarfchynlykeris 't, dat deeze Kerk, binnen de paa- ien van Dirks GraafTchap, eenige goederen bezat, die bier en daar verfpreid lagen, en nu aan Dirk opgedraa- gen werden. Een Klooster by Haarlem verkreeg, in den jaare 1311, van Willem van Ëgmond, alle zyne rente» ende goet, leggende in fo watt banne bet is, tjisfcbcn Maes ende Zipe. Zie den Giftbrief by Matthäus Fundat. Sacar. JEdium Fund. VII. p. 489. Tom. III. AnaleEl. Doch dit Klooster verkreeg, door deeze Gifte, niet meer, dan den Schenker, binnen deeze oude paa- ien Van Holland, in eigendom toekwam. :. |
||||
|
iio VADERLANDSCHE Vf. Boek.
|
|||||
|
ftiRK I. fte affchriften (/f), volgt, na de onderteke-
ning des Konings, dit onderfchrift: Hagarso Not ar lus, ad vkem Rotgeri Archizpifcopi jum- mique Canccllarii, recognovit. Datum Anno Batnini DCCQLXIll, AT/I Kalendas Julü, inditlione XI, Anno XXX regnante Domiw Carolo Rege, Redintegrante XXF, largiore ver o heereditate indepta. . • ■. A&um Pladelle villa fcliciter, Amen. dat is „ Hagano, de „ Schryver, heeft het naargezien, in de plaats i, van Rotgems,den Aartsbisfchop en Opper- „ Kanfelier. Gegeven in het jaar onzes Hee- „ ren DCCCLX11I. den XV van Zomermaand „ do XI Indictie, het XXX jaar derRegee- „ ringe van den Heere Koning Karel, het j, XXV des volkomen gebieds, en het. . . „ der brceder bekomen' erfenisfe. Gedaan in „ de Stede Bladel, geluklciglyk. Amen. Onder- Indien deeze Brief waarlyk in 't jaar agt zoek of honderddrieënzestig gegeven is, gelyk de jaar- deeze tekening luidty kan Koning Karel, in den jillV- zei ven gemeld, geen ander dan Karel de Kaa-
doorKa- . ö ' ° _, . „ , ., 3*.
rel den le geweest zyn. Doch verlcheiden omiïan-
Kaalen, digheden, en vooral het onderfchrift van den
oOCarel Brjef pasfen niet op Karel den Kaaien; maar
viudiffcn zeer we* °P Karel den Eenvoudigen. i. Karel
gefchied de Kaale hadt niets te gebieden over de Land-
zy. ftreek, van welke hy hier een gedeelte zou
wegfehenken: ten minften niet in het jaar
agthonderddrieënzestig; wanneer Koning Lo-
dewyk nog in het vol bezit van dezelve
was. Maar Karel de Eenvoudige hadt 'er,
in
" (*") Zie Srr.TvERirs Levens <ler Cnavcn il. 3. WH I-t»H
Aluuüi Hoi!. JHilt. tl. Dftt, M. 145. |
|||||
|
VI. Boek. H LS TORI E. nt
in den jaare negenhonderdtweeëntwintig, nog DirkI»
bewind over. 2. Men weet niet, dat 'er, ten tyde van Karel den Kaaien, een Graaf Hagano in 's Konings gunst geftaan heelt"} maar ten tyde, van Karel den Eenvoudigen f. was 'er een Koningklyke gunsteling van dien naam, gelyk wy reeds, in 't voorbygaan (/), gezien hebben. Ook ontmoet hy ons in an- dere Brieven van -dcezen Koning (k*). 3. Ten tyde van Karel den Kaaien, kent men geen' Opper-Kanfelier en Aartsbisfchop RotgeTus; maar onder Karel den Eenvoudigen ,**rïeKleed- de Rotgerus, Aarstbisfchop van Trier, de waardigheid van Rykskanielier (T). 4. On- f der veele Giftbrieven**v^h Karel den Kaaien, welken my voorgekomen zyn, heb ik 'er niet een' eenigen gevonden, met zulk een onder- fchrift als deeze (3): maar onder de Giftbrie- ven van Karel den Eenvoudigen, zyn 'er zeer veclen, met diergelyk een onderfchrift (»;). Ook
en dl 106. m Apv.d MIR.SUM Cod. Donat. piar. Cap. XXVI. XXVIII.
#• 35, 3<>. 2b'». I. Oper. Diplom. CO Vit UiKS.1 Dipl. Belg. Vér. U. Cap. XIX, XX. p. 255,
t'fi. Tom, I. Oper. Diplom. Cm) Viele Miräi Diplom. Befc. libr. IL Cap XVIII. XIX.
XX. p. 254» 255» 250. Tom. I. Oper. Diplom. Suplcment. Mi- juv.1 Cap. HL p. 806. Tom. IL Oper. Diplom. Add. Diplom. Carol. Sirapl. apud E. Marte.ne fif U. Durand Veter. Mo- nuni. Tom. I. Col. 271 s 272, 278. (3) De omftandigfte onderfchry ving, die Karel de
Kaale plag te gebruiken, vindt men, onder anderen, in eenen Brief van den jaare 877, te leezen by MiRiEUs (Donation, Belgic, Cap. XIV. p. 502. Tom. I. Opptr* Diplom.) zy luidt aldus -• Data VU. Um Julii, Indiêlic •ne X, Anno XXXflH Regni Caroii ghHofisßmi Impe- ratorh in Froncia, & Imperii Secundo, & in Succes» fone Lotbarii Regis anno Flu. dat is „ Gegeven dei* ■„ Begeadsa vsui Hooioaand, de tiende IndiQje, het » W
|
||||
|
lïai VADERLANDSCHE VI. Boek/
935,8.1;Ook wordt;:,in het Verbond, te Bon ge-
flooten, van welk wy boven gewaagden, den cyd van Karels Hegeeringe, op gelyke wyze als in deezen Giftbrief, aangeweezen. 5. Eindelyk, können ook de byzondere deelen van het onderfchrift niet op de Regeeringe- van Karel den Kaaien gepast worden. Het jaar agthonderddrieënzestig was niet het der- tigfte maar het vierentwintigfte zyner Re- geeringe over de Franken: en van de twee andere deelen des onderfchrifts is geene be- kwaame toepasfing op hem te maaken. Maar het dertigfte jaar der Regeeringe van Karel den Eenvoudigen, die, in 't jaar agthonderddrie- ennegentig, begonnen was (»), brengt ons tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig; en het vyfentwintigtte jaar van zyn volkomen ge- bied, welk hy, in't jaar agthonderdagtennegen- tig, verkreeg (V), valt op hetzelfde jaar. Het jaar- tal der breeder bekomen erfenisfe van het Lo- tharmgfchc Ryk is uit den Giftbrief verlooren; doch alzo Karel gewoon was dezelve te reke- nen van het jaar negenhonderd en twaalf, in welk hy bezit van Lotharingen genomen ha'dt, moet men hier elf invullen;'t welk ons weder- om tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig brengt. Het jaartal agthonderddrieënzestig is
. (n~) Annal. Metcnf. ad annum 803. „-,
{e) Heoinq ad anmim 898.
% agtendertigfte jaar der Regeeringe van den doorlugtïg-
„ (ten Keizer Karel in Frankryk, het tweede zyns Keizer- „ ryks, en het agtfte zyner opyolginge van Koning Lo-' „ tharius." Doch elk ziet, met eenen opflag, hoe zeer decze wyze van onderfchryving verfchiit met die, wel- ie wy onderzoeken, , •• |
||||
|
mmmmm
|
|||||
|
VI. ßoEk. H t S T O R I Ëi M3
is, waarfchyniyk % door een' misflag des Uit- D:ak i$
fchryvers, in een oud Affchrift van den Gift* brief, ingefloopen: welk Affchrift, dooreen* Oud' Kronykfchryver* gevolgd zai zyn* eh deezen wederom door de overigen. De reden nu* waarom onzen Graste Dirk Waaroin
den I. bht gebied over de Kerke van Egmond Dirk de ien derzelver toebehöoren opgedraagetf üy1; is !• gebied ligtelyk rè bevroeden^ als men, met onze £g"0„t Kronykfchryvers, ftelt, dat hy, na dathem dcrKerkè 't Lyic vati den H. Adelbert, door de Nön- gekree- he tVilßt (p), te Egmond, aangeweezen was, pn lieb* aldaar eene houten Kerk en Nonnen-Klooster ri^Gml heeft doen ftigten, welken hy, met verfüliei- van Hol- den'goederen, begiftigd heeft (f): waardoor lar.d ^e- hem, volgens't gebruik dier tyden, 't Regtfe-nocl"cl gebied over de Kerke en Kerken - Landen na- w°} ** tuurlykst toekwami En nademaal onze oude Kronykeii allen ^ of door Egmónder Monnl-"' ken, of liit Egrtiondfche Klooster-fchriften$ öpgefteldzyrt, en derzelverSchi-yvers van Dirk den I. dé vrocgfle melding gemaakt gevon- den hebben; zo is 'i niet vreemd, dat de méesten hunner hem voor den eerrten <5raaf van Holland geboekt hebben. - • '■ Karel dé 'Eenvoudige jj "indien wy hem im-Üedeä
ders voor dén Beguhiïiger van Graave Diric Voor Ka- den I. houden, hadt, ten deezen tyde, groo- j*jden •fce reden; 'om de L'öfharingfchè Heeren aan j^0^
zigte vérpligcen. Robert, Hertog of 'Graaf Graave Van Parys * en eenige andere Grooten -lagen ptrk w ,C30b toe, beeónftl-
<» Viti S. Adelberti. Cap. JCI. §. iai,
L#3 .BfeUS Srtuta i/iJMii l.',W. ,1 j,, * IL De Ei«. H
|
|||||
|
114 VADERLANDSCHE VI. Boek.
DiekII. tóe, om hem van den Troon te flooten. De
Lotharingers waren de eenigflen, op welken de Koning zig nog vertrouwde. De Franfche .Historiefchryvers verzekeren ons ook, dat hy zig, omtrent den jaare negenhonderddrieëri- r f twintig, naar Lotharingen, begaf jen verfchei-
den' Heeren aan zig verbondt (V). 1° deezen zelfden tyd, fchynt hy ook te Bladelle geko- men te zyn, en Dirk den I. de Gifte, vanwel- kg'wy fpraken, gedaan te hebben, Doch hy trok weinig nut van zynen Lotharingfchen aan- ,hang. 't Leedt niet lang, of hy werde onttroond, en een en andermaal gevangen gezet, eerst op het- Kasteel Thierri, daarna te Peronne, al- waar hy, in der» jaare negenhonderdnegenen- twintig, zyne dagen eindigde. VI. Graaf Dirk dé: Jb fchynt, niet lang M 't Dood bekomen der gemelde Gifte, overleeden te
vanDitlcZyn- fehoon onze Kronyken zulks, niet Jicb-
ben aangetekend (V). Doch zeker Latynsch Kronykfchryver verhaalt, dat Dirk de eer- fte, Graaf van Holland, in het vierdejaar der Regeeringe van Koning Henrik, dat is, s .in het jaar negenhonderddrieëntwintig, over- leeden zou zyn (Y), Hy werdt te ■ Égmond ,,« begraaven, en, volgens.'t gemeen gevoelen, door zynen Zoon Dirk den II.,. opge- volgd. ' , :, . - ■ ■ ;* .!. «. VIL Deez' hadt zig naauwlyks in 't nieuw be-
pirk de wind gefield, of geraakte oneens met de Frie- ¥' over"zen;, die ongezind waren, om hem hulde te doen.
(r) Frodoarh. Chron. ad aanum 923.
CO 2tó M. Stoke, U. iz. '
(O Heru. Cornerh Chron. at atmum 9S3. ê SigiHrtt\
|
||||
|
.VI.,:P.q$k. : H I S T O R I E» M; MS
doen» Immers die vindc men, in onze budfte Dirk ïl,
JCi-onyken^«); fchoon 'er de overgebleeven' wint de fchr-ifeen >an Tydgenooten geen gewag van Friezen' maaken, Qok weet men niet, wat de Friezen* dat zyn de Westfriezen, die, benoorden de Beek'e Kinhem, en dus buiten de grenzen van Dirks Gräaffchaps woonden, onder de vcrplig- tiug zou können gebragt hebben, om hem voor Heere aan te neemen. Veelïigt heeft -Graaf Dirk de grenzen zyns gebieds, buiten regt, te ver wilJen uitbreiden. Of mogelyk hebben.de Friezen hem, door het pleegen van eenige yyandelykheid op de grenzen, billyke reden gegeven, om de wapenen tegen hen op te vatten. Wy können, hieromtrent, by ge- brek van egte Getuigenisfen, niets vastftellcn". Lastere Schryvers melden alleenlyk, dat Graaf Dirk de Friezen wel haast met de wapenen be- | dwong; doch dat zy, in 't volgende jaar, we- I derom tegen hem opflonden, en, in Alkrjiaar ^ gevallen zyndc, den brand in 't Steedje naken. Gancsch Kennemerland werdt toen van hu» plat geloopen, en 't Nonnen - Klooster te Eg; mond deerlyk verwoest, Van hier trokken zy naar Leiden, welke Stad, met gelyke verwoes* ting, gedreigd werdt. Doch Graaf Dirk, al zy? ne magt byeen gerukt hebbende, trok hun hier tegen. Niet verre van de Stad, enjuistopde plaats, alwaar naderhand het,Nonnen-Klooster teRynsburg gefügt werdt, viel een bloedig ge- yegt voor. De Friezen kreegen de nederlaag, en werden genoodzaakt, zig der Regeering<?.. vao
£«) J. DE B^KA, p. $1, ,
|
|||||
|
II %
|
|||||
|
lid VADERLANDSCHE VI.Boek.
|
|||||
|
OiRR II. van Graave Dirk te onderwerpen. De Graaf
ftigtte, federe, eene Kerk op de plaatfe des gevegts, by welke, in laatere tyden, een Non- nen - Klooster gevoegd werde. Ook deedt hy de vernielde Egmondfche Abtdye eerlang van Heen herbouwen , in dezelve Benediktyner Monniken, in plaatfe der Nonnen, Hellende, alzo deeze laatften te veel bloot Honden voor den overlast der Friezen. Zy werden naar Bennenbroek overgebragt, en aldaar, onder 't opzigt van 's Graaven Zuster, Ar linde, ge- field , die egter geene nieuwe Nonnen mögt aanneemen; waaruit gevolgd is, dat het Ben- nenbroeks Klooster, na verloop van eenige jaaren, geheellyk uitgeftorven is (>). Onze Kronyken hebben niet net aangetekend ^ wan- neer alle deeze dingen voorgevallen zyn • doch men fchynt ze, in den aanvang der Regee- ringe van Graave Dirk den II, te moeten plaatfen. vnr. Na 't onttroonen van Koning Karel, en 't Koning verheffen van Rudolf, Hertog van Bourgon- bem"'- ^ie' "°P <*en Frankifchen Troon, vernieuwde tigt Lo- Koning Henrik zyne eifchen op Lotharingen» tlvarui- Hy zag zig, onaangezien het Bons Verbond ¥ gen, en ftog verfteken van deeze Landftreeke: deè uv-eri* deedt hy zig regt, doof de wapenen, en wérdtv gedeelte nóg voor het einde des jaars negenhonderd der Ne- vyfentwimig, als Koning van Lotharingen \ derlan- erken(i (w)# Het gedeelte der Nederlanden; 925. welk tot Lotharingen behoorde, geraakte dus -——— onder 't gebied van Koning Henrik, dié të • •*• ; VOO*
(y) Joann. A I.ETDis Libr. Vn. Cftp. Eyj,-
Cw) i'RODOARD. Cbion. a4 annum 1,25. |
|||||
|
■ ■
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE, «7,
vooren reeds, over het overig gedeelte der Dirk II.
Nederlanden, gebied gehad hadt. Ook hadt hy terilond al gelegenheid, om 's invallen
Lands Ingezetenen de voordeelen zyner Re- der llun- gecringe te doen ondervinden. Duitschland pe" ^" vverdt , ledert verfcheiden' jaaren, afgeloo- ^„j, pen door de Hunnen, of Hongaaren(.r), die zig, in Pannonie, omtrent den Donauw, had- den nedergeflaagen. Omtrent deezen tyd, waren zy, by Worms, over den Ryn getrok- ken: van daar hadden zy, tot aan den zeekant toe, deerlyke verwoestingen aangeregt (jO- Van eenen anderen kant, drongen zy door» tot in Friesland (2), alles vernielende wat hun in den weg ftondt, gewyd noch ongewyd ver- ichoonende. Nog lang hierna, ontmoette men, op de Veluwe, de ovcrblyffels van twee Schanfen, eene in 't midden der Landllree- ke, by het Udelermeer, en cene, tusfehen Arnhem en Wageningen, aan den regter oe- ver des Rynflrooms, gelegen Zy droegen, den naam van llunmnjbhanj'en, en men wil dat zy, omtrent den tyd, van welken wy fpreeken, door de ftroopende Hunnen, op- geworpen zyn. Koning Henrik bragt terilond een. magtig Leger, tegen hen op de been. En men vindt, by fommige Schryvers, aangete- kend, dat onze Graaf Dirk de I(. den Krygs- togt bygewoond, en onder de baniere des Her- togs van Zwaben, tegen de Hunnen, geftree- den
(_x~) Contin. Reoin. ad ammm 907, poS, 909,910,512
p:.">> plSj 917- Cyj Mesmann. CovTRACT. ad c.nmim *)zC>, 927. • * '
(.cj H. Muiius Ciy;o;i. Ginn. übt. W\.p. 89. II %
|
|||||
|
ri8 VADERLANDS CHE VI. Bork.
|
|||||
|
Dirr II. den heeft («). In 't jaar negenhonderdzesen-*
9g(?- twintig, werdt 'er een Verdrag met de Hun- " nen getroffen, voor den tyd van negen jaaren (b~): gcduurende welken tyd, Koning Henrik zig toeieide, op het vcrfterken van de gren- zen des Ryks, en op het oefenen van 's Lands Ingezetenen, in den Wapenhandel. Ten dee- zen einde, regtte hy Schutteryen op, in de Steden(V). Ook hieldt hy, van tyd tot tyd, Ren- en Steekfpelen(d): op een van welken, iri den jaare ncgenhonderdvyfendertig , re Maagdenburg gehouden, men leest, dat Graaf Dirk de II,, onder de Ryksgraaven, verfchee- nen is (e). IX. Kort te vöoren, hadden de Noormannen Noor- wederom eenen inval in Friesland gedaan.
in'pries. Zy kwamen, onder anderen, te Utrecht,
Jand. alwaar zy de S. Maartens Kerk en nog eene
934- andere deerlyk vernielden (ƒ). Bisfchop Bal. *"* drik, die, om zync treffelyke daaden, den by«
naam van den Froomen gedraagen heeft (g),
fukte, terftond, eenig Volk in de wapenen, en viel, met zo veel hevigheid, op de Noor- mannen aan, dat hyze ten lande uit jaagde; en de goederen, welken zy der Kerke reeds ont- vreemd hadden , wederom in ■ zyn geweld kreeg (ß}, Dezelfde hoop Noormannen, of een
Ce) Georg. Rukker- ap>idT>nvs. Annal. Liir. VIII. p.353,
(_k~) SiGEil. GrmblAC. ad- atmum 924. "(e) Annal. Saxo. ad amnim yij. (rf5 Ooldast. Cohftit. Iniper. Tom. I. p. au. (e) Rux^iKROS afifid Dqiram IJbr. VIII. p. 30t, C ƒ) l.iuTi'RAND. Dhr. IV. Cap. 7. Diplom. fiaIJric. Epifc, fpud Hedam p. 75- Cp) Hem p. 75- ■ :■
Cfi ) Pipföin. Bali}rki Epjfc. apiid HfOAM f. 75, 764
|
|||||
|
VL Boek. HISTORIE. \V 119
|
||||||
|
een andere werdt, federt, door Koning Hen- Dnut II»
rik, tegengetrokken en overwonnen. Zelfs noodzaakte hy hunnen Koning, Cktäpia, om zig te laatcn doopen (;'). Doch hy genoot de vrugten zyncr overwinningen niet lang; maar overleedt , op den tweeden van Hooimaand des jaars negenhonderdzesendertig (&), wor- dende, door zynen oudileri Zoon, Otto, opgevolgd. Het aanzien der Utrechtfche Bisfchoppen Aanwas
begon, onder de llegeeringe der twee gerael- van de de Koningen, Henrik en Otto, rncrkelyk toe utrecht te neemen. Zy vergenoegden zig niet, ffi'eCfche BU- het geestelyk Regtsgebied, over de Ingczetc- fchop- nen deezer Landen; maar poogden, allengs- Pen' kens, hun vveereldlyk Regtsgebied, wyder en wydcr, uit te breiden, grooter vryheden te bekomen, en nieuwe landen aan te win- nen. Hiertoe bedienden zy zig van de gunst derVorften, die zy ligtelyk verwierven: naar- demaal het niet alleen de Godsvrugt deezer eeuwc was, de Kerkelyken ryk te maaken; maar de Vorrtcn ook , federt liet fplitfen van 't Ryk van Karel den Grooten, de gunst der voornaamfte Bisfchoppen noodig hadden, om hunnen aanhang te ftyven. De Utrechtfche Bisfchoppen wisten zig van deeze gelegenhe- den te bedienen , om zig rol ven en hunne Kerk te verryken. Tolvryhcid op vcele plaat- fen en andere diergelyke- Voorregten was 'c minst, dat men hun toeltondc Voor 't ein- de der negende eeuvve, bezat de Utrcchrfche Kerk
(J~) Sigebert. Gf.mblac. ad ammm 935.
%t) Coiuiii. ß^cifi, ad atmum 936. |
||||||
|
H4
|
||||||
|
ïBot VADERLANDSCIIE VI. Bof.?.
|
|||||
|
J$M II. Kerk reeds eene groote menigte Landeryen
en' andere goederen, door 't gantfehe. Land Yerfpreid (/). Grgaf Gerolf, Vader van Dirk i den i., was zö dW^t overleeden , of de f\ Utrechtfche Bisfchop wist het zesde deel der Visfcherye, omtrent den Rynmond, welke hem toebehoord hadt, voor zyne Kerke, te bekomen (»;). Verfcbeiden' andere Visfchei ryen en de tienden van veele Tollen en Ko- ningklyke Schattingen, in Kennemerland en 4 Westfriesland, zelfs tot in Texel eo daarom- 1 trent, behoorden thans ook aan de Utrecht^ Afche Kerke («). 't Is waar, dat de Vorften , * doorgaans, deeze goederen gefchonken had- den, zo als, in fommige Giftbrieven, duide- ïyk gezeid wordt „ op dat 'er de Geestelyk- „ heid en de fphamele Gemeente uit zou on- „ derhouden, en het overige gebruikt wor- ,, den, om de nieuwhekeerden van I nood- ,5 druft en behoorlyk onderwys te voorzien, „ (o)." Doch de Bisfchoppen beoogden 'er, wat meer en hunne eigene grootheid in. Ko- ning Otto verieende aan Baldrik , Bisfchop van Utrecht, in den jaare negenh.onderdz.e- venendertig, het regt, om binnen Utrecht geld te mogen munten (ƒ>.). Hierby voeg- de hy, federt, eenige Landen en goederen, omtrent deLek en den Xjfel, die, voor doe- zen, door Graaf Walger, waarfchynlyk den J Bjoeder Van .Dirk den 1; en nahem, door *|ynên2oon, Ra'dBbuHlT van den Koning ter leeft
(_l~) fiat IIedam, p. 64,
Tm3 IJ. p. 65.
OO ld. />. 65, 66.
00 Dipiotn. ^ucnribolclii npiri Hedaji ƒ». 63, n: J
C/U uipiom. Otton. (ipud iizp.ni.p. ai, «ij.
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIEN 1*1
Jeen gehouden waren (#); waaronder ookDnyt4J£
behoorde de Tol te Jmuda, of Muiden aati de Vege, enTgene zekeren Graave Hattq in Loenen en te Eki toebehoord hadt (r). Ook fchonk hy der Kerke de vrye jagt, m de Bosfchen van Drente , behoorende tot het Graaffchap van Everard 0. Alle deeze en veele diergelyke gunden maakten de Utrecht- fche Bisfchoppen eerlang zo magtig, dat zy in ftaat waren, om hun gezag, door de wa- penen , (taande te houden \ gclyk wy, boven, reeds gezien hebben, en 't vervolg dcezer. Historie ons nog nader -leeren zal. Koning Otto "kreeg, in den aanvang zyner X.
Regeeringe, de handen vol werks, aan hetTwgom dempen van eenen opftand, verwekt door
ringen,
zynen Broeder, Henrik, dien, tegen de ge- jn Wel-
woonte dier tyden, geen deel in 't Ryk gege- ken »irfc ven was. Veel aanhang hadt deeze in Lotha j« *£ ringen; aan 't hoofd van welken, Gizelbert gemeng(j was O), die, door Karel den Eenvoudigen,.geweest tot Hertog van Lotharingen aangefteld, entezyn,, naderhand, door Koning Henrik, Vader vatr Otto, in dit Hertogdom, bevestigd gewor- den was. Ten behoeve van Henrik, Broeder yan Koning Otto, bragt Gizelbert een mag- tig Leger-te velde: welk egter weinig uit- regtte , en door dat van Otto geflaagen werdt. GantschLotharingen werdt toen, door den Overwinnaar, afgeloopen, en Gizelbert uit
' C?5 Jp"d eund- P' 83» 8<{. :.
(t 1 Apud cund. p. 84,' 86, Z/i. ,
\s) /Ipud cund. p. 83ï 34- (_{} Contin. tt.£GiN. ad ennusn 93<& HS
|
||||
|
122 VADERLANDSCHE VI. Doek.'
Ciuk II. uit zyn Hertogdom verdreeven (u). Loäewyk,.
Zoon van Karel den Eenvoudigen, van Over- zee bygcnoemd, om dat hy aan 't Hof van Engeland opgevoed was, bekleedde thans den Troon van Frankryk (v). Tot deezen, begaf zig de verjaagde Hertog, en bewoog hem, om zyn liegt op Lotharingen, tegen Koning Octo, te doen gelden, hem van de toegenegenheid vecler Lotharingfche Heeren" tot zynen Perfoon verzekerende. Met den 939. aanvang des jaars negenhonderdnegenender-: H—----'tig, begaf zig Lodcwyk, aan 't hoofd van een
aanzienlyk Leger, naar de Elzas. (wj. En zo
dra hadt men, hier te Lande, geene tyding gekreegen van deezen optogt, of verfchei- den' Lotharingfche Heeren vielen den Fran- fchen Koning toe. Onder deezen, wordt ze- kere Graaf Dirk genoemd (x"), welke waar- fchynlyk ötee Hollandfche Graaf zal geweest zyn, alzo zyn Vader, te vooren ook, de zy- de van 's Konings Vader gehouden hadt, en door hem merkelyk bcgunftigd was geweest. Koning Lodewyk werdt egter eerlang genood- zaakt, wederom te rug te trekken. Ook wer- den Gizelbert en de zynen, by Andernach, overvallen en geflaagen., De Hertog zelf fneu- velde, zo men wil, in den Ryn(broom (y~). Sommigen willen, dat Graaf Dirk, by decze gelegenheid, insgelyks, omgekomen zou zyn; - ■ . ,; doch («"> Liutprand. libr. IV. Cap. 9, 10, n, WmcHitJD.
Annaf. Libr. 11. p. I«, jp. Edit. Meibom,' (v~) Fhodoaru. ad imnum 936. (WJ I.Il'TI'KAND. l.ibr, JV. Cap. 14.
(x j Frodoard. ad d\mnm 9.19.
(Jf'J FR.0DU4B.B. ad wmum 9^9. |
||||
|
«
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 123
doch alle onze Kronyken fchryven hem een Dirk IIv
veel langer leefcyd toe. Binnen korren tyd, hadt Koning Otto xi.
gantsch Lotharingen wederom onder zyn ge- Koning bied gebragt. Egter ftondt hy 't aan zynen 0tt0. be_ Broeder, Henrik, af, onder den titel van rJStSJ? Hertogdom (je). Van toen af zyn alle de Ne- ringen, derlanden aangemerkt, als tot het Duitiche y*°. • Ryk behoorcnde. En Otto en zyne opvolgers " hebben zig niet. alleen als Eigenaars der Ko-
ningklyke Regten deezer Landen gedraagen; maar, zo wel als de Frankifche Vorften van - ouds, Landdagen te Nieuwmegen, te Utrecht, en elders hier te Lande gehouden. Koning Otto, in den jaare negenhonderd Wordt
tweeënvvftic: , Italië van de overhecrfchingKei"r.
'n ° ' j. j «•. ° en fterft. van ßcrengarius, die den naam van Ketzer
voerde, verlost hebbende (V), en in den jaare
negenhonderdeenenzestig, te Rome, tot Kei- zer gekroond zynde (£), overlecdc, na eene lange en gelukkige Regeering, op den zeven- den van Bloeimuand des jaars negenhonderd 97Z- drieën zeventig (V). Hy voert, in fommige""- ' Giftbrieven, den bynaam van den Grooten (rf). De waardigheid van Keizer is, nahem, tot heden toe, byna altoos, door Duitfche Vor- ften, bekleed geweest. De Viaamfche Kronyken verhaalen, dat XIL
zekere Graaf Dirk, wiens Gemaalin Hilde-Pllcior- garde, en wiens Zoon Amoud genoemd was, z^ °* (iü
<" z~) Contin Recin. ad annum 940«
f «5 Contin. RfauN'. ad annum 952. ' X'iij Liutprand. Libr. V'1. Cap. 6. (c) Hf.rm. fcpsrit. ar! annum 973. {a'j //^;</*ÄlATiii. Au?i Turn. lil. f. 455 |
|||||
|
«4 VADERLANDSCHE VI. Doek.
Dirk II. in den jaare negenhonderdzevenenzeventig,
Giftbrief eeneGift gedaan heeft aan het lilandinerKloos- l.uere ter by G2nd CO- Graaf Dirk de II. van Hol- van een land heeft eene Gemaalin en eenen Zoon ge- Kiüoster had, die ook de naamen van llildegarde en by ^"k van Arnoud geyoerd hebben; waarom hec den IL zeer waarfchynlyk voorkomt, dat men hem moet toe-deeze Gift moet toefchry ven. Te meer nog, gefchree- naardien Dirks Zoon; Arnoud, die na hem ven W01'-|(5raaf van Holland werdt, by oude Schryvers -1_ !(ƒ), de Centenaar genoemd wordt; waar*, .---------fchynlyk, om dat hy te Gend, alwaarGraave
Dirk en llildegarde beide een Graaffchap toe-
gefchreeven wordt, ter weereld gekomen was Xg). Daarenboven vindt men, ten deezen ty de, inde Vlaamfche Kronyken, gewaagd van eenen Dirk, Graave van een Slot, te Gend, I door Keizer Otto, in den jaare negenhonderd ncgenenveertig, gefügt (ä): welke Dirk, in dit Gendfche Graaffchap, door zynen Zoon Arnoud, en dceze wederom, door den zynen, ook Dirk genoemd, opgevolgd is (O« Alledee- ze om Handigheden zouden ons doen befluiten, dat Dirk de II. Graaf van Holland, en twee zy- ner Opvolgeren pok Graaven van het Gendsch Kasteel geweest zyn. Dp.ch eene gewigtige zwaarigheid wederhoudt ons. De Vader Van den HollandfchenGraave, Dirk den II. wordt van genoegzaam alle onze Schryvers, ook Dirk- f/) Meyerüs r.d rnrnttm 9-7.
(f) Sigeb. Cemblac.ens. ad amum io{8. Cs) O. van I.ou.M Ui Ücd, bt. ao8 (A) MEYBROS ad annum 949. MiRjEI Cod. Donat. piar.Cup.
XXX. Tom. i. Oper. Diplom, p. 45. in Not (O David. Lindas« Teneramond. Liïr, III. Qap. 3. |
||||
|
VI. Boek. H IS T O R I E. 125
genoemd. Doch de Vader van den Gendfchen DirkH»
Graave Dirk draagt, by de Vlaatnfche Schry- vers, den naam van Wigman (k). Ora deeza zwaarigheid weg te neemen, onderftellen fom-' tnigen, dar de Gendfche Graat' Dirk, na 'c overlyden van onzeh Dirk den lf., metdeszcl- ven Weduwe, Hildegarde, gehuwd, en hierom, door onze Kronykfchryvers, met den Holland- fehen Graaf, verward geworden is. Doch alzo men, hiervoor, geene Historifche bewy- zen te berde brengt, agten wy 't veiliger, dce- ze duistere zaak duister te laaten, dan iets vast te Hellen, welk op loutere gistingen fteunt. Ondertusfchen moet men toeitaan, dat deeze onderftelling, zo zy grond hadt, nog een an- dere zwaarigheid, die, uit delangduurige Re- geeringe van Dirk den 11,, gemaakt wordt, merkelyk zou opligten. ■" >' Keizer Otto de Groote was van zynen Zoon xiir.
Otto den II. opgevolgd $• die, in 't jaar negen- Giftbriet honderd drieëntagtig, overleeden zynde, door van Otto den zynen, insgelyks Otto genoemd, °Pge*^n'be-* volgd werdt. Van deezen O t t o d e n 111. hoeve bekwam, naar't verhaal onzer beste Krony- vanGraa- ben, Graaf Dirk^ de If, in den jaare negen- ve Dü* honderd vyfentagtïg, het vol bezit van eeni- de"g ' ge Landen, welken hy te vooren fleges van 't Ryk ter leen gehouden hadt. Êgbert, een van Dirks Zoonen, die in' Briranje geboorett was (/), werwaards zig Graaf -Dirk en zynê Gemaalin, of ten minften de; laaide, om re!, denen ons onbekend, fchynt begeven te heb'' ben,
-£*)MiaJEUS uil fnpre. '■•
CO Gesia Trevir. Archiepifc. Cap. |U/ in. Veter. Msdbib.
E. Marïen. & ü. Durand. Tom. IV. c, 155. |
||||
|
126 VADERLANDSCHE VLBosk.
JJduc JI. ben, was, reeds voor een ige jaaren, tot Aarts -
bisfchop van Trier verheeven, en, ftondt thans 20 diep in 's Keizers gunst, of'in die der Kei- zerinne, Theofana, Moeder en Voogdes van den jongen Vorst, dat hy zynen Vader deeze Gift hielp verwerven. De Giftbrief is nog voorhanden. Koning Otto fchenkt, by den- zelven, „zynen getrouwenGraavcDirk alles, ii wat deeze te vooren van 't Ryk ter leen of „ in vrugtgebruik bezeten hadt, tusfchen de „ twee ftrooraen Liora en Hisla\ in het Dorp „ of Vlek Stmnemcre; tusfchen twee andere „ ftroomen, Medemelacha en Chinnelojara>, „ Gemarchi genoemd; in hec Land van'lëxla, „ uitgenomen de Schatting, Huslade gehee- ,*.tcn, en in de Graaffchappen Mafalant, %t,i Kinhejfijïn Texla: om al hetzelve, voor- „ taatf, niet meer ter leen, maar in eigendofn i, te bezitten , met magt om het weg te »,; > ,*. fchenken, te verruilen, en daarmede alt •t''"> M lenthalre naar welgevallen te : handelen."
:; De Briefis gedagtekend te Nieuwmegen, den ... . drieëntwintiglten i van Oogstmaand des jaars ,.' i:; negenhonderd vyfentagdg (w). •Het gezag en gebied des Graaven van Hol-
land-werde-, gelyk men ziet, door deeze Gifte, ,_ ., merkelyk. vergroot. Hy verkreeg den eigen-
dom . over verfcheiden' Landen,. welken hy te vooren alleenlyk ter ,leen plag te bezitten. Doch de gelegenheid deezer Landen is thans moeilyk aan. te vvyzen. Indien men, met fom- -d ë si •■••• ■ m ■ ■■■■ ....:,...„; i . mb Ktm>,] ■ i , (m) Pidt TIovï/é Anna'. J.ür. VIII. p. 41a. Mmai Cv%
Oiwat, i>wr. Cup. XM. m l'i»«- fc Ojn'r- üijiloni. ga. |
||||
|
VI, Boek. HISTORIE. / 117
migen, Liöka, in plaats' van Liora, leezenDiRK 11.
Ttiogc, en daardoor de Lek. verftaan, zou men . .■: konpen agtcu, .dat 'er? van; eenig Land , tus- fchen.de Lek en den Ysiel, gefproken >werdt.'r . Doch onze | oudlte Rymkronykfchryvers heb-., *.. l!l„
jjen zekerlyk geen Lioka gelezen. Een der- zelven (ti) rymt, op Lyhore, vrycr Core, en ^iet, veelligc, op het water de;Lier 9 nu, -gemeenlyk»'. de Lee genaamd, in. Delfland, ■Jlisla betekend zeer waarfcbynlyk < den_ Ts/ely •fey/Gouda en Oudewater. Smmcmcfe wordt, van de meesten, in het Zeeuwsch Eiland ' ' Schouwen gewogt, alwaar nog ,een Dorp ge.- ivondea wordt, Sonnemaar genoemd. De Stroom Medemelacha fchynt de Leek by 31c- denblik te zyn: welke; Stad haaren naam van ■ deezen. Stroom fehynt ontleend te hebben. Doch Chïnneïofqra,, waarvoor :een.oudScbry- .ver Chim?lvei,;lee&t\Qo'), Js.;nej:ge,ns te viti- dßfl;, en veelligc^ al voor lang,- in 4e Zuidej:- zee yerdweenen. .; Sommigen maaken van Ge- mgrchi, ]Hßrken\'. ßh 't is bekend, dat men thans een Eilandje van dien naam vindt, . iri .de: Zuiderzee;?, ook een Dorp aan de Stem-
meer. \ Kinhem, Mafalant en lyexla fchynen, voor KennemerlajidjMaaslauden'.Texel, te. moe- ten, genomen wonden. Zo veel blykt ten min) .{ten uk den: Giftbrief, dien wy overweegerjj,
dat Graaf Dirk,: by dcnzelven, uitgebreider gebied* krygt.oyer een gedeelte van het te*- genwoordig Holland, van Westfriesland, ien,£jwaarfchynlyk, ook van Zeeland.
Hy
»< .(»> Matia SjofiE inOirii II. II. i8< , ' •; .-, ' •
lo) ld. ibid. ..' ,;,. . j ii B«,0 -a a • _;
|
||||
|
tfi8 VADERLANDSCHE Vf. Boei*
•Irnoud. Hy overleefde deeze uitbreiding zyns ge-
XIV. bieds niet lang; maar ftierf, op den zesden
*jirk-d£ van Bloëimaand des jaars negenhonderd ne-
"pg^'gënentagtig.':■ De Graavin Hildegarde was
------>—-reeds r> twéé'jaareri*voor hem'óverleeden. Zy
werden bekte in <3e Egmondfche Klooster-Kef-
'kè begfaavën (ƒ>). njvtas Arnoudj ,i;iHee aandon, welk de Hollandfche Graä-
zyn ven réèds^verkreégen hadden^ is, naaf allfc Zoojij waaffchynlykheid, oorzaak geweest, dèt hem op. Graaf Dirk, terftond, van zyrien Zoon, Ar- 'n o ü b, werdt opgevolgd, zonder dat déèze noodig-geoordeeld heeft, zig, in 't Vader- lyk gebied j door Keizerlyke Brieven, te doen bevestigen; Immers méTT vindt niet, dat 'Af- houd eeWg-Gfaaiyk bewind,: Uit hoofde van Keizerlyke Brieven, hier te Lande, geoe- fend heeft/ Dat de Staaten des Lands, de 'Edelen of Steden, of beide, het Graaflyk be- wind aan Arnoüd ën zyne Opvolgers zouden opgedraagen hebben, gelyk Ibmmige katere 'Sehryvërs Willen, is niet te bewyzen. De draad *der oudfte Géfchiedenisfèn jeTdtöns hier hee- ften, ^at de Graaflyke Rëgcefing-over Hol- land, ten deezën tyde, reeds êrflyk geworden "zynde (;#), dé riaafte Erfgenaam-den afgeftof- ven' Graavè opgevolgd is, zonder Keizer-" óf -Staaten te kennen: terwyl-hy: zig egter äan- ifterkte, als eëri Lid of vry Leenman <iës Dtife- fchen Ryks, ën zig doorgaans als zodaanig gedroeg* " ■ '• • -: oo tiilotib'hiJiwgjflif
: 'l** (p~) Lèon. Monach.'Brevic.'EÄ '»47. Kt. Koiysw tl, a86*f-
(?) Melis Sioi:k /,•; Arnoud» H, %li |
||||
|
VI. Boek. ^HISTORIE, y ttf
Graaf-Arnoud toonde dit, niet lang na 's Arjvoud.
Vaders dood; zig vervoegende onder de Ryks XV. Vorften, die, tegen den aanvang des jaars ne^ S** j gen honderd en- negentig, te Maagdenburg, beoor- op een Rcnfpel, by een gekomen waren (r). loogt de Doch wel-i haast kreeg hy gewigtigër werk. JYest" De-Westfriezen, door Volkmarus, Bisfchop fnezen« van Utrecht, opgehitst,,weigerden den Graa- ve hulde te;doenQs). Arnoud wendde wel al» Ie poogingen aan, om hen hier qoe te bewee- gen. Zelfs gelukte 't hem, den Bisfchop, de zyde der Westfriezen te doen verlauten. Doch, deezen, voor 't waslend gezag des Graaven bedugt, (tonden, in 't Jaar negen honderd 993- drie en negentig, openlyk tegen hem op (O»"" "* De Graaf, eene aanzienlyke magt byeen ge- bragt hebbende, trok, in den nazomer des zelfden jaars, waarfchynlyk langs den zoom van Ke.nnemerland aan den Duinkant, tot in 't hert van' Westfriesland. Deeze Landltreek beftondf. toen, meest uit gebroken land; dat de, -Ingezetenen genoegzaam ongenaakbaar voor vyandelyke aanvallen maakte- Ook zal ons 't gevolg deezer Historie doen zien, dat de Westfriezen, doorgaans des Zomers, als de wateren, laagst zyn, of des Winters over 't ys, zyn beoorloogd. In 't Noordwesten deezer Landftreeke, alwaar men thans de Schager- en .Nieuwdorper-Kogge heeft, ryst de grond wat hooger, dan elders, en is minst van water voprzien. Hier heencn begaf zig de Graaf, zig nederflaande in eene vlakte, ..-..' IFm- (r) T. Palat. Aquil. Sason /i. 32.
(O Melis Stokje in Arnoud II. si. (O M. Stoke in Aruoud hl. ai. il. DüEL. I
|
||||
|
ï3ó VADERLANDSCtfE VI. Boek;
-Arnoud. IVinkelmade genaamd, en gelegen, op of om-
trent de plaats^ alwaar thans het Dorp Win- kel legt. Deeze vlakte hadt hy tot het flag- veld uicgekooren. Ook bevondt zig, hier om- trent, de magt der Westfriezen. Eer 't op een ftryden ging, gebeurde 'er iets zonder- lings, 't welk de behoudenis van een goed deel van 's Graaven Leger was. 't Volk, ver- moedelyk afgemat, door eenen moeijelyken togty in een heet jaargetyde, hadt, in de vlakte van Winkelmade, gebrek van zoet wa- ter. Westfriesland was,- ten deezén tyde, overvloedig voorzien van Meeren, doch dee- ^. zen fchynen allen met de Zee gemeen gele- gen, en dus niet dan brak water in gehad te
hebben. Sommige Kronykfchryvers vernaa- ien, dat Graaf Arnoud, begaan met zyn volk, zig in;'t gebed begaf\ en daar na hun eene plaats* aanwees, alwaar zy, graavende, zoet water vonden («). 't Gevegt viel zo voor- fpoedig niet uit. 's Graaven Leger werdt zo fel aangevallen van de Westfriezen, dat het wel haast ontfchaard en te rug gedreeven Hy fiieu- werdt. Arnoud zelf werdt in de vlugt gegree- velt in pen en gedood. Onze Kronyken plaatfen den deu flryd. Veldfiag en /'s Graaven omkomen op" den agt- ticnden van Herfstmaand1 des jaars negen hon- derd drie en negentig (V), en fchfyven hem eene Regeering van vyf jaaren f êoe': (w). Doch daar is-nog een Brief Voor handen, ge- geven door zekeren Graaf: Arnoud en zyne Gemaalin Lietgarda, ten behoeve van' het Bhn-
( k") Beka ia Balduino.:,#.;35-
(v) r.EKA in Balduin, p. 35. ... ; ....,..,. , ö,- ,,,, , .
(w) Stoke 'm Arnoud, .'/. ïe, . "'
|
|||||
|
' '
|
|||||
|
VI. Doek. H I S T Ö R I E. i$i '
Blandiner Klooster byGend, in den jaäre ne-AftNoW&
gen honderd agt en negentig (ar). Onze Graaf Amoud hadt zig, in den jaare negen honderd en tagtig, by 't leeven zyns Vaders, ook in Hawelyk begeven, mee zekere Lutgard, die fommigen voor eeiie Dogter van Rbmanits den jongen., Keizer in 't Oosten, gehouden hebben, doch welke, door anderen, als eene Dogter van Sigifrid, eerften Graaf van Lujh emburg, aangemerkt wordt. Ook worde Graaf Amoud, die in den flag tegen de Frie- zen omkwam, by fommige oude Schryvers» de Gentenaar genoemd (j»). Anderen zeg* gen , dat hy het Burggraaffchap te Gend » door toedoen zyner Moeder, verkreegen, hadt. Uit al het welke, met de hoogde waar- fchynlykheid , bellooten wordt, dat onze Graaf Arnoud dezelfde is \ die, in den jaare negen honderd agt en negentig, de Gift aan het Blandiner Klooster te Gend gedaan heefti Doch hier uit volgt, dat hy, in 't jaar ne- gen honderd drie en negentig, niet kan ge* fneuveld zyn. In 't jaartal van den Giftbnef* kan geen merkelyke misflag zyn ingeflóö* pen, alzo dezelve gegeven is, onder de Re- gecringe van Koning Robert, die eerst in 'c jaar negen honderd zes en negentig den troon van Frankryk beklom. De tydreke* ning onzer oude Historie is hier derhalve wederom onzeker, en niet dan op losfe gron»
t#)MiR.Ei Oper. Diplom. Tom. \t. pi 944.
(y) SiGEB. GemblaC. ai annum 1013. Hilt. MortSft. S. LäU«
rent. I.cod. afud jMarten. & Durand Veter. Moiiuiiu Tam« IV. c. 1052. I s
|
|||||
|
«.
|
|||||
|
131 VADERLANDS CHE VI. Boek;
Ausoud.gronden te bepaalen. Graaf Arnoud werdt,
te Egrnond, begraaven. Hy hadt het Kloo- fter aldaar begiftigd met verfcheiden' goe- deren, die te Leiden, te Vlaardingen, te Ber~ gen in Kennemerland, te Kastrikom, te Vel- zen, teSas/ènlieim, te Voorhout-, te Noord- wyk en elders gelegen waren (Y): 't welk vyy hier, alleenlyk, melden, om dat 'er do oudheid van alle deeze Plaatfen uit af te nee- men is. Sommige Kronykfchryvers tekenen aan, dat Graaf Arnoud, van Keizer Otto den / III., verwierf, dat het Graaffchap van Hol-
land, van. een regt Keizerlyk Leen, gelyk het van de Koningen der Franken plag ge- houden te worden, in een vry erfieen veran- derd werdt: waar van hem bezegelde Brieven zouden verleend zyn («). Doch 't is te ver- moeden, dat zy de Brieven van Otto den III., in 't jaar 985, aan Dirk den II. gegeeven C£), by welken, niet het Graaffchap, maar alleenlyk eenige Landen van Leen in vry ei- gen goed veranderd werden, kwalyk begree- pen, en ten onregte op Graave Arnoud zul- len toegepast hebben. In het Burggraaffchap van Gend, werdt
Graaf Arnoud opgevolgd, door zynen oudften
Zoon, Adelbert, in wiens nageflagt het ge-
14?leeven is, tot dat het, omtrent het einde
. der twaalfde eeuwe, met het Graaffchap van
Vlaanderen vereenigd werdt.
XVI. Van de twee andere Zoonen van Graaf Ar-
Dirk du noudj Dirk en Sigefrid, Sivaard oïSikh, be-
'"* reik*
(x) M. Stoke in Arncud U. 21,
Qu) OiigeDoeimie Klerk, W. 40, Qi) 2iè hier voor, il. 12$. |
||||
|
VI. Boek. 'HIST'OM E. IJJ
reikte de oudfte niet meer dan twaalf jaaren Dma Uli»
{c); waarom men het voor waarfchynlyk wordt houdt, dat hy, onder de voogdyfchap zynerf.™^™ Moeder, het Graaflyk bewind aanvaard heeft, over dat gedeelte van 's Vaders goederen, welk, federt, by den naam van Holland, bekend ge- worden is. Onze meeste Kronykfchryvcrs re- kenen derhalve Dirk, voor den derden Graave van Holland van dien naam. De Friezen bedienden zig van zyne minder- Brengt
jaarigheid, en van de voordeden, by de jong- de Fric» fte overwinningen, behaald, om zig, in de onaf- zen tot hangkelykheid van den Hollandfchen Graave, ^rpiüir. te handhaaven. Doch Henrik de II, die, na Otto den III., tot de Keizerlyke waardigheid verheeven was, rustte, ten dienlte van 'sGraa- 1005. van Moeder, Lutgard, die eene zuster zyner- ■ • de Friezen, en dwong hen tot onderwerping Qd). Doch toen Lutgard overleeden was, her- namen zy de voorige vyandelykheden, en wei- gerden Graave Dirk hulde te doen. Dceze maakte zig terftond gereed, om hen, met de Wapenen, aan te tasten, en dcedc hun open- lyk den oorlog verklaaren, indien zy hem, .binnen zekeren beftemden tyd, niet voor hunnen Heere aannamen, pe Friezen, be» dugt, dat de jonge Graaf, die eene aanzien- lyke magt by een brengen kon, en met het bloedvervvantfehap des Keizers geïterkt was* eens flrenge wraak mögt oefenen, over dé dood zyns Vaders, neigden tot ouderwerpingl GfaajT ,
/O M. Stoke in Aniniu] tl. 11. ''%.
£<*) DiTMARi Cliion. Vor, VI. p. 380, *** N
1 3
|
||||
|
«34 VADERLANDSCIIE VI. Boeit;
DjukIII. Graaf Dirk wist zig hier van te bedienen, en
floot zo voordeelig een verdrag mee de Frier zen, als hy zig, na 't voeren van eenen ge- lukkigen kryg, zou hebben können belooven;. De Graaf verbondt zig allecnlyk om „ nimr ,, mer wraak te zullen oefenen over 't leed, „ zynen Vader, door de Friezen, aangedaan." Deezen beloofden, daarentegen „ den Graaf „ hulde te zullen doen, hem de tienden hunr „ ner jaarlykfche inkomften te zullen gee- „ ven, benevens het Regt, om dezelven te „ doen invorderen, of te vermangelen, naar „ zyn welgevallen: en op eigen kosten, zo „ dikwils als zy opontbooden werden, ter „ gen zyne vyanden, ten ftryde te zullen trek> „ ken (e}." XVIt. Dit verdrag bevestigde de rust, in een ge- Invallcu Veelte deezcr Landen, voor eene reeks van Koor- jaaren. Doch aan eenen anderen oord, werr mannen den. zy eerlang wederom, door eene Vloot in Tic!, van Noormannen, ontrust, In 't jaar duizend 1009. en neffen , voeren deezen de Mervve en ~ Waalftroom op, tot aan Ticl , toen eene voornaamc Koopftad. Op het gerügt hunner aankomst, waren de Bcwooners van den Waalkaut, mee agterlaating van alle hunne goederen, behalve het geld, hooger pp ge- vlugt. GoBEFRiD, die thans het Land van I Gelder, onder den titel van Fqogd beftierde, hadt, 'fcriobn hy reeds zwak van Lighaam en hoog bejaard was, egter moeds genoeg om, in al» Ier yl, eenige manfehap by een te rukken, de vlugtende Landzaaten te fluiten en tegen de
r" (e~) MBT.tS Stoke ih DireU III. hl. 24. Joann. a Lcrais
Uir. IX. Cr.p. IX. |
|||||
|
É
|
|||||
|
VI. Boek. ; Hr ISTORIE. A V 135
de Noormannen aan te voeren. Deezen had-Dirk HU
den , ondercusfchen ,, Tiel overrompeld en uitgeplonderd; zonder het Klooster van S. Walburg, weleer door Walger, Graave van Teisterbant., geftigt en begiftigd, in 't aller- minst te verfchoonen. Go4efrid, zyne ben- de, in orde byeen gebragt hebbende, droeg het bevel' over dezelven op aan Baldrik, Graa- ve van Kleef, en aan Unroch, waarfchynlyk Graave van Teisterbant. De Noormannen, Zy wor- op ,'c.gezigt hunner aankomst verfchrikt, ver-de« ver- lieten de Stad, bergden den bekomen' buir indreeven. hunne Schepen, en zakten den ftroom we- derom af: koelende egter, op deezen her- togr, Jiunnën moed, door het brandftigteh in eeriige gehugten, die digtst langs den ósé, ver gelegen waren (ƒ). 1 In 't volgende jaar, hernamen zy den aan-Hernee-
flag met cene vloot van negentig lange Sehe- mcn hun- pen. Zy. hadden 't nu, veelligt, op Wyktegaau' Duurfcde-gemunt, alzo zy, door de Menve, lóio. de Lekken niét de Waal opvoeren. Men-------~
hadt zigyhicr te Lande, in ftaat van tegen-
genweer geftcld. Een aanzienlyk Leger van Voetvolk en Ruitery ftoudt gefchaard langs den oever der Riviere; die daarenboven nog met eenige weinige Schepen bezet gehouden werdt. De voorhoede der vyandelyke Vloote< deeze voorzorg gewaar wordende, liet, mid- den in den droom, het anker vallen, om de Volgende. Schepen af te wagten: die zo dra niet aangekomen waren, of de Bevelhebbers der Noormannen beflooten, na gehouden •' ' Krygs- • £ƒ)'AfcTfeRT. tie Diveif. Tempor, liir, I. Cap.XUUCol.i/:,
l 4 |
||||
|
t$6 VADER LANDS CHE VL Öorari
ÜJRKm. Krygsraad, van de Landing af te zien-, en
, allcenlyk den vryen doortogt, langs den? itroom, te verzoeken. Deeze werdt hun toe-
geftaan. Doch toen, 's anderendaags, de voorfb Schepen naauwlyks den Rynftroom bereikt hadden, ondernamen onze Landzaa- v ten, njet eenige weinige Schepen,- op het agterfle gedeelte der Noordfche Vloote, on- der een woest gefchreeuw, aan te valler. Daar op wendden de voorllen de ftevens te rug, en noodzaakten de onzen, voor eenen tyd, af te deinzen: ook zetteden zy eenige manfehap aan land, om dea onzen den on- derltand af te fnyden. Met het aanbreeken van den volgenden dag,: werdt 'er op onze Schepen een loos gerügt veripreid, dat de Ruitery in een. fcherp gevegt met den vyand geraakt was, en hem reeds veel af breuk ge- daan hadt» Toen vallen de onzen, beide, té water én te lande, zonder Leidsman, zon- der orde, met een onbezuisd gefchreeuw, aan Neder- op den vyand: dien 't weinig werks kostte, laag l(er deeze ongeregelde menigte te noodzaaken , onzen. eerst ^ gcjiepen te vcrlaateu, en daar na öok, te lande, met vollen ren, de vlugt té neemen: by welke egter een groot getal * door de overwinnende Noormannen, werdt omgebragt (g). Haast kreeg men de tyding van deeze ne-
derlaag te Utrecht j en ce gelyk berigt, dat de vyand dervvaards in aantogt was: waarop terftond de Huizen, langs de Ihven, uir vrees dat men 'er zig van bedienen mögt, ora het
. (#3 AirïRT, de OivKrf. Tempor. Uit. I. &t$. WC>CH.sf»
|
||||
|
VI. Boek. ' H I S T O R I E. 137
het Slot; te ligter te bemagdgen, afgebrand DirkIIK
werden. Doch de Noormannen, voor de Stad gekomenV verklaarden, dat deeze fcha- de hun leed was; dac zy niets kwaads tegen Utrecht in den zin hadden, en alleenlyk ver- zogten,. binnen gelaaten te worden, om hun» nen Godsdienst te verrigten. Dit werdt hun beleefdelyk geweigerd. En zy, onaangézieó dö-Stad ligtelyk te bemagdgen zou geweest zy«,."'t zy uit waaren eerbied voor deBis- fchöppclyke Stad, of, gclyk een oud Schry* vcr. wil, uit hoogagting voor de befaamde heiligheid van den tegenwoordigen Bisichop Ansfrid, of Aufricl, trokken af, zónder iet verders' te onderneemen, en verlieten dceze Landen (ft).*I&f,dfcezeiv,heeft men hier gecne invallen der Noormannen meer verno- men. » '■ Ansfrid 'ftie'rf kort hier na (T). Hy was, xvill, voor dac hy Bisfchop van Utrecht werdt , Staat en Graaf van Leuven en Hui geweest Qk$4-f.eTAee~ doch bezat eenig Land in 't Graaffchap Tei-,^ fterbandt; waarom hem fommige Kronyk-* Graaf- fchryvers Graaf van .Telfierbunt genoemd fcliap hebben (/). In 't jaar negen honderd vier en Teiste* negentig, werde hy, den wccreldlyken ftaat reeds voor eenige jaaren, verbaten hebben? de, tot Bisfchop van Utrecht veriooren (;»). \ Sedcrc fehonk hy zyne goederen, grooten- . .. : deels, f/0 Alpkrt. de-Divcrf. Tempor. Uhr. I. Cap. X. Col. 98.
(O I.AMB. Schafnad. adaniium 1010
C*) SiGEis. Gemblacens. ad enmm tjgj. Dpi. Oiton. UI.
ipifd Mir./Ei'si Cod. Dohat" piar. Cap. XI, Tbm, f. Oper Dipl. p. .1. Vide 5t Mir.jKUM u&l fitpra Cap. XXXIi p. ,| 1. h Xoihs. CO Cluon. dafïrRJcirt. apud MAttW^OM Anauct. Tm. V« -
|
||||||
|
(m) BiKA fa Auliiio, j>. 3S
|
||||||
|
's
|
||||||
|
i38 VADERLANDSCHE VI. Boek.
|
|||||
|
PmsIII.deels, aan de Utrcchtfche Kerke; byzonder-
lyk ook die, welken in 't Graaffchap Teifter- bant gelegen waren («). Dit Graaffchap fchynt, na de dood van Walger, Broeder van Graaf Dirk den I., door Keizerlyke Gif- ten y in verfcheiden' brokken , verdeeld ge- worden te zyn (o). Een deel heeft 'er Rad- boud y Walgers Zoon, van ter Leen gehad, 't welk naderhand aan de Utrechtfche Kerke gegeven werdt (p). Een andere Zoon van Walger, Poppo genaamd, heeft ook eenig bewind in 't Graaffchap Teifterbant bekomen (#). i Doch nog ten tyde van Ansfrid, fchynt zyn Neef Unruch (r) of Hufierik dit Graaf- fchap geregeerd te hebben fj)>" toc ^ac net zelve, by verloop jiaojmds gejieellyk der U- trechtfche Kerke werdt afgedaan (7). Het was van merkelyke uitgeftrektheid, begry- .: .. pende in zig, volgens eenige Krönyken, den
|.Ticler- en Bommelerwaard en de Landen van
f Kuilenburg, Buuren, Vianeu, Arkel, Heus-
den en Altena, tot aan de oude Maaze toe
•; . ■Qu')::'t welk wy hier te noodiger agten te
melden , om dat de Nabuurfchap van 't
Graaflyk gebied van Holland aan deeze zyde,
onder anderen, gelegenheid gegeven heeft *
tot hevige gefchillen over de grensfcbeiding,
die, eerlang, tot eenen feilen oorlog zyn uit?
(n) Diplom. Aufiidi apud IIedam p. 93, 106.
(o") Joann. A Lcvflis Libr. IV. Cap. 12. (p )'DipI. ötton. I. apud Hedau p. 83, 86. (?) Diplom. Hetir. 11, apud IIedam p. 100. (r) Aipert. ile Diverf. Tempor. Libr. I. Cap. XVI. CoU 102. (i) Diplom. Otton. III. apa,! IIedam p. 95. ■ (tl Diplom, Onratli II. apud IIedam p. 114. («) Joann. a Leïdis Liïr. IV. Cap. ig. |
|||||
|
VI. Boek. II I S T O R IE. igp
gcborften, van welken wy de oorzaaken watDiaKOT.
hoogcr moeten ophaalen. . Wy hebben boven (v) gezien, dat het xix.
Graaflcha^jvag.^Gerolf en van Dirk den L,Oor- zyrleTT^oor), oostwaards, omtrent Bodegra- fprong ve, aan 'c Stigt van Utrecht grensde.. Ook f^ff" moeten wy ons herinneren, dat de Utrecht- tusfchen fche Kerk, na Gerolfs dood, terftond het de U- zesde deel van zyne Visfchcry in den Ryn-1'00'11" : ltroom hadt weeten te bekomen (V): 't welk e^ ^"oK veelligt den eerften grond gelegd heeft van hnders. den ondcrlingcn afkeer, tusfchen de Hollan- ders en de Stigtfchen. Hier zien wy, dat het Graaffchap van Teifterbant, 't welk den Hol- landfchpn Graaveh, als naasten Erfgenaamen van Graaf Walger en zyne Zoonen, natuur- lykst fcheen toe te komen, allengskens der Utrechtfche Kerke gegeven wërdt. 't Is lig- telyk te vermoeden, dat Graaf Dirk de Ilt. dit ongaarne gezien, en nu en dan eenig ge^ weid gebruikt hebben. zal, om het voorou- derlyk Erfgoed te behouden, öf weder te be> komen.. Hier uit zyn, buiten twyfel, ge? fchillen gereezen, op de grenzen, die 'c Stigt van 't Graaffchap fcheidden: en met naame, omtrent den mond der Maaze, tot aan welketi ftroom, zig het Graaffchap Teifterbant uit* geftrekt hadt. De Utrechtfche Bisfchop maa? tjgde zig hier het regt aan, om in het Bosch Merwede te jaagen : en , daarenboven in ,de ftroomen de Waal of Maaze, daaromtrent, te visfehen (ar). De Bisfchoppen van Trier fn
Cv) ir. D:d, M, 107.
(w) /11. iao.
t jrj ÜALDaici Cliroii. Camcr. Libr. lil. Cap. 19,
|
||||
|
?4o VADERLANDSCHE VI. Boeit:
.DiRR.Ill.en van *Luik bedienden zig van dezelfde
voorregten. Veelligt beriep zig de eerstge-
melde op zekere Gifce van Egtbert, Broeder
van Graaf Arnoud,. die Aartsbisfchop van
Trier geweest was. Meer andere Geestelyken
waren 'er, die zig dezelfde vryheid, mee
Dor. regt of onregt, aanmaatigden (y~). Dirk de
drechc UI., zig hier door zwaarlyk beledigd houden-
lóis ^' was °P m'ddelen bedagt, om zyn va-
' derlyk erfgoed te verdedigen. Des werpt hy>
.: omtrent den jaare 1015, op zynen eigen
grond (z), en zo fomitngen willen, ter plaat-
fe alwaar wel eer de fterkte Durfos gedaan
hadt (V), eene Vesting op, by welke fchie-
lyk een goed getal van Huizen gebouwd
werdt, die eerlang tot eene maatige Stad
aangroeiden, aan welke hy den naam van
Dordrecht gaf (7>). En dit was het beginfel
van eene der oudlte Hollandfche Steden, dié
thans nog den eeriten rang, onder de Steden
van Holland, in de Staatsvergaderingen ,
heeft. Graaf Dirk plaatfte een gedeelte zyner
onderzaaten, in de nieuw aangelegde Stad;
Zy draagen den naam van Friezen nog, by
oude Schryvers (V). De Vesting Dordrecht,
die de Graaf wel bezet hieldt, verzekerde
hem de Jagt en de Visfchcry, die hem,
door de IverKelyken, betwist werdt; doch hy
bediende 'er zig nog van tot een ander einde.
Hy deedt 'er tollen heffen van alle waaren,
• I die
CjO Raldrici Chron. Crnic-'C. Wr. III. Cr.p. \g.
Iz5 Van Loon Al. Holt. Hüt. 11. Jieel. hl. a;a.
fa) Zie II. üjJ, tl. tot.
C/O Van- Loon Al. Holt. Hlft. II Dal, W. 277.
Ce) ALre&T. do Divcrf. TcaJjC L:ir. U. C.-p. XX. CW.-tiS.
|
||||
|
VI. Boek. HI ST O R Ife f / 141
die den ftroom op en afgevoerd werden (V): diiik III,
'x welk, zp ver men weet, zonder eenig Kei-» zerlyk verlof gefehiedende, een der eerfte be^ wyzen was, dat onze Graaven zig langs hoe onafhangkelykgr poogden te maaken. Doch gelyk zig Qraaf .Dirk, door het Klagten
handhaaven van zyne Jagt en Visfehery, dender Utrechtfchen Bisfchop en andere Geestelyken ^00P,ui- tpt vyanden gemaakt hadt; zo waren de Ger"a°ver Koopluiden ook, om het heffen der Dor-Dirks tol- drechtfche tollen, ongemeen op hem gebee- len te ten. Van de Tielenaars, in 't byzonder, ?or" Wordt aangetekend, dat zy, die uit den aart rec u gereed tot klaagcn waren, den Keizer geduid riglyk aanliepen, om hem te beweegen, dat hy zyn gezag wilde gebruiken, om hen van .;:,.-'." deeze lastige tollen te ontflaan: verklaarende zy, „ dat zy anders zelven niet naar Enge- „ land zouden können overfteeken, noch de „ Engelfchen beweegen, om herwaards te „komen handelen, en door den tyd, bui- „ ten ftaat geraaken, om den Keizer de ge- v, woone fchattingen op te brengen (e)." Deeze klagten en het aanzien der Bisfchop- pen inzonderheid woogen zo zwaar ten Ho- rolg< ve, dat de Keizer, in de Lente des jaars dui-__., *.-
zend en agttien, te Nieuwmegen gekomen,
om het Paaschfeest te vieren (ƒ), aan Go- DEFjUD, Hertog van Lotharingen, onder wien Graaf Dirk geagt werdt te moeten . ftaan,;
£.-?) Rai.dmc- Cliron. C.imer. Dhr. TH. Cap 22. .
( e) AuMBT. de Divcrlit. Temp. £:ïv. 11. Cep. XX. QoU J|H. •■'" f/") Ann. Sruw. aJ danum 1018.
|
||||
|
f 4* VADERLANDSGHE -VI. Boe».
ÖifelII.ftaan, eti -aan Adelbold, Bisfchop va»
Utrecht, bevel gaf, om Dordrecht te (leg- ten , en de Friezen van daar te verdry ven (g), Den Bisfchoppen van Keulen en Luik werde ook gelast, hunne Krygsmagt, ten zelfden nr-r. einde, famen te voogen (/?). , , v Gaarne werden deeze bevelen gehoord: . T", , en terwyl Hertog Godefrid en de twee : laatstgemelde Bisfchoppen eene genoegzaame -'t :.;::■ Krygsmagt by een verzamelden, was Bisfchop ;\1;Adelbold, die van eenen oorlogszugtigen ^jj/^/aart was, op middelen bedagt, om den Hol- landfchen-Graave) op de grenzen, afbreuk te doen. Graaf Hy hadt, geduurende zyne Bisfchoppely- Dirk ver-jfg Regceringe, over de grenzen van het fW Stigt, naar den kant van Bodegrave, eerst, Bavo. Zekeren Wirich, daar na, eenen Godezo, tot Markgraaf,' aangefteld; Thans bekleedde deeze waardigheid Dirk, Zoon van Bavo (Y), gemeenlyk, in onze Kronyken, Dirk Bava genaamd. Deez' ondernam, terftond, op Adelbolds last, de Landen des Hollandfchen Graafs, door geduurige invallen, te ontrusten, .Rioi Doch 't leedt niet lang, of Dirk de III. hadt •"—. zulk eene aanzienlyke mage'byeen gebragt, dat het hem weinig werks kostte, om Dirk Bavo, uit deszelfs Graaffchap, te verdryven, én zig van het zelve, ten nadeele der U- trechtfche Kerke, volkomen meester te maa- ken (A-). Bisfchop Adelbold rukte wel terftond eeni-
,(.**) Alpert. de Divcrf. Tempor. Libr. II. Cup. XXI. Col,
1*9. (h~) Budrici Cliron. Camenc. I.ib'. III. Cap. 23. (i) Diploma Heurici II. epM Hrdam j. 130. (i) liïKA in AUduuMü, p. 37. |
|||
|
VLBoek. HISTORIE. 143
eenige benden te hoop, met welken hy denDnutlllE.
Hollandfchen Gräave, op den tienden vanNeder- Hooimaand des jäars 1018, flag leverde, doch^™11 hy' kreeg de nederlaag, in welke een goedA'(iel_10p getal van Stigtfche Ridderen en Knaapen om- bold. kwam. Graaf Dirk de III. hegtte, federt,-het Land beoosten den Ryn by Bodegrave en Bo- j/ degrave zelve aan zyn Graaffchap. Godefrid, Hertog van Lotharingen, hadt XX.
ondertusfchen eene »Scheepsvloot uitgerust, Stryd van zins om daar mede de, Waal en Merwe j™^ÏÏ. af te zakken, en Graave Dirk Dordrecht te we, -m' ontweldigen. De Bisfchoppen van Keulen, welken Kameryk en Luik werden ook ter Heirvaart G.ra*f, befchreeven (/). Doch de laatstgemelde, ®^»öv««rtn- drik genaamd, begaf zig, fchoorvoetende en„jng met een ziekelyk lighaam, op den togc, en behaalt. overleedt, te Ticl, op den negen en tvvin- tigften van Hooimaand (jn~). De Zamelplaats der Bondgenooten was in de Betuwe beflemd (»), welke Landilreek, by éen' oud' Schry- ver (0), den haam van Eiland draagt, of om dat zy reeds de gedaante van een Ei- land hadt aangenomen, of om dat zy een gedeelte was van het aloude Eiland der Ba- tavieren. De Bondgenooten hadden, op den Waalftroom by Nieuwmegen, een goed getal van Schepen by een gebragt; hoewel hunne manfchap bekwaamer was, om te paar- de dan om te water te ftryden (ƒ>). "t Voor* nee-
CO 'Anskimus in Baldrico Cap. I.XIH. , . Qtii) Anual. Saxo. ad annum 1018. .'.} _., ,;.,. • . («5 HiTMAii. ühr. VIII. p. 425. , Qo) DitmaIU UW. VIII. p. 425, 426. GO /»LrBRT. de Divcrüt. Tempor, tïür. \\.,Cr.p. XXf. €o!\ »13. |
||||
|
344 VADERLANDSCHE VI. BoepI
JDirkIII. ncemen was, het Volk, te fcbepe, de Waal
-<• nf te voeren, tot aan het Water de Alblas, f' i, naar1 't welk "de Alblasferwaard zynen naam ^"/^heeft; van waar men Dordrecht, met ge- ,; 'mak, meende te zullen können dwingen. Graaf Dirk, die den vyand te lande verwagt- te, deedt, in alleryl, de Giesfenbrugge, een weinig boven de Alblas, over het VVater de, „XX Gieifen, gelegen, bezetten , met oogmerk, om hem. daar te fluiten. eDoch de Bondgenoo- ten bedienden zig van eenen donkeren nagt, „en zakten-, zonder gerügt te . maaken ,; die Giesfen voprby i(17). Met het; aanbreeken van den dag:, bevondt zig de vyandelyke Vloot op de Merwe, voor de Lancjftreek, die, by , oude Sqhryvers, den naam van Fier dingen ..,.». idraagt (r). Graaf Dirk vernam•> te laat, dat hem de vyand ontglipt was. 't Was juist hoog getyde, en Hertog Godefrid nam deeze gele- genheid waar, om het grootfte gedeelte zy- ner benden aan land te zetten , geevende , . aan de overigen bevel, om met de Schepen in 't diep te gaan leggen, op dat zy geen ge- vaar Ioopen mogten , van , met het vallen van 't water,' aan den grond te raaken (V). De Friezen \ Graaf Dirks onderzaaten, waren wel' terftond in de weer geweest, om de ton- nen, die, op den oever, toe bakens. verlock- ten * of»:. in den itroom, de ondiepten dee- . den kennen, af te werpen en weg te ncemen •(£),; doch zo dra vernamen zy de taïryke magt
Cj) Ai.pert. de Diverf. Temp. Lilr. II. Cap. XXI. Cu!.
119. (?) ld. ibid. * .:-•' •*: i' ' ■
»'.<*> UI ibid. : . ■ •*.... - .:■ ,V
itj ld. ibid. .-._.*,
|
||||
|
Vf. Boeit, HISTORIE. 145
fnagt des vyands niet, of de Bewooners enDiRKlII«
van het Bosch Mereweda en het omgelegen platte land verlieten hunne wobningen , en vlooden naar de Vesting Dordrecht («). Het Land hier omtrent was doorfnecden met ver« fcheiden' Graften: 't zy, gelyk een oudSchry- ver gist, om het voor den vyand ongenaak» baarer te maaken, of om zigj in die Gräften, van het Zeewater, welk hier, met de Spring- vloeden , hoog ftondt, te ontlasten (j>). Doch tusfchen dit laag Land, verhieven zig eenige Terpen of hoogten, op eene van welken, Dor- drecht geftigt was. Van deeze hoogten gaven de Friezen agt op de beweegingen des vyands; beflooten hebbende aldaar af te wagten, wat hy onderneemen zou. Hertog Godefrid hieldt» onder tusfchen, Dordrecht van verre omringd; doch bevroedende, dat het hem onmogelyk zou zyn, de Plaats te bemagtigen, zo lang hy de Friezen niet, van hunne hoogten, en uit hun gebroken Land, tot een' veldflag gelokt* en geflaagen hadt; beval hy aan eenige ligtge- wapenden voor uit te fpatten tot aan de Le*- gerplaatfen der Friezen, dezelvert ten ftryde uit te daagen, en terftond daar na, in goede orde, af te trekken; op dat de Friezen, hen volgende, van 't gros des Legers, op ruimer Slagveld, zouden können ontvangen worden. Het bevel werdt nagekomen (w). Men werdt, op 't gebroken en moerasfig land, haast handgemeen. Graaf Dirk hadt zyn Le-
f iO Al?ïïrt. LiVr. II. Cap. XXI. Col. 120.
tv) Id. Ibid. • L») Alpert. Libr. II. Ccp. XXI. |
|||||
|
IL Deel,. K
|
|||||
|
i46 VADERLANDSCHE VI. Boek;
Dirk III. Leger in twee deelen verdeeld. Het een deel
viel den vyand van vooren aan. Met het an- der, over welk hy zelf gebied voerde, trof hy hem op zyde. Zo fel werdt 'er gevogten (V), dat de Lotharingfche benden, niet in goede orde, gelylc de affpraak was, maar hals over hoofd aftrokken. Dit bragt terftond den fchrik in 't vyandclyk Leger. Die vermeerderd werdt, doordien zekere bloedverwant der Friezen, die zig onder de vlugtende vyanden bevondt, uit list of losheid, een gerügt verfpreidde, dat Hertog Godefrid zelf, door de Friezen, aan- gevallen, en op de vlugt gejaagd was (y). Straks hierop, verhief zig een gefchreeuw vmFliedt! Vliedt!(z) door 'tgantfcheLeger; zonder dat men regt wist, wie 'er de eerfle oorzaak van ware. Toen werdt het vlugten algemeen. Die den ftroom bereiken konden, bergden zig, zwemmende of waadende, in de Schepen, welker fommigen, te zwaar beka- den , te gronde gingen. Die geen tyd gehad hadden, om zig van hunne Wapenen te onh doen, en geharnast te water gegaan waren, bleeven, in merkelyken getale, in den modder fteeken, alwaar zy wel baast verfmoorden. An- deren , die de Schepen bereikt hadden, brag- ten, zonder hunne Spitsbroeders af te wagten, de riemen in 't water, en roeiden den ltroom op (a). En zo gelukte het Bisfchop Adelbold, met weinige manfehap , in zeker Vaartuig, her, Lyf te bergen (hy Graaf Dirk, deeze on-
Of) Ditmar. Libr. VIH. p. 425. GO Alpert.' Libr. 11. Cr.p. XXI. (.i") Ditmar. Libr. VIII. f. 435. SiGEBEET. Gemisl. ai
ca«. loisi. (it~) AtrERT, Libr. II Ccp. XXI. (^b) Ditmar. Libr. VIH. f. 425. 4 |
||||
|
VI. Boek. 14 I S T O R I E. 14^
onverwagtte vlugt verneemende, ligtce een
gedeelte der bezetting uit Dordrecht.* en rende den vliigtenden vyand ageer na. Toen werde 'er nog eene groote menigte geflaagen, en de weg bezaaid met Lyken. Hertog Godefrid zelf, gekwetst zynde (c), werdt gevangelyk naar Dordrechc gebragt; doch eerlang op vrye voeten gefield, onder voorwaarde; dat hy, voor de Friezen, verzoening ten Keizerlyken Hove verwerven zou, gelyk ook gefchiedde (d). Graaf Dirk behaalde deeze merkwaardige overwinning, op Woensdag, den ncgenen- twindgften van Hooimaand des jaars duizend- enagttien; en bleef, federt, in 't bezit van 't Bosch Merewcda en van de naaste flroomen en Landeryen (e). De magt zyner vyanden was ook geweldig geknakt, door deeze neder- laag. De Luikfchc en Kamerykfche Knegtert waren byna allen omgekomen (ƒ). Van de zyde des Utrechtfchen Bisfchops, waren ook eenige Graaven, Ridders en Geestelyken ge- fneuveld (g). Kortom, de oude Schryvers getuigen, dat 'er* na den tyd van Karel den Grooten j hier te Lande, zo zwaar een ver- lies niet geleeden was (/2). Ook geloofde rneri toen , dat het onheil , den Lande hierin overgekomen, niet lang te vooren* door ee- ne groote Staaftfter (i), en door een vinnig Vogelgevegt, ter plaatfe van den flag voor- gevallen , voorfpeld was geweest (&^. Graaf
ic~) Baldkici Chron. Cnmcr. Libr. ÏII. Cup. éa.
(«O Sir.EB. GemrlaC. ad amium 1019. |
|||||||||
|
\
|
<Ó Ai.rEW. Libr. 11. .Cep. XXI. Col. Uu
f) Ditmar. Libr. VIII. p. 425, 42a,
|
||||||||
|
Qg) Beka in Adelboldo, p. 38.
(A) »1TMAR. Libr. VIJI. p. 426. (O Beka in Adelboldo p. 37«. (+.") Annal. ünxo. ad aniutm 1018: M *
|
|||||||||
|
148 VADERLANDS CHE VI. Boek.
DirkIIL Graaf Dirk trok, ondeftusfchen, uit deezen
algemeenen ramp, niet weinig voordeels. Bis- fchop Adelbold werdt, zyns ondanks, genood- zaakt, vrede met hem te maaken. De voor- waarden werden, door tusfchenfpraak van Godefrid, Hertog van Lotharingen, getrof- fen (/); doch niemant der ouden heeft naauw- keurig genoeg aangetekend, welken dezclven geweest zyn. XXI. Zeker genoeg is 't, dat Graaf Dirk in 't be- Vrede zit bevestigd is, van de Landen omtrent Dor- tusfchen dr,gght en Bodegrave; doch 't is waarfchyn- deiiGraa- jy^ jat j:y 5eZeiven van den Utrechtfchen vs viin Holland Bisfchop ter Leen heeft gehouden. Men heeft
en den nog eene oude Lyse van de Leenmannen der Bisfchop Utrechtfche Kerke, in welke de Graaf van Utrecht HóUshé-» als 's Bisfchops Maarjchalk, gedagt, 'en verfcheiden' Landen opgenoemd worden, welken hy van de Utrechtfche Kerke ter Leen hieldt. Sommigen brengen deeze Lyst tot den fyd van Bisfchop Adenoid, die in 't hoofd derzelve genoemd wordt \m'). Doch anderen hduden de oudheid en egtheid derzelve ver- dagt (ff), waar toe te meer reden is, om dat zy, by de verfcheiden' Schryvers, die dezel- ve aannaaien, niet eveneens gevonden wordt (o), 't Schynt wel een werk van ouden oor- fprong te zyn, en veelligt van Adelheids tyd; - doch merkelyk aangevuld en bedorven , in laater tyden. Van den Hollandfchen Graave leest men 'er, onder anderen, in, dat hy het Graaffchap van Holland van den Utrechtfchen w- . Bis- fO DjTMAR.JIWr. Vlll. p. 426. Annal. Saxo. edimnuinioiH.
C»0 Heua in Adelboldo. p. III. (_«) Buciielus ad Mbdam p- 117. (o 5 V'tde Cliroii. de Trajciilo apud Matth. Analeiï. Tom,
Hl, p. 332. |
||||
|
Vï. Boek. HISTORIE. 149
Bisfchop, als een vry.Leenman, ter Leen Dirk.lil,
hieldt : doch veelligt moet men, door dit Graaffchap van Holland \ liet Graaffchap van Bodegrave, welk Dirk de III, aan Dirk Bavo ontweldigd hadt, verftaan. En 't is gantsch niet vreemd, dat Adelbold dit Graaffchap, welk Dirk de III. reeds bemagtigd hadt, by 't fluiten der Vrede, aan hem ter Leen opge,- draagen hééft. Zo men anders de Lyst, van welke wy fpreeken, tot laaterc tyden brengen wil, kan men, voor het Graaffchap van Hol*-1 land,r-het Graaffchap van Gerolf en deszelfs opvolgers neemen, welk, gelyk wy hier. na 'r< zullen zien, in.'t jaar 1M4, by Keizerlyke Brieven, aan den Bisfchopman Utrecht werdt : opgedraagen. Men I mag ook vermoeden, dat de Graaf van Holland zig verbonden heb- be, het Stigt van Utrecht, met-de wape- nen ,'. te .befchermen, en dat hy 1 hierom, fe-> dertv den naäm van Mpd^ßjialk des Bisl'chops gedraagen heeft; door welken naam, onder onderen, oulings, gelyk tegenwoordig, ceri Legerhoofd -betekend werdt. Voorts hadt een Maarfchalk ook de eer van het zwaard voor den Bisfchop té draagen, by deszelfs inwy- ding, en den.toom van 's Bisfchops paard vast te houden, terwyl hy.'jy aftradt (p),< '.: Na ?t fluiten der Vrede met Bisfchop Adel? Graaf
bold, fchijnt. Graaf Dirk wederom in de gunst Dirk des Keizers herfteld te:zyn., ; Immers, hy ver-lï0?11!rfe fcheen!, in Herfilmaind des jaars [éénduizend- gan'by8."' vierentwintig, op den Ryksdag, op welken- 1024.' KoENRAAD, Hertog van Z waben, in de---------
1 ata -plaats
(p~) Vide Hbdau p..j 11. & Excerpt, ex Ctiron. Breni. nfud
LSIB.XIT. To:>). H. p. 2-1, . 1 ,j ,
K 3
|
||||
|
x5o VADERLAND SCIIE VI.Boe?,
•ïliRKlII. plaats van Henrik den II,, tot Keizer verkoo-
ren werdt. De Schryver, die dit verhaalt, noemt onzen Graaf Dirk van Friesland \Thiede- ricus Frefoni<e\{q). Ook gewaagt hy, onder dien zelfden naam, van hem, by gelegenheid van zekere algemeene byeenkomst der Ryks- 1030, vorften, die, in Herfstmaand des jaars cen- *------— duizendendertig,' te Hirtsfeld gehouden, en,
door Graave Dirk ook bygewoond werdt (r).
XXII. Omtrent deezen zelfden tyd, ' op den vyf- Byzon- jen van z0mer- of van Oogstmaand, overleedc wegen? Sivaard, of Sikko,de Broeder van Graaf Dirk Sivard den III. (j). Hy werdt te Egmond, welks ot'Sikko, Abtdy hy en zync Huisvrouw rykelyk begif- Broedcr tjgj hadden, begraaven (7). Weinig gegrond den IIL kefcheid vindt men van hem, in oude Gédenk- fchriften. Onze Kronyken verhaalen, dat hy, met zynen Broeder overhoop geraakt zynde, en, zo fommigen willen, zelfs eenen dood- flag begaan hebbende, naar Kennemerland vlugtte; alwaar hy, door de fchoonheid of. looze treeken van zekere Tetia oVFietburg be- koord, zig met haar, in een gantscb ongelyk Huwelyk, begaf. Zy was de Dogter< van zekeren Gazewyn: die, uit Friesland, dat is Westfrieslandi' te'Kastrichem was' komen woo-' nen. Dit Huwelyk vermeerderde de oneen ig- heid tusfchen SikkO;en zynen Broeder, dien' hy iiet bewind van 't Vaderlyk 'Graaffchap. misgunde. Zo hoog liep de tweedragt, dat " -•"-'• ;' :- '•* ' H r 'Graaf C?) Vita Meiniveuci E pilt. Paderbr.' Crp. XCIU. 'fliCdä»
LeibSit'h. Tam- 'I. p. 557. (r) Vita Meinwkrci Crp, CU. f>. 559.
(sj L%qh. Monach. Egmonil. lirevk. p. 150;
'f O M. Stqkk iii Dirk UI. H- -3»
|
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 151
|
||||||||
|
Graaf Dirk op zyns Broeders leeven toelei. Dirk III.
Eindelyk werde hem, by verdrag, het bewind over Kennemerland en Westfriesland, onder zynen Broeder, afgeftaan («). Hy liet twee Zoonen na, Dirk, den eeriten Heer van Bre- derode en Zevenbergen, en Godefrid, Heer van Luxemburg (v). Graaf Dirk de III. hieldt, na Sikkos dood, 't bewind over Kennemerland en Westfriesland wederom aan zig (w"). De rust, die hy, na 't eindigen van den XXIII.
Utrechtfchen kryg en na de dood zyns Broe- S^f, ders, genoot, gaf hem gelegenheid tot het j^ trc^t onderneemen eener Pelgrimaadje naar Palesti - naar 't na, van waar hy, het Graf des Heeren en de Heilige andere Heilige plaatfen Godsdienstiglyk be- J;*nd* zogt hebbende, na verloop van eenigen tyd, f„j0*ng behouden te rug kwam. Hy was de eerfte der der Pel- Hollandfche Graaven, die deezen togt onder- grimaad- nam (ar). Doch 't was, al federt eenige ecu- iern ^ wen, by klein en groot, gebruikelyk geweest, niet flegts uit Griekenland en Italië; maar zelfs uit de afgelegenfte declen der Christen - wee- reld, het Heilige Graf te Jeruzalem, in Pelgri- maadje, te gaan bezoeken. De Kalifen, op- volgers van Mahomet, Palestina betnagdgd hebbende, gaven den Christenen hier door- gaans vryheid toe : en de Kalif, Aäron, hadt zelfs, ten teken deezer vryheid , de fleutels van 't Heilige Graf aan Karel den' Grooten toegezonden (j). Somtyds werdt |
||||||||
|
dee-
|
||||||||
|
(u) LEON MONACII. p- 144» I50.
(v) ld. lbid,
(*) ld. ibid.
(x) M. Stoke in Dirk Hl. IA- 23.
(ƒ_) EoiNHABT. Amial. cd mm. "cot.
K 4
|
||||||||
|
i5a VADERLANDSCHE VI. Boe*.
BiRKlII.deeze vryheid wel eens wederom befnoeid.
Ook liepen de Pelgrims, nu en dan, gevaar van door de Arabifche Struikroovers geplon- derd te worden. Doch hun yver overwon deeze zwaarigheden. In de elfde eeuwe, fchy- nen de Pelgrimaadjen naar Jeruzalem toege- nomen te zyn, naar maate dat de Pelgrimaad- jen naar Rome, om de Graven der Aposte- len te bezoeken, gevaarlyker werden, en daar door in minder agcing raakten. Rome was, federt veele jaaren, een tooneel van allerlei ongebondenhcden geweest. De Paufen, die 'c kwaad, do.or hun gezag en voorbeeld, behoor- den gefluit te hebben, waren 'er voorgangers, ia (z). De offerhanden der Pelgrims werden, geweldiglyk geroofd: de mannen onder hen waren dikwils huns lyfs, de vrouwen haarex eere niet zeker (#); al het weike oorzaak was, dat Rome, minder dan voorheen, uit Gods? dienstigheid, bezogt werdt. Daarentegen, viel'er, in den aanvang der elfde eeuwe, iep voor, 'c welk veele voornaame luiden dentogt naar 't Heilige Land deedt onderneemcn. Da Soudaan van Babilonie hadt, in of omtrent hes; jaar 1009, de Kerk van 't Heilige Graf doen om- verwerpen: aangehitst, zo geloofd werdt, dooi- de Jooden van Orleans, die hem diets gemaakt hadden, dat de Christenen, onder den fchyn van het Heilige Giraf te bezoeken, toeleiden op, het bemagtigen. van zyn Ryk. Doch vy,f jasyeij ïaa-
(*) LlwTPRANm Hirt. h'ér. VI. Cap. 6.
(*0 WiLUEui. Mai.mbsb. Libr.U. Cup. 2*« |
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 153
|
||||||
|
Jaacer , vverdt de Kerk , door zyne eigene Dirk IV.
Moeder, Maria, die Christens was, wederom herhouwd. Ln toen zag men,jaaren agter een, menigten van Pelgrims, onder welken veele Vorilen, Bisfchoppen en andere Grooten wa- ren, den togt naar Jeruzalem onderneemen, om de nieuwe Kerk te bezien en te begiftigen <7>), Met dit byzonder oogmerk, heeft Graaf Dirk de lil., waarfchynlyk, ook de Pelgri- maadje naar 't Heilige Land gedaan. Van zyne bedryven, na zyne terugkomst, vindt men niet byzonders aangetekend. Hy 0verleedtD00.1l op den zevenentwintigften van Bloeimaand yn p.jA des jaars eenduizend negenendertig, nalaa- eM * rende, by zyne Gemaalin, Othilde of Wtthil- de, Dogter van Otto, Hertog der Saxers, twee Zoonen, Dirk en Floris (c). Dirk volgde hem op in 't bewind over 't XXIV.
Graaffchap van Holland, en wordt, gemeen-D>rk ie lyk, onder den naam van Dimt den iv.»wo'rdt voor den vyfden Graave van Holland gere- Graaf, • kend. Floris kreeg, volgens 't verhaal onzer in zyne Kronyken (V), 't bewind over Oostfrieslaiid. plaats. , Doch 't is vermoedelyk, dat zy zig vergist, £n Kennemerland en Westfriesland gemeend hebben, waar over Sifrid of Sikko , Zoonvaij Graaye Arnoud, ook eertyds. 't gebied gehad ,,.; hadt. Keizer Koenraad de IL, die zig te Utrecht
hadt vervoegd, o,m, nevens zyne Gemaalin-,.' . *y - (-£) Glaber. Hill. Uhr. III. Caß. 7.
(c5 Theod. A Leydis & r.EÖN. Monach. Egm. Qrjvic.
g. 144, 14H. AJ. Stoke, in Dirk III. W. 23, 25. ~\d) Joahn. i. Lkvdis Libr. IX. Cap. u |
||||||
|
K 5
|
||||||
|
154 VADERLANDS CHE VI. Boek.
Dirk.IV.zynen Zoon Henrik, en verderen Hofftoet,
aldaar het Pinkfterfeest te vieren, overleedt 'er, niet lang na Graaf Dirk den III., op den vierden van Zomermaand (V). Ook werden 'er zyne ingewanden ter aarde befleld (ƒ). Zyn Zoon en opvolger Henrik de iii. zig, in 't volgende jaar, insgelyks te Unrecht op- houdende, begiftigde de S. Maartens Kerke al- daar, ter gedagtenisfe van de begraavinge der ingewanden des overleeden Keizers, metver- icheidèn' Landeryen, zo onder het Dorp of SteedjeGroningen,als ineenige anderemin be- kende Plaatfen, in het Graaffchap Drente, ge- legen. De Giftbrieven, die nog voor handen zyn, zyn te Utrecht, op den eenentwintig- ften van Bloeimaand des jaars 1040, gedag- tekend (g). Bermilf of Bernold (K), die thands den Bis-
fchoppelyken ftoel van Utrecht bekleedde, be- vestigde , omtrent deezen tyd, het Vredes» verdrag, welk, tusfehen zynen voorzaat, Adelbold, en Dirk den III., gemaakt was, met Dirks Zoonen, Dirk den IV. en Floris (i). Doßh van eenen anderen kant, werdt Hol- land, weinige jaaren laater, wederom door de wapenen ontrust. XXV. Vlaanderen werdt, federt omtrent tweeeeu- Oor- wen, geregeerd, door Graaven, die Leen-
fprong mannen der Koningen van Frankryk waren.
dragttus- Boudewyn de IV., Graaf van Vlaanderen, raak-
te* (e) WirpoN. Vita Cliunr. Salici p. 442. .
X_f} BiJCHEL. ad Bekam, p. 41. < #) Heua p. i:o, ist.' '
(h) t'hk Epitaph- ejus apud JIattHjE'JSI aS Anonym, d$
Rebus Utiraj. p. l8y. (;') JBjeka ia Bemofpho p. 39« |
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 155
|
||||||||||
|
ie, in den aanvang der elfde eeuwe, in oor-DirkIV.
log, met-Arnoud, Graave van Valenchyn, die rChen zyn Graaffchap van den Keizer, toen Henrik Holland den II,, ter Leen hieldt. Boudewyn bemagtig- |n Vla»u- de de S j ad Valenchyn, die, federt, door Keizer ore"* Henrik, als Leenheer van Graave Arnoud, belegerd werdt. Doch de Graaf van Vlaande- ren , met Krygsvolk van Robert ■> Koning van Frankryk, gefterkt, noodzaakte den Keizer 't beleg op te breeken. Dit gebeurde, in 't jaar iooó (J€). In 't volgende jaar, floeg de Keizer 't beleg voor 't Slot van Gend, welk hy in-, kreeg. Graaf Boudewyn neigde toen toe een verdrag; welk voordeelig genoeg voor hem uitviel, alzo de Keizer hem aan zig verbinden wilde, om, door zyn' moed en vermogen, de Neder-Lotharingers, die zeer tot opitand neigden, in toom te houden. Hy liet hem dan Valenchyn, mids hy 't van 't Ryk ter Leen hieldt: en droeg hem zelfs, niet lang daar na, Walchereo (/), en zo fommigen fchry- ven, nog andere Zeeuwfche Eilanden op (jn), Vlaanderen zou zig zelfs, oudtyds, tot aan het Zeeuwsch Eiland Schouwen toe, hebben ükgeftrekt (»); zo dat gantsch Zeeland Be- westen-Schelde tot Vlaanderen zou behoord «a hebben. De Hollandfche Graaven beweerden ouder Onder-
regt op de Zeeuwfche Eilanden Bewester- ïot\,gln Schelde te hebben; doch op wat grond, is fat Hoï- bezwaarlyk aan te wyzen. De Vlaamfche Kro- lamücfië nyk- Graavea
|
||||||||||
|
'è
|
) Sigeb. Gemblac. ad anmim 1006.
Ditmar. Libr. VI. p. 383. iPERiiChron.S. IkrtiniO;?. |
|||||||||
|
XXXIV. Sigeb. Gbmbl. ad awiani IC07.
(vi') Me vel ad ami. K07 Q«) Ütirei. Vr.su. Si^iïl. Comit. Ffcnür. p. 34,- |
||||||||||
|
156 VADERLANDSCHE VI. Boek.
|
|||||||||||||||||||||
|
Dirk IV,
op Zee- land Be- westen Schelde. |
nykfcliryvers willen, dac zy zig beriepen, op
de Gifce van Keizer Lodewyk van 't Woud Wasda, waar voor men dan Walcheren neemt, in den jaare 868, gedaan (0). An- |
||||||||||||||||||||
|
ders zou men mogen gisfen, dat zy hun rege
vestigden, op laaceu Gifcbrieven, by welken hun Graaffchap, Zuidwaards tot aan Forcrapa worde bepaald: welk Forcrapa, mee de mees- te fchynbaarheid , in Zuidbeveland gezogc worde (p). Doch wat hier ook van zy, Zee- land Bewesten - Schelde is lang een cwistappel geweesc, cusfehen de'Graaven van Holland en van Vlaanderen. De cweedragt, hieruïc ontitaan, was, agc ik, oorzaak van den inval in 'Friesland, in 'cjaar éénduizend vyfenveertig, door Boudewyn den V., Graave van Vlaan- deren , ondernomen: van welken ons de Kro- nykfchryvers niets anders melden, dan dac hy zyne vyanden verflaagen heeft , en zonder fchade geleeden ce hebben , zegepraalend t'huiswaards gekeerd is Qq), |
|||||||||||||||||||||
|
1045.
|
|||||||||||||||||||||
|
XXVI.
Nieuwe
onlust
tusfchen
Holland
en
Utrecht.
|
Men mag, niet zondef reden, vermoeden,
dac deeze nederlaag, den Hollandfchen Graa- ve eoegebragc, den Ücrechefchen Bisfchop we- derom aanleiding zal hebben gegeven, omKei- zer Henrik den 111., eot eenen Kryg tegen Dirk |
||||||||||||||||||||
|
den ,IV. op te hitfen; fchoon ons hiervan.
geenvduidelyk blyk, in de oude Gedenkfchrif- ten, is voorgekomen. De Bisfchoppen Adel- bold en Bernulf zagen, dit weet men, Graaf Dirk ongaarne in 't bezit der Landen omtrent de Merwe en Ryn. .Adelbold wist, van Kei- . .. -, „, ' *er |
|||||||||||||||||||||
|
CO MEYER!
|
H fvpra.
nr hi. |
||||||||||||||||||||
|
Cpj Zie liiei voor 'il. 108.
CS) MCïCacs. <:- eaaum 1,045. |
|||||||||||||||||||||
|
Vi. Boek. HISTORIE. 157
ser Koenraad den IL, al in deri jaare 1027, Dirk IV.
het Graaffchap in Teisterbant te vcrkry- gen, met zo volkomen regt van gebieden, dat 'er nieraant, naderhand, iet over te zeg- gen mögt hebben (r). Vermocdelyk wordt hiermede een Graaffchap gemeend , welk thans, gedeeltelyk ten minsten, in Dirks ge- weld was, en dan kan 't geen ander zyn, dan 'c gene omtrent Dordrecht gelegen was. im- mers men weet, van elders, dat zo wel Kei- zer Koenraad, als Henrik de II., en Henrik de III., veel moeite aangewend hebben, om de Utrechtfche Kerke wederom in 't bezit te Hellen van de goederen, omtrent de Merwe, de Waal, den Ryn en elders gelegen, en haar, zo men voorgaf, door Graave Dirk den Ili., en zyne twee Zoonen, geweldiglyk ont- roofd (j). Wat Henrik de II. hier toegedaan hebbe, is te vooren verhaald. Zo Koenraad meer dan de gemelde Gifc in 't werk gcfteld heeft, om de Utrechtfche Kerk in haar rege te handhaaven, hebben de oude Schryvers, die tot onze kennis gekomen zyn, verzuimd zulks aan te tekenen. Doch van de verrigtin- gen des tegenwoordigen Keizers, Henrik den III., ten behoeve der Utrechtfche Kerke, zul- len wy nu, uitde'egtfte berigten, verflagdoen. Met den aanvang des jaars eenduizend zes- Krygtus-
enveertig , hadt de Keizer eene tamelyke fchen de Vloot Schepen en een aanzienlyk getal van^izer- gewapenden byeen verzameld. De Schepen HoHan-3 (chynen op de Maaze te water gebragt teders. zyn; KH^-
( r ~) Diplom. Conradi II. epud Hp.dam f. 114.
(f) Diploma Henrid IV. efuä Hbdam f. »29, T30.
|
||||
|
i$8 VADERLANDSCHE VI. Boe*;
Dirk IV. zyn; doch de Keizer en andere Grooten be-
gaven zig, om het Paaschfeest te vieren, naar Utrecht, welke Stad, de Schryver, die hier van gewaagt, en deezen tyd beleefde, nog eenc Stad van Friesland noemt (*). Onder de Bondgenooten of Leenmannen des Keizers, die hem.; op deezen togt, verzelden, worden' Lambert de II, Graaf van Leuven, en Wazo, Bisfchop van Luik, met naame gemeld (u). Doch de laatfte was zo onbcdreeven in den Wapenhandel, dat hy zig, niet dan fchoor- voetende en vol vrceze, op den togt begaf, Ook hieldt hy zig, geduurende den ftryd, al- toos in de agterhoede, 't welk hy, nader- hand, met driehónderd ponden zilvers, ten behoeve der Keizerlyke Schatkist, boeten moest (v~). Na 't vieren van 't Paaschfeest, begaven
zig de Keizer en de andere Legerhoofden haar de Vloote; die vast den ftroom afzakte, en wel haast Dordrecht bereikt hadt. De Plaats werdt terftond beflooten door 't Keizerlyk Le- ger, en zo hevig beftormd, dat men't, eer- t)oré- lang, opgeeven moest. De Keizer, Dor* recht drecht van bezetting voorzien hebbende, zak- jvordt ^ £e mec (je vloot af naar Vlaardingen, alwaar jnen"°* z'5 Graaf Dirk toen bevondt (v). De oudfte der Schryveren, uit welken wy 't verhaal van deezen togt ontleend hebben, noemt Graaf Dirk, by
(O Hermann. Contract, cd canum 104S.
f«) Mag«. Cliron. lielg. p. 114.
. fjQ Ansblmus in Wazone. Cap. CVII. Gesta Episc. Leott tap- LX1I1. apud Mart. & Durand. Veter. Monom. 2terrV IV. p. 90.3. $y~) Magn; Chrono Belgi^. J14.
|
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 159
by deeze gelegenheid, Markgraaf van Dirk IV«
Vlaardingen (af), veritaande, waar- fchynlyk, door Vlaardingen, niec alleen de Stede van dien naam, maar ook de gantfché Landftreek daaromtrent, die, aan den mond der Maaze, digt aan Zee, gelegen, als de ui- terfte grensfeheiding des Ryks, aan deezen kant, werdt aangemerkt: waarom ook den Graaf de naam van Mark- of Grensgraaf gegeven werdt. Dezelfde Schryver noemt den mond der Maaze, voor Vlaardingen, de Vlaardinger engte [Frettim Phladirtingum']; waaruit veelligt af te neemen is, dat de ge- weldige wyde mond der Maaze, van welken oude Schryvers(;y) gewaagen, door den tyd, reeds merkelyk enger geworden was. Graaf Dirk werdt, eer hy 't wist, te Vlaar- viaardin-
dingen verrast, door de Keizerlyke Vloote,gencn weshalve hy de Plaats ruimde, die, terftond; Keenen- door de Keizerfchcn, bezet werdt. Keenen- 0"^_ burg, eene fterkte, aan het water de Keen in mees- Delfland gelegen, werdt, insgelyks, doorterd. hen, bemagtigd (2); en dus de gantfché Land- ftreek , die de Hollandfche Graaven der Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf, onregt- vaardiglyk ontweldigd hadden, hun wederom afhandig gemaakt (#). Graaf Dirk, zig, zo onverhoeds, van een Dirk de
groot deel zyner bezittingen beroofd ziende, IV. ver- was op middelen bedagt, om zig te herfiel- ^indt zig^ len. Zyn verlies maakte hem (louter, en by defridr nam 'er gelegenheid uit om openlyk tegen Hertog den
(aO Hermans. Contract, ad annum 1046.
. O' ) Tacit. Amial. 11. Cap. 6, (Vj Her.makn. Contr ad annum 104C {£) IIERM.IKN. ConT&ACT« ad atllitim I04&. . |
||||
|
x6o. VADERLANDS CHE VI. BbsW
Dirk IV,: den Keizer op te ftaan (b). Gozilo, Broe-
vnn Lo- ^er cn °Pvolger van Godefrid, Hertog van
tharin- Lotharingen, ovcrleeden zynde, hadt twee
geu. Zoonen nagelaaten , Gozilo en Godefrid*
Voor zyn overlyden, hadt hy, met 's Keizers
bewilliging, Gozilo, fchoon onbekwaam tot
de Regeeringe, tot zynen opvolger in Opper-
Lotharingen gefchikt (c). Godefrid,wieniVe-'
der- Lotharingen, te vooren reeds, toegelegd
was, hier over te onvrede, vatte de wapenen
op tegen den Keizer, en poogde zig, ook van
Opper-Lotharingen, met geweld, meester te
maaken. Het gantfche land, tot aan den Ryn
toe, wcrdt, door hem, afgcloopen; en Hertog
Albrecht, dien de Keizer, in Gozilo's plaats, c
gebied over Opper - Lotharingen opgedraagen
hadt, in eenen veldftag, overwonnen en gedood.
Dit gebeurde, in 't jaar 1044 (/). Godefrid zig ,-
naderhand, op den raad zyner vrienden, aan
de genade des Keizers hebbende overgegeven,
werdt eenigen tyd gevangen gehouden; doch
eerlang wederom op vrye voeten gefteld (e).
Toen, ziende dat hem zyne onderwerping
niets gebaat hadt, dreef hem de flegte rtaat
zyner zaaken andermaal tot eenen opftand.
Dit befhiit nam hy juist op dien tyd, als de
Hollandfche Graaf een diergelyk genomen
hadt. Hertog Godefrid en Graaf Dirk maak-
ren dan terftond een verbond famen, om den
Keizer alle afbreuk te doen, en zig in 't ver-
looren of ontnomen bewind te herftellen.
De
(h } Hfrmann. Contr. ad anr.um 104?!.
\c) Hermann. Contu. ad aimam 1044. Sigeb. Gembl.
ad annnm 1044. (d) Law«. Schafnaburg. ad annnm 1044. Sigebert, GS53ï
BMC. ad cnnuni 1048. {js~) Lambert. Schaïnab. cd annii 1044, 1045.
|
||||
|
Vi. Boek. HISTORIE. i6t
De Hertog (lelde zig terilond in Maat, omDpjK JVY
zyn woord naar te komen. En behalven ande- 't Paleis re nadeelen, die hy den Ryke toebragt, ge"m^Je"W* lukte het hem, de Stad Nieuwmegen te be- verbrand. magügen, en het Vorftelyk Paleis, aldaar door Karel den Grooten getilgt, door den brand, te vernielen (ƒ). Graaf Dirk zat ook niet (lil, maar een vliegend Leger byeen ge- rukt hebbende, liep hy het platte land der naaste Bisdommen, waaiTchynlyk Utrecht en Luik, alomme af, ysfelyke verwoestingen aan- regtende (g). Het gros van 't Keizerlyk Leger was, ha 't xxvir.
wel gelukken van den aanflag op Dordrecht Scheeps- en Vlaardingen, wederom te rug gekeerd * en j-'T"* de Keizer, midlcrwyl met andere zaaken on- viar.rdin- ledig, vierde het Pinkfterfeest des volgenden gen, tus- jaars te Spicrs, toen hy van de vyandelykhe- fclien 'Ie den van Hertog Godefrid en Graave Dirk ty- keizer- ding kreeg. De Hertog fchikte hem, kort Hollan- daar op, een gezantfehap toe, en wist zynen ders. optland zo listiglyk re verfchoonen, dat de i°47« Keizer betloot zyne magt, voor eerst, alleen ""~"" tegen Graave Dirk te wenden (Jï). Tegen den Herfst dan, werdt 'er wederom eene Vloot toegerust, die, eerst langs den Ryn, en ver- volgens langs de Waale en Maaze, tot voor Vlaardingen afzakte. Een oud Schryver, die van deezen togt gewaagt, zegt, dat de Kei- zer zig toen van Rynsburg en Vlaardingen, twee zeer fterke Steden in Friesland, meester maak»
Cf) Lamb. SciUFNAB. ad antiiim 1046,
■ Cs) Hermann. Contract, ad anmim 1047. '■ 1 „ (A) Hekmann. Contract, ad ennum 1047.
II. Deel." L
/ : ■ . , ' '.
|
||||
|
iöa VADERLANDSCHE VI. Bork.'
IV. maakte (f). Doch wy hebben gezien, dat
VJaardingen, te vooren reeds, door hem, be- magrigd was. 't Kan zyn, dat hy nu een ge- deelte zyner benden ontfcheept heeft, om Rynsburg in te neemen. Doch 't is bedenke- ]yk, of men voor Ryr.sburg of Rinesburg, ge- lyk 'er eigenlyk fiaat, geen Keenenburg moet leezen, wel!: ook reeds te vooren overmee- iterd was. Dit wordt te waarfchynlyker, om dat ouder Schryvers getuigen, dat de Keizer, op deezen tweeden togt, weinig uitregtte (¥). 't Jaargetyde was te ver verloopen, en de grond reeds, op veele plaatfen, zo week ge- worden, dat het ontfcheepte Leger weinig 1'poed maaken kon. Ook waren twee van de grootiïe Schepen, met de ebbe, in den flyk vast geraakt. Hier kwam nog by, dat de Maasdyk, door eenen opgekomen hoogcn vloed, zo veel te lyden hadt, dat hy be- zweek: waardoor de Legerplaats des Keizers alomme onderliep, en de Keizer zelf in ge- vaar van verdrinken raakte. Toen gaf hy be- vel, om af te trekken en fcheep te gaan. Graaf Dirk, die zig, by tyds, van een goed getal van ligtgewapende vaartuigen voorzien hadt, was, ondertusfehen, op de flegt beman-j de en ten deele in 't flyk belemmerde Keizer- lyke Schepen aangevallen, van welken hy zig, fchier zonder (lag of floot, meester ge- maakt hadt; des de Keizer, geene kans zien- de , om zyner Vloote wederom magtig te wor- den, CO Lavbert. Schafnab. ai atimm 1047. Cmf. Clirouic,
Hervcld. ad a.mtni 1047. ^''* Schardii Tom. ƒ. (*■) Hermann. Contract, od awm.i 1047, |
||||
|
VI. Boek. H I S T O R IE. '-*•/ &§
den, den weg naar Utrecht infloeg. Graaf Dirk IV.
Dirk, met weinige manfchap te lande geflapt, vervolgde den wykenden vyand een ftuk wegs, en bragt hem, in zyne agterhoede , merkelyke fchade toe. Keizer Henrik kwam, met het overfchot zyns Legers, ter naauwer nood, behouden te Utrecht; en Graaf Dirk, te rug gekeerd, trok, rege toe regt aan, op Dordrecht, van welke Stad, hy zig, met weinige moeite, meester maakte (T). Ook viel hem, federt, wederom alles in handen, dat hem te vooren ontweldigd was. Doch hy genoot de vrugten zyner over- XXVHI.
winninge niet lang. In 'tvolgende jaar, te Luik, ppodvaa op een fteekfpel, verzogt zynde, hadt hy 't |^rktlen ongeluk van den Broeder van Herman, Aarts- 1048. bisfehop van Keulen, zo zwaar met eene fpeer —
te kwetfen, dat hy 't beftierf: 't welk zo hoog
genomen werdt, dat de Bisfchoppelyken ter- ftond de Hollanders op 't Lyf vielen (V), en onder anderen, twee Bastaardbroeders des Graaven van Holland dood floegen («). Graaf Dirk bergdè zig, ter naauwer nood, met d& vlugt; doch was zo verftoord over 't bedryf der Bisfchoppelyken, dat hy, te Dordrecht ge- komen , de Keulfche en Luikfche Koopvaar- dyfehepen, die aldaar lagen, in den brand deedt fteeken, en den Koopluiden deezer twee Bisdommen, die zig in de Stad bevonden, hunne waaren, niet dan na 't betaalcn van eene zwaare geldboete, volgen liet. Ook verbaodt hy
(7) Hermann. Contr ad annum 1047.
(»O Flurpr. Tempor, by Sciuverr'S uVn.-vven, M. 68,
t»5 Cfmm. vee *ƒ Scriver. Qrnaven, li 71» • ]
■ L.5
|
||||
|
I&F VADERLANDSCHE VI. Boek«
Dirk IV. hy hun den handel in zyn Graaffchap (o). Dis
alles verbitterde de Bisfchoppen ten hoogden, des zy, zig met de Bisfchoppen van Utrecht en van Mets, en met Egbert, Markgraave van Brandenburg, verbonden hebbende, een aanzienlyk Leger byeen bragten, en tegen den winter, als de wegen hard geworden, en de wateren toegevrooren waren, naar Dor- drecht trokken (ƒ>). Zy hielden heimelyk ver- ftand met eenige Hpllandfche Edelen, die al- daar woonden, en zig nie: ontzagen, hun de Stad in handen té leveren: uit welke zy, fe- dert, het platte land alomme afliepen. Graaf Dirk, die ondertusfchen ook een tamelyk Le- ger byeen gerukt hadt, begaf zig," heime- lyk, naar Dordrecht, en geraakte 'er, op ze- keren nagt, door hulp van Heere Gerard van Putten, ongemerkt, binnen. Zyne benden, langs de ftraaten, in flagorde gefchaard heb- bende, viel hy den verraaderen en vyanden zo onzagt op 't lyf, dat 'er eenige honderden I feeuvelden, en de overigen, nevens de Bis- j fchoppen en den Markgraaf, genoodzaakt werden, de Stad te ruimen. Doch Graaf Dirk , 't daags na 't gevegt, zig, van weinigen ver- zeld, langs de wallen, met wandelen vermaa- kende, werdt, toen hy 'er minst op verdagt was, door zekeren onbekenden Keulenaar, die zig verfteken hadt, met een vergiftigen pyl, in de dye gekwetst, zo gevaarlyk, dat hy 't, binnen drie dagen, op den veertienden van
■ * ■?.
(«1 Manufor. vet. interpol, hy Sciuver. Graaven il, 7*.
Magnum Chron. Belg. Edii. lisiorii p. ïcö. [H4.] (jp) Hïrmann« Contract. *dnitnurn 1049, |
||||
|
Vï. Boek. HISTORIE. tég
van Louwmaand desjaars 1049, beftierf (#). Flow« Ij
Men toont te Dordrecht nog een Huis, nol- 1049. land genoemd, welk geloofd wordt, in de plaats van het Huis, uit het welk de fchoot gefchiedde, gebouwd te zyn. Ook draagt de itraat, in welke den Graave dit ongeluk trof, nog den naam van Graavenfiraat. Graaf Dirk de IV. was ongehuwd ge- XXIX.
ftorven , en werdt, door zynen Broeder, F1°tis d<s Floris den I. opgevolgd (V); dochj:^™^ daar fchynt eenige tyd verloopen geweest Holland- te zyn, eer hy in 't gerust bezit zyns Graafs- fchaps geraaken kon. Want na de onge- lukkige dood van Graave Dirk, waren, zo 't fchynt, zyne geweeken vyanden terugge- keerd ; hadden zig van' het Land omtrent Dor- drecht meester gemaakt, en het zelve den Keizer onderworpen. Doch 't leedt niet lang, of Hertog Godefrid van Lotharingen herwon het zelve (V): 't zy voor zig zelven, of ten behoeve van Graave Floris, met wiens Broe- der hy zo naauw verbonden geweest was : welk laatfte waarfchynlyker is, om dat men niet vindt, dat Graaf Floris eenige moeite heb- be aangewend, om het Land omtrent Dor- drecht, by-de onde Schryvers, Phladirtinga of Vlaardingen genoemd, wederom magtig te worden; doch wel, dat hy, niet lang na zyns Broeders dood, in 't bezit van hetzelve, ge- . .-./ weest
(j~) Florar. Temp. & ManuTcr. vet. hy ScjuVER. Craaveti*/.
*9, 70. TtiEOD. A Leydis Sc. Leox. Mokacii. Brevic. {• 144. 151. frl Melis Stoke in Flor. I. U. 29.
£0 IIbiuiakn. Contract, ad anmirn 1049.
L3
|
||||
|
166 VADERLANDS CHE VI. Boek.
|
|||||||||||||
|
fwRis I. weest is (t). Hertog Godcfrid, die niet op-
hieldt, zig tegen den Keizer te kanten, werdt, eerlang in een gevegt tegen de verbonden' Bisfchoppen van Luik, Utrecht en Mets, ge- flaagen, eil op de vlugt gejaagd («). In 't jaar 105a, liet de Keizer zig, door tusfchenfpraak van Paus Viktor Jen IL en eenige andere Groo- ten, inet hem verzoenen (V). Sedert behieldt hy 's Keizers gunst, tot zynen dood toe, die in 't jaar 1070 voorviel. Zyn Zoon, ook Go- äefrid geheeten, en: om zyne gebrekkelyke Lighaamsgeftalte , de Bultenaar bygenaamd, was:zyn opvolger (V). Hy zal ons, haast, in 't vervolg deezer Historie, ontmoeten.' j;, wA Graaf Floris de Ie bleef, midlerwyl,. in; 't bezit van 't Land omtrent Dordrecht, 'en voer voort;,met aldaar, gelyk zyne voorzaaten ge- daan'hadden, tollen tè heffen van,.de.Koöp- waaren, die'de.Itcobmen längs gevoerd,wer- den (xy Men hieldt hem, te Utrecht j wel voor : eenen onregtvaardigen 1 bezitter van dit Land (ry~)\èac\\ 't Ieedteenige jaarén, eer 'er beflooten werdt, wederom de wapenen tegen hem op te vatten." ) .,; |
|||||||||||||
|
xxx.
Toebe-
leidfels |
• Dë Bisfchoppelyie Stoel van Utrecht werdt
thans bekleed door Willem, Broeder':v-xti |
||||||||||||
|
Wichard den' III., Voogd van Gelden
|
|||||||||||||
|
vf
|
Hy was Bisfchop Bernulf, in 't jaar 1054, op-
Wiliemy* gevolgd'(z), en wordt ons, als eenggroot- moe- CO EipJon». Hem. IV, ttpnd Heimk p- 129.
(uj Mermann. Ontr- ad aamtm 10.9.; • •' '
'TV) Lambert. ScHAFNiïn. cd rutnum 1050^ '-'• - («Q I.AJIBERT. SCHAFNAB. cd amtUA I050. . ... „ Cx) Diplom. Henr. ISr' apud Hedam p. 130'.
(v) iïde Dipldtn. Itenr. IV. apud Mebam p.' 12$, l'zj Hkda ir. Beriiulpbo, f., 113, |
||||||||||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 167
moedig en oorlogszugtig man, befchieevenpLOri.sT.
(V). Zonderling wel ftondt hyten Keizerlyken om Graat' hove; alwaar de dood van Henrik den III.,£loriste dieopdenvyfdenvan Wynmaand des jaars 1056 ^f^ voorviel, merkelyke verandering maakte. Zyn Zoon, Henrik de IV, die nog geene vyf jaaren bereikte, volgde hem op; terwyl eig- nes , de Keizerinne Weduwe, het Ryksbeltier in handen hadt (£). Onder zulk eene Regee- ring , behoefde het den Bisfchop niet veel moeite te kosten, het Hof te beweegen, om eene Heirvaart, tegen den Graave van Hol- land, te doen befchryven, gelyk, omtrent den aanvang des jaars 1058, gefchiedde. Bis- 105», fchop Willem hieldt zig zelv' buiten den ftryd ' (V); 't welk naauwlyks met de dapperheid, die men hem toefchryft, over een te brengen is. Doch in zyne plaats, fchynt hy zynen Broe- der, Wichard, Voogd van Gelder, bewoo- gen te hebben, om zig, ten zynen behoeve, in deezen twist te mengen. De benden van deezen, vereenigd met die van ^/«»o, Aarts- \ bisfchop van Keulen, Theoduin, Bisfchop van Luik, Lambert den IL, Graave van Leu- ven, Herman, Graave of Heere van Kuik ëri Egbert, Markgraave van Brandenburg., verfcheenen by tyds in Holland (ß). Graaf Floris, zulk eene aanzïenlyke magt tegen zig vereenigd ziende, bevondt zig in geene klei- ne verlegenheid. De Manfchap, die hyy in ai-
Tff) Heka '"' Wilhelmn. p. 41.
(£) Lamiif.rt. Schapnab. ad annum 1051,1056, .' "• 1
CO Joann'. A Leydis JMr. XI. Cafi. 6.
(O JOANN. 4 J.EÏUJS Übt. XI. Cup. 6.
|
|||||
|
L4
|
|||||
|
(
|
|||||
|
108 VADERLANDSCHE VI. Boeic.
FlorisI,aüeryl, hadt können byeen rukken, was te
gering in getal, om 'ereenen openbaarcn veld- ilag mede te waagen. Ook was het den Bond* genooten reeds gelukt, cenige Sloten te be- magtigen. De Schryver, die dit verhaalt, en in den aanvang der volgende ecuwe overleedt, zegt niet, welken deeze Sloten geweest zyn; maar alleenlyk, dat zy in Friesland gelegen waren. Hy voegt 'er by, dat deeze overmee- ftering eeniger Friefche Sloten den opftand der Friezen gedempt heeft (<?). En mogelyk heelt Graaf Floris, voor eenen tyd, geveinsd, de wapenen te willen afleggen, om den vyand Krygslist te ligter eene kans af te zien. Doch 't leedt vanGroafniet fang, of hy ftelde zig in ftaat, om de ^^'^""Keizerfchen, niet door geweld, maar door ovenvin-list» te overmeesteren. Hy wist dat het hun ningdoet mtfest om Dordrecht en het omgelegen Land l3elianlen,te £om was<) en verwagtte derhalve hier den felften aanftoot. Ook hadt hy zig hier gele- gerd. Doch niet onkundig van zyne geringe magt, in vergelyking van de raagt zyner vy- anden, hadthy, of in het naaste flagveld, of -langs alle de toegangen dcrwaards, diepe kui- len doen graaven, die met ligte horden, bo- ven met dunne aarden zooden belegd, looslyk toegedekt werden (ƒ): een Krygslist, van welken ons de Gefchiedenisfen deezer tyden ■ vérfcheiden' voorbeelden uitleveren.^). Het Leger trok vast op Dordrecht aan; doch .gantsch en al onbewust van de laage, die hun, , . , , dqor
CO Sir.EB. Cbmblac. ad aiimim 1058. - J
CO Joann. A LkVdis iïffl XI. Cap. 6.
(g~) y>dt RpqiN. ad anmim 83/. & Bi'ClUL ed HïdAm p*
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 169
|
||||||||
|
door de Hollanders, gelegd was, ftortte het Florjs-I;
Paardenvolk , onverhoeds , in de looze put- ten, daar de agterilen de voorften verpletter- den. De verwarring, die, hierdoor, in \ gantfehe Leger, veroorzaakt werdt, gaf Graa- ve Floris gelegenheid, om, met zyne gere- gelde benden, op den bedremmelden vyand- aan te vallen, en 'er eene geweldige flagting onder te wege te brengen. Kortom, de over- winning verklaarde zig volkomenlyk voor hem. -De Voogd va,n Gelder en de Graaf van Leuven vielen hem leevende in handen, en werden, niet dan na het betaalen van een aan- zienlyk Losgeld, geflaakt (//). Graaf Floris ichynt, na deezen flag, de verlooren' Sloten ook wederom herwonnen te hebben; alzo men aangetekend vindt, dat hy zyne vyanden al- omme dermaate onder bedwang bragt, dat zig niemant hunner veilig waande, in de fter- ke Plaatfen, die door hen bezet waren (7). Weinige jaaren verliepen 'er egter, of men XXXI.
gag de Aartsbisfchopvan Keulen, de Mark ■ Graa/■■> < graaf van Brandenburg, de Graaf van Kuik K™*^ "{■ js en eenige anderen wederom tegen den Graave Heraertf van Holland te velde trekken. Graaf Floris overval- hadt zig nu beter in. ftaat van tegenweer ger '« cn iteld, en een talryk, Leger byeen gebragt. (^ looi* den kryg, zo ver als 't hem mogclyk was, vaq_____ü.
de grenzen te houden, trok hy het vyandelyk
Leger tegen: 't welk vast, de Maaze langs, herwaards kwam. Do wederzydfche Legers v/-r ontmoetten eikanderen rnsfehen de Maaze.....
eq ia atn
|
||||||||
|
(ft) Toann. A Lrviys Ubr- XF. Cap. |
£/J a}ELi.s Sioui in Floris I, U..21J. |
||||||||
|
hs
|
||||||||
|
fï>o VA DER LANDS CHE VI. Boek.
'Floris i. en de Waal, niet verre van het Dorp Hemen,
thans ook, in onderfcheiding van Öp-Hemert in den Tielerwaard, Neder - Hemen genoemd. Hier viel een bloedige (lag voor, in welken Graaf Floris, andermaal de overwinning be- % haaiende, den vyand op de vlugt dreef. Ver- moeid van den ftryd, begaf hy zlg, met zyn volk, niet verre van 'tflagveld, onder 't ge- boomte , tot rusteiii Doch hier werdt hy van den Heere van Kuik, die zyne verrtrooide benden wederom byeen verzameld hadt, in den flaap overvallen, en, nevens een goed getal der zynen, gedood fkji Dit viel voor, op den agttienden van Zomermaand des jaars ioóY (7). Graaf Floris liet, by zyne Gemaa- Vrouw lin, G e e R T R ü i D, Dogter van Hertog Her- Ge?1'- man van Saxen, twee Dogters na, Ben/iaen uien het Üifß*^' en eenen mindcrjaarJgèn Zoon , Land, Dirk genoemd, die, onder 't opzigt zyner voor Moeder, Vrouwe Geertruid, hem, in 't Graaf- horen "]yfc bewind over Holland, opvolgde, gen™" De ontydige dood van Graave Floris heefr, Dirk. buiten twyfel, merkelyken fchrik onder zyhe Benden veroorzaakt; doch 't blykt niet, dat '.'.' 'er 'zyne vyanden meer voordeels uitgetrok- ,, , ken, of'tgfoszyns Legers geflaagen hebben. Vermoedelyk is 't, dat de Hollaridfche ben- den, in orde aftrekkende, 's Graaven Lyk hebben medegevöerd, 't welk te Egmond bé- graaven werdt 'Q!0' XXXII. De minderjaarigheid van Dirk den V. en Toeleg <Jë zwakheid der Vrouwelyke Regeeringe gaf |
|||||||||
|
ran Bis-
|
|||||||||
|
den
(k) Mf.us Stokein Floris I. il. 50.
(/) Heoa ik Beniulplio. p. n%. (*0 Met» Stoke /,-) flor. I. tl. 30. |
|||||||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 171
|
|||||
|
den Bisfchop van Utrecht wel haast gelegen- niiutV.
heid, om zyne eifchen op de fanden des Hol* fchop ländfche'n Graafs te vernieuwenTVooraf vondc WiIlen? *' hy geraaden, zig met Keizerlyke brieven te°™istg *" flerken, die thans, voor hem, niet moeilyk Landen te bekomen waren. De Keizerinne Weduwe, magtig te zig by eenigen' verdagt gernaakt hebbende van worden' onbetaamlyke gemeenzaamheid met Henrik), Bisfchop van Augsburg, die 't RyksbeiKer in handen hadtj werdt, in 't jaar foöa., afgezet van de Regeeiinge; die, federt, door eenige Bisfchoppen en andere Grooten," op den naam des Keizers, aanvaard werdt (H). Anno, Aarts>- bisfehop van Keulen, boezemvriend van Bis- fchop Willem van Utrecht, hadt de voor- * naainrte hand in dit werk gehad, en den jonr \ gen' Keizer, die te Utrecht hét Paaschfeesr. hadt gevierd (0), listiglyk, in zyne magt wee- tèn te krygen. Sedert viel hem een voornaam gedeelte van 't Ryksbellier in handen. En van toen af zag men, naar't getuigenis der oudfle Schryveren, hen, die aan 't roer zaten, Land- den by Landen aan hunne Gunftelingen iweg- fchenken, bedienende zy zig hier toe van 's Vorften naam, die, door kinderlyke tpegec- vendheid, alles deedt, wat hem bevolen, air les tekende, wat hem voorgelegd werdt (/>). In dqezen ftaat der zaaken, verkreeg Bis- Giftbrie*
fchop Willem^ door tusfehenfpraak van An- veti Qsr nö, Aartsbisfchop van Keulen, en van eenige p?en andere Grooten, by twee Giftbrieven, door <joö°eve Henrik den* IV.,* den dertiglten van Gras-Henrik "-•" ; 1 - maand fn) LaSib. Scraftwb. 'ad amam IötÈÏ.00 / ,r; •;;:
arutd Hek"- Contr. ad eimmn 1062. CpJ Lambert, sciiafnab. r,d enrntm 1063. _ |
|||||
|
17» VADERLANDSCHE VI.Boek;
Dirk V. maand en den tweeden van Bloeimaand des
tttctamd Jaars Io64" SedaKtekend » het gantfche
6 ' „ Graaffchap, in Westflinge en omtrent den „ Ryn gelegen, welk Graaf Dirk bezeten
„ hTacft, benevens de Abtdy van Egmond ,
„ daar toe behoorende CÓ"' ^er werden
hygevoegd de goederen, die Graaf Dirk de
|JII. en .zyne twee Zoonen, Dirk de IV., en
ÏFloris de I. der Utrechtfche Kerke, onregt-
|vaardiglyk:•, dus luidt de Giftbrief, ontweldigd
hadden: beftaande in „ vier Wooningen in
j, Krjt0>e/t, van den mond van het water Al-
„ bias af, tot in de Merwede: van daar tot
„ Menkesdreeht, de helft der gantfche Land-
,j ftreek, met derzelver Regtsgebied: voorts
„van Riede, langs de Merwede, tot Sly*
„ drechf.s als mede langs de Merwede naar
^■•Thuredrecht of Dordrecht, en van daar door
j, Duble, Duvelhare, langs de Waal en Mer-
„ wede, wederom tot in Thuredrecht, met
„ de Kapel ,• aldaar nieuwlings gebouwd. Wyr
„ ders, van Thuredrecht, Oostwaards, tot
,j aan. Godekms:Hoffla.d-, by fferketiemitnde: ze-,
„ ven wponjugen in Holtfeka [veelligt, Hout-
„ ryk]: zestien Landhoeven en drie woonin-
„ gen in Valkenburg;, beneyens eenige Bos-
* Groter- »^fc hen in Valkenburg, en nog * eene ande-
torte^ „ re plafttSj.tot aan Luhe [misfehien LisfeJ
'tyfePb •< „■ toe; ,nog-een hoeve in Heemftede , de
f •;•'„ Kerken.- in Vlaardinge , in .Kerkwervz
',"«:'« [in Schouwen];, in Voorhout, in Nortgó
f:,, [Noordwyk,, of Noordgouwe in Schouwen],
„ ip Petten, 'in Ouddorp , mét de Ka-
„ pellen. Voorts ook het geheele Graaf-
„ÏCHAÏ
' C0 Diplom. Héfir. ÏV. aprid Hédam f. 128.
|
||||
|
VI. Boe*. HISTORIE. 173
|
||||||||||
|
„ schap in Holland, met al wat tot de Om* V;
„ Koningklyke Schatkist behoort: en daaren-
„ boven nog het Leengoed , welk Graaf
„ Wirich van Bisfchöp Adelbold plag te hou-
„ den: en na hem door Godizo, en vervolgens
„ door Dirk, Zoon van Bavo, bezeten was
„ geweest: welke laatfte, door Graave Dirk
„ [ den UI. ] verdreeven was* Dit Leengoed
„ itrekte zig van Sigeldrecht tot aan Rinesmu-
„ then, en boven, van de westzyde des Ryn-
„ ftrooms, tot in Bodegrave (¥)."
Wy hebben den inhoud'deezer Giftbrieven, Aanme»
die, in vcelerlei Opzigten, duister zyn, eenkmsen weinig omftandiger ter neder gefteld, om dat °ve£,^?e* wy 'er te bekwaamer eenige aanmerkingen brïevenl over zouden können maaken. 1. Zy vertoo- nen ons de oudheid van verlcheiden' Plaatfen onzes Lands, die nog in wezen zyn, gelyk Dordrecht, Vlaardingen, Heemftede, Bode- grave en anderen. 2. Ook ontmoet ons, in den laatften Giftbrief, voor de eerfte reize, de naam van Holland, die my, in geen ouder (Gedenkschrift, is voorgekomen, en na deezen tyd eerst gemeen geworden is: 't welk de gisfing der zulken onvvaarfchynlyk maakt, die agten, dat deeze naam den Lande van de Deenen gegeven is: alzo men dan vroeger gewag van den zelven moest gemaakt vinden. 3. Wy zien, dat de Landen, die de Hollan- ders der Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf, ontweldigd hadden, meest omtrent Dordrecht, in het eigenlyk Zuidholland, gelegen waren. In Rynland en in Kennemerland, werdt de U- crechtfche Kerk alleenlyk in 't beait herfteld van »,
CO Dipjam. Heor. IV. apud Hedam f. 129.
|
||||||||||
|
/W? Jïv-IMlerTjL^tsV&srr, f yj£rx.n<*r?-£j&-
|
||||||||||
|
174 VADERLANDSCHE Vi. Bopk."
Paus. V. van eenige Kerken, welken de Graaven, zo
'c fchynt,vanzig afhangkelyk gemaakt hadden.
4. Eindelyk, blykt, uit deeze Giftbrieven,
dat Bisfchop Willem zig niet vergenoegd
heeft, met de herilelling in 't bezit dier Lan-
s den en Kerken, welken onze Graaven der S.
' Maartens Kerke afhandig hadden gemaakt.
Hy wist ook de Graaffcimppen, dat is, het
Regt tot het Graaflyk bewind te verkrygen;
't welk de Hollandfche Graaven, eerst van
weege de Frankifche Vorften, en naderhand,
door eene onafgebroken' opvolging, bezeten
hadden. Het Graaffchap in Westflinge, dat is,
bewesten '* 'Flie, fchynt geen ander geweest te
zyn dan het Klooster-Graaffchap der Egmond-
fchgj.Abtdye; 't welk, doorKarel den Eenvou-
digin, in den jaare 923, aan Dirk den I. was op-
gedraagen. Het Graaflchap in Holland is, ver-
moedelyk, het Graaffchap geweest, welk Graaf
Gerolf reeds, en zyne Nakomelingen na hem,
* omtrent Bodegrave, bezeten hadden: ten ware
IV men 'er, liever, het Graaflyk bewind van 't
Land om Dordrecht voor neemen wilde.
Doch 't viel Bisfchop Willem ligter, op
deeze Graaffchappen en goederen, door Kei- zerlyke brieven, regt te verkrygen, dan zig, met der daad, meester van dezelven te maa- ken. In Holland, was zulk eene merkwaardi- ge verandering voorgevallen, dat zyne oog- merken, voor eerst, geheellyk te reur gefteld wierden. XXXIII. Het Graaffchap van Vlaanderen werdt nog Af komst geregeerd, door Boudevvyn den V., wiens toeten^*"8?* en aanzien, door den tyd, zo hoogge- viwRo- üeegen was, dat hem de Regeeryig van Frank* ryk,
|
||||
|
\
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 175
ryk, geduurende de minderjaarigheid van Ko- Dirk V.
ning Filips den I. was opgedraagen. Hy hadt bert, ook, door tusfchenfpraak van Paus Viktor Z°°S0 den II. en van Henrik den I., Koning van dewyn " Frankryk, Vader van Filips, by verdrag, in den V. 'c jaar 1057 getroffen, van Keizer Henrik Graave I den IV., weeten te verkrygen de bevestiging ylaande-
in het Regt op h en de Dender, op het Land van Aalst en de vier Ambagten, op het Kasteel van Gend en eindelyk ook op de vyf Zeeuwfche Eilanden \ (5), Bewester - Schelde gelegen (1): welke Landen geagt werden tot het Keizerryk te be- hooren, en welken hy nu beloofde van den Keizer ter Leen te zullen houden. Twee Zoonen hadt deeze Boudewyn, van welken de oudfte, ook Boudewyn genoemd, hem, volgens Landsgebruik, in 't Graaflyk be- wind over Vlaanderen moest opvolgen. Ro- bert , de jongile, vondc zig, derhalve, ge- noodzaakt, om van allen eisch op Vlaanderen af te zien. Doch alzo hy van eenen oorlogsr zugtigen aart was, hadt zyn Vader, zo dra hy in Haat gekeurd werdt, om de wapenen te können voeren, eene Vloot Schepen onder zyn bevel geileld, met welke hy ondernam, eenen inval in Gallicie te doen, op hoop van de Saraceenen, ten minden uit een gedeelte deezer Landftreeke, te verdry ven, en zig, aan den
O) Melis Stokb tl. 29. J. Ipbrii Cliron. S. Benin. Ca».
XXXVJI.P.H. apud Mart. & Durand Thef. Tom. UI. c. 577. . (I) Deezen waren, ten dien tyde, Walcheren, Zuid-
beveland,Noordbeveland, Wolfaartsdyken Borfelen.Zie onze Kaart in dit Deel, ejidficßi/e Unart van Zeeland, by SiU ALLEGANGE.
|
|||||
|
i7ö VADERLANDSCHE VI. Boek,
T)!rk V. den Zeekant aldaar, een nieuw Ryk te füg-
ten. Zo grootsch eene onderneeming mislukte egter, zo wel als eene of twee anderen, in welken Robert, federt, de hand hadt (7). Hy befloot toen van alle zeetogten af te zien , en begaf zig, zo fommigen vernaaien, nog hy 'c Hy komt leeven van Graave Floris den I., naar Hol- in Hol- janc{ (^ [-]jer wercjt hy niet ongunftig ont- vangen. Het ongenoegen, welk 'er, tusfchen hem en zynen Vader, federt het mislukken zyner onderneemingen, was ontdaan, was oorzaak, dat men hem nu minder mistrouw- de, dan men anders den Zoon eens Vlaam- fchen Graafs gedaan zou hebben. Doch na de dood van Graave Floris, poogde hy zig, met geweld, van de Regeeringe meester te maa- Zoektde jj.en. Hy wist, waarfchynlyk in Vlaanderen, rinfraet eeni5 Krvgsv°lk byeen te rukken, en viel, geweld daarmede, in Friesland, daar het, gelyk de magtig te Schryver, uit wreH*"wy dit verhaal ontleenen, worden, getuigt, aan Vlaanderen grensde. De Hollan- ders fielden zig, tegen deeze geweldenaary, met zo veel kloekmoedigheid, te weer, dat Robert, in twee gevegten, de nederlaag kreeg, en op de vlugt gejaagd werdt. Geduu- rig egter herftelde hy zig weder, beflooten hebbende , te overwinnen , of omtekomen (V). Vrouw Geertruid en haare Raadsluiden bevonden zig, hierdoor, in geene kleine ver- legenheid. De moed van Robert en het groot gezag van Graave Boudewyn, zynen Vader, die de ondernecming zyns Zoons, openlyk of on-
(O I-AMB. SCB.-IFNABURO «(.' anniml \OJl*
'fnj Wilii. Abb. Andebn. Synops. Franco-Mèrov.Libr. lil, 0' :'<■ 4. Orueric. Vital. Hill. Norm. Libr. IV. f, 526. - Qv) LAMil. SCHAPN.WS. ed annum W71. |
||||
|
VI. Doek. HISTORIE. ij7
onder de hand, begunftigde fV), aan de eene Robert
zyde, en de zwakheid der vrouwelyke Regee- ra Fkies. ringe aan de andere, behoorlyk in aanmer- king genomen zynde, waren oorzaak, dat men naar voorilagen van een Huwelyk, tusfchen Trouwt Vrouwe Geertruid en Robert, begon te lui- metVrou- fteren (V). In 't jaar 1063, kwam men, £e we.?eer" Oudenaarden, over de voorwaarden overeen. w"^ en Sommigen vernaaien, dat Robert, tot Graaf Graaf of van Holland en Friesland, werdt aangenomen Voogd (j); doch anderen, dat hy älleenlyk den.^"dHo1" naam van Voogd over Holland en over de Kin- 10"<53i xièren van Gfaave Floris den I. gevoerd heeft.-------—
Het Graaffchap Aalst, de Vier Ambagteh, en
de vyf Zeeuwfche Eilanden, Bewesten-Schel- 'de, werden hem, ter gelegenheid van zyn Hu- vvelyk met Vrouwe Geertruid, afgëftaan. Het werdt, terftond hierna, voltrokken (z). Ro- bert is, na dit zyn Huwelyk, en het aanvaar- den van 't bewind over Holland, de naam van Robert de Fries bygebleevcn (jt). Holland kreeg aan hem zulk eenen dappe- Bisfchop
ren befchermer, dat Bisfchop Willem, voor Wi'lem eenen tyd, van zyne eiichen afzag, en in den "1^"^ Herfst des jaars ioó"4, in 't gezeirchap van Land. veele Bisfchoppen en andere Grootën, en van i°^4- ëeh' grooten hoop gemeen volk, eenè Pelgri------~~"
Hiaadjë naaf 'c Heilige Land onderham. Doch
déeze
(w) MÈus JtokÉ, W. 33
fi) Ciirott. Herveld. ad imnum 1071. C}Ó HebMank. Contivact. ad aimum 1063. (_z) Guii.LEi.M. Gemmetic Hïft. Normann. I.ifr.Vlll Caf, XIV. p. 290- Meybrus ad annum 10(13. (a~) Melis SrOKS m Robb, den Friss, il, 33. |
|||||
|
II. Derl. M
|
|||||
|
1^8 VADERLANDSCHE VL.Boek.
Robert deeze-togt viel ongelukkig uit. De.Pelgrinjs
de Fries.,werden van eene bende Arabifche Roovers
overvallen, beroofd, en deerlyk mishandeld.
Bisfchop Willem zelf vverdt naakc uitgefchud;,
en zodanig geteisterd, dat hy, voor dood.,
onder de gefneuvelden, leggen bleef. Men
redde hem egter nog (b~), en van de zeven-
', - ,/.: duizend Pelgrims, die op deezen togt gegaan
waren, kwamen 'er, in 't volgende jaar, niet
meer dan tweeduizend te rug (Y)> i onder
welken zig ook de Utrechtfche Bisfchop be-
vondt. ■
Verande- Boudewyn de V., Graaf van Vlaanderen^
y?^.Bj ntoverleedt in 'c jaar 1067, en werdt, door zy-
ren# "'irêri oudilen Zoon, Boudewyn den VI. y opge*
1067. volgd. Robert de Fries hieldt zig óndertus-
---------fchen in Holland op. Doch 't leedt niet lang,
of zyn Broeder, oordeelende, dat Robert,
ten onregte, in 'c bezit geiteld was Van de "Vlaarafche en Zeemvfche Landen, hem, ter gelegenheid van zyn Huwelyk,- afgedaan, greep de wapenen tegen hem op, en nood- zaakte hem, om zig, ten ipoedigfteft, in flaat van tegenweer te Hellen. Boudewyn deedt eenen inval in Holland; doch de nette» plaats wordt niet gemeld. Robert trok hem wel tegen; doch leverde hem geen' flag, dan na dat hy eerst, op 't ernfHgst, om vrede hadc laaten aanhouden. Toen hem deeze geweigerd was,' werdt 'er fel, van weerskanten, gevog- ten. Boudewyn, zig teveel bloot geevende, ...-, V . ' ♦• j. , •' ■' ' '' fchoos ,„ (i~) Laub. Scimfnar. ad amios 1064,1065. , ..:
(e} Marian. Scot. eJms/im 1065. , , ,, êual
|
|||||
|
L
|
|||||
|
VI. BóEk. H :I S TORI m i - 179
ffchoot 'er 't leeven by in (d). Dit viel voor, Robert
op den zestienden van Hooiraaand des jaars ue Fries, 1070 (e). Het Vlaarafche' Leger werdt t'eene- 10'"0, maal geflaagen en op de vlugt gejaagd; Robert ~ bekwam, federt, het Graaffchap van Vlaande* ren; onaangezien de tegenkanting van Richilde,- Weduwe van Gräave Boudewyn,.die haaren Zoon, Arnoud, in 'tvaderlyk hewind, poogde. te Hellen (ƒ), en Filips, Koning van Frankr: ryk, bewoogen hadt, om haar regt, met .de- wapenen, te onderlïeunen. Maar Robert, het 1071. Leger des Konings, by Kasfel, geflaagen heb * bende, noodzaakte 'hem tot een verdrag, by
welk hy zig verpligtte, de zyde van Richilde te verlaaten, en Roberts regt 1 op Vlaanderen voor te liaan (g). De Vrede tusfehen Koning N .•..■",.. Filips en Graave Robert was zo opregt, dac de Koning zig, niet lang hierna, met Berta, Dogter van Roberts Gemaalin, Vrouwe Geer- , truid, en van Floris den I, Graave van Hol- land, in Huwelyk begaf. Eeiï oud Schryver, .- - "'••* van dit Huwelyk gewaagende, rioernt Floris \ -U3i" Markgraaf der Friezen. Elders geeft Hy hem den haam van Hertog (Ji). Richilde, zig nu van alle hoop op Fran- Aanfla-
fche hulp verfteken ziende, gaf egter den moed, r6"^611 om denFries»
(<0 Lambert. Schafnab. cd amium ie?!.
(O Breve Ciiron. lilnou. S. AmaiHl. ad annum 1070.
(f) Bald, de Avf.nnis Genta!. Hainon. epild D'Acbery
Spictl. torn. III. p. 287. Ce') Geneal. Coinit. Flandrix apud Mauten. & Durand,
TJiet lom. lil. p. 382,- sfS» 384/ 385- 'tli") ORDEttic. Vitau Libr. IV. p. 52«, 527. tiir. VII. p. 63S. |
|||||
|
M a'
|
|||||
|
i8o VADERLANDSCRE VI. Boek.
|
|||||
|
Robert om Robèrt merkelyke afbreuk te doen, nog
»£Fries,niet .verlooren. Zy vervoegde zig te Luik, alwaar Keizer Henrik de IV. de Ryksvorften befchreeven hadt, en bragt te weeg, dat 'er beflooten werdt, haar met kragt te onderfteu- nen, en Graave Robert, aan twee oorden te- vens, in Vlaanderen en in Holland, te over- vallen. De onderneeming op Vlaanderen mislukte § overmids Robert, hier by der hand zynde, den Vyand, niet verre van Bergen in Henegouwen, flag leverde en geheellyk over- won (i). XXXIV. Beter flaagde de togt op Holland. Deeze was °"(icr"r toevertrouwd aan Godefrid, Hertog van "aTco8 Lotharingen, en aan Willem, Bisfchop van U- defiid, trccht, welken zig beide op den Landdag te Luik Hertog bevonden hadden (£). De Bisfchop was vfcr- van Lo heugd, dat hem zo gunftige gelegenheid voor- genoom kwam, om, öhder den fchyn van Richilde te Holland helpen, zyn regt op Holland te doen gelden, tebcmag- Ook liet zig de Hertog gaarne tot déezen tögt »gen. beweegen, doordien hem de Bisfchop het Graaffchap van Holland, welk hy waande hem geheel toe te behooren, ter leen opge- draagen hadt (/). 't Kwam dus alleen op het bemagtigen van> dit Graaffchap aan: dat mee reden te ligter gelreld werdt, om het afzyn van Graave Robert, dien men, in Vlaande- ren , de handen vol werks dagt te geeveri. *c Voör-
(/IB. de Avennis Geneal. Hainoh. p. 287. MErÉltuJ 'Ü
mwma 1072. . (*) PMe Diplom. Henr. IV. cp. Vikgiukt. AnnaU eq
Comté d'Hayiisüt )>• 191. .<"".• (1) Juann. A Leïdis Llbf. XIV. Cef. I.
|
|||||
|
VI. Boek. HISTORIE,, 181
|
|||||
|
Voornaamfte beleid van den togt was Hertoge Gor«- :
Godefrid aanbevolen, een' wakker' Krygsman, fiuq» die, terwyl hem zyne mismaakte Lighaams- geftalte fcheen veragtelyk te maaken, om zyn kloek verltand, bedaardheid, voorzigtigheid en welfpreekendheid, by veelen, in hooge agtinge was Qn). Godefrid dan, een Leg- ger van uitgelezen Manfchap byeen gebragt hebbende, en Holland zynde ingetrokken, overmeesterde verfcheiden' Plaatfen, en trof de Landzaaten met zo diep een' fchrik, dat zy zig, van wyd en zyd, aan hem kwamen onderwerpen («). Hy was reeds, tot aan Lei-r den toe, doorgedrongen, eer Robert de Fries, uit Vlaanderen, herwaards komen kon* , Digt by de gemelde Stad, ontmoetten de twee Hy ver- Legers eikanderen: tusfchen welken, een jaagt K-o- bloedig gevegt, ten nadeele van Graave Ro- i!e.rt t!cn . ö & & > . Fries, en bert, voorviel. Hy werdt niet alleen geflaa gedrängt
gen (o); maar eerlang genoodzaakt, met zig als' zyne Gemaalin en Kinderen, het Land te Graaf ruimen, en naar Vlaanderen te wyken C/O-nönand De Hertog, zyn voordeel vervolgende, be- gaf zig naar Westfriesland, alwaar hy het Land afliep, en grooten buit bekwam. Doch zich binnen Alkmaar begeven hebbende, werdt hy, aldaar, van de Westfriezen, negen wee* ken agtereen, belegerd. En 't was nu fchier op 't uiterfte gekomen, toen Bisfchop Willem, op
(»O I.amiï. Schaitcab. "if tmnitm IC70» I075", ïö^T.
(») Joann. X Leydis Libr- XIV. Cap. i. CO SiGEB. Gf.mbi.ac. ad annum 1071. Cp) Mei.« Stoke il. 35. Joann. a, Leydjs Libr. XIV. Cr.i. U M 3
|
|||||
|
Ï8a VADERLANDS CHE VI. Boe«
Gode- op zyn" verzoek., hem regt tydig kwam ont*
FRiD. zetten. "De'sStigtfchen vielen den Belegeraa- ren zo onzagt op 't lyf, dat 'er, fchryft men, wel agtduizend fneuvelden. Sedert, moest Westfriesland, zo wel als het. overig gedeelte van Holland, bukken voor de overwinnende wapenen -van Hërtoge Godefrid, die zig, van toen af, als wettigen Graave van Holland gedroeg (y), en onder anderen, in den jaare 1074. 1074. Friefche benden liet gebruiken, om de --------~ belangen van Keizer Henrik den IV, in Saxen,
te helpen verdedigen (V). Ook hadt hy, vol-
gens fommige Kronyken, niet lang te vooren, tusfehen Ryswyk en Overfchie, een flerk Slot ^ geftigt, en by het zelve eene Stad aangelegd, /" die Delft genoemd wordt (5), en thans nog de derde in rang is, onder de Hemmende Hol-i landfche Steden. Hertog Hertog Godefrid meende zig nu vipi.-t Godethd (jraaflyi; bewind over Holland genoeg verze- om.i'e- kejd te hebben; toen hy 'er, door een' onty- brngt. digen dood, van beroofd werdt. Hy hadt het Kersfeest des jaars 1075 te Utrecht gevierd, en- was van daar vertrokken naar zyn Slot in 't Graaffchap Vlaardingen (?), dat is, naar Delft. Hier werdt hy, terwyl hy zyn gevoeg deedt, door zekeren. Qizelbert., een' Kok of Kncgt van Graave Robert, of van den jongen Graave Dirk, van onderen, met een* dolk in 't
(«O Joakn- A I.ETD1S Lihr. XIV. Cap.\.
C O 'Hat. Bell. Saxon. Libr. Ut. vers. 97. &cf. (*) HSÖ* P' *3<* ft) Hillor. Andag. Monaft. &j->. XLIII. apui. Mauten. &
Durand Vet. Moiium. Tum. IV. c. 951. |
||||
|
VI. Bóbk. II I S T O R I E. i«3
't Lighaim gelleken, dat hy 't beftieif (p~). Code»
Onze' Kronyken ftelleh zyn' dood, die, waar-riujo. ichynlyk, door Robert den Fries, befteld was (V), op den vyfentwintiglten van Sprbkkel- rxiaand des jaars 1076 (V). I07& Bisfchop Willem, zig, terftond na Code-'—7-—
frids dood, van Holland poogende te verze-r^^a-' keren, begon een fterk Slot te Ysfelmonde te fciioppêw ftigten; 't zy tor. befcherminge der Landen, Willem die hem, hieromtrent, waren afgedaan, ofen Ko?u- om de vaart langs den Ysfel te dekken. Doch;™*dftl®" hy voltooide het niet; alzo hy, itvBloeimaand slot te des jaars 1076, overleedt. Koenraad, zyn Ysfel- opvolger, voltrok het federt, en lei 'ér eenemonde' tamelyke bezetting in (y). Keizer Henrik de IV. verloor aan Bisfchop Gefchil
Willem eenen y verigen voorftander van'zynetusfchoi belangen, tegen Paus Gregórïtts den Vfl. die, f,ciz% jn 't jaar 1073, op den Roomfchen ftoel ver 'cjei] jy; heeven zynde, zig zo hevig tegen eenige mis-en Paus bruiken en gewoonten des Keizers en der-Gees- Grego- telyken,in 't Duitfche Ryk gekant hadt, datÈV* deu 'er eene duurzaame fcheuring, in de Kerk en; " ia den Staat, uit ontftondt. De Paus vondt het, onder anderen, vreemd, dat de Keizer de Bjs- fchoppelyke waardigheid genoegzaam te koop hieldt. 'Ook liep het gehuwd en ontugtig leéven der kerkelyken zeer by hem in 't oog. De Duitfche Bisfchoppen, bedugt voor den - J < Pau«- ■ 0
(_v~) Berthold. Contant. Chronic, ttd cnmim 1076.
(v/~) Ghronic. l}tr\'e\ä.iad atrnum jc.yS.'
(x ) Mklis Stdke W. 37. »
<jy> HBP4//» Conrstlo.-^. 137. „ .. ■ .-.-,.
* ' M 4
|
||||
|
i84 VADERLANDSCHE VI. Boek,
GoDf- Pausfelyken Ban, rieden Keizer Henrik, dar •
nuD. hy de verkiezing van Gregoor, ais buiten zyne roeflemming gefchied,- van onwaarde houden (2), en tot eene nieuwe verkiezing last geeven zou. 't Liep egter aan, tot in den aanvang des jaars 1076, eer hier mede werde voortgevaaren. Tegen den drie - entwintig- ften van Louwmaand deezes jaars, werdt 'er eene Byeenkomst van Kerkelyicen en Weereld- ...'.', lyken» te Worms, befchreeven. Hier werde de Paus, door den Kardinaal Hugo, dien hy, kort te vooren, in den ban gedaan hadt, van veerlei euveldaaden bcfchuldigd. De mees- ten oordeelden dat Hildebrand, zo heette de Paus voor zyne verheffing, geen Paus mögt zyn. De Bisfchoppen Adelbert, van VVurts- burg, en Herman, van Mets, een weinig aar- zelende, werden, door onzen Bisfchop Wil- lem, die hier 'thooge woord voerde, over- gehaald, om, zo wel als de overigen, de veroordeeling van den Paus te ondertekenen» indien zy, fprak hy, de trouw, die zy den Kei- zer gezwooren hadden, niet fchenden "wilden (V)' De Paus bleef den Keizer niet fchuldig; maar deedt hem, op zyne beurt, in den ban-, verboodt hem de Regeering van het Duitfche Ryk en van Italië, en ontiloeg alle Christe- nen Van den eed, dien zy hem gedaan had- den, of nog mogten doen. Dit viel voor, in. eene Kerkelyke Byeenkomst, die, te Rome, in
(_z~) Lamb. SchafNab., ai mrnum 1073. p, 19t. ai amtuk
it74. />. ai 3. (<0 Lamb. Schafnab. ed annum 1076. p, 234, B&ONO Si-
ïcn. ßeil. iüft. f. JJ2. Sdili t'rtberi- |
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. 185
in de eerfte week van den Vasten des jaars 1076, c.otie-
gehouden werdt (£). De ongehoorde flap vanmiß. den Paus Heide 'c gantfche Ryk in rep en roer. Hy hadt, ten zelfden tyde, verfcheiden' Bisfchoppen in den ban gedaan, en onder deezen ook Bisfchop Willem van Utrecht, die zo zeer tegen hem ingenomen was, dat hy, voor den Keizer, die het volgende Paasch- feest te Utrecht kwam vieren, predikende, fehier op eiken Feestdag, den ftoel deedt da- veren van de fcheldnaamen, die hy Grer; goor naar 't hoofd wierp; hem noemende eed' breeker, overfpeeler, en valfchen Apostel, vb. t verklaarende, dat hy, zo door hem als door de andere Bisfchoppen, als den Roorafchen ftoel onwaardig, dikwils in den ban gedaan was. Men wil egter, dat Bisfchop Willem v nog voor zynen dood, die kort hier na voo- viel, den Paus ontfchuldigd en zig zei ven, zwaarlyk befchuldigd zou hebben. Zelfs voegt men'erby, dathy, geheel wanhoopig, zon- der de laatfte Kerkgeregten ontvangen te heb- ben , overleeden is (c). De fcheuring in Kerk en Staat duurde nog veele jaaren. Men wierp Keizer tegen Keizer op, Paus tegen Paus. En zo veel als ons de oude Gedenkfchriften toe-, lichten, hebben de Bisfchoppen van Utrecht en de Kerkelyken deezer Landen altoos de zyde van Keizer Henrik gehouden: terwyl de Hollandfche Graaven, Dirk de V. en Floris de II, daarentegen gebeeten op deezen Vorst, de
... jj *"'_.' ' . ■
(Y) T.1MB- SCHAFNAB ad BV.ItOS 10~6. p. ajf» V
|
|||||
|
MS
|
|||||
|
r8ö VADERLANDSCHE VLBosk/
Dïrk V. de zyde der Paufen, die, tegenwoordig, in
't algemeen, voor de regten gehouden wor- den, fchynen te hebben aangekleefd, 't Ver- volg deezer Historie zal dit nog nader doen zien. »a ,■ ■ -...',.:. \d De dood van Hertog Godefrid deedr, on-
dertusfchen, de Gräavin Richilde luisteren naar dé voorflagen van Vrede, die haar, van wege Graave Robert, werden gedaan: en men was zo dra niet overeengekomen, of Graaf Robert kreeg de handen ruim genoeg ; omze te flaan aan de herflelling van zynen ffiefzoon, Dirk den V, in 'c Graaffchap van Holland. XXXVI. De Hollanders waren Graave Dirk genegen; Herfiel' en droegen ongaarne het juk des Utrechtfchen Dirkten Bisfchops, die hen, doorzyn Slot te Ysfelmonde, V. onder bedwang hielde. Men oordeelde dan, met grond, in Vlaanderen, dat het herwin-
nen van 't gantfehe Graaffchap van 't bemag- tigen van dit Slot afhing. Men befloot tot het .verzamelen eener bekwaame Vloote, die, wel bemand, den mond der.Maaze inzeilen,' en een deel volk aan land zetten zou, om het beleg der Sterkte te onderneemen: 't welk,: door de Vloote, gedekt zou woideri. Robert dé Fries, 'rzy om „dat hy.geen genoegzaam! aantal van .Schepen by der hand hadt, ofi om dat hy zyne onderneèming, door een aan-; zienlyk Bondgenootfchap, te ontzaglyJier wil- de manken, verzogt den Koning van Enge-; laad, om eenigc Schepen (d). mi:
(/O Ongenoemde Kiert, il. 54......'•■ ;•" •: '
|
||||
|
VL Boek. HISTORI E.", V 187
• Willem ,• Hertog van Normandye, bekend by Dnut Vc
den naam van Willem den Overwinnaar, zat thans op den Engelfchen Troon. Engeland - was, na de invallen der Saxers (Y), in zeven Koningkryken verdeeld geweest•, die, in den aanvang der negende eeuwe, onder één hoofd, Koning Egbert, vereenigd werden. Ten zy- nen tyde, vielen de Deenen in Engeland, en maakten zig, in den aanvang der elfde eeuwe, van 't gantfche Ryk meester. Doch Eduard de Belyder beklom, in 't jaar 1042;, den voor-: ouderlyken Troon weder, en liet dien, in 't jaar 1066 zonder kinderen ftervende, by ui- rerften wil, zo men voorgaf, aan Willem, Her- tog van Normandye, die terftond naar Enge- land overftak, en Harald, die zig ondertus- fchen tot Koning hadt doen uitroepen, ver;. •''.;.• ïlaagen hebbende, het Ryk, door de wapenen, verkreeg. Hiervan bleef hem de naam van Overwinnaar by. Hy was, nog maar Hertog van Normandye .
zynde, getrouwd met Magfeld, Dogter van Boudewyn den V, Graave van Vlaanderen, en Zuster van Robert den Fries(/). En deeze namaaagfehap fchynt hem bewoogen te heb- ben, om, op het verzoek zyns Zwaagers, eenige Schepen herwaards te zenden; die zig, in Vlaanderen, met Graave Roberts Vloote ver- eenigden. Graaf Dirk de V. zeilde toen naar de Maaze of Merwe; gelyk onze Kronyken • :• fpree- f«O Zie III. Boet, M. S90. ■-,,■•■■ , ,.
lf) IPERii Cbion. S. Bcrtin. Cup, XXXV. Part. UÜ
|
||||
|
188 VADERLANDSCHE VI. Boek.
Järk V. fpreeken (g), brandende van begeerte, om
zig, in h bezit van 't Vaderlyk Graaffchap, herfteld te zien (£). Doch, in den mond der Riviere, lagen deUtrechtfche Schepen gereed, om hem den doortogt naar Ysfelmonde te ber Scheeps- twisten. Haasc raakten de wederzydfche ftrydop Vlooten aan eikanderen, en daar werdt lang en wee> er" hevig gevogten, niet zonder zwaar verlies van wederzyde, tot dat zig de overwinning, ein- delyk, voor Graave Dirk verklaarde. Onder de gefneuvelden van naame aan de zyde des . Bisfchops, worde Ge er lak, Graaf van h Zutfen, gerekend. De Bisfchoppelyke Sche- pen vernield, genomen of verjaagd zynde, ontfeheepte Graaf Dirk een gedeelte zyner benden, om 't Slot te Ysfelmonde te belegeren. * 't Slot te Hier binnen bevondt zig Risfchop Kocnraad, I Ysfc''ie benevens eenc talryke bezetting. Ook was het i belegerd S!oc' met Toorens en een' Voorburgt, naar I en Inge- 't gebruik dier tyden , behoorlyk verfterkti, | nomen. Doch het werdt van de Hollanders, die zig by Graave Dirk gevoegd hadden, zo hevig be- ftormd, dat de voorburgt, eerlang, t'eene- maal omverre raakte. Van gelyken, wierpen de Belegeraars zo zwaare ftecnen, uit hunne Blyden, tegen de Toorens van 't Slot, dat de een na den anderen vernield of zwaar be- fchadigd werdt. Weinig konden ondertus- fchen de Bisfchoppelyken uitregten. De Burgt« zaaten vercoonden zig zo dra niet boven de borst-
(g") Mips Store i;i Dir!,- V Ui 89.
(I, j itóUs STOkE in JJirk V. b!. 39. |
||||
|
VI. Boek. HISTORIE. iß?
borstweeringen van 't Slot, of zy werden, rMn Vi
door de Vlaamingen, zonderling bedreeven in 't handelen der Booge, doorfchooten of naar binnen gejaagd. Eindelyk fchooten de Belegeraars den brand in 't Slot, waar toe men zig, al van ouds (T), en waarfchyulyk nog ten deezen tyde, van brandende fpietfën bediende. De vlam woedde zo hevig, dat 'er geen blus- fchen aan was, 't welk die van binnen in de uiterfte benaauwdheid bragt (k). Zeftien da- gen hadt toen het beleg geduurd (/), wan- neer Bisfchop Koenraad, geenen kans ziende, om 't langer uit te houden, befloot het Slot op te geeven, onder voorwaarde , dat hem en den Burgzaaten de vrye uittogt naar U- trecht vergund worden zou (»;). Graaf Dirk bedong, van zynen kant, dat de Bisfchop be- looven zou, hem in 't vredig bezit van 't Graaffchap Holland te laaten. Na dat deeze belofte gedaan, en 't Slot ontruimd was, liet\ hy hem en de zynen ongemoeid t'huiswaards keeren. Het Slot werdt, federt, geheellyk geflegt (»). Men wil, dat de grond, daar 't "/' geftaan heeft, nog den naam van Stormpolder draagt, om het geweldig ßormen, aldaar ge-> fchied, in 't geheugen te bewaaren. De inhuldiging van Graave Dirk den V, die hier
|
||||||
|
Cl) Zie TI. Boek, hl. 154.
(*) Chron. Belg. ad annum 10:6.
CO Chron. van Claa-ï Goetk hy van Look II. O»!, H%
V-
C»0 Ongenoemde Klerk, W. 55, 56,
C*0 Bcka in Courado. p. 43.
|
||||||
|
|
||||||||
|
roo~ VADERL. 'FUST; VI. Boek.
DMk Vi hier op volgde-(o), is zulk- een merkwaar-
dig punt in de Historie deézer tyden, .dat wy, daar by, bckwaamlyk, die Boek kön- nen afbreeken. :i I .'■.-. ■ :- :: ■:■:'.:: |
||||||||
|
, CO Heda i/i Courado f. 137-.
|
||||||||
|
©
|
||||||||
|
VA-
|
||||||||
|
VADERLANDS CHE .
H IS TOR I E.
Z E V ENP E É O E IC.
|
|||||||
|
I N H O U D.
i. Hawelykvan Dirk den V. De Bisfchop van
. Utrecht bekomt eenige Graaffchappen in Friesland. II. Dirk de V. fterft. Zyn Gift- brief ten behoeve der Egmondfche Abtdye.lïl. Floius de tweede wordt/Graaf. IV. Kruisvaarten naar 't Heilige Land. V. Flo- ris trouwt Petronelle van Saxen. Reden voor <fe Huwelyken der Hullandfche Graaven met Dogters van. Saxen. VI. Verdrag tusfchen Keizer Henrik den F. en Graaf Floris, we- gens Zeeland Bewesten-Schelde. VIL Ketter^ , van Tanchelyn. VIII. Dood van Floris den II.
Voorval van den Fries Galama. Vrouw Pe- tronelle befliert Holland. Oostergouwe en IVestergouwe aan Holland gehegt. IX. Fe- tronelle ßaat naar Vlaanderen. X.D i r k de zesde aanvaart de Graaflyke Regeer ing. Twist met Floris den Zwarten. XI. Inval in Westfriesland. Verdrag tusfchen Dirk en Flo- ris. XII. Floris flerft. Oostergouwe en IVester- gouwe wederom aan de Utrechtfche Kerke ge ■ geven. XIII. Stigtfche Oorlog. Onlusten tus- fchen 'tStigt en Groningen. XlV.DirkdeYl. belegert Utrecht. Trekt naarst Heilige Land. Eenige Ingezetenen deezer Landen flaan zig aan de Elve neder. XV. Twist over eenen ■,,,,:, " nieu-
|
|||||||
|
U
|
|||||||
|
192 VADERLANDSCHE VII.Boek.
nieuwen Bisfchop te Utrecht. Inval der Dreg-
ter Friezen. XVI. Dirk de VI. flerfö. F l o- h i s de derde volgt hem op. Geervliet f che Tol. Flor is trouwt Ada van Schotland. XVlI. Nieuwe onlusten tusfchen den Bisfchop vanU- trecht en Groningen. Verdrag wegens Fries- land. XVIII. Byzonder Verdrag tot voorko- ming vau de overflroomingen des Ryns. XIX. Vlaamfche Oorlog. Graaf Floris gevangen. JMadeelige Vrede. KX.Kryg tusfchen de Ken- nemers en Westfriezen. XXI. ïVatervloeden. Gcfchillen tusfchen den Bisfchop van Utrecht ■en de Heeren van Atnßel. Opkomst van Am- ■ 'perdam. XXII. Boudewyn van Holland wordt
Bisfchop van Utrecht. Westfriefche Oorlog. '% XXIII. Onlusten tusfchen Utrecht, Brabant
en Gelder. Staat van de Veluwe en Zutf en. XXIV. Togt naar V Heilige Land, op welken Graaf Floris flerft. XXV. Dirk de ze- V VENDE wordt Graaf. Poogt zig van de
Leehroerigheid aan Vlaanderen, wegens Zeeland Bewesten - Schelde , te otitflaan. XXVI. Hevige twist tusfchen Graave Dirk en
• Willem zyn' Broeder. Wordt bygelegd. XXVII. Willem wordt Graaf van Friesland.
Twist om den Bisfchoppelyken ftoel vau U- trecht. XXVIII. Graaf Willem-wordt ge- vangen. Ontvlugt. XXIX. Onlusten in Dren- te. De Veluwe afgeloopen. XXX. Bisfchop Dirk de II. zoekt geld in Friesland te ligten. Utrecht belegerd. XXXf. Graaf Dirkbemag- ïigt 's Hertogenbosch. XXXII. Hy ßuit eine hadeelige Vrede met Hertog Henrik van Lotharingen. Dordrecht wordt een Leen van BrakittL Dirk de FII. flerft. Graaf
|
||||
|
VU. ßm. H ISiT O R:I,E. * 195
Graaf Dirk "de V. fchynt naauwlyks in DirkV.
't gerust bezit van 't Graaffchap van *• Holland bevestigd gevveest te zyn, toen hy ^'"^ zig met Othilde, Dogter van Hertog Her- trouwt. man oïFredrik van Saxen, in Huwelyk begaf. Onze oudfte en beste Kronykfchryvers getui- of hyte^ gen, dat hy 't Land, vyfticn jaaren, dat is gen de tot zynen dood toe, in volle vrede, beregt Friezen heeft (s). Doch laater Schryvers gewaagen J^0^* omftandig van zyne Oorlogen tegen de Frie- derzee" zen, en van zynen togt over de Zuiderzee, geoor- om Staveren te belegeren, welke Stad hy, na >°°ff<* verloop van drie weeken, overmeesterd zoti * ; hebben (b~). Al het welke wy hun niet na vertellen, om dat on§, met fommige naauw- kcurige onderzoekers onzer Vaderlandfché Gefchicdenisfen, onwaarfchynlyk dunkt, dat de Hollandfche Graaven, ten dien tyde, of zelfs langen ryd na deezen, cenigen voet in Friesland beoosten de Zuiderzee gehad heb- ben (c). Doch daar was, omtrent deezen tyd, iet De Bis*
anders in Friesland voorgevallen; 't welk veel- fci>°P ligt gelegenheid gegeven heeft, ' om "onzen ^"ech Graave Oorlogen toe te fchryven, welken hy verkrygc niet gevoerd heeft. _ Egbert de IL, Zoon en de Graaf, opvolger van Egbert, Maikgraavc van Bran- fthappea denburg, dien wy, een en andermaal, te-j?0^" gen de Hollandfche Graaven, hebben zienv/cster- ie velde trekken, was , in zyne vroege gouwe |
|||||||||
|
C«) Melis Stoke, U. 39.
(£•} Apud floi'SAM Pmr. Uhr. VI. p. 144. DofSAU F'tUtim
tLibr. K.-p. 48. Ubu. Ewwium Libr. VI. p. ?M, te) Fhls UycHEi.. atl HedaM f. 133. |
|||||||||
|
IL Deel.
|
|||||||||
|
N
|
|||||||||
|
194 VADERLANDSCHE VII.Boek
Dirk V. jeugd (</), tegen Keizer Henrik den IV. op-
geftaan, en hadt, aan 't hoofd der Saxers, de wapenen opgevat, met dien ongelukkigen uitflag, dat de Keizer,"den Markgraaf in ver- legenheid gebragt hebbende, zyne goederen aanfloeg en wegfchonk (e~). Onder deeze goe- deren, waren ook ecnige Graaffchappen in Friesland, hem door den Keizer ter leen op- gedraagen (ƒ), Egbert wordt, in egte Ge- denkfchriften deezer Eeuwe, als Graaf van Oostergouwe, Westergouwe (g), fslegouwé (Ä) en (O Staveren (f) erkend. En nademaal de Utrechtfche Bisfchoppen, federt eenigen tyd, ten Keizerlyken Hove, zonderling wel gezien waren, werde Bisfchop Koenraad, op verfcheiden' tyden, met deeze Friefche Graaf- fchappen begiftigd. In 't jaar 1077, bekwam hy het Craaffchap van Staveren. De Giftbrief is nog voorhanden (k), en op den dertigllen van Wynmaand des gemelden jaars, te Worms gedagtekend. Naderhand verkreeg hy het Craaffchap van Oos tergouwe en fFestergomve, dat is Oostergo en Westergo, by een'Gift- brief, te Weimar in Turingen, op den ze- ven- en) Dipl. HENR. IV. tlpttd HEDAM p. ISp. Apolog. HEIfRr IV apud Frehe.i. Gcnn. Script. Tom. I. p. ai<5. (e) Dodkcjun. cd cmmnt 1089. Cf) Diplom. Henk. IV. apud Hedam p. 140. C/r) Dipl. Henr. IV. apud Hedam p. 139- CA) Dipl. Henr. IV. apud Eccakd. Hill. Geneal. Princ Ssxoii. fuper. p. 307. C<) Dipl. Henr. IV. apud Hedam ,p. 139. C/t) dpud Hedam p. 139. (1) Sommigen meenen, dat liet Graafichap Staveren,
liet zelfde is, als liet Graaffeliap Islegomve, Auwei, Ctrai. it'ftr. P. II. p. J03. |
||||
|
VU. Boek. HISTORIE. 195
Venden van Sprokkelmaand des jaars 1086, dirkV.
getekend (/), en eindelyk ook het Uraafjchap 1086. Isfcgomïe, by een' Giftbrief, te Regensburg----""""
getekend, op den derden van Grasmaand des
gemelden jaars (111). Doch in 't volgende jaar, verzoende zig Egbert met den Keizer («), en toen werden alle deeze Giften we* derom ingetrokken , niet zonder merkelyk ongenoegen des Utrechtfchen Bisfchops (o)ï die zig reeds veel voordeels van deeze meu* we uitbreiding zyns gebieds beloofd hadt. 't Leedt egter niet lang, of de Markgraaf on- dernam nieuwe vyandelykheden tegen den Keizer (^). Sommige Schryvers verhaalen, dat hy zig van gantsch Friesland tusfchen 't Vlie en de Lauwcrs meester maakte Qf). En fchoon ons hiervan, in de oudfte Gedenk- fehriften, geen bewys voorgekomen is, be- hoeft men 't geenszins vreemd te vinden, dat Egbert zig onaf hangkelyk heeft zoeken te maa- ken in eene Landftreek, over een gedeelte van welke, hem het Graaflyk bewind opge-, draagen was. De Keizer, een aanzienlyk Leger byeen gebrapjt hebbende , rukte daar mede, in de Lente des jaars K&89, in Turin- jóg* gen (r), alwaar de voórnaamfte goederen des t------'-+.
Markgraafs gelegen waren. Egbert was biet
ook by der hand, en noodzaakte den Keizer» het beleg van zeker Slot, welk tot laat in 't na«
(O Apud Hedam p, 135).
(»O 4t& Eccard. Hilt. Geneal. Princ. S*xon. Super.*.
SP?- .,. * of"*<
(;«■) Annal. Saxo. ad amum 10871 • , "
(o) Piäe BucHEt. ad HedaM. p. 140.
f p5 Annal. Saxo. ad annos 1085, 1087. (jj Ubb. Emm. Ret. Fiific. Litr. VI. p. »5». Qrj ßODECHlN. at a-mam 1089. . • k ! j N a
|
||||
|
ijtf VAD ERLANDS CHE VIL Böek;
-DirkV. 't najaar geduurd hadc, -op- te breekent. en
hals over hoofd, met agterlaating der. Kei- zerlyke eertekenen, naar Bamberg re vlug- ten (V)j Egberc trok egter weinig voordeel van deeze overwinning, Hy werdt, kort hierna, door beitel van Aieid, Abtdis van. Quedlinburg en Zuster des Keizers, verraade- lyk omgebragt (7). De Bisfehop van Utrecht werdt, nogin't zelfde jaar 1089, wederom in 't bezit gefteld der Graaffe happen Ooster- gouwe* Westergouwe, Islegouwe en Stave- ren (u), allen welken , - zo wel als de andere goederen des Markgraafs, op nieuws, aan t Ryk vervallen verklaard waren. DeUuecht- fche Bisfchoppen hebben, federt, op deeze Giften, het regt gegrond, welk zy op Fries- land voorgaven te bezitten. _ TI. Graaf Dirk de V. ovcrleedt, niet lang hier v'l!i ï na' °P ^en zeven"euden van Zomermaand(v~) ioyc,r,t' des jaars 1091 (V). Men heeft nog eenen .------'—.Giftbrief van hem, ten behoeve der Abtdye
ZynGift-van Egmond, op den zesentwintigften van
brief ten Hooimaand des jaars 1083, te, Vlaardingen,
der°Er- getekend. Sommigen hebben deuzelven voor
mond- verdigt gehouden: doch, onzes oordeels,
.iché Abc- zonder genoegzaameu grond. Andere ge-
^ye* loof waardige Schry vers getuigen, dat zy den
porfprongkelyken Brief zelf gezien hebben (»).
Stev.etl, Abt van Egmond, hadc Graave Dirk
■ »gl de
(s~) Beutiiold. ad emutm ioSq.
„4<[*S Goiitin. Lamb. Sühafnajj. cd atiit/tgt 1089. Apolog. ,;.;, ,, ÏÏENR. IV. p. 2l8.
Cu) Dipluma Besr. IV. epuii Matth/bum ad Anonym, rfe
Reb; Ultraj. p. 86. ■ . (j'3 Leon. MoNACfl. Brcvic p. 15a. {■#~) Melis;.Stoki! 1,7 /.'/,',!;'V. bl. 40. . %•*■} Heu.\ io 'Volcmaro. $> jji. iljid, Kot, BuciiEu |
||||
|
viï. Boek. m ï st/m $mé av %^
de Giftbrieven vertoond, weleer door- Dirk, DrMV/
Walgers Broeder, Dirk den II., zynea Zoon% •benevens <derzel ver Vrouwen, Ge va en Hil- degard: voorts door Egbert, Aartsbisfcho^ van Trier, -Zoon van Dirk den H. endoor Graaf Arnoud, benevens dészelyen Vrouwe Luitgard; als mede door Dirk den III,,. Ar- nouds Zoon, mee xync! Gemaalm'Othüde^ door 'Sifrid ,'- bygeriaamd" Sikko , 'tweeden Zoon -Van'-.Graave Amoud,. en door Froris den 1., : met deszclvcn Gemaalinne, GeèS- truid, ten behoeve der EgmondfcheAbtdye verleend. 43raaf Dirkje V. bevestigde, all© deezc Giftbrieven. Hy noemt - zigV in 'c hoofd van den zynen,, D i r k^ d o o r God» " OEN AüE (ü),- GrAAFIDER HOLLANDER j; ,
ren. Voorts geeft:hy.'den Abt regt, ^ónii 3«^>
V, zelf," of;door zynen Advokaac, Regtdagen» „ houdefty- in alle de Lwiden, -deriAbidyè „' toebehoöfcndej en-verklaart, de« óndcfr ;; hoorigeri' der Abtdye door de gantfehfc (2) Met deezc \<fOox&2\i,~d'óorGoih Genade, tifc,
veellist, oudtyds, Godsdïenstiglyk en zedigherdfhafve gebruikt zyn, gal" men egter., al vroeg, te verftaaii, dat men van niémant dan van den Oppcrlieer van allï« afhing. De Vorften hebben, hierom, fomtyds,»;hmi' nen Leenmannen verbooden, zig van deeze fpreekwy- ze te:bedienen.-: Sointyds. kébben ze 't Jum ook ver- gund,.-mids dat zy Jvetklaardeti, hierdoor, geene in- breukte wtHenrioen, op' het regt van opperste magt, hunAcn Leeiihéeren toekomende! ffoycz Daniel. Illust- re de France Tom VI.'p. 190, 356. Edit. de Paris ïyaolï'tSchyrct, dat de HoUandfcbe Graavcn, als Leen- mannen, äes Duitfchen Ryks, zig van deeze fpréete- ivys,' in denuitgebreidlieazin, niet hebben kennen bedienen. » *;, , ;:.,;.„:,'.. .j N 3
|
|||||
|
i
|
|||||
|
ip8 VADERLANDSCHE VII.Bow.
FtORis „ uitgeftrektheid zyns Graaffchaps, tolvry."
*♦• Sommigen melden, dat Graaf Dirk het Schout- fchap van Alkmaar ook aan de Abtdye van Egmond gefchonken heeft (y). Doch hier van maakt de Giftbrief geen gewag. Ook 2yn 'er nog andere redenen, om 'er. aan te ■twyfelen (z). Onder de getuigen, die den Giftbrief bevestigd hebben, worden de Burg- graaf Adalium, waarfchynlyk (,3) Alewyn„ Burggraaf van Leiden (V), Dodo yanJiyswyk, SMgard lilankart en verfcheiden' anderen met naame genoemd (£). ,-■ III. ..DifHde V. liet eenen Zoon na, Fj/qrjs Fioris de genoemd, en in onze Kronyken, by den naam Vette dC yan Fl°r'ls dStt ettert (4), bekend. Hy voig~ wordt ■de zynen Vader op«in.'t;Graaiiyk bewind over Graaf. Holland. Sommigen willen, dat hy, nog jong van jaaren zynde , door Keizer Henrik den IV., onder de Voogdye gefield werdt, eerst van) -Koenrciad* Graave van Werk, daar na. »an Henrik, Graave yan Northeïm, den eerT •ften ,een' vollen, den tweeden een halven i ) .- Broe- (~y\ Melis Stoke in A>£. V. W. 40. .. *(;
1 ïej Z'" ü JJikelenubugs Alkmaar, b'. 37, .
f»J f Me JoAnn. a Lkvdis libr. XV. Cup. 8.
' "(*) Diylo\\\.-Fit!;-/tpU'i DuiisAM Pil. Aiuial. Libr. X-£, tüv. & Mlitip.ÜW Codic. Dunac. Piar. Cap. LXl. p. 71. Taiu
c.Qper- Diplom.. , r ,..: .....".' • '■■■■ GO ï'1 een out' Handfchrift van deezen Giftbfief,
weleer den Heere van Mierop, Rekenmeester van Hol- land , hebbende toebehoord, leest men ook. geen Ada-. Hum, maar Adahyn. Ik heb een Affchrift van dit Hand- ibhrit't geziert. ' ) i'J - ... • '(4) Een zyner Tydgenooten befchryft hem, als ge»
•weluig vet, gratiisjimtna pitigucdinc, Kid* Ronum» Cbrim. S. Trudu.i; IAW. X. p. 692. Tutu. l\. Sfttih . h. d'Aukrv,
|
|||||
|
t
|
|||||
|
VIL Boek. HISTORIE. ïoj
Broeder van de Gravinne Othilde (V)« Doch Flojus
hiervan is ons geen blyk voorgekomen. Men "• vindt wel dat Koenraad, Graaf van Werla, * *aFrcß>- door zekere onbekende foort van Friezen, in»<?'«<7»« <ien jaare io$3y is omgebragt (rf). Doch jS^r niet dat hem eenig bewind over Holland of tcl)M Graave Floris was toevertrouwd. Van Hen- rik den Dikken, Graave van Saxen, Zoo« van Otto, Graave van Northeim, leest men, dat hem het Markgraaffchap van Friesland, *. door Keizer Henrik den IV., ter leen opge- draagen wêrdt, en dat hy, bezit van zyn leen willende neemen, eerst door het Krygsvolk des Utrechtfchen ßisfehops, daar na door het Friefche graauw, tegengeftaan en belaagd werdti tot dat hy, gedwongen zynde de vlugt »aar den zeekant te neemen, door het Boots- v'ölk, van 't leeven werdt beroofd; 't welk, volgens fommige oude Schryvers, in 't jaar iioi (e), volgens anderen (ƒ), in 't jaar 1103, gebeurd zou zyn. Doch dat ook dee^ ze Henrik Voogd van" Graave Floris zou zyn geweest, is, onzes weetens, van geen'oud' Schryvèr getuigd. In den aanvang der Regeeringe van Graa- iv.
ve Floris, wèrdt de Kruisvaart naar 't Heilige Oor- Land, in verfcheiden* deelen van Europa, ge- jjj?"2 predikt; De Pelgrimaadjen naar 't Oosten Kruis- warenj langs hoe gemeener geworden, onder vaarten, de Christenen van Europa. Robert de Fries, "aa.r.het Graaf van Vlaanderen en geweezen Voogd jj^e van
|
|||||||||
|
A
|
) Van Loon Ai. Holl. Hill. II. Detl, U. 355.
dj Annal. Ssko. ad sim. 109a. |
||||||||
|
Fe) Annal. Saxo. ad aim. 1082, hoi & 1103.
f/) Qhtoa, legja S. PantalcoH. ad mn- I.03. N 4
|
|||||||||
|
aoo VADERLANDS CHE VII. Boer;
Fi.0813 van Graave Dirk dèri V. hadt,' voor zynen dood}
W« die in 't jaar 1093 voorviel, ook deezen togE ondernomen, en gelukkiglyk voltrokken (g)f De Pelgrims, te rug keérende, hadden aloniT me den mond vol van de verdrukkingen, die; de Christenen, te Jeruzalem, en elders in 'e Oosten, leeden, en van de fchande, die 'ï vooï de Europifche Christenen;was* rdat de Heilige Plaatfen langer in de handen van on- gcloovigen bleeven. Paus Gregoor de VIL hadt, al in 'c jaar 1074,een ontwerp gefmeed, om de Europifche Vorften, tot het beoorloof- gen der Mahometaanen en het herwinnen.van 't Heilige Land op te wekken.(A): doch de fcheuring in Kerk en Staat hadt de uitvoe- ring geftremd. Urbaan de IL, eenzynejop- 1095. volgeren, floeg, in den jaare 1095, eindelyk '■ de hand zo yverig aan dit . werk , 4at ver« fcheiden' aanzienjyke Vorften zig tot den
Kruistogt beweegen lieten (i). Viui het ge- meen, vloeide eene ontelbaare menigte, uit alle oorden, (amen. Een Kluizenaar uit het Bisdom Amiens,. J>ekend by, den naam van Petrus den Heremiet, die zelf van Jeruzalem te- rug gekome-ii; wa$, doorliep Landen en Steden,- alomnte de Kruisvaart,-predikende. Ook hadt de Paus bevolen ,,s dat; de Bis- schoppen , elk in zyn Stigt, 't Gemeen,, door allerlei redenen, tot-den togt naar VHeilige Land moesten opwekken (k)., De Gikkfcbe """ '' \ :■ . ::-"- Ke>
■ Cs') T. lFERn Chron. S. Bert. Cr.p. XXXIX. P. I. & IV.
Coï. m & 591.
(h~) Grkoor. Epift. ÏMr. II. Epi,V. 3Ü smoJ fcftV •>";
CO Oüiil. Tïft. Libr. I. C/rft. »4, 15. Iperb Chtml S« Bcrtini Cap.XL. P. 11. c. 593. •) C^i) Orueiuc. YiTAi* Ulfr, 1. p. 720, jzi, - J
|
||||
|
VII. Boek. H IST O R IlEïl / sol
Keizer, Alexis Conweves, fchreef eenen-be-; flowï.i
weeglyken Brief aan Robert, Graave van. ïl« Vlaanderen, Zoon van Robert den Fries, »hent vermaanendc, „den Oosterfehen Christenen , „ met alle zyne magt, te hulp te komen, ren? „ het Graf des Heeren den ongeloovigen tft- „ ontweldigen (/)." Men kan.niettwytelen, of.de Kruisvaarc is, hier te Lande, ook ger- predikt geweest.., Eene oude Kronyk. van Westfriesland (?«) noemt zelfs veelc Friefche Edelen by naame, die,(by deeze« gelegenheid, zig, gelyk gebruikelykwasv-een rood, ofwk, of ander gekleurd Kruis op.den.regeer fchou- der lieten hegten, en. het. geleide-van den Franfchen Kluizenaar volgden:, onder welken de Forternans, XZalamas eni?c;;yVw de bekend-, Veele ftfcn waren. Ook getuigen de Zeeuwfdie, |>dele11 Kronyken («), dat een ige Zeeuwfehe Edclen£ j ^ecrn met naame die van Borsfelcn, naar:,'t Heilige, neemen Land optrokken. Een Schryver der vyftien-;'er deel: de eeuwe zegt, dat men geloofde;, datDirki,n* Zoon des Heeren.vanBrederods.'^tijaiiy Heer van-Arkcl, uit d& Hollandfehe;Edelen, zig oota op- den Kmistögt, ouder 't Geleide van Graave Robert van Vlaanderen ■, halven Broeder van Moeders zydejVAn Graave iDirk den V.., bc-f gegen hebben. De HpCrvari' Äckcl zpu,:in; 't{Heilige.Land.,:g#orven zyn (•<?), Élk fchcea bezeten van een' flerken drift, die oud en J9Pg, ryk en ami.o.p de been.hielp. DeEde- leir-
'CO Epift; hitte \'itt r.puS MaKtbR f'bcRANn. Thefaur.
Anecd. Tom. I. c. a&j. >,•, ..... ......
.(/«3 4p"i yr,BÖx. 'Iïjim. Rcrjim "Frific. Üir'. .VI. p. 258.
"f s) KEir.ER-Ju. Chttffl-, ysji-Zecll|ut"ll." P/fi 1Xl P%v ■~k°) JöANtf.''» t?«ft*'l/.V. 'XV. -Ccp. g.- •*' '
N 5 '
|
||||
|
202 VADERLANDSCHE VII.Boek.
Fwhus len verpandden hunne Sloten en landeryen,
Ii. of verkogcenze om half geld. Men ontzag zigniet, Vrouwen, Kinderen, Ouders en al wat men dierbaars bezat te verlaaten, om ee- nen togt te onderneemen, die als een proef van Godsdienftighcid geroemd werde. On- denusfehen voegden zig, by den grooten hoop, ook veel flegr. Volk en Vrouwluiden in mans gewaad} V welk oorzaak van veele ongere- geldheden onder de Kruisvaarders was (p). Vier groote benden floegen, in de Lente desjaars 1096, op weg: een van welken, omtrent veer- tigduizend menfehen fterk, door Pieter den Kluizenaar, geleid werdt. In de Lente des volgenden jaars, kwamen zy te Konilantino- , pel; trokken, federt, over den Hellespont^ * .7. en vereenigden zig, in klein Azië. Nicea ïh Bythinie was de 'eerfte ftad, die, op den twintigften van Zomermaand des jaars 1007,, by verdrag, ingenomen werdï, na eene be- legering vau ruim vyf weeken (#), in welke, verfcheiden' Friefche Edelen hunne dapper- heid getoond, en Tjepko Forteman het leeven verlooren hadt(r). Ook hadt Robert, Graaf van\ Vlaanderen, hier wonderen gedaan (V). Iö 't volgende jaar, werdt Antiochie ingenöi men (O, en eindelyk Jeruzalem, op den vyftienden van Höóimaand des jaars 1099, h »O; '«i 1 . ti i na (p~) Orbbric. 'Vital, "'lür.- IX £.7001 Bbrthoid. Con*
Stasit. ad annum xafi. .X«) Gutu. Tm, Llbr. XI. Cup. si, 22,, 33. JLBr. III.
Capt 11, 12. f jO Uu is. jEmmiüs tibr. VI, p. 258, 25g.
,.(.*,) Gesta Tiuici'^di. Qap- XV. XXIX. wThefaur. Marten.
et Durand Ttnt- 1. c. 121 & 131, CO GuiLL. Tyr. Ubr. V. Cr.p. 21, S2. Liir. VU Cafi
zo. &'.-. I *■
|
||||
|
VIL Boek. H I S T O R IE. 203
na een:beleg vanvyfvveeken («). Godefridvan Flor» •.
Bowllaft, Hertog van Lotharingen., Zusters W. -Zoon vau Godefrid den Bultenaar, werde, kort hierna, 1 toe Koning van Jeruzalem ver^ teeyen (V). Hy regeerde naauwlyks. een jaar: doch het nieuw Koningkryk, door hem geftige, is, onder vericheiden' Koningen\ agtemag- lig jaaren in .ftand gebleeven. Zulk een gef- volg hadden de eerfte Kruistogten naar 't Hei- lige Land. Wy zullen hier; na zien, wat deel de Ingezetenen deczer Landen I meer gehad hebben, in het gene, vervolgens, in het Oos- ten, ondernomea werdt. Doch 't zal hier niet te onpas komen, het oogmerk en den eindelyken uitfläg. deezer Kruistogten, die 20 nierkelyken 'inyló&d. op den Geestelykbn 'en weertldlykerr Staat des Christemryks en onzes Vaderlands in 'ci.hyzonder gehad hebhen, be«- knopteJyk,: aaatewyzen. sbo ftövj De Paufen?, de eerfte en voornaamfte aan- Schets
dry vers der Krinstogten, gaven :voor,; met van het dezelvcn, geen ander oogmerk'te hebben',,°°s™l)c dan de herftelling en voortplanting van denujtflag waaren. Godsdienst,, onder de ongeloovigerii derzeU Doch men zag;, wel haast, dat, onder; dee<ven« zen dekmantel, een andere toeleg-,verborgen was. Zy zogten hun GeesteLyk "Regcsgebieci uit te breiden in 't Oosten, en de Patriarch« fchappen van Antiochie en van'. Jeruzalem^ Ziélfs, ware't mogelyk, dat vans Konftamino« pel <van zig af hangkelyk te maaken.' Zy be« weerden, daarenboven, regt-te hebben,opa% Ie de Landen, die door de Kruisvaarders ge« , ,_ won-
-f«) 'GoiLt. Tril. Libr. VIU. Cdpl 5,18» ï'o.&C. ' -
(.y; OtWt. Tïr. Libr. IX. C*p. I. * ™. ........-" * |
||||
|
,«o4 VADERL ANDSCHE VII. Boiir.
|
|||||||||||
|
FfMïs' wonnen werden. Ook was het hun te doen,
_ lï; om de vermeerdering van hun gezag, over
de Vorderten Volkeren van 't Westen, die
zy eerst vervulden, met eenen bygelovigen
; , eerbied voor Palestina, daar de voetßappe»
Honden van den /ïaligmaaker en van de Apos- telen; op dat zy hen, te ligter, zouden be- weegen tot het onderneemen vari herhaalde Kruisvaarten, en onderrüsfcheu een nieuw IPausfelyk regt, uic deeze Kruisvaarten gcfproo- Iten, in alle Landen invoeren. Vorllen, Ede- len, Koopluiden, Burgers, Boeren, Slaaven ■zelven beloofden zig!eer en.voordeel uit de tagten naar 't Heilige Land.- Op 't woord der Lecraaren, zag men ze, in 't algemeen, aan als een verdienltelyk werk; waardoor elk, 't zy -hy^'er in flaagdé of omkwam , de weg, naar; den- Hemelgebaand werdr. Dé Paufcu gaven ook aan ieder,-rdie;:'t Kruis woifoZaannam,r aflaat van zonden a-fft .welk veelén,
iiK fiisv die zig aan , flrafbaare •euvctdaaden fchuldig
^'■ff ]'kenden* bewoog, cot hat onderneemen var»
gl'jij'in eenen Krygy die hen 4 voor,'s Hemels bngc«
|
|||||||||||
|
■ka.
.n |
.,bnade, eri -te gelyk voor^dejltaffe des weereld-
|
||||||||||
|
Mvlyken Regters bevryddc (V,). Hier kwam nog
fey, dat dc;Slaaven, die 't Kruis aangenomen hadden,,.vjy verklaard werden, alzo't hun*- nen Heefénjliet geoorloofd iwas, hen dentogc te .doen-ft&akcr*. «Zulkeri dok', die^ met fchuh den bez^aiató; waren, mogten, zo • dra zy zig. Biet hèt kruis'hadden laaien tekenen s, nér-< gècs, douf'hunne fehuldeifchers, bekommerd -:-: i ,10» 1« ,::•:. ■■ h :•". , htis, éofl Tjpj Birnen. Dcfcir« Palestina»-*, im. &-pp<td Canisium
nm. iv.-f $ & «Ti', o'Si!^*t~ÏÏ£c . .
|
|||||||||||
|
Vit. Boek. TH! S = T. O R I.E.:;. ; èo$
of vervolgd worden. (V). Ook moesten de floris
twisten van Heeren en Voriten onderling II. worden geftaakt, wanneer, flegts een der twistende partyen het kruis aanvaard hadt:.'t welk men een * Ecßand Gods hebben noem- • Trens* de. 't Beoorloogen van een Volk , welks Heer Dei, op den Knüstogt was , werde ook 'by den Paus voor heiligfchennis gehouden. Door al het welke, grooten en kleinen, in merkely- ken getale, werden aangezet, om z>g te laa- ten tekenen: terwyl 'er, te gelyk, de gemee-x ne regten, alomnie, naar een nieuw Pausfc- lyk regt, door verplooid en hervormd wer- den, 't Welk niet nalaaten kon 's Paufcn gezag hooger op te vyzelen, onder volken, die reeds waren ingenomen, met de diepile hoogagting voor den Heiligen StoeL Vcr- fcheiden' veranderingen in het Burgerlyke regt en verfcheiden' misbruiken in den Gods- dienst zyn hunnen ooifprong verfchuldigd aan de Pausfelyke wetten, tot aanmoediging der Kruisvaarten gemaakt: met naame, het ophouden van den Staat van dienstbaarheid onder de boeren, aan veele oorden : alzo de verlaatcn' Landen, by mangel van Slaa- yen , aan vryen om te bebouwen moesten worden verhuurd: ook het verheffen van bur- gers of boeren tot den ftand van Edelen, in de plaats der menigvuldige Edelen, die op de Kruistogten omkwameri: waarvan ons onr #e Vaderlandfche Gefchiedenisfen ook voor- beelden uitleveren. Het verpanden van Leen- goederen is, na de Kruisvaarten, insgelyks, in 't ge-
kt} GuiU. Ty.mus tfilrr. I. Caf. lö. |
||||
|
fioó" VADERLANDSCHE VILBoek;
|
|||||
|
Floris 't gebruik gebleeven. En om ook iets van
ÖJ 't Godsdienïtige te zeggen, de Bisfchoppetl * in par- in naam * over Stigcen, die in de inagc der tilmshifi- ongeloovigen waren , de Geestelyke Stcde- 4elium. houders, die noodig werden, als de Kerk- voogden uitlandig waren, en de Geestelyke Ridderorden zyn hunnen oorfprong verfchul- digd, aan Pausfelyke initellingen, ter geje- genheid der Kruisvaarten. Zelfs meent men, dat het houden van 't Avondmaal onder de gedaante van brood alleen, eerst op de Kruis- togten en in Palestina, in gebruik geraakt is (5), zynde hier, voor zo veel volks, ftth den wyns genoeg te bekomen. Ondertus- fehen zyn de meeste Kruisvaarten, die hier 20 veel invloed op de gemeene zaaken had- den , in 't Oosten ongelukkig uitgevallen. Zy hebben veelen Vorften en een onnoemelyk getal van Edelen en gemeenen het leeven ge- kost: veeleRyken en Staaten zyn 'er door ver. zwakt en verarmd, en Palestina en 't gantfche gebied der Griekfche Keizeren is, eindelyk» onder de heerfchappye der Mahometaanen, vervallen. Doch't zal in 't vervolg te pas ko-1 men nog iets, wegens den uitflag van twee of drie Kruisvaarten, aan te tekenen. Wy hers- vatten den afgebroken draad van ons verhaal. V. Graaf Floris de II. begaf zig, zo 't fchynt, Floris de na fä jiy ze^s 'c bewind over 't Graaffchap
trouwt6 van Holland in handen genomen hadt, 't welk Petrouel- itl Cs) Zie de Diifert. de Jur. itmov. per expedit. fa-
tram, ramde J. II. B o e 11 m e r o verdedigd, in 't jaar 1740; waar in '\ vooniaamlle, welk wy hier byeenge- haald hebben, te vinden is. |
|||||
|
VII. Boek. HISTORIE. 207
|
||||||
|
in den aanvang der twaalfde eeuwe gefchied- Flor»
de, in Huwelyk mee Petronelle, Dogter van H» Dirk, Hertog van Saxen (j), dien anderen(z) ie van Hertog Dirk van den JVesterlande, en weder- Saxen, om anderen (a) Gevehard, Graaf'van Supplen- Reden burg en Querfurt noemen; en halve Zuster Hu\^f|v. van Hertog Lotharius, die naderhand Keizer ken der werdt (6). Floris was nu de vierde der Hol- Hoiland- landfche Graaven, die zig, door 't Huwelyk, ^he met den Huize van Saxen vermaagfehapt had- ^arw. den. Van het Huwelyk van Dirk den III. ters van met Saxen.
(?) Wilh. Proccrat. ad ahnum 1091. Melis Stoke in
Fuikis ü. bl. 44. £2) Chronic. Lüneburg. Apud Eccard. Tom.1. Col, 1369. (« ) Apui DiTMAR.. Disfert. Acadcin. p. 493. (6) Wy noemen deezeGraavin Petronelle, Jn navol-
ging der oude en laatere llollandfche Schryveren; doch men heeft onlangs in bedenking gebragt, of zy ook Csertruid geheeten hebbe. Vide Dithmari Disfert. & Exercit. Academ, p. 495. Zo wordt zy genoemd, in de Lunenburgfche Kronyk. „ Aldar [ in Holland ] flaat Vr „ was en Vrouwe, die was geheten Gertrud, „ Suster Hertogen Luderes." Chronicon Lüneburg., in Coli. J. G. Eccardi Tom. I. c. 1369. En op eene an- dere plaats (col. 1372.) „ T>'\ erfle [Dogter] namGrave „ Florentius van Holland, de het Gertrud." Doch't is te vermoeden, dat deeze Kronykfchryvers en eenige anderen de Vrouw vanFloris den I., die Geertruid heet- te , met de Vrouw van Floris den II. verward zullen hebben; gelyk reeds door S c R1 v e r i u s is aangewee- zen, dat in de Saxenfcbe Cbronyi, in 't jaar 1492., te Mentz gedrukt, gefchied is. Zie Levens der Graa- ven, in Floris II. bl. 119. Een ander oud Schryver drukt zig voorzigtiger uit, zeggende, dat de Zuster van Hertog Lotharius Geertruid of Petronella genoemd was. Safer Liuderi Duels, Gertrudis five Petronella. Vide Annal. Saxon. ad annum 11S3. Den laatsten naam houd ik voor den regten. Hy wordt, zelfs in egteHuk- ken der twaalfde eeuwe, gefpeld, by Boxhorn, Tbuttr. Urb. HM. p. 220, 80. |
||||||
|
I
|
||||||
|
2o8 VADERLANDSCIIE VIMBoek.
|
||||||||||
|
FcoRis met Othilde van Saxen, van Floris den I., met
IK Geertruid van Saxen, en van Dirk den V., i met eene andere Othilde van Saxen, hebben .: wy, op zyne plaats, gewag gemaakt. En die eenigermaate in de Gefehiedenisfen dee- .»;,J-V! zer tyden bedreeven is, zal zig geenszins -.:,,, over de verraaagfehapping, onzer Graaven met den Huize van Saxen verwonderen. De Her- togen van Saxen waren, zo zeer als de Hol- landfche Graaven, op de Keizers, die ten deezen tyde regeerden, gebeeten, bovenal «? op Henrik den IV., met wien zy lang en dik- wils geoorloogd hebben. De Huwelyken der Hollandfche Graaven met Dogters uit den Huize van Saxen dienden dan, om de Party, die beide de Saxers en de Hollanders voor- ftonden, te ltyven, en de maatregels der Ket- zeren, met vereenigde magt, te leur te Hel- len. .. VI. Doch toen Henrik de IV., op den zeven- heid^van ^en van Oogstmaand des jaars uo6, overlee- eea vér-den, enzynZoon, Hek rik de V., die, bondtus-al by't Leeven zyns Vaders, tegen hem was fclicn opgeftaan , in zyne plaats verkooren was; derTn ^heen deeze verandering Graave Floris aan- eriKeizer leiding gegeven te hebben, tot*het aangaan Ilemik van een Verbond met den nieuwen Keizer, denV. van 'c wej]i de Vlaamfche Kronyken alleen- Wafehe- 'v^ mec een ftr°ol'd "* *c voorbygaan gewag
rencnan-iuaaken. Henrik de V. fehlen, in den aan- dere Vang zyncr Regeeringe, eenen gantsch ande- |
||||||||||
|
fche
landen.
ii 06. |
'fen vo<^c te w^en volgen, dan zyn Vader,
gedaan hadt. Hy erkende Paschaal den lik voor wettigen Paus, buiten wiens gemeen-\ |
|||||||||
|
•Ichap, zyu Vader geftoryeu was. Dus. maak- «
te
|
||||||||||
|
■ü"
|
|||||
|
VII. Boek. HISTORIE.,/ 209
te hy een einde van de fcheuring, die ohi-Floris
trenc dertig jaaren geduurd hadt: en fchoon U« hy haast van gedrag veranderde, gaf dit gun- ftig begin, in 't oog der Hollanderen, waar,% . fchynlyk aanleiding, tot het Verbond, van welk wy fpreeken. Het betrof Vlaanderen, Walcheren, en de Zeeuwfehe Eilanden Be-v westen - Schelde. -De Keizer oordeelde regt te hebben op Vlaanderen, federt dat Robert de Fries zig van dit Graaffchap meester ge- maakt, en het Leger, door Henrik den IV., Richilde, wiens Zoon Arnoud hy voor wetri- ^ gen Graave hieldt, ter hulpe toe gelchikt, geflaagen hadt. De dood van Robert den Fries en 't gerügt van den optogt van Robert, zy-4 nen Zoon, naar 't Heilige Land, hadt Henrik den IV. ook, al in den jaare 1096, doen be- fluiten, om een Leger by een te rukken, en Zig van 't Land van Aalst, de vier Ambagten, het Gendsch Kasteel en de Zeeuwfche Eilan- den Bevvesten- Schelde, met geweld, meester te maaken. Doch Graaf Robert, fchoon op zyn vertrek (taande, hadt zig zo wel weeten te verlterken, dat het Keizerlyk Leger, gee.- . ne kans ziende, om de Grensplaatfen te be- magtigen, zonder iets uit te regten, by hoo- 'pen, afgedroopen was ( b). Henrik de V. vondtnugoed, deeze mislukte onderneeming te hervatten. De Hollanders hadden een oud waar of gewaand Regt op de gemelde Zeeuw- fche Eilanden: weshalve Graaf Floris zig, zo 't fchynt, ligtelyk beweegen liet tot een Verbond, dat, kort voor of in het jaar no8, £S) Meybrus ad.annum icfip.
II. Deel. O
|
|||||
|
»lp VADERLANDSCIIE VII.Boek;
geilooten werdt. De voorwaarden kwamen,
zo veel men kan naargaan, hier op uit: „ dat „ men, met vereenigde magt, Vlaanderea „en Zeeland Bewesten- Schelde zou poogen „ te winnen, waarna Aalst en de vier Ambag- „ ten aan den Keizer; het overig gedeelte van „ Vlaanderen aan Boudewyn den III. Graave „ van Henegouwen, kleinzoon vanRichilde, „ en He Zeeuwfche Eilanden Bewesten - Schel- „ de, aan Graave Floris, zouden gelaaten „ worden." Wat 'er, uit hoofde van dit Verbond, door de Hollanders, verrigt zy, vind ik nergens aangetekend. Alleenlyk fchynt de Keizer, in 't jaar 1108, eenig Krygsvolk tegen den Vlaamfchen Graave te velde gebragt; doch even weinig, als zyn Vader eertyds, uitgeregt te hebben. Op Kersttyd, werdt de Vrede tusfchen Keizer Hen- rik den V. en Graave Robert te Mentz ge- troffen (r); doch volgens de aantekening van eenen Schryver, die, drie jaaren na deezen tyd, geftorven is, van wederzyde, met meer geveinsdheid dan opregte meeniag (rf). 't Is ondertusfchen te vermoeden, dat Graaf Flo- ris, in deeze zogenaamde Vrede, zal begree- pen geweest zyn, Waarfchynlyk, is hem, by dezelve, Zeeland Bewesten-Schelde en 't Land van Waas, door Graave Rehert, ter Leen afgedaan; alzo wy, vyftig of zestig jaa- ren na deezen tyd, zyn' kleinzoon Floris den v/ïltv, als Leenman des Graafs van Vlaande- h ren, in 't bezit deezex Landen, zien zullen. )M ■/: ■ ■ t i. . .:.■ . .Om CO Mbykrus ad nmiiaii 1108.
t«f; SiüüB. Gemulac. *é rnmtm II08« :~
|
||||
|
VII. Boek. HISTORIE. ftit
Omtrent deezen tyd of weinige jaaren laa- Flor«
ter, predikte Tanchelyu, fchoon hy een Leek Ui' was, te Antwerpen, te Brugge, en ook in't vir. Bisdom van Utrecht, met naame in Zee- Ketter^ . land(c), eeneLeer, die, in 't algemeen, voor ^"lyn»* Kettersch uitgemaakt werdt, en 't voorftaan ;n Zee-* van welke hem eindelyk het leeven kostte, land en Men verhaalt van hem, dat hy, in pragtige flder* kleederen, met opgeftrikt hair, voor den dag jw,}, kwam, en doorgaans van eenen hoop van omtrent drieduizend gewapenden verzeld was, die zig niet ontzagen, zulken, die hem tei genftonden, aan te vallen en van het leeven te berooven. 't Volk hieldt hem in hooge agting, en dronk, zegt men, het water, ïft welk hy zig gebaad hadt. Men beichuldigt hem van jzulk eene vergaande ontugtigheid, dat hy onderneemen durfde, de vrouwen, in de tegenwoordigheid haarer mannen, en de dogters, in 't byzyn haarer moederen, . te fchenden (ƒ). .Meer fnoode dingen wor« den hein te last gelegd, die zo onwaarfchyn- lyk voorkomen, dat zy, of veel te breed uit- gemeeten, of veelligt t'eenemaal verdigt zullen, zyn, uit haat tegen zyne Leere, welke hier op uitkwam : „ dat de Kerkendienaars, en ,, de Ampten van Priester en Bisfchop zel- ,', ven geene byzondere agting verdienden, „ en dat het ontvangen van het Lighaam en *, bloed des Heeren in 't Avondmaal niemant „ ter zaligheid vorderlyk was." Wyders b$- weerde hy, dat men der Geestelykheid gee>- ne
Cf) Zie BnxnoRN op Rp.icEr.?8. n R»/, ü, 54. •
Xf) Rou. UE MONTE ai onuiun 1124. O 2
|
||||
|
212 VADERLANDS CUE VH.Bteï.
|
|||||
|
Floris ne tienden behoefde te geeven (g): al hei»
• ït« welke hem zo gehaat maakte by de Kerkely- ken, dat hy, eindelyk, onverzeld fcheep ge- gaan zynde, door zekeren Priester, die hem een'j, zwaaren flag op 'c hoofd gaf, van 't ke- ven geroofd werdt (£). Zyne Leer hadt eg- ter, hier en daar, en vooral te Antwerpen, zo diepe wortelen gefchooten, dat Norbert, Infteller van de Orde der Premonitreiten 7 na verloop van eenige jaaren, werks genoeg vondt, aan het te keer gaan en uitrooijen derzelve. Men heeft nog eenen Brief van Hildolf, Proost, der Abcdye van S. Michiel te Antwerpen, in den jaare 1124, gegeven, in welken van Norberts yver,> tegen' de Ket- teryen van Tanchelyn , met lof gewaagd wordt (i). Uit decze Abtdye van S. Michiel, werden, omtrent deezen tyd, door last van Godcbald, Bisfchop van Utrecht, eenigeNor- bertyner Monniken , naar het Klooster der Regulieren, te Middelburg in Zeeland, over- gebragt, na dat de Kloosterlingen, die. het tot nu toe bewoond hadden, om hun onge- regeld gedrag, en veelligt ook, om dat zy de Leer yan Tanchelyn aanhingen, van daar verdreeven waren (k~). , VIII. Graaf Floris de II. overleedt, omtrent dee-
vanFloriszen tvd> °P den tweeden van Lentemaand den II. des jaars 112a (/). Weinige jaaren te voo- Ï122. ren (g") Vila Norberti Csp. XIII. tl. 70. ibid. Not. PAPEBROCHk
(h) Robert ue «iontk ad ènnum 1124." \ • • (i) Awh MiK/Büii 'Cod. Doiiat. piarum Cap. LXXVI. Tami I,.Oper. Dipl. p. 85. >■''•'* & Cr,p. I.XXXVII. p. 87. 't II) Beka in GodïbaUl p. 45. IJsda ia eod. p. 147. CO Melis Stoke m Floris. H4 tl. 41« TaEoa. &. Ijaïöti & JLWW. MuNACÜ. Bl'CViC. p, I45 , IOJ*
|
|||||
|
VII. Boek. HISTORIE.
|
||||||
|
ren (j), hadt hy de Burgers van Alkmaar Fl-ows
ontheeven van een Regt op 't begraaven, welk il» hun, door de Abten van Egmond-, naar 't fchynt, plag afgevorderd te worden; mids dat zy egter de tienden van hunne Veldvrug- ten; en van hun Vee, zo veel billyk was, bleeven opbrengen: cene ftrcek (8) alleenlyk uitgezonderd, uit welke zy, met den twintig- ften fchoof, konden volftaan. Het Privilegie, hier van verleend, het oudfle, my bekend, welk aan ecnige Hollandfche of Weötfriefche Stad is gegevai, -is nog voor handen (m). .Floris de II. overtrof, naar 't getuige- voorv.ii
nis onzer Kronyken, zyne voorzaaten ver- Van eer? re [in magt en aanzien , ook in tre-ffelyke Fricsch hoedanigheden van geest en lighaam. Doch Edelman r.yne uitmuntendheid verhinderde niet,, datdj^ zyn' de Edelen deezer Landen hunne vryheden, liegt met tegen het Graaflyk geweld, dat met den aan- de wape- was van's Graaven magt, meer dan te voo- "en *e" ren, gevoeld werdt, moediglyk verdedigen Qraaveen durfden. Een merkwaardig voorbeeld zag verde, men hier van, onder de Regeering van Graa • digu ve Floris. 't Geval wordt van fommigen voor verdigt gehouden («): doch alzo het van andere Kronykfchryvers te boek gefteld en niet- buiten waarfchynlykheid is, fchroomen wy niet, hun verhaal hier in te lasfen. 't Was ge.
Cm') Zie het in S. Eikelenburg Alkmaar, Bylag. bl. ,112. *
(_n~) Schiuverius Oud Batav. lil. 130. (7) Den zestienden van Hooimaand des jaars 1116.
(8) I» Cache, anders in Eatbc.
|
||||||
|
O 3
|
||||||
|
21.4 VADERLANDSCHE VIL Boek.
febeürd, dat de Graaf, in 't Bosch van
.ra7(o) jaagende, den Friefchen Edelman Gala'ma drie Jagthonden hadt doen ontnee- men. Galama kreeg hier zo dra geene ken- nis van, of hy (loof op van gramfchap, en, zeide hy „ zo ik den Graaf ontmoet, en hy „ myne fchade weigert te boeten, zal ik „ geen' Fryen Fries meer heeten, indien ik „ hem den hoon, my aangedaan, niet be- „ taald zette." 't Leedt niet lang of Graaf Floris en Galama ontmoeten elkanderen op de Jagt. Toen (preekt de Fries Graave Flo- ris onbezuisd genoeg om fchadebetering aan. En naauwlyks hadt de Graaf begonnen te zeg- gen, dat men zynen Landsheer beleefder be- hoorde te bejegenen, of Galama hadt het ge- weer reeds uit de fchede, en trof 'er den Graaf mede in den arm. 's Graaven Kneg-» ten fchooten terftond toe, en vielen zo fel op Galama aan, dat hy, binnen kort, van 't lec- ven beroofd werdt. Dit zou, in 't jaar. ïi'sai . '.of
(9) Sommigen, die deeze vertelling verwerpen, wil*
len, dat 'er nimmer eeu Bosch teKreil geweest zy: of dat men hétfle'gts voor een Rietbosch ie houden hebbe. S. Eikelenburg Gedaante van ffestfries/andbl. 5. Doch in de oude Kaart van Holland van Rïercator, vindt men eene Plaats, Kriel genaamd, in de Zuiderzee;, niet verre van Staveren, getekend. Uit het Oktroi tot de btdvkinge derWierlngerwaard, in 't aar 1597 gegeven, blykt ook, dat 'er toen eene Plaats, Kreil geheeten, geweest is, niét'verre van Kolhorn. Groot Plakaathoek II Deel, Kol. i6ps. Waarom zou dit Kreil, oudtyds, geen Bosch können geweest zyn, daar men blyk heeft» dat 'er, nog in de vyftiende eeuwe, een groot Boschs ten noorden van Texel, geweest Is? Zit TuN n Bm*v, Cap. XIII. p. 2j?5, *SA> |
||||
|
VII. Boek. II I S TORI E. 015
of laater, gebeurd zyn(o). Het ombrengen van Br.gwi<
Galama heeft, veelligt, gelegenheid gegeven, il- tot eenen Kryg, tusfchen de Hollanders en de Westfriezen. Laatere Kronykfchryvers ge- waagen van eenen (lag, die, op den eerllen van Bloeimaand des jaars 1114, by Vroonen voorgevallen, en in welken JonkheerBcrwoud van Ègmondgefneuveld zou zyn(/>). Doch by de oudllen vindt men hier geene melding van. ,' Een ander voorval, welk minder bekend, en in 't jaar 1108 gebeurd is, doet ons zien, dat Graaf Floris, hoe ryk ook, ongaarne dienst deedt, zonder 'er zig wel voor te laa- ten betaalen. Koenraad, Bisfchop van Utrecht, ^ hadt zig meester gemaakt van eene Kerk te Alburg, op welke de Abt van S. Truyen, in 't Bisdom van Luik, oordeelde alleen regt te hebben. Graaf Floris was * Voorltander dee- • Adn» zer Abtdye, en bragt te wege, dat Burchard, ca;uu Opvolger van Koenraad, de Kerk wederom af- flondt. Doch door welke middelen hy tot het doen van deezen dienst werdt overgehaald, zulfen wy, met de eigen' woorden van Ru- dolf, Abt van S. Truyen, te boek ftellen: „ Moe veel arbeid, zorg en kosten, zegt hy, „ ik, drie weeken agter een, befteed heb, „om deeze zaak ten einde te brengen, zou „ te lang vallen, om te verhaalen. Ik moe.« „ den zeer ryken en zwaarlyvigen Grraf, „ [Florens, onzen Advokaat\, met zilveren „ koorden, uit Holland naar Ucrecht trek- „ ken; en 's Bisfchops- harden nek, met ee- „ nen
(o) Ocko Scarl. CI11011. vait Vriesland, II. Ifaetif. aS.
Q) Anuai, Sginoml. Apud Bockenberg Dynast. Egmpnd; |
||||
|
ai* VADERLANDSCHE VIL Boe«.
|
|||||
|
DntK VI.,, nen hamer van 't zelfde metaal, te my-
„ waards neigen enz."
Vrouw Graaf Floris hadt, by Vrouwe Petro- Petronel- nelle, drie Zoons, Dirk, Floris, Simon, en )cbefuerteene D0gter Hadewig gewonnen. De oudfte Graaf- Zoon, Dirk, werdt tot zynen Opvolger ge- fchap, fchikt; doch alzo hy nog te jong was, om 't voorhaa-Graaflyk bewind te aanvaarden, hieldt Vrouw n'u ZoonPctronellc het zelve, geduurende zyne min- derjaarigheid, in handen. Zy was eene Vrouw van mannelyken moed, en heeft het Graaf- fchap, eenige jaaren, lofiyk bcregt(<jr). Haar Broeder, Lotharius, was thans Hertog van Saxen, en lag geduuriglyk met Keizer Hen- rik den V. overhoop. Vrouw Petronelle hieldt zyne zyde. Een oud Schryver getuigt, nas. dat zy, in 't jaar 1123, dat is, kort na de ---------dood van Graave Floris, tegen den Keizer
opftondt CO- 'c Zy dan dat zy geweigerd
hébbe, het Leen van Holland, voor haa- ren Zoon, Dirk den VI., van 't Ryk te verheffen; 't zy dat zy de party haars Broe- ders eenigen merkelyken onderftand hebbe verfchaft; men leest, dat haar bedryf den "g4- Keizer noodzaakte, om, in 't volgende jaar, met een Leger in Holland te komen: alwaar 't hem, niet dan met veel moeite, gelukte, Vrouw Petronelle naar zyne hand te zetten (Y), haar noodzaakende zig van den Ryke af- hangkelyk te erkennen (r). ' De
C<?) RoDütPiiit Cliron. S. Trudoiüs Llbr. X. p- 692. wCoi-
Icft. I ■ n'AniERY Turn. II. Cr) Anis- Usperg. ad toinmn 1123.
(_ 13 Abb. UsrERG. ad amium 1134. Annal. Saxo. ad anixm
(O AtB. Crantz. Sajionia Uhr'. V. Cap. 44.
|
|||||
|
VÖ. Boek. H I S 'T O R IE.., 217
De moed der Hollandfche Gravinne, ver- Dirk Vï.
drukt voor eenen tyd, rees.hooger dan te Keizer vooren, toen haar Broeder, Lotharius. Lotna- na de dood van Henrik den V. die m 't jaar jj^A 1125. te Utrecht, voorviel, tot de Keizerly- oóster'- ke Waardigheid verheevcn vverdt («). De gouwe Vyandfchap tusfchen de Keizers en de Mollan- <=" Wes- ders,- die meer dan eene eeuw geduurd hadt, "jjg™~ veranderde nu, eensflags, in naauwe Vriend* Holland. fchap. En geiyk de ÏJtrechtfche Bisfchoppen zig van de gunst der Keizeren hadden weeten te bedienen, om hun weereldlyk gebied uit te breiden; zo bediende Vrouw Petronelle zig nu, met dit zelfde oogmerk, van de vriendfehap haars Broeders. De Graaffchap- pen Oostergo en Westergo, weleer aan de \ Utrechtfche Bisfchoppen gefchonken, wer- den nu der Kerke, door Lotharius, wederom ontnomen, en gehegt aan het Graaffchap van Holland (V). Doch foramigen hebben aange- merkt, dat de Hollanders, zo weinig als de Utrechtfchen, door deeze Keizerlyke Giften, zyn bevoordeeld geworden (w). Vrouw Petronelle zag vast naar alle kanten jx,
uit, om het gebied haars jongen Zoons te Vrouw vergrooten. Karel de Goede, Graaf van Vlaan- Petronel- deren, die Boudewyn den VII, in 't jaar n 19, ],Qet,raet opgevolgd was, na dat deeze Graavc Robert Graaf- den H., in 't jaar 1111, was opgevolgd, was, fchap in" 't jaar 1127, op den tweeden van Lente- V»" maand, te Brugge, ongclukkiglyk pmg£,t^\^ . bragt; haaren
. f«) DoDBcraN. ad tum.iiz^. ..'-.. ' Zoon te (r) i5f.ka in Godt*-!ij. fi. 46. bekomen
<1CJ Uub. Emmiüs tibr. VI. p. 269. T
|
|||||
|
O 5
|
|||||
|
'"#
|
|||||
|
ai8 VADERLANDSCHE VII.Boek;
Dirk VI. bragt; zonder Kinderen na te laaten(V). Ter-
flond, deeden zig verfcheiden' mededinger« naar het Graaffchap van Vlaanderen op; en on- der deezen Vrouw Petronelle , voor haaren Zoon, Dirk den Vï. De Hollanders fcheenen eenige aanfpraak op Vlaanderen te hebben, federt het Huwelyk van Vrouwe Geertruid met Robert den Fries. Doch 't was niet meer dan fchyn, alzo Dirk de V., wiens Kleinzoon Dirk de VI. was, geen Zoon van Robert den Fries, maar een Voorzoon van Vrouwe Geer- truid geweest was. Ook hadt deeze Robert r haar' Zoon, by Robert den Fries'gewonnen, reeds in 't Graaflyk bewind van Vlaanderen ge- zien. Men mag dan, veel eer, vermoeden, dat het aanzien der Hollanderen, en de Staat- zugt van Vrouwe Petronelle, meer dan eenig gegrond Regt, haar naar het Graaffchap (van Vlaanderen hebbe doen dingen. Veele Vlaamfche Edelen en een groot deel der Bur- gerye hadden zig genegen tot den Holland- ichen Graave betoond. Ook zou, met zyne verheffing tot de Graaflyke bediening van Vlaanderen, het oud gefchil over Walcheren, tusfehen de Vlaamingen en Hollanders, be- J127. flegc zvn geweest. Vrouw Petronelle dan, ---------ileunende op de gunst der Vlaamingen, trok,
van haaren Zoon en een aanzienlyk gevolg
verzeld, terflond naar Brugge, alwaar zy, niet meer dan veertien dagen na het omko- men van Graave Karel, op den zestienden van Lentemaand, aankwam. Zy liet geene middelen oubezogt, en fpilde veel gelds, om de
; C'O Meverus gd '.:„.•: uzi>
|
|||||
|
VIL Boek. HISTORIE. 219
gunst der Vlaamfehe Heeren te winnen. Doch Dirk VI.
fommigen, den Hollanderen ongenegen, ver- fpreidden looslyk, dat de Koning van Frank- ryk-, thans Lodewyk ds VI., de Dikke, byge- naamd, die Vlaanderen als een Leen zyns Koningkryks aanmerkte, hec Graaffchap aan u Willem, Heere van lperen, opgedraagen hadt. \ Dit gerügt bragt de begunftigers des Holland-V fchen Graafs in geene kleine verlegenheid, Zy beflooten wel, nimmer te gedoogen, dat Heer Willem, dien men verdagt hieldt van dè hand in den ongelukki'gen dood van Graa- ve Karel gehad te hebben , tot de Graafly- ke waardigheid verheeven werdt: doch dug- tende voor de magt van Frankryk, durfden zy ook niet fterk ten voordeele des^Graafs van Holland werken (y). Vericheiden' an- dere mededingers deeden zig midlerwyl op; behalve de twee gemelden. De uitflag van deezen handel was, dat niet Willem van lpe- ren , gelyk men verfpreid hadc; maar Willem van Normaadye, Zusters Zoon van Graave / Karel, door bewerking of volgens last des Konings van Frankryk, tot Graave van Vlaan- deren, werdt verheeven. Dit gebeurde op den drie en tvvindgften van Lentemaand (2). Vrouw Petronelle en Graaf Dirk waren ge- noodzaakt, onverrigter zaake, wederom t'huis- waards te keeren. Dirk de zesde mögt nu, naar gisfing, x.
omtrent agttien of twintig jaaren bereikt heb • Twist , ben, en bevondt zig volkomen in ftaat, om tusfehsn hetGraaf
O ) Galbert. Hrug. De Vita & Martyr. Catoli by §ciua- ir i2tt
■VF-RU's Grniven, bl. 132. - "- (s) Mïyer. ad atm. H26 & ilïf.
|
||||
|
£2o VADERLANDSCHE VII.Boék.
DrkVI. het Graaflyk bewind te aanvaarden. Zyn
Vj. en tmdfte Broeder Floris, in onzeKronyken, by zynen den naavn van Floris den Zwarten, bekend, Broeder iiadt zjgf by veelen, door zyne goede hoe- ons* danigheden, federe cenigen tyd, bemind wee- ten te maaken. Edel en onedel, Geestely- ken en weereldlyken betoonden hem, om ftrj'd, agting en genegenheid. Hy was heusch en vvelfpreekend; doch te gelyk ftaatzugtig van aart (tf). Des zag hy de aanllaande verheffing zyns Broeders met af- gunflige oogen aan. Graaf Dirk wist wel, welk een hert hem zyn Broeder toedroeg: en nu en dan was 'er, tusfehen de Broeders, zo groot een ongenoegen gereezen, dat Vrouw Petronelle werks genoeg fchecn te hebben, om het te ftiilen (£). Of veelligt zag de (laatzugtige Graavin de onlust, tusfehen haare Zoonen, met zo veel fmert niet, als 't fcheen, alzo zy hoop fcheppen kon, om, terwyl dezelve duurde, in 't bewind van 't Graaffchap te bly ven; 't welk zy zo lang in handen hieldt, als eenigszins mogelyk was. Doch de vyandelykheden der Westfriezen ga- ven, omtrent deezen tyd, gelegenheid aan Graave Dirk, om te toonen, dat hy reeds mans genoeg was, om zyn Graaffchap, mee de wapenen, te befchermen; en aan Floris, zynen Broeder, om zyne ftaatzugdge begeer- te te voldoen. Grfäf Sommigen willen, dat de Gift van Ooster« v'r'Voet S° en Wcstergo, door Keizer Lotharius den eenen in- %'* aan den Graave van Holland gedaan, ge- val In v _ . \ le- Wftst- C<0 Mfus Stokf. in Dir!; VI. IL 45.
friesland» 00 Joan.v. a Levdis /M/r. XVll. Cup. 8, q.
|
||||
|
VIL tfoEK. HISTORIE. aai
legenheid tot den opfhnd der Westfriezen ge- Dirk VI.
geven hebbe (c). En 't is niet bnwaarfchyn- lyk, dat de Friezen beoosten de Zuiderzee hunne Landsluiden, van de overzyde, als naast aan Holland gelegen, tegen den Höl- landfchcn Graave, hebben opgeftookt. An- deren vermoeden, dat de Bisfchop van Utrecht, te onvrede over de Gift van Lotharius, dé hand in dit werk gehad hebbe (d). Men kan 'er by voegen, dat Floris de Zwartej veelligr, ■_, onder de hand, de Westfriezen tót den op- urn fland hebbe aangezet, om'dus zyne eigen < grootheid te vestigen op de verminderde magc zyns Broeders, immers-,''t vervolg deezer Gé- ', „!,.',; ichiedenis maakt dit niet önwaarfchynlyk. Doch wat 'er van de oorzaak der Westfrie- fche Vyandelykheden zyn moge, die ons, door oude Schryvers, niet te boek gefield is* Graaf Dirk, hoe jong nog, hadt geen hert, om dezelven ongewrooken te lauten. Wy heb- ben reeds, by eene andere gelegenheid, aan- gemerkt, dat Westfriesland, doorbroken van veelë Meeren, dié "allen met de Zee gemeen lagen, niet wel anders dan in droöge Zomers, in harde Winters, of te fchepe kon be'oor- logd worden. De Winter van 't'jaar 1132* n32- was' fel boven maaie. De wegen waren hard, T~ de: wateren digt gevrooren, en -*t'ys ilerk ge- » noeg om een Leger te draagen. Deeze ge- '''■ j? legenheid nam Graaf Dirk waar, en zynI heir by. een gerukt hebbende, trekt hy van Alk- maar af, over 't Ys, naar Westfriesland. De Westfriezen, die hier gelegerd waren, geene kans
(c~) Ubb. Bttiaöl Ltbt, VI. p. 266, sK^, - ; -
(V> S. EluEUNUüRG AIlunaaTj" U, $<?'. |
||||
|
sa* VADERLAND.SCHE VÏI.BqbIc.
Dirk VL kans ziende, om het tegen den Graave uit te
houden, vlooden Landwaards in, en lieten de naaste Dorpen en Buurten bloot leggen, voor de plondering der Hollanderen, die 'c Land plat gebrand hebbende, niet een' ryken buit van Kleederen, Koeyen en Paarden, naar Alkmaar te rug keerden. Ook bragtcn ,zy een goed gefat van gevangenen derwaards. XI. 's Graaven Broeder, , Floris, 't zy dat hy De West-de hand reeds in die werk gehadt hadt of niet, met' Fl'o- wei*dt kort hier na van de Westfriezen aange- ris den zogt, om 't bewind over Westfriesland te Zwarten aanvaarden, en het, tegen de overmagt zyns *an ** Broeders, te verdedigen. Een deel der We^t- veuledi- f™^10 Edelen was zeer tot hem genegen, gen hun- Maar boven al ftondt hy diep in de gunst der ne vry- gantfciic Gemeente, die, veranderlyk uit der hei • aart, ook uit begeerte naar grooter Fryheidj nieuwigheid zogt (V). Floris dan, in West- friesland gekomen, aanvaardde terftond hec gebied over de Westfriezen. Sedert deede hy, een geheel jaar lang, zyncn Broederm- ie mogelyke afbreuk. Alkmaar werdt over- ^ vallen en geplonderd. De Kerk «n de Markt> waar door ik de Huizen op de Markt verftaa, ,.;;;.! Werden aan kooien gelegd. . ? .■.--. De Ken- ^ Kennemersj die zig in grooten getale nemers binnen Alkmaar bevonden, hadden, tot nu voegen toe, den Hollandfchen Graave zwaare fchat- zig by tingen moeten opbrengen. Nu deedt de ge- lukkige uitflag der onderneemingen van 's Graa • ven Broeder hen waanen, dat hun de kans fchoon ftondt; om, gelyk een oud Kronyk- fchry-
' (O M. Stobe m Dirk \'1* il. 43, 44, |
||||
|
VII. Boek. H I STORI Ei aas
|
|||||
|
fchryver het uitdrukt, zig vry te vegten. Zy Dirk VI,
verbinden zig dan met Graave Floris, dien zy, als hunnen Heere, hulde doen. Het ftroo- pen en pionderen der Landen van Graave Dirk was toen dagelyksch werk. De West- friezen, vereenigd met de Kennemers, fta- ken den brand in de Sloten of Lusthuizen, door de voorige Hollandfche Graaven , ia Kennemerland, en onder anderen te Haarlem gelligt. (ƒ). De togten deezer Volkeren duur- * den doorgaans, gelyk van ouds, maar ééncn dag. Immers de Westfriezen waren gewoon, met het vallen van den avond, t'huiswaards te keeren, en na dat elk de nagtrust, in zyn eigen huis, genooten hadt, des morgens» wederom op te trekken. By de Kennemers, fchynt deeze gewoonte niet geweest te zyn. En men leest, dat Graaf Dirk, zig, t'eenï- gen tyde, bediend heeft van den aftogt der Westfriezen, die Graaf Floris aan 't hoofd! hadden/ om ds Kennemers, afzonderlyk, op 't lyf te vallen Qg), met zulk een' gewensch- ten uitfiag, dac de Kennemers zig, in groo- ten getale, aan hem onderwierpen Qt). Twee jaaren omtrent fchynen deeze ver- Verdrag
warringen geduurd te hebben, toen Keizer tusfchen Lotharius, dien de twist tusfchen zyne tweeS^fcie Neeven zeer tegen de borst was, eenen Her Vl en tog hervvaards zondt, die, van's Keizers we-Floris. ge, bedreigingen by beloften voegende , de verbitterde Broeders eerlang tot een- Verdrag bewoog, by 't welk, zo ver men uit de öü* i dé
. (f) Melis Stoke, M. 44.
(g~) Mens s roKï ia Dirk VI. }/. 45. i/O Wan. ['ROLUR.vr. ai ftnania. xl^ |
|||||
|
■««■■■■■i
|
|||||
|
:s24 VADERLANDSCHE VU. Boek,
Ü&jtVI. de Gedenkfchrifien kan afneemen, bedon-
gen werde, „ dac de wederzyds gepleeg- „ de vyandelykheden vergeven worden zou- V, den, en elk behouden't gene hy reeds be- ü zat (O'." Xii. Floris de Zwarte bleef egter niet lang in 't Dood bewind over Wèstfriesland. Arnoud, Heer yiuiFlo- van Rechemin 't Land van der Mark, dver- Zwérrea. ^ee^on zynde, liet zyné goederen eene een ige 'Dogter na, Helwig of Hadewig genaamd. Zy ftoiidt onder de- Voogdye van haaren Oom Herman, 'Heero van Arendsberg. De Leen- mannen des overleeden Heeren van Reehem^ ZO 't fchynt t' onvrede over deéze Voogdye, zagen uit haar een' bekwaamen Egtgenóot voor haare Vrouwe : en 't oog hebbende laaten vallen op Graave Floris, vonden i zy hem gereed, om Hadewig ten Huwelyk te Verzoeken, mids dat zy beloofden, hem, als hunnen wettigen Heerè te zullen huldigen; gelyk zy deeden. De Keizer, die zyïien Neef gaarne grooter zag, gaf gereedelyk zy* ne 'Item tot dit Huwelyk. Niemant wasser meer tegen dan Heer Herman, die zig, noch* Sfifïn-jVdoor Floris, \ noch door de Leenmannen be- r::.i!:<v»'weegen liet, om zyne toeftemming tot het , t %!!?.Huwelyk zyncr Nigte te gecven. Graaf 'i "/Floris, lleunende op de gunst der Leenmannen . - van Recherh, en vooral op dé bloedverwant- 1'chap des Keizers, poogde zig toen, door de' wapenen," in 't "bezit van de Heerlykheid Re- ichem en van Hadewig te ftellefi. De landen des Heeren van Arendsberg werden zeer door
CO Mehs Stoki, *». 45. * ' »• |
|||||
|
I
|
||||||
|
VII. Boek. HISTORIE."" a<i$
door hem befchadigd: ook die van deszelfs DirkVI
Broeder, Godefrid, Heere van Kuik, die 't met Heere Herman hielde. Zelfs leedt het Stigt van Utrecht last; 't welk thans onder bewind ftondt van Bisfchop Andries van Kuiki, £- Broeder of Neef van Heere Godefrid (£). Floris bediende zig van de Stad Utrecht, als van eene Wapenplaats, werwaards hy, van eenen uittogt te rug keerende, geduuriglyk de wyk nam. En fchoon de Bisfchop zeer op s hem gebeeten was, ftondt hy zo wel by de Burgerye, dat deeze hem den toegang tot de Stad, ten allen tyde, open hieldt. Omtrent deezen tyd, werdt het Slot te Leksmonde, in welk de Utrechtfche Bisfchop bezetting hadt, bemagtigd en in kooien gelegd. Eerlang dwong Graaf Floris den Bisfchop, de Stad te ruimen, in welke hy, federt, zyn gewoon verblyf hieldt. De Heeren van Arendsberg en ■van Kuik, geene kans ziende, om Graaf Flo* ris met geweld te overmeefteren, namen hun* ...,.-"! ne toevlugt tot de list; overvielen hem, on-r . ..- verhoeds, terwyl hy, van weinigen verzeld^ op de Jagt uitreedt, en beroofden hem, dien, door 't ftruikelën zyns Paards, het ontvlugten belet werdt, ongelukkiglyk, van't leeven(7)t De plaats, daar dit voorviel, heet Abtfiede, gelegen tusfehen de Tolfteeg en Witte Vrou- wen-Poort, te Utrecht. Keizer Lotharius kreeg zo dra geene kennis van het ongeval, . zynenNeeve Floris overgekomen, of hy deedt . de
(A) Heda in Andrea, p. 156.
• (O Mi Stokb in Dirk VI. bU 45, 4Ö. Annal, Saxo. ad <urs »um U33. |
||||||
|
II. Deel. P
|
||||||
|
asö VADERLANDSCHE VIL Boek.
DiRK.VI.de Hèeren van Arendsberg en van Kuik in
den Ryksban, en verklaarde hen van het Regt op' hunne Heerlykheden vervallen. Graaf Dirk leende de hand tot het verdryven der (tweé Heeren (wz), die zig, eerst na de dood van 1137. -Keizer Lotharius, welke,' in't jaar 1137,
----,— voorviel, wederom met hem verzoenden, on- der beding, dat zy hunne tanden, voortaan, Van hem ter leen zouden houden (»)." Keizer Koenuaad de III. werdt, na de dood
Koen- van Lotharius, tot de Keizerlyke waardigheid
raad de verheeven, tegen den zin der Saters y en veel-
flelt de" tig* °°k t0^ merkelyk ongenoegen der Holr
Utrecht- landéren. Men leest, dat de AartsbisfcEop-
fche pen van Keulen en van Trier de hand in
Kerk, in deeze verheffing gehad hebben (0). Bisfchop
Graaf- Andries.van Utrecht, als bchoorende ■ onder
fchap den Artsbisfchop van Keulen, heeft 'er dan
Oosier- öok, - veelligt , toe medegewerkt, en zal
gou™? _ -dit de reden geweest, zyn , waarom Kei-
tergou- "zer Koenraad de Utrechtfche Kerk, terftond
we. nao zyne verkiezing, in 't bezit herftelde
yan net Friesch Graaffchap Oostergouwe, 't |
welk,, zegt de Giftbrief, dier Kerke onregt- f
vaardiglyk ontnomen was* De Brief is te \Lm- '
len, op den negenden van Grasmaand des
1138. jaars i 138 getekend. Onder de getuigen,
-------— die denzelven bevestigd hebben, wordt tien- tik^ Graaf van Zutfin, genoemd (ƒ>). De Keizer bevestigde deeze Gift, nog eens, in 't
(m~) Wan. Procurat. cd enntim 1132.
(w) M. STORE in Diik VI, W. 4Ö, 47.
• l°tJ Oïto Frisinc. Cliron. Lür.iViL Ct$* XXII. p. 157, £i!it. Vrßitii. C/0 D'i'low. Conradi III. apud Uedam. p- 157.
|
||||||
|
VII. Boek. HISTORIE. nï
|
|||||
|
\ jaar 1145, wanneer hy zig te Utrecht be-DlRKvr.
vondt. In den Giftbrief, die op den agttien- den van Wynmaand des gemelden jaars. ge- tekend is, wordt niet alleen Oostergouwe, gelyk in den voorigen; maar ook Wester- gouwe uitdrukkelyk genoemd. Ook ftelt de Keizer, op. het verkorten deezer Gifte, fcene boete van duizend ponden louter göud.s, de helft ten behoeve der Keizerlyke Schatkist, en de andere helft ten behoeve 4er «Utrecht- •fche Kerke te verbeuren (q~). ■ •;■ . " i Ondertusfohen was Graaf Dirk de VL op XIIL
middelen bedagt geweest,, om deii Utrecht- Oorlog fchen Bisfchop eenen feilen 'kryg ,aan te; doen. ^fu$* De oorzaaken, die hem hier toe bewoogem, ian<jerg worden niet aangetekend. Doch de Verfqhe en Gift van Oostergo en Westergo, een Graaf- Utrecht- fchap, dat door; Keizer Lotharius, aan-Hol- en* iand gehegt was, mag wel voor de. vqqï- -naamfte gehouden worden. Graaf Dirk zogt voornaarne Luiden aan zyn belang te verbin' den, en den Oorlog met kragt door te^zet- r.en. Hy was, al voor è.enige jaaren, in -t Huwelyk getreden, met Sofia, Dogter van Otto, Paltsgraave op den Ryn.. Haar.Broe- <ler, insgelyks Otto genoemd; was Burggraaf van Benthem. Met deezen, verbindt zig, ; Graaf Dirk, en beweegt hem, om eenen in- val in Drente te doen.; [ .-,..., ( Drente was, vanouds, een Graaf-Staat vaa fehäp , jover welk, in den jaare 945, E v E&- ^,et fcRD-v en in den jaare 1006, B a l d r i it föS~ het bewind hadt. Een. weinig laater ftaat ujentu. Tem-
£j3 Dipl«*. Cwffadi III, apuiWlxiKA $. 166.
Ti
|
|||||
|
aaS VADERLANDSCHE VIÏ.Boée;
|
|||||||||||
|
DiekVI. Temmo, als Graaf van Drente, in oude
Gedenkfchriften bekend. De Keizers Otto de I. Henrik de II. en Koenraad de II. had- / den den Utrechtfchen Bisfehoppen de vrye p.jagt in dit Graaffchap gefchonken (r). Doch Henrik de UI. voegde 'er eenige Landeryenj, órider het Steedje Groningen en elders gelegen, by, gelyk wy, by eene andere gelegenheid, reeds hebben aangetekend (Y). En of dit nog niet genoeg ware, het gantfche Graaffchap Drente werdt, door hem, aan Bisfchop Ber- nojd en zyne Opvolgers, na 't overlyden van Hertog GoZELYN, die 'er toen 't bewind overhadt, uitdrukkelyk toegezeid, by eenen v > .• Giftbrief, te Aken, op den tweeëntwintigfte» van Bloeimaand des jaars 1046, getekend (f"J. Na dien tyd, begonden de Utrechtfche Bis- fehoppen vry wat gezags, in Drente, te oe^ fenen, met naame ook in Groningen, dat toen . ónder Drente gerekend werde; alwaar zy ge- woon waren, in eigener perfoon, regt te ko- - men doen, of zulks hunnen eigen' Steêvoogd Onlusten toe te vertrouwen (V). Doch de Groningers, tusfchcn ongeneigd, om zig door deeze Kerkvoogden Jüngers" te laaten bedwinê'en >/ namen, omtrent den en den jaare 1138, terwyl BisfchopHerbert, dieAn- 3Msfthop dries, kort te vooren, was opgevolgd, op ™n reis naar Rome was, de gelegenheid waari utrecht. om je ^ ^alburgs Kerk, een overoud ea groot gebouw, te verfterken, met oogmerk, om zig, daaruit, tegen de magt des Bis* fchogs
|
|||||||||||
|
Diplom- apua Hedam p. 84, loi, 114.
|
|||||||||||
|
CO
|
Zie VI. Boek, l/l. 154.
|
||||||||||
|
C O Diplom. Henr III. ßpud HedaM. p, Mtó,.
£0 DEKA "* Heriberte g, 43. |
|||||||||||
|
VH. Boek. HISTORIE. a»9 ' .
fchops, te verdedigen. Zy werden onder- DirkVI;
fteand door Rudolf, die 't Slot te Koeverden, uit naarae des Bisfchops, bewaarde. Doch Herbert, te rug gekeerd, en met een Leger in Groningen gerukt zynde, beftormde de Kerk z© hevig, dat men ze eerlang opgaf« Hy noodzaakte toen de Groningers hem, als hunnen wettigen Heere, hulde te doen, en plegtiglyk te zweeren „ dat zy de Kerk nim- „ mer tot eene Vesting maaken, noch zelfs „ de Stad, zonder zyn verlof, met muuren, „ poorten of toorens fterken zouden." Daar>- enboven moesten ze hem eene goede geld- boete opbrengen («). De Bisfchop vertrok, na dat hy op alles behoorlyke orde gefield hadt. En federt droeg hy het Burggraaffchap van Groningen en de Slotvoogdy van Koe- verden aan Lefferd en Ludolf, zyne twee Broeders, op (v). De onlusten in Drente waren dus, ten ui- Graaf
terlyken aanzien, geflist; doch heimelyk Ottervan morden de meesten over de Bisfchoppelyke'^"j^m Regeeringe. ïn deezen ftand der zaaken, Drente, fcheen Graave Djrk de kans fchoon te ftaan, om den Bisfchop nier merkelyke afbreuk te . doen. Zyn Zwaager Otto bragt een' hoop Krygsvolk by een, viel onverhoeds in Dren- te, en verwoestte een groot deel der Land-' ftreeke, eer de Bisfchop tyd hadt, om tegen hem te velde te trekken. Hy bragt egter, zo fpoedig als 't moglyk was, een klein ge- . tal van uitgelezen' Ruiters by een, die, on- * , der (m") Anonym, de Reb. Ultraj. Cafi. II. p. a. Egg.Beningh*
, Bilt. van Oosifr. Koek 1. Cap. LXXKI1I. p. 102. O) BeKAJnHeribcrtop.49.UBit. a.hul.l.i&r.Vl.p. 270,971,
1J 3
|
|||||
|
t
|
|||||
|
j?3Q VADERLANDSCI3E VII, Boek
|
|||||
|
JhrkVJ.der'c geleide van den dapperen Hugo de Boterr
Zoon of Broeder van Jan den HL, Heere van- Arkel1, i op den Vyand los gingen. By Hemheim of Omsrsheim, viel een bloedig ge- vegc voor, in welk de Bisfchoppelyken de Wordt overhand hielden. Octo's Leger fneuvelde gevan- ten deele, en werdt ten deele op de vlugt ge- scn" jaagd. Hy zelf werde gevangen genomen, en naar Utrecht gevoerd (w). Xiv. Graaf Dirk vernam de nederjaag en gevan- Utrccht genis zyns Zwaagers- zo dra niet, of hy. floeg door 't heïeg voor Utrecht, de Stad van alle zy- l)[rkVden den }pnmBitt$ët De Stormgevaarr.cn waren VI. bek- reeds opgeregt, en alles tot den aanval ge- geid, reed, toen de Bisfehop, geene kans ziende, om zig, door weereldlyke wapenen, te ver- dedigen, zy"ne toevlugt tot de geestelyken nam, Hy trekt, van zyne Geestelykhcid ver- zeld , in plegtig gewaad, ter Poorte uit, houdende eeti boek in de hand, uit welk hy den Graave den geestelyken Ban wilde voor-, houden, zo deeze de Belegering niet opbrak. De Hollanders, die vast naar den ftorm jook- ten, Honden- verbaasd, op dit vreemd gezigt. Graaf Dirk zelf vreesde den Kerkelyken blik- fem, metjwelken hy gedreigd werde, zo zeer, De Bis- jat hy dg,-, aanvaj ftaakert deedt. En 't was, in ^c0"'tp deeze eeuwei niet vreemd, mannen, d}e den door''t Vyand onverzaagd afwagten, of zelfs te ge- dreigen moet treeden durfden, op 't enkel dreigen met den eens Bïsfchops met den Ban, te zien bezwy- Megop- ken- Zo ging het Graave Dirk; en de Bis- . breeken. fchop wist zig van zynen bygeloovigen fchroom 2C*
O) Beka ia Hcriti. p. 4$, 50. IIwu p. ïöa.
|
|||||
|
VIL Boek. HISTORIE. 7 ü^j
|
|||||
|
zo wel te bedienen, dat hy hem noodzaakte, DjrkVï.
blootshoofds en barrevoets, op de knieën vergiffenis te verzoeken. Toen eerst gaf hem deBisfchop, volgens gebruik, de Vredekus* en zy verzoenden zig zo volkomen met elkan* deren, dat 'er, zo lang zy beide leefden., ee» ne vaste Vrede, tusfchen de Hollanders eri Utrechtfchen, ftand greep (V)k Onze oud*- fte Kronykfchryvers hebben weinig gemeld van de oorzaaken en omftandigheden deezes Krygs; doch daarentegen niet verzuimd, de vernedering van Graave Dirk voor den Utrecht- fchen Kerkvoogd, duidelyk, te boek te ftel» len (j). Otto van Benthem werdt wel op vrye voe-
ten gefteld; doch was genoodzaakt zyn Gtaaf- fchap aan S. Maartens Kerke te Utrecht op te draagen, en het wederom, van den Bisfchop, ter leen te ontvangen. Niet lang hier na* werdt hy, door zekeren Graave Herman, on- gelukkiglyk, vermoord. Zyn Graaffchap ver- viel toen op Otto, Zoon zyner Zuster*Sofia, by Graave Dirk van Holland verwekt («). De aloude gewoonte der Ingezetenen dee- Veele In-
zer Landen, om hunne eigene wooningen, gezete- voor vreemden, te verlaaten, was nog nietncud-e- geheel verdweenen. Men zag 'er, ten deezen 7£J |^'^ tyde («), een zonderling voorbeeld van. Hen- ten met" rik de Leeuw, Hertog der Saxers, en Albrecht der » de Beer, Markgraaf van Brandenburg, deObo- woon drlten, eene foort van Sclaaven, overwonnen,1^, en
f*-) Bïka te Herili. p. 5c
(>•) Melis Stoke U. 47.
(z) Reka in Herili. p. 50.
la) Alb. Cra.nt<s. Wandal. JM17. III. Cap. XL. p. 78»
P 4
|
|||||
|
23a VADERLANDSCHE VII.Boêk.
Dirk VI. en Uit hun Land, omtrent de Elve gelegen,
verdreeven hebbende, zonden Adolf, Graave van Holftein, en eenige anderen herwaards af, om eenige Brabanders en Vlaamingen niet alleen; maar ook Hollanders, Zeeuwen, Stigtfchen en Friezen te nodigen, tot het , bewoonen en bebouwen van de verlaaten' Landen der Obodriten. Z$. booden zulke
voordeelige voorwaarden aan: dat veele Huis- gezinnen zig beweegen lieten. De Hollan- ders werden in de Utincnjbr, de Friefen in de Suskr Landftreeke geplaatst. De eerften hebben zig, federt, langs de Zuidzyde der Elve, nedergcflaagen, van de Stad Salefeld af. Ook bewoonden zy Balfemerland en Mar- fciemetiand, twee ftreeken, die zig tot aan het Boheemer Woud uidtrekten. Zy geneer- den zig hier met de Weiderye, die hun zo veel voordeels aanbragt, dat zy, eerlang, onder de rykfte Landluiden, gerekend wer- den (*). Graaf De Vrede met Utrecht gaf Graave Dirk Dirk de niidlerwyl gelegenheid, tot het onderneemen naar''t 'van eenen togt naar 't Heilige Land, dien Heilige eenige Kronyken in 't jaar 1140 plaatfen (V); Land. doch van welken, in egte fhikken, reeds op 1"39' het jaar 1139. gewaagd wordt (d). Op de "heenreize, bezogt hy Rome, en verwierf van Paus Innocentius den IL vryheid voor de Kloosters van Egmönd en Rynsburg; die, tot 'Ir "•:}!:-'.} , , ■: r&s : nu (&") Mf.i.molp. Prêsbyt. Cïiron. Slavor. Libr. l.Ccp.l.VU.
. & LXXXV1U. in Cell. I.eibnit. Tom. II. p. 586, 612. Ad- bas Stad. at ammm nfij. Meyeros aä ennum 1160. ■ , ' CO M. Stoke U. 47. ld) Apud Boxhorn, Tteatr. Urb. Hoil. f. 220.
|
||||||
|
•i
|
||||||
|
\
|
||||||
|
VIL Boek. HISTORIE 233
nu toe onder den Bisfchop van Utrecht ge-DraitVI.
ftaan hebbende, voortaan alleen van den Paus afhangkelyk verklaard werden (e); doch de Ab' ten van Egmond moesten voor hunne vryheid , een jaarlyks regt van vier Schellingen Friefche munt aan dePausfelyke Schatkist betaalen(/). Dit onttrekken der Kloosteren van de Regt- fpraak der Bisfchoppen, in welker Stigt zy ge- legen waren, begon, federt eenigen tyd,fterk in zwang te gaan. De Paufen bedienden zig van dit middel, om zulke Grooten, die Stig- ters of Befchermers van Kloosters waren, en om de Kloosterlingen zelven naauwer aan zig te verbinden. Zy beoogden den aanwas van hun eigen gezag, ten koste van dat der Bis- fchoppen. Doch het middel, van welk zy zig bedienden, is, federt, eene oorzaak van^ veel onrust in de Kerk, en van veele onge- regeldheid in de Kloosters geworden. Het Klooster te Rynsburg, van welk wy fpreeken, , was, door Vrouwe Petronelle, volgens fom- migen, geftigt; doch, volgens anderen, her- fteld, en merkelyk begiftigt (g), voor Non- nen der Benediktyner orde, die, 't welk ini? deezen tyd niet zeer gemeen was, en daar-' om tot naaren lof aangetekend wordt, ke- zen en zingen konden (£). Vrouw Petronel- le overleedt, in 't jaar 1144, en werdt te 1144. Rynsburg begraaven. --------*
Herbert, Bisfchop van Utrecht, in 't jaar XV.
|
||||||
|
(tj Wilh. Procurat. ai amuim 1138. Joann. a Leydis
Libr. XVII. Cap. 16. .(ƒ) foAKN. A Leydis Anral. -Egmund. Cap. XXIV. p. 27. Xg 1 Zie hier voor VL liock,' hl'. 115, 116. {//) Melis Stoke in F.oris V. il. 116. P5
|
||||||
|
33+ VADERLANDSCHE VILBoék.
PiwiV.I. 115®,'geftorven zynde, ontftondt 'er merke*
lyk gefchil over de verkiezing van eenen op- vcrkie- volger. De voornaamfte Leenmannen der ec"r Bis- Utrechcfche Kerke, onder welken Dirk, Graaf fcli op van Holland , Henrik, Graaf van „ Gelder,. van en Dirk, Graaf van'Kleeve, met naame ge- utrecht. meid worden, ftonden 'er fterk op, dat Her• "5°' man vanHoome, Proost van S.Jeroen by Keu- len, tot Bisfchop verheeven werdt. De Utrecht- fche en Deventerfche Btirgerye, daarentegen, ftemde voor Fredrik (T), Zoon van GraaveAdolf. * investi- Graaf Dirk en zyn aanhang wisten * de bevesti- 'saliwu!'^^ 'm 'c weereldlyk gebied voor Herman, van Keizer Koenraad, • te verkrygen. Doch de andere.party bewoog den Vorst, federt, om de zaak der verkiezinge onbeflist te hou- den, tot dat hy 'er zelf, te Nieuwmegen, over zou komen oordeelen. Dit gebeurde, niet lang hier na. De Keizer werdt der- waards verzeld van eenige Bisfchoppem, én. onder anderen van Otto, Bisfchop van Freifin- gen , in Beijeren, uit'wien wy dit verhaal ont- leenen. De Gemeente te Utrecht hadt Her- 1 man van Hoorne ter Stad uitgejaagd, en Fre - 'drik, met groote pragt, ingehaald, 't welk de. Keizer euvel opnam. De Utrechtfchen vry geleide verworven hebbende, kwamen, te fchepe, langs denRyn en Waal, te Nieuw- ~" megen, om hun gedrag te verdedigen. De Keizer zogt hen, met goede woorden, toe vreedzaame gedagten te brengen; doch fprak, eindelyk, vonnis uit, ten hunnen nadeele: waar na zy verftoord vertrokken, beweeren- - / de ■ *
C O %tKA tn Hermann, p* 52.
|
||||
|
VII. Boek. HISTOR I.E. 235
|
|||||
|
de, dat hun gefchil, niet door eenige wee* Dm«vi,
reldlyke Regtbank; maar alleen door den Paus -' kon geoordeeld worden. Keizer Koenraad was zo t'onvrede; op de Utrechtfchen, dat hy , , de Stad met eenen inval dreigde, en .op 't punt ftondt van het vry geleide te breeken, welk den Utrechtfchen gegeven was (T), , .., Graaf Dirk, zig nu door den Keizer ge-DcIlol_
dekt ziende, trok met Herman van Hoorne, landen gewapenderhand, naar Utrecht, en plaatste verzor- hem in denBisfchoppelyken zetel, dienhy,fe- ^" van" dert, alzo hem de Utrechtfche Edelen toevie- n'oorne len, inhieldt. Ook bevestigde Keizer Koen- den Bis- raad, en een Pausfelyk Gezant zelf, die de f^ops partyen: te Luik gedagvaard hadt, de verkie- ySgl^ zing van Bisfchop Herman;, waarmede de fcheuring, die twee jaaren geduurd hadt, een ; einde nam (7). Fredriic de I., die, na Koenraads dood, in 't jaar 1152, tot de Kei- zerlyke waardigheid verheeven wcrdt, noodi . zaakte egter de Utrechtfchen tot het opbren- gen eener geldboete, als eene ftraf hunner wederfpannigheid, tegen zynenOom en Voor- zaat («;). . 't Is niet onvvaarfchynlyk, dat de twist ;over rje r>reg.
het Utrechtsch Bisdom, in welken Graaf Dirk terFrie- zig zo diep gefteken hadt, de Westfriezen zenval- aanleiding gegeven zal hebben, om tegen den ]£"„„"_ Graave op te ftaan. 't;Zy dat zy hier toe, meriand. door den verkooren Bisfchop Fredrik, zyn op- ge-
(ij Otto Frjsing. de Gesris Frider. I. Ubr. I. Cap. LXUf.
p. 445- ..-•■■•. (t) Otto Frising. de Geft. Frider. I. Lihr. I. Cap. LXIII.
p. 446. Beka in Herrn, p. 52. (»O Otto Frisikg. de Geft. Frid. I, Lih. II. Cap. IW
p. \ iu. |
|||||
|
a3tf VADERLANDSCHE VII. Boek.
geftookt geworden, of zelven gedagt hebben,
dat de kans hun fchoon ftondt, om, terwyl de Graaf elders onledig was, een' inval in zyn Land te doen. In 't jaar 1155, werdt hun toeleg eerst werkftellig gemaakt. Een tähielyke hoop Dregter - Friezen viel in Ken- nemerland , plonderende en brandende aan alle kanten. Doch de Poorters van Haarlem en de Gebuuren van Osdorp vielen de Friezen, met vereenigde kragten, zo onzagt op 't lyf, dat zy genoodzaakt werden, 't Land te rui- men. Men vindt aangetekend, dat 'er ne- genhonderd Friezen in de vlugt werden ge- dood O). |
||||||||||||||
|
FtORIS
III.
|
||||||||||||||
|
II.«.
|
||||||||||||||
|
XVI,
Dirk de Vl.fterft U57-
Floris
de III. wordt Graaf. |
Graaf Dirk overleedt op den vyfden van
Oogstmaand (0) des jaars 1157, en werdt van zynen oudften Zoon , Floris den III, opgevolgd. Hy liet 'er nog ten nimften drie anderen na, Pelgrim,Robert en Oito(p). Van den laatften hebben wy reeds gewaagd. Van den eerften, zullen wy terftond ook iets aan- |
|||||||||||||
|
tekenen. Dirk ftondt, in zynen tyd, beter
ten Keizerlyken Hove, dan yerfcheiden' zyner Voorzaaten, gelyk uit het voorgevallene, in de verkiezinge des Utrechtfchen Bisfchops, is af te neemen. Ook wordt hy, in eenen open' Brief, door Keizer Fredrik den I., op den veertienden van Zomermaand des jaars 1153» gegeven? geteld, onderde Ryksvor- ften, die, omtrent Pinkfteren des gemelden jaars,
O) Melis Stoke in Dirh VI. M. 48.
(9) TiiEOD. A Leydis & Leon. Monach. Brcvic. p. 145,
15*. (/>■) Dir|lom. A. JÏÖ9. cpud Matthasum ed Anonym, do
Reb. Ultraj. p. 102. . . |
||||||||||||||
|
VII. Boek. II I STORIEr 23?.
jaars, op den Ryksdag, te Worms,: ver-FLows ■:
fcheenen (#). *ft* Floris de III. ftondt, zo wel als zyn Vader, Hy hefc
diep in de gunst des Keizers. Wy ontmoe- een'nieu- ten hem niet alleen, dikwils, als getuige van wen Tol open' Brieven, door den Keizer gegeven(V); ^?^1" maar hy is ook, zo wel als de Bisfchop van Utrecht, indien anders het ftuk, waarin 4itge- fteld wordt, egt is, onder de Leden desRyks, op de algemeene Vergadering, in den jaare 1158, te Roncaille, in Italië, tusfchen Plaifance en Kremone, verfcheenen (5). Ook he^fc hy, het Beftand, door den- Keizer, in den jaare 1177, met Sicilië gemaakt, en de. Vrede, die daar op gevolgd is, als Ryksvorst, beëedigd en ondertekend (V). Hy noemt zig daar Flq- REN TI US CoMES HOLLAND Ifi, FloreJlS
Graaf] van Holland. Men kan hieruit afnee-
men, dat hy by Fredrik den I. als een Lid des Ryks erkend werdt. Doch de Keizer droeg hem ook zonderlinge gunst toe.. Hy . heeft hem, niet lang, zo 't fchynt, na de dood van Graave Dirk, verlof gegeven om, te Geer-, vliet aan de Maaze, eenen Tol te beffen-, van alle de voorbygevoerde Schepen en goederen. Men verneemt dit, uit den open' Brief van Keizer Henrik den VI. ten behoeve van Graave Dirk den VII., in den jaare 1105, '..■'.'. '4 . 1 , we- (5) Diplom. Vide apud Schannat. Vindetn. Liter. Tom,'
II ƒ>■ 115- (/) Vide Ughelli Ital. Sacr. Tom. V. coli 66. Du Mont.
Corps Diplom. Tam. I. P. I. p. 94, loS. Leijmanni Cliro«. Spirenf. Lilr. V. Cap. LXIV. p. 4«ö. ] (\f) Vide GoLDASTi Conflit. Irapet. Tom. III. p. 334. S\ip*
plein ai' Corps Diplom. Tom. I. P. I. p. 43. £t~) Vide Goldast. Conft. linper. Tom, III. p. 35p. 355.
t>u Mont Corps Diplom. Tom. I. P. X. p. wo, loa. |
||||
|
ajp VADERLANDS CHE VIL Boek.
Floris Wegens dea zelfden tol, verleend («). Al
Hl. van ouds, hadden de Graaven van Holland eenen tol te Dordrecht; gelyk wy, meer dan eens,! hebben aangemerkt. Doch alzo >zy, tot het oprégten van deezen tol, geen hoog .::,; Vorflelyk verlof verzogt -hadden; 'tl welk rnen, toen nu het heffen van tollen, i' door byzondere Heeren, (terk in gebruik geraakt was, 'eenige jaaren laater, in de derde Late- raaniche Kerkvergadering, volftrekt noodzaa- kelyk oordeelde (V): vondt Graaf Floris ten deezen tyde goed, zig met een'Keizerlyken Verlof brief te dekken. Men mag met reden vraagen, waarom hy eenen tol, te Geervliet, zo wel als Dordrecht aan de Maaze, die voor Dordrecht de Merwc heet, gelegen r. heeft willen oprégten. De oude Schryvers hebben ons hier Van géenè reden gegeven. Alleen» lyk melden de Vlaamfche Kron'yken, dat de Vlaamingenj merkelyk, door deezen tol, be- zwaard werden («»). " Geervliet lag in'hét | Land van Putten, welk, door Bornhfe, oud- ' tyds een wyd vaarwater, "van "heit Land van Voorne, gefcheiden werdt. Door ditrwater, werdt Holland ook van'Zeeland gefchei- den (x); zo dat het Land van Voorne of als éene Heerlykheid öp zig zelve, of als töt Zee- land behoör.ende, werdt aatigemerkt. Pel- grim, jonger Zoon van Dirk den VI., die «Kv v> - «wi ,m ■ ifft voor («) Diplom. Hènr. VI. ttpud Marten. =& Durand. T-bcf.
Ahecd. Tom. I. cel. 66r. • (y) Labbp. Conc. Tom. X. *. 1307. Can. XXI; cp.FtEukï.
Hift. Eccl. Tom. XV. f. 412. (wJMeyerus ad ammm 115-.
*iC*^ to.Lis Stoke in Jan drii'll. U. 331. Privilege Tfti «ierj Bricl W, XXV. i*. ij. ' - ■ • |
||||
|
Vil. Boek. HISTORIE. 239
voor den eerften Heer van Voorne gerekend Floris ï
wordt (3)), was, door zynen Vader, tot lI** Burggraaf van Zeeland, aangefteld: en alzo h-y en de volgende Bufggraaven zig gemeen4- lyk in 't Land van Voorne ophielden, werdt dit Land, dikwils, het Burggraaffchap van Zeeland genoemd (2). DScn of Heer Pelgrim ook genot van den Tol te Geervliet gehad hebbe , blykt niet. 't Schynt, dat de Vlaa- mingen, langs Bornisfe, voorby Geervliet, naar Holland vaarende (#), den Dordrecht- fchen tol ontweeken hebben; en dat het huti, hierom, zeer in den krop gefteken heeft, toen 'er een nieuwe tol te Geetvliet werdt op- geileld. De Graaflyke tollen in Holland brag- ten, ondertusfchen, langs hoe meer op, door den aanwas des Koophandels, die thans in Vlaanderen fterk begon te bloeijen: weshalve de Graaven zeer, op de behoudenis en ver-*- meerdering hunner tollen, gefield waren: Vlaanderen werdt thans geregeerd, doorOnge-
Dirk van der Elfas, die egter, naar 't Heilige noegen Land vertrekkende, al 't bewind des Graaf- dc.r J^8" fchaps zynen Zoon, Filips, in handen ^efteld hie"^er. hadt (fi). Filips. was in den. bloei zyner jaa- . ten, dapper en eerzugtig van aart. Des' wer- den hem zo dra geëne klagten gedaan, over het heffen der Geervlietfche tollen, die, vol- gens getuigenis der \Vlaamfche Koopluiden ï boven de maate verzwaard werden, df hy A9ÜE t ■-'.- ta - ;. ': w\X * • W '■■,' •"'■ !i . >li
tg) BoxnoRN op Reiokrsb. II. Deel, il. 37.
• <-z J RoxiioPvN cp Reigerse. I. Deel, lil. ji. . («) Zfe't ÜKtroi'vau-Karcl V. op *cStipelr. Art. SCU. ig Balen hl. 453." HO MEYsa. ad «mum 115?, s
|
||||
|
a4o VADERLANDS CHE VII. Boef;
Floius befloot Graave Floris, te lande en te'water,
III. den oorlog aan te doen. De Hollanders fchy- nen toen reeds eenige Scheepsmagt gehad te hebben. Men vindt getuigd, dat zy de zee j ten deezen tyde, zeer onveilig maakten, en den Vlaamfchen Koopluiden merkelyke af- breuk deeden (V). Doch Filips rustte eene Vloot uit, bekwaam om der Hollandfche 't hoofd te bieden; terwyl hy met een Leger in 't Land van Waas viel. De Hollanders waren, ten deezen tyde, meester van dit Land; doch fchynen 'er wseinig Krygsvolk gehad te hebben. Dirk van Beveren, die 't Slot te Beveren, voor Graave Floris, bewaarde, werdt, door de Vlaamingen, verjaagd: de Vesting, terftond daarna, in kooien gelegd, en 't gantfche Land afgeloopen: waarna de Vlaamingen, die op deezen togt veel buits en gevangenen gekreegen hadden, zonder tegenlland van belang ontmoet te hebben, we- derom naar huis trokken (W). j] Graaf Graaf Floris, die, zo'tfchynt, deezen in- Floris val niet verwagt badt, moest zig, in het ver- maakt ]jes van 't Land van Waas troosten; doch met de ^S met verlangen uit naar gelegenheid, om Westfrie-zig op de Vlaamingen te wreeken. Om hier zen. toe te beter in ftaat te zyn, floot hy, in 't 1161. jaar 1161, een verdrag met de Dregter - Frie- zen, volgens wejk, zy hem hulde deeden. De overig©; Westfriezen traden ook in dit verbond (Y), welk egter maar weinige jaaren in ftand bleef. . -'*.'" Ee-
O) -Pierre D'OuDEGHERSTCbron. de Flandres.CA.LXXVI,
fijl. 131. verf. (tï) Meyerus ad annttm 1157. Qtj BIehs Stoke in Flor. ifi, II. 49. |
||||
|
VIL Boek. HIST.ORI E; VV **ï
, Eenige tyd verliep 'er, federt, eer Graaf Fuorii1
Floris zig irt ftaat bevondt, om den kryg te- IHt gen de Vlaamingen* met hoope van eenen Graaf goeden uitflag, te onderneemen. MidlerwylF!oris verbondt hy zig, in 't jaar y^* in de Egt,; J™*^ met Ada, Dogter van Prins Henrik, een schot- Zoon van David den I., Koning van Schotland, land. De Bruid werdt* met eene talryke vloot in?~ , Schepen, afgehaald, en in den inond dér Maaze aan land gezet (/)i Deeze Vloot kon dienen, om de Vlaamin- XVli.
gen ter Zee te befchadigen, en was^ veel- Nieuwe ligt, wel met dit heimelyk oogmerk uitge- ^'^JJ tust, fchoon het afhaalen der Graaflyke Bruid de oro- de dekmantel van dit oogmerk zal geweest ningers Eyn. Doch .de Graaf werdti omtrent deezen S1 [jen tyd, in eene andere moeijelykheid betrokken ^ -v * ^°? die hem den Vlaamfchen kiryg rtog moest trechu doen uitftellen. Lefferd, Broeder van Her- bert, Bisfchop van Utrecht, die door heni tot Steévoogd van Groningen aangefteld was^ overleeden zynde zonder kinderen na te laa- ien, oordeelden zyne Kleinzoonen^ Rudolf} •Menfo en Herben, uit zyne eenige Dogter * by Godfeh'alk van Sepperoth (g)» eenen West- faalfchen Edelman, verwekt, dat het Rege der Steêvoogdye aan hun vervallen was». Dé Erfgenaamen van Ludolf (i), Lefferds Broe- der, die Slotvoogd van Koeverden geweest was, beweerden j daarentegen, dat zy de naas- ten^ { ƒ) MSlis Stoke, II. 49. .,,,,.;
Ctlj Anonym, de Reb. Ultfsj. Cap. ïii. p. §. ">"•
(t) Sommige oude Schryvers noemen deezen Ludolf t
tambert, van, Ptdge bygenaamd. Vide Anmy». <U %cb. Uliraj. Cap. III. p. 3. il. DfiEI«. £J
|
||||
|
342 VADERLANDSCHE VIL Boer.
|
||||
|
Floris ten waren tot de Steêvoogdy van Gronin-
Ill'.i gen; .Doch Godefrid, die thans den Bisfchop- ;< pelyken zetel van Utrecht bekleedde, hielde ftaandé, dat die Steêvoogdy, als van de U- trechtfdhe Bisfchoppen herkomftig, aan nie- mant dan aan de Utrechtfche Bisfchoppen ver- vallen kon. Lefferds Kleinzoonen, die bin- nen! Groningen^ waren, namen 't bewind aan zig, "en lieten den Bisfchop vermaanen en Henrik, dreigen, zonder zig des te bekreunen. Doch Graaf van toen de. Bisfchop zig tegen hen ten (ïryde be- bemagd'gt?011 toe te rusten, begaven zy zig onder de Cronin- befcherminge van Henrik , Graave van gen. Gelder, van wien zy voortaan de Steêvoog- dy ter leen wilden houden, zo hy hen:j te- gen den Bisfchop, befchermen wilde. Doch terwyl de Graaf zig hier toe bereidde, hadt |, Bisfchop Godefrid zig reeds van Groningen meester gemaakt. Henrik floeg eerlang 'c beleg voor Groningen [ en noodzaakte den Bisfchop eerst de wyk op eenen Tooren te neémen j i en daar na hcimlyk uit de Stad te ontvlugtcn, waarna Graaf Henrik dezelve meester-werdt^ Sf . fm rM n Graaf -' De* Bisfchop bevöndt zig toen in de uiterfte
Fioris on-verlegenheid, en 'wist geenen beteren raad, Btefcbop ^an ziS *n ^e armen tc werpen van Fioris den
Godefrid.HL, Graave van = Holland, die Jiem toezeg: ging van hulpe deedc (/2). • blo De Schryvers hebben - niet aangetekend,
welke redenen Godefrid gebruikte, om den
v Hollandfchen Graaf hieftoe te beweegen.
j; ta ;....... Som-
r7<) Ongenoemite Klerk,"" M; jjiï Ubb. Emïbus Ijbu V&
f, apo. ff, .■■; ' • ' ' -
|
||||
|
Vit. BöEk.: M I s *fld &¥& #$j
Sommigen geeven te kennen, dat Floris, älsFLöws'
Leenman der Ütrechtiche Kerke, niet meer "& déedt, dan hy gehouden Was te doen ; (*> Doch 't is waarfchynlyk, dat de Bisfchop den Graave eenige voofdeelige beloften zal gedaati hebben: misfchien wel mét'opzigt op Oosteï- go en Westergo ï waarover Wy zien zullen *_J dat zy, niet lang hierna, in onderhandeling traden. ..■ • ' Graaf Flóris,- eene' aanzienlyke magt byDe Gro-
een gèbragt hebbende, trok*' van- den fc^JJ«"* fchop verzeld, naar Groningen, en floeg 'tgen zig" beleg voof de Stad, die, door den Graavè met den van Gelder, en door Dirk, .Meere vän Bä- Bisfchop»; tepburg", zo dapperlyk Verdedigd werdt, dat de Belegeraars, geene kans ziende, om de Städ te bemagtigen, naar een verdrag begondeh te' luisteren: "vt welk, eindelyk, door bemid- deling van Reinold, Aartsbisfchop van Keulen* dien Keizer Fredrik, ten deezen einde, hef- waards gezonden hftdt, getroffen Wérdt. Dö Bisfchop moest dé Steêvoogdy van Gronin- gen aan LefferdsKleinzoonen behouden laaten, rnids dat hem'driehonderd marken zilvërs be- taald Wierden (£> De Hollandfche Graaf begon ;nu zyheti Overeen-
eïsch op Oostergouwe en Westergouwe, of J™?« op het Graaffchap der Frieze/i, gelyk zy ook Holland genoemd worden, te vernieuwen. De ver- en het fche hulp,' dié-hy den Bisfchop beweezeö Sügt,we- hadt, en veèlligt'eenige, voorafgaande ver-g^^ bindtenis van 's Bisfchops zyde fchynen hief tb« \
(7) Beka i« Godefrido. p. 53. ..-..•, .,;."'-.
Ik) Bska ig Godefrido. p. £3« q3
|
||||
|
a44 VADERLANDSCHE VIL Boek.
ftoRij toe aanleiding gegeven te hebben. De Graaf
*Ö. hadt bedooten, zig van het geheelë Friefche Graaffchap meester te maaken. De Bisfchop hadt 'er gaarne, ten minften, een deel van be- houden; doch verneemende dat Graaf Floris zig ten ftryde toerustte, nam hy zyne toevlugt 1165. tot Keizer Fredrik, die, iri den jaare 116^, ■—'—- herwaards gekomen, de partyen te Utrecht
bevredigde (7), op den volgenden voet:,'„De „ inkomften van 't Friefche Graaffchap zou- „ den, gelykelyk, tusfchen den Bisfchop en „ den Graaf, verdeeld worden. Een Graaf, „ door beide gekooren, moest het Regt., om „ zyn Ampt te oefenen, van den Keizer ko- „ men ontvangen, eer het hem zou toegelaa- „ ten zyn, het Friefche Graaffchap te bereg- „ ten: 't welk, op den eed, gefchieden moest, „ zonder één' van de Heeren, boven den an- „ deren, te bevoordeelen. De Bisfchop en „ de Graaf zouden elk een' Advokaat mogen „ aanftellen, om hunne byzondere belangen, „ in Friesland, gade te (laan. Tegen den „ Regtdag, die in Bloeimaand gehouden „ moest worden, zouden de Bisfchop en de „ Graaf te gelyk in Friesland moeten komen, „ elk van dertig mannen verzeld, of van „ meerder of minder getal, ter hunner ei- „ gene byzondere fchade of baate. In de „ eerfte agt weeken, moest de Graaf de wee- „ reldlyke Regtzaaken afdoen: de Kerkely- „ ken moesten, door den Bisfchop, in de „ volgende agt weeken, afgedaan wórden." Wyders verbondt zig Graaf Floris, den Bis- fchop (O Beka ia Godefrido ^. $U-
|
||||
|
VII. Boek. HISTORIE. »45
fchop behulpzaam te zullen zyn, tot het her- fl
winnen van het Slot te Benthem, welk Graaf Otto der Utrechtfche Kerke hadt opge-; draagen, gelyk wy, ter zyner plaatfe (w), gemeld hebben. De Bisfchop beloofde, van zynen kant, het Slot, indien het gewonnen werdt, Graave Floris ter leen te zullen gee- ven. Doch hiervan is niets gekomen. Ein- delyk, verbonden zig de Bisfchop en de Graaf Beide, tot eene boete voor het fchenden van dit Verdrag, vyf honderd marken zilvers ään de Keizerlyke Schatkist te zullen betaalen. v Zo een van beide over inbreuk op het Ver-. „ drag klaagde, en de breuk, binnen twaalf „ wee ken na de gedaane klagte, niet geheeld „ werdt, zou de Graaf, die van hunnent we- v ge 't bewind in Friesland hadt, van zes „ geloofwaardige mannen verzeld, voor den „ Keizer, onder eede, verklaaren moeten, „ wie van beide 't Verdrag gefchonden hadt. „ Indien de zeven mannen verfchilden, zou „ men de meefte Hemmen volgen, en den „ fchuldigen terftond veroordeelen, om de „ geltelde boete, binnen twintig weeken, te „ betaalen fj/)," Wy hebben den inhoud van dit Verdrag.
een weinig omftandiger ter neder gefteld, om dat 'er de wyze van onderhandelen en de Ré-"' geeringsvorm deezer tyden, nietdonkerlyk, uit af te nee men is. Voor 't overige blykt niet, dat deeze overeenkomst wegens Friesland, voor eerst, van eenig gevolg is geweest (o). Om-
CjO Roven, hl, aji.
C«5 Paft- Coucord. llje apud IIebam p. 171.
(ß) Fiäe Ubb. RiM.'Lih. vu, ». Sp5.' '
Q 3
|
|||||
|
\
|
|||||
|
——^—^——m
|
|||||
|
»46 VADERLASJBSCH.E VIL Bobk,
Flqris Omtrent, deezen zalfden tyd, werdtr 'er, ins-
il}' gelyks door bemiddeling van Keizer Fredrik, eene overeenkomst getroffen, tusfchen Gode- Byzon- frid,' Bisfchop, van Utrecht, Floris, Graaf der Ver- van Holland, Henrik,',- Graaf van Ge,fder, en fchfn"8" Pi4i* Graaf van Kleeve, ftrekfeende tot voor- Utrecht, kominge der rampen, die men, hier te Lanr Holland, de, door de overitrpominge der Rivieren, Ge'der geduuriglyk, onderhevig was. Het verfchil? over' het *enc* gelang van kleine nabipurige Landftree- beietten ken, en zelfs van enkele Steden heeft het, van de ten allen ryde, moeijelyk gemaakt, hier tegen, °ver" . naar behooren te voorzien. Daar de een een' g^°™sn" dyk of dam wilde leggen, wilde de ander het Ryns. water zynen vryen loop laaten behouden. Het Verdrag, welk nu gemaakt werdt, liep op deeze drie punten: 1. Men zou cene waterloo- zing graaven door den Akker, de Noda of Nieda genoemd, en gelegen tusfchen den Ryn en de Zuider - Zee, een weinig boven Reenen, aan de Gelderfche,grenzen (V); om zig, door dezelve, van hec overtollige Rynwater, waar van
(2) Deeze Noda of Noode, nogbydennaain Neiide qt
Nuy bekend, was de Grensfchefding van het Nederftigt ten Oosten, gely k Bódegrave het Nederftigt, Westwaards, aan de Hollandfche grenzen, bepaalde. Hier van daan, > de fpreekwys, tusfchen de Noode en Bódegrave, zo ge- meen in oude Schriften, om de uiterfle grenzen van 't' Nederftigt aan te wyzen. Zie verfcheiden' Brieven, by Matthäus Anal, Tom. V. p. 578, 530. De Jure Gia- dii, Cap. XV. p. 267. Cap. XXV. p. 425. De Nobili- tate, p. 320. ad Anonym, de Rei. Ultraƒ. p. 121. eq by Heda p. 198. Lees ook, tusfchen der Noode ende Bodegraven, in een' Brief van 't jaar 1356, by Box- HORN op VeldenaaRjW. 179,alwaarverkeerdelyk ftya£f fusfcbtn der iwede ende bede graven. |
|||||
|
VIL Boek. HISTORIE. »• «47
van het Stigt veel overlast,hadt, in Zee teFi-oiu*
ontlasten, 't Welk te Iigter gefchieden kon, IJL doordien deeze Akker digt aan zee lag. 2. De Dam in den Ryn, by Wyk te Duurftede, in overoude tyden, gelegd, raogt nimmer we- derom weggenomen; maar moest daarentegen altoos, in denzelfden ftaat, onderhouden wor- den. 3. Doeh de Dam, door GraafFloris, in den Ryn, by Stekede of Swadeburg gelegd» naar welken het Dorp Zwadenburgerdam ois Zwammerdam nog den naam heeft, gelyk de naam van Stekede, in den Steekter Polder, be- waard wordt, moest, daarentegen, op uit-< drukkelyken Keizerlyken last, wederom weg- genomen worden. De Graaf werdt zelfs, fcherp genoeg, over het leggen van deezen dam, doorgehaald. Men noemde dit zyn bedryf gewéld en mregtv aardigheid, en ver- weet hem, dat zyn Dam oorzaak van veelvul- dige overftroomingen in 't Stigt, en van de. dood van een ontelbaar getal van menfchen geweest was. Onder de menigvuldige getui- gen, die over dit Verdrag gedaan hebben, worden met naame genoemd Willem van Schalkwyk, Lubben van Odyk, Egbert van Atn- ßel, Herman van Woerden, zyn Broeder God- fchalk, en Dirk van Jutfaas, alle Stigtfche Edelen, benevens Gerard, Schout van U- trecht (py Ondertusfchen is, uit dit Ver- drag , af te neemen, dat de uitloop des Ryns by Katwyk, ten deezen tyde, byna of geheel- lyk, geftopt geweest is. De dam te Zwaden- burg fchynt gelegd geweest te zyn, om Hol- land Q~) Diplom. ïrid«, J, apud Hedaji p. til.
Q 4
|
||||
|
a48 VADERLANDS CHE VII.Bob«;
fLORis land te bevryden voor de overftroominge van
HL 't Rynwater, welk geenen, of geenen be- hoorlyken uitloop meer hadt. Doch nademaal ?t Stigt, hier door, met het water belemmerd werdt; befloot men de Noda te doorgraaven, en ondertusfchen den dam te Zwadenburg te doen wegnemen. De dam by Wyk te Duur. ftede diende, waarfchynlyk, om 't Rynwater- naar de Lek af te leiden. De Noda is, fe- dert, ingevolge van het Verdrag, doorgraa- ven , en de Vaart, door dezelve gemaakt, heeft den naam van Grebbe gekreegen. 'Doch over. de uitvoering der andere deelen des Verdrags YTv 1S\Tnaderhand> meermaalen gefchil geweest. Krygv;nr.N?. i.,fluite" van dic Verdrag, ondernam Holland *faat *wns den kryg tegen dé Vlaammgen. tegen Het verlies van 't Land van Waas ftondt hem Vlaande- met ongewroken te lyden. Ook willen fom- ysh. migen, dat hy Filips haatte, federt dat deeze Ehzabet, Dogter van Rudolf, Graave van Ver- mandois, ter Vrouwe hadt bekomen, naar- welk Huwelyk, GraafFlöris, eer hy de Schot- fche Prinfes trouwde, dok geftaan hadr. Hy verbondt zig met de Graaven van Kleeve, Gelder en Berge, die, met twaalfduizend man, in de Elfas, een Graaffchap des Vlaamfchen Graafs, rukken moesten (A Ook hadt hy / eene aanzienlyke Vloot in Zee, die op do , Vlaamfche Koopvaarders pasfen moest. ' Na t verkkaren van den Oorlog, V welk door Graaf Flons gefchiedde, begonden de Vyande- Jykheden, zo te water, als in de Elfas. Ter. Zee, fcheen Fiom, voor eenen tyd, volko- men^ $> SÄ !%■*! M> S. iy ScftiVBR. Gnsven, tl. k&i
|
||||
|
VIL Boek. HISTORIE. 249
men meester (r). Doch te lande, viel zyne Florm
onderneeming zo gelukkig niet uit. Hy hadt UI zig, in perfoon, naar de Elfas begeven, en zyne magt met die van.zyne Bondgenooten vereenigd. De Vlaamfche Graaf, niet ver- dagt, zo 't fchynt, op deezen inval, hadt hier geen ander Krygsvolk dan 't gene in ee- nige Vestingen lag. Graaf Floris en de zynen verwoestten dan niet alleen het platte land; maar floegen 't beleg ook voor de Stad Amer- fiein, die 't niet lang zou hebben können hou- den, indien Filips niet, met een fterk Leger, over welk hy en zyn Broeder, Mattheus, Graaf van Boulogne, 't bevel hadden, regt tydig was aangekomen , en 't beleg opgeflaa- gen hadt. De weêrzydfche Legers raakten toen in een hevig gevegt, welk omtrent zeven uuren duurde. Graaf Floris, van zy- Zwaar ne Bondgenooten verlaaten, en zwaarlyk ge- ^erli" wond zynde, werdt, nevens vierhonderd anderen* Edelen, gevangen genomen, en naar Brug-Graaf ge gevoerd. De Hollanders en derzelver Floris Bondgenooten verlooren veel Volks, in dee-wordts9* zen flag. Men wil dat 'er, aan hunne Zy-vangeu- de, vyfduizend fneuvelden, en tweeduizend zwaarlyk gekwetst werden (j). Twee of drie jaaren, zat Graaf Floris ge-Nadeel!-
gangen, terwyl de Oorlog, van wederzyde,,^eV[j^£ nu flaauwer dan heviger, werdt voortgezet.land meI Filips, Graaf Floris, voor Leenmannen vanviaando Vlaanderen, hebbende doen te regt Hellen, ren. Verklaarde alles verbeurd, wat hy van hem ter Ilg8, leen
%ty Mbvbkus ad anmm 1165. .
ït) Chion. Flandr. M. S, ubi Cutra.
|
||||
|
aso VADERLANDSCHE VII.Boek.
Floris leen hielde, waaronder ook Zeeland Bewes-
ÏÏI. ten - Schelde begreepen was. Men handelde, midlerwyl, wel overeen Verdrag; doch Fi. ups, die zynen Vyand in zyne magt zag, cischte zulke harde voorwaarden, dat Graat* Floris niet befluiten kon, om 'er zyne toe- ftemming toe te geeven. Geduurende dee- ze onderhandelingen, leedt Brugge veel, door eene fchielyke doorbraak der Zeedy- ken. De Bisfchoppen van Keulen en Luik bedienden zig, ter bede van Graave Flori?, van deczen tyd van treurigheid, om een Verdrag te bewerken (7); welk, eindclyk, binnen Brugge, op Dingsdag den zevenen- twintigden van Sprokkelmaand des jaars 1167, [dat is, naar den tegenwoordigen ftyl, 116HJ getekend werdt. Graaf Floris werde toen, terftond, op vrye voeten, en wederom in bezit van 't verbeurd verklaarde Leen ge- iteld («). Wat, voorts, het Verdrag aan- gaat; wy hebben het hier, om zyne oud- heid, vertaald, willen invoegen. Het oor- iprongkelyk Latyn is, voor omtrent dertig jaa* ren, uit de Verzameling der oudfte ftukken van den Huize van Avennes, in 't licht gege- ven Cv). De Styl en inhoud van dit Verdrag toonen klaarlyk, hoe zeer Graaf Floris, ten deezen tyde, in 't naauw was: en uit de naa- men der Getuigen van 's Graaven zyde, ziet* men, welkeHollandfcheEdelen 'er thans, on- der anderen, waren. .1. " fe
CO Cliron. Flandr. M. S ly Sciuver. Graaven., M. 155.
(h) Meverus cd eimum U67. 00 l'ldi Tlitf. Anecd. M\rten. •& Durand. Tom. I. cal;
1835- - - |
||||
|
VIL Boek,- HISTORIE. 251.
. .„. Fifcips,, Graaf van Vlaanderen, Flo-Floris
„ Risj Graaf van Holland, aan allen tegen^- UW' „ woordigen en toekomenden, voor altoos, „ Door fchuld van Floris, Graaf van Hol-' „ land, is 'er tweedragt omftaan, tusfchen „ mij en hem, die zo hoog geloopen is, „dat al het Land, welk hy van my ter Leen ,, hieldt, hem by Vonnis van myne Ba- „roenen, zyns gelyken., ontzeid is. Doch, „ door cusfchenipraak en bemiddeling van „ mynen Vader, Graave Dirk, van mynert „ Broeder, Mattheus, Graave van Boulogne, „ en van de Graaven van Gelder en van Kleer „ ye, is de zaak zo ver gebragt, dat de Graaf „ van Holland met my verzoend geworden. „ is, op de volgende voorwaarden: die wy „ waardig geoordeeld hebben, in her tegen- „ woordig Gefchrift, terneder te ftellen, op „ dat zy voor de vergetelheid bewaard mo- „ gen blyven. De voorwaarden nu zyn deezen; „ I. De Gyzelaars, uit de Landen tusfchen „ de Schelde en (3) Hedinezie, [datIs Zeeland, „ Be-
f ■ •_ _ ■ ' '' '
( 3 ) Hedinezie, Hedeneze., Hendeneze, Hedineze ,
Heidenzee, Heydiinszee, Heydene zee ,of Hedenesfe, (want, op zo veele verfchillende wyzen, vind ik deezen naam, in oude Schriften, gefpeld) is zulk ee- ne beroemde Grensfcheiding, dat zy wel wat duidely- Icer verdient te worden aangeweezen, dan, toè hier toe, door onze Schryvers, gefchied is. Alt ing,' die, naar,'t fchynt, deezen naam by niemant dan by Stoke {inlViikm den l. bl. 77.) gelezen hadt, en daarom niet denken kon, om een' Scheidpaal van Zee. land Bewesten-Schelde, neemt het Noordelykst gedeelte der Zuiderzee, voor de Heydenzse. Not. Germ, ififi, P. II. p. 83. & Tab. VIII. Anderen plaatfen de tledi- nezee veel Zuidelyker, en verdaan 'er den breeden jnond der Maaze door, die Holland, oudtyds, van Zet*
|
||||
|
S5s VADERLANDSCHÊ VIL Boek/
FloiuV „Bewesten-Schelde], zullen te Brugge in
lil. „ bewaaringe des Graaven van Vlaanderen
„ bl'y ven. En niemanr. hunner zal, zelfs niet
„ on-
Zeeland fcheidde. G. v. Loon Aloud. Hell. Hiß. I.
Deel, Foorb. bl. ****** 2. en 't Iferk bl. 151. Zy vin- den 'er, te regt, eene Grensfeheiding van Zeeland in} doch de waare niet. Ten opzigte van Zeeland, vindt men tweeërlei Paalfcheiding aangeweezen. Eene, in de Overeenkomften, tusfchen de Graaven van Vlaanderen en van Holland, tusfchen Hedeneze en de Schelde (Jfide E. M arten. & U. Durand Tbef. Anccdot. Tom. J. c. 1035, 1074, 1075, 1076.) en ééne, in open' e» sndere Brieven der Hollandfche Graaven, Zeeland betref- fende, tusfchen Bortiesfe, Bumesfe, Bort/isfe of Bernis- fe en Hedcncsfe of Heydiinszee, (Zie Chora Flat; Tu- ur, en BoxHORN op Reigersb. I. Deel, bl. 69, ï33s ?3<5, II. Deel, bl. 59, 62. Privileg, van den BrielN. XXV. bl. 13.) En ik meen, met verzekering, te mogen zeggen, dat de eerfte Paalfcheiding, Zeeland Bewesten-Schelde, en de tweede gantsch Zeeland, Be- oosten- zo wel als Bewesten-Schelde, aanduidt. Bornisfe is thans een fmal; doch was, oudtyds, een wyd water, fcheidende de Landen van Voorne en Putten van mal- kanderen. Melis S t o k e plaatst het, daar het nog is, voor Geervliet, aan de Maaze. in Jan den II. bl. 231. In een' Brief van den jaare 1253, wordt Bornisfe., te regt, Maamiunde verklaard. By Boxhorn op Reiger SB. I. Deel, bl. 135, 136. Hier hebben wy dan öe'ne ukerlte Paalfcheiding van Zeeland. Maar uit de gelegenheid van deeze, aan de Maaze, volgt mid- dagklaar, dat inen de andere uiterfte Paalfcheiding niet aan de Maaze zoeken moet. De Schelde, eene twee- de Paalfcheiding van Zeeland, is bekend. Elk weet, dat zy de Zeeuwfche Eilanden in twee deelen fcheidt, die Beoosten- en Bewesten-Schelde genoemd worden. Hier uit volgt niet min klaar, dat, tusfchen Hedeneze en de Schelde, Zeeland Beoosten-Schelde niet aanwyzen kan ; want dit doe! van Zeeland zou men tusfchen de Schel- de en Bornisfe moeten noemen. Ook voegde liet den yiaamfclien Graaven, in welker Brieven, wy dteze bepaaling, tusfchen Hedeneze en de Scheldt, vinden, geens-
|
||||
|
Vu. Boek. H IST-OR IE. a$3
„ onder borgtogt, aan den Graave van Hol- Floris.
„ land, wederom overgeleverd können wor- Hl. „ dën, buiten toèftemming' des Graaven van „ Vlaanderen,", Graaf Floris fchynt Filips ' r ;';',^ . .' dee-
geenszins, van Zeeland Bebosten-Schelde te Tpreeken,'
op welk zyi volgens de duidelyke Verklaaring van Melis Stoke {in Jan den II. bl. 243.) nimmer ee- nig Regt hebben voorgewend. Zy zien derhalven op Zeeland Bewesten-Schelde, van welk dus Hedeneze de uiterfle Grensfcheiding, Züidwaards, zyn moet. Dit wordt bevestigd door een' Brief van Graave Jan den II, gegeven in den jaare 1303, te vinden in de Privileg. i-ait den Briel en. Foorne N. XXV. bl. 13: alwaar het Regtsgebied van den Burggraave van Zeeland, welk zig over gantsch Zeeland üitftrekte, bepaald wordt, tusfcben Borne's/e en Heydene zee, en onderfcheiden, in an die Oestfide van der Scelt , en an die Weufide van der Scelt. Met één woord, Hedenesfe is het Scheid tus- fchen Zeeland en Vlaanderen, welk tegenwoordig, korter, de Honte of Hond en [fester-Schelde genoemd wordt. Da Honte fchynt oudtyds Hontenisfe geheeten te heb- ben , van welken naam men nog een Dorp en Polder vindt, in Hulfter Ambagt, aan de Honte. Want 't was, hier te Lande, en zelfs in Zeeland,niet ongebruikelyk , de Stroomen naar de naaste Plaatfen te noemen. Zcrn- ttemaar, een Dorp, en oudtyds een Eilandje. (Zie de Oude Kaart by Smallegange); doch federt aan Schouwen gqdykt, heeft zynen naam medegedeeld, aaii den naasten'Stroom, waarom men by Melis Stoke O» Jan den II. bl. 232) leest: ©at men üacx in Sonnanta«.
Veelligt, heeft het Dorp en het Land Hontenisfa
ook zynen naam gegeven aan het Water, welk Vlaan- deren van Zeeland fcheidt; welke naam, door de ou- de Uitfchryvers, op veelerlei wyze, bedorven zynde, egter nog best bewaard is, door zulken, die Hedenesfe en Hender.eze gefchreeven hebben. Vide Diplomata by BqxnoRN op Reigeusberg. I. Deel, bl. 133. en by Martene en Durand 'Ibefaur. Anecdot. Tom. I. c. 1075, Om deeze lange Aanteksujng te be- |
||||
|
654 vadèrIandsc^è fUMkt
FlohuV deeze Gyzelaars, tot waarbqigèn vppr ÏÏ£ órf-
Jïi. dcrhou'ding van,'t Verdrag, te hebben'moe- ten leveren. J „ II. De Ingezetenen deezer Länden zullen'
„""nergens tweegevegten mogen houden dan y, te Brugge." Men hieldt zulke tweegeveg- fèn, oudtyds, met taefteaitning vanden Reg-, ter, tot beflegting van moeijelyke gefchil- Ieri;(V).''.',' - s ; / r.r"'. ,- . ,; ■ j, IIL De Tnkomften aldaar zullen, onder de'
„■twee Graaven, gel ykelyk,,., gedeeld worden,, • j;- IV. Indien iemant, uit hoofde van ze* j,.kere misdaad^ zyne erfenis of land vër- „,beurt, zal;;het zelve ook onder de Graaven „ verdeeld,, of tot weêrzyds voordeel, door ,V beide, verpagt moeten worden/ : „ V. De Graaf van Holland, en alle de In- „ wooners zyns Lands zullen ook een' vasttf „ en volkomen Vrede met alle de Inwooners „ van Vlaanderen moeten onderhouden, zon- „ der arg of list. ,, VL' Iemant der Vlaamingen, in Hol-
„ land, van 't zyne beroofd geworden zynde, ,y zullen de Ingezetenen der Plaatfe gehou- ,',' den zyn, de fchade te vergoeden, en den „ Roover ten lande uit te bannen. Of zo „ ze hem niet bannen, zullen zy volkomen- „ lyk boeten moeten het kwaad en de fcha- » de
"'(w) Pti* D" Cange Glosfuv voce Düellüm.
fluiten, merk ik alleen nog aan, dat men, ten onregte, yan HendènczcOf Hendenesfe, eene Zee heeft willen mannen, alzo men, nergens, in oude Schriften, de Bei' dene zee of Hedine zee leest, gelyk men zou moeten doen; maar, zonder voorzetlel, Héydene see, Btf diinszee enz. |
||||
|
VII. Boek. HISTORIE. »$5
,,; de, die hy naderhand veroorzaakèn mögt.
„ VIL En die zulk een' balling ontvangt; ,, zal, insgelyks, de ichade,die hy mögt ver- „ oorzaaken, boeten moeten. ' -,v VW. Of zo de Ingezetenen eener Plaatfè „ hier toe onwillig mogtenzyn, zal de Graaf „ van Holland voor hun moeten betaalen.* : 1,,'IX. Zo iémant, van roof befchuldigd, de 5J misdaad ontkent, zal de beflegtirtg van 't „'■gefchilaan.de Graaven ftaan; en indien „■ deezen 't niet eens können worden, zullen <ixze<- ieder zes vroome en waarheidlievende ,V: mannen verkiezen, die, dé zaai ohder- „ zogt' hebbende, beflisfende uitfpraak zullen j, doen. Verfchillen ze onderling ,;\ dan zal ,i een van de twee Graaven, alleenlyk1, in ',j waarheid, behoeven' te verklaaren, dat de „Roof begaan is, en op zyne vérklaarihg, zat „ de fchade, zonder tegenfpraäk, gebeterd „ moeten worden. ,-, X. De Tollen, door den Hollandfchen
„ Graave, tot nu toe, geheeVerrv zal hy"; j,, voortaan, van de Vlaamfche handelaars, op „ geenerlei ivyze, vorderen mogen,,'hoch' ge- j,doogen, dat dezelven, door iemant, in „ zyn geheèlë Graaffchap, van hun gevor- „ derd worden. ,', XI. Al Wat hun, voor deezen, afgeno-
,, rrien is, 't zy by wyze van fchatting,' be* „ lasting, tol, bede, of ter kaap zal de Graaf ,, -van Holland vergoeden moeten. , ': „ XII. Byzonderlyk wordt ook vastgeftèld i „dat geen van de twee Graaven, in de meer- ,j;-gemelde Landen, eenige Sterkte zal mogen „ opregten, koopen,noch voor altoos behou- „ denä
|
||||
|
ä$C VADERLANDS CHE VII. Boek*
&oms „ den. Ook zullen zy niemanc hunner Leen*
3*1. „ mannen mogen toelaaten, om aldaar eenè „ Sterkce te ftigten: noch ook van iemant „ der Ingezetenen eenig vry eigen goed ont- „ vangen, om het hem, naderhand, weder* *, om ter leen op te draagen, „ XIII. Zo, wyders, een Vlaamsch Koop-
,i man, in 't reizen door Holland, van ie-
j, mant, wegens fchuld, aangefprooken wordt,-
„ zal hy, de fchuld loochenende, zig met een
„eed, terWyl hy nogfcheepis, mogen zui-
)5 veren, zonder dat hy, in zyne reis, zal
„ mogen belet worden. Doch indien zyri
,„ fchuldeifcher hier mede niet voldaan is, moec
* oppi- •>■> hy den Koopman volgen* tot in de * Stad,
ium. „ off het Dorp, alwaar hy woont: en hier
f Villa. '- raoec Je zaak, by Schepenen - vonnis, afge-
>, daan worden. Zo ondertusfchen de Koop-
j, man, door den fchuldeisfcher, tot zyne
„ fchade,. lang opgehouden wordt, zal dé
„ Graaf van Holland de gantfche fchade boe-
„ ten moeten, of doen boeten.
„ XIVVDe Graaf van Holland heeft den
t, Graave van Vlaanderen, by eede, en ori- „ der 't aanraaken der Heilige overblyffelen, ,, beloofd i dat hy de gemelde voorwaarden „ zal naarkomen. De Opvolgers des Graaveri „ van Holland zullen den Opvolgeren des „ Graaven van Vlaanderen gelyke belofte moe- j, ten doen, indien zy hun Leen van dezef- „ ven ontvangen willen. De Graaf van Hoï- ,, land zal den Graaf van Vlaanderen ook bor- ., gen leveren, naar deszelven verkiezing, die „ al het gezeide, met eede, zullen moeten „ bevestigen, « XV,
|
||||
|
V«.tïoW m rscfci*R-iE; .-.v «57
,v KV.v!lndien de Graaf van Holland de Floris
„ géltelde voorwaarden breekt, en, de$ ver- Kt» .,, maand zynde, na verloop, van zes weeken.» . „ herftelling weigert, zonder waare en we?- ,, tige reden van belet, als, by voorbeeld, „ ziekte ,-kWaad weder , of den dienst des Kei-, i, zers. te können inbrengen; of zo hy, na >,, dat alle diergelyke oorzaaken van belet „ weggenomen z.yn, . nog nalaat, zig in i5 Vlaanderen te komen verantwoorden; zal „ al het Land, welk hy van den Graave van, „ Vlaanderen ter Leen houdt, met de Sterk- „ ten, daar in leggende, en zo als het hem, » voor het maaken van dit Verdrag, toege- „ weezen is, wederom, in vryen eigendom, „ aan den Graave van Vlaanderen, . verval- „ len zyn» „. XVI. Ook zullen , in dit geval, de
i, -Leenmannen des Graaven van Holland zig „ van zynen dienst ontflaan, en aan het ge- „ bied en den dienst des Graaven van Vlaan- ti-deren onderwerpen moeten, niet anders, fy dan of zy alles, watzy bezitten, van hem, ,, hielden, tot zö lang hun Graaf den Graa/- ü ve van Vlaanderen, iu alles, voldoening „ gegeven heeft. En zo hy dit blyft weige- „ ren, zullen de Leenmannen des Graaven i, van Holland, 'die dii.-Vejdrag beëedig4 „ hebben,.den Graave. van Vlaanderen dui- „ zend marken zilvers moeten opbrengen, tot „ welker voldoening, zy zig, mids deezen, „ ook, by eede, verpligten. „ XVÜ. Zo dikwils als de tleer Graafvan
„ Vlaanderen goed vinden, zal, dit Verdrag te „ doen' vérniSÜwen , zal de .meergemelde II. Djhsi,, R ., Graaf
|
|||||
|
d
|
|||||
|
a58 VADERLANDSCHE VII. Boek*
Flor» „ Graaf van Holland, mét zo veéle Vari zyne
Ui« „Leenmannen, als de Graaf van Vlaanderen , j, begeert, komen moeten, om berzeive op jr nieuws te beëedigen. En indien dé; Graaf „ van Holland alle de Leenmannen, die de „ Graaf van Vlaanderen opgeëfechtM hadt, „ niet kon medebrengeni zal de Graaf van „ Vlaanderen een' Gezant, onder geleide des „: Hollandfchen Graafs, -naar Holland zenden, li voor wien de Leenmannen den eed zullen ^moeten doen, dien zy anders, voor dep „ Graaf van Vlaanderen zei ven, zouden/ger „ daan hebben. •■'••■..■' • j ., r,; ,,. „ XVIII. Op dat dit Verdrag voor: altoos
„ beftendig en ongefchonden biyve;, hebberi „ wy het met onze Zegels bekfagugdj^.ren „door bekwaame getuigen, die tegenwoor- „ dig geweest zyn , doen onöerichryven : ,*, Deezen zyn hunne naamen (^uMattaeus,, „Graaf van Boulogne, Wouter..van Ajne,, ,i Euftatius", Kameraar van Vlaanderen',. Rar „ 'zo' van Gavere, • Kono, Slotvoogd vart ü Brugge, Rogier, Slotvoogd van'Kortryk, ,i Wouter van Lokèren, Siger van Sümevin,- ,l ghem, Henrik van Morfella, Böüdewyn, van „Praat, Wouter Gonela, Gilbert van Brug- „ ge, Herbert van Veurne, Euftatius van ,*, Mechelen, Gilbert van Ni veile, Willem de> „ Domo, Böüdewyn de Vieta ,, Gozewyn „ Craucas, Olivier van Mechelen, Wouter, j, vah Rolinghem, Reinoud van Aire. „ De volgenden z}'n Borgen des Graaven
- ' „ van
(4) Sommigen van deeze naamen fchynen, door de
«icfcbryvcrs, bedorven té zyn. |
||||
|
Vit Böfefc. H I S TO'R;t B. V es5»
v, van:.Holland > eh getuigen van hëc verhan-Flöri! '
$ deldW.',,,:..■ j , " i «^ HI»
, „I)irU v'cm Altend, Fhris van Vthrtre $ Ts~
■„' brand'va^Hyärlemt Gerard'vanHpaflem^" '.'.' ',!'. ,, Simon Galo, Dirk Perfyni AlbertBanjaard\ ■„ S ehout?, rffäggert vanRyswyk \ Hugo van i,im ^iWéame,-Gasten vanU^ccla,Willem vm Wh^ ' ,f cela.ifiSerwold van Iigmond;Elmandi,Slot* :: •„> voogd'.van Lsrehem [Leerdanï], Chriftatit j, de ify^Drosfaard^, Ernst de Schenker, WiU * •&$£ j,! /ef» Gtils s Ltidólf-, Knaape, Daniel van R.oo-, /*« „• denrp) Reinier de Oude^ Mauritius van ;$ 'Mopster.r, %'olpenvan, dejjek, BertglfMaft 4, Peftä'wMx^Jaeob yanDusna, , ,,-,,,;%: f ^j^Ses&Wb.tfi -Brugge * op, Dihgsdag, tia t^erj i,; Zondag rV.an Reinini.scere., in 'c 0u^,j§t} 4; den Proost van, Brugge,;,in 't jaar van des j, Heeren Menschwordiuge.MCXLVII (5) „ gekikkiglyk." / Ter- (5)'W dit jaartaii tt47» is origetwyfeld eeh ihisdag *
begaanH Floriä w,as toen nog geenCJraaf. EnFilipshadt nog niets in, Vlaanderen te gebieden. Vide Meyeri An- mal. ad ärinttm "1157*- Sommigen' fchynen AffchHftert' ' Van het Verdrag/gezien te hebben, -in welken ïi'Sf ge- ■■' •! lezen wertUv&lEmuis ad annum 11:67* En op dit,jaar 1*57*ii^P ■&8LtYER,t¥ dit Verdrag liefst plaatfeu. ,,/,«- ggss j&r (iramien in M>m ƒƒƒ. bl. Bfd, Doch jk ïwyi fel hiót j óf rffëiï moet, iiï 'plaats van MCXL VIÏ j meè eène-gcringe verandering, MCLXVIlleezen i op welk jaar ,hed.vertog niet alleen byMEYERus geplaatst wordt, maar :00h-by'lHERRÊ d'Oüdegherst Vbrori: &'gdfièaL jêApdrc's Chzpi LXXyih ï. 134; Voiez äufji Dv MonTn, Corps Diplomat. Tom." E fem t.p. 87. En" ia Üèeft Mieris ook geleien in een Handfchrift uit dé Lee» bfCbqtterkamer,.ï<m> Holland, alwaar-dit Verdrag jjn«*. gelyks, geboektis. zie CbarterklJJeeï jW. 113. wy hebben reeds gezeid j dat dit jaar 1167 naar den tegen- %'oordigen gemeenèti ïryi^ volgens wiÉteny 1i« jaaji joet Louwma«|il begijjt, ttm isr-~ " * |
|||||
|
'
|
|||||
|
&6.o VADERLANDSCHE VII. Bofcft.'
|
||||||
|
FivORi« : Terwyl Graaf Floris nog te Brugge gevan-
*** gen zac, konden 's Lands zaaken niet in die XX. orde gehouden worden, of daar vielen, nu kmmersr"pn ^a"' e6nige ongeregeldheden voor. De. en ande- Ingezetenen van Haarlem, eenig ongenoegen reuver- opgevat hebbende tegen de Buuren van Scha- worsten gen in Westfriesland, maakten een Verbond vLiagen. ]net ancjere Kennemers, en waarfchynlyk ook mét die van Alkmaar, en vielen, in den Win,- "ï ter des jaars u66y in het Dorp Schagen, dac •■ deerlyk uicgeplonderd en plat gebrand* werdt;. Ook werdt 'er eene menigte van Ingezetenen, ten deele omgebragt, ten deele gevangkelyk medegevoerd, en alleszins wreedelyk mishatv deld (x). De Friezen, door deezen Handel getergd, vereenigden hunne kragten; en trok-« ken, niet lang hierna, over , het Wed Otter-* Voort, vermoedelykV gelegen, omtrent het Dorp Oterkek, tusfchen de Schermer en èf* •P.e West" Heer Huigenwaard, iiaar Alkmaar. 't-Steed- beuuffftï- je werde terftpnd belegerd. Éenige Buureri pen Alk-der Alkmaarderen, waarfchynlyk Kennemers, maat, ïchooten wel toe, om de benaauwde'Stedeling gen te ontzetten; doch zy verftooven, op 't gézigt van de geweldige rnagt' der Friezen, eä, lie,ten hunne~Bülirc'n ïn den nood. Tóén was; ;'er. geen houden.: meef aan. Alkmaar werdt, -binnen kort, overmeesterd, geplonderd en verbrand. Tagtig Alkmaarders, waarfchyn- lyk, r al de weerbaare manfehap, die zig, ten deezen tyde, in 't Steedje bevondt (y), fiel- den zig te weer, en vogten, als wanhoopende |
||||||
|
e H
|
||||||
|
VIL Boek. H IS T O ;R I ft- 261
tegen de plonderende Friezen, tot dat zy al- Roms
len op de plaats dood bleeven (z). Van den lil. brand, dien de Friezen in Alkmaar ontftaken, bleef de Kerk alleen onbefchadigd, worden- de dezelve, volgens eenpaarig befluit der Frie- zen , verfchoond. Doch Graaf Floris was zo dra niet uit zyne Graaf
gevangenis ontflaagen, en in Holland te rugcis gekeerd, of hy befloot, wraak van de Fric- ™«n |, zen te neeraen. Zyne voornaamite Leenman- w'èmji«- nen en derzelver onderfioorige manfchap dan zen.. - opombooden, en eene aanzienlyke magtfamen gebragt hebbende, trekt hy, door Kennemer- land, en flaac zig te Schoort, in 't gezigt van Westfriesland, terneder, in den winter des iaars 1168. Hier hieldt hy raad met de Hol- landfche Edelen, over 't beidden vaa den voorgenomen togt. En 't zy, dat 'er goede raad duur was, of dat de. Graaf, ten onregte;, wat te lang marde, eenige jonge en moedige Edelen, jookerig naar den ftryd,. oordeelden, v dat men den tyd, vergeefs, met toeven fleer. ' Zy rennen dan, tegen den zin des Graavenr, voor uit, en vallen in Schagen; dat zig,naauw- lyks, van.de laatfte verwoesting een weinig hadt begonnen te herftellen, of het werdt, op nieuws, plat gebrand. De Friezen-, midier Moer wyl op hunne luimen leggende, overvielen met yet- den verfpreiden hoop der Hollanderen, fc^*,^ zeer verlekkerd op-pionderen en blaaken, en „£ fneeden hun den pas., naar 't gros des Legers, af. Toen werdt 'e? fel gevogten. Eenige fclollandfche Edelen floegen door den Vyand, .....,;. ... «... 1? * (■ ent' (*) Mei* Stom*«« rtori» Hl. K.50^
|
||||
|
2(52 VADERLANDSCHE VII.BoEfc,
l'Loms en kwamen, behouden, te Schoorl te rug«
jll. Doch de meesten fneuvelden. En onder deè- zen, werden geteld Simon vanjfntwerpen, Tollem van Foorhout, Raldran o$ Boudewyn van Haarlem, Gerard de Drosfaard,"Moria Roest, Allard van Egmond, Bruin vaniCastri- chem, de jonge Gerard van Monfter èn Everard vanNoordwyk(.a~). De Lyken der gefneuvel - den, zo veel als men'er bekomen kon, werden 1x69. te Egmond begraaven. De nederlaag, van wei- ter—m ke wy fpreeken, viel voor op den tweeëntwin-: tigfien van Louwmaand. De oude Schryvers hebben verzuimd aan te tekenen, wat Graaf 'Flöris, na 't verneemen yan deezen ramp der rzynén, verrigt bebbe. Vermoedelyk is hy van Schoorl opgebroken, en zonder iets meer •uit te voeren, naar huis gekeerd. I Dé Frie- zen, dus tot verdere vyandelykheden aange- moedigd, hielden de Kennemers in geduurige onrust. Alkmaar werdt, in deu volgenden, yH' Zomer, van hun overvallen, en in brandgefte- ken. 1 Doch de'Buuren der Plaatfe, van, eeni- ge Edelen voorgegaan, déeden eenen uitval^ en vetjaagden de Friezen; die dertig van hun- ne ftrydbaarfte mannen iii den loop lieten, Men wil, dat 'er kans geweest zou zyn, om de Friezen geheelJyÈ; te- liaan, indien men zig tyd gegeven hadt, qiti de Vlaamfche Boog- ', fthutters, die Vast in merkclyken getale heir- • waards kwamen, in te wagten (#), 't welk niet gefchied was. Schoon men zig dus voor ;; Graave Flojtis tegen de Friezen te weer flel-s :■':'' -- n& de,
I O) WttH. Procuk/,t. ad etmtmt 116S. M. Stoke W< '&U
f FK4 In Godcfr- p. rg4. C'ê ) ft^Etis $Toicsrte Flöris üf, W. j^.- i ': i' |
||||
|
, VII; Boek. HISTORl E. • } 26*3
de, blykt het egter niet, dathy, zo lang hy Flor»"
leefde^ in Haat geweest is., om hen volko- IM- menlyk te beteugelen. De Watcrvloeden, met welken deeze Lan- XXI.
den, dikwils, en byzonderlyk omtrent deezen Water- tyd, te kampen hadden, hebben ook, waar J?°^a Ichynlyk, veel toegebragt, om te verhinde- Landen. • ren, dat het, tusfchen de Hollanders en de Friezen, tot een beflisfend gevegt, komen kon. Uit het verfchillcnd verhaal der oude Schryveren hieromtrent, kan men opmaaken, dat Holland, zo wel als Friesland, ten Oosten en ten Westen de Zuiderzee, en het Stigt van Utrecht, in en omtrent den jaare 1170, veel, 1170. door zwaare ftormen. en geweldige Zeevloe-
den , geleeden heeft. , Op eenen heeten
Zomer des gemeldën jaars, volgde, in den ',; Herfst, een geweldige ftorm, die 't Zeewater hoog over alle Landen joeg. Friesland om- ,. trent Staveren werdt geheel overftroomd(c). De vloed, overvierde Kennemers zo onver- wagt, dat 'er veel vee's verdronk, en de menfehen zig, • ter naauwer nood, op - de da- ken der Huizen bergden, alwaarze egt'er van ongemak zouden hebben moeten vergaan,, j& die van Diemen, met kleine fchepen af en aan vaarende, hunne ongelukkige Nabuurén niet uit den nood gered hadden (W). Zo hoog ftondt het Zeewater in 't Stigt van Utrecht, dat men den-Zeevisch, Bolk of Wyting ge- noemd, omtrent de Stads muuren, met groo- te Vischnetten, vangen kon (V). Men leest , ,i van fO GODEFRIB Monach. ad amium Ii-o.
Qd) Wan. 1'rocurat. ad annum H70. (O UtKA in Godcft. p. 54. R 4
|
||||
|
46*4 VADER LA N D SICH E VIII Boe*;
|
|||||
|
RSöta van andere hooge vloeden, omtrent deezen
III. tyd voorgevallen, die den ingezetenen deezer Landen ongetwyfeld veel fchade hebben toe- gebragt; doch dar'er de Zuiderzee door zou veroorzaakt geweest zyn „ gelyk laatere Schry- vers gegist hebben, ilrydt met de oudfte be- rigten, die van ons Land in wezen zyn. Waar- fcbynlyk, zyn 'er de Zeegaten alleenlyk door verwyderd; gelyk men agt, dat, door de ge- weldige Vloeden, die ruim twee eeuwen Iaa-: ter voorvielen, ook gefchied is. Oor- Godefrid, Bisfchóp van Utrecht,overleedr» der°ee- vo'§ens fommigen, op den zevenentwintig-
fchilièn ^en van Bloeimaand des jaars 1177 (ƒ'). Hy tnsfchen was van eenen dapperen en grootmoedigen de Bis- 8arc ^ en zo zeer gezet op de bevestiging en vcan°U?CI1" uitbreiding zyns weereldlyken gebieds, dat hy trecht en zig? in' eenen zyner Brieven, beroemt „ dat de Mee- ,, hy geen gevaar ontzag, en zelfs niet fchroom- ren var» ,a ,jé ten ftryde te trekken, ter verdediging Anutel. ^ der Hejijge Kerke (g)," Met deezen naam, werdt thans het befchermen der tydelyke in- komften eens Bisdoms verglimpt. JDe Stigt- fche Edelen , goederen bezittende , welken de Bisfchóp oordeelde der Kerke toe ce behoo- ren, lagen geduuriglyk met hem overhoop. Egbert vanÄmstely een der voornaamite Stigt- fche Edelen, hadc, boven anderen, "al.met Bisfchóp Herbert gefchil gehad; 't welk we- derom bygelegd was. Doch met Godefrid op nieuws in moeite geraakt zynde-, moest Fiiips, Aartsbisfchop van Keulen, tusfehen beide ko- men» f O 3|&A >t Gotiefj.' f. '55.
\SJ ^pud BucuÈi,. cd Hedam f, ij$K
|
|||||
|
.VII, Boek. HISTORIE. 265
•men, om den twist by te leggen. De Bi* FtpgUBU
fchop befchuldigde Hcere Egbert, dat hy al- JfJ. Ie de inkomiten, die der Utrechtfche Kerke, •uit Amstd en het omleggende Land, toekwa- men, aan zig getrokken hadt. Hier over-was hy, eerst, door den Bisfchop, gedagvaard; doch niet verfchynende, ten Keizerlyken hove aangeklaagd. Sedert werdt hy in den Ryksban gedaan. De Aartsbisfchop van Keulen be- werkte, eindelyk, een nadeelig Verdrag, lusfchen hem en den Utrechtfchen Bisfchop, van welk nog een gebrekkelyk affchrifc voor- handen is (6), waaruit wy deeze, hyzon- derheden ontleend hebben. „ De Heer van „ Amstel, by eede afllaud hebbende gedaan „ van al wat hy te vaoren, in Jumel ep „■daar omtrent, ter leen bezeten hadt, be- „ loofde het zelve, voortaan, als Stedehouder' „ des Bisfchops, te zullen houden, onder die ,j voorwaarden, dat alleen een zyner Zoonen, „ Gysbrecht genoemd, het zelfde Ampt, na _,, , „ zynen dood, van de hand des Bisfchops-, „ zou können verkrygen, mids dat hy den • ' „ H. Maarten, dat is, het Bisdom van Utrecht, „ getrouw zou blyven dienen. JJgbert moest „ wyders de Moeras Rendelmerbroek, federt, „ agt ik., de Bylcmermeer genoemd, met he£ „ gene 'er toe behoorde, en de helft van dp „ tienden in JVeesp, die hy in zyn bezit gen o- . „ men hadt, geheellyk en voor altoos, aaa ' „ de Utrechtfche Kerke afitaan." Men weet niet,
($) 4pud Buchel. qd \\zxi\% $* ijjL 0,pk.ie
een gedeihe van Uit Vordrag uitgegeven, door C. F.
Hqynck van Papt.ndrecht , ia de Antikdn
•&el$ica. Tom. 111. V. I. p. 3:3.
«• 5
|
||||
|
*66 VADERLANDSCHE VILBoek.
|
|||||
|
fionn n,et' wanneer dit Verdrag getroffen werdt,-
'III. doch indien Bisfchop Godefrid, inBloeimaand des jaars ïiff-ï overleeden is, moec het voor dien tyd geplaatst worden. Men ziet 'er den grond in der hevige gefchillen, die;, in laater' tyd, tusfchett de Heeren van Amstel en de Bisfchoppen van Utrecht,, ontdaan zyn. De Nakomelingen van Egbert hebben ook zo veel "deel gehad, in de zaaken van Holland, dat Wy hierom te liever een weinig uitvoeriger •van hem gefproken hebben, dan zelfs, in de Befchryvingen van Amstelland, gefchiedt. Hy worde, in 't gemeen, voor den eerften Heere van Amstel gehouden, van welken men, in oude Schriften, gewag vindt gemaakt. Doch in eenen Brief van den jaare i ia6, vind ik ook Onder- eenen ÏVolfgard van Amstel gemeld (Ji). Of zoek of Amßerdam, van ouds Amßelredam genoemd, dam ten ^eezcn £yde reeds in weezen was, mag thans mec reden in twyfel getrokken worden. Dat reeds in 'er thans eene Plaats' of Land was, Antflelgc- wczen noemd, blykt uit het aangehaalde Verdrag-van Was' Bisfchop Godefrid en Heere Egbert. Doch welk van beide het geweest zy, is onzeker. De gantfche Heerlykheid of het i geheele Land van Egbert droeg den naam van Amfiel. Doch of'er thans een Dorp of gehugt van dien naam ware, weet men nier. . - r>e Bis- Eer Wy van Bisfchop Godefrid affcheiden,
fchop moeten wy nog aanmerken, dat hy, oih vanU- gig, te beter, tegen de Stigtfche Edelen en fli«hvieran^ere uitheemfche Heeren, te können be- sloten fchermen, vier iterke Sloten heeft doen ftig- ten, hei Slot ter Horst, aan de Veluwe, tegen de
(&) Aj>u4 BiiciUit., «d Hedam ƒ>. 153.
|
|||||
|
m
|
|||||
|
VII. Boek. H'ISTO R I E. 267
■de Gelderfchen, het Slot te Montfoort, tegen Flor»'
de Hollanders, het Slot te Woerden, tegen de ' W* Stigtfchen en het Slot te Follenhove, in Overys- s: 'ƒ -fel', tegen de Friezen. Alle deèze Sloten wer- den der Utrechtfehe Kerke opgedraagen (*'). De brief, by welken zulks, wegens het Slot terHorstgelchiec.de, is, in 't jaar 1178, ge- tekend (&), waar uit volgen zou, datfommige Schryvers Godefrids dood, ten onregte, op het jaar 1177 gefield hebben. Ook ftelleft ande- ren dien, duidelyk, op het jaar 1178(f). Boudewyn van Hollanp, Broe- xxn,
der van Graave Floris, volgde Godefrid op Boude- in de Bisfchoppelyke waardigheid, die hy agt- ï^y" v?* tien jaaren bekleed heeft (m). Graaf Flöjjs wowt zal, waarfchynlyk, de hand in zyne verhef-Bisfchop fing gehad hebben, en dit de reden geweestvan zyn, dat de Stigtfchen en Hollanders, geduu- UcrecIlt^ rende zyne Bisfchoppelyke Regeeringe, Vre- de hebben gehad. ; Zelfs maakten de twee Broeders , Boude* Onder-
wyn en Floris, een onderling Verbond, uitneemj,lT kragt van welk, zy, in den jaare 1179, ge-ff0n!!an„e.r -lykerhand* eenen togt ondernamen tegen de deren Friezen, die egter kwalyk flaagde (»). Dë tegen dp Hollandfche . Schryvers zwygen van deezen Flie^n- ;ogt, zo dat wy 'er geene verdere omftandig. "^'^ heden van melden können, Doch in 't vol- gende . f O Beka in Godcfr. p. 55. Anonym, de Reb. Ultraj. Can.
ïl.p.s. (*5 BUCHEL. ad IlEDAM p. 176. GODEFR. MONACH. **'
aimum 1178.
(O Chron. de Trajeél. p. 331. in Matth. Ansleft. 7ïa». '
,Y. Iïeua p. 174' Anonym, de Heb. Ultraj. Cttp. UI. p. 3. 00 Keka p. 56. Heixa p. 17Ö.
fi?) tjOüEfßip,- Wonach, ai annum 1179-.
|
|||||
|
-*<S3 VADERLANDS CHE VII. Boek.
Fion.s gende jaar, viel Graaf Floris, met een grooten
hoop VoJk, in Westfriesland, en verbrand- Winkd Ue WtnW en Nieuwdorp. De Friezen, daar en en tegen, vielen, in'c jaar 1182, in'Jker- 2V« ""*' fen der vo°maamite Dorpen van Ken- S nen,er]and' doch werden, van de Kenne- 1182. mers, zo wel ontvangen, dat zy, met groot ViMcrnei S' omtrenc twee jaaren laater, weder- gen ge" P eenen inval in Friesland gedaan hebben-
brand- de' "ak over naar Tesel en (Vieringen O): fchat. welke Eilanden beide zig aan hem onder- "84- wierpen, en hem, volgens het eenpaarig ge- '•^-tuigems onzer oudfte Schryveren, eenebrand- / .4ghatting van vierduizend Mark zilvers moes- ten opbrengen (q): eene ongel ooflyke fonv me naar den tyd, en de omftandigheden deezer gewesten, die, onlangs, zo veel van 't Zeewater geleeden hadden : waarom men veelligt agten moet, dat de oudfte Schry vers een misflag, in 't begrooten der zelve, be- gaan hebben. *xm. Boudewyn, Bisfchop van Utrecht, be- üiSèn"^16^' °mtrent «^2™ ^' alfe de Leel>
!Utrecht, raamien en booge Amptenaars des Bisdoms, Brabant om hunne Leenen' van hem te komen ver- en Gel- heffen, .en .in hunne Ampten bevestigd re dw- worden. In eene oude Chronyk van Ui- trecht (r), vindt men eene Lyst deezer Leen- mannen en Ainptenaarcn, in, welken ^ onder ' sux-
00 MetM Stokb b Floris III. W. ï».
O) Onbenoemde Klerk, H. -5. (?) Wuir. Pjuhtrat. ad aiawn 1184. UJ Chton. de T.gjoft. epud Matth. Anale«. Tom. V. K 3>>4» ' . |
||||
|
VH. Bofetó H 3 S T O R I E/f; V a6&
anderen, de Hertog van Brabant, de Graa-^LdW» ^
ven van Holland én van Gelder,' de Heeren' lm- van Heusden, van Arkel, van Altena, van, Amftel, van Woerden,; van Groningen, en» van Koever den worden opgeteld. Alle deezet Heeren verfcheenen voor den liisfchop.' JDèl Hertog van Brabant, of. liever van Lotharing». gen, want: dus noemde' zig Henrik de L nog),'/ was de eeniglte, i die agter bleef. ::Hy hielde; het Gaaafsêhap van D«:/VELcuwEStaat van ter Leen van de U:rechtfche Kerke. Eert'jlet Graaf ,s Rot gar genoemd, ha'dt^ reeds in den ({.™*p* jaare^i,- een.:goed\deelzyrier.goederen,:van de gelegen in de .Landltreck dé Veiuwe, aan deVeluwe. Utrechtfche Kerke :;g€fchon ken/ (es). Keizer: Henrik de IV.badÈ hier,, in den jaare 1077,» een ftuk Lands,-Broek gedoemd, ook in.de Lähdibeek de 'iVeluwe, .yi het, Graaffchap van zékeren Go&ve Qirfa .gelegen, bygè» voegd (?). «\Sedert, beweerden dé :Bisfchop« pen vän UóreeKt,• •• óp watlgfcmd is my niet genoeg gebleekeh,,- dat hun/ hét ïgantfché Graaffchap; van d&.Velüwe,- door de Keizers* was afgeltaan («). Zy hadden 't wederom aan: dé Hertogen van Lotharingen ter; Leen gegeven; en. Godefrid. van.Bouillon, Hertog yan Lotharingen, hadt het^ zo.ibmmigen wil- len, als eene, Bruidfchat met ;zyne Dogter ,* aan.Henrik van Nas&auï, Graave van Gelder, opgedraagen (v). i Anderen voegen 'er by , dat , Godefrid, naar het Heilige n-:; ./■. Ali -.:* ihsi'ihA töJïHv ; Land IJpr) HtDA/a Alphrico, p. gi.
Yr) D^üia. Honr. IV. ttpud Hedam. p- 137. f«) Diplom. H-nr IV. npud Hedam p, l/ji [ >■} { y >H.- Aqwiu. #r. Gelrie, f. Ij.
|
||||
|
&?b VADER LAND SOHÈ Vli.Bomfr
jftoftis ;£iand)vekrekkeiide*, de Veluwe, reeds tö
Uhi vooren," aan Ot'-fo van Nassau, Graave* van' Geldery. verpand.hadc«^}-^ H°e 't zy % Gehard de'II** Graaf van', Gelder, was. fing onlangs in 't bezie van de Veluwe, eri Hertog Henrik fchynt zig zo -wéinig aan een; Gïaaf&hapv'welk hy, alleenlyk. ter leen hou-; dende, wederom »ter Ieett afgeftdan hadt, tó hebben laaten gelegen zyn, dat hy niet goed- flsv i-Vondt, hetzelve, op zynen oyd, van den Bis- /-fchóp te kbnaên'verhëffen'J ' • *|";"' I!Euvel werdt. dit vanBoudewyn opgenomen** jrlrLv/ïeritond verklaarde hy; het Leen der Veluwe ,if,»i.Vvirboord, '.ten,behoeve der'litrechtfche Kér-*. ke. Daar na; viel! ixy ,i met een Leger, in heß Oraaffehap,'.en iverjoeg Graaf Gerard, did eenig Krygsvolk by een gebragt hadt, om zig- in't bezit van de Veluwe te <handhaaven. Dé ©raaf floeg, 'federt, het beleg-voor Deven- ter^ èene Stad »in Overysfel, welker Heer* lykheidi, gedeeltelyk, door Koning Zwentif bóld, in den jaarè 8po Qx)^, enomdethtmät geheel, door Keizer Heririkden'KI., in den jaare 1046% ;aan de Utrechrfche* Kerke, ge* fchonken was^). Terwyl dit beleg duurde, Werdt 'erg ~ :door | bemiddeling van Keizer Ereg drik, een f ffilftand van wapenen - getroflen'i voor eenen iangen tyd. De wederzydfeha vyandelykhedea! namen een 'einde; -doch Ge« rard va» Gelder, in den jaare iï 804 overlee* den^ en ;door zynen Broeder, Oito den IIÏ opgevolgd zynde, hervatte de Bisfchop den 1 .,..--• ,,1 tpgÉ
(ir) PnNTASr.'Hltt. Gelr. Liin VI, p. 96,-1044' . ,
C#) Dipl. ZttO/tihititpUd- HÉDAM pii*<53. (ƒ5 Bii>l. Hcnr. WA$u& Keoam-p. m- .. ... ■. 1 |
||||
|
VIL Boek. HISTORIE.: h 271
togt naar de Veluwe; doch werde zo wel vanFLows 1
Graave Otto ontvangen, dat 'er een felle kryg U« uit ontftondt. >! ' Men "meende, dat de Keizer'»' die, ten deezen tyde, metFilips, Aartsbisfchopi van Keulen» overhoop lag, de oneenigheid» onder de hand voedde, op dat de Keulenaars geene hulp van den Bisfchop van Utrecht zo«?, den können krygen, en in hunnen.handelen' Vaart langs den Ryn, benedenwaards,>belem.? merd worden. 1 In 't jaar 1187^ was de Oor-, rig7> log op zyn hevigst (z). De Bisfchop viel in——-* de Veluwe en 't Graafiêhap Zutfen, alwaar, vcele Dorpen inden brand gefteken, en veel buirs behaald werde , ■ i' "; ó j Met Graafschap Zutfen» budtyds ,-staat va«
door byzondere Graaven ibeheerd, was, na 't jaar 't Graaf- 10^,6/in 't welk Geerlak, Graaf van Zutfen, jj?1"? in den flag by i Ysfelmonde, gefneuveld was, ut ^0' 7 gekomen aan Gerard, Zoon van Otto den I., Graave van Gelder, die* Geerlak-, I zo wel als hem, by twee byzondefe Vrouwen'y gewon? nen hadt (<?). Sedert, zyn de Graaven van Gelder altoos ook regeerende Graaven i van Zutfen geweest. En fommigen, die zig, na deezen tyd, Graaven van Zutfen genoemd heb» ben (£), moeten als afstammelingen' van het;- oude. huis van Zutfen, geenszins als regeeren- x de Graaven-, aangemerkt worden. Het Graaf- fchap Zutfen Teedt, derhalve, veel in" den tegenwoordigên Oorlog. 'Boudewyn van U-\ credit hadt Dirk, Graaf van Kleef, en Flo-! ris, Graaf van Holland,* ^cwoogen, om« *** •,'. . hem, (z) Godefmd. MoNACiT. ad anniffl 1187.
(«) II. Aquibii Chrop. Gek, f. 12» 1$. (_i) Zie bovcu il. 22Ö. |
||||
|
«7.2 VADERLANDSCHE VII.Bofe«;
|
|||||
|
FiWis. hem by te ftaan. Graaf Floris pionderde de
lili Veluwe, en voerde een' fchoonen buit vatl
Vee naar Deventer. Dit ftelde deeze Stad
bloot, voor'eene nieuwe belegering. Graaf
Otto, drieduizend Krygsknegten bezoldigd
hebbende, floeg 't beleg voor Deventer, waar
in toen agthonderd Stigtfche Ruiters lagen»
't Beleg duurde drie weeken: en de Graaven
van Holland en van Kleeve maakten zig reeds
.-i-r- gereed, om. de Stad te ontzetten (c), wan-
»*-]i«; neer* h} •'t vojgende jaar 1188, te Ments,
---------door bemiddeling van Keizer Fredrik, een
Verdrag, -getroffen werdt (</), volgens welk
f Graaf Ótto in 't bezit derVeluwe blyvèn moest, («vj:|:iot dat daarover, by den Keizer, anders ge- oordeeld werdt fV). Henrik de VI., Zoon vart Keizer Fredrik, deedt, daar.na, op den zes* Verdrag den van Lentemaand des jaars 1191, uitfpraak «rag** wegens het gel'chil over de Veluwe; welk cic Velu- QraatYchap Bisfchop Boudewyn nog al beweer- de, aan de Utrechtfche Kerke toe te behoo- ren, uit hoofde eenér Kcizerlykc Gifte; waar cegen Henrik de I., Hertog van Lotharingen, ilaande hielde, dat hy de \rehuve van den Kei- ner ter leen ontvangen hadt. De Veluwe werdt toen der Utrechtfche Kerke op nieuws r opgedraagpn-j onder voorwaarde, dat zy die Graaffchap', aan Hertog Henrik en des zel- ven Erfgenaamen * ten leen< afltaan zou (ƒ). Otto de II v Graaf van Gelder, oioet, federt, het
* f<0 BEKA.:A»BaIdov. II, f>. 56. . I .
* (rf) Godefrid. MoNACii. ad atauin 1188. Anonym, de Reb. Ultraf. Cap. IV. p. 4.
(V) Ueka in Iisitcfc-V. II. f. 56. • Kf) Diplom. Meur.- VI.' efxJ HedaM fr'tff. |
|||||
|
Vil. Boek. EU.TORI B.t /, y S73
hec Leen der Veluwe, van Hercoge Henrik Fi.oiys
hebben komen verheffen, alzo hy :zig, in -"• twee Brieven (g)., «en Leenman desHertogs noemc. !. . m ; ■ .:■:, ,'n! ,>. Qndertusfchen was, al in 't jaar j 188,, een XXIV,
nieuwe togc naar 'c Heilige Land ondernomen. f^ewP* Meele Plaatfen', door de Latynfche Christenen ^and. voorheen bemagtigd, waren, in *p voorgaan^ de jaar, Saladyn, Sóudaan of Sultan van É- gipce, in handen gevallen; die,, federt hec jaar 1171, 'c bewind over Egipte gehad heb« bende, den Christenen in dit Land, en-in Sy- rië 'en Palestine, ,veel afbreuks gedaan hadt. De Stad Jeruzalem zelve werdt, rfa.eetvbeleg vart veertien dagen, op den tweeden, van Wynrnaand des jaars 1187, ingenomen, na dat zy agtentagtig jaaren in de handen- der Latynfche Christenen gevveesc was. De Paus, Kleinem de ƒƒƒ, drong federt zo iterk, op het herwinnen van het Heilige Land, dat de voor- naamfte Vbrften van Europa, in't jaar u88v het Kruis aannamen. Keizer Fredrik zelf verf bondt zig, nevens agtenzestig der aanzicnlyk- fte Heeren, zo geescelyken als wcereldlyken, tot- het doen van den Kruistogt, die, in Grasmaand des aanftaanden jaars 1189, moest aangevangen worden (/*). Graaf Floris van Graaf Holland hadc, reeds in 't jaar 1184, - het Floris Kruis aangenomen (<"), en maakte zig nu\Vü0"jv gereed, om den togt by te wooncu. Otto deve„zL ,fj.......■<■■..-., ;g!3 II. * • (g~) Apui! Mi«/60M Donat, Bcli;. Mr. 11. Cap. LXXX1V.
ê? Lilr. 1. Cap, 1XXXI. in Tam. i. Opec. Uij>l. p. gSs, 491. CO'ÖÓHEFft. MO*JACH. C<J SWWJT 188,-Hag. 1 , ,
Z: jQO Melis Stokk in Floris. Ilt. bl, $3, Güdefk.Monach,
fd gnitutu 1190, IL Deel. S '" ' '::
|
||||
|
■■
|
|||||
|
*74 VADERLANDSCH'E VII. Boek:
DirkVII. IL Graaf van Gelder, wilde den Keizer ook
verzeilen.-'Ten beftemden tyde dan, trokken de Kruisvaarders op* den weg" te lande nee- mende, door Hongarye en Bulgarie. In de 1190. Lente des jaars uyö,toög bet Leger over " "■denHéllesjiöhtj en bentógtigde,in Bloeimaand daar aart folgende, de Stad Kogni of Ikonie. -In de völgëïïdfe maand, was hét Heir tot in Kara- manteofCtlicié gevorderd; al waar Keizer Fre- drik,'zïg, op Zondag den tienden van Zomer- maand , in .zeker Riviertje ^ baadende, onge- lukkiglyk verdronk. Het gantfche Leger hadt veel op dëèzen langen règt geleeden. Men trok egtèr voort naar Antiöchie in Syrië, al- waar het Lyk' des Keizers begraaven werdt. Sterft te ferwyl men hier vertoefde, werdt Graaf Flo- cUe. ris van eene zwaare ziekte bevangen s die hem, in korten tyd,' uit het leeven rukte. Hy werdt, in'de S. Pieters Kerke, te Antiöchie, niet verre van het Graf des Keizers, ter aarde gebragt. Te Antiöchie, fmolt het Leger fterk, door eene algemeene ziekte, omftaan uit een onmaatig» gebruik van fpyze en drank, waaraan men lang gebrek gehad hadc (&). XXV. Graaf Floris liet, by zyne Gemaalin Ada, §{£ de twee Zoonen na. De oudfte,DiRK genGlSd, wordt wérdt, na dat de tyding van zyn Vaders Graaf overlyden hier te Lande gekomen was, tér- van Hol-{];0n£} voor Graave van Holland erkend. Wtl- •au ' lern, de jongfte, hadc Graave Floris op den Kruistogt vefzeld, en zig zo wel gekweeten, dat 'Frcdrik, Hertog van Swaben, Zoon van Keizer Fredrik, hem by zig hieldt, ten min- ftea
(A) Melis Stoke in Tloris III. bh 57, 58.
|
|||||
|
VIL Boek. HISIO Kil E,. 7 *%&
ßen t©£ in 't volgende jaar, in welk hy de Stad BirkVII.
Akre in Palestina hielp bemagtigen,, na. dat uoi, zy, omtrent twee jaaren, belegerd geweest---------
was (/);.• . • •
Filips, Graaf van Vlaanderen, die den Hy poogt
Kruistogt ook bygewoond hadt, was, geduuf zig van rende het beleg van Akre, overleeden. Hy jo^*11" liet geene Kinderen na; des rees 'er terftond heidaan gefchil, over de opvolging in 't -Graaffchap. Vlaande- FiïtpSy Koning vanFrankryk, hieldt ftaande,ren wc- dat het aan hem vervallen was. Doch Boude- f^BoT wyn, Graaf van Henegouwen, die met Mar* westen- gareet, Zuster van Graave Filips, gehuwd was, Schelde itelde zig in 't bezit van het zelve. Dit ging 'e onc" égter niet toe, zonder veel tegenftribbeling (m). aan' Dirk de VII, Graaf van Holland, bediende zig van de verwarringen, die hier uit onrflon- den, om zig te ontflaan van de leenroerig- heid, die hy, volgens de overeenkomst, in den jaare 1168, tusfchen de Graaven Filips en Floris den UI. getroffen, den Vlaamfcheft Graave fchuldig was. Hy vervoegde zig, tea - > , dien einde, by Keizer Henrik, den VI» die zynen Vader, Fredrik den I, onlangs, was opgevolgd, begeerende, de Zeeuwfche. Eilanden Be westen-Schelde voortaan alleen yaa 't Ryk ter leen te mogen houden. Doch de Keizer weigerde hiertoe zyne item te geeveai -'h'-: Des zag Graaf Dirk zig,. eerlang, genood- zaakt, den gewoonen leen-eed (7) wegetft . , i - . :,; ■..,.. die , (I) Melis Stokb in Floris III. il, 58.
fj«) Meyerus ad annum ugi. (f) In eene Lyst der Leenmannen van Vlaanderen van
dgezentyd, by DüChesnë (Rerum Ncrmannic. Stript, f. 1031.) wordt de Graaf van Holland [Comesdc Qllan^ 4i.«~\ uitdivjkkelyk geoQe»d. S 2
|
||||
|
Ti?6 VADERLANJDSCHE VIL'BosaÊ
DirkVII.gedeelte van Zeeland , aan Boudewyn, afs
Graave van Vlaanderen, 'te komen afleg- - ------ gen (??j). Boudewyn,,©ndertusfchen voor de
magt van Filips, Koning van Frankryk, be-
dugc; vondt geraaden, zig van de hulpe des
Keizers-te verzekeren, ten welken einde hy
"^v zig, in-'t jaar 1192, wegens de Landen va»
,-*-.:.,, Attlst en Waas, de vier Ambagten, het Land
v omtrent de Schelde, Walcheren, Zuidbeve-
land, Noordbeveland, Wolfaartsdyk en Bor-
. [i ,, felenv een Leenman des Keizerryks erken-
'i de (O*
't Zeeland Bewesten - Schelde werdt dusr ten
opzigte van Graave Dirk, een agtcrleen des Keizerryks. Hy heeft 'er, zo lang hy leef- de,, bewind over gehad. In 't jaar 'I109, fchonk hy aan de Abtdye te Rynsburg, voor het Land en Regtsgebied van Aalsmeer,, een ltuk Lands in Walcheren, het zelve van alle Graaflyke beden vry verklaarende (py. Het wordt nog Rynsburg genoemd. XXVI. £ Willem, Broeder van Graave Dirk den VIL Twist midlerwyl nog eenigen tydma de verovering tusichen van Akre, -in 't Heilige Land vertoefd 'heb- y"j^n bende, keerde, eindelyk, naar Holland te Willem, rug, alwaar hy, in 't eerst, vriendelyk ontvang' zynen gen werdt. Wel haast rees 'er egter oneenig- Broeder. j,eid msfchen de Broeders, en VVillem, die reeds eenige vrienden gemaakt faadc, begaf jsigv volgens de gewoonte van de misnoegde Broeders der Graaven, naar Westfriesland, ai-
• (.-;) Meyerusad annutn xigu
(o ) Meyerus nd-anmtm 1192. «£,
" ?p ) Diplom. 'Vidi apiïd ]. F. .ForpENS. Nova Diplom. Colö
C?g.f Ï.XXV. />. ètf/PP . • • |
||||
|
/
|
|||||
|
vu. mmi - H j s: t: o r i e. , v *w
ilwaar hy de Dregterlanders gereed yondt-,.Dj'rkVH'
om hem hulpe te bieden.. Terftond werden .de vyandelykheden, van Willems zyde, be- gonnen (#),-.die ;waarfehynlyk de.Kennemers getroffen zulten hebben, fchoondeoudeSchry- vers zulks, niet hebben .aangetekend. .,-, Graaf De Vlai- Dirk verzamelde vast een aanzienlyk leger,; mkigen doch verdaan hebbende, dat de Vlaamingen.^JJ,^1 in Walcheren gevallen waren (r), was hy ge-reri, f noodzaakt zyne magt te verdeeïen. De. oor? »aak van deezen inval wordt: niet naaüwkeu- rig gemeld. Doeh, Graaf Dirk hadt, omtrent deezen tyd, van-Keizer Henrik den VI. dè| '- ■bevestiging in de Geervlietfche tollen' weeten' te verki-ygen.,; By den open brief, die nog voor handen, en, op den twimigften van Wyn>- maand des jaars 1.195, te Ments, getekensi is, wordt hem.vryheid gegeven, „ om eeneü -,, Tol van vyf ten honderd, van alle vooubyr „vaarende Schepen, die] honderd of meer .,,.marken, waardig waren, te heffen. Ook 1, wordt allenInwooneren des Duitfehen Ryks* •9t: met naaine den Vlaamingen bevolen, deej- „ zen toll te betaalen, bpjèene boete van der» „ tig ponden Gouds, de helft tön behoêVP „ van'de Ryksfchatkist; de. andere helft ten „ behoeve van hem, die't-ongclyk geleeden „ heeft, te verbeuren (O'" Öc Vkamfche Kronyken melden i dat deeze Tol niet allesjr. «en fcherpften wprdt ingevorderd; maar dat men den Viaamfchen Koopluiden, in plaats ■ .van
(f) Maus Stoke in Dirk VII. il. 59.
(r) [oann. A Liiïüis Uit. 3(JX. Cap. 2. , (O Diplom. Ilcnr. Vl.apitd Mat.t. &DUBANP. Thrf.4'Vcd, .gl««* ^tÓfe $&•&,: , . ..»7..;.,,«. - S3 '
|
|||||
|
^t VADERLAND SC IIE VII. Boek.
|
|||||
|
•IbiRKVn.-vaft vyf j dikwils den ten hónderd afperste (r).
;Ohde«usfchen, (treedt het heffen van eeni- gen Tol van de Vlaaminge« met het X. Arti- kel v^a het Verdrag van den jaare 1168 Qi). 't'Is dan ten hoogfte waarfchynlyk, dat het ongenoegen, hierover ontftaan, Graave Bou- dewyn, tot den inval in Walcheren, zal be- '".■ '■'. Woogen hebben. Vrouw Graaf Dirk ftak, met een gedeelte zyns Le- Aieid gers, naar Zeeland over. Het ander gedeel- °ve"vint te'ftelde hy onder't bevel zyner Gemaalinne, friezen!''*&*&( Dogter van Dirk, Graave vart Kleef. 1195! Zy Was «ene fchrandere en moedige Vrouw. ---------Des werdt haar de Kryg tegen 's Graaven
firoeder, Willem, en tegen de Westfriezen
toevertrouwd; waartoe zy zig, veelligt, te gereeder getoond heeft, om dat men haar, als de voornaame oorzaak van Willems ongenoe- gen, verdagt hielde. DeGraavin, met de ben- oen onder haar bevel ftaande opgetrokken zynHe, floeg zig neder te Egmond, op de gren- zen van Kenneinerland en Westfriesland, niet zonder der Abtdye veel overlast aan te doen; *lzo zy zig van de Kloostergoederen onbe- fchroomd bediende, en onder den fchyn van S. Albrecht te willen bezoeken, de Monni- ken op veele kosten joeg (v~). Zy bleef te Egmond, van den tienden van Oogstmaand 'tot den agttienden van Slagtmaand des jaars 1195, zonder dat blykt, dat 'er,-in al dien tyd, eenig gevegt tusfehen haar en de Westfriezen voorgevallen is. Doch zy hadt • on-
(O Mbverij» atf amum 1*95.
C») Zie fiicr voor, H. 355. , .
Xf) Wiw.l'noci'MT, ad'tnnum. 1195. MeljsStoke,W-S9>
|
|||||
|
VII. Boek* H ISTOR| E, , yr &p
ondertusfchen de Nieuwdorpers en Wjnkelers, DirkVIJ.
door gefchenken, in baar belang weiten over te haaien, terwyl dezelven nog fcheepen ee- ne lyn met de andere Westfriezen te trekken. Zelfs vervoegden ?y zig by Willems Leger, welk zig, omtrent Alkmaar, ter neder floég, gereed om Vrouw, Aleid, die terftopd op hijt zelve aantrok, af te .wagten. Naauwlyks nar» de ftryd eenen aanvang» of die van Winket en,Nieuwdorp deinsden te rug. De andere Westfriezen, geene kans ziende, qra da* Hollanderen, die toen veel ftèrker van. getal ■ waren dan zy, het .hoofd te bieden,^vplgdco hun voorbeeld^ Willem alleen, vw^weinige manfchap' verzeld, hieldt ftand (w). Doch de Kennemers drongen, zo fterk opbc'tn ,in, dat hy genoodzaakt werdt, insgclyks,;;de, wyk te necmen. Hy ontkwam dus te ,,'jjaaüwer nood de gevangenis,- en de zege verklaarde zig, t'eenemaal, Voor Vrouwe Aleid (a*). De Zeeuwfche togc van Graave DirkV.'flaag- De Hol-
de even gelukkig. In 't Eiland Walcheren, 'anders viel een hevig gevegt voor, tusjchen,.4hem Pp ven de" Graaf Boudewyn. De VlaamingenT werden yiaamih» geflaagen, en genoodzaakt ZeelancL te ..ruimen, gen uit ]uist op den zelfden tyd, kreeg Graai' Dirk Waiche- de tyding der overwinninge, door -Vrouweren* Aleid behaald: des begaf hy .zig, ter^ond, De twist naar Holland, en naar Egmond. .;Mïé,r ver- tusfclien, voegden zig, nog voor 't einde des jnaVs, Bqu- pj^vel dewyn, Bisfchop van Utrecht, Dirk, Dom- zynen proost van Utrecht, en Otto, Graaf van Ben- Broeder them wordt
bvsc— O) M. Stok* ia Dirk VII. W. 59, Cot j^i {&) Wiui. PaocURAT. ed mrnam iiys» «Sf*«
|
||||
|
2 So VAD ER LAND'S CHE VllBöM,
t)iunVII.them, allé drie Oomen /des Graaven yaft Holv
larid, berrévensr zyne Moeder', Vrouwe Ada', Zy' kwamen om de Broeders te bevredigen'} waartoe v^écl tyds gefpild werdt. Gra'af £)irl? begaf zig'"ondertusiclien/naar Haarlem', wer- wa^rds 'liehi de Bisfchöp volgde. Willem wérdt* eerlang, door den Domproost, béwbo« gen',, om ook naar Haarlem te gaan, alwaar, op eenen vroegen morgen, voor 't bedde van Graave Dirk, eene overeenkomst tusfehen de Broeders getroffen werdt: 'volgens welke „. al- „ Ie vyandely kneden moesten ophouden. Wil- ., lem''zoü, jaarlyks, uit de Geervlietfche töl- ,, lèfl;" driehonderd ponden trekken, en al wat ,', Graaf Dirk, in het Graaffchap Ó'ostérgou- ■M 'w'é/'&ï WestergouweV toen in 't gerheen „ Qttsifriesland genoemd, bezat, van hem ,, ter-leen houden ("JO" "-Spmmigen willen, dat Westfrieslarid, ten
deezeri tydc, insgelyks, aan \Viileni ter leen gegeven werdt (z). Doch hier van vind i.k geen gewag, by de oiidfle Schryvers."■' Op Oostfriesland nu, wanneer men 'er Ooste'rgou'- ■■•<■[■ V we en Westergouwe door verftaat, hadden dè Gniavén van Holland zo veel regt, als hun, ,, by dcjorrgfte overeenkomst,, met den Bisfchöp van Utrecht, ten overftäah dés Keizers, ge- maakt,-'gegeven of gélaaten was. : Wy heb- ",'..:.',.*,;» ben %y ter zyner plaatfe (<sQ, verflag van ge- o i »ja daan. ''',., ' '-J -! Zeer waarfch}'nlyk is 't, dat de Westfrie-
zen,'in 'f Verdrag tusfehen de twee Broeders, ,.. . "J niet * . ("y) Wilh. Pkocurat. ad ttmiiim 1195. Wbus Stokb ia
Biri; Vjr. II. 601 (z~j 1,'bb. Emm. lilir. yiii p. 302t («} Boven, ld, 244, |
||||
|
VH.^6ER. aflH-p.B-.7T/iQf-. OKÏ/-V ö8i
|
|||||
|
niet begreepen zullen geweest zyn,■■'■ Immers DiaWiK
toen ïeesc, dat Graaf Dirk, m den Winter des jaars H98, in'„Dregterland gevallen zyn* de,; eene deeriyke verwoesting, onder hen heeft aangeregr. (k$.-. ...... '■ ■ ••■ *
Willem trok, midlerwyl, cerflond na 't flui» xxvir,
ten van het Verdrag, naar Friesland beoosten Willem de Zuiderzee; alwaar hy tot .Gïaaf. werdt ini ^"^ gehuldigd. Ook worde hy, inb eenen Brief vnn' van Graaf Dirk van.den jaare.rii>8, - Graaf Vries- van Friesland genoemd (.c), JNHet zo ligt. kon lai,f IJy Jhy -zig egter in 't Graaöyk bewind vanFries* jf/J^f land bevestigen. EivxDen meesten p tegenftancl de Kraan, leed hy van Jden .Graave van de Kuinder (/), den.zelfden,: zo ik agce, dien onze Latynfche Kronykfchryvers//e««««Gr«f,(e), endeHol- landfchenHenrik d$<Kraun noemen(/'). -Zyn r>u-mf Slot van de Kuinder lag,op de Friefchc gren- ■• -n ob •zen, en de Friezen hadden 'er altoos veeloverr ■■< 1 <f,'< last van gehad. Graaf Willem wierp > om hem ,, J' «beteugelen, eene fterkte op by Oosterzee* , thans een groot. Dorp in de Grietenye van de .,-,:-. . i Lemmen, niet verre van de Kuinder. Van -■:-v-t tyd tot tyd, vielen "er gevegten voor tusfehen Willem en Henrik, tot dat Graaf Willem, den Graave van de Kuinder vyfhonderd'man «fgeflaagen hebbende, het Slot tot de overr gaave dwong, ten gronde toe (legten deedt, •en Henrik noodzaakte het Land te-ruimen (g). ,-..'-.• ' ': : Hen- . f b~) Wuji. Procubat. ad mm. 1108. Melis Stoke fa Dirk
VII. M. 63' («O Diplom. TlieoJ, Vil. cpud BüCHEL,. ai Heüam f. SU» ,QQ IiF-KA " -BaMsv. H. p. 57. , ..,'-' Qe) Wu.il. PfcoCl'KAt. ad ciwmm ïi<j$, < ' - J
"'■%D Melis Stoke in Dirk Vil. W. fo.
(g) Beka in Bijldsv. IJ. f, 58. Melis Stoke 'm Dirk Yïh
S5
|
|||||
|
s8a VADERLANDSCHE VII. Borne;
DuikVII. Henrik begaf zjg toen naar Holland by Graa«
ve Dirk» die hem zo wel ontving, dat-hy zig, met reden, in 'c vermoeden gebragt heeft, van den Graave van de Kuinder, onder.de hand, tegen Graave Willem, gertyfd ttumbt rrr/ berh bra . . • :.l\ .; vs'-H- . Graaf Willem, zig, eenigermaate , -in r.
bezit zyns...nieuwen GraaffcJiaps, bevestigd
hebbende, deedt een'keer naar Holland, om Vrouwe Ada, zyne Moeder, te bezoeken. Ook hadt hy voorgenomen, Graave Dirk te gaan zien, ':t welk Vrouw Ada zeer afriedt, ,:,;.;,« hem voorfpellende, dat zyn Broeder hem ze- kerlyk gevangen neemen zou.. Hy ,bleef ^eg- ter by zyn voorneemen, zynen Broeder niets args" toevertrouwende (Jt).>r : ,; . ,. :,I Twist om Graaf Dirk bevondt zig, ten deezen tyde, de Bis- op Jt Slot ter Horst, in 't Stigt van Utrecht, fchoppe- Zyn Oom, Bisfchop Boudewyn, in 't jaar 1196,, waardte- overlceden zynde, Ronden Dirk ^ Domproost hcid' van van Utrecht, Broeder des overlceden Bisfchóps, Utrecht, en Arnoudi Proost van Deventer, beide naar ll97' den Myter. De eerfle werdt, door Graave 1 Dirk van Holland, de ander, door Graave (Di- to v-an Gelder, onderfteund. Keizer Henrik de VI. beval, om den twist te beilegten, dat Dirk en Arnoud beide naar Rome trekken, ' en hunne zaak voor den Paus, toen Celeflyn den ///»-bepleiten zouden, 't Weereldiyk be- wind van 't Bisdom itelde hy, ondertusfehen, in handen van Graave Dirk van Holland; tot merkelyk ongenoegen van den Graave van Gelder, die zig van gantsch Overysfel, met ge-
C«->»ftiiS Stskb in Dirk VIL U. 62, 63. " ^
|
||||
|
VIL Boek. H IS T 0,R rgi 283
geweld, meester maakte, terwyl de Stad en dirkVÏï»
het Kasteel van Utrecht en het gantfche Ne- derftigt Graave Dirk onderdaanig was. De twee Graaven deeden elkänderen veel feha- de, met pionderen en blaaken"; 'doch Graaf Otto, in een fel gevegt te Heimenberg by Ree- nen geflaagën zynde, hielde zig, federt, ee- nen geruimen tyd -ftih Ondertusfchen fiierf Arnoud, Proost van Deventer'-, te Rome, en de Paus wees het Bisdom zynen Mededinger Dirk toe (J), die egter ook, op de te *Ug reize, te Pavie, overléedt (&). De Geestelyk- |heid van Utrecht verkoos toen Dirk van Dirk van 'der Aa re, Proost van Maastricht, tot Bü- der Aare fchop (/). De Graaf van Holland, die nu 't JSSof weereldlyk bewind van 't Bisdom den Bisfchöp wederom moest afgeftaan hebber!, hielde het, zegt de Schryver, dien wy hier volgen, eg- ter tegen regt, in handen (jii), en bleef, om 'er zig in te verfterken, op het Slot ter Horst leggen. Hier kwam hem zyn Broeder Willem be- XXVIII.
zoeken: doch befpeurde wel haast, dat hy Graaf" de waarfchouwing zyncr Moeder te los in den ^[dtee- wind geflaagën hadt. Henrik de Kraan, die vange^, zig hier ook bevondt, deedt Willem, in 'edoch gezigt en vermoedelyk op last van Graave ontvlugt. Dirk, vatten, en in de gevangenis werpen, 't Leedt egter niet lang, of Willem vondt ge- legenheid om te ontvlugten. Hy begaf zig toen naar Gelderland, alwaar hy wel ontvan- gen CO Mei is Stokk, H. Si. Beka in Tlieod. .1. p. öl.
CA) GoDF.rRin. MfiSACH. ad aiiitum 1197.
O) Beka is Thcód. II. p. 6a.
C«0 Mbus Stoke in Dirk VII. M, 6 , 63.
|
||||
|
-284 VADERLANDS CHE VILIBoe«.
joï&kVII. gen werde Graaf Otto gaf hem zelfs zyne
Dogtcr Akid ter Vrouwe , met welke hy naar Friesland keerde (//). Graaf Dirk, de party 3yns Broeders, door dit Huwelyk, zo zeer gefterkt ziende, en met de Stigcfche zaaken de handen vol werks hebbende, leende ligre- lyk het oor naar een Verdrag, welk, kort «hierna, tusfchen de twee Broeders en den Graave van Gelder, geflooten, en federt on- geichonden gehouden werdt(V),. Beginfels; De Graaven van Gelder en van Holland van den fchynen, van toen af al, op middelen bedagt föj§fe geweest te zyn, om de Stigtfchen gelyker- Kryg. nan^ te beoorlogen. Graaf Dirk heeft zig, buiten twyfel, in 't weereldlyk bewind van 't Bisdom willen haudhaaven, 't welk de Stigt- fchen .niet zullen hebben willen gedoogen: .waardoor het ongenoegen des Graaven ver- meerderd zal zyn geworden. Graaf Otto hadt ook reden, om op de Stigtfchen geitoord te zyn. Doch deeze moet van wat hooger op- > - -. v gehaald worden. XXIX. : Omtrent den jaare 1195, en dus nog by
Onlusten .'(videven van Bisfchop Boudewyn, hadt Flo- ^016"" f" fffk Voreiiborch (p), die, van zyiient- V,,. wege, 't Slot te Koeverden bewaarde, zig • ,'iv?; . den haat des Bisfchops .op den hals gehaald, door het verzwaaren der Tollen , waarover Otto, Graaf van Benthem, Boudewyns Broe- der, dikvvils geklaagd hadt. De Bisfchop deedt Floris wel in den ban; doch deeze goorde zig hier zo weinig aan, dat Boude- wyn C«) Melis Sïoke Iii DM; VII. */. 6j.
(o) Wjlh. Pkocurat. cd cnhiitt 1197. {/0 Anunj'ia. rfe lUb. Uiiraj. Caf. VI, f, 5J |
|||||
|
fa
|
|||||
|
wmmmmma
|
|||||
|
VII. Boek. HISTÖRI 't.'' V ■&£
wyn genoodzaakt was, een Leger by een te DiakVII»
brengen, met welk hy 't beleg lloeg voor 't Slot te Koeverden , dat zig eerlang over- gaf, en, nevens de Landvoogdy van Dren- te, eerst aan Gizelbert Postekyn, een' Hol- landsch' Edelman; doch na verloop van eeni- ge jaaren (tf), aan Graave Otto van Ben- them, ter bewaaringe, opgedraagen werdt. Volkert, Stiefzoon van den geweezen Slot- voogd, geduurende 't beleg, gevangen, of als Gyzelaar mede genomen , en fedér; ge- flaakt ' zynde, wist, eerlang, een' grooten aanhang in Drente te maaken, die zig , hei- melyk, tegen den Graave van Benthem, v.er- bondt. Men geloofde, in 't gemeen, datVol- kert onder de hand geityft werdt, door Ot- to , Graave van Gelder (r), die toen deity Huize van Holland zeer vyandig was. Ook is 't niet vreemd, dat hy zig met Drentfche zaaken moeide, alzo de Steévoogdy van Gro- ningen, reeds voor meer dan dertig jaaren, van de Gelderfehe Graaven ter Leen gehou- den was (s). De Groningers waren ook de eerften, die tegen den Graave van Benthem \ opftonden. Zy bragten, in eenen oploop, hunnen Steévoogd om'tleeven, en bcmuur- den hunne Stad tegen de belofte, die zy den Utrechtfchen Bisfchop, voorheen (O, ge* daan hadden. Volkert maakte zig meester van de Bisfchoppelyke inkomften in Twente. Het Dorp Koeverden en de Yoorburgt van 't Slot
Cj) Anonym, de Reh. Ultraj. Cef. VI. p. 5. ■» .
Cr") Anonym, de Reh. Ultraj. Cef, VII, p, J, (j) Zie hier voor, M. 344. ' (O 2ie bier v»or, Ui 213- |
|||||
|
»86 VADERLANDSCI-IE VII. Boek»'
itasVII.Slot werden aan kooien gelegd. Bislchop
iïoudewyn en Graaf Otto van Benthem vie- len, met uiagc van Volk, in Drente, welk deerlyk verwoest werdt. Toen kwam; Graaf Otto van Gelder, 't zy hy te vooren reeds de hand in 't fpel gehad hadt, of niet, tusfchen beide, om een Verdrag te bewerken. Men ftelde, by voorraad, vast, dat de Gronin- gers vier, en de Drenters twaalf Gyzelaars, behalve« nog drie wegens Koeverden (V), binnen Deventer leveren, en zo lang laaten zouden, tot dat de Bisfchop voldoening zou hebben ontvangen. De Graaf van Gelder kwam hier op zelf met de Gyzelaars te De- venter, alwaar zig toen de Bislchop bevondt. Men trade in onderhandeling ; doch Graaf Otto van Gelder hielde de zyde der Gronin- gers en Drenters zo ilerk, dat de Bislchop, in toorn ontlleken, de Gyzelaars in de ge- vangenis deedt fmyten. De Graaf van Gel- der trok toen veriroord ter Stad uit. De on- derhandeling werdt t'eenemaal afgebroken, en de vyandelykheden begonden op nieuws. ; Volkert verraste het Slot te Koeverden, welk, andermaal, door den Bisfchop, bele- gerd werdt. Filips, Aartsbisfchop van Keulen, en Koenraad, Aartsbisfchop van Ments, be- werkten, terwyl 't beleg nog duurde, een Ver- drag, volgens welk, Floris(8) in deSlotvoog- dy
/ •; f» Anonym, de Reb. Ultraj. Cup. VII. p. 6. (
(8) 15 e K A noemt Rudolf; doch meent waarfchynlyk
Floiïs. Zie Ubd. Emmius Libr. VII. p. 305. Een Sehryver der dertiende eeinve zegt egter ook, dat de Slotvoogdy van Koeverden en"c bewind over Drente aan zekeren Rudolf opgedraagen werdt, Anonym, dt. Rtb. UUraj. Cap. VI11. p. f. |
||||
|
VII. Boek. HISTORIE. a8?
dy van Koeverden, en in 't bewind óver DirkYHé
gantsch Drente herfteld zou worden, mids hy den Bisfchop duizend marken zilvers vol- deede. Doch dit Verdrag werdt byna Zo dra gefchonden, als het gemaakt was. De Graaf van Benthem vondt 'er zyne, rekening niet by. Des begon hy, 's daags na het fluiten van het Verdrag, de vyandelykheden op nieuws (V). De Bisfchop zelf werdt in een hevig gevegt ingewikkeld. De Dren- ters behaalden hier eene volkomen' overwin- ning (w). Van de Bisfchoppelyken fneuvelden dertig man. Honderd Ridders omtrent, en veele gemeene Schutters werden gevangen genomen (#) : 't welk wy hier te liever mel- den , om dat 'er uit af te neemen is, dat de Legers, in deezcn tyd, hier te Lande, niet zeer talryk können geweest zyn. Bisfchop Boudewyn, het overfchot zyner magt by een verzameld hebbende, trok, langs den Ysfel naar de Veluwe, een Leen des Graaven van Gelder, dien de Bisfchop de fchuld van zyn ongeluk gaf. De Dorpen deezer LandftreekeDe Ve~ werden jammerlyk verwoest. Graaf Otto vanluwe Gelder zat ondertusfchen niet ftil. Geholpen™°fdc van de Drenters, vernielde hy eenige fterk-woest, ten des Bisfchops in Overysfel, en floeg hej: beleg voor Deventer, welke Stad, elf dagen agter een, heviglyk beftormd werdt. Hen- rik de I., Hertog van Lotharingen, Leen- man van den Bisfchop en Leenheer van den { Graave wegens de Veluwe, bewerkte wel een
Cr) Heka in Baldev. II. p. 58.
C w) Godef. Monach. ai annum 1194
Cz) Anonym, de Reb. Ultraj. CbP. VIA. f-, 7,
|
||||
|
988 VADERLANDS CHE VII. Böbk.
OntKVlI.eetj Verdrag; doch 't werde kwaiyk geh o*
den. Graaf Otto hadt Deventer veriaatcn, doch hy floeg, ledere, de Bisfchoplyke inkom- jten in Drente aan (y), en bleef, zelfs na Boudewyns dood, eenen tyd lang, racester in 't OverlHgt. De wrok, dien hy, om 't ver- woesten van, de Veluwe, tegen de Stigtfchen hadt opgevat, deedt hem nu met Graavo Dirk van Holland aantpannen, om Bisfchop Dirk van der Aare den Oorlog aan te doen * by de eerite. bekwaame gelegenheid, welke zig wel haast opdeedt. xxx. Bisfchop Dirk vondt de Bisfchoplyke in- Bisfchop komften, door.de oorlogen zyner Voorzaa- Dirk de tcn f en veelligt ook door de beftiering des deraeemtGraaven van Holland, dermaate verminderd, eene en het Stigt, daarentegen, zo zwaar met Geldlig- fchulden belaaden, dathy, niet lang ua zyne i?"g 1™ j aankomst te Utrecht, beiloot, in perfoon naar Friesland te trekken, en daar, by wyze van bede of belasting, ware 't mogelyk, écniga penningen te hellen (z). Volgens de over- „,.v . eenkomst van den jaare 1165, moest de Bis- .v fchop de helft en de Graaf van; Holland de andere helft van de inkomften des Friefchen j ',"•• Graaffchaps trekken (V). Doch by dezelve was geenszins toegelaaten, dat de een, zon- der de bewilliging des anderen, eenig geld in Friesland zou mogen ligten. De Bisfchop ondernam het egter, zonder Graaf Willem, a <h'e nu ten miniten zo veel regt op Friesland ' hadt, als, de Graaven van Holland, volgens i « de f» Bkra hi BaMev. II. 58', 59.
('s) Beka itt Thcod. H.p.62. , ,.......
(a) Zie hiej |Oüf|\bl. 344.'
|
||||
|
VII. Boek. . H I ST O R I E. - a8j>
de gemelde overeenkomst, vorderen konden, DirkVII.
eenigszins gekend te hebben. Graaf Willem, wo-dr. hier over te onvrede, overviel den Bisfchop door gewapenderhand te Staveren in een Klooster, ^.ave en voerde hem gevangkelyk naar Oosterzee. ge'vae™ Hy zat 'er egter niet lang. Eenige Friezen, gen-doch bedugt, dat de gevangenis eens Bisfchops wederom den Hemel tot wraak mögt tergen, verlos- verlost. ten hem met geweld (b). Ten hoogde ge-____„J
ftoord was Graaf Willem hier over: en te
meer nog, om dat 'er veele Friezen waren*, •dié 's Bisfchops zyde hielden. Hy geeft dan terftond zynen Schoonvader, GraaveJ5tto van Gelder, en Graave Dirk, zynen Broeder7, '■ vant den- toeftand zyner zaaken kennis. - De Graaven waren beide gereed, om zig van. deeze gelegenheid te bedienen, en den Bis- fchop den Oorlog aan te doen. Graaf Ottó Utrecht viel in Overysfel, bémagtigde Deventer en door wierp.'er ^bezetting in.. Graaf Dirk, zig met S^L een Leger ?by V. ISeitt nedergeflaagen hebbens. [egen}, de (c)l verroestte, federt, het gehcele Ne* derftigt, . en floeg het beleg voor Utrechfi De Bisfchop bewoog, in deeze verlegenheid^ Henrik, Hertog van Lotharingen,, om henvte helpen. . En Henrik, terwyl hy een Leger byeen rukt, weet Otto van Gelder looslyk te betrappen , . en gevangen naar Brabant te 't Beleg voeren: waardoor de zaak des Bisfchopswordt &^n ken.
(J) Reka in Theodor. H. p. 6a.'
{O Anonym, de Rel^ Uittpj. Cap. 2UII. f. 10. -
II. Deel. T
|
||||
|
P9o VADERLANDSCHE VII. Boer.
DirkVII. geen', kleinen (leun kreeg.
XXXI, Utrecht genoot 'er de eerfte voordeden van. De Mol- Graaf Dirk brak op van voor de Stad, trok hndcrsj naar. Brabant, om Graaf Otto te verlosfen, gen'ï"" en belegerde :;V Jierfogenbosch, eene nieuw Ueno- gelligte Stfd. ;van. Hertoge Henrik, welke!, gen- , op deti'i zevenden ryaq Herfstmaand des jaars bosch., JJ2Q3J aan hem; overging (d),; Hy bekwam ____1_ hier veel buit en gevangenen,- en onder dee-
zen, 'sHertogeO,Broeder» WiUem en Henrik,
Heere, van Kuik.. Doch/de Hertog., dietnid- lerwyl zyne magt,' 'met Keulfchft én.tuikfche JKnegten, ;en met ~-.de. »benden--des Hertogen Graaf -van JUraburg en des Graaven van Vlaande- Dirk ren, verflerkt hadt, viel de aftrekkende Hol- wordt ge-Janders, by het! Dorp Hemden*; op het Jyf, vangen. mej. zv^ een> .gejuijjjjgen uitflag, dat zy ver- j flaagen werden, -en de Graaf zelf gevangen genomen (V). Holland en Gelderland,Vbeide beroofd van de Graaflyke hefcherming', wer- den toen deerlyk afgeloopen van i de .Stigt- fchen, op welken de Hollandfche Ridders egter fomtyds eenige voordeden behaalden. Onder anderen, werde de Kerkvan Woerden* toen onder 't Stigt behoorende, 'dbqr heri; aan kooien gelegd (f). „Van de andere zyde, werdt.de Veluwe plat gebrand, .Deventer ;,:>'* /herwonnen, en Zutfen, na een kort beleg, door Bisfchop Dirk, bemagtigd. < ; r: D«!
|
|||||||
|
(rf) nKKA '" Theod..II. p. Ö5.
(.e J .Mens Stoke in Dirk Vil. il. 64,
t/5 VVlLH. Puuci'RrtT. cd .::;.:.: I:02,
|
|||||||
|
..uaG
|
|||||||
|
Vil, Boek. HISTORIE. a$i
De twee gevangen' Graaven werden nogDmnviti
binnen 't jaar geflaakc Graaf Dirk moest xxxtli tweeduizend mark zilvers losgeld betaalen(g). Hy fluit Graaf Otto kwam bok niet zonder losgeldce"na" vry. En federt werden 'er verfcheiden' over- verdrag éenkomften getroften, tuslchen den Bisfchop raet Hen- van Utrecht en den Graave van Holland, en rik den II tusfchen den Hertog van Lotharingen en de ^fer,%j iwee Graaven. De Bisfchop en Graaf Dirk tharin-" iQooten eene vaste Vrede (Jf): van welke de gen; voorwaarden onbekend zyn. Alkenlyk blykt, van elders, dat Graaf Dirk zig, waarfchyhlyk ha 't fluiten deezer Vrede, voor een' Leen- man des Utrechtfchen Bisfchops erkend heeft <T). De Verdragen tusfchen den Hertog van Lotharingen en de twee Graaven zyn nog ■ voor handen. Graaf Otto verbindt zig, in een derzelven, „ den Hertoge van Lotharingen,' j_ ,, als zyncn Leenheer, op verbeurte van zyri „ Leen, in den kryg, ten dienfte te zullett ,, ftaah (£)•" Doch in een ander veel wyd- loopiger Verdrag , „ doet hy^ ten behoe-* $ ve des Hertogs, afftand van het regt» ;, welk hy voorgaf, in Megcn en in Kempen- ;, land, te bezitten. Hy draagt den Herto- 5, ge zyn vry eigen goed in Oosterbeeke op$ S, en ontvangt het wederom van hem ter •,, Leeri
tg) Wiuï. PROcukÄT. ad annum taödi
CA) Beka in Theod. II. p. 63.
CO Comp, intèr Theodr. Traj. & Wilh. Holl, apud HinAsi
A. 1C8. . (A)MiRJEt Donat. BeJfiic. lltr. U Cup. LXXXtV. T»mi
£, Op*c, Dipl. f. 565. |
|||||
|
T s
|
|||||
|
292 VADERLANDSCHE VIL Boer;
DjrkVIIoj Leen. Hy belooft den Brabantfchen Koop -
„ luiden tolvryheid op den Ryn, met naame „ den Burgeren van den Bosch by Orten," dat is, 's Hertogenbosch, voor welke Stad, de Hertog, in den jaare 1196, van Keizer Hen- rik den VI, reeds tolvryheid op den Ryn ver- worven hadt (/). ,', Voorts herhaalt Graaf Ot- „ to de gedaane belofte van den Hertoge, in „ den kryg, ten dienfte te zullen ftaan: de „ Hertog verbindt zig van zynen kant ook, „ den Graave, met de wapenen, te zullen „ befcher.men. En indien dit Verdrag van 's ,, Graaven zyde gefchonden wordt, belooft „ deeze te zullen gedoogen, dat vyfentwintig iSïitiifte- „ Gelderfche Edelen en even zo veele f
riales. ^ Amptluiden den Hertoge by ftaan, om den
„Graaf, tot het naarkomen van die Verdrag,
„ te dwingen." Het werdt, te Leuven, in
1203. den jaare 1203, getroffen (ra). Men befpeurt
---------'er ligtelyk uit, dat Graaf Otto in groote ver-
legenheid gebragt was. Doch dit blykt, ten opzigte van Graave Dirk, even duidelyk, in het Verdrag, welk, op den derden van Slagt- v maand deszelfden jaars, tusfehen hem en Her- tog Henrik, geflooten werdt. Het betrof, voor- naamlyk , eenige gefchillen over het Land tusfehen de Schelde en de Maaze, die tus- fehen de twee partyen, en tusfehen derzelver ...-.-: Voor- CO Mm*" Dipl. Belg. Cap. LXXIII. Tom. f. Oper. DipU p. 191. OO Pbyez HuTKENS TrophiJes <ie Brabant l'rcui;: f. 5»,
Du Munt Corps Diplom. T>r.. h Part. I. p. 1:9. |
||||
|
Vil. Boek. HISTORIE. 293
Voorzaaten, al voor lang, gaande gehouden DirkVIT«
waren. De oorzaak deezer gefchillen is, ner- gens, onzes weetens, aangetekend, 'c Schynt dat, na de verdeeling van Lotharingen, in Opper- en Neder-Lotharingen, waarvan het eerite deel ook het Hertogdom van der Moe- zel of der Moezelaaren genoemd werdt (»), de Hertogen van Neder-Lotharingen, die, fe- dert, Hertogen van Brabant genoemd zyn, eenig regt hebben voorgewend, op de Lan- den , omtrent de Maaze gelegen, behooren- de tot de oudfte grenzen van het Ryk van Lotharingen (0). De Hollandfche Graaven fchynen hun, na dat ook Neder - Lotharingen, onder verfcheiden' Heeren , die allen on- middelyk onder 't Ryk ftonden, verdeeld was, dit Regt betwist te hebben. Doch Her- tog Henrik decdt het nu gelden. Graaf Dirk Het oud- ftondt, „ in plaats van het Land naar Zee- öe $e- „ land ftrekkende, op welk de Hertog oor- ^n'Höl- „ deelde gegrond regt te hebben, volkomen la'!Hi „ lyk aan hem af de Stad Dordrecht, ter we- wordt „ derzyde van het water, Dordrechtswaarde, een LeeIt „ Hereswaarde, Dus/en, en het gantfche ßa"barffc „ Land tusfchen Stryen en IVaalwyk, tot aan „ het Land des Hertogs toe. Doch al dït „ Land ontvangt hy wederom ter Leen van „ den Hertog, dien hy belooft, tegen alle „ vyanden, behalte tegen het Keizerryli, te „ zul-
(») SlGEBRRT. GlHBLAC. »d tä!fl>t IC33, 1044, IO4?, 10^8«:
(e) 2ic isier voor, U. (n, 76.
|
|||||
|
T3
|
|||||
|
—^^^^^^IBBBüMi
|
|||||||
|
594 VADERLANDS CHE VILBo*?.
$irkVH.„ zullen ten dienfte ftaan (9). Het Leeq
„ deezer Landen zou, volgens het Brabantsch „ Regt, op den naaften Erfgenaam verfter- „ ven. Voorts ftnat de Graaf al zyn Rege ,, op Breda aan den Hertoge af. De Hertog „ verbindt zig, daarentegen, den Graavé „ te zullen befchermen, tegen alle zyne vy- „ anden , het Keizerryk alleen uitgenomen. „ De Ingezetenen van Brabant en van Hol- „ land zouden, over en weder, niet meet; „ dan de gewoone tollen verpligt zyn te be- „ taaien. Ook zouden de wederzydfche Koop- „ luiden elkanders goederen, om fchuld , niet „ in beflag neemen mogen, dan na dat zy, „ den Schuldenaar, voor zynen gewoonlykeri „ Regter, gedagvaard hebbende, geen Rege „ hadden können bekomen. Eindelyk werde „ vastgefteld, dat dit Verdrag niet flegts tus- 5, fchen de twee handelende Partyen; maar. ., ook tusfehen beider Erfgenaamen zou ftand. „ grypeji." Het werdt, in de tegenwoor- digheid van veele wederzydfche Getuigen, bezegeld, en door 's Graaven mannen pleg- tiglyk Bézwooren: onder welken , met naame, genoemd worden Rogier van Meer hem, Hu- EP, |
|||||||
|
Op) Merk hier aan, dat de Graaf van Holland, alü
een Leenman des Keüerryks zynde, niet belooveu wil, den Hertog, tegen hét Keizerryk, to dienen.' Wy hebben 'er (hier boven BI. 257.) 'n net Verdrag met Vlaanderen, nog een voorbeeld van gezien, en, in' 't gevolg deezer Gefchiedenis, zullen 'er ons meer voor- komen. ....it.».. ;... .. ■■ ■■■ ■■■>• |
|||||||
|
JBfl
|
||||||
|
VII. Èoek. HISTORIE-I 395
go van Foorne, Dirk van Altena, Gerard van DnutVlï.
Horst, Willem van Teilingen, Simon, Jan en Tsbrand van Haarlem, 'Albert Bemardi [of Banfaard'J, Wouter van"Bgmorid* Floris van Welde-'lof van Leèdé ],' FiHprvan Wasfbnaar^ Arnoud, Henrik en j^« Vö/z Ryswyk en Z)/V& ï»ö» Bochel (J>). De inhoud van dit nadeelig Verdrag, waar by de Graaf van Holland, zelfs wegens het oudfte Land, welk hy be- zat, een Leenman des Hertogs van Lotharin- gen en Brabant werdt, doet duidelyk zien, van hoc fchadelyke gevolgen de neêrlaag by Heusden en 's Graaven gevangenis geweest zyn. 't Liep aan tot in het jaar 1283, eer de Graaven van Holland van decze Leenroe- righeid omheeven werden, gelyk wy in 't gevolg zien zullen. Graaf Dirk overleefde zyn ongeluk niet lang. Te Dordrecht te Dooij rug gekeerd, Hortte hy in een zwaare ziek- ^ y11# te, die hem, na verloop van eenigen tyd, uit het leeven nam (</). De oudfte Schry- vers Hellen zynen dood op het jaar 1203 (r_). Sommigen op den vierden van Slagtmaand (j). Doch indien de tydtekening van het Ver- drag met Hertog Henrik egt is, moet hy, na dien dag, overleeden zyn: alzo hy, ee- nigen tyd na het fluiten van het zelve, te Dor-
CïO Vayez BuTKENS Troph. de Brabant Preuy. p. 53. Corps
Diplom. T. I. 'P. I. p. 130. Ctf3 Mei.is StOKB in Dirk VIL W. 64. (O GoaEPRiB. Wonach, ad mmum 120$. p 274. i.s~i Beka 'm Theöd. II. p- 63. Lïon. Wonach. Brcvic, . t- '55- |
||||||
|
T 4
|
||||||
|
20Ö VA DE RL, HIST. VIL Boek,
OirkVII. Dordrecht, ziek gelegen heeft. Hy liet gee.-
ne Zoonen na; maar eene eenige Dogter, Ada genoemd. Zyn ontydige dood dompel- de Holland in verwarringen, welker uitkomst, in 't volgende Boek, ftaat ontvouwd te wor- den. ... i |
||||||||||
|
©
|
||||||||||
|
VA-
|
||||||||||
|
VADERLANDSCIIE
HISTORIE. .
AGTSTE BOEK.
|
|||||
|
I N H O U O.!;
I. Ada, door haare Bloeder, Vrouwe Aleid,
aan V Graafiyk bewind geholpen Zy trouwt met L od e Wyk, Graave van Loon. II. Willem de eerste, door eenige Ede- len , tot Graaf verheeven. Ada gevangkelyk naar Texel, en van daar naar Engeland ge- voerd. III. Oorfprong van het gezag der Hol- landfche Edelen. IV. Oorlog tusfchen de Graaven Willem en Lodewyk. Sterkten ten Busfche en te Zwadenburg. V. de Ketme- 711er s vallen in Amflel. Ten Busfche gewon ■ tien. VI. Zuidholland, Leiden en Kennemer- land onderwerpen zig Graave Lodewyk. Sant Aagtendorp en Egmond verbrand. VII. De Vlaamingen in Walcheren. VUL Lodewyk wint Leiden andermaal. Willem yerjaagt hem, uit Holland. IX. Verdrag van Lodewyk en Willem, met Bisfchop Dirk. X. Willem en Lodewyk maaken Vrede. XI. Onderhande- lingen van Graave Lodewyk met Jan, Koning van Engeland. Ada ■ keert uit Engeland en ßerft. XII. Veranderingen in V Keizerryk. XIII. Graaf Willem in de Kyksleenen beves- T 5 tigd. |
|||||
|
sp8 VADERLANDSCHE VIII. Boek.
tigd. Hy verbindt zig met Engeland. XIV,
Helpt Vlaanderen, tegen Frankryk. IVordt gevangen. Geflaakt. XV. Huwelyks verbind- ten is tusfchen Flor is van Holland en Magteli van Brabant. XVI. Graaf Willem in En- geland. Laatfle poogingen van Graave Lode- wyk, om Holland te bekomen. Hy flerft. -XVII. Graaf Willem gaat op eetC Kruistogt. Gelegenheid van Damiate, welk belegerd en ingenomen wordt. XVIil. Of de Haarlem- mers Damiate, door middel van Zaagfche- pen, hebben helpen winnen. XIX. GraafJVih lern fterft. Keuren voor Middelburg. XX. Florisde vierde wordt Graaf. On- lusten tusfchen V Stigt en Gelder. Vrede. XXI. Overeenkomst, wegens de Sluizen, in den Wendeldyk. XXII. Groninger en Drentfche ■ Onlusten. Nederlaag en dood van Bisfchop Otto den II. XXIII. fiHlbrand wordt' Bis, fchop. XXIV. Kettery der Stadingers. Oor- fprong der Inquifiiie. Kr ui sv tart tegen de Stadingers. XXV. Graaf Floris overwint hen. Hy wordt, in een Steek/pel, gedood. Keuren eeniger Zeeuwfche Steden. XXVI. Willem de Tweede wordt Graaf, onder Voogdye. XXVII. Keizer Fredrik de II. afgezet. XXVIII. Graaf Willem tot Rjoomsch Koning gekoren. XXIX. Hy bemag- tigt Werden en Aken. Nietimnegen aan Gel- der gehegt. XXX. Koning Willem trouwt. XXXI. Oorlog met Vlaanderen. Jan van A- vennes trouwt Aleid van Holland. Hy bekomt Henegouwen. XXXII. Guzèivyh van Am- ßel doet afßand van V Bisdom van Utrecht. "XXXllI. Öpftand der Westfriezen. Koning Wil-
|
||||
|
¥111. Boek. HISTORl E; *g?
- Willem trekt tegen hen op, en fneuvelt in 's
Ts. XXXIV. Voorregten, aan de Holland- [che Steden, door hem, verleend, en Ge- bouwen, doorhem, gefligt. |e ziekte van Graave Dirk den VII. hadt Ad-V
lang genoeg geduurd, om hem gele- I. genheid te gceven van orde te (lellen op het Toeleg Lands beftier, na zyn overlyden. Ook hadt yrlJ,uw. hy, de dood voelende naderen, zig begeerig AleM.ora getoond, om zynen Broeder, Willem, te'tGraaf- fpreeken. Met deezen wilde hy zig verzoe-13* be- pen, en hem de Voogdy, over zyne Dogter,hinden"» Ada, opdraagen (<*). Hy beoogde, zo 't krygen. fchynt, het Graaffchap, op haaren naam, 1203. door Graave Willem en 's Lands Edelen,-------~~>
te doen beregten. Doch zyne Gemaalin,
Vrouw Aleid, verydelde, looslyk, deeze oog- merken (&). Zy beloofde zig, met reden, weinig goeds van de Voogdyfchap van Graa- ve Willem, wien zy, voorheen, zo zwaar eene neêrlaag hadt toegebragt. Des was zy pp middelen bedagt, om zelve, zo dra Graaf Dirk overleeden zou zyn, den klem van 't be- ,,s , wind in haare magt te krygen. Zy befloot, heimelyk , haare * Dogter Ada aan Lode- wyk, Graave van Loon, ten Huwelyk te* befteeden, en wist Otto, Graave van üent- hem, Oom van Graave Dirk, fmaak in deezen toeleg te doen krygen. Veelen van 's Lands Edelen waren 't eens met de Gravinne (c). En
(«) Leon. Monach. Brevic p. 155. "
,fV) Wilh. ProcuraT. ai annum 1203. £<rj Meus' Stojce in Diik Vil. W. 64, S3I . |
||||
|
goo VADERLANDSCHE VIILBoer:
|
|||||
|
Ada. En daar is nog een Brief voor handen, eeni-
gen tyd hier na, door haar zelve, aan Jan, Koning van Engeland, gefchreeven, melden- de, dat Ada's Huwelyk met den Graave van Loon, op den raad en met toeitemming van veele Hollandfche Edelen en Dienstmannen, beflooten was: onder welken, zy met naame noemt Rogier van Meerhem, Hugo van Voor« ne, Dirk van Altena, (i) Simon, Jan en Ysbrand van Haarlem, Willem van Teilin- gen , Volpert en Floris van Leede [of Leer- dam"] , Arnoud en Henrik vanRyswyk en Wou- ter van Egmond (V). Alle welke Edelen, op Volpert van Leede na, over het Verdrag met Hertoge Henrik van Lotharingen geftaan had- , den, gelyk wy boven (e) gezien hebben. Vrouw Aleids toeleg bleef egter zo geheim niet, of eenige andere Edelen, meer tot Graave Willem genegen, kreegen 'er de lugt van. Filips van Wasfenaar verklaarde, on- der anderen , „ dat men zig niet ontzien „ moest, Graaf Willem, met geweld te hand- „ haaven, in de Voogdye, die hem, van „ fegtswege, toekwam." Huwe- Vrouw Aleid, de zekere dood van Graave lyk haa- Dirk te gemoet ziende, hadt Lodcwyk van rer Dog- Loon jn ftilce naar Holland doen komen, opdat met l'o- hy by der hand zyn zou, om het Huwelyk met dewyk, . Ada Graave „ • ■
van W Ixxt. Adc"1' Couiit. tnter Aft. Publ. Angl. Tam. I. ?.
Loon. 'fa) vu. Baskt w, a94) 2p5.
(i) Simon van Haarlem, Willem van Tellingen eu Wou-
ter van Egmond kebben Lodewyks zyde niet gehouden» 5n den aanvang deezer verdeeldheid. Wy zullen dit, serflond, -uit onze oudöe Kronykfchryver», toonea. |
|||||
|
VIII. Bom. .HISTO&.I E. 30t
Ada te voltrekken, zo dra haar Vader den A«aJ
geest zou gegeven hebben. Hy hieldt zig ee- nigen tyd op den Huize van Altena; alwaar hy veilig vertoeven kon, mids Heer Dirk van Altena, gelyk wy gezien hebben, volkor. men in zyne belangen was. Op de ecrfte ty* ding van 's Graaven dood, begaf hy zig ter- ftond naar Dordrecht, alwaar hy, zonder ee- nig uitllel, met de jonge Ada, in de Egt ver-* bonden werdt. Men gunde zig geenen tyd, óm 's Graaven Lyk eerst ter aarde te beiiel- len. Het bleef onbegraaven ftaan in 't zelfde Huis, daar de Huwelyksplegtigheden verrigt werden, en het Trouwfeest gevierd. Als al- les volbragt was, werdt het Graaflyk Lyk, te fchepe, naar Egmond gevoerd en aldaar be • graaven (ƒ). .: . Lodewyk van Loon was een Zoon van Gelegen»
Gerard, Graave van Loon, en van Maria,£eiiva,ï Dogter van Henrik den HL, Graave van Gel-fc"apr^ <*er (#)• Loon:, ook Los en Loos genoemd, Loon. •was een oud Graaffchap in 't Ryk van Lothar ringen, en een Leen des Bisdoms van Luik, Na Lodewyk, is het, onder \ bewind van verfcheiden' andere Graaven geweest. Deu laatften van welken, zonder erfgenaamen, xwerleeden zynde, is het Graaffchap van Loon, in den jaare 1372, aan den Bisfchop van Luik gekomen. Graaf Willem, Broeder van Graave Dirk,
die zig in Friesland bevondt, kon zo ras gee* ne tyding van 's Graaven afflerven krygen, noch zig, op 't ontvangen der zelve, met , (f) Mems Stokb in Dirk VU il. Cs.
JjQ Uaktsiu Hifti Losf. f. goa. |
||||
|
502 VADERLANDSCHE VIÏLBöEfe
ÉLêAi'- zo veel ipoed herwaards begeèven, of'tllü-
welyk röec Ada. was eenige dagen voltrokken' geweest, eer hy in Holland kwam. In de Zy- pe, op de grenzen van Kennemerland, aan- gekomen, verzogt hy Vrygeleide van Vrou- we Aleld of van Graave Lodewyk, zonder welk hy niet voorttrekken durfde. Hy gaf voor, zyns Broeders Graf te Egmond te willen bezoeken. Doch 't Vrygeleide, hier toe noo- dig, werdt hem zo plat geweigerd, dat hy, zig in de Zype niet veilig waanende, fchielyk naar een afgelegen oord van Friesland te rug toog (Ä). II. De misnoegde Edelen beloofden zig vast Eenige we;njg g0eds van Graaf Lodewyks Regeering,
poogcn ^en zy w'SCen? dat Vrouwe Aleid geheel Willem't naar de oogen zag, en niets, buiten haargoed- Graaflyk vinden, doen of laaten zou.' Zy voorza- laaw'd gen dan, dat men hen buiten den Graaflyken leltg"len> raad: en allen bewind zou houden j en nieuwe .u ' wetten maaken, zonder hen te kennen. De reeds gemelde Filips van Wasfënaar en Jan van Ryswyk moeten voorde Hoofden dermis*- * noegden geteld worden. By deezen hadden zig gevoegd Simon van Haarlem j Willem van Teilingen, Wouter van Egmond ,■ Albert Banjaard, en Jakob, Burggraaf van Leiden. Men befloot Graaf Willem, heimelyk, iti Holland te ontbieden: en alzo de Zeeuwen zeer tot hem genegen waren, vondt men goed, hem in Zeeland het Graaflyk bewind cp te draagén. Graaf Willem begaf zig wei ymx föv'iiS .£ Jfu'c/.VJCLO f'?fö : ..;• haast % y •» ( A) WiLH. Prqcubat. ed atmum 1203. NtïLis STOKJ'.ty
AdajW. 6jr. |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 303
|
|||||
|
haast naar Wasfenaar, by Heere Filips, al Willem/
waar hy zig een' korten tyd ophieldt; doch I* zo bedekt, dat zelfs de Huis-bedienden hem niét kenden. Twee vertrouwde Knegten bragten hem , vermomd in een-, flordig ge^ waad, en met den hoed,of muts dn de 00- , gen getrokken, van daar. te fchepé naar Vlaardingen. Hier lagen Zeeuwfcbe Sehe* pen van het Eiland Schouwen^'op hem te wagten, in welken hy, met r! blydfehap::» ontvangen werdt. Men voerde hem, j in; al» Ier yl, naar. Zierikzee, en riep hem daar» openlyk, voor wettigen Graave uit, . * De nhA Edelen en de Burgery verklaarden, by pleg- " rt>i ■;• tigen eede, den Graave van hoon vervallen van de Voogdye: en oud. en-jong liep te/.,,,.",'.,..- hoop, om zyne vreugde te- -betuigen, voor -nsvsg de verheffing van den wettigen Zoon van Graa- ve Floris, dien, met een algemeen gejuich, r ;' ;, eere en vrede, en een lang leeven toege- 'c, wenscht werdt (j). - «, Terwyl dit, in Zeeland, voorviel, arbeid-VJugt-:
den Wouter van Egmond en Albert Banjaard, "•* in Holland, heimelyk, om de:-Kennemers op AdTeif Willems zyde te winnen, en Vrouwe Aleid, Graave zo wel als het jonge Paar, te Egmond, alwaar Lode- zy verwagt werden, om den Maandelykfchen wyk' Kerkdienst, voor den overleeden Graave, by te woonen,'te overvallen en gevangen te nee- men. Een andere Wouter*, die Lodewyks* ^»-to- zyde hieldt, en zig toen juist te Egmond be-• &£.,*, vondt, kreeg de lugt van deezen toeleg, en ., M
"!( O Meus Stoke in Ad« il, Ö7."- WttH, ProcüMT. t$
|
|||||
|
3o4 VAD ERL AND S C HE .VIII. Boek.
Wiuem gaf 'er terilond kennis van aan Vrouwe Aleid
I', en haare Kinderen, die, drie dagen voor den dertiglten dag: na 's Graaven dood, reeds te Haarlem gekomen waren. Gysbrecht van Am- pel boodt het verlegen Hutsgezin zynen dienst aan, om het,.te fchepe« naar Utrecht te voer ren, ?t welk hem, federt, duur genoeg te ftaan kwam. Vrouw Aleid en Graaf Lode^- wyk omhelsden deeze aanbieding, begaven zig, in 't holst van den nagt, uit Haarlem, en bragten 't, de Osdorpers en Aalsmeerders, die op hen loerden, ter naauwer nood ontflipt Ada zynde, behouden * te Utrecht. De jonge Graa- woidt op vin Ada, die;, maar agttien dagen gehuwd was denBurgtgeweest(a)>eünu.haarenman, voor eenigejaa- tfeleeerd" rcn' ver^c» vtaodt, onder de befcherming van gevsin- 'Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne en lcelyk eenige anderen-, op den Burgt te Leiden, wel? m*T ,ke Stad de Edelen, die 't met Graave Lo- en"n ^ewyk hielden, bemagtigd hadden, zo ;'t- daarnaar fchynt, na dat de Burggraaf Jakob zig voor Engeland Giaave Willem verklaard hadt. Wouter van gebragt. Egmond en Albert Banjaard, gantsch Kenne- merland op-de been gebragt hebbende, floe- , gen terilond het beleg voor den Leidfchen ... Burgt.- Filips van Wasfenaar toog ookmetzyn Volk
fa ) Dit zegt Vrouw Aleid zelve, iu den reeds aan-
, gehaalden Brief,aan Koning. Jan, aptld Rymer s/ä. ... Vubl. /ftigl. T. I. P, I. p. 46. Doch zo Ada op den
p zevenentwiiuigften dag na het overladen van Graave Dirk (Zie bl. 304. boven aan), agttien dagen gehuwd <w(as geweest, moet het Lyk ten minften negen dagen èhbegraaven gebleeven zyn, indien zy, gelykonzeKro- jiyken verzekeren, ,-terwyl Ijet boyeu aa.rde ftondt»BruU loft heeft gehouden. |
||||
|
VIILBófek. H I S t O R ï È. $ö$
Volk derWaards. Jan Van Ryswyk Was kort WattM
te vooren overleeden. Alle de Rynlandfche I» Dorpen raakten in roere; en trokken, ingroo* ten getale -, uit, om den Burgt te helpen win- nen : binnen welken, men haast zo groot een gebrek aan mondkost hadt, dat men tot de overgaave bcfloot, zonder iets meer dan lyfs- behoudenis te können bedingen. Rogier vaji Meerhem, Hugo van Voorrte en verfcheï- den' anderen werden gevangen gehouden» tot op de overkomst van Graave Willem, die, dé vereischce orde op zyne zaaken in Zeeland ge- field hebbende, naar Holland overüak, en te Egmond van de Kennemers met open' armen ontvangen, en voor Graave erkend werdr* Vrouw Ada was, na 't overgaan van den Leidfchen Durgt, Heere Willem vari'rTcilin* gen, haaren Bloedverwant, in handen gefteld» die haar heufchelyk bewaaren deedt(^). Doch toen Graaf Willem in Holland gekomen was« dcedc hy haar, volgens het verhaal vanfom-, mige Kronyken, naar het Eiland Texel bren4 gen» alwaar zy eenigen tyd bewaard, en naai? liaaren ftaat gehandeld werdt (/). Immers zó fpreeken onze Kronyken. Doch Vrouw Aleïd getuigt, in den boven aangehaalden Brief, ' dat de Friefche gevangenis haare Dogter on-\ ' • Öraaglyk viel Qn). Ook fchynt zy niet lang op Texel gebleeven te zyn. Graaf Willen» deedt haar naar Engeland voeren («): alwaar fi) M'iLH, ProcurAt. ad H/mtim ti02i
(7) Ongenoemde Klerk, il. 93..
(m) Uur. Adelh. Comit. iuUr Aft. PuM. Angl. 7\>m UfW*
t, p. 46. " £n) Vidi Dipl. Honor. til. aptid Matt&kuk An«!. T»nii
til. p. H5' . 11.DEEU ;y
1
|
||||
|
3o5 VADERLANDS CHE VIILBöe*;
Willem zy, eënige jaaren, opgehouden werdt. W'y
■** zullen in 'c gevolg zien, hoe veel werks" het
Graave Lodewyk gekost hebbe, eer hy haar
wederom in zyne magt kreeg. Al het welk
onze opmerking te meer verdient, om dat 'er
onze Kronykfchryvers, geheel geen gewag van
maaken.
III. De flap, dien de HoLtandfche Edelen dee-
Oor- den, in het bewerken deezer merkwaardige
TOiTl^t verandering der Regeeringe, toont wel, hoe
gezag der hoog hun gezag thans gefteegen was. 't Zal
Holland- hier dan niet te onpas komen, kortelyk, de
fche E. herkomst deezer Edelen na te fpooren, en aan
e en* te wyzen, langs welke trappen, zy tot hec
gezag, welk wy hen hier zien oefenen, ea
welk, federt, van tyd tot tyd, toegenomen
is, zyn opgefteegen.
Zo ver ons de oudfte Gedenkfchriften, we-
gens den Staat deezer Landen, toelichten, zya derzelver Ingezetenen altoos in Edelen en Ge- meente onderfcheiden geweest (V). De Ede- len waren aanzienlyk , uit hoofde van de Ampten, welken zy bekleedden; van de land- goederen, welken zy bezaten, en van het Geflagt, uk het welk zy gefprooten waren. Onder de aloude Batavieren en Friezen, moe- ten Klaudias Civilis, Verritus en Malorix en verfcheiden' anderen voor zulke Edelen ge- houden worden (j5). De Saxers van kater ty- den waren ook onderfcheiden in Edlïnglisn of* Edelen, Frilingen of vryen, en Las/en of dienst- baaren (</). En toen Friesland zig nog van de Wezer tot aan de Schelde uitllrekte, en der- haii
(o) Zie I. Boek, hl. 30, Ji.
O) ®* I- Boek, W. 75. B§' II. Boek, W. 117, «7<
(ï ) NiritóRu. Liir, IV. ai ep/ium 843. £» koY
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 307
halven alles vervatte, wat thans onder den w*im.esi
naam van Fereenigde Nederlanden begreepen I. is, werden.de Friezen, insgelyks, in Hdelen, Fryen en Lieten, of dienstbaaren verdeeld. De oude Friefche Wetten, die men, waar- ichynlyk, tot de tyden van Karel den Groot- ten brengen moet, maaken 'er duidelyk ge- wag van (r). In de volgende eeuwen, tot op den tyd, van welken wy thans handelen, vindt men verfcheiden' blyken, dat deeze on- derfcheiding heeft blyven plaats houden. Doch de dienstbaarheid begon, omtrent deezen tyd, te verminderen, en verdween, op veele plaat- fen, geheellyk. Wy hebben, reeds by eene andere gelegenheid, aangemerkt, dat deKruis- vaarten hiertoe aanleiding gaven. De Slaa- ven verlieten hunne Heeren (*), de dienstbaa- re Landluiden den ploeg (ƒ), om naar 't Hei- lige Land op te trekken: 't welk oorzaak was, dat men vrye luiden tot de gemeene dienden huuren moest, en de Landeryen ook aan vrye luiden verpagten, uit welke laadten., meen ik, de welgeboornen, ten platten Lande, ten minflen voor een gedeelte , ontflaan zyn. De Edelen van deezen tyd, op dat wy tot hen wederkeeren, waren, ten deele, door 's Lands Oppervorrten, of dooreenige andere voornaa- me Geestelyken of Weereldlyken, Ridders ge» maakt, dat is, plegtiglyk bekwaam verklaard, om de wapenen te mogen voeren : 't welk met veel omflags en kosten plag te gefchie- - den;
ff) Leg. Friflon. Tit. I & II. Wid. Not. S. Siccamä.
X_ó Bothon. Chron. Biunsv. ptótur. apu4 Leibwt. Tasfe ßl.p-pv. Ql) DOBBCHWiS, ai snnum 1096
y9 *
|
||||||
|
1 *
|
||||||
|
\
|
||||||
|
3o8 VADERLANDSCHE VIII.Boek
den; doch allengskens min plegtig werde. Zy
waren verpligt „ dagelyks, de mis te hooren; „ het lyf te waagen, om het Geloof voor te „ ftaan; Weduwen en Weezen te befcher- „ men; tweegevegten aan te gaan; tot ver- „ dediging der verdrukte onfchuld, den Kei- „ zer onderdaanig te zyn; 't Gemeenebest in „ ftand te helpen houden; hunne Leengoe- „ deren wel te beftieren, en eindelyk, onbe- „ ftraflyk, voor God en de menfehen, te lee- „ ven." Alle welke pligten hun, by hunne verheffing toe de Ridderlyke waardigheid, wer- den voorgehouden (?/). In eenigen derzelven, ziet men , dat onze oude Ridders groote overeenkomst hebben gehad, met de dooien- de Ridders, die ons, in de verzierde gefchie- denisfen der volgende tyden, Romans ge- noemd, worden afgebeeld. De Edelen, die met de Ridderlyke waardigheid bekleed wa- ren, voerden den eernaam van Heer, voor hunnen eigen naam. De overige Edelen heet- ten Knaapen. De goederen, welken zy beza- ten, waren niet op eenerlei wyze bekomen. Sommigen hadden dezelven, op eene gewoone wyze, door Erfenis, Huwelyk of Aankoop verkreegen. Aan anderen warenze, door 's Lands Oppervorften, of ook wel door de Graa- ven, toen deezen meer aanziens gekreegen hadden, gefchonken (V): fomtyds tot beloo- ning van Krygsdienften, fomtyds om de Ede- len te vaster aan de belangen der fchen keren te verbinden, of om andere redenen. Na dat het
f«) » Bèkam in Otton. III. p. 77.
(V 5 Diplom. Flw. IV. An. 1230. epud Matthsum cä A- nonym. de Reb. Ultnij. p. 14. |
|||||
|
t
|
|||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. S°9
het Leenregt ingevoerd was, hielden de Ede-Willem
len deeze laatfte foorc van goederen ter Leen L van 's Lands Graaven, die de Edelen, wan- neer ze hun hulde deeden en in den Kryg dien- den, befchermen moesten; doch by weigering van trouwe of manfchap, de Leengoederen verbeurd verklaaren konden. Dikwils gebeur- de het ook, dat de Edelen, om zig te meer van de Graaflyke befcherming of gunst te ver. zekeren, de eerfte foorc van goederen, me hun in vollen en vryen eigendom toekwamen, aan den Graave opdroegen, omze van hem wederom ter Leen te ontvangen (3)- De 8f deren der Edelen beftonden, voornaamlyk, in Landeryen, Bosfchcn, Wateren en dier- selvken. De Edelen woonden, veeltyds, op of omtrent deeze goederen, in een meer of min fterk en aanzienlyk Slot, om welkte mogen ftigten, de Graaven, hier te Lande, Sf gaven (4> De Knegten en Dienstlui- den der Edelen woonden op en omtrent dee- . ze Sloten, en bouwden de Landen der Edelen > ■ VaVne lüer van een voorbeeld, wegens SlMorst,
«itvde van VVillem den III, by De Riemer »S-ir val % Gravcnbage I. Deel bl. 61. wegens Bejun. vm > eIfdencty(je, by Matthäus de SSFffife CpXvV^, en wegens den Burgt ÏZmité tenPyde van Hertoge Albrecht, in den t£0ï%% bv den zelfden Matthäus, And*. Ä* vStmen! dat Dirk de VII. zekeren££,
taVW IÏ99, verlof gaf, om een Slot te tagten, 1 Jftnt nieuw bedykt Land, door den Graave aan ZP verkoet e" zig We van Pendrecht tot Kat- Srect|SE Zie Bosnotc. op Heigersb. II. Deel, bl.-46.
V 3
|
||||
|
I^———■——^
|
||||
|
I
3to VADERLANDSCHE VIII. BoebC
Willem of bevischten hunne Wateren. Dikwils ver- ■ JS
!■ voegden zig ook Vryen by deeze Dienstluideu metter woon, om voordeel te trekken , uit de nog onbebouwde ftreeken Lands, of uit dé onbevischte wateren, en om neering of handel te dryven, onder de befcherming van het Slot en van de Burgtzaaten, die 'er, veel- tyds, op gehouden werden. En dit voegen van wooning by wooning, omtrent de adely- ke Sloten, is de opkomst van verfcheiden, ■ I "Dorpen, en zelfs van voornaame Steden, hier te Lande, geweest: over welke Dorpen en Ste- den , de Heeren of Eigenaars der Sloten, met kennis of bewilliging der Giaaven, ook Regts- gebied bekomen, en onder den naam van JJeerlykheid', geoefend hebben. Aan deeze Dorpen of Steden, werdt dikwils dezelfde naam als aan de Sloten gegeven: hoewelze fomtyds, naar hunne gelegenheid, ook anders genoemd werden. Nademaal nu veelen van deeze ade- ]yke goederen of Heerlykheden, hier te Lan- de, zekerlyk, in haaren oorfprong, uit den boezem der Graaflykheid voortgekomen; vee- , Je anderen, dorir de Edelen, eerst aan den Graa- ve opgedraagen, en toen wederom van hem ter Leen ontvangen waren, en van veele an- deren de herkomst, door den tyd, onmoge- lyk kon aangeweezen worden, zo heeft men, in de volgende eeuwen, alle de Hollandfche Heerlykheden als Leenen der Graaflykheid begonnen aan te merken, en zelfs als kwaade j leenen, die alleen op de Mannen verderven f
konden, indien het tegendeel, met geene eg- 1
te befcheiden, btweezen kon worden (V). , 5
Twee- f
C«0 Zie G. van tooN Aloud. HoU. WEU U. Dttl, ih 355), f
|
||||
|
VHT. Boek. HISTORIE. gn
Tweederlei waren deeze Heerlykheden: hooge Willen!
ef vrye en Ambagtsheerlykheden. De hooge en *• vrye Heerlykheden oefenden hoog of ftraf- fend, de Ambagtsheerlykheden alleen middel- baar en laag Regtsgebied; wordende, in dee- ze laatften, het örarTend Regcsgebied, door den Graaf of zynen Baljuw, geoefend. On- der de hooge Heerlykheden, zyn 'er, vermoe- delyk, verfcheiden'geweest, die niet uit den boezem der Graaflykheid waren voortgeko- men. Doch de Ambagtsheerlykheden fchy- nen allen, uit Graaflyke giften of verkoopin- gen, herkomftig geweest te zyn. Zodanig was de toefland der Edelen. Hun
gezag, in 't Lands beftier, is, naar maate de Graaven hunnen byfland, in den oor- log, meer behoefden, van tyd tot tyd, toe- genomen. Ton tydc der eerde Graaven, fchynen de Edelen, ieder in zyne Heerlyk- heid, de burgerlyke Regeering waargeno- men te hebben, onder het opzigt des Graa- ven, die aan de Frankifche of Duitfcbe Vorlten verantwoording fchuldig was. Het algemeen Landbeftier, dat voornaamlyk op- zigt hadt op het manken van Vrede, het voeren, van Oorlog, en het vinden van mid- delen en manfehap hiertoe noodig, (londt toen wel aan den Graave; doch 't is tea hoogde waarfehynlyk, dat hy, al vroeg , een' Raad, uit 's Lands Edelen beftaande, nevens zig -zal gehad hebben: gelyk men, hier van, in laater' tyden, duidelyke bewyzen vindt (ar). Na dat de Hollandfche Graaven 1 zwaa-
> OO Z'c Mfcus Stosce fa Willem II. W. 87. i« Flori» V. U,
*S. it Jan l. il. 146. v-4
|
||||
|
3i* VADERLANDSCHE VHI.BbEifc
yffp.im zwaare Oorlogen met de Stigtfchcn, Vlaa-
h mingen en Brabanders hadden begonnen tö voeren, waartoe hun de raad en hulp hun- ner Leenmannen zonderling te ftade kwam, wies het aanzien van 's Lands Edelen, hand over hand. De Graaven vergolden hunne dienstenj met het fchenken van heerlyke goe-» deren , en niet de vermeerdering hunner Voorregten. Naar maate, dat zy meer be- lang by 's Lands behoudenis hadden, en meer tot 's Lands befcherming konden toebrengen, bekommerden zy zig fterker, over de Regee- ring, en moesten 'er meer in gekend worden, Zy hielpen den Oorlog beftemmen en uitvoe- ren. Zy (tonden over 't maaken van de Vrede, beëedigden de Verbonden, en wa-i ren'er, gelyk men nu fpreeken zou, Gua- fandeurs of Waarborgen van (3O: ten bewyze, dat uithcemfche Mogendheden zig meer op het famengevoegd Jighaam veeier Edelen , dan op den Graave alleen vertrouwden, Zulk; een aanzien hadden de Mollandfche Edelen verkreegen, tóen zy ondernamen, het Graaf- lyk bewind over Holland en Zeeland, aart Willem den I, op te draagen. r 1V> Doch hem in dit bewind te hevestigen, fchentde!^t no£ vec* wer^s in- Tegen de Lente,
Graaven ^es volgenden jaars 1204, hadt Graaf Lode- wiilcm wyk een magtig Leger byeen gebragt. Hy en Lode-iiadt? door aanzienlyke gefchenken en groo- ^iaoi.. tc ^clofren, verfcheiden' nabuurigen Heeren K tJI '..bewoQgen, om hem I^rygsvolk by te zetten; ' on,:
C>0 Zit pndcr anderen; fter \o?t VU. Boek^ il. S58.. Hsda
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 313
onder welken, Hugo en Dirk, Bisfchoppen van Wiutm'
Luik en Utrecht, Henrik, Hertog van Limburgs I, en Filips, Markgraaf van Namen, de voor- , naamften waren. Aan Bisfchop Dirk van U- irecht, werden tweeduizend mark zilvers töe- gezeid, en hy hielde Lodewyks Broeder te gyzel voor deeze fomme. Sommigen voegen 'er by, dat de Graaf van Loon hem belooven moest, Holland, in 't gevolg, van 't Stigt ter Leen te willen houden (z). En daar is nog een gedeelte van een Verdrag, tusfehen den Bisfchop en Graave Lodewyk, voor handen, waaruit dit zou fchynen bevestigd te worden (V). Doch een Schryver, die deezen tyd beleefd heeft, zegt „ dat de voorzigtige Bis- „ fchop tweeduizend mark zilver8 van den „ Graave verkreeg, om dat hy hem zyne j, hulp tegen Graave Willem toezeide, en y ,, daarenboven beloofde, te zullen bezorgen, „ dat hem het Graaffchap van Holland, dat, „ naar Keizerlyken Regte, opengevallen was, „ ter Leen, [door den Keizer, naamlyk,] „ werde opgedraagen (b~) ": 't welk veel beter met het gevolg der Gefchiedenisfen overeen- komt. Graaf Otto van Gelder, die Willems! Schoonvader was, werdt bewoogen, om onzydig f te zyn. Eenige Hollandfche Edelen, onder an- deren, Ysbrand en Gerard van Haarlem, Ar» nold en Henrik van Ryswyk, en Jan Perfyn^ ziende Graave Lodewyk zo magtig, vie- len hem openlyk toe, Graaf Willem kon on* dertusfehen weinig volks by een brengen. Hy be-
Cz) Beka in Theodr. II. p. 63.
CÓ -Aput Hedam p. 187.
ik) Aqonyni, de Ilebus Ultraj. Cap. XIV. f. IJ. '
\ V 5
|
||||
|
3H VADERLANDSCHE Vl&Böäc?
Willem befloot, derhalve, naar Zeeland te wyken, en
I. de Regeering van Kennemerland Wouter vaa Egmond en Albert Banjaard; dié van Ryn- land Willem van Teilingen en Filips van Was- Sterkten fenaar in handen te ftellen. Ten Busfche, ren Bus- nu ten Bosch, aan de Vegt, of Boskoop, feheentcaan je Gouwe, en te Zwadenburg, nu Zwam- bure od" mer^atn■> aan ^en Ryn» werden twee Sterk- gewor- tcn opgeworpen, en met breede Graften om- pen. ringd, om Holland, tegen de invallen der Stigtfchen, te beveiligen. De eerde werdt den Domproost, Floris, Broeder van Graave Wil- lem, de andere Graave Otto van Benthemin han- den gefteld (V): waaruit volgt, dat deeze laat-r ■ fte, die te vooren Lodewyks zyde gehouden hadt, tot de zyde van Graave Willem moet over- gegaan zyn. 'tScheen, uit deeze toebereidfels, dat men, van Willems zyde, verweerender vvy- ze wilde oorloogen; doch't bleek haast anders. V. De Kcnnemers, met Wouter van Egmond De Ken- en Albert Banjaard aan 't hoofd, deeden eenen
nemers t0gc te Schepe naar Ainftel, eene Stigtfche AnSël'" Heerlykheid, welker Heer, gclyk wy boven en ver-' zagen, Graave Eodewyk en Vrouwe Aleid, branden uit Haarlem, hadt helpen ontvlugten. Eenige het Slot Stigtfche Knegten en Amlielfche Opgezetenen, * m' by tyds in de wapenen gebragt, om hun tegen- itand te bieden, konden hen egter niet beletten« den dam of dyk, in of tegen den Amftelgelegd, door te fteeken, en 't laag omgelegen Lafitónder v water te zetten. Toen werden de AmmBand-r fche Veenen.plat.gebrand en leeg gepionierd. Het Slot van Heere Gysbrecht, een treflyk ge.
(t) Bekaiw.TIiCoJ. II. f. 64. ; .
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 315
|
|||||
|
gebouw, werdt ook aan kooien gelégd. Men Willem "
fpaarde zelfs de Ooftboomen niet, die by 't l» Sloc Monden. Alles werdt aan 't vuur opge- offerd. Van daar trokken de Kennemers naar Muiden en Wccsp, en verder langs den Vegt- firoo-m tot Breuhekn toe. Al wat hun in den weg lag werdt geplonderd en vernield, of ge- brandfchat. Zy keerden, met veel buit en gyzelaars voor de bedongen brandfehat-ting, 1'chier zonder verlies, t'huiswaards. Simon van Haarlem hadt deezen togt ook byge- woond; doch zig zo agterlyk gehouden, dat men een kwaad oog op hem kreeg. Ook ver- klaarde hy zig, federt, openlyk genpeg voor Graave Lodewyk (ß~). Bisfchop Dirk, midlerwyl zyne KrygsmagtDirk.Bis-
byeen gebragt hebbende, trok naar de Sterk-fch°P te ten Busfche, die den Domproost Floris tracht," aanvertrouwd was. De Bisfchop wist de Ken- wint de nemers, door een loos gerügt, van het ontzet af Sterkte - te fchrikken. Ook liepen de Hollandfche Kneg-^el5us- ten, die binnen de Sterkte lagen, tot hem over; zo dat het hem weinig vverks kostte, de zelve te bemagtigen. Floris zelf werdt ge- vangen genomen, en naar 't Slot ter Horst gebragt. De Bisfchop trok voort, tot Leiden toe. En men merkt aan, dat by de eerfte der Utrechtfche Bisfchoppen geweest is, die de wapenen tot zo diep in Holland gevoeld" heeft (e). • Graaf Lodewyk voerde vast een aanzienlyk VI.
Leger van Ruiters en Voetknegten, langs de Graaf Bra_ wyk on-
(<0 Wilh. Procurat. ad attnum 1204. Mems Stoke in
Ada, hl 68. Cf) Wilh. PnoctBAT. ad annmn 1204 Godef. MoN'ACH.'- |
|||||
|
3i6 VADERLANDSCHE VIII.Boer.
|
|||||
|
Willem Brabantfche grenzen, naar Zuidholland. De
& Verzamelplaats was te Dordrecht, alwaar de derwérpt voorraad van mondbehoeften te Schepe aan- fif»i.Zu.id' gebragt werdt. Graaf Willem hieldt zig mid- Leidcii lerwy' in Zeeland op, en rigtte niet anders en Kon- ult-> dan dat hy Graave Lodewyk twee Voor- nemer- raadfchepen afnam, die in Zeeland opge- land. bi-agt werden. Graaf Lodewyk, geenen te- genftand ontmoetende, onderwierp zig, bin- nen korten tyd, gantsch Zuidholland. Daar- na , tot Leiden, 't welk toen onder Noordhol- land gerekend werdt, voortgetrokken zynde, ontving hy Heer Simon van Haarlem in ge- nade, vereenigde zig met het Stigtfche Le- ger, en drong door, tot Haarlem toe. De Kennemers onderwierpen zig, na een weinig tegenftands, ook aan Graave Lodewyk, die hun ecne boete van vyfhonderd marken zil- vers oplei. De Graaf, 'den Bisfchop te Haar- Sant Aag- lem laatende, trok naar Sant Aagtendorp, nu de tciulorp JJeverwyk, of ÈecAtrop, welk toen beheerd *" Eßl0t wer^C' ^oor Albert Banjaard, die 'er ook een mond Slot hadt. Die Slot en het Dorp zelf werdt ver- aan kooien gelegd, 't Zelfde lot trof het Huis brand, van Heere Wouter van Egntond. Doch het Dorp en de Abtdy werden verfchoond. De Heeren hielden zig midterwyl verhoolen. Bis- fchop Dirk, te Haarlem gebrek aan leeftogc krygende, aft bedugt, dat hem de gelegen- heid tot den hertogt mögt afgefiieeden worden, keerde, na een kort verblyf, met zyn Volk naar'tätigt te rug (f). Sommigen fchryven, dat
(f) Wior. Procurat. ad snmim 1204. Melis Stoke ia
Acia, il, 70, 71. |
|||||
|
VIII.Boek. HISTORIE. 31;
|
|||||
|
dat Graaf Lodewyk, oordeelende 's Bisfchops Willem
hulp niet langer te behoeven, hem verzogt I.
hadt, Holland te ruimen (g).
Graaf Willem hadt niet lang rust in Zee- vil.
land. Hy werdt 'er beftookt, beide van de De Vlaa-
Viaamfche en de Hollandfche zyde. Boudewyn mi"gen.
j .at- ,-. i- -in 1 ■ 1 • vallen in de IX. Graaf van Vlaanderen, m t jaar 1203, walche-
de Kruisvaart naar 't Heilige Land ondernomen ren, ea
hebbende, hadt het bewind over zyn Graaf- Hugo fchap in handen gefteld van zynen Broeder,ya"orne Filips, Graave van Namen. Met deezen,;„schou- fluit Graaf Lodewyk een Verdrag, by welk wen. bedongen werdt, dat Filips Graaf Willem uit Zeeland zou helpen verdryven, waartegen Lodewyk de Vlaamingen, eens voor al, van de Geeivlietfche tollen ontheffen zou (//). Ook bevestigde hy het Verdrag in den jaare 1168, uisfchen Filips van Vlaanderen en Graave Flo- ris den III. geflooten (ï). In gevolg van het gemaakt Verbond, deedt Filips eenen togt op- Walcheren, en maakte 'er zig meester van. Hugo van Voorne viel, ten zelfden tyde, in 't Eiland Schouwen, welk zig Graave Lode- wyk onderwerpen moest. Graaf Wjllcm ont- vloodt ter naauwer nood de gevangenis, zig bergende in een VisfchersjSchuit, alwaar hy, onder de natte netten bedommeld, van zy- ne vervolgers gezogt; doch niet gevonden, werdt (&). Hugo van Voorne nam toen 't bewind over GraaC bv-Willciu
* komt wer-
Cg") Beka m Theod. II. *. 64*. Anonym, de Rcb. tllciaj. Verom jn
Cm xv. p. 11. ZecJsnd- ( /O Meyf.büs ad annum 1203.
O") Pfie Thcfaur. M»rtbn. & DurajCJ. Tt/n. 1. c. 1037,,
{&) Melis Stoiüb ft Ada, W. 71.
|
|||||
|
3i8 VADERLANDSCHE VIII/BÓÉK/
Wïtiek ^yna gantsch Zeeland in handen, doch ge-
1. droeg 'er zig zo kwalyk in, dat de Zeeuwen, famen geraadpleegd hebbende, beflooten hem ten Lande uit te dryven, en Willem, die zig fchuil hielde, wederom op te zoeken en in te? haaien: al het welke fchier zo ras uitgevoerd, als voorgenomen werdt. Graaf Willem gaf van deezen gelukkigen keer zyner zaaker» kennis aan Wouter van Egmond, hem be- lastende, zo veel volks byeen te brengen, als doenlykware; zig, met het zelve, te Leiden, neder te Haan; doch geenen flag, tegen Graa- ve Lodewyk, te waagen, voor dat hy zelf in Holland en by 't Leger zou gekomen zyn. i Re- gelast werdt, ten deele, naargekomen. Wou- ter van Egmond , Filips van Wasfènaar en Willem van Teilingen arbeidden, elk om 'e zeerst, om 't volk op de been en byeen te brengen (/). vut. ' Graaf Lodewyk hadt Z3m Leger, na den Graaf togt op Sant Aagtendorp en Egmond, te rug W°tfl gevoerd, en te Foorfchooten neêrgeflaagen. fallen*1 Hier was eene groote Markt van allerlei mond- nemers behoeften en verfnaperingen voor 't Leger, en be- welk 'er den tyd met lusten fleet. Doch de ty- magtigt dingen van den afval der Zeeuwen en van den m' optogt der Kennemeren, die kort na eikanderen kwamen, veroorzaakten geene geringe ontltel- tenis in 't Leger. De Kennemers hadden zig, aan den Ryn by Leiden, verüerkc, om Graaf Lodewyk daar den doortogt te beletten, ter- wyl Graaf Willem, dagelyks, uit Zeeland te • ' gemoet gezien werdt, om hem, van den an- de-
CO WiLiiKi M. Procl'bat. ad amitm 11114,
|
||||
|
VIH.BoÉK. HISTORIE. s^9
|
|||||
|
deren kant, te overvallen. Men was hier Willem .*
van, in 't Leger te Vuorfchooten, niet on- V kundig: weshalve beflooten werdt , zonder uitftel, en eer Graaf Willem in Holland zyn kon, op de Kennemers aan te trekken. De onderneeming gelukte, door de onvoorzigtig- heid der Kennemeren, die, ontydige uitval- len doende, van het ervaaren Krygsvolk des Graaven van Loon, geflaagen en verjaagd wer- den. Toen de graft der Schanfe mee puin en koorenfehooven gedempt was, viel het den be- leggeren niet moeijelyk, daar door, en naar binnen te geraaken. De Edelen, die 't werk van binnen beftierd hadden, zagen toen om, naar een goed heenkomen. De voornaamftén bergden zig. Veelen werden in den Ryn, die door Leiden loopt, gejaagd. Anderen, zig, op eene Houten brug over dien Stroom, ter weer willende ftellen, ftortten, onverhoeds, met de brug in 't water. Eenigen ontkwamen 't gevaar, te fchepe. Doch veelen werden gedood of gevangen: en onder de laatften was Willem van Teilingén. Het Leger van Graave Lodewyk keerde, zegepraalend, naar Voor- fchooten te rug. Willem, op 't ontvangen der tyding dee-Breekt,
zer nederlaage, ontveinsde het leed, dat hy «P de 'er over gevoelde, en fpoedde zig te meer, a^k°mst: om Graaf Lodewyk in Holland op tè zoeken, Ve'\vü- Zyne Zeeuwfche benden over de Maaze ge- tum, van Toerd, en op den Hollandfchen bodem ont-Y"or- fcheept hebbende, trok hy naar Ryswyk, al- §5?J^? waar hy zig nederlloeg. In 't trekken, was zyne magt merkelyk aangegroeid, over- mids hem veele Hollanders toegevallen wa- • - ren |
|||||
|
320 VADERLANDSCHEVttLBoE«;
Willem ren. Ook hadt hy zig zo voordeelig en in zö
I» goede orde gelegerd, dat de Hertog van Lim- burg , Lodewyks Bondgenoot, afgevaardigd om 'er kennis van te neemen* zo verbaasd was, over de talrykheid en gefchiktheid van Willems benden, dat hy eerst van Vrede be- gon te fpreeken, en toen die plat uit gewei- gerd werdt, fchielyk te rug trok, den fchrik in Lodewyks Leger bragt, en met de benden» die onder hem itonden, zonder marren, aan 't vlugten lloeg. Toen was 'er geen houden meer aan 't overig deel des Legers, 't Vlie- den werdt algemeen; Wapens, Tenten, Mond« kost, Koopvvaaren en Kostelykheden, alles bleef in den loop. Graaf Willem, die digtkb/ Voorfchooten gelegerd was, kreeg haaat ken- nis van deeze vlugt. Hy vervolgde de vlug- i tenden, die den Ryn langs naar Utrecht trok- I ken; floeg hun een goed deel volks af, en bekwam een' ongelooflyken buit. De Hol- landfche vrouwen zelve toonden haaren moed, by deeze gelegenheid, en hadden herts ge- noeg, om eenigen der vlugtenden, welken zy agterhaalen konden, van 't leeven te be- rooven. Doch Graaf Lodewyk en eenige an- deren waren te ver vooruit geraakt, om ag- terhaald te können worden (?»). Graaf Dß binnenlandfcbe Kryg werdt egter voort- Willem gezet. Graaf Willem bemagtigde en vernielde tieuiag- het Slot te Asperen, Volpert en Floris van Leer- Stót'" ^am toebehoorende. De Stigtfchen daarente- Asperen. gen overmeesterden Dordrecht, welk, te voo- De Stigt- ren, Graave Willem in handen gevallen was, ichen en ftaken den brand in de Stad« waardoor een Por-
dicehi. . &°°'
C«»3 Wiih, Trocurat. ad ennmtt isaj. Mans Stok« W. 7J,
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 321
groote voorraad van Wyn en Graanen ver- Willem
teerd werdr. !• Het bemagtigen deezer Stad was van zo ix,
Veel gevolg, dat 'er een Verdrag, tusfchen Verdrag den Bisfchop en den Graave, uit fproot, 't tusfchen welk te Utrecht getroffen werdt. By het witlun zelve, verklaart Graaf Willem zig „ een Leen- en Bis- „ man des Bisfchops van Utrecht, gelyk zyn fcliop j, Broeder Dirk voorheen geweest was. De Dirk' „ Dienstmannen des Bisfchops, in Holland „ woonagtig, zouden, voortaan, voor man- i, nen des Graavcn; en de dienstmannen des 4, Graaven, in 't Stigt woonagtig, voor man- „ nen des Bisfchops4 gehouden worden: de s, wederzydfehe * Edelen en derzelver Kin- *MUtetl j, deren alleenlyk uitgezonderd. De Graaf en j,, zyne Mannen beloofden, by eede, dat zy 4, nimmer, te Zwadenburg, noch elders, den 4, Ryn doppen zouden. Ook zou hy nooic „ beletten, dat de Kooplieden Zout en ande- >, re Waaren, naar 't Siigt, voerden: gelyk 4, de Bisfchop, van zynen kant, ook beloofde, 4> den handel in het Friesch Graaffchap Oos- i, tergo en Westergo, op geenerlei wyze, te ,4 zullen ftremmen. Omtrent dit Graaffchap, n werdt het Verdrag vernieuwd, welk, in het 4, jaar 1165, tusfchen Bisfchop Godefrid en „ Graave Floris den III, getroffen was. De 4, Munters, Tollenaars, Schouten, f Stee-f PillieL 4, voogdjn, en alle andere Ampteriaars moes- „ ten hipine Ampten, eerst van den Bisfchop, h daar na van den Graave, komen ontvan- „ gen, en den eed aan beide doen. Wegens „ het Geregt van Heeswyk, by Montfoort, „ werdt vastgelteld, dat de Bisfchop, door IL Deei.. X « zy». |
||||
|
322 VADERLANDSCIIE VIII. Boes:
Wiutu „ zynen § Gezant, aldaar Regtdagen zou doen
« J' " houden, en dac het gene 'er van kwam,
iïuu " voor een vierde» door den Graave, het
„ overige, door den Bisfchop, genooten zou
„ v.'orden. Zo 'er géfchil ondtondt, over de
„ grensfeheiding, of over de tienden, zou
„ hy, by wien men 'er klagtig over viel, 't
„ zy de Bisfchop of de Graaf, zweeren, dat
„ hy 't regt aan zyne zyde hadc, of anders 't
„ gefchil, aan de wederparty van dit Vei-
„ drag, verblyven moeten. Eindelyk, zou
„ den Scigtfchen misdaadigen in Holland;
„ noch den Hollandfchen in 't Stigt, geene
„ toevlugt verleend worden dan ora dezelven
„ met deu Heer te verzoenen." De Edelen,
die dit Verdrag, voor S. Maartens Akaar,
te Urrecht, beëedigden, waren Wouter van
&ve (d)» Albert Banjaard, jakob, Burggraaf
van Leiden, Gysbrechi van de Lek, Aibert ds
Roode en meer anderen C70> Men vindt,
in dit Verdrag, geene melding van duizend
mark, die Graaf Willem egter, volgens het
Verhaal van Tydgenooten (0), by deeze ge-
legenheid, genoodzaakt werdt, tot bckomin-
tusïthen £e van de Vrede, aan den Bisfchop op te bren-
Graave gen. Niet lang te vooren, was'er, ten over»
Lode- ilaan van Hugo, Bisfchop van Luik, Hen-
«,ypvn rik, Hertog van Limburg, Filips, Markgraaf
plit.10P van Naimeöii Otto, Graaf van Gelder, Adolf,
Graaf van den Berge, en Willem, Oom des
Graa-
ft» ) Comp, inter Epifc. Traject. & Com. Holl. ap. Hedam p. i8ti. Co) Anonym, ck Rëb. Ultraj. Cap. XV. p. 12.
(5) Dus (laat'er, in fomraige Affchriften: doch an-
deren hebben van Egmond, eu zo zal 't waarfchyulyk ïyu moeten. |
||||
|
Vllf. Boek. HISTORIE. 323
Graaven van Vlaanderen, tusfchen Bisfchop Willem
Dirk en Graave Lodewyk, een verdrag ge- -• troffen, genoegzaam van gelyken inhoud als het gemelde. De Edelen, die, by eede, be- loofden, den Graaf, tot naarkoming van de Voorwaarden deezes Verdrags, te zullen nood« zaakcn, waren Arnoud en Henrik van Rys- wyk, i-Fouter Spiering, JanPerfyn,; de Broe- ders Ysbrand en Gerard van Haarlem, Ste- ven van Zuilenen anderen (p). Doch het Ver« drag met Graaf Willem heeft dit kragteloos moeten maaken. De wederzydfche Krygs- gevangenen werden, federt, geflaakt. Eeni- ge Edelen verzoenden zig met Graave Wil- lem: onder welken, Arnoud en Henrik van Ryswyk, en Ysbrand van Haarlem genoemd worden. Eenigen bleeven den Graave van Loon getrouw. De Iakomften en goederen deezer laatften werden, door Graave Willem, aange (kagen, en aan zyne gunstelingen weg- gefchonken. Floris, de Domproost, kreeg 'er een goed deel van. Deeze ondernam, in 't najaar, eenen, togt op 't Land van Voorne. 't Slot Hy verdreef Heer Hugo, en bemagtigde zyn '" Slot in PoortvUet, by Scharpenisfe (6), welk ^fg«.. hy flegten deedt (#). flegc. De Graaf van Loon kon egter nog niet be- De Vlaa-
fluiten, van zynen eisch op Holland en Zee- inin&en land af te zien. Hy trok dan, tegen 't vol- n^nineve^ gende
CjO Diplom. Vide apud Buchel. ad Hedam p. 190.
(?) Melis Stoke in Ada, lil, 75. (6) Scharpenisfe was, ten deezen tyde, een Eilandje
op zig zelf. Zie onze Kaart in dit Deel, en de oude Kaart van Zeeland, by S malleg an ge. Doch aa- «ierhaiid is het aaa Thoolen gedykt. . Xa
|
||||
|
324 VAD-ERLANDSCHE VHr.Bow;
|
|||||||
|
WiLLEiii gende Voorjaar, wederom eenige benden, te
*" Utrecht, byeen, en bewoog Filips van Na- in Schou- men 5 om een' jnvaj jn 't £i]and Schouwen te wj"' doen. Graaf Willem, hier van verwittigd,
begaf zig by tyds, naar Zeeland. Hy kon do |
|||||||
|
Landing der Vlaamingen niet beletten: doch
flelde zig in ftaat, om hun flag te leveren, indien zy voort trokken (r). Onze Kronyken melden eenpaarig, dat 'er een Verdrag getrof- fen werdt, eer men handgemeen raakte; doch alzo dit Verdrag, van welk nog Affchriftet» voor handen zyn, gantscli niet voordeelig voor Graave Willem geweest is, fchynt men veel- eer te moeten vermoeden, dat hy, door eenig merkelyk geleeden nadeel, 't zy in Zeeland of in Holland, tot het Verdrag gedwongen ge- worden is. De Vlaamfche Kronyken geeven hier ook geen licht. Zy gewaagen alleenlyk van eene voorgenomen' belegering van Zicrik- zee, door de Vlaamingen (y). Misfchien hecfr. Hien Graave Willem , in die Stad, weeten te benaauwen, en tot het aangaan van een fcha- delyk Verdrag te noodzaaken. Wat 'er van zy, het Verdrag is in wezen, en op den Feest- dag van S. Donatiaan, in Wynmaand des jaars 1206, te Brugge in de Proostdye, getekend. . X. Lodewyk, Graaf van Loon en van Hollanden Over- Heer Willem „■Zoen van Floris, Graaf vanHol-
tnsfehén W» komen 'er in voor, als handelende par- de Grraa- tyen: en Filips Markgraaf van Namen en Voogd ven Wil- yan Vlaanderen, als middelaar. Men befpeurc Lode" 'er u'c' ^ac Filïps, voor zynen vriend, Graa- Wyi;. ve Lodewyk, voordeelige voorwaarden heeft 1206. wee- 1 ■
QsJ Meïkhbs ad annum uo^. |
|||||||
|
YIH.BoEK. HISTORIE. 325
weeten te bedingen; doch ook, volgens de Willem
gewoonte der middclaaren, niet vergeten, i, voor zig zelven te zorgen. „ Het gantfche „ Graaffchap van Holland werdt, by dit Ver- „ drag, Graave Lodewyk toegeweezen, dek», „ Bruidfchat der oude Graavinne Ada, We- U „ duwe van Graave Floris, alleenlyk uitgeno- \| „ men, welke, na haar overlyden, op Wil- „ lern, haaren Zoon, vervallen zou. Schar- „ penisfe, Duiveland, (7) Stavenisfe, Drei- „ fchor en het Land van Oost- en West-Voor- „ 11e werdt, insgelyks, Graave Lodewyk aan- „ bedeeld. Heer Wiliem zou daarentegen be- „ houden al wat ter andere zyde van de (8) „ Mosfelkreek, naar Vlaanderen toe, gelegen „ was, daar onder begreepen het gene den „ Heere van Voorne, buiten Oost - en West- „ Voorae, toegekomen hadt. Daarenboven „ zou hy vier honderd ponden uit de Geer^ ' V „ vlietfche tollen trekken, en daar toe zelf „ eenen Ontvanger (lellen. Lodewyk en Wil- „ lern moesten eikanderen, over en weder, toe „ erfgenaam van het gene hun, by dit Ver- „ drag, aanbedeeld was, verklaaren. De „ Hollandfche Edelen, by 't fluiten van die „ Ver-
(7) Stavenisfe lag, nevens S. Maartensdyk, ten dee»
gen tyde, op een byzonder Eiland, zo wel als Drei- fchor en Scharpenisfe. Zie onze Kaart in dit Deel, en de oude Kaart van Smalleoange. ( 8 ) Mofella flaat 'er in 't Latyn van hetoorfprongke-
Jyk Verdrag. Ik verfta 'er de Mosfelkreek door; die eet- tyds bewesten Reimerswaale, door Zuid-Beveland, liep. Men weet, dat zy, in 't Neêrduitsch, ook Mosfefee plagt genoemd te worden. Zie een' Brief'van den jaare Ï32I by BOXHORN Op ReIGERSBERGEN, IJ,
Peel, bJ. 13p.
*3
|
||||
|
$a6 VADERLANDSCHE VIII.Bokk.
|
|||||
|
Willem „ Verdrag tegenwoordig, moesten, op last
?• „ van Heere Willem, den Graave van Loon
,, en van Holland, terlkmd hulde doen. Wil-
„ lem verbondt zig, daarenboven, zyn Leen
„ den Bisfchop van Utrecht wederom te zul-
„ len opdraagen, en in perfoon naar Dordrecht,
* Har- ,, Leiden, Haarlem, en nog * eene andere
dingkm. „ plaats te zullen trekken, om alle delngeze-
fchiên " tenen dier Steden van den eed hem gedaan
Vlam- ■>■> te ontheffen, en tot het inhuldigen van
dingen. „ Graave Lodewyk te vermaanen. GraafLo-
„ dewyk verbondt zig, Scharpenisfe, Duive-
f Dril- „ land, Stavenisfe, en f Dreifchor, allen Be-
<-tóc,of„ oosten■ Schelde gelegen, van Vlaanderen
Aifchdf?" ter ^"een te zu^en houden: als mede de
ten Dri- » Burgt van Leda" waar door ik niets beters
fcbie. dan Leiden weet te verttaan (9) „ met de Stad
+ Allo- ii en al het 4- eigen goed, hem, in dit Burg •
Mum, „ graaffchap, toekomende: al het welkhy,
§ Domi- „ aan 't § Oppergebied van Vlaanderen on-
nium. „ derwierp. Als Borgen, voor de naarkoming
,, van dit Verdrag, ftelden zig, van Willems
„ zyde, zyne mannen van Holland en van
„ Schouwen. VanLodewykszyde, insgelyks,
j, zyne mannen van Holland en van de vier
,, bovengemelde Landen, benevens den Bis
„ fchop van Luik en den Hertog van Leuven
„ [dat is, van Brabant]. De Markgraaf van
„ Namen, Middelaar van 't Verdrag, was
„ Borg voor beide de partyen (/)." Op dee-
aen voet, werdt de Vrede tusfehen Lodewyk
en
(O Pactum Pitt apud MATTh*iw Aiiafcft. TomAM.p.lifi.
(p) Meent iemant, dat hier, anders, op 't Slot ter Lade en Leerdam gezien worde; 't ftaac hem, onzent- ksüre, vry. |
|||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 3*7
en Willem getroffen. Doch uit de oude Ge- WmttÊ
fchiedenisfen blykt niet, dat de Voorwaarden, ï. bier bepaald, ter uitvoeringe gebragt zyn. On- ze Kronyken melden alleenlyk, dat de Graaf van Loon, met zyn Leger, van by Utrecht opgebroken zynde, naar zyn Graafi'chap van Loon gekeerd is(i), en federt geen' voet we- derom in Holland gehad heeft (V), terwyl Graaf Willem meester bleef van al 't Land tus- fchen de Honte en de Lauwers (v). Doch van elders weet men nog, dat de Graaf van Loon , na 't fluiten van dit Verdrag, zyn en zynerGe- maalinne eigen goed in Holland, uitgenomen den Burgt en 't Burggraaffchap van Leda, die aan Viaanderen waren afgedaan, aan den Hertog van Brabant, ópgedraagen, en het wederom van hem ter Leen ontvangen heeft. Her-
Qu") Meli» Stoke in Ada, hl. jfi. ' -
(y) Melis Stoke i» Willem I. bl. 77. (1) Wilhelm. Procurat. ad annuni 1205. Met dit
jaar, eindigde de eerde Schryver der Latynfchc Egmon- der Kronyk, die wy, tot hier toe, op den naam van Wilhelmus Procurator, hebben aangehaald, zyn Verhaal. Wy können egter niet voorby, hier aan te merken, dat alles, wat tot aan 't jaar 1206, in dee/.e Kronyk, ge- vonden wordt, doorfonimigen, aan zekeren Meerhoüt wordt toegefchreeven. Dat het volgende alleen, door Wilhelmus Procurator, is fafflengefteld, blykt uit de Kronyk zelve, ad annos 1324 & 1330. Doch wie de Schryver van het eerfte zy, is zo zeker niet. Ik vermoed, dat Meerbout niet de Schryver: maar, eertyds, bezitter ■van een der Affchriften van het eerfte gedeelte deezer Kronyke geweest is. Immers, dat PicterybkemanMeei^ hout, in de zestiende eeuwe, Leeraar in de Alkmaarfche , en daarna in de Amfterdamfche Latynfchc Schoole, is ge- weest, en eene zeer oude Kronyk bezeten heeft, kat» men, uit Tydgenooteh, bevestigd vinden, by Par» Naatnrol, bl. 141, 349- |
|||||
|
/
|
|||||
|
323 VADERLANDS CHE VIII. Boek,
Willem Hertog Henrik beloofde, daarentegen, La»
*• dewyk tegen Willem te zullen helpen, zodecr ze 't gedooten Verdrag verbrak (■»*). Ook vindt men, dat Willem, ongezind om zig, aan 't gemaakt Verdrag te houden, den Paus Innocent den III., over 't ongelyk, welk hem daar in gefchied was, klagtig gevallen is. De Paus verbleef 't gefchil aan den Aartsbisfchop van Trier, naar wiens uitfpraak, Willem zig niet voegen wilde, waar op hy in den ban ger daan weidt. Toen vervoegde hy zig, by Ilona? rius den III, Opvolger van Innocent, die Wil- lems zaak den Abt van S. Laurens in Oosti broek by Utrecht aanbeval, na dat hy Willem van den ban ontheeven hadt (V). Doch wan uitflag deeze zaak verder gehad hebbe, is, myns weetens, nergens aangetekend, 't Blykt alleenlyk, dat Paus Honorius de III. het ver- drag tusfchen Lodewyk en Willem, van. 't welk wy fpreeken, in den jaarei2i6 of 1217, door open' brieven, bekragtigd heeft Qy~). Xt. Een punt was 'er in dit Verdrag, waar van Poogin- wy nog geen gewag gemaakt hebben, en op, gen om welks naarkoming, van Lodewyks zyde, fterk vin Ada" gedongen werdt. Het betrof de jonge Graa- iütEnge-vin Ada, die tot nog toe, door toedoen, zq land her-'t fchynt, van Graave Willem, in Engeland ^'anrc,ste opgehouden werdt. Willem verbondt zig, braden.0"1 naar' ^oor Gezanten, of in eigener Per- * foon, op te eisfchen, herwaards te brengen, ev, Graave Lodewyk in handen te ftellen. Doch . hy fchynt van dit deel des Verdrags zo wei- nig C«0 Foyez Hutkens TropMes de Brab. Priuy. p 57.
(x) Ä Epill. Honorii III. apud Wattiiieum Analetf. Toat III. p. 130. (.ƒ} Dipl. WA uii fupra p. 185. |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 3*9
|
|||||
|
nig werks gemaakt te hebben, als van de Wille«
overigen, in 't jaar 1207, fchreef Vrouw I. Aleid eenen Brief aan Jan, Koning van Enge- Ia°7- land, waar by zy verzoekt, dat haare Dogter, ~" na zulk eene lange ballingrchap, wederom herwaards moge gezonden worden. Twee omftandigheden worden 'er in deezen Brief gemeld, uit welken men afneemen kan, waar- om de Engelfchen de jonge Ada zo lang in hun Ryk hielden. Vrouw Aleid maakt, voor eerst, haar werk, om te bewyzen, dat heE Huwelyk van den Graave van Loon met Ada, wettiglyk en met toeitemming der Hollandfche Edelen, voltrokken is geweest, waar toe zelfs getuigfchriften van Graave Otto van Benthem en van Bisfchop Dirk van Utrecht te berde gebragt worden(2). Zy klaagt, ten anderen, over eenige afgunstigen, die den Koning las- teringen in 't oor bliezen; biddende dat hy aan dezelven geen geloof Haan wil (tf). Hier uit vermoed ik, dat de aanhangers van Graa- ve Willem, of hy zelf den Koning in den waan hebben gebragt, dat 'er geen wettig Huwelyk, tusfchen Lodewyk en Ada , gc- flooten was; en dat 'er, om 't Land in rust en de Regeering aan den wettigen Graave te brengen, geen beter middel was, dan Ada in Engeland te houden. Doch nu deedt de Ko • ning de Getuigenisfen voor de wettigheid van het Huwelyk behoorlyk onderzoeken, en vondt 'er niet op te zeggen. De brief, van welken wy fpreeken, werdt, Verbond ver- tusfchen
O) Liter. Teflim. de Marit. Coiiiiu Holland, inter AcU Graave
Publ. Angl. Tem. I. />. I. p. 4fi. Lode- ' (_") Liter. Aiidh. ibid. Wyk.
X 5
|
|||||
|
S3o VADERLANDSCHE VIII. Bore;
|
||||||||||||
|
Willem vermoedelyk, medegenomen, door Wouter
!• Bertrand, dien Lodewyk naar Engeland ge- en Jan, zonden hadt, om, in zynen naam, een Ver- Koning bóndt met Koning Jan te beëcdigen, en waar- geland.'1' fcbynlyk ook, om Ada af te haaien. Het Verbond behelsde eene belofte „ om den Ko- „ ning, ah zjnen Heer, met de wapenen ten „ dienst te (taan, en daar toe zelf, op 's Ko- „ nings bevel en kosten, naar Engeland over |
||||||||||||
|
te iteeken. Daar benevens verbondt zig de
|
||||||||||||
|
/z
|
Graaf, om Keizer Otto den IV., Neef van
|
|||||||||||
|
Koning Jan, by te ftaan, zo lang deeze den
„ Koning getrouw blyven zou (£)." En dit Verbond is het eerile, door onze Graaven, met de Koningen van Engeland, geflootcn, waarvan my Affchriften zyn voorgekomen. Sommigen tekenen egter aan, dat Richard de ƒ, al om- trent het jaar 1194, een Verbond van Verde- diging, met Dirk den VU, geflooten hadt (_c). Doch ik vind niet, dat het van eenig gevolg geweest is. Koning Jan, die, omtrent deezen tyd, met Frankryk in oorlog was, en daarenboven met zyne Onderdaanen overhoop lag, heeft buiten twyfel in de onderwerping van Graave Lodewyk genoegen genomen, 'e Ad« Schynt, dat hy, kort hier na, Ada te rug Veert te heeft jaaten keeren. Zy is, niet voor het ftcrftCn Jaar I2l8> buiten Holland, overleeden (2), en te Herkenrode begraaven (V). Om
|
||||||||||||
|
(J) Convent. Comit. de Los inUr Aft. Publ. Angl. Tom.X»
P. \.p. 4<5, 47-
Cc) Daniel Hifi. de FöflCe Tom. TH. f. 449- (<0 l'ide Man-tel. HUK Loffenf. p. 155. Mattii. Anal. Tom. IU. p. 13a.
(s) DeGraavi» Jdahetft, indenjawe 1213, haaro
toeftemming gegeven, op zekeren Gunstbrief van Graave Lo.
|
||||||||||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 33x
|
|||||
|
Om te begrypen, wat de Graaf van Loon, Willem
ten opzigte van Keizer Otto, beloofde, moet k men de zaaken van wat liooger ophaalen.. Kei- ,.XI1» zer Henrik de VI., in 't jaar 1107, overiee- ^p| denzynde, werdt, door zynen Zoon, Fredrik, hen en in'tKoningkryk van Sicilië, opgevolgd. Dce- Ottovan ze werdt egter niet tot Roomsch Koning ver- Saxen tot kooren, alzo hy nog te jong van jaaren was. ^'w. De Ryksvorften waren 't niet eens, wegens ren> de Verkiezing. Lenigen -verkooren Filips^ Hertog van Zwaben, Broeder van den over- leeden Keizer, anderen Otto, Hertog van Sax- en. Onder de Kerkelyke en Weefeldlykë Ryksleden, die Otto verkooren hadden, wa- ren Adolf, Aartsbisfchop van Keulen, en Henrik jHertog van Lotharingen, die zig, in de ondertekening van eenen Brief, wegens deeze verkiezing, aan Paus Innocent den lil. gefchreeven (e), ook Hertog van Brabant ' noemt, welke naam, federt, eerst gemeen werdt. Graaf Dirk de VII, die toen nog leefde, heeft zig, veelligt, voor Euips verklaard. Immers Bisfchop Dirk van Utrecht heeft het ge- daan , onaangezien de Aartsbisfchop van. Keulen, onder wien hy ftondt, voor Otto geftemd hadt. Dit blykt niet alleen uit het getuigenis, van Tydgenootcn (ƒ) ', maar 't is ook klaarlyk af te neetnen, uit eenen Gunst- brief ' C<0 Etfte. liane vide apiid Muuet'M Diplom.' Belg. Libr. I.
Cad. LXXIV. p. 194. .Tor,!. 1. Oper. Dipl, | if) Anonym, de Rcb. Ultraj. Cup. XV. j. 12. Lodewyk. En uit eenen anderen Brief van dien Graa-
ye, in den jaare 1218, gegeven, blykt, dat zy toen nog in'leeven was. In den zelvcn, draagt zy den naam van Ida. Vide Mut« Oper. Diplom. Tom. II, Cap, XL. p. E33 & Cap. LIX. p. 84.5. |
|||||
|
332 VADERLANDS CHE VIII. Bom;
Viixfm brief van Filips, op den agt en twintigften van
U Herfstmaand desjaars 1200, ten behoeve des Utrechtfchen Bisfchops, verleend (g). De i Paus en Filips den II, Koning van Frankryk, hielden ook de zyde van Filips van Zwaben. Doch Richard de f. en Jan, zyn Broeder en Op-» volger, Koningen van Engeland, verklaarden zig voor Ottq van Saxen, die hun Neef was, en zeer van hun begunstigd werdt. Koning Jan maakte byzonderlyk zyn werk, om den aanhang van Otto te vermeerderen. En de Graaf van Loon, die, veelligt, te vooren, ge* lyk zyn Vriend, Bisfchop Dirk, de zyde van Filips gehouden hadt, fchynt van party ver- anderd te zyn, op dat hy den Koning van Engeland te ligter beweegen zou, om hem Ada te laaten volgen. Graaf Willem hielde, daarentegen, de zyde van Filips, 't welk dee- zen bewoogen hadt, om te belooven, dat hy hem verlyden zou met de Leenen, die zyn Vader en Broeder van V Ryk plagten te hou- den (//). Doch hier van fchynt niets gekomen te zyn. 1208. Filips van Zwaben, op den twee en twin- ' tigften van Zomermaand des jaars 1208, te Bamberg, ongelukkiglyk vermoord zynde (ï),
fcheen Otto geenen mededinger meer te zul- Fredrik len hebben. Doch, in 't jaar 1211, werd: Frèr de I|* drik,Koning vanSicilie, door denPausfelyken Keker. Legaat Sifrid, Aarts -Bisfchop van Ments, en 1211. eenige anderen, te Bamberg, tpt Keizer ver« <--------- koo- (#) Diplom. Vtde apui IIedam p. i8<).
f.'O Diploma Philippi cpuJ ISutkbns Trophöes de Bra!?t tttur. p. .«.6. (/} OODEFRID. MpNACH. «J ttSOUttt ISOii.
|
||||
|
VIII. Boe*. HISTORIE. 333
|
|||||
|
kooren (£). De Graaf van Loon, die zyne Willeme
Gemaalin nu wederom by zig hadt, en wei- I«
nig nuts meer van zyn Verbond met Engeland Graaf
zatr te trekken, fchynt, zo wel als deBisfchop fodewyk
b T-1/-JV Ti i_ *-< r houdt zy-
van Luik (7), zyn Leenheer wegens het Graaf- nejGnuf
fchap van Loon, kort hier na, tot de zyde van Willem
Fredrik overgegaan te zyn (?«). Otto's Graaf Willem, die, na de dood van Filips, de z^j.
zyde van Otto gehouden, en zig hier door Enge- Qraaf * land te vriend gemaakt hadt, wist zig van dee« Willem ze gelegenheid te bedienen, en van deezen hi de Keizer de bevestiging te verwerven, „ in al- JgJ^ „ Ie de Leenen, die de edele mannen, Flor is beves. „ en Dirk, goeder gedagtenisfe, Graaven van tigd. „ Holland, van 't Ryk plagten te houden." De Brief, hier van verleend, is nog voorhan- den («)> en te Nicuwmegen, op den derden- den van Louwmaand des jaars 1213 [1214], gedagtekend. Onder de getuigen, die over den zelven gedaan hebben, worden Hugo van Voorne en Willem van Teilingen genoemd. Graaf Willem, zig dus door Keizerlyke brie- ven in zyne bezittingen bevestigd ziende,floot, Verbindt nog in 't zelfde jaar, op den negen en twin- |?jjj,r'"et tiglten van Lentemaand, een Verbond metijmd. Jan, Koning van Engeland, die nu op dfenj Graavè van Loon geitoord moet geweest"zyn,» waar by de Graaf beloofde „ den Koning te „ zullen komen helpen, indien hy, in zyn „ Ryk, van zyne Vyanden aangetast werdt: „ hem,
(£) Godefr Monach. ad annum I2II.
CO /Egio. de Aur. Vallq Cup- C (»ÓiEpift. Joann. Reg. Angl. inter Aft. Publ. Angl. Tom. I.
P U f. 71. (n) fide Marten. & Durand. Thefimr. Tom. I. Col. 841. |
|||||
|
334 VAD ERLANDS CHE VIII. Boek.
Willem „ hem, ten alle tyde, vyfen twintig (3) ge-
I. „ wapende Mannen, op zyne begeerte, te zül- „ len toezenden, die, in Engeland, op 's „ Konings kosten, dienen zouden: hem vry- „ heid te zullen geeven, om, in geval van „ nood, vyfhonderd, of duizend of meer „ mannen, in Holland en Zeeland, te laaten „ werven, voor welker trouw, de Graaf in- .„ ftondt. De Koning droeg, daarentegen, „ den Graave en zynen Erfgenaamen, ter Leen „ op vierhonderd mark zilvers in 't jaar, „ die, op Paaschryd, te Londen zouden kon- „ nen ontvangen worden. En Graaf Willem „ verklaart zig, wegens dit Leen, een Leen- „ man des Konings" (o). Dit Verbond werdt, gelyk gcbruikelyk was, ten zelfden dage, open- lyk afgekondigd; doch van Willems zyde niet lang onderhouden. XIV. Jan, Koning van Engeland, in 't jaar 1211, Graaf om eenig wangedrag, en vooral, om dat hy
Willem wej<rerde den Kardinaal Steven Langton, tot
lteektzig ° & A
in den Aarcs'
Co) Conv. Wilhdmi Com. Holl. int. Act. Publ. Anal. Tam.
I. /'. I. p. 5.|. (3) Door een gewapend man, man van wapenen, of
/peer werdt, in de Gedenkfchriften van deezeen de vol- gende tyden, een Edelman verdaan , geharnast en te paar- de, nevens zynen doet, bedaande in een Schildknaap, Paadje, Lyfkuegt en eenige Schutters, zo te voet als te paarde, 't Getal deezer laatften was ongelyk; doch in de oudfte tyden grootst. Een man van wapenen be- dondt toen, gemeenlyk, uit tien Ruiters behalven de Voetknegtcn. foies Du Clos Hiß. de Louis XL Tom. 1. p. 16. Zo dat de vyfentwintig mannen van wapenen, die hier beloofd worden, waarfchynlyk twee honderd en vyftig Ruiters, en een bekwaam getal Yoetknegteu zul; len hebben uitgemaakt, |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 335
Aartsbisfchop van Kantorberri, te verheffen Wille»
(ƒ>), door Paus Innocent den lil, in den ban !• gedaan, en van zyn Ryk vervallen verklaard Si1"" zynde , wilde Filips de II, Koning van Frank- Frankryk ryk, deeze gelegenheid waarneemen, om zigenVlaan- van Engeland meester te maaken. De groo- deren» ten des Ryks en de Leenmannen des Konings itemden zyn voorneemen toe, behalve 'Fer- dinand, Graave van Vlaanderen, die,heim%-, lyk, door Koning Jan, gewonnen was. Toen \ Filips, derhalven, in den jaare 1213, de wa- penen opvatte, leedt Vlaanderen den eerften aanftoot. De Koning beloofde zig veel hulp van Henrik, Hertog van Brabant, met wien hy zig verbonden hadt. Doch Ferdinand was gefterkt, met de hulp van Keizer Otto den IV. en van Graave Willem van Holland, die hier toe, uit kragt van zyn Verbond met Enge- land, verpligt fcheen geagt te worden; hoewel 't anders vreemd mögt fchynen, de Hollan-/ ders den Vlaamingen te zien byftaan. Willem egter begaf zig niet naar Vlaanderen, dan na dat Ferdinand, uit zyn Graaffchap verdree- ven, en in Walcheren geweeken zynde, on- zen Graave bewoogen hadt, om met hem naar Vlaanderen te keeren. De Franfchen hadden reeds een goed getal van Vlaamfche Steden bemagtigd, onder anderen Rysfel, 't welk van de Vlaamingen eerst vrugteloos belegerd, doch daarna egter ingenomen werdt. Allard van Borfek, een Zeeuwsch Edelman, werdt hier, ia eenen uitval der belegerden, gevangen geno- men (#); Henrik, Hertog van Brabant, werdt ook
(/>) I'ovez Rapin Hift. d'Anglct, Tein. II. ƒ. 313»
|
||||
|
33<J VADERLANDS CHE VIILBoèk.
Willem ook binnen Drusfel belegerd, door de Graaven
l' van Vlaanderen en van Holland, en eerlang tot het aangaan van een Verdrag genood- zaakt, waar by hy beloofde de zyde van Frank- ryk te zullen verlaaten. Omtrent deezen tyd ook, fchynt Graaf Willem het Verdrag, in £ den jaare 1168, tusfehen Filips van Vlaande- ren en Floris den 111, geflooten, door by- zondere Brieven, bevestigd te hebben (f). Nog voor 't einde des jaars 1213, behaalden de Engelfchen, wier Vloot, gedeeltelyk, on- der bevel van Graave Willem ftondt, ter Zee, zo merkelyke voordeelcn op de Franfchen, dat Filips goedvondt Vlaanderen te ruimen; Douai alleen, van alle de Steden, welken hy gewon- 1214. nen hadt, inhoudende. Doch in 't volgend -—■----jaar, zyne benden wederom derwaards ge- voerd hebbende, viel 'er, by de Brug van Bouvines, tusfehen Doornik en Rysfel, een- felle flag voor, op den zeven en twincigflen Wordt van Hooimaand. De VJaamingen en hunne gevan- Bondgenooten kreegen hier de nederlaag. Eer-' H,e"jg° dinand zelf werdt gevangen: ook Willem, om ge- Graaf van Holland, die, met eenige Hollan- tlaakt. ders en Friezen, in Vlaanderen gekomen was (j), en veele andere Grooten; zo dat'erde gevangenisfen, op veele plaatfen in Frankrykr mede vervuld raakten (4). De meelte gevan- genen en ook Graaf Willem, werden, ledertT om
CO Vide Thef. Marten. & Durand. Tom. J. e. 1037.
CO Audi. Aquicinft. ad emu 1213 Meyek. cd an» 1214. ■ (4) By Du Cheske (Tom. V. p. 268 ), vindt men,
een' Lyst van veelen deezer gevangenen , en van derzel- ver gevangenisfen. Doch Graaf Willem wordt, in deezen Lyst, niet gemeld. |
||||
|
VHLUoflc' H!I S ,T.ORIE. Cï hV n?
öm groot Losgeld, en onder belofte van nitn- Willem "
mer wederom tegen den Koning van Frank- k ryk te zullen dienen, geflaakc Koning Jan zig met den Pau« verzoend hebbende, onder de harde voorwaarde van zyn Ryk voortaan van den Roomfchen Stoel ter Leen te zullen houden; werdt '>er een Beftand van vyf jaaren tusfchen Frankryk en Engeland geflooten, waardoor ook de rust in Vlaanderen -herfteld werde (V). ) ... ,. Het Verdrag, met Henrik, Hertog van Brat XV.
bant , gemaakt j- werdt , tegen 't einde des Huwe- j-aars 1214, gevolgd van een ander, tusfchen'^ ^" hem en Graave Willem in 't byzonder. De tusfchen Graaf hadt, by zyne Gemaalin, Aleid van Floris vaa Gelder, op den vierentwintigften van Zomer-Holland maand des jaars 1210, eenen Zoon gewon-^"?lag:" nen, Floris genoemd. Tusfchen dit Kind en Brabant. Magteld, Dogter van Hertoge Henrik, werdt een Huwelyk geflooten, van welk -de voorwaar- den begreepen zyn, in een Verbond van on- derlinge befcherming tusfchen den Hertog en den Graave, op den vyfden van Slagtmaand des jaars 1214, te Antwerpen getekend. Zy kwamen kortelyk hierop uit: „ De Bruid ^, zou Graave Willem in handen gefield wor- „ den, en onder zyne befcherming blyven, „ tot dat Floris oud genoeg zou geworden zyn, „ om het Huwelyk te voltrekken. De Her- „ tog zou zyne Dogter, in de plaats van vader- „ lyk en moederlyk goed, tweeduizend vyf- „ honderd mark, Keulfche munt, ten Huwe- „ lyk geeven, die, by gedeelten, jaarlyks, „ be-
fO f'óiez nANim. tem. III. ^."558, §<S*i57«>j 575«
II. DE£U Y- • |
||||
|
j38 VAD ERLANDS CHE VIII. BóeK.
■Willem „ betaald zouden worden, na dat Floris twaalf
J« „ jaaren bereikt zou hebben. Graaf Willem ,', zou,daarenboven4aan Magteld éëce Bruids- ,, gaave van vyf honderd marken Hollandfche h munt^ jaaflyks; fchenken,te «ontvangen j, uit de Graaflyke 'inkömften in Bïederweer- $ d&\, in 't Hofvan Haarlem en in drleder- „ venne; doch ook'niet voor dat het Huwe- j,: lyk voltrokken "zou zyn. De Hollandfche „ en Zeeuwfche Leenmannen moesten, voor . ' ,v'de"onderhouding van dit deel des Verdrags, '''"„' inftaan, en plegtiglyk zweeren, dat zy de „ Landen van Gnave Willem, voor Floris „en Magteld' en derzelver Erfgenaamen, hou- . „ deri zouden (il)" Of de byzondere deelen deezes* Verdrags allen naargekomen zyn, is . \ my niet geblèeken. Doch het Huwelyk: is, naderhand, voltrokken. XVI. Het deel, welk Graaf Willen in den Vlaam- Graaf fchen Eryg genomen hadt, bewees, dat hy, Willem toc (jjen CyjJ toe^ Zyn Verbond met den Koning den Zoon van Engeland houden wilde. Doch zyn ver- des Ko- blyf in Frankryk, geduurende zyne gevange- niings van nis, fchynt hem gelegenheid'gegeven te heb- op'cen5'11 ^enf:> om ^et" te bTee^en' Hy- hadt, om zy-
togtnaar ne vrybeid te bekomen, reeds moeten beloo-
Enge- ven, dat hy; nimmer tegen den Koning van
laad. Frankryk dienen zou. Het gevolg der gefchie-
denisfe maakt het,'daarenboven, vermoedelyk,
dat men hem, in «én byzonder Verbond met
Frankryk tegen Engeland, heeft ingewikkeld.
Want toen de Engelfche Adel, in 't jaar
1215,
£w) Vtde Butkens Troph. de Brabant, Prcuy, p. 64- Corps
Diplomat. Tom. J.. A I. p. 152, BüXliOKN. t,p Il£iUBK5ii. U. Duel, il.'605. . . |
||||
|
VIlLBófek. His.T O R t Ë.. V 330
1215, beiloot;, Koning'Jan'van v't Regt tót WifcißMf
de Kroon "vervallen ' te | verklaaren, en dezél- fc ye Lodewyk van Frankryk, Zoon van Koning Filips, op te draagen; en-toen men, daarop■, in Frankryk, goedvondt, het Beftand te f'chen- den, en den Prins, in 't volgende jaar, meteene »lï« Vloot naar Engeland te 'doen overileeken •,' " was Graaf Willem een der Groöten, die hem, met zesendertig man uit 's Lands Riddërfehap,, nevens derzelver ftoet (v~), op deezen togt verzelde (w). Doch: deeze ondernccmiqg ïlaagde fcwalyk. Lodewyk werdt wel tot Ko- ning van Engeland uitgeroepen 5 doch" da Paus ;'• kantte zig zo ernftig tegen deèzen Prins ^ ^,; '.'. "hem en zyne medeftanders, 'met naame Graaf % Willem (V), in den ban doende, dat hy vaa < de Kroon afltaan, en naai- Frankryk té fug ä keeren moest. < '< Koning. Jan, ohdertusfchen^ fiiët ■ WeinigLod'éwvfe
eeftoord over de onderneeming van Graave van Loon Willem -, was op middelen bedagt, om er doorKel! wraak over te neemeh. Lodewyk van Looh zerOtto, wist zig van deéze gelegenheid te bedienen, in't bezie Hy liet den Koning van Engeland weeten, dat van Hol- hy gezind was, wederom tot de zyde Van Ot- ^oenher» to den IV, die hy verlaaten hadt, over te (tellen. gaan, indien die Keizer hem, door open' brie- ven , in 't bezit van het Graaffchap van Hol- land en van zyne andere goederen, die hem , door Graave Willem * onthouden werden, her- ftellen wilde5 beloovsnde hy, hem deswege ' dë
' OO Zie hier voor, hl. 334. Aanf. (3).
ÖÓ Meyerus cd minuui 1216.
• (,.r) Bpift. Honorii III. ä -cpud ■JUttSäom Anakft. Tvmi lil. pi 13« j t3a< Y a
|
||||
|
34Ö V ADEILL AND S CIIE VIII,BoekJ
Willem de vereischte hulde te willen doen. De Ko-
II ning liet zig gereedelyk in, I om hierover aan zynen Neeve Otto eenen Brief af te vaardi- gen, die nog voorhanden is (y). Doch 'tblykt niet, dat deeze onderhandeling van eenig ge- volg geweest is.. Ook was Otto's gezag in 't Ryk reeds zo zeer verzwakt, dat Graaf Wil- lem zig weinig aan zyne opene brieven zou hebben laaten gelegen zyn. Lodewyk, Graaf van Loon, is,, omtrent twee jaaren na deezen tyd (V), inden jaare iäi8, overleeden (5). XVII. Graaf Willem zag zig, nog by 't leeven Staat van den Graave van Loon, reeds zo vast vim 't bevestigd, in het Graaflyk bewind over Hol- fche Kei- 'an<* eu Zeeland, dat hy geene zwaan'gheid zcrryk. maakte, om, in 't jaar -1217, op de Kruis- '217. vaart naar Egipte te gaan. De voortgang van de wapenen der Kruisvaarderen was, federt den aanvang deezer eeuwe, merkelyk gefluit geweest, door de G"ekfche Keizers, die be- dugt waren, dat de magt van 't Westen, in 'c Oosten overgevoerd, hun te fterk worden, enden ondergang huns Ryks naar zig fleepen . stui i V : mögt. Cv) Epift-.To.TOii. Angl. Reg. & Epift. Walt. Hen.iuterAii.
Pub'!. Angl. 7ïm, I. P. 1. p. 71. CO Mantel. Ilift. Lo0', p. 155. (5) Men heeft een' Brief, door Lodewyk, Graave
van Loon en Reneken, op den derden van Wintermaand des jaars 1225, getekend. Doch in dit jaartal moet een inisllag begaan zyn, of. deeze Lodewyk is een ander geweest, dan onze Graaf. Want uit eenen Brief van zynen Broeder Arnold, in den Jaare 1218, gegeven, hiykt, dat hy toen reeds dood was. Vide Mir£i Oper. Viplom, Tom. II. Cap. LXVI. p. 850. & Cap. LX. p. 846. |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 341
mögt. Ook hadt de uitkomst geleerd, dat deeze wULéü
vrees niet ongegrond geweest was. Boude- »• •wyn de IX, Graaf van Vlaanderen, in den jaare 120a, nevens een groot getal van Vlaam- fche en andere Edelen (ö), onder welken, ik ïVükm, Graave van Lisnden, gehuwd met Christina van Brederode, genoemd vindt (£) , naar 't Oosten vertrokken zynde, en Koniban- tinopcl hebbende helpen bemagcigen, was» op den zeventienden van Bloeimaand des jaars Ï204, tot Keizer gekroond (V). Sedert beeft men eenen tyd lang, Griekfche en Latyn- fche Keizers in 't Oosten gehad, die eikande- ren alle mogelyke afbreuk deeden. Palestina was ook in geduurige onrust, door de ver- deeldheden der Christenen. En zo lang de opvolgers van Saladyn meesters van Egipte' bleeven, was 'er weinig kans, voor de Wes- terfche Mogendheden, om Jeruzalem weder- om te bemagdgen. De Paufen drongen, on- dertusfehen, van tyd tot tyd, op het onder- neemen- van nieuwe Kruistogten. Honorius de III, in de Lente des jaars iif?, tyding- gekreegen hebbende, dat de Latynfche Kei- zer van Konftantinopel, Pieter van Courtenai* Jan Colomna, Pausfelyke Gezant, en verfehei- den' andere voornaatne Luiden, door Theodo~ rus Comnenes, Griekfchen Keizer, gevangen/ genomen waren, yverde zo Merk in het voort- zetten van de Kruisvaart, dat Andrie^ Koning va»
(«} Diplom, ejiis vidi apud Föw-i-^s p. 7:»
Ckj 1« Dip'- Chrift. »reder, npud MlRJKUM Donat. Belg*.
hibi. \l. Cap. LXXXIX. in Tom. I. Oper. Dipl. p. 5(58.
O) Excerpt, ex ejus Epift- vide apud Mihäl'm Cod. Donat«. fi»r. Cap. Cl, Tom, I> Oper. Dipl. j>. 110.
|
|||||
|
Y 3.
|
|||||
|
342 VADERLANDSCHE VIII.Boer.
|
|||||
|
Willem van Hongarye, veele Bisfehoppen en Graa-
.*• ven,'en eene ongelooflyke menigte volks ter- Graaf ftQnd zee koozen. Willem, Graaf van Hol- Willem landden Otto de II, Bisfchop van Utrecht, feti begaveh zig ook op den togt. De Graaf ftak, Kruis- met twaalf Schepen (//), uit de Maaze, van WiU voor Vlaardingen, in zee, op den negenen- twintigden van Blocimaand des jaars 1217. Een groot getal van Ingezetenen deezer Lan- den verzclde en volgde hem. De oude Schry- ■ vers geeven hun nog den naam van Friezen (Y): en melden, dat zy meest de Zeekusten, bewoonden, en, omtrent drie jaaren gelee- den,, door de prediking van Meester Olivier, Scholaster v|m Keulen, tot het aanneemen van hec Kruis, bewoogen geworden waren (ƒ).. Zy hadden zig gefchcept, in een groot getal van. Vaartuigen, by de Latynfche Schryvers van.deezen tyd, Coggones of Koggen genoemd. Naar Engeland ov-ergelteken,; vereenigde dß Holland fc'het en, Friefche Vloot zig met de Errgelfche, onder 't bevel van George, Graa- vevan Wight, aan wien, federt, het opper- - bevel over de gantfehé Vloote werdt opgedraa-i gen. Graaf Willem zou onder hem gebieden, De Engelfchen Haken, met eenen gunstigen wind, eerst in zee:; doch werden, eerlang, van eenen geweldigen ftorm beloopen, die de meeste fchepen tegen de- klippen aan Hukken fmeet,,; Graaf Willem volgde hen, met het, Qverig deel der Vloote, welke, in vier da- geni
f/i) Comit, Holl. Exped. in Syriam, ia Matth. Anal. Ti;«,
|J.?. sä. .,.3 : ;w CO GonEFii. Monach-, ad itnniim 1217. . ..
f/) P$p,N$ Cbrontc. in Matth. Aual. Tom. II. p. \6X |
|||||
|
VIILBoEfc H I S T O R I E^ ' V 343
gen, behouden te S. Mattheus, eene Haven, Willemt
meen ik, in Neder-Bretagne,aankwam. Hier & werdt den Graave van Holland het opperbevel over de Vloote opgedragen; die,' wederom zee kiezende, meteen klein voordewindje, in zes dagen, de Haven van Phare in Gallicie, waar voor ik het tegenwoordig Ferol neem, be- reikte. De Kruisvaarders, hier voet aan land gezet hebbende, trokken, in Bedevaart, naar S. Jakob te Kompoftelle. Negen dagen nog, werden zy, te rug gekeerd zynde, door te- genwinden, in de Haven van Phare, opge- houden: waarna de Graaf van Holland, die "t op Lisbon gemunt hadt, vernomen-hebben- de, dat de wind, die derwäards 'gunstig was, de Vloot niet uit de Haven brengen kon, be- floot haar de Britannifche Kusten te rug te keeren. Dit gefchiedde; én men ondernam, federt, van *daar, de reis haar Portugal,f die', met buijig weder, in vier dagen, afgelegd werdt.: De Kruisvaarders deeden'hier eerst eene Haven aan, welke de Schryver, diett wy volgen, Stiere noemt', «n kwamen, na ee- tiig verblyf aldaar, te: Lisbon (g) De Porir tugeezen hadden thans veel te lyden van den Koning van Marokko, die hun het Slot vaa Alcazar ontweldigd hadt, en hen noodzaakte, hem, jaarlyks, honderd Christen - flaaven te leveren (#). Zo dra hadden derhalve de Pel- grims geen' voet aan land gezet, of zy wei- den, vaa de Bisfchoppen van Lisbon en van Evora, en van de Portugeefche Edelen gebe- den, (g~) Cranit. Holl. Exped. p. 56. &c.
(J>) GQDEFn. Monach.'ad airnuih 1217. y 4
|
||||
|
344 V A DE Rt A ND $ C H E VJII; Boek.
Wiuvem den, om hen tegen dït geweld te verdedigen.,
fi en het beleg van Alcazar te onderneemen. Men was 't, onder de Pelgrims, niet eens over deezen voorflag. De meeste Friezen be- weerden, dat men den togt naar 't Heilige Land, zonder verzuim, voortzetten moest, en vertrokken met meer dan tagtig Kogfche- ipen (7): doch, door tegenwind, aan de Kus- ten van Spanje gedreeven, bemagtigden zy de .Haven van S. Maria, en behaalden een ige andere voordeelen op de Saraceenen in Spanje (k). De anderen, die te Lisbon gebleeven wa- ren, onder welken ook de Graaf van Holland was (1}, ondernamen het beleg van Alcazar, op den dertigften van Hooimaand. In Wynmaand daar aan volgende, werdt de Vesting eerst overmeesterd. Willem, Graaf van Holland, gaf 'er den Paus kennis van, in eenen Brief, die nog voor handen is, en in welken hy zig Konßabel der Kruhvaarderen noemt, Hy fchryft 'er, onder anderen, in x dat men de Pel- grims gebeden hadt, den Winter niet flegts, maar den gantfehen volgenden Zomer, in Span- je te willen blyven, om de Saraceenen, diezig daar, federt eenige eeuwen, gevestigd hadden, te helpen beftryden; „waarin, Heiligfte Va- „ der, vervolgt hy, ik, als eengehoorzaame „ Zoon, bereid ben, uwe bevelen ftipcelyk „ naar te komen" (»;). Paus Honorius, on- dertusfehen kennis gekreegeq hebbende, dat ,; Sa.-
(i) Contra Monach. ad eamm 12^7. .. ,
(k) Gomit. Holland. Esped. p. sp.
CO Oliver. Hill, Uamiat. Ctf. V. cal/. 1041. in Co!}. Eg-
card. Tam. II. . - O) Epilt. Honor. I'. II. Ep. S18. cpnd Fleurï Tosi. X.VL
t- 413. |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 345
Safadyn, Soudaan van Babilonie, dac is,Egip-Willem
te, door de aankomst van eene groote menigte k Kruisvaarders, te Akre in Palestina, endoor de vrees voor de Frieiche Vloot, die men dagelyks te gemoet zag, reeds in verlegen- heid gëbragt was, drong, .in zyn antwoord op deezen brief, gedagtekend den twaalfden van Louwmaand des jaars 1218, fterk op ,BlS- het voorezetten van den togt («). Graaf Willem en de zynen (0) ftaken, derhalve, op den laatften van Lentemaand, van Lis- bon in zee (ƒ»), en kwamen, kort na Paar fchen, te Akre of Akko aan. Ook verza- melde zig hier de Vloot der andere Kruis- vaarderen, die, voor hen, van Lisbon ver- trokken was, egter niet zonder veel op de reize geleeden te hebben. Vyftig Kogfche- pen der Duitfchers en Friezen ankerden 'er flegts, daar de Friezen alleen, met meer dan tagcig zulke Vaartuigen, te Lisbon gekomen waren. Jeruzalem kon niet wel in den Zo- mer belegerd worden, alzo de Belegeraars dan gebrek aan water hadden. Men beQoot, derhalve, eerst eenen togt te fchepe naar Egipte te doen. Dit Landfchap was thans alleen van drie fterke Steden voorzien, Da-Togt miate 1 Babilon of Kairo en Alexandrie: enn^r Da- wanneer men het bemagtigd hadt, oordeel-miate* de men, zonder veel moeite, Syrië en Pa- lestina te zullen können overmeesteren. Kort ; nä
£») Epift, Honor. P. II. Ep, 739. & 8ïo. apudevaä p. 424,
4»S- ' •: (o) Matth. Faris. ad annum 1217. Ouver. Hift. Damiau
Cap: IV, (til. 1401. 0>) Godepr, Monach. ad annum 12.18.
Y$
|
||||
|
346 VADERLANDSCHEVIII.Boek'.
Wjm.em na den Hemelvaartsdag dan, flak de Vloot
*> der Kfuisvaarderen in zee, met eenen guns- tigen f Noorden-wind, die haar in drie da- gen, aan een Eiland bragt, welk, in dea mond des Nylftrooms, voorDamiate lag(#). Gelegen-Damiate was eene aanzienlyke Stad in Ne- heid van ^etr jrgfpte, gelegen aan eenen arm van den Waan"c,Nyl, die dwars voorby de-Stad ftroomde. Zy was, met ,twee-endertig hooge en een grood getal van kleine Toorens en met dub- bele muuren en grafcen, gefterkt. Daaren- boven was 'er, tusfchen de Stad en her. Ei- land, van welk wy fpreeken^ midden in den Nyl, op ecnerots of klein Eilandje, eenfter- •ke Toorenigeftigt, aan den voet.van welken, •twee zwaare yzeren Ketens vastgemaakt waren, die, met het ander einde, aan den buitenmuur der Stad gehegt zynde, den ftroom, voor alle in-en uitvaarende Schepen, flooten. De Sou- daan van Egipte trok veel vobrdeels van het verleenen van .vryheid', om Speceryen, langs den Nyl, naar Europa en elders heenen, te voeren; en hy deedt den ftroom openen of fluiten, naar zyn welgevallen (>). De Friezen en andere Kruisvaarders land-
den gelukkiglyk, op het Eiland voorDamiate, .rn j)e xooren5 die tusfehen de Stad en het Ei- land ftondt, werdt terftond beftormd. Men plantte de Ladders, in de Kogfchepen, die tegen den Tooren werden aangevoerd (ƒ ), -Doch van binnen fchoot men zo hevig met •<; ; . . .. ..... - r:.. ■ .... ■ ; ftee- (q5 Iacob. rf. ViTRUco Epifc. Acenn. Epift. II. i"» MAT-
TEN, & Durand. Thèf. 7'ow.' III. e =89. (r) Jacob, de Vitiiiaco Hill. Orient. Uhr, I. C-ip. 6, ,J
CÓ Üuver. Hiiii Datiiiat, Cup. \ü\.. i&'. läpi,- Kj |
||||
|
VIII. Boek. H I S.TOR t E, ,\ 7 ^4?
fteenen, pylen en (6) .Grieksch vuur,, ;idat de wmjEstf
Ladders om ver raakten, en, met volk met al, in j, -den itroom Hortten. De Edelften onder,de be^ legeraars begonden den rnoed reeds op te gee,- ven, toen Meester Olivier van Keulen, de zelfde, die de Kruisvaart in Friesland gepre- dikt hadt, eenige arme doch vroome Friezen ricdt, op twee Schepen, aan elkanderen vast gemaakt, een ongezien ftormtuig toe te ftel,- len, beftaande in een'houten Kasteel, welk, pp eene brug ftaande, rondsom gedraaid kon wor- . f| den. Dit gevaarre werdt, onder 't hevig fchie,- ; • ten en vuurwerpen der belegerden, tege^n den Tooren aangevoerd. Men vindt aangetekend;, dat de gantfche toeftel uit aalmoesien geltigr. was (t), en tweeduizend mark,gekost hadt, Het gelukte den Beleggeren , het ftormtuig? niet zonder gevaar, zo na aan den Tooren uj brengen, dat zy 'er den brand in kreegen^ Toen bemagtigden zy den Tooren ligtelyk. Een Luiksen Edelman beklom hem 't eerst. Deezen volgde een jonge Fries, die, metecnen; dorschvlegel gewapend, eenen vyandelyken Vendrig ter neder velde, en hem het Vendej ontweldigde. De menigte der, aanvalleren •, hier op toefchietende, werdt den Vyandtp rnagtig,(zO- De bezetting, die uit tweehon- 1 derd
(O GoDEFE.. Monach. ad anmim 1218.
X"J Oliver. Hill. Damiat. Cap. IX. col. 1404. f6) 't Vuurwerk, van welk men zig, ten deezen
tyde, veel in 't Oosten bediende, eu welk hierom 'Griekscb Puur genoemd werdt, hadt de hoedanigheid», dat het, ergens gevat hebbende, zeer vast hegtte, en bezwaarlyk te blusfclien was. Men weet tegenwoordig jiiet, hoe het gemaakt werdt. Zie Daniel Iliß.,.fe ffpnee, Tom. XV", p, 132, 143, |
||||
|
348 V A D E R L A N D S C H E Vilt Boek.
derdenvyftig man beflondt, fneuvelde groo-
tendeels, en moest zig, ten deele, gevangen geeveti. De Tooren ging over, op den vier- entwihtigften van Oogstmaand, 'na dat hy, drie maanden, belegerd geweest was. D« Kruisvaarders hadden hem zo dra niet bemag- tigd, of zy verbraken de Ketens, die de» Aroom flooten; waar door de Scheepvaart en de toevoer naar 't Léger open geileld werdt 't Liep egter nog eenen geruimen tyd aan^
eer 't beleg der Stad ondernomen werdt. De Saraceenen hadden zo veele Schepen, in den flroom, die de Stad van 't Eiland feheidde, doen zinken, dat men den gantfehen Winter doorbragt, eer men deeze en andere hinder- paaien te boven komen kon. Midlerwyi, ont- ftondt 'er eene befmettelyke ziekte in 't Le- ger, die veel volks weg fleepte. Ook bragt eene zwaare overiTrooming den Christenen groot nadeel toe. Doch de Saraceenen leeden niet minder, van de dapperheid der Belege- raaren, die, van den miniten toeleg op hun- ne Schepen, (Irenge wraak namen. Éinde- lyk, floeg een fchielyke fchrik, van welken de oorzaak niet gemeld wordt, in 't vyändelyk Leger, welk de Srad dekte. De Saraceenen» eenen donkeren nagt waarneemende, braken onverhoeds op,, en verlieten de Stad, Een groot getal der ingezetenen nam toen ook de vlugt. De belegeraars, en onder deezen ook de Graaf van Holland ( w), beitormden de Stad
|
||||||||||
|
Willem
1. |
||||||||||
|
Dnmiate
belegerd en inge- nomen. |
||||||||||
|
Cv) Tacoü. op. ViTRiACO Epift. II. ubifi/pra c. 251 &c
(v/) OtiVER. Hift. Damiat. Cap. XIV. tol; 141a» |
||||||||||
|
VfiLBöÉk. H I S T;0 R 1 Ei 7 349
Stad vervolgens zo hevig, dat zy, eindelyk,Wmm$
op den vyfden van Sla^tmaand des jaars 121 o, k aan hun overging (ar).-, Doch zy bleef, wei- 1219. nig langer dan twee-en twintig maanden, in '■ hunne mngt. Op den agtften van Herfstmaand des jaars 1221, werdt zy wederom door de Saraceenen overmeesterd (y). Naderhand is zy, in 't jaar 1248, ook met hulp der«Frie- zen, door Lodewyk den IX, Koning van Frankryk, herwonnen: doch, nog in't zelfde jaar, wederom aan deiSaraceenen afgedaan;», die haar geheellyk hebben doen (legten (2). .,;.-. Graaf Willem is, vermoedelyk, kort na de
eerfte inneeming van Damiate, naar Holland te rug gekeerd, fchoon de oude Schryvers zulks niet hebben aangetekend. Men leest zy- nen naam, onder eenen Giftbrief van Keizer Fredrik den H, getekend te Frankfort, op * den negentienden van Grasmaand, des jaars' 1220 (7), by welken, de UtrechtfcheKerk be-; vestigd wordt in de yryheid van Tollen te, Tiel, den Zeetol alleenlyk uitgenomen (0): waar, uit men fchynt te mogen afneemen, dat hy," -.:: :. :.,.,"",. u 1 tism :■■ 1 niet "'{**) Jacob, de Vitriaco Epift. III &IV. ubl fnprn c.204."
& 301. /Ecidii m Levrks Epift. epud Mart. <S? Durand, Thef. Tim. I. c. 874........- , ' (?) Iperii Chroii. S.- Benini Cttp. XLV. Part. XIX. c, 703. .
(2) Iperii CIiiqij. S.-Bcriini Cup. XLVII. Part. V. c. 724.,
Mf.ncon. Chron. in MaTTH. Anal. Tom. IX. p. 173 &c. (ß) Diplom. Fiitlr. II.hpud Hedam p. 2»2
(7) Men vindt,'t is Waar, (by Butkens Tropbéet
de Brabant Preiiv. p. 65, 66) ook verfcheiden' Brie- .. ' ,' ven, door Fredrik den II, in Grasmaand des jaars 1219, niet 1220, te Frankfort gegeven, en onder een* van doezen , leest men, ïnsgelyks, den naam des Gi'aavett •van Holland. Doch zo men op de verhaalen van oog- getuigen aan kau, was hy, toen en lang daar na, nog in Egipce. |
||||
|
$$d VAD E RL AND SC HE VIÏI'BóEft
niet lang na-Ybemagtigen van Damiate ,'■ in Ei
gipte gebleeven is. Van de verrigtingen des Bisfchops Van Utrecht, op den Kruistogt y vindt men niet anders gemeld, dan dat hy het Slot vaii Cefarea heeft helpen herftellen (£), en omtrent den jaare ïiaa, naar zyn Bisdom, te rug gekeerd is •(«•")." |
|||||||||||
|
felJSM
1, |
|||||||||||
|
XVIII
Onder- zoek, o de Haar- remmers Darniate door middel "van Zaag- fchepcu, lebben •helpen innee- men. |
|||||||||||
|
Wy hebbèrt de eerfte inneeming van Da-
fmiate5 tiit Schryvers,- die by dezelve tegen- woordig geweest zyn, een weinig uitvoeriger" te boek gefteld, op dat men van den netten tyd en oniftandigheden deezer Gefchiedenis ,< die, in onze Kronyken, doorgaans, duister en verward verhaald wordt, met te meer'grond,1 zou können oordeelen. De overlevering heeft eenige oniftandigheden van 't geval bewaard, die met geene egte getuigeflisfen te bevesti- gen zyn; doch hierom allen niet als onWaarag-i |
|||||||||||
|
tig behoeven aangemerkt té worden. Meß
gelooft, in 't gemeen, dat de Haarlemmers, onder Graave Willem, Damiate hebben hel- pen winnen: 't welk zeer wel zyn kan, fchoon de oudfte Schry vers alleen in 't algemeen vart Friezen, niet van Haarlemmers in 't byzon- der, gewaagen. Ook is 't nog. geene twee eeu- wen geleeden, dat men, in Haarlem, jaar* lyks, de gedagtenis deezer inneeming vierde' (isT). De Haarlemmer Karmeliet, Broeder Jan van Leiden, is, zo ver my bekend Is,* de eerde, die gefchreeven heeft, dat de Haar- lemmers, in 'c beleg van Damiate, geweest CO ReinaLd."adennum 1218. num. IS.
CO Beka in Ottun. I[. p. 69.
(O JONB Batav. Cup. XVJi. p. 434,-
|
|||||||||||
|
VIII. Boek. Hl STORI E. 35t
zyn (e). Hy leefde op het einde der vyfcien- Wilum '
de eeuwe (ƒ). Doch hy verhaalt ook, en *• niemant, meen ik, voor hem, dat de ketensy •'-''_ • die den Nylftroom flooten, door middel van Schepen, met'zangen voor ddn boeg, ver- '.j.,, broken werden: dat, met het Verhaal, welk .ssai Wy, van het verbreeken' deezer Ketenen, uiÉ Ooggetuigeny" gegeven ; hebbén, niet wel» fchynt overeen gebragt - te können worden. Volgens dit verhaal, zyn de'Ketens verbro- "; ken, na dat de/Tooren, aan welken zy met het één einde vast waren, reeds bemagtigd was. Maar wat fchyn heeft hetV dat 'men .:ór.;.:; zig, op dien tyd, van Zaagfêhepetf bediend hebbe, om deeze Ketens te verbreeken > die immers ligter losgemaakt of door gevyld kon- den worden ? Uit het berigt van eenen Schry-' ver der veertiende eeuwe (g), blykt wel, dat men zig toen bediende van zeilende Schepen, om Bruggen, Paalwerk en Ketens,in de ftroo- men, te verbreeken. Doch hy-meldt niét, -dat deeze Schepen zaagen voor den boeg hadden.' Ondertusfchen ziet men nog tegenwoordig ee- ne foort van afbeelding der Zaagfchepen, te Haarlem, in de groote Kerk hangen. Ook ge-* looft men, dat dé Haarlemmers ,■ ter gelegen- heid der inneeminge van Damiate-, het Zwaard en het Kruis, in hun Wapen, bekomen heb- ben (/*> ' ' - ••.;•• «Graaf Willem,- van den togt naar Egipte '<dz te O) Joann. A. Leydis Libr. XVIII. Cap. 20.
l/j Tiuthem. iii Script. Eccl.'-«« joh. G. üe Leydis. Xg') Marin. Sanut. Secret. Fiäcl. Crucis Libr. II. P. IV. Ctij'. Vil. p. 58. C& j Jöainn, A Leydis Lier. XVIII. Ca?. 20. |
||||
|
352 VADERLANDSCHE VIILBótt;
Willem te rug gekeerd zynde, yondt het Land. in vre-
"W de (*'), gelyk hy 't gelaaten hadt. Doch hy
XIX. beregtte het, naauwlyks twee jaaren na zyne
Graaf re rUgk0mst* frervende op den vierden van
fterft. Sprokkelmaand des jaars 1222 (£). . Graaf
1222. Willem de h heeft ;.de Stad Dordrecht van;
-------— Heirvaart en Beden vry verklaard (/); doch
de Brief, waarby zulks gefchiedde, is, myns
weetens, nergens voorhanden. ., > Keuren De oudfte my bekende Stads Vryheden of
d00rivr? beuren deezer Landen zyn, ook door Graa- delburg ^e Willem den I, en door Joanna, Graavin- gegcven. ne van Vlaanderen, gehuwd met Graave Fer- dinand, in 't jaar 1217, gegeven. Zy be- treden de Stad Middelburg, in Wakheren: welk Eiland thans, door de Vlaamfche en Hollandfche Graaven,. te famen, beregt werdt (?»)., Ongetwyfleld, gefchieddde dit, in gevol- ge van zeker Verdrag; hoewel wy zulks ner- gens gemeld vinden. By het Verdrag, in den jaare 1206, tusfehen de Graaven Lodewyk en Willem, ten overflaan van Filips«, Voogd van Vlaanderen, getroffen, was reeds een goed deel van Zeeland aan Willem afgedaan, "t Overige bekwam hy federt. Doch hy fchynt Zeeland Bewesten-Schelde van Vlaanderen ter ' Leen gehouden te hebben. Men vindt, dat hy 't Verdrag, in den jaare 1168, door Fi- lips van Vlaanderen, met Floris den III, ge- maakt, v^aarby Zeeland Bewesten-Schelde, ' s 1 als ■ f O Melis Stoke ia Willem I. il. 7?. „1.
(A) Beka in Ore. II. p. 69. (i) Zie Handy, y.-.n 1252, iv Balen Dordrecht il. 450.
"(m)7-7<fj DiploniRta 4hA. iai3. ajiui BoxttSRN. Tiientr. LVb. Huil, f, 23*. |
||||
|
VïILBoek. H I S T O R I fe. 353
ais een Leen van Vlaanderen, wordt aange- wille»*
merkt, bevestigd heeft (??). Doch wanneer 1. Zulks gefchied zy, blykt niet. Veelligt om- trent het jaar 1213, toen hy in Vlaanderen wasi En dan kon 't zyn, dat mcri, ten zelf- den tyde, ware overeengekomen, om Zee- land Bewesten-Schelde, of Walcheren ten min- fte, te famen te regeeren. De Keuren voor Middelburg, uit welken blykt, dat zulks, in 't jaar 1217, plaats hadt, komen, gedeelte- lyk, met de oude Friefche Wetten ^ overeen. Dit is 'er de inhoud van. „ De Ingezetenen v„ en derzelver goederen worden, door beide „ de Graaven^ in befcherming genomen. Op „ het vegten , verminken, kwetfen , flaari ,, en fchelden; op de vredebreuk; op het „ wederltaan van Schepenen, die vrede ge- „ maakt> of vonnis geveld hadden; op het „ veragteri van den Ban, op het aanneemeri, „ van wapenen, met een kwaad oogmerk,1 „ buiten of binnen de Stad, by nagt of by' », dage; op hetverkoopen van bedorven Wyn$ „ en op andere misdaaden, worden geldboe- „ ten gefield, ten behoeve des Graaven en „ der Stad, en fomtyds ook ten behoeve der ,, Schepenen. Misdaaden, binnen de Stadj 3, of terwyl de Graaf tusfehen Burpesfe en He- „ denesfe is (8), begaan, worden dubbel ge- „ boet. Doch géenen zwaarder dan vierdubbel. „ Allen Middelburgeren, onder welken ook ,, de Bewooners der Haven, de Arne genaamd* j, begreepen zyn, wordt eenerlei Regt ge- ,i gund.
t>3 nat Therswr. Marté-i. & Dokand. toni. i. col. 103-1 (8) Zie VII. Mit iL 251. Mut. (3){ II. Deel. Z |
||||
|
354 VADERLANDSCHE VHËBóAa
Willem „ gund. Elk moet voor Schepenen te regi
*• „ ftaan. Zo iemant, geroepen zynde, niet „ verfchynt, fchoon zig in Walcheren be- „ vindende, wordt hy, tegen den eerfleiï „ Regtdag, gedagvaard, en zo hy agterblyfr, „ of, verfchynende, zig aan 't Vonnis niet ' „ onderwerpt, wordt hy gebannen en zyii „ goed verbeurd verklaard. Schout of Sche- „ penen , eenen Klaager regt weigerende, „ mogen, voor dat zulks verbeterd zy, ner- ,, gens Vierfchaar over fpannen. Schepenen, „ door den Schout, op den eed, vermaand „ zynde, mogen geen Vonnis weigeren. Eea „ Burger, met een' Buitenman verfchil heb- „ bende, moet hem, voor Schepenen der „ Stad, daagen; en verfchynt hy, hy moet „ eenen Burger tot Borg ftellen. Van alle „ zaaken, die door Schout en Schepenen niet /j„ können afgedaan worden, valt beroep op „ den Graave, die daarover nier Schepenen „ te regt zit. Drie mannen geeven getuige- „ nis wegens een gefchil ter waarde van een „ Pond: wegens gewigtiger zaaken , Sche- „ penen, op den eed van drie Ooggetuigen. „ Niemant mag getuigen, dan die in de Stad „ gehuisd en gehoofd is, en fchot betaalt. Al- • „ Ie Opdregt van Landen of Huizen moet
„ voor Schepenen gefchieden. Het beftier / „ der goederen van Onmondigen mag, door
JT\t, niemant, aanvaard worden, tenzyhySche- „ penen rjorg itelle. Zo een Buitenman tegen „ een'Burger gevogten heeft, moetenSchouï „ en Schepenen hem zoeken te bevredigen. „ En zo hy weigert zig te onderwerpen,- moe- „ ten zy de Stads Klok doen kleppen, en alle „ Bui*
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 355
j, Burgers doen uittrekken, om hem te dwin- Willem
„ gen. Die de Klok trekt, buiten gemeene ü*
,, bewilliging, en die op het trekken van de
„ Klok niet verfchynt, zyn breukfchuldig.
i, Buiteriluiden, in Middelburg gevogten heb-
„ bende, moeten voor Schepenen te regt:
j, ftaan, en worden gebannen, zo zy 't weige.
„ ren. Een Middelburger, eenen anderen
„ weereldiyken Heer dan den Graave ver-
M kiezende, verbeurt tien pond aan den Graat
„ ve, en een pond aan.de Stad. En over dk
„ geval behoudt de Graaf het oordeel aan zigf
„, Ook doet hy Regt, over gefchillen tusichen
„ Buitenluiden en Burgers, op het Berigt van
„ Schepenen. Geen Middelburger mag, in
„ de Graaffchappen van, Vlaanderen en Hol-
„ land, gepand of vastgehouden worden, dan
„om eigen misdaad." \ Het "Opfchrift deezer
Keuren luidt aldus: In den naame des Vaders,
„ des Zoons en des Heiligen Geists, Amen. Dee-
„ ze Is de.Wet der Burgeren van Middelburg-,
„ Keure genaamd, bezwoeren door hen,, wier
„ maamen en zegels onder; dezelve^ gevoegd
„ zyn" En aan 't einde -der, Keuren leest
men:,,,..Vrouw Joanna, Graavin van Vlaan-
„ deren,Willefn,Graaf van Holland en hunne.
•„ Burggraaven van Zeeland hebben gezwoo-
■& ren, dat zy deeze J-Vet den Middelburgeren
,,, onfehendjjaar houden zullen. In ''t jaar des
•„ Heeren* een duizend ■ tweehonderd en zeven^
„, tien (o)," Wy hebben den inhoud deezer
-Keuren een weinig omftandiger te boek gefteld?
om dat zy ons de oude gefteldheid der Re.«
■mtM-- ' i geV-
£«) Zit jBosjiORN op Reiceusb. I. Ditl, W. 129,
Z 3 '''■'■'" ' ' ■•- - '■ J
|
||||
|
356 VADERLANDSCHE VIII.Boer.
Floris geeringe deezer Landen doen kennen. Men
lv* ziec 'er eenige overblyfiels in van 's Volks al- oude woestheid, en te gelyk ook eenige bly- ken van befehaafdheid, die allengskens toe- nam. Ook levereri zy ons het oudlte bewys uu, welk my voorgekomen is, van he: beëe- digen van 's Lands Voorregten, door den Graa- ve. De oudlie Keuren en Handvesten der andere Zeeuvvfche Steden; zo wel als die der Hollandfchen, welken eenige jaaren laater gegeven werden, komen, in 't voornaamlle, met deezen, overeen: waarom het niet noodig zal zyn, dat wy 'er, in 't byzonder, van ge- waagenv - xx. Floris de vierde, Zoon van Graa- Floris Je ve Willem, die ftiï omtrent twaalf jaaren be- 1V- reikte, volgde zynen Vader in 't Graaflyk be- graaf. w'nc* van H°Uan^ en Zeeland op. Buiten twy- fel, heeft hy^ eenen tyd lang, onder Voog- dyfchap geitaan: misfchien wel van zynen moe- derlyken Oom Gerard, Graave van Gelder, Sie hem, in Blóeimaand desjaars 1222, ver- belde, toen hy de Krooning van denRoomsch- "Kuuing Henrik te Aken bywoonde (j)), en tiern eerlang in den Sdgtfchen kryg' inwikkel- de. Twee jaaren Was hy voor Graave erkend geweest, toen hy, op zynen eigen grond, te 'ïièósdttinen, een Nonnenklooster van de Cis- 'terfienferOrde Itigtte. De Giftbrief, die, op den vyfden van Blóeimaand des jaars 1224,ge- tekend was, werdt, onder andere Edelen, 'door Bartholomeus van Haarlem, Jakob, Burg- graaf [ van Leiden ] en IVilkm Molenaar be- ves-
|
|||||
|
Qp~) f'cytz Butkbns TiOphét« de Blabaótj Preuyes />. SS.
|
|||||
|
VIII. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
357
|
|||||||
|
vestigd (<7). Men ziet 'er uit, dat de Graaven Florii
van Holland, ten deezen tyde, reeds hige IV. naars waren van den grond omtrent den Maa- ge, alwaar zy, omtrent dertig jaaren laater, een Hof ftigtten. Graaf Floris hadt nog niet lang in 't Graaf- Onlusten
lyk bewind geweest, toen 'er een hevige twist tusfchen ontdondt, tusfchen Otto den II, Bisfchop van j^" Bis" Utrecht, en Gerard, Graave van Gelder, injfan{j_ welken Graaf Floris ook betrokken werde, trecht en Da oorzaak wordt niet op eenerlei wyze ver- denGrsa- haald. Sommigen willen, dat de Bisfchoppely- l? .\an ke Amptenaars in Salland, door veelerlei kne- velaarycn, 's Graaven Leenmannen aldaar, tot eenen opitand getergd hadden, die, door den Graave, werdt aangeftookt (r). Doch ande- ' ren vernaaien, dat Graaf Gerard den Bisfchop- pelyken, die langs den Ryn handelden, te Lo- bed, nu in 't gemeen hetTol/mis genaamd, te zwaare Tollen doen afperfen, en daar door ftolFe tot ongenoegen gegeven hadt. Egter ftaan zy toe, dat de Sallandcrs ook klagtig vielen over den overlast, dien zy lyden moes- ten van 's Bisfchops Paarden, die, tweemaal 's jaars, op hun voeder kwamen aazen (7). Zo hoog liep de twist, dat hy, niet dan door de wapenen, fcheen te können bygclegd wor- den. De Bisfchop, geholpen van zynen Broeder, Graave Herman van der Lip, en van Dirk, Bisfchop van Munster, bragt te Deventer een Leger byeen, en rukte in Sal- land. By Herkelo, lagen de Sallandcrs ver- fchanst.
C?) Diplom. n<!e in Siipp'em- M:r.yi!i Tom. II. Oper. Dipl.
p. «4y. Viiie & M^Tiii. Amil. Tom. 111. p 437. (r) 1SRKA iu Otton. II. p. f19. fs') Anonym, de UeU. tätiaj. Cap. XVIII. f. 14. 23 |
|||||||
|
S58 VADERLANDSCriE VIH.Boek,
|
||||||
|
Floris fchanst. Ook hielden hunne voornaamftfc
1V- Hoofden, twee Heeren van Voorst, beido Bisfchop Herman genaamd, en Dirk van Boekhorst zig Otto de 0p hunne Sloten.. De Landftreek ftondt toen, ■wijiJde" aIornme5 onder water: 't welk de ondernee- Saikm- ming derBisfchoppelyken te moeijelykermaak- di-'rs. te. Zy overwonnen egter dceze zwaarigheid, doorwaadden 't verdronken Land, en overvie- len dcSaIlanders;die,zig te zwak bevindende, voor een klein gedeelte gedood; doch by me- nigten gevangen genomen werden. De twee Sloten Voorst ch het Slot Boekhorst werden toen ook door de Stigtfchen bemagtigd. De Bis- fchop keerde eerlang als overwinnaar naar De- venter, daar 't Leger afgedankt werdt (j). Doch in 't volgende jaar, werdt de Stryd her- vat: in welken de Graaf van Gelder zig nu t)e Gel- openlyker mengde. Hy verbondt zig met /Val- belmlen raven-> Hertog van Limburg, Henrik, Graaf eenig 1'iïv Seinen of Sain by Koblents en Floris den voordeel i.V. Graa.f van Holland. Ook liep het gerügt, 9P de dat Engelbert, Aartsbisfchop van Keulen, die fchen. r'°S onlangs, op bevel van Keizer Fredrikden II. (?/), het gefchil over de Tollen te Lobed, tusfehen den Bisfchop en den Graave van Gel- der, hadt bygelegd (V), nu dien Graave, die A zyiis Moeders Broeders Zoon was, onder de hand hulp toefchikte. Graaf Gerard hadt eerlang, omtrent den Ryn, een Leger van tweeduizend Ruiters en een goed getal vart Voetkncgten byeen gebragt; zonder dac hier Hollanders onder waren. De Bisfchop hoop- t«
(O Anonvra. tle Reb, Ultra). Cap. XVIlf. p. 14, 15,
la) Diplom. Fridcr. T! apvd Heuam p. 19-. (.y) Auonym. de Rei). ÜUtaj, Cup, XVill. p. 14. |
||||||
|
'::<
|
||||||
|
VHI. Boek. HISTORIE. 355
|
|||||
|
ce op onderftand uit Brabant en Vlaanderen; Florh
doch die miste hem. Des moest hy zig met W. de hulp zyner voorige Bondgenooten verge- noegen : waar by nu zyn Broeder Gerard, Aarts- bisfchop van Brecmen, nog eenig Krygsvolk voegde. Disfchop Otto beloofde foldy, om 't Volk tot den Krygsdienst aan te moedigen: doch hy kon in alles niet meer dan duizend Ruiters en een bekwaam getal Voetkneg- ten byeen brengen. Dit Leger werdt, in twee hoopen, verdeeld, enter wederzyde van het Water de (9) Hunepa gefchaard. Doch Graaf Gerard, veel magtiger zynde, verdreef deeze benden zonder moeite , noodzaakende den Bisfchop de wyk te neemen naar Deventer: welke Stad eerlang belegerd werdt (w~). Ondertusfchen werdt het Stigt, aan twee De Um-
ändere oorden, door de Gelderfchen en delan<-ler>\ Hollanders, ontrust. Aan den kant der Ve- ™Ge"inm luwe, waren egter de Stigtfchen te fterk, en noodzaakten de Gelderfche Ruiters, de Land- ftreek te ruimen. Graaf Floris hadt eene Vloot Schepen uitgerust, die, langs de Lek, naar boven gevoerd, en gebruikt werdt, om ee-, ■nen inval in 't Stigt te doen aan de Westzyde. Onder anderen werdt de * Stede 't Gein en * f7//a. liet Bisfchops Huis aldaar aan de vlam opge- offerd. Eerlang werdt 'er egter een Beftand Vrede getroffen, voor eenen geruimen tyd: en Cc- «stehen dert tStigtca
(w) Anonym, de Rel>. Ultraj. Cap. XIX. p. ij. v.eiucr.
(9) Dit watertje viel, by Deventer, in den Ysfel. ü»
naam is nog bewaard in een geweezen Klooster daar om-
frenj, in 't gemeen Tonncpe; doch beter Ten Ihmtepe
genaamd. Vide Alting. Notit. Qerman. wfer. P. 1{.
Z 4
|
|||||
|
36o VADERLANDSCHE VIII.Doe«.
EfflUj dort, door bemiddeling van den Pausfelyken.
iy« Gezant, Koenraad, Bisfchop vati Porro, cene vaste Vrede (x). De Graaf van Gelder ftondt, by deeze gelegenheid, zyn Regt tot herürost- *ampt van Salïand, welk hy van Gerard van Boekhorst gekogt hadt, aan den Bisfchop van,' Utrecht af: welke aflland, den twintigflen van - Sprokkelmaand des jaars 1226, door den Roomsen Koning Henrik-, Zoon van Keizer. Frediik den (I, bevestigd werdt (y). Doch de Bisfchop gaf den Graave, daarentegen, twee duizend mark zilvers (2), een vry eigen goed in Else, en een in Odelenberg (a). De ove- rige opengaande gefchillen, tusfehen den Bis- fchop en den Graave, waren reeds, by eene, overeenkomst, op den negentienden vanWyn- ,„- maand des jaars 1225, in de Neda, of Grebbe, van wederzyde, aan goede mannen verblee-
véri. Met Graave Floris den IV. werdt, ten «elfden tyde, gehandeld. De Bisfchop moest hem agt honderd ponden tellen, voor welke fomme, zekere Hollandfche Dienstmannen, tot onderhoorigen des ßisfehops, verklaard wer- den (c). Wegens het leggen van zeven Hui- zen in den (1) IVendeldyk, was ook gefchil ont-
O) Anonym, de Reb. Ulw.j. Cap. XX. p. 16. Beka ra Ott,
■ V- P- 7<-- ' '
(ƒ) Diplom. Henrici apnd Hedam p. 197. ffids 6? Mat*
TTH/kum ad Anonym, de Reb. Uitraj. p 14.;. * C-O Anonym, de Rel). Ultraj. Cap. XXV. p. 2*. f«) Anonym, de Reb. Ultraj: Cap. XXI. p. iS.' ■ £f>) dpyd Hedam p. lya. Ie ) Anonym', de Reb. Ultraj. Cap. XXI. p. 16. (1) Flöris de IV.'heeft eenen kostbaaren Dyk pe-
legd,vnn Amerongen tot Schoonhoven, langs den Ryn 511 Lek. Doch deeze is de Weiideldyk uiet gewee«. |
||||
|
VIII.BoEK. HISTORIE. 361
|
|||||||||||
|
pntftaan, beweerende Graave Floris, dat de Flori»
Bisfchop vier van die fluizen leggen en on- IV.. derhouden moest; terwyl de Bislchop llegts XXI. tot het onderhoud van drie fluizen vcrftaan ^f' wilde. Doch den zes en twintigilen van Louw- ^"t I™1- rnaand des jaars 1-225, kwam men overeen, iand, we- „ dat vier mannen des Graaven, met naame gens hec „ Willem van Teilingen, Willem van lig- te&'i™ „ mond, Hugo van Naaldwyk, en JakoL>, ze«"In „ Burggraaf van Leiden , zouden moeten den Wen- ?, zweeren, dat de Bisfchop gehouden was deidyk. „ vier Sluizen te leggen, in welk geval hy „ zig naar hunnen eed gedraagen zou: doch „ zo zy den eed weigerden, zou een van de „ vier Bisfchoppelyke Raaden,die over ditge- ,, fchil gehandeld hadden, te weeten, Wou- „ ter, Proost van S. Pieter,Gozewyn, Proost ,, van S. Jan, Gysbrecht van Amftel oi'.Ar- „ nold Loef", by eede verklaaren moeten, hoe „ 't met de zaak gelegen ware, waarnaar men „ zig wederzyds zou moeten fchikken («Q." Bisfchop Otto was naauwlyks met de Graa- XXII,
yen van Gelder en Holland bevredigd, of hy Gronin- |
|||||||||||
|
werdt ger ei*
wcrat Urent< |
|||||||||||
|
C<0 Inflrtim. Compofit. Vide apv.i Hedam p. 200.
|
|||||||||||
|
Ook fchynt hy, eerst eenige jaaren na het maaken van
dit Verdrag, gelegd te zyn. Zie Bëka in Ottonc lil. p. 75. De Wendeidyk. is, naar alle waarfchynlykheid, de-Dyk geweest, die, langs het Y, van Velzen, tot digt aaii Muiden, loopt: in welken, al van ouds, Slui- zen gelegd zyn, onder anderen,om het Rynvvater, dat, federt het verftoppen van den uitloop by Katwyk, dik- \yils over zyne Oevers liep, geregeld te loozen. In de veertiende eeuvye, kwam men overeen, dat het Stigt twee deezer (luizen bekostigen zou. Handv. van Ryn- land, bl. 12, 15, 17. Begin, Foor/g, en Linde der Eif- sraafl. Bedien, bl. 88. 1 ' Z5
|
|||||||||||
|
3fo VADERLANDS CHE VIILBoek:
Flor« werdt in eenen nieuwen Kryg ingewikkeld»
IV. waar in hy hunne hulp behoefde. Egbert, fcheOn- Burggraaf van Groningen, was, ten deezen lusten, tyde, oneenig met de Gekkingen, een ryk en magtig Geflagt daar ter Stede. Dit liep zo ver, dat de wederzydfche aanhang, t'eenigen tyde, op de markt, handgemeen raakte. De Burggraaf behieldt hier de overhand. De Ge- lekingen zagen, federt, naar hulp uit, en vonden Rudolf, Slotvoogd van Koeverden, gereed, om hen by te fpringen. Men hadc voor, Egbert in zyn Huis te overvallen, en te dooden, of ter Stad uit te jaagen. Bisfchop Otto kreeg ondertusfchen kennis van deeze oneenigheeden, en begaf zig, in aller yl, naar Groningen, alwaar partyen voor hem ge- hoord werden, en de twist, in fchyn ten min- jflen, bygelegd. Doch Rudolf van Koeverden, die geene vrede zogt, bewoog eenigen der Gelekingen, om hun woord in te trekken (e). De Bisfchop kon, voor zyn vertrek, niet ad- ders te wege brengen dan een beftand, 't welk tot zyne wederkomst duuren zou. Egbert on- dernam, na verloop van eenigen tyd, een Slot op te werpen, te Glumme, nu Glimmen genaamd, niet verre van Groningen: welk bedryf zyne partyen hielden te ftryden met den inhoud van 't beftand. Straks was Rudolf met de Dren- ters op de been. 't Slot werdt belegerd, be- magtigd, ten gronde toe afgebroken, en Eg- bert genoodzaakt, naar Friesland te wyken. Hier wist hy egter, binnen kort, zo veel Volks by een te brengen, dat hy 't beleg van Grcr
CO Aiaionyin. Uc Rcb. L"ltr.ij. C«p< XXII. p. 17.
|
||||
|
VI«. Boek. HISTORIE. 363
Groningen, daar Rudolf nu 't opperbewindFloius
hadt, ondernccmen durfde. Ook gelukte het J-v*; hem, eerlang, de Stad te overmeesteren, die, grootendeels, door de vlam, vernield werde, Egbert liet toen de S. Walburgs Kerk van nieuws verfterken, en wilde geene andere In- wooners in Groningen dulden, dan die zyne belangen toegedaan waren, Rudolf en de Gelekingen, die de Stad
hadden moeten ruimen, fpaarden cgter moei- te noch kosten, om Egbert eene kans af te zien (ƒ<). De Bisfchop, van hunnen toe- leg verftendigd, hadt eenige Ruitery, in Sal- land geworven, geplaatst in Umme of Om- men, om Rudolf te (luiten, doch deeze ver- floeg.de Sallandfche Ruiters met weinige mau- fchap, en baande zigden weg, tot het beleg van Groningen, welk, met een aanzienlyk Leger, te Dalen, te Loon, en in andere Plaatfen van Drente niet alleen, maar ook te Steenvoor!, te Goor, en elders geworven, ondernomen werdt. De Gelekingen voegden 'er zelfs nog een goed deel Friezen by. Groningen werdt, eerlang, zo zeer in 't naauw gebragt, dat Bisfchop Utto genoodzaakt werdt, aan alle kanten, naar hulp uit te zien, en binnen en buiten het Stigt Krygsvolk te doen verzamelen. Graaf De Graa^ IGerard van Gelder, zo onlangs met hem ven van
verzoend, boodt hem, in perfoon, zynen ^°ila?f dienst aan. De Graaf van Holland voorzag helpende hem van een goed deel Krygsvolk. Zo dee- Stigc-. den verfcheiden' andere Heeren. Alle dee- fcheis. ge benden verzamelden zig te Ommen, al- waar {ƒ) Anonym, de Heb. Ultfnj. Caj>, JyXIV. f. 17, 18,
|
||||
|
564 VADERLANDS CHE VIILBok,
Ftoius waar zy, door den Bisfchop, gemonfterd
IV. werden. Voorts trok hy met zyn Leger naar Nyenftede, alwaar federt het Slot Hardenberg geftigt werdt, van daar naar Bergen, en ein- delyk naar Anen, alwaar hy zig nederfloeg. De Leeftogt en Krygsbehoeften werden het Leger, in eene groote menigte van Vaartui- gen, langs den Vegtftrootn in Salland, nage- voerd. Op het gerügt van 's Bisfchops aan- togt, brak Rudolf op van voor Groningen, en floeg zig, by Koeverden, niet verre van 't Bisfchoppelyk Leger, neder. De wederzydfche Legers werden, door een moeras, dat niet bo- ven eene halve myl wyd, en met geen ge- boomte noch kreupelbosch bezet was, van een gefcheiden. Eer men handgemeen raakte , werdt 'er over een Verdrag gehandeld; doch vrugteloos. De Bisfchop verklaarde de goe- deren van Rudolf en eenigen van zyne maag- fchap en aanhang verbeurd; doch dit baarde 1226. verbittering, geen' fchrik. Op den zeven en •>-------twintigften van Hooimaand des jaars 1226,
werdt de ftryd van 's Bisfchops zyde aange-
vangen (2). Rudolf van Goor voerde de ben- den aan, en werdt van den Bisfchop, die 't volk, door 't vergunnen van aflaaten, en 't fchenken van den Herderlyken zegen, ten flry- de hadt aangemoedigd, van den Graave van Gelder, en van 't gros van 't Leger, tot aan 't moe- ras gevolgd, 't Gevegt begon hier in 't water. De
(2) Deezo dag was ook die van 's Bisfchops dood,
volgens de Stictrche Schryvers. Zo zy 't regt hebben, moet de jaartekening verkeerd zyn in eenen zyncr Brie- ven, gegeven in den jaare 1228, te vinden by Bücbe- l;us ad Hedam p. 202. |
||||
|
VIH. Boek. HISTORIE. $6$
De Bisfchoppelyken, die meest allen zwaar ge- Flor« *
wapend waren, fchooten verre te kort, en wer- W» den, door de Drenters, van verre met pylen en laufen, van naby met zwaarden, by me- nigten omgebragt. De fchrik en wanorde Neder- werdt haast zo groot in 't Bisfchoppelyk Leger, |*aS <-a dat men 'er alomme aan 't vlugten floeg; 'tB?°choap welk in 't moeras moeijelyk en gevaarlyk was. Otto den Ook verdronk 'er een groote menigte volks. II. De Bisfchop zelf werdt gegreepen, en na 't uitftaan van verfcheiden' mishandelingen, wreedelyk omgebragt. Men fchoor hem, mee een zwaard, de Priesterlyke kroon van 't hoofd, dat 'er vel en vleesch aan hangen bleef, ftak hem den hals af, en dompelde hem toen in 'c water, 's Bisfchops Broeder, Dirk, Proost van Deventer en Oldenzeel, Itierf aan eene zwaaï- re wonde in 't hoofd, en werdt naderhand tfe Deventer begraaven. De Graaf van Gelder en Heer Gysbrecht van Amftel,ook gëkwötéu zynde, werden gevangen naar 't Leger van Rudolf gevoerd. De voorraadfehepen, die op de Vegt lagen, vielen ook den Drenteren in handen. -Kortom de nederlaag der Scigt* fchen was volkomen. Zy verlooren 'er vier 00 °f vyfhonderd man in (/;). Doch het ver- lies van de andere zyde wordt nergens be- groot. Het Lyk des Bisfchops werdt den zy- nen overgeleverd, en in de S. Maartens Ker» ke te Utrecht begraaven. Terwyl de Utrechtfche Geestelykheid ver- xxiir.
gaderd was, om eenen nieuwen Bisfchop te ver- Wïibrand kie-wordt
(#) Anonym, de Reb. Ultraj. Cap. XXV. p. ai. GoDEtRié.
Monach ad imnum Ü27. {_hj £«.u\ in Uuoii. il, p, 70. De verweerd. BbKa H. %%$, |
||||
|
3Ö6 VADERLANDSCHE VUL Boni,
Füoris kiezen, werden Graaf Gerard van Gelder en Heer
IV. Gysbrecht van Amftel, die nog niet volkomen Bisfchop geneezen, doch, voor zekeren tyd, op hun van u- woord van eer, ontflaagen waren, op bedden, trepht. midden in 't vertrek gebragt: daar zy, door >;a «-'■•©rottig fmeeken en het vertoonen hunner won- ' ' ;den, te wege bragten, dat IVtlbrand^ Bisfchop , yan Paderborn, en Bloedverwant der Graaven '.uvaö Gelder en van Holland, tot Bisfchop van Utrecht verkooren werdt. Graaf Floris,die, nu zestien jaaren oud zynde, by deeze verkie- zing tegenwoordig was, gaf 'er ook zyne item toe Q\ Wilbrand was dapper en fchranüer, en geoefend in den Kryg, Men verwagcte derhalve van, hem, meer. dan van iemant, de verlosfing. der gevangen Heeren, en de herftelling van ,de vervallen' zaak-en des Bis«- doms. Ook was hy naauwlyks, met 's Paufen verlof, van 't Bisdom van Paderborn,-naar /dat van Utrecht, overgebragt, of hy rustte zig toe ten ftryde tegen de Drenters. De ge- vangen' Heeren werden haast «op.-vrye voeten gefield (£> Doch 't leedt nog eenige jaarén, veer hy de Drenters bedwong (/_). Pvudolf van •Koeverden viel hem, in den jaare. 1230, in handen» en eindigde zyn leeven op een Rad (jni), En in 't zelfde jaar, werdt 'er,een voor- deelig Verdrag voor den Bisfchop met de. Drenters getroffen (»). r . _- - . Om»
MVÄ2 CO Anonym, de Reb. Ultraj. Cap. XXVhp. aa.
:' ■ Qk) Anonym, de Reb.; Ultraj. Cup. XXIX. p.-*4'. :-..■">
■-1 rn GebEFa. Monach. ad annum 11.1V, •'-" ' (mj Anonym, de Reb. Ultraj- Cup. XXXV. p. 31. Godkfr,
MoMACii. äd annum 1231 ■ (n) Arionyni. de Reb. Ulrraj. Cup. X$XVIII. p. 35- WW»
ttt VVtilibt. f. 7»»??. ,. ,,• , |
||||
|
VlIL Boek. HISTORIE: gc7;
"•-Omtrent deezen tyd, ontdekte men, in 'tFLoius
Aartsbisdom van Breemen, onder de Statin- IV.: gers, die, op de grenzen van Friesland en Saxen, xxi V. aan de Wezer, waarnu de Graaffchappenontdek-' Oldenburg en Delmenhorst leggen, woonden, ^'"6 vai^ en in vericheiden' andere deelen van Duitsch- genajag.i land, met naame aan den Rynkant, eene zoo-de Kette- genaamde Kettery, die veel gerugts maakte, ry onder |
|||||||||
|
en, onder anderen Graaf Floris en de Hollan-
|
dingers.
|
||||||||
|
ders in de wapenen hielp. Onze oude Schry-
vers fpreeken weinig van de eigenlyke reden, om welke de Stadingers in 't vermoeden van Ketterye geraakt waren. Sommigen verhaalen, dat zeker Priester onder hen, van eene aanzien- lyke Vrouwe, op Paaschdag, te gering een gefchenk ontvangen hebbende, haar den Of- ferpenning, in plaatfe van het misbrood, in den mond itak; 't welk haaren Man zo zeer vertoornde, dat 'er een oproer in de Plaats uit ■ ontftondt v in welk de Priester omkwam. En deeze daad, ongeftraft blyvende, zou by den Aartsbisfchop van Breemen, zo euvel ge- nomen geweest zyn, dat hy 'er de Stadingers allen om in den ban zou hebben gedaan (o): waar 'na men hun ook den blaam van Ketterye aanwreef. Doch ons is, na het nafpooren der ëgtite Gedenkfchriften, waarfchynlykst voor- gekomen, dat zy byna geheel ten onregte van Ketterye befchuldigd zyn, en, voornaamlyk, om gefchillen wegens de inkomften en het Regtsgebied des Aansbisfchops van Breemen, in den haat geraakt waren Q>). 't Zal der moeite 'wel
: (iO Wilhelm. ProcVRAT. ad annum 1234.
(p) Vidi Heiui. CyaNEiu CbfOji. «d rnnum 123t, 1232. j. |
|||||||||
|
3<S8 VADÉRLANDSCHE VliLBoHk
Florb wel waardig zyn, dit een weinig omftandiger
W> te toonen. :-
Stjiat en De Stadingers of Stedingers bewoonden Hiltone eene Landftreek, die nog Sted'wgerland ge~ Stacih" naarad wordt, en, oudtyds, een gedeelte vaa gers.- Rustingerland uitmaakte (jf). Men rekende ze ook onder de Friezen (>). Gerard, Aarts- bisfchop van Breemen, hadt, om de Stadin- gers, die, zo hy waande, in 'c weereldly* ' ke, zo wel als in 't. geestelyke, onder hem benoorden te Haan, te beter in bedwang te houden, in, 't. jaar i % 13, een Slot; Sluttere genaamd, geftigt in hun Land Qs~), welk Slot, door .de Stadingers, federt, om verre gehaald was (/). De Graaven van Olden- burgs den Aartsbisfchop geen weereldlyk be- wind willende toeftaan over Stadingerland, toelk zy, als een gedeelte van hun Graaf- fchap, aanmerkten, hielden den Stadingers de hand boven 't hoofd, en verdedigden hen, tegen den Aartsbisfchop. De Stadin- gers' waren, gelyk de Friezen, tot welken zy behoorden, yverige voorftanders hunner vryheid, en hadden 'er, reeds in de voor- gaande . eeuwe, yerfcheiden' blyken van ge- geven (u),' : -'t Was dan niet vreemd, dat zy, ook nu, den dwang des Aartsbisfchops niet hadden können dulden. Doch decze . , , vat- (jD Cliron. O'denburs. P. II. Cap. I. p'. 97'.
(/•) Poüta Saxo de Ooft. Caroli Magn. ad annum 793. (O Chron. Oltlentiuig. /'. 1. Ccp. XIX. p. 62. f ty IIenr. H'oi.tf.r! Chron. Uauutl. int. Meiuomh Rer. uerman. Script, Tam, II. p. <jU- (Mj Vitit J. 0. IUïtsri de Pago Sceding& Stedingls. f. 17, |
||||
|
VÜL Boek: H ï S T O R I fc 369
vatte de wapenen tegen hen op, in 't jaarFLoms
i 229, met zulk een' uitflag, dat hy, in eem 1V* hevig gevegt , de nederlaag beliep CO- Graaf Borchard van Oldenburg, federt den. Kerkvoogd zynde bygefprongen, werdt, in* 't volgende jaar, door de Stadingers-, over- wonnen, en verloor tweehonderd man in den ftryd (ie). De Aaftsbisfchop, ziende, dat zyne magt niet beftand was, tegen de; Stadingers, was op middelen bedagt, om den Paus, en, door deezen, eenige an- dere voornaame Heeren op zyne ïyde te winnem 't Was, ten deezen tyde, in verfcheidenl Oor-
deelen van Duitschland, en onder anderen, fpr°ng Ook in Friesland, in gebruik geraakt, men- ^L;"*, fchen van allerlei ftaat en rang, over Kette- rye, aan te klaagen,. te, onderzoeken, en zelfs ter doodftrafte tei vorderen. (x). Al- lermeest yverden hier in de BredikHeeren óf Dominikaanen, en de Minderbroeders of Franciskaanen: met naame de eerften; wier órdè, in den jaare 1216, door Dominikus^ eenen Spaanfchen Monnik,, ingefteld was, om tegen de Ketteryen te prediken. Doch hy en zyne Opvolgers maakten, federt,, met Pausfe- lyke magt, gefterkt, hun meeste werk, om menfchèn, die eenige nieuwigheid leerden^ ik' 't Geloofr te onderzoeken-: welk bedryf, -f ; Lbio: met X.y") Chron. Lüneburg, toCotteft. Eccard. Turn. I. C. 1404,
*4°5- . ... Cw) Chióh. Lüneburg. C. 1405. Hermanni CornsHJT
■Cliroii. ad.annwn ISJI. <i 8öa. C*) Addiu ad Lams. Schafnab. cd anms 1232, I»33«
|
|||||
|
IL* Deej,, Aï
|
|||||
|
"~^"1—■"^^^^"—!"««i«mBB«^j
|
||||||
|
3?o VAETERLANDSCHE VIH.Bö**?
f Lotus niet het gene 'er aan vast was, federt, deir
IV. naam van Inquifitk of Onderzoek kreeg. Zul- ken, die zy fchuldig hielden, werden veroor- deeld , en dikwils aan den weereldlyken Reg- ter overgeleverd: waarna zy, gemeenlyk, ten' vuure gedoemd werden. Of hadtzig eenegant- fche Stad of Landftreek aan waare of gewaan- de Ketterye fchuldig gemaakt; de Paus deedr,- 'er Kruisvaarten tegen prediken, gelyk eer- tyds alleen tegen de Ongeloovigen plag te ge- fchieden; en geheele Volken werden te vuur en te zwaard verdelgd. De Dominikaaner Monnik Koenraad van Marpurg, deedt thans,- bier te Lande, veele Menfchen om Kettery ten vuure doemen: doch, naar 't getuigenis zelfs van Kerkelyke Schryvers, die deezen tyd beleefd hebben, fommigéh te regt, anderen ten onregt (c), en mec ^° vee^ ontydigen fpoed, dat de befchuldigden naauwlyks ge- hoord waren, of zy werden veroordeeld én gedood (i). Befchul- De Aartsbisfchop van Breemen bediende digingen zig van deeze omftandigheden, om de Sta- tegen de dingers by den Paus, Gregoor den IX, van gers!'1" Ketterye te befchuldigen. De meeste Schry- vers komen hierin overeen, dat hunne Kette- *y, vöornaamlyk, beftondt, in het weigeren van de Tienden aan den Aartsbisfchop: 't welk liögtans min vreemd gevonden kan! worden-, als men aanmerkt, dat zy het weereldlyk Regts- gebied der Kerke van Breemen niet hebben wil-
(e) Gesta Archiep. Trevir. Cap. CLXX. .int, &UKT.& Ö&-
»ANtr. Ver. Momnn. Tom. IV. r. 24a. (<0 Go»bfr, M^NACfy f(/ «WW«» I3J3. |
||||||
|
/
|
||||||
|
Vilt. Bö'teK. HISTORIE. §fi
'willen erkennen, ën dén Huize van Oldenburg F L<?tus
meer genegen wären: waarom zy den Aarts- ï». bisfchop ook veelligt geweigerd hebben \ 't ge- ne hém, naar hét Kerkelyk Regt dier tyden, geoordeeld Werdt: toe te komen. Anderen fchryven, 'dat zy, Graave Otto van Oldenburgs die eèri Slot, in hun Land, bewaarde, en wiens Volk ee'nige baldaadigheid omtrehr hun- ne Vrouwen en Dogters gepleegd hadt, ver- jaagd hebbende, eh daarover van den Aarts- bisschop in dén ban gedäari zynde (tf), des- onaangezieh, de älCerkdien(teri hadden byge- - woond: 't welk, in dien tyd, voor eene ongehoorzaamheid, die erger was dan Afgo- 'derye, gehouden werdt (f), en daarom, zo 't fchynt, gelegenheid gaf, dat men hun van èigenlyke Afgoderye en Duiveldienst befchul- Öigde (g) Doch uit eehen Brief vah Paifs Gregoor (A) blykt, dat men hem beüzelag- tige en gantsch ohgelooflyke dingen van de Stadingers Kädt diets gemaakt: by voorbëeldi ;, dat zy iërhant, die tot hén overkwam ^ eerst „ eene groote Padde, daar na een' blëek% maï ;, ger' man deedeh kusfen; waar op" hy yskoüd iJ werdt, eh 't gantfché Katholyk Geloof ver% ,, gat: dat zy, daarha, een Nagtfeèst hiel* ,, den, in welk, na 't uitblusfchè'n van 'ê „ 'licht ï allerlei ongebondenhedën bedreeven ,, werden:" een wahbedryf, welk oudtydsden Ma-
tO Chronic. Erfordienf. cd annum ti-,z,
.£ƒ) Empkis Chronicon p. 97.
' Kg") CoRKEt.n 2antfuet Chronicon ad annum »132. Bs-
KJi in Oïton. III. p. 75. • . , (A) Apnd Rainald, ad annum 1233- "• 42' #• 1035* Fiji*
tauft Fleu&ï Hift, Eccl, Toé, XVII. p. 51. Aa 3
|
||||
|
37* VADER LANDS CHE VIII. Boz«
Fi.oRf3 Manieheërs, en federt den meesten Ketteren-
, !*•" tfi Jast gelegd werdt. Voorts zouden zy geleerd .Rebben „ dat Lucifer, ten onregtc, uit den „Hemel geltooten was, en dat zy eenmaal, .,., door en met hem, hoopten behouden te „worden;" met andere ongerymdheden van * deezen llempel: de minfte van welken genoeg was > om den Paus te beweegen, dat hy eene Kruis- Kruisvaart tegen hen deedt prediken (f). Ook vaarten fcbryvcn fommigen, dat zy, door Keizer Fre- ^,e" drik den II, in den Ryksban werden gedaan predikt. (*)• Eene menigte van Predik-monniken was $erftond op de been, om de Landsheeren en ,'t Volk, langs den Ryn, in Westfaale,, in Bra- bant, in Vlaanderen, en in Holland, tegen de' Stadingers op te hitfen (J). Twee van deeze Predikers, in de Friefche Landftreek Fivetingo- gekomen, en te Appingadäm niet wel ontvan- gen zynde, trokken naar Groningen, en "ichroomden niet, aldaar, openly k te leeren, dat «die var* Fivelingo, zo wel als de StadingeFSy in den ban, behoorden gedaan te worden: wel- ke hardheid veelen mishaagde, en oorzaal; was, dat weinigen het Kruis tegen-de Stadin- gers aannamen. De; Appingadammers egtery die zig reeds verdagt hadden gemaakt, moes- ten van de eerften zyn (*»). XXV. In Holland, werdt een goed getal €raaf- Schepen uitgerust, fommigen fclryven wel drie-
(0 Gooefr. JJonacii. cd. axnum 1234. Hehsi. Cornbrjp
Cliron. ad anntim 1239- '• "79« C*) E. Bekingha Hifi. van Oostfricsl. op 'i jaar 1134. *i
»12. (O Emonis Chronicon. p. 97.
O») Emowjs Chroniuon. p. 95.
|
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 373
|
||||||
|
driehonderd (V), met welken, Graaf Floris, Flokw
in perfoon, naar de Wezer ftevende (o). De IV. Hertog van Brabant en de Graaven van Gel- Floris der en Kleeve bragten ook eene groote me« begeert nigte Volks op de been, over welke de Her- eriaSJ& tog het opperbevel hadt (ƒ>). Toen de Hol- landfche benden ontfcheept waren, en zig met de andere Kruisvaarders vereenigd hadden, Helde men zig, van weerskanten, in flagorde. De Stadingers, die veel minder in getal wa- ren dan hunne vyanden, fteunden op hunnen moed. Op den vierentwintigften van Zomer- Over- maaud des jaars 1234, viel er een fel gevegtwil» <*« voor, in welk de Stadingers de nederlaag kree-j^.1'"" gen. Graaf Floris toonde hier zyne dapper- l2"w- beid. Hy mengde zig in 't hevigst van 't ge----------
vegt, in welk Willem van Egmond iheuvelde
(jj). Sommigen fchryven, dat'er omtrent twee- duizend Stadingers omkwamen. Doeh ande- ren maaken 't getal der gefneuveldcn grooter (>). De overigen vlooden naar Friesland (Y), wervvaards zy, door Graave Floris, fchynen gevolgd, en, zo wel als de Friezen, die hen hielpen, geheellyk geflaagen te zyn. Im- mers fommigen verhaalen, dat de Graaf, van. de Wezer, door Friesland, naar huis kee- rende, de Friezen beoorloogd en overwonnen heeft
00 J< IPERU Cliron. S. Berrini Cep. XL VU. l'art. UI. c,
J15. Meyerus ad annum 1233. '• (e) Chronic. Lüneburg, c. xao6. (p} Emunis Cbronicon. p. 98.
iqS Doodlyst der Eginondicbe Abtdye ad d. 17 Maji.
(r j ConNEUi Zanituet Chronic, cd anuum Iï34t
\i) GoDEfR, MpHACB. ad ctiTium 1234?.
|
||||||
|
Aa 3
|
||||||
|
3^4 VADERLAN.DSCHE VIII. Bo*#
% \ •
I Fioris heeft (>). Van welken kryg tegen de Friezen,
I W? wy geene andere oorzaak hebben können vin^'
I den, dan de hulp, door hen, aan de Stadingers
| beweezen. D.e Stadingers, die in 't Bisdom
van Breemen gebleeven waren, verklaarden,
I federt , dat zy zig der Kerke onderwerpen l wilden, en werden, hierop, met den Paus.
| verzoend («).
I WorJt Graaf Floris, in Holland te rug gekeerd,
% in een overleefde zyne overwinning niet lang. De'
I sTtcc^(i'el Graaf van Ciermom in Pikardye was, in zyne.
\ gecoot. ^ooge jaaren ? gehuwd aan een jonge Vrouw,
l ".: die, van de dapperheid en behendigheid vanj
ï Graave Floris, in de Ridderlyke Qeffeningen
• van deezen tyd, met lof, hebbende hooren
gewaagen, begeerig werdt, om hem te zien.
I Zy bewoog haaren Man, om een Steekfpel ! aan te leggen, op welk de Hollandfche Graaf,
volgens zyne gewoonte, verfcheen, en van elk;
\ de prys behaalde. De jonge Graavin van \ Clermont fprak, by deeze gelegenheid, wai;
| te onvoorzigtig, tot lof van Graavé Floris;
't welk haaren ouden Man in argwaam ont-
'' ftak, en een verhaast befluit deedt neemen, ; om onzen Graaf van kant te helpen. Straks;
daarop, wordt Graaf. Floris, van den ouden
Graave en eenigen zyner Edelen, overvalleij 4n ongelukkiglyk vermoord (v). Dit gebeur- de, op den agttienden of negentienden van Hooimaand des jaars 1234 (V), en dus nog gee-
C') J- IPERH Chronic. S. Bcrtini, Cap. A'LVII. Tan. III.
c. 716. - ■•'■ "'.,-; " •..: '
t"00 Privileg. Archicp. Mammal», p. 197.
Cy ) Oude Rymcii by Hoxiiokn. np Rr.iGERsr.. II Deel, il. 67., t'wO ''«• A Leydis da-.Curïftiiii. Lfj'. XXIII. /. 68. |
|||||||
|
!
|
|||||||
|
VIII. Boek. HISTORIE."^ 375
geene maand na de overwinning der Stadin- Florh
gers. Sommigen fchryven, dat het fteekfpel *V. te Noyon gehouden werdt (V). Doch vol- gens de meesten, is het te Korbie gehouden (31), alwaar, derhalve, onze Graaf gefneu- veld is. Beide zyn 't Steden in Pikardye. 's Graaven Lyk werdt naar Holland gevoerd, en te Rynsburg begraaven. Zyn dood werdt tér- Hond gewrooken, door Dirk, Graave van Kleeve, die den Graaf van Clermont door- fok (2). De Heer van Mielle, die de hand in het fnood bedryf des Graaven van Cler- mont gehad hadt, verzoende zig, federt, met de Vrienden des Hollandfchen Graafs, en be- loofde een Klooster te fligten, op de plaats, daar de manflag gefchied was (ja). Van Floris den IV, zyn, zo wel als van Keuren
Willem den I, eenige Handvesten of Keu-®an ren, aan Zeeuwfche Steden verleend, voor fcfcfste handen. In 't jaar 1223, heeft hy, of lie- den,door ver hebben zy, die toen 't bewind in han-Floris den hadden, op zynen naam, West - Ka c}an IV* pelle en Domburg, toen voornaame Steden }nvereen * het Zeeuwfche Eiland Walcheren, van Keu- ren voorzien (&). En uit dezelven blykt, dat de Stad Middelburg, te vooren, diergelyke Keuren, van welken, wy ook reeds (c) ge- waagd hebben, ontvangen hadt. De Keuren 1 van (*) AtB. Stadens. ai! annum 1234.
fj>j Godefr.. Monach. ai aimum 1234. Meus Stoke in
Floris IV. il 79. X-ïO Beka (»Otton. Ut. p. 76, C <ó Ongenoemde Klerk, hl. top.
(ZO Zie dezebify iy ISoxiiorn op Reigsrsb. II. Deel, il.
55 in do. < • (O ISovcn il. 2$--
|
|||||
|
Aa 4
|
|||||
|
376 VADERLAND SC HE VIII. Boek,
ffiuM van Domburg en West-Kapelle komen ge-
li' <noegzaam imet die van Middelburg overeen, •In 't hoofd derzelven, wordt, behalve Flo- jR. i s, die hier nog alleen Graaf van .Hol- land heet, ook Dirk, Heer van Voorne en ■Burggraaf van Zeeland, genoemd. De Hand- vesten van West-Kapelle draagen den naam * Hier- van"* Fryheids Keure, en de Graaf zweert, /<7/HC£0-gelyk Willem de il. ook, 'm de Keuren van ïa'. Middelburg, gedaan hadt, „ dat hy en zy- „ ne Opvolgers dezelven altoos onderhou- „ den zullen." Verfcheiden' Hollandfche, en zo Vfchyric ook Zeeuwfche Edelen, heb- ben deeze Keuren, door hunne tegenwoor- digheid, bekragtigd. Men heeft ook nog diergelyke Keuren, welken aan Hollandfche Steden verleend zyn, doch zy zyn allen van laater' tyd. XXVt. Graaf FJ oris liet eenen Zoon na, Willem j, 'iP genoemd, die naauvvlyks den ouderdom van wordt zes or* zeven jaaren bereikte, en egter voor Giaaf. Graave erkend werdt (d). De Stigtfche Kro- Voo^dy- nykfchryvers verhaalen, dat de Voogdyfchap fcbapzy-over Holland en den jongen Graave, aan Ot- nev Oo- to den III, Bisfchop van Utrecht, die Wille- J?en(|ttobrand, in den jaare 1233, was opgevolgd, Bisfcho'p werdi: opgedraagen. Hy was een Broeder van yanU- Graave- Floris den IV. en dus een Oom des trecht cujongen Graafs(Y). Hem was, na de dood van >Viiiem. Willem den I., zynen Vader, het Graaffchap» van Oostfriesland, dat is, Oostergo en Wes- ter-
Crf) WnH£t»r- ProctoAT. ad amiiim 1235»
Cf) Pkka '" Otto«, lil. p. -5,>6. |
||||
|
378 VADERLANDSGHE VïILBokk;
Wir.t.EM De jonge Graaf van Holland werdt eerst
U. berugt, toen hy, in den jaare 1247, tot Roomsch- Koning verkooren werdt. Onze Schryvers maaken veel ophefs van deeze Ver- kiezing. Doch die de omirandigheden en uitr flag derzelve behoorlyk gadeflaat, zal bevin- den, dat Graaf Willem 'er weinig eer van gehad heeft. Wy moeten de gelegenheid der- zelve van wat hooger opnaaien. XXVII. Keizer Fredrik de II. hadt, al federt den Oorzaak jaare iaao, met het Hof van Rome overhoop en ?ele<i" gelegen, ter oorzaake dat hy twee Broeders van 'het van P'lus ï™ocent den III, die eenen opftand afzetten in 't Koningryk Napels verwekt hadden, met van Kei- de wapenen bedwongen, en een' derzelven d"k d Sevat■> veroordeeld en naar Sicilië in balling- ri en j*,^ verzonden hadt. De andere ontvloodt het gevaar, en werdt te Rome, met open? armen, ontvangen (£). Honorius de III, Op- volger van Innocent, was zelfs zo geftoord op den Keizer, dat hy hem in den ban deedt, van 't Ryk vervallen verklaarde, en de Ryks Vorften en Staaten van den eed van getrouw- heid ontfloeg. Dit gebeurde in 't jaar 1221. Doch omtrent twee jaaren laater, onthief de Paus hem van den ban, onder Voorwaarde, dat hy eenen togt naar 't Heilige Land doen zou. De Keizer verfchoof deezen togt van tyd tot tyd; doch werdt 'er van Paus Gregoor. den IX. zo fterk toe gedrongen, dat hy, ein- delyk, in 't jaar 1228 , voor goed in zee fhk *(;/). In 't volgende jaar, floot hy een Tienjaa- "f
C£) AnnAS Usrgfto. ai! anr.um ua?..
CO RIattii. 1'AiusiENS. ei annos 122,-! Ï22.8»
|
||||
|
FIII.Boek. HISTORIE. s?9
rigBeftand met de Saraceenen;'t welk dePauswn.T.EM
zo euvel nam, dat hy den Keizer, dien hy nog Al 'als in den Ban zynde aanmerkte, niet dan nä verloop van eenen geruimen tyd, van den zelven onthief (?«). Geduurende het afzyn des Keizers, was 'er een opftand in Italië tegen hem verwekt, die', door den Paus, werdt aan- geftookt (»). 't Leedt eenige jaaren, eer Fredrik zyne vyanden bedwong. Doch de voortgang zyner wapenen in Italië ontftak den Paus dermaate, dat hy hem, in 't jaar 1239, öp nieuws in den ban deedt (0), en 't Ryk Lodewyk den IX, Koning van Frankryk, aan- boodt, die 't egter van de hand wees. Innocent de IV, die, na Gregoör den IX, de Pausfe- iyke waardigheid verkreeg, befchreef, tegen den aanvang des jaars 1245, eene Kerkverga- 1245, dering te Lions, alwaar Keizer Fredrik, ge-------"—
dagvaard, én niet verfcheenen zynde, al we-
derom in den ban gedaan werdt (/>). Hy be- kreunde zig egter weinig aan dit bannen, en plag te zeggen: „ dat hy, te vpo.ren, den '„ Paus en den Kerkelyken Wetten ontzag be- ;, toond hadt; 't welk hy niet meer fchuldig „was, nu men hem van de Kerke hadt af- „ gefneeden (#)•" Innocent de IV. gaf, federt, den Ryks- Henrik,,
vorften kennis van het afzetten van Fredrik Land- " den II, pöogende hen, tot het verkiezen van P"aa.fvat* eenen nieuwen Room.sch - Koning , te hé- gen'töt wee-Roonise|
(»O GonBFiuo. Monach, ed annos 1228, 1229.
f ir) Albert. Stadens. ad annim '1228.' . "'
(o) Ai.bert. Stadens. ad annum 1239'.
f p) Cbronicon Auguft. ad annum 1245.
(y) *Utth. Rarisi&nj. ad annum «245. p. 595.
|
||||
|
tfo VAD'E&iLANlDSCHE VIII. Boek.
Willem weegeh (V). Eenigen hielden zyne zyde; doch
lh de voornaamften bleeven Keizer Fredrik ge- Koning trouw. De Paus Mét Henrik, Landgraaf van vcrkoo- Turingen, voorgeflaagen, om tot Roomsch- Koning verkooren te worden, doch Henrik zelf maakte gwaarigheid, om deeze waardig- heid aan te neemen (Y). En de Kpning van Boheemen., en de Hertogen van Beijeren, van Brabant, van Brunswyk en van Saxen wilden rü4<5. tot geene nieuwe verkiezing verftaan. Op ------1—Hemelvaartsdag egcer, zynde den zeventien*
den van Bloeimaand des jaars 1246, kwamen
de Aartsbisfchoppen van Ments en van Keu- Jen en eenige andere Geestelyken en Weereld- -lyken te Wurtsburg by een. De Landgraaf van Turingen was hier ook tegenwoordig, en liet zig nu beweegen, om de waardigheid van Roomsch-Koning te aanvaarden (Y). En naar- demaal hy zyne verheffing den Paus en den Kerkelyken meest te danken hadt, werdt hy, federt, fpotswyze, der Klerken Koning ge- 2yn noemd (#). Hy leefde niet lang hierna. In dood. 't eerst, eenig voordeel behaald hebbende op Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik, trok 1247. hy, in den aanvang des jaars 1247, met klei.- '
Doch de felle koude,en gebrek van Volk nood-
zaakten hem deezen togt te ftaaken, en naar Turingen te rug te keeren, alwaar hy aan dea buikloop overleedt (v), Dee-
Cr") Matth«''s Parisiens. ei fintmm 1245. p. 586.
Cr) Mattii. Parisiens. ad ann, 1245. p. 538 > 561, 602,
{tj Mon>ch. PftBUAN. Libr. I. p. 591.
£«) Ai.BERT. Staoens. ui atmum 124(1.
(y^ Ad«it, ad Lambert. Sciiafnab. tui annum 124J".
|
||||
|
VÏIkBpMP. "HISTORIE.. 38i
|
|||||
|
Deeze ontydige dood fmertte' den Paus; die WmratfP
terftond naar alle kanten Gezanten afvaardigr IL de, om geld. te ligte», tot uitvoering zyner XXVIII. oosrmerken.tegen Fredrik den»II, en tegelykGraMf v * »a- 1 Wil lom
pok om eenigen voornaamen Vorst, tot hetdeII
aanvaarden der Roomsen - KöningJ^lyke waar-Holland digheid, te beweegen. Hako, Koning, van wordt toe Noorwegen, was de eerfte,, die deeze eer^ooraseb. vart de'hand wees, zeggende „ dat hy, de waT^1"^ ,i, penen wel wilde opvatten tegen de ivyanr Ictu ü den der Kerke; doeh niet tegen alle de & vyanden des P'aufen:!' Welk zeggen hyi, na- derhand,: ten aanhoocen tfan den Schryver, uit wtén wy dit ontleeneny by eede herhaal- de (w). Henrik, Graaf'van Gelder (3), was reedß tot Roomsen - Koning verétooren; doeh wilde zig niet doen kroonen*.. Toen- werdt het Ryk Henrik, den F, Hermge van Brabant, aangebooden, die 't insgelyM: W/eigerde!0^^),; doch den Paus zynen Neef,. den jongen Graaf van Holland, aanprees C3D, die naauwlyks twintig jaaïen bereikte ,* maar van eene fchoo- ae en ryzige Ligliaamsgellalte was, en: reeds blyken vaa moed' en fchranderheid gegeve» . • . ■ hadry (y~) Matth. FÄrasrfci«. nd tmnos-vitf. ti$. p. 634, C<$,
£r) tó. "ä• axttumjago, p. 698.
(j5 Magn. Chron. Delg, p. .243 [256,]. , ,.
( 3 ) Zo deeze de regeerende Graaf van Gelder ge*
weest is, kan hy geen Henrik gebeeten hebben. Het Grsaffchap van Gelder werdr, federt1 den jaare'Ji22pV door Otto van Nasfau, geregeerd. Ft de Pontan 1 Hiß. Ge/r. Libr. VI-, p. 135. Misfchieawas- deeze Hen- rik een Heer uit den Huize vaa GeJder, die fiegts den titel; van Graaf voerde. Zie hierover óok de gedagten van ScRiïEKU's, Leevens dir' Gfaavettj fel, 200. |
|||||
|
, S8ä VAÖERlANDSCHE VIILBoÈiö
WiLtm hadt. Men wil, dat Hertog Henrik, bedu'gt,"
•"' dat de moed zyns jongen Neefs hem, t'eenf- gen tyde, iet euvels brouwen mögt,' herte- lyk wenschte, dat hy verkoören wierdt,, op dat hy te verder van dé händ mögt zyn (2). Innocent de IV, geerien kans ziende, om iemant anders, tot het aanvaarden van 't Ryk, over te haaien, en niet zonder hoop zynde, dat hy eenigen ruggefteun aan Gräave Willem zou hebben, floeg ag: op de aanpryzing van Hertog Henrik. Pietër de Caputh, Kardinaal- Legaat in Düitschland, tégen den negenen- twintigften van Herfstmaand desj jaars 1247» eenige Bisfchoppen en Graaven, by Keulen \ fcn, volgens fommigen, té Nuis (V), volgens andéren, te Weeringen (£), hebbende doen byeenkomen, werdt Willem, Graaf van Hol- land, op den vierden dag daarna, dat is, op den derden van Wynmaand, by meerderheid van Hemmen, tot Roomsch-Koning verkoo- ren (c~). Terftond daarna, verklaarden zig voor hem Henrik, Hertog van Brabant, de Graaven Van Gelder en van Loon, dè Aartsbisfchop- pen van Keulen, Ménts én Breemen, mét der- zelver onderhoorige Bisfchoppen, met naame Otto de III. Bisfchop van Utrecht; en de Bisfchoppen van Wurtsburg , Straatsburg , Munfter en Spiers. Doch de Hertogen van Saxen en Beijeren ? de Markgraaf yän Meis- ten, de Adel van Oostenryk en Stiermark, de ..Ca ' ■" - v■■ Aarts- ' ('s) Melis SfbÊB in Willem ft] U. 834 *'• •' * •
(«) Albert. Stadens, adamtum 1247. "■''
■ C i . j Joann. a Leïdis l.ibr, XX1H. Capi 5. Golscj!ƒ?J Gesta Archicp. Trevir. c. 2236. ' f,«") MAITH. PAtusiBNS. ti Knistlm Ï24?. f. 6}& |
||||
|
VÏIÏ.Bóek. M ï S f Ö R I Ê. $8j
Aartsbisfchop van Magdenburg, en de Bis- Willem
fchoppen van Friefingen en Pasfaa bleeven de HJ Zyde van Fredrik den II. aanhangen (d*). Graaf Willem, die geene zwaarigh'eid ge- XXIX.
zien hadt, in het aanvaarden der Roomsch- Koning Koningklyke Waardigheid, droeg het Graaf- uV^"' lyk bewind over Holland aan zynen Broeder tig™\vêr- Floris op (V), en floeg terftond op weg naar den en Duitschland, om zig te doen kroonen. Ver- Atem, fcheiden' Steden, die 't met Keizer Fredrik' hielden, moesten egter vooraf bema'gtigd wor- den. De nieuw verkooren Koning trok, in dé ''*, eerfte plaats, voor Werden aan de Roer CO» welke Stad eerlang vermeestefd werdt. Hy lag 'er egter nog voor, in Grasmaand des jaars 1248, 't welk af te neemen is, uit eenen I24g. Brief, door hem, op den negenentwintig---------*
ften dier maand, in 't Leger voor Werden
gegeven, by welken hy belooft, het Graaf- fchap Berg, by de oude Voorregten, te zul- len handhaaven fg). Van Werden, trok Ko- ning Willem naar Aken', alwaar hy gekroond moest worden. Doch Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik, floot hem den ingang. : De Stad werdt dan belegerd. En 't vuur des oor"- logs floeg over tot de naaste Steden, van wel- ken fommigen,gelykKeuleiï,Ments ehStraats- -■■> burg, Koning Willem erkenden; terwyl an- deren, gelyk Mets, Wórms en Spiers, Fre- drik den II. getrouw bleeven (/*). De Paus fpil-
<(<0 Innocent, iy. Epift.' afud FiótmY HUr.' Eed. Tum,
XVII. p. 361. Ce~) Matth. P.uusiens. ad amtum 1250. p. 698.
Cf) Clironic. Lüneburg, c. 412. (g) Vide Codic. Diplom, eiiveiif. po;t Teschemach. 17.
eXLIX. p. 221/ . . . '
Qt) Fragment. Uiscur. aptii UnsTB. P. II. p. 9a,
|
||||
|
3H VAÖERLANDSCHtE Vffl.fibÄ*.«
\Viuj,m' fpilde, ondertusfehefi, zo veel. gelds in Duitsch-
II.» land, en de Predikheeren en> Minderbroeders1 yverden alomme zo fterk tegen Fredrik, dat Willems aanhang, van tyd .tot ryd, toenam (/). Willem zelf ftelde al zyn vermogen in 't werk, om geld en volk te bekomen, tot het voortzetten der belegeringe van'Aken. Hyi „'^deelde verfeheiden' Gunstbrieven uit(&), die» ... buiten twyfel, wel betaald werden. <Dbk be- loonde hy de; dienden der Ryksvorften, die' Nieuw- hem hielpen, rykelyk. Aan. Otto den Mly negen Graave van Gelder, werdt de Stad en het, de" g&!' Land van Nieuwmegen,, voor zestienduizend begr. " "iai'k zilvers,, verpand: welke Stad, federt, met Gelder vereenigd werde, zynde zy te voo- t ren eene vrye Ryksftad geweest. De Gifï- ,. Z 1. brief hiervan is nog voor handen (7)', en op! den vyftienden van | Zomermaand des jaars' 1248, in 't Leger voor Aken, getekend." waaruit men, in't voorbygaan, ziet, dat Ko- ning Willem ditlangduurig beleg, in.perfoony heeft bygewoond,- 't welk nog uit eeften an- deren Giftbrief, insgelyks in 't Leger voor Aken, op den derden van Herfstmaand daar aan volgenden, door Koning Willem gege- ven«», ten klaariïen blyfcc Qn"). ■, e De Inge- Met beleg van Aken duurde zo lang,, <byf zetenen gebrek van volk. Koning Willem zag zjgj fceX vel*fteken' van de hulp veeier Ingezetenen zy-> verW«" ner Graaffchappen, die zig-, reeds voor eefii ■ genr
.(»'p Matth- Paiusibns. ad. cnxumi-«47■ p. 6$6. RBIRALW
êa atiniwi 1248. «. 13. : . >*
(k Fohx Corps Diplom. Tom. I. P. I. p, 195. Suppktó"
MiR*.i p. in: Cop. cr.xxxix. p. 1324- • ;
(/) Apud BucHRLioM ai Heimm p. ao8.
Q»j Corps Diplomat. Tom. I. P. I." /". J96.' |
||||
|
VIH. Boek. HISTORIE. 385
gen tyd, verbonden hadden, om, onder 't ge- Willem
leide vanLodewyk den IX. Koning van Frank- 1J- ryk, eene Kruisvaart naar 't Heilige Land te den zig doen. Paus Innocent de IV. hadt zelf naar tot ecne Holland, Zeeland en Friesland gefchreeven, Ivlll's* dat men zig reisvaardig moest houden (»). Doch ziende, hoe zeer het Koning Willem aan onderftand gebrak, ontfloeg hy de Frie- zen, en waarfchynlyk ook de Hollanders eri Zeeuwen van de verpligting om naar 't Heilige Land te gaan, mids dat zy, in 't Leger van Koning Willem, dienst namen (V). Veele Hollandfche, Zeeuwfche en Friefche Edelen begaven zig toen voor Aken. Ook een groot getal van gemeene Ingezetenen. Onder de voornaamften, bevondt zig Jan van Avenues, Zoon van Margareet, Graavinne van Vlaande- ren, dien wy wel haast nader zullen leeren kennen (ƒ>). De Stad werdt zo naauw befloo- ten gehouden, dat men 'er, eindelyk, gebrek aan Leeftogt kreeg (q~). Ook ondernamen de Belegeraars het water, dat door de Stad loopt, te ftoppen: van 't welk de uitvinding den Friezen toegefehreeven wordt. Men lei ee- nen dam in den ftroom, ter hoogte van veer- tig voeten: waardoor ruim een derde deel der Stad onder water gezet werdt. De be- naauwdheid, die hierdoor werdt veroorzaakt, bewoog de belegerden tot de overgaave, die, op Zondag den agttienden van Wynmaand, Feest-
en) Innocent. IV. Epift.' op. Rïinai.3. ad «nimm 1248. ». 28, =9-
(o_) Innocent. IV. Epift. ep. Ueinald. ed onnut» 1248. ». 13.
(p5 Menconis Chronicon ad annum 1248. p. 146. Chronic.
Elfordicnt. ad annum 1248. , rn) Mattii- Paiuhens. ad annum 124S. f, 652..
II. Djssi» 13 b
|
||||
|
386 VADERLANDSCHE VIII. Bowc.
Wii.r.FM Feestdag van den Evangelist Lukas, in 't jaar
H. 1248, gefchiedde. Op Allerheiligen dag, Koning daaraan volgende, zynde den eerften van Willem Siagtmaand, werdt Willem, met de gewoon • Ridder lyke'Plegtigheden, gekroond (V), na dat men geflaagen hem eerst, te Keulen, Ridder geflaagen hadt en ge- (Y), De Ingezetenen van Aken erkenden hem kroond. voor Koning, uitgezonderd zulken, die, Fre- drik getrouw blyvende, heimelyk, de Stad hadden weeten te ruimen. , De Krooning van !Koning Willem werdt egter by veelen van geener waarde gehouden ; om dat 'er alle de Keurvorllen, met naame de Hertogen van Saxen en van Beijeren, behalve veele ande- ren , niet by geweest waren, noch 'er hunne -ftem toe gegeven hadden (/) 1249. Koning Willem ondernam, federt, het be- ——-----leg van Keizerswaard: welk hem een jaar
ophieldt (u), en gelegenheid gaf, dat zyne
zaaken in 't Ryk merkelyk verliepen. Keizer Frederik de II. overleedt, op den dertienden van Wintermaand'des jaars 1250, en zyn Zoon, 'Koenraad de IF. die, reeds in 't jaar 1237, tot Róomsch-Koning verklaard was (V), ge- droeg zig als zyn'Opvolger. Koning Willem begon den moed reeds te haten vallen, en naar Holland te jooken, toen de Paus hem, door Brieven, een hert in 't lyf fprak, hem vermaanende „ dat hy zyn Regt op 't Ryk „ moest
Cr") Mknconjs Chronic. ad annum T548. p. 14* > 148.
' (O Beka in Ötton. III. p. 77. Magnum 'Chronic Beig. f. 144. lp. 266.J •lf*3 Matth. Parisisns, ad annum 1248.^.651. ( u y Wilh. Procurat. ad annum 1240. £? feqq.
X3 5 Fragment. Hill, ad annum 1237. epud Urstis. P. II. ƒ.
91. ' .--■ f* |
||||
|
«.'Boek: H ISTORIE. 387
„ moest blyven verdedigen, welke voorflagen Willem
„ men hem ook ten tegendeele doen mögt." B. Ook zondt hy bevel aan Jakob Panthaleon, Aartsdiaken van Luik, en aan Dirk, Meester der Pruisfifche Ridderen, om alle de Herto- gen, Markgraaven en Graaven des Ryks, tot , het gehoorzaamen der Kerke, en het verken- nen van Koning Willem te beweegen (V). Meer deedt hy nog, om Willems aanhang te xxx.
ftyven; bewerkende een Huwelyk tusfchen Iluwclyk hem en (4) Elizabet, Dogter van Otto, Her- v?nr!5°." tog van ßrunswyk, welk, op den vyfentwin- ?Jj* " tigften van Louwmaand des jaars 1251, te 12*51. Brunswyk, voltrokken werdt (_x). Niet lang—------
hierna, bevestigde de Paus de verkiezing van
Koning Willem plegdglyk te Lions, in de tegenwoordigheid van veele Bisfchoppen (y!). Doch dit alles verhinderde niet, dat orae'Ko- ning, zynen aanhang allengskens ziende vec^ minderen, en middelen ontbeerende, orn^hec Keizerlyk gezag (taande te houden (2), waar- toe de Paus zelf hem niet genoeg in ftaatftel- len kon, zig eerlang genoodzaakt vondt, inaar Hol-
(«O Innocent. IV. Epift. aptid Reinald. ad annuvt 125I.
ij. 7- te- i ■ '■' i
(x f Albeut. Stadens. ad mnum '1251. Clirpn. Erford.
ed anm'im 1252.
(ƒ) Chron. Auguft. ad annwn 1251. ( z) Albert. Stadbns. ad annum 1249. . (4) 't Is, agt ik, een misflag van een' oud Schry-
ver, dat deeze Elizabet Helena zou geheeten hebben* Vide Fragment. Gcneal. Duc. Brunsv. 0 Lüneburg. inter .Leibmith Script. Return Brunsv. Tom II. p. ig. Helena was eene andere Dogter'vanJHercoge Otto, ,4ie met Graave Henrik .van Anhalt getrouwd geweest (S. BoTHONis Cbron. Brumvic. Picttir. apud LeibnitiuK Tojo III. p. 363. - Bb a
|
||||
|
388 VADERLANDSCHE VIILBobic,'
|
|||||
|
Willem Holland te rug te keeren (#), alwaar hem
W. haast ander werk verfchaft werdt.
XXXI. De Vrede tusfchen Holland en Vlaande- Oor_ ren, te vooren zo dikwils geftoord, fcheen, van°den ^ert eenige jaaren, genoegzaam bevestigd Oorlog te zyn. Het Vejdrag van den jaare 1168, met hoe nadeelig ook'voor de Hollandfche Graa- Vlaande- ven ^ was. ,j00r verfcheiden' derzelven, be- kragtigd (Z>): eerst door Lodewyk van Loon, in den jaare 1203 (V), daarna door Willem den I, waarfchynlyk, omtrent den jaare 1213, en eindelyk door Willem den II. zelven, na , zyne Verkiezing tot Roomseh-Koning, op dea zevenden van Hooimaand des jaars 1248 -00» Doch 't leedt maar weinige jaaren, of deeze Vrede werdt verbroken. Vlaanderen ftondt ■ thans onder 't bewind van Margareet, Dog- ter van Graave Boudewyn den IX, die, Kon- flantinopel bemagtigd hebbende, in 't jaar 1204, tot Griekfchen Keizer gekroond; doch in 't volgende jaar qvefleeden was. Onze ge- meene Kronyken noemen haar Zwarte Mar- griet. Zy was, in 't jaar 1212, in de Egt getreeden met JBochard, Heere van Avenues y eene Stad en Landftreek in Henegouwen (e), by wien zy twee Zoonen, Jan in Boudewyn, geteeld hadt. Bochard, in 't jaar 1218, over- ; leeden zyn de, was zy, ter tweede reize, ge- huwd met Willem van Dampierre, een Bour- ,.r .. :.;.j -..: §on-
f«) Matt. Parisiens. ed. aanum 1250. p, 698.
* C t) F"*' Maitéi«. & Durand Tliel'. Tom. I. c. 1037, fO Meïerhs ad annum 1203.
-?(<*; Pa&um Pacis «V« in Warten. Sc Duranb. Thef. Tom. fc-jft ïoyi. .......,..,• (_t) Mïyerüs Si annum isi2.
|
|||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 389
|
|||||
|
gondisch Edelman van geringe middelen ffi): Willem
wien zy drie Zoonen, Willem, Guy en Jan, Ifc gebaard hadt. Die alles was gebeurd , eer zy Graavin van Vlaanderen werdt: 't welk niet voor 'c jaar 1244 gefchiedde (g). Margareet toonde zig, federt haare verheffing, zeer ge- negen , om haaren Zoonen van het tweede bed- de het aanzienlykfte deel haarer Nalaatenfchap toe te voegen (//). Haar eerfte Huwelyk was, in 't jaar 1215, in de vierde Lateraanfche Kerkvergadering, onwettig verklaard, oor- deelende Paus Innocent den III, dat Bochard Margareet te na in den bloede beftondt (z). Ook hadt men hem, voor zyn Huwelyk, te Doornik, den kruin gefchooren en tot den Kerkelyken ftaat gefchikt, 't welk hem,fchoon 't met geweld gefchied was (£), naar men 't federt inzag, onbevoegd tot het Huwelyk maakte. Veel twist ontftondt hieruit tus- fchen de beiderlei Zoonen der Graavinne. De Broeders van Dampierre ontzagen zig niet, de Zoonen van Bochard Bastaarden te noemen: 't welk jan van Avenues, de oudlle deezer Zoonen, niet flegts ernflclyk tegenfprak; maar hy beweerde zelfs,dat hy, fchoon Bastaard,als oudlle Zoon der Graavinne, voor alle zyne Broeders, tot de opvolging in 't Graaffchap van Vlaanderen geregtigd was (7). Jan van Avennes fchroomde federt niet, zyne Moe- der, in den aanvang des jaars 1246, den Oor- log Cf) Meyerus cd avium 1218.
(g) Meyerus cd atmum 1244.
f A) Nie. TiuvE'i'i Annal, adannum W54. p, »05. in 8.
(r) Meyerus ad annum 1215.
t* ) Meyerus ad annum «12.
(_!) MevEftUS cd annum 1245.
Bb 3
|
|||||
|
39o VADERLANDSCHE VIII.Boek.
Willem log te verklaaren, en terftond daarop, de
lf* vyandelykheden te beginnen (in). Doch in Mooiniaand des gemelden jaars, werdt 'er, door tusfchenkomst van Lodewyk den IX, Koning van Frankryk, een Verdrag getroffen, volgens welk, Vlaanderen aan Willem van Dampierre en Henegouwen aan Jan van A- vennes werdt toegeweezen, mids dat Willem, aan Guy en Jan, zynen Broederen; en Jan van Avennes, aan Boudewyn, den zynen, een behoorlyk aandeel in deeze twee Graaf- fchappen afftondt (»). Jan en Boudewyn van .«vy.. Avennes eigenden zig egter federt toe „ (5) „ Walcheren, Zuidbeveland, Noordbeveland, „ Borfelen en alle de Zeeuwfche Eilanden [ver- „ fta Bewesten-Schelde], benevens de vier „ Ambagten, de Landen van Waas en Aalst, „ Geraadsberg en verders alles wat de Graa- „ ven van Vlaanderen van 't Ryk ter Leen „hielden, eer zy nog Graaven van Hene- „ gouwen waren." Doch zy ftonden, in Louw- maand des jaars 1248, ter bede van Graavin- ne Margareet, van hunnen eisch op deezè •Landen wederom af, verklaarende, dat dezel- ven tot Vlaanderen en het aandeel hunner Broederen van Dampierre behoorden (V). De Graavin beloofde, ten zelfden tyde, haaren Zoonen Jan en Boudewyn van Avennes zestig- duizend ponden te zullen betaalen; mids dat dee-
• O) Meyerus ad trnnurn 1246.
C»5 PU* Thcf. Marten. & Durand. Tom. I. e. 1094.
(o) f®i Thcf. Marien. & Durand. Tom. I. c. 1094, 1055. (5) IFavcres lees ik, in de Uitgaave der Oorfprong-
kelyke Reclamatie van de Broeders van Avennes, wel- ke wy hier volgen. Doch dit zal eene Schryf- ofDruk- feil zyn. |
||||
|
VUL Boek. HISTORIE. 391
deezen het Graaffchap Namen, in Henegou- Willem
wen gelegen, hunnen Broederen van Dam- H; pierre afilonden (j>). Zq (tonden de zaaken van Jan van Aven- Jan van
nes, toen hy, gelyk wy boven zagen, Kö^ Avennes ning Willem Aken hielp winnen (#). Diep ^ï- geraakte hy hierdoor in 's Konings gunst, ieid van die, federt, op allerlei middelen bedagt was,Holland, om hem groot te maaken. Geduurende 't Be- leg van Aken, hadt hy hem Aleid, zyne Zus- ter, Dogter van Graave Floris den IV, ten Huwelyk gegeven (V), en op den zevenen- twindgiten van Grasmaand des jaars 1248, fchonk hy, te Ments zynde, aan deeze zyne Zuster en aan Jan van Avennes, haaren Man , tot een Huwlyksgoed „ het Land, welk de „ Graaven van Holland van de Koningen va» „ Schotland ter Leen plagten te houden (6)." ' Ten zelfden dage, wees hy hem het Graaf- fchap Namen toe, om dat Boudewyn de II, Keizer van Konftantinopel, die Graaffchap , welk nog als een Leen van Henegouwen werdt aangemerkt, van Jan van Avennes niet was komen verheffen (V)> Hierby bleef het niet. Koning Willem, begeerd hebbende, dat allen, die iets van 't Ryk ter Leen hielden * - binnen een jaar en dag na zyne Krooning % hunne Leenen, van hem, als Keizer, zouden kor -
(p) Littcr. Margnr, Flandr. Gomit. in Thef. 'Makten. Bc
Durand. Tom- l. c. 1031. Qq) Mencon. Clironic. ad aan. 2248. p. 146. *< '
(r) Mfxts Stoke in Willem II. bl. 87.
(s) Litter. Willi. Regis in Thef. Makten. & Durand»
T»m. I. c. 10312, 1033, 1034. (6) Welk dit Land geweest zy, heb ik, tot hiertoe,
niet können ontdekken. Bb 4
|
||||
|
W* VAD ERLAND SCHE VM.Bobk.
|
|||||
|
Willem komen verheffen, en Margareet, Graavin van
Vlaanderen, hier omtrent, ook in gebreke ge- bleeven zynde, werden, behalve het Graaf- fchap van Namen; de Landen van Aalst en van Waas, de vier Ambagten, en het Land nevens de Schelde, aan 't Ryk vervallen ver- klaard, en terftond aan Jan van Avennes op- gedraagen. De Brieven hiervan, door Ko- ning Willem, verleend, zyn nog voor han- den (7), en op den elfden van Hooimand 1252- des jaars 1252, in 't Leger voor Frankfort, getekend. Ook kreegen, federt, de Ingeze- tenen deezer Landen bevel, om Jan van A- vennes te erkennen. Het affchrift van den Brief, aan die van Waas gezonden, is nog in wezen (V). De Vlaa- Vrouw Margareet kreeg van dit alles zo minnen dra geene kennis, of zy nam voor, eenen nceiaen mva' m Zeeland te doen. 't Jaar 1252 werdt eenen in-bèfteed, om, van alle kanten, Krygsvolk by- vai in een te brengen, waar toe rykelyk foldy be- walche- \00fä werdt. Tegen den aanvang des volgen- " , den jaars, hadt de Graavin een Leger verza- -----Ül_meld, beftaande uit Vlaamingen, Henegou-
wers, Bourgondiërs, Franfchen en andere
Volken. Doch eer zy in Zeeland trok, liet zy Koning Willem vraagen, of hy de Zeeuw- fche Eilanden Bewesten-.Schelde van haar wil- de komen verheffen, gelyk zyne Voorzaaten gedaan hadden. Hy, fier op zyne waardig- heid, weigerde het fpottelyk, zeggende „ dat „ hy geen Dienaar zyner Dienaaresfe, noch Leen-
O) Afind IUaiuen. & Dorand. Thef. Tom. I. f. n«4i
t%6$. Cm f r 1053. («) Jp'"1 Eosd. Tont. I. c. 1055. |
|||||
|
VIII. Boek. HISTORIE. 393?
„ Leenman, daar hy Leenheer was, worden Willem
„wilde." Die, der Graavinne aangezeid zyn- u* de, ontftak haar dermaate, dat zy haar Krygs- volk terftond fcheep deedt gaan, en bevel gaf, naar Zeeland over ce fteeken. Ondertusfchen werdt, te Antwerpen, onder bemiddeling van, Henrik den VI, Hertog van Brabant, over een verdrag gehandeld. Hier bevonden zig niet alleen de wederzydfche Gezanten; maar Koning Willem zelf; die, met de Ryks zaa- ken de handen nog vol hebbende, 't gefchil met Vrouwe Margareet gaarne hadt bygelegd gezien. Doch zy zogt den Koning met han- delen op te houden, en ondertusfchen, in zyn afzyn, Zeeland te overrompelen (v). Sommi- gen verhaalen zelfs, dat 'er een Befland, voor weinige dagen, geflooten was; welk door Margareet verbroken werdt (ir). In Holland en Zeeland, was men niet onkundig van haar voorneemen. Floris, 's Konings Broeder, lag reeds met een Leger in Walcheren, daar hy zig, agter de Duinen by West- Kapelle, alwaar de landing gefchieden zou, verfchoolen hielde. Koning Willem ook, zo dra hy de lugt kreeg, dat men hem om den tuin leidde, begaf zig heimelyk naar Walcheren. De Vlaamingen, Zy wor- ondcr 't bevel van Guy van Dampierre, twee- Jen by den der drie Broederen, waren gelukkiglyk. Wn"c]i geland, en trokken voort, zonder Vyand te g2hi-S duiten; toen Floris, met zyn Volk, fchielyk gen. uit de hinderlaage voor den dag fprong, op de Vlaamingen aanviel, en 'er eene geweldige flag-
00 Meu« Stökb in Willem II. M. 83, 84.
{w) tipud MeïERüm ad ennum 1253. Bb 5
|
||||
|
394 VADERLANDSCHE VIII. Boek.
Willem flagting onder deedt. Een groot gedeelte, en
il. onder anderen ook Graaf Guy, werde gevan- gen genomen. De overigen vlooden naar de Schepen te rug. Koning Willem, ondertus- fchen te Armmuiden geland, kreeg daar de tyding deezer overwinninge, en rende terftond naar 't Slagveld. Onderweg ontmoette hem eene menigte van ontwaapende en geplonder- de Vlaamingen, die hem om Jyfs- genade ba- den. En hy gaf hun verlof om t'huiswaards te keeren. Men begroot de waarde der fchui- ten en kleine Vaartuigen alleen, behalve de groote Schepen, die, by deeze gelegenheid, op de Vlaamingen veroverd werden, op drie honderd marken zilvers (jse). De Slag, van welken wy fpreeken, viel voor by West-Ka - pelle , op den vierden van Hooimaand des jaars 1253. Men wil, dat de inval der Vlaa- mingen, door fommige verraaderfche Zeeu- wen , begunstigd was geweest. Doch de uit- komst heeft doen zien, dat zy hunne zaaken kwalyk overlegd hadden (j>). Hene- Margareet van Vlaanderen, de nederlaag gouwen haars Zoons vernomen hebbende, zondt rer- aan Karel ß0U[|c naar prankryk om onderftand, en be- iou. " ^°ofde Karel, Graave van Anjou, Broeder van . Koning Lodewyk den IX, het Graaffchap He- negouwen , welk Jan van Avennes toegewee- zen was, indien hy haar met een Leger wilde byfpringen ( z ). Karel was terftond gereed, en trok, met zo veel Volks, als hy byeen bren- gen kon, in aller yl, naar Henegouwen. Hy be-
, £.ï) Chronic. Erfijrdienf. ai amium T25".
tv) MKWS Stoke 'm Willem i(. bl 85, Srt. (i) J. Iferii Cliron. S. Ikrtim Cep. KLIK. Pari. II.c. 730. |
||||
|
VIII. Boek. HISTORIE.' 395
bemagtigde hier verfcheiden' Vestingen, en Willems
onder anderen Valenchyn; welke Stad Koning il. Willem, te vooren (7), ten behoeve van zy- nen Zwaager, hadt ingenomen (#). Ondeiv . tusfchen hadt Vrouw Margareet reeds gepoogd Karel van Anjou, door Henrik, verkooren Bisfchop van Luik, met het Graaffchap van Henegouwen te doen verlyden. Doch Hen- rik was geheel op de zyde van Koning Willem en Jan van Avennes, aan welken laatften hy, te Mechelen, het Graaffchap Henegouwen opdroeg Qb~). Koning Willem bevestigde dee- ze opdragt, ten zelfden dage, omtrent den aanvang van Oogstmaand des jaars 1253 CO* De Graaf van Anjou hielde egter 't bewind Doch fe.
over Henegouwen in handen. Jan van A- dert aan vennes vaardigde hierop zyne Gemaalin, A- ^"e^"s leid, af, aan haaren Broeder, Koning Willem, afgedaan die Karel, door vriendelyk fchryven, vrug- teloos tot den afftand van Henegouwen zogt te beweegen. De Koning (lelde hem toen dag tot eenen Veldflag, op de Heide te As~ [che in Brabant. Graaf Karel beloofde, hem daar te zullen verwagten, en beroemde zig, den
f a) WiLHElM, Procurat. dann. 1340. £? feqq. p. 505. ' -
(;*) Litter. Henr. Leod. ElecT:. in Thel'. Mart. & Durand. Tom. I. c. 1051.
(c) Littcr. VVilh. Regis in Thef. Mart. & Durand. Tom. I. c. 1033.
(7) Veelligt omtrent het jaar 1250. Immers toen
bevondt Koning Willem zig in Henegouwen, gelyk, uit eenen zyner Brieven , op den zevenentwintig- ften van Slagtmaand des gemelden jaars, te Bergen in Henegouwen, getekend , blykt. Vide A. Mir/ei Do- nation Bclgicar. Cap. CXIil. p. 583. Torn, I. Open Diplom. |
||||
|
396" VADERLANDSCHE VIII.Bowc.
|
|||||
|
Willem den Water-Koning (8), op 't vlakke veld, mee
ïl» weinig moeite, te zullen können overwinnen.
Doch naauwlyks hadt hy vernomen, dat Ko-
«54» ning Willem, in 't volgende jaar, in 't veld
............verfcheenen was, of hy verliet Engkien, dat
hy bezet hadt, en week naar Valenchyn,
voor welke Stad, Koning Willem teritond het beleg floeg. Geduurende de belegering, ontfnapte de Graaf van Anjou uit de Stad (V), en keerde naar Frankryk te rug CO- Vrouw Margareet kwam toen aan de hand. En Koning Willem bragt, kort hierna, te wege, dat zy Henegouwen aan Jan van A- Vredc vennes afllondt (f): waarmede ook de Viaande- ^rede' tusfehen Vlaanderen en Holland, ren. gemaakt was. 't Blykt, uit eenige oorfprong- kelyke (hikken Qj), dat Paus Innocent de IV, in het bewerken deezer Vrede, de hand ge- had hadt. XXXII. Niet Jang hierna, ontboodt de Paus Ko- wlliem nmS Willem, tegen Kersttyd, in Italië, be- wordt, loovende hem daar de Keizerlyke Kroon op door den 't hoofd te zullen zetten (/*)• De Koning Paus, in ondernam hierop eene reis naar Geneve , ontboo- alwaar de Paus zi{? toen bevondt. Hier werdt, den, omvermoedelyk, de tyd tot de Krooning be- de Kei- ftemd; doch Koning Willem vondt goed, zerlyke vooraf Kroon te *rfj MEUS Stoke ln wülem II. il. 88. 91.
ontvan- ?e ) i. InErui Chion. S. Bertini C<#. XLIX. Part. III. c. 730.
gen. Cf) WtEUS Stoke in Willem il. il. 91, 92.
Cg) Apud Mawen. & Durand Thefaur. Tom, I. 1, 1057,
Ï058. ( h ~) Iwioc. IV. Epift. apitd Bekam in Henrico p. 86.&apt/d
MiRJEim Donut. Belg. Cap. CXII. p. 425. Tom. I. Oper. Dipl. (8) Zo fchynt hy Willem, fpotswyze, genoemd te
hebben, om dat deeze Graaf was van een laag en '«• terig Land. |
|||||
|
VUL Boek. HISTORIE. S97
|
|||||
|
vooraf nog een' keer naar Duitschland tewiLuut-
doen, alwaar hy, volgens zyn eigen getuige;- ,ÏI. nis, in eenen Brief aan den Abc van Egmond, die nog voorhanden is (i), met genegenheid^, ontvangen werdt. Uit Duitschland vertrok hy, in den aanvang des jaars 1255, naar Utrecht, alwaar, federt eenige jaaren, merkelyke ver* anderingen waren voorgevallen. Bisfchop Otto de lil, in 't jaar 1249 overr Goze-
leeden zynde, werdt opgevolgd, door Gozewyn wyn van van Amßel, een' Zoon, zo men wil, van ^™^el Egidius van Amßel, Broeder van Heere Gys- »t jjis_ brecht, die de Bisfchoppelyke waardighei4 dom van naauwlyks een jaar bezeten hadt, of hy deedt Utrecht 'er afitand van, in de tegenwoordigheid(k),,(srjaf- zo fommigen willen, ook op de begeerte van. Koning Willem, die den Huize van Amftel ongenegen was (/). Men hieldt hem voor orir bekwaam tot de Regeering. In 't byzonder, werdt hy van verwaarloozing der tydelyke zaa- ken des Bisdoms befchuldigd. Gysbrecht van Onlusten Amßel de II. en Herman van ÏVoerden na-hler°vec men den afftand van Bisfchop Gozewyn zo; Heeren zeer ter herte, dat zy Henrik van Vlanden, die van Am- na hem tot de Bisfchoppelyke waardigheid ver-'ftel en heeven was, terftond den oorlog verklaarden. WoertJea Otto de III, Graaf van Gelder, hadt zig mét hen verbonden: en 'tStigt werdt dus, vanver- fcheiden' kanten, met eenen inval, gedreigd. Koning Willem, die toen in Duitschland was, begaf zig met een Leger herwaards, voorgee- vende den Bisfchop met zyne vyanden te wil? len
■ f i) Apuä Bekam p. 87.
(£) Heka in Goesvino. p. 85. CO Heua in Goesviuo. p. »ij. |
|||||
|
99Ö VADER LANDS CHE VIII. Boer;
Willem len bevredigen. Doch pas voor dat hy binnen
'**• Utrecht kwam, was de Bisfchop met zyn volk ter Stad uit, en den vyand te gemdet ge- trokken. Digt onder de Stad, viel een fel ge- Vegt voor, in welk de Bisfchop de overwin- ning behaalde. De Heeren van Amitcl en van "Woerden werden gevangkeJyk binnen Utrecht gebragt; doch geflaakt, ter bede van Koning Willem, die kort hierop naar Holland ver- reisde. Bisfchop Henrik viel toen in de Ve- - luwe, en behaalde hier zo groot een' buit, dat hy, uit den zelven, federt, voor een ge- :"', deelte ten minfte (9), het Slot Vreeland aan de Vegt ftigtte; waardoor zyn Bisdom, tegen dè invallen der Amftellandfche Opgezetenen, beveiligd werdt (?«). Te vooren, was de zoen getroffen, tusfchen den Bisfchop en Gysbrecht - van Amftel. „ Gysbrecht moest, met zyne ^aanhangers, tot vyfhonderd in getal, on- ,,'der welken Gysbrecht van Gooye was, bloot*- 5, vocts en in wollen kleedinge, den Bisfchop, , „ in de Domkerke, op de knieën, vergiffenis „verzoeken, en hem, voorts, als zynen „ Leenheer, trouwe zweeren(io)." De Bis- fchop O) Beka fa Ilcnrico. p. 84, 85.
" (9) Uit eenen zyner Brieven blykt, dathy het Land-
goed Enge, buiten de Katharynen - Poort te Utrecht ge- legen , voor driehonderd en vyftig mark gangbaare U- trechtfche Munt aan den Deken en 't Kapitel der U- trechtfthe Kerke vërkogt heeft, om het geld, tot den opbouw van't Slot Vreeland, te gebruiken. Diplom. atnrici Episc. apud Buchel. ad Hedam p. 214. (10) Z/e-BüciiELius op Beka p. 90, en vooral C.
P. Hoynck van Papendrecht , in Anäleä. Belg, Tom. III. P. I. p. 324, alwaar egter, Gisb. Lafp.-a WAVE- REN, |
||||
|
VIII. Boek. Hl S T O R I «E» t sp?t>
fchop verzoende zig, waarfchyniyk, ook metWnxEM
den Graave van Gelder: en 't Scigt genoot, ll' geduurende hec Leeven van Bisfchop Henrik, ■eene tamelyke rust. In deezen ftaat, vondt het Koning Willem, Koning,
toen hy, in den aanvang des jaars 1255, we-Willem <3erom te Utrecht kwam. Men wil, dat hyte ^" . voorhadt, met den Bisfchop en de Geestelyk- Lyfsge. heid, over zyue Reis naar ltaliè, te raadplee-vnar.B gen. Doch terwyl hy met hen in gefprek i255» was, liep hy gevaar van 't leeven te verlie- zen. Een onbekende wierp heul eenen zwaa- ren fteen naar 't hoofd, en maakte zig ter- ftond daarop t'zoek, zo dathy, federt, ner- gens te vinden was. Koning "Willem, die den fteen maar pas ontweeken was, verzet over dit toeval, eischte dat men den daader na- fpoorde, gelyk gefchiedde; doch zonder vrugu De Koning gaf ondertusfehen der Stad de fchuld van zyn ongeluk. Hy verweet derBur- gerye, onder welke hy zelf zig, eenige jaa» f en geleeden, hadt laaten aantekenen («), haare ondankbaarheid voor de weldaaden haar dóór hem beweezen (1), en trok Verftoord ter Stad uit (0). Ook
|
|||||||||
|
00
(«5
|
Beka lp Ouone III. p. 80.
Beka in Hciirico p. 87. |
||||||||
|
$en, 20 ik inéén, ten onregte, deezen zoen onder
Graave Floris plaatst. (1) Onder deeze weldaaden, muntten uit de Voor-
fegten, aan die van Utrecht, by drie byzondere Brie- ven, een op den zeventienden, en twee op den agttien- flen van Zomermaand des jaars 125a, getekend, door Koning Willem gefchonken: beflaande in beloften van t^lcherm'ing door Holland en Zeeland, herftelling van't gene den Stigtfchen, door Hollanders-óf Zeeuwen, ont- vreemd |
|||||||||
|
400 VADER LAND SC HE VIII. Boek.
Willem Ook riepen hem zyne zaaken elders. Ds
II. Westfriezen, die, gelyk van ouds, het juk XXXIII. der Graaflyke Rcgeeringe ongaarne droegen, ?p w"d en J°°kerig bleeven naar Vryheid, waren, ge- frkzeiif" duurende het afzyn van Koning Willem, te- gen hem opgeftaan, en hadden, volgens hun- ne gewoonte, de Landen hunner nabuuren, door menigen inval, ontrust. Sommigen ver- moeden , dat Koning Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik den (I, hen tegen Koning Willem hadt opgeltookt (ƒ>). Om hen te beteu- gelen , was het Slot te Heemskerk , in den jaare 1252, geftigt, en ter bewaaringe toe- vertrouwd aan Heere Gerrit van Heemskerk, die hen, op den elfden van Bloeimaand des jaars 1254, in eenen Scheepsftryd, overwonnen, en omtrent vyfduizend man afgeflaagen hadt (jj). Een weinig laater, hadt de Koning, Oost- waards van Alkmaar, een ander Slot, Tooren.- burg genoemd, doen opwerpen (r~). Doch de Westfriezen, hierdoor meer getergd dan be- dwongen, noodzaakten Koning Willem, op nieuws, Heirvaart tegen hen te befchryven. De Winter des jaars 1255 werdt tot den togt be- iiemd.
. O) Nadclerus r.il annum 1255.
(?5 J.ebuwold van NoiiTiior by Orlers Bcfclir. van Ley-
Uen tl. 290. (r) Beka in Henrico p. 87.
vreemd was, en eene verklaaring, dat niemanc eenen
Utrechtschman in regten betrekken mögt dan voor den Jiisfchop of deszelven Regter, op eene boete van hon- derd mark gouds. Een deezer Brieven is gegeven, tea oivkonde van Henrik van Voorne, Nikolaas Perfyn, Dirk van Gouda, Filips van Wasfenaar, Willem vau Urederode en Hugo van Kralingen, Ridders, en Dirk vau Teilingeu. Cide D:pln;n. IVilbdmi Regis apud Hji-. D..M p. 300, 310.
|
||||
|
VIII. Boek. H I S T; Q ;Rsfc«E. 'j A V 49f^
ftemd. Omtrent Kersttyd,- als: }nen ;dagt,,-di*c,vWi!mi(t:;j?
het Ys bekwaam begon te worden, om eenLé- ,j 'lUj. ger te konnen houden, brak Koning.Wiüj?m,;Koning uic Holland op, trek kende,, langs [den 2001$ .Willem van Kennemerland, naar Alkmaar Cs)., welf 'akt,te" ke Stad hem gunftig was, en 's jaarste ,.voo- £_ en rèn, verfcheiden' Voorrègten van hem.ontyanf..fudivelt gen hadt: onder anderen „_eene tdenjaaTige:in't Vs. „ Vryheid van alle lasten, behalvfn vaneden. „ Krygstogt tegen de Friezen (t)" Van "Alk,-, maar trok de Kpning naar Vroone Qu), een voor-. naam Westfïiesch Dorp, dat zig te-yppren. reeds aan hem onderworpen hadt,, en, zo wel; als het nabuurig Ouddorp., bettierd :werdt i^oU gens Keuren, door Koning Willem; zelyen, verleend Cv), 't Heir,, tot hiejr toe gekomen,: hadt eene groote bevrooren' plas, waarfchyn-, iyk de Heer HuigenwaarJ-, voor de, borst., p-, ver deeze naderde men den vyand, in twee, hoopen; welker een, door Heere Willem ,v#»; Breder ode, tegen de Dregterlanders(w), de an- dere-, door Koning Willem zelven, naar den-, kant van Hoogtwoude, aangevoerd werdt. Dei Friezen, gekleed in ligte Linnen rokken, fton- den, aan verfcheiden' hoopen op 't ys ver- fpreid, en waren met Werpfpietfen, Deenfche bylen en halve pieken gewapend. De Hollanders, daarentegen waren zwaar geharnast. De Ko- ning zat, daarenboven, op een groot,-moe*. . dig Paard, dat, zo wel als hy zelf, zwaar^e- ;,; wa- . (x) Melcs Stoke in Willem II. il. 93.
f O Diplom. Willi. Regis 11 Junii 1254. "in 'ii Handv. van Alkm. «. 1., ■• ,(» Melis Stoke i'n Willem II. II. 9',. ..,:..''
JUQ Handy, van Floris V. /11 de Handv, vaiiDregttrl, tl. 49.
£ w) BÉKA 'm Henriet) p. 87. ,"."...., IL Deel. Cc
|
||||||
|
BB
|
||||||
|
4dl-: VADERLANDSGIIE VIII.Boek.
Wiixem Wapend was. Het-ys bädt nu meer dan een'
IU halven voet dikte (x)v dus fcheen de togt wel ■■■•••téwaagen te zyn. Brederode ook, die op de Drégterlandérs aantrok, behaalde de overwin- ning;'-" (y). Doch de andere Friezen wecken o , naar den kant van 't ys-, in [de Rietbosfchen, alwaar zy'Verfeheiden' hinderlaagen gelegd ; hadden* én lokten Koning Willem, tot zyn ongeluk, derwaards. 't Ys !was hier zwakst. De Koning, hierop geen agt geevende, rent den'vyahd agter na, zonder van de zynen, die 't gevaar véeiligt merkten (Y), gevolgd te wor* den. Straks daarop fcheurt het ys, daar 't Paard tot aan den buik toe inzakt. De Koning geeft bet de fpooren mee zo veel felheid, dat bét Dier, aan 't woeden flaande, terwyl het ztg wil" en niet kan redden, den Ryder van deri rug werpt, en op 't lyf valt. Toen fchie-. tétt 'éenige- weinige Friezen toe, die, zig ge- ratende den Koning niet- te' kennen, wreed genoeg wären, om hem, die erbarmelyk om L'yfsgenade fineekté, en een geweldig groot Losgeld aanboodt, met hunne Werplpietfen, 1255. van *t leeveri' iè berooven (V). Dit ongeluk 1---------gebeurde niet verre van Hoogtwoude, op den
eenentwintigden van Louwmaand des jaars
f256. De Friezen, 's Konings Lyk uit het fsgehaald hebbende, begroeven het heimelyk in zeker Huis te HoogtWoude, alwaar het na- . ~-':':- ■ ■-. ' x '.'' '' der- (x~) Matth. ParisiRns..rf mmiun 135<5. f. 793.
rOO ""KA in Henricó' p. 87. Joann. A LKvbis vdri de Hete- reh viiii"Brcderoilc C»p.'XXHl. ƒ>. 62.!. (z) l'his MengON. Climn. ad ammm 1256. p 157.
f.d) MA.TTtijSus PAriïiens. 'ad mnunt 1256. p. 7V?. MpuJS
Stoki: hi Willem II. bt. 93. Wimie'lm. ' Prucl'rat. ad amw» 1255. Menconis Clir. ai unmm' ia$6. f. 127. |
||||
|
VIII. Böèk. H1ST0 Rj!l Ei V ^
derhand ontdekt werdt* door 's „Konings Zoop., Wille»
Graave Floris den V, dje .het te Middelburg .»• ter aarde deedt brengen, J-fec Leger des Ko- nings trok, na zynen ongelukkigen dood vip wanorde en met zwaar verlies, naar 1-Jolland, te rug. Eenige Kronyken melden^ dat van de Delftfclie en Alkmaarfclie Poorters', die dee- zen togt hadden bygewoond;., niaar vyf man wederom t'huis kwamen, die egtér hunne;I}a- nieren behouden hadden. Docbvan de Dop- drechtfchen zouden niet meer dan drie; >man te lyve gebleeven zyn (£j).. Sommigen,v die,, zó men wil, den,Koning,ligtelyk uit het ys hadden können verlosfen, hebben zig, federt, niet buiten vermoeden können Houden, dat zj zig, tot het veroorzaakeri Van" zynen dooi, verraaderlyk, hadden laäten omkooperi Qc^l Koning Willem is» zover my bekendis, XXXIV.
de eerfte onzer Graaven, vaa welken Hand- Koning vesten en Keuren, aan Hoïlandfche Steden Seee™t verleend, voorhanden zyn. De Hollandfcbe ie„ HoI- enZeeuwfche Steden begondeh nu allengskenslandfchea magtiger te worden. Haare Poorters waren Steden den Graaven Van dienst in den Oorlog, zo-wel "oofree- buitens- als binnens-Lahds. En derzelver «Ben- tea. ften werden, met; het fchenken van nieuwe Voorregten, vergolden. Van . het. Alkmaaus Privilegie van den jaare. 1254-, hebben wy reeds gewag gemaakt. Haarlenv was, eer Willem nog Koning werdt,. te wee ten in den jaare 1245, door hem reeds van de Grnaflykheids Tollen vry verklaard, en, vanStads Keuren voor- ü« zien: £») REjcïRsn.C&roir, mot Zetf.,Jf. Beel.M. &. i>* >
C*3 Msiis Stoke ia Willen» O. K. 94. ...{Z.-i ?".< CC 2
|
||||
|
*ö4 VADERLANDSCHE VIILBoek.
Wiiiiti zfe«T by welker/, ook nog Geldboeten op ver-
'tt* "tfëhéiden' mistiaaden, en zelfs op den doodflag
gefteklwerden';1Ü \, Doch ie mant, mee zeven
%\ getuigen, van Verkragtirig overtuigd, ver-
',*rbeurtj volgens deeze Keuren, zyn hoofd.
QJ] Ee*e gehuwde Vrouw, zig met bakken, bröu-
',', wen <of> garenhandël geneerendè, mag nier
f$ meer dan een .baSle• broots, eenbfouwté biers
-„ en een fiiene gaerns verliezen. De Poorters
-„ moeten« den Graave met vier en zestig man
«Vj'fdienén; en hem twintig pond, jaarlyks, op-
r„. brengenden even zo veel als hy ten Keizer-
«•'-,', 1yken Hoye vaart,- trouwt of Ridder wordt;
, l,: doch vyfrien als zyn Broeder Ridder wordt,
\„ of als zyn Broeder of Zuster trouwen (^Tj."
.Willem de I!. hadt óok, in 't jaar 1246, de
Stad Delft, met verfcheiden' diergelyke Voor-
, fegten bêfchonken (e), onder voorwaarde,
;•::,:.: gatJinen hem vyftig ponden jaarlyks betaalen
,'" , ? »raven nog twintig, wanneer hy Ridder werdr,
!..r i','. 'riFzlgin de Egt begaf; 't welk■•■beide','federt,
; *'! .^gebeurde;. Inrtjaar 1253, hadt hy Dordrecht
ii"";^'' «anv/diergelyke Voorregten en Keuren voor-
. '.'_?(,'i*iert:;. volgens welken „ een Doodflager het
,.,., -jpihoofd verbeurt." En deeze is'de eerfte rei-
ase^sflat ik, in onzcoude Handvesten, halsftraf
• ï>op'Mandag gefield vind. Doch .op moord
êèn 1 doodflag met verbooden;. geweer , ftcat
freéds. doodftraf, in de Haarlemfche Keuren
»wan den jaare 1245;; „ De Poorters moes-
c£, ten den Graave jaarlyks zestig;, pon den op-
j, brengen,, en hem, wanneer hy in de Stad
;;.■; „ kwam,
f<0 Handv. van Willen? B\ h' SCsKVEiius'Haari. W. ai8. .
CO M* Boxnoarii-Tlreatr. Urb. Hou.■<p>,J£6iv ' |
||||
|
VIII.Boek. H I S T 0'R I 'E/. ' . 405
„ kwam, den noodigen leeftogt veertien dageü Witmt
„ borgen (ƒ)." In 't jaar 1250; hadt hy hun H» i
reeds Vryheid Van eenige Tollen verleend (g~).
Men fchryft aan Koning Willem ook Keu-
ren voor geheel Zeeland toe. Zeker is het, dat hy aan de Stad Zierikzee Keuren en Voor- regten gegeven heeft, van welken nog oude Affchriften in weezen zyn (/*). Zy komen ge- deeltelyk met de oude Frieïche Wetten, en met de vroeger Keuren van Middelburg, West- Kapellen en Domburg overeen. In dezelven, krygt de Baljuw, als Graaf, in des Konings ■plaatfe, magt, om zaaken te beregten, ,dic, door den Nederbaljuw, of Schout en Schepe- nen , niet können beregt worden. Willem de II. heeft zig ook, door het Geboti-
ftigten van eenige gebouwen, vermaard ge: ^re.?.door maakt. Men fchryft hem het opregten van ^ ™ ëen Huis te Alkmaar toé, 'ter plaatfe, al. geftigt". waar 'er federt een getligt werdt, welk nog 't jaartal 1252 in den voorgevel draagt. Ook zou hy, ten zelfden tyde, aldaar eenen weg gelegd hebben, die nog den Konings weg heet (/). Sommigen willen, dat het Stad- huis te Haarlem, oudtyds, een Hof der Graaven, en byzonderlyk ook van Koning Willem geweest* zy; waarvan eene ftraat, die ter zyde tegen het zelve aanloopt, nog den naam van Koningsflraat draageh zou (£). Doch of hy dit gebouw gefligt heb- be,
(f) Handv. van 1252. [1253] hy Balen Dordrecht, U. 42a.
Lg"i Handv. van 1249. [l2:>0] hy den zelfderit, bl. 433. f h~) 1h BoxHiinN. op RF.rcF.RSB. II. Deel, il. TS- enz, f O Van der Woude Cliron. van Alkmaar, U. 19. (A) ScBiVEwus Craaven tl. 230. Cc 3
|
||||
|
406 VA DE RL. HIST. VIII. Boek.
be, is onzeker. Zelfs blykt, uit egte Huk-
ken, dat 'er, in 't jaar 1214, reeds een Hof te Haarlem geweest is (7). Met meer grond, wordt hem het opregten van het Hof- gebouw in den Haage toegefchreeven (?»); hoewel de tyd der Stigtinge onzeker is. Uit een' Schryver der veertiende eeuwe (»), is af te neemen, dat dit Hof, omtrent den jaare 1250 of 1252, is aangevangen. Koning Wil- lem wordt ook voor den opfteller van een Gebedenboek gehouden, welk deezen Titel voerde: Guülelmi fecundi, Hollandia Comiiis & Romanorum Regis, Agahna Religioforum, five Meditationes circa Myfieria PaJJïonis Do- minica, dat is „ Vreugde der Geestelyken „ of Overdenkingen over de verborgenheden „ van het Lyden des Heeren, van Willem den „ tweeden, Graave van Holland en Roomsch „ Koning (0)." Doch veelligt is dit Boek al- leenlyk, ten zynen dienste, door anderen, opgefteld, of mogelyk is hy 'er flegts bezit- ter van geweest. , (O Zie hier voor» H. 338. verg. met il. 223.
(m) Joann. A Leydis L ir. XXIII. Cap. 15.
(n) Bbka in Otron. III. p- 80. coli, cum Hfjda p. 209, 210.
(a) Zie UoxiioitH op Rbigeiub. I^.ö«/S b(. 152.
|
|||||
|
©
|
|||||
|
VERBETERINGEN op de
|
|||||||||||||||
|
NAAMLYST der INTEEKENAAREN.
[te plaatzen agter het Tweede Deel.]
|
|||||||||||||||
|
Commisfaris der
Stad Amfterdaui. bladz. 33. ftaat A. Anthonie
Simon Meynan- dier , moet zyn . Meynadier. —. 43. ftaat Gerrit van
Rosfum, Leeraar der Remonftrau- > ..'\ «n [ te/, Haarlem, moet zyn Gerrit van Rosfiim, te ' ' *'•'• Haarlem. 1 -----1 48. ftaat P. S. Sneth-
r : lage, Advocaat te
'sBosch, moet zyn te Zutpheii. ----- 50. ftaat Tak , ( Jan
Hemeryk ) moet
zyn Hemeryk Tak. (Jan:). |
|||||||||||||||
|
bladz. i. ilaat R. van Al-
derwereld, Heer van Rozenburg, moet zyn Mr. R van Alderwereld, Here -van Rofen burg, Leenman van den Lande van Voorne,Com- mies vaiPs Lands Magazynen en •Havenmeestej te Hellevoetfluis. -----j. $. ftaat Bruch (J.H.)
Commisfaris va«
de Zeevlooten te Helvoet(luis,moet zyn Zeelöotfen ------ 9. ftaat eerton(...
moet zyn Certon,
( Jacob Paul ) |
|||||||||||||||
|
Overgeflaagen Naamen.
|
|||||||||||||||
|
Huizing. (L.) Boekver-
koper te Groningen. Martini, (Mr. Hendrik
Bernard) Advocaat en Canunnik in 't Kapittel " van Oud-Mimfter.
Poel, (Willem) te Am-
fterdam. |
|||||||||||||||
|
Brouwer, (Abraham) te
Amfterdam. Clement, (S.) Boekverko-
per te Zwol. Clement, (F.) Boekverka
per te Zwol. Dorp, (Johannes Didericus
van ) Predik, te Eepe. |
|||||||||||||||
|
Eckringa, ( P.) Ontfanger Potholt, ( Harmanus ) Ma-
der Convoyen en Licen-! kclaar te Amfterdam. ten&c. in de Bourtange. Riedel, ( L.S.) Kapt.Lieut. Fronhoff (J.W.) R.C.' in.'t Corps Artillerie.
Priester & Capelaan in de Woenzel, ( Matthys van ) Stede Bcverwvk. \ te Amfterdam. |
|||||||||||||||
|
CiQ
|
||||||
|
VOOR DEN BINDER.
■_;' De Plaaten dus te plaatzen ;'
De Kaart tegen over - Hadz. 3
Hertog Godefried enz. - * 90
Koning Karel enz. - - 108
De overige twee Plaaten volgens de blad-
zyden , welke daar boven ftaan. |
||||||
|
r
|
||||||