|
VADERLANDSCHE
HISTORIE.
|
|||||
|
DERDE DEEL.
|
|||||
|
VADERLANDSCHE
HI S T O R IE,
V^E RVATTENDE DE
GESCHIEDE NISSE N
DER NU
VEREENIGDE NEDERLANDEN«
INZONDERHEID DIE VAN
HOLLAND,
VAN DE VROEGSTE TYDEN AF:
Uit de geloofwaardigfle Schryvers en egte
Gedenkftukken. famengefteld, DOOR
JAN WAGENAAR.
Met Plaaten en Kaarten.
DERDE DEEL, BEGINNENDE MET DE REGEERINGE VAT«
GRAAVE FLO RIS DEN V. IN 'x JAAR I256;
EN EINDIGENDE, IN 't JAAR 3442,
ONDERDE R E G E E R I N G E V A N H 15 R-
TOGEFILII'S VAN BOURGONDIE.
|
||||||||
|
Te AMSTERDAM, bï
JOHANNES ALLART,
M D C C X C I.
|
||||||||
|
Met Privilegie van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten
van Holland en Wettfriedand. |
||||||||
|
VADERLANDSCHË
HISTORIE.
NEGENDE BOEK.
■a. i - ',*i'i a. -_______'.—• ■'.■•■'i'.t ■.'■■ i' ■ • 'v ..-■»
INHOUD.
Ii Floris de vyfde wordt Graaf. Ver*
drag met Vlaanderen. IL Floris, Voogd van Bolland, fierft. Vrouw Aleid wordt Voogdes* Slag op Vemouts-ee. Otto van Gelder wordt Voogd en fterfu III. Graaf Floris aanvaart ds Regeer ing. Opßand der Ketinemeren en West- , friezen. Inval in Amßelland. IV. Togt tegen de Westfriezen. Graaf Floris wordt Ridder geflaagen. V. Scheepstogt naar Westfries- land, 't Lyk van Koning Willem gevonden* Wydenes gehuwd. VI. Koophandel op Enge- land. Zeeuwfche Kaapvaart <. VII. Huwe^ lyks handeling tusfchen Mar gar eet van Hol- land en Alfonfus van Engeland. VIII, Staat van 't Duitfche Ryk na de dood van Koning Willem. Keizer Rudolf fchenkt Holland weg* IX. jonkheer Jan gehören. Huwelykshande-
ling tusfchen hem en Elizabet van Engeland* X. Befland met Gelder. Holland vry ver-
klaard van de Leenroerigheid aan Brabant, XI. Twist van V Stigt met de Heeren van Am-
fiel en Woerden. Zoen van Amfiel en Woer- den met Graave Floris. Amflelredamme aan ȕ. Deel. A Jan |
|||||
|
!
|
|||||
|
a VADERLANDSCHE IX. Boek.
Jan Per/yn gefchonken. XII. Onderneemin-
gen tegen de IVestfriezen. Watervloed. De Graaf fligt vier Sloten. Westfriesland onder- werpt zig. XIII. De Zeeuw feite Edelen fpan- tien /amen tegen Graave Flor is. Middelburg belegerd. Zoen met de meeste Edelen. XIV. Engelfche Koophandel. Stapel der Engelfche Wolle, te Dordrecht. Graaf'Floris beweert Regt te hebben op de Schotjche Kroon. Hy doet 'er afßand van. XV. Ongenoegen tus- fchen Engeland en Holland. Wolflapel ver- legd. XVi. Graaf Flor is verbindt zig met Frankryk. XVII. Oorzaaken van het om- brengen van Graave Floris. XVilI. Jan van Kuikbeleidt den aanslag, nevens eenige mis- noegde Edelen. XIX. Samenkomst te Bergen op Zoom, en te Kameryk. Be/luit om den Graaf tevérvoeren. XX. Floris wordt te Utrecht van- den aanflag verwittigd. - Tot een Vogeljagt uitgenodigd, en gevangkelyk naar 'tMuider- /löt gebragt. XXI. Naderhand by Muiderberg vermoord. Eenigen zyner bedryven. XX11. Jandeeerste voor Graave erkend. Ver- fchil over de Voogdyfchap. XXIII. V Slot Kroonenburg belegerd en ingenomen. Gerard van Velzen en anderen gedood. XXIV. Dirk van Kleef en Guy van Henegouwen verdeelen ,t bewind der Regeeringe. XXV. Gemagtig- den naar Engeland, om Graave Jan te haaien. Nieuwe op/land der Westfriezen. XXVI. Wolfert van Borfelen lokt de Vlaamingen in Walcheren. V Slot te Medenblik ontzet. XXVU.Jan de I. landt in Zeeland.XXVhL Borfelen /lelt zig in''t bewind der Regeeringe. XXIX. De West/riezen volkomen tot onder- ver- |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 3
verping gebragt. Vroone verbrand. XXX.
Togt van Bisfchop Willem op Waterland. ,* XXXI. Frede met Utrecht, gemaakt en ge-
broken. ' Tsfelßein belegerd en gewonnen. XXXII. Twist met Borfelen en den Baljuw
Aloud, over de Dordrechtfche Voorregten. Kampregt. XXXIII. Borfelen den Graaf naar Zeeland willende voeren, wordt ag- terhaald, en te Delft omgebragt. XXXIV. Jan van Avenues aanvaardt de Foogdyfchap wederom. Verbond met eenige Steden tegen de Moorders van Graave Floris. XXXV. Dood van Graave Jan den eerßen. ]^loris DE VY F de, Zoon van Koning Floris
_ Willem, bereikte naaawlyks twee jaa: V. ren, toen hy zynen Vader verloor, alzo hy,„ y , geduurende het beleg van Valenchyn, in den v.°wordt jaare 1254, ter Weereld gekomen was (V). Graaf, De * Hollandfche Edelen en 't Volk in 't al- onder gemeen erkenden hem egter, terftond, voory°og''y" Graave (T). Doch Floris, zyn Oom, die 'tZynae^van Land, in den Kryg tegen de Vlaamingen, Oom reeds zo merkelyken dienst gedaan hadt, hieldt Floris, dé Voogdyfchap des jongen Graafs en ^en*ficPZ"2' klem der Rcgeeringe in handen. landuü In den aanvang zyner Voogdye, floot hy die ee^
een Verdrag met Margareet, Graavinne van Verdrag Vlaanderen, en met haaren Zoon, Guy; die, met om groot Losgeld, uit de Zeeuwfche gevan-Vlaan<je" genis, geflaakt zynde (c), nu ook reeds den „°aw ti- 1256.
C<0 Meüs Stokein Willem II. 'M. 91. "
(6) Wilhelm Procurat. ad annum 1256. p. 518.
C*" J Mevauus ad annua »256. |
||||
|
4 VAD-ERLANDSCHE IX. Boéjü
Flor» titel van Graave voerde, en nevens zyne Moe-
V. der regeerde. Men hadt nä den Slag by Westkapelle, en nog by 't leeven van Ko- ning Willem, door tusfcherikomst van Lode- wyk den IX, Koning van Frankryk, reeds over een Verdrag gehandeld; doch vrugteloos' (<f). Willems dood gaf nu gelegenheid, dat de Onderhandelingen hervat werden. TeBrus- fel werdt, eindelyk, door bemiddeling van den Koning van Frankryk; van Henrik, Her- tog van Brabant; van Otto den lil, Graave van Gelder, en van eenige andere Grooten, op den eenentwintigden van Wynmaand des jaars 1256, een Verdrag getroffen, op den volgenden voet: „ Floris, Voogd van Hof- „ land, zou [Margar eet (e) ], oudfteDogter „ van Graave Guy, ten Huwelyk neemen, „ en haare Grootmoeder, Margareet, zou „ Zeeland", tusfchen Hedeneze en de Schelde „ gelegen, dat is, Zeelan&Bewesten-Sehelcfe; * Dem»- „ 't welk onder haar, en onder Floris * Op- ***"** „ pergebied geoordeeld werdt te behooren, „ aan hem en zyne Erfgenaamen, ten vryen „ Leen, moeten afftaan. Margareets gedeel- „ te zou hy, als Leenman van Vlaanderen, „ het ander als Voogd van zynen Neeve Flo- „ ris bezitten. Deeze zou, zo zynOom, zon- „ der Kinderen, by Margareet r gewonnen te „ hebben, overleedt, ook eene der Dogteren „ van Graave Guy ter Vrouwe neemen, en „ met haaF Zeeland Bewesten- Schelde vèrkry- ,». gen. Enftierf hy, insgelyks, zonder Kin- „ deren; dan moest Zeeland Bewesten-Schel- „de
(iï) Mf.ykr. ad annos 1254, 12155.
CO f'oyiz Butkens ïrop'li. de Brabant Tim. I. f• JS»»
|
||||
|
JX. Boek. HISTORIE. 5
„ de aan eenen der Zoonen van Graave Guy Flom»
„ komen, die met Magteld, Dogter van Ko- V. „ ning Willem, trouwen zou: na welker dood, „ het eerst aan de wettige Graaven van Hol- „ land zou verfterven; die 't egter van de „ Vlaamfche Graaven zouden blyven ter Leen „ houden; en hun, eens vooral, tienduizend . „ Marken fterlings, van tien * Schellingen * setidt," „ ieder Mark, betaalen moeten. Zo Zeeland „ Be westen-Schelde,t'eenigentyde, onderde „ erfgenaanien van den Voogd Floris, of. vaa „ zynen Neeve, of van Magteld, verdeeld „.wierdt, zou men, voor ieder deel, aan de „ Graaven van Vlaanderen, hulde moeten „ doen." Deeze was de. voornaamfte inhoud van V Verdrag. De geichillen over de Tolt len werden verbleeven aan de Uitfpraak vaa Henrik, Hertog van Lotharingen en Brabant: en wegens de vryheden der Vlaamfche Han- delaaren, de voorigé . overeenkomften ps met naame die van den jaare 1168,. vernieuwd en bevestigd (ƒ). Het Verdrag werdt niet alleen door de Vlaamfche en Henegouwer Edelen /p bekragtigd; maar ook door de Steden Gend, Brugge, Yperen, Rysfel en Douai: welke vyf Steden beloofden, Vrouwe Margareet eaGraa- ve Guy allpa onderftand ,te zullen weigeren, indien een :van beiden immer deeze Vrede fchondt of verbrak (g): waar/uit men, .in.'r, voorbygaan, kan opmerken, hoe zeer deN.e.- * derlandfcheSteden, ten deezen tyde, reeds in
ganzien gereezen waren.- Floris, Voogd van Holland, verfchoof zyn Hu - n, we- Florii,
(ƒ) Paaum Pacis vide in Thef. Mart. & Dim. Tom. I c.1074.
CjfJi>iERt^D'OuDECfi.Cbron-deFlandr.t"<if.CXVl./.l90'>'"'/' A3
|
||||
|
J6 VADERLANDSCHE IX. Boek:
|
|||||
|
Floris welyk met Margareet van Vlaanderen eenigen
v- tyd, of weigerde het te voltrekken; zonder dat
Voogd ,men 'er de reden van weet. Ook leefde hy niet
Tand H01"kng hier na' In de Lence des )™TS! 258, te Ant-
flerft'. werpen op een Steekfpel zynde, werdt hy, by ongeluk, gekwetst, en overleedt aan de wonde, 1258. op den zesentwintigen van Lentemaand des gemelden jaars (A). Men vindt, dat hyKeuren aan,Zeeland gegeven heeft, waar naar 'tgantfche Land beregt werdt («'). Zy zyn, voor eenige jaa- ren, in 't Latyn en oud Nederduitsch, gedrukt; doch niet openlyk in 't licht gegeven. Myis'er, nogtans een Afdrukfel van ter hand gekomen. Wy hebben te vooren (k) gezien, dat's Graaven Oom, al by't leeven van Koning Willem, groot gezag in Zeeland gevoerd heeft. Doch deZeeuw- fche Keuren, van welken wy fpreeken, fchynt hy kort na 's Koniqgs dood gegeven te hebben (7> Vrouw De jonge Graaf bereikte nu naauwlyks vier maMigt f*30*1^ en werdc opgevoed, door zyneMoeye, zig de 'Aleid; die, ruim een jaar geleeden,, haaren Voogdy-'Egtgenoot, Jan van Avennes, verlooren heb- ban* Hol-bende Ity* zfe'federc> in Holland, of in Zee- land aanland »fchylnt te hebben opgehouden. Zy droeg 'de vereischte zoi-g. voor 't Kind,;doende het zelfs, zo dra rnogelyk, in de Waalfche en -Duitfche Spraaken:, onderwyzen («). Doch iia dé dood van Floris, haaren.Broeder, on- #r . derwondt zy zig ook 't Landsbeftier, zig noe- ffolïm*'mende * Vwgdeife,van Holland (0); 'c welk vee- rt«, '••" i -•• •>'■ f-: , -1'-': i: UsJ-déa C«) Melis Stoke bh 95. ,.. , ,
Vi , CO.Mkhs STfiKE bl.-ac.. . , '• ;* f,'.
-U _/'CJt)»-^f/,'-W.%3. •' " ;, '/•!•
üioi «5 Zie Melis Stoke II. 95.
(»O Meyeris üdminum 1257. ■ < ■ n > ■
■'■■'. h "J. Meus Stoke U. 5Ö.
T*J Diplom, ejus mti 1258.' vidi 'tpiaiii.rm. An»l. 7»jb.
H. f. 52p. tut. (O. I |
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 7
len Edelen onaangenaam was, terwyl anderen Flor«
haar de hand boven 't hoofd hielden (f). Om V. zig te vaster in 't bewind te vestigen, verkoor , ,, „ zy Henrik, Hertog van Brabant, om nevens haar te regeeren. Dit blykt, uit eenen Brief van Gerolfen Henrik van /sT<z«,ZeeuwfcheE- delen, op den dertiglten van Grasmaand des jaars 125b, gegeven, by welken zy den Her- toge trouw belooven (^). Ook deedt Godcfroi van Kruiningen hem,ten zelfden tyde, hulde (V). Henrik, in perfoon herwaards gekomen, om de Voogdyfchap te aanvaarden, maakte zig haast gehaat by de Landzaaten, en overleedc kort hierna (V). Toen floegen de Edelen, die 't met hem gehouden hadden, het oog op Oc- . tobden UI, Graave van Gelder, Zoon eener
Oud-moeye des jongen Graafs; die zig, ter- ftond , beweegen liet, om herwaards te ko- men. Sedert, hielden, naar fommiger ver- haal, de Hollandfche Edelen eenpaarig de zyde van Graave Otto, terwyl de Zeeuwfchen Vrouwe Aleid aanhingen (?). Vrouw Aleid en Graaf Floris bevonden zig in Zeeland, toen Ot- to van Gelder, te Dordrecht, in Zuidholland, aankwam: alwaar de Burgery hem, terftond, voor Voogd erkende. Ook onderwierp hy zig, in korten tyd, gantsch Holland, én trok federt een Leger byeen, met welk hy naar Zeeland
overftak, om Vrouw Aleid op cc zoeken, én te ver-
f p} Meus Stoke, hl. 06.
(q)Zie den ßrief by Boxnntm , op RRrGERSRFRC.nN, II.
Deel, lil. Ö07. en by BuTKEN.iTroph. dcBrabant, fr^uvcs^f.^j, (>) BoxiIuRN en Butkens als boven. CÓ Spiegel IIistoriaal Cap. XXXIX. XI. l/l. jl, 52. CO Bek* '" Henrico p. 88i |
|||||
|
A4
|
|||||
|
8 VADER LANDS CHE IX. Boer;
|
|||||
|
Floris verdry ven. Ily landde te Reimerswale, op
v- 't Eiland Zuid-Beveland: in 't westen van welk
Slag op Eiland, Vrouw Aleid haare magt byeen ge-
Vef* tragt hadt. De beide partyen, eikanderen
»iouts-ee. 11 i . , • r s, genaderd zynde, viel 'er, op Vernouts-ee., een
hevig gevegt voor, in welk Graaf Otto eené
volkomen' overwinning behaalde (i). Hy bieldt, federt, tot aan de meerderjaarigheid van Graave Floris, het bewind der Regee- ringe in handen (#). GranFOt- Ongetwyfeld zyn 'er eenige jaaren verloo- J° y«n pen, eer Graaf Otto 't Land in rust bragt. word/ Poch pp?? ï"'ist°riefchryvers hebben niet Voogd, naauwkeurig genoeg aangetekend, wanneer de byzonderc gevallen der miiiderjaarigheid van Graave Floris gebeurd zyn. Zelfs melden zy den tyd niet, in welken hy, op eigen ge- Zag, be^on te regieren. Zekerlyk is zulks ge- 1 fchied, £u) Melis .S/toke $ 97.
(i) Qf dit gevegt, te lande ofte water, voorgeval-
len zy, is twvï'elagtig. De meesten maaken'er een' Scheepsftryd van; doch hiervan blykt niets, in Sto- KES verhaal. De plaats des gevegfs, Vernouts-ee, by Store , en op veeleriel vvvze, by anderen, benoemd, is onzen meestén Schryvereii onbekend geweest. Al- TlNG verilaat (JNotit.Germ, infer. P. II. p. 188.), door Vernouts-ee, het Eiland van Voornc. Doch Stoke zelf, hier terplaatfe, en vooral in jan den II. bl. 190. inóèst hem hebben dben zien, dat het in Zuid-Beveland, by Lodyke en Duivenee, moet geplaatst worden. Dit blykt ook onwederfpreekelyl;, uit eenen Brief van llêrtoge Filips van den eenendertigden van Louwmaand des jaars 1430, geregiflreerd in 't eerfte MemorialBoe'k fan Mr. Jan Rose f. 81. in welken bevolen wordt, pene Sluis te leggen ïti '7.iqth,evckmt, in Vtirneutzef • fpt losfmge van 't Laudwater. |
|||||
|
IX. Boek. H I S T O RTE. $
|
||||||||||
|
fchied, voor de dood van Graave Otto (s>)» Floris :
die, op den tienden van Louwmaand des jaars ty 1271, is voorgevallen (w). Nogtans kan het, Hyfterft. niet lang te vooren, begonnen zyn; alzo de Oproer der Kennerneren, die, in of omtrent denjaare 1 2687ontftondt (re), gezeid wordt, geduurende 's Graaven jongkheid of minderjaa- righeid, aangevangen te zyn (jy)- 'c Is derhalve III. waarfchynlykst, dat Graaf Floris, in't jaar 1269 Graaf of 1270, toea hy den- ouderdom van vyftien u^h of zestien jaaren bereikt hadt, de Regeering eigen ge- aanvaard heeft. Voor deezen tyd, fchynt hyzagtere- reeds met Beatrix, Dogter van Guy, Graave |eeren- van Vlaanderen, volgens het Verdrag van den fäLsgft jaare 1256, in de Egt getreden te zyn (z). > Na 't vertrek van Graave Otto, fchikte de
jonge Graaf zig, eenen geruimen tyd, naar ... den raad zyner Moeye, Vrouwe Aleid. Haa- ren Zoon, ook Floris genoemd, droeg hy 't • ït bewind over Zeeland op. Doch beval hem Aanzien den raad in te neemen van Heere Albrecht van van 'Ä1- Voorne, Burggraave van Zeeland, en van ee- b"^*" nige andere Zeeuwfche Edelen, die, federt, zyn y^orne doen en laaten waren («), Heer Albrecht hadt zo veel aan ziens verkreegen, of ftondt zo diep jn 's Graaven gunst, dat hem en zy- nen Nakomelingen, door. Graave Floris den V, een agtfte uit het Westelyk, en een vyfde uit het Oostelyk gedeelte van Schouwen, op- gedraagen werdt, in alle de B,edeü, welken fy) Melis Stokh, b.l 98. r-
|
||||||||||
|
o»
|
) PoNTANi Hill; Gelr. Lilr. VL p. 15a.
|
|||||||||
|
C*j Chronic. lliil.-ijig. aó annum laöR.
f*} Rbi;a in Joanne I. g. 9a.
fz) Melis Stuks h 'Floris V. U. 9B,
Cf) DeZcUil? al/ hytn. ,..,_, 4
A5
|
||||||||||
|
lo VADERLANDS CHE XL Boek;
Floris den Graaven van Holland, ter gelegenheid
V. van hun Huwelyk, immer zouden toegedaan ,,.:,: ■,•!! worden. De Giftbrief is nog voor handen (£), en te Delft, op den vierden van Hooimaand desijaars 1269 getekend. Floris, 's Graaven Neef, trok Zeeland door, alomme, volgens de befchreeven' Keuren, regt-doende. Ook .v-Ji verzoende hy de Zeeuwen, die, in den flag "' op Vernouts-ee, de zyde van Graave Otto ge- houden hadden, wederom met Graave Flo- ). , ris (c). Zeeland, daar men 't altoos met Vrouwe Aleid, die nu wederom aan 't bewind was (a), gehouden hadt, werdt dus haast in rust ge: Opftand bragt. Doch de rust in Holland te herftellen, der'Ken-hadt meer werks in. Hier was, omtrent den nemeren,jaare laßg^ een gevaarlyke Oproer ontdaan, landerên onder.de Opgezetenen der Dorpen van Ken- en west-nemerland, van welk de oorzaaken niet klaar- friezen. ]yk- aangeweezen worden. Vermoedelyk-; is . I2g8, 't, dat zy, wegens.de Voogdyfcbap, met de Edelen oneens geworden zynde (_d), befloo- ten hebben, zig met geweld, tegen hen , yEe verzetten. Men vindt aangetekend, dat zy niets minder bedoelden,, dan de Edelen ten Lande uit te jaagen, derzelver Sloten te ver- nielen, en den klem der Regeeringé der Ge- meente in handen te Hellen (e). De Kenne- •;.. rtj . .-. . ■.:■•, mers C*) ///>«rf-MmasüM Donat. Belg, Lihr. I. Cap. CXXV1I. p.
437. Tom, I. Oper. Diplom. Ce") Melis Stoke In Flor. V. M. q8j - (d) Rde Hedam in Joami. I. p. sm. (Ó Beka in Joann. I. p. 92. (2) Men vindt, dat zy, fomtyds, de Graaflyke Brieven
ook met haar Zegel bekragtigd heeft. Zie een Handvest van Floris den K van den jaare 1273, by Balen Dor- drecht , bl. 429. |
||||
|
IX.Boek. Hl SiT O R I E. ii
roers ftakeri, ten deezen tyde, uit, in magtFtoiuj
en aanzien, onder de Hollanders. Uit de V. Handvesten, hun , ruim twintig jaaren na deezen tyd, door Graave Floris den V. zej«- ven, verleend, blykt niet alleen, dat zy ge- woon waren, den Graave, 'zo wel buiten als binnen het Graaffchap van Holland, ter Heir- vaart. te volgen; maar öök,' dat zy hem en zynen Ouderen menigen dienst gedaan hadden (ƒ). Doch om zig te meer gedugt te maaken ,by 's Lands Edelen, verbonden zy zig thafis met de Westfriezen en Waterlanders, die ee- nen zin met hen badden. De adelyke Sloten in Kennemerland leeden den eerften aanval. Veelen derzelven werden overmeefterd en vernield. De Edelen werden genoodzaakt de wyk,naar Haarlem te: noemen, alwaar zy zig verfterkten. De Kennemers en hunne Bond- Zy vallen genoocen .vielen- toen in Amftelland. Gys• inAmftel- brecht van Amftel de II, zig te zwak be |J?£» en vindende, om deezen ongsteniden hoop.te- q^ genftänd te bieden, floot een Verdrag met brecht hen, en wist hen, eerlang, zulks te béleezen, v»n Am- dat zy hem tot hun Opperhoofd verkooren. 't: ül1'^.. 011 i i nun vip-
iscnynt dat zy, totnogtoe, zonder geregel-per.
den Bevelhebber, geoorloogd hadden: weshal hoofd. v& zy zig ligtelyk lieten beweegen, om een' ervaaren' en moedig' Krygsoverfte te kiezen, onder wiens bevel, zy zig eèti' voordeel igen uitflftg van hunne ondernéemingen beloofden. Doch Gysbrecht hadt, mét het aanvaarden van dit Opperbevel, wat anders voor. H-y . »v zogc GO Handv. van Ao, upi. in de Handv. van Kemiem St.
'3i 4- |
||||
|
m VADERLANDSCHE IX. Boek.
fwMs zogt den Oorlog uit zyn Land te houden, en
V- zig van 't Volk, over welk hy geboodt, te bedienen, om zyn byzonder leed te wreeken op de Stigtfchen, tegen welken de oude en (äie Vree-begroeide wrok nog niet vergaan was. Ook landbe- t00g ^y, cerftond, de Vegt langs, naar 't Kracht"^ot Vreeland, welk, eenen tyd lang, vrug- verrast. teloos belegerd werdt. Gysbrecht, ondertusr fchen bevroedende, dat het Leger zyn on- derhoud alleen uit Amftelland bekomen moest, bewoog de Kennemers, het beleg, by nagt, op te breeken, en fchielyk naar Utrecht te trekken, om, ware 't mogelyk, deeze Stad, by verrasfing, in te neemen. Voor den da- geraad, zagen de Utrechtfchen, met verwon- dering, hunne Stad van eene geweldige me- nigte gewapenden omringd. De Burgers, ge- vraagd hebbende, wat men voorhadt, wer- den, door eenen Kennemer, die wel ter taa- " Ie was,, jn deezer voege, beantwoord: „ Bur? „ gers van Utrecht en goede Vrienden, de ; „ vrye Kennemers begeeren, dat gy alle de „Edelen, die de Gemeente bezwaaren en „ verdrukken, ter Stad uit jaagt, en hunr „ ne goederen den armen geeft". Dit, met een ftout gelaat, uitgefproken, werdt gree- tiglyk opgevat van de Burgerye, die, reeds geftoord op de Regeeringe, de hoofden by pen ftak, en, na een kort overleg, deSchepens en Raaden af-, en anderen, uit de Qverluiden /der Gilden gekooren, in derzelver plaatfe,
ftelde. Toen werden de voornaamften ter Stad uit gejaagd: waarna men een Verdrag me? Heere Gysbrecht en de Kennemers floot. A- merefoort en Eemknd volgden, federt, hef voor*
|
||||
|
<£•■
|
||||||
|
iX. Boek. HISTORIE. » 13
voorbeeld van Utrecht, en verbonden zig,FLo?tt*
insgelyks, met de Kennemers. , Gysbrecht Vj van Amftel, weinig tegenftand in 't Stigt ont- moetende, bemagdgde en vernielde de Slo- ten van Gysbrecht van Mkoude, Willem van Ryzenburg en Huibert van Fiane, zyne by« zondere Vyanden; Jan van Nas/au * die thans vefkooren doch
onbevestigde Bisfchop van Utrecht was, zyn- de Henrik van Vianden, in den jaare 1267, overleeden, hadt zig naar Gelder begeven, om onderftand van Graave O® den III. te verzoeken. Doch daar verliep eenige tyd, eer men een genoegzaam getal van Knegten in de wapenen brengen kon. Gysbrecht van Am- ftel, hiervan niet onbewust, zogt zig, ge- duurende den Winter, van den grootften hoop der Kennemeren, die veel onderhouds behoef- den, te omflaan, en bewoog hen, om» te- gen den Oogsttyd, naar hun Land te rug te keeren. Zy deeden 'c; doch ondernamen, Haarlem op hunnen terug togt, 't beleg der Stad Haar--belegerd, lern, die, beide door Burgers en Edelen, dap- perlyk bcfchermd werdt. jfan Perjyn, een Stoute moedig Ridder, trok, op eenen nagt, hei- daad van melyk ter Stad uit,, benam den Kennemerenfe^ er~ eenige Wagens, en-rende 'er mede naar Ken- nemerland, alwaar hy den brand ftak in vee- Ie Dorpen, 't Gelukken deezer onderneeminge was oorzaak, dat de Stad van 't beleg verlost werdt. De Kennemers, die voor Haarlem lagen, agter zig de vlam hunner wooningen ziende opgaan, verlieten de Stad, en trokken aaar huis. Die van binnen vervolgden hen, een
|
||||||
|
I
|
||||||
|
14 VADERLANDS CHE IX. Boek.
|
||||||||||||||||
|
Flöris een ftük Wegs, en keerden, rykelyk met buit
V. belaaden, te rug.
Amers- Bisfchop Jan en Graaf Otto hadden, mid- foort en lerwyl, een tairyk Leger byéen gebragt, met Utrecht Welk zy voor Utrecht toogen. Doch alzo die Stigt- van binnen de Stad weigerden op te geeven , fchen en de Bisfchop het muurwerk en de gebouwen, herwon- ongaarne , door 't lleenwerpen , befchadigd |
||||||||||||||||
|
neu.
|
||||||||||||||||
|
zag; trok het Leger, eerlang, af, en voor
Amersfoort, welk zig haast overgaf. De Bis- fchop begaf zig toen naar Deventer: Graaf Otto keerde ook naar huis, en 't Legerwerdt afgedankt. Twee jaaren verliepen 'er, federt, na welken, Zweder van Bozinchem Utrecht voor den Bisfchop'bemagtigde. Toen werden |
||||||||||||||||
|
n
|
e verdreeven' Wethouders weder ingeroepen,
n in hunne Ampten herfteld. De onlangs aan- |
|||||||||||||||
|
gellelden werden allen ter Stad uitgezet; doch
kwamen 'er, de een naden anderen, allengs- kens, wederom binnen, en verwekten eeni- ge nieuwe opfchuddingen: die egter, door Heere Nikolaas van Kats, dien fommigen ook voor eenen Voogd van Graave Flöris den V. gehouden hebben, binnen korten tyd, geftild Vreeland werden (g). By deeze gelegenheid of eerder, aan Gys fchynt Bisfchop Jan van Nasfau het Slot Vreê- van Am-land aan Gysbrecht van Amftel, en het Slot ïlel en te Moiitfoort aan Herman van Woerden, voor Mom- zekere fomme gelds, verpand te hebben (Ä). foortaangn yeelligt heeft Gysbrecht zig hier door van™*"1 laacen bc weegen, om het Stigt, zo ver het Woer- onder zyne raagt geraakt was, den Bisfchop den ver- we- ¥ ' (gl BÄ» h Joann. I. p. 91, 92.
(A) Bska in juaim. 1. p. 95.
|
||||||||||||||||
|
ÏX. Boek. HISTORIE. ï$
wederom in te ruimen. Ondertusfchen zagen Florii
de Stigtfchen deeze vervreemding van 's Lands V. Sloten, niet zonder merkelyk ongenoegen, aan. De Bisfchop behaalde 'ér zo groot een' ondank door» dat hy, federt, nimmer, de genegenheid zyns Volks winnen kon. De Kennemers waren nu wel aan 't bedaa- IV.
ren gebragt, doch de Westfriezen, die deel J°s^ te* aan den opftand gehad hadden, moesten nog westMe- bedwongen worden. De jonge Graaf of zyne zen. Raaden (f) hadden, zo 't 1'chynt, niet noodig 127a. geoordeeld, eene Heirvaart tegen de Kenne - mers te befchryven, om dat hunne vyandelyk- heden, meest en langst, buiten Holland ge- pleegd waren. Doch in den jaare 1272, werde 'er een Kruistogt tegen de Westfriezen beftemd, die, door Graave Floris, heet om wraak van zyn-j Vaders dood te neemen, in perfoon werde bygewoond, fchoon hy, ten deezen tyde, naauw- lyks agttien jaaren bereikt kon hebben. Voor deezen, hadt men de Friezen meermaalen te wa- ter , of in den winter over 't Ys aangevallen % doch nu werdt de togt te lande in Oogstmaand ondernomen. 'sGraaven leger, uit een aanzien- lyk getal van Paarden-Volk en Knegten beftaan- de, verzamelde zig te Alkmaar, van waar men voorhadt, langs Ouddorp, een weinig Oost- waard van Alkmaar gelegen, over het gebroken land, welk, ten dien tyde, de Schermer-meer fcheidde van deHeerlïuigenwaard, toe in't hert van Westfriesland, te dringen. Om de ondiepe killen te dempen, en zig dus eenen weg over't ge-
CO Zk Meli* Stoks in Floris V. il. 99. |
||||
|
x6 VADERLANDSCHE IX. Boekï
Êlörjs gebroken land te baanen, werden Dy kers be-
V. ftemd, die, terwyl zy hun werk deeden, door eene bende Speeren en Boogfchutters, gedekt werden. De Westfriezen, om den Kryg, zo 4 lang mogelyk, uit het hert van hun Land te' houden, hadden zig gelegerd, niet verre vari Vroone^ en zagen, van daar, de dammen', tusfchen 't gebroken land, vast groeijen, wan- neer zy , onverhoeds opftuivende , de Dy- kers overvielen, en verdreeven. 't Gros van 'c Graaflyk Legér, dat nog te Alkmaar was, fchoot fchielyk de wapenen aan, en trok den Friezen tegen, die, een weinig te rug dein- zende, niet verre van Vroone, ftand hielden. Doch hier vielenze, met zo veel hevigheid, aan op de Hollanders, dat deezen te kort fchoo- ten, en wyken moesten. De Friezen vervolg- den hen, door Alkmaar heenen, tot op de Geest van Heüigerloe of Heilo. De Hollan- ders, hier den harden zandgrond onder de voeten hebbende, greepen moed, en onver- hoeds wendende, vielen zy zo fel aan op den vyand, dat zy hem agthonderd man affloe- gen, en het Slagveld behielden. Van de Hol- landers waren, in 't geheel, vyfhonderd man gefneuveld (kj. Doch onder dezelven, be- vonden zig veele voorriaame Edelen, met naa- A, me Wouter de Fries, Baljuw van de Kuinder, of volgens anderen (/), van Kennemeiland, die den Graave deezen togc aangcraaden hadt, Werenbotd uit de Haage, Ridder, en Albrecht^ zyn Broeder, Wouter van Egmotid, Ridder,en mU
(k~) Meus Stokb in Floiïs V. W. 98, jjfc
(f) BtKA ia Jo«in. 1. f. 93. \
|
|||||
|
IX. Boer. HISTORIE. ï?
Willam, zyn Zoon,Dirk van Raaphorst ,Rid- Feörm
der, en Gerard, zyn Broeder, JakobvanWas* V. fenaar, Ridder, Bernard uit den Enge, Ridder, Gerard van Hermeien, Ridder, Gerard Ever en veele anderen (>»). Het /heuvelen van zo veele Edelen heeft fommigen doen oordeelen, dat ■de Friezen wel den groodlen hoop verlooren; doch dat de Hollanders de zvvaarfte fchade geleeden hadden (»). De Slag, van welken wy fpreeken, viel voor, op den twintiglten van Oogstmaand des gemelden jaars 1272. . Sedert voerde Graaf Floris, van tyd tot tyd,
kryg tegen de Westfriezen, nu met voordeel dan met fchade: van al 't welke, onze His- toriefchryvers verzuimd hebben, de omftan- digheden behoorlyk aan te tekenen (0). Men weet, van elders, dat de Kennemers, hem nu tegen de Westfriezen hielpen. Irr 't jaar 1277, fcholt hy die van Akerfloot en Uitgeest, hec \ Schot, welk zy jaarlyks gewoon waren te be- taalen, voor den tyd van drie jaaren, kwyt, op dat zy zig, te -williger en te dapperer, tegen de Friezen ßcllen zouden (p). En die van/För- mer werden, omtrent vier jaaren laater, van alle Graaflyke Beden en Tollen vry verklaard-j om dat zy, in zeker gevegt, eenige Friezen gevangen en den Graave overgeleverd had- den (#). 'tSchynt, datzyneMoey, Vrouw Aleid, die van eenen zagten en goedertieren aart
Qii) Wiu.em. Procurat. ad atrnum 1256. 6f /ijy, p. 519.
Doodlyst der Egmondl'che Abtd. ad 20 Aug. p. 271« (.») Melis Stoke in Floris V. il. oy. Co) Dezelfde als loven, Cp) Handv. van Kennemerl. tl. 491. Cy5 Handv. van Keiinemerlaiid H> 54* .'•■ '". uj III. DüEL. B
|
||||
|
i8 VADERLANDSCHE LX. Boek;
|
|||||
|
Flows aart was (f), hem al dit oorlogen, waartoe
V. hy door 's Lands Edelen aangezet werdt, ont- raaden hadt, en dat hy hierom ongenoegen tegen haar hadt opgevat. Immers men vindt, Graa/ dat Graaf Floris, die, na dat hy zig, in 't jaar wordt l-77i te 's Hertogenbosch, in de tegenwoor- Ridder digheid van Hertoge Jan van Brabant, Rid- geflaa- der hadt doen flaan (j) , alles naar zynen ei- ge,"'77 gen zin beltierde, zeer op Vrouw Aleid ge- ftonrrt zynde, haar eni haare Kinderen, uit zyne Graaffchappen, deedt vertrekken (f). De Edelen, die haar al voorheen ongaarne in 't bewind gezien hadden, fchynen den Graave hiertoe, onder de hand, te hebben opge- kookt (uy. Zy heeft zig, federt, in Henegou- wen opgehouden, alwaar haar oudfte Zoon, Jan van Avenues, als Graaf regeerde. V. Graaf Floris ondernam, hierna, wederom Scheeps- eenen togt tegen de Westfriezen : en alzo hem
gen1 de" **e t0Sc over Alkmaar kwalyk bekomen was, Westfrie-befloot hy nu eene Vloot toe te rusten, en zen. met dezelve, de Zuiderzee langs ftevenende, Ig82- aan den Zuidkant van Dregterland, te landen. De Vloot werdt bemand met Zeeuwen, zo wel als met Hollanders, en, in den zomer des jaars 1282, te water gebragt. De landing gefchiedde te IVydenes, alwaar men voorhadt, een Slot op te werpen, ten deele, zo 'tfchynt, om den hertogt te begunstigen, ten deele ook Gevegt om de Friezen in toom te houden. Deezen by Schel-ftonden, in flagorde, by Schellinkhout, niet
linkhout. " ver. (O Melis Stoke il. 96.
f O Melis Stoke M. 99.
(f J Melis Stoke bl. iot.
\u, Zie Melis Stoke l/l, 100, 101.
|
|||||
|
EL Boek. H IST Ö R I E.~ 7 t9
verre van Wydenes, alwaar een hevig gévegt Florii
voorviel (v). De Friezen werden hier op de v« < vlugt gejaagd, en twee mylen verre, door het Graaflyk Leger, vervolgd: welk daarna aftrok. Men fchreef deezen hertogt toe aan de beftiering van Heere Nikolaas van Kats, die 't Leger geboodt, en zig, hierdoor, by de andere Edelen, in 't vermoeden bragt, dat hy den Graaf verraaden wilde. Graaf Flo- ris, dien deeze aftogt, insgelyks, mishaag- de , ftelde zig aan 't hoofd eener talryke ben- de van Edelen, en rende van Dorp tot Dorp, alomme de verbaasde Friezen flaande of ver- dry vende (w). Te Hoogtwoude gekomen, 't Lyk omtrent welke plaats, Koning Willem gefneu- v?n Ko- veld was, werdt de Graaf en zyn Volk, door ™^g wiI" 't herdenken deezes ramps, dermaate ontfte» wonjc ken, dat zy hier eene ongemeene flagting gevon- deeden onder de Friezen, die by menigten ge- den. dood, of gevangen genomen werden (#). On- der de gevangen' Friezen, bevondt zig een oud man, die beloofde aanwyzing van Ct Lyk van Koning Willem te zullen doen, indien men hem het leeven fehonk. Dit werdt hem toe- gezeid: waarna hy, op zekere plaats, deedt graaven, in welke het Lyk, op eene tamely- ke diepte, gevonden werdt. Men wil, dat de Friezen, die aan 's Konings dood fchuldig waren, eikanderen, by eede, verbonden had- den , zyn Graf nimmer te zullen ontdekken: welken eed deeze oude, uit vreeze voor de dood,
Cv) Métts Store W. 103.
(wJWiLHïtM. Procurat. ad annum uil. pi 516,
''(jOMstis stoKE W. 103. |
|||||
|
B a
|
|||||
|
so VADERLANDS CHE WJBo&i
Florm dood, gebroken hadt(v). De Graaf deedt het
V. Vaderlyk gebeente terftond reinigen: ;en was 'er zo verheugd mede* dat hy van 't plondecèn der Friezen afzag, en 'tLyk, ter eerfter gele- genheid, naar Middelburg deedt voeren, daar Brief van bet deftig ter aarde gebragt werdt (z)ï Men Graaf heeft nog eenen Brief, door Graave Floris', by Floris aan £jeeze gelegenheid, in de Franfche taaie;, ge- den 1 fthreeven,'aan Eduard den ƒ, Koning vaii En- Koning geland, dien hy zynen Heer noemt. Hy ver- van En- haalt 'er in, dat hy „ zyne doodvyandpn, geland. ^ de Friezen, viermaal ageer een, geflaagen, „en t'eenemaal overwonnen hadt." Ook ver- i ,;.; /geet hy niet te melden „ dat hy'tLykzyns „ Vaders wederom magtig geworden was,i 't „ welkhy, boven alle goederen der weereld, „ waardeerde (V)." De Brief wordt in den , Tour te Londen bewaard, onder de Hukken, behoorende tot het tiende jaar der Regeeringe van Koning Eduard, welk met het jaar 1282 overeenkomt, \ ' ',i .,',..- . In den winter deszelfden jaars, werdt het
Slot te Wydenes voltrokken, en van bekwaa- me bezetting voorzien. Ongaarne zagen dit de . Westfriezen, die, na dat 's Graaven Leger afge- trokken was, meer dan eenen ftorm op 't Slot deeden; doch door die van binnen , met Armborflen en Boogen, zo hevig befchoo- ten werden, ^dat zy, geene kans ziende om de Vesting te winnen, met zwaar, verlies, moesten aftrekken (7>). / j... h Graaf Cv) Wilhelm. Procurat. aä avium is&z. p. 526.. -
f i) Bb*a h [onun. I. p. 94. - , , («) Liter. Flor. Cornit. Holland, in Adl. Publ. 'Arjjjl. I\tnuU
P. II, p- 212. (i) Melis Stoke in Floris V, hi. 104. |
||||
|
ÏX. Bobk. HISTORIE./ ei
o Graaf Floris zou hen, vermoedelyk, terftondi, Fêoris
wel geheellyk bedwongen hebben; doch de V.- onderhandeling mee Engeland, die, omtrent VI. deezeii tyd, op het tapyt was, en eenige an- ^aac van dere beletfels fchynen de uitvoering zyns voor- Koop. neemens,-voor eenige jaaren, geflxemd te handel - hebben. De Koophandel, die, eeuwen agte'r op Enge- eèn, tusfehen Britanje of Engeland en deeze land*, ,, Landen, gedreeven was, werdts nog \> mét wederzyds voordeel, voortgezet. De Hollan-" ders en Zeeuwen bragten, ten deezen tyde, verfcheidon' Koopwaarcn naar Engeland, en haalden anderen van daar te rug (c), inzon- derheid Wolle (//),■ die, hier te Lande, tot de Weeveryen gebruikt werdt. Ook vindt men j dat Graaf Floris, uit Engeland, alwaar, ten dee- zen tyde, beide goud- en zilver mynen gevon- den en bearbeid werden (3), zilver haaien deedt, om 'er hier geld van te munten (e). Doch, gelyk dikwils tusfehen Handelaars ge- beurt, omtrent den jaare 1275, was 'er merke- lyk gefchil ontdaan, tusfehen de Engelfche en onze Koopluiden: waarvan de oorzaak niet wordt aangetekend. Men vindt alleen, dat Koning Eduard, in 't jaar 1274, den uitvoer van Wolle, inzynRyk, hadt doen verbieden (ƒ). En fchoon dit verbod voornaamlyk zag op Vlaanderen, toen mee Eduard in. oor- iog
CO Act. Eubli Ang'- Tom. I. 2». JJ. f. 152, 187. •, ,•"
(d) Melis Stoke U. ui.' " 00 Vide Aa.. Pub!. Ang}. Tom. I. P. II. p. 235. tjf) Vide Ad. Publ. Angl. Tom. ï, P. II. p. 137.. C 3 ) Van den arbeid in Goud- en Zilverinynen in 2Xf-
vmshire, wordt gewaagd, in eenen Brief van Eduird- den III. van den jaare 1338, te vinden in de AQa Pu.- Uica /ing/. Tom. II. P. IV. p. 30. US
|
||||
|
a» VADERLANDSCHE IX. Boek.
|
|||||
|
Flqris log (g), alwaar de Weevery zeer bloeide, en
V. de Engelfche Wolle fterk getrokken werdt, wa- * Trans- ren 'er ook de andere * overzeefche Gewesten martn* duidelyk onder begreepen, Veelligt is dan faites. ^jt Yerbod oorzaak van de oneenigheid ge- Zeeuw- weest; die zo ver ging, dat de Zeeuwen in 'r. ,fche byzonder meer dan veertien Koggen in Zee vaart hielden, om te kruisfen op de Londenfche Koopvaardyfchepen , welken zy merkelyke fchade toebragten (A), Dit, in 't jaar 1275 ^voorgevallen, is het oudfte Voorbeeld van Zeeuwfche Kaapvaart, welk my, in de Ge- fchiedfchriften, is voorgekomen. Hierdoor iwerdt, ondertusfchen, alle onderlinge Koop- handel t'eenemaal gefixemd. Doch na dat de Vrede, tusfchen Engelanden Vlaanderen, ge- flooten was, en de uitvoer der Wolle weder- om, ten minden meteenige bepaalinge,begon roegelaaten -te worden, welk laatiTe nog in 't zelfde jaar 1275 gebeurde (T), begon men, hier te 'Lande, op het herflellen des Koophandels, bedagt te zyn. De gereezen' gefchillen waren nog niet vereffend, toen Graaf Floiïs, be* vroedende, hoe .veel den , Landzaaten aan de Engelfche Scheepvaart gelegen was, den En» gelfchen den vryeri handel: in zyne Landen aanboodt,, geduurende den tyd van twee jaa- ren, te rekenen.van Paasfchen des jaars 1276; mids dat den Koopluiden zyner Landen gely- ke vryheid in Engeland vergund werdt (k). .ï'.*, Dee- (e') Meyerus ad annum »274.
Ch) 'fidi Aét Piibl. Angl. Tom. I. P. II. p. 150.'' •
f«) t\t\- Publ. Angl. Tom. I. P. ll.,p. 140, I4S) '4Si 147»
f A) Chart. Flor. Cuuüt. HoU. intci 4<S. i'ubi. Angl. Tm*
!;?.&?. 152. - , .• * T 'V'
|
|||||
|
IX. Boer. HISTORIE. 23
|
|||||
|
Deeze tyd werdt lang genoeg geoordeeld, ohiFlorm
de hangende gefchillen af te doen; waartoe de v« Graaf, midlerwyl, by den Koning, zyn best deèdt. 't Liep egter nog aan tot in 't jaar 1280, eer den Zeeuwen de handel in Engeland we- derom open gefield werdt (7): en op den tien- den van Oogstmaand des volgenden jaars, wer- den de gefchillen, tusfchen de Engelfchen ter eener, en de Hollanders en Zeeuwen ter ande- rer zyde, door den Koning en den Graave, aan een wederzyds gekooren tweetal van goede mannen verbleeven (m), zonder dat ons bekend is, welke uitfpraak zy 'er over gedaan hebben. Doch de vriendfchap tusfchen den Koning, vil.
en den Graave, was zo volkomen herfteld, Ouder- dat 'er,.omtrent deezen tyd, eene onderhande- y^L^.« ling over een Huwelyk, tusfchen hunne weder- een Hu- Zydfche Kinderen, werdt aangevangen. Eduard welyk de I. hadt eenen Zoon, Alfonfus genoemd,aan van Mar" wien Mar gar eet, Dogter van Graave Floris, yj^jfól. ,die nog zeer jong was, ten Huwelyk beloofd land met I werdt. In Hooimaand des jaars 1281, deedt Alfonfus de Graaf de Voorwaarden, door hem ontwor- va" ^n" pen, den Koning, te Westmunfter, voorftel-ge ai1 len. Zy kwamen hierop uit: „ Aan Marga» „ reet zou de helft der Landen van Graave „ Floris, ter keure des Konings, ten Huwe- „ lyk gegeven worden, en zo de Graaf zon- „ der Zoonen overleedt, zou zy alles erven. „ Zo hy Dogters naliet, zou deezen, uit 's „ Vaders nalaatenfchap, door den Koning, ee* „ ne
CO Chart. Eduard I. intcr Aft. Publ. Angl. Tom. I. P. II.
p. 187. ■(pi) Chart. Edusrd. I. intcr Aft. Publ. Angl. Tem. I. P.M.,
?• »95. B4
|
|||||
|
24 VADERLANDSCIIE IX. Boek.
Floris 5> ne behoorlyke Bruidfchat moeten worden
V. „ toegelegd. Ook zou de Graavin Beatrix na.
„ 's Graavcn dood, door den Koning, van»
„ genoegzaame Inkomften moeten voorzien
„ worden. Na 't voltrekken van 't Huwelyk,
„ zou het Paar terftond in 't bezit worden ge-
„ fteld van zulk een gedeelte Lands, als.de
„ Koning zou goedvinden; waar onder ook
„ fïerke Steden, Sloten en andere Vastighe-
„ den zouden begreepen zyn. Doch de Graaf
„ zou 'er de inkomften van blyven trekken,
„ tot zynen dood toe. Stierf de Graaf, terwyl
„ zyne Kinderen nog te jong waren tot eeni-
„ ge Regeering, dan zou de Koning, midler-
„ wyl, 't Landsbeftier doen waarneemen. Het
„ Huwelyk voltrokken, en de keure van de
„ helft des Lands gefcbied zynde, zou het den
„ Koning vryflaan, zynen Zoon, niet alleen;
„ in deeze, maar ook in de andere helft des
• Nebilet ■>■> Lands, door * de Edelen en de Gemeenten dev
Homines „ goede Steden, te doen inhuldigen, en dit Ver-
& Com- si drag, door hen te doen bevestigen. De
IcTlom- " Graaf zou zyn vermogen aanwenden, om
rum vil- „ het, ook door den Koning van Duitfchland,
lorum. „ of ten minflen door deRyks-Keurvorften, te
„ doen bekragtigen: en beloofde voorts alle
„ andere vereischte zekerheid te zullen ge-
„ ven, om den Koning volkomen gerust te
„ ftellen. Doch indien de fVetten en Gewoonten
„ deezer Landen niet gedoogden, dat deeze
„ Overeenkomst voor altoos /land greep, zou.
„ alles wat 'er beloofd was voor ongedaan ge-
,,. houden worden («}•" Dit
fO QonccfT. Flor. Coaüt. Hol!, inttr Aft. PuU. .AngJ.'Ttsu
r. J>: II. p. 194. |
||||
|
IX. Boek* HISTORIE. 25
|
|||||
|
Dit laatfte byvoegfel verdient bovenal onzeFLorus
opmerking, alzo 'er het gantfche Verding: V.»V door op fchroeyen gefteld wordt. Ook ziet, men 'er uk,, dat Graaf Floris ten minde fchyv, nen twilde, agting te hebben voor de Wetten- en Gewoonten deezer Landen. Voorts ontmoet ons 4 in dit Verdrag, het oudfte blyk, imy be- kend , dat, hier te Lande, de Gemeenten der goede Steden, zo wel als de Edelen, in zaaken van Regeeringe, gelyk was het bevestigen van Verdragen, begonden gekend te worden. Wy hebben 'er, weinige jaaren geleeden (0), ook? een voorbeeld van gezien in Vlaanderen. Doch "t gene Graaf Floris, met opzigt op den Kei- zer, of Koning van Duitschland en de Ryks- Vorsten belooft, verdient eene korte uitwei« ding, die ons gelegenheid zal geeven, om een gedeelte der Gefchiedenisfen onzes Lands- beknoptelyk op te helderen. . -\ , .:••- De ontydige dood van Koning Willem was,- VIII.
in- 't Duitfche Ryk, van merkelyke verwar-Staat van ringen geyojgd geweest. Een gedeelte derujj RU1'" Keurvorsten, met Koenraad, Aartsbisfchop vanna jg * Keulen, aan 't hoofd, droeg de Keizerlyké dood van waardigheid . op aan Richard, . Graave vanKoning Kornwall, Broeder van Henrik den III, Ko-Wiücm• ning van Engeland, wiens Zoon Eduard thans regeerde {$). De Aartsbisfchop van Trier en eenige andere Keurvorsten verkooren, daar- entegen , Alfonfus, Koning van Kastilie. Dee- ze laatfte kwam egter niet in Duitschland (4). i Maar
Co 5 Hier voor, b'.-5' :..... . '
(?) N. Triveti Ann. ad »nn. «45. p. 206.
(4.5 Men heeft nog eenen Brief van bem, teSegovïa,
•p dea eèrjeüuvintigften van Wynmaand des jaar« 1258,
B 5 , , ge-
|
|||||
|
aö VADERLANDSCHE IX. Boek;
Floris Maar Richard, op den negenentwintigften van
V.. Grasmaand des jaars 1257, m 'l gezelfchap der Bisfchoppen van Keulen, Luik en U- trechc, en des jongen Hollandfchen Graafs, van Yarinouth vertrokken, en op den vyfden van Bloeimaand, met agtenveerdg groote en twee kleine Schepen, te Dordrecht in Hol- land, aangeland zynde C4O, werdt, na ver- loop van eenigen tyd, te Aken, gekroond (>). Doch alzo 't hem aan vermogen ontbrak, om de Keizerlyke waardigheid Haan de te houden, werdt hy, in 't Ryk, met den nek aangezien, genoegzaam verftooten, en, in 't jaar 1258, genoodzaakt, naar Engeland te rug te keeren , (s); alwaar hy egter, tot zynen dood toe,
die in 't jaar 1272 voorviel (V), doch voor wel- ken tyd', hy ,zozommigen willen, nogmeer dan eens, in Duitschland geweest is, den titel van Koomsch-Koning voerde (11). Vyfcien jaaren, " gerekend van Richards vertrek, was het Ryk
,;'/ zonder'Opperhoofd geweest, wanneer Ru- LMf, Graaf van Habsburg, Stamvader van het
doorlugtig Huis van Oostenryk, met eenpaa- rige ftemmen der Keurvorflen, tot Roomsch- Koning verkooren werdt. Dit gebeurde in Wynmaand des jaars 1273 (V). Graaf Floris de V. was, naar alle waarfchynlykheid, wei- nig geagt by den nieuwen Keizer, ten deele om
C?1 TiiOM* WÏKES Chronicon, ad enn. 1257.
CO N Trivet. cd trnnum 1257. p- 207. Cs") Fragm. Hillor. ap. Urstis. P. II. p. 93. CO N. Trivet. ad ann. 1272. p, 236. 't«) N. ÏRivET. ad ann. 1264. p. 218. (yj Chronicon Aullial. ad ann. 1273. gegeven, waarby hy Henrik, Hertogevan Brabant, tien-
duizend ponden toewysc, om daarmede zynen aanhang, tégen Richard, te fty ven. Foyez Butkens Trofèées de' Brabant, Preuves p. 95, |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. Ajr
om dat hy een Zoon was van Koning Willem *, Fldris :
die flegts een gedeelte der Ryksvorften te v»v vriend gehad had, daar Rudolf nu van allen begunftigd werdt, en allen meer of min naar de oogen moest zien; ten deele ook, om dat hy naauw verbonden was met de Engel* fchen, die, na de verkiezing van Richard, by.veele, en na zyn vertrek, by alle Duit-r fchers, in veragting geraakt waren. Een zigt-Keizer baar blyk van kleinagting voor Graave Floris *?-"dolf gaf Keizer Rudolf, toen hy, indenjaare 1276,- d™f het Graaffchap van Holland, op één' en den volging zelfden tyd, aan Jan van Avenues,. Graave in 't van Henegouwen, en aan Herman, GraaveG™af- van Hennenberg, Mar gartet, zyne Huisvrouw, Hon^IdU en Boppo, zynen Zoon, ter Leen opdroeg, aan de indien Graaf Floris-,. zonder wettige Erfgenaa* Graaven men, overleedt. De Brieven, hiervan ver ^"^6" leend, zyn nog voor handen (w), en te Neu- ^ e"n renberg, op den dertienden van Louwmaand Hennen- des jaari 1276, gedagtekend. Men leest 'er, berg, op onder anderen, met ronde woorden, in „ *«*^ ™. j, Graaf Floris het Graaffchap van Holland en den ~£ „ andere goederen van den Keizer en't Ryk „ ter Leen hieldt." Jan van Avennes hadt, van wege zyne Moeder, Vrouwe Aleid; en Herman van Hennenberg, van wege zyné Gemaalin, Margareet, regt op Holland. Bei- de Aleid en Margareet waren Dogters van Floris den IV, en Zusters van Koning Wil- lem. Doch dat Keizer Rudolf kon goedvin. den hun beide, op eenen tyd, het zelfde Graaffchap op te draagen, mögt met reden vreemd
|
|||||
|
f» Af ui Mart;. & Durand. Thcf. Tav h *• »53» i>54r
|
|||||
|
a8 VAD ERLANDS CHE IX. BoÉKi
FioRis vreemd fchynen, indien men niet, 'van el*
V*y ders, wist, dat deeze Vorst, gierig uit des aart, gewoon was, veelerki gunften om geld weg te fc hen ken (at). De Graaven Jan en Her- man zullen-hern, .voor deeze gunst, veelligt, ook rykelyk betaald,-en waarfchynlyk van eik- anderen niet geweeten hebben. Jan van He- negouwen hadt 's Keizers gunst dermaate ge- wonnen, dat deeze hem, federt, by opene Brieven, te Neurenberg, den vyfdea van Oogstmaand des jaars 1281, gegeven (j), in 't bezit ftelde der Landen van Aalst en van Waas met de vier Ambagten, des Lands van Geeraardsbergen, en. des Lands nevens de Schelde, waardoor ik Zeeland Bewesten- Schelde verfta, bevestigende te gelyk de Gif- te deezer Landen, voorheen, door Koning Wil- lem , aan Jan van Avennes, Vader des Graa- ven van'Henegouwen, gedaan. Doch hier- door werde tevens de Gift vernietigd, die Richard, te vooren, van deeze ,zelfde Landen, aan Margareet,. Graavinne van Vlaanderen, gedaan hadt, waaruit, federt, veele< onlus- ten, tusfehen de Vlaamingen en Henegou- wersj, ontrtonden (z). De Graavin van Hen- nenbërg, in of-kort voor het jaar 1281, over- leeden zynde, kogt Graaf Jan van Henegou- wen van Graaf Herman het Regt van Opvol* ging, dat bera, eu Boppo en jfutta, zynen Kinderen, van wege haare Moeder, toe- kwam in het Graaffchap van Holland: daas . , ■"■ \. ■ •■;•> , •: 'lui :-:• fee? ' (x~)' Twthbm. Chronic. Hirfaug. ai'annum 1186.
(j) Dii»lom. Roiiiilplii Rcg. in Thcf. Mart. & DuRANr>
ï"e». 1. c. 11Ä7, 1168 co!l. c. 1163. ■ {%') MeviruJ ad «in, iïöo, 1380, 1384, ■ |
||||
|
ÏX. BoEfc. HISTO R ï fc. *o
benevens ook een inkomen van vyfhonderd Flowï
en vyftig marken Keulfche munt, welk Mar- v* gareet, uit de Tollen vmAmmers (5) en Geer- vliet, door Koning Willem en Graave Floris, was toegedaan; doch waarvan nog veele ag- terftallen te vorderen waren. Voor alles zou Graaf Jan vyftienhonderd en tagtig ponden ftérlings betaalen binnen den tyd van een jaar, doch in- drie reizen. De koop gefchiedde in Oogstmaand desjaars 1281: doch Graaf Jan hielde het, tot aan Kersmis daaraan volgen- de, in zyne keur, of hy denzelven geftand wilde doen of niet (0); enmy is niet geblee- ken, welk van beide gefchied zy. Ondertus- fchen ziet men, uit dit alles, hoe Graaf Jan van Henegouwen zig, door Keizerlyke Brie- ven en Koop, het bezit poogde te verzeke- ren van een Graaffchap, welk hem, nader- hand, by erfenis, te beurt viel. Terwyl men dus in Duitschland in onder-
handeling was, om het Graaffchap van Hol- land, op de wettige nakomelingen van Floris den IV, te doen verfterven, waarin de Kei- zer boven al de hand hadr, was Floris de V. bezig, om het eenen Engelfchen Prins te ver- zekeren : gelyk wy boven gezien hebben. Ligteiyk heeft hy können bevroeden, dat zulks Keizer Rudolf onaangenaam moest zyn. En dit
(o) Littcr. Hermamii Com. in Thefaur. Marten. & Du-
hand. Tom. I c 1162. ( 5) Jmèris ftaat 'er, in den Brief, waaruit dit ver-
haal ontleend is. Ik verfta 'er /immers door, alwaar, in deezen tyd, een Graaflyke Tol was. Zie eene Hand- vest van Koning Willem van den jaar e 1249, by Balei* Ltrdrecbt, bl. 433. |
||||
|
$o- VADERLANDSCHE IX. Boeit;
twKis dit geeft ons de reden aan de hand, waarom
v* '< hy Koning Eduard niet heeft durven belooven , dat hy de overeenkomst van den jaare 1281, door den Koning van Duitschland, zou doen bekragtigen. De toeftemming der Keurvor- ften te verkrygen, zou hem werks genoeg ge- kost hebben. IX. Ook moest 'er, federt, noodzaakelyk ver- Geboor- andering vallen, in de voornaamfte voorwaar- de van jen jeezer overeenkomst. Graave Floris werdt l°"f jnn. een Zoon gebooren, Jan genoemd, dien hy Onder- niet onterven kon. Deeze was nog zeer jong, Bande- roen 'erj te Haarlem, in 't jaar 1284, over een Hu"het Huwelyk zyner Zuster met den Engels weiyk fchen Prins niet alleen; maar ook over een tusfchen Huwelyk van hem met eene Engelfche Prin- tern en fes gehandeld werdt. Koning Eduard hadt, van En" ten deezen einde, Antoni, Bisfchop vanDur- geland. ham, de Ridders JandeVescy en Jan deLtme- 12S4. mi nevens eenen Kerkelyken, Meefter Tho- ---------mas de Sodinthon, herwaards gezonden. De
voorwaarden, op welken men 'overeengeko}
men was, werden, op den twaalfden van Oogst- maand , door Graave Floris, in den Haage, bekragtigd, en liepen op deezenzin: „ De „ Graaf zou zyne Dogter honderdduizend pon- „ den zwarten Tournois mede ten Huwelyk „ geeven; waarvoor een vierde gedeelte des „ Graaffchaps van Holland, ter Keure desKo- „ nings,, verpand zou worden: 't welk egter, „ ten allen tyde, losbaar zyn zou, wanneer; ,, de Graaf, of zyne nakomelingen de gemel- ,, de fomme, op eenen dag, konden afleg- ,, gen. 's Graaven Zoon, Jan, zou den Kp- „ ning toegezonden, en aan e,ene zyner Dog-^ „ teren*
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE.
|
||||||||||||
|
Si
|
||||||||||||
|
„ teren uitgehuwd worden: wanneer GraafFtows
„ Floris der Prinfesfe vierduizend, en, zynen v«. „ Zoon zesduizend ponden Tournois, jaar- „ lyks, zou toeleggen. Zo Jan zonder Kin- „ deren overleedt, zouden Holland en de.an- „ dere Landen van Graave Floris op Alfonfus „ en Margareet verfterven." Voor de on- derhouding deezer overeenkomst, verbinden zig, dat opmerkelyk is, niet de Edelen en Steden; maar de Graaf zig zei ven , zyne Erfgenaamen en beider roerende en onroe- rende goederen (&). Doch deezen twaalf-Dood den van Oogstmaand werdt 'er, voor 't laatst, Ym M~ over het Huwelyk van Alfonfus met Marga- v°^ "jj^ reet, gehandeld. Alfonfus overleedt op den gare«, negentienden dier zelfde maand, in den ou- derdom van elf jaaren (c). Margareet ftierf ook, eenige jaaren laater, nog voor haaren Vader (jf). De dood van Alfonfus was oor- zaak, dat 'er andere Voorwaarden van het Huwelyk van Jonkheer Jan beraamd werden. In Grasmaand des volgenden jaars 1285, wer" den Steven, Deken der Utrechtfche Kerke, Gerard van Wateringen, Ridder, enMeefter Simon, een Kerkelyke, naar Engeland af- gezonden , om hierover te handelen (e). De voorwaarden, in Haarlem beraamd, werden, te Londen, op de volgendewyze, veranderd: „ Graaf Floris huwt zynen Zoon, Jan, uit „ tanElizabet, Dogter van Koning Eduard, „om
|
||||||||||||
|
C*0 Liter. Florent. Com. Holl inttr Aft. Publ. Angl. Tom.
I. P. II. p. =34- (O Zit Mieris op den Ongcn. Klerk, 61. 160. Melis Sto-
ie in Floris V. bl. uo. |
||||||||||||
|
8
|
||||||||||||
|
Melis Stoke in Floris V. tl. m.
toer. Florem. int. Atï. Publ. Angl, Tm. I. All.p.ajo;
|
||||||||||||
|
3& VADERLANDSCHE IX. Bos*.
Flörjs « om vyftigduizend ponden zwarten Tournois,
V.' „ hem, door den Koning, te betaaien, te ;, weeten, tienduizend ponden, wanneer Jan, „ voor dat hy zeven jaaren bereikt zou heb- „ ben, naar Engeland gezonden; tienduizend „ ponden, wanneer hy zeven jaaren oud ge- „ worden zou zyn; en de overige dertigdui- „ zend ponden, wanneer het Paar huwbaar „geworden, en het Huwelyk voltrokken zou „ wezen. De Graaf moet dan der Bruid een „ Bruidfchat van zesduizend ponden, en aan „ beide tienduizend ponden zwarten Tournois, „ tot hun onderhoud, toeleggen. De Graaf moet .„ het reeds ontvangen geld wederom uitkee- „ ren, zo Jan of Elizabet fierven, voor dat „ het Huwelyk voltrokken is. Zo daarna, „ Graaf Floris fterft, en na hem, zyn Zoon, „ moet aan 's Graaven Weduwe, Beatrix, „ agtduizend ponden worden toegelegd. Sterft „ Jan of Elizabet, na 't voltrekken van 't „ Huwelyk, zonder Kinderen , dan moet „ Floris de helft der ontvangen vyftigdui- „ zend ponden wederom uitkeeren, en aan „ Elizabet, zo deeze overblyft, den Bruidfchat „ laaten behouden. Doch de Graaf keert „ niets wederom uit, zo zy beide, zonder „ Kinderen na te laaten, overlyden. En blyft „ 'er een Kind na, dat, voor het bekomen „ van zyns Vaders nalaatenfchap, fterft, dan „ keert Floris ook de helft der vyftigduizend „ ponden uit. Sterft een van beide, voor 't „ voltrekken van 't Huwelyk, dan zal men, „ op gelyken voet, een Huwelyk fluiten, tus- „ fchen de overgebleevene en een ander Kind „ van den Koning of van den Graave. Tot jj naar-
|
||||
|
■—— I I
|
||||||||||||||
|
LX. Boek. HISTORIE.
|
||||||||||||||
|
33
|
||||||||||||||
|
,V naarkoming deezes Verdrags, ftek Graaf Flo- fx-oris
„ riszig zeil' en zyne goederen, roerendeen V. „ onroerende, ter bedwang van den Paus, „ wiens Ban hy zig onderwerpt. Ook flaat hy „ toe, dat de Koning van Engeland, de Graaf ,j van Vlaanderen en de Hertog van Brabant, „ hem, en de Ingezetenen van Holland en „ Zeeland, Edelen, Knaapen, Geeftelyken, |
||||||||||||||
|
■>■>
|
Gemeenten en byzondere Perfoonen, be-
|
|||||||||||||
|
„ kommeren en aantasten mogen, tot dat het
„ Verdrag voldaan zy. De Landzaaten, te „ vooren onderfcheidenlyk genoemd, of zo ,, veelen uit dezelven, als de Koning verkie- „ zen zal, moeten zig ook tot de onderhou- „ ding deezes Verdrags verbinden. Al 't welk, „ plegtiglyk, van wege den Koning en den „ Graave, moest bezwooren worden (ƒ)." Ook vindt men, dat Graaf Floris zulks, op den tweeden van Wynmaand des jaars 1285, ge- daan heeft (g), in de tegenwoordigheid van den Engelfchen Gezant, Meefter Thomas de Sodinthon, en van de Edelen Albrecht van Voome en Gerard van Wateringen, vmMee- fler Gerard van Leiden, en van veele an- deren : waarmede deeze Huwelyksonderhan- .; ' deling zyn vol béflag hadt. De Engelfche Gezanten, die, in 'tjaari284, X.
te Haarlem, met Graave Floris, in onderhan Beftand deling geweest waren, bewerkten, ten zelfden ^ekleren tyde, een Be/tand tusfchen Floris, Graave van-Holland. Holland, en R e i n o u d , Graave van Gelder, voor den tyd van een jaar, binnen welken tyd,
CD Comraft. Matrimon. in A&. Publ. Angl. Tom. I, P. ÜU
t- 3- (gO V-de Aft. Publ. Ansl. Tom. I. P. III. p. S
lil. Deel. C
|
||||||||||||||
|
34 VADERLANDSCHE IX. Boer.
Floris tyd, de gereezen' gefchillen, door goede man-
V. nen, moeden afgedaan worden. Het Be- ftand was, op den negenden van Oogstmaand! • inCtvi- dés jaars 1284, te * Utrecht getekend (Ä); täte Tro- doch over de vereffening deezer gefchillen, "Fl r/v»- ^cnync men, in 't volgende jaar, nog in Enge- jeä'enf.] land, gehandeld te hebben (*')• Weinig vindt men, by onze Schryvers, wegens de oorzaa- ken deezer oneenigheid. Jan de I, Hertog f van Brabant, en Reinoud van Gelder beweer- den, omtrent deezen tyd, beide regt te hebben op het Hertogdom Limburg. Graaf Floris fchynt de zyde des Hertogs, met de wape- nen, voorgedaan, en Graave Reinoud zelfs eenig Land ontnomen te hebben (&). Doch in 't jaar 1285, erkende Graaf Floris Rei- noud , voor Hertog van Limburg (7), en ver- moedelyk is, hiermede, de onderlinge twist, voor eene poos, bygelegd geweest. Koning Eduard poogde ook den Graaf van Gelder met den Hertog van Brabant te bevredigen C?»); doch die gelukte niet. Zelfs viel 'er, tusfehen Hertog Jan van Brabant en den Graa- ve van Gelder, op den vyfden van Zomer- Slag by maand des jaars 1288, by Woeringen, in 't Woerin- Aartsltigt van Keulen, een hevig gevegt voor, *en* in welk Graaf Reinoud de nederlaag kreeg, en gevangen genomen werdt («). Sedert werdt 'er, door bemiddeling van Filips den Sckoo-
(/>) Traft, de Treugis vide m Aft. Publ. Angl. .Tom. I. Pk
II. p- 234- . , f O Liter. Florent. Com. in Aft. Publ. Angl. Tom. I. P. II.
p. S39-
(Ä ) DiViEUS L'ibr. XVI. ad ammm 1235.
"(OTontaNUS Hift. Gclr. /Jir. VI. p. lrto-162. fflQ Vide Aift. Publ. Angl. Tom. \. f. II. f, 232. (_a) Aquiui Curoh. Celr. cum not'ts. |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
35
|
|||||||
|
Schoonen, Koning van Frankryk, eene Vrede Florjs
getroffen, en te Parys, in Wynmaand des V. jaars 1289, getekend, volgens welke, Graaf Reinoud in vryheid gefield werdt, mids hy den Hertog van Brabant, voor Hertog van ; Limburg, erkende, en hem de Stad Tiel ï afïlondt; waartegen Hertog Jan de Bomme- ler- en Tielerwaard, aan den Graave, moest afltean (0). De Graaf van Holland werdt, als Bondge-Holland
noot des Hertogs van Brabant, uitdrukkelyk,van de in dit Verdrag, begreepen. Ook hadt hy,^e™?e~ al federt eenige jaaren, reden gehad, om Her- gasn e#n. toge Jan getrouw te zyn; alzo deeze hem bant vry van de Leenroerigheid, die Holland aan Bra- y"- bant, wegens Dordrecht en eenige Landenkl * daaromtrent, fchuldig was (ƒ>)> by opene Brieven, den elfden van Grasmaand des jaars 1283 gegeven , volkomenlyk vry verklaard hadt (#). Terwyl men nog over het Huwelyk van XL
Jonkheer Jan in onderhandeling was, werdt Twi" GraafFloris betrokken in den twist, die, tus- utsrecchtn fchen het Stigt van Utrecht en de Heeren van en de Amftel en Woerden, ontdaan was. De Graaf Heeren was, al in 't jaar 1274, in een byzonder Ver- ™" Am" drag getreden met eenige voornaame Stigt- woer" fche Edelen en met de Wethouderfchap der den. Stad Utrecht, die, t'onvrede over Bisfchop Jan, hun heul aan hem gezogt hadden. Vier jaaren laater, was dit Verdrag nader beves- tigd. ' C<0;Paftuni, Pacis, vide apud Butkens Trophées de Brtb,
Pwv- f. 123. Corps Diplom. Tom. i.' P. II. p. 268. Cp) Zit liier voor II. lieel. U. 293. W Diplom. Joairn, ï, in Matth. Anal. Turn. III. f. 54, Cl ' "''
|
|||||||
|
S6 VADERLANDSCHE IX. Boe«
Floris tigd. De Wethouderfchap van Utrecht hadt
Vi toen, ten overitaan der Heeren Steven en Zweder van Zuilen, Zweder van Bozinchem en Willem van Ryswyk, aan Graave Floris be- loofd „ dat zy de Stad, altoos, voor hem en „ zyne Nakomelingen open houden, en wan* „ neer'er, t'éenigen tyde, een Bisfchop moest „ verkooren worden, altoos eene lyn met „ hem trekken zouden; mids hy de befcher- „ ming der Stad en der Wethouderfchap op „ zig name (r)", gelyk hy gedaan hadt. Se- dert was 'er eenige tyd verloopen, eer de Stigtfchen den Graaf, tot naarkoming van 't gene hy beloofd hadt, behoefden te drin- gen. Doch Gysbrecht van Amftel, die Vree- land in pandfchap hadt , kwelde de Inwoo- ners van Utrecht, door het leggen van eenen nieuwen Tol op den Vegtflxoom, dermaate, dat zy zig gedrongen zagen, hunne toevlugt tot Graave Floris te neemen. Vooraf egter, .„zogt men Gysbrecht het Slöc,' door het op- fchieten der Pandpenningen, Wederom afhan- dig te maaken, en toen dit'niet gelukken wilde, befloot men eenen inval in Amftelland -te doen. Doch Gysbrecht, geholpen van Her- man van Woerden, verdreef de Stigtfche ben- den ; oy welke gelegenheid, twee Heeren van 't Slotte Zuilen omkwamen. Graaf Floris dan, kennis Vreeland van den nood der Stigtfchen gekreegen heb- belegerd, jantje, bragt eenige HoUandfche benden op de been,en floeg terftond het beleg voor Vree- land. Sommigen willen, dat dit eerst ten ty- de van Bisfchop Jan van Zirik, die Jan van Nas-
(r) Verd. van 1274, en 1278, by Jacob van Mierop, ju
Orlers Befchr. van Leyden bl. 309. Ftrgcl. KUïRis CljartBtW I. Oetï, W. 3TS> 3y6; 3!>7> 398. |
||||
|
XX* Boek. HISTORIE. 37
Nasfau, in den jaare 1288, opvolgde, ge- Floms
beurd is (O- Doch alzo Graaf Floris, in de v- jaaren 1285 en 1287, reeds wederom met de Heeren van Amftel en Woerden verzoend was, agcen wy, met andere oude Schryvers (V), dat het Beleg van Vreeland, nog ten ty- de van Bisfchop Jan van Nasfau, ondernomen is. 't Slot werdt verdedigd, door Arnoudvcm Amfiel, Broeder van Heere Gysbrecht: en 'c Beleg werdt, ter oorzaake van 's Graaven af- zyn, traaglyk voortgezet. Ook wagtten de Belegeraars op onderftand, uit Zeeland, van waar Kostyn van Renésfe, met een Leger Zeeu- wen, door den Graave, herwaards ontbooden was. Gysbrecht van Amftel hadt, midlerwyl, heimelyk eenig Volk op de been gebragt, met welk hy naar de Vege trok, om Vreeland te ontzetten. By Loenen, ontmoetten hem de Zeeuwen, die zo fel op hem aanvielen, dat Gevegt zyn Leger geflangen, en hy gevangen geno by Loe- men werdt. Vreeland moest zig, kort hier-nen' na, op genade en ongenade, overgeeven. De Broeders van Amftel werden gevangen naar Zeeland gevoerd. Herman van Woerden, die den Heere van Amftel bygeftaan, en ver- fcheiden' vyandelykheden tegen de Stigtfchen gepleegd hadt, deelde ook in zyn ongeluk. Zyne Landen van Woerden werden, door 's Graaven benden, afgeloopen en plat gebrand. Daarna floeg Floris 't beleg voor Hermans Slot ceMontfoort, dat, fchoon klein en niet fterk van gelegenheid, hem egter een jaar ophieldt. Hy
CO Beka ia Joann. IX. p. 97. Zie tok MiKius Chart. I.
Vul, bl. 404. * (O Mklis Stoke in Fioris V- W. icz.
c3
|
||||
|
38 VADERLANDSCHE IX. Boek;
|
|||||
|
Floris Hy bemagtigde het eindelyk; doch was zo
V. verbitterd op de Burgtzaaten, dat hy hun, op Mont- twee na, 't hoofd voor de voeten deedt leg- fooft te-gen («). Herman, geene kans ziende, ora *»»ßt g • zvne vervallen' zaaken te redden, was, reeds voor eenigen tyd, ten lande uit geweeken (v). Hy werdt, federt, hy een Bisfchoppelyke Von- nis , gebannen; en zyne goederen, zo wel als die der Heeren van Amftel C*0> werden ver- beurd verklaard (x). Amftelland kwam toen aan den Graave van Holland, die egter der Ucrechtfche Kerke daartegen vierduizend- Amftel. ponden betaalen moest. Sedert fchonk hy, of de redamme ßisfchop van Utrecht, met zyne bewilliging, de Perfyn1 Heerlykheid van Amftelredamme, aan Hee- gefchon- re Jan Perfyn (j), waarfc.hynlyk, ter belooninge ken. van den dienst, door hem, in den opftand der Kennemeren, gedaan. De Plaats was, niet lang te vooren, door Graave Floris, tolvry verklaard. De Gunstbrief, hiervan verleend, zynde de oud- fte, dien de Amsterdammers hebben, is te Lei- den, des Zondags, den zevenentwintigden van VVynmaand, in 't jaar 1275, getekend. De Graaf erkent 'er in, dat hy den Amfterdamme- xen deeze gunst bewyst „ in vergoeding der „ fchade, hun, door 's Graaven Volk, waar- „ fchnlyk ter gelegenheid van den inval der „ Kennemeren, toegebragt (z)-" De Maagen der gevangen' Heeren van Am-
ftel C») Heka in Joann. V. p. 98.
f.*j Melis Stoke in Flovis V. il. 102, 103.
fV) Zoen der Hccrcn van Amft. epuii Matth*um in Pr*,
ftt. Tom. II. de Nobilit. p. (*> (x . Zoen van .Herrn, van Woerden uhi fuprr. p, (a) 2 verf.
Cv) Zoen van Amftel sbi fupra p. (_b) 2, Miepjs Chartert».
L teel, bh 423. (2) Handy, van Amft. W. 1.
|
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 3^
ftel arbeidden, midlerwyl, fterk, om hen , met Floris
Graave Floris en den Bisfchop, te verzoenen. v- De Graaf liet zig bezwaarlyk beweegen. Hy De Mee» eischte zo veel, dat de onderhandeling ver- ^'V?1 fcheiden' jaaren fleepende gehouden werdt. De vè"Zoe- Broeders, in hunne langduurige gevangenis(6) nen zig verdriet krygende, beflooten, eindelyk, alles metGraa- toe te geeven, en maakten, den zevenentwin- ve^ns" tigften van Wynmaand des ]aars 1285, hunnen _lf ___. zoen, op de volgende Voorwaarden: „ Gys- „ brecht van Amftel ftondt zyn Regt op Nar- „ dingerland, Muiden en Muider poort, Vindel- „ merebroek, en het Bosch, daar de Reigers in „ broeden, af aan Graave Floris, die alles van „het Stigt ter leen zou houden, gelyk Gys- „ brecht voorheen gedaan hadt. Hiertegen „ zou de Graaf tweeduizend ponden vallen laa- 9, ten van de vierduizend, die hy, voor de „ Heerlykheid van Amftel, hadt opgefchooten. „ De andere tweeduizend ponden beloofde Gys- „ brecht den Graave, by een byzonder Hand-, „ fchrift(ö), inden Winter des volgenden jaars „ 1286, te zullen voldoen. Gysbrecht beloofde, „ geene Vestingen te zullen maaken, tusfchen „ de Stad Utrecht en het GraajTcbap van „ Holland, noch ergens anders, buiten 's „ Graaven bewilliging. Ook zouden hy ea „ zyne Boeders, Arnoud en Willem, zig „ nimmer, tegen den Graave of tegen den „ Bis-
Ca) Charta Gifelb. An. 1285. apud Matth*um de Jure Glar
<Ui Cap. XXV. p. 427. . (6) Sommigen fcliry ven, dat zy zeven jaaren geduurd
liadt. Spiegel Historiaal Cap. XLV. bl. 203. Waar- uit volgen zou, dat het Slot Vreeland, in 't jaar 1278, ingenomen was. C4
|
||||
|
40 VADERLANDSCHE IX.Boeit.
Floris „ Bisfchop, in eenigen krvg laaten inwikke-
v' „ len; maar daarentegen de verzoening be- „ zorgen met de maageri der gefneuvelden in „ 't gevegt by Loenen, alles onder verbeurte „ van al hun goed, ten behoeve des Graa- „ ven. De Broeders zouden Brieven tragten „ te verwerven van de Graaven van Gelder „ en van Kleeve,xvan den Hertoge van Bra- „ bant, en van den Bisfchop van Utrecht, in „ welken deeze Heeren zig verbinden zou- „ den, den Huize van Amftel nimmer tegen de „ Hollandfche Graaven te zullen byftaan. De „ verdere goederen der Heeren van Amftel „ werden hun wel wederom gegeven; dochzy „ moestenze voortaan van Holland ter Leen „ houden. De Gift van Amftelredamme, aan „ Jan Perfyn, te vooren gedaan, werdt, door „ de Heeren van Amftel, bevestigd. Drie „ Ridders en negen Knaapen uit Holland, en „ zeven Ridders en vier Knaapen uit het Stigt „ verbonden zig, als Borgen, voor de Hee- „ ren van Amftel, onder verbeurte hunner „ goederen: doch bedongen, dat, zo de Graaf „ overleedt, zyn onmondige Zoon of deszcl- „ ven Voogden geene verandering in dit Ver- „ drag zouden mogen maaken, voor dat de- „ zelve twintig jaaren bereikt zou hebben. Of „ liet hy eene Dogter na, die zig in de Egt „ begaf, dan zou zulks ook niet, dan zesjaa- „ ren na haar Huwelyk, mogen gefchieden." Doch alzo deeze Borgtogt den Graave nog niec voldeedt, verbonden zig eenige andere Hee- ren „ om den Graave tegen die van Amftel, „ zo deezen den zoen fchonden, op eigen* „ kosten s te fchepe of te paarde, te dienen, » te
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 41 .
„ te weeten, Henrik van de Lek, met vyfentwin- Faow$ -
„ tig mannen, Willem van Stryen, Herbaren v* t „ van der Leede en Gerard van Velzen, ieder „met twintig, Jan van der Leedemetvyfcien* „ 'Dirk van PVasfenaar en Henrik, Burggraaf „ van Leiden, ieder met tien: en dusallenmet „ eikanderen met honderd en -twintig man- „ nen (£)." Daarenboven, beloofden de Her- tog van Brabant en de Graaven van Gelder en Kleeve de Amflels niet te zullen helpen, alszy den zoen, t'eenigen tyde, fchenden mogten (bb~). In het tweede jaar na het treffen van dit Zoen van
Verdrag, verzoende Herman van WoerdenHerman zig, omtrent op gelyken voet, met den Bis woerden fchop en Graave Floris. „ Zyn eigen goed, metGraa. „ binnen de Heerlykheid van Woerden ofveFloris. „ elders gelegen, droeg hy den Graave op, Ia87- „ en ontving het wederom van hem in reg- „ ten Leen. Ook beloofde hy zyne Dogter, „ niet dan met 's Graaven bewilliging, te zul- „ len uichuwelyken. Voorts moest hy het „ Steenhuis, welk de Graaf te Woerden hadt „ doen maaken, altoos voor hem open hou- „ den, en daar ter Stede, of elders in zyne „Heerlykheid, eenen vasten Burgt doen ftig- „ ten, dien hy van den Graave ter Leen hou- „ den, voor hem bezetten, en tegen elk bc- „ fchermen moest, den Bisfchop van Utrecht „ niet uitgenomen. Of kon dit laatfte niet „ gefchieden, dan moest hy den Graave den „ Burgt inruimen, en tot het einde desKrygs „ behouden laaten. Voorts verbondt hy zig, *> om
CM Zoen van AinftcT iibl fupra p. (Z>).
(J>y> Mieris Ctam-rb. 1. bed, w. tfii, 46g.. c5.
|
||||
|
4a VADERLANDSCHE IX. Boer:.
„ om geene HoIIandfche Ballingen, binnen
„ de Heerlykheid van Woerden, te ontvan- „ gen, dan met 's Graaven bewilliging." Be- halven dceze byzondcrheden, komen de voor- waarden van deezcn Zoen genoegzaam met die van den Zoen der Heeren van Amftel o- vereen. De Borgen, die den Graave, tegen Heere Herman, beloofden te dienen, waren Jan, Heer van Kuik, Willem, Heer van Hoor- neen Altena, en Henrik, Heer van de Lek, ie- der met twintig mannen, Jan, Heer van Hetts- <foï,metvyftien, Amoudvan Herlaar, Willem van Stryen, Jan van der Leede en Willem van Linfchooten, ieder met tien, en Amoudvander Sluize met vyf mannen: in 't geheel ook hon- derd en twintig. Het Verdrag werdt op Palm- zondag, zynde den dertigften van Lentemaand des jaars 1287, gedagtekend (V). De Ver- zoening van de zyde des Graaven was zo op- regt en volkomen, dat hy, na verloop van ei- nigen tyd, Gysbrecht van Amftel en Herman van Woerden tot zyne voornaamfte Raaden maakte, en, boven andere Edelen, deel aan de Regeeringe gaf (d). Ook vindt men (e), dat de Graaf, in den jaare 1290, in den voor- hof van zyn Paleis in den Haagc-, twaalf voor- naame Heeren tot Ridders van S.Jakob verhief, van welken Gysbrecht van Amftel één was (7), De
CO Znen van Herrn, van Woerden uil fupra 00 2 verf.
Cd) Melis STnivE in Floris V. U. 114. (O «<fe MiMïl Donac. lielgic. Llbr. I. Cap. CXXX/V. fa Tta. I. Opcr. DipJ. p. 441. (7) De anderen elf waren Dirk, Graaf van Kleef,
Lancelot van Hamilton, Scbotfchen Afgezant, Gode- frid, Heer van Baekbolt, Henrik, Graaf van Hen- fitnlicrg, Dirk, Heer van Breiendes Jan, Heer van Heus-
|
||||
|
IX. Boek; HISTORIE. 43
De Stigtfche oneenigheden dus vereffend Flor»
zynde, begon Graaf Floris op het verder be- v- teugelen der Westfriezen bedagt te zyn. De ,T.XIL dikwerf herhaalde ftormen op het Slot te Wy- ggg* denes hadden genoeg doen zien, hoe zwaarneemin- het hun viel, door ilerkten bekneld te wor gen tegen den. De Graaf dan, om der aloude Friefche jg West" Vryheid, eindelyk, den doodfteek te geeven, neze°' vondt geraaden, eenige nieuwe Vestingen by deeze te voegen. Om hier toe in ftaat te zy», moest hy eerst een Leger in Westfriesland voeren: waartoe zig, eerlang, gunflige ge- legenheid op deedt. Twee hevige llormen Zwnara op den zeventienden van Wintermaand des w{at^' jaars ia86, en op den vyfden van Sprokkel-v oc<" maand des jaars 1287, voorgevallen, hadden het zeewater, alomme, langs de Kusten dee- zer Gewesten, toteene geweldige hoogte, doen ryzen, en over alle Landen gejaagd. Fries- land, beoosten de Zuiderzee, werdt geheel overftroomd. Ook liep gantsch Zeeland, be- halve Walcheren en Wolfaartsdyk, onder, Gantsch Westfriesland bezuurde gelyken ramp, die eene geweldige menigte Volks deedt om- komen (ƒ). De Landen Honden hier nog met water bedekt, toen Dirk van Br ederode Zig, op 's Graaven last, met eenige welbe- mande Koggen, langs de Zuiderzee , naar Westfriesland begaf. De Friezen, wier Dor- pen, meest op hoogten gefligt zynde, door den ingevallen Watervloed van een gefcheiden wa-
. C/D Meus Stoke in "Floris V. hl. 104.
Iteusden, Jan, Heer van Arkel, Dirk, Heer van
Lynden, Otto, Heer vau /Isperen, Jakob, Heer vQg. Wa'Jenaar en Hugo, Heer van Piane, |
||||
|
*4' VADERLANDSCHE IX. Boèbt;
|
||||||||||||||||
|
JFloius
V. |
waren, vonden zig geheel buiten ftaat, om
|
|||||||||||||||
|
een Leger byeen te brengen. Ook hadden
zy geene Koggen by der hand-, om te water te können ftryden. Des viel het Brederode niet moeilyk, hen tot onderwerping te bren- gen. Hy voerde zyne Vloot van Dorp tot Dorp, doende alomme den Graaf voor Hee- re van Friesland erkennen (g), Toen, na ver- loop van eenigen tyd, het water gevallen was, begaf Graaf Floris zig, in perfoon, naar Westfriesland, aan 't hoofd van een talryk Le- ger, welk dienen zou, om de voorgenomen' |
||||||||||||||||
|
Vier Slo-
ten in West- friesland ge- bouwd. |
Stigting van eenige Sterkten te dekken. Vier
zwaare Sloten werden 'er, eerlang, opgeregt: één te Medenblik, welk nog in wezen is, en toen diende, om den toegang tot Dregterland, |
|||||||||||||||
|
te water, open te houden, en één by Alk-
maar, op de grenzen van Kennemerland, Nieuwendorp of Nieuwenburg genoemd. Niet verre van hier, bouwde hy een derde Slot, Middelburg geheeten: en heel aan den Oost- kant van de Zype, toen nog onbedykt, het vierde, draagende den naam van Eenigenburg, en dienende om den weg naar Westfriesland, ook aan deeze zyde, voor de Hollanders open te houden. By deeze vier Sloten, voegde hy een vyfde, Nieuwendoorn genoemd: doch dit Onder- werdt, by zynen tyd, niet volbouwd (Ä). De
|
||||||||||||||||
|
werping
der Wesfriezen. 1288. |
f Graaf hieldt zig, in den aanvang des jaars
1288, op het Slot Toorenburg, voorheen door Koning Willem geftigt, werwaards de mees- ■ te Westfriefche Dorpen Afgevaardigden zon- den, (#) Wilhelm. Procürat. cd anniim 1287. ƒ>. 531-
C* ) Milis Stokb ia flwis V, tl. 105. Ongenoemde Klerk, U. 15t. |
|||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||
|
IX*. Boek. HISTORIE. 45
den, die, op den eenentwintigden van Louw- Flor«
maand, hunnen Zoen maakten, op deezeti V. Voet. „Zy zouden den Graave onderdaanig „ zyn, op zyri bevel ter Heirvaart trekken, „ en hem Tienden en Vroonfchuld bctaalen. ,, Ook zou hy vryheid hebben, om, alomme „ in hun Land, gemeene wegen te mogen j, maaken (/)." Juist twee maanden laater, op den eenentwintigden van Lentemaand, vérzoenden zig die van Dregterland, insgelyks, met den Graave, die toen in den Haage was, Zy deedeh gëlyke beloften , met dit onder- fcheid nogtans, dat zy den Graave toefton- den ,, niet alleen wegen; maar ook Burgten i, en Vesten in hun Land te mogen maakeni „ waar hy 't goedvondt" (&). Misfchien was het Slot teMedenblik toen nog niet gebouwd. Ten zelfden dage, gaf de Graaf ook eenige Keuren aan de D regte rlandèrs : en weinige dagen laater (8), verleende hy Stads Gereg- tigheid en tolvryheid aan die van Medenblik (/). Omtrent deezeft tyd, fchynt Graaf Flo-' ris ook te Medenblik geld geflaagen te heb- ben , waarvan nog Penningen voor handen zyn (nt). De Graaven hadden egter, al veel vroeger, in Holland, gemunt. In de oudfte Handvesten van Haarlem (#), Dordrecht (o), -1'; en
(!) Grootc Chron. Diyif. XIX. Cap. 14. OngenoemdeKJeik,
il. 157- (k) Handv.'van Dregterl. bl. 48, • '
£/) Handv. van Medeubl. U. 1.'
(pi) Dider. van Wisbnesse Befchr. van Medembl. ia
Blaauws Sledeboel;. i ,. (n) Zie BoxHOEN op Veldenaar bl. 166. -i i
(o) Balen Dordrecht, bl. 420.
(8) Den vyfentwintigften van Lentemaand.
|
||||
|
46 VADERLANDSCHE IX. Boek.
tums en Alkmaar (p), leest men van Ponden en ScheU
vt üngen Hollandsen, gelyk in dat van Medenblik (q), van Hollandfche munt. En op de overge- bleeven' Graaflyke munten van Willem den I. en Willem den II, vindt men deezen laatften. naam reeds (f). Voorts, heeft zig Texel, in 't volgende jaar, ook aan Graave Floris onder- worpen (Y). Hy fchynt, kort na het bedwin- gen der Westfriezen, de verfpreide Westfrie- fche Dorpen, door bekwaame Wegen, aan eikanderen gehegt te hebben. Zeker is 't, dat hy een' Weg van Vroone naar Alkmaar gelegd heeft (/"): veelligt ook den Huigen- dyk, van omtrent Ouddorp tot aan Rusten- burg; alzo dezelve, in den jaare 1326, reeds verfcheiden'jaaren oud was (f). Oude Schryvers verhaalen , dat Floris de
V, na 't bedwingen der Westfriezen, over de Zuiderzee, getoogen, en door die van Stave- ren, voor Heere aangenomen is (u~). Zelfs heeft men nog een Affchrift van Handvesten, te Albrechtsberg, op den eerften van Gras- maand des jaars 129a, aan die van Staveren verleend (v). Doch fommigen trekken deezen togt naar Staveren, en het verleenen deezer Handvesten, op losfe grpnden, in twyfel (V). xiii. De magt des Graaven, merkelyk toegeno- „ De na men,
Zeeuw- 7
, i-py Hand«, van Alkmaar, tl. t.
({) Hnndv. van Medenbl. il. i.
(rj Zi Alkrmabe Munten der Graaven, U. 42, 48.
CO Zie Privil. van Texel, il. 7,6.
.-,(ƒ) Meus Stoke in Floris V. Ü. 105. (O Zie Handv. van Dregterl. il. 50.
f«) Ongen. Klerk, il. 158.
00 By Schotanus Friefche Hiflor. Bylag, tl. 13, Mieris
Charterb, 1. Deel, il. 544- 11. Deel, H. 10. (!i'1 ZVjOrisivs Lcvdtn il, jcó.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. Af
|
|||||
|
men, federt de onderwerping der Westfrie-Flókw
zen, begon nu 's Lands Edelen zeer in 't oog w te fteeken; met naame den Zeeuwfchen, die, fche E- oordeelende dat de Graaf hen te zeer in be- <!elen dwang hieldt, op middelen bedagt waren, om fa^ern*- hem de wieken te korten. Sommigen willen, genGraft- dat de Graaf den Zeeuwen eene zwaare fchat- ve Flo- ting, den vierden penning, naamlyk, van hun-*1*, ne inkomften, had opgelegd (af); welke fchat- ting, de Edelen meest drukkende, hen ook , < eerst tot eenen opftand tegen den Graave be- -«-p woogen zal hebben. De Heeren van Borfelen «n van Renesfe hadden lang op eikanderen ge- wrokt: en veelligt hadt de Graaf den twisc aangeftookt, om deeze Edelen klein te hou- den. Doch nu verzoenden zy zig, om, mee eenpaarig overleg, de Vryheid der Edelen, tegen de Graaflyke overmagt, te handhaaven. In Holland, vonden zy ook Edelen, die ee- nen zin met hen hadden. Men trade, dikwils, in onderhandeling, en befloot, eindelyk, mee hulp van Guy, Graave van Vlaanderen, Graa- ... ve Floris Zeeland Bewesten- Schelde afhandig /\\. te maaken. Deeze handel bleef egter zo ver* - ; borgen niet, of de Graaf kreeg 'er de lugt van. ■'■"•--■ - Hy begreep ligtelyk, van hoe veel gevolg't bedryf der Edelen zyn kon; doch hy kreunde 'er zig luttel aan, (leunende op de gunst der Steden, die hem de hand boven 't hoofd hiel- den, en welker voornaamften, omtrent dee- zen tyd, ook met veelerlei Voorregten van hem befchonken werden (y). De
C*0 Wilhelm. Procurat. ad annum 7287. £.-531.
(.jO Zie Handv. van Floris V. by Balen, Dordr. 1230, 270,
431) 433, 435» 4S6> 43*3. ScwutvEJ.. llaall. tl. MS, 234, ta anderen. : |
|||||
|
*48 VADEPvLANDSCHE IX. Boek.
|
|||||
|
Floris De Zeeuwfche Edelen nodigden ondertus-
V- fchen Guy, om naar Walcheren over te ftee- Zy be- ken, hem hoop geevende, dat hy zig, zon- dwf&aa-^er ^aS 0I* ft°oc> van dit oud Vlaamsch Leen- ve van goed zou kunnen meester maaken. Zy verzé- Vlaande- kerden hem, dat de Graaf niets minder dan reu om deezen inval vermoeden kon, en dat zy geen' van" voet verzetten zouden, om den Vlaamingen, Walche- ia 't bemagtigen van Walcheren, hinderlyk ren te te zyn. Guy liet zig Jigtelyk overhaalen, en doen. bereidde zig, tot den inval in Walcheren., Hy was, veelligt, ook gelloord op zynenSchoon- zoon, Graave Floris, die, reeds op dentwee- 7 den van Herfstmaand des jaars 1252, een Ver- bond met Jan van Avenues, Graave van He- negouwen, geflooten hadt: waarin hy beloof- de, deezen, tegen Graave Guy, te zullen be- fchermen (2). Doch hoe 't hiermede zy, Guy, door de Zeeuwfche Edelen aangezogt, fcheen nooit fchooner kans te können heb- ben, om zig van Walcheren meester te maa- ken , dan tegenwoordig. Middel- , Maar Floris, die, uit de uitrustingen zyns burg be- Schoonvaders, en uit het gene hem van den legerd. toeieg der Edelen ter oörén gekomen was, reeds wist waar 't op gemunt ware;» zondt Beatrix, zyne Gemaalin, en zynen jongen Zoon, jan, naar Middelburg, welke Stad hem zeer gunstig was; met last, om'dezelve, tegen alle aanvallen, te verdedigen. 'tSchynt,.dat hyder Graavinne, die eene eigen' Dogter de^ Vlaam- fchen Graafs was, deeze Stad hebbe toever-I trouwd, om de Vlaamingen en haaren Vader van 't Beleg af te fchrikken. Zo dra de Vlaa- I min- (_z~) f'Ve Thtfiur. Marien. & Dckand. Tuut. I. $, 113»»
|
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 49
migen geland waren, werdt hec egter onder- Flor«
nomen. De Poorters, fchoon zy geene hulp v« van de Edelen te wagten hadden, weerden zig dapperlyk. De Mortier, eene Vesting aan den mond der Haven, was rykelyk van voorraad voorzien, en wel bemand. Men ging, uk de- zelve, de Vlaaniingen en eenige Zeeuwen, die zig by hen gevoegd hadden, zo vinnig tekeer, dac zy de hoop om de Stad te bemagtigen by- na'opgaven. Nogtans verzuimden zy niet, he: Beleg iterk voort te zetten. De Burgers, be- dugt, datzy 'c niet. lang zouden können uit- houden, en de Stad ongaarne aan eene plon- dering willende blooc geitcld zien, kwamen, eindelyk, met Graave Guy, overeen, dac zy hem, ten zekeren beftemden dage, binnen •laaten zouden, zo 'er, midlerwyl, geen ont- zet kwam (a~). Niet lang hierna, kreeg men, berigc, dat Graaf Floris, met eene welbeman- de Vloot, voor Zierikzee, genaderd was, mee oogmerk, om naar Walcheren over ce dec- ken , en Middelburg te ontzetten. Toen zak- te de moed der Beleggeren. De Vlaamfche Graaf, beduge voor de magc zyns Schoon- zoons, beWoog Jan den II, Hertog van Bra- bant, om tusfehen beide te treeden, en Graa- ve Floris, van den togt op Walcheren, te doen afzien. Dit gelukte. Ook werde hec Weder« Beleg opgebroken. De Viaamingen verlieten om ver« Walcheren, en Graaf Floris dankte zyn Le- ,aa?en« * ger af. De Hertog wist hem zelf ce belce- zen, om, in perfoon, naar Biervliet te gaan, en aldaar een mondgefprek mee Graave Guy 1»
(«) WlLMM.ll. PrOcurat. ad annum 1287. f. 53a.
ilLDßeu D
|
||||
|
50 VADERLANDSCHE IX. Boek.
Floris te houden, zig verbindende, om hem derwaards
v* te geleiden, en in veiligheid wederom op zy- nen eigen' bodem te leveren. Floris egter be- klaagde zig te laat, dat hy den Hertoge te veel toevertrouwd hadt. Naauwlyks hadt hy te Biervliet voet aan land gezet, of Guy deedt hem iigten , en in hegtenis ftellen. De Her- tog, die waarlyk onkundig van het voornee- men des Vlaamfchen Graafs fchynt geweest re zyn, betoonde zig ten hoogde begaan met Graave Floris, en poogde Guy te beweegen, om hem, onder Borgtogt, te ontdaan, 't welk plat uit geweigerd werdt, ten ware hy zelf, tot 'sGraaven wederkomst toe, gevangen wil- de blyven; waartoe hy, eindelyk, ongaarne, befloot. Ook hadt hy wel reden gehad om te aarzelen. Graaf Floris was zodra niet op vrye voeten gefteld, of hy begaf zig naar Zeeland, en vergat, federt, weder te keeren. Hertog Jan bleef gevangen, tot dat Graaf Guy hem van zelve ontfloeg. Zeker oud Schry- ver (£) verhaalt, dat Graaf Floris, by deeze gelegenheid, zynen Schoonvader, wegens het Eiland Walcheren, hulde gedaan heeft. Doch'de meesten maaken hier van geen gewag. Floris Floris, in Zeeland gekomen, ontving ee- verzoent nige Zeeuwfche Edelen, die tegen hem op-
zig met gellaan waren, in genade, onder welken wa-' Edelen?6^11 Jan van &emsJe en Floris van Botfekn. Doch IVolferd van Borfelen en zyn Broeder, Neeven van Floris, waren ten Lande uit ge- weeken. Ook vernaaien fommigen, dat Jan van Renesfe en Dirk van Brederode, zyn Broeder, eerst, eenen tyd lang, te Geenruyden- btrg,
(*) Wilhelm. Procurat. ad anmim tziy. f 531.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. $j
berg, in hegtenis gezeten hadden , en niet dan Flor«
onder voorwaarden, dat zy hunne Dogiers, in v* een ongelyk Huwelyk niet 's Graaven Raa- den, zouden laaten treeden, met den Graa- ve, verzoend werden (V). Doch deeze byzon- derheid vind ik niet in de Zoenbrieven, die nog voor handen zyn (cc). Jn Holland, verzoen- den zig de Edelen, eenpaariglyk, met den Graave, en 't Land bleef, eenen geruimentyd, in rust (V). De oudfte Schryvers hebben den tyd niet aangetekend, in welken deeze Vlaam- fche Kryg voorgevallen is. Men mag dien egter, in 't jaar 1288 of 1289, plaatfen. Uit 1=90. eenen Gunstbrief van Graave Floris, Waar-"--------
by hy die van Zierikzee, om menigen dienst,
hem en zynen voorouderen gedaan , tolvfy verklaart, blykt, dat hij zig, in den aanvang des jaars 1290, binnen Middelburg bevondt (e). Waarfchynlyk, hebben de Zierikzeenaars hem, toen hy met zyne Vloot voor hunne Stad lag, den vereischten onderftand gedaan: 't welk hem, voornaamlyk, tot het verleenen deezer Tolvryheid, zal bewoogen hebben. Graaf Guy hieldt egter het oog nog op Gevolg
Zeeland, en begon, na verloop van eenige ™ dcn jaaren, wederom Volk op de been te bren- ^IT gen. Floris ontdekte zyn voorneèmen lig- Kryg. telyk , befchreef teritond alomme Heir- vaart, en vergaderde een talryk Leger in Walcheren , met, welk hy zig , langs het (brand», ' •
CO Wh.hh.lm. Paoci/RiT. ad annum 1187. p. 533.
C ") Mretus Charterb, I. Deel, U. 526. 529. t«0 MEt« Stokb in Floris V. tl. 106. 109. fr Q. dt" Bticf ty 'iüXH0RN * R-*i<jEass. H» Detl, D 2 |
||||
|
Sa VADERLANDSCHE IX.Boek.
Flcris ftrand, van Vin fingen af, tot Zoutelande toe,
V. nederfloeg. De Vlaamingen lagen, hief te- gen over, in 't Land van Kadzand: doch durf- den niet nader komen. Eenige voordeden behaalden de onzen, eer het tot een hoofd- treffen kwam. De Friezen, die nu den Graa- ve getrouw dienden, deeden eenen inval in Kadzand, enkeerden, met buit, te rug. Jan van Renesfe trok naar Sluis, en ftak 'er den brand in. Doch toen de Vlaamingen genoeg- zaamen voorraad van Schepen byeen gekreegen hadden, ftaken zy over naar Saarland in Zuid- Beveland. Hier landden zy gelukkiglyk, ten getale van drieduizend man. In 't eerst, von- den zy geenen tegenftand, en haalden hierom 't hert op, met pionderen en blaaken. Doch 't leedt niet lang, of Doedyn vanEveringen en die van Borfelen hadden driehonderd man op de been gebragt, mee welken zy, van twee kanten, op de Vlaamingen aantrokken. Naauw- lyks was de eerfte aanval gefchied, of de fchrik floeg onder de Vlaamingen, die hals over hoofd naar hunne Schepen vlooden. De Zeeuwen zaten hen zo kort op de hielen, dat 'er veel en in 't water gejaagd werden. Die te lande bleeven, werden gedood of gevan- gen genomen. De oudfte en naauwkeurig- ite Schryvers getuigen, dat 'er duizend Vlaa- mingen verdronken, en tweehonderd gedood werden. Deeze overwinning, die den Vlaa- mingen, voor eenige jaaren, den lust benam, om op het bemagtigen van Zeeland toe te leggen, werdt behaald, op den zevenentwin- tigften van Wynmaand des jaars 1295, Graaf Floris vorderde den voornaamften gevange- nen |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 53
|
|||||
|
nen losgeld af, en zondt de overigen, van al-Flor«'
les beroofd, naar hun Land, te rug (ƒ'). Y« Wy hebben het verhaal des VJaamfchen
Krygs niet willen afbreeken, door een Ver- haal van 't gene 'er, tusfchen het jaar 1289/ en 1295, elders, merkwaardigs voorgevallen is: waartoe wy nu overgaan. Het Verdrag, in den jaare 1285, tusfchen XIV.
Graave Floiis en Eduard den I, Koning van Vriend- Engeland, getroffen, was, tot hier toe, zo?|?aplus" ver men weet, volkomen onderhouden. Jongk- ijofiand heer Jan was terftond naar Engeland gezon- en Eng». den, om aldaar opgevoed te worden (g): ook land, hadt hy 'er den meesten tyd doorgebragt, en was maar eens, meent men, wederom hier: geweest, voor eene korte poos (//). Eduard, hadt ook, op zynen tyd, de beloofde Pen- ningen aan Graave Floris betaald (r). De voltrekking van 't Huwelyk, tusfchen, Jan en Elizabet, werdt alleenlyk uitge- fteld, tot dat het Paar een' bekwaamen Ou~; derdom zou bereikt hebben. De Vriend- fchap tusfchen de Hollanders en Engelfchen fcheen dus volkomen bevestigd te zyn. Men Dor» begunstigde den onderlingen Koophandel, drecht- Eduard deedt den Stapel der Engelfche Wol- j£he , Ie te Dordrecht leggen (£), alwaar thansj^JeL groote Koophandel, 20 ter Zee als langs de Ri» vieren, in Wyn , Graanen, Zout, Yzer» Hout, Lakens en andere Waaren gedreeven werdt
CO Mrlis Stoke In Floris V. U 113. 113.
C«) Aft Public. Angl. Tom. I. P. UI. p. 160. (A) Zie hier voer, W. 48. (ij Voyez Ligue entre Philippe & Florent, dtms Ie Cojp3 Di»
flora«. Turn. 1. /'. I. p, 29(1. (_i) Mbl* Stom in Fioris v. u, m, O 3
|
|||||
|
54 VADERLANDSCHE IX. Boek.
werdt (7). Ook gaf hy den Hollanderen, Zeeu-
wen en Friezen volkomen vryheid, om op de'Engelfche Kusten, omtrent Jarmouth, te mogen visfchen, beveelende zynen Onderdaa- nen, hun hier in niet hinderlyk, maar veel eer behulpzaam te zyn. De Koninglyke Brief, uit welken dit blykt, is, op den agtentwintigften Van Herfstmaand des jaars 1295, gedagte- kend («)•> en het oudfte bewys, welk my van de Haringvisfchery deezer Landen voor- gekomen is. 't - Schynt ook, dat de Ingeze- tenen deezer Landen den handel op Engeland moest met hunne eigen Schepen dreeven; alzo Koning tvduard, in eenen Brief, omtrent deezen tyd, aan Keizer AMfgeCchrecven , zegt „ dat de „ Hollandfche Havens en Reeden niet zo goed , ,j en den Engelfchen Zeeluiden niet zo be- „ kend waren, als de Vlaamfche (9)." Van tyd tot tyd, reezen 'er, tusfchen de weder- zydfche Koopluiden, wel eenige gefchillen, die fomtyds hoog genoeg liepen; doch zy wer-
CO Handv. van 1249, 1273, 1259. ty Balen Dordr. l/l.
433; 4591 441, «SO. Cm) Att Hin. Angl. Tom. I. P. Hl. p. 149. Boxhorn,
»p Re/öersb. II. Deel. U. 100. (cA Rus luiden zyne woorden, in 't Franfch of Nor-;
irrandifch van dien tyd: Ne les Portz, tic-/es arrivages dsHolland, tie font mie ß bons, 'tft'fi cotiux de 110s mariners, come ccux de Flanircs. Vide JfÏÏ.fubl. Angl. Toni. I. P. III. p. 181. Uit een' Arabifch' Schry- ver dér twaalfde eeuwe, aangehaald door den be- xoemden Huig de Groot QApp. Epifl. 494. Fem. van zyn Leven, bl. 277-) blykt, dat men, ten deezen tyde, van -\s Graavenzaiide, uit Texel, van Goederede, van Schouwen, en van Walcheren, naar Engeland, over- voer, *; |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 55
werden, gemeenlyk, fpoedig bygelegd (;;),Floius
en braken de Vriendfchap niet. v- Omtrent den jaare 1290, viel'er iets voor, Floris de
welk deezen band van Vriendfchap nog na v- be- der fcheen te moeten toehaalcn. Alexander™**™ de III, Koning van Schotland, in 't jaar Rebben 1289, overleeden zynde (0), liet geene na- op de dere Erfgenamen na, dan eene kleindogter,Kroon Margareet genaamd, en gebooren uit zyne™" eenige Dogter, die den zelfden naam voerde, [„„,}. en, in't jaar 1281, met Erik, Koningvan 1290. Noorwegen, gehuwd geweest zynde, reeds voor---------
haaren Vader, overleeden was. Eduard de
I, Koning van Engeland, zogt zig van dee- ze gelegenheid te bedienen, om Schotland met Engeland te vereenigen; en floeg, ten dien einde, een Huwelyk voor, tusfehen de jonge Noordfche Prinfes en zynen Zoon E- duard. De Schotten gaven 'er hunne toe« ftemming toe. Margareet werdt ontbooden; toch ftierf op de reize, den tienden van Win* termaand des jaars 1290 (ƒ>). Zo dra kreeg men hier, in Schotland, geene tyding van, of verfcheiden' voornaame Heeren , verre Maagen van Koning Alexander, dongen naaf de Kroon. Eduard bediende zig van de ver-? warringen, die hieruit onflonden, om hef Schotfche Ryk leenroerig van het Engelfche te doen erkennen: 't welk eertydswel gefchied was. Zelfs wil men, dat hy die vcrwarritH gen deedc toeneemen, verfcheiden' Perfoo7 nen aanmoedigende, om naar de Schotfche Kroon
.O") Aft. Publ. Angl. Tum. I. P. III. p. 118, 122.
t o) N. TaivET. ad annum 1289. p. 267. Q>) N. Trivet. ei stumm 1590. p. 270. D 4
|
||||
|
56 VADERLANDSCHE IX. Boek.
Kroon te liaan: op dathy te fchooner kans heb-
ben zou, om tot bemiddelaar der gefchillen, die hieruit ontitaan moesten, gekooren te worden. Eerlang deeden zig wel dertien Me- dedingers op. £n onder deezen, bevondt zig ook Floris, Graaf van Holland, die, in de Lente des ja ars isyi, in perfoon naar Enge- land overftak, meer, zo 't fchynt, om Ko- ning Eduard dienst te doen, dan om dat hy agten kon, voor anderen, tot de Schotfche Kroon geregtigd te zyn. Zie hier egter, met één woord , waarop hy zyn Regt vestigde. Henrik, Zoon van David, Koning van Schot- land, was de Oud-Over Grootvader geweest van Alexanderden lil, en hadt, in 't jaar 1142, voor zynen Vader, ftervende , drie Zoo- nen nagelaaten, Makolm den IV. en Willem, die, na eikanderen, den'Schotfchen Troon beklommen, en David, Graaf van Huntington; benevensééneDogter, Ada genaamd, die met Floris den III, Graave van Holland, gehuwd was: en van deezen twee, was Floris de V, in eene regte lyn, afkomstig. Doch onder de andere Mededingers, waren 'er verfchei- den', die Alexander den III. veel nader be- ilonden, en, daarenboven, veel aanhangs in 't Ryk hadden: zo dat 'er geheel geen kans was voor Graave Floris, om de Schotfche Kroon magtig te worden. Hy verfcheen egter in de Staatsvergadering, die, op den tienden van Blocimaand, te Norham gehouden werde (q ); en was van de eerften, die, de Opper- magt des Engelfchen Konings over bet Schot- fche (j) N. TiiiviT. ad erniurn. 1291. p, aSo.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE.
|
|||||||||||||
|
57
|
|||||||||||||
|
fche Ryk erkennende, hem tot beflisfend Reg Flow»
ter onder de Mededingers aannamen (V). 't V. Liep aan tot den derden van Oogstmaand, eer de Mededingers gelegenheid kreegen, om bun Regt te verdedigen. Dit gefchiedde te Ber- ■wiek. Graaf Floris werd teerst gehoord (s). Na hem, alle de anderen. De ukfpraak gefchied- de eerst op den zesden van Slagtmaand des jaars 129a, tenvoordeete van Jan de BalliolQ), 1292. die, uiteeneDogtersDogtervan David, Graave ———— van Huntington, gebooren was, en daarom ge- oordeeld werdt het naaste Regt tot de Kroon te hebben. Graaf Floris deedt roen, ondernydoet anderen, den zeventienden derzelfde maand,'er o- openlyk afitand van de Kroon («). OnzePS?lyH Kronykfehryvers willen, dat Jan de Balliolvaiu Graave Floris eene merkelyke fomme gelds opbrengen moest, eer hy zig tot deezen af- ftand beweegen liet (v); 't welk ganfch niet onwaarfchynlyk is. De nieuwe Schotfche Ko- ning erkende zig, ondertusfchen, leenroerig van Koning Eduard, dte hem, eerlang, wederom van den Troon ftiet. Doch dit behoort niet, tot de Historie onzes Vaderlands. De Graaf, uit Schotland wederom t'hüis- XV.
waards gekeerd zynde, werdt, binnen drieVerkoe- jaaren daarna, genoodzaakt, tegen de Vlaa- |ln? v*n mingen ten ftryde te trekken: waarvan wy den rChaptüs- uitflag reeds verhaald hebben. Deeze Krygfcben gaf de eerfte gelegenheid tot verkoeling van Graave b & & b de Floris en Koning
|
|||||||||||||
|
•f
|
|||||||||||||
|
Eduard.
|
|||||||||||||
|
O) Ait. Pub). Angï. Tm. 1. P. III. p. o<;, 97. .,.,...
O Aö. P11M. Angl. Tom. I. P. III. p\ ïoö. '~V5
f.') Act. Publ. An.ïl. Tam. I. ƒ>. Hl. p. 110. ——
C<0 Aél. pub). Ang! Tom- 1. P. HJ. p, m, O) Muis Stöke in Floris V. II. no, DS
|
|||||||||||||
|
58 VADERLANDSCHE IX. Boek.
Pi.qr.is de Vriendfchap tusfchen Graave Floris en Ko-
v- ■ ning Eduard. De Graaf hadt den Koning om onder/tand tegen de Viaamingen verzogt, die hem, onder verfcheiden' voorwendfels, was geweigerd (v). Doch de waare reden was, dat de Koning Gay, Graave van Vlaanderen, zogt te beweegen, om zig, met hem, tegen Frankryk te verbinden: 't welk niet gelukt zou hebben, indien hy Graave Floris den verzogten onderftand gegund hadt. Guy hadt reden van misnoegen, tegen Filips den Schoo- nen, Koning van Frankryk, opgevat, en liet zig daarom te ligeer in eene onderhandeling met Eduard in, die geene moeite fpaarde, om hem in zyne belangen over te haaien. Men floot een Huwelyk tusfchen Prins Eduard en Filippe, Dogter van Graave Guy (x). De Koning deedt Guy, voor rekening van Rei- noud, Graave van Gelder, honderd duizend ponden zwarten Tournois betaalen, waardoor hy den een', zo wel als den ander', aan zig De Stapel verpligtt-e (jf). De Stapel der Engelfche Wol» der Wol-Je ^ onlangste Dordrecht gelegd, werdt, van j legdf" ^aar' gedeelte'lyk naar Brugge in Vlaanderen 1 (s), gedeehelyk naar Mechelen in Brabant verplaatst (#). Men vindt, dat die van Dor- drecht, in.'t jaar 1312, nog eenige poogin- gen hebben aangewend, om den Wol-ftapel wederom te bekomen (b); doch vergeefs. En .fchoon de Engelfchen, de voordeeligheid van " .'.,>..''> :' ' den JbwtihS OO Melis Stok e in Floris V. bl. iro, 114.
■ f 1 (.•'O Meyerus eii tummn 1294. O') AlI. Publ. Angl Tom. I. P. 01. p. 143> I5°-
£jQ MEYKRia ad aiimisi iiofl.
fe5 Melis Stoke in Floris V. hl. 1 1.
(bj Extraft iiiiiic I\ckwi tier Dord, Ontv.-tyBalen. il. 73s.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 59
|
|||||
|
den Wolhandel bezeffende, denzelven, eer- Floh»
lang, geheel in hun Ryk bragten (c); fcheen V. het zig nu egter, meer en meer, te fchikken, tot eene naauwe verbindtenis , tusfehen de Engelfchen en de Vlaamingen, die ook eerlang geflooten werdt. In plaats van Floris tegen Guy te helpen , zondt Eduard Jan, Heer van Kuik, die zig, kort te vooren, om tweedui* zend ponden 'sjaars, ten zynen dienste ver- bonden hadt (i), herwaards, om den twist in der minne by te leggen (e): 't welk van geen; gevolg was. De HollandTche Graaf zag, on- dertusfehen, de verbindtenis der Engelfchen en Vlaamingen, niet zonder mérkelyk ongenoe- gen. Vooral ftak hem in den krop het ver- leggen van den Stapel der Wolle, waardoor de Hollandfche Koopluiden niet alleen,- maar de Graaf zelf, in zyne Tollen, merkelyke nadeelen lyden moest. Hy verlangde dan naaf , gelegenheid, om, den Engelfchen dit bedryf betaald tg zetten, die zig wel haast opdeede Füips, Koning van Frankryk, zo wel als Ko- xvi.
«ing Eduard, bedagt, om uithéemfche Hee- Floris de ren aan zyne belangen te verbinden, en ipar>X* Yer'. fchynlyk reeds verftendigd van het ongenoe- m'"t p?'5 gen, welk Graaf Floris tegen de Engelfchen Ups den hadt opgevat, nam deeze gelegenheid waar, ÏV, Ro- om hem tot een onderling Verbond te doen£mS vaa nodigen. De onderhandeling werdt, in den '£"'" beginne, zeer bedekt aangelegd. Robert, Graaf van Artois, Neef van Graave Floris, ontboodt hem, heimelyk, te Bergen in Henegouwen. De
Ce) ftyfz Kann de Thovuas Hill, d*Anglet. Tov. III,
p. 204, ioC), 225. • (<0 Aet. Puhi. AnRl. Y/W fupra p. 145,
CO Afl. Publ Angl. uil jupra p. 1,45. |
|||||
|
^mvmms^1 ■ '■■"".....■■...........■ ■ u**spppw
|
||||||||||
|
60 VADERLANDSCHE IX. Boee.
Flotis De Graaf begaf zig derwaards, onder fchyn
v* van zynen Neef te gaan bezoeken, in den Zomer des jaars 1295. Van 't gene hier ver- handelt werdt is wel niets uitgelekt (ƒ); doch alzo men, van elders, weet, dat de Graaf van Artois geheel in de Franfche belangen was (g),. kan-men naauwlyks twyfeien, of hy heeft zy- nen Neef, tot eene verbindtenis met Frank,- ryk, zoeken te beweegen. Zeker is 't, dat Floris zig, nog voor't einde deezesjaars, in perfoon, naar Frankryk begaf; om de laatfte hand aan een ontworpen Verdrag te leggen. Te gewigtig was egter deeze onderneeming,
dan dat de Graaf de Hollandfche en Zeeuw- fche Edelen daarover niet geraadpleegd zou hebben. Hy gaf 'er, derhalve, zynen ver- trouwdflen Vrienden kennis van, en werdt, van eenigen derzelven, op de reize, verzeld. Inhoud In den aanvang des jaars 1296, te weeten op van't Maandag, den negenden van Louwmaand, |
||||||||||
|
vf
|
1296.
|
d' werdt 'er, te Parys;, tusfchen Koning Eilips
|
||||||||
|
.en Graave Floris, een Verbond getekend van
deezen inhoud: „ 1 De Koning zou den Graä- „ ve, jaarlyks, vierduizend ponden tournois „ betaalen, en vyfentwintigduizend ponden „ eens, daarenboven , waarvan hy reeds „ zeventienduizend vyf honderd ponden ont- „ vangen hadt. 2. De Graaf beloofde, daar- „ entegen, den Koning hulde en manfehap; „ in 't byzonder, byftand tegen alle 's Ko- „ nings Vyanden , uitgenomen tegen den „ Koning van Duitschland, ten ware deeze, „ dec.
CO M*MS Stoke in Floris V. il. Hl.
'(fj Msïerus ai Ki»m »95. 1196.
|
||||||||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 6i
4,y den eerften aanval moge doen. 3. Ook be- Ft-owi
„loofde hy 's Konings Vyanden, die mee V» „ den Koning van Engeland verbonden wa- „ ren, te zullen beoorloogen, zo dra de Ko- -,, ning het begeerde. Doch tegen den Ko« „ ning van Engeland zelven begeerde hy gee- „ nen aanvallenden Oorlog te voeren, 's „ Konings Vrienden en Bondgenooten zouden „ den vryen toegang in 's Graaven Landen „ hebben, en zig, uit dezelven, van Sche- „ pen, Krygs - en Mondbehoeften mogen „ voorzien: al hec welke aan 's Konings Vyan- „ den geweigerd zou worden. 4. Graaf Floris „ zou 's Konings Vyanden, voor den eerften „ van Bloeimaand naasekomende, zelfs uit zyn „ Land verdryven, de ongewapende Koop- „ luiden en Duitfchers uitgenomen. Ook zou* „ den de Boden des Duitfchen Konings en „ des Hertogs van Brabant, die naar Enge^ „ land moesten, tot agt dagen na Paafchen, „ toe, door 's Graaven Landen, vryelyk gaan. „ en keeren mogen. 5. Filips moge geen» „ Vrede met Eduard fluiten, zonder Floris, „ eenvoudiglyk, in dezelve te begrypen: en „te bedingen, dat 's Graaven Zoon, Jan, „ hem wederom gegeven wiCrdc. Zo Eduard „ het geflooten Huwelyk tusfehen Jan en E- „ lizabet weigerde te laaten voltrekken, en „ Floris genoodzaakt moge worden, de vyf- „ entwintigduizend kleine ponden tournois, „ die hy reeds ontvangen hadt, wederom uit „ te keeren, beloofde Filips hem fchadeloos „ te zullen (lellen, of zynen Zoon eene ande- „ re Egade te zullen bezorgen. 6. Zo Floris p eenig Land, in den Kryg tegen de vyan* „ den
|
||||
|
6i VADERLANDSCHE IX. Boek.
FmHus •>■> den van Frankryk, verloor, ofzohy, of
W- „ iemant der zynen gevangen genomen wierdt, „ beloofde Filips geene Vreede te zullen maa- „ ken, dan onder beding, dat de veroverde „ Landen wederom gegeven, en de gevange- „ nen geflaakt zouden worden. Ook mögt hy „ niet gedoogen, dat eenig Leenman van „ Frankryk, zo lang dit Verbond fhndthieldt, „ Graave Floris moeilykheid aandeedt." De Edelen, die dit Verbond, nevens Graave Flo- ris, bezegelden, waren Dirk van Brederode, Jan van Renesfe, Willemvan Egmond, Henrik van Qi^Heldam, Willem van Ar kei', Nikolaas van Putten, Filips van Wasfenaar en Jan van Tellingen (7z). De Graaf en zyn Gezel- fchap keerden, zo dra de onderhandeling haar vol beflag hadt, ten fpoedigfte, wederom herwaards. Aanmer- Indien onze Historiefchryvers dit Verdrag kinden geheel gezien hadden, niemant hunner zou Verbond ne'5'>eri bonnen vermoeden, dat de Graaf, 'gelyk fommigen willen, by hetzelve, „zyn „ Land aan Frankryk verkogt hadt, om her „ voortaan alleen als 'sKonings Leenman te „ bezitten: alhoewel met dit voorbeding, „ dat hy de Franfche Staatsvergaderingen „ niet zou behoeven by te woonen." Niets van
00 Ligue oflïufive aptid Leienitz. CoJ. Diplomat, p. 34.
Corps Diplomat. Tom. I. p. I. p. 205. ( i ) Heldam is, buiten twyfe!, eene Schry f -of Druk-
feil in de uitgaave van het oorfpronklyk Verdrag. Waar- fchynlyk, moet men Leiden leezen. Henrik, Burggraaf van Leiden, was, tendeezen tyde, in leevenen agtiiig. Vide /la. Pull, Angli*. Tom. I. P. III. p. 170. en hier voor #.41. |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. / 63
van dit alles is, in het oorfprongkelyk Ver-Floris
bond, te befpeuren. Het Leen, welk Graaf V. Floris ontvangt, is zyn Land niet; maar ze- kere fomme gelds, voor welke hy den Ko- ning zynen dienst in den Kryg toezegt, vol- gens het gebruik dier tyden: in welken niets gemeener was, dan zulk eene foort van Ver- bindtenis Leenmanfchap te noemen (7). Voorts merkt men, uit dit Verbond f.. dat de Graaf, zyner Verbindtenisfen met Engeland gedag- tig, niet heeft willen belooven, Koning E- duard aanvallender wyze te zullen beoorloo- gen. Ook moest hy gerekend worden, den Engelfchen genoeg te benadeelen, als hy hun- nen Bondgenooten vyandelyk bejegende. Te- gen den Koning van Duitschland, toen Adolf van Nas/au, met wien Koning Eduard zig, omtrent deezen tyd, zelfs door bemiddeling van Floris den V (ir), ook verbonden hadt, mögt de Graaf, als Leenman des Duitfchen Ryks, gelyk hy, in egte Stukken van deezen tyd, genoemd wordt (7), geheel geene vyan- delykheid pleegen; waarom hy 'er zig ook niet toe verbinden wilde. Voor zynen Zoon, Jan, zorgde hy zo veel, als hem de tydsomftandig- heden toelieten. Het laatfte punt van 't Ver- bond ziet, vermoedelyk, in 't byzonder, op Zeeland, welk groot gevaar liep van door Guy, Graave van Vlaanderen en Leenman van Frankryk, overvallen te worden. Voorts toont het gantfche Verbond, dat de Koophandel, hier te Lande, reeds zeer aan 't bloeijen was, al-
(.Oroyez Rawn de ThCyras Hi.1. d'.\ng!cterrc T.U.p 4.15.
(O Att. Publ. A:igl. lom. I. p. IH. p. 131, 141. CO Yuk Aft. publ. Angl. Tom. 1. P. UI. p. 160. |
||||
|
I I ■ ■ II IIII ■ II1^^^^—
|
|||||
|
«4 VADERLANDSCHE IX. Boeit.
Floris alzo de Franfchen zelven zig hier van Krygs-
•V. en Mondbehoeften, en zelfs van Schepen kon- den komen voorzien (c). XVII. Graaf Floris, wederom in Holland te rug Onder- gekeerd, vleide zig maar weinige maanden de oor-" meC ^e ^00P van ^ec voor^eel j Welk. hy zig,
zaaken van zyn Verbond met Frankryk, beloofd van den hadt. Men houdt dit Verbond zelfs voor Moord, £ene (jer voornaamlte oorzaaken van zynen *ae"Fl"?gOngelukkigen. dood, die kort hierna voor- gepleegd» viel. De waare oorzaak van deezen dood is ^én van de duifterlte punten, in de Historie deezer tyden. De oudite Schryvers hebben reden gehad,- om 'er bewimpeld van te fpree- ken, en fommigen geeveft niet dunkerlyk te verftaan, dat zy 'er meer van wisten, dan zy zeggen durfden (my In laatere tyden, toen 't vry ftondt, te zeggen 't gene men dagt, befpeurt men merkelyk verfchil, over die (tuk, onder de Historiefchryvers. 't Heeft ons eg- ter, na het onderzoeken van alles, wat hier licht geeven kon, tocgeicheenen, dat het niet moeilyk is, de oorzaaken van 's Graaven om- komen, op zeer fchynbaare gronden, aan te wyzen. Onze oudite Kronyken zelven, ver- -geleeken met eenige egte itukken van deezen tyd, helpen ons op den weg. En om 't met één woord te zeggen: de haat van Koning E- * duard
f» Spiegel Historiaal, Cap. XLVII. bl. 207.
(2) In de /liïa Publica Aiigl. Tom.II. P.III.p. 153,
vindt men eenen Brief van Eduard den III, den derden van Slagtmaand des jaars 1336 gedagtekend, waarby hy Graave Willem den 111. verzoekt, aan zyne Vyanden, de Franfchen en Schotten, geene Oorlogsfcbepea te verlmursn, ofie werkpopy'U, |
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 65
duard heeft de gelegenheid gegeven tot 's Florib -,
Graaven dood, van welken de verouderde v* wrok eeniger Edelen de naaste oorzaak ge- weest is. Doch 't is der moeite wel waardig, dit klaarder en omftandiger te toonen. Verfcheiden' Schryvers, die den tyd, van
welken wy fpreeken, beleefd hebben, erken- nen eenparig, dat het Verbond met Frank- ryk oorzaak van 's Graaven ongeluk was («). Dit moet men dan als ontwyfelbaar vast hou- den. Doch waarom dit Verbond den Graave zo veel onheus baarde, melden zy nier. Dat 's Lands Edelen, gelyk veelen willen, t'on- vrede over 't Verbond, zo dra het bekend werdt, 's Graaven ondergang gezwooren zou- den hebben, is buiten alle waarfchynlykheidi De voornaamfte Edelen hadden 't Verbond helpen maaken. Het behelsde niets, dat den Lande, in de tegenwoordige omftandighe- den, nadeelig kon gekeurd worden. En hec gedrag der Engelfchen omtrent de Vlaamin- gen hadt den Graaf in de noodzaakelykheid gebragt, om naar eenen magtigen Bondge- noot om te zien. Het Verbond met Frank^ ryk is dan, zo 't my voorkomt, oorzaak van 's Graaven ramp geweest, om dat bet Koning Eduard gelegenheid gaf van ecnigc misnoeg- de Edelen tegen den Graave op te hitfen, die hem , meer in fchiclyke drift dan voorbe- dagtelyk, van 't leeven beroofden. Men kreeg, in Engeland, zo dra geerte otige.
tyding van dit Verbond, of de Koning werdt noegea in van Ko-
ning E« (») Wilhelm. Proci'rat. eJ dn::. itSr. t. $%4. Mïi.is Stoke in i''loris V. II. 114. III. Deël. E
|
||||
|
66 VADERLANDSCHE IX. Boek,
|
|||||||||
|
in hevigen toorn, tegen Graave Floris, ont-
weken. In zyne eerfte drift , liet hy den Graave wceten, „ dat hy zynen Zoon, Jan, „ in hegtenis houden zou, indien 't Verbond „ met Filips niet verbroken werdt." De Graaf antvvoordde „dat zyn Zoon in 'sKoningsmagt „ was, dien hy naar zyn welgevallen hande- „ len mögt, zonder dat zulks, in de genomen' „ maatregels, verandering zou maaken." Men getuigt, dat de Koning, van toen af, voor- nam , den Graaf met list of geweld in zyne magt te krygen: waartoe Jongkheer Jan zelf, onderregt, door den Koning, van zyns Va- ders onverfchiliigbeid ten zynen opzigte, hem volkomen' vryheid gelaacen zou hebben. Het Bcfluit des Konings ten opzigte van Graave Flo- ris werdt heimelyk ter uitvoeringe gebragt (o). Jan , Heer van Kuik , wordt onder de eeriten genoemd, die zig gebruiken lieten, om op'de vryheid van Graave Floris toe te leggen (p). Wy hebben reeds gezien, dat hy zig, om tweeduizend ponden 'sjaars, ver- bonden bidt, den Koning van Engeland, die hem ergens * zynen Neef noemt (q), ten dienst te zullen ftaan (V); zonder dat, in hec Verdrag, hiervan gemaakt, bepaald werdt, waarin deeze dienst hellaan zou. Doch na- demaal hy, hier gekomen, geene zwaarigheid maakte, om, by zyne Vrienden, te kennen te geeven, dat hy wel onderrigt was van de ""heimelyke oogmerken des Engelfchen Hofs
C»} Spiepcl Hiftoriaa! Cup. XI.HI. H. 201, 202.
(p) Mf.lis Stoke in Floris V. il. 117. (^) Aft. Pijbl. Angl. Tom. I. P. III. p. J91. t r) A&. I'ubl. AiijjI. Tom. 1. J>. UU p. J45- |
|||||||||
|
FiORlS
V.
duard
over het Verbond van Graa- ve Floris met Ko- ning Fi- lips. |
|||||||||
|
XVIII.
]an van Kuik i'meedt eenen aaiiflag tegen Graave Floris. * Ajjinh gastet. |
|||||||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 67
Hofs (O5 kan men naauwlyks tvvyfelen, of Floms
hy is één van de voornaamfte werktuigen ge- v- weest, van welken Koning Eduard zig bediend heeft, om Graaf Floris in 't net te krygen. Ook lag 'er een oude wrok, tusfehen de Hol- ïandfche Graaven en de Heeren van Kuik (?): waarom Heer Jan, veelligt, te eer beflooten zal hebben, op hot bederf van Graave Floris toe te leggen. 't Stuk was egter te gewigtig, om, door Eon ige
hem alleen, uitgevoerd te worden. Doch hy mlsnoeg- vondt, in Holland gekomen, eenige misnoeg- , ,f*
o 7 o o \q\\ villen
de Edelen gereed, om hem de hand te bie- hem toe.
den. De vooniaamften derzelvcn waren Ge- rard van Velzen, Gysbrecht van Amflcl en Herman van Woerden: waarby zig, federt, Jan van Heusden , Arend van Benskoop, Gerard van Kraaijenhont, Willem van Teilingen, Wil- lemvan Zaanden, Hugo van Baarlatid, Kofiyn van Botemisfe, Alewyn, en verfcheiden' ande- ren gevoegd hebben (tt). Voornaame luiden hebben den Kronykfchryver Melis Sto- k e, die zyn Werk, onder de Regeeringe van Graave Floris den V, begon famen te Hel- len (v), emflelyk verzekerd, dat Wolferd van Borfelen en Jan van Renesfe ook kennis van den aanflag tegen den Graave gehad heb-* ben: in welken, Meer Wolferd zig zelfs diep hadt laaten inwikkelen (w): en zulks, niette- genftaande hy en zyne Broeders, op den eer- ften
GO Melis Stoke in Floris V. tl. uj,
f O Zie hier voor II. Deel, tl. 167, 170. C'-O Melis Stoke in Fioris V. 14. 116, 117, 122,132. 131. . OO Zkdt b|»dragt. ■ ('O ZleMétyln Ftorii V. tl. 118. /«Jan. I. U. 13p. in Jja.
II. II. 177. E 2
|
||||
|
68 VADERLANDSCHE IX. Boek;
|
|||||||||
|
FtoRis ften van Bloeimaand deezes jaars 1296, nog
V. een plegdg Verbond mee den Graave aangingen (iw). Renesfe v/as de eenigfte onder de ge- noemde Edelen, die 't Verbond met Frankryk bezegeld hadt. Alle de anderen hebben zig daar- om te ligter gereed können toonen, om den toe- leg van Meere Jan van Kuik, te begunftigen. Oorzaa- Niet eenerlei waren egter de redenen, die ken van deeie Edelen hadden, om op den Graave mis« hun mis-noC{r{j te zvn Jan. Neef van Gerard van |
|||||||||
|
nocgen.
|
|||||||||
|
Velzen, was, om eenen manflag, aan ee-
nen, met wien hy verzoend was, begaan, vol- gens een Vonnis des Graaven, te Leiden, onthalsd. En hierin meende Gerard reden van misnoegen tegen de,n Graave te können vinden (x): waarby, zo anders 't gemeen gevoelen grond heeft, nog kwam, dat de Graaf, die waarlyk genegen tot de Vrouwen was (y), Velzens Huisvrouw, eene Dogter van Her- man van Woerden , fchandelyk verkragt hadt (3): 'c welk Velzen, zo 't gebeurd is, met
C»".»0 MMSMS Cliarterb. I. D^el, II. 570.
C-O Spiegel Hiftoriaal Cap. XLV. il. 203. O') üEKA in |oaun. II p. gii. (3) Wydluftig is de gegrondheid van dit gemeen gevoe-
len door anderen onderzogt.'t Stuk der Verkragtinge wordt den Graave duidelyk te last gelegd,in eenige oude Rymen, gefchreevenop het laacrte Blad, na het flotvan een oud Handfchrift der Rymkronyke va» Melis Stoee , welk nog in wezen is. Zy vangen dus aan: 211 öebe «5;[)ci*nm üan ©elfen qiuict
*0at quam aïlrèn ui fulficc öact <E)at fuii Uiof tuaé jameclilie Jjecficaft ©ace toe öröe Ds <0rabc spn macljt enz. Doch men is niet verzekerd, dat deeze Rymen, door
Stoke of iemant zyner Tydgenooten, gefchreeven zyri. Een ander Tydgenoot van Graave Floris geeft te ken- nen, |
|||||||||
|
\
|
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 69
met meer regt, tegen den Graave ontfteekenFlor«"■
moest. Gysbrecht van Amflel hadt verfchei- v* den' jaaren in 's Graaven gevangenis geflee- ten. Aan Herman van Woerden was, door 's Graaven toedoen, 't Land ontzeid (z). Bei- de waren zy, niet dan op harde' voorwaarden, met hem verzoend. En fchoon zy, zo wel als Velzen, die met Floris opgevoed was (V), tot 's Graaven Raaden vcrhecven waren, en, naar 't gebruik dier tyden, 's Graaven Klee- déren droegen J fcheen de nieuwe gunst de gedagtenis van 't oude leed niet te hebben können uitwisfchen. Heusdén was, meent men, op den Graave gebeeten, om dat deer ze zyne Dogter gefchonden, of tot eene By- zit misbruikt hadt (£). Doch hiervan is my weinig blyk voorgekomen. Wy hebben reeds gezien (V), dat Heusden, zo wel als Kuik, zig, in 't jaar 1287, als Borg voor Herman van Woerden, verbonden hadt: waaruit, ten min- ften, blykt, dat deeze drie gemeenzaame Vrien- den waren. Of de andere Edelen eenige byzon- dere redenen van misnoegen tegen den Graar ve gehad hebben, en welken dezelven geweest zyn, vindt men, myns weetens, nergens aan- ge- Cz) Spiegel THfloriiial Cap. XLV. tl. 203.
(<Ó Melis Stoke in Floris V. tl. 117. . C*D 2m ScmvER. Oud Batav. hl. 2J-8. £c) Hier voor, tl. 42. nen, dat 'er een gemgt liep, dat men den Graaf va« >
kant geholpen hadt, om dat by de frouzv van eenen zyner Banenen vertragt hadt. Spiegel Hißoriaal Cap. XLIIL J b\. 202. Meer vindt men 'tr niet van, by de oudfte Schry-
vers. 't Geval blyft derhalve twyfelagtig; fchoon 'tniet ongelooflyk moet gehouden worden. Van zulke euveldaa- den der Vorsten, wordt zelden, in de Schriften hunu^r Tydgenoot en, gerügt gemaakt^ • .,.,„r,i. . E 3.
|
|||||
|
7o VADERLANDSCHE IX. Boek.
|
|||||||||||
|
FLORrs getekend. Alleenlyk. mag men vermoeden j
V. dat de ballingfchap van Borlelen, en de gevan- genis van Renesfe hun beiden nog in den krop gefteken hebben. Ook hebben \vy te voorer» (d) reeds gezien, dat de Zeeuwfcbe Edelen, nog uit andere oorzaaken, misnoegen over de Graaflyke Regeering hadden opgevat. . Of Graaf Zo men flaat maaken mag, op het getui« Fioris genis eens Schryvers, die vyftig jaaren na iS'uI- Graave Floris gebloeid heeft, en verhaalt, dac den edel de Graaf, omtrent deezen tyd, veertig van verklaard de rykftc Huisluiden edel verklaard hadt (ej ; heeft. zou mcn mogen agten, dat de oudfle Ede'.en, in 't algemeen, hierom, tegen den Graave, verbitterd geworden waren. De zaak zelve, het veradelen , naamlyk, van Huisluiden , heeft geene onwaarfchynlykheid. Zelfs ver- fchaffen 'er 's Lands Gedenkfchriften, in ka- ter tyden, een duidelyk voorbeeld van Cf")' Doch dat 'er, ten tyde van Graave Floris, iets diergelyks gebeurd zyn zou, wordt door niemant der Tydgenooten verhaald. Een En- gelsch Schryver, die, in den aanvang der veertiende éeuwe, bloeide, meldt nog cene andere oorzaak van het misnoegen der Hol- Ofhyzv- landfche Edelen (g). De Graaf hadt, meent nen na- hy, voor, zynen natuurlyken Zoon, tot zy- tiuirlykennen Erfgenaam en Opvolger, te verklaaren: eenasra " ** we^ de Edelen niet gedoogen wilden. Die, heeft wil-fchoon 'er, by niemant anders, een woord van len maa- gerept is, kon egter, ten dien tyde, met veel |
|||||||||||
|
Itcn.
|
|||||||||||
|
fchyn
(V) Hiir voor, hl. 47.
(Ó Qnpen. Kkrk W. 1H2. f O Brief van 1422 /•>• MattH/EI's de Nobilit, Li'vr. h Cep.
»XII. p. n5. Cg) N. Trivet. ed tném 1296. p. 287. |
|||||||||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 71
fchyn, worden verfpreid, en werde, veelligt,Flor«
van fommigeh geloofd. Graaf Floris kon ge~ V, agt worden, zo zeer gebeecen te zyn op den Engelfchen Koning, dat hy zynen wettigen Zoon, die met dien Vorst zo goed als ver- maagfehapt, immers geheel in zyne magt, en nog jong van jaaren was, 's Vaders Erfenis m'bgunde, op dat Eduard en de Engelfchen ' hier geen' voet in 'c Land mogten krygen. Men wist, daarenboven, dat Floris zynen na- tuurlyken Zoon, Witte van Haamßede, dien hem, zegt men (h), de Dogter des Meeren van Heusden gebaard hadt, zeer genegen was (j). En uit eenen Brief van Koning Eduard, \ omtrent deezen tyd, aan Keizer Adolf ge- fchreeven (£), blykt, dat hy bedugt was, of wel bcdugt fchynen wilde, dat Floris zyn Graaffchap aan iemant vreemds mögt opdraa- gen. Doch hoe veel fchyns dit ook hebben mögt; naardien 'er onze Schryvers van zwy- gen, is 'er geen ftaat op te maaken. In En- geland, hadt men reden, om de waare oor- zaaken van 's Graaven ongeluk bedekt te houden. Jan van Kuik, 't geheim van zynen aanflag xrx.
aan eenige Edelen vertrouwd hebbende, dag- Byeen- vaardde de voornaamllen, tê Bergen op Zoom, g>tnstder
• ij,,, j • • Edelen te om middelen te beraamen, tot de uitvoering. Bergen
Men wendde voor, dat de Byeenkomst aan- opZoom.
gelegd was, om eenen mandag te verzoenen. Velzen, Heusden, en buiten twyl'el ook Am- Hel f'0 Sr.RivBBins Oud Hatavien, il a?rt.
(ij Hundv. van Jan I. van nyij, ty Buxhorn «ƒ> RhgebSb. H. Deel, bl. 104. (i) Aft. Pbbl. Angl. Tom. I. P. UI. p. i6a. E4
|
||||
|
74 VADERLANDSCHE IX. Boek
FiJoris ftel en Woerden verfcheenen hier. Kuik voer-
v- de't hooge woord. Sommigen waren bedugt, dat de Edelen alleen onmagtig zouden zyn, om 't ondernomen werk uit te voeren, en dat zy, den Graave iets args brouwende, zig den haat van Jongkheer Jan op den hals haaien zou- den. Doch Kuik verzekerde hun van den bvr ftand van Jan den II., Hertog van Brabant, van Graave Guy van Vlaanderen, die beide zyne Leenheeren waren (7), en bovenal ook van Ko- ning Eduard van Engeland. Ook ftondt hy "er voor An, dat Jongkheer Jan immer wraak oefenen zou, over 't gene zy, tegen zynen Vader, zouden ondernomen hebben. De E- delen, op deeze verzekeringen gerust, verbon^ den zig (?;?), door een behoorlyk getekend en bezegeld Schrift (V), aan eikanderen. Dat zy zig, op de onderfteum'ng van Ko-
ning Eduard en Graave Guy, verlaaten mog- ten, is ligtelyk te bevroeden. Hertog Jan was, veelligt, geftoord op Graave Floris, om dat deeze 'sHertogs Vader, Jan den I. voor eenige jaaren, te Biervliet, in zyne plaats, in 's Graaven van Vlaanderens hegtenis, hadtlaaren zitten (o). Doch wat hiervan zyn moge, dat hy deel aan den aanflag tegen Graave Floris gehad heeft, blykt uit egte Stukken (p), van welken wy, in 't volgende Boek, nader fpreeken moeten. Tweede- Eenigen tyd hierna, kwamen de Edelen, Byeen- om nader affpraak te maaken, nog eens te Kai komst,te .. . ' ;,i *,„,:• .fi mes
Kame-
^*' (7) Tide Aft. Publ. M Tom. I. P. III. p. 1(58, ijl,,'.
(nO- Mki-is STOKE'w Floris V. il. 117.
* C'O'Spiegc! JWlóri.isJ Cap. XXV. il. 204. ( o") Ilier'vooj, W-.5.5. ,3, (p) Fitie Thcfaur. MAtCréK. & Durand. Tont. ï. c. 131a.
|
|||||
|
1
|
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 73
meryk byeen. Hier was, tegen den aanvangFumi* "
des jaars 1296, eene Byeenkomst aangelegd, V, j in welken, ten overftaan van twee Paufelyke Legaaten, over een Beftand tusfchen Frank- ryk en Engeland, moest gehandeld worden (#). 'tSchynt, dat 'er, omtrent dcezen zelfden tyd, ook eene Onderhandeling tusfchen Koning E-< duard en Graave Floris op het tapyt was (>), die nogtans geen' voortgang hadc. Ook vindE men, dat Eduard, onder andere Heeren, Graaf Floris benoemd heeft, om, uit zynen naam, te Kameryk, over 't Beftand te hande- len (*). Doch dat de Graaf daar verfcheenen, is, blykt nergens. De Heer van Kuik en de misnoegde Edelen hadden zig derwaards be- geven. En hier werdt, ten overftaan van An- Beflnit toni, Bisfchop van Durham, van wege Ko-omCraaf ning Eduard, cn van de Gemagtigden des Her- 12^1* togs van Brabant cn des Graaven van Vlaan- ren> deren (/) bcflooten „ dat men Graaf Floris „ zou zoeken te ligten, en naar Engeland o- „ ver te voeren, alwaar men hem, zyn lee- „ ven lang, gevangen houden zou, en on- „ dertusfehen 't Graaftyk bewind aan zynen „ Zoon Jan opdraagen («)." Men ziet, hieruit, dat Koning Eduard niet fchynt toegelegd te hebben, om den Graaf te doen van kant hel- pen; fchoon men 'er hem terftond al van ver- dagt hielde (y). De misnoegde Edelen zelven hadden, volgens het getuigenis van Tydge- noo*
l f (?) Aö. Publ. Angl. Tom. I. />. W. p. 1^4.
(n Aa. Publ. Angl. Tom. I. P. III. p. 1^. CO Ad. Publ. Angl. Tom. I. 1'. UI p. 1.55. CO MeIis Store in Floris V. W. n3. in Jan I. hl. 15a. (ti BekaJa JottiMl. II. p. 98. (v) Spiegel Iiiltoriaal Cup. XLIU. W. 202. %J B5
|
||||
|
74 VADERLANDSCHE IX. Bos*
|
|||||
|
Florts nooten, in 't eerst, ook niet voor, den Graa-
V. ve van 't leeven te berooven (w~). Jan van Om aan den flinkfchen toeleg eenen glimp
:uik zegt van RCgC te geeven, vondt men goed, dat Floris*5 ^e ^eer van KU'K» a^s Leenman van Brabant, den Oor- Graave Floris den Oorlog verklaaren zou: ge- log aan. lyk gefchiedde. De Graaf kreeg 'er kennis van, door eenen Brief, dien Kuik hem, men eenen Paap, toezondt. De Brief hielde in, „ dat de Graaf zig niet verongelykt moest „ agten, indien hem, in lighaam of eere, „ eenige fchade toekwam van de raadpleegin- j, gen, die Kuik met eenige Heeren hieldt. „ Hy wilde zig, deswege, altyd tegen hem, „ verdedigen." De Graaf, niet kwaads van zyne Edelen vermoedende, lagchte hertelyk over de koenheid des Heeren van Kuik, zig verzekerende, dat 'er nicmant in Holland bij» ven zou, zo hy, door Kuik, verjaagd moest worden Qx). Doch Kuiks aanflag was beter belegd, en de jongde ramp den ongelukki- gen Graave nader dan hy waande. XX. In den Zoen, in 't jaar 1285, tusfehen Gelegen-Graave Floris en Gysbrecht van Amftel ge- h«d£e0t troffen, was bedongen, dat Amftel de Maa- vangen
gen der gefneuvelden, geduurende de voori-
neemen ge onlusten, met zig verzoenen zou (5). Dit
van Graa was n0g. n-m = 0f n0g njet behoorlyk gefchied. ve Floris. ßg j\/[aagen der gefneuvelde Heeren van Zui- len waren nog onbevredigd. Graaf Floris hadt, terftond na dat hy van Parys te rug ge- keerd (ir) W11.11EI.M. pRontRAT ttd anmitn 1296. p, 537.
U) M*u* Stiikr /., Floris V. U. u8. {y) Zie hier vuor, lil. 4<5.\ |
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. j$
keerd was, zyn werk reeds gemaakt, om fioris
deeze bevrediging te bevorderen (z). In den V. Zomer des jaars 1296, verzogt hy de onbevre- digden, nogmaals, ten zelfden einde, te Utrecht te komen, daar hy de laatfte hand aan de Verzoe- ning dage te leggen. Doch deeze tyd en plaats was beftemd, om den Graaf te ligten en te Vervoeren. In Holland, alwaar de Graaf vee- lé Edelen en waarfchynlyk alle de Steden op zyne hand hadt, zou zulks bezwaarlyk hebben können gefchieuen. In 't Stigt, viel 't ligter te doem Bisfchop Jan van Zierik, kort te Voeren, door Paufelyken last, naar het Bisdom van Toul, verplaatst zynde, was opgevolgd, door Willem, Zoon van Wouter den V, Hee- re van Mechelen (<z), die den Hollanderen- een kwaad hert toedroeg (&), en den misnoeg-» den Edelen, veelligt, gelegenheid'. verfebaft- hadt, om hunnen aanflag uit te voeren. De Graaf zig, zonder iet kwaads te vermoeden, naar Utrecht begeven hebbende, verzoende de oude veede. Amftel en Woerden moesten aan die van Zuilen vyf honderd ponden betaa- len (c). Doch, op dat dit hun niet te zeer drukken mögt, fchoot 'er de Graaf zelf vier- honderd ponden van op (i): 't welk hun, zó 't uiterlyk feheen, veel genoegen gaf; doch geerie verandering in- hunnen toeleg maakte. - De Graaf was niet alleen van Amftel en Graaf Woerden, wien deeze Zoen, in perfoon, be Fioris ( a ".: rj0f houdt ee-
'ad Maal»
Cz~) Mems Stoke in Fioris V. il. 115. f fl) B«KA in Wilhelm, il. p. ioi.. tij Mi-.us Stoke i« Jan I.. W. 1,57, f e Melis Stoke hl 110. •',''. C<0 Spkgel Hiftorisal Cep. XLIV. il, spa.
|
||||
|
76 VADERLANDSCHE IX. Boek;
|
|||||
|
Flor.« trof, en van Velzen, dietevooren AmftelsBorg
V\ . gebleeven was (e) , verzeld; maar verfcheiden' tyd met anderen, die van den aanflag wisten, hadden 5*e v,er\ zig in en naby Utrecht vervoegd, wagtende op Edelen, gelegenheid. Na het treffen van den Zoen, hielde de Graaf eene vrolyke middagmaaltyd met zyn Gezelfchap, gezeten tusfehen Amftel en Woerden, die vast zwanger gingen van den toeleg, welke nu op 't punt was van uitgevoerd Wordt, te worden. Sommigen verhaalen, dat, even vooraf, voor de maaltyd, eene fchamele Vrouw den aanlk r" Graave van ^en aan^ag op zynen Perfoon ken- gewau- Wis gaf, met een Briefje van deezen inhoud: ichuwJ. „ Konings Zoon, doorlugte Prins, gedenk aan „ de voorzegging des Pfalmdigters, de man „ mytts vredes, op wien ik vertrouwde, diemyn „ brood at., heeft zig grootelyks tegen myverhee-.. „ ven Cf)" 'c Welk, zo 't gebeurd zy, niet. voor eene Hemelfche ontdekking behoeft ge- houden te worden, gelyk van eenigen gefchiedt: alzo 'er onder de Edelen waren, onvoorzigtig genoeg, om zig 't geheim van den aanflag, zelfs tegen hunne Dienaars, te laaten ontvallen (g). Ondertusfchen, zou de Graaf deeze waarfchu- wing losfelyk in den wind geflaagen hebben. Toen men ejkanderen met fpyze en drank wel getoefd hadt, begaf hy zig ter rust, en elk ging zyns wegs. Deezen tyd namen d§ -..., Ecdverwanten waar, om, buiten de Stad, alles, tot het ligten des Graaven, te beftek len (/*)• Men hadt eenig Volk in de Wape- •'♦'•'- il nen (f) Zie hier voor, PI. 31.
(/5 Rfka la Joiinn. IJ. p. 98. Ciff) MULIS STORE, hl. 118
OJ iif.l.1% STUfcE, il, 120, 121.
|
|||||
|
IX. Boek, HISTORIE. 77
ned gebragt-, die, onkundig van den aanflag, Flpbjs ?
jn drie hinderlaagen, ééne langs den Vegt- v* ftroom, en twee Landwaards in, gelegd wer- den. Eenige Edelen hadden 'er 't bevel over (f). Amftel was binnen Utrecht gebleeven. En onderrigt zynde, dat alles gereed was, wekte hy den Graaf, en verzogt hem de Vogeljagt, met andere Edelen, te willen by- woonen. Floris was terftond vaardig; en Am- ftel bevolen hebbende vooruit te ryden, be- loofde hy hem op de hielen te zullen volgen. In 't affcheid neemen, bragt hem de Graaf, een' vollen Berkemeijer toe, Sint Gcertcn minne genoemd (£), waarop Amftel befcheid deedt (7). De Graaf, ylende naar de Jagt, die alleen Graaf
om hem te vangen aangelegd was, reedt, van FlorisLI0* twee Jongelingen, Jan, Zoon van Jan vangeljagl. Avennes, Graave van Henegouwen, en Ge- uitgenc* rard, Jongkheer van Voorne, en van weinige digd. Knegten verzeld, ter Stad uit. Zyn Gezin moest hem volgen, zo dra de Paarden geza- deld waren (in). Een half uur gaans omtrent van Utrecht (»), naar den Vegtkant, geko- men , ontdekt hy Herman van Woef den, van verre, dien hy te gemoet rydt, om hem te vraagen, waar de Vogeljagt gehouden werdt. Woerden, Amftel, Velzen en eene menigte anderen, toen uit de hinderlaage te voorfchyn komende, gingen los op den Graave: die, nog zonder agterdogt, hen beleefdelyk groet- te. fj) Spiegel Hifloria«! Cef. XI.IV. hl. 202.
(i) Zie hier voor I. Deel, U. 345. en Mattiwei Fuildat. & Fala Eccl. p. 177. Ql) Melis Stoke, il. iai, 122.
O») Melis Stoke il. 122. (s 5 Beka fa juami. II. p, 99, |
||||
|
78 VADERLANDSCHE DL Boek.
Flókis te. Woerden greep terftond 's Graaven Paard
V. by den toom, en beet hem toe: Uit hebben, wordt ge- Meester, uwe hooge fprongen. Gy zult ons niet vangen, ianger ringeloor en. Oftuliefzy of'leed, gy zyt onze gevangen. Midierwyl, rukte Arend van Benskoop den Graave de Sperwer van de hand. Floris, die nog waande, dat men met hem jokte (o), werdt eerst uic den droom geholpen, door Woerden, die hem met een itraf gelaat zwoer, dathy Holland nimmer weer zien zou (ƒ>). De Graaf, eindelyk bemerken- de , wat men met hem voorhadt, floeg de hand aan zyn zwaard, om zig te verweeren. Doch Velzen hadt het zyne reeds uit de fchede, dreigende den Graave den kop te klooven, zo hy 't geweer uittoog. Een van 's Graaven Dienaars, toen tusfchen beide rydende, werdt, zo wel als zyn Paard, zwaarlyk gewond. De jonge Heeren, Avennes en Voorne, ziende hoe 't hier gefchaapen ftondt, renden ipoors- flags naar Utrecht te rug: alwaar de tyding, die zy bragten, onder 's Graaven 'Vyanden, vreugde, onder zyne Vrienden, verflaagen- heid veroorzaakte. De Heer van Arkel nam deeze Jongelingen terltond in zyne befcher- ming, hen voerende eerst naar zyn Slot, te Gorinchem, en kort daaraan, naar Dordrecht, en naar't De Edelen, den Graave gevangen geno- Muider- men hebbende, bragten hem,"in alleryl, naar bragtf" 'c Slot Ki'oonenburg (#), aan den Vegiftroom gelegen, en den Heere van Amitel toebe- hoorende (r\ Hier eene korte wyle vertoefd heb-
(o) Msi.is Stoke, II. tal.
(p~) Spiegel Ililloriaal Ccp. XLIV. U. at» ,
\q) WairttM. Pkqcwut. ad aiwtm i^fy'p. 53C
\r) ld. f. Si"- |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. ?o
hebbende, trokken zy met hem voort naarpLoius
het Slot te Muiden, welk hy zelf hadt doen V. ftigten, of verbeteren (Y). Dit Slot, dat nog in wezen is, ftaat, insgelyks, aan de Vegt, niet verre van de Zuiderzee. Men fchynt den Graave derwaards gebragt te hebben, om dat hier de naaste en bekwaamfte gelegenheid was, om hem te fchepe naar Engeland te vervoeren, .'t Was in den nademiddag of te- gen den avond van den drieentwintigiten van Zomermaand des jaars i2y6 (O, toen Floris in dit Slot gebragt wordt, alwaar hy vier droe- vige nagten fleet. Woerden wordt, boven anderen, befchuldigd, dat hy den Graave hier veel ongemaks deedt lyden («). 'c Gerügt van 's Graaven gevangenis vloog xxr.
vast, als een blikièm, 'c gantl'che Land door, De Hol- en trof de Edelen, die 't met hem hielden, 'ean^rs _ maar inzonderheid de Gemeente, in de Ste frjezen " den en ten platten Lande, met eenen diepen omringen fchrik: die terftond gevolgd werde van eene het Mui- fe,ke begeerte om hem te verlosfen. In Ken- derSlot* nemerland en Waterland, en vooral in West- friesland, was elk op de been en in optogt naar 't Muiderflot. Men bemande, in aller- yl, eenige Vaartuigen, die, de Zuiderzee langs ttevenende, omtrent het Slot bleeven kruis- ten (v), Waarfchynlyk, is dit reeds op den eerften of uiterlyk op den tweeden dag na 's Graaven gevangenis gefchied: en dan kan men de
CO Meus Stoke, W. 123.
(.t) Mhlu Stoke, bl. 123.
(.") Spiegel llirtoriaal Cap. XLVI. bl. B03, 204.
(.y) Meus Stoke, W. 124. Spiegel Hidoriaal Cap. XLVt,
V- 305.
|
||||
|
8o VADERLANDSGHE IX. Boek.
thoins de reden begrypen, waarom de Edelen hem
V. niet terflond te water vervoerd hebben. Al da dienst, dien deeze woefte menigte deedt, was, dat zy 't vervoeren des Graaven belette, 'c Slot te beleggen of te beftormen Mondt in haare inagt niet. Ook waren ten minfte de Ken- nemers en Waterlanders zonder Opperhoofd ( w ). Over de Friezen, fchynt Klaas de Greb- her , een Westfriesch Edelman in 's Graaven dienst, eenig bevel gevoerd te hebben (x). De Edelen, op 't Slot, vonden zig, on-
dertusfchen, in geene kleine verlegenheid. Zy zagen de menigte der Hollanderen, te water en te lande, vast aangroeijen, en 't Slot van verre omfingelen. Onderling geraadpleegd hebbende, beflooten zy, den Graave eenen Brief te doen fchryven, waarby hy 't* volk be- val af te trekken, en hoop gaf, dat hy haast in vryheid gefield zou worden. Doch toen zy zagen, dat deeze list geene uitwerking deedt, alzo de dornften ligtelyk bevroeden konden, dat de Brief den Graave afgedron- gen was (y), vonden zy raadzaam, 't Slot te verbaten, en Floris, was 't niet te water naar Engeland, ten minfte te lande naar Brabant of Vlaanderen, te vervoeren (^). Uit welk befluit, men afneemen kan, dat de Edelen nog niet voorgenomen hadden, den Graa- ve van 't leeven te berooven. Be Graaf Op den vyfden dag dan van zyne gevan- wordt genis, zet men hem, bekleed met eenen Mulder- Sraai**
O'O Melis Stoke II. 124.
f*-) Spiegel Hiftoriaal Cap. XLVI. il. 205. • 00-Mems SroKE bl. 124, 125. C~} Wilhelm. PruCURAT. aJ annum I2()6. p. 52,"' » |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
81
|
|||||||
|
graauwen rok, om onbekender te zyn, te paar- Floris
de; tervvyl hem de mond met een' handfchoen V. geitopt, de voeten onder 't Paard vast gebonden siot.deu worden (#). Sommigen fchryven, dat hem de weg op, vingers opgefpleeten waren, om hem 't gebruik "f"' , van toom en geweer te beletten (£). Doch gevoerd. Store, die, uit den mond van een'Oogge- tuige , gehoord hadt, hoe men den Graaf hadt be- handeld (V), maakt hier van geen gewag. Hec .Volk, dat zig, veelligt uit vreeze van befchoo- ten te worden, niet digt onder 't Slot fchynt be- geven te hebben, hielde ondertusfehen de toe- gangen van verre geflooten (W): en lag, hier en daar, in 't Kooren, verfchoolen: welk laatfte men van de Naarders in 't byzonder gemeld vindt (e"). De Edelen, weetende datdegemee- ne wegen bezet waren, toogen, langs eenen om- weg en door moerasfen (ƒ), naar Naarden,en waren naauwlyks halfweg, by Muiderberg (g), gekomen, of Velzen, op kondfehap, voor uic gereeden, kreeg de Naarders in 't oog. Hy vroeg hun, wat zy zogten ? Dat gy brengt, onzen Graaf, was het antwoord. Velzen daarop, hun den rug toewendende, keert fpoorflags weder- om naar het overige Gezelichap, welk met den Graave volgde. En naauwlyks hadt hy, met weinige woorden, van de laage der Naarderen kennis gegeven (&), of de Edelen fchynen, een-
CO Melis Stoke, W. 125. f*5 Spiegel Hiftoriaal, Cup. XLVI. bl. 205. CO Bi- 125.
Cd) Spiegel Hiftoriaal, Cap. XLVI. bl. 205.
(O Meus Stoke, il. 125. Cfj Beka, in Joann. II. p. 99. C&0 Brief van Willem III. by Matth/euj Anal. Tom, III, jb,
501. CO Meus Stoke, bh 125. III. Deeu F
|
|||||||
|
8d VADERLANDSCHE IX. Boek»
F/otiis eenpaarig, de dood des Graaven onvermydely&
V. gehouden te hebben. Zig tegen de Naarders, die terftond hulp gekreegen zouden hebben, met geweld, te verzetten, was niet doenlyk. En zo zy 't ondernomen hadden, was de uitflag, op zyn best, onzeker en gevaarlyk. De Graaf in 't leven te laaten, en de vlugt te neemen, moest hun, na dat zy hem dus mishandeld had- den, naderhand gewislyk zuur opbreeken. En by Velzen dan, terwyl hem , zo wel als den ande- Muider- ren? waarfchynlyk, diergelyke gedagten fchie- »oordf*" lyk door den geest zweeven, trekt, uit eigen" beweeging, of volgens fommigen, door Woer- den aangezet (i), zyn zwaard, en heft het, met beide de handen, om hoog, om 'er den Graa- ve 'c hoofd mede te klooven. Doch terwyl 's Graaven Paard, door deeze beweeging, ver- fchrikt, ter zyde uit, in een' flootfpringt, treft de flag zyne famengebonden' handen, die bei- de afgehouwen werden (k). Velzen, toen van 't Paard ftygende,gaf den Graave, in't water, nog eenige wonden. De anderen fchoocen ook toe, en de rampzalige FJoris werdt,door ruini twintig wonden, van 't leeven beroofd. De Naarders, of, volgens anderen, de Friezen, ondertusfchen genaderd, vonden den Graave reeds Vermoord (T); hoewel fommigen vernaa- ien , dat zy hem nog enkele woorden hebben hooren uiten (»;). Twee Knegten, die nog aan 't woeden waren tegen den Graave, toen de Naarders of Friezen aankwamen, moesten 't met de do'od bckoopcn. Velzen liep gelyk ■ ge"
•• (O Spiegel Hiftorinal, Caf>. XhVll. il. 206. .
(A) Spiegel Hiftoriaal, Cap. XL VU. bl. 206.
CO Mstis Stoke, bl. j=5. Spiegel HiitOr, C«/>. XL VII, H.Z06, (ts) Bek«, ia Joatju. Jj.j». jp. , |
||||
|
t& ioM. H I S f Ö JR. 1 È. 8$
gevaar, alzo hem zyn Paard ontloopen was: Flor™.
doch hy fprong op het Paard van eenen zyncr v- Dienäaren, en raakte mee eene wonde vry. Velzen Hy begaf zig naar hec Slot Kroonenburg, al- *lu6t»aar waar hy zig veilig waande («). De andere burg""1* Edelen waren al vroeger ontvlugt. Woerden verliet deeze Landen (V), en is er, zo ver men weet, nimmer wederom binnen gekomen. Men wil, dat Amftel, met de zynen, eerlang, naar Pruisfen geweeken zynde, omtrent El- bing, een Steedje, Holland genoemd, heeft geftigt of helpen bevolken (p~). Doch hier voor is, behalve de oude overlevering, wei- nig grond. Anderen melden, dat hy, die reeds hoog bejaard was, eenigen tyd, door buiten- landlche Vrienden * onderhouden geweest zynde (</), omtrent den jaare 1300, we- derom herwaafds gekeerd; doch toen, zyne Stad Amltelredam, met houten bruggen cri toorens, verlterkt hebbende, door de Haar- lemmers en Waterlanders, overvallen en ver- dreeven is: waarna de nieuwe toorens eft bruggen j door 't vuur, vernield werden (>). Doch hoe Gysbrecht wederom aan zo veel be- winds over Ainflclredam, welks Heerlykheid üan Jan Perfyn, en naderhand aan Graave Floris Was opgedraagen, geraakt ware, meldtniemant. 'sGraaven Lyk weidt terftondc uit het water ge* häald, gebalfemd en eerst naar Alkmaar ge- bragt; doch federt te Rynsburg begraaven (s). Het
C«() M».tis Stoke, il. 125, 126, izf. Spiegel Hiilorina! ,
fiep. XI.Vil. W. scfS.
(o) Melis Stoke, il. 127.
(p) 7.i: ÜOMSF.LAAR, Amttulr. il. 2s6> 260.
fg ) l.i'.i: ,. in lüann. II. p. 99.
(r) Bkka, in VViilKlui. II. p. ioi.
(O ffft.ll» SlOKS in floris v. u. 116. m Jïii I« il. ï^ï. "
Fa
|
||||
|
84 VADERLANDSCHE IX. Boek:
Floris Het Ingewand bleef egter te Alkmaar, in ee-
V. ne Kiste, die aldaar nog te zien is. Te Mui- derberg, alwaar hy vermoord was, werdt, in den jaare 1324, door Willem den 111, Graave van Holland, eene Kapel geltigt, om zyne ziel, aldaar, ten goede te doen gedenken Q). Ook fchikte men vyfeutwintig pond, om te Alkmaar, zielmislen voor hem te doen; welke (ligting, door Willem den VI, in 't jaar 1414, naar den Haage werdt overge- bragc («). De ongelukkige dood van Graave Floris was op den zevenentwiotigllen (V), of, volgens anderen, op den agtentwimigilen («) van Zomermaand des jaars 1 %<)6, voorgevallen. De eerstgemelde dag is, agt ik, de regte. Dusdanig was het einde van Floris den V.
Graave van Holland, die alle zyne Voorzaa- ten, in magt en aanzien, verre te boven ging, Hy is de eerfie der Hollandfehe Graaven, die zig, federt zyn Huwelyk met Beatrix, of veel- ligt eerst, federt de hulde, volgens fommi- gen, omtrent den jaare 12S9, aan den Graa- ve van Vlaanderen gedaan (a-), in zyne open' Brieven, Graaf van Zeeland genoemd heeft. Ook nam hy, na de onderwerping der Frie- zen van den jaare isïjo, den naam aan van Heere van Friesland (4). Hy verkreeg de Op-
CO 'W8 Fumht. Sacrar. Milium in Mattfi. Ana!. T. Hf.
f. 502. (u~) Zie De Riemer, Befclir. van 'sGravuiih. I. Deel, V.
Honfiifi. U. 20-. Qy) Beka, in Joann. IJ. p. gg.
CwJ Gomlfdie Cli'reti. W 74.
(.r ; Zie hier voor, bl. 50.
(4) By BoxiioRN, op Reigersd. II. Deel, bl. 96 en
I. Deel, bl. 301. vindt men Brieven van de jaaren 1289 «n j 290, een behoeve van Zierikzee en Schouwen ge- ge- |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. S5
Oppermagt over de Landen van Amftel en Flows
Woerden, welker beheering, federt, ook aan V. de Graaflykheid van Holland kwam. Doch gelukkiger zou hy geweest zyn, hadt hy zig niet te diep ingewikkeld met Vorsten, die , hem te verre in magt en rykdom overtrof- fen. De gunst der goede Gemeente, welke hy, door het fchenken van wydluftige Voorreg- ten, meer nog dan zyne Voorzaaten, hadt weeten te winnen, hieldt hem lang ftaande, tegen de afgunst veeier Edelen, die, daaren- boven, uit byzondere oorzaaken, op hem gebeeten, hem in 't ongeluk ftortten, in welk hy omkwam. Men fchryft hem de Stigting tóe van het Lusthuis Vogelenzang , in de Duinen, een groot uur gaans Zuidwestwaards van Haarlem, gelegen. Ook heeft hy het Hof in den Haage, door zynen Vader aan- gevangen , verder voltrokken. In deeze Lust- plaadèn, plag hy zig met de JmTerfchap, ook met de Jagt en andere Ridderlyke oefe- ningen te vermaaken (y). Nog geene drie Dood van maanden voor zynen dood, op den vyfden deGma- vao Grasmaand, was zyne Gemaalin Beatrix 1?""*. over-
fy) Beka, in Joann. XI p. g9.
geven, in welken Floris de V. zig nog enkclyk Graaf
van Holland noemt. By Balen (Dordrecht bi. 43*0 noemt hy zig nog zo in eenen Brief van den jaare 1290. Doch iH en na 't jaar 1292, fchryft hy zig, gemeenly.ic, Graaf van Holland en Zeeland en Heer van Friesland* 7'\k zyne Brieven, by Balen Dordrecht bi, 438, 439. by Mat TH/f; us ad /fnonjm. Ültraj. p. 111, euby an- deren. Ik vermoed hierom, dat men, in eenen Brief van den jaare 1272, (by Boxhokn. Tbeatr. Urh. Holl- landie p. 270.) Graaf Floris den V, tea oaregre, Graaf van Zeeland genoemd vindt. F 3.
|
||||
|
66 VA DER LANDS CHE IX. Boe?.
Jan, I. overleeden. Zy werde ook te Rynsburg bo-
graaven : doch bleef, om haare heufche vrien?
delykheid en gemeenzaamheid, by de Land-r
zaaten, lang in gezegende gedagtenis (2).
XXII. De dood van Graave Floris was oorzaak
Staat des v;m veeie verwarringen, hier te lande. Hy
Lands na , , !'•!-/*
jpi()ris hadt geene andere wettige Erfgenaamen na-
(dupd. gelaaten dan zynen eenigen Zoon, Jan, die
zig, verre van de hand, in Engeland bevondt.. De Edelen en Steden waren wel eenpaarig genegen, om hem voor Graave te erkennen. Doch alzo hy ten hoogden vyfuen jaaren haa- ien kon, was 'c vooral in deezen hagchelyken toeftand, noodzaakelyk, dat de klem der Re- geeringe in handen van eenen bekwaamen Voogd gefield werdt. Doch wien men hiqr toe verkiezen moest, werdt van allen niet evenT eens begrecpen. De Edelen waren, voor- naamlyk, in twee Partyfchappen verdeeld. Eenigen hadden deel aan den aanflag tegen Graave Floris gehad, en werden, van de an- deren, als Dloorders en Fcrranders aangemerkt, Wolfcrd van Borfelen was, na de vlugt der anderen, de voornaamfte van deezen aan- hang, Pchoön hy 'er niet openlyk voor uit? kwam. Dirk, Graaf'van Kleeve, die, kort na 's Graaven. dood, herwaards kwam, gedroeg zig ook, heimelyk, als een begunftiger der verbonden' Edelen. Beide deeze Heeren wa- ren volkomen in de Engelfche belangen. Ook zogten zy beide Jongkheer Jan als Graaf te doen erkennen. Doch elk van hun poogde het bewind der Regeeringe, als Voogd, aan (•z) Melis StokE in ïloiis V. W. 115.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE.- 87
|
|||||
|
zig te trekken. Eenige andere Edelen, en Jan L
zeiken, onder anderen, die het Verbond met Frankryk bezegeld hadden, en in de laatfte maatregels van Graave Floris getreden wa- ren, wilden, daarentegen, de Voogdyfchap aan Jan van Avennes, Graave van Henegou- wen, opgedraagen hebben. Hy was een vol- le Neef van Graave Floris, zynde uic zyne Moeye, Vrouwe Aleid, gebooren. Des fcheen hy nader dan iemant tot de Voogdyfchap ge- regtigd te zyn. De voornaamften, die den Graaf van Henegouwen tot Voogd begeerden, waren Jan van Arkel en Henrik van de Lek. De Stad Dordrecht was 't ook met hen eens. In deeze Stad, waren zy en veele andoren, Maatre-
op den derden dag na 's Graaven gevangenis, gels van byeen gekomen, en hadden van dit zonder-^Tp ling voorval, door Brieven, aan Keizer A- ^m ,je' dolf, aan Sifrid, Aartsbisfchop van Keulen, en Voogdy- vooral aan Graave Jan van Henegouwen ken- fchaP nis gegeven. Doch zodra men, te Dordrecht, ^^J*11 tydtng kreeg van 's Graaven omkomen, ont-vennes te boodt men den laatften, in aller yl, herwaards$verzeke» die, zynen Broeder Guy vooraf zendende,rea« verklaarde eerlang in perfoon te zullen volgen (V). Men gaf ook ten eerfte kennis van *& Graaven omkomen, aan Eduard, Koning van Engeland, en verzogt hem, „ dat hy „ den jongen Graaf ten fpoedigften wilde „ herwaards zenden, en van eenige manfehap* „ doen verzeilen, op dat hem de vyanden," „ die zynen Vader omgebragt hadden, niet „ over-
O) Meus Stoke, vi Floris V. H. 128. 'ut Jïn I. il. 131»
F4
|
|||||
|
88 VADERLANDSCHE IX. Boer,
Jan I. „ overvallen, en op gelyke wyze mishande-
„ len mogtetl". Uit welk fchryven blykt, dat zy ten minften onkundig fchynen wilden van het aandeel, welk de Koning, in den aanflag tegen Graave FJoris, gehad hadt. De Brief, die nog voorhanden is (£), werdt over- gebragt door Floris, Abt van Egmond. Hy was, uit den naam van Loef van Kleeve, den *Leelza, Heere van Arkel, den Heere van de* Lek, L.Lecka.en aue de Edelen des Graaffchaps van Holland gefchreeven. Loef hadt hem, uit aller naam, bezegeld. Deeze Loef was een Broeder van Dirk, regeerenden Graave van Kleeve. Doch om welke reden hy zig, hier te Lande, op- hieldt, is my niet gebleeken. Hy hieldt, ge- lyk uit deezen Brief af te neemen is-, ten minsten in 't eerst, de zyde dier Edelen, wel- ke den Graaf van Henegouwen tot Voogd begeerden. XXIII. Terwyl de Edelen dus middelen beraamden, Beleg van om 't Land buiten meer verwarring te hou- Kroonen-^en' was ^e Gemeente uit de Steden en van burg» het platte Land van Holland en Westfriesland gerukt voor het Slot Kroonenburg, werwaards men wist, dat Velzen geweeken was De- Heer van Zuilen en Gysbreeht van Tsfelftein hadden zig ook onder de Belegeraars vervoegd. Naderhand kwam 'er Loef i van Kleeve by, wien men, eerlang, het opperbevel over 't beleg opdroeg (V;}, Guy. van Henegouwen, federt in 't Land gekomen, en te Dordrecht, met open' ■armen. *. ontvangen zyjide, begaf £iQ Piie A(i, Pub. Angl. Tem. I. P. III. p. Kfo.
icj Melis Stom, wTloris V. il. 12S, |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 89
yjg, aan 't hoofd der Dordfche Poorteren, ins Jan I-
gelyks,.voor Kroonenburg. Heer Loef ont- ving" hem minzaamlyk. 't Beleg werdt, van toen af, fterker voortgezet. Men plantte Bly- den en regtte Evenhoogen op voor 't Slot. Doch 't leedt nog al een geruimen tyd, eer het bemagtigd werdt (d). Velzen, die zig, nevens eenige andere Jan van
verbonden' Edelen, op 't Slot bevondt, vlei- ï-wte de zig, -midlefwyl, met de hoope van ontzet. F0,0^ de Men verwägtte dit meest van Wolferd van <je Ede^ Borfelen, die eenig Volk op de been hadt (<;).lentever- Doch wy zullen haast zien, dat de bevorde- loafen. ring van zyn eigen belang hem thans geenen. tyd liet, om aan dat van zyne Vrienden te denken. Jan van Kuik was de eenigile, die, met'vrugt, voor de belegerde 'Edelen, ar- beidde. Hy bewoog Dirk, Graaf van Klee- ve, om hem 't bevel over zeshonderd man toe te (laan, met welken hy voor Kroonen- burg trok; in fchyn, om de Belegeraars te helpen; doch inderdaad, om, na 't bemag- tigen van 't Slot, de Edelen in vryheid te ftellen. j Waarfcbynlyk, heeft hy Graaf Dirk fmaak in de Voogdyfcbap doen krygen, en hem, daardoor tot het leveren van man« fchap, bewoogen, hoeweide Historiefchryvers hier van geen gewag maaken. Zeker is 't, . dat Dirk, te gelyk met de geworven man- fchap, herwaards kwam. Kuik ^ met zyn volk voor Kroonenburg gekomen., maatigde zig al 't gezag over 't beleg aan. Wel haast, merk- te (<0 Heus Stokr, vi Jan I. II. i>i.
(e) Melis Stuke, tl. 139- |
|||||
|
F 5
|
|||||
|
oo VADERLANDSCHE IX. Boek."
Jan- I. te men, dat hy voörhadt, de Belegerden te
verlosfen: 't welk 't Volk in hevigen toorn te- gen hem ontftak. Heer Loef zelf fprak 'er zynen Broeder ernftig over aan, hem bedrei- gende met 'h Volks hoogfte ongenade, indien hy zig als een Voorflander van Moorders ge- droeg. De Graaf hoorde hem koelzinniglyk aan; doch veranderde niet van voorneemen. 't Slot:; De Belegerden, waarfchynlyk, door Kuik, oPMra onderrig£ van de affpraak tusfehen hem en „e*. Graave Dirk, gaven 't Slot haast op, en lie- ten zig, door den Graave van Kleeve, gevan- gen neemen. Behalven Velzen, bevonden zig, op 't Slot, Arend van Benskoop, Kostyn van Boternisfe, Alewyn, Willem van Tei- lingen, Willem, van Zaandén en eenige an- deren. De Graaf van Kleef begeerde, dat hem de bewaaring der gevangenen toever- trouwd werde. Doch de Kennemers en Frie- zen ftelden zig hier vierkant tegen, en, gry- pende naar hunne wapenen, dreigden zy qlk, die hun de Graavenmoorders onthouden durf- de, de dood, wie hy ook ware. De Gra,af, zig genoodzaakt ziende, om der woede des Velzen Volks wat te vieren, leverde Velzen en Zaan- eneenige^^ en n0g eenjge anderen over, en behieldt worden ^enskoop en Teilingen, en nog twee ande- gedood. ren; die hy op 't Slot Kervenheim in Kleefs- land voeren deedt (ƒ). 't Volk, de Edelen in zyne magt hebbende, ftelde zyner woede gecne maat meer. Velzen en Zaanden wer- den, met zo veel vinnigheid, aangetast en voortgefleept, ais of men ze leevend verfijn- den Cf) Mens S»oke, in Jan i. u. 131-iSj.
|
||||
|
1%. Boek. HISTORIE, 91
den wilde (g). Sommigen willen, dat zv,Jak!.,.f
in deeze raazerny, fchielyk werden omgebragt. Doch 't blykt klaarlyk, dat men Velzen tyd gegund heeft, om, eer hy ftierf, ten aan- hooren, van *t volk (Ji), eene belydenis zyner misdaad te doen, die, door eenen Klerk, op-, gefchreeven werdt, en uit welken, de Kro- nykfchryver Stok e verfcheiden' byzonder- heden ontleend heeft (f), welken wy reeds t@ boek gefteld hebben. Volgens de laater'Kro- nyken, werdt Velzen, te Leiden, in een vat met fpykers beflaagen,.] langs de ftraaten ge> .v '■ t roid, en des deerlyk van 't leeven beroofd. Doch de oudfte Schryvers zwygen hiervan, Men vindt, dat zyne bekentenis naar,Dor- drecht is overgebragt (&), waaruit men zou. • mogen vermoeden,, dat hy daar te regt ge? - fteld, veroordeeld en Jgeftraft werdt. Een.. Schryver, die, omtrent het einde der veer- tiende eeuwe, overleedt (/), geeft te kennen, $at hy op een rad gelegd werdt (5), Dit zelf- de<
{.<'<■ \ ,, , \ H "i , :"'':..... ':'■"'
(g~) -Melis Stoke, hl. 133, 134. ,
CAJBeka,!« loanru 71. p. 99. '' CO Melis Stoke, in Eloris:V. bl. 116, 117, 118, 'm Jan
J. bl. 139- »1, Jan II. hl. 177. ' (_k~) Melis'Stoke, in Jan I. U. 139. '*' Qï) Beka, in, Joaiin. II. p, 99. jQ ; ;.,, ... ,,,,.. ( 5 ) Rotatus efl, zegt hy: 't welk betekenen kan ,A
hy is rondsom gerold, en dus, veelligt, tot het yerdigt- fél van' het Spykervat gelegenheid gegeven heeft, van welke wyze van ftraffen men ook een voorbeeld meende te hebben, in de oude Romeinfche Historie. Zie Scr:~ VEiuus Oud Batav. bl. 279. Doch in het Baftaard- La- tyn der katere eeuwen, betekent Rotatus efl\ hy is ge- raden/ of geradbraakt. Vide Du Cange Closfanunu Voce Rota.N. 1. Tom. V. c. m. 150Ó, 1597, |
||||
|
pa VADËRLANDSCHE IX. Boek;
Jan I. de lot trof ook eenigen anderen, en onder
deezen, Hugo van Baarland en Gerard van Kraayetthorst, die te Dordrecht en daarom- trent gedood werden. De Ingezetenen dee- zer Stad en de Zuidhollandfche Edelen in 'r. gemeen toonden zig zeer gebeeten opdeMoor- ders van Graave Floris. 't Slot Kroonenburg- werdr, ten minste voor een gedeelte,: afge- broken (»*)> en 'c Muider-Slot, welk men ledig vondt, aan Dirk van Haarlem te bewaa- ren gegeven (#). * XXIV. Dirk, Graaf van Kleef, begon zig, federt,
Ki^Ven bewind der Regeeringe aan te maatigen, Guy vann*ec zon£ter A'eeï tegenmorrens der Gemeente, Hene- die hem altoos als een begunftiger der famen- gouwen gefpaïinen : Edelen verdagt hielde. Guy van* .v^eb"e_Henegouwen, die flegts de plaats zynsfBroe- wind der^ers bekleedde, hadt te weinig aanziens, om Regee- hem zulks te beletten;' doch alzo hem de Ge- ringe, meente, met fiaame :die van • Zuidholland, gunftig was, vondt Graaf Dirk goed, hec bewind met hem te dcelen. Men kwam eer- lang overeen, dat Guy Zuidholland beregten zou, en zig te Geertruidenberg ophouden. Terwyl Dirk het overig gedeelte des Graaf- fchnps zou beftieren, en in den Haage zyn verblyf hebben. Ondertusfchen gaf deeze ver- deeling van 't bewind, dagelyks, tot veel ge- fchil, gelegenheid (o). Ook befchuldigde men den Graave van Kleeve, dat hy zwaare ver- teeringen maakte ten laste van den Lande, ca
(:ii) Melis Stokr, in Jan I. il. 134.
Qn j Beha, iit Joann. C p. 99. (f) litKA, tn Joann. I. p. cjy. |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 93
|
||||||
|
en in den Haage kostbaar Hof hieldt (p). JAN T«
In Engeland, hadt men zodra geene kennis Koning van het omkomen van Graave Fioris gekree Eduar* gen, of Koning Eduard was op middelen be- fn°vbe* dagt, om jongkheer Jan in ' bewind van 's wind van Vaders Graaffchap te doen ftellen. Zyn Hu- 's Vaders. welyk was tot nog toe niet voltrokken, Eduard ?laaf~ oordeelde, met reden, dat het nu niet langer ftenen. moest uitgefteld worden. Doch alzo 'er tyd noodig was, om 'er behoorlyke voorbereid- fels toe te inaaken, befloot hy twee Edelen, Christiaan van Raaphorst en Re'moud de Jer- meny, en twee Kerkelyken, Richard ds Have- ring en Walter van Brugge, herwaards te zen- den, met last, om te verzoeken, „ dat 'er, uit 5, ieder der voornaamfte Landftreeken, ten „ minsten drie Edelen ? en uit ieder der goe- „ de Steden, ten minsten twee mannen, te- „ gen S. Maartens dag, zynde den elfden „ van Slagtmaand eerstkomende, naar Enge- „ land werden afgezonden, om met Jan van „ Holland, Zoon en Erfgenaam van Graave, „ Fioris, over het voltrekken van zyn Hu: „ welyk, over het bevestigen van het Ver- „ bond, eertyds met Graave Fioris gemaakt, „ en over den toeftand deezer Landen te „ handelen-" De Geloofsbrief der Engelfche Gezanten was den veertienden van Herfst- maand te Berwick getekend, en gerigt aan de Baanderheeren, Edelen, Schepenen, Burgeren, en goede mannen en alle andere Ingezetenen der Graaffchappen en Landen van Holland, Zee- ' land, Zuidholland., Kennemerland en Fries- land |
||||||
|
C|>) Melis Stoke, in Jan I. il. 135.
|
||||||
|
$4 VADERLANDSCttE il. Boei&
landlef). De Koning fpreekt 'er, onder anderen*
met veel verfoeijing in, van den moord, aan Graave Floris gepleegd (6). Hy hadt zynert Gezanten niet alleen een Vrygeleide voor de Hollandfche Afgevaardigden (r); maar ook verfcheiden' Brieven medegegeven: één' aan Loef van Kleeve, den Heere v afi Arkel, den Hee- re van de Lek en de Hollandfche Edelen in V al- gemeen^ in antwoord, zo 't fchynt, op den Brief, waarby zy 's Graaven dood bekend ge- maakt hadden: één' aan Schepenen, Burge- meesteren en de gantfche Gemeente der Stad Dordrecht, één' aan Wouter van Kruiningen en de gantfche Gemeente van Zeeland, en één* uan de Burgers en goede mannen van Zierikzee, in Holland (7). Nog hadden zy eenen byzon- deren Brief voor Loef van Kleeve mede, die ernftelyk verzogt werde, te willen volharden■, in de genegenheid tot den Koning, van wel* ke hy, tot hiertoe, verfcheiden' blyken ge- geven hadt. Eindelyk, bragten zy 'er ook éé* nen aan Wolferd van Borfëlen, die reeds, in ! i by-
C?) Aft, Piibl. Angl. Tom. 1. P. III. p. 165,
O) A&. Publ. Angl. Tom. I. P. UI. p. 1Ó5. ( 6) Sinifiris mtelleüis rutnoribm, zegt hy, de morte
Florentii, quondam Comitis HoUattdia, doluimus, $ preecipue de mortis ipßus modo, qui, ob immaniiatein fceleris, qu<s horribilis efl auditu &c. (7) Men moet zig niet verwonderen, Zierikzee hier
hi Holland geplaatst te vinden. Zeeland, vooral, 'Zee- land Beoosten Schelde, in welk Zierikzee legt, was aï van ouds, door onze Graaven, onder den naam alleeii van Graave van Holland, beregt geweest, De naara van Graaf van Zeeland begon, weinige jaaren voor deezen tyd, eerst gebruikt te worden. Zie hier veof Bh 84. Aam, (4), |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 95
byzonderé onderhandeling met het Engelfche ]ax I. {
Hof, getreden was (V). Midlerwyl was Jan van Avennes, Graaf Avennes
van Henegouwen, in 't Land en te Dordrecht konu te gekomen. Drie dagen hadt hy hier doorge- ^°£ju bragt, toen hem reeds drieduizend man toe- gevallen waren. Van Dordrecht toog hy naar Delft. Hier hadt het vry wat werks in, eer Wordt hy zig voor Voogd kon doen erkennen, 'tvoor Gelukte egter binnen zeven dagen. Elk, die^j^» hem erkende, moest eenen eed van getrouw- heid aan hem afleggen. Binnen korten tyd, s kreeg hy zo veel aanhangs, dat de Graaf van Kleef, geene kans ziende, om zig in 't be- wind te handhaaven, goedvondt het Land te ruimen (ƒ). Zyn Broeder, Loef, die geenen kwaaden naam hadt by 't Volk, bleef, ten minsten tot in 't volgende jaar, in Holland (z/). De Engelfche Gezanten, in Holland geko- XXV.
men, werden, fpoedig, met Afgevaardigden Gemag- uit de Edelen en Steden, te rug gezonden. lJitu^'J£E_ de Hollandfche Edelen, ftaken naar Enge- delen, eu land over, Dirk van Brederode, die, op zy- Steden ne eigen' kosten, Vaartuigen uitgerust hadt gez™lden. •(j>), Willem en Gerard van Egmond, Henrik, j"n ujt l Burggraaf van Leiden, Henrik Dujful en jan Engeland Perfyn. Uit de Zeeuwfchen, Jan van Re « haaien. nesfe. Hier werden, uit de Steden Dor- drecht, Haarlem, Middelburg en änderen, ook eenige Gemagtigden by gevoegd (w). Ee- /
O) Aft. Pub!. Augl. Tom. I. P. III. p. 1*5.
'CO Melis Stoke \ in Jan I. il. 13";, 136.
(«) Aft. PubU Angl. 'rum. I. P. üh p. 171. 'f) Wilhelm. Procurat. minimum 12ij6.' p 541, * 0i) Aß. PuM. Angl, Tm. I. P. LU. f>. 170, |
||||
|
$6 VADERLANDSCHE IX. Boek.
|
|||||
|
Jan I. Eenen geruimen tyd, werden deeze Afgevaar-
digden ten Hove opgehouden (V): binnen welken, verfcheiden' gewigtige zaaken, den ftaat deezer Landen betreffende, in Enge- land, verhandeld werden. Het Huwelyk van den jongen Graave werdt, op den zevenden van Louwmaand des jaars 1297, te Gipwick, vol- trokken (3»): waarna de Koning, aan zynen Schoonzoon, vyfduizcnd zeshonderd en veer- tig ponden zwarten Tournois betaalde, in ge- volge van de Overeenkomst, met Graave Flo- rïs getroffen (V); te gelyk twee Perfoonen, Rcinoiicl Ferrer en Richard de Havering, be- noemende „ om de Morgengaaven van agtdui- „ zend ponden jaarlyks, der Graavinne toe- „ gelegd (a) , in Holland te vorderen, uit de „ inkomften der Graaflyke Landeryen, Bos- „ fchen en andere goederen, in den Maage, „ en door 't gantfche Land tusfchen de Maa- „ ze en Zype, gelegen, indien dezelven zo „ ver konden ftrekken: doch zo niet, uit an- „ dere Graaflyke inkomften (8)." Graaf Jan moest den Koning ook by eede belooven, dat by, 'in Holland gekomen zynde, Ferrer en Ha-
(aO Wilhelm. Procurat. ad annum 1296. p. 551.
(ƒ) A-St- Public. Angl. Tom. I. P'. UI. p. 168. N. Trivbt. ad 'annum 1297. p. 297. (^) A«. Pülil. Angl. Tum. I. P. III. p. 17a. («3 Uhi fnpra. ( 8 ) Deeze Inkomften worden, in den oorfprongke-
ïyken Koningklyken Brief, waaruit vvy dit oiuleenen, in gebroken Fransch, genoemd cuflume de Leinynes frend: \ _d 't welk ik, by gisfing, Regten op de uitgevoerde Wolle vertaaien zou. 't Schynt, dat de Graaven eenigen Tol geheeven hebben van de Wolle, die, uit Engeland, herwaards gevoerd werdt. |
|||||
|
IX. Boek. "HISTORIE. 97
Havering, tot zyne geheime Raaden, aan- Jak Ï.
ftellen zou, en nimmer tegen hunnen raad handelen, dan met kennis en goedvinden Eyns Schoonvaders (£). De gefchillen, tusfchen Brabant en Vlaanderen ter eener, en Holland ter anderer zyde, werden, aan de bemiddeling en uitfpraalc van Koning Eduard, verbleeven (V). Met één woord, de Koning toonde, dat hy zo veel gezags, als hy bekomen kon, pvep de Regeering der Landen zyns Schoon- zoons, zogt magtig te worden. Ook verzuim- de hy niet, by Keizer Adolf, door Brieven en Gezanten, aan te houden, op dat Graaf Jan, met de Landen, die Floris van 't Ryk ter Leen gehouden hadt, mögt verlyd worden, onaangezien hy niet in Perfoon verfchynen kon, om dezelven van den Keizer te komen Verheffen (/)... Terwyl dit in Engeland voorviel, werdt De Bi«-
Holland beroerd, door Willem, Bisfchop vandop Utrecht: die, op zig zelven t' onvrede, om "^" dat hy 't Slot Kroonenburg niet hadt ontzet, ft00kt da nu, aan eenen anderen oord, onrust brouw- Westfrie- de. De Westfriezen hadden, federt het ge-zen °P> vangen neemen van Graave Floris, zo veele ™afftjgt genegenheid jegens hem getoond, dat 'er geen hetSlotte kans fcheen, om hen, in hunne trouwe, te Muiden» doen wankelen. De Bisfchop egter ondernam ., het heimelyk, en flaagde naar wensch. Hy hieldt den Westfriezen voor, dat zy hooit ; fchooner kans dan tegenwoordig hebben kon-. ,
den,
C20 Aft. Publ. Angl. Tom. I. P. III, p. IJ-I. X
(c) Aft Publ. Angl- Tom. I. I'. III- p. Ifi§>"j 170.
(«O Aft. Publ. Angl. Tom. 1. P. Ü\,p. 155, i60;I7I5I72s 173« V III. Deel. G
|
||||
|
98 VADERLANDSCHfr IX. Boer.
|
|||||
|
Jan I.den, om zig van de HoIIandfche overheer-
fching te ondlaan, door het bemagtigen en vernielen der Graaflyke Sloten, die hen, fe- dert eenige jaaren, in bedwang hielden. Straks kwam de oude begeerte tot Vryheid in de Westfriezen boven (V). En terwyl zy zig in ftaat fielden, om 't Graaflyk juk af te fchud- den, rukte de Bisfchop voor 't Slot te Mui- den, welk hy hevig beftormen deedt. De Slotvoogd, Dirk van Haarlem, verweerde zig dapperlyk. Doch de meeste Burgtzaaten, geen herts genoeg hebbende, om 't Beleg door te ftaan, drongen Dirk tot de overgaave. Hy bedong niets dan 't leeven, en bleef des Bisfchops gevangen (ƒ). Die van Muiden erkenden zig toen op nieuws voor Onderdaa- nen des Bisfchops en der Kerke van Utrecht, * Judex.]' waarvan nog Brieven, op den naam van * Schout, Schepens, Kaaden en gezamenlyke Poorters van Muiden gegeven, voor handen zvn Co)- Jammer was't, ondertusfchen, dae het Muiderflot, geene twee dagen langer, wederftand gebooden hadt. AveHnes, die reeds met een Leger te Amftelredamme ge- komen was, zou het, meent men, binnen dien tyd, ligtelyk hébben können ontzet- ten (Ä). De West- De Wesfriezen, een aanzienlyk heir op friezen <je ^g^ gebragt hebbende, belegerden 't Slot ^Graa-11 te Wydenes, welk door Boudewyn van Naald- ven Slo- wyk verdedigd werdt. Zy noodzaakten hem ten. haast (O Melis Stoke in Jan l.tt 137. Verg. Mieris Chaic.
I. Deel, il. 574. -" O) Melis Stoke in Jan I. bl. 137. Beka in Willi. H. p. IOI. (ff Jpttt! Hhoam p'. 228.
(A) Melis Stokb in Jan I. U. 137.
|
|||||
|
IX. Boek. H I S T O R IE; v 99
haast tot de overgaave, en de Vesting werdt JAN L,}
ten gronde toe geflegt. 't Zelfde lot trof Ee- nigenburg (f), en Nieuwendoorn, een Slot, welk toen nog niet geheel volbouwd was (£); doch naderhand wederom volkomenlyk her- fteld werdt. Toen rukten zy voor 't Slot te 't Slot te Medenblik, welk Floris van Egmond, federt Meden- Baljuw van Dregterland en Hoogtwouder '^bele' Ambagt (/), aanbevolen was. Dit Slot, fchoon Bisfchop Willem den Westfriezen twee Bly- den toegefchikt hadt, werdt te vergeefs ee- nen tyd lang beftormd. Des befloot men den belegerden den toevoer af te fnyden, en hen door honger tot de overgaave te dwingen (ni). Terwyl dit in Westfriesland gebeurde, werdt XXVT.
Zeeland niet minder ontrust, van eenen kant, Wolferd van welken men zulks minst zou verwagt heb- 32° j£]~ ben, te weeten, door Zeeuwfche Edelen zei- je VJaa. ven. Wolferd van Borfelen, die zig, federt mingen in den jaare 1289 (»), buiten 's Lands, oftenWalche- minsten niet dan in ftilte binnen deeze Lan-ren* den onthouden hadt, vertoonde zig, al ter- ftond na het gevangen neemen van Graave Floris, binnen Dordrecht, van zins om voor- deel te trekken uit de onlusten, die Holland en Zeeland dreigden. Hy hadt zig, voor dee- zen, om zyne oogmerken te bereiken, van de hulp des Graaven van Vlaanderen bediend, en wilde nu dien zelfden weg inflaan. Den Dord. tenaaren dan diets gemaakt hebbende, dat men
CO Beka in Wilhelm. II p. lol.
(*) Melis Stoke in Floris V. il. 105, in Jan I, il. 138.
Handv. van Drethterl. M. 50. (7) Handv. van Drethterl il. 49. « (m) Melis Stoke in fan I. il. 138. ...... ,
(«) #i<s hier voor, *i. 50, *' , "•:'"
Ga
|
||||
|
ioo VADERLANDSCHE IX. BoiK
Ja« I; men reden hadt, om voor eenen inval der
Vlaamingen bedugt te zyn, die fchielyk voor- gekomen moest worden, bewoog hy hen, om twee wel bemande Koggen onder zyn bevel te (tellen, met welken hy naar Veere in Wal- cheren overftak (V). Wolferd, met dee- ze magt gefterkt, was genoeg gedekt tegen de Vrienden van Graave Floris in Zeeland. Doch alzo hy grooter uitzigten hadt dan zyne eigene veiligheid, hadt hy meer magt noodig. Hy begaf zig, derhalve, kort hier op, naar Vlaanderen, en bewoog Graaf Guy, die van zelf genegen genoeg was, om met het on- geluk van Graave Floris zyn voordeel te doen, tot het onderneemen van den inval in Wal- cheren , waarover hy te Dordrecht zo bekom- . merd gefcheenen hadt. Men kan naauvvlyks twyfelen, of Koning Eduard, thans zo naauw verbonden met Graave Guy, en zelfs met Borfelen in geduurige onderhandeling, heeft kennis van deeze onderneeming gehad; fchoon 'er de Historiefchryvers van zwygen. Zelfs mag men, op goeden grond, vermoeden, dat de. inval, met overleg van den Koning, on- detinomen is, om Avenues, die riaauwe Vriend- fchap met Frankryk onderhieldt, van de Voog- Middel- dyfchap te ontzetten. De Graaf van Vlaande- burg be« ren ftak zelf, met zyn Leger, naar Walcheren eger * over, en was zo dra niet geland, of hy floeg het Beleg voor Middelburg. Wolferd hielp hem, leggende, om de Stad te benaauwen, eenen dam in de Arne, by de Sterkte Mor- tier, waardoor den belegerden, de toevoer te
{.») Meus Stoki in Floris V. tl, I2SS 124.
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. A ioi
te water afgefneeden werdt. Men verzeker- Jan I.
dev ten dien tyde, dat hy zig verluiden liet, het Slot Kroonenburg, toen nog niet opgege- ven-, te willen ontzetten, zo dra Middelburg bemagtigd zouzyn;: 't welk, zo 't geloof ver- dient, klaarlyk bewyst, dat hy met de ver- bonden' Edelen verftand hieldt (ƒ>). De Mid- delburgers, fchoon men hun, terwyl<k>Beleg duurde, door fchoone woorden en e'enèaan- zienlyke fomme gelds,tot de overgaave,poog- . de te beweegen, toonden zig des t'eenemaal
ongezind. De Stad was reeds eenige maanr den belegerd geweest, toen Avennes naar Zie- rikzee afvoer, om het ontzet te bevorderen. De tyding vanzyne aankomst deedc de Vlaa- 't Beleg mingen befluicen, de Stad te verlaa :en4 En wordt terwyl zy hier mede bezig waren, deeden de^l1^" Middelburgers i eenen uitval, in welken zy ro ien* den dam, die de Haven floot, doörftaken, Avennes, kwam toen, zonder vyand ontmoet t€ hebben, binnen. Middelburg, alwaar hy, van de Burgers, met veel blydfchap, werde ontvangen. De "toeftand der zaaken in Westfriesland Avenues
liet hem niet toe, lang in Zeeland te vertoe- or?tzet ven. Hy vertrok dan; na-dat hy met eeni- m^0,"6 ge Edelen, over het ontzet van het Slot te blik. Medenblik, geraadpleegd, en hen bewoogen hadt, om hem, hiertoe, eenige manfehap by te zetten. Men leest, dat'Wollcrd van Borfeien, by deezß raadpleegingcn, tegen- woordig geweest is (q). Veelligt heeft hy, dco
O) Mriis Stokr in Jan I. il. 13R, 139,
^j) Mmrs Stoke (»jjairl. M. 140, 141» |
|||||
|
G3
|
|||||
|
loa VADERLANDSCHE IX. Boek*
Jam I. den veinsaart fpeelende, den Graave weeten
diets te maaken, dat hy geen deel aan den aanflag der Vlaamingen gehad hadt; of mis- fchien heeft de Graaf de gelegenheid niet gunftig genoeg geoordeeld, om te laaten bly- ken, wat hyvan Wolferd wist of vermoedde. Avenues, in Holland te rug gekeerd, deedt,
nog voor den Winter, Heirvaart befchryven, om Medenblik te ontzetten. Onder de Ede- len , die den togt hielpen doen, werden, be- halven eenige Zeeuwen, Jan van Arkel en Nikolaas van Putten; onder de Steden, die van Dordrecht in 't byzonder genoemd. A- vennes voerde zyn .Leger, te fchepe naar West- E friesland, landende te Enkhuizen. De Frie- zen, hier gelegerd, werden terftond verdree- ven. 's Graaven benden ftaken, in 't voort- trekken, den brand in eenige Dorpen, 't welk den belegerden van 't naderend ontzet kennis gaf. Ook durfden de belegeraars den Graa- ve niet afwagten, maar van voor 't Slot op- breekende, zagen zy om naar een goed heen- komen. In 't vlugten, werden hun vyfender- tig man afgeflaagen. 't Slot, daar men reeds groot gebrek hadt begonnen te lyden (V), werdt terftond van leevensmiddelen rykelyk voor- dien. Avenues h$dt voor, dieper in West- friesland te dringen; doch de opgekomen' fel- le vorst noodzaakte hem zyn Volk af te dan? ken, en de Schepen te Medenblik in de Ha- ven te doen haaien. Zelf begaf hy zig naa? Haarlem (V). , : itsë ' ' ff jjiejp
ff) BfKA in Wilhelm II, <p, joi.
f s) Melis Stok£e m? Jan I. U. i2|r544^ ■ - "*< (»a
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 103
Hier kreeg hy, kort na zyne aankomst, ty- Jan I.
ding, dat de jonge Graaf van Holland, te^™*^ Veere in Zeeland (r), aangeland was. Wol del. ferd van Borfelen was thans Heer deezer Ste- komt in de en der naastgelegen' Landeryen: welken Zeeland. hy van Graave Floris gekogt; in den iaare 1297' 1282, aan Graavinne Beatrix opgedraagen, en van-haar, met 's Graaven toeftemming, wederom, tot een goed onvei flerflyk Erfleen-, ontvangen hadt (0). Men wil, dat Graaf Jan het op Holland gemunt hadt, en alleen door tegenwind genoodzaakt werdt, te Veere in te loopen (V). Doch men heeft dit waar- Reden, fchynlyk alleen voorgegeven, om de heime waarom lyke oogmerken des Engelfchen Hofs te beter HoUanV" bedekt te houden. Alle omftandigheden loo- landde. pen famen, om elk opmerkende te doen be- fluiten, dat men waarlyk voorhadt, in Zee- land te landen. Koning Eduard heeft, on- getwyfeld, zynen Schoonzoon niet willen ver- trouwen aan Jan van Avennes, die t'eenemaal in de belangen van Frankryk was. En heeft hy dit niet willen doen, dan moest hy den jongen Graaf ook niet doen aankomen in Holland, alwaar Avennes alomme voor Voogd erkend werdt, en veele vrienden hadt: voor- al in 't Zuidelyk gedeelte van Holland, daar de landing zou hebben moeten gefchieden. Ook was 'er, voor 's Graaven vertrek uit En- geland, eene overeenkomst ontworpen of ge- troffen, volgens welke „ Wolferd van Bor- is „ leien >' (O Wilhelm; Procurat. ad annum 1297. p. 541.
QuyZte een' Brief van■ Wolfen en Sibille zyn Wyf hy Box- BORN op R.EIGER.SB. I. Deel, U. 213. (<0 Beka '" Wilhelm II. p- iou G4
|
||||
|
104 VADERLANDS CHE IX. Boee.
Tan I. „ feien den Koning zekeren dienst doen moest,
„ die niet genoemd worde:" „ waartegen dé „ Koning beloofde, geene Vrede of Belfond „ met Frankryk te zullen öuiten, zonder het „ flaaken van Wolferds Zoonen, die in Frank- „ ryk gevangen zaten, te bedingen (w)". Nademaal men nu vindt, dat Wolferd, terr ftond na de aankomst des jongen Graafs, ge- poogd heeft, den Graave van Henegouwen de Voogdyfchap te ontweldigen, kan men naauwlyks twyfelen, of de dienst, dien by den" Engelfehen Koning toegezeid hadt, heeft, onder anderen, hierin beftaan. Wat 'er van zy, de onderhandeling met Heere Wolferd; het aanzien, welk hy, terftond, by den jon- gen Graave hadt, en 't gene 'er verder ge- volgd is, maakt het ten hoogften waarfchyn- lyk, dat de landing in Zeeland, niet by on- geluk, maar voorbedagtelyk, gefchied is. Geleide De jonge Graaf werde, niet alleen door de van jan Hollandfche en Zeeuwfche Edelen, die naar **en *■ Engeland vertrokken waren om hem af te haa- ien; maar ook door verfcheiden' Engelfche Heeren begeleid, aan 't hoofd van welken was Humfrid d& Boun, Graaf van Hereford en Es/ex (x). Buiten twyfel, heeft de Koning zynen Schoonzoon, gelyk men hem verzogt hadt (y)' °°k meC zonder Krygsvolk laa- ien vertrekken, hoewel men zulks , myns weetens , nergens gemeld vindt. Dat hy, door eenige Schepen , verzeld werdt, is af
O) Ai\. Publ. Angl. Tom, 1. P. »I. p. 171.
(*) N. Trivet. adannum 129,7. p. 397. Thom» Wals»«*« JMN ad annum 1298. |
|||||
|
1
|
|||||
|
IX. Boek. H I S T O R I E, , 105
|
|||||
|
af te neemen, uit de uitdrukkingen eensHisto- Jan I.
riefchryvers , meldende dat hy , met zyne Schepen te Veere, aanlandde (z). - Wolferd van Borfelen zag zig zodra geen' XXVIII.
meester van den Perfoon des jongen Graafs en Wot^r(i van de Engclfche Scheepsmagt, of hy poog-JXimalu de zig van de Voogdyfchap te verzekeren, en tigt zig Avennes het Land te doen ruimen (.<?)* of, deVoog- zo fommigen willen, in hegtenis te neemen. dvfchaP De Henegouwer, hier de lugt van krygende, aan* en geene kans ziende, om zig tegen den En- gelfchen aanhang te: verzetten, zonder zig zel- ven en de Landen in merkelyke ongelegenheid te ftorten, befloot de ftormbui, die hem dreig- de, te ontwyken, en naar, zyn Graaffchap te rug te keeren. Hy gaf van zyn voorneemen aan niemant kennis dan :aan de Heeren van Arkél, welken hy te Dordrecht aantrof. Voor zyn vertrek van daar, liet hy den Graave van Hol- land verzoeken, om by hem te komen, op dat ' hy hem rekenfchap van. zyn bewind doen mögt, indien zyn raad den Graave niet langer van .r dienst zyn kon. De Graaf, of Wolferd op's " "- Graaven naam, ontbood, in antwoord, zynen Neef by zig te Bridorp, in Schouwen \ mids hy van min dan honderd man vei'zeld ware. v» Doch Avennes , hieruit nog kla'arder ; be- Avennes
fpeurende , dat men hem iet euvels brouw ,vertrekt de, vertrok, onder 't geleide der Heeren »""iL?;6" van Arkel , uit Dordrecht naar Henegou- wen. Wen, Men vernam , federt, dat Wolferd , . . wel fz~) Wilhelm. Prochrat. ad anwim 1297. p« 54a. . ; »*}
{aj Mexis Stoke in Jan l. bl. 174. ,y ; ' G5
|
|||||
|
iq5 VADERLANDSCHE IX. Boek.
Jan I. wel vyfduizend ponden gefpild hadt , om
de wegen alomme te doen bezetten , en Vaartuigen in de Stroomen te leggen , op dat Avennes Hem niet ontfhappën mögt. Doch al deeze omflag was vrugceloos. De Henegou- wer kwam behouden t'huis (£). Terftond na ^ zyn vertrek, kreeg Wolferd de handen ruim, ""> om den Graaf en de Landen naw zynen zin te ; ' beftieren. Eenige Hollandfche en Zeeuwfche Edelen werden wel tot's Graven Raaden be- noemd, en waaarfchynlyk ook eenige Engel- fche Heeren: doch de klem van 't bewind was in handen van Heere Wolferd, die al wat hy begreep in den Raad wist door te dry ven. Som- migen, die deel aan den aanflag tegen Graave Floris gehad hadden, begonden nu 't hoofd ook op te fteeken, zig verzekerende, dat zy van den jongen Graave, die geheel door Wol- ferd beiïierd werdt, geen leed te dugten had- den (c). v fëi XXIX, Het volkomen beteugelen der Westfriezen, De West-was het eerst, dat Jan de eerste ondernam. ftiezen Wolferd en zyn aanhang hebben den Graaf, voiko- veelligt, hiertoe doen befluiten, om dat zydee-
ïncn tot o 7 * j
onder- zen Landaart het bemagtigen van Kroonen-
werping burg betaald wilden zetten. Hoewel anderen gebragt, melden, dat de Friezen beoorloogd werden, om dat zyjan den I. niet voor eenen Zoon van Graave Floris , noch voor hunnen wettigen Graave hielden (W): tot welke gedagten* zyn lang verblyf in Engeland eenigen voet fcheen te geeven. In de Lente des jaars 1397, deedt de
fJJ) Melis Stoke fn Jan I. W. 145, 145.
CO Melis Stoke in 'fan I. II. 146.
£<$) Wilijelm. I'aocuRAT. ad antium UQ7- p- 542«
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. * 107
de Graaf een Leger te Alkmaar verzamelen: Jak ï.r
terwyl zig de Friezen, niet verre van hier, op de Vroonergeest, ter neder floegen. De Graaf, de Friezen eerst te vergeefs tot onder- werping hebbende doen vermaanen , deelde zyn Leger in drie hoopen, en fchaarde dezel- ven in zulk eene goede orde, dat eenigeEn<- gelfchen, hier tegenwoordig, niet konden na- laaten te verklaaren „ dat zulk een Leger -in 7 „ ftaat was, om Engeland van de eene Zee ,., • ,,, „ tot aan de andere af te loopen (>)" Eer ., ) 't op een ftryden ging, fcheepte de Graaf een deel Volks in Koggen, die langs de naaste Meeren bleeven kruisfen,. om den Friezen 't . . ;r ; vlugten te water te beletten. Toen viel hy, met het overige deel zyns Legers, zo fel aan op de Friezen, dat 'er drie duizend op de plaats bleeven. Het Dorp Vroone, welks Ingezetenen't Dorp deel aan den opftand gehad hadden,. werdt Vroone plat gebrand. Doch de Ouddorpers, die zig v?rbrmid' ftil hadden gehouden , werden verfehoond (f)- Weinigen fneuvelden 'er van 's Graaven zyde; doch onder deeze waren Jan van Ar- kel en Jan van Dortoge (g). Deeze flag viel voor op den zevenentwintigften van Lente- maand (&). De Westfriezen onderwierpen zig, federt, den Graave „ die hun eene zwaare Geldboete afvorderde. De Weduwen der ge- fneuvelden moesten, onder anderen, de helft haarer goederen afftaan Q). Men vindt niet, C«D Wilhelm. Procurat. ad aniium, 129". p- 545«
C/) 'Melis Stoke in Jan I. il. 147. (£■) Wilhelm. Procurat. ad a/mum i.".f>7- f. f4?*1 - (Jtj Beka in Wilhelm. II. p. 101. *' ■ Qj WJel^s Stoke in Jan I. il. 1553. '" «/-
|
||||
|
io8 VAD ER LANDS CHE IX. Boite:
|
|||||
|
Jan I. dat de Hollandfche Graäven, ha deezen tyd'j
wederom genoodzaakt geweest zynr,: de'wa- penen in Westfriesland te voeren. De iWest- friezen bleeven htm onderdanig, en wer* den, voortaan, gelyk de Landfchäppen van Holland, van 'sGraaven wege, door ßalju- wen, beregt (k). ■'> >o». --rm <■■./ r>XXf'k 'De Bisfchop van Utrecht hadt zig van den
kigeTogt °pftan<i der Westfriezen meer voordeels be- vanBis- loofd dan de bloote overmeestering van het fchop Slot te Muiden , welk hem in handen ge- Wiiiem vallen was. De beheering van gansch Hot- Water- C ^an^ was nec minst y dat hy zig toegelegd hadt. landers. Om hier toe te geraaken, ftak hyr, omtrenü deezen tyd, over naar Friesland beoosten de Zuiderzee, en ondernam daar, den jongen Graave en de Hollanders van Ongeloove. of • ; Ketterye verdagt te maaken. Tóen hy 't Volk hiervan, in ópenlyke Redevoeringen, de ooren vol geblaazen hadt, predikte hy eene Kruisvaart tegen de Hollanders, en bewoog ß eene menigte Friezen, om zig, ónder «yn; bevel, fcheep te begeeven, Hy hadt het op Waterland gemunt,) en zogt by Monnikendam te landen. Doch de Kennemers en Water- landers, op hunne hoede zynde5, kwamen-, met eenige fcheepen, op hem 'af, vernielden zyne Vloot,'en noodzaakten hem, in een ligt vaartuig' over te flappen', en de vlugt te nee- men naar Overysfel.1 Dé Friezen, die gevaa* gen bleeven, werden, niet dan na 't betaalen van een aanzienlyk losgeld, geflaakt (J). —' : ''Wol- ft) Melis Stoke in Tan I. tl. 148.
CO Msi.6 Stoke 'in jan I. W. 153, 154, Beka in Wilhelm. II. p. 102. - . |
|||||
|
IK. Boek. HISTOR IE, '109
- Wolferd van Borfelen begon zig allengs- Jan ft
kens zo veel gezags aan te maatigen, dat Groot zulks allen Edelen in 't oog ftak. - Hy hadt gezag vsa van den Graave een Gefchrift weeten te Wolferd verkrygen, waarby deeze zig met eede ver- ^n#C** bondt „ in alles den raad van Heere Wolferd ,, te zullen opvolgen, en hem te zullen be- „ fchermen, indien hem, hierom, of om „ dat hy zig tegen de Moorders van Graave „ Floris aankantte, eenig leed overkwam; ^, mids hy beloofde, den Graave altoos „ naar zyne beste kennis te zullen raaden: 't „ welk duuren zou, tot dat de Graaf volle „ vyfentwintig jaaren bereikt zou hebben." Dit Gefchrift, welk nog in wezen is (nï), was op den dertigften van Grasmaand des jaars 1 so/, te Nyenroode, een Slot aan den Vegt- ftroom, getekend. Na dien tyd, ftelde Wol- ferd zyner heerschzugt geene paaien meen Hy en zyne Maagen beftierden alles naar hun welgevallen. Wolferd was niet flegts Hoofd van 's Graaven Raad; maar wilde eerlang Raad alleen zyn; fluitende nu den een', dan den anderen Heer buiten de gewigtigfte on- derhandelingen, terwyl hy den jongen Graaf overal met zig herom voerde, en beveelen en zegelen deedt, 't gene hy goedvondt (n). Dirk van Brederode was de eerfte, die, door zyn toedoen, uit den Raad gezet werdt (0). Toen lag Jan van Renesfe, thans Baljuw van Zuidholland., aan de beurt, dien hy, van ee- nen toeleg tegen 's Graaven Perfoon, verdage • maak-
(«a) /f?«rf Matthasum Analeft. Tom. V. p. 549.
f »5 Melis Stoke in Jan l. hl. 151, 153, 168. £0) Wilhelm. Procurat. ad annnm 1397. f. 54*. |
||||
|
fdé VADERLANDSCHE IX. Boek.
|
|||||
|
ps i. maakte, en door een vonnis, te Veere ge-
weezen , ten lande uit bannen deedt; waarna zyn Slot, Moermotid, bemagtigd en geflegc werdt (p). Eindelyk trok Wolferd al het ge- zag der Regeeringe aan zig; waarvan hy zig meesterlyk wist te bedienen, om zig zei ven te verryken. Want, niet vergenoegd, dat hy, door een dubbel Huwelyk van zig zelven met de Vrouwe, en van zyne Dogter met den Jongkheer van Voorne * deeze Heer- lykheid in zyn Huis hadt overgebragt, deedt hy zig, door den Graave ook verfcheiden' verbeurd verklaarde adelyke goederen op- draagen: onder anderen de Landen van Woer- den en Benskoop (q)i van welken hy het eerfte zo dra niet in zyne magt hadt, of hy deedt, om zig in het bezit te handhaven, ten Noorden van den Ryn, tusfehen Woerden en Harmeien, eenen Burgt aanleggen (>) , van welken de Graften nog in wezen zyn. XXXI. Het aanzien van Heere Wolferd- wik- Graaf Jan kelde den Hollandfchen Graaf,- nog in dit wordt in zelfde jaar, in den Kryg in , dien de Ko- van gningvan Frankryk in Vlaanderen voerde. Vlaande-
Filips en Guy hadden den Graaf, byna op
ren tegen eenen tyd, aangezogt, om zig met ieder van
Frankryk hun te verbinden. En 't fcheen den meesten kefd. Graaflyken Raaden toe , dat de ftaat des Lands thans vorderde, dat men Filips ge- hoor gaf. Doch hoe voordelige beloften de Koning ook deedt, Wolferd , verbitterd tegen Frankryk , wist door te dryven, dat 'er,
(p~) Melis Stokb in Tan I. hl. 149, 150.
(q) Mklis Stoke w Jan I. bl. 151, 157. ( r 3 Melis Stoke in Jan I, U. i$S. |
|||||
|
IX. Boek. HISTORIE. n*
er, te Veere , een Verbond met den Graave Jan*.
van Vlaanderen gemaakt werdt, uit kragt van welk, de Graaf van Holland zynen Groot- vader, Guy , met eenig Krygsvolk, moest byftaan. Terftond hierna , begaf Graaf Jan zig, aan 't hoofd van dit Krygsvolk , over Biervliet, naar Gend; doch men leest niet, dat 'er iets mede uitgeregt werdt. Ook hielde Graaf Jan zig niet lang in Vlaanderen op (Y). Koning Eduard, die zig ook aldaar bevondt* floot , nog voor 't einde deezes jaars, een Be- ftand met Frankryk, in welk Guy van Vlaan- deren niet alleen ; maar ook de Graaf van Holland uitdrukkelyk begreepen was (V).Som-£)e Hee_ migen hebben aangeteekend , dat de Heeren ren vaa van Amftel en van Woerden zig onder deAmstel •Hollandfche benden in Vlaanderen vervoegd^"nw.°er" hadden. Men meende, ten dien tyde, datyiaande- de Zoonen van Graave Guy hun, hier toe,ren. by oogluiking, verlof zouden gegeeven heb- ben, hoewel zy er zig, by Graave Jan, met duure eeden, van zogten te zuiveren. Onder- tusfehen trof hetgezigt van de Moorderszyns Vaders den jongen Graave zo zeer, dat hy de oogen altoos naar de aarde geflaagenhieldt, als zy in zyne tegenwoordigheid verfchee- nen (u). Graaf Jan , te Veere in Zeeland te rugvrede
gekeerd zynde, bevestigde her Vredes - Ver- met dea drag, welk Wolferd van Borfelen, midier- Bisfcüop wyl, met den Bisfchop van Utrecht, bewerkt ^«"j,?" hadt. De Bisfchop verbondt zig, in hetzel- ve, C*) Melis Stoke in Tan I. il, 151, h;ï, 1^3.
CO Att- PubI- Ans]- i"0"1- l- P- UiMyé&lffi»
(,u) Mel« Stoke in Jan I. il. 153. ' .
|
||||
|
ris VADERLANDSCHE IX. Bötac.'
Jan I. ve, „ den Graave van Holland, tegen elk,
^ die hem, in zyn Land, den oorlog aan- „ deedt, te zullen byftaan, den Keizer alleen i, uitgenomen (v). De HeerlykhedenvanAm- ,j ftel en van Woerden werden den Grave ter „ Leen opgedraagen, om 'er, naar zyn wel- ,, gevallen, eenen man in te zetten, die den „ Bisfchop hulde en Leenmans dienst doen „ moest". Wy hebben reeds gezien, dat Woer- den aan Wolferd van Borfeien werde gegeven. • -$, De Bisfchop behieldt het hoog Geregt in -,, deeze Heerlykheden. Van Muiden, Weesp ^, en 't goed by de Vegt bleef de Graaf be- „ zitter, tot dat de Bisfchop, met zeven Slo- „ len zyner Kerke (9), plegtiglyk verklaard ij zou hebben, dat 'er 't Stigc alleen regt op „ hadt.
OO Charta Wilhelmi Ann. 1297. ttP"d Matthäum de Ju-
te Gladii p. 495. Mieris Charterb. I. D:el, bl. 587, 588. (9) Dat is, zeven Kerkelyken, in hun plegtig ge-
waad, welk eene Stok was. Zie, van derzelver ge- daante, Matthäus ad Bekam, in AnaleEl. Tom. III. p. 327, vergeleeken met Tom. 1. p. 255. In Kerke- • ; lyke zaaken, hadt zulk eene verklaaring de kragt van eene geregtelyke uitfpraak. In Burgerlyken, was eene diergelyke uitfpraak in gebruik, Zeventuig genoemd, die ook de kragt hadt van een gereptelyk Ypnnis, en niet dan by hooger beroep kon worden vernietigd. Tot het doen deezer uiffpraak, werden zeven naaste belen- den, vier landwaards en drie zeewaards, gekooren. Zie Handv. van 1412. by Kemp Gorincb. bl. 182. ter Leen- kamer van Holland geregiftreerd Libro Privilegia 1.1404. In Dykzaaken, bediende men zig van deezen Zeventuig: gelyk blykt uit het derde Memoriaalb. genoemd naar lloiE f. 51. Zie ook Handv. van Amfl.\A. 8, 20,23. Van Kenncmerland bl. 3. Van Enkb. bl. 2. Groot-Utr. tkikaatb* II, Deel, bl. p, en veele andere plaaifen, |
||||
|
lX.BoEfc. HISTORIE. 113 f
;j, hadt. Hier mede werdt alle voorigè twist Jan I,
„ afgedaan en verzoend gerekend (V)". De pleguge verklaaring, wegens Muiden, Weesp en 't goed by de Vegt, gefchiedde, terftond ha 't fluiten van 't Verdrag, in de Domkerke te Utrecht (#). r- Doch deeze Vrede duurde niet lang. De Weder-
Bisfchop hadt terftond berouw van 't gene hy om. ver- beloofd hadt, en maakte zig, tegen 'c vol- broJcen« gende jaar, gereed, om de Hollanders, op nieuws, te beoorloogen (;y). Wolferd, hier van verftendigd, bewerkte een Verdrag met Dirk van Herlaar, Heere van Ameide, waar by deeze zig verbondt, Graave Jan, tegen Bisfchop Willem, te zullen byftaan, en 't Slot te Ameiäe, door den Graave, te zullen laaten bezetten (2). Voorts riedt Wolferd den Graa- 'cSlotvä,a ve, dat men zig van 't Slot te Tsfelflein, op YsfeI- de grenzen van 't Stigt gelegen, verzekeren^"11', moest. Dit Slot behoorde onder de goederen Hollan- der Heeren van Amftel, waarom Graaf Jan ders be- oordeelde, dat hy 't met regt bezetten mögt, iegerd, Doch Gysbrecht van Ysfelftein, Zoon van Arnoud van Amftel, die Maarfchalk van 't Stigt was, weigerde 't Slot den Graave in te*"\. ruimen. Terftond daarop, deedt . de Graaf, x op Wolferds raad, Heirvaart befchryven, en • A *t Slot belegeren. Al wat de Krygskonst dier
tyden hadt können uitvinden, werdE in 't Werk ge-
-, (V) Charta Joanh. t. apud MatthjEüm de Jure Gladii, p.
420. (x~) Inftrum. vide apud Matth. de Jure Gladii p. 422.
OO Iïeka in Wilhelm. II. p. 102.
C-O Charta Ana., 1298. apud Matthjèum de Jure Gladii, -
Cep. 'XXV. p. 426. III. Deel, H
|
||||
|
* in VADERLANDSCHE IX. Boek
Jan P. gefield, om 't Slot te winnen. De muuren'
werden gebeukt, door geweldige zwaare flee- nen, die de Blyden uitwierpen. De Burgt- zaaten, die zig op de tranfen vertoonden ,• werden, door de Boogfchütters, van de Kat- ten en Evenhoogen, welken men voor 't Slot geplant hadt, geveld. Gysbrecht zelf was niet op 't Slot; doch zyne Egtgenoote , Vrouw Baarte, ftondt de felfte ftormen door, zonder van opgeeven te willen hooren. Het vangen van Heere Gysbrecht, die, door Huibrechi yan Kuilenburg, verrast was, benam haar den moed niet. Zy gaf voor, dat zy, buiten goed- vinden . van haaren Man, 't Slot niet durfde opgeeven {a). Omtrent een jaar hadt dit Be- leg geduurd (&), toen de. dappere Vrouw 125>8- aanboodt, 't Slot te willen ruimen, mids men " "haar en den haaren 't lyf en de vryheid be- en ge- houden liet. Doch zy kon dit flegts voor zig tonnen. zelve, en voor de helft der Burgtzaaten ber dingen. Toen de Poort geopend, en men, langs horden, want de brug was reeds ver- nield, over de Graft, in 't,Slot, gekomen was, werden 'er niet meer dan zestien weer- baare mannen binnen gevonden. Deeze ge- ringe Bezetting werdt naar Dordrecht gebragt: alwaar men hen, ten overilaan van Aloud, thans, in Renesfe's plaats, Baljuw van Zuid- holland, looten deedt, om 't leeven. Men hadt een' Hollandfchen Penning geflooten in een rond bolletje, en een' Leuvenfchen, in een ander, van gelyke verw en gedaante. Die |
||||||
|
O) Mkli» Store in Jan I. hl. 155, 1561;
(l>) BfcKA in Willi, p. 105. |
||||||
|
ik. Boek. HISTORIE. U3
't laatfte bolletje trokken, verbeurden 't lyf, j*AW tr
en werden terftond onthalsd. De anderen be- hoorden, volgens 't Verdrag, op vrye voe- ten gefield geweest te zyn; doch Aloud hieldt hen, tegen regt; gevangen, 't Slot te Ysfel- ftein, den Graave in handen gevallen zynde^ werdt aan Wolférd van Borlelen, op zyne be-^ de, gefchonken (V). , De heerschzugt van deézeri Gunfteling, aan- XXXlt;
wasfende met de vermeerdering zyner goede- Öorzaa- ren, bragt hem, omtrefttdeezentyd,ookinden ^° ™? haat by de Gemeente der Hollandfche Steden; vnnlied- Hy hadt, onlangs, zo merkelyke verandering re wöï- in de Munt gemaakt (<sT), dat 'er de handel- fer^« dryvende Ingezetenen deezer Landen zwaar door gedrukt werden. Veel ongenoegen en morren baarde dit^ in de Steden. Men wenschte Heere Wolferd van kant, en wilde hem zyne wanbedryven, met eenen wreeden dood, betaald zetten. Een verfchil, welk hy,- federt, met de Stad Dordrecht kréég, hielp de Gemeente geheel aan 't hollen, en hei» aan een ongelukkig einde.' > Dordrecht hadt, zo wel als' andere Steden, üe B'aï-
fey Brieven Van Koning Willem, Graave van juw 4" Holland (e), het Voorregt verkreegen' „ dat ^"ffJ5 „ de misdaaden, aldaar begaan, nergens an- ZOeken ,', ders, en door niemant dan door Schepenen eene ïtf. ti der Stad, beregt mogten worden (ƒ)"* My bfeuk ta; is niet bekend, dat 'er ergens Brieven, in l?e^^ welken dir., met zo veels woerden, gelezen drech>* wordt, fehfc
CO Melis Stöke' in jm I. lï. '{$£
Crf) Bbka in Wilhelm H. p. 102.
lep Melis Stoke in Jan 1. l/l. 159.' ; , /..^
ïf) BÉVERWïS Dordrecht, U. 303,'
1 Hi
|
||||
|
ji6 VADERLANDSCHE IX. Boeks
Jan I. worde, voorhanden zyn; doch in eene Hand-
Voor- vest, door denzelfden Koning Willem, in 't
regten, jaar 1252 gegeven, worden geene andere dan
Schepenen genoemd, om, zelfs zonder hooger
beroep, vonnis te vellen. Ook wordt 'er dui-
delyk in verklaard „ dat Schepenen blyven
„ zouden in het Regt, waarin hunne Voor-
„ zaaten plagten te zyn:" welk Regt, naar
_ alle waarfchynlykheid,-geen ander geweest is,
dan het Regt, om misdaaden, te Dordrecht
begaan, ook alleen aldaar, door Schepenen,
te doen beregten (g). Aloud, Baljuw van
Zuidholland, aangezet door Heere Wolferd,
1299, ondernam, in 't jaar 1299, eene inbreuk op
•—•----dit Voorregt te doen. Men hadt te Dordrecht
eenige Misdaadigen in hegtenis, over wel-
ken de Baljuw eene fiille waarheid, gelyk men toen fprak, bezitten wilde (1). De Schepens, oordeelende, dat hun dit Regt alleen toekwam, wilden 'er zig ook van bedienen: gelyk zy deeden. Naderhand beweerden zy, dat de Baljuw zelf zyne toeftemming gegeven hadt tot het gene zy gedaan hadden: hoewel dee- Z2 zulks ontkende. Terwyl de Schepens mee de Regtsvordering bezig waren, kwam Wol- ferd, van den Graave verzeld, te Dordrecht. Hy eischte terftond, dat hem de Hukken van %
(g") Handv. hy Balen Dordr. W. 421, 413.
C1) Eene flille waarheid bezitten heet men nu, in
ftyl van regten, pracedente informatie neemen. Vol- gens de Privilegien, gefchiedde zulks, van ouds, alleen over zekere zwaare misdaaden, door 's Graa- ven Baljuwen. Anders, door Schepenen. Zie Handv. van Kennemarland, bl. 10. Erfgraafl. Bediening, III. Deel, bl. ^o. |
||||
|
ÏX. Boek. HISTORIE. Ï17
't geding behandigd werden, voorwendende,j
dat de zaak tot 's Graaven Regtbank behoor- de. En indien de misdaad hoog Verraad ge- weest zy, gelyk fommigen willen, fcheen Wolferds voorgeeven zo ongegrond niet, als men te Dordrecht waande. Doch waar in de misdaad der gevangenen beftaan hebbe, blykt niet klaar. Zeker is 't, dat de Schepens de ftukken weigerden over te leveren, erafte* lyk beweerende, dat zulks met hunne Voor- regten ftreedt. Wolferd, hier over geftoord, dreigde de Schepens met de Gyzeling, en beval eenigen van hun den Graave te vol- gen, die, terftond hier op, over Delft naar den Haage vertrok. Die Schepens, welken Wolferd gebooden hadt, te Delft te komen, liepen, om het voorilaan hunner Voorregten, meest by hem in 't oog. Men oordeelde, hierr om, te Dordrecht, dat zy niet onverzeld ver- trekken moesten. Hun werden, derhalven; een goed getal van Gemagtigden uit de Wet- houderfchap toegevoegd, zo dat zy, in 't ge- heel , tien of twaalf fterk waren. Jan de Mo- lenaar en Pieter Heeren Tielemam Zoon zyn de eenigften deezer Gemagtigden, welken men met naam en bynaam genoemd vindr. Nog:drie anderen, Jakob, Hein en Pawweh^ Worden, naar het eenvoudig gebruik dier ty- den, alleenlyk by hunne voornaamen be- fchreeven: van welken drie, de twee läatften meest voor. de Voorregten geyverd hadden. Ook bleeven.zy te Delft, terwyl eenigen der anderen den Graave, in den Haage, kwamen fbreeken. |^a dat zy hier eenigen tyd ver-*- H 3 toefd,
|
||||
|
ii8 VADERLANDSCHE IX. Boek:
Jan I. toefd hadden, alzo Graaf Jan, buiten Wol-
ferd> die eerst niet ten hove was, geen be- fluit kon neemen, vroeg men hen, naar de andere Afgevaardigden, in 't byzonder naar Hein en Pauwels, die nog te Delft waren. Dit deedt hen vermoeden, dat men iets args met deezen twee voorhadt: die, hier van ge- waarfchuuwd, terllond naar huis keerden. De Graaf en Wolferd begaven zig ook, kort hier op, naar Delft, waarfchynlyk met -oogmerk, om de twee yveraars te doen vatten. Doch toen men vernam, dat zy vertrokken waren, werdt ?er, voor de De'ftfche Wethouderfchapj over 't gefchil gehandeld ? niet zonder veel he- vigheid van wederzyde. De Baljuw Aloud boodt aan, in een Kampgevegt te willen tree- den, tegen elk, die 't met de Scheperis Meldt. Doch die van Delft oordeelden, dat men der Steden Vporregten, aan den uitflag yan een Kampgevegt, niet behoorde te waai gen.. Toen wendde men 't over eenen ande- ren boeg. Hein en Pauwels werden in 't on^ gelyk gefleld, om dat zy den Gfaave niet hadden durven afwagten. Men kreet dit voor wederfpannigheid uit, en nam het zo euvel, dat de Graaf de Stad Dordrecht met zyflé hoogfte ongenade dreigde, en verftoprd naar den Haage keerde. Qoff Indien wy, in h voorgaande gedeelte dee- fprongen zer Historie, niet een en andermaal gezien
dénd* hadden, dat het houden van Kampgevegten, regtelyke om moeijelyke gefchillen te beflisfen, ten dee- en opep- zen tyde, in gemeen gebruik was, zpu 't baare yeelen Leezeren vreemd . voorkomen, hier. |
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 119
■den Baljuw Aloud de Schepens van Dordrecht Jam r,
of derzelver Voorftanders te hooren uitdaagen Kampge. tot een Kampge vegt, waaraan hy het regt vegten, ^yner zaake fcheen te willen verblyven. % Wer.« Zal dan, agt ik, hier niet te onpas komen, e' dat wy den oorfprong en natuur deezer zon- derlinge gewoonte koftelyk naipooren, en 't verhaal van den uitflag deF Dordfche twee-- dragt zo lang verfchuiven.- De woeste en ooflogszugtige Volkeren, die
deeze landen, oudtyds , bewoonden, den Chris- telyken Godsdienst hebbende aangenomen, verlooren hunnen ouden aart en' zeden nietV dan na verloop van veele eeuwen. De Gees- telyken, de eenïgrte geleerden onder hen", waren geheel onbedreeven • in het natuurlyk > Regt, en in de'gronden der zuivere Regts* pleeging: 't welk hen t'eenemaal onbekwaam maakte, om.'t Volk, hierin, te onderwyzen;j> of te regt te helpen. De bygeloovigheid, aan welke zy vast waren, maakte hen hier toe te onbekwaamer. Men befpeurde dit, onder anderen, aan den weg, dien men infloeg, om. moeijelyke gefchillen te beflisfen, 't Lot werdtf m 't gemeen, gehouden voor iet heiligs, en dat onder byzondeK beftier ftondt van.déiHe- melfche Voorzienigheid. Eén befchüldigdej die de misdaad ontkende, wérdt', derhalve^ veroordeeld* tot moeijdyke proeven: waarvan de meer of min onzekere uitkomst gehouden werdt, door de Voorzienigheid, bepaald te * worden. Hierom kreegen deeze proeven den naam van * Goddelyke Kègtfpraaken. Somtyds *%dki* Was de befehuldigde gehouden, de hand in.£<?/.' ':: /:H .-4 .».rs: .ëfihi .jtj rjgle-"' . - ■
|
||||
|
ia© VADERLANDSCHE IX. Boek;
Jan I. ziedend water te fteeken, 't welk, in de Frie-
fche Wetten, den naam draagt van Retelvang (Ji); of gloeijend yzer aan te tasten (V), of over brandende kooien te gaan (F): en hy werde yry gefprolcen, als hy dit deedt, zorider be- fchadigd te worden. -Voorts was er nog ee- . pe proef in gebruik, beftaande in zig met op- geheeven' armen, zekeren tyd agter een, voor 't gewyde Kruis te ftellen (T). Doch. gee- ne, proef was gemeener dan die van het Kamp- gevegt (m), waarvan de uitflag, even gelyk de uitkomst, van den Kryg onder de Turken en Tartaaren nog tegenwoordig, voor een Goddelyk Vonnis, tusfehen den aanlegger en yerweerer des Kamps, gehouden werdt. De, wetten bepaalden ■> welke Perfoonen met elkan- ^eren kampen mogten; en met welke wape- nen ?»eii op welk eene wyze, de kamp moest gefchieden. Wanneer: 'er eenig gefchil ont- ftondt, welk, by gebrek van getuigenis aan de eene of de andere zyde, door den Regier* niet beflist kon worden, of wanneer; eene der partyen, verkooren hebbende, 't gefchil aan een KAmpgevegt te ftellen, de andere party, N fiierin ,hadt doen bewilligen, beval de Regter bet houden van een Kampgevegt. 't Gebeur- de zelfs, fqmtyds:, dat zulke Schepens, die £ien: hieldt onbejjwaam te zyn, om als Reg- lers, over zekere, zgak te zitten, tot .-eenen. \.[ ' ' ... V. ■ Kamp '-W'^ég- Frifion. Ttó.' ItlV :lcg. VIII. Tii.'XïY- Leg. jjffi
ïrjet'cbe iRëgt, hy Schotatj. il. 4<j- T (( O FHci'che Regt, als .hoven , jil- 123. Cap XCVII. - . ■">.'' • ££};Cäroli Magill 'Ecg..'A^feV. c. 1161. Edit. Georg, \ £0, Cai'oli Rlagni. Capic.i^wc .775. iV. ~X' c. 544. Edii,
»tBK) Uê- fnflon. Tit. .V. 'Ag. \.
|
||||
|
»
IX. Boek. HISTORIE. 12 jt
Kamp werden uitgedaagd; wanneer, zy zigvan Jan >$j
gehuurde Kampvegters konden bedienen, om yoor hun te ftryden (»). De Vrouwen ook, «enig gefchil hebbende, dat, door een' Kamp, beflegt worden moest, bedienden zig van zul^ ke huurlingen: of zo 't gefchil haare eer be^- trof, en zy, in fchoonheid of aanzien, uitfta? ken onder haars gelyken, kampten de Rid- ders , die haare gunst zogten, voor haar. Wy hebben reeds gezien (o), dat de Kampgeveg- ten, tusfchen Hollanders of Zeeuwen en Vlaa- mingen, te; Brugge gehouden moesten worr den. En men vindt, dat zulks , nog in den aanvang der vyftiende eeuwe, met kennis van den Graave en den Raade van Holland, be- ftemd is, zynde toen Jan van Necke aanlegger, -en Heer Adryaen van Tresknge.yerweerer de§ Kamps (ƒ>). Ook blykt^ dat'er, omtrent dien zelfden tyd, voor Graave Willem den Vï, in Henegouwen gekampt is, om eenen dopdflag tebewyzen; met dit gevolg, dat de befchul- digde, den kamp verliezende, onthalst werdt (<?). Doch te Delft, te Leyden, in denHaa- ge, en-op andere plaatfen in Holland, werde pok, meermaalen, gekampt (V). Men ftelr de eenen dag vast, tegen welken het Kamp- yeld , met een gefchopren touw, afgete-r kend werdt. Men bepaalde 't getal en de fóort der Wapenen, ip de pudfte tyden , / , ftreedt
f n") Keur« van Zeel. van den Momb. Florens Art. LU. LaU
\%K. Belg. Xoyilibeel W.„254:; ,- •■" '■'-' ' ' ) , ,,/ (p5 !• Menioriaaib.1 Rose ƒ. 9 vers & feqq. ■
C?) IMonstrelêt l.ivr. 1.' Chafi. XXIII. f. 1$, ïr-yZie Erfgraall. Bedien. 111.'Deel, $.'.'37,. raH |
|||||
|
*»
|
|||||
|
'im VADERLANDSCHE XL Boek.
(treedt men met (tokken (V), naderhand met
zwaarden of degens. Men nam verfcheiden' andere naauwkeurigheden in agt, (trekkende, om den eenen Kampvegter geen voordeel bo- ven den anderen toe te (taan. Ook moesten de Kampvegters, voor 't aangaan van den (tryd, biegten en 't Avondmaal ontvangen: 't welk nevens eenige andere byzonderheeden, gezien kan worden in de Rekening der onkosten op een Kampgevegt, in de veertiende eeuwe, tus- fchen Willem van Leeuwen en Boudyn Jans- zoon, Hollandfche Edelen,te Delft,gehouden (>).' Een 'Kampvegter werdt gereekend over- wonnen te zyn, als hy viel, of als hy op den grond geworpen werdt, of als hy overdelyn uit het kryt of vegtperk werdt gedreeven. Hy moest dan, in Zeeland, den Graave drie pond aan boete betaalen(#), en verloor, daaren- boven, zyn geding. Deeze wyze van regts- pleegen bleef, eeuwen agtereen, in gebruik» Doch na dat men, in de twaalfde eeuwe, het tweede gedeelte van 't Wetboek van Justi- niaan gevonden hadt, begon de lust te her- leeven, om zig in 't Roomfche Regt te oefe- nen. Allengskens veranderde de wyze van regtspleegen, in Italië, in Frankryk, en ook hier te Lande. Men begon zig alleen van fchriftelyke en mondelinge getuigenisfen te bedienen, in de Rechtspleegingen. Men hielde ppenbaare Registers, waaruit de adeldom, de Wetti-
CO Caroli Magiii Leg. A'. LXVI. c. 115t. EM. Georg.
(O ßy S. van Leeuwen Roomsclt lloll. Regt. Hoek IV. Deel. XXXV. 'm 4. 0«) Keure van den Jlomb. Flotens Art. XXXVII. Let. XL, SM.
|
||||
|
(
|
|||||
|
4K. Boek. H ï S T Ó R I E. . .123
wettige, geboorte, de ouderdom , het huwe- Jan I.
lyk en ändere dingen, waar over gefchil val- len kon, beweezen konden worden (V). Mep ftelde. zelfs de byzondere Lands- gewoonten , die, voorheen, alleen in ?c geheugen plagten . bewaard te worden, in gefchrift: wordende onze meeste oude Steden - Keuren en Hand- vesten, met reden, voor zulke befchreeven' Gewoonten gehouden. Door dëeze midde- len, fneedt menfdè gelegenheden tot veele Kampgevegten af; die , eiridelyk , genoeg- zaam alleen, onder luiden van adel of vanden degen,; in gebruik bleeven. In Engeland, heeft de Koning nog zynen Kampvegter , die aan- biedt zyns Heeren Regt tot de Kroon, tegen eik, niet de wapenen, te verdedigen, Ook .vind ik, in den aanvang der beroerten van de zestiende eeuwe, nog een. voorbeeld van ie- rnant hier te 'Lande, die openlyk heeft aange- böoden, zynen goeden naam, in eenen Kamp, te willen yoorftaän (x~). Evenwel waren de gereg- ïfelyke en openbaaré Kampgevegten, en voor- al de vuur- en water- én andere proeven ? al lang te vooren, hier te Lande, in onbruik ge- raakt. Zelfs begon men, in den tyd, welks Historie wy nu befchryven, de onzekerheid van de wyze van regtspleegen , door een Kampgevegt, reeds, in zó verre, te zien, dat die Van Delft, gélyk wy aanmerkten, geenen zin hadden, <>m de Voorregten der Steden, en dus ook niet die van Dordrecht, aan een Kampgevegt te hangen. &sd :: .r ■:.-. - ■■ ■[..: , / ße 'CiO JU'Efprit des Lote Livr. XXVIII. Ch, XLIV. p. m, 18$.
(x) Zie Bob. VI, |»e*. bh 278 L'394] |
|||||
|
g*tf VADERLANDSCFïE.IXjBoer;
Jan Lt - De Afgevaardigden, der laatstgenoemde Stad
Dor- wedefom t'huis gekomen zynde , en verflag drecht, ,gecJaan hebbende vanr 's Graaven bedreigin- ^ e_gen.vJöarn mendezelven zo zeer ter herte, dat dreigd, jtneri befloot, zig in ftaat van. tegenweer te ftelt zig pellen. Terftond werden 'er vier Burger Hop- in ftaat luiden gekooren. Men vaardigde Brieven af, gen weer.aan a^e de goede Steden van Holland en Zee- ' land, | die gebeeden werden, zig de zaak van Dordrecht, als eene gemeenezaak, te willen aantrekken. Kortom,- men verzuimde niets, om zich tegen den Graave, of liever tegen Heere Wolferd en den Baljuw Aloud, fterk te: maaken. , . . -^ Weder- ■1-. 't Leedt niet lang ,r of de Stad werdt beier
zydfche gerei. Wolferd hadt voor,- haar. den toevoer af y^^rte fnyden,en haar daardoor tot onderwerping te brengen. Witte van Haamfteede werdt;, tegen zynen dank, op 't Huis van Puiten ger 'Jegdi, Nikolaus vap Kats lag beneden de Stad, X£ ,Älblasferdam, .en hieldt Uitjegge.rs op de Merwe, die de Vaart naar de Stad belette- den. De Baljuw Aloud, wien hWxiisKraait jeßein, te Slydrecht, boven Dordrecht ge- 'leegen, aanbe.ypolen was, hadt den ftroom met paalwerk belemmerd. • Eene enkele Kogge, jonder; zyp bevejUftaande, fc>y7nagt,. onderno- men, hebben^ de» Stad te, naderen, verwekte ä?öo vee| -opfehudding onder de Burgerye,dat elk j tg i wapen Jjep, en zo wel te. water als te Jandei,. fet: Stad, tijtj .naar Kraaijeftein toog. Aloud, die toen niet,pp 't.Hfiis was, meng- de zich bedektelyk onder den hoop, en hadt •het geluk-van-onbekend te. blyyeü, totdat by, YQQr 't Huis gekomen, "zig ömwenddey en me?
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 105
met eenigen der zynen, op de Burgers aan-Jan £".
viel. Al wykende geraakte hy over de Val-* brug binnen 't Slot: by welke gelegenheid, Hein, de dappere voorvegter der Dordrecht - fche Vryheden, in 't water gedrongen werdt. Eer men hem gered hadt, was de valbrug wederom opgehaald. De Burgers, geen voor- neemen hebbende, om 't Slot te winnen, keerden, fchier zonder verlies, terug. Doch van Alouds zyde waren 'er eenigen gefneu- veld. Dit viel in 't laatst van Hooimaand voor. Aloud van 't gebeurde aan Heere Wolferd XXXlir.
kennis gegeven hebbende, befloot deeze,met^°15jfrd den Graave, naar Zeeland te vertrekken, enmetöjea aldaar Heirvaart tegen Dordrecht te befchry-Graave ven. De Hollanders, hier de lugt van kry-naajZee" gènde, en den Graaf ongaarne willende Ätö"yw2» fen, floegen aan 't morren tegen Wolferd. ö Zyn Schoonzoon, Gerard van Voorne, hadt, zoo men wil, de koenheid van hem de vriend- fchap op te zeggen, indien hy den Graaf ver- voerde. Wolferd, ondertusfchen bevroeden- de , hoe zeer hy by de Hollanders in den haat geraakt was, agtte zig niet langer veilig,in den Haage, Hy begaf zig, derhalven , op eenen nagt, van daar, den Graaf, dien hy, in alles naar zyn hand zetten kon, medevoe- rende. Om niet ligtelyk agterhaald te wor- den , deedt hy alle de bruggen agter zig af-, breeken, rennende te post naar Schiedam i . van waar hy naar Zeeland overfteeken wilde. Doch het vervoeren des Graaven was zo Wordt]
dra niet rugtbaar geworden, of 't Hof en 't *gt^" gantfche Dorp 's Graavenhaage was in op- * roer. De jonge Graavin kermde over 't ver- lies |
||||
|
Y ■'■'■■ I
126 VADERLÄNDSCHE IX. Boitr
fAif L lies van haaren Ègtgenoot, en verwekte ze?
Veel medelyden in de Gemeente,- dat veeier» zig gereed maakten, om de vlugtenden te ver- volgen. In weinige uuren, waren zy te Vlaaf- dingen, en hier vernomen hebbende, dat de Graaf wel van landgefteekenwas; doch,door de ftilte, weinig vorderen kon , bragten zy al wat volk voeren kon, tot Booten en Visch- fchuiten toe, te water, en roeiden hem, mep alle kragt, agteraan: terwyl zy de lugt,met luid roepen om hunnen Graave , vervulden." Haast had men hem ingehaald, en nog fpoe- gevän- diger bewoogen, om terug te keeren. Wol- gen, ferd, die by hem was, moest zich gevangen* geeven, en werdt, nevens zyne Huisvrouw,- naar Delft gevoerd, en op 't Steenhuis ge- legd. Zyn Schoonzoon , Gerard van Voof- ne, dien hy* met geweld, uit den Haage mede genomen faadt, verkreeg nu zyne vry- heid weder, die hy reeds verlooren rekende. Graaf Jan hadt^ zich terftond naar den Haa- ge begeeven, zonder zig, zo ver, men weet y om Wolferd meer te bekommeren.' De Delft- fche Gemeente , met eenen bitteren haat te- gen hem ingenomen , was ondertusfchen op de been geraakt, en voor 't Steenhuis famen- gefchoold Qf) Straks daar na, ging 'er een- kreet opiLeevert ons den Ferrader,ofwy flee- en te ken 't Steenhuis in den brand. Die van binnen,-. Delft, 't zy zy, zo wel als 't volk, Wolferds dood' lyi^om' zogten5 of, gelyk zy voorgaven, voor's volks gebragt, woede, bedugt waren, beflooten hem, ont- harnast, ter deure uit te ftooten: daar hy^ yoW
£$) Melis Stoke /»Jan I, il. 158- 1Q7, . , ;|
|
||||
|
IX. Boek. HISTORIE. 127
voor de raazerny der verbitterde menigte bloot jAS j,
gefield, in een* oogenblik, door duizend won- den, van 't leeven werd beroofd (z). Laater Sehryvers melden, dat hy , uit de venfters van 't Steenhuis geworpen' zynde i op pieken gevangen , en vervolgens afgemaakt werde (ö). Doch dit vindt men niet by de oudlten. Ook verhaalen fommigen, dat Graaf Jan van Henegouwen , Wolferds dood bewerkt zou hebben Q/~): waarvan egter geen bewys is. Meer blyk is 'er , dat 'er eenige voornaame Edelen, uit de Huizen van Duivenvoorde , Zandhorst, Haarlem en anderen, handdaadig aan zyn geweest (c). Zy viel voor op den eerflen van Oogstmaand des jaars 1 2-99. Den Aloud Baljuw Aloud trof eerlang het zelfde lot. Die wordt van Dordrecht, het omkomen van Heere ook ge* Wolferd vernomen hebbende , trokken voof °° * het Huis Kraaijeflein, dat zig, wel haast, op genade en ongenade, overgeeven moest. A- loud en eenigen der zynen, gevangkelyk naar Dordrecht gevoerd wordende, werden, door de Gemeente, pas voor de Stads Poort, tot zes in getale, doodgeflaagen (</), Wolferds dood gaf gelegenheid tot eenen geweldi- gen oproer binnen Veere, die , in Bloei- mand des jaars 1301 , voorviel; doch van Welken wy geen regt befcheid hebben können be-
(2 3 WlLHELM. PROCURAT. ad afm. 1297. & ß-fc p. 547,
548. Melis Stokb bl, 167, 168.
O) Goudsch Kronykje bl. 84.
(_h~) Meyrus ad annum 1303.
(. O Zie den Zoenbrief van 't jaar 1309 by Matthäus Ana-.
te<ft. Tom. I. p. 745. Qd~) Meljs Stoke in Jan I. il. 169-171. Wilhelm. Pro-
eoÄAT. p. 548* |
||||
|
MB VADERLANDSCHE IX. BdsÉi
JM I. bekomen. Uit den Zoen, die, in 't jaar 1300,
door den Bisfchop van Utrecht, den Graave van Holland, en Gerard van Voorne, Burg- graave van Zeeland, tusfchen de maagen van Wolferd, en de Edelen, die fchuldig geweest waren aan zynen dood, bewerkt werdt, blykt alleenlyk , dat de eerften , wegens den op- loop te Veere, drie duizend ponden tournois betaalen, en dat de laatfteri Wolferds doodï met een duizend ponden boeten moesten (V)f IXXIV. Het omkomen van Heere Wolferd baarde Ävennes groote verandering hier te lande. De Graaf tornt we- ga{jt zjg reecjs overgegeven , ia de handen 't Land van Wolferds grootfte vyanden, welker raadt en neemt hy nu ook volgen moest. .Zy oordeelden hem de Voog- n0g onbekwaam tot de Regeeringe, en waren dyfchap ongezind, om zich langer naar de maatregels nieuws ^er Engelfchen te laaten beftieren: te minder» aan. nog, om dat de Koning van Frankryk , fe- dert eenigen tyd , merkelyke voordeden op den Graave van Vlaanderen, Bondgenoot van Koning Eduard, behaald hadt. De Graaf moest dan toeftaan, dat zyn Neef, Jan van Aven- nes,,wederom herwaards, ontbooden werdt, om 't Roer der Regeeringe te helpen (lieren. Avennes , bedugt voor de Vlaamingen , en veelligt ook voor de Engelfchen, begaf zig te Brugge, nu in de handen der Franfchen geraakt, fcheep, en kwam behouden in Zee- land, en daar na in Holland aan, alwaar hy, van den Graaf en de Gravinne, met uiterly- ke tekenen van genegenheid, ontvangen werdt ƒ). De Graaf zelf koos hem tot zynen Voogd, * voor CO Zie den Zoenbrief boven gemeld, en MiEius Charterb.
, II Deel hl. 83. (f) Mblis Stokb in Jan I. H> 173«.
|
|||||
|
1
|
|||||
|
IX. Boèir. HISTORIE. 129
voor den tyd van vier jaaren. Avennes deedt tAn I."
terftond^ gelyk, na Graave Floris omkomen, ook gefchied was ( ƒ*ƒ), 's Graaven Zegel bree- ken, en "voortaan alle Brieven met zyn eigen :=-;- groot Zegel, en met een klein van Graave Jan - den I.; bezegelen (g). Hoe veel gezags hy in de Regeeringe hadt, is onder anderen af te nee- men, uit verfcheiden' Handvesten van deezen. tyd, welken,, gëmeenlyk,' op deeze of dierge- lyke wyze, beginnen: Wy Jan, Graave van jy Holland, Zeeland en Heere van Friesland., ;„» maakenkond- -. dat wy, by authoriteit ende ,y, toedoene eenes hooges Mans, ons lieven 'Neye „1 Jans van dvennes, by wiens autoriteit wy „ allé dink doen^oï by wiên wy allefaeckett ^■doen, als by dèn ghenen men wy ons Land „Qhebbeh bevolen, gegeven hebben enz.(_h). 1 • AAvennes hadt zo dra de Voogdyfchap-niet Hy fteic ,aanvaard, of hy deedt de Brieven, deswegen °rde °P gemaakt, tot meerder zekerheid, in de Hol- t^aêe lahdfche en Zeeuwfche Steden, bezegelen; Iti ,Zeeland, alwaar Wolferd grooten aanhang ge- had hadt, gaf hy zig veel moeite, om alles in orde te brengen. De Maagen van Heere.---■ - Wolferd, werden verzoend met de Delftfche; Gemeente, die oorzaak van zynen dood ge- u weest was. Zyne aanhangers, immers de
voornaamften, moesten borg voor hun goed gedrag ftellen, en aan Avennes hulde doen. De Giften,. door den Graave, aan Heere '' C/O M&ts stoÄ ,' Ér; 124."
, , (g) Melis Stoke, bl, 174, 1/5.
(A) Zie een' Brief by BoxHqRN op ReicERSB. II. Deel, il,
104. Hand. van Bnkn. bl. 1. III. Deö,. I
|
||||
|
i3ö VADERLANDSCHE IX. Boes.
|
||||||||
|
Jjä I. Woiferd gedaan, werden vernietigd, en het
Land van Woerden, en het Slot te Ysfelftein Wederom met de Graaflykheid van Holland Maakt "VèYêenigd (*').: Toen dit verrigt was, floot een Ver- -Äyennes een Verbond, met de -Steden Dor- bondmetarecht, Middelburg; Zierikzee,Leiden, Delft, Steden, Haarlem, Alkmaar en Geertruidenberg, te- tegan de gen de Moorders van Graave Floris en der- Moor- zelver aanhang. Deeze Steden, immers de ders van zeVen eerften, waren thans de voornaamften Floris. van Holland, Zeeland eiv Westfriesland, en waren altoos den Graave van Henegouwen gunftig geweest. Van Geertruidenberg moet men dit laatrte ook zeggen: 't welk hier uit alleen genoeg af te neemen is, dat Guy van Henegouwen aldaar; iri 't jaar 1296, eenigen tyd zyn Hof hieldt .(_&). Ondertusfcfeen be- Wyst dit Verbond het toeneemënd aanzien der Steden deezer Landen, die; ailèngskehs meer, '\ in zaaken van Regeeringe, gekend werden. Het Verbond werdt geflooten,! op Saturdag den zeventienden van Wyhmaand des jaar« 1299, en liep op deezen zin: "i Korte in- ,V janne yanAvennes, GraavevanHenegow- houd van ,? wen, en Jan, Grave van Holland ,vanZee- het zelve. m land en Heere ran Friesland; midsgadersde „ Scepenen, Raetsmannen ende alle die gheme- „ ne Poirters van Dordrecht, vanMiddelborch, „ van Zkrikzee, van Leyden,,van -Delft, van ivHaerlem ,■ van Alkemere)':'en vwi SirtM ~£j "Geertruydenberghe , verbinden zig, om met „ de Verraaders en Moordess yan jGraave Flo- |
||||||||
|
»
|
||||||||
|
CO Melis StokstJ 'in jan" ï. JSQijSfci «Sri
(x) Zie bier voor BI. 92. |
||||||||
|
IX. Boes. HISTORIE. 131
^y ris, als met Jamte, den Heere van Jfuyck,]w U
|J' mef Janne,_ den Heere van Hoesdene., met , i, Ghyzebrechl', die men Met Heere van Aem^ ■< ii fieUe,met Hermanne, die men Met Heer yan ,j' ffoirden, met Gherarde van Velfen, ende met' ,i den ghenen, die waeren an Vairde en an Vel- ,$ de,, daar de Graaf vermoord werdt, en met $,' hunne (2) mannelyke nakomelingen, tot ia ,,'t; zevende Lid toe, nimmer Zoen nochVre- i, de te zullen maaken, noch helpen maaken; il maar 'dezelven,, in tegendeel, uit het Land ,f te zülLen houden, en op allerlei wyze aan „ lyf eri goed; te zullen be/chadigen. Voorts ,?; beloovén zy, de gevangenis en dood van ïfiGraave Floris te zullen wreeken op elk, die j, 'er kennis van gehad, of raad toe gegeven j,: mögtnbebben, en zeggen allen, die hier „ toe de behulpzaame hand bieden, hunnen. % byftand toe. Eindelyk, verbinden zy zig j/ 4e Vrede, die, door iemant der hunnen, met „i de Moorders en Verraaders gemaakt moge $ worden, nooit té zullen geftand doen (3)"- .:x,~ , «sw^Vj ';; <«<:• .: e. Waar- ■„.■•■•:. ,. ^j) Met de vrouwjelyke nakomelingen, wilde mea
20 ftreng niet handelen. Graaf Willem de III. fchonk, "jn"'t jaar 1325, aan Clarisfe, Geryts Dochter van fei- xen, een jaarlykfcheTtente van tien pond Hollandsen, zo lang zy nog ongehuwd bleef. Zy fcrhynt< toen JJoime te^ïtynsburg geweest te zyn. Zie Balen Dordrecht W. 734. (3) Men "vindt het Affchrift van dit Verbond, by
,ScRiVEiuUg Toetst, op 't Goudsch Kronyhje, bl. 178. 'Goudhoeven Kronyk, bl. 352. Orlers Leyden, bl. 3t6i ftxüm''Dordrecht, bV. ;fü6. ^gter Alkehiade's ßftlii Stokt T érrfcy adderen. ~-', J. 1 ir"/'.,/'ri .:
|
||||||
|
\
|
||||||
|
\
|
||||||
|
134 VADERLANDSCHE IX. Boek;
Jan I. Waarfchynlyk, werdt dit Verbond te Dor^
Of het te drecht geflooten: hoewel 't uit de Affchriften. Dor- niec bly kt. Doch men weet»van elders, dat da geflooten ^raa^ zig> maar weinige dagen voor het fluiten, werdt. van het zelve, te Dordrecht bevonden heeft (4). Ik vermoed, derhalve, dat de gemelde Steden hier ter Dagvaart befchreeven geweest zullen zyn, 't welk federt langs'hoe gemëe- ner werdt. Opmerkelyk is 't, óndertusfchèn, dat 'er, niet flegts in dit Verbond, maar zelfs in Brieven van den jaare 1303 (/),van Gerard van Velzen gefproken wordt, als of hy nog in't leeven was. Veelligt heeft hy, dus lang, te Dordrecht, gevangen gezeten hebbende> ha 't fluiten van het Verbond, eerst zyn draf- vonnis ontvangen: 't Welk dan, gelyk wy te vooren gegist hebben (//), ook in deeze zelfde Stad, zal uitgevoerd geweest zyn. De West- in den aanvang ? der volgende maand, ver-: friezen zoen(jen de Westfriezen zig met Graave Jan, hunnen te Alkmaar, door tusfchenfpraak van Aven? Zoenmetnes. In den Zoenbrief, die nog voorhanden, Graave en op den naam van Raet, Scepenen en alle Jaa- die Gemeente van Westvrieslant gegeven; doch door die van Hoogtwouder-, Nieuwdorper-, Dregter- en Geestmanner - Ambagt bezegeld ■ «is, belyden zy ,« den Graaye, hv den ftryd ,te »$> Vroooe, en door het vernielen zyner Slo- v.„v.'-.; a fA« •r^um^ ten, X$ (/") Zie Mteris Charterb. II. Deel, U. 26, 27, 28, 31.
»i\\ll) Zie hier voor BI. 91. -_,*, 1 (4^ Hy heeft, te Dordrecht, eene Brief getekend,
op Dingsdag na S. FikPon dag, dat. is,. ap*. den dej- tienden van Wynmaand, Zit Boxhorn of Reigesb» II. Deel, bl. 104. £■ I |
||||
|
-IX. Boek. HISTORI E.7 ^33 .
4,5 ten, zwaarlyk beledigd te hebben, beloo- Jan I. >£
•$ vende de boete, die hun opgelegd zou wor- %\ den, volkomenlyk te zullen betaalen («*)**. Ten zelfden tyde, verzoenden zig dié van Texel insgelyks met Graave Jan («). Ook Tverden toen de Keuren voor Westfriesland, s&wv?? van nieuws) in den Haage, befchreeven (0). Enkhuizen kreeg toen ook Stads Vryheden. De Brieven, hier van verleend, werden niet,;:; £ alleen bezegeld door dé Edelen, gelyk van ouds gebruikelyk was, en-thans door Dirk van Brederode, Wouter en Gerard van 'Egr mond, gefchiedde; maar ook door Schepenen en Raadender gemeens Steden van Haarlem en Alkmaar (j>): een nieuw bewys van hét töeneemetid aanzien der Steden.:. ,. 3 w ir ol Avennes ondernamy terftond hier na, eené XXXV.
reis naar Frankryk, laatende Graaf Jan, te Avenues Haarlem, onpasfelyk aan de Koorts .(#): wiens p^J^u* ziekte, binnen weinige dagen, de overhand " y* iiéetnende, en, door een tpeval vau den rso. Graaf Jan den Loop, gevaarlyk geworden zynde, hem, ^e *• in den eerften bloei zyner Jeugd, op den tien- ft' deil van Slagtmaand des jaars 1299, ujt het leeven rukte. Terftond na zynen dood, liep het gerügt al, dat hy vergeeven was (>), en A- vennes werdt van deeze euveldaad verdagt ge- houden (s). De oudfte fchryvers pleiten hem eg-
0») Zie den Brief by dr? Ongenoeniden Kleik, bl. 184. \
C«) Privil. van Texel, bl 76. Co) Melis Stoke in Jan I. bl. 175. lp) Handv. van EnkJi. bi. 1, 3. C?) Wilhelm. Procurat. p. 549. (O Melis Stoke, bl. 175, 176. Spieg. Histotiaal Cap.
XLVH. p. 207. (s ), Mexerus *i tmm is°3. 1 3
|
||||
|
■""■"
|
|||||||
|
134 VADÈRL. HIST. IX. Boük.
Jan I. egter vry (V); doéh men'moét aanmerken,
dat zy, ten zynen tyde, en tèn tyde zyns Zoons, gefchreeven hebbende, de waarheid veelligt niet geweeten hebben, of niet hebbed durven te boek ftellen. t s i; T Tweede Graaf Jan de I. hadt, by.de jonge Graavia-
Huwelyk ne Ejj^jjg,. ^ geene Kinderen verwekt. Zy vinne™*" bleef nog ruim twee jaaren in Holland;, vpof4- Elizabet. naamlyk om de inkomften magtig te worde» Qi), die haar, by Huwlyksvóórwaarde, w£- ren toegelegd; doeh niet voldaan werden (vi). In 't jaar 130a, keerde zy naar Engeland ,te rug, alwaar zy zig, federt, in een tweede Huwelyk begaff met Humfrid, Graave van Hereford, Zoon van den Graave van Here- ford en Esfex (1^), die haar, in 't jaar 1297» :' herwaards begeleid hadt.. 3 ■•..:;o : ; ', , Cf)-Melis Stoke» bh 176. , " „ ■,
,.:-,,-,•;■'...;'l' ra, A£fe Piibi. AurI. Tm. t P. iv. p. % 14.
iJ^S>0 Matthäus WestMonAster. ad annum 1299., 3
, <_«*) Aét. Publ. Angl. Tom- t. P. IV. p. 17, aó. Trive**. Aiinal. ad annnm 130s. p* 334. .? |
|||||||
|
®
|
|||||||
|
VA-
|
|||||||
|
. VADERLANDSCHE
HIS T O R IE.
T I E ND E B O E K. :1
|
||||||
|
IN H O U D.
I. Jan de tweede wofvfr, tot Graave, m-
gehuldigd. II. .SVe/J onfe <?ƒ> d? Regeering,en verdraagt zig met de Vlaamingen. III. S/w/* #?» Verbond met Brabant, Kuik en Heus den. IV. Men beweert, dat Holland aan V jR/y& vervallen is. Verdrag met Keizer Albrecht., Zeeland en Schoonhoven tot ""sGraavenzyde over gebragt. V. Bisfchop Willem valt in Am- flelland. Sneuvelt. VI. Guy van Henegou- wen wordt Bisfchop. Vlaamfche Oorlog. Ver- drag. VII. Nieuwe Kryg met de Vlaamin- , gen, die Holland, Zeeland en de Stad Utrecht bemagtigen. De Brabanders vallen in Zuid- holland. VIII. De Hollandfche Steden dry- ven de Vlaamfche bezetting uit. IX. De Vlaa- mingen, uit Zeeland, verjaagd, met hulp van Franhryk. Zierikzee ontzet. X. Jan van Renesfe vlugt uit Utrecht, en /keuvelt op ds Lek. XI. Jan de IL flerft. Willem de dirde volgt hem op. Trouwt. XII. Twist tusfchen de Edelen en Gemeente, over't draa- I 4 ge» |
||||||
|
135 ; VADERL A'N'DSCHE 'X. Boek.
gen der gemeene lasten. XIII. Beßand met
Vlaanderen. Verdrag met Brabant. XIV. Ge- 'fchillen over den Koophandel met Engeland*. XV. Oorlog met Vlaanderen. Nadeelig Ver- dr~ag. XVI. De orde der Tempelieren alomme uitgerooid: onder anderen, te Zierikzee. XVII. Kryg van Bisfchop Guy, tegen de Stel- lingwerver Friezen. V Slot te Vollenhove be- legerd. Bisfchop Guy flerft. XVIII. Amßel en Woerden aan Holland gehegt. XIX. Vlaam- fche Oorlog. Vrede. XX. Graaf Willem maakt yeele hosten. Huwelyk zyner Dogteren. De Kennemersverliezen1 hunne Foorregten. XXI. Verfchil óver V Dordrechtfche Stapelregt. - XXlt. FUippa, Dogter van Graave Willem
trouwt met Eduard van Engeland. Gevol- • gen van dit Huwelyk. XXIII. Veranderin ■
gen in het .Duitfche Ryk. Graaf Willem ■neemt ''er deel in. XXIV. Hy verkrygt groot , gezag in V Stigt. XXV. En in- Friesland.
Upßalsboomfche Wetten vernieuwd., XXVI. - V Graaffchap van Zeeland aan Jongkheer
. i Willem opgedraagen. XX VII., Handel met , Eduard den III, over een Verbond tegen . FUips den VX\ XXVIII. Dood van Willem den III. Zyn aart. Waarom by de goede
. jbygenaamd werdt. XXIX, Willem de , vierde volgt hem op\ Verbindt zig met „s Eduard den III. Steekt zig, in den Oorlog >-'fus/chen Fraukryk en Engeland* XXX. Op- i komst- van Amßerdam. XXXI. Graaf Wil- lem trekt naar Pruis/èn.XX-XU. Kryg tegen . de Stigtfchen. Utrecht belegerd. XXXIII, -:Togt tegen de Friezen. XXXÏV- Willem,de . JV, fneuvelt, in een gevegt, by Staveren. ' |
||||
|
X.Böek. 'HISTO R IE. 137
|
|||||
|
vennes was nog niet lang in Frank-Ja« ïtl
____^ ryk geweest, toen de tyding van 's 1.
Graaven dood hein bewoog, in aller yl, hér-'Oogmerk
waards te keeren. Wat hem de reis naar ^n^aa" Frankryk hadt doen onderneemen , is ner- den II. ia gens klaar aangetekent (a). Laatere Schry- zyne rei- vers hebben gegist, dat hy zig ten Lande |,e "-"n uit begeven hadt, om te minder verdagt te^*"k" zyn van deel aan 's Graaven dood gehad te hebben. Doch hier van is geene zeker- heid. Wy hebben reeds, in 't voorby- gaan (F), doen zien, dat hy naauwe Vriend- fchap met het Franfche Hof onderhieldt. Zelfs had hy zig, in een Verbond van on- derlinge befcherming begeven mét Filips den Schoonen, Koning van Frankryk. Volgens dit Verbond „ moest de Koning den Graa- „ ve tegen elk, byzonderlyk tegen Guy van „ Vlaanderen, die hem Namen onthieldt, „ befchermen. De Graaf hadt den Koning „ insgelyks, zyne hulp toegezeid, tegen Gra- ,., • „ ve Guy en alle anderen, den Koning van' „ Duitschland en den Bisfchop van Luik , • ; -' „ zyne Leenheeren, alleenlyk uitgenomen. ., Ten dien einde , moest hy den Koning „ vyftien honderd gewapende mannen leve-* ,„ ren, die in 'sKonings Soldye ftaan zouden, ,, en alleen in Vlaanderen en Henegouwen ,*, tot aan de Seine toe, zouden behoeven t& „ dienen (i). De Koning moest, ten zy- „ nen
(«0 Zie Melis Stoke in Jan I. hl. 175.
, £b) IX. Bock, U. 103 m 128. (1) D|e §oldy voor deeze Manfehap was, in 'cVet:
' ', , bond, IS ,
|
|||||
|
138 VADERLANDS CHE X. Boeit;
Jan II. „ nen kosten, ook bezetting leggen in eeni-
„ ge Sterkten van Henegouwen, ten alle „ vyandelykheden weeren. Ook zou men gee- „ ne Vrede maaken, dan met wederzydfche „ toeftemming." Dit Verbond was, in Bloei- maand des jaars 1297, te Pont S. Maixence r geflooten (V): en werdt, federt, gevolgd van verfcheiden voordeden , zo voor den Koop- handel, als in andere opzigten, door' Filips aan Avennes, gegund Qd). Men zou, der- halve , vermoeden mogen, dat dit Verbond en 't geene 'er uit gevolgd was Avennes de reis naar 't Franfche Hof had doen onderneemen« Doch ditiseene bloote gisfing. Alzo hy wel gezien was by den Koning, können 'er ver- fcheiden' andere redenen geweest zyn , die hem ten Hove riepen. Hy Avennes, in den aanvang van Wintermaand wordt, in des jaars 1299, uit Frankryk te rug gekeerd
Holland Zynde , vondt de Hollandfche en Zeeuwfehe en Zee- joelen (e~y en Steden gereed» om hem , als gehuï- wettigen Erfgenaam van Jan den I > tot Graave digd. in te huldigen. Hy begaf zig, ten deezen einde , terftond naar Dordrecht,; Haarlem , Delft, Leiden en Alkmaar, alwaar men hem trouwe zwoer (ƒ), en hy bezegelde Brie- ven, CO Alliimce entre Phitippe & Jehan ep. Marïen. & Dw»
RAwn. Thef. Anecd. Tom. I. e. 1284. (d) Aft. Philipp? Reg. apud eosd. Tom. I. c. 1291-1294. O) Wilhelm. Procurat. ad annum 1299. p. 549. (.ƒ.) Melis Stoke in Jan II. il. 177. bond, vastgefteid op dëezen voet: een Banneret of
Ridder genoot twintig, een Bachelie>- of Knaap tien, en een Efettyer of paadje vyf ftuivers Tournois. Zi& , II. Deel, Ü. 334. Aant. (3).' |
||||
|
X. Boek, H I S T O R I JE. ?39
|
|||||||
|
vßn, tot Landsheer aannam. De Brief derjAN II.
ïVorteren van Dordrecht, het oudfte Gedenk-
ftuk van deeze foort, my bekend, is nog voor
handen (g), en van deezen inhoud:
- 5* ffifl Scepene, Raed énde Gemeente van der Brief der
„ Porten van Dordrecht maken cond ende ken- *om^~
„ nelyck allen den ghenen, die deze Letteren Dor.
„ flen Jutten of horen lefen'. Dat ■wieenen Hoo drecht.
„ ghen, Ede]en Prince, ende eenen waerden
„ Heere, Janne, Graave van Henegouwen, die
i, van fechten Oyrie Gr ave is in Hollant, in
„ Zeelant. ende Heere in Frieslant, ontfanghen
„ hebben in onfen rechten Heere, Gr ave tewe~
„ Jene ende Heere, in dien Vorsz. Landen,ende
„ hebben hem Hulde ghefaoreit met gheßave-
„ den, eede, hem tß, houdene over onfen rechten
0 LantsHeereyendefyngherechtehoyrnahem,
J5, ende hem altoes te do,ene, alfe wionfen rechten
„ Lants-Heere fchuldichfyßte doene. In kennest
„ Jen van defer dinck, hebben yi defenBriejf
» befeghelt, uuythanghende niet onfer Portereti
„gemeinen Zeghele. Ghegheyen in''t Jaar ons
„ Heeren MCC neghen ende neghentich, des
„ Vridaghes voer Sint e Lucyen daghe";, [dat
is, den tienden van Wintermaand].
De, Graaf heeft, ongetwyfeld,, ook 's Lands
Ingezetenen. gezwooren: want fchoon de ou- de Schryyers, zulks, by dee^e gelegenheid, niet aantekenen, 't vervolg deezer Gefchie- denisfen zal ons egter doen zien, dat het hier te .Lande, in een beftendig gebruik, geweest js» De Graaffchappen van Holland en Zee- land werdendus, in Jan den II, voor de eèr- ■ . ï$'&&s&\*■'■.'■'. . : •.-•■• . '. Aa -Ü?) fv Balen Dordr. U. 728. Zie ook verfchcidcu' auJcte
tetfvfcn, in Mieris Charterb. II. Heel il. i,, a» 3, 4. |
|||||||
|
v 1
V |
|||||||
|
■■■■"■■■»■■i"««"
|
|||||
|
f4o VADERLANÖSCHÉ X. Boeit;
Jak II. [de reize, zó ver men met zekerheid weet, in
den tyd van vier eeuwen, tot een ander Stam-
hüis, ;naamlyk, dat van Henegouwen,
T>vergebragt; ; '
ï II. De eerfte zorg van Graave Jan den twee-
DeGraafDEN i}ep oVer net verzoenen of bedwingen van
0p^e°rrusetallen, die deel aan de dood van Graave Flóris
des gehad, of Heere Wolferds zydè gehouden had-
Lands. den. Zeeland was nog vol van deeze foort
1300. van misnoegden. En de Graaf was met reden
•--------bedugt, dat zy de Vlaamingen, die hem al
lang een kwaad hert toedroegen, tot het on-
derneemen der voorige vyandelykheden, be^ weegen mogten: 't welk hem, in den aanvang zyner Regeeringe, gantsch kwalyk komen moest. Hy fteunde wel op zyn. Verbond met Frankryk; doch 't kon ligt gebeuren, dat de hulp, die hy van dien kant - wagtte, te laat kwam, om niet alleen de aanflagen der Vlaa- mingen te verydelen; maar pok de inwendige beroerten in Zeeland en elders te ftillen. Dat diergelyke zorgen den Graave prangden, is^a£ te neemen, uit eenen zyner Brieven, den agt- ften van Louwmaand des jaars 1299 f 1300 ] y gegeven, waar by hy „allen Koopluiden,- „ Engelfchen , Brabanders , Vlaamingen , ?, Duitfchers en anderen, vryheld geeft, om „' ite Dordrecht te komen handelen, zulken & alleenlyk uitgenomen, die deel aan; den „ aanflag tegen Graave Floris gehad hadden.' „ En in geval 'er oorlog ontdaan mögt, tus- ,V'fchen hem en der Koopluiden Heeren-, be^- „ looft hy den Koopluiden eene maand tyds, „ om zig en hunne goederen te bergen (Ä)." (ft) Handv. van Jan II. hy .Balen Derdr. II. 4$o.
|
|||||
|
XvDoEK. HI'STO.R^EK7 14»
• ,Niet lang hier na,-vervoegde-Jan van Re-J^H-t
nesfe, die, federt dat hy, door toedoen_van ^^ Heere Wolierd, gebannen geweest was buiten fchynt 'sLands gezworven hadt, doch na, Wolietdszig met dood te rug gekeerd was (0, zigby:GraaveJande„ Gra- den II, aanbiedende, zig, wegens: den «*-• ™,£ flag tegen GraaveFloris, waar mede ny, door verzoe_ Gerard van'Velzen, betigt .was,.volkomen te ncn. willen zuiveren, en borg voorzyn goed ger drag te ftellen; -;,t Zy ..dat. .'dit hem, ernst j.„,r m warWnietV de,Graaf gafbev^ fchriftelyken Borgtogt op te- ftellen. Docü toen dit gefchied; was „ kon .;Renesfe jgeene ...... , .Borgen vinden; De onderhandeling werdt hier
op afgebrooken. Renesfe begaf zig naar Zee. Hy^ver^
raPnd,Salwaar,hy,-mee die van f*££*9* 2*£ fpannendey eenen, gevaarlyken opltano, verr ftmd ^ Wekte, eri" binnen kotten tyd grooten äajSr Zeeland. iangkreeg C*):';'' •< r ,. ,. j TT
-k De Graaf hadt, op de eerfte tyding hier-Hy maakt -van, wel eenig Volk op de. been gebragt, met Jf«y welk hy naar Zierikzee overgeiteken was,, Schou_ ■ Doch Rehesfe's [ magt overtrof de zyne ver- wen,
re; zo dat hf'niets pnderneemen duride. ■ Zierikzee uitgenomen, maakte Renesie fcijg
.eerlang meester van gantsch Schouwen , al- waar »zyne goedéren gelegen waren. Dekraat Gntboodt,hieropveen Vloot uit Holland,die, «onder 't geleide van eenen der Heeren van Rei-
rnerswaalé QÖ én van Guy van/Henegouwen, ïV (O Mblis Store in Tan I. U. '15?*, 0$ • l|hS'
,jlU} Melis.Stoke /» >n IL«. i77<> Al •:-- ' j
'' fa) Veelligt, is deeze Heer v*a Reimerswale Kar-
Wing van Rtimcrswak geweest; dien ik, in «nea |
||||
|
i42 VADERLANDSCHE JCBdei:
|
|||||
|
Jan II. in Walchei^ny-landen moest;; jKo^heene feliie-
" M«e donderbui verifrooidesde',Vloot, die den
"'II',',:', misnoegden .Zeeuwen ;,igedeeltetyky in handen
,' viel. Güyzelf werdt, by ;deeze\gelegenheid:;
r.J :' ;gevangen genomen; doch.)k£fft.;jiaar na uii>
gewisfeld tegen de Zoonen-vao-rHeerelWoh-
,v' ferd,fdie -Graaf jan,?vaniwege ;dea Koning
i van Erankryk, xenigm,ityi;,:,iifl/hegtenis,gè>
hóuden hadt.(X).; . : r.o . ,-::■•:-., rj s 'f- - Hivi
Beftand 3 'Karel vaa^Valois, Broeder van: Filips den
door be« gchoonen,, voerde:, ten deëzen tyde, eenen
Mng van ^«orfpoedigm Krygin Vlaande4ten;(>)yehbéJ-
Frank- $S*S de Vlaamingen hunnen Vrienden in Zee-
ryk, be-länd te onderftéunen. L Dit gaf Gräave Jan:,
■w«ikt. - die anders, door 't verlies zyner Vloote, zeer
" in 'tnaaüw gebragt zou geweest zyn, vodr
lX':'-r', ëéhentyd, eenigè ruimte ,?. terwyj: Renesf^s
Jssiiu aatihang y voor. èet keéren van' de kans des
Oorlogs, bedugt wat. Beide(dè partyen na1-
1 ijieh, derh'alveVgreëtiglyk aan de bemidde-
','";• '^nS' ^e hun,'dóórcValois, uit zyns Bcoe-
':''j'._l ders naaTn^' aangeboden we¥,dt.< Eerlang werdt
fas'. het gefchil tusfchenGraave-Janèn Rénesfe aSi
de Uitfpraak van Koning • Fijipsi verbleeveni.
,"#egeh S.' -Jans Misfe* zynde dem vierentwin-
-cigftefh van ' Zomermaand, moesten Partyen,
te Biervliet, Borgen df GyzelaärsJeveren, voor
< de onderhouding van 't Befiand, 't welk, tot
- * ■ $ i .■/ ahïstóg i' -dien
r;f/)|MEus: Store in Jan (I. II. f?f,i?8}, J79. ,
j (m~) Guill Nang- ad omturn 1300. Meverüs ad ankum 1300.
Brief van den jaare ,1310, genoemd vind, by Boxhöhn
op Reiger!,b. 11. Deel, bh 136. Reimerswaale hadt, ten deezen tyde, zyne byzondere Heeren. Heigersb. -Sil. Deel, bl, 14U ' , • ;!;V . |
|||||
|
X; Boek. H I S T O R IE.- r 143
dien tyd toe, geflooten was. Dé Graaf deedt jan M
dit; doch Rehesfe blééf ih gebreke, 't Bë^ ftand tot in de helft van Oogstmaand-verlengd zynde,' handelde men, aan 't Franfche Hof^ midlerwyl, over ëene Vrede.'Doch Renesfe^ vermoedende' of bemerkende| dat dë Koning te.zeer over 's Graaven zyde helde, brak dë onderhandeling af, en keerde wederom her- waards;C«)p.bv:: n: :..•• J ■ Terwyl de - onderhandeling nog duurde, HJy
deëdt de Graaf- zyn best, om 't getal zyner y^J^ Partyen té< vertiïinderën. -Omtrent het mid- zig met den van Hoolfftäand, floot- hy een Verbondden'Her- van Vriendfctiafü' en onderlinge ^befchérming^s^van^. met Jan •deh/ïty Hertog vän Lotharingen en en maak"t Brabant (0); die, deel - aan- den' aanflèg>: tegen een Ver- Graave Floris gehad • hebhendë,: ten zelfden drag met %,$e, foelóofde, voor de rust van dë ziëlé desdf Hee"- vermoorden, eenige Bedevaarten en andere Kuiken Aborten van Boeten te zullen dóen(j>> : OokvanHeu»- tewerkte Hertog Jan een -onderling verdraghen, ©jsfchen Graave Jan ter eëöeryen'Jan,'Heere valj Kuikyerijany Heere vahHëüsden terandó- fer, -zydey by welk, TartyëH1 zig verbonden j ^kanderen geenë fchadë te zullen toebren- gen' (#). '■'■*.. ^ö3 , - ■- / d oh - : Beide deeze Ovëreenkomfteh' moesten ,ih Aanmer- ide! tegenwoordige - omftandïghèdën:, vöordëé k.in§en lig voor Graave fJan gekeurd vttofdén. Alleen''- ier ore> %k, mag men'twyfëlen, of -fret Verdrag met l£, '! >ö5j Sbm A ..br.:.- sö i ,;;de
'' 00 MkliS S'fdKE tn Jïm II. U. ïj9,\WP'i ■•-■:t!» .,i«.,*
(<0 Vide Xijef. Anecd. Martks<;:&;Dchund. 1W fef. X312. ia 13' •'' OO V'fc Thefaur. Martkn. & Durand. Tom. I. c. 1312.
(q) Fide, Theraur. MaJITBN. & Duramd. ?«/». I e. »312» B'l' A*i :.: .feaS. ::: >IS M "
|
||||
|
,144 VADERLANDgCHiE .£. Boek?
JwlLde Heeren van Kuik en van Heusden , niet
- .aanliep tegen de Belofte van- zig nooit met
deeze* twee te zullen verzoenen, in Wyn-
iiiaand des voprgaanden jaars , aan de Hol-
jandfche en Zeeuwfche Steden» gedaan (r).
Op het Verbond, met den Hertoge van Èra*
jband was minder te zeggen, alzo hy niet met
naame. van den Zoen uitgeflooten was. Doch
het werdt, van 's Hertogen zyde, niet lang
»tïj gehouden; gelyk-wy wel-haast zien zullen.
1 IV. : Renesfe, vast naar: alle kanten uitziende',
Renesfe om zvnen aanhang te fterken, trok elk aan
tért;Eeii'zyne fnoer,,die, eenig deel aan dënaanflagte-
zériykeu gen Graave Flóris gehadt hadc, Flöris vanBor-
iHóve,aatfelen, die den Graave jeeds huldehädtgedaan,
*aü"dl>ken z^ne KIee^eren droeg, was nu één der
%'välien eerften,. die hem af, j en Renesfe toevielen»
is. Deeze hadt voor, Graaf Jan van 't Graaflyk
bewind over Holland en Zeeland te doen ont-
J^Hi'.''* zetten: en Vervoegde zig, om dit te wege te
.ü;l brengen , ten Keizeriyken Hove , voorgee-
vende , dat het Graaffchap , als een Leen
des Ryks, met het aflterven van Graave Jan
den I. aan 't Ryk vervallen was, endoor Jam
4en II, onwettelyk beheerd werdt. Hiervoegr
de hy by, dat de Keizer, toen Albrecbt van
-"»niflB/i Oostenryk, zig, met een maatig Leger, ligte-
*" ": lyk, van het Graaffchap meester zou können
'r-v '■"'-: maaken, alzo de'Edelen en Steden gereed
ftonden, om hem toe te vallen, zo dra by
zig, hier te Lande, vertoonde. Kortom, hy
wist zynen voorflag den Keizer zo fmaakelyk te
maaken, dat deeze een befluit nam , om zig
, , ^ , . 'm
Qr) Zie IX Beek, il. 139. '^*
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE. V I45
in 'c bezit van Holland en Zeeland te ftel- Jan II. \
len (*)• Renesfe's voorgeeven, dat het Graaffchap Aanroer,
aan 't Ryk vervallen was, zou grond gehad kingen hebben, indien men het als een kwaad Leen, ^^Li". welk alleen op de mannelyke Nakomelingen ven. van den Bezitter verfterven kon, moest aan- merken. Doch wanneer men het hielde vopr een goed vry Ryks Leen, welk op den naasten erfgenaam, 't zy vrouw of man, verdierf; gelyk het, federt, doorgaans aangemerkt is, moest zyn voorgeeven, als ongegrond, ver- worpen , en Jan de II, voor wettigen Bezitter van 't Graaffchap, gehouden worden. On- dertusfehen, kon Renesfe's ftelling met eenigen fchyn worden beweerd, alzo men nog geen voorbeeld gehad hadt van het verfterven van 't Graaflyk bewind op iernant, die, uit den zydtak, langs eene Vrouwe, gefprooten was. Keizer Albrecht, die zig reeds vleide met Keizer
de hoop van Holland en Zeeland haast voor Albrecht zyne overmagt te zien buigen, vondt zig eg- eenMnyaL ter, in deeze verwagting, bedroogen. Ter- in Hol- wyl hy te Keulen een Leger verzamelde, hadt land te» hy heimelyk Brieven aan de Hollandfche en j.0^' Zeeuwfche Steden afgevaardigd, in welken hy k°grt: te van den toeleg kennis gaf (Y). Eenigen dee-rug,zoa- zer Brieven werden Graave Jan in handen ge- derzyn field, die, terftond daarop, door gantsch ^og™ker^ Holland, Heirvaart befchryven deedt, en een hlbben. aanzienlyk Leger van Edelen en Poorters op de been bragt. De Keizer kwam, met zyne CO Melis Stoks in Jan II, hl. 181,
(O Beka in Wilhelm. II. f. 102. |
|||||
|
III. Deel. K
|
|||||
|
i46 VADERLANDSCHE X.Boer
|
|||||
|
Jan II. magt, in Oogstmaand, te Nieuwmegen; al-
waar hy den Graaf dagvaardde, onder belof- te van vrygeleide. Doch deeze, onderrigt dat 's Keizers Leger zo talryk niet was als het zy- ne, fchroomde niet, te Gorinchem, alwaar de Zamelplaats geweest was, fcheep te gaan, en den Waalftroom op naar Nieuwmegen te ftevenen. Naar maate dat hy naderde, week de Keizer agrerwaards, tot aan Kraanenburg toe. De Graaf ontfcheepte zyn Volk by Nieuw- megen, en zou voortgetrokken zyn, indien Wigbald, Aartsbisfchop van'Keulen, tusfchen beide treedende, geen Verdrag bewerkt hadt: waarby Keizer Albrecht beloofde „ te rug „ te zullen keeren, en Graaf Jan in 't gerust „ bezit zyner Landen te zullen laaten: mids „ dat hy dezelven, van den Keizer, ter leen „ ontving («);" gelyk gefchiedde. 't Ver- drag werdt geflooten, op den vyftienden van Oogstmaand (V). JbeZeeu- De Graaf, den Waalftroom afzakkende, wenpoo- kreeg, onderweg, tyding, dat de Zeeuwen, gen zig met eene Vloot van honderd Schepen, de Lek ceefsmet kwamen opvaaren, om zig met de Keizerfchen de Kei- te vereenigen. Drie dagen na 't maaken van zerfchen 't Verdrag, troffen zy den Keizer aan, die te veree- nun kennis gaf van 't gene 'er geflooten was, mgen' en riedt te rug te keeren (w~). • Zeeland De Graaf, wel voorziende, dat de Zeeu- verkiaarc wen den Keizer byfpringen zouden, hadt, voor zig voor zvn vertrek uic Holland, zynen Zoon Jan, Graa- Graave J ve Jan. 7**'" ,;
~ O") Beka ia Wiihelrao II. p. 102. Trithem. Chron. Hil-
faug. ad ann. 1300. Conf. Chron. Cohnat. ad afmum 1300. Cv) Melis Stoke in Tau II. il. iBi, 182. (jr) Mklis Stok* in jan II. U. i%. |
|||||
|
X Boek* HISTORIE. ity
ye van Oostervant (3), en Witte van Haämfte- jAN u,
de, die in Zierikzee gebleeven waren, be- volen, dat zy den Zeeuwen niet moesten be- letten fcheep te gaan; doch zodra dezelven vertrokken waren, hunne Sloten aantasten, en hunne Landen plat branden. Dit bevel was uitgevoerd. Oostervant en Haamitede hadden zig, in 's Graaven afzyn, gantsch Schouwen, Walcheren en Zuidbeveland onderworpen, en 's Graaven vyanden, daarenboven, uit Ber- gen op Zoom, verdreeven (ar). De gevan- genen werden, door Oostervant, fireng ge- handeld: waarom men hem, federt, hier te Lande, Jan zonder genade noemde (j). Graaf Jan, onderwyl te Dordrecht geko- Do Vloot
men, kreeg zodra geene kennis van 't gene der mlt in Zeeland gebeurd was, of hy beiloot de Zeeuwen Zeeuwfche Vloot, die hy langs de Lek te mg wordt verwagtte, te onderfcheppen. Elk was ge- ver- reed om hem ten dienst te ftaan. De Merwe ftlooid* en de Lek werden terftond bezet met Sche- pen. De Graaf hieldt zig op de Merwe, voor Dordrecht. En 't leedt niet lang, of Jan, Heer van Arhel, liet hem boodfchappen, dat de Zeeuwen, niet langs de Lek, maar langs dé Waale, afkwamen, en reeds voorby Tiel waren. De Graaf ontboodt, hierop, terftond de fchepen, die op de Lek lagen, en ftelde zig in ftaat, om de Zeeuwen, zo zy Dor- drecht voorby wilden, wel te ontvangen. Dee- zen,
(x) Melis Stoke U Jan IL VU 18$, 185, 18P.
. C>) Melis Stoke in Jan II. II. 187. (3) 't Graaffchap Oostervant lag in Henegouwen.
Boufbain Was 'er de Hoofdftad van. |
|||||
|
K 2
|
|||||
|
148 VADERLANDSCHE X. Boe&
Jan II. zen, den nagt te Bommel gefleeten hebben-
de, bragten 't, des anderendaags, tot voor Werkendam, toen de eerfte Plaats van Holland aan deeze zyde. De Graaf was hun reeds, te •water en te lande, te gemoet getoogen; waar- van zy zo dra geene kennis gekreegen had- den, of zy begaven zig van 't Hollandsen Grondgebied te rug naar Woudrichem* voor- geevende verder de Maaze op naar Heusden te willen. Doch toen het Hollandsch Leger naar Dordrecht te rug gekeerd was, flapten de Zeeuwen te land, en trokken naar Schoon- Schoon- hoven. Nikolaas van Kats, Heer van Schoon- hoven hoven, hieldt hunne zyde, en was overboo- M3raa-n ^£' om ^m binnen te laaten. Doch de Bur- ven zyde. gers beletten 't hém, en weezen de Zeeuwen af. Zelfs belegerden zy Heere Nikolaas op het Slot te Schoonhoven, en noodzaakten hem, eerlang, met hulp van eenen hoop Friezen, hun, door Graave Jan, toegefchikt, tot de overgaave. Hy bedong niet meer dan 't lee- ven, en werdt, nevens zynen Zoon, in heg- tenis gezet (z). De Zeeuwen, hunne Sche- pen agter laaiende, die federt den Graave in handen vielen, begaven zig meest allen naar Vlaanderen, van waar zy, van tyd tot tyd, pp de Zeeuwfche Kusten ftroopten. Sedert gaf men hun, hier te Lande, den naam van Ballingen. De Graaf keerde eerlang ook naar Zeeland: alwaar hy Renesfe's goederen ver- beurd verklaarde, en aan zyne gunilelingen wegfehonk (V). ■! ... . - Te Cz) Melis Stoke in Jan II. U. ï8j, 184, 187.
(«) Bska in Wilhelme II. f, 103. |
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 149
|
|||||||||
|
Te Middelburg gekomen, dankte hy zyn Jan II»- :,
Leger af, en, orde gefteld hebbende op de Regeering over Zeeland, die zynen Zoon Jan t '--■- in handen gelaaten werdt, terwyl Guy, 's Graaven Broeder , 't bewind in Holland voerde, deedt hy een'' keer naar Henegou- wen (&). Zyn afzyn en 't afdanken zyns Legers gaf De Bal-
den- Zéeüwfchen: Ballingen gelegenheid, om Jjj^jLej, eenen aanflag'itegen 't Slot ter Goes in Zuid- Q0es. beveland te-pn'derneemén." Scheep gegaan zynde, landden zy, een weinig bewerten ¥eer- fike, en terftond daarna werdt hét Belög van 't Slot, welk door Boüdewyn Kervinks Zoon verdedigd werdt \ ondernomen (r). -Graaf Jan, midlerwyl' in Zeeland te rug ge- Zy wor-
komen zynde, en zynen Zoon, in zyne plaats,,<jen,cbor naar' Henegouwen gezoftden hebbende, deedt ^ Rei. terrtbnd -Helrvaart be'fchryven, om Goes te Vnerswaa- ontzetten. "De Heer van Reimerswaale, aan ie, ge- 't hoofd der Poórtëreh van éenige Plaatfen inflaa£en* Zuidbeveland en Thóoleh, was van de eérften' gereedy en; ging den >vyänd, die in twee boo<» pen op hem afkwam, met zo veel dapperheid te feef, dat hy rëëne merkwaardige overwin-" ning behaalde. Dit'gebeurde, by Lodjke, op den eèrften" dag des jaars 1-301. Renestè'saan^ 1301. hang Was, door deeze'nëêrkag, der maate-verwr-""""""" zwakt $ dat de voornaamften wederom ten Laas.: de uit naar Vlaanderen? wéeken, tërwyl'dè ge«; meene hoop zig ftil hieldt (d). i, s. |
|||||||||
|
In/
|
|||||||||
|
O) Melis Stoke in Jan II. hl. i8<5, 1S8, 189,
f O Melis Stoke in 'jwi Ihvtl. 189.'
(y3 Melis Stoue lp Jan II. U. i8>r irw... .
|
|||||||||
|
K 3
|
|||||||||
|
I5Q VADERLANDS CHE X, BoEkr
|
|||||
|
Jan IL In den Zomer, begaf de Graaf zig weder»
Willem, om naar Henegouwen, laaiende ondertusfchen 'sGraa- de Regeering in handen van zynen Broeder, ven derde Guy, en zynen der.den Zoon, Willem, die nu komt in't önjcrent vyfrien jaaren bereikte; doch reeds bewind tekenen, van beleid en dapperheid gegeven der Re- hadt. Guy en Willem, oordeelende dat hun* geeringe. ne tegenwoordigheidnoodig was,om de Zeeu- wen in toom te houden, hielden zig te Mid- delburg op (e). . , . . : v. 't Bleek egter haast, dat hunne tegenwoor* Opfchud-digheid niet minder noodig was in. Holland, Utrecht? we^ ™ec eenen inval van Bisfchop Willem ' gedreigd werdt. De krygszugtige Kerkvoogd hadt, al terftond na 't treffen van de Vrede * met Jan den I, in 't jaar 1297 (ƒ)> nieuwe vyandelykheden tegen de Hollanders gepleegd, die egter, tot hiertoe, van weinig gevolg geweest waren: inzonderheid, om dat vexfchei- den' Stigtfche Edelen, met |naame Zweier van Montfoort, Huhrecht van Vïane en Jan van Linfchoüteii, met den Bisfchop oneenig, waren,, erxhern, in 't Stigt zelf,, werkS\genoeg';'ga- ven* De Hollanders ftookten k vuur ^asodee- zen twist, die eindelyk zo hoog liep;, dax.Jaft van [Ligtenberg, Burgemeester van. „Utrecht, dier:eenen fterken aanhang in dpf,Stad hadt, ende.zyde der Edelen begunftigde, den Bis-: fchop, in 't jaar, 4 299, vatten deedt,, en ee- nen, geruimen tyd in hegtenis hieldt, In *$ volgende j'aar geflaakt zynde, begaf hy,.zig naai? Rome', om afftand van zyn Bisdom te doen, -.'„„. ,',;,■>....©och
fa) Melis Stoke in Jan II. ih igi»
lP IX. $oek, «. Uli '...'. .!i .:.-..
|
|||||
|
' - M
|
|||||||
|
N
|
|||||||
|
X. Boek. HISTORIE. 151
Doch de Paus, toen Bonifacius de VIII, wil- Jan IL.
de het Bisdom niet aanneemen, en beval den Bisfchop van Munster, onzen Bisfchop, in 't bedwingen zyner vyanden, behulpzaam te zyn. Bisfchop Willem keerde, tegen den Herfst, herwaards, en begaf zig eerst naar Overysfel, alwaar hy den meesten aanhang hadt. Hier een Leger verzameld hebbende, trok hy, in de Lente des jaars 1301, naar Utrecht. Doch men floot hem daar de Poort Bisfchof voor 't hoofd (g). Dus afgeweezen, en gee Willem n'e kans ziende, om de Stad met geweld te valt in bemagtigen, befloot hy eenen inval te doen', j™i f«? in de Landen van Amftel en Woerden, Graaf Land vat Jan de II. hadt, al in den aanvang zyner Re- Woer- geeringe, deeze Landen, zo wel als alle de den« • ' goederen der genen, die raad en daad tot het vermoorden van Graave Floris gegeven nade- den , zynen Broeder Guy ter Leen opgedraagen (Ji). Doch alzo zy eertyds onmiddelyk van *c Stigt afhingen, pordeelde de Bisfchop, dat het hem vryftondt, dezelven wederom vol- komen onder zyne magt te brengen: waartoe hem 't afzyn van Guy nu fchoone gelegenheid gaf. Zelfs hadt hy voor, dieper in Holland te dringen, en zig van 't gantfche Graaffchap meester te maaken. Amftelland en 't Land van Woerden leeden den eerften aanftoot, en werden met brand en roof vervuld (f). Doch de Hollandfche Edelen en Steden, fchoon zon»
C#) Beka in Willielmo II. p. los.
Cft) Beka in Willi. II. p. 102. Brieven van Ao 1300, aan~
gehaald door Gisb. Lapp a. Waveren in C. P. Hoynck va» JPapendrecht Anal. Relg. Tom. III. P. I. £.335, CO Melis Stcke in Jan II. bl. 191. " »
|
|||||||
|
K 4
|
|||||||
|
i'5a VADERLANDSCHE
|
|||||||||||
|
X. Boek.
|
|||||||||||
|
Jan II. zonder Opperhoofd, namen een eenpaarig
befluit, om den Bisfchop met alle magt, te keer te gaan. Dirk van Wasfenaar, Henrik, Burggraaf van Leiden, Fittps van Duivenvoor- de , Simon van Benthem en Jakob van Woude, Ridders, waren de voornaamtten, die hunne on- derhoorige Landzaaten in de wapenen bragten. De Poorters der groote Steden trokken ook, in merkelyken getale, uit. De Bisfchop moet r reeds uit Amftelland en 't Land van Woerden te rug gekeerd zyn, alzo het Hollandsch Le- ger hem, op de Hooge Woerd, niet verre van Utrecht, aantrof. Hier viel, op den vierden van Hooimaand des jaars 1301, een bloedig gevegt voor, waar in, van weerskanten, veel Hy fneu- Volks omkwam. De Bisfchop zelf liet 'er 't velt in leeven, en de overwinning: verklaarde zlg t'ee- vegt te- nemaal voor de Hollanders (&). Guy van He- gen de negouwen kreeg hier te Zierikzee tyding van, Hoilan- en begaf zig, in aller yl, naar Holland, om ders' de voorige rust te herftellen (7), 't welk, na 't verftrooijen van 't Bisfchoplyk Leger, wei- nig moeite behoefde te kosten. Jongkheer Wil- lem, naderhand Graaf geworden, fchonk, in den jaare 1327, volgens de gewoonte deezer tyden, vyftig ponden zwarten tournois jaar- lyks, aan de S. Katharynen-Kerke te Utrecht, tot onderhoud van twee Kapelryen, voor de ruste der ziele van Bisfchop Willem (m). VI. De Graaf, kort na zynen Broeder Guy,ook
Cuy van in |
|||||||||||
|
Hene-
|
|||||||||||
|
(k~) Melis Stoke in Jan II. il. ïgj-193. Beka in Wilh.
IJ, f. 103. Wii.iiKLM. I'kocurat, ad annun 1300. p. 553. (O Melis Stoke in Jan IJ. W. 103.
Q») Charta Wiihclni. 1U. apui Um •rti/tuM Analecl. Tm*
V p. 343. |
|||||||||||
|
I
|
|||||||||||
|
Xi Boek. Hl S T O R I E. v 153
ïn: Holland gekomen, ftelde al zyn vermogen Jan II. :
in-;'t werk, om deezen tot Bisfchop van U- trecht te doen verkiezen. De neêrlaag en dood souwen van Bisfchop Willem h.adt bet gezag van den Bisfchop' Ligtenberger aanhang, dien 't met de Hollan- Yan ü- ders hieldt, dermaate doen aanwasfen, dat hy treckt. zynen wensch verkreeg. Guy werdt door-er.iv :.<'; een deel der Kanonniken verkooren: een an- mmh-t der deel fremde voor Adolf van Waldeck, dié zig, eenigen tyd, in Overysfel, als Bisfchop gedroeg; doch door Guy , eerlang, van al- le; gezag beroofd werdt (ra) Guy bekleedde; de Bisfchoplykê waardigheid zestien jaaren : geduurende welken tyd, , de Hollanders en Stigtfchen .in vreede leefden , en elkanderejï met raad endaad.onderfteunden (e).: < ... , Graaf Jan, volgens zyne gewoonte, we-]*nva111
derom naar Henegouwen keerende, beval jövantfl!e». bewind over Holland aan zynen Zoon , den veit. ■ Graave van Opstervan t, die, niet lang hier na, by Kortryk, in een geyegt tegen de Vlaamingen, -omkwam (j>), Willem, 's Graa- ven derde Zpon (^), dien eerst alleen 't be- wind! over Zeeland aanvertrouwd was, fchynt toen ook,'t bewind over Holland gekreegen te/ hebben., Hy hieldt zich egter , doorgaans, in Zeeland öp. ,A De Vlaamingen deeden , omtrent deezen .Tonsk-.
tyd, eenen inval in Henegouwen, en bemag- \l^f^t tigden Lesfines. Graaf Jan , om hen uit zyn eeneLan- Land te houden, .bewoog Jongkheer Willem, ding in ; om Vlaande-
00 Beka, in Guidone p. 105. ren*
(0) Melis Stoke, in Jan II. U. 1,94. •.,.,,
(f) Meus Stoke in Jan II. hl. i<;4, 195.
(jj Mems Store, f'.'j Jan II. H.. 207. |
||||
|
154 VADERLANDSCHE X. Boek.
Jan IL om eenen togt op Vlaanderen te ondernee-
man. Deeze ging dan, inde Lente des j aars 1302. 1302 , te Arnemuiden fcheep , deedt eene Landing op de Vlaatnfche Kust, en keerde, na't behaalen van eenige voordeelen, terzelf- der Stede, terug (>). De Viaa- Onvoorzigcelyk dankte hy , kort hierna, mingen zvn Leger af - alzo de Ballingen , die in Walche-" Vlaanderen waren, hier uit gelegenheid fchy- ren. nen genomen te hebben, om de Vlaamingen, tot hec waagen van eenen togc op Zeeland , te beweegen. Guy, Graaf van Vlaanderen, in eenen Veldflag tegen de Franfchen gevangen genomen zynde (V), zat nog te Compiegne in hegtenis. Des werdt het beleid van den togt vertrouwd aan zynen Zoon, G«y, die, eerlang, inde Haven van Brugge fcheep ging, afftee- kende naar 't Land van Kadzand, op de gren- zen geleegen (t"). Jongkgeer Willem kreeg haast kennis van de toerustingen der Vlaamingen, en deedt terllond Heirvaart befchryven, en eene talryke Vloot bemannen, die, op den drie- entwintigften van Grasmaand («)', uit de Ha- ven van Vlisfingen in Zee ftak, om de Vlaam- fche Vloot, die vast naderde, flag te leveren. Doch gebrek van wind noodzaakte de onze te rug te keeren, en te Arnemuiden: in te loa* pen. Kort hierna, ftak de wind fel genoeg op uit den Noorden; doch 't Volk, dat reeds aan land was gegaan , was niet wederom fcheep te krygen. De Vlaamfche Vloot, vast
Cr) Melis Stoke, in Jan II U. 195,19S,
(*) Meyerbs ad annum 1303.
(2) Meyerus ad annum 1303.
(u) Mei-U STOKE, in Jan U, hU 19$.
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE.; 155
vast tegen wind op laveerende , doorkruiste Jan II» *"
behendiglyk de enge Zeeuwfche ftroomen,en kwam, eer men 't verwagt hadt, in 't ge- zigt van Arnemuiden, Willems Vloot zou hier byna bezet geworden zyn : fchoon de ; ., Zuidbevelandfche Schepen , met naame die .--i-a- van Reimerswaale en Kruiningen, reeds met den Vloed naar huis gekeerd waren. De ove- rige Zeeuwen waren pok zoo bevreesd gewor- den., op 't gezigt der Vlaamfche Vloote» dat zy, terftond, naar een .goed heenkomen , omzagen. Men flpeg eene Schipbrug over de, Arne, langs welke, het gros van Willems; bende naar Veere week. Willem zelf hieldt ftand, te Arnemuiden. De Vlaamingen, Ar- nemuiden voprby zeilende, landden omtrent Veere, alwaar een hevig gevegt voorviel: m Welk de onzen, wien de fchrik reeds te zeep om 't hert geflaagen was, te kort fchooteny Paulus Blaauvoet was de eerfte , die, met de bende, welke hy aanvoerde, 't Slagveld ver^ liet. Hem vqlgde het overig deel des Legers, van welk eene groote menigte, in de vlugt gedood werdt (y). ■.-■"; .•;.■:-,:•-, ,;.:: Ondertusfchen , werdt te Arnemuiden , Neder?
waarfchynlyk dppr toedoen der Vlaamingen , laag,vaa een loos gerügt verfpreidt, dat 's Graaven heefwil- Volk de zeege bevpgten hadt. Willem, hieriea». aan te los geloof geevende, trok, met de wei- ge manfchap, die hy by zig hadt, in aller, yl,, naar Veere , alwaar hem de Vlaamingen go ontvingen, dat zyn meeste Volk in den loop
(V) Mun Stoke, in Jan II. il. 197-200 Spiegal-Hiftorfeal
g^>, lxv. u. 299.
|
|||||
|
/
|
|||||
|
15.6 VADERLANDSCHE X. Boek:
|
|||||
|
Jan II. loop bleef, en hy, ter naaüwer nood behou-
den , binnen Middelburg ontweek. Guy van Middel- Vlaanderen floeg terftond het Beleg voor dee- over aan'26 Stad, die, van alles onvoorzien zynde , in de Vka- 't begin van Bloeimaand, na een kort beleg, mingen, overging by verdrag, volgens welk Jongk- heer Willem en de zynen het lyf en de vry- heid bedongen. Men wil, dat Guy, kort na 't fluiten van dit verdrag , toeleg gemaakt zou hebben , om Jongkheer Willem te vatten, of van kant te helpen; indien Renesfe , die van eenen edelmoedigen aart was, hem 'dee- ze trouwloosheid niet ontraaden hadt. Doclï het Verdrag Werdt, ook ten opzigte der Poör- teren van Middelburg, niet gehouden. Guy hadt gezwooren, dat hy de Stads Vesten niec afbreeken zou, 't welk nogtans , kort na de overgaave, gefchiedde. Ook nam hy meer Gyzelaars van de Stad, dan bedongen was(V). Jongkheer Willem begaf zig terftond naarZie- rikzee iti 't Eiland Schouwen, laatende Mid- delburg en gahtsch Walcheren^ in de handen der Vlaamingen, (V); Zierikzee 't Geluk hadt Heere Guy té zeer mede ge- belegerd, loopèn j' dan dat hy 't niet verder vervolgd zou hebben. 'Hy befloofc, derhalve , van .< Walcheren over te fteekëh, om Zierikzee te^ .o bemagtigen. Hy landde op Duiveland, van
waar men, ligtelyk op Schouwen komen kon. Een groote hoop Vlaamingehj federt, zo ftii als mogelyk was, overgezet, nadert de Stad, met oogmerk , om dezelve» by verrasfing in te
fii') Melis Stoke, in jan II. il. 247,248.
£x) Melis Stoke, in jan II. 'hl. 200, tol. , *
|
|||||
|
X. Böek. H'ISTOR IE. 157
ce neemen. Doch de Burgers, op hunne hoe- ]w H»
de zynde , bersten, eer men 't vermoeden kon, tot verfcheiden' Poorten uit, en vallen , met zo veel felheid, aan, op de Vlaamingen, dat dezelven grootendeels, of door 't geweer der Zierikzeefche Poorteren, of in't water, om- kwamen. De Zeeuwfche Ballingen , die zig onder de Vlaamingen bevonden, hadden zig zo wel buiten 't heetst van 't gevegt weeten te houden, dat geen één van hun fneuvelde. Het I303, beleg van Zierikzee werde egter, tot in't vol-----------
gende jaar, voortgezet (jy).
.Graaf Jan, i midlerwyl in Holland gekomen, De Vlaa-
verzamelde een Leger te Schiedam, om Zie- ï?infen rikzee te ontzetten. Bisfchop Guy ,zynBroe- 0yernaai der, bragt ook eenig Volk op de been (2).Holland. Doch eer deeze bendengefcheeptwerden,ver- lieten de Vlaamingen de Stad, en zeilden naar Holland. Men hadt Guy van Vlaanderen diets gemaakt , dat de Hollanders gereed waren , om hem het Land op te geeven, zo dra hy zig vertoonde. En 't is niet onwaarfchynlyk , dat het geduurig afzyn des Graaven, de on- derlinge afkeerigheid tusfehen de Henegou- wers en Hollanders (a), en de flegte ftaat van 's Graaven zaaken in Zeeland, de gemoede- ren veeier Landzaaten van hem hadden be- gonnen te vervreemden. Immers Guy beflooe den (leven naar Holland te wenden. Hy liep den mond der Maaze in, toen de Widele oïWyde Hee* k geheeten(&), en zyne aankomst verwekte zo ' groo-
(y~) Melis Stoke, in Jan II. tl, 201, 208-204.
'P**) Melis Stoke in Jan II. il. 201. («) Me Melis Store, in Willem II. il. 92.
£tS Wilhelm, Procura!, sd annum 1504 f. 5Ö2.
|
||||
|
158 VADERLANDSCHÊ X. Bobk.
|
|||||
|
■Jan II. groot eene onfteltenis hier te Lande , dat
Graaf Jan gereedelyk befloot, tot het maaken
Verdrag van een Verdrag : welk in den Zomer des
Craave" iaars I3°3> getroflèn werdt. De voorwaar*
Jan en den waren voordeelig voor de Vlaamingen.
leere „ Gantsch Zeeland tot aan de Maaze werdt Guy* „ aan Guy van Vlaanderen afgeftaan. Zie- „ rikzee alleen bleef in de magt des Graaven; „ doch mocht niet fterker gemaakt worden, „ dan het was. De Koopluiden en alle ande- „ ren, de Ballingen alleenlyk uitgenomen, „ mogten vryelyk in Holland komen en han- „ delen. Zo 't Verdrag, van de eene of de „ andere zyde, verbroken werdt, moesten , ,* j, 'er, vier maanden na 'f ontzeggen, dat is, „ na 't verklaaren van den Oorlog, verloopen, „ eer men de vyandelykheden beginnen mögt." Na 't fluiten van dit Verdrag , keerde Guy met zyne Vloot naar Vlaanderen, en de Graaf bleef in Holland (c). VII. Hy hieldt zig, den volgenden Winter , in Ziekte den Haage, daar hem eene zwaare ziekte o- vanP*aa* verviel. Guy kreeg hier ras kennisvan, en Guy vér- oordeelde, dat het nu tyd was , om hem den klaart Oorlog te verklaaren; gelyk hy deedt. De hem den Graaf, zig te zwak bevindende om zelf een Oorlog Leger te gebieden, droeg het gantfche bevel nfeuws. zynen Zoon Willem op, die egter met Bis- fchop Guy raadpleegen moest. Ook werdt \ I3°4' hem, met bewilliging der Edelen en Steden, de Regeering des Lands afgeftaan. De Poor- ters van Zierikzee in 't byzonder kreegen ee- nen Brief, by welken de Graaf, gezien heb- ben- Ce) Melis_Stoke, in Jan II, U. 204, 205. |
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 159
bende, hoe kwalyk zyne Vyanden de Vreedt]m Ui
hielde», verklaarde, alles wat de Stad, by Willems fyns Soons raedt, ofte by de raede van den poorteren, tegen hen, ondernemen zou, te zullen houden vaste ende geßaede, als ofhy het felfs gheraeden hadde (d). Graaf Jan begaf zig, kort hier op, meteen ziekelyk lighaam, naar Henegouwen, van waar hy nimmer we- derkeerde. Tegen het uitgaan der vier maan- den na de Oorlogsverklaaring, hadt Jongkheer Willem eene aanzienelyke menigte Volks in Hol- land byeen gebragt, beftaande uit Edelen en Poorters. De Edelen, 't geene zelden gezien was, zouden hem, op hunne eigen' kosten» de Gemeente, met dubbele manfchap, die- nen. De Verzamelplaats was te Schiedam en te Vlaardingen (/), van waar het Leger naar Zierikzee overftak. De Kennemers , West- friezen en Stichtfchen volgden, binnen weinige dagen. Al dit Volk werdt in Zierikzee ge- legd. De Poorters deezer Stad hadden, reeds voor Willems aankomst, het SlotBloodenburg bemagtigd. Willem zelf belegerde Bridorp, welke Plaats Vlaamfche bezetting inhadt. Doch hy trok eerlang by Verdrag af, bedin- gende , dat die van binnen het Vuurbaken van den Tooren, waarop de naderende Vlaamfche Vloot zeilen moest, intrekken zou- den: gelyk gefchiedde ("ƒ)• Doch deeze voor- zorg was vrugteloos. Men zag de vyandelyke. Schepen, eerlang, behouden aankomen. Jongk-
»
(V) Zie Zint. uit deeren Brief ty Boxhorn óp Ueigbrsi»
II. Deel H.,109. («) Wilhelm. Procubat. ad annum 1303. p• 562.
(f) RttLis Stoke, in J*n II. il. ac<v £07> 208 ,,209. |
||||
|
i6ö VADERLANDSCKE X. Boe£
Jsn II.' Jongkheer Willem, kort tevooren, Ridder
gellaagen zynde, deelde dezelfde eer veelen
Scheeps- Hollandfchen Edelen, tot agtenveerug in ge»
lthenlUS" ta^e' me(*e: waar^chynlyk om hen aan ce mos'
3ongk digen, om zig, in den ftryd tegen de Vlaa* heer Wil- mingen, Ridderlyk te kwyten. Toen de lem en de viaamfche Vloot in 't gezigt was, begaf hy gen^hi" z'§ °°k fcneeP met zvn Volk, kruisfende in weiken 't Gouwe, tusfchen Schouwen en Duiveland, hydene-om den vyand af te wagten. De Vlaamin- derlaag gen jamden ^ met Heere Guy aan 't hoofd, en iyst" onder 't geleide van Jan van Renesfe (g) , op Duiveland: alwaar de onzen, onvoorzig-* tiglyk, en tegen Willems bevel, insgelyks, ontfcheept werden. In 't eerst , fcheen de vyand te willen wyken; doch toen de onzen grootendeels aan land en reeds aan 't voort- trekken waren, werden zy door eenen hoop Vlaamingen van agteren overvallen , en op de vlugt gejaagd. Veele Hollandfchen fneu- velden hier: onder welken Willem van Hoorn, Proost van Utrecht, Nikolaus. Per/yn, Dirk Per/yn (A), Dirk van Haarlem, Dirk van Zui- len en Zweder van Beverwaard, mee naame, genoemd worden (/_). Jongkheer Willem zelf ontkwam 'c gevaar ter naauwer nood (£), zig bergende binnen Zierikzee. Bisfchop Guy wordt gevangen genomen. Kortom, de Vlaamingen behaalden eene volkomen' over- win-
(sO Ongenoemde Klerk, il, 194. Wilhelm. Procurat.
ad annum 1304. p. 564. C/;) Egmonder Doodlyst ad- d. 25 Martii.
,, £i) P'EKA in GuJdone p. 106. Wilhelm. Procurat. flä annum 1304. pï, 564. . ' ••„ CA) N. Tri vet. Annal. ad anuum 1303, p, 336. C» Nan5
c«C|roR..Conti!J. ad annum 1303.. .;;;_ ,-..1.,.; \\'- |
||||
|
X. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
161
|
|||||||
|
winning, op Vrydag voor dtn Palm-Zondag Jan II.
desjaars 1304 (/): welke Vrydag thans viel, op den twintigften van Lentemaand. •I Des anderendaags, vertoonde de Vkam- Gantsch fche Vloot zig voor Zierikzee, ih fchyn of zy j,Jjj^ijj de Stad op nieuws belegeren wilde : doch onder- alzo Guy zig nog met de hoop vleide van werpt zig Holland te overweldigen,. zeilde hy, op den t1e"Vlaa' vierden, dag, derwaards. In den mond dermin§en' Maaze, voor Geervliet, gekomen, eischte hy , door boden , die alomme uitgezonden werden, dat- gantsch Noord-Holland , waar- door, in dien tyd* al 't Land tusfchen de Maa- ze en Kennemerland verftaan werdt , hem voor Lands-Heere aannam. De fchrik Voor zynernagt, en de behendigheid van Renesft, die Heere Guy hier de hand boodt (tn%< had- den zo veel vat op de gemoeden der Land- zaaten, welker fommigen ook. t'onvrede wa- ren over de Henegouwer Regeerlnge , dat men Guy alomme hulde - zwoer. De Sted rt Delft, 'Leiden, Gouda, Schiedam , Schoon- hoven, en verfcheiden' anderen namen Vlaain- fche bezetting in: en al't Land., van deMaa- ze af, tot den, Hpme,,Mt.ïs, tot den Haar- lemmer Hout toe, onderwierp zig^ den' niéu- wen Heere. Dordrecht en Haarlem alleen bleeven; Graave Jan getrouw, en eene . toe- vlugt van allen, die zyne, zyde hielden (jf). " Terwyl de.zaaken dus (tonden, ondernam Inval der
".'*.,: T Hertog*
■ ■■'■: ':..>■ :.".' .'."•■ : i bSS" van Bra
, ^O Melis Stoke in jan II. lt. 209, aio, 211 , £12. * " Spïegc! Htstoriaal, Cap. L5CVI. U. 300. (m) liEKA in Cuidoiie, p. ~io6. MeyErus ai cmnum 1504. (>0 Mems Stoke in Jan II. il. 212, 213, 314. Spiegel Hiscor. Cap. i,XVI. iU 390. III. Deel. L
|
|||||||
|
lei VÄDERLANDSCHE X. Boer.
|
|||||
|
Jan II. Jan de II, Hertog van Brabant, onaangezien
het Verbond , in 't jaar 1300, met Graave
T3"*. to Jan, gemaakt (0) , eenen inval in Zuidhol-
hmi, lan<3- Te onvreede over den afftand van de
Oppermagt der Stad Dordrecht en der naaste Landftreeke, in 't jaar 1283, door Hertoge Jan den I. aan Graave Floris den V. gedaan Q>), oordeelde hy, dat hemde kansr, om hét verlooren gezag te herwinnen, tegenwoordig te fchoon ftondt, dan dat hy 'er zig niet van bedienen zou (#). Hy trekt dan , aan 't hoofd van een aanzienlyk Leger, door de Lange Straat, tot voor Geertruidenberg, zonder eè- nigen merkelyken tegenftand te ontmoeten t en heimelyk verftand houdende met eenigén van binnen, werdt hy , in korten tyd, der Stad meester. Vertrekkende , ontving hy Gyzelaars van alle de Dorpen bezuiden de Merwe, tot aan Dordrecht toe j voor welke Stad hy 't beleg floeg. ' Guy van Vlaanderen, den voortgang der
Brabantfche wapenen verneemende, vervoeg- de zig te Woudrïchem, alwèaf hy een rrrond- gefprek hieldt met Hertoge Jan. Men wil, dat zy hier, wegens de verdeeling van 't Land, oneens raakten. De Henog en Guy begeerden ieder een deel van Dordrecht. Doch over 'deeze deeling ontftondt zo veelgefchil, ..r . dat de onderhandeling vrugteloos afliep (>).
De Bra- £oo ging 't ook met het beleg der Stad. 't
wordeö. *™** teMerwede, welke de Stad dekte, moest
eerst
■•Co~)Z\e liier voois il. 143, i, 'V'
lä Cfi) Zie X, Boek, bl. 35.
(q) Ongenoemde Klerk l/l. 159. : - , ,
CO Melis Stoke in Jan II. U. 314» 215,21$.
|
|||||
|
JÉcM&fc 2 lH.1 SIX D R I E. tÓ"3
;«eist bemagtigd worden, ©och voor dit Huis, Jan iit
,aitfwél.bejïiMd was^ e« dapperen weder-ftand -fcjOOjdj:j,r Jiietindec Brabanders't hoofd.Die van genood* .D&rdfeoJnj Wdeti. Nieolaas van/Putten ge-^^ eÜa^näl » du' -hy-, in I deezen hagchelyken tyd:, Land w !ïh 'siCPmsven plaats, de. Regeering des Lands mg te 'J&mlzig ngeniejn twüd&.» zo lang de Graaf enteren» i^o5|khee^v^¥iHemalweezig waren (*)» Enhy, .Merini|bewilligd I hebbende ,' voerde thans 't ^gebied bindende' Stad. -..-. Hy .deedt, van tyd -JCAt, f^d gelukkige uitvallen v en noodzaakte ,d|e Brabanders, eerlang, tot aan Waalwyk, te rug, te Myken,. Hier gelukte het hem,zelfs, .•feet Brabantsen heii" te (laan: waarna hyiden ibrandftak in Waalwyk, en,. op den heroagt, ;Van Geerjmidenherg, zonder moeite, weder- om meester., \yejdt» Hertog Jan,. geene kans . diende a om, zyn oogmerk ;t.e bereiken, week!» 4ner, hetiPvej^fehot zynsLeeggr, dieper in Bra- jbantirtfirug (>)., os 13 rci .-■■■ ni Qndertusfchen hadt Guy Utrecht bemagtigd ütredit
t£#), cDeeze Stadwas thans in twee partyfchap- door de gen verdeeld^ c^an welken Jakoh van Ligtenr Vlaamin- Ijerg en ^fnhrep, 4e Fries hoofden waren. fttteüEi J>e Ligtenberger aanhang hadt, federt de vare jh^pg yjyi ,Quy van Henegouwen tot de Bip* fcboppelyke waardigheid, het meeste aanzien gehad. Dp.cb eenigen tyd na 't gevangen i|e emen :4es Bisfpjbops,, begon de andere tpafc- ; ity 't hoofd op te fteeken. Renesfe, die zig
binnen Utrecht begeven ,hadt ^ Jiielp deeze i P^
O) Extfsrfl uit de Reken, "der Dordr. Ontvang. tyJwJjtïM
Dordrecht, W. 731. ■ .,; ■■.". ' ■ ■ ." *.'. ''•."• (O Melis Stoke in Jan II. bh 31?, uit
C'0 M&YEItus ai utmüm 1304,, . •,. , ■ . ,'• ^~~< " ;m • i tu t 1 ■
Lê 3 v"
|
||||
|
i64 VADERLANDSCHE X. Boek.
Jän II. party ftyven. De tweedragt, eenen tyd lang
:heimelyk gevoed, borst éindelyk uit , tot '•"-'.■■•' openbaar geweid. Ligtenberg en eenige an- deren werden, in eenen oproer , doodgeflaa- gen. De aanhang van Lambrëcht de Fries maakte zig meester van de-Stad, en liet 'er terilond Guy van Vlaanderen binnen, die de Regeering naar zynen zin veranderde (V): en JWillem van Gulik, zynen Neef, totBisfchop I poogde te doen verkiezen: 't welk egter niet gelukt fchynt te zyn (w). Ook fneuvelde Wil- -lem,. niet/lang hierna (4), in een gevegt ,,tusfchen de Franfchen en Vlaamingen (V). s -.»De Vlaamingen zagen zig nu van; byna gantsch Holland en Zeeland, en van de Stad Utrecht meester. De meeste Steden waren •voorzien van . Vlaamiche bezetting. Daar /eheengeen middel meer overig, om hen te -verdryven; zo langde Graaf, door zynézieks- te, in Henegouwen, en Jongkheer Willenr, 1 -door den gevaarlyken toeftand der zaaken, in - -Zeeland, opgehouden werd^.' Men begon dan deeze Landen reeds voor vèrlooren te rekev- I -oen-, <en als een Viaamsch swingewest aan te •merken, wanneer een onvoorzien en in fchyh gering« toeval den ftaat der ;zaakeh eenen ge- lukkiger keer deedt riéemen. ; , '. • VIII. Witte van Haamftede, natuurlyke Zoon van }Yitte^an Florisden V, die zigakoos by Jongkheer Wil-
Haamfte-. / „ .-...."&.■■ ■ ..'. [f o %.... | \em • ■•■■; Tf?--MK» Stoke is'jatï II. W. '215. De Vermeerderde
Bbka tl. 196, 197.
(w) Melis Stoke in Jan II. il. 216, Beka in Guiclone.
f, k>5. ." pO lf\ '" p •>'■ '"■ ' • ' (je) Melis Stoke in Jan-II. tl. 254. •• >. '■•*
(4) In Oogstmaand dés jaars 1304.
|
|||
|
X. Boek. -HISTORIE. 165
lern gehouden badt, was, kort ra't vertrek jAN h,
der Vlaamfche Vloote van Z krik zee , niet een enkel Schip, in zee gefteken, om kond- ^eeget'de [fchap van Guy's bedryf in Holland te neemen. Holland- Doch de Maaze niet hebbende durven inloo- fche Ste- pen, was hy ,'iiN.oordwaards aan , langs de de"om Hollandfche kust, voortgezeild tot aan Zand- ^ ajj££ voort. Hier aan land geflapt, vernam hy haast, zetting hoe 't in Holland gefcbaapen ftondt. Men be- uk te rigtte hem, dat de meeste Steeden Vlaamfche dryven- bezetting ingenomen hadden, en dat men Haar- - , lem en Kennemerland, dagelyks, aan boord
was, om zig, insgelyks, den nieuwen Heere te onderwerpen. Hy hierop met verontwaarr diging aangedaan over de lafheid der HoJL- landeren, fpreekt elk, die 't nog met Graave Jan hieldt, een hert in 't lyf, en begeeft zig, in alleryl, naar Haarlem , alwaar hy , met open' armen, ontvangen wordt. Straks hier- op, wordt hem 't bewind der Regeeringe in handen gelaaten. En hy, elk verzekerd heb- bende , dat Jongkheer Willem hem gezonden hadt, om 't Land van de VJaamfche overheer- fching te yerlosfen,, vaardigt terftohd Brieven af aan alle de Hollandfche Steden, welken hy kennis yan; zyne aankomst en oogmerk gaf, en aanmoedigde, om tegen 4e Vlaamingen op te Haan (^). ' - • De Steden, meer verbluft door de fchie- Delft,
lyke aankomst,.der, VÏaamingen, dan gediend g^"' met Guy's Regeeringe :,! omhelsden Haam-dam, ftede's voor{lagrgreetiglyk. j Binnen twee da- Vlaardin- gen , ontving hy, van alle kanten, toeftem-f£" van, |
||||||||||
|
* «? y' m
|
mend fche over.
|
|||||||||
|
(jO Melis Stoke in Jan H- tl. si6, 117.
L 3
|
||||||||||
|
?iS6* VAÖERLÄNlDSCHE X,SoEfc.
Jan I. meM: antwoord', -éfi terftöhÜ 'hierop', $tg
heep- itièn de Poorters alommë 'ópflfaah ' tëgén ' tte fching Vläamitigen. Delft doof zekeren Ökkmbèrg verlost. }n beweeging gebragt (z), was de ;eërftë Sie , aé- Viaämfc-he bezetting ter Sfad uit dreef» Hier öp volgde Leiden v welks Poorters, dé Vlaamirigen verjaagd hebbende, 'dé Gyzèlaér's» die men Heëre Guy hadt moeten geeven-, ifteé geweld , van Gouda te rug haalden. Gantsch Delfland , met naaine de Stad Viaafdingén'ï, hielde den zelfden voet. Té Schiedam, hiel*- pen de Vrouwen de Vlaamingch doodfl&an 'en Schoon- verdryven. Te Schoonhoven, was NikdlääS doorU van Kats, uit zyhe gevangenis (#) geflaakt Toogk- zynde, wederom aan 't bewind geraakt, ëO heer Wil hieldt het Slot voor dê Vlaamingen bezet», lem ge- j)ocn eenige opfehuddingè onder de Burger wonne , ^ bemerkende, hadt hy zig, in Përfooiïj Stadwäards begeven , ottl te zien> v/at 'ér't gaans ware. De Burgers, verre van zig,dooi: zyne aankomst, te laaten ftillen, hielden hem vast,!èn zonden hem naar Dordrecht» Toen belegerden zy't Slot, ;welk , dooriy- ften Zoon verdedigd Werdt. Jongkheér Wil* Iëm én Witte van Haamftede , aan 't hoofd van eëmgë Zeeuwen , Ketinémërs en Wesi> friezen , .kwamen, na verloop vaii eénigëq tyd, ook voor dit Slot, en beftormden het hëviglyk, G>m voor het fchietën der Bufgt- zaaten beveiligd te zyn, deèden zy den oüdéri , Heer van Kats binden aaq èèn ftörmtuig* Y welk tegen't Slot aangevoerd werdt. De Zoon • • • -■ ;;'.'■...,''■ . bè- Cz) Frag. Veter. Chron. apui Matth^i'm Analeft, Tmth
'. , l,p- 62.
Ie) Zip hier voor, b(. 148.
|
||||
|
X. Boek, HISTORIE. 167
befloot eerlang tot de overgave; doch moest, Jan IÏ.
zo wel als zyn Vader, in "s Graaven gevan- genis gaan. De Burgtzaacen werden, tegen eenige Hollandfehe gevangenen, die de VÏaa« mingen in Duiveland bekomen hadden , uit- gewisCeid (b~). Witte van Haamftede, die den raeesten yver tegen de uitheemfche overheer- fching.getoond hadt, werdt, federt, de Gees- /èl der Viaamingen genoemd (V). Guy van Vlaanderen bevondt zig, ten ty- De Vla-
de deezer omwenteling van Holland, binnen mingen Utrecht (*f); alwaar Renesfe zig ook ophield: na^u«. die , voor diergelyke opfchudding bedugt, Guy riedt, naar Gouda, daar men 't nog met hem hieldt, te wyken, en van daar, langs den Ysfel, uit Holland te vertrekken. Guy volgde deezen raad, én ging, met eenen grooten hoop verjaagde Vlaamingen , fcheep in eene me« v nigte Koggen, die op den Ysfel reisvaardig lagen. Langs deezen Stroom , in den mond der Maaze gekomen, voer hy, over 't Hol- lands diep, naarde Gravelingen, tusfchen O- verflakkee en Schouwen, met oogmerk,zo 't fchynt, om Zierikzee aan te doen, Dochver- neemende, ,dat die van binnen op hunne hoe- . de waren, en zelfs eene Vloot gereed hadden, om hem te ontvangen , veranderde hy van koers, en zeilde Jangs de Zype , en verder, tusfchen Zuid-Beveland en Thoolen,de Schel- de op, naar Vlaanderen (e). I ,::u,vi v... i ■ -Hol-
(5) Meos Stokb in Jan II. bU 216, 217, 218, »9» 221,
»33» 255. (e) Meyerus ad mnum 1304. (.i) Beka, in Guidone p. 106. 00 Melis Stoxe Is Jan II. U. iij, 221. L 4
|
||||
|
m VADERLANDS CHE X. Boek:
Jan II. Holland dus van de overheerfching der
IX. Vlaamingen verlost zynde, was men bedagt Gelegen- op middelen, om dezelven ook uit Zeeland te heid tot Verjaagen. En dit gelukte, niet lang hierna, drvven"" Doch het verhaal van de gelegenheid hiertoe der Vlaa- moet van wat hooger opgehaald worden. mingen By het Verbond, in het jaar 1297, tus- iiit Zee- fchen Graave Jan den II. enFilips den Schoo- an ' nen, Koning van Frankryk, geflooten, hadt 'f':7 de Koning, gelyk wy gezien'hebben (f), be- loofd , den Graave, tegen Guy van Vlaande- ,J ,■ ren, te zullen helpen. De voorfpoedige Kryg, dien hy, federt, in de jaaren 1300 en i3oi,: in Vlaanderen voerde, deedt Graave Jan-ook merkelyken dienst, laatende den Vlaamingen geene gelegenheid over, om zich diep in de Hollandfche zaaken te fteeken. Doch de Veld-! togt van den jaare 1302 was gelukkiger voor de Vlaamingen geëindigd. De jonge Guyy het Franfche'Leger, op den elfden van Hooi- maand des gameiden jaars , geheellyk geflaa-i gen hebbende, kreeg allede Vlaamfche Ste- den, te vooren door de Franfchen overmees- terd, wederom in zyne magt (g). Deezevoor- fpoedige keer zyner zaaken, lieten hem van toen af, de handen ruim, om Graave Jan te be- oorloogen. Het verdrag van den jaare 1256 gaf den Graave Jan van Vlaanderen, na 'taffter- ven van Graave Jan den I. zonder kinderen, regt op Zeeland ßewesten-Schelde (Ä): welk regt hy, eer hy naar Frankryk gevoerdwerdt, aan zynen tweeden Zoon, den jongen Guy, ::' hadt 'OOHier voor, bl. f>,y. ; .,; .j '; , ,,,
C e) Meykrus ad estmn\ 1302. ,]■ i ,;,, ■ ,
(jf* Zie IX. Bock, II. 4. * 1
|
|||
|
X. Boek. HISTiOR IE. h 169
hadt afgeftaan. Deez' hadt, hierop, Graave Jan
Jan den oorlog verklaard. Doch Fiiips de Schoone floot, op den'twintigften van Bloei- maand des jaars 1303, een Verbond van'Vre- de en onderlinge bef'cherming met Eduard den I.' Koning van Engeland: welk. zo voordee- lig voor Graave Jan, als nadeelig voor de Vlaamingen was: hebbende Fiiips den Ko- ;. ning van Engeland weeten te beweegen, om den Graaf van Vlaanderen niet te begrypen onder die Vorften, tegen welken hy-zig-niet verbinden wilde, de wapenen, ten behoeve; des Franfchen Konings, te voeren: tervvyl Fiiips uitdrukkelyk verklaard hadt, ten behoe- ve van Koning Eduard, niet tegen Jan,Graa- ve van Henegouwen, in Henegouwen te wilien oorloogen (5). Dit Verbond hadt, waarfchyn- lyk, Guy van Vlaanderen te eer doen befluv- ten tot het Verdrag met Graave Jan, welk in den Zomer deszelfden jaars getroffen werdt (7): doch niet lang ftand hieldt. . Ko- ning Eduard hadt, ondertusfchen, zyne voo- rige verbindtenisfen met Vlaanderen, in zover- ■ .. <- re, (Q .ZiOier voor hl. 158.
' (5) M. Publ. Angl. Tom. I. P. IV. p. 24, 25,
Men vindt van dit Verbond ook gewaagd, in een Ver- zoekfchrïft, ten deezen tyde, in 'tNorffiandisch,.opge* field, en gerigt aan de Gemagtigden der Koningen van Frankryk en Engeland tot vereffening der gefchillen over geleeden' zeefchade, door die van Se/and, Holland, Frife en anderen. In dit Verzoekfchrift, fchynt den Engelfchen Koning de Opperheerfchappy over de Zee van Engeland, en óver de Eilanden, in dezelve gele- gen , taegefclireeven te worden. Men leest bet bv Seldenus, in Mud Claufo Libr. 11. Cap. XXVUI. p, $t, 461. i ■ LS
|
||||
|
t7o VADERLANDSCHE X.Boek.
|
|||||
|
Jan II. re, vergeten, dat hy den Franfchen Schepen
leverde, om langs de Vlaamfche Kusten te kruisfen (&). Doch Guy, ftout op het geluk zyner wapenen, liet egter niet na, Graave Jan te beoorloogen, tot dat hy, gelyk wy gezien hebben, op 't onverwagtst genood* zaakt werdt Holland en 't Stigt te ruimen. [ Nieuwe In Vlaanderen gekomen,: rustte hy niet toeras- lang, maar begon al ras eene Vloot gereed te Jjgf^L. maaken, om Zierikzee, de eenigfte Stad in mingen."Zeeland, die 't met Graave Jan hieldt, mag- tig te worden. Jongkheer Willen, naar Hok land vertrekkende, om Schoonhoven te hel- pen winnen, hadt de Regeering der Stad en 't beleid des Oorlogs Jan vanl&uiningen en Boudewyn van Teerfike toevertrouwd (7). Hy zelf, of de Graaf, zyn Vader, hieldt, on- dertusfchen, by Filips, Koning van Frank-- ryk, volgens het gemaakt Verbond, om on« derftand aan, die eindelyk beloofd,werdt. Pranfche Reinier Grirnaldi van Genua, een beroemd hulp her-2eeoverfte, hadt zig, omtrent deezen tyd,, eefchUtt met zestien Galeien, in 's Konings dienst be- ' geven. De Koning voegde hier twintig an- dere Schepen (6) by. En deeze gantfche Vloot, over welke Grirnaldi als Admiraal ge- boodt, werdt, tot onderftand van Graave Jan %. en de Hollanders, herwaards gezonden (tn). De
C*) Vide Aft. Publ. Anpl. Tom. I. P. IV. p. $v, 32, 33.
(l) Melis Stot-e in Jan II. hl. aai. (m) Meyerus eä ami'um 1304. Joann. Viixani Lil/r. VIII. Cap. 77. ........ ., (6) Sommigen fchryven, dat 'er maar elf of twaalf
Galeien; doch agtendertig andere groote Schepen by- een gebragt werden. Zie Melis Stoke in "jan II. hl; |
|||||
|
X. Boer. H I ST'ORIE. 171
De Vlaammgën Waren, ondertusfchen, on- Jan ir.
der 't beleid van Heere Guy, met eene fterke zierikzee Vloot, voor Zierikzee gekomen, alle hunne belegerd kragten; infpannende, om de Stad fpoedig te boorde overmeesteren, Güy, om 't Beleg, vari ver- ge^mm" feheiden' kanten tevens, voort te zetten, be- floot, de Haven met Koornfchooven toe te dammen; en langs den dam, de Stad te na- deren. Men wil, dat die van binnen het leg-' gen van deezen dam ligtelyk zouden hebben können beletten, hadden zy, toen zo wel als naderhand, geweeten, hoe ver zy met hunne" O'ßelen, eene fóort van fchietgereedfchappen, met welken men zeer groote Pylen fchoot, rei- ken konden. De Haven toegedamd zynde, floeg Guy zyn Leger rondsom de Stad, dezelve ten riääuwften beflooten houdende. Twee Bly- den. werden ten Noorden, ééne ten Zuiden van de Haven opgeregt, die fteenen van drie- honderd ponden wierpen. Doch die van bin- nen, ook wel voorzien van Blyden, dreeven de fteenen, die óp hen afkwamen, den vyand ?wèderöm toè: fomtyds met merkelyke fchade van, zyne ftormgevaarten. Onder deezen, be- dienden de Vlaamingen zig van Katten, zynde houten gevaarten, met welken, de muuren on- dergraavëö,-of gebeukt werden; en van hooge Ev&n'kobgens van welken men, of met pylen .* fëhöot, of luiken nederliet op de muuren.' En het gelukte, federt, den Belegerden, door niiddel van fakkels, aan pylen vastgemaakt, den brand te fehieten in eene groote Katte, die ge- heel verteerd werdt. De vlam floeg zo hoog,- dat menze in Holland, tusfchen Vlaardingen en gphiedam, befsheidenlyk zien kon. De Be- ie- - |
|||||
|
i
|
|||||
|
i;a VADERLANDSCHE X. Boek;
II,. legeraars, de Scads Graften gevuld hebbende,
'..'""bellormien, van tyd tot tyd, de Poortenen muuren; doch zy werden geduurig, met zwaar ^verlies;, afgeflaagen en te rug gedreeven. De Zierikzeefcne Vrouwen toonden ook haaren • moed, in deeze gelegenheid, draagende den Mannen fteenen aan, en zig benaarftigende, om dep brand, die, door 't fakkelfchieten, in, de Stad verwekt werde, fpoedig te blusfen; of om den voortgang der vlamme te fluiten, door 't om verre haaien der ontfteken' Hui- zen. De Belegeraars, geene kans ziende, om de Stad, ftormenderhand, te bemagtigen, befloo- ten haar uk te hongeren. Het langduurig Beleg hadc 'er den voorraad reeds merkelyk doen min- deren; tot zo verre, dat de Beesten, met het dak- en bedftroo en het verrotte graan uit de Stads grafc, welk met leevens gevaar naar bin- nen gedeept werde, gevoed moesten worden («). De belegerden, van hunnen nood aanJongk- heer Willem kennis gegeven hebbende, be- woogen hem, om, in alleryl, Heirvaart in Holland te befchryven, en eene Vloot, te Schiedam, in gereedheid te,, doen brengen (o). Men vindt aangetekend, dac de gant- fche Raad van Holland, waardoor men, waarfchynlyk, ,de Edelen en Afgevaardig- den^ der Steden verftaan moet, omtrent deezen tyd* ook te Schiedam vergaderd was (j>): veelligt, onder anderen, om voor het uit- (b) Melis Stoke tójan II. il. 223, 224, 225, 246, 227»
228, 2.29, 230, . ,','. <; ■ ,
(o ) Meus Stoke in Jan II. hl. 225, 226, 230.
lp) Extract uit de Reken, der Dordr. Ontv. by Balen Dordr, il. 731, Ongenoemde Klerk, bl,t 198. , [,:j
|
||||
|
X. Boek. «I STÖR I E. 1^3
rusten en bemannen der Vloote zorg té draa- Jan II.
gen. En deeze is de eerfte reize, dat ik, in oude flukken, van de Edelen en Steden, on- der den naam van Raad van Holland, gewaagd vind, zynde den naam van Staaten nog niet in gebruik. Jongkheer Willem zondt ook aan den Franfchen Admiraal, Grimaldi^ dié reeds kort voor 't bemagtigen van Schoonhoven, in perfoon hier geweest, doch wederom ver- trokken was, en nu met de Vloot nog bleef fammelen; om hem, tot het fpoedig voort- zetten, der reize, aan te fpooren (#). Eindelyk zag men Grimaldi, met de Frari- De Ad-
fche Vloot, de Maaze inloopentot voorSchie- <"™al]d- dam: alwaar hy, van Jongkheer Willem, metkom^meE blydfchap verwelkomd; werdt. Men befloot, Franfche geenen tyd te verzuimen, om Zierikzee teont- hulp, in zetten. De Hollandfche Vloot, voor!Geer- de Maa" vliet leggende, was reisvaardig. Grimaldivaa'rumet hieldt zig, derhalve, niet lang in Holland op: de Hol- maar den voortogt neemende, voer hy langs landfche het water Bornisfë, welk eertyds de Landen vlo°* van Vooine en Putten van elkanderen fcheid- täL» de, doch nu grootendeëls verland is; tot in,**l 't Haringvliet: werwaards hem de Hollandfche ' "■ ■":, Vloot; voegde. Een hevige ftorm hiëldt de-• ■.»•.- Vlooien, hier drie etmaalen cp: waarna zy, .wsiii koers zettende Westwaards aan* en toen wen-, denden, om 't Eiland Overflakkee * de Grave- lingen bereikten. Hier, in 't gezigt van Zie- rikzee: gekomen, vuurden de Vlootelingèft van de toppen der masten, om den beleger- . den kennis van. hunne aankomst te geeven: 't ïh welk, (j5 Meus Stoke ï» Jan H. il, £23 j «25 j 226, 33e,
|
||||
|
ï74 VADERLANDSCHE %, Boy^
•Jaê II. welk,, uit de Stad'-» met -vutten,,; beaaewoord
werdt. Zo groot was thans de ftiljte, dat'ile Vloot, naauwlyks een' boogfcheiit wegs, op eenen dag, afleggen kon,. Eindelyk „ raakten de Schepen, Sonnemaar en den hoekvan I>rei- rfchorj voorby gevaareft zynde, tot m%\ Betten-* waarde in Puiveland» digt onder Zierikzee, alwaar zy 't ^nker vallen lieten, hebbende vol- le veertien dagen'op-de Stroomen gefukkeld. Mjdlerwyl, gebrek aan mondbehoeften ge- kreegen hebbende, wagttea de Vlootelingen, niet fmert, naar den voorraad, die hun, uit ! f Holland, toegevoerd moest worden; doch den Vlaamschgezinden Zeeuwen, die verfcheiden' ligtgewapende Koggen in 't vaarwater hielden, V; gedeeltelyk, in handen viel. De Franfehe Ga» ... , , leien, federt jagt maakende op deeze Koggen, -. . zuiverden 'er de Zeeuwfche ftroomen volko- ' «-5 rnenlyk van. In-'t hyzonder., vindt men ge- ,',.'. jmeld, dat zy,van-de Hollanders geholpen, op Zon,dag den negenden van Oogstmaand, v,. .verfcheiden' Zeeuwfche Koggen op. ftrand - >■ :'■ jaagden (V). . , ... : .;...< Scheéps-, Guy van Vlaanderen, by tyds kennis ge-
ftryd op .kreegen hebbende; van de nadering der ver- y0^°2i^!eenigde Vlooten, liet tienduizend man ronds- rikzee. om Zierikzee leggen, en begaf zig, met hét overig deel zyns Legers, aan boord zyner Schepen, die, voor de iStad. ankerden. Op den „tienden van Oogstmaand, raakten de Vloo- den: aan elkandergn, öp 't Gouwe tusfchen .Schouwen en Duisre.land, niet verre van Zie- jrikzee. Doch de ebbe den Admiraal Grimal- !£,' dl (/•) JMeus Stoke in Jan II. iU 4j.|, aja, 133, 234, «35«
|
||||
|
X. Boek. ,HIS TOR I E. 175
dr raoodzaakende af te houden, bevielen 'erJan II.
BeMge; Schepen, op eene droogte voor de Stad, aan den grond, alwaar zy tot dat de vloed wederom ging, verboeid bleeven, en ter naau« wer riood 't gevaar van een vyandelyk brand- fchip, welk 'er op afgezonden wèrdt (*)-, ont- iwamea. Dè Admiraal en Jqngkheer Willem hadden beflootenv 't gevegt niet voor h an- derendaags te hervatten; doch met het wasfea -vaii 't water eegen den avond, kwam de vyande- 4yike Vloot op hen af; Terftond werden de vereenigde Vlooten in flagorde gefield, en van -de Hollandfché eerst uit zestig O fielen en •tweehonderd Bank-Armborfien; doch toen de ftrydiheviger werdt, uit meer dan duizend' Armborfien, op den vyand gefchooten. De -Blydan, uit welken men zwaare fteenen wierp, ;werden ook, zo lang^zy dienst doen konden, jgebraikt. De Vlaamingen bleeven den onzen 'niet fchuldig.' Op ieder oogenblik, zag men •déiugt vervuld met eenen zwerm pylen, wel- ker gembr?, zo wel als 't geraas van 't fteen- werpen., eene myl ver, gehoord kon worden. De ftranden weergalmden van 'tx geroep van Holland, Holland! Parys, Parys! dat elk in den mond hadt: ien bewyze, dat men, hier tte Lande, de gewoonte der aloude Germaanen, 'die nooit zonder Krygsgefchrei ftreeden, nog . miet hadt afgeleerd <(?). ■- ,} 't Was den Vlaamingen, in den eerften Neder- "
aanval gelukt, drie van onze: fchepen' te be- laag der aiagtigen, in welken zy eene geweldige flag- viaamin« rbfcTJ j.,k 93 uze : ,. ,.;■ vtök m *f^yaiggen* fs~) Beka in Guidone p. loö.
(O Msa.y Sto^bin Jan II. */. 235, 33«, 3371 038.
|
||||
|
ï76 VADERLANDSCHE X. Boek.
Jan II.'- ting aanregteden. De Hollanders vermeester-
den , federt, een Vlaamsch fchip, welk gelyk lot onderging. Grimaldi, tóen bevroedende, dat hy, met zyne Galeijen, meer zou können uitregten, wanneer hy de Vlaamfche Vloote aan boord klampen deedt, gaf hier bevel toe. r£m 'zelfden tyde, raakten vier van zynë fchepen, die aan den grond gezeten had- den,'met het hoog getyde, wederom vlot * ^ri gingen:- terftorid los op den vyand, dien -men, binnen zyn boord, met allerlei' hand- geweer, zelfs met brandende houten, hevig te keer ging. Jongkheer Willem, ondertus- fchen., tyding;krygeride, dat een'gedeelte der iViloote, Noordwaards van hem af, in een tfcherp gevegt geraakt was, bereidde* zig, rom bier hulp te bieden: doch eer hy ge- leed zyn kon,; gaf men hém kennis, dat de onzen de overhand behaald hadden. Grimaldi :bemagtigde v. midlerwyl , ook verfcheiden* Vlaamfche fchepen^ en deedt een deel ande- ren, naar den mond der Schelde, wyken, wel- Jkenzy, door tegenwind, egter niet bereiken -konden (jïy; bjö vsshtn- -:■'-,)■> %'m ai 'ï Was nu xeeds over middernagt, toen de overwinning:,zig volkomen voor de onzen verklaarde./ De. Vlaamfche. fchèpen waren •genomen of verftrooid. Sommigen zaten op t ftrand: weinigen lagen,i hief; én,- gints", ten tl,(;, -,; anker; Jongklaeer,.: Willem y werdt * nevens zig, ï&b ,•• een groot .Schip gewaar met Vlaamfche Vlag- ■ : •' ge.ri, welk men. .naderhand geloofde , het ' •'•"" Scjiip van Heere Guy geweest te zyn. Doch ,;:. toen C<0 Melis Stoks in Jim II. W. 238, 2?p \ 240, 241.
|
||||
|
X.Böêic. H I'S T O ft I E. ifp
toen hy 't aan boord klampen wilde, kapte Jan ir,
het zyn ankertouw, en dreef, met de ebbe, gelukkiglyk voorby (>)* De naderende dag, zynde de 'elfde van Guy va»
Oogstmaand, werdt, op onze Vloote, met Viaande- gejuich en pypengefchal, verwelkomd, en renwords teritond befteed, om de vyandelyke fchepen 'féDi verder te bemagtigen \ of té vernielen. - Guy '■ van Vlaanderen lag nog niet'vyf fchepen in' 't Gouwe: doch Grimaldi met vier Galeien op hem ziende afkomen^ haalde hy de zeilen op, poogende, zo 'c fcheen, te ontwyken. Grimaldi belette hem dit, en hem aanboord geklampt hebbende, viel 'er een fel gevegt voor: welk eindigde met het gevangen nee- , , „1, meti van Heere Guy, die, fedért, naar Frank- ryk gevoerd werdt; De meesten willen, dat Grimaldi Guy gevangen nam (V). Doch foni' •••■ migen geeven 'er Jongkheere Willem de eeï' van, die den Vlaaming, federt, aan dert Fran->* ■ fchen Admiraal zou overgeleverd hebben (V). De Zeeuwfche Ballingen, xJie, in dèezen Scheepsftryd, gevangen werden, moesten, fe- dert, hunnen opftand tegen den Graave metée- '• nen fmaadelyken dood boeten. Twee Edelen» Henrik Buffel, Ridder, en * Willem de Lan- *PPitkl~ ge, Knaape, werden onthalsd. Verfcheiden' m/s £<*I anderen werden op een rad gelegd (y~). sus" f Het gevangen neemen van Heere Guy, zierikz«* 't welk verlosE,
fy) Melis Stokë in Jan II. tl. 240.
(.of) Wilhelm. Procurat. ad annum 1304. p. 5^5. Beka
iti Gtiidone. p. 107. Ongcn. Klerk, il, 200. Meïerus ad art* mm 1304. Spiegel Hiftor. Cap. LXVII- tl. 301. O) Melis Stoke in Jan II- hl. 241, 242, 24?.
£y) Wilhelm. PrOcüjUt. afi annum i},oi\. f>. j6(5»
UI. Deel. M '
|
||||
|
i?8 VADERLANDSCHE X. Boek
|
||||||
|
Jan II. 't welk omtrent den middag voorviel, maakte
een einde -van den ftryd. Ook werdt het ter- ftond gevolgd van de verlosfing van Zierik-. zee. De Vlaamingen verlieten de Stad, hals over hoofd, en verftaken zig, grootendeels', in de Duinen van Schouwen. De voorraad vari Krygs- en Mondbehoeften, dien zy agter lieten, werdt, door de Poorters, naar binnen gehaald. Jongkheer Willem, die in zeventien etniaalen niet uit de wapenen geweest was, begaf zig terftond naar de Stad, om uit te rusten (X). .: .. . , ...-, ' , ... fongk- Kprt hierna^ maakte hy alomme bekend,
heer Wit-dat hy allen, die de Vlaamfche zyde gehou- *em gj den hadden, in genade ontvangen wilde, zo fingen " zv nem voor Heere wilden huldigen. Veelen verglffe- bedienden zig van deeze gelegenheid, om hun- Bis aan. Men Zoen met Jongkheer Willem te maaken. Doch anderen begaven zig ten Lande uit. Van de Vlaamingen, die voor Zierikzee gelegen, en zig nu in de Duinen verfteken hadden, wer- den 'er, federt, wel vyf, duizend gevangen genomen (V). •:,. Middel- _De Poorters van Middelburg, de tyding
burg en ^x overwinninge vopf Zierikzee gekreegea Zeeland hebbende, fammelden niet met het vangen onder- of verjaagen der Vlaamfche bezettinge: en werpt ontvingen Jongkheer Willem, die zig, kort ziS' daarna, derwaards ' begaf, met uitgelaaten :'.-: blydlchap. Hy hielde 'er zig veertien dagenr op, om last tot de verfterking der Stad te gee- ven: waartoe nien zig, met WiUeros verlof, be-'
O*) Me ns Stoke in Jan II. Ü. 244» mt*
£«) Mit» Stoke in Jan ü. */. 849« |
||||||
|
^
|
||||||
|
X. Boek» HISTORIE. 179
bediende van den fteen eeniger vernielde Slo- Jan ÏU
ten in Walcheren. Gantsch Zeeland volgde het voorbeeld van Middelburg (£), en Jongk- heer Willem zag zig, eerlang, wederom mee- fter van beide zyns Vaders Graaffchappen. De neêrlaag der Vlaamingen voor Zierik- X.
zee bragt Renesfe, toen hy ?er te Utrecht Jan vatt tyding van kreeg, in de uiterfte verlegen- ^„g^s„fE heid. De weinige Edelen, die hem hier ver- Utrecht, zelden, onder welken Herman v&n Woer,- en fiien- den, Arend van Benskoop, ^an van der Leede velt> ne' en eenige anderen genoemd worden; konden J^"^|f" hem weinig raad, en geheel geene hulp toe- ren, in't brengen. Van Heere Guy hadt hy ook wei- overvaa- nig onderftand meer te hoopen, behalve dat *.e"va£ hy, eenigen tyd geleeden, in zyne ongunst e * gevallen was (c). Op de genade van jongk- heer Willem, dien hy nog onlangs het by- eenbrengen van het Leger te Schiedam hadt poogen te beletten, durfde hy zig niet verlaa- ten. Ook melden fommigen (d), dat men hem reeds tegen eenen aanflag van Jongkheer WU* lem gewaarfchuwd hadt. " Hy vreesde, daar- enboven, voor beroerte in de Stad. Al dit deedt hem en zyne Vrienden dan befluiten,. by tyds te wyken (e). Zy begaven zig naar de Lek tegen over Beuzighem: welken ftroom zy daar, met eene fchouwe, wilden overvaa- j*en. De meeste Heeren, welker Sloten hier omtrent gelegen waren, hielden 't met Re~ . ■>_ ' nés-
(J) Melis Stoke in Jan II. il. 251, 2524 ••
O) Melis Stoke in jan-ll. iV. 243» 244s 248. C<0 Ongenoemde Klerk, VI. 2cx>. .. •. .,
Cc) Melis Stoke in Jan II.-U> 253, Beha in Giiidonep,
lo/. ,'" '" *'--•■ •■-• '.'"-'•'* - -, ./ ■
M a
|
||||
|
i8o VADERLANDSCHE X, Boek.
Jm H. nesfe: zo dat hy zig veilig waande. Jan vati
Beuzighem, Heer van Kuilenburg, en een an- der, die niet genoemd wordt, waren de ee- nigtten, die der Henegouwer Regeeringe toe- gedaan bleeven. Deezen dan, van het ver- trek van Renesfe en de zynen kennis gekree- gen hebbende, bragtert eenig volk in de wa- "",**>] penen, en troffen de Vlugtelingen aan op een'
uiterwaard in de Lek tegen over Kuilenburg. Hier werdt Renesfe, met verfcheiden' ande- ren, verflaagen, op den vyftienden van Oogst- maand des jaars 1304 (ƒ). Sommigen mel- den , dat hy, met veele anderen', in de fchou- we gejaagd zynde, na het omflaan derzelve, "' in 't water gefmoord is (g). Behalve Re- nesfe , fneuvelden hier Arend van Benskoop, Jan en Pelgrim van der Leede, Huibert van Everdingen, Henrik en Bertold van Schal k- wyk, Heer Arend van Buur en, Kanonnik, en veele anderen (Ä), welker getal, van fommigen, op meer dan honderd, begroot wordt (7). Jan van der Leede hadt, ten tyde van den inval des Hertogs van Bra- bant, veele vyandelykheden in 't Oosten van Holland gepleegd (&). Jan van Kuilenburg maakte zig, federt, meester van de Sloten te Everdingen en te Schalkwyk, die ten gron- de toe geflegt werden (7). , Graaf
(ƒ) Ongenoemde Klerk, bh aoo, 201.
tg') Wilhelm. Procurat. ad annum 1304. p. 566. MEYE- rus ad annum 1304. C ft) Zueder. de Culenborch Orig. Culemb. p. 593. (O Melis Stoke in Jan II. il. 253, 254. C*3 Melis Stoke w'jan II. il. 215. (7) Z!e Ongenoemde Klerk, bl. 201. In het Ver-
haal |
||||
|
■.'■■— ■' '...":■.' TT^'V'
|
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 181
Graaf Jan de ir. leefde maar weinige dagen jAN jj.
Ra de overwinnige voor Zierikzee: waarvan x# hy de tyding egter, nog voor zyn overlyden, Graaf Jan gekreegen hadt. De ziekte, die hem lang hadt de H. doen kwynen, veroorzaakte hem de dood, fteift* op Saturdag den twee-entwintigften van Oogst- maand des jaars 1304, na dat hy Holland en Zeeland, omtrent vyf jaaren, als Graave be- regt hadt. Men pryst zyne Godsvrugt en goed- aartigheid. Doch hy wordt van te groote flap- heid in de Regtspleegingen befchuldigd. Ook wil men, dat hy veele onheilen, die hem en den Lande, federt, troifen, zou hebben kön- nen voorkomen , zo hy de weêrfpannige Zeeuwfehe Edelen, met naame die van Bor- felen, ftrenger behandeld hadt (rn). In zyn Graffchrift, te Valenchyn, in 't Koor der # jj0nan, Dominikaaner Kerke, te leezen, wordt, onder depiain, anderen, te kennen gegeven, dat Holland., ten de &"- zynen tyde, * een zeer ryk land was (n). ' C^A- Willem, Zoon van Graave Jan den II. Willem en van Fiüppa, Dogter van Henrik, Graave van de IIJ- Luxemburg (o), die naderhand Keizer Henrik 'q^ de VIL werdt, kreeg de tyding van zyns .:.;..-Va-
O) Melis Stoke In Jan II. bh 255-258.
(») 7Ae het hy Mieris op den Ongen. Klerk, il, 202.
(o) Ongenoemde Klerk, tl. 1S7.
haal van het omkomen van Heere Jan van-Renesfe,heb-
ben wy deezen Schry ver liefst gevolgd: alzo hy byzonde- :,,;. re kennis fchyn gehad te hebben van 't gene den Huize van Renesfe betrof; waarom ook zyneKronyk, eertyds, in iit Huis, geagt geweest en bewaard geworden is. Zie een' Brief van Arent van Buchell , inter Epift. Se/cd.,:. é A4ufeo J.G. Meelii , Dec. IV. Ep. ll.p. 106, ■ 'M 3
|
|||||
|
i8a VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem Vaders aftlerven te Zierikzee (p~), alwaar men
Hl- hem terftond toe Graave inhuldigde, 't Zelfde gefchiedde, in de andere Zeeuwfche Steden. Vervolgens naar Holland overgefteken, werdt hy, eerst te Dordrecht, daar men 'tHuis,welk hem herbergde, des nagis, met waskaarfen verlichtte {q)\ toen de Schiedam, daarna te Delft, te Leiden en te'Haarlem, als Graaf van Holland, omvangen, niet alleen door de. Poorters deezer Steden; maar ook door de Opgezetenen ten platten Lands. Te Alkmaar; gekomen, ontving hy de hulde der Westfrie-, zen: waarna hy naar Zeeland te rug keer-v de (r). Zyn Hu- Het Graaffchap Henegouwen, ook op hem welyk vervallen zynde, deedt hy, in 't volgende voor- na van"11Jaar' een'keer derwaards. In't doortrekken, Valois. werdt hy ook te Geertruidenberg ingehuldigd. I3o5. Sedert, begaf hy zig naar Frankryk, alwaar, __-----over een Verdrag tusfehen Koning Filips en.
, de Vlaamingen, gehandeld werdt, in welk
Graaf Willem belang hadt. Ook voltrok hy hier, kort voor Hemelvaartsdag, zyn Huwe- lyk met Joanna, Dogter van Karel van Va- lois, Broeder van Koning Filips, met welke hy, al by 't leeven zyns Vaders, ondertrouwd geweest was. Het Huwelyk werdt, door den Bisfchop van Soisfons, in de Abtdye van Lon- gepont, ingezegend (V). ;, ; Met het verhaal van dit Huwelyk, befluir
\\ -V ' Me-
CP") Melis Stoke in Jan II. il. 255, . ,
(g) Extraft uit de Thelaur. Reken., van Dordr. fy'T&Auasi
' U- 732- C*J Melis SrofeE in Willem'III. tl. s.<;g.;
£j) Mstis Stoke in Willem lil. tl. 3*60. a<Sa; |
|||||
|
/
|
|||||
|
X.BoEK. HISTORIE. 183
|
|||||
|
Melis Stoke zyne Rymkronyk, uit welke WirxEivr
wy de Gefchiedenisfen der laatlle twintig of ll1' dertig jaaren, grootendeels, ontleend heb- ben. Hy hadt j dit werk, ten dienfte van Graave Floris den V, begonnen: doch dee- zen omgekomen zynde, eer't voltooid ware, droeg hy 't federt op aan Willem den III, die, nu naauwlyks negentien jaaren bereikt hebbende , van hem, waarfchynlyk reeds hoog bejaard, met eene ernftige Slot-rede, tot zynen pligt, vermaand werdt. Graaf Willem, uit Frankryk te rug gekeerd, r Xir.
vondt de Hollandfche en Zeeuwfche Edelen Twist en Steden oneenig, over het draagen der ge- d^Ede- nieene lasten. De Edelen waren hier van ouds jon en de vry van geweest: en alleenlyk verpligt, den Gemeen- Lande of den Graave, hunnen Leenheer, met'e' °ver eenige manfchap:, ter Heirvaart, te volgen, „^ d™a" Doch de Steden waren niet flegts gehouden, gemeene den Graave eenige Poorters, fommigen meer, Lasten, anderen minder, te leveren, om hem of den ^,oor detl Lande, in den kryg, ten dienst te Haan; maar^'e zy moesten, daarenboven, driejaarige of jaar-legd. lykfche Bottingen of Beden betaalen: en by by- zondere gelegenheden, by voorbeeld, als de Graaf ten Keizerlyken Hove verfchynen moeso, als zyn Broeder of Zoon Ridder werdt, en als hy zelf, of zyn Broeder of Zuster, Zoon of Dogter in de Egt tradt, moestenze ook ze« kere fchatting opbrengen (V). Ook deedt de Graaf, by 't ontflaan van eenen oorlog, of uk vrecze hierover, buitengewoone Be-
,(0 Hüodv. van tafiö. by Jan van Hout Dienftb. van Lef-
AK"«,«, 6. Handv. van,Rotterd.. MS. fol, s', yerf, M 4
|
|||||
|
j$4 VADERLAND5CHE X. Boer.
Willem Beden'aan den Lande. De onedele Opge-
Mj .zetenen des platten Lands waren van het betäalen deezer lasten niet vry. Zy en de In- gezetenen der Steden werden, naar hun vei- mögen, gefchat, om hun aandeel in deeze Jasten, Schot genoemd, op fe brengen. De onvermogenden alleen, en zy, welken de Graaf, om byzondere redenen, begunftigen wilde, waren fchotvry (V). 't Schot was eene belasting op Perfoonen en op goederen of in- komften. 't Werdt gevonden, by byzondere ommeflagen over de gegoede Ingezetenen, Schotzettwgen genoemd. De Schepenen der Steden en Dorpen werden, gemeënlyk, by meerderheid van Hemmen der fchotgeevendè Ingezetenen * tot Schotzetters en Schotgaar- ders of Ontvangers verköoren. Doch hunne byzondere fchatting werdt, ter oorzaake der veranderingen in de gefteldheid der Huisge- zinnen , en in de waarde der goederen, om de drie, vier, vyf, of zeven jaaren, veran- derd. Ook droegen de Ingezetenen, den ee- nen tyd meef, den anderen tyd minder, in *sGraaven Schot, naar dat 's Lands nood, of 's Graaven Beden grooter of kleiner waren. Somtyds, by voorbeeld, betaalde men een' penning van ieder pond, waarop men in 't Schotboek aangeflaagen Was; fomtyds flegts een heller of myt, waarvan 'er drie pp een' penning gingen (V). Doch de Geestelyken, «n, gelyk wy gezeid hebben, ook de Edelen waren vry van 't betaalen deezer fchattinge. De
(«) ïlandV. van Rennemerl. II. %.
' lv> Phh,.' a Lp.ydis de Cura Reip. Cap. XXXIX. e, 123, Zie <"-k Erigifirif, Bedien. VUi. ÈiflS il. 14J. ■ |
||||
|
X. Bork. HISTORIE. r8j
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
De Steden, federt eene halve eeuw, in aan- Willew
zien , merkelyk toegenomen zynde , vonden *iI# 't vreemd , dat de Edelen van de gemeene lasten verfchoond bleeven, en verklaarden zig hier over openlyk genoeg. Te harder viel hun de vryheid der Edelen , doordien veelen , zonder hunnen Adeldom behoorlyk te hebben '^ können bewyzen, den naam van Edel aange- nomen hadden, om genot van de adelyke Vryheden te können hebben, 't Getal der E- delen, dus toenemende , deedt den last der Burgeren en Landluiden, naar gelang, zwaar- der worden, 't Gemor , hierover ontftaan, zou hooger geloopen zyn, zoniet de Graaf, kort na zyne terugkomst, de Edelen en de Schepens der Steden, tegen^ Oogstmaand des jaars 1305, in den Haage ter Dagvaart be- fchreeven hadt: alwaar, na ryp overleg, vast- gefteld werd „ dat niemant van hetbetaalen ,., der gemeene lasten vry zyn zou , dan die „ behoorlyk bewees, dat hy van adelyke af- „ komst was (V):" waarmede de Steden, naar 't fchynt zig hebben laaten te vrede Hellen. " " ..".., Het Verdrag, tusfchen de Franfchen en XI^;
Vlaamingen, waar over nien , terwyl Graaf fcw,v^ Willem in Frankryk was , gehandeld hadt, Utrecht, was eindelyk, in Hooimaand, geflooten. De geflaakt, wederzydfche gevangenen moesten , volgens hetzelve , geflaakt worden: en, by deeze ge- it genheid,> werd Guy, Bisfchop van Utrecht, zo wel als Guy van Vlaanderen, die in den flaS
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
im VADERLANDSCHE X. Boss.
|
|||||
|
Willem flag voor Zierikzee gevangen genomen was,
' in vryheid gefield (y). Doch de oude Graaf Guy was reeds, op den zevenden van Lente- maand, in zyne gevangenis, overleeden (V). De Bondgenooten van wederzyde waren allen in het Verdrag begreepen , behalve Graaf Befand Willem, ten opzichte der Graaffchappen vänt saaren Holland en Zeeland (V). Het fluiten van dit met Verdrag deedt hem, derhalve , op zyne veilig- Vlaande- heid verdagt zyn, en alzo hy en de Landzaa- ren" , ten den Oorlog moede waren, werdt 'er, in 't 130 ' volgende jaar, over eene Vrede gehandeld. Fi • Ups de IV, Koning van Frankryk, hadt Graa- ve Willem, in Hooimaand des jaars 1306 , fchriftelyk verlof gegeven , om met Robert den III, Graave van Vlaanderen, Zoon van Graave Guy, de Vrede te fluiten Q): alzo zulks, volgens het Verbond, met Jan den II, in den jaare 1297, gemaakt (V), niet zonder zyne toeftemming, gefchieden moge. Ook hadt men de wederzydfchegefchillen aan goe- de mannen verbleeven: zynde die des Graaven Guy, Bisfchop van Utrecht, en Gautier van Chhillon, Konftabel, van Frankryk (4\ Ook begrootte men de fchade, die Holland van de Vlaamingen geleeden hadt (*). Doch de onder- handeling liep uit op een Beftand voor vierjaa- : ren:na't eindigen van welken, de Kryg we- derom begon, Mid-
fv ) Meyerus ad annum 1305.
\Z) Meyerus ad annum 1304. fß) Meyerus ad annum 1305. (b 1 Litter. Philippi Regis apud Marten. & Duranj».
■Tfaef. Tom. I. c. 134t. (c) Zie hier voor, 151. 138.
(J.) Extratü uit het Compromis iy Boxhorn op Reigersb.
ÏI. Deel, tl. 6iQ. (*; Zie Mieris Chartert). II Hielt bh 58,59, <5o»
|
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 187
|
|||||||||
|
Midlerwyl gelukte het Graavé Willem, op Willem
den tienden van Grasmaand des jaars 1307 , w* een Verdrag te treffen, met Jan den II, Her- Verdrag tog van Brabant, by welk alle voorige onee- met He» nigheid bygelegd, en bedongen werdt, dat de ^6/^™ Ingezetenen van Holland, die den Hertog waarby gediend, en hierom hunne goederen verbeurd Zuidhol« hadden , in 't vol bezit derzelven, herfteld 'aild. van zouden worden. De Hertog ftondt daaren- r*er]£en" tegen volkomenlyk af van het Regt van hul- heid aan de of manfchap, welk hy, wegens Zuidhol-Braband , land, op den- Graave meende te hebben,ftel- yfy ver- f lende de Brieven, hiervan in wezen, Graave J^JS |
|||||||||
|
ƒ
|
|||||||||
|
Willem wederom ter hand (e).
Terwyl men over dit Verdrag handelde, of 1307.
kort te vooren, hadt Hertog Jan aan de Dor--------—«
drechtfche Koopluiden, volgens de gewoon-
te deezer tyden,Frygeleide verleend,om inBra* band handel te mogen dryven, tot op zes wee- ken na zyn wederzeggen (f). Doch met het fluiten van het Verdrag, zal alle handel we- derom volkomenlyk open geweest zyn. De rust, die deeze Landen,, federt, drie xiv.
jaaren agtereen, genooten,. werdt, ten deele, Gefchil- befteed, tot hetjioüderi van Steekfpelen Cg-)'ÉTgSand op welken Graaf Willem fmoorlyk verzot was, over jen en die, gemeenlyk, te Haarlem werden aan-Koop- gelegd (gg~); doch ten deele ook omSden Koop- handel, handel en de Visfchery op de Engelfche Kus- ten te beveiligen. Dirk van Brederode en Nicolaas van Putten , die 'sGraaven voor- naam-
<0") P'oyez RütKENS Troph. de Brab. Preuy. p, 140.
(ƒ") Zie den Vryieleide brief by Balen Dordt. U. 492. ,; ("#) Beka in Giiidone p. 107. ' 9..« Cegï Wilhelm. Procurat. ad annum 1323. p. 610 ei"
*nmn 1328. p, 689, ad annum 1329 p. 701. |
|||||||||
|
m VADERLANDSCHE X. Boek,
Willem naamfte Raaden waren (A), zullen hem, on-
* in. getwyfeld de hooge noodzaakelykheid hier van vertoond hebben. De Engelfche en Hol- kndfche Koopluiden vielen , omtrent deezen tyd, klagtig over eikanderen. Eenige Koop- luiden van Linkoln, Jork en andere Plaatfen in Engeland vertoonden den Koning , thans Eduard den II, dat de Hollanders hun om- trent twaalfhonderd ponden Sterlings fchade ter zee gedaan hadden (f). Daarentegen, klaag- de de Hollanders, dat de Engelfchen hunee- ne goede menigte Haring en Visch , onder Engeland gevangen, hadden ontroofd (F). Om deeze en diergelyke gefchillen by te leggen, zond Graaf Willem, In den Zomer des jaars -t|o8i 1308, Christiaan van Raaphorst, Ridder, en ---------eenige afgevaardigden uit Dordrecht , Mid- delburg, Briel en ändere Steden naar 'Enge- land. De Koning benoemde terftond eenige Regters, om met hen in onderhandeling te treeden (T); doch men fchynt toen niets ge- flooten te hebben. Alleenlyk werdt de on- derhandeling eenigen ! tyd fleepende gehou- den, doordien de Koning op nieuws aanhieldr, om de Bruidsgaave, die de Hollanders zyne Zuster Elizabeth, Weduwe van Graavejanden I, nog fchuldig waren (rn): fchoon zonder •! vrugt. Ook vind men , dat 'er in 't jaar 1310, nog twee Middelburgers naar Enge- it land
(A 5 Beka in Guidone p. J08.
CO Aft. Public. Angl. Tom- I. P. IV. p. 120, 1455 146.
-(*) Aft. Publ. Angl. Tom. I. P. IV. p. 150." CO Aft. Publ. Angl. Tom, I. P. IV. p. 95, 1,14, fao, 140, ï45> I4rt» 147» im) Aft. Publ. Angl. Tom. I. P, IV. p. 05. Vide & Tom: H*/> i.> 82. ;■/
|
||||
|
X.Boek. HISTORIE".. 189
land gezonden werden, om de gefchillen on- Willem
der de Koopluiden te helpen byleggen(V),en && dat de Koning zig niet ongenegen toonde, om .-^ den Hollanderen eenig genoegen te geeven
(0); doch 't liep aan tot in 't jaar 1314, of nog langer, eer men eene onderlinge overeen- komst trof, by welke de benadeelde Engel- fchen vryhéid kreegen, om hunne • fchade, op de Hollandfche Koopluiden te vernaaien (ƒ>). Sedert, ontftonden'er egter geduurig nieuwe oneenigheden , tusfchen de weierzydfche Koopluiden (#), die, van geen byzonderge- volg geweest zynde, niet naauwkeurig be- hoeven verhaald te worden. , 't Beftand , tusfchen Graave Robert - van xv.
Vlaanderen en Graave Willem van Henegour Oorlog wen en Holland,. getroffen, liep, in den Zor wsfchea mer des jaars i_3io, ten einde. Tegen wel- J^sere ken tyd, Graaf RoSert een aanzienelyk Leger van op de been gebragt hadt, met welk hy in He- Vlaande- negouwen viel. Graaf Willem hadt, onder-T™ eit tusfchen, ookeenige uitgeleezen' Ruiterbenden v^lum. byeen getrokken; doch hy was flegt voorzien i3I0.* van Voetvolk, alzo de Hollanders en Zeeu- hem in Henegouwen te komen helpen. Zy ea" Zeew beweerden, naamlyk „ dat zy^genoeg te 'doen wen wei- „ hadden, met het befchermen hunner eige-geren den „ ne Kusten, welken, door Graave Robert,Graave „die eene magtige Vloot te water gebragt up* „ hadt, met eene Landing, gedreigd wer- „ den".
(ri) Aa. Pub. Angl. Tom. I. P. IV. f. 1S7. -. -;
(o5 Aa. Pulil. Angl. Tom. IV. P. I. p. 150. » (£) Aa. Publ. Angl. Tom. II. P. I. p- 61. Cotifi p, 130.
C O Aft- PuW. Angl, Tom. II. P. U. p. 6, 11,147, 15». |
||||
|
ipo VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem „ den". Graaf Willem zag zig, derhalve, ge-
*"* noodzaakt tot het fluiten van een nadeeiig Nadeelig Verdrag, by welk hy zig, volgens het verhaal Verdrag, der Vlaamfche Schryveren, verbond,! „ Zee- j, land, ik verfta , Zeeland Be westen-Sc hel- „ de, voortaan van:, de Vlaamfche Graaven „ter leen te zullen houden: aan Guy varï „ Vlaanderen, 's Graaven Broeder", dien men, reeds in 't jaar 1305, onder de Edelen dee- zer: Landen, gemeld vindt (r) „ jaarlyks zo „ veel toe te zullen leggen, als Zeeland op- „ bragt: afftand te zullen doen van zyn Rege 5, op het Land van Waas en de vier Ambag- „ ten, en de Zeeuwfche ballingen, of derzel- ,"/S ',, ver erfgenaamen, wederom te zullen herftel- ' „ len^ in het bezit hunner verbeurd verklaar- ';.v „ de goederen (V)"' Men weet, van elders, dat 'deeze Ballingen, zig thans veel in Vlaan- deren ophielden , zig genèerende met zee» fchuimen, waarmede zy, onder anderen, den /;„,'„'■', Eng'elfchen veel nadeels toebragten (>). XVI. Omtrent deezen tyd, werdt de Geestelyke Üitrooi- Ridder-Orde der Tempelieren ;■ door gantsch
une der ^ ■ . ., ., .. . T 7, . ° -. Tempe- Europa, en ook hier te Lande uitgerooid.
lieren, Twee eeuwen byna, was zy in ftand geweesr.
door Hugo dePaganis enGodefrid van S. Omerhzd- gantsch den dezelve, te Jeruzalem, opgeregt,; ter be- urop • ■ fchermirige van het Heilige Graf, en van de Pel- grims, die zig, in Bedevaart, derwaards be- gaven. De Ridders deezer Orde werden eerst Armen der Heilige Stad; doch naderhand Tem- pe-
(/) Diplom. Wilhelm. III. ap'titi Boxhorn. Theatr. ïloIlaniJt
.• f. 60. (s~) Meyrrus ad annum i^io.
C*)Aft. Publ. Angl.'Zw». I. P.lV.^>. 177.«
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE, 19«
pellers genoemd, om dat hun eerfte Huis digt Wititsa
by den Tempel ftondt. Na dat Jeruzalem we- •«& derom in de handen der ongeloovigen geraakt was, verfpreidden de Tempeliers zig door gantsch Europa. Hun getal nam, van tyd tot tyd, toe. Alomme bouwden zy Huizen, i» welken zy , even als de Monniken , famen woonden, en in gemeenfchap van goederen leefden. Rykelyk werden deeze Huizen be- giftigd : en eerlang overtroffen de Tempeliers genoegzaam alle de andere Geestelyke Or- den , in goederen en aanzien. Hunne groo^ te Rykdommen ftaken den Vorsten in 't oog. Ook verliepen zy zig in veelerlei ongebonden- heid, en hunne dronkenfchap heeft, zelfs hier te Lande, gelegenheid gegeven tot het fpreek- woord: Hy zuipt als een Tempelier. Filips de Schoone, Koning van Frankryk, was de eer- fte der Europifche Vorsten, die op de verdek ging deezer Orde toeleiden. Hy deedt alle de Tempeliers, in zyn Koningryk, op eenen dag, den dertienden van Wynmaand des jaars 1307,;vatten. Sedert werden veelen derzel- ven te regt gefteld,tot bekentenis van de fnood- ile euveldaaden gebragt, en ten vuure ge- doemd. In Engeland, en in andere deelen van Europa, werden zy ook gevangen geno- men ; doch zo ftreng niet gehandeld. Overal egter werden, hunne goederen aangeilaagen : en de gantfche Orde werdt, op den twee- en- twintigften van Bl.oeimaand des jaars 1312, in 13*2- de Kerkvergadering van Vienne , door eene " Pausfelyke Bulle, vernietigd.
Hoe 't hier te Lande met het uitrooijen der Byzon.
STernpelieren toegegaan zy, is, onzes weetens, deriyk te ner-Zterikzee»
|
||||
|
tyft VADERLANDSCHE X. Bos«,
Willem nergens naauwkeurig genoeg aangetekend. To«
III. in 't midden der zestiende eeuwe , leefde ie- mant te Zierikzee (8), die dikwyls plag te verhaalen, dat zyn Vader den Brief* gezien en gelezen hadt, op welks Opfchrift, aan Bal- juw, Burgemeesteren, Scheepenen en Raaden der Stad bevolen werdt, op zekeren beftem- den nagt, ten twaalf uuren , byeen te ko- mefli om dan eerst den Brief te openen, en de bevelen, die zy 'er in vinden zouden, op lyfftraffe , terftond , ter uitvoering te doen brengen: waartoe zy zig van de hulp, der In- gezetenen onder 't doen van gelyké bedrei- ginge zouden mogen bedienen. Den Brief, ten beftemden tyde, in den vollen Raad, geo- pend zynde, vondt men 'er een bevel in, om de Tempeliers, zonder uitftel , van kant te helpen. De Raad bragt hierop de Stads- en andere Arbeiders in de wapenen; begaf zig, met dezelven naar 't Huis der Tempelieren, alwaar, de deuren met geweld opgeloopen zynde, al wat men 'er vondt doodgeflaagen werdt. Twee Tempeliers, die zig toen juist in een oneerlyk Huis in de Stad ophielden, waren de eenigften, die deezen ramp ontkwa- men (u). De goederen der Tempelieren wer- den, federt, zo te Zierikzee , als in andere Steden deezer Landen, gefchonken , aan de Orde der Hospitalieren van S. Jan van Jeruza- lem, die tegenwoordig de Ridders van Mal- tha zyn, en hier te Lande, gemeenlyk, S. Jans Heeren genoemd werden. Veel
• (V) Boxhorn Nederl. Hist- bl. 185. 1
(8) Mr. Francois van Sandyck , Sekretarjs derStaci
federt den jaare 1512. |
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 193
Veelligc zou men van de waarheitLder over- Wjllesi
leveringe, raakende de uitrooijing «Üeï Tem- Ui« pelieren te Zierikzee, beter können oordee t^mei" len, indien zy, die dezelve te boek g^ei^faièfóver» hebben, te kennen gegeven hadden; door wien de Brief, van welken wy gewaagd heb- ben, gefchreeven was. Want dat Graaf Wil- lem diergelyk een bevel, aan de Wethouder* fchap eener voornaame Stad, onder bedreiging van lyf ftrafte , gegeven zou hebben, is niec te vermoeden, en bezwaarlyk met de gefield* heid der Regeeringe hier te Lande overeen te brengen. De Paus of eene Kerkelyke Ver- gadering zou mogelyk den Brief hebben kon* ' nen doen fchryven: doch ook niet wel lyfftraf dreigen können. Men vindt wel, dat de Keizers, fomtyds, hier te Lande, bevelen gegeven hebben, om ter Heirvaart te trek- ken ($)\ doch van zulk een byzonder ea ftreng bevel weet ik geen voorbeeld, 't Blykc ook niet, dat men, in 't Duitfche Ryk, ftreng tegen de Tempeliers gehandeld heeft. In 't Aartbisdom van Ments, zyn zy zelfs onfchul» dig verklaard (V). Men heeft dan reden om te vermoeden, dat ons de inhoud des Briefs niet net genoeg verhaald is, zonder dat ik nogtanS , het voornaamfte deel deszelven begeer in twy- fel te trekken. De Kerkvergadering van Vienne, in welke Stigtfche
tde Orde der Tempelieren was vernietigd, was, zaake«, onder anderen, bygewoond, door Guy, Bis- ichop van Utrecht (V)» die zig, na dat hy, in't jaar
■•• 00 Ze hier onder §. XXIX. il, 244.
(*Ó,H. Murn Chron. Germ. Lil/r, XXII. f. 03,1, ais,
(*} Beka in Guidone. p. 107. III. Deel. N
|
||||
|
194 VADERLANDSQHE X. Boek;
|
|||||
|
Willem jaar 1305, uit de Vlaamfche gevangenis, ge-
in, flaakt was, meer met de Kerkelyke zaaken zyns Bisdoms fcheen te willen bemoeijen. in de Lente des jaars 131 o, verfcheen hy op eene Provinciaale Sinode, door Henrik, Aarts- btsfchop van Keulen, onder wien hy ftondt, binnen deeze Stad, befchreeven: alwaar, beT halve verfcheiden' wetten, om de vryheden der Kerkdijken, tegen de Leeken, te be- Tw3eër- fchermen, ook bepaald werdt, dat men, voort-? lei Jaar- aan, volgens het gebruik der Roomfche Ker- begin, j^ ? net jaar met Kersmis en niet met Paafchen zou aanvangen (y). Men heeft, federt, hier te Lande, deezen ilyl, in 't Kerkelyke, langen tyd, gevolgd, en den ftyl, volgens welken 'c jaar, met Paafchen begon, den Styl van den Hove genoemd. ,.In 't jaar 1311, begaf Bisfchop Guy zig
naar Vienne: alwaar Paus Klemens de V. hem, volgens fommiger verhaal, een' Kardinaals hoed zou aangebooden hebben. Men voegt 'er«j als iet zeldzaams, by, dat hy dien van de hand wees, zig vergenoegende met een jaar- geld van vyfhonderd ponden, welk hem, door Filips den Schoonen, Koning van Frank- ryk, toegelegd werdjt (2). De gunst des Ko- nings hieldt hem eënigen tyd ten Hove op: tot dat hem de toeitand der zaaken zyns Bis- dö'ms herwaards te rug,riep. \\ XVII. Voor zyn vertrek naar Vienne, hadt hy, Krygtus-ter beteugeling der Stellingwerver Friezen, ^.h^, die geduurig tegen hem opft'onden, eene Sterk- 1 p'te begonnen op te werpen, op een ftuk Lands ...' & . -,. v . .-,. , in
(>>) Labbf. Concil; Tom. XI. p. igl?. apud Fleuet Tom.
XIX- p. löo, 162. Qz') Beka in Guidone p, 107. |
|||||
|
X. Boek. Hl S T" 0 R I E. ~; 395
in Stellingwerf, van welk hy den eigendom WiLtEM
behendiglyk hadt weeten te yerkrygen. Zyn H1« afzyn en een gerügt van zynen dood, welk' 't G"y en gantfche landvoor verfpreui werdt, gaf den ïe Stel* Stellingwerveren;aanleiding,, tot het pleegen vSriï der voorige vyandelykheden, : Het opwerpen zen. eener nieuwe fterkte in hunne., JLandftreek', die egter nog niet voltrokken was,; ftakhun in den krop. Zy vernielen dan, eerst het onvol-Beleg van tooide werk, en flaan, vervolgens, 't beleg voor 'tsiot te het Bisfchoppelyke Slot te Vollenhove: welk Voiiea- fel beftormdv doch, door; den Slotvoogd Her- man, dapperlyk verdedigd werdt. De Belege- raars, reeds 'm den Voprburgt gekomen, wer- den, door het hevig fteen werpen en fchieten der Burgtzaaten , genoodzaakt te. deinzen. Toen voerden zy een geweldig houten Storm- gevaarte tegen 't Slot aan: welk drie ver- diepingen hoog, en opgeprppt met manfchap. was. Van de bovenfte verdieping, werde met zwaare fteenen geworpen: van de twee- de, met pylen gefchooten. Van de onderfte«. ftreedt men met heirbylen. 't Gantfche ge- vaarte was van buiten bekleed met osfenhui- den, om voor 't vuurfchieten der Burgtzaaten - beveiligd te zyn, en verder me,t;,teenen vlegt- • ■>■■:' ~- werk omtuind, om 't beuken /der ftormram^ men te* können wederftaan. '1; Beleg hadt reeds eenen geruimen tyd geduurd,:en '* Stormge- vaarte was, tot-op vyf voeten na, aan 't Slot .gebragt, toen de Bisfehop, met een aanzien-*, lyk Leger, te fchepe naderde tot ontzet. Ge- rard, Proost van Deventer, Broeder des..Slot« voogds, hadt den Bisfehop, dienog in Frank* ryk was, van-den toeftand der Belegerden Na . ' ken?
|
||||
|
i o« V A D E R L Ä N D S C H E X Boek.
Willem kennis gegeven: waaïop hy, zonder üitftel,
IU* naar Holland was gekeerd. Hier had Graaif Willem, ten behoeve zyns Ooms, Heirvaafc .;, doen befehryven, en zo veel Volks byeeii gë- , bragt, dat Guy zig in ftaat vondt, om het ontzet te onderneemen. Jan van Arkel, Dirk van Brederode, Nikolaas van Putten en an- dere Edelen verzelden hem op den togt. De Burgtzaaten ontdekten haast van de Tooreri- tranfen de nadering der Bisfchoppelyke Vloo* te, die de Zuiderzee overftak én dit gezigt deedt hun den moed zo zeer wakkeren, dac zy, volgens dé gewoonte deezer tyden, in wel- ken men nog geen Buskruid kende, een tonnet- je, gevuld met Werk, Spek, Salpeter, Zwa- vel, Pek en andere brandbaare ftoffen, en van buiten.met yzeren haakjes beilaagen, ontfta- ken, en opliet ftormgevaarte der Friezen wier- pen: waaraan het zig zo vast hegtte, dat de bovenfte verdieping ligterlaage io brand ge- raakte, inflortte, en vyftia Friezen verplet- terde. De änderen, voor gelykè ramp be- dugt, verlieten 't gevaarte, dat, kort hierna, om verre raakte, en geheel verteerd werdt. wordt Terwyl de Friezen hierdoor ïn verwarring •pgebro- gebragt waren, deedc de Slotvoogd eenen uit- ien* val, in welken, wel vyfhonderd Friezen fneuvelden, terwyl de overigen de vlugt na- men. De Bisfchöp was ondertusfchen geland niet verre van Vollenhove, alwaar zyne Hol- landfche benden, dooreenige Overysfelfchén, verfterkt werden. Toen | de benden verza- meld waren, was de dag te ver verloopén, • om iets te onderneemen. Menbefloot, der- kalven l eerst des anderendaags op te trekken, |
||||
|
X. BoEjt. H I S T,0 R I E. \v 197
de ylugtende Friezen, te .vervolgen, en alles, Wuxem
in Stellingwerf, te vuur en te zwaard, te ï& verdelgen,. Doch des nagts, ontftondt 'er zulk een geweldige ftorm, van hevigen piasregen verzeld, dat' de wegen, den volgenden dag, j'eenemaal onbruikbaar wären. De Bisfchop deedt,, derhalve,, den. voorgenomen togt ftaa«., ken: én"dé Hollanders keerden, eerlang, met hutirie Schepen, ,wederqm naar huis (a), Ook kwamen de Stellingwervers in onderhandeling met den Bisfchop, die., vergoeding der fchade, door dïe_ van Vollen Ho ve geleeden, en eenige Landen in, Yzelham, Steenwyk en elders leg- r. / gende, van hun vorderde (b~). Hier op volg' de een Verdrag, welk, in 'tjaar 1313, getrof. 1313. fen werdt. De Bisfchop hadt, reeds te vooren, ~------"
in erkentenis van den dienst, hem door zy-
nen Neeve beweezen, de goederen van de Huizen van Amflel en Woerden, die hem, voor zyn leeven, waren opgedraagen, aan Graave Willem wederom gegeven (bb~}. Bisfchop. Guy genoot egter de rust, die hem
dit Verdrag verfchafte, maar weinige jaaren.'- Hy hadt de Voogdyfehap van Gysbrecht uit deti Gooije, een' Stigtsjch Jonker, toevertrouwd aan Jan van Kuilenburg en Nikolaas van Kats; die, ïtf't jaar .1317,101 het doen van rekening gevorderd, en weigerig gebleeyen zynde , hem, óp nieuws, noodzaakten, om Heirvaart tegen hen te befchryven. De, Hollanders è- - fcooden hem hier wederom byftand. 't Slot ••■■.:*.■■•-... ) ,-- . ten Xa) Peka in Guidoncp. 107, 108. Ubb. Emmii Rer. Frific.
Uhr. Xni. p. 189. O) Charta Ann. 1313. apud. Mattimsüm AnaleÄ. Tom. 1H, ƒ<■ 2o6- . .' : \ "(! •
4*4) Zie Mieris Charterb. II. Deel, H. 131,
A , - ' Kj «.
|
||||
|
108 VAtfERiiAWDSCHE X.Boek.
Willem / té'n -Goöije- welrdt-':bële^e/d', 3'én gin|" Vovër, by
HL verdrag; : "Kuilenburg én Ka,ts boodén deri Bisfchöp voldoening ^anV'Ên''t Slot lyërdc Ar- WóudWan Tsfèlfteïri èh Wïllêk, '"bastaard" van GraaverFlÖris den: V, ié' handen gefield. Doch' desnagts naj't flmtëiï'vari dit Verdrag'j^werdt de Dood van Bisfchop van eenë hëyig'é, kwaaie overvallen l Bisfchop 3ierhem terftond varï 't leèvé'n'beroofde,, op den uy' hegenentwintigftén Van' Blbeimaand des gemeld äeh jaäfs (V). Kuilenburg,en 'Kats. maakten zig toen'ter ftand wederom'mëéstër van 't Slot, de Bisfchoppelyké, bëzettirjg' ver'dryvènde 'fwjil i XVIII. v, Graaf: WilieiiiVsde 'dood^zyns Oöm'S yér-^ Frediik fibmen"hebbende,. wist zo. veel;by.dé UtrecfitJ wordt fclié Geestelykhêid té Wege', te brengen, dat Bisfchop. zyrï 'Bloedverwant,' Tredrïk van Zietik \ mét de Bisfchoppelyké \ waardigheid;,'' bekïee^d'Wérdr. fè). 't EehemaaJ 'birigjieeze Bisfchöp'van Graäya Willem af. f^fe^OTef^no^IëihM^Srffiï^^ai^ hém (ƒ}, m■''*fav I,3.a°'> gegevéri?;by. wél- ken ■ hy geheime Raadëh aahftelt ,■•'. die- dóór dè'rT Graave'\ benoemd' warent, en" belooft,, 's Graavën göqdvinden inalles te zullen volgen.. De Heer- ;• De"''Heerlykhederi- vari Amftel én Woer- lyUheden dën, , voorheen,', ;\. dooi "GraaVe Jan den* II,, fte" en"1" aatl Güy,'zyneh Broeder',' opgedraagén,i wer- Woerdsn déh n"tf,"na "s Bisfchopsdoof, wederom met met Hoi- het Graaffchap van Holland* véreenigd. De land ver- Graaf ;;ftelde, federt ,iri .'ieder déézer Heer-; eems lykheden, een Baljuw'.MM] •|%JpfifKuik '(>]> Libr. Obit. S. Petri & Major. Eccl.Tt-aj. cpttd.MAT'
THäwm ubifiiprap. iaf. ■"-": e\«» • '<■■ ■' ° '',,.. i (</) Beka Si Guidone p. log. • *> • ', , ' •■* Cc>BekaJ?! Feeder. Il; *jSL'.'iu."-: . ■."»'• * '•■ '" '
(f) Charta Freder. II. ap. Matth^um Anal. Tb;«. III. p. 2II-' • (/>■) Beka w Guidane p. I<A>. Gasb." Läpp, ä Waveren til Anal, ßelgic. C. P. tJüïKCK van Papenorecht Tok. VU, P, |
||||
|
X. Boek. H I S T O R ï E.
|
|||||||
|
m
|
|||||||
|
hadt eenige goederen in de Landen van Am-Willem
ftel en Woerden bezeten, die hy, in 't jaar Hl; 1308 overleeden zynde Qi), zynen Zoon Otto nagelaaten hadt. Otto droeg deeze goederen , en al wat hy meer in 't Stigt ter leen bezat, het Ampt van Bisfchoppelyken Schenker alleen uitgenomen, in 't jaar 1326, ook aan Graave Willem den III; op (f), en begaf zig, federt, met der woon naar Engeland (k~). De Heerlykheid '■■ der Stede Amfterdam, federt eenige jaaren, af- gefcheiden van de Heerlykheid van Amftel, is? vermoedelyk, ook eerst na Guys affterven, met het Graaffchap van Holland, vereenigd gewor- den. Wy hebben, te vooren gezien,- dat Graaf Floris, of Bisfchop Jan van Nasfau, met zyné >JtJ' bewilliging, de Heerlykheid deezer Stede,aan Jan Perfyn, Heere van Waterland, gefchonken had: en dat deeze, uit hoofde van den Zoen mee Gysbrechr van Amftel van den Jaare 1285, in 't bezit derzelve bevestigd was geworden 0yl Doch alzo oude Schryvers getuigen (W), dat Guy van 1 Henegouwen, al omtrent den jaare 1300, Keuren en Voorregten aan Amfterdam gegeven heeft, fchynt hy wen reeds in 't bezit dier Heerlykheid geweest te zyn. Men zou, ligtelyk, vermoeden, dat hy' dezelve gekogr haddvan den Huize van Perfyn, door welken, ook op andere tyden $ wel Heeiilyke goederen- verkogt waren (n~). Doch'tblykt, dat zy, itiv • BfS " >? , i •■ • :'. >v . ! den C&~) Meyerus ad'cmmim 1308. :
<0 Brief van Otto va'i Cuyck apud Mattii. Analeft, Tom.
lïTj». 616.' ' Vi -'■ >-.:..: :..........
C*) Acta Publ. Angh'a; Tom. II. P. III. p. 33, 130,
(O IX. Boek, W-.3Ü* en 40. , .., . . . -,
(W) Ongenoemde Klerk', W. 187. .
C») Sibr.. LÉoNis Vike Abbat. Holt.' Diva; Maria;, js Mat$ .
TR&i. Anal. Tm. V..P. H9-
■ «' '■' N4"
|
|||||||
|
öoo VADERLANDSCHE X. Boek.
|
|||||
|
Wiw-EM den jaare 1282, aan Graave Floris den V. af-
}ll> geftaan was («»). En onder de Graaven Willem den III. en Willem den IV, heeft Amfter- datn, 20 wel als gantsch Amftelland, tot Hol- land behoord (Y). r Xtx. De Graaf, die zig, zo wel als zyn Vader, Graaf naauw met Frankryk verbonden hieldt, moest, doetTe- van cyd t0-t ^' deel neemen, in den Oorlog,
nenWal dien de Franfche Koningen, tegen de Vlaa- iii Vlaan- mingen, voerden, 't Verdrag, welk hy, iin deren. 'c jaar 1310, met Graave Robert, geflooten hadt, was ook zo nadeelig voor hem, dat hy van zelf genegen genoeg was, om het te bree- ken. Hy werdt, derhalve, van Lodewyk den. X, 1315. Koning van Frankryk, in 't jaar 1315,^0 ' M deren te doen, of hy verzamelde een aanzien- w> lyk Leger van. Henegouwers, Franfchen, Frie- ^ zen en Hollanders, welk hy, te water, de Schelde op, in Vlaanderen voerde (j>). De Koning was, midlerwyl, in 't Westen der Landftreeke getrokken; doch het onftuiniig weder en de "geweldige piasregens maakten de wegen onbruikbaar, en noodzaakten hem,r ponder iets uitgerigt te hebben, naar Frank- ryk te rug te keeren. Graaf Willem lag voor Rupelmonde, toen hy van den aftogt des Ko- nings kennis kreeg. 'Te gelyk vernam hy, dat de Vlaamingen eenige HolJandJche Vaar- tuigen, met mondbehoeften voor zyn Leger, r: hadden opgeligr. Hierom vondt hy niet ge- raaden, langer In Vlaanderen te vertoeven. Hy ver-
inn~) Zie Mifrts Chartert). I. Deel, Wf 423.
,:s le^) Zie Handv. van Aip(l. hl. 3. Mieris Cliarterb. II. D,ee}% ff- 364, 323, «,6a.
' QO Wkvlhl'S ad gun. Igig. EgKA 'm Cuiitonc, f. n,g. |
|||||
|
^™
|
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. aoi
vergenoegde zig, derhalve, met het verwoes- Willem
ten van eenige Plaatfen, langs de Schelde, W* en in 't Land van Waas: waarna hy, zonder eenig verlies geleeden te hebben, wederom fcheep ging, en naar Holland keerde (#). De zwaare Regen, die deezen togt geftremd Hongert
hadc,' deedt, hier en hieromtrent, grooterp00tl-e£ fchade. Hy was oorzaak, dat het Graan niet tot te hier rypheid kwam, en op 't Veld verrotte: waarop te Lande, groote duurte, en een e hevige Pestziekte volg- de. Men vindt aangetekend, dat niet alleen de armen, in deezen hangen nood, verwaarloosd werden, en by menigten, op de S traaten, ver- fmagtten ;.. maar. dat bok Bloed vrienden, Ou- ders en Kinderen, ja Egtgenooten zelven eikan- deren fchuwden, en den noodigen onderftand weigerden. De armen floegen 't vleesch van doode krengen raauw, te lyve. En in zeker Hollandsch Dorp, werden de Kikvorfchen, ,. toen veel ongewooner voedzel dan nu by fom- migen, uit de poelen gehaald, en gegeten. Doch \ !r is.opmerkelyk, dat; de Hemelfche Voorzie-, nigheid deeze tyden van jammer, binnen wei- nige maanden, zo t'eenemaal; deedt verdwynen, dat men zekere maat Rogge, voor vyftien pen- ningen kogc, daar men, te vooren, zö veele ftuivers Hollandfche munt voor befteed hadr,. (>); Sommigen fchryven dgeze fchielyke ver- andering eeniglyk toe aan een volgend Vrugt- feaar Jaargetyde; doch veelligt is 'er ook toe- voer van Graanen uit de Oostzee gekomen; : . al- ( (£> Wilhelm Procürat. td snnum 1314. Mbyerus ai .
m.mim 1315. Spiegel Hiitoriaal VI. Boek Cap. XVIl-AX. W. 384-389- •
^r~) Wjlhblm. Procürat. cd annum 1314» 1315.
|
|||||
|
mt VATERLANDS CHE X.Boek.
Willem alzo men vindt dat de Oosterlingen, ten dee-
"" zen tydereeds, methunne fcheepen, in Holland kwamen, hunne waaren, te Dordrecht en el- ders, ter markt bragren, en, met Hollaffdfche waaren bekaden ^ terug keerden (Qi Vrede Met: Vlaanderen , fchikten de zaaken zig 4'w$,en, ook eerlang op beteren voet. Koning Lodewyk Wilton deX,»in Zomermaand :des jaars 131Ó, over- en LWff-Iééden'zynde, werdt, door Fiüps den F.,o$-> wyk , gevolgd, die zigterllond geneegen toonde,om Graave eene vaste Vrede niet de Vlaamingèn te fluiten, vlaande- 't Gelukte echter niet, voor den tweeden van ren. Zomermaand des jaars 1320.: Volgens één der 0 punten van 't Verdrag ;• moesten de gefehil- ___I_L len, tusfchen de Graaven Willem en Robert, die
Koning Eduard , midlerwyl, te vergeefs ge-
poogd hadt by te leggen (V), aan de bemid- deling des Franfchen Konings , verblefeven Worden (#). Doch deeze bemiddeling kreeg ï323' haar beflag eerstin 't jaaf'i323: wanneerFilips dè V. reeds doof zynen tBroéder, Karei den /F. en Graaf Robert, door zyfien Kleinzoon, Lodewyk van NeversT opgevolgd 'was. In Len- temaand des gemelden jaars, wérdt 'er te Parys ei?h Verdrag getroffen (v), by welk Graaf Lo- dewyk Graave Willem oncflóeg van „de hul* ,1''de, die dé Graaven van Holland, voorheen,1 ,;'■' degens eetiige Zeeuwfché Eilanden, aan dé ,", Graaven van Vlaanderen, geoordeeld wer- ,V dén fchuldig'té'zyri: erï van dé betaaling der ,j penningen, dié, uit'kragt van het Verdrag ,*,' van den jaare 1310, gefchieden moest (V)- ' ' (in* ■• ■ -■.;-.. ••, ,-. ....,,1 «j m Graaf ">((» Ilandv. van Willem III. by Balen Dordrecht, il. 493,
CO Aft. Publ. Angl. Tom. II. P. I, p. 163, 165, 165. ; f«J Meïercs .ad &imum >r320.r i j:.i ;■• -•_; ;,, 00 Meyerus ad atinum 1322, I CuO Zie hier voor, BI, 190. |
||||
|
X. Boek. HIST'ORI E. h% ao3
„ Graaf Willem ftondt, daarentegen , zyn Willem
„ Regt'op de Landen van Aalst en van Waas, ■' „ de vier Ambagten en Gerardsbergen aan „.Graave Lodewyk af. De verbeurd verklaar^ jj de goederen der ïiollandfche en Zeeuwfche „Ballingen, die de zyde des Graaven van „ Vlaanderen gehouden hadden, zouden, ten ,: \' „ behoeve van Graave Willem , verfteurd
„ blyven. En zo iemand in-gebreke blyven „ mögt van Graave Willem, 'in 't bezit dier „goederen, te ftellen, zou Graaf Lodewyk „ gehouden zyn zulks te doen, mids hem daar „voor, door Graave Willem, dertigduizend „ ponden betaald worden. Zo 'er, in 't verr „ volg, eenig verfchil, tusfchen. de Gradven^ „l önttlaan mögt, zou het, niet door de wa- „ penen, maar door de uitfpraak van zes .goè- ^de mannen, wederzyds te kiezen , moeten „ beflecht worden". Sommigen voegen 'e£ by, dat de goede mannen van. de Vlaamfchè zyde, te Saaftingen, en die van de Hollands fche zyde, in Rynland', byeenkomen moes- ten, en niet van. de plaats gaan, voor dat de twist bygèlegd was (x). De andere punten deëzer Vreede betreffen ons Land niet, ' Zy werdt, van Vläanderens zyde, door de Ste- den Gend , Brugge en Yperen; en van de zy- de van Henegouwen, Holland en Zeeland„' door de Steden Valenchyn, Bergen, Maubeu- ge', Dordrecht yZierikzee,Middelburg,Delft, " Leyden en Haarlem1 bekragtigd (j). Men vind miwu niet, dat het Verdrag, door eenigen der Edelen, getekend of bezegeld geworden is. Dee*
(.r) Meyerus ad annum 1322.
(y) P. d'Ouoegherst Chron. de Flandr. CA. CXL.IX.. ƒ,
S46. V(TS% " : |
||||
|
204 VADERLANDSCHE X. Boek;
•^jclem Deeze Vrede maakte een einde van den
ifk langduurigen twist over de Zeeuwfche Eilanden £z): die, federt, zo verre my gebleeken is, niet wederom opgehaald werdt. Graaf Willem hadt de voordeelige Voorwaarden , die hy hier bedong, genoegzaam eeniglyk te danken aan de bemiddeling des Konings van Frankryk die den jongen Graaf van Vlaanderen, onlangs gehuwd met Mar gar eet, Dogter dés overlee- den Konings, Filips den V, t'eenemaal naar zyne hand wist te zetten. Dé Vrede tusfchen Holland en Vlaanderen werdt, federt, onge- fchonden bewaard. Men vindt wel, dat Graaf Willem, verzeld van Willem \ zynen Zoon, Jan yan Arkel, Dirk van Brederode, Allard van Egmond, Filips van Wasfenaar, Jan van Haamßeede, Arnold vanKruiningen, en ande- re Hollandfche en Zeeuwfche Edelen, den Ko- jiing van Frankryk, Filips den VI, in 't jaar 1328, in Vlaanderen, met de Wapenen by- geflaan , en zig dapperlyk gekweeten heeft (a~). Doch deeze Kryg werdt niet gevoerd te-, gen Graave Lodewyk; maar tegen -de Vlaam« fchë Steden, die wederipannig geweest wa- ren; doch, in 't kort, tot onderwerping ge- bragt werden. Wy maaken 'er, hier, by voorverhaal gewag yan, op dat wy, in 'c, gevolg niet, tot de VJaamfche zaaken zouden behoeven weder te keeren. . XX» De magt en het aanzien van Graave Willem Craaf en zyne verbindtenisfen met Frankryk brag-
Wilkm t|H O) Wilhelm. PftbC0RAT.«rf annum 1323 p. 609. ad annum
- I3',o f. 709. O) Me ver ws ad ännum 1328. Wilhelm.. Procurat- ad
«nnnm 1328. 684-687. |
||||
|
X» Boek. H IS T O R I Ë. 205
ten, gejyk wy gezien hebben, den Landen , Willem
nu en dan, merkelyke voordeelen aan; doch I1I# hielden ook aan de andere zyde, de Land- veroor- zaäten in geduurige vrees voor Oorlog, en |aaktdei! joegen hen op kosten, die , by de fpaarzaame Vg "ieen menigte, dikwils, noodeloos gekeurd, en on-kosten, gaarne gedraagen werden. Wy hebben reeds gezien (£), dat de Hollanders en Zeeuwen, in h jaar 131 o, plat uit weigerden, den Graave in Vlaanderen ter Heirvaart te volgen: en fchoon zy dit naderhand deeden* gaven zy egter genoeg te kennen, dat dé groote kosten, die de Graaf, van tyd tot tyd, maakte, hun, tegen de borst waren. Want niet vergenoegd met veel gelds aan 't voeren van uitheemfche Oorlogen te fpillen, hieldt hy geduurige Steek- fpelen binnens Lands, 't welk niet zonder veel omflags en kosten gefchieden kon, en daarom der Gemeente lastig viel. Ook ftond het der Geestelykheid tegen (c), als ftrydig met de Kerkelyke wetten. In 't jaar 1322, woonde^ de Graaf de Kroohing van Karel den IV, Ko- ning van Frankryk , by, verzeld van veele', Hollandfche Edelen (</), die geene , kosten fpaarden, om 's Graaven luister te helpen vermeerderen. Men vindt aangeteekend, dat de Graaf het Hof, by deeze gelegenheid, . vermaakte, met de vertooning van eene Zeeuwfche Vrouw, zo groot, dat mannen 'kinderen by haar geleeken; en zo fterk, dat 'zy, in elke hand, eene Ton Hamburger bier droeg, en eenen balk, dien agt mannen niet hef-
C>~) Boven bh 189.
(O Wilhelm. Proci«at. ad anmm 1323. p- 610.
{4) Wilhelm. Pkocurat, ai aunum 1322. f, gis?,»
|
||||
|
2o5 VA DE RL AN DS CHE X. Boek,
Willem heffen Iconden, bragt, waar zy hem hebben
yh wilde (e). Doch de Huwelyken van 's Graa-
Huweiy-ven drie Dogreren, die, omtrent deezen tyd,
ken van kort na eikanderen,, geflooten werden,
v£j)xLvielen den Landen zo, kostbaar, dat men 'er
teren. ° alomtne heimelyk, en by de Kennemers
ppenlyk over; morde. Twee deezer Dogteren
werden, in 't jaar I324,uitgehuwelykt: ééne,
Joanna genoemd, aan Willem, Graave van
Gulik, en ééne, Mar gar eet geheeten , aan
Lodewyk van Beyeren, wien,in't jaar 1314,
de Keizerlyke waardigheid opgedraagen was.
Van het Huwelyk der derde, Filippa genoemd,
zullen wy terftond nader fpreeken. Wy hebben
reeds, by eene andere gelegenheid C/)> aatl"
getekent, dat de Graaven gewoon waren, eene
Bede , of eisch van de Landzaaten te doen,
wanneer zy eene Dogter uithuwelykten. Die
gefchiedde ook tegenwoordig. De Graaf trok,
in't jaar 1323, Holland en Zeeland door, in
de Steden eri ten platten Lande, zogenoemde
vrywillige Giften vorderende, 's Lands Hand-
/ -vesten bepaalden, de grootte der Giften, in
diergelyke gelegenheden. Doph 't is, waar-
fchynlyk, dat de Graaf nu meer eischte, dan
by de Handvesten vastgefteld was. Immers,
uit de oude Rekeningen der Dqrdrechtfche
Lpntvangeren (g), blykt ; dat Dordrecht, alleen
iotheïFeestderConinghinne van1 Alemanien of
Duitsehland, vyfhonderd ponden Hollandsch
• ppgebragt hadt. Of 'er Graaflyke Brieven
voorhanden zyn, by welken .bepaald wordt,
ïs. hoe
00 Wilhelm. Procurat. ad antium I332»;p.fatf,!
CJ3 Boven il. 183.., . .. , .. j ] . (f) SJ. Balsn üoiit, il. 734. ,
|
||||
|
X Bo?K. HISTORIE. êojt
hoe veel Dordrecht, in zulk eene gelegen- Willem
heid, opbrengen moest, weet ik niet: doch't Sw is zeker genoeg, dat de Stad , op verre na, zo hoog niet gefchat kan geweest zyn. Men vindt, dat Leiden maar tien (h) , Haarlem maar vyftien (jf), en Delft maar twintig pon- den (k~), in zulke gelegenheden , betaalen moesten : waarom men naauwlyks twyfelen kan, of de Graaf heeft meer gevorderd dan by, volgens de Handvesten, vorderen kon. Overal egter, was men hem , gaarne of De Ken-
ongaarne, te wille. Men wil zelfs, datfommi-net?eis gen,'t zy by deeze,ofby eene andere gelegen- v^raa-" heid, den Graave tienmaal zo veel booden, venBedea als hy geëischt hadt (/). Doch dan zullen de e? ver- Landzaaten ook nieuwe Voorregten begeerd 1,iezen hebben. Immers zo ging't, in Kennemerland. Voorreg- Hier zei men den Graave in 't aangezigt ,, dat ten. „ menzyne Bede wel voldoen, en 't Land; zelf „ hoog genoeg fchatten wilde; zo hyj van „ zyne zyde, den Kennemeren eenige Vry-r '". '*fj „ heden, die hem fchriftelyk werden voor- \ ,, gelegd, wilde toeftaan". De Graaf gaf hier; ; ., op weigerend antwoord, en vertrok, de Gift ä der Kennemeren van de hand wyzende, ver- : ftoord naar 't Slot te Teilingen, en van daar naar den Haage, alwaar de Kennemers, kort hierna, ontbooden werden. Men vertoonde hun, hoe zeer de Graaf op hun geftqord was, en vraagde, of zy nog hy hunvoorigbefluitblee- ,';,..'. .......... y<sn? Cft}»Handv. van Floris V. by Jan van Hout Dienstb. yaa
JLeyden bl. 9. B CO Handv. van Willem II. by Schrbvbi. Haarl. il. 231. C*) Handv. van Willem II. hy Boxuorn. Theatr. HoÜajjd,
$. 161. ■' ..,.'"«-■ CO Politike Regeer, van den Brie!, U. 330.1
|
||||
|
sö8 VADERLANDSCHE X Boes.
|
|||||
|
Willem yen? Zy bedeesd gemaakc, booden driemaal
Hl. zo veel gelds, als te vooren, mids men hun de begeerde Vryheden toeftond. De Graaf, die hier geene ooren naar hadt, neigde tot ftrengheid , en , wel verre van den Kenne- meren nieuwe Vryheden toe te ftaan, benani hy hun de ouden , de zei ven alle verbeurd verklaarende (m~). 't Schynt, dat de Kenne- mers, niet voor 't jaar 1346, in hunne oude Voorregten, herfteld geworden zyn (»). Ori- dertusfchen toont ons dit voorbeeld, hoe veel gezags zig de Hollandfche Graaven reeds be- gonden aan te maatigen, en hoe volftrekt zy wilden gehoorzaamd zyn. Doch niet min klaar blykt dit, uit het gedrag , welk de Graaf, niet lang. hierna, hieldt, omtrent de Stad Dordrecht zelve, die hem, kort te voo- ren , zulke rykelyke giften gedaan hadt. XXI. Dordrecht, thands de voornaamfte Koopftad Verfchü^ van H0i]an(j ^ hat}t, in 't iaar 1299, van Graave fcheiden* Jan den I. en van Jan vari Avennes, het Voor- Steden regt verkreegen, dat alle Wyhen, Graanen, met Dor Houtwaaren en andere Koopmanfchappen , overat *^e ^e Merwe en de.Lek afgebragt werden, Stapel- aldaar geveild, moesten worden, eer zy verder regt. rhogten worden gevoerd. De Tollenaars van Geervliet en Stryenmondekreegen, ten zelf- den tyde, bevel, om geene Koopwaren de Tollen voorby te Iaaten, ten ware hun blee- ke, dat dezelven te Dordrecht gekogt waren (j>y Dit Voorregt, werdt, federt, nog nader bevestigd, en verder uitgebreid, en in 't ge- - :...{\ !i ■, meea Qri) Wilhelm. Procurat. ad atmum 1324. p. 6lf 623»
(.»j Handv. van Kennemerl. bl. <$, Qo) Handv. l>y Balen tl. 441. |
|||||
|
X. BoEk. iE ISTORIE, ao?
meen, Sfapd-rtgt genoemd. Willem de III. Willebï
voegde 'er verfcheiden' Voorregcen by. Om HL den Oosterfchen handel naar Dordrecht te trekken, hadthy* in 't jaar 1313, den Oos» teriingen tolvryheid verleend van alle waa? ren, die zy aldaar ter mark:« brengen zouden (^). En in 'f jaar 132s, verleende hy den Dordreehtenaaren' tolvryheid, door alle zyne Landend (f)., Zo dat het geenszins vreemd fchynen moet, dat die van Dordrecht» zo zeer begunfligd, den Graave, in 't volgende jaar, zo rykelyk eene Bede toeftonden. Doch de gunst, die Dordrecht genoot, en, zo men wil, ook .het misbruik, dat 'er die Stad van maakte,/ftak den anderen Hollandfchen Ste- den in 't:oog: .vooral, morde ,men, over;'e Stapekegt. i Men vondt het vreemd en onre- , .,. delyk, dat elk genoodzaakt werdt, de boven* s>v. landfche waaren te I Dordrecht te moeten ' koopen. De gantfche Gemeente van Noord- holland , waardoor men, ten deezen tyde, , al 't Land tusfchen de Maaze en Kennemer- land verflondt, fpande dan famen. De Dor- drechtfche Koopluiden werden aangetast en van 'c hunne beroofd. Die van Dordrecht namen hier wraak over van de Noordhollan- ders. De oneenigheid fcheen tot eenen vol- flaagen binnenlandfchen Oorlog te zullen uit- barften. Doch de Graaf, door zynen Broe- der, Jan van Beaumont, die, als Heer van Gouda en Schoonhoven, 't belang der Noord- hollanderen voorftondt, onderrigt van de Dor-
(p~) Handv. by Balen, tl. 493.
£f) Handv. by B*ucn, il. 497. -■•■"'•>■■"';
III. Deel. Ö
|
||||
|
aio VADERLANDSCHE X. Boek.
|
|||||
|
WiT.tEM Dordrechtfche knevelaryen, kwam 'er, mee
III.' zyn gezag, tusfehen beide. De dienst, hem, zo onlangs, door die van Dordrecht, gedaan,- verhinderde hem niet, Heirvaart tegen de Stad te doen befchryven. I 't Gerügt hiervan was genoeg, om haar 't hoofd in den fchoot te doen leggen. Zy deedt eene bezending aan den Graave,-en verwierf', met veel moei- te ; vergiffenis van 't gebeurde. Ook behieldt zy, ter naauwer nood, de oude Voorregten: alzo de Graaf oordeelde, dat dezelven haar 1325« met regt benomen mögten worden. Dit ge- beurde, in 't jaar 1325 (V).
XXII. Izabette, Gemaalin van Eduard den II. Hó*
Huwelyk njng van Engeland, hadt zig, in 't zelfde
pa" Dog-iaar' naar Parys begeven (Y), in fchyn, om
ter'van een Verdrag, tusfehen Karel den IV, haaren
Graave Broeder, en den Koning, haaren Egtgenaot,
Willem, cë bewerken; doch inderdaad om zig, met
duard* ^en raa<* en hulp haars Broeders, vanden
vanEnge.Engelfchen Troon, voor haaren Zoon, den
land, ge-jongen Eduard, dien men haar, onder zeker
flooten. voorwendfel, na gezonden hadt, te verze-
feier °van. keren. Koning Karel begunftigde heimelyk
'het oogmerk zynerZuster. Zelfs beloofde hy
haar, met de wapenen, te zullen onderfteu-
nen; mids dat het onder de hand gefchieden
kon. : De ftaatzugtige Vorftin, zig derhalve
genoodzaakt vindende, naar eenen befcher-
liffer om te zien, die geene zwaarigheid maa-
kén zou, om haare zyde, openlyk, voor te:
ftaan, wierp het oog op GraavSFWillem, die
(r~) Wilhelm. Procttrat. ad antium 1324. p. 640,. 641.
{,/} 1'P.OISSAR.T Fol. I.. CA. VI. p. 4. "
|
|||||
|
& Boer. HISTORIE. hiï
dg, omtrent deezen tyd, in Frankryk be- wUm»
vondt (>). Hy was van haare Namaagfchap, III» zynde gehuwd met de Dogter van Karel van Valois, Broeder van haaren Vader, Filips dea Schoonem Doch om hem nog fterker te ba- weegen, floeg zy een Huwelyk voor, tusfcheii den jongen Eduard en zyne Dogter Filippa; A De Graaf liet zig, zonder veel beraad i over*^ haalem Het Huwelyk werdt geflooten, on- aangezien Koning Eduard zynen Zoon ernftig/' verbooden hadt, zig, in eenige onderhande- ling van deezen aart, buiten zyne toeftem- ming, te la.aten inwikkelen (V). Eduard was te vooren wel gezind geweest, om de oudfte . Dogter van Graave Willem, Margareet, voor zynen Zoon, ten Huwelyk te yerkrygen (9) 5 doch de zaaken waren nu zo zeer van gedaan- te veranderd, dat hy diergelyke verbindtenis fehuwen moest. De Koning van Frankryk, \ om den fchyn van Vriendfchap met Koning: Eduard te bewaaren, deedt' zyne Zuster * ter-j ftond na dat het Verbond met Graave Wil- J lern getroffen was, uit zyn Ryk vertrekker!. Zy begaf zig naar Valenchyn, en van daar ijjM* naar Holland (V), alwaar Graaf Willem vast—'^*** eenige benden byeen gebragt "hadt, om de Koningin haar Engeland té geleiden. Jan, Koning van Boheeme, die thans haauw méfc Graa*
f O WitHEiM. Procura?. Ad ärmntn 1325. p. ö^ö.
C«D Aft. Publ. Angl. Tom. II. P. II. p. 1151. (y) FROissARt Vol. I. C/i. IX* X. p. 6, f'. \ (9) Men vindt, dat, hier. ver, in de jannen 131$,
.1319, 1320 en 1321, gehandeld is. Vide Atta Publ, .Anglia Tom. II. P. I. p. i6g, 165, 1.82, 183, iag, V. II. p. lï, 17.
O a
|
||||
|
iü VADERLANDS CHE X. Boek»
#11.1« Graave Willem verbonden was (w), bewoog
lil; eenige Ridders der Duitfche Orde, om zig-, met dé overige benden, fcheep te begéeven. De Graaf, de Koningin, te Dordrecht, ee- nigen tyd, opgehouden hebbende, binnen Welken, de ondertrouw tusfchen Eduard en Filippa gefchieddé, liet haar, van zynen Broe- der, Jan van Beaumont, verzeld, in de Ha- ven van den Briele fcheep gaan (#). 't Gevolg van deezen togt breedvoerig te verhaalen, is buiten ons beftek. Wy tekenen flegts met een enkel woord aan, dat de Koningin haar oogmerk bereikte. Eduard de II. werdt ont- ^ troond: zyn Zoon, Eduard^Je III, tot Ko- ning verklaard, en Jan valr^aumoöt, die- der Koninginne zulk een' merkelyken dienst gedaan hadt, nevens zyn Volk, in 't jaar 1327, rykelyk begiftigd (1), herwaards se
rug gezonden (y~). Ook werdt hei Huwelyk, tusfchen Eduard den III. en Filippa, in 't jaar 1328, voltrokken (2): na dat men van den
Paus, toen Jan den XXII, met veel moeite, ontflag van de Kerkelyke Wet, wegens de Huwelyken tusfchen Namaagen, hadt weeten * tse
Qv") Wilhelm. Procurat. ad anmem 1,123. p- 910, 61?.
\x) Wilhelm. Procurat. ad annum 1325. p- 646, 647» F&OISSART VoU I. Ck. X. p. 7.
(y) Wilhelm. Procurat. ad annum 1327- p< 651 •
(x) Voyez ïUriN de Thoiras Hift. d'Angkterre Tom. Hl« ,$, 127, 128, 129, 142, 144, 146. (i ) De Koning lei hem een jaargeld toe van duizend
mark, uit de Regten op de Wolle, het Leder en de <Schaapenvellen: om welk te ontvangen, hy twee F1&-
rentynfche Koopluiden, te Londen, magtigde. Vide %Êffia Publ. Angk- ïom. 11. P. IL p. 173, i8&» &
V. III. p. 30. . * J • * |
|||
|
X. Boek* Hl S $ <XR I E. S13
te bekomen 00: hebbende Eduard, de II. wille«-
zelve den Paus zoeken u beweegen, om die III. ontflag ,nïet ligtelyk te verleenen (ß). De Graaf begaf zig, inperfoon, naar Engeland, om zyne Dogter te geleiden 00» aan welke, door haaren Egtgenoot, eene Bruidsgaave van yyftïenduizend ponden zwarten tournois, jaarlyks, werdt toegelegd 00* Gelyk dit/Huwelyk'Graaf Willem bewoo-
gen hadt, om zig in de Ëngelfche zaaken te ftee- ken,'\vikkelde hem hejf.Huwéiyk zyner Dogter Margareet, omtrent deezentyd, ook dieper in de zaaken des Duitfchen Ryks, dan hy, als een vry Ryks Lid, zou können verpligt ge-( weest zyn. De gelegenheid hiertoe moet van wat hooger opgehaald worden. Keizer Hendrik de FIL, die Keizer Albrecht XXIIL
den I. in *t jaar 1308, opgevolgd was * in 't Staat van jaar 1313, overleeden zynde, bleef het Ryk ^eRy^ veertien maanden zonder Opperhoofd. Ein- delyk, verkooren vyf Keurvorften, naamelyk de Aartsbisfchoppen van Ments en Trier, jan^ Koning van Boheeme, Zoon van Henrik den Vil. Waldemar, Markgraaf van Brandenburg, en Jan, Hertog van Saxen, te Frankfort by een gekomen zynde, op den negentienden , van Wynmaand des jaars 1314, Lodewyk\ Hertog van Beijeren, wiens Moeder eene Dogter van Keizer Rudolf geweest was, tot Roomsch Koning. Doch omtrent op den zelf-
O) Acta Publ. Angl. Tom. II. P. II. p. 196. Wilhelm.
Procur^t. an amium 1327. p. Ö69 Froissart Vol. I. Ca» iXX. p. ö. O) Afta Publ. Angl. Tom. II. P. }]. p. I50.
i (_c) ACH Publ. Atigl. Tour. 11. P. it. p. 198, 203« (<T) Atta Publ. Angl. Tom. il. P. III. p. 12.
9 3
|
||||
|
&f VADERLANDS CHE X. BÖej?.'
zelfden tyd, 'verkoóren die andere twee Keur-
vorsten.,. Henrik, Aartsbisfchop van Keulen, en Rudolf van Beieren, Paltsgraaf'aan den Ryn, en Broeder van Lodewyk, te Saxeh- haufen, Fredrik van Qostenryk, Zoöh van Kei- zer Albrecht, tot dezelfde waardigheid, Dee- ze dubbele verkiezing was oorzaak van veele verwarringen in 't Ryk. Lodewyk en Fredrik fpaarden kosten noch moeke, om hunnen aan- hang te vermeerderen. De eerfte kreeg,'al; kort na zyne verkiezing, Graaf Willem op zyne zyde; 't welk méri afneemen mag, uit eenen zyner Brieven, té Aken, op den drie- entwintigen va,n Slagtmaand des jaars 1314» gegeven, waarby hy den Graave ,, van al ,, het Regt, welk de Keizers, zyne Vopr- „ zaaten, pp Holland, Zeeland en Friesland „ gehad hadden, ontflaagen verklaart, mids, „ dat deeze hem en den Ryke de behoorlyke „ hulde wegens deeze Landen deedt'(V)". Ook hadt Lodewyk den meesten aanhang. In V jaar 1322, gelukte het hem egter eerst, zynenl Mededinger, Fredrik, in eenen Veldflag, gevangen te neemen. Sedert noodzaakte hy hem attiand van zyn regt op 't Ryk te doen. ^Beatrix Dogter van Henrik, Hertog van Glo- gau, Lodewyks tweede Gemaalin, in 't jaar 1323, oyerleeden zynde, trouwde hy, korf daarna, voor' de derde reize, met Marga- reet, Dogter van Graave Willem; die, hier- door, ten naauwften, aan de belangen van Keizer Lodewyk verbonden werdt. Gantsch
£ 2 ) Van deezen Brief, is my een Affchrift van een
Vilnius van den jaare Ï416, Op fi;ancyn gefchreevèn j ter hand gekomen, £ f' |
||||
|
X. Boek. H I S T O R I E.
|
||||||||
|
«5
|
||||||||
|
Gantseh Duitschland was nu genoegzaam Willem
bevredigd, en hielde de zyde van Keizer Lo- M. dewyk. Doch in Italië, berokkende Paus Twist Jan de XXII, zyn geflaagen vyand, hem ge- VanKei- duurig veel moeite. Niet vergenoegd, met ^j^0^ hem niet voor Roomsch Koning te erkennen;, pj,us jan zogt hy Milaan en andere Italiaanfche Ste- den den, die 't'met Lodewyk hielden, met ge- XXIÏ« ' weid, van zyne zyde af te trekken. Zelfs ge-. S liet hy zig zo'geftoord te zyn op Lodewyk, om de hulp,'die hy den zynemin Italië toe- bragt, dat hy hem, by eene Bulle, gedagte- kend dèn -negenden van Wynrnaand des jaars 1323, vermaande 'of'beval,('binnen den tyd van drie maanden, afftand van 't Ryk te doen§ onder bedreiging van denKerkelykenban (ë^. Veel verflaagènheid veroorzaakte deeze Bulle ïn Holland (ƒ). .Doch" de Keizer ..verdedigde 'er zig "rnéestepfyk tegen,rzig.beroepende, van den Paus, op den Heiligen Stoel en eene al- \ gemeëiie Kerkvergadering (Tg) - Jan de XXI [, voortgaande^ih- zyne hevigheid tegen Lode-* , wyk van Béteren, verklaarde hem, by eene,\ Bulle van dén'-vyftienden. van Hooimaand des jaärs 1324, vervallen van 't Ryk. Toen hielde de Keizer ook gèene maat meer met Paus Jan.; Alomme maakte' hy hem uit vopr eenen Ver« floordef der gemeene rust, die den naam vaji Paus onwaardig was, en zelfs Kétterfche ftel- . - lingen leerde. De Paus vernieuwde zyn Von- iris in 't jaar. 1326, en dagvaardde Lodewyk. te
(e} Vidi Rainald, ai annum 1323. n. 30.
(f) Wilhelm. Procurat. ad annum 1324. J>. 6aa, ; «
(g ) Rainald, ad annum 1323. «. 33. &c.
|
||||||||
|
O 4
|
||||||||
|
ai 6 VAD E RL AND SC HE .X, Boek.
|
|||||
|
Willem te Rome (kj* Ook kwam hy 'er.* federt ,d]pch
III. in eenen anderen ftaat, dan de Paus.% hem
' gaarne gezien hadt. moQ
n Keizer ^e Italiaan^cne Vorften, die Lodewyks
zoekt zY^e hielden, hem, in den aanvang des jaar£
hulp by 1357, ontbooden hebbende» om hen, ia
Graave perfoon, tegen den Paufelyken aanhang, t$
Willem, dornen befchermen, vöndt hy.zig, by rnanj-
I327- gel van geld en manfchap, sen ; uiterfte ber
nard (Y). Doch Graaf Willen*cbeloofde hein
onderftand, en fpoordé hem zo fterk aan tot
den togt, dathy op weg floeg» en reeds ia
Lentemaand te Trente was: gelyk, duidelyk
blykt uit eenen Brief, den dertienden dier
maand, door bem, van daar, aan Graave
Willem gefchreeven (£). In.degzen Brief,
verzoekt hy den Graave om den beloofden
onderftand, hem voorhoudende „ dat hy dien
j, gehouden was over te zenden» niet flegts
/ „ als zyn Schoonvader, maar ook als een Li4
„ des Heiligen Ryks". Graaf Willem, die
Atoen nog met de Engelfche zaaken de handen
vol werks hadt, was, waarfcjhynlyk, buiten ftaat, om zynen Schoonzoon te helpen* - L0# dewyk fchreef hem, den tienden van Gras- maand, nog eenen Brief uit Como in 't Mu laneefche> waarin hy hem herinnert, „ da« „ hy den Italiaanfchen togt ïiiet dan op M „ Graaven fterk aanraaden ondernomen hadt» „ en nu niet gaarne van zyne hülpe verfte-| „ ken zou blyven", Hy noemt dèni Graaf * ia
(h') Wh.hef.m. Procürat. ad atwum 132.6. p. 653.
C») U'ii.hflm. Procürat aä annum \%iy. pè 654, 6<R?., V
Qk) ép»4 Wjuisl«. Prucurat. ad atwum is?f. p. 657»
|
|||||
|
wi^fim^vmm^iiwmmmmmfmmm
|
|||||
|
in deezenBrief, een voornaam Lid des Heiligen Willem
fyès. CO";. :^n «enen anderen (w) g den twin- $» tigften van Zomermaand , uit Milaan» ge- &hreeven, berigt hy den Graave zyne Kroo- ning , aldaar. . Ook verzoekt en | vermaan t Jby zynen Schoonvader,, op 't ernftigst, niet te willen gedoogen:,,dat hy,die zig Paus noemt» w eene fchatting heffe van de Geestelykheid „onder 'sGraaven gebied,: gelyk men den „Keizer, verzekert hadt, dat hy poogde te „ doen. Öf, indien zulks reeds gefchied mog? „ zyn, wjil hjr, flat de Graaf,; van wegé -den „ Keizer en: hettlylc, tweemaal zo veel hefT ,, fen zal van alle de geestelyke goederen, in „ zyne Graaffchappen gelegen". Of zulks gefchied zy, is my niet gehleeken: alleenlyk vindt men, dat de Keizer> kort hierna, ie* mant , om onderftand , aan de Utrechtfche Geestelykheid» afgevaardigd hebbende , wei- gerend antwoord bekomen heeft (n). ; Graaf Willem, den .beloofden, onderftand Graaf,
niet langer durvende te rus houden, tradt, ^111"» óp 't ontvangen van deezeri laatften Brief, met zfg"0[ de Graaven van Gelder envanGulik, in on-eenen derhandeling,, om hen , insgelyks, tot den; t°gt naat togt naar Inriie, te beweegen* Men begon.fa1«: die reeds fvan ^erfeheiden' kanten Volk byeen te "oort- brengen» JQe. •; Graaf fcheen zelf in perfoon-gaat. naar Italië te zullen trekken, alzo hy, onder dit voorwendfel, de Steden en het platte J-and, tegen den negentienden van Hooi- . t\% maand» CO Aptid Wilhelm. Procuäat. ad annum »347.^,659,GA
(pi) rfpudfyilM. PeocüRaT- ad tmnumxis^. p. 66., ó&j. , (tl) WiLHgLM. PllOCURAT. ad anmU 1327. p. 6% O 5
|
|||||
|
ai7 VADERLÄNDSèïTE IX. Boeö
Willem maand, te Katwyk , hebbende dbén byeen
Ui« komen1, 's Lands Regeering, geduurende zyri afweezën , in derzeiver tegenwoordigheid , zynen Zóöh Willem opdroeg. Doch een ópgé- kömeh'gefchil, tusfchen den Hertog van Brabant en 'den Heerë van Valkenburg, aan welks beflis- finghy zig'zeéryëél gelèegen liet leggen (ö) gaf hem een vooèwëndfél aan de hand F?otn zyne ïeis naar:Italië,'van tyd'tot tydj te verfehui- venï- Men'wil bok, dat 's Lands meeste E- delen hem 'goede fommen gelds aanbooden, en te gelyk'beloofden ,* hunne Kinderen niet dan met zyn goedvinden té zullen uithuwely- ken, indien hy den togt naar Italië ftaaken wilde. Al het welk zoo veel te' wege' bragt* dat de togt eerst uitgefteld werdt, en eindelyk geheel agter bleef "(/>). Keizer Lodewyk deedt, federt, zyne In-
trede binnen Rome j alwaar hy , nevens zy- ne Gemaalin, op den zeventienden van Louw- 1328, inaand des jaars Ï328,1 op nieuws plegtiglyk * I naar Avignon begeven hadt, wërdü', door'hem, van de Pausfelyke waardigheid Vervallen ver- klaard: waarna Pieter Rainaluccï, pp 's Kei- ,, zers gezag, onder den naam van' Nikoläas den V\ tot Paus werd verkoorem Dê Utrechtfche .- Geestelykheid kreeg hier, onder änderen, ter- • ..---■- ftond
Co") Vide Wilhelm.Procurat. ad annum1327. p. 666,
667, ad_ annum 1328. p. 675, 680. ad annum 1329. p. 69I, 6gï,6i)\. Zie ook Miews Charterb. II. Deel, il. 467. (/>) Wilhelm. Procurat. ad annum 1327 p. 665,666,
667, 668. . . . . ... 'Cl') Epift. Margar. Impcr. apud Wilh. Procurat. p. 6$U
Peka in Jjoann. \i\. p. 114. |
||||
|
& Boek. HISTORJ $J?AV ff|
ftond kennis van. Doch zy wilde den Kei- W*ilu#
zerlyken Paus niet erkennen (V);Ook hadt" ****'"' Rainalucci haast berouw van het; aanvaarden deezer nieuwe waardigheid, èh. verzoende zig met Paus Jan (V). 'De Keizer,: dé zaaken van Italië, in orde gebragt hebbende, keerde* te- gen 't einde des jaars 1329, naar • Duitschland. 1329» Graaf Willem wendde, ondertusfcheh , zyne—-——»* poogingen aan* om hem met den 'Paus te- be- vredigen. Hy fchreef niet flegts verfcheiden' Brieven; aan' den Paus (V}, en handelde met' Filips den VI, Koning van Frankryk, en Broe- der zyner Gemaalinne, over dit onderwerp; maar hy begaf zig, in Lentemaand des jaars; I330, van agthonderd Ruiters verzèld , op -i33«V reis naar Avignon* om -den Paus -mondeling \ te fpreeken. Doch, toen hy drie dagreizcns ,jL. van de Stad was, werdt hem, van VPaufen wege aangezeid* dat hy de moeite van verder voort te 'trekken wel fpaaren mögt, alzo hem geen gehoor verleend zou worden: waarop hy verfloord te rug keerde. De Paus hadt egter haast berouw van 't gene hy gedaan hadn eti zondt den Graave twee Edelluidên na, die Hém te Frankfort aantroffen; doch ook, zon- der gehoor te hebben können verwerven , te rug moesten Dé Graaf kwam, in Hooimaand, wederom in Holland (ju). In't jaar 1332, deëdt hy wederom eene reis naar Frankfort, óm den Keizer tot Vrede te beweegen. Hy ■h , '';-] naif'j werd* £ O Wilhelm Procurat. ad. win. 1328. p. 680. ad ar.n.
I3i2p. p. 700.
' (.0 Wilhelm Procurat. ad annam 1330./». 709,
(t) Wilhelm Procurat. ad atiHum 1329- p-. 704.' £«;) Wilh. Procurat. ad annum 1330. p, 705, '706,707,708 |
|||||
|
)
|
|||||
|
aso VADERLANDSCHE X. Borat*
Willem werdt hier minzaamclyk ontvangen, doch zy-
öi* ne voorflagen vonden by zynen Schoonzoon zo weinig ingang als,by den Paus (v). Men vindt niet, dat Graaf Willem zig, na
deezen, met de zaaken van 't Keizerryk be- moeid heeft. Zyne verfcheiden' reizen naar 't Hof des Keizers en de reis naar Avignon hadden den Landen veel gelds gekost; doch de Vrede tusfchen de Kerk en het Ryk niet uitgewerkt. De Keizer, ongezind om voot de Pausfelyke magt te bukken, hielde zyn gen zag tegen Jan den XXII. en na degzelfs dood» die in 't jaar 1334 voorviel f tegen Benedikt tus den XI. moediglyk ftaande.,. ,... : XXIV. Terwyl Graaf Willem zieh met de Ryks-
^laf en andere buitenlandfche zaaken bezig hieldt, verkrygt verzuimde hy zyn eigen belang hier te Lande groot ge-niet. De veranderingen, eenige jaaren her^ zag in 'twaards, in 't Stigt voorgevalle,n» gaven hem , St'gt' omtrent deezen -tyd , fthoone gelegenheid , om zyn gebied uit te breiden. Wy hebben reeds gezien, dat hy zig, ten tyde vanBisfchop Fredrik den II., veel gezags in 'tStigtaanmaa^ tigde. Deezen, op den cwintigftea van Oogst- maand des jaars 132a, overleeden gynde (w), poogde Graaf Willem JakóbJ, Bisfchop van Zuilen en Kommandeur der Orde van S. Jan hier te Lande, tot de Bisfchoppelyke waat> digheid te doen verheffen. Doch dit mislukte hem (#). Men heeft nog egte ftukkea van deeze Verkiezing, uit welken blykt, dat 'er maar twee in 't Utrechtfche Conclave waren, - die
Cv) Wilhelm Procurat. ad s,nnum 1332. jtafe»
CK') BrkA in Frider. p. 112. (#) Beia in Jacob, p. ui. |
||||
|
m Boek. HISTORIE. 221
tëie naar den zin desGraaven ftemden. Drie WiixejI
anderen ftonden van hun regt om te ftemmen H** af. De Deken der Domkerke, Jacobus van Qudéheorn, die zelf agtendertig ftemmen hadt, Was de ëehigfte, die Floris, 'Proost en Aarts- diaken derDomkerke, ftemde (y). Oudshoorn werdt dan voor Bisfchop erkend, en door Hen- rik , Aartsbisfchop van Keulen , bevestigd. Doch hy over-leedt^ nog in- 't zelfde jaar, op den twintigften van Herfstmaand (z). 't Ka- pittel verkoor toen Jan van Bronkhorst; doch Graaf Willem, de Hertog van Brabant, en de Graaf van Gelder bewoogen Paus Jan den XXÏI, zo zeef*'gefteld om zyn gezag in 't gee»- telyke als in 't tydelyke uit te breiden, tot het vernietigen deezer verkiezinge. Jan van Diest "werdt, op hun verzoek, door den Paus, tot Bisfchop aangefteld, en nam, eerlang, vanee- ne bende Krygsvolks verzeld , bezit van zyn Bisdom, welk hy agttien jaaren beftierde (#) ; doch , even als zyn Voorzaat Fredrik , in groote afhangkelykheid van Graaye Willem, zo lang deeze leefde. Den Lekdyk, in 't jaar 1324, doorgebro-
ken, en een goed gedeelte van Holland on- der water geraakt zynde, drong de Graaf de Srigtfchen fterk tot het herftellen en verzwaa- rén van dien Dyk. De Bisfchop en de Dom- kerk beloofden het terftond fchriftelyk, doch, de vier andere Utrechtfche Kerken weigerden den
(y) Cond. Uitrajeä. Ann, 1322. in Matthew AnaleiS.
Mm. I. p- 125- O) Beka '* "Jac°b- P' *Iä« WitH. Prqcürat. ad annum-
U2fc P- ,592< £'*'} Rbkaj« joanne-Ül. £. nj, uj.
|
||||
|
ziï VADERLANDS CHE X. Boei«
f, ^
Wihtm den. Brief te bezegelen : 't welk de Graaf zts
III. euvel nam, dat hy, in Bloeimaand des vol- genden jaars, een' inval deedt in het Ambagt van Mydrecht, der S. Jans Kerke van Utrecht toebehoorende, van waar hy, met een' ryke- lyken buit van Vee, naar Holland keerde. Het Dorp zelf werdt aan kooien gelegt. En'tleedt niet lang , of de vier Kerken werden ge- noodzaakt, zig naar 's Graaven zin te voe- gen 0> :—..- 't Slot Dit voorval deedt zyn gezag in t Stigt ry- Vreêland zen> D0Gb. daar gebeurde meer, waardoor ve wii-"fle£ n°g h°oger in top gevyzeld werdt. De lem ver Bisfehop hadt van den Graave, tot elfdui- pand. zend ponden toe , ter leen opgenomen, waar- voor hy* in 't jaar 1327, een groot deel van 'c Stigt aan hem verpandde (V). 't Slot te Vree- land werdt, onder anderen , voor zevenender- tighonderd ponden zwarten tournois, aan Graave Willem ingeruimd (d). De Bisfehop ftak zig eerlang zo diep in fehulden , dat hy alle de inkomsten zyns Bisdoms, op tweedui- zend ponden na , die hem tot zyn onderhoud werden toegelegd, aan Graave Willem en zyne andere Schuldeisfchers afftaan moest (e). Ende Graaf gedoogde niet, dat 'er iets in 't Stigt, tegen zynen zin, uitgevoerd werdt. De Stad Utrecht, in't jaar 1329, het Huis van Jan van LAgtenberg aangeflaagen en in 't openbaar verkogt hebbende , nam de Graaf dl«
(Jb~) Wilhelm. Procurat. ad annum 132g. p. 63063a.
. f e) Wilhelm. Procurat. ad annum 1327. p- 669. . Cd') Chart, foann. III. & Wilh. III. ap. MattH/éum AmtU fom.lt. p. 6<4 ■< (O WUHBLM. PROCUÄAT. «d aiHÜI'lt IJ2J). #' "02, ^©3;
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 223
|
|||||
|
dit zo euvel, dat hy Ligtenbergin Oud&water Willem
woonen liet (ƒ), en verlof gaf, om, vandaar, Ul* met Hollandfche manfchap gefterkt, wraak ; te neemen van 't leed hem aangedaan (#)• U-1;-----•"""*
trecht moest federt drieduizend ponden op-
brengen, om zig met den Graave te verzoe- nen, en de Stad Kampen in 't Overftigt werde genoodzaakt hem driehonderd ponden jaarlyks te belooven ,(£)..-; De zaak van Ligtenberg in 't byzonder werdt, in't jaar J329, door dea v Graave, te Leiden afgedaan ,,zynde hy, ten ;, deezen tyde, onder anderen ;in Holland geko- men, om de jaarlykfche Rekeningen van de •"/' ! Ontvangers zynef inkomsten op te neemen. 't Slot te Hagefiein aan de Lek werdt thans, '£ Land
van wege den Bisfchop van Utrecht, bewaard fc"^aee* door eenen Slotvoogd , Henrik genoemd,die, wordt, zyn voordeel zoekende te doen met het ver- door de loop der Stigtfche zaaken, van tyd tot tyd, Hoilan- over de Lek trok, en den Stigtfchen veel-w,'«^* overlast deedt. Graaf Willem, aangezogt door den Bisfchop, zondt Willem Kuzer, Baljuw van Rynland , met eenige Amfteilanders en Waterlanders, naar 't Stigt. Bisfchop Jan ■ voegde hier eenig Volk by, en het Land van **3T' Hageftein werdt alomme plat gebrand (f). Dit fchynt, in 't jaar 1331, gebeurd te zyn. Ook moet Graaf Willem zig" meester van de Heerlykheid van Hageftein gemaakt hebben, alzo hy dezelve, in de Lente des gemelden jaars
CO Wilhelm. Procurat. ad anniim 1339. p. 697.
C#) Brief van Willem III. 'ap. Matth^um Anal. Tom. II. f. 697. (h~) Wilhelm. Procurat. ad annum 1329. p. 6993' CO »BKA »" Joanne 111. p. 114. |
|||||
|
sa4 VADERLANDSCHE .& Boe&
Willem jaars', nevens eenige aödere Stigtfche Heer»
ili" ly kneden., aan Zweder van Vïaiïfi en Hübest 1333- ?## Schenk,verkqgt en opdroeg (&). Twee *~-----""jaaren laater , - deedt de Graaf Heere Willem
van Duivenvoorde., die, te onvrede ©ver het
ombrengen van eenen : zyn er Regteren in Nieuvaart, reeds verfcheiden' -vyandelykhe« den in 't Stigt gepleegd hadt, dóór zyn en* kei bevel, de wapenen nederleggen (V). * XXV. Al wat wy nu, wegens de Stigtfche Ge- Graaf fchiedenisfen, te boek gefteid hebben, toont Willem ten klaarften, dat de Graaf het Ütrechtsch Oost- B'sdom genoegzaam geheel in bedwang hadt. friesland Doch de geringe magt des Bisfchops, die hem tebemag-niet toeliet, de zaaken van 't Stigt in orde te tigeiu houden, moest hem nog veel meer buiten ftaat ftellen* om voor de Landen derütrecht- fche Kerke, buiten 't Stigt geleegen, zorg te draagen. Friesland beoosten de Zuiderzee, immers Oostergouwe en Westergouwe, moesr, volgens de overeenkomst van den jaare ï 165, die in 't jaar 1S104 bevestigd was., door de Craaven van Holland en de Bisfehoppen van L Utrecht beregt worden (tn). Willem de I. was, eer hy Graaf werdt, doorïzynen Bloe- der , Dirk den Vil, met dit Recht op hec Friefche Graaffchap verlyd, en heeft, eenige jaaren, in Friesland gebied gevoerd. Doch ïia zynen tyd vindt men niet dat de Holland- fche Graaven en veel minder nog de Bisfehop- pen van Utrecht zig merkelyk met de Frie- fche (*") Brief van Willem III. hy Matthäus de Jure Gladij
Cap. XII. p. 17Ó. (O Ueka in Joanne Hl. jj. 114, 115. ,'j (*»} Zie II. titel, U, 244. en 32t.
|
||||
|
X. BoBfc. HISTORIE. 235
•ïthe zaaken bemoeid hebben. Van Floris den Wille»
V. alleen, wordt gemeld, dat de Stad Stave- ÏIL ren hem, in 't jaar 1290, voer Heere heb- bende aangenomen, Keuren van hem ontvan- gen heeft. Ook verhaalen laatere Schryvers, dat vyftienhonderd Hollanders» onder wei- ten ook «enige Eftkhuizers waren» in 't jaar 1309, om welke reden weet men niet, eene Landing m Friesland gedaan; doeh weinig •uitgeregt hebben (n). Doch by de oudften, vind ik hier geen gewag van. Nu oordeel- de Willem de III, dat hem de kans te fchoon ilondt, om zig van 't gantfche gebied over Friesland te verzekeren, dan dat hy j 'er zig niet van bedienen zou» Bisfchop Jan was buiten ftaat, om hem zulks te beletten. En het aanzien, dat hy reeds verkreegen hadtj> moest hem noodwendig ook by de Friezen ge- dugt maaken, In 't jaar 1323, waren de Grietmannen, Regters» Kerkvoogden en de verdere Geestelykheid van Oostergo en Wes- tergo en de overige Zeelanden van Friesland by een gekomen, om de Upftalsboomfche Wetten te vernieuwen» en hadden onder an- deren beflooten „ hunne Vryheid eenpaarig „ en gewapenderhand te befchermen, indien », eenig weereldlyk of geestelyk Vorst, van, », welk eenen rang ook, hen beftreed, of'c „ juk van dienstbaarheid op den hals poog- >, de te leggen (o)". En veelligt gafditbeÖuit Graave Willem aanleiding om zig, in 't jaaf iC»y Ubb. Emmii Rer. Friflc. Lïhr. Xltl. p. i88, 1B9.
(0) Leges Opftalsbom. Art. I. poft Siccam. heg. Frilion.
p. ss- Egg. Bemngha Hift. van Oostfriesl. Boek I. C«p. tXXXIX'. f>U 142. lil. Deêu P
|
||||
|
cq6 VADERLAND SC HE X, Boes.
^tixEM 1325, ernftiger dan voorheen,::rnet;de.Regee-
iiii ring van Friesland te moeijen; Hy hadt toen twee Inwooners van Staveren, tot . Schouten ofRegters, over de Stad en't iian^d.'daarom- trent 'a'ängefteld. 'Doch ■•deeze' nieuwigheid "mishaagde den Friezen, welken, aangehitst door den Abt van S.ÓduIfs'Klooster, die thans veel gezags in Staveren oefende* de Graafly- I ke Schouten verjaagderi, én<; derzeïver woo- *• niiógen, die, 't welk, hier te Lande »nog wat Zeldzaams was,- van' fteen gebouwd waren, ten grbridetoe afbraken (Jiy. Dit bedryf werdt ïtöo'g by 'den Graave genomen. Hy- rustte eenë Vloot uit, die, längs de Zuiderzee kruis- feride'ï deii Friefshen Schepen veel nadeels toebragt. ;Zelfs deedt zy,f nü en dan, eene Landing op de Frièfche Kust, by welke ge- legenheid,- het Dorp Marden en eenige Lan- den daaromtrent'plat gebrand en ledig geplpn*- DeFrie- derd werden. De Friezen, hier door tot na- zèn on* dènlten - gébragt, verzogteri piet- den Graave pen^Yé *n onderhandeling te" mogen komen, 't welk äanGraa-hun vergund werdt: In' Bloeïmaand des jaars ve Wil- I328, kwamen de Abt van S. Odulfs Kloo- lem. ßer en eenige Afgevaardigden der Burgerye van Staveren, te Haarlem,; met Graave Wil- lem overeen' ^,' dat- de Graaf- van .Holland „ voortaan- Schouten ,'• Schepenen en andere „ Regters in "Friesland zou äanftellen, naar v" Welker vonnisfén; zy; beloofden zig te willen ^, voegen." : Ten zelfden tydè , déeden zy den'Graave hulde (#). Sommigen voegen 'er ■.! ■■.t'-J,"'.',' ; V \'''K:::'/:;:':> h^
£p~) Wilhelm. Procurat.' ad annum 13115. p, 634, $35. ',
tg) Wilhelm. Prosurat. ad annum 1328. p, 676. ~ -.'■.' '--'- '; ' " '■ * ' ' ' wiksCI' »til
|
|||
|
X. Boek. HISTORIE.
|
||||||
|
tif.
|
||||||
|
qy, dat zy hem een oud Gefchrift vertoonden, Willes!
behelzende de plegtigheden, met welken de UUi Graavén van Holland, van ouds, in Friesland be- oosten de Zuiderzee, ontvangen werden en te regt zaten (V). Veelligt is dit Gefchrift het zelf- de geweest, welk nog op de Leenkamer in deri Haage bewaard wordt, en van deezeninhoud is: „ Wanneer de Heer Graaf in Oosuriesland Hoe dé komen wil* zal hy 'er, zes weeken te voö- Graaven ren, kennis van geeven. Hy zal, door het ^ y°^ water Suytvinde, in Staveren komen,':en 0.u<js', in daar zyne opene Brieven toonen, gezegeld Friesland door den Heere Koning van Duitschland, ontvan- De Heer Graaf zal, by zyne aankomst, al- §gjjèWer" len Ingezetenen eene goede en vaste Vre,*. de geeven j die door elk bezwooren en, ge* houden zal moeten worden. Alle Graafly- .•f, ke Leenmannen zullen hunne Leenen van 1 den Heere Graave komen verhelfen, gelyk ..■ regt is. Hier na, zal de (Sraaf vau Staveren verreizen, naar zyn Land,Hoflandgenaamd, ,, gelegen in Kempenesfe, Van Kempenesfe^ j, ^al hy naar Aldanen gaan, van Aldanen naai? Vroonakker by den Groenéndaal, alwaar elM voor Hem verfchynen zal. Vier van de voornaamften en edelften zullen hem hier, [ op een fchild ], van de aarde om hoog hef-f fen, en men zal hem, in, *t gevolg, altoos voor Heere erkennen. Vervolgens zal de Graaf hier te regt zittéii, over allerlei ge* fchillen* misdaaden én verraaderyen, bin* j, nen den Lande voorgevallen; en, naar het j, jpordeël zyiier mannen , uitfpraak/ doen* CO Bèka ik Joanne III. ^. «4. .....,, ., , ' \ ■
|
||||||
|
sa8 VADERLANDSCHE X.BotskJ
Willem „ Op deeze wyze, plagten zyne Voorzaaten
III. „in 't Land te komen CO*" Na 't fluiten van dit Verdrag met de Frie-
zen, fchynt Willem de Hl. wederom, als te voóren (?), Schouten in Friesland gefield te hebben: gelyk men, met egte ftukken, be- wyzen kan, dat, door zynen Zoon en Opvol- ger, Willem den IV., in 't jaar 1344, ge- fchied is («). De opene Brieven, met wel- ken Keizer Lodewyk „ den Grietmannen, *Comita-» Raaden, en * Gemeenten des Lands van tibus. „ Friesland, .Oostergo en Westergo, beveelt, „ Graave Willem voor hunnen Heere te ont- „ vangen", zyn nog voorhanden, en te Spiers, op den veertienden van Zomermaand des jaars 1330» gegeven (a). Water- De Friezen fchynen zig, geduurende de vloed. Regeeringe van Graave Willem den Hl, 1334. in rust gehouden te hebben. Zy leeden, in ---------'t jaar 1334, veel, door eenen geweidigen
Watervloed, van welken, ook een goed ge-
deelte van Holland en Zeeland groote fchade hadt. Men hadt, in Holland en in 't Stigt, eenige jaaren geleeden, zwaare overftroomin- g'en der Rivieren bezuurd (y); doch deeze Zee-
Cs~) Vide Matthsi Anal. Tom. III. p. 219- & ad Anonym.
Ultrajeft. p. 92. (ï) Zie een Brief van Ao. 132a. by Matthäus Analeft.
Tom. III. p. 47°- , («) Zie twee Brieven van Willem IV. by Matthäus Anal.
Tom- III. p. 218. (,y) Wilhelm. Procorat. ad annum 1322, p% 591. ad ern-
annt. 1385. p. 630. (2) Zy zyn geregiflreerd ter Leenkamer van Hol-
land, in het Boek, op den rugge getekend, air» Vriesland 1316 — 1336. & al H Utrecht Comitte fFilhelmi in Beyeren 1299-1337. En my is 'er «e» naauwkeurig Affchnft van ter hand gekomen. |
||||
|
X. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
S20
|
|||||||
|
Zee vloed was algemeen er. Hy volgde op ee- Willem
nen geweldigen ftorm, die, den drie - en-twin- Ufc tigften van Slagtmaand, opflak. Veele Dor- pen werden overftroomd, en eene groote menigte van menfchen verloor het leeven (w). Doch Kennemerland moet vry geblee- ven zyn, of weinig geleeden hebben, alzo Graaf Willem, in Sprokkelmaand des vol- genden jaars, aldaar twee Penningen van ie- der morgen Lands vorderde, overmits der noot, zegt hy, die is in Frieslandt (V). Ditzelfde jaar 1334, werdt'er, door be- XXVL
middeling van Filips den VI, Koning van 'E Graaf- Frankryk, eene Vrede getroffen, cusfehen SnT Jan den III, Hertog van Brabant, ter eener, WOrdt en elf van de voornaamfte Mogendheden ter jonk- anderer zyde, die, tegen „den Hertog van Bra- *^re bant, in een onderling Verbond, getreden ™ge_m waren. Graaf Willem was 'er één van (y): draagen. alzo hy, wegens eenigS1 gefchillen over de grenzen van Brabant en Henegouwen, op V den Hertog geffoord was (2). Wy maaken - hier alleenlyk van dit Verdrag gewag, om dat 'er eene byzonderheid in gevonden wordt, . die, door niemant der oude Schryveren, aan- getekend is. Graaf Willem voert, in het hoofd van het Verdrag, alleenlyk den naam van Graave van Henegouwen en Holland. En zyn Zoon, de jonge Willem, die 'er ook in ge- meld wordt, heet Willem van Henegouwen, « v Graaf O) Chronica de Trajc&o iib Mjtth. Analecï. Tom. V. *.
547. Kort Chronykje agter den Ongeil. Klerk tl. 126. (x) Handv. van Kennemerl. il. 8. 0 j Rek* ia Joann. III. p. 115, £2) Poyeg BuiKENS Tropbdes de Brabant Prtuya p. 174, P 3
|
|||||||
|
03§o VAD E RL AN DS CHE X. Boek.
Willem Graaf van Zeeland Qa~). Hier uit blykt, dat
Uh Willem de UI.' het Graaffchap van Zeeland aan zynen Zoon heeft afgeftaan. Doch wan- neer zulks gefehied zy, meldt niemant. 't iMoet tusfchen de jaaren 1331 en 1:333 ge- afleid worden: alzo Willem de III, in eenen ■ Brief, des Dingsdags na Paafchen des eerst- gemelden jaars, gegeven, zig nog Graaf van Zeeland noemt (£), en uit fchriften van den. jaare 1333 (c),blykt, dat de Zoon toen reeds deezen titel voerde. , v.-t Men vindt niet, dat 'er, na deezen, by 't
leeven van Graave Willem den III, iets merkwaardigs hier.te Lamle meer gebeurd is. De Graaf worftelde, federt eenige-tyd, met ; '*»l de jigt of het voeteuvel en andere zwakheden, die: hem wel dikwils noodzaakten bet bedde te houden (W); doch hem nog fomtyds v/y- _y;; :heid lieten, om zig met de gewigtigfte zaa- kene te bemoeijen. '% .. ,•.;;" XXVII.• Eduard de III. Koning van Engeland,?en Handel Graave Wiliems Schoonzoon, omtrent deezen van E- ty^? beflooten hebbende, Fih'ps den VI. Ko? den" III. ^"S van Frankryk, en Sehoónbroeder van metGraa- Graave Willem-,-den oorlog aan te doen; en ge- ve Wil- taaden hebbende gevonden, zig met de Ne-. lemover«derlandfche Mogendheden te verbinden (>)5 bond Té- h3-«^» omtrent het einde des jaars 1336, den genFiiips Graave ,< zynen Schoonvader, magt gegeven, den VI. om, in zynen naam, mét dee'ze Mogendhe- 1337. Ste%0 ^ den ""■' (a~) Poyez Butkkns Preuves p. 166. j
(b) Apud. Mattjmïum de Jure Gladii Cap. XII. p. 176.
CO By BoxHORN op ReigÊrsb. II. Deel, U. 620. Zie c«f MiKris Cliarterb. II. Deel, hl. 59t', 592. (_d~) Wilhelm. Procurat. ad annum 1332. p. 717. CO Vide Act. Publ. Angl. Tm. II P. lil. p- i4Pr |
||||
|
3Ju Boek. H l S fQ\ KA E. 7 231
4en, te'handelen. (f).; Ejoeh oni metdenGraa- Wille»
ve zelven een, nader Verbond te fluiten, zondt \Wt hy, in, den "aanvang des .volgenden jaars, Hen- rik , ,-Bisfchop van Linkoln en, eenige anderen hetw^xi$.A.Zy^onAQa:.Qï^fe Willem, te yalënohyn^, bedlegerig, .aan:zyne gewoone kwaaie/g). -De,Graaf was, nog weinigejaa- ren;te vooren, op 't. naauwst-verbonden, ge- weest met zynen .Schoonbrpeder,, Koning Fi- lips^doeh;: federt dat deeze -het ontworpen Huwèliyjkv-.tusfchen Elizabet% -degierde van 's ,^. Graayen ;:PQgteren, en eenen Zoon des Her- togs van.Brabant .(£),, b?<|t.weeten omverrè te flooten, .en de Fïanfche ,jPrinfes, Mariaf met den Brabander .te, vereenigen, was; dê Vriendfqhap :tusf(}hen, .de, twee Zwaagers ,rner- kelykcbekoeld, ; In .deezen (laat ,der zaaken', viel hét Eduard niet, moeilyk,, zynen Schoon- vader, te keweegen, :pm -zjgmet ,hem. te ver- binden, Dóchv op dat de Graaf, als een Lid des Buitfchen .Ryks, een, glimpig voorwen^ fel hebbenv.zou,; Qm,:zyne,twapenen, by,v<liew des Konings van Engeland, tegen FrankrykjA. te voegen, taoest ijien aan,het/beoorloogen „., ,... van Frankryk den naam geeven van verdedK' .' gen der, grenzen des Keizerry ks. Op deezen ;..';: , voet dan, werdt 'er, den vierentwimigften 6»& van Bloeimaand des jaars 1337, eene over>- eenkomst .getroffen meiC.-Graave Willem, en met zynen Zoon, als Graave van Zeeland, volgens welke, zy zig verbonden „ de gren- /7 » zm (f) Ad. Publ. Angl. Tom. II. P. III. p. 157.
V(/0 FaoissART Pol. 1. Ch. XXIX. p. 33.
{,h ) WH.HELJ*. PßOCURAT. ad annunt 1329. p. 6§l, t- p 4 -""•''
|
|||||
|
t
|
|||||
|
t
|
|||||
|
•3% VADERLANDSeeE X. Boss*
Willem ?, zen des Ryks tegen Frankryk te zullen ver*
IIf« „ dedigen, met duizend gewapende mannen „ ieder, die een jaar lang in 's Konings Sol'. ,, dye (laan, en elk, vyftien Floremynfcha ,, Guldens ter maand trekken zouden. In ge- „ val van nood, zou men deeze manfchap ,, met duizend man vermeerderen moeten, „welken de Koning egter,f alleenlyk tot zy- „ ne overkomst toe, in zyne Soldye nam. E- ,, duard verbondt zig, den Graave en zy» „ nen Zoon, in plaats van het jaargeld, dat „ de eerfte van Frankryk trok, en dat nu „ fto.ndt ingehouden te worden, zesduizend „ ponden jaarlyks te zullen betaalen» En, iil „ geval, Órevecoeur en eenige andere plaatfen „ in het Kämerykfche den Franfchen ontwel- „ digd werden, zou de Graaf van: Zeeland „ dezelven'erfelyk blyven bezitten (0«" Met deezen,, werdt, ten zelfden dage, een by^- ?onder verdrag geöooten, waar by hy aan* nam, „ na 't affterven zyns Vaders, deszel* ;,f ven verbintenisfen, in allen deele, te zub- ,, len naarkomen (£)". XXVIII. '£ Schynt dat de kwynende ziekte van Graa- Doodvanve Willem zwaarder geworden was. Immers Willem hy leefde naauwlyks twee weeken, na 't fluir oen III. ten <jeezer Overeenkomst. Hy overleedt te Valenchyn, op den zesden of zevenden van Zomermaand des jaars 1337 (T)\ nalaatende, be*
f») A&. Pul>1. Angl. Tom. II. P. Hl. p. «58, 168, 169.
(k) Act. Pub); Angl. Tom. II. P. 111. p. 168. (I) Frngm. Chron. Veter, in Matth. Anal. Tom. I. p. 63*. |1EKA in .jognnc 111, f. 115, fivoisSART Pol. \. CA, XXX;.. jf* 55'
|
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 233
behalve zynen Zoon Willem, die hem op-Wille»
volgde, vier Dogters, Margareet, Filippa, iü. Joannaen Izabelle of Elizabet. Hy was aanzienlyker dan alle de Holland- Zyn aan-
fche Graaven, die voor hem geregeerd had- zien ea den. Zelf gehuwd met de Dogter van Karelaarc* van Valois, Broeder van Filips den IV, Ko- ning van Frankryk, hadt hy één' haarer Broe- deren, Filips den VI, op den zelfden Troon gezien (tn). Van zyne vier Dogterenj was 'er ééne gehuwd aan Keizer Lodewyk,enééne aaj Koning Eduard den III. van Engeland. De voornaamfte Vorften van Europa zogten zyne Vriendfchap. De Keizer, Frankryk* Engeland, Boheeme zyn naauw met hem verbonden geweest. In en omtrent zyne Graaffchappen, was hy in geen minder aan- zien. Holland en Zeeland hadt hy, by 't lt e- ven zyns Vaders, zo goed als verlooren ge- kend. Doch onder zyn bewind, was het den Brabanderen en Vläamingen t'eenemaal ontr ^ weldigd. Zelfs heeft hy zyn gezag en gebied, in 't Stigt en in Friesland, verder dan zyne Voorzaaten uitgebreid. Wat zyne perfoonly- ke hoedanigheden aanbelangt, zyne dapper- heid in den oorlog heeft, zo wel als zyne gemeenzaamheid in den omgang, lof verdiend (»). Ook wordt hy geroemd, over onkreuk- baare regtmaatigheid, in de oefening van het Regt. Het geval van den Baljuw van Zuid- holland (0), of, volgens anderen (p), van Kea* : ne.?
(m) Wilhelm. Procurat. ad annum 1328. />• $7$'
(»5 Beka in Joanne III; p. 115.
(al Goudsch Kronykje bl. 98.
Q) D«, Vermeerderde Beka, l>y Scriver. Toetflcen, W.'a?»»
|
|||||
|
f
|
|||||
|
1
|
|||||
|
2 34 VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem nemeriand, die, om dat hy eenen fchame-
UI» len Huisman eene Koe ontnomen hadc, door den Graave, nietalleen tot herftelling derfcha- .■«; c. *: de, maar daarenboven tot de dood -veroor- deeld werdt, zou dit- ten volle bewyzen, .in- "dien 't niet met eenige onwaarfchynlyke om- ftandigheden opgefierd fcheen, noch alleen-van laatste SchryVers verhaald wierdt. Men befchulr digt■,; daarentegen, den Graave van verwaar- loozing der Regeeringe zyns> Lands, terwyl hy zig met andere zaaken ophieldt: (q% , Pojc zag men, in Holland, niet gaarne, dat hy zig, van tyd tot tyd, naar Henegouwen begaf. Een zynec Tydgenooten betuigde te,: wenfchen, i, dat de Graaf het-,vrugtbaar,Holland niet „ zo dikwils verliet, j om 'het bloemryk Hene- „ gouwen,;te bezoeken, en wil, dat hj, „ even als. Jakob,, zig minder by/defchopne „ Rachel,, ;Zo,:noemc hy Henegouwen, dan j, by; de-vrugtbaar e Lea, ,dat is,Holland, ,zal „ ophouden . (O " •' 'c wßJ'1 wvi der moeite
waardig agten aan, te haaien, als, een bewys van des Sehry vers, vrymoedigheid, en;niec zo zeer als een blyk van zyn vernuft.. Doch deeze zelfde Schryvet, die 's Graayen dood niet fchynt beleefd,.te. hebben, .handelende .van de ftrengheid, welke ,de Graaf .tegen de Stigtr fchen gebruikte,,,voert nog veel vryer.taal.\ „ De Bisfchop., .zegt, hy», wilde zig liever „ arm maakerii dan gedoogen dat zyne fchaa- ,, pen van vreemden gefchooren en den mui- „ len der wolven voorgeworpen werden (sj. . :• ,. , .-•( «„ r.. ,.r... ,uAk:t ?v.Die ($0 Wilhelm. Procurat. ad annum 1323. P- dog, 6"ie.
(r) Wilhelm. Procurat. ad annum 1323 f- 611. EO--Wil helm. PftocuaAT. ad annum J329. $> 699. |
|||||
|
£-*-■•*.:* ÏV*;., -,;■-'■:■■■"■■-.■■ ■ ;-. . .'; ^----------;--------" .■'; ;'"-'. . ,' ■' ' ,J---------------~~~.----------------——————
|
||||||||||
|
K. Boek. H I S T O R ;L,:& , , a35
„ Die zelfde. ftrengheid maakte, zyns por-Willem
!„: deels, den Graaf niet fiegts Jby den Kerke- JII» j, .Jyken Regter, ftraf baar; maat met aïjen zjf- ,; nen aanhang ook onderhevïg,.'aan de Het- 'jjiJi fche ftraffen.f indien hy zig niet bekeerde m O)" Van. het yerdryven..vaa, 's Graavén Schouten ..uit. Staveren gehandelä. hebbende, vermaant hy den Graave „ zig,, voortaan niet *rzon zeer .met de _ zaaken van anderen, te be* 3, moeijen, etv de Kerkelykeuin rust telaa.- :„ ten, indienr.hy.de tydely keen eeuwige fchan- ,ih de ontgaan-wilde (>)." l^Jtj welke, rt^altjes , .men zien kan;, dat; de tyden,-,,«^ welbenshet yryftondt ,të zeggen 't gene,men dagt, hier te Lande ,, thans nqg niet t'eenemaal voorby waren. " ... '■'. ;:.,;, (() /E-i. .... \ • < , •, , . Graaf Willem, de III. heeft. A vof: by zyn, Jtee- Waarom yen,, of teir-minften kort na zynen dood, den ^J wX* bynaam van 4$n„ßo,eden..■ .gecjraagen-. (y): ennaamdis, onder deezen .bynaam/, is„hy,,iby de laatere jSchryvers, meest bekend geweest, 't Zy dat dezelve go$(Iert,ieren, vro.qm • of Godvrugti% betekene; uit het gene van.zyne bedryven toe pnze kennis gekomen is, ,beken ik niet te können opmaaken, waarom .dezelve zo by-? zonderlyk pp hem..gepast is,ge worden, Men rhag, met reden, twyfelen, of de Geestely- ken van zynen tyd hem een goed hert toe- droegen: want, fchoon hy maar weinige jaar- ren geregeerd hadt, toen hy een. Kapittel vari S, Pïeter te Middelburg ftigtte (V), 't welk |
||||||||||
|
Ei
|
* ■':" 'V herß
Wilhelm. Procurat. ad annunt 1325.$. 632.
) Wilhelm. Procurat. ad annum 1325. p. 635.
|
|||||||||
|
(y) Wilhelm. Procurat. ad annïim 1328. p. 682. Fragiq*
Chron. Vet. apud Matthjeum Anal. Tom. I. p. 62, 63. (w) Beka in Gnidone p. $07. ,; '"'•, -,,;, <$ .■. , . - k |
||||||||||
|
'
|
|||||
|
236 VADERLANDSCHE X. Boek.
Wjééem hém de gonst der Geestel'ykheid fcheen te
"** moéten doen winnen: toonde zyn handel
iii 't Stigt, federt, hoe weinig hy haar ontzag.
Ook bleek dit, uit een bevel, in 't jaar 1328,
door hem gegeven, waarby verbooden werdt
%, eenige Landen, Arabagten of Tienden aan
1^ •■,, Kloofterlingen te verkoopen: willende den
,, Graave niet gedoogen, dat zyne inkomften,
„ door dit aankoopen van Geestelyke goede-
"„ ren, verminderd werden (ar)." Zulk een
gedrag kon hem den naam van Goeden niet
doen verwerven by de Geestelykheid. Doch
een enkel voorval heeft fomtyds gelegenheid
gegeven, om den Vorften bynaamen toe te
pasfen, die hun geenszins gevoegd zouden
r, hebben, als men, op den algemeenen loop
',,, hunner bedfyven, behoorlyk agt geflaagen
hadt. Men vindt, dat Graaf Willem eenen
, la..... Kruistogt naar 't Heilige Land in 't hoofd hadt,
en andere Mogendheden hier toe zogt te
beweegen (y). Zekere Venetiaan, Marinus Sanuto genaamd, die zig, omtrent den jaare 1324, veel moeite gaf, oni deeze ondernee- ming voort te zetten, vervoegde zig, ter» ftond, by Graave Willem, by wien hy mer- keJyken ingang vondt (3), en voor wien hy zo
O) Brief van Willem IIL ly Brandt Hift. der Reform, h
Zttcl, bl. 25. ■■ ■■
(j>) Wilhelm. Procurat. ai annum 1332. p. 71Ö, 717.
( 3) Vide Marin. Sanot. Epifl. VI. p. 298. VII.
p. 299. VIII. p. 300. In deeze twee laatfte Brieven, geeft Sanuto onzen Graave zyne vollen tftql, op dee- ze wyze: Gulielmut Comes Hanonia, Flandia & Xi- iandite ac Frixiie Dominus. Hy hadt een Boek ge- fthrecven, over de middelen, om het Heilige Land te
|
|||||
|
X. Boek. H I S T O R I E; • V 237
|
|||||
|
zo groote agting gekreegen hadt, dat hy, in Willem
verfcheiden' 2yner Brieven „ den Graaf van *V« „ Henegouwen aanmerkt, als den bekwaam- „ ften, om Lodewyk van Beieren, met den \, Paus, te bevredigen (V)«" Veelligt heeft ;" men 's Graaven yver, om de Kruisvaart voort te zetten, voor zulk een voldoend bewys zy- ner Godvrugtigheid gehouden, dat men hem, hierom alleen, den bynaara van Goeden of Godvrugtigen waardig geoordeeld heeft. Willem de vierde, die, voor zyns XXÏX.
Vaders dood, reeds Graaf van Zeeland ge- Willem weest was, werdt nu ook tot Graaf van He- de W* negouwen en van Holland verheeven. Hy Graaf. moet tegenwoordig maar omtrent negentien jaaren oud geweest zyn, alzo men aangete- kend vindt, dat hy, in den Zomer des jaars 1330, twaalf jaaren bereikte (#). In 't jaar
1331, was hy in 't Huwelyk getreden, met
Joanna, Dogter van Jan den Ilf, Hertog van ^ Brabant (£_), die, reeds in 't zelfde jaar, toen zy gebooren werdt, aan hem verloofd ge- weest war (f): doch hy heeft nimmer Kinde- ren by haar verwekt. , De jonge Willem was zo dra niet in 't be- Sluit een
zit van Is Vaders Graaffchappen getreden, 0fVerbonti
, „ /i . «r L ƒ 1 f van on- hy floot een nieuw Verbond van onderlinge derlinge
befcherming met Eduard den III, Koning BefChei>
van • •
O) Marin. Sanut. Epifh.XVH. *. 310. conf. Epift. XVI.
f. 307.' Epift. XIX. p. 312. Epift. XXL p. 314. («) Wilhelm. Procurat. ad annum 1330. p. 707.
(*) Wilhelm. Procurat. ad annum 1331. p. 712. Mieris
Cliaite'rl). It. Deel, hl. 492. , (O Wilhelm. Procurat. ad annum 1323. p. 609. coli. p.
691. 1'roissart Fol. I. Ch. XXX, p. 35. , te winnen en te behouden' 't welk hy den Graave had,
gangebooden. Zie Epifl. XIV. p. 303. |
|||||
|
£38 VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem van Engeland: genoegzaam op den zelfden
IV". voet, waar op men, deswege, reeds by het ming met leeveü van Willem den III, overeen geko- Eduard men waSi Het werdtj den twaalfden van en Hooimaand des jaars 133^, en dus ruim eene maand na de dood van Willem den III, ge- troffen (4). Graaf Willem de IV. belooft, in het zelve „ Koning Eduard, zo deeze Kei- „ zer, Koning van Duicschland, of Ryks- „ Stedehouder mögt worden, te zullen by- • „ ftaan en helpen met duizend geharnaste *Labasfei-> mannen, die, op 's Konings kosten, in * Alkmag- „ Neder - Duitschland dienen zouden: en elk ne' „ vyftien Florentynfche Guldens, ter maand, „ aan foldye trekken. De Koning zou hier-
„ tegen aan den Graave doen betaalen'twee* „ honderdduizend Florentynfche Guldens* „ of de waarde derzelven, zynde dertig düi- „ zend ponden Sterlings. Zo de Koning van ,, Frankryk, of iemant van zynent wegè den „ Graave den oorlog aandeedt, zou hy nog ,, duizend man, op 's Konings Soldy, mogen „ in dienst neemen. Eduard belooft, wyders* „ geene Vrede te zullen maaken, zonder 's „ Graa-
(4). In \ Corps Diplomatique Tom. LP. II. N..
CCXXXIII. p. i6u Wordt dit Verbond gefield, mes '., ': Willem'den Goeden geflooten te zyn. Doch het te- gendeel fcrykt, niet alleeCuit den tyd, wanneer het
geflootlri'js; maar ook uit de woorden des Verbonds *ztlveriïï3féduard noemt Willem, met wien hy handelt, meer dan eens, zynen Broeder, dat is, zynen Schoon* v broeder. Maar Willem de Goede was Eduards Schoon* ■ vader. Het dubbelzinnig Opfcbrift van 't Verbond t 'Conventions cum Comité Hollandite, nuper Comité
Wilhelm» Bono- defunäot .heeft den Uitgeever van 't Corps Diplomatique misleiS, |
||||
|
X. Boek. HISTORIE/ £39
„Graaven bewilliging, ten minfte niet, wtum
„ zonder dat dit Verbond in volle kragt bly- IV. „ ve. 'Ook verbindt hy zig,' 's Graaven ge- „ vangenen, geduurénde den Oorlog, te zul- „ len losfen, en 's Graaven Paarden, die ge- „ dood of verminkt zouden worden, te zullen „ betaalen, volgens de fchatting der Graaveti „ van Gelder en 'van Huntington , of van v' „ twee andere goede mannen, wederzyds té
j, kiezen. Voor de onderhouding" van dit j, Verbond, verbindt de Koning zyne roe- ,> rende en onroerende goederen (d)" 'c Sehynt, dat Meester Nikolaus van Dordrecht, % Graaven Klerk, veel toegebragt hadt, om den Graaf, tot het fluiten van dit Verbond, te beweegen."■ Immers hy hadt Koning E* duard zo veel dienst beweezen, dat hem, om* trent deezén tyd, uit 's Konings naam, een gefchenk van tweehonderd gouden Floren- tynfche guldens gedaan, en een jaargeld van hónderd zulke guldens toegelegd werdt, tot dat de Koning hem ~, met eehè Kerkelyke be- diening, voorzien zou hebben (e). Eduard de III, zig op gelyke wyze met Jan Oorlog
den III, Hertoge van Brabant, en met an-tuschen dere Nederkndfche Vorften verbonden heb ^f^* bende, ftak, in den Zomer der jaars 4338, ryk, ia naar Antwerpen over, alwaar zyne Bdhdge-welken nooten hem waren komen opwagten. Dede Hol- Koning hadt gaarne gezien, dat zy zig open-^" lyk tegen Frankryk hadden verklaard. Doch|yn> s 'tfcheén, dat de dood van Graave Willem ^ 'l' "'y' .....; den -,..*... '»IrfifAdti Publ. Angl. Tom. II. P. til. p. i-r9.
(O AA. Publ. Angl. Tom. U. P, III« p. 177, |
||||
|
24o VADER LAND SC HE X. Bttöä
Willem den III, die de ziel van dit Bondgenootfchap,
IV» geweest was, den voorigen yver hadt doett verflaauwem Men kwam dan„ te Antwer- pen , tot geen befluit. Doch de Bondgenoo- ten, in 't midden Van Oogstmaand, te Haiti in Henegouwen, werwaards Graaf Willem de IV*. en zyn Oom* Jan van Beaumont, zig begeven hadden, byeen gekomen zynde, be- floot men, eenpaarig, „ dat Eduard niet by- ^, geftaan kon worden, zo de Keizer niet in 't „ Verbond betrokken werdt, en' zo hy den „ Bondgenooten, als Leden des Ryks, geen „ bevel gaf, om Prankryk den oorlog aan te !** „ doen." Aari een voorwendfel tot zulk een*
Oorlog, zou *t niet ontbreeken, Frankryk hadt
Kameryk en het Kamerykfche bemagtigd, welken men, als deelen des Duitfchen Ryks, met de wapenen in de hand, zou können we* derom eifchen. Men maakte dit Befluit den Koning van
Engeland te Antwerpen bekend, die 'er, ge- dwongen, genoegen in nam, en terftond den Graaf van Gulik en eenige anderen naar 't Keizerlyk Hof afvaardigde: alwaar zy, de Keizerin Margareet, Zuster der Engelfche Koninginne, op hunne hand hebbende, boven verwagting flaagden (f): en tegen Slagtmaan4 wederom keerden, met Keizerlyke Brieven, by welken, Koning Eduard zelf, tot Ryks- - Stedehouder, werdt aangefteld, met magt, om de Leden des Ryks ;in de wapenen te bren- gen, regt te doen, en geld te munten, in 's Keizers naam (gjï Graaf Willem de III. was, ; by
Cf) Froissart Vol. 1. Ch. XXXIII. p. 37» 38.
Xe-) FROISSART Vol, I. Ch, XXXV. f. 29- |
||||
|
■■■■■■
|
||||||||||
|
& Boek. HISTORIE* r$
by Brieven van Keizer Lodewyk (h), op den Willem
veertienden van Hooimaand des jaars 13305 ïv* te Spiers gegeven, gemagtigd geweest, orri de gefchillen over dé grenzen des Ryks, riaar den kant van Henegouwen en Frankryk, te vereffenen, en hierom hebben fbmrriigen (7) hem ook den naam van Ryks-Stedeh'ouder ge* , " geven. Veelligt heeft het Ryks-$t«dehpu-J derfchap van Eduard zig insgeJyks alleen övef --.» .1 de grenzen des Ryks, naar den kant van het Kamerykfche , Henegouwen en Frankryk f uitgeftrekt. 't Leedt, ondertusfchen, naauwlyks een jaari, of deeze nieuwe waardigheid, wel- ke Paus Benediktus de XL oordeelde, henï tot oneere te ftrekken (£_), wërdt hem, dopt Keizer Lodewyk, wederom benomen, ; ,'" Het kort Ryks-Stedehouderfchap van Ito-. Gelder
ning Eduard zou, egter 2yne opmerking, in on- tot ee« |
||||||||||
|
ze Historie, verdienen, indien hy, gelyk fom- ^migen fchryyen (/), .geduüreride het zelve, het heev
|
vef-
f'en. |
|||||||||
|
Graaffchap Gelder, in deri jaare 13J59, tot een
Hertogdom verheeven hadt. Doch in de Brie- ven, hier van nog voorhanden (»2), blykt wel, dat Gelder, in dit jaar, tot éen Hertogdom' jggp. verklaard is.", maar door Keizer Lodewyk zei? ——*- yen, niet door zynen Stedehouder, Koning Eduard. Wy merken, Uit deeze Brieven, alleenlyk aan, dat Reinoud de lï. Graaf, of nu Hertog van Gelder,bydezelven,Regtkryge „ om geld te munten, van *t zelfde gewigt eri - » de-
Ch~) tyua'MKVtHAvik Analeél. Tom til. p. 0.6a: . '?■-
(ij Beka in Guidone p, 107.
C*) Ada Publ. Angl. Tom. II. P. IV. p. 37, 38, 53.,,.., "
f/) de Rai'IN Thoyras Hift. d'Anglet. Tom. Ut- p. If&i
. Qn) Geld.' Placnatb. I. Deel, Prethiu' il, 1. Ftyez' aäß Frmssart Pol. I. CU, XXXlli. 'p. sK V; V; III. De£L. Q ., .
|
||||||||||
|
«Ha VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem » dezelfde waarde, als dat des Edelen Graa-
IV. „ yen van Henegouwen en Holland, dien de „ Keizer zyns Ryks Graave en zynen getreu- „wen noemt." Doch deeze byzonderheid ver- dient eene korte uitweiding. Onder- Uit het gene wy, ter gelegenheid van het zoek,we-munten van Graave Floris den V. hebben gens het aangemerkt (n)9 en uit de óverbleeven' Graaf- Muncefn tyke penningen van Dirk den VII. en eenigen Holland, zyner opvolgeren (0), blykt, dat de Graaven van Holland, lang voor deèzen tyd, geld heb- ben doen liaan. Van waar zy 't Regt hier toe bekomen'. hebben, is twyfelagtig. De Fran- kifche en Duitfche Vorften^ die, hier te Lande, oudtyds, 't hoog gebied hadden,; ,_, „hielden voor zeker, dat het niemant, buiten* r hunne bewilliging, vryftoridt, ergens geld te munten (P). Ook hebben wy, by eenë andere gelegenheid, ?getoond (#), ^at Ko- ning Otto, in 't jaar 937, den Bisfchop vari Utrecht het regt der munte, binnen dé Hoofd- ftad, zyris Bisdpnis, heeft opgedraageri. Döcli dat'de Keizers den Graaven van; Holland gely- * .l',„k1è 'gift gedaa^ zouden" hebben,'blykt nergens; . JVJëh móet dan, öhderftellen, of dat dé bewy- z$ri hïeijvoor niet „tiieër voor handen zyn,' Óf dat de '{jraavën v het, müntregt geoefend hébben,, zonder daartoe immer Keizërlyk v;ëfIpf te hébben vërkrëegen. Uit hét opfehrift ygfl'ëên Geldftukjé Q*) van Graave Floris den Iv', zo men meent, blykt, dat hy reeds geld, '"""■■ iv te OTBoven, W.'45-
-. C'o). riALÉN Dbrfr. II. 679. Xp jCaplt. Reg; Franc. e. 700, 705, 941. Eilit. Georgisch,
\q') II. Deel, bl. 120. (5) MONETA DoRD'CI.
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 243
te Dordrecht, gemunt heeft. En een dierge-
jyk opfchrift (6) leert ons, dat hy, of liever rions de V. ook eene munt te Medenblik heeft gehad. Hier was, reeds in de tiende eeuwe, geld gemunt. Men heeft nog eenen tfnef van den jaare 996 (V), waarby Keizer Otto de III. Graave Ansfrid, Bisfchop van Utrecht „ het aandeel, in den tol, munte „ en fchatting der Stede Medemlacha, welk „ hy, tot hier toe, ter leen gehad hadt, ïh „eigendom opdraagt." De Graaven van Holland, met naame Floris de V, zig nader- hand meester van Medenblik gemaakt heb- bende , fchynen zig ook het Regt der Munte welk van ouds aan deeze Plaats gehegt was geweest, te hebben toegeëigend. Zy bleeven egter ook te Dordrecht munten, en zelfs op andere plaatfen van 't Zuiderdeel vaii Hol- land: gelyk men vindt, dat, omtrent héc einde der veertiende eeuwe, te Geertruiden- berg, gefchiedis (0: tot dat Hertog Jan van Beijeren de Hollandfche munt alleen aan Dor- drecht bepaalde, gelyk wy, op zyne plaats, zullen melden. De Westfriefche munt bleef te Medenblik, tot in dé zestiende eeuwe waar na vastgefteld werdt, dat zy, by beurte ' hier, en te Hoorn en Ënkhuizen, gelegd zou worden Q), Ohdërtusfchen, hadt de Hol- JP %P ^™10, Rdc!is" Archiven. P. spec. Cütit. 2. Ai-
CO Handv. van Willem, Graave vaii Oosterv. van 18 Dt. C«) Brandt Enkh. W.'ios. 11 CO Mone. Medenblec. |
|||||
|
Q *
|
|||||
|
a44 VADERLANDSCHE X. Bom.
|
|||||
|
Witxem landfche Munt, hoe duister het Regt der
Iv* Graaven tot dezelve ook zyn mógt, egter, al vroeg, 20 groot eene agting verworven, dat Keizer Lodewyk, gelyk wy gezien hebben, kon goedvinden, dezelve aan Hertöge Rei- noud van Gelder, ten voorbeelde, aan te pryzen. Het eerfte, en veelligt wel het eenigfte,
dat Koning Eduard, als Ryks-Stedehouder, verrichtte, beflondt in eene Verklaaring, by welke hy beloofde, Graave Willem fchade- loos te zullen houden, wegens 't gene hy, ten zynen behoeve, tot verdediging vän de Reg- ten des Keizerryks, binnen de Ryks grenzen, ondernéemen zou. In de Brieven, hier van *töcaire nog voorhanden (V), noemt de Koning zig * de Saint Stedehouder des Heiligen Ryks van Rome. Kort de^ane.^ v°oren? hadt hy zyne Bondgenooten be- "woogen, om den Veldtogt des jaars 1339, met het beleg van Kameryk, te beginnen (j>_) : gelyk gefchiedde. Graaf Willem hadt zyneman- i fchap by 't Leger van Koning Eduard gevoegd. Zy zal, ongetwyfeld, ten deele;, uit Hollanders beftaan hebben. Men weet, dat Keizer Lo- dewyk, veelligt om den fchyn van eenen Ryks-Oorlog te beter te bewaaren, omtrent deezen tyd, den Hollandfchen Steden aange- febreeven hadt, dat zy Graave Willem ter Brief van Heirvaart volgen moesten. De Brief, aan de Keizer gtad Haarlem gerigt, één der klaarde blyken, w^üan c^aE Holland, ten deezen tyde, als een Lid y van 00 Afta Pub). Ang!. Tom. II. P. IV. p. 50. c. I. & 2.
(v) Froissart m, I. C/i. XXXIU. p. 37' |
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 245
van het Duitfche Ryk werdt aangemerkt, is
nog voorhanden (V}, en van den volgenden
inhoud:
Lodewyk, door Gods Genade, Keizer, AU
tyd-Vermeerderaar des Ryks,
Aan de voorzienige Mannen, de Burgemeestè- ren, Schepenen en Raaden der Stad Haar- lem, zyne genade en alles goeds! „ Met Brieven onzer Majefteit, den edelen „ Willem, Graave van Holland, gunstiglyk aan- „ gefchreeven hebbende, dat hy, ter bevor- „ dering van het Regt des Keizerryks, nevens „ ons, een bekwaam getal van Volk in de „ wapenen brenge, tegen Filips, die zig als „ Koning van Frankryk gedraagt; beveelen „ en vermaanen wy ulieden, op 't érnftigst, „ en by de trouw, die gy ons en den Ryke „ fchuldig zyt, dat gy zorg draagt, om uw „ aantal van gewapende mannen op de been „ te brengen: en u, met dezelven, by het „ Leger van gemelden Graave Willem te ver- „ voegen. Gy kont u verzekerd houden, dat ,, wy uwen vlyt, hierin betoond, ons lee- „ ven lang voor oogen hebben willen. Ge- „ geven te Frankfort enz." Het vereenigd Leger floeg zig, eerlang,
voor Kameryk neder. Doch Eduard, door den tyd befpeurende, dat de Stad moeilyk te win- nen zou zyn, befloot het beleg op te breeken (x), en in Pikardye te trekken. De Graaf wei- gerde toen het Leger te volgen, beweerende, dat
(yO ApuA Bekam in Toann. III. p. 115. Joann. a Leydis
IXbr. XXVIH. Cap. 3. Pide & Boxhorn. Tlieatr. Holl. p'. »33. O) FROHsArT Vol. I. Ch. XXXIX. p. 43. |
|||||
|
-Q3
|
|||||
|
246 VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem!dat hy zig alleenlyk verbonden hadt, om op
Wi ïden bodem des Duitfchen Ryks, en niet in . Frankryk te dienen (y~). Koning Eduard moest hem, zyns ondanks, laaten aftrekken; doch nam, uit weêrwraak, zynen weg door Henegouwen: 't welk, by deeze gelegen- heid, veel overlast van 't Engelsch Krygs- volk leedt (z). Dit ftreedt vierkant met 's Konings belofte van Henegouwen niet te zullen befchadigen (a)9 en vertoornde den Graave zo zeer, dat hy zig, federt, met vyf- honderd fpeeren, naar 't Leger van Koning Filips, dat by Vironfojjè lag, begaf (£), al- waar hy,. met open' armen, ontvangen werdt. De Veldtogt eindigde, dit jaar, zonder dat het tot een hoofdtrefFen kwam. De beide Le- gers trokken af (V), en Eduard keerde naar En- 1340. geland. In 't volgende jaar 1340, ging Graaf —■—-Willem wederom aan de Engelfche zyde over: waartoe dit voorval gelegenheid gaf. De Inwooners der Stad Hafpre in Henegouwen, eenen inval in 't Kamerykfche gedaan heb- bende, ontftaken de Franfchen \ tot weêr- wraak. Zy zonden eenen hoop Volks naar Hafpre, die 't Steedje aan kooien leide. De Graaf verliet hierop het Franfche Leger, en verdreef de Franfchen uit Hafpre. Vervol- gens, den Raad van Henegouwen, Holland èn Zeeland, te Bergen in Henegouwen, heb- bende doen byeen komen, werdt 'er eenpaa- !. ' '. V %
(jO Froissart Fol. I. Ch. XXXIX. *. 43.
Cz') Froissart Fol. I. Ch. XL. p. 43. Ch. XLV. p. 49.
Ca% Afta. Publ. Angl. Tom. I. P. IV. p. 50. 11 .
C*J Froissart Vol. 1. Ch. XLh p. 45«
$e) FiloissART Fel. 1. Ch. XL11I. f. 47.
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 247
riglyk beflooten, Frankryk den oorlog te ver- Wjllejj
Maaren. De Brieven werden terftond opge- W, fteld; door den Graaf en de Edelen, en waar- fehynlyk ook door de Gemagtigden der Ste- den, bezegeld, en, door den Abt van S. Cref- pyn, aan Koning Filips gebragt (d). De Graaf deedt, federt, eenen inval in Frankryk; doch zig niet magtig vindende, om veel uit te reg- ten , ftelde hy het bewind over Holland en Zeeland in handen van zynen Oom, Jan van /v Beaumont (e), en begaf zig naar Engeland en Duitschland, om onderftand: terwyl zyn Graaffchap Henegouwen, deerlyk, door de Franfchen, verwoest werdt (ƒ). Eduard, de Franfche Vloot, in Zomermaand, aangetrof- fen , en in 't Zwin, voor Sluis in Vlaanderen, geflaagen hebbende (g_), riep, kort hier ca, zyne Bondgenooten te Vilvoorden byeen. Graaf Willem was hier ook tegenwoordig (fc). Men befloot tot het Beleg van Doornik, 't welk, tegen 't einde van Hooimaand, ondernomen werdt. Graaf Willem bettiagtigde, midlerwyl, Mortaigne, S. Amand en eenige andere Plaat- fen (T). Het Beleg van Doornik werdt vast voortgezet; doch geduurende het zelve, ar- beidde Joanna van Valois, Graavinne We- duwe van Holland, die, met de voornaamfte wederzydfche Mogendheden, ten naauwfte, Ver-
CO Froissart Vol. I. Ch. XLVl. p. 50, 51, («) Froissart Vol. I. Ch. XLVI, p. 51, 52. (-ƒ) Froissart Vol. 1. Ch. XLVIII. p. 54. Ch. XL1V. p. 57. Gontin. Chron. G. de Nangis ad an«urn 1339.
Cg~) Froissart Vol. I Ch. LI. p. 61. Co'nt. Nangii ad an- (!lim 1346. /<fta Pub). Angl. Tom. II. P. IV. *. 70, öo.
C*) Froissart Vol. I. Ch. LUI. p. 62. CO Froissart Vol. 1. Ch. LX. LXI. p. 68, Ö9. |
|||||
|
Q 4
|
|||||
|
348 VADERLANDSCHE X. Boek;
|
|||||
|
Willem vermaagfchapt -was, zo yverig aan de bevre*
W' diging der partyen, dat 'er, den twintigften van Herfstmaand, een Beftand, voor den tyd van omtrent negen maanden, werdt ge- troffens 't welk naderhand nog verder ver» lengd werdt (&). De Graavinne Weduwe hadt dus het ge-
noegen van de grondflagen tot eene Vrede, tusfchen eenigen haarer naaste Bloedverwan- ten, gelegd te hebben. Ondertusfchen had- den de onlusten van deezen Oorlog, en 't ge- drag haars Zoons tegen haaren eigen' Broe- der, inzonderheid, haar zo diep getroffen, dat zy de wereld verliet, en in de Abtdy van Fon- tanelle , by Valenchyn, Nonne werdt (7). By 't Verbond van den jaare 1337, hadt Koning Eduard beloofd, Graave Willem de Paarden, welken hy, m den Kryg, verliezen zou, te I341- zullen betaalen (tri). En men vindt ook, dat """"'".....""" de Koning, in 't jaar 1341, zynen Ontvan- ger bevel gegeven heeft, om den Graave vyfentwintig honderd Florentynfche guldens, voor verlooren Paarden by Vironfojfê^ te vol« doen (»). Onder- Wy hebben van deezen kryg, tusfchen En- zoek geland en Frankryk, die onzen Graave meer over den gan on ^m^ betrof, eenigzins omftandiger togt van , j • j 1 Graave gewaagd, om te doen zien, dat hy geenen
Willem tyd gehad kan hebben, om, in 't jaar 1338,
m*r den togt naar Spanje en naar Jeruzalem te grmnje. p * doen: £*) Froissart Ppl. I. BH. LXIV. p, «ks, 73» 74. Cont.
Nangii cd amilim 1340. CO Com. Guili.. Nangii Chron. ad mintim 1341. (ui) Zie boven, hl. 238. Ctt) Aas Publ. Angl. Tom. 1IS P. IV. f. 96, lot, |
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 549
doen: die hem van fommigen toegefchreeven Willem
wordt (7). Zy hebben hem, waarfchynlyk, lv« vermengd met zynen Oom, Jan van Hene- gouwen, Heere van Beaumont, die, in 't jaar 1331, een' togt naar Spanje gedaan, en aldaar zyne dapperheid, tegen de Saraceenen, beproefd heeft (0). Ook blykt, uit eenen Brief van den tweeentwintigften van Oogst- maand des jaars 1338 (/>), waar by Graaf Willem^, die van Dordrecht, welken, on- langs, door eenen zwaaren brand, veel ge- leeden hadden, bevestigd, in het Voorregt van den vryen handel voor de Oosterlingen; dat hy, ten dien tyde, te Bergen in Hene- gouwen, geweest is. De brief, van welken wy fpreeken, toont, XXX.
dat de Koophandel nog zeer te Dordrecht ^Pk°mst bloeide. Doch Amfterdam, of, gelyk men ftercjai™* toen fprak, Amftelredamme begon, federt dat door dea het onder het onmiddelyk gebied der Hol-j^op- landfche Graaven geraakt, en met Holland de1, vereenigd geworden was, deeze Stad naarde kroon te fteeken. De gelegenheid der Stad Amfterdam aan het Water den Amftel, welk, door (luizen, gelegd in eenen dam, naar wel- ken de Stad den naam heeft, gemeenfchap hadt met eenen inham der Zuiderzee, het Y© ge-
(o") Wilhelm. Procuiut. ad annum 1331. p. 712.
(p) Apud BoXHOKN. Tlieatr. Urb. Holland, p. 103. Balen Bordr. U. 737. (7) Zie Joannes a Leydis Libr. XXVIII. Cap. 2.
Mattheus Vpssius brengt {Annal. Libr. IX. ad an. «Mm 1343 & fiiq.) deezcn togt, tot de jaaren 1343 en 1344. Doch vvien hy gevolgd hebbe, weet ik niet. Q5
|
||||
|
25® VADERLANDSCHE X. Boek.
Whxem genaamd (#), maakte haar bekwaam tot den
JV' handel. De Amfterdammers voeren, om- trent deezen tyd, reeds fterk op de Oostzee. En Albrechc, Koning van Zweeden, gaf hun, in 't jaar 1368, een ftuk Lands op het Landfchap Schoonen (>): alwaar zig verfcheiden' Am- fterdammers, met der woon, nederfloegen, die, volgens de Wetten en Gewoonten der Stad, door eenen Voogd, daar toe byzonder- lyk van Stads wege aangefteld (V), geregeerd werden. De Oosterfche en andere waaren, die hun uit Zee werden Chuis gebragt, ver- tierden zy, langs den Amftel, en de Waters, die met denzelven gemeenfchap hadden, door gantsch Holland en 't Stigt: en over 't Ye in Waterland, alwaar zy, al vroeg, tolvry vaaren mogten (V). Ook bragten zy, om- trent deezen tyd, Graanen, Hout, Yzer, Bier en andere waaren, over de Zuiderzee,; naar Deventer en Zwolle (u): en veelerlei goe-, deren, met naame Hamburger Bier, langs de Schelde, naar Brabant en Vlaanderen (V). De Stad was egter nog van kleine uitgeftrekt- heid. Men vindt de oudfte bepaaling van der- zelver Vryheid, in eene Handvest van den 1342. tegenwoordigen Graave Willem den IV, den «k-t—negenden van Wintermaand des jaars 1342*
in den Haage, gegeven: waarby de ftraffen en boeten, op Doodflag,Keur-wonden,Leem- te, Vredebreuk, Vegtery en Huisbraak be- paald CO Handv. van 1387. ia de Handv. van Amftcrd. bl, 8.
(r) Handv. van Amft. bl, 80.
(O Handv. van Amft. bl. 10.
£t} Handv. van Amftcrd. bl. 2, 3, 95, 168.
(«O Handv. van Amftcrd. bl. 161, 162, 1G3.
0) Handv. van Anjiterd. bU 162-.
|
||||
|
X. Boek. HISTORIE. 251
paald worden. Ook krygt de Stad, by deeze Willem
Handvest, het voorregt der Hollandfche Ste- IV« den in 't gemeen „ dat alles, wat binnen de „ Vryheid gefchiedt, door Schout en Sche- „ penen der Stad, beregt moet worden, mi ds „ het niet draage tegen \s Graaven Heerlyk- „ heid. Doch zo den Schepenen een Vonnis „ gevraagd wordt,en zy zyns niet wys, wordt „ hun gelast, het zelve te zoeken te Haarlem ? „ of ergens anders binnen den Landen daar „ zy's best wys mogen worden (w')." Hieruit kan, onder anderen, de kleinheid der Stede, ten deezen tyde, worden afgenomen. De Zeevaart en Koophandel heeft haar, eerlang, dermaate doen toeneemen, dat zy, in groot- te en luister, de meeste Europifche Kooplie- den overtreft. Doch de Ingezetenen deezer Landen in 't gemeen hadden zig, omtrent deezen tyd, door de Scheepvaart, by dé Ve- netiaanen, die thans fterk op de Levant en Egipten handelden, reeds vermaard gemaakt. |2en Venetiaansch Schryver (8), die deezen tyd
(w) Handv. van Amflerd il. 2.
(8) Marinus Sanuto, in zyn Boek, genaamd Se-
creta Fidelium Crucis Libr. II. P. IV. Cap. XVIIL p. 72, ^3. De plaats is opmerkelyk, en, myns wée- tens, door niemant onzer Neêrlandfche Sphry veren, aangehaald. !t Zal hierom den naauwkeurigen Leezer niet verveelen, dezelve hier te leèzen. In^Alamanink partibus'varia habitant gentium nationes, qua vul- de forent 'iïttles & neceßaria ad munienduhi negotium maritima de Egypte Ö? fpecialiter Tremartii, qui ha- bitant in extremis partibus maritima Archiepifcopi Bremênfis: nee non & Frifones, qui deorfum habitani a 'Wasfalls provincia prope mare, ac et tam gent es de u 'V - .. ;:s . , ..- - ■■ ;■■ -. > ■ ;•- i?H •" g?f< pro- |
||||
|
252 VADERLANDSCHE X. Boek.
|
||||||||||||||
|
Willem tyd beleefd heeft, en al by Graave Willem
1V« den lil. bekend geweest was (#), getuigt hec
niet flegts van de Hollanders; maar ook van
de Zeeuwen en Friezen.
XXXI. De Koophandel, die, uit deeze Landen,
WMems °P ^e Oostzee gedreeven werdt, deedt Graa-
togttiaarve Willem, vermoedelyk, meer dan de y-
Pruisfen ver om het Geloof voort te planten, omtrent
tegende deezen tyd, deel neemen in den Kryg, dien
Luhau- ^e Reders der Duitfche Orde tegen de on-
|
||||||||||||||
|
wers.
|
||||||||||||||
|
/r
|
loovige Lithauwers voerden. Hy hadt, by
leeven zyns Vaders, in 't gezelfchap van
|
|||||||||||||
|
f Jan, Koning van Boheeme, reeds tweemaal
den zelfden togt gedaan: eens in 't jaar 1329,
toen hy nog maar elf jaaren oud was, en eens,
zo
(•O Zie hier voor, BI. 236.
Provincia Duland» ac Sylandse, qui morantur deor-
fum verfus mare de Comitatu Gellerse atque Cleua; ■ ------pradiéli fcire debènt per du/ces aquas Q?
falitas optimé navigare, ßc quod ab eis fanum deberet
confilium & optimum auxilium inueniri.------------Con-
venienter igitur gentes maritima Alamania fuperius
memorata poffent per terram venire Venetias & cum Fenetis transfretare. Et fi aliqua gentes debent fimul benefacere debent Alamanai cum Venetis., cum multi eorum Venetiis converfentur, & in armatis Venetorum fumantur, ö? bene fe babeant, multique Venetiis cum Uxoribus, & filiis commorentur. De zin deezer woor- den is, kortelyk, deeze: „ dat, onder de verfchei- „ den' Duitfche Volkeren, de Ditmarfchers, de Frie- „ zen en de Ingezetenen van Duland en Syland [ dat is,-Holland en Zeeland'] „ gelegen beneden de Graaf* „ fchappen Gelder en Kleeve, naar den Zeekant, be- „ kwaam waren tot de Scheepvaart, ter zee en langs „ de Rivieren; dat zy by de Venetiaanen bekend „waren, en dat fommigen zig, met der'woon, ta „ Venetië, hadden neder gezet," |
||||||||||||||
|
/
|
||||||||||||||
|
X. Boek. H I S T O R I E* 253
zo 't fchynt, in 't jaar 1334 of wat laater Qf). Wittm
Nu ondernam hy dien, voor de derde reize. IV- De Ridder-Orde, van welke wy fpreeken, Ridders was, omtrent het einde der twaalfde eeuwe, fe* D^' te Jeruzalem ingefteld, met het zelfde oog- dceje merk byna, als de Orde der Tempelieren, van welke wy boven (2) gewaagd hebben. Om- trent den jaare 1226, hadt een groot getal deezer Ridderen zig in Pruisfen nedergezet, alwaar zy de nieuwbekeerden tegen de onge- loovigen befchermden, yeele Heidenen ver- delgden, en zig van eene uitgeftrekte Land- ftreek meester maakten. De Lithauwers, die nog ongeloovig bleeven, deeden hun egter, van tyd tot tyd, veel fchade. Doch wanneer de Ridders te kort fchooten, ontvingen zy geduurig onderiland, uit Boheeme, Oostenryk, Brandenburg en andere Landen. Men vindt zelfs, dat Henrik, Aartsbisfchop van Keulen, in 't jaar 1255, eenen togt naar Pruisfen on- dernomen heeft (a). Ten tyde van Graave Willem den IV, werden de Ridders zo zeer gekweld van de ongelooyige Lithauwers, die met de Rusfen verbonden waren (£), dat de Koningen van Boheeme en Hongarye, en andere Vorsten op? weg floegen, | om deezen onverzoenlyken vyanden te keer te gaan. 'Graaf Willem, waarfchynlyk onder- -,.•■. :;: ïeti-0 ::;. -! >b : äfö'äöi .. vin-
i,,'„; .■..'- ... . f . ..,,.,... ,. ... .
Cy) Fragm. Verer. Chron. apud Matth/èum Analeft. Tom.
J- p. 62. Jüann. A Leydis Libr. XXVII. Cap. 27. Bska in Joanne IV. p. 118. Cz) BI. 190.
C«) Fleüry Hifi. Ec'clef. Tom. XV. p. 529. Tom. XVII. p.
4, 5, 4pz. EUit. de Brux'. (Tn Chron. Ordin. Eg."Teuton. Cap. CCCXV.CCCXVLp.
779 > ?y° |
||||
|
254 VADERLANDSCHE X. Boek.
Willem " vindende;' dat' de Oosterfche handel zyner
lY\ onderzaateri, door deeze onlusten in Pruis- -iJifên en de* naaste Landen, zeer gèftremd werdt, :tverzelde hen met vierhonderd Ruiters (c~). /Doch tóén zy in Lithauwen gekomen waren, wees de Grootmeester der Duitfchë Orde, Henrik van Arsberg, wien 't ondertusfchen gelukt was, de Rusièn en Lithauwers te ver- ilaan, hunnen byftand van de hand; Som- migen verhaalen, dat de Ridders hem dit, federt, zó kwalyk namen, dat hy 'er om af- gezet werdt (<sT). Graaf Willem kwam, i» of kort voor het jaar 1345, hier te Lande te rug.! Twee enveertig jaaren hier na, werden de Lithauwers, door 't beleid van Ladislaus JagettOy Koning van Poolen, tot de belyde- nis van hét Christelyk Geloove, gebragt (e). A Men wil, dat Graaf Willem, op den hertogc uit Lithauwen, den weg over Keulen nee- mende, de Ryks-Vorsten, aldaar toen ver- gaderd, zo zeer tot hem genegen vondt, dat zy hem de Keizerlyke waardigheid aanboo- . den, onaangezien Keizer Lodèwyk',I's Graaven Schoohbfoédèr," nogfin 't leeven was; doch hy zou deeze aaöb'ieding van de hand ge wee- zen hebben" (ƒ}; Änderen tnelden, dat Keizer LbdëWyk zelf | omtrent deézfen tyd, hetGraaf- Afchap Holland tot een Hertogdom zou hebben, willen verheffen; doch dat Graaf Willem dee- ze eer geweigerd hadt (g). ., . f S* fffii ' ' ' " öe Cc") Joann. A Leydis Libr. XXVIII. Cap. W. '■] j
C d) Albert. Arcentin. ad annum 1345. p. 131« '.'. \e )FLeüry Hift. Ecclef. Tom: XX. p. .353. (f) Joann. a Leydis Lilr. XXVII. Cap. ti. ZüÉD. DECüg
Iïnborch in Matth. Anal. Tom. III. p. 60%. (g) VfcLDENAAR CllfUn. hl. 78.
|
|||
|
■X. Boek; HISTORIE.
|
|||||||
|
^55
|
|||||||
|
De Graaf, hier te Lande te rug gekeerd, Wiixejï
hielde zyn Leger op de been: van zins om 'er IV« zig tegen de Stigtfchen, op welken hy te XXXII. onvrede was, van te bedienen. Bisfchop Jan Kryg,tc" van Diest, op den eerften van Zomermaand'ftich«? des jaars 1340, overleeden zynde (K), hadtfehen. Paus Benedilctus de XI, zo dra hy 'er kennis van kreeg, by eenen Brief van den eerften van Hooimaand (7), de vervulling van den Bjsfchoppelyken zetel aan zig behouden. Graaf Willem hadt gaarne gezien, dat men Jan van Arkel verkooren hadt; doch Jan van Bronfe. horst, die te vooren nog eens verkooren ge- weest was, werdt, door Reinöud den II,Her- tog van Gelder, aangepreezen. De Paus ver- wierp den een' en den anderen, en droeg de Bisfchoppelyke waardigheid van Utrecht op, aan eenen edelen Romein,Nikolaasdt'Capuüa genaamd-, die 'er nogtans binnen 't jaar af- ftand van deedt (k). Jan van drkellbevondt, zig te Avignon, alwaar toen de Pauszyn hófj hieldt, en wist by Klemens den VI, die Bene-r diktus, inr Bloeimaand des jaars 1342, -was opgevolgd, zo veel te verwerven, dat hy toe Bisfchop ven Utrecht aangefteld werdt, by eene Pausfelyke Bulle van den twintigften van' Slagtmaand des gemelden jaars i die nog voor-' handen is (/)• «Liep egter aän, tot in Bloei' 1343. maand des jaars 1343, eer Bisfchop Jan van""-------'
Arkel te Utrecht te rug kwam (m). Graaf
..;. 1 r toi --, i i • -. , , W*
Ca) Bèka in Joanne UI. p. X15. . ■
X.O'/ipudïilAT'rHJEVM Aniil. Tom. V. p. 349.
C*) BeI^a ïh Nicoiao■ p. 11? !■''-, I CO iïpud Matthäbm Aiiali Tom. V. ^.349.
Qn) Beka in Joanne IV. p. 117. |
|||||||
|
256* VADERLANDSCHS & Böi&i
Willem was, ondertusfchen, door de Kerkely-
ken van Utrecht, die Jan van Arkel gunftig; waren, al kort na de dood van Jan van Diest , voor den tyd van twee jaaren * tot Mopiber of Regent van 't Stigt verkooren (»), in welke waardigheid, Keizer Lodewyk hem bevestigd hadt (0): doch hy hadt Jan van Arkel, Vader- van den verkooren Bisfehop, in den aanvang des jaars 1341, aangefteld, om het Mom- berfchap, in zyne plaats , waar te neemen (p~). De Bisfehop, de Regeering zyhs Stigt* aanvaard hebbende, redde de vervallen' zaa- ken deszelven binnen twee jaaren, losfende verfcheiden' verpande Sloten * en zelf gantsch Overysfèl: welks inkomflen, onder den Her- toge van Gelder, verpand waren (#). Om voor nieuwe fchulden beveiligd te zyn, brak hy, federt, zyne Hofhouding op, en trok, omtrent of in het jaar 1345, naar Grenobk, alwaar hy, met minder omflag, leeven kon, Doch op zyn vertrek, hadt hy zynen Broe- der, Robert van Arkel, tot Momber aange- fteld (V): en dit was de reden, naar alle waär- fchynlykheid, waarom Graaf Willem op d« Stigtfchen te onvreden was: fchoon de oude Schryvers zulks niet aangetekend; maar rede- nen van minder belang van 's Graaven onge- noegen gegeven hebben (Y). Om zig, tot het
(«) Brief van Willem IV. fy Matth. Analeél. Tom. 'V. p*,.
Ï53-
Co) Zued de Culenborch in Matth. Anal. Tom. III. p,
603. i\ Cp) Brief van Willem IV. in Matth. Anal. Tom. y.p. 354,
f j) Brief van Jan III. by Matth. AnalecT;. Tam. II. p. 6?&.
(r) Chron. de Trajeft. in Matthjei Anal. Tum. V. p, 35».
356 Bpka in Joanri- IV. p. 117. (f) Zie tlczcivca by Scriveiuus Graaven, bh 297.
|
||||
|
<j(
|
|||||
|
X. Boek. HISTORIE. 257
het voortzetten van den Stigtfchen kryg, in Willem
ftaat te ftellen, hadt hy den Hollandfchen en ïv« Zeeuwfchen Steden gevergd, tot driehonderd ponden, jaarlykfche Lyfrenten voor hem te verkoopen, onder belofte, dat hy deeze pen- ningen alleen in den Oorlog tegen de Stigt- fchen zou gebruiken, en geene nieuwe Bede doen, voor dat deeze fchuld afgelegd was. Doch de Steden, hier mede niet vergenoegd; vorderden, darde Graaf haar eenige nieuwe voorregten toeftondt. Ook moesten de Edelen voor de naarkoming van zyne belofte borg ftaan Q). Graaf Willem, zig behoorlyk in ftaat ge Belegvan
field hebbende, floeg terftond het beleg voor Utrecht. Utrecht, op den elfden van Zomermaand des 134-5- jaars 1345, en regtte dertien Stormtuigen op,—""""" met welken hy de Stad, vyf weeken lang, beukte. Die van binnen weerden zig dapperlyk. De Graaf, op eenen donkeren nagt, digt onder de wallen gekomen zynde, om de diepte der graft te peilen, werdt* met eenen pyl, in eene zyner hielen, gewond. Midlerwyl hadt Robert van Arkel kennis van den toe- ftand der Stad gegeven aan den Bisfchop; die zig terftond herwaards begaf, en Jan van Henegouwen^ Heer van Beaumont, 's Graa- ven Oom, bewoog, om met Graave Willem , over eene Vrede , te handelen, 'c Gelukte hem alleenlyk een Beftand te fluiten, tot S. Maar- ten aanftaande, zynde den elfden van Slagt- maand
(f) Brief van Willem IV. by Jan van Hopt Dienstb. der
Stede Leyden bt. 25. j -.. III. Deel. R.
|
|||||
|
258 VADERLANDSCHE X. Boek.
|
|||||
|
Willen maand, binnen welken tyd , men nader irM
IV. onderhandeling treeden zou (v~). De Graaf- 't Wordt floot egter 't Beftand niet dan onder voor-, opgebro-waarde, dat vierhonderd Burgers, in ligte ken* kleeding, ongegord, blootshoofds en barre-' voets, hem, voor zyne Tent, op de knieëny: om vergiffenis zouden komen fmeeken (w)» gelyk gefchiedde. Sommigen (x~) voegen 'er by, dat 'er twintig Roeden van de Stads muur moesten afgebroken worden, en dat 'er eene geheele Straat, lang daar na, nog de Hol' landfche Straat genaamd, aan den Graave werdt afgedaan, 't Beleg werdt, op den een? entwintigften van Hóoimaand , opgebroken (j\ Doch de verdere onderhandeling met den Graave bleef agter: alzo hy.,^ kort hier na, den togt naar Friesland beoosten de Zuir derzee, welk wy, voortaan, blootelyk Fries- land zullen noemen, ondernam, in .welken hy fneuvelde. XXXUT. Hy was, in 'c jaar 1338, door die van Togt te- Staveren , voor Heere aangenomen (z), en gen de hadthun, of den anderen Friezen, federt, eenige Friezen, fcnattjngen opgelegd, die hun te Izwaar fchee- nen, waarom zy de wapenen tegen hem opn. gevat, en, zo 't fchynt, eenige, vyandelykhe- den tegen zyne Amptenaars gepleegd had- 4en Xa)' Willem, dus in zyne eer getast zyn-
(v~) 5?EKA in Joann, IV. p. 118.
fw) Brief van Jan van Hencg. hy Matth/eus. Anal. Tun, V.
p. 359. Qx) [oann. A Leydis Lihr. XXVIir. Cap. 13.
(j) 'Cliron. de Traje&o p. 358.360.
(2) Zie den open' Brief by .Matthäus Fundi,Sacr. iEdimn
Fund. IV. p. 471. in Tom. lil. Anal, en Mieris 'Ciiarterb. II. Deel, hl. 605, C>H 3 684. (ß) Sibr. Leonis Vit» Abbat. Hort. Diva: Virg. in Matth.
Anal. Tom. V. p. 257, |
|||||
|
X.,3oe& ^HISTORIE. 259
i?ynd)3,ffin;n;og een jtalryk Leger -op,de»been Wnxeaj
^ehbend.e,-begeeft 21g te Dordrecht , fcheep }YÏ ££)» ceP zeiltj vernioedelyk; door de hinnen- watersj naar de Zuiderzee, om eerie Lan- ding in Friesland te doen. De Dordrechtfche Poorters yerzelden hem , •pnder anderen, ;op deezgn togt.;(Men vindt,dat hy hun, deswege, yeertienhonderd ponden Hollandsch fchuldig Bleef) waar over zy, .in 't jaar 1348,, mee Willem; den V, afrekenden CO- De Vloot, door het; onftuiraig Herfstweder, of door an- dere/oorzaaken, verftröoid geraakt, landde niet gelykelyk aan de Friefche kust. Jan van Beaumpnt was één dereerften, die, om- trent Staveren, aan land flapten: en hy zag zig zo dra niet van een maatig getal knegten verzeld, of ,hy viel aan pp eenen »hoop Frie- zen; die, wel op hunne hoede, de Hollanders zo ontvingen, dat 'er een groot deel fneuvelde, en d§ overigen de vlugt neemen moesten. De Graaf, midlerwyl ook aan land gekomen, gunde zig geenen tyd, om zyn Leger behoor- lyk te fchaaren; maar, met verdeelde hoopen, opde Friezen, die ook hier en daar in 't riet zaten, aanvallende, wikkelde hy zig en zyn volk in nadeelige fchermutfelingen in, die tot den laaten avond duurden. De Graaf', zig in 't heetst van 't ge vegtbe vin- XXXIV.
dende, fchoot'er'tleevenbyin. De Hollanders Doodvaa werden, by menigten, afgemaakt,de overigen Willem genoodzaakt "dé wyk te neèmên naar hunne den *"* ,-.'■ . ; Sche- et) Froissart Vol, I. Ch. CXVII. p. ;az.
Qc~) Hand. l>y B^vi-kn by 505. R a
|
||||
|
atfo VADERLANDSCHE X. Boek;
Willem Schepen: werwaards hun de Friezen, tot iii
IV. 't water toe, vervolgden QT). Deeze ongeluk- kige ftryd en 's Graaven dood viel voor, op deii zesentwintigften of zevenentwintigften (e) vaii Herfstmaard des jaars 1345, by een Dorpi Wer ga genaamd, niet verre van S. Odulfs Kloo- fter by Staveren; en juist op de plaats, alwaar de Hollandfche Graaven te regt plagten te zit- ten (.f). Men vindt, dat 'er, van de Holland- fche zyde,* drieduizend zevenhonderd man ge- fneuveld zouden zyn '(g'). Sommigen maaken 't getal veel grooter. Zeker is 't, dat 'er veele voornaame Henegouwer, Hollandfche en Zeeuwfche Edelen zyn omgekomen. Onder de Hollandfchen en Zeeuwfchen, worden twee Heeren van de Merwede (1), één van Haam- ftede , Willem van Naaldwyk, Simon en Dirk van Teilingen, Guy van Asperen, Ogier van Spangen en eenige anderen, met naame* genoemd. Doch Jan van Beaumontwas, zyns ondanks , door zynen Schildknaap , Ro- bert van Gluves, en eenige anderen, in een vaartuig geworpen: 't welk zyne behoudenis :..... ... ■ s'i i'i was C<0 Sibr. Leonis Vitte Abbat. Hort. Divae Virg..p. 258,
258. -
C e ) Anonymi Chron. Belg, in Matth. Anal. Tom. I. p, 50. ï </ . (f~i Beka in Joanne IV. p. 118. Cojitin. Nängii ad annum " "", 1345- , >' Ca') SlBR- Leonis Vitas Abbat. Hort, Div» Virg. p. 258.
(i) Froissart noemt {Vol. IV. C&.LXXVII.P.223)
één' deezer Heeren Daniel de Merrebbede, en zegt, dat hy over drie-endertig gewapende mannen geboodt, die allen gevangen gehouden werden; zonder dat 'er de Friezen een' eenigen op Losgeld Hellen wilden. |
||||
|
X. BÓEtó HISTORIEN / 261
was (£). 't Lyk van den Graave werdt, eerst Willem
na verloop van tien dagen, gevonden, en !Va in een * Klooster by Bolswaard begraaven (t). * Mom- Te Heemftede, werdt eene Kapel geftigt, Ä^™f zyner gedagtenisfe, welke, ter bede van Graa* Qampi ve Willem den V, in 't jaar 1347, tot eene ook Ou- Kerfpelkerk vèrheeven werdt (£). Hu • ■■ :> den-Kloo- Holland en Zeeland fmolten in rouw op de ßar'
tyding deezer nederlaage, De jonge Gfaaviil . , was zö'aangedaan, over de dood haars Egt- genoots, en zo gebeeten'op de Friezen, dat zy derzelvér goederen,ti in1. Holland, allen verbeurd verklaarde. Het, Eiland Marken , by Monnikendam, was,.ruim eene eeuw ge* leeden , voor de helft gefchonken aan de, Abtdye vanMariengaardbyDokkum, en voor de andere'helft,; door dezelve, van Nikplaas en Jan Perfyn gekogt: federt hadt de Abtdy hier een Monniken-Klooster geftigt, * Marien- * Man* hof genaamd; 't welk zy van Friefche Mon- Cmu:' niken voorzien hadt (7). Dit Klooster werdt ook aan de wraakzugt der verftoorde Graa- vinne opgeofferd. Zy zondt eene bende Krygs- volk naar Marken, die 't Gebouw in den brand ftaken, en de ongelukkige Montuken, in de Zuiderzee, fmeeten (m). Willem de IV. was, volgens het berigt
van eenen zyner Tydgenooten (»), de eerfte der Hollandfche Graaven, die de gewoonte in-
C"a) Froissart. Fol, I. C/i. CXVII. p. 122.
CO Beka in Joann. IV. p. iiii.
(_k~) Handv. van Kenncmcrl. U. 775.
CO Sibr, Leqnis Vitie Abbat. Hoit. Divse Virg. p. 240.
(pi) Sibr. Leonis Vita3 Abbat. Hort. Diva; Virg. p. 258.
l!>) Puil. a. Leydis de Cura Reipubl. CaA LXXIX.p. a;6.
R3
|
||||
|
söa VA DE RL» MISTIG Ufas
Willem invoerde van de kwaade^Leenen{ Welken aaqi-
IV. de GraaflyJiheid ; verftierygn ,^ Met» igelyk
voorheen gebruikelyk geweest was, geheel, te
laaten, en aan eenen der naaste Maagene ten
redelyken pryze, af te ftaan ^ maar. té verdee-
»len, en aanrverfcheideri' Heeren .uit te gigevenj;
■''■■■!■ ^waar uit veelejgefehiljen ove^thet Regtrya^
• ' Batroonfchap , hét; Mölenregf, en andere
Heerlyke Regten ontftaan ;zyn. ->j,j ; ?•
Wy hebben, reeds .aangemerkt, i dat,Graaï
Willem nimmer Kinderen by zyne GernaaU»:
verwekt hééft. Zy begaf zig, federt,,in een
tweede HuwelykV met Wenzelmts,. Grß'ovß
yan Luxemburgs Zoon van Jah,JKöning van
Boheemen (V).L ; ... , ., c V
••■.,' -, -■*■ '; i • \ \i■ ■'■ •■ »s- ., : ;' .,,-.. ,..,[,.,; i
; CO; Albert. Argent. ad annitm 1345. p. 131. Joann. a
Lbydis Libr. XXVUI. üa& 14'. |
|||||
|
VA-
|
|||||
|
: VADERXANDSCHE
H IS TORIE.
|
||||||
|
É L F D EB O E K.
INHOUD.
Il Oorfprong van den Hoekfchen en Kabbel-
jaauwjchen Tweefpalt. II. Vrouw Marga- - R e E T met de Landen verlyd, en ingehuldigd.
- Zy trekt naar Beieren. Willem, haar Zoon,
komt herwaar ds. III. Kryg tegen de Stigt- . fchen. Beßand. IV. Margareet draagt haa-
ren Zoon 's Lands Regeering op. Aanvaardt ze 'wederom. Hoekfche Sloten vernield. Bus- kruid gebruikt. V. Verbond tegen de Hoek- jehen. Scheepsfiryd op de Maaze. VI. Zoen tusfehen Margareet e'n Willem. Margareet fierfi. Willem de Vyfde voor Graave erkend. Stigtfche Oorlog. Weesp en Muiden verhoren. Vrede. VII. Twist tusfehen Bra- bant en Vlaanderen. Heusden komt aan Hol- land. VIII. Hertog Willem, uit Engeland gekeerd, wordt krankzinnig. IX. Zyn Broe- der, Al breche, tot Ruwaard gehören. Ge- weldenaaryen der Kabbeljaauwfchen. Delft belegerd en gewonnen. X. Tweefpalt der He- kerens en Bronkhorfien, in Gelderland. XI. Hertog Albrecht,door den Keizer,tot Graa- R 4 / ■ vs |
||||||
|
2Ö4 VADERLANDSCHE XL Boek,
ve aangeßeld. XII. Twist over het Slot te
Vreeland. Vrede met het Stigt. XIII. Onlusten op de grenzen van Brabant. Opfchudding tf Haarlem. XIV. Twist tusfchen de Vlaamïn- gen en hunnen Graave. XV. Veranderingen in het Hertogdom Gelder. Twist over de Stad Graave. XVI. fVillem de V. fier ft. Hertog Albrecht tot Graave ingehuldigd. Aletd van Poelgeest vermoord. XVII. Vlugt yaß den Graave van Oostervant. V Slot te Altena bemagtigd. XVIII. Oorlog tegen de Friezen. Zy worden bedwongen. XIX. Nieuwe opfiand der Friezen. Befiand met hun. XX. Siegte ßaat van 's Lands Gßldmiddelen. Jan van Arkel tot rekenen gevorderd. Ar keifchß Oor- log. XXI. Hertog Albrecht fierft. Zyne VVe- duwe verfloßt zynen boedel. XXII. Of'er,ten zynen tyde,, een Geregtshof in den Haage ge- weest zy, onderzogt. Gezag dgr Steden. In- ßeüing van Burgemeesteren en Vroedfichap- pen. XXIII. Willem de zesde wordt Graaf. Opfchudding te Haarlem, Am fier- dam , Delft en Dordrecht. XXiV. Nieuwe I Arkelfche Oorlog. Everfiein en Hagefiein belegerd.. XXV. Kryg met Gelder. XXVI. Luikfche zaaken. XXVII. Verfchil met den Hertog van Brabant vereffend. XXVIII. Hertog IVillem bevredigt den. Heer en den Abt van Egmond. XXiX. Vrede met Gelder. Jan van Arkel gevangen. Tsfelfiein komt aan Holland. XXX. Opfchudding te 'Utrecht. XXXI. De Friezen bemagtigsn Staveren.
XXXII. Hertog Willems Dogter, Jakoba,
trouwt met Jany Hertog van Touraine. XXXlil.
|
||||
|
%l, Boek. " H I S T O R I E. 265
„XXXIII..-Staat van Frankryk. XXXIV. ; ;
Haat van V Franfche Hof tegen den Dau* ~ fyn. Hy komt om, te Compiegne. XXXV. ? - Hertog Willem doet de Edelen en Steden belooven, dat zy Jakoba voor Graavinne er- ; ■•--,•
kennen zullen. XXXVI. Dood van Wil- lem den FL ■■■"■': x*1 eermaalen hadt men, hier te Lande, h
|VI ondervonden, dat het overlyden der^" Graaven, zonder Kinderen, of zonder Zoo-dertwea- nen na te laaten, oorzaak van onrust en ver-dragthier deeldheid geweest was. Doch de tweéfpalt,te Lande, die, niet lang na het 'ontydig omkomen vah^ode Willem den IV, ontftondt, overtrof, in fel-wiiiem heid en duurzaamheid, dé voorige verdeeld- den IV. heden; brengende de partyfchap voort van 1345, HoE-kscHËN en Kabbeljaauwschen:,———» die anderhalve eeuw geduurd, en welker overblyffels men, zelfs tot in 't midden der zes,- i: tiende eeuwe, befpeurd heeft. Voorbeelden , van bitterheid, haat en onvèfzoénbaaren wrok :.. uw heeft deeze partyfchap, by menigten, uitge- n& m leverd. Zy heeft den Adel tegen den Adel, *>/i de. Steden tegen de Steden, ja Burger'tegèïi Burger en Maag tegen Maag in de wapenen geholpen: terwyl 's Lands Ingezetenen hunne verdeeldheden billykten niet het voorbeeld der Lands-Heeren, onder welken, de Zoon zig niet ontzag, eenen epenbaaren oorlog re voeren, tegen zyne eigen Moeder. De oor- fprong en voortgang van deezen feilen Bur» gerkryg te ontvouwen, zal de Hoofdftof van dit Boek zyn, * '\ R 5 Jan,
|
||||
|
VADERLANDSCHE.rXL Boek.
|
|||||||||||
|
n66
|
|||||||||||
|
. Jatj van Beaumont hadc zig, na het onge-
lukkig gevegt by Stavpren, _iri welk .Willem de l)t. .omgekomen was, a naar Geer truiden- berg begeven, alwaar de Graavin zig onthieldt. Men leest, dat hy terftond de Graaflyke Re- geering van. Henegouwen, by voorraad., aan- vaard heeft (#). En 't is te vermoeden, dat hy zig ook 't bewind over Holland en Zeeland zal .hebben aangemaatigd (b), fchoon me» zulks, onzes,weet,ens, nergens vindt aangete- kend., 't L.eedt egter niet lang, of de naaste Erfr genaamen van Gräave \Villem deeden hun.Regt op 's. Graaven nalaatenfchap gelden, en Jan .van Beaumont werdt ontzet van de Regeerinr gp. Sedert verbrak hy het Bondgenoqtfchap met Engeland, en ging tot de party van Frankryk over: hebbende Filips den VI. hem het. zelfde jaargeld doen belooven, welk hy van Efngeland .plag te trekken (V), r De naaste .Erfgenaamen van, Willem den
IV. waren zyne Zusters,, .Margaheet, Gemaalin van Keizer Lodewykj., Filippa, Gemaalin van Eduard den III. Koning van En- geland , jQanna , Gemaalin van Willem., Graave van Gulik, en Elizabet. Men vindt niet dat deeze twee laatften, zo zy anders nog leefden, eenigen eisch op de nalaatenfchap van Graäve Willem gemaakt hebben. iMargareet, de oudfle, was, buiten tegenfpraak, naast gé- regtigd tot. het bezit dier Graaffchap pen, welken, gemeenlyk, onder één' en denzelfden Graaf geftaan hadden: hoedanige Holland en ....... v , - _,)> . ... .; Zee- (?") Froissart Vol. I. Ch. CXVII. p. 12p, ia».
(éj Zie twee Händv. door hem bezegeld, bi de Handvt Vf.n Kennern- bl. 9. en Groot Plak&ttb. V. Deel, bl. yi$? ,. (e) FrWssaut Fol, l. CA. CXVII. p. 123. |
|||||||||||
|
Jan van
Beau- mont maatigt zig's Lands Regee- ring aan. |
|||||||||||
|
Naaste
Erfge- naamen van Wil- lem den IV. |
|||||||||||
|
'm
|
|||||
|
XL-Boek. H I S T O R I E. a^
Zeeland waren. Ook wees het Lands gebruik marg^
haar deeze Graaffchappen toe (//). Doch Ko- reet, tkx ning Eduard «ftelde terftond zyne poogingen in 't werk, om ten minften een deel derzeit ven, vbor zyne Gemaalinne, magtig te wor- ;-i-{ den. Jan van. Beaumont werdt, naauwlyks eene maand na de dood van Graave Willem, door hem gemagtigd,. om voor het aandeel, der Koninginne in 's Graaven nalaatenfchap zorg te draagen (e). Doch toen Beaumont, kort hier na, tot de zyde van Frankryk over? gegaan;was, werdt deeze zorg Otto van Kuik en eenigen anderen aanbevolen (ƒ_), die te gelyk volmagt kreegen, om, met de andere Erfgénaameh, - over de verdeeling der nalaa? ten'fchap in onderhandeling te treeden (g). .* * ciKeizer Lodewyk verzuimde ondertuslchen H.
|niet, voor de,-belangen zyner Gemaalinne, Yfomv
'Margareet, te zorgen,, De Graaffchappen re *trga"
Henegouwen, Holland en Zeeland en de wordt Heerlykheid van Friesland werden allen aan- roet de. , gemerkt als deeleh des ,Duitfchen Ryks: 't k™^» welk 'ér Lodewyk te meer gezag over gaf(^,?^y ' Hier kwam by,' dat de Ingezetenen deezer Landen zig zeer genegen toonden, om Mar-T gareec en eenen haarer Zqonen hulde te doen, van welker Regeering zy zig meer goeds fcheenen te können belooven, dan van die der Engëlfchen, welken zig, ten tyde van Jan de» Ij,/te veel gezags over deeze Landen hadden
zoe-
(<Q Henric. Rebborff. ad annum 1345.
C«) Acft. Publ. Angl. Tom. II. P. IV. p. 187. --, (fj Aft. Publ. Angl. Tom. II P. IV. p. 190.
■.(#) Act. Publ., Angl. Tom. II. /'. IV. p. 198« (Ji) Deka h Joanne IV. p. 119. |
|||||
|
a68 VADERLANDSCHE XI. Boek3
Marga-zoeken aan te maatigén. Lodewyk beflooe
reet, derhalve', zyne Gemaalin Margareet, met de Graaffchappen van Holland en Zeeland en met de Heerlykheid van Friesland te verly- 1346. den, gelyk, op den vyftienden van Louwv '—-*—maand des jaars 1346, te Neurenburg, ge- fehiedde. Ten zelfden tyde, gaf hy den Edelen en Steden deezer Landen bevel, om Vrouwe Margareet voor haare wettige Landsvrouwe, en voor de naaste Erfgenaame van Graave Willem, te erkennen. Ook beloofde hy, fcedugt, zo 't fchynt, voor de eifchen van Koning Eduard, Holland, Zeeland en Fries- land, nimmer, buiten goedvinden van Vrou-v we Margareet, te zullen vervreemden, of aan iemant anders ter leen te zullen opdraagen (i). •i; Eenige maanden laater, bevestigde hy deeze /beloften, te gelyk verklaarende, dat hy He- negouwen, Holland, Zeeland en Friesland - nimmer van een fcheideo zou (&). en alom- Het ongunftig jaargetyde verhinderde Vrou- mej?Se-we Margareet niet, om, verzeld van eenen huidigd- jjaarer Zoonen, een kind van negen jaaren, de reis herwaards aan te neemen (/). Zy hadt haaren Egtgenoot reeds drie Zoonen gebaard. De Oudfte, Lodewyk, was, in't jaar 1328, te Rome gebooren (m). Den tweeden, IVil- few, hadt zy, in 't jaar 1330, te Frankfort, zo't fchynt, ter weereld gebragt (V). De derde i»" was
CO Diplom. Ludov. IV. in Matth. Anal. Tom. III. p.234.
CA) Diplom. Ludovici 7.. Sept. 1346."dans Ie Supplem. «a
Corps Diplomat. Tom. I. P. II. p. 161. CO Alber.t. Argentin. ad annum 1346..
\pi) Ander. Ratisbonn. £? J. Chraft. Chron. in ColU;J\
G. Eccard. Tom. I. c. 210?. (s) Wilhelm. Procurat. ad annum 1330. p, 707,
|
||||
|
————■———
|
|||||
|
XI. Boek. H I S T O RIK \$%
was Albrecht. En deeze moet Vrouwe Mar- Maroa^
gareet verzeld hebben: alzo de anderen beide reet, meer dan negen jäaren bereikten. Vrouw Margareet, bedugt dat de Engelfchen haaren toeleg dwarsboomen mogten, hadt zig verbon- den met Koning Filips vän Frankryk, die Koning Eduard ongaarne van een aanzienlykr deel der Nederlanden, meester zou gezien heb- ben, en daarom terftond gereed was, om de reis van Vrouwe Margareet te begunftigen. Zy nam haaren weg dan, door Lotharingen en Frankryk, naar Henegouwen, alwaar zy voor Graavinne werdt aangenomen, mids zy beloofde „ niets uit 's Lands inkomften te zul- „ len genieten, voor dat de fchulden van „ Graave Willem, haaren Broeder , betaald „ zouden Zyn" (V). Van hier vertrok zy naar Vryhe- Holland, om zig, insgelyks, te doen huldi-den,door gen. De Landzaaten bedienden zig van dee- de Land" ze gelegenheid, om eenige Voorregten en byadee'ze Vryheden. te bedingen; die ligtelyk inge- gelegen- willigd werden, op dat elk te eer beflüitenheid, be- zou, Vrouwe Margareet hulde te doen, voor dongen, dat Koning Eduard voet in 't Land gekreegen hadt. Onder deeze Voorregten, muntbyzonder- lyk uit, de duidelyke verklaaring der Graavin- ne, voor haar en haare Nakomelingen „ van „ geenen Oorlog, buiten de paaien van Hol- „ land, Zeeland en Friesland, te zullen begin- i, nen, dan by goeddunken der Ridderen en „ Knaapen en der goede Steden van Holland: 5, of deedt zy 't, zo zou niemant gehouden zyn, „ haar te dienen, dan uit gunst en vrywillig- „lyk
(o) AlberTi Argentin, p.d aimiitii 134Ö.
|
|||||
|
&?o VADERLAND Se »E XI. Boek.
Marga- „ lyk (J>y\ De brieten', hier van ye,rJeend¥
jreet. werden nog door, Jan: van Beaumont^ Oom van Vrouwe Margareet, bezegeld. De §«4' Amfterdam' werde, ten zelfden tydeA door naar, voor altoos;* met; het- Graaffebap van Holland vereenigd ,(q). Andere Hollandfche Steden bedongen andere byzondere Voorreg? ten, by haare inhuldiging. Doch foinmigen haarer Tydgenooten hebben^ aangemerkt,, ,dac z,y veele Vryheden verleend heeft, welken,, naderhand, wederom ingetrokken werden (V). In Zeeland, fchynt zy, op gelyke..wy» ze, voor Graavinne aangenomen te zyn. Het fpoedig inhuldigen van Vrouwe Mar-
gareet deedt Koning Eduard, voor eene poos, van zynen eisch op deeze Landen af- zien. Gaarne zou hy wel, terftond, ten min- ften, een gedeelte van 't bewind aan zig ge- trokken hebben, ten welken einde, hy eenen voorflag deedt, om de gefchillen aan goede mannen te verblyven. Zelfs verkoor hy, tot goeden man > van zyne zyde , Dirk, Heere van MontjoUy Falkenburgen Voome(j). Doch 't blykt niet, dat 'er eenige uitfpraak gefchied is. Margareet handhaafde zig eenigèn. tyd in 't volkomen bewind deezer Landen ■, tot dat, den ftand haarer zaaken veranderd zyn.de,, zy ;zig genoodzaakt vondt, hulp by Koning E- duard te zoeken, en hem deel aan de Regeerin- 'ge te geevenf gelyk wy,wel haast,izienzullen. Naäüw-
• (p) Zie verfcheiden' Handv. van 'tj'aarts^ in 't Groot
Pläkäatb« V. Deel, lil. 713. in de Handv. van Kenncmeil. W. <j. by Balen Dordrecht* bl. 18. en elders. C?) Handv. van Amft. bl. 4. (O Puil. a Leydis de Cuva Peipubl. Caf. \.XX\'VLl.p.2rii
Is) Aft. Publ, Angl, Tom; II. P. IV. f. 201. |
||||
|
XI; Boek» H I S TORI E> 271
... Naauwlyks was zy hier voor Landsvröu- Marga«
we : erkend, of zy werdt van haaren Man REET* naar Beieren ontbooden, alwaar hy zig van haa- Vrouw ren raad en hulp bedienen wilde,-tegen eenen ^^èkt aanhang in 't Rlyfcv die: hemden voec dwars naar gezet,'en Karet, Zoon van Jan, Koning van Beieren* Böheerrje, tot Roomsch Koning yerkooren hadt.' D.e "Hollanders zouden Vrouwe Margareet on- gaarne 'hebben;'zien .vertrekken, indien Kei- zer Lodewyk niet beloofd hadt, Willem, haa- ren tweeden Zoon, herwaards te zullen zen- den, om deiLanden, in haar afzyn, te regee- ren; waar toe hy egter jong genoeg was.; Lo- dewyk,: haar oudfte Zoon, dan, op 1 den zevenden van Herfstmaand des jaars 1346, h openlyk afltand van zyn Regt op deeze Lan- den gedaan hebbende (7), verklaarde Keizer Lodewyk, by open' Brieven, Willem tot op- I väSli?f van Vrouwe Margareet: en Albrecht tot .opvolger van Willem, indien deeze zon- der kinderen, overleedt (#). Willem werdt, Willem, hierop, onder 't geleide van den Graave van haar Katzenellebogen., in 't gewaad van eenen lyf- ^eede knegt, om te onbekender en te veiliger voor komt her- de Éngelfcben i te zyn, herwaards gezonden waards. (V), en fcnynt,; nog voor 't einde des jaars 1346, in Holland aangekomen te zyn (1). Mar-
CO Dipl. Ludöv. ;V MAtTH."Aiial. Tom.'Il- p- 622. -300 Dipl- Luiiov. dans Ie Suppl. au Corps Diplom. Tom. I. V. II. p. 161. (O Albert. Argentin. ad annmn tf4ffi ' " Q 1 y Men -mag- dit afneemen, uit eenen zyner Brie-
ven, op S. Agnieten dag, dat is, den eenentwintrgften van Louwmaand des jaars 1346 [1347], inden Haa- get gegeven, by welken hy den Baljuw van Rynland; Ge-
|
|||||
|
)
|
|||||
|
a72 VADERLANDSCHE XI. Boek«
Marga- Margareet* verliet deeze Landen in Slagt-
riïet. maand des gemelden jaars (V), en Willed! 1347. befteedde het gantfche volgende jaar 1347 om -' In zyne open' Brieven, noemde hy zig alleen- lyk Verhelder der Graaffchappen van Holland en Zeeland (jx); doch hy arbeidde, onder de hand, om zig, nog by 't leeven zyner Moe- der,' tot Graaf te doen verklaaren: 't welk hem, eerlang, gelukte. III. Midlerwyl gaf hem de kryg met de Stigt- Ooriog fc{jen (je handen vol werks. Wy hebben, op Sdgc-6 'c emfe van het tiende Boek, gezien, dat de ichen. onderhandeling, tusfehen hen en de Hollan- ders , in Hooimaand des jaars 1345, aange- vangen, door den ontydigen dood van Graa- ve Willem den IV, afgebroken was. Vrouw Margareet was zo dra, hier te Lande, niet in- gehuldigd, of zy floot een Beftand met Bis« fchop Jan, voor den tyd van twee jäaren* welken nu naar 't einde liepen. De Bisfchop * wel onderrigt van den toeftand der zaaken in Holland, oordeelde, dat hy zig van het afzyri der Graavinne en van den wankelen ftaat van Willems Regeeringe bedienen moest, om zig op de Hollanders te wreeken. Hy rukte dan ' een Leger byeen, en bemagtigde eerst Efn- 7nenes, dat, zig der gehoorzaamheid des Bis- fchops ontrokken hebbende, onder 't Graaflyk .■ . ■ ! be- (y) Albert. Argentin. ad anmim 1346.
Gerard van Heemskerk, eenige bevelen geeft. Zie
Matth^ëi AnakSt. Tom. III. p. 263. (2) Zie verfcheiden' zyner Handvesten, by Bale»,
Dordrecht, bl, 505,' 506, 741. |
||||
|
XL Boek. HISTORIE. *g§
bewind van Holland overgegaan was, en den Margäs
naam van Oost''* Holland aangenomen hadt 00« RKET' Daarna, valt hy in Holland ,-en flaat het beleg voor Oudewater, dat, eerlang, ftormender- hand, bemagtigd, leeg geplonderd en plat gebrand werdt. De jonge Willem, dus on- i34$. zagt gewaarfchuwd, befchryft, in aller yl^ ~*-~"* Heirvaart, en flaat zig, met een ■ talryk leger > niet verre van Schoonhoven, neder: vanwaar hy, naar 't gebruik dier tyden, den Bisfchop tot eenen veldflag uitdaagt, met eenen Brief van deezen inhoud: v - ...-.' ,,:■ Eenen Eerfamigen Vader in Gode Heeren
„ Jannevan Arkelv Bisfchop tot U± „ trecht, WiLLEMj Hertog/te van Bêye*, „ ren, Palaysgrave van den Rine, vefbeydèn* ,> de ter Graeflicheyden van Heynouwehj van „ Hollant, van Zeelant, ende ter He'erlfcMp- ,, van! Vrieslant, wi doen ü te Weten'<, dat 'wi „ mit deno onfen komen/yn tote Hopenesfé^ rf.fïsk „ begherende jegens'tl,,uwe Stadtvan Utre'chf+ Vt« ,j ende .andere 'uwen'"'Hulferen te ßridenef „ omme rt'groote onrecht 'dat ons gefchiét'is' „ vanwende van den uwen., mit'roeveèf.demit „ brande-f binnen onfen-palen, endè'Vwani' ,j het beter ware op eenen dach becort, datine, „ ddftet' arme luden op allen zideh wtgeldéd* „ [ouden, 'fo' begheren wi- dat ghi, op de& „ comende ten langßen, tusfchen Ifelfleyne
,feride>futfaes, ßrid'enwUt, 'ende hier of ,$ • goede > gjtifele ende fekerhéid te- ghevene \- an- * ,,' beiden ziden, ende wat ghi hier toe doen J ; % 'äS«fff S fff,si tili ... ■''. „wilt,
(x~) De Vermeerderde 8)ska bh 233, Toann. a liBYMS liiu , ,
XXVIII. Capt. 16. , - " . lil. D«)W*SH W ß%3 :-:->,■- IS« OU
|
||||
|
274 VA0ERLANDSCHE XL Boek,
|
|||||
|
IJargä- „ wilt, dat wilt ons met uwen opene brieyen,
ftEET. n en UWer Stat fegelen befeghelt [onder mar* „ren over Jcrieven. Ghegheven in onj'er ten* „ ten tote Hopenesfe, onder onfen Segel uyt- „ hangende, tes Saterdaghes, vor onfer Vrou- „ wen dagh nativitas na der noenen (3), in „ 't jaar ons Heeren du/ent drie hondert ach- „ te ende viertich (y). Op deeze uitdaaging., volgde eerlang een
hevig gevegt, in welk de Hollanders te kort fchooten. Gysbrecht van Langerak, Herbert van Liesveld en Koenraad van Oosterwyk vie- len den Bisfchop in handen. Doch de tyd en omftandigheden van dit gevegt zyn niet naauw- keurig genoeg aangetekend. Alleenlyk weer, men,,dat 'er wederom een Beftand op volg- de , welk tot S. IVJaartensdag des jaars 135» duuren moest <V)>- .v Dood Willem, door dit Beftand, de handen ruim geJ-Lod1". gekreegen hebbende,- begon nu openlyk en
wyk.° e" ernftig hy VrouweJfylargareetaan te houden, dat hem de, Graaflyke Regeering deezer Lan- den werdt afgedaan. £y. bevondt zig nog in Beieren: alwaar de ontydige, dood van haa- ren Egtgenoot, Keizer Lodewyk, die', onder 't jaagen, van eene .beroerte overvallen zyn- de, op den elfden van Wynmaand des jaars 1347, overleeden was (#), merkëlyke Veran- deringen in den ftaat haarer zaaken gemaakt hadt. IV. Beroofd van den fteun, dien zy, aan Kei- Marga- Zer Lodewyk, gehad hadt, was zy, met re- draagt ^■■^ y-^ mattrsum ai{ Anonym, de Rebus Ultraj. fe 197.
'?z3 Joann. A Leydis Libr. XXIX. Cap. IX.XII./i.271,272$
• Qa~) Albert. Argenti*!; ad arimtm 1347. (3) Dat is, den zesden van Herfstmaand^ |
|
|||||
|
tr. üöèl h i s r o r i e. è?$
deil3 bedügt^ dätr Kar'-ëL öë IV* die nu Maä#/S»
de Keizerlyke waardigheid-bekleedde, dekin-HEETi deren des Köfiings van Engeland en des Grfea- Holland* ven van Gulik, niet de Landen van Gräave i.a"d4 Willem deti IV«, Verlydett mögt* waarvan men' jand h^ reeds 't gerügt hadt laateri loopen 'CO* Der-; reu Zoo* halve> beiloot: zyj afftand te'döètt van Hol- Willem land, Zeeland en Friesland te? wëderzydevan op' de Zuiderzee, ten: behoeve van Hertoge Wil- lem j haaren Zdon, behoudende alleenlyk He- negouwen j zo lang zy leefde. De Brieven,, *345*- hiervan.verleend, waren', óp den vyfden van '~mlm "*** Louwmaand des jaars 1348 •£1349-}, te Mun* ehen, in Beieren, gegeven CO» en werden ^ federt, te Geertruiden berg, bezegeld, doof | de Holkndlche en Zeeuwfche Ridderen éh Knaaperi l 'in iherkelyken getale, en doof de> Steden Dordrecht, Middelburg * Zierikzee s Geertrüïdenberg, Leiden, Delft, Haarlem» Alkmaar, Amfterdatn en Öudewater: welken» ten dèezentyde, déaanzienlykftenvaaHolland9. 'r • Zeeland en Westfriesland waren. Hertog Willem hadt zig, volgens het eenparig ge-* tuigenis onzer Kronyken ,: daartegen, ver"-» bonden, om, uit de irikomften deezer Lan* f den , jaarlyks , tienduizend oude ; Schildert , V aan Vrouwe Margareet uit tekeeren (d)'. waar < van hy beloofde Brieven, op gelyke wyze
door de Edelen en Steden-bezegeld, te zullen leveren. Terftond hierna, nani hy deh naam aan van -Graafvan Holland? van Zeeland en Hee*
(J) AtBERTV AïiGENTIN. all ttknüm 134?./!« Ï4Ö.
Q'O Zie Groot-Plakaatb. III. Dee!rH. i. Matth. Aflale^
%m. V. p. 5Ó1. (<0 Joamn.'a Lkybis libr. XXIX. Cap. 3. Veldbnaah fy, »4. •
ö '2
- - s
f '-'s''
|
||||
|
&76 VAD ERLANDS CHE XL Boe*;
Marga- Heere van: Friesland, en werdt* door eenï-
REET. ge Edelen en Steden, ingehuldigd (e}.; 3; Twist ' Dus fcheen de Regeering deezer, Landen op rier eenen vasten voet gebragt te, zyn. Hertog Wü- schen" eni*6™001^6^ zig in Holland, en Vrouw Mar- Kabbei- gareet, in Henegouwen. Doch 'tleedt niet lang, jaauw- of "daar ontftóndt eene hevige beroerte, die fchen*\L Moeder en Zoon tegen eikanderen in de wape- nen -hielp, i De eerfte oorzaak hiervan fchynt ge- weest te zyn,- dat-de Hertog, door eenigen op- •r . geruid, de Brieven, by walken zyner Moeder """tienduizend oude Schilden/jaarlyks;, uit.de in- konïilen deezer Landen, toegelegd waren, wei- gerde te laaten bezegelen. Ook liet *hy; dit jaar- geld) onbetaald. Margïtreet, hierover, met re- deji<:gefto;ord, begaf zig naar Holland; alwaar Z%'s met moeite zo ver bragc, dat Willem we- derom afftan^ deëdt van de Regeeririge deezer jpanden,r en b'y opene Brieven, teGeèrtruiden- berg, den: zevenehtwintigflen van Herfstmaand 1350» $ês jäärs 1350, gegeven, de Ridderen, Knaa- "—~~ "pen en Steden, die hem hulde'gedaan hadden, Marga- van den eed ontüöeg (Jf). Margareet aanvaard- reet aan- de toen de Regeering deezer Landen wederom ^ vaan de verfcheiden' Edelen ,rhadden, reeds-te vooren, Thf^we- beloofd, haare zyde te zullen houden (ƒ*.) en ierom. uit eene haarer Handvesten (g}4 op den zeven- tienden van Lentemaand des volgenden jaars, gegeven, en door haaren oudften Zoon Lode-r wyk, bezegeld,, fchynt men te mogen, afnee^ men, dat zy deezen, voortaan, »eènig deel i"
(O Brief-,van WiJJem V-.-èy Balen Dordr. bl. 740.
,:Cf}Zïe.fcn Brief M Balen Dordr. bl. 741. Mieris Chact. II. Deel, bl. 786. >•>(#> M*. MiEHis Chartert). II. Deel, bl. 767, 768, 772,774. (£) JBy iÏALEN Dordr. il. 4S7.
|
||||
|
XL Boek. HI STO R I E. aft-
in 't beflier heeft willen geeven (7?). Doch Marga«
-zy behieldt het maar weinige maanden. - reet. Hertog Willem hadt naauwlyks affiand van Willem
's Lands Regeeringe gedaan, of hy hadt 'er dof£ ziS- berouw van: endeedtzynbest, om de.Brieven, „£„££ daarvan verleend, wederom magtig te worden: inhul^ 't welk hem egter, tea minften, in fommige gen. Steden, fchynt mislukt te 2yn (T). Veele aan- «ienlyke Edelen en Steden, on vergenoegd o- ver de tegenwoordige Regeeringe, hielden, nogtans zyne zyde, en rieden hem, zig te Go- rinchem te vervoegen, alwaar die van Delft de eerflen waren, welken hem,, op nieuws, .tot Graave inhuldigden (k). Verfcheiden' an- dere Steden volgden dit voorbeeld, en Her- tog Willem zag zig, eerlang, aan't hoofd van een' aanzienlyken aanhang. Vrouw Margareet kreeg, in Henegouwen, KTarg*.
de tyding deezer verandering, die haar gewei-reet dig verbaasde. Zy (leunde wel op de trouwe ^kt-a van eenige voornaame Edelen en weinige Ste- Enge^ den; doch was met reden bedugt, dat derzel- land. ver magt te gering mögt bevonden worden, tegen den aanhang haars Zoons, die dagelyks aanwies. In deeze verlegenheid, nam zy haa- re toevlugt tot Koning Eduard,haarenSchoon* broeder, wien zy de Regeering deezer Landen, onder zekere voorwaarden, voor een bepaald ,getal van jaaren, beloofde af te ftaan (/), mids hy haar, tegen den aanhang haars Zoons, befchermde: 't welk hy aannam. Ge- {70 Fidê (S Albert. Argentin. ad annum 1,151. p. ij&j
«B Mieris II. Deil, bl. 791.
(i) Zie eet? ouden Brief by Matthäus Anale A. Tom. V.'
p. 565. ,,/*) JOANN. A I.ETOIS Lür. XXIX. Cap. 17. (ij Aa. J?u1»l. Angl, Tom. IIL P. h ■£. 59, 5^, 60, 6*,$&*
s- $<
|
||||
|
'578 VADERLANDS CHE XI. Boek;
JVIarga- ; - Geduurende deeze Onderhandeling , floeg
£E6T» het vuur van tweedragt hier te Lande ligtsr ' 'läage ten dake uit. De aanhangers van Hertp- ge Willem, die men,naderhand,Kabbeljaaww- j'chett noemde, veelligt om dat zy, als groote visfchen, de kleinen poogden te verflinden, 'jwapenden zig alomme tegen hen, die Vrouwe Margareet getrouw gebleeven waren. Dee* zen fchynen zig, federt, Hoekfchen genoemd te hebben, om te kennen te geeven, dat zy moeds genoeg hadden, om hunne partyen te .verkloeken, even' als men den Kabbeljaauw-, met den Hoek, vangt. Zy maakten zig, daar- benevens, doof het draagen van roQde mutfen, kenbaar. De Kabbeljaauwfchen droegen graau- wen. En fommigen tekenen aan (w$\ dat de party, die, in de gevegten, welken geduurig voorvielen, de overhand hadt, der wederpar- tye, den bol uit de muts fneedt; 't welk men den lever uitfnyden noemde, . ' . ..' geven? De Kabbeljaauwfchen, verre de magtigften |*en^ zj'nde, rukten aan hoopen voor de Sloten der fche Slo- Hoekfche Edelen, van welken zy'er wel ze- ten ver- ventien, in den tyd van een jaar (»), waar- «ifldf fchynlyk het jaar 1350, bemagtigden en ver- nielden, terwyl de Eigenaars ten Lande uit geweeken waren, en zig by Vrouwe Marga- reet onthielden. Men weet niet, walken deeze Slopten geweest zyn; doch uit oude en egte Gedenkfchrifcen (ei) blykt, dat drie Hoekfche •;•■ Slo,
:(V) Beverw. Doriir., ij. 309. Zie ook Oorloghen van'Ma«
gimiliaan ƒ. 57. ij ': • C«3 Joann. A T-Evms Vér. XXIX. Cap 17. Phil, ä Leï«
pis de Cura Reipubl, Cuf. LXXI. p. 243. (0) Extr. uit,des Rentm. van Noordli. Rekeningen by Va$J
jjkb Hfiuys.Hp.n4v. Chrpn. \.'üenl, hl. 131. " V |
|||||
|
}
|
|||||
|
■
|
|||||
|
XL Boek. KIST O R I E. a7Q
Sloten, die, omtrent deezeri tyd, of vernield, Marga-
of ten minften belegerd en hevig beftormd reet.
werden, Roozenburg, te Voorfchooten by
Leiden, Binkhorst, tusfchen Voorburg en
Wasfenaar, en Polanen, tusfchen Haarlem en
Amfterdam, zyn geweest. Ook vindt men ?"fge"
,. ' J ° . bruikvan hier, en myns weetens, m geene vroeger't Bus-
Gedenkfchriften deezer Landen, dat men, kruid hier
voor Roozenburg, niet alleen Blyden, Even-*eLande, hoogen en Mollen, maar ook Buskruid gebruikt heeft (4). ïn den aanvang des jaars iogi, hadt VrouwScheeps-*
Margareet eene Vloot, uit Engelfchen, He- ^ryd bY ftegouwers en Zeeuwen beftaande, omtrent wefke''11 Veere, in 't Eiland Walcheren, verzameld. Marga- ' Hertog Willem was ook, meteeneHollandfche reet de j Vloot, derwaards gelievend. En naauwlyks wa- ove>;nand-. ren de Vlootën eikanderen genaderd, of daar ' I3^ ** viel een bloedig gevegt voor, in welk, van-—sË£j? weerskanten, veel volks fneüveide. De Moe- der behieldt, eindëlyk, de overhand, noodzak- kende haaren Zoon, met het overfchot zy- 0! iier
f C 4 ) 5ftcni /ftaat 'er, in de aangehaalde Rentmeesters
Rekeriingé, bt$ JBaaïi$üücü)$ % 3 Dagen in JlBcue / bp m&M peeren bejjiet /, üan ban Muci fhi/ g&egfjeben / öaec l)p ccuut mcüeraopc» fouöe/ ifSoofenburgö mcöe te IJcrncn / VIII ouöefcöiïöm/boet VI fg VIII % Som- migen plaatferi de vinding vah't Kanon of Buskruid, eerst tien of twintig jaaren na deezen tyd. Doch uiteeneRe»* kening van Bartholomeus du Drach, Thefaurier van Oor. logeinFrankrykjblykt, dat men zig, aldaar, reeds in 't jaar 1338, van 't een en 't ander, inden Kryg, bediend heeft. Fide Du Cange Glosfar. Voc. Bombarda. Uip» het aangehaalde, zien-wy, dat het, hier te Lande, oofe , ei vroeg in gebruik geraakt is» ■ • |
|||||
|
&8o VADERLANDSCHE XI. Êoe&
|
|||||||||
|
ner Vloote, de wyk te neemen, naar Hol-
land O). ; . i :-,"., . Hier floot hy, op den drie entwintigften
van Bloeimaand, een Verbond met veele Edelen en de meefte Steden, waarby pleg- tiglyk beloofd werdt, de aanhangers van Vrouwe Margareet, ten Lande uit te zullen houden, en geene | Vrede met dezelven te* maaken, dan met onderling goedvinden. Voorts verklaarde Hertog. Willem, by dit zelfde Verbond, zynen Broeder, Hertog Al- tbrecht* tot zynen Opvolger, indien hy, zonder wettige i Kinderen, pverieedt ,(^). . , ; 3.-,l#j}, dit Verbond blykt, dat de voornaamfte
Kabbeljaauwfche Edelen, tendeezen tyde, wa- ren • Jan, Heere van Ar kei, Jan, Heere van Egmond, Jan, Heere van Waterland, Gerrit van Heemskerk, Jan van der Wate- ringen, Jan de Molenaar, Gerrit van. Eg- mond, Jan iVan Bloemenftein, Willem van der Wateringen, Ridders, en Jan van Arkel, Jan, Heerer van Kuilenburg, Jan. van der Woordeloos, Henrik van Heemskerk Hen- riskzoon, en Daniel van Toloifen, Knaapen. De Steden, die deeze zelfde zyde .hielden, waren Dordrecht, Delft, Leiden * Haarlem} Amfterdam, 'Alkmaar, Medenblik, Oudewa- ter, Geertrujdenberg. Schiedam eriRotterdam: waarby, zig, kort hierna, ook .^Vlaardingen Voegde (f\ •? ," "■","■'.', .10? n* ..:■• .'"'.' ,,.,.,;.........'......-,, ..v-'De-
|
|||||||||
|
Marga-
reet. , V.
Hertog
Willem ■verbindt "2ig met «ie Ede- len en Steden. |
|||||||||
|
Katbel-
jaauvir-
ïche en
Hoelt-
fcheEde
len én
Steden.
|
|||||||||
|
(p~) Beka hi "\ozm\t iyy~e Codlcs -Scriver. cfnd MAtth.
4nal- Tom. III. p. 408. Joank. a I.eybis lier. XXIX.'Cup. iï, £9~) Groot-Plalcaatb. lil. Heel, il, 2. . ,'.*■:,; , .» (O Groot- Plakaatb. III. Deel, Ü. 3.
|
|||||||||
|
wmmmmmmmmmm—mmÊmÊmm—amimim
|
|||||
|
Xï. Boek. ; H IST O R TE. \ s8i
, De Hoekfche Edelen, in. het Verbond ge-Marga-»
noemd, waren Heere Willem van Duiven- Reët. voorde, Jan van Polanen en zyne Broeders, Willem van Brederode, Arend van Duiven- voorde , Jakob en Herbaren van der Binkhorst, Herbaren van Riede, Floris van Boekhorst, Gerrit van Heemftede, Jan van Meerenftein Albrechtszoon, Willem van Oudshoorn, Dirk van Raaphorst en Gerrit van Poelgeest, Rid- ders; Heer Matthys van der Burg, Priester; Jan van Noord wyk, Jan van der Made, Reinier de Ever Gerritszoon, Gerrit de Ever janszoon, Floris van Raaphorst, Kerftant, Wouter en de andere Broeders van Raaphorst, Gerrits Zoonen, Arend van Groeneveld, Jan van der Burg, en Jan van der Burg Simons^: zoon, Knaapen. Van Steden, die toen de Hoekfche zyde hielden, worden, 'er, in 'c, Verbond, geenen genoemd. Veelligt,. zyn, Gpuda en Schoonhoven, van welken Jan van Beaumont, Oom van . Vrouwe Margareet, thans Heer was, of Hoeksch, of ten minften. onzydig geweest. Doch Gonnchem, behoo- rende tot de Heerlykheid van Arkel, volgde zy- nen Heer. De Westfriefche en Waterlandfche Steden fchynen, insgelyks, allen de zyde van Hertoge Willem gehouden te hebben.. Dor- drecht en de elf andere Steden, bevroedende dat zy den meesten last van den binnenland- fchen kryg te draagen, en ondertusfchen maar een gedeelte van 't bewind in handen zouden hebben, flooten, weinige maanden Jaater (5), een byzonder Verbond famen, waarby zy be-
CS) Op den zesentwintigften van Herfstmaand. S"5 |
|||||
|
üU VftDERLANDSCHE XL Bobë
|
|||||
|
Marga« beloofden, eikanderen voor alle fchade te zul-
«EETi-....■) jen yryden, naar vermoogeh (j). Marga- , Vrouw Margareet, de zeege willende ver- liest Tn vo*gen>, wendde het, eerlang, naar den mond Scheeps- der Maaze > alwaar de Hollandfche Vloot haar ftryd op verwagtce. Willem genoot hier veel onder- de Maa- ftand van zyne Nigte, Vrouwe Magfeld van wy'kf1 Voorne, gelyk uit eenen zyner Brieven, fe- mar En- dert, ten ■haaren behoeve, verleend, is af te geland, neemen (£). Op den vierden van Hooimaand, raakten de Vlooten, niet verre van den Briele, aan eikanderen. Vrouwe Margareet' kreeg hier de nederlaag. Kostyn"van Renesfe','■ Floris van Haamftede , en andere voornaame^Hoek- ifchen fneuvelden. • Dirk van Brederode én een groot getal anderen werden gevangen ge-'* nomen (V). Margareet ontweek, met eenigë Schepen y en begaf zig naar Engeland (V)> al- waar zy den Koning« bewoog, om zig, tot Middelaar tusfchen haar en haaren Zoon, aan te bieden (V). Hertog Willem,; die, kort na de behaalde overwinning, insgelyks, naar En- geland overftak, alwaar hy, federt, in 't Hu-' welyk tradt^ met Magteld, Dogter van Hen- rik, Hertoge van Lankaster (ar),nam Koning Eduard ook tot Middelaar aan. Men vindt, dat de Koning, nog in 't zelfde jaar, in ge- volge van de magt, hem opgedraagen, bevel , ge-
' "■ >".':" | f! Cf.' .''*'" 'i-'V-f! ".) . t.'-j.V-:*'"''' ^ :":"'-■■ ■> -*''-■*
-O) Groot-Plakaatb. III. Bcß, tl. 3. Boyhorn op Velde» KAAR bl. l8l. ,-■',.
• f10 Privileg;'van den Briel on Veorne N. XXXVI. bl. 32.
jut) Fragm. Chron. Rbytm. -apud Mattii. Analedt.. Tom, I» p. 65- O) Joann. A Leydis l.'ibr. XXIX. Cap. XiX. p. 265.
(wj Adt. Pubi. Angl. Turn. Iti. P.. I. p. 75, ??• (.?} Ait. -Publt Angi. Tom, III. P. Lp. 69, 74, 74, |
|||||
|
%l. Boek; HISTORIE. s&3
fegeven heeft, dat de Hoekfche Sloten, die Willem
elegerd gehouden werden, van 't beleg ont- v« flaagen zouden worden (y~). Doch 't blykt niet, dat dit bevel naargekomen zy. De onderhandeling tusfchen Vrouwe Mar- VI.
gareet en haaren Zoon, werdt eenen gennV ^?entus" men tyd in Engeland fleepende gehouden (z). Vrouwe De Koning vondt zig niet in ftaat, om de ge- Marga- fchillen te vereffenen, die, eindelyk, aanreet en Jan van Beaumont en aan Walraven van Lux- ï^!,tos •emburg, verbleeven werden. Deezen dee- ' em" den eerst uitfpraak, op den zevenden van Win- termaand des jaars 1354 , volgens welke *.354» rMoe<~
|
|||||||||||
|
Hertog Willem zyne Moeder om vergifFe-
„ nis moest bidden; die hem ook, op eene „ vriendelyke wyze, verleend moest worden, „ Holland, Zeeland en Friesland moesten hem, „ op nieuws, worden afgeftaan: zullende „ Vrouwe Margareet, alleenlyk, een jaarlyks „ inkomen .uit deeze Landen, benevens het „ Graaffchap Henegouwen, behouden (V).'* De Graaffchappen van Holland en Zeeland en de Heerlykheid van Friesland werden dus, uit het Stamhuis van Henegouwen, tot dat van Beijeren overgebragt. Hertog Willem ont- hief, federt, de Landzaaten, van alle fchuld, wegens doodßaghe, roof, brande, fchattinghe, Vechtenisfe van lyve, vanghenisfe,brekwghevan Huyfenendevanvesten,'m den oorlog, tusfchen zyne Moeder en hem, voorgevallen (F). Doch Vrouw Margareet overleefde deeze verzoening niet Margs- |
|||||||||||
|
lang[e^
|
|||||||||||
|
i'fler'ff.
|
|||||||||||
|
A<ft. Pnbl. Angl. Tom. III. P. I. p. 75«
Ca) Aft. PubL 'Angl. Tom. III. P. I. p. 81, S6, 87. ia) Grpqt Plfikaatb. IK. Deel, bl. 4. fftj Handv. van Ainft. bl, 4. handv.' van Alkm. bl, ji, |
|||||||||||
|
,2% V A D E RL ANDSCHE XI. Boek,
|
|||||
|
Willem- lang. Zy ftierf, op den derdgflen van= Herfst-
V. maand des jaars 1355, te Valenchyn, • in H&- I35S- negouwen,. werwaards zy zig met der woon ' begeven hadt (Y). Oorlog Hertog Willem vondt, omtrent, deezen
■tegen de ty(j 5 geraaden, de wapenen wederom op te fcheiï. vaxten tegen de Stigtfchen. 't Beftand, te vooren^ tusfchen hem en Bisfchop Jan, ge- troffen, was, al, in 't jaar 1350, ten einde geloopen. Doch de Hertog hadt, toen en fe- dert, de handen zo vol werks, met den bin- nenlandfchen Kryg tegen de Hoekfchen, dac het hem niet gelegen kwam, 1 iet tegen het Stïgt ,te onderneemen. De Bisfchop, overlaa- den met fchulden, hadt zig, reeds voor 't uitgaan van 't Beftand, genoodzaakt gezien, het Stigt te ruimen, en naar Rome te wyken, laatende de Regeering in handen van zes E- delen (_d); die 't Lands geldmiddelen in zulk eenen Hegten ftaat vonden, dat hun ook geen lust overlchoot, om eenige vyandelykheid te? gen de Hollanders te pleegen. Doch toen de Bisfchop, in 't jaar 1351, te rug gekeerd was, en^ in de drie of vier volgende jaaren, de Stigtfche zaaken in veel betereu ftaat gebragt hadt (Y), ook reeds, op den Hollandfchen bodem, hadt begonnen te ftroopen (_/"), was Hertog Willem, niet zonder reden, bedugt, voor verdere vyandelykheden, van 's Bisfchops %; zyde., De afftand en dood van Vrouwe Mar- gareet hadt hem in 't bezit deezer Landen be- ves-
(O Veldenaar */. 87.
C<Ó Joann. A Lhyims Libr. XXIX. Cap. XflI. p. 273.
(ej Joann. A r,t-Yoi3 Libr. XXX. Cttp. 2., 3, 4, 5. 8i (/) ÜEKA iß Joamt. IV. p. ny. |
|||||
|
XL Boek. SHS IST O R I :«0 Ä V '283
vestigd. De Hoekfchen, en die hun gunftigWn-tE*"
waren durfden zig reppen noch roeren. De: v* Kabbeljaauwfchen hadden goed en bloed voor. hem ten besten. Steunende,' derhalve,a .op de gunst der.Landzaaten, en zig, daarenbo- ven, heimelyk verbonden hebbende met Ar-,„t:-r.;« Houd i van: 'Ysfelftein, Jan van Kuilenburg, ..^v , Gysbrecht van Viane.en verfcheiden''andere •»«» Stigtfche. Edelen, ;vondt ,hy, geraaden,:den __ Bisfchop te . voorkomen, "verklaarende . hem "" openlyk den oorlog, in Slagtmaand des jaars| 1355. Terftond hierna, rukte: hy, met.een Leger» Sin 't Stigt, zig nederflaande niet ver- re van Wyk te Duurftede,! by 't Dorp Koten, vanwaar hy het Land alömme afliep en plat brandde.: sab -•■.;.'..'•« ... ; ... ; jrsöe ;,v ,. 3od De Bisfchop, ter loops eenige Knegten'op- de been gebragt hebbende, poogde de U- trechtfche Burgers te beweegen, ó"m,:• nevens-' hen, tegen Hertöge Willem» ten ftryde té trekken. Doch de Heeren vaft Ysfelftein, Kui- lenburg en Viane, heimelyk door Hertöge Willem gewonnen, veroorzaakten, dat •' 2e Bisfchop niemant der Poorteren-dfe wapenen*, kon doen opvatten. - M i& -'•■,'•■- :.IS ' ï De Hollanders vonden, derhalve, weinig
tegenftartd, in 't Stigjt. Alleenlyk viel eenig Volk?, dat de Hollandfche zyde -hieldt, door, onkunde van den regten weg naar Oude water p werviraards zy 't gemunt hadden-r-den Motfti feorteren in handen. Van eenen anderen kant, onttrokEmmènes zig, andermaal,'het Bisfchop- pelyk gebied* zig wederom Onder Holland begeevende. De Veldtögt deezes jaars ein- digde met eèrie fchermutfeling tegen die van |
||||
|
m VAD'ERLANDSGHE HfÜ&m
Willem Bünfchooteó, van welkeh Jan, Héér vän Eg*
v' mond,ïcan 't hoofd eeniger Hollahdfche benden* zeventig Burgers verfloeg (g); Weespen In 't volgende jaar, belegerde Bisfchöp Jan^ Mmden met geworven Krygsvolk, de Steden Weesp Bisfchöp en Muiden, die, tot de Heerlykheid van Am- gewon- ilel behoord hebbende, hu aan Holland ge-? nen. trokken waren. Hy beftormde ze zo hevig* lss6, dat hyj van- beide, binnen vier dagen, mee- . ^ werdt, waarna hy 'er derr brand in ftak (Ji), Om hier wraak over te neemen, zonds
Hertog; Willem Gysbreeht Van Nyenrode* met eenig volk, te Naarden verzameld,- naaf Zoesi, welk insgelyks bemagrigd en aan koo- ien gelegd werdt. Op den hertogt, gelukte het Nyenrode, Otto van Laar, des Bisfchops Maarfchalk, die hem tègentrok* te verflaan, fchoon hyook zelf zvvdar gekwetst* en• voor dood, te Naarden, binnen gebragt werdt (*')< In Zomermaand * bemagtigde Hertog Willem het Slot väniSteven van Nieveld, welk, door 't volk,' zyns ondanks, ten groftde toe, ver- nield werdt (k~). Ook was het hem, te voo> ren al, gelukt, Zweder van Montföort van 's Bisfchops zyde af te trekken, en met denzel- ven een afzondérlyk verbond te fluiten (ï)t Alle deeze nadeeleö deeden den Bisfchöp. naar Vrede haaken, welke hy, vrygelejde beko* men hebbende, in perfoon, in 's Hertogeri Leger, verzoeken kwam Qm). Ook werdt zy ,3.n,; , -.. .,--.'■ om ■ - ■■' •• ; • i ■ ee« Cg)'JoANfc. A Leydis Lik. XXX. Cap, IX. p. 'a8l, ,;
.. :.OÖ JOANN. A Leydis Libr. XXX. Cap. X. p, a8% ,
'CÓ Joann. a Leydis Libr. XXX. Cap. 12. i'A) JpANN. A Leydis Libr. XXX. Cap, 33. ,,',. ,;,j CO jo-ANN. A Leydis Libr. XXX, Cap, iu I Qn) Ueka in Joaiin. IV. f. 119. |
||||
|
XI. Boek. S H I ST O R I E. ƒ ; 287
|
||||||
|
..-:,>
|
||||||
|
eerlang geflooten. De voorriaamfte Voor Willem*
waarden derzelven kwamen hier op uit „ 1. De VV „ wederzydfche helpers werden in den Zoen Vrede ,, begreepen: behalve ■-Heere >■ Arnotfd ;van Ss[^'e? „Ysfelftein", op wien de Bisfchop zeer'■vw~,^?tgt1L ftoord was, alzo hy, weinige jäaren gelee- 'tJ' den (6"),met de wapenen gedwongen geweest: zyride, om den Bisfchop voor -zynen Leen-i heer te; erkennen (V), nu Hertögè Willem hadt. aangehangen. Ook heeft, veelligt, Her-i tog Willem «ïeternftig gepoogd,rhem in den Zoen te ,doen begrypen, om, dat hy,het Huis ,.;;', van Amftel, uit welk Heer Arnoud afftamde,,! ,„,/.,, gaarne; vernederd zag, federt dat dé Heerlyk-; ra- / m beid van Amftel aan Holland gehegt gewor-, • » den was. „ 2. Eenige Stigtfcbe Ballingen*' ,j die den HoUanderen'gunftig geweest waren-*: „ kreegen verlof, om wederom in't Land te „.mogen keeren. Omtrent ëenige anderen, „rwerdtr bedongen, dat zy .ten minften eene- „,myl buiten de Stad Utrecht moesten blywn.: „ 3. De'Bisfchop zou het gewoon-Geesteiyk,; „ Regtsgebied over Holland $ Zeeland.i,ea „Friesland blyven behouden. -4; Ook zou hy.j „ in .'t Bezit blyven der Yeenlanden,-Husfchen; „^Gooiland en Emmenes. <jä] 't Slot ïfê Vreë-i vijand zou hem ook, binnen zes maanden,8 „-ingeruimd wojden, mids dat hy.de zeven- „ endertig honderd-ponden, voor welken het „verpand wasj -wederom opbragr.- 6Y De, „- Heèrlykheden van Amftel en Woerden zou- „ den Hertoge Willem worden opgedraagen, „in
C«) Joann. A Lkïdis Lll/r, XXX, Cap. XIV. p «ft.
(_6) Ia 't jaar 1349. ' ' |
||||||
|
s88 VADERLA1NDSGHE .XLBomG
Willem „ in 't byzonder ook het Huis te Woerden,-
Yi „ tegen betaaling van 't gene'er de Bisfchop ,, aan vertimmerd hadt. Öoch-deHertog zou ';;„ den Bisfchop den gewoorilyken jaarlykfchen. ,<trr,, -s» pagt van deezè heerlykheden opbrengen". By deeze Voorwaarden, voegen de Histo* riefchryvers nog verfcheiden. anderen', wel- ken wy overilaan, om dat wy 'er, in den oorfprongkelykeri Zoenbriefy die nog voor- handen is (o), niet van gewaagd vinden. \b&i yn. Hertog Willem, dus' met de Stigtfchen t^fch verioend, werdt, in 't volgende jaar, betrok- Brabant ken • in den twist, tusfchen Wenzelaüs, Her- en viaan-tog. van Brabant, en JLpdewyk, Graaf van deren. Vlaanderen; Wenzeläus was, nóg maar Gra'a* 135/' ve van Luxemburg zyndè,^gehuwd metJoan- na,ä Dogter van Jan den III, Hertog van Brabant:, :en: Weduwe van Willem den IV, Graave van Holland ;Q>); die hem, na 't af- fterven haars: Vaders, het Hertogdom Bra? bant hadt- aangebrägr. Lodewyk hadt Mar- gareet, eene Zuster van Joanna,' ter Vrouwe, en de wapenen opgevat, om haarè Bruidsgaave, die hem^ tot nog toe, onthouden was, magr tig -te worden. : yt Krygsgelukr diende hem,, Hy ^ overmeesterde verfcheidetf Plaatfen-, >in Brabant. Des Wehzelaus-. zig .'genoodzaakt vondt,: naar/iiuitheemfche hulp om ite zien.. Hertog Willem» Neef zyner Gemaalinne, fchèen hem de* naaste; doch liet zig niet be- weegen*, voor dat hem de Heerlykheid van Hettsden', die hem , door: den Hercoge van. Bra-
O) By BoxHaiiif fop. Veldenaar il. tftii '
Q) Zk hier Vöö.r Xt Boekt bh 262» , .,.-;,t j* aj /^\
|
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. &8?
Brabantv ten onregte, zyns oordeels, onthou- Willem
den werdt i, wederom afgedaan was (q). 't Was, v. met deeze zaak, eigenlyk, dus gelegen, . . De H e É R L Y K H e i o der Stad en des Lands gtaat der van Heüsden, van ouds onder de goederen lleerlyk- der -Graaven van Kleeve en Teifterbant be- |ieid v*" boord hebbende, kwam, in de negende eeu- "eus"en' wè, aan eenen jonger' Zoon, uit dit Graaflyk Huis, Robert genoemd, die in 't jaar 857 over- leedt (r). Sedert, bleef deeze Heerlykheid in de magt van byzondere Heeren, die, door de Graaven, van Kleeve , als derzelver Leen- mannen, werden aangezien. Dirk, Graave van Kleeve, omtrent het einde der dertiende eeuwe, zyn regt op Heüsden, aan Graave Floris den V, hebbende afgeilaan (j), merk- te deeze zig, federt, aan, als Leenheer des Heeren van Heüsden. Van elders blykt ook, dat Jan, Heer van Heüsden, zelfzyne Heer- lykheid ,> omtrent den jaare 1290, aan Graave Floris opgedraagen , en wederom van hein, ter Leen ontvangen hadt (7). Ondertusfchen, beweerden de Hertogen van Brabant, dat hun de oppermagt over Heüsden toekwam, en dac^, de Graaven van Kleeve zelven, ook wegens* \ Heüsden, van oude tyden af, hunne Leen- \ mannen geweest waren, 't Gefchil hierover, tuflchen hen en de Hollandfche Graaven ge- vallen, werdt, in 't jaar 13.19, door Gerard, Graave van Gulik, als goeden man, Hertoge jan van Brabant mede- en Graave Willem den Goe-
(_q) Joann.:a Leydis £iir. XXX. Cup. XVI. p. 283.
(r) loANN A Leybis Uhr. IV. Cap. 12. Cs) Jóann. A Leydis Libr. XXIV. Cr.p. XXI!I. p. 224. Q) Butkens Tropb. de Brabant I'ra:y. p. 1,53. III. Deel. T
|
||||
|
äoo VADERLANDSCHE XI. Boek
|
|||||
|
Willem Goeden tegengeweezen Qu). Men vindt, dat
v' Graaf Willem, federt, den Graave van Klee- ve de helft van zyn regt op Heusden afgekogt heeft I (v). Doch, nademaal de Hertog van Brabant egter voortging , met zyn Regt van ' . j Opperfte magt over deeze Heerlykheid te doen gelden-; vondc Hertog Willem, ten deezen ty- de, geraaden, zig niet in 't gefchil tusfchen Brabant en; Vlaanderen te Iaaten inwikkelen, ten ware hem Heusden, volkomenlyk, over- Heusden gegeven werdt. De Vrede werdt dan, door kdmc aan Zyne bemiddeling Qw);, getroffen, volgens wel- 0 an * ke 'f de Heerlykheid van Mechelen aan Graave Lodéwyk werdt afgeftaan. Heusden werdt , daarentegen, Hertoge Willem opgedraagen , en is* federt, met Holland vereenigd geblee- ven. Het oud zeggen hier te Lande, Heusden myn, Mechelen dyn, heeü, uit deeze hande- ling, zynen oorfprong gekreegen (x). Men hiëldt Heusden , federt het treffen deezer óvereenkomft, zo naauw met Holland veree- nigd, datfommigen, ten deezen tyde, open- lyk fchreeven, dat de Stad den! Graave gewel- diglyk wederftean mögt, zo hy ondernam haar, in 't vervolg, van 't Graaffchap af te fcheiden (y). ■ VIII. Na 't fluiten deezer Vrede, begaf Hertog Hertog Willem zig naar Engeland, alwaar, zo 't Willem fchynt, nog eenige zäaken, met Koning E- Eage-aar^uarc*' wien Vrouw Margareet de Regeering land. dee- ' X«')'^'HTKlïNS ubi fupra.
(v) Byjïf van Ao. 1^34. hy Balen Dordr. W. 735. • \w~) iiuTKENS Preuvcs p. 191, (.v) Joann. A LeyMS ZitoyXXX. Cap. XVI. p. 283.
CO i'"1L' A Leydis d« Cura iluipubl. Caf. LXXüi. p. 247/ |
|||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 291
deezer Landen, voor den tyd van eenige jaa-WiLLÈ»
ren, opgedraagen hädt, te vereffenen waren. V. Eduard zal, vermoedelyk, allen bewind over dezelven wederom aan Hertoge Willem heb- ben afgeftaan, alzo hy hem, te vooren al, voor wettigen Graave, erkend hadt (2). In Keert te of omtrent Oogstmaand des jaars 1357, keer- rog. de Hertog Willem wederom herwaards (a), en kort hierna, begon men in hem blyken van wordt eene krankzinnigheid te befpeuren, die al- krani- lengskens toenam, en hem, tot zynen doodzinniS« toe, bybleef. Hiervan , heeft hy don naam van dollen Hertog gekreegen. Sommigen hebben gemeend, dat hem dec
ze krankzinnigheid overgekomen was, uit wroeging, over het leed, welk hy zynèr Moeder aangedaan hadt. Anderen gisfen ,- dat men hem, in Engeland, vergif hadt in- gegeven. Ook vindt men 'er, die vermoe- den, dat hy niet waarlyk dol geweest; maar alleenlyk zo genoemd is, op dat men hem, met zo veel te beteren fehyn, van de Re- geeririg ontzetten, en in verzekering bren- gen zou können. Doch 't is zeker, dat hy* van zyne Tydgenooten, voor krankzinnig gehouden is (&). Ook hadt men, te voorèn al, blyken van merkelyke woestheid in hem befpeurd. Een zyner Geheimfchryveren, iri eene Kerke gegaan zynde, en het Sakrament des Altaars met eenige oneerbiedigheid be- handeld hebbende, was, door hem, t' -eenigeh M'
(zj Aéïa PUbl. Aagl. Tam. JII. P. r. p. 8i, 85.
00 A(fta Publ. Angl. Tom. UU P. I. p. 144. CbS Phil. a Leydäs de Cura Reipubl. CW". LXI« p, 200, e*/. LXX. p. 240. t ' . .... "& X Sri t .„,-..". ':,,'■.: —^»
|
||||
|
spa VADERLANDSCHE XI. BomÖ
|
|||||
|
Willem tyde, veroordeeld, om leevende verbrand te'
V. worden (c). 't Eerfte teken van krankzinnig- heid, dat hy, na zyne terugkomst uit En- Doodt geland, gaf, was het ombrengen, met eigen' Ge" 57 handen , van Heere Gerrit van Wateringen , wringen" zon(^er eeI"ge reden (cc)- Van toen af, ver- en wordt trouwde men hem de beftiering van zig zelven vastge- niet meer toe, veel min de Regeering des zeï* Lands. Hy werdt eerst in den Haage opgefloo- ten (7), en naderhand naar Quesnoi in Hene- gouwen gevoerd (V): alwaar hy, tot aan zy- nen dood toe, die ruim dertig jaaren na dee- zen tyd voorviel, opgeflooten bleef. IX. Zodra was Hertog Willem niet vastgezet, jMhtOSh of de Hoekfchen, die zig, eenige jaarcn,ftil ■worck l gehouden hadden, begonden 't hoofd weder- door be- om op "te fteeken. Hertog Albrecht van Beie- werking ren, Broeder van onzen Graave, was, door derHoek- Willem zelven, en, te vooren al, door Kei- ^en,tot zer L0^eWyjf? zynen Vader, tot zynen Op- •waard volger verklaard, indien hy zonder kinderen aange- overleedt. 't Scheen derhalve redelyk, dat ftelcl* hem 's Lands Voogdye, geduurende de krank- zinnigheid zyns Broeders, werdt opgedraagen. ...*■.-..;.-;.■ Ook
(c) Pmi. a Leydis de Cura Reipubl. Caf. LXX. p. 238.
(cc') Zie Mieris Cliarterb. III. Deel, IL 29, 36.
00 Joann. A Leydis Lih: XXX. Cap. XVII. p. 284.
(7) Dit moet na den twintigiten van Slagtmaand dee-
zes jaars gefchied zyn, alzo hy, op dien dag,nog een' Brief, in den Haage, gegeven heeft, by welken, hy de Gifte eener Kapelrye, op den twintigiten van Herfft- inaand, voor de rufte der ziele van Gerrit van Waterin- gen, geftigt, aan Willem van Wateringen en deszelfs na- komelingen afftaat Zie twee Brieven,.by De Riemer Befcbf. van 's Gravenhage I. Deel, IV. Hoofdft bl. 184,186. Zelfs vindt men nog eenen brief van Hertoge Willem,van den veertienden December des jaars 1356", ia Mieris Charterb. III. üeel, bl. 30. |
|||||
|
XI. Boek. HISTORIE. a$>3
"* Ook wafen hier de Hoekfchen eenpaarig ge- Willem
negen toe. Doch de Kabbeljaauwfchen, fchoon v* gy te vooren met genoegen gezien hadden, dat Albrecht tot Opvolger zyns Broeders be- noemd was, fcheenen nu te waanen, dat hun de klem der Regeeringe, die, eenigen tyd herwaards, geheellyk in hunne handen ge- weest was, te zeer ontwrongen zou worden, zo zy hem de Voogdye opdroegen. Zy dree- ven, derhalve, dat Magteld van Lankaster, Gemaalin van Hertoge Willem, tot Land- voogdesfe moest worden aangefteld, en Ont- zagen zig niet, nu de Regeering eener uit- heemfche Vrouwe op te draagen, daar zy, te vooren, naar het eenpaarig verhaal onzer Kronyken, Margareet, eene eigen' Dogter van Willem den III, niet voor Graavinne wil- den erkennen; voorgeevende niet vervrouwd, dat is, niet door eene Vrouwe geregeerd te willen zyn. De Hoekfchen, die, waarfchyn- lyk, reeds in heimelyke onderhandeling me« Hertoge Albrecht getreden waren , bragten Bogtans, eindelyk, zo veel te wege, dat hy, zelfs uit den naam van Vrouwe Magteld en van de meeste Edelen en Steden, herwaards ontbooden, op den drie entwintigften van Sprokkelmaand des jaars 1358, te Dordrecht 135^. (e),en kort hierna,ook in andere Hollandfche —-—*- Steden (ƒ), tot Ruwaard, Toeziener on Be- fchermer des Lands aangenomen werdt: wor- dende de open' Brieven, hiervan verleend, op den
Ce) ßrief van Albrcclit iy Baj.kn Dordr. bt. 746.
Cf) Handv. van flmft. bh <;. Groot -Plakantb. IV. Duel,
il. 1. Handv. van Iïgarl. by SC&Evet. Haarl. *-'. 25S. Ilandvr. yjn Alkmaar Mn« T 3
|
||||
|
294 VADERLANDSCHE XL Boek.
|
|||||
|
Willem den zesden van Lentemaand, daaraan volgen-
v» de, door Vrouwe jVIagteld van Lankaster, te Rotterdam, bezegeld (g). Wat laater (8), deedt Lodéwyk, Albrechts oudfte Broeder, op nieuws aflïand van allen Regt op deeze , Landen, uitgenomen het Land van Voorne en het Burggraaffchap van Zeeland, op welken hy en zyri jongde Broeder, Otto, hun Regt, na 't affterven der Vrouwe van Voorne, voor- behielden. Ook behieldt hy vierhonderd Schilden , jaarlyks , uit; de Dordrechtfche tollen (/z). Beloffe, Hertog Albrecht beloofde, by 't aanvaar- by 't aan- jsn ^ev Vbogdyfchap „ de Landen, geduu- van'tRu-" ren^Q zvns Broeders ziekte, te zullen re- waard- „ geeren, by de goede Steden en by den fthap, „ raad der genen, die hy, met de genoemde doorhem^ Steden, daartoe neemen zou, regt doen- f! aan' „ de, in allen gevalle, volgens 's Lands Reg- „ ten en Gewoonten. Ook verbondt hy zig, .,, by raade zyns Raads en der goede Steden, ,, zyns Broeders fchulden, zo buitens als bih- „ nens Lands, te zullen betaalenl" De Land- maten, hem tot Ruwaard aanneemende, be- loofden „ hem onderdaanig te zullen zyn, 't ,, Land te zullen helpen regeeren, en alle ge- „ fchillen te zullen helpen byleggèn (T)"- &e inhuldiging gefchiedde, in Sprokkelmaand en Lentemaand, in tlolla.nd, en in Grasmaand, in Zeeland. ; ..y .... 't. Eer-
. fe) Zie Groot- Plakaatb. I?I. Deel, il $.
00 Groot-Pfakaatb. 'J|I;. Deel, bl.d.r (Ó Zie een* Brief van die van Domburg, hy Boxhorn op, ïlEiGERsn. I. Deel, hl. 293, (8} Den vierentwintigften van Zomermaand.
|
|||||
|
XI. Boek. HISTOR IE. 295
. 't Eerst dat Hertog ^Albrecht deedt, na dat Willem
hy tot Ruwaard aangenomen was, beftondt vv ïn bet maaken van eenige verandering in de Hymaakt Regeering van fommige Steden, en van het verande- platte Land. 't Zy dat 's Lands dienst zulks Äne_de waarlyk vorderde; 't zy dat hy iet args dugt- rjj,|. te van de meesten der Kabbeljaauwfchen , die byna overal op 't ku.sfen zaten, en hem te vooren niet gunftig geweest waren; 't zy, eindelyk, dat hy den Hoekfchen, door welker beleid hy aan 's Lands Regeering geraakt was, en die nu lang in 't onderfpit waren geweest, eenige erkentenis bewyzen wilde; hy befloot Heere Jan van Bloemenflein, eenen der Kab- beljaauwfche Edelen, het Baljuwfchap van Kennemerland af te neemen, en het zelve . Jongkheere Reinoud van Br ederode, oudften Zoon van Heere Dirk van Brederode, eenen i der voornaamfte Edelen van de Hoekfche zy- * de, op te draagen (T). Te gelyk , poogde, hy de Wet te Delft, buitenstyds, te verzet- ten : 't welk hem egter niet gelukt fchynt te zyn (J). In andere Steden, heeft hy 't, waar- fchynlyk, met beteren uitflag ondernomen: alzo hy, eenige jaaren laater, toonde van gevoe- len te zyn „dat hy deSchepens,naarzyngoed- „ vinden, ook zelfs binnens jaars," mögt af- „ zetten: en dezelven vernieuwen, 't zy hy „ zig in Perfoon in Holland bevonde of niet „ (m)" 't Welk wy hier aantekenen,om te doen
Qk~) Joann. A Leydis van de Heeren vau Brederode, Ctip.
XXXIU. p. 629. (T) Fragm. Cliron. Rhytm. in Matth. Anal. Tom. I. p. 65.
, O«) Handv. van Ao. 1380 by Screvel. Haart. hl. 23a'. van Ao. 1374 by Boxhorn & Reigersb. 1. Deel, hl, 401). T 4
|
||||
|
ap5 VADERLANDSCHE XL Boer;
wjllem doen zien, hoe vroeg de Hollandfche Graa-
,V. ven reeds het Regt, om de Regeering der Steden,naar willekeur, te veranderen, gehad of zig aangemaadgd hebben. Delft De Kabbeljaauwfchen waren , ondertus- kant zig fchen, zeer te onvrede, over deeze veran-
Vjsen deringen. De Stad Delft hieldt ftaande, dae Anrecht. men naare Schepens niet afzetten mögt. Her- Gewei- ' tog Albrecht nam dit euvel op, en befloot, denaa- van toen af, de Delvenaars, met geweld, naar ryen der zvne jjand} te zetten> Jongkheer Reinoud van iaauw- Brederode, Kennemerland, voor *t eerst, door- ichen. reizende, als Baljuw, viel by de Duinen van Kafïrikom, in eene hinderlaage der Kabbel- jaauwfchen , die 't op zyn leeven gemunt had- den. Hy ontkwam 't egter, ter naauwer nood;, wykende in de Kerk van 't Dorp, alwaar hy, door de Dorpelingen, ontzet werdt. Drie zy- ner Dienaaren fneuvelden, in deeze gelegen- heid. Doch de Kabbeljaauwfchen, op de vlugt gejaagd, bergden zig, op het nabygele- gen Slot te Heemskerk. De overigen vlooden naar Delft (V). Heeras- Hertog Albrecht kreeg zo dra geene kond- kerk, fehap van deeze geweldenaary, of hy rukte, f°°er Al-""1 Slagtmaand, met eenen hoop Krygsvolk, brecht, voor 't Slot te Heemskerk, Heere Wouter belegerd, van Heemskerk toebehoorende. 't Bevel over 't beleg gaf hy Heere Dirk van Polanen, die jg.p, 'er elf week en voor lag. Toen eerst ging he,t »»___1—Slot over, by verdrag, volgens welk, Wou- ter van Heemskerk ? en alle de anderen in (o) Joann. A Letois libr. XXXI. Csp« 3»
|
||||
|
^^^**——mmmmm
|
||||||||
|
XI. Boek. HISTORIE.
|
||||||||
|
297
|
||||||||
|
's Graaven gevangenis gaan moesten. Eeni- Wii.t.etm
ge jaaren verliepen 'er, eer hy met Hertoge V. Albrecht verzoend en in 't bezit van zyn Slot herfleld werdt: welk egter, naderhand, zyn- de hy zonder kinderen overleeden, aan de Graaflykheid vervallen is (0). De belegering van 't Slot te Heemskerk De Dei-
duurde nog, toen die van Delft, tot verde- venaars diging hunner vryheden, ondernamen, open- ^™a|*l~ lyk, tegen Hertoge Albrecht op te (laan. Zy urnen era wierven volk, op eigen kosten, en ontbooden Bink- Gysbrecht van Nyenrode, Jan van Kervena^0KU Henrik van der Woerd, ^Gerard W'ufe en eenige andere Edelen, om 'er 't bevel over te hebben. Deezen, der Burgerye eerst trou* we gezwooren hebbende, trokken, aan 't hoofd van verfcheiden' benden Poorters en Krjegten, voor de Huizen Polanen en Binkhorst, die haast bemagtigd en ten gronde toe vernield werden. Ook deeden zy eenen inval in 's Graavenhaage, alwaar zy 's Graaven gevan- genis open braken, alle de gevangenen in vryheid fielden, en met zig naar Delft te rug voerden (p~). Hertog Albrecht keerde, op 't ontvangen Delft ba-
der tyding deezer vyandelykheden, in alleryl, |egerd en uit Zeeland, herwaards, deedt terflond Heir- "g10" vaart befchryven, en floeg het beleg voor Delft, op den eerden van Grasmaand des jaars
CO Joann. A LE\ms Libr. XXXI. Cap. 3. Vi'g. Mieris
Cliarterh. IIT. Deel, tl. ft. r (p) Joann. a I.eyuis f.ibr. XXXI. Cup. 5. Dt Venueectet-
«le liEKA f. a53. TS
|
||||||||
|
298 VADERLANDSCHE XI. Boek.
Willem jaar 1359. Het duurde meer dan tien wee-
V. ken, en werde, zo 't fchynt, al dien tyd, door Hertoge Albrecht, in perfoon, bygewoond (9), Eindelyk, ging de Stad, by Verdrag, over. De Stedelingen moesten Hertog Albrecht om vergiffenis bidden, veertigduizend oude Schil- den opbrengen, en hunne muuren laaten af- werpen. De Edelen en uitheemfchen, die zig tot hoofden onder hen opgeworpen hadden werden niet in den Zoen begreepen. Ook wa- ren Nyenrode, Kervena, en eenige anderen reeds ter Stad uit gevlugt, en hadden zig, binnen Heusden, geworpen. Doch Henrik van der Woerd werdt betrapt en onthalsd. De Edelen, die op 't Slot te Heusden geweeken waren, werden 'er, op bevel van Hertoge Al- brecht, een jaar lang, belegerd, en eindelyk, op voorfpraak van Otto., Heere van Arkel, in genade aangenomen, mids dat zy 't Slot Hertoge Albrecht inruimden, en zig verbon- den, om, binnen twee jaaren, in Bedevaart, naar Jeruzalem te gaan {q). Aanzien Otto van Arkel, van wien wy fpreeken, van Otto, w{st zjg^ feboon zyn Vader een; voorftander van^Ar- ^er Kabbeljaauwfche zyde geweest was, egter kei. zo zeer by Hertoge Albrecht gezien te maa- ken, dat deeze hem te gelyk ontzag en gunst toe^
Cq~) Joann. A Leydis Lih: XXXI. Cap. 6. Zie ook MffiRrs
Chartert). III. Deel, bl. 72, enz. '90, 91, 92', $7, 104, 121, I2j, 130. I " (9) Men mag dit afneemen, uit twee Brieven van
Hertoge Albrecht, gegeven in zyne Terne voorDelft,den zevenentwintigften van Grasmaand en den veertienden van Bloeimaand des jaars 1359. Zie Balen Dordrecht* bl. 509, en Handvesten va» Encbuyfen, bl. 14, |
||||
|
XI. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
299
|
|||||||
|
toedroeg, 't Was gebeurd, dat zekere Dor- Willem
drechtfche Tollenaar, die van Gorinchem te V.'" zeer gekweld hebbende, op zyn bevel, om- gebragt was. Van deezen manflag, kwam hy, verzeld van eenen ftoet van gewapenden , in den Haage, vergiffenis verzoeken, die hem de Hertog, beleefdelyk, toeftondt. Bezwaar- lyk kon hy ook gedoogen, dat zyne Gorin- chemmers, door het Dordrechtfche Stapel-regr, gedrukt werden. Somtyds ontzag hy zig niet, de Dordrechtfche Wynfchepen, die den Ryn #• afkwamen, weg te neemen, om dat die van' Dordrecht, te vooren, de Gorinchemmers, met geweld gedwongen hadden, Stapel-regt te betaalen; en hierdoor bragt hy te wege, ' dat de Ingezetenen van den Lande van Arkel ? in vervolg van tyd, van 't Stapel-regt ver- fchoond werden (r). Heer Otto bediende zig ook van het aan-
zien, welk hy, hier te Lande, verkreegen Jiadt, om den tweefpalt tusfchen de Hoekfchen. en Kabbeljaauwfchen te füllen. Door zyn be- leid, geraakte Holland, inwendig, voor ee- nen geruimen tyd, in rust; doch 't Hertogdom Gelder ging reeds, federt tien jaaren, aan 't zelfde euvel kwynen: en 't fleeg thans tot ■$• zulk eene hoogte, 'dat 'er de Hallanders mede J,^te] gemoeid werden. Gelder- Gelder, van eene kleine Fqpgdye., wei- Jandtu«-
nig meer dan de Stede van dien naam be-fc1,end4 vattende , allengskens tot een aanzienlyk ^*eJ Ryks Graaffchap aangegroeid, was? gelyk #von\t: ' Wy hoi-steii.
O) Joann. A Leydis Lih. XXXL Cap. ïty ' 1 '
|
|||||||
|
300 VADERLANDSCHE XI. Bos*.
Willem wy reeds hebben aangetekend (V), onlangs,
v' tot een Hertogdom verheeven, ten tyde van Graave Reinoud den II. Deeze liet, in 't jaar 1343 overlydende, by Eleonoor^ Dogter van Eduard den II, Koning van Engeland, twee Zoonen na, Reinoud en E- daard, van welken de eerfte hem opvolg- de. Reinoud was van eenen traagen en vad- zigen, Eduard van eenen driftigen en ftaat- zugtigen aart. Ongaarne zag hy zynen Broe- • der in 't bewind. Ook verzuimde hy geens- zins de gelegenheid om het hem te ontwrin- . gen; welke zig eerlang opdeedt. Van de twee voornaamfte adelyke Ge~
flagten in Gelderland, Hekeren en Bronhhorst die elk hunnen aanhang hadden, werdt het eerfte zeer begunstigd door Hertoge Rei- noud, het andere voorbygegaan. Dit ver- wekte afgunst. De Bronkhorften zogten heul by Eduard, dien zy gereed vonden, om hen, tegen zynen Broeder, te helpen, en te gelyk zigzelven grooter te maaken. Wel haast zag men de Partyen tegen eik- anderen in de wapenen. De Burgerkryg, dien men den Fryen Oorlog noemde, borst, in Gelderland, omtrent den zelfden tyd, uit, als deHoekfche en Kabbeljaauwfche twisï in Holland, en met geene mindere hevig- i$6i. heid, tot dat 'er, in 't jaar 13JU , den vyf- ---------enrwintigften van Bloeimaandt een beflis-
fend gevegt, by Tiel, voorviel, in welk
Reinoud de nederlaag kreeg en gevangen (O X. Bolk, il. 241.
|
||||
|
Xï. Boek. HISTOR I E. 301
genomen werdr. Eduard werdt, federt, in Wiu^jt
't algemeen voor Hertoge van Gelder er- V. kend (t). Voor het ontftaan van deezen Broeder-
twist , hadden de Hollanders zig weinig met de Gelderfche zaaken bemoeid, Wy heb- ben te vooren (ii) gezien, dat de Gelder- fchen, in de vroegfte oorlogen met de Bis- fchoppen van Utrecht, de Stïgtfche zyde hielden. Het Huwelyk van Graave Wil- lem den I, met Aleid van Gelder (V), lei den eerden grond van vriendfchap tusfcherii de twe« Graaflyke Huizen, die, naderhand, by verfcheiden' gelegenheden, aangroei- de. De Bronkhorften keerden zig, derhal- ve, in den aanvang der Gelderfche be- roerten, tot de Hollanders, en vonden Her- tog Willem en de Kabbeljaauwfchen, die „■ omtrent in 't zelfde geval waren als zy, ge-> reed om hun hulp te bieden. Doch toen Hettog Albrecht en de Hoekfchen in 't be- wind geraakt waren, keerde de kans. De Ed , Hekerenfche aanhang, uit Gelderland ver- Hertog* dreeyen, niet lang na 't gevangen neemen van Gel- van Hertoge Reinoud'", vondt eene veilige der, ver- fchuilplaats in Hollihd, en eenen magtigen j^gS^ fteun aan Hertoge Albreeht. Eduard nam Albrecht dit zo euvel, dat hy Albrecht tefftond den den Oor- Oorlog: verklaarde, en tyd en plaats tot ee- loe- nen J^_
|
||||||
|
CO lOANN. A Leydis Uhr. XXXt. Citp. 7. De Vermeerder-
de Beka p. 255. Pontan. iiift. Gelrise fM- VII f. 2.61, 264, 2-0,2/5»2?7- , '
CiO II. Heel, hl. 167-
ir) H. üeel, l/l 284. |
||||||
|
302 VADERLANDS CHE tl Boek.
Willem nen Veldflag betekende, niet, verre van A-
v* mersfooft. Albfecht begaf zig, tegen den befremden tyd, derwaards, aan 't hoofd van een aanzienlyk Leger. Doch Eduard bleef agter: waarop de Hollanders het platte Land vän Gelder alomrne afliepen, en met een' ryken buit te rug keerden. Sedert.; werdt de pais getroffen, onder voorwaarde, dat Eduard Katharina, Dogter*van Hertoge Al^ brecht, tot eene Vrouwe .Deernen zou, zo dra zy huwbaare jaaren bereikt zou hebben (w). Dit Huwelyk is, eerst in 't jaar 1371» voltrokken: doch Eduard werdt, kort daar na, door eenen zyner Huisgenooten, verraa- derlyk omgebragt (x). . XI.. De. Kabbeljaauwfche aanhang was nü, in
Albrecht Holland, geheellyk in 't ohderfpit geraakt * Keizeriy-en hertog Albrecht, de Hoekfchen alom?\ ke Brie- me op '* kusfen geholpen hebbende, oordeel- ven te de in ftaat te zyn, om zig van 't Graaflyk verwer- bewind over deeze Landen volkomenlyk te bvhytot verzekeren. ?t Verdroot hem langer als Ru^ Graaf waard te regeeren. Hy verlangde zig tot aarige- Graave ingehuldigd te zien. Ook hadt de ßeld, : krankzinnigheid zyns Broeders reeds te lang wor• .[_geduurd, omeenige hoop tot herftelling o- :' ii/ ver te laaten. Doch om dit zyn oogmerk te bereiken, oordeelde hy, behalve de , ■/'• gunst« der Landzaaten, de toeftemming en 'J.Ï1.il., bevestiging des Keizers hoognoodig te heb- ben. Ook waren de eifchen van Eduard den III ?
(w) Joann. A Leydis Libr. XXXI. Cap. 9.
{v) Joann. A Leïüis Litr. XXXI. Cap. ai. |
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 303
III, Koning van Engeland, uit hoofde van Willem
het regt zyner Gemaalinne Filippa op dee- V' ze Landen, nog niet uit den weg geruimd. Hertog Albrecht befteedde, derhalve,, de rust, die hem de Vrede met Gelderland Dagvaart verfchafte, om 't een en 't ander te wege „J^' te brengen. In 't jaar 1364, befchreef hy berg. de Edelen en Steden van Holland en Zee- 1364- land, tegen den vyfentwintigften van Gras----------'
maand, te Geertruidenberg, ter Dagvaart.
Hier werdt, op zyn verzoek verklaard „dat. :. „ de Koningin van Engeland geen Regt al- %\ toos Op deeze Landen hadt, die, van *f „ ouds, onverdeelbaar geweest zynde, Her- . ,.,' j „ toge Willem, zynen Broeder, en hem, „ als Ruwaard, geheellyk en gerégtelyk, wa- „ ren aanbeftorven (y)." Met zulk eene ver- klaaringe gefterkt, begaf Hertog Albrecht ,,7 zig, omtrent twee jaaren laater, naar En- geland, om met Koning Eduard, over den eisch der Koninginne, te handelen. Hy was van eenige Edelen verzeld, en voor- -?i zien van Volmagt, van wege de Steden, v« om de zaak af te doen (z); doch 't liep nog tot in 't jaar 1372 of langer aan, eer 'er een einde van kwam. Eduard, wien 't, in Eduard dit jaar, met den kryg tegen Kar el den F,äe In» Koning van Frankryk , tegenliep , poogde JjJijJJ zig met het Bondgenootfchap van Hertoge zyner Albrecht te fterken (a)> en ftondt, om hem Gema*- in Unne op
(jO Zie den Brief, hier van verkend, by Boxhorn op Rsi,
«ersb. I. Deel, U. 68. C«0 Aa. Publ. Angl. Tom. III. P. 11. p. jio. la) A&, Publ. Angl. Tom. m P. II.> 196. |
||||
|
304 VADERLANDSCHE XI. Bowi
Wittm in zyne belangen over te haaien, af van het
v« Regt der Koninginne op deeze Landen (è). deeze Albrecht, die, eenige jaaren geleeden, in Landen p^nkryk geweest zynde, door den Koning r beleefdelyk onthaald (Y), en: federt bewoo- gen geworden was, om onzydig te blyven (/ƒ); verkoor na, zo 't fchynt, de zyde van En- geland: doch 't blykt niet, dat de Koning veel voordeels van dit Bondgenootfchap ge- trokken heeft. .:■ Albrecht, Ondertusfchen , hadt Hertog Albrecht door Ka- zjg reecjs met een Verzoekfchrift ten Kei- IV, tot zerlyken Hove vervoegd, waarin hy, de Graave ongeneeslykheid der kwaaie zyns Broeders, aange- die nu dertien jaaren geduurd hadt, ten fteld, breedfte hebbende uitgemeecen , begeerde, ter dei' dat h?' in deszelfs plaatfe, tot Graave van titel van Henegouwen, Holland en Zeeland, en tot Ru- Heere van Friesland mögt worden aange-f* waard ßgjjj. £yn verzoe]j werdt ingewilligd. Kei- zer KareL de .IV. ftelde hem tot Graave en 1371. Heere aan, en beval den Landzaaten, by «—-—open' Brieven, hem hiervoor te erkennen .(e). Men ziet, uit dezelven, dat de Kei- zers deeze Landen nog als Ryb^jLeenen !•-• . bleeven aanmerken. Ondertusfchen ;ns 't op- merkelyk, dat Albrecht, fchoon door den Keizer, reeds omtrent den jaare 1371, tot :,/ Graave aangefleld, egter nog tot in 't jaar 1389
CJ) A& Publ. Angl. Tom. III. P. II. p. 797.
f e 5 T0ANN- A Lkyihs I.ibr. XXX!. Cap. 14. Xd) 'Froissart Pol. I. VIi. CCI.VII p. 326. CO Diplom. Carol. IV. apiul Scjiannat. Vi'ndcin. Liter, Tom. IK p. 143. e Cod. M. ü. Fuld. |
||||
|
I
|
|||||
|
kt. Boer. HISTORIE. 1 3óf
1389 toe, in zyne Brieven, hier te LandeWivmx '
verleend i den naam van Rutoaafd gevoerd V. heeft i waar uit men fchynt te mogen beflüi- ten, dat de Keizerlyke Brieven,' by dè Land- zaaten, niet kragtig genoeg geoordeeld zyn? om Albrecht, voor zyns Broeders dobd, tot Graave te doen aanneemen. , Omtrent deezen tyd, ohtflohdt 'er weder- Xlt
pm gefchil met de Stigtfchen, over het Slot Twist Vreeland. DirSlot was, in den Zoen tus;™?th", fchen Hërtöge Willem en Bisfchop Jarr. .var> jhet^Sol ^„Arkel, in 't jaar 1356^ den Bisfchop af-Vreê- geftaan , mids hy den Hertoge drieduizend land» zevenhonderd ponden deedt betaalen (ƒ}.'.. De Bisfchop hadt, federt, het Slot in zyne mägt gehad, zonder nogtans de gemelde fommè öpgebragt te hebben. Immers Hertog bAl- brecht beweerde dit, in 't jaar 1370* ejfcheni ,.\;- . de, dat her Slot hem wederom in handeri ~*- geftéld, ©f het beloofde geld betaald werdt (g). Bisfchop Jan van Arkel was, reeds iri 't jaar 1364, op bevel vari Paus Urbaan den V, naaf het Bisdom van Luik verplaatst* eri Jan van Vérri'elurg, 'va zyne ftede, tot Bis* fchop van Utrecht verheeveii (V). Doch deë- fe, in den haat der zyhen geraakt en gevang- gen génöften zynde, hadt zig genoodzaakt gezien, allé "de Sloten en inkomften van hec" Neder'Sïïg't;: aan eenige Edelen ■, die ;héiri r ', Zestienduizend oude Schilden, tot zyh losgeld* , - °P*
C/5 -Z/Viiipr vóöï» ÈL-aZ?:'..-'• •-,' „, .■ '.-.' ".'■ ; ' ' ,
(g) MiBRij^Cliai'terb. III. Vcelj'M. aap. joiM, Ä ïMfiid
Uhr. XXXI. i%>. /19., De Vermeerderde Bek/i U. 264* :x ' (V) JoÄNN. AjLeydis 'Ui'f, XXXIÏ. Cup. iii III. Deel. ' Y
|
|||||
|
3P6 VADERXANDSCHE XI, Bokk;
Willem opfcbooten, te verpanden CO? en von<&
V. zig, derhalve, buicen ftaat, om Vreeland te vryen. Eduard, Hertog van Gelder, tot Middelaar in dit gefchil verkooren, veroor- deelde den Bisfchop, om te betaaien, of 't Slot af te flaan (£). In deezen ftand der zaa- ken, overleedt de Bisfchop. Paus Urbaan voorzag de Utrechtfche Kerk haast van eenen anderen. Arnold, Zoon des Heereq van Hoor- »e, bekwam deeze -waardigheid', doch wel verre van Hertoge Albrecht te willen vol- doen , gaf by 't Slot Vreeland zynen Neeve, Zwedervan Gaasbeek, Heere van Putten, te bewaaren, met beding, dat hy 't nimmer van 't Stigt zou mogen vervreemden (7). Albrecht drong egter zo fterk op bet opbrengen der be- loofde penningen, dat de Sügtfchen, in 't 1374. jaar 137 4» eenige Gemagtigden naar den Haa- \ alzo zy de volle fomme niet bragten, keerden zy onverrigter zaake te rug, en deeden zulk een verflag van hunne reize, dat 's Lands drie 1» Staaten, byeen geroepen zynde, eenpaarig beflooten, den Hollanderen den oorlog te ver- klaaren, gelyk gefchiedde. Malden, Bisfchop Arnold, in aller yl eenige benden, Weesp 0p de been gebragt hebbende, floeg het be* andereÊe *eS voor Woerden: doch hy kon de Stad niet piaatfen iokrygen (pi). Beter flaagde hy voor Mui« • : .de©
CO Toann. a Leydis lier. XXXI, Cep. u, 17.
(*) ld. ibid. Cap. 19. Zie de uitfpraak van Hertoge E* Äuard, iy K. Bukman Utr. Jaarb. I. Deel, il, 18. CO ToANN. A Leydis Libr. XXXJ. Cap. *o. Qu) Puil. A J.BYDis de Cura Reipubl. C«f. LXI. f. 210-. |
||||
|
kl. Doek. HISTORIE, 307
$en énWeésp> Welke Stedéh, federt hét jaar WiLLkii
1356, wederom met Holland vereenigd waren IV- feweést; en voor eenigé andere Plaatfenaande äan de
regt, die hem allen in handen vielen. Daar*Jegt ,, entegen, nam Zwedér van Gaasbeek, tegen-sügt- zyne-uitdmkkeiykê belofte, Höllandfche be*fchenB9*: zetting in 't Slot te Vreeland, door welke ye-wgügd» Stigtfchén Veel afbreuks leeden (rï). Oókifloeg Hertog Albrëeht, van alle kanten, zelfs uit het S tïgt (0), volk byëeri verzameld hébben* de, 't beleg Voor 't Slot Gildenbiirg, onlangs t aan de Lek by Viariev en zo men wilde, op HoUandfchen bodems op kosten van de Gil* den der Stad Utrecht, gertigt (p), én' tez bewaaringe toevertrouwd aan Jan van Klaa- renberg: die het, Volgens een verding, hv V jaar 1373, met hem gemaakt ("#), een jaat' lang, met zyo eigen Volk, Verdedigen« moest i mids de Stad hem Donrebusfitof crufl, loot: ende Jchut leverde. De Hertog noodzaakte, het egcer eerlang tot de övergaave. Doei» voor 't einde van 't jaar* werdt het* Wederom* door de Stigtfchén,, herwonnen. Hertog Al-> . brecht toeft, geenö kana ziende, oni heÉ andermaal te bemagtigen, maakte zig meester, van Wulvenhofst en eenige andere Stigtfche Sloten. Eindelyk, werden partyen, in Leftté- fyêiët maand des jaars 1375, hevfedigd, op dee- ij?£.: zen voet ,* dat Gildenburg, voor den tyd van —•****% „ zes weeken* den Hertoge in handen gè- „ field,
,C») Joann. A Letdis LÜr. XXXll. Cap. 34;
(p) Oude Ontvang. Rek. by Matth. Aml. Tom. til, P- a?t4 (P) Joann. A LfYms Libr. XXXI, Cap. as. PHH,. aLeïdh ét Cura Reipubl. Caf. 1X1. p. aio. <£) Hit het ty Matthäus (ie Jure Giadü Caf, XIV« f. ?Mi
Va
|
||||
|
3o8 VADERLANDSCHE Xï, Boek?
Willem /„ fteld, en? daar na ten gronde toevgeflegt
V. „ zou worden:, dat de Stigtfchen den Herto-. ah ,,.«, ge drieduizend oude Schilden, tot fchade- "' „, betering, zouden opbrengen, en dat de '-•'-„, Heerlykheid . Freeswyk, in welke Gilden- a.. .'.';„._ burg geftjgt ;was,: gerekend.: zou worden V<; •^,rj;n;to.t; .het Stigt te behooren, indien „de, Bisr ,,,.iäaop. zulks met zeven Geeftelykfiöj •(>), „„bezweeren wilde" gelyk hy «anboodt: waarop, hem de Hertog Vreeswyk afftondt *. zonder hem tot den beloofden eed. te .drin-* gen. (5). „Vreeland werdt .wederom aan „•'t* Stigt afgeftaan , mids dat ,de Heer ,£:yanPutten het bleef bewaaren,' tot dät hy „•van. de penningen, daar < op gefchooten , „ vpldaan zou zyn. Ook bedong de Hertog, „v<Jat de Stad Utrecht hem,.zes . week.en lang* „ op haare eigen' kosten, met vyftig Schutters „ eïi vyftig ge wapenden, moest dienen ; mids ,,. hy 't Stigt niet beoprlopgde r(j^"': Bis- fchop;Arnold, door deeze Vrede, de-handen: ruimer;, gekreegen hebbende , .gebruikte de raagt, die shy op de. been ;hadt, om eenige weêrfpannige Stigtfche Edelen te bedwingen«. In, dit zelfde jaar, 1375 ^ bemagtigde j en ver- nielde hy het Slot Puttenßein («,),; .eenige jaa- . ,~jrea ïaater', viel het Slot te Loenerflofifc-M zyne - handen (v): doch in 't jaar 1379, werdt hyt -* • ■-— ,"■'-; I 11 •'•/', .■: ,.>,:• .. : naar OO Zie, hier voor, BI. 112. ftab ri.:.,i--V.' ., ?.
(s) Joann. A Leydis Libr XXXI. Cep. 25. De Vermeerd.
Beka-W. 275. Fide & MATTHiEUM de Jure Gladii Cep. XIV. p. 238. ■ , , " (f) Paftum Pacis 'viä» apud Mattmum de Jure Gladu Capi
XIV; f.. 238. * • • • ■Qt) Joann. Ä' Leydis Libr. XXX. C*p. n?i ■ '
(?) Id. ibid. Cap. 30.
..si,, ,i tï. : ttf!) e .... ' '■ >. - ;-' ' _•■
|
||||
|
XI. Boek. Hl STORIE.
|
|||||||
|
3°9
|
|||||||
|
naar Luik verplaatst, en in 't Utrechtsch Bis- Willem
4om, door Floris van Wevelikhoven, opge- v» volgd. (w). , Terwyl de Stigtfche kryg nog duurde, vie- xiir.
len'er, op de grenzen van Holland en Bra-Onlusten bant, ook eenige moeilykheden voor, die, in °P de /. 't jaar 1374, met een Verdrag eindigden. De ^n^°j. Heerlykheid van Heusden was, laatftelyk, in iand en 't jaar 1357» aan Hertoge Willem, Graave Brabant, van Holland, afgeftaan (x): doch de grenzen derzelve zo wel niet geregeld, of daar viel, van tyd. tot tyd, gefchil over. Die van 's Hertogenbosch beweerden, dat de Dorpen Vlymen en Engelen, die de Hollanders onder 't Land van Heusden begreepen wilden heb- ben , tot Brabant behoorden. In 't jaar 1372, was de twist hierover tot daadelykbeid uitge- borften. J'an van Nederveen, een Brabander, ftak den brand in het Huis van Laurens van 1 der Putte, te Onzenoord,in 't Land van Heus- den. Daarentegen, deeden Nikolaas en Flo- ris van Borfelen, Jan van Renesfe en andere Zeeuwfche, Edelen de goederen der Braban- deren in Zeeland aanflaan. Ook viel Reinoud van Brederode, Heer van Gennip, in Kem- penland , alwaar hy veele Huizen, in en om- trent S. Odenrode, aan kooien lei. Hier op trokken die van 's Hertogenbosch naar Vly- men en Engelen, en bedreeven 'er geen' min- deren moedwil, met pionderen en blaaken. I Het geregeld Krygsvolk van Wenzelaus, Her- ! tog van Brabant, deedt eenen inval in Hene- go«- , O"), Joamn. A Leydts Lifo. XXX. Cup. 31.
£#J Zie Bier voor, il, 290. v3
|
|||||||
|
Sip VADERLANDS CHE XI. Boek;
Wu-i-em gouwen: te Leuven ■, werden de Hollandfcbe
*i goederen in beflag genomen i met één woord, men hoorde, dagelyks, van de eene of de an- dere vyandelykheid, tusfchen de Brabanders en de Hollanders: waar door de handel ge- flremd, en de gereezen gefchillen , ondèrtus- fchen, niet vereffend werden» In Oogstmaand des jaars 1374, kwamen eindelyk, de Herto- gen Wenzelaus en Joanna ter eener, en Al- brecht » ter anderer zyde, te Geertruidenberg,, overeen, dat men de gefchillen aan de uit- fpraak van vyf goede mannen verblyven zou: twee, door den Hertog'én de Hertoginne van Brabant te kiezen, uit den Raad van Herto- ge Albrecht, waar toe zy, terftond, Filips van Polanen, en Heer Koenraad, Deken van S. Maria in den Haage, noemden: en twee anderen , door Hertoge Albrecht, uit den £, Brabantfchen Raad, te kiezen; zynde, volgens zyne benoeming, Jan van der Aa, Hèere Van Grimberge en Gruithuizen, en Gerard van der Heiden, Heere van Buutershem. De vyfde, die eenpaariglyk verkooren werdt, was Jan van Polanen, Heere van de Lek en Breda <j). Doch in de plaats van Filips van Po- janen ea Jan van der Aa, werden, federt, om welke redenen, is niy niet gebleeken, Go- defroi van den Toren en Rengier Willemans- zoon benoemd. Déezén deeden, op den agt- tienden van Wynmaand, hunne uitfpraak te ßreda, volgens welke „ de fchade, welke „ men , wederzyds, elkarideren aangedaan ij » hadt^
fjO *ï het Trtftaat U BynTKr. Chr&a. de Brabant. Ltefy
|
||||
|
KL Boek. HISTORIE. 311
„ hadt, vereffend gerekend werdt, en de Wille«
v grensfcheiding vastgefteld, op den zelfden T* „ voet, als zy, eenige jaaren geleeden,door „ Heere Bernard van Borneval, geregeldwas. „ De heeften, die deeze paaling te buiten ,, gingen, mogten, van wederzyde, gefchut, „ en wederom, ten zekeren bepaalden pryze , „ gelost worden. En alzo Brabant, by deeze „ paalinge, bevoordeeld was, werde geoor- „ deeld, dat Hertog Albrechf, en zyne op- 8, volgers in de Heerlykheid van Heusden, „ daartegen, jaarlyks, twee honderd "oude M gouden fchilden genieten zouden, Engelen, „ en Vlymen werden geagt tot Heusden te „ behooren, en de Schepenen van-'s Herto* „ genbosch moesten zweeren, dat de Stad,,. „ aan den moedwil, aldaar gepleegd, on- ,, fchuldig was* of anders Hertoge Albrecht, „ zo dikwiïs als hy 't begeerde, veertien nag- „ ten lang, mee twintig man, op eigen' kos» „ ten, in den kryg dienen. Van den anderen „ kant, moest Reinoud van Brederode, Hee- „ re van Gennip, wegens den brand , te S, „ Odenrode geftigt, den Hertog en de Her- ,, toginne van Brabant vergiffenis verzoeken, „ en zig, met vier Ridders van üyne maag« „ fchap, gevangen in hunne handen ftellen ; „ waar na hy, zyne vryheid bekomen heb- „ bende, zig, insgelyks, tot eenen Krygs- „ dienst van veertien nagten verbinden moes? „ (2)." Deeze Uitfpraak herftelde de rust op de grenzen. De Vjiendfehap , tusfchen de Hertogen Wenzelaus en Albrecht, was fe- dert (z) Fmez Bütkens Troph. de Brabant Prsuv. f. IJS.
V 4
|
||||
|
Sta VADERLANDSCHE XI. Bo?r.
^iixem dert zq volkomen * dat de laatfte den eerften,
Y? in 't jaar 1383, eenige gewapende manfchap
toezondt, om eenen opftand der Ingezetenen
van Leuven te helpen dempen Qa).
9p." Midlerwyl hielden de Hoekfchen en Kab-
dins te beljaauwfchen in Holland zig nog tarnelyk ftil,
Haarlem. Alleenlyk vindt men, dat 'er, in 't jaar 1377
1377. CO> eenige opfchudding te Haarlem ontdaan
•"*"*----is, welke men, veelligt, aan deeze party-
fchap moet toefchryven. De Historiefchry-
vers hebben 'er geen regt befcheid van nage- laaten. Men weet, dat het Huis van zeke- ren Simon van Zaanden gevaar, liep van onder, de voet gehaald te worden, en dat een goed deel der Haarlemfche.Poorteren, nevens an- deren , bevel gekreegen hebbende, om, onder der Stede baniere, op te trekken, tot ftillin- ge van den oproer, zulks, uit haat tegen Si- mon QkQ •> gewejgerd hebben.. Voorts liep de opfqhudding niet zonder vegten en bloe^ftor- 4 ten äf. Meer dan dertig der aanvalleren werden, pp bevel van Simon van Zaanden,. ten yenfte- ren uit geworpen (b~). Hertog 4^re,cht ver- leende den Poorteren, die geweigerd hadden op te trekken, eerst in den jaare 1380,ver- giffenis ; doch die handdaadig aan den oproer, geweest waren, bjeëven van den Zoen uitge- fiooten CO* Eenige jaaren laater , werden §imonvan Zaanden en Willem vanden Wou- :,£*") Qatv. Reek,., ty MATTH-EfS'-Anal. 'To:iu Hl. p. 762.
,Xa<Q?jAMmRLS ÓharierbV M. Deel, V- 182, 261. cJ' !| ,
•(BJ-GoinKchc Chron. bhiti. '
(c) Handv iy Screvei> .HaarlvM. 2$. en in Mieris Char- $erb. III. Deel, W." 365T Flrg.'lV.'üecl, bl. Ulf' .....'
' (1) De Schryver der Goudfche Cbronyke (bl. ui.)
fpreékt van dèeze opfchudding, op dit jaar...Doch wie 3e, Voor Tiérn, tot deezeu tyd geb'r'agt hebb'é,weet ik niet. |
||||
|
gL Boe?. . H I §( ? Q R I E. 313
de, dn eenen nieuwen oproer, crngebragt (><:)• ^tafflf
In Vlaanderen, ontftondt, in 't jaar 1379, Y'
eene veel gevaarlyker en langduuriger be- XIV. roerte, in 'welke de Hollanders en Hertog tu^" Albrecht-ook, meer of min, gemengd wa- de viaa* ren» Lodewyii van Male, die thans dit Graaf- mingen fchap regeerde, hadt zig , van overlang, en hun- door zyne fpjlzugt en knèvelaary, by de Land- "^1^' zaaten, gehaat gemaakt, en ?t ontbrak hem welken aan bekwaamheid, om zyn gezag (taande te de Hol- houden. In den Zomer'des gemelden jaars, tenders vervoegde hy zig te Gend, om een fteek- Sj^ -*" fpel te houden, op welk de Edelen der na- 13^. büurige Landen , en onder deezen ook de ■ Hollandfchen, genpdigd waren.. 3Ten ^elf- den tyde, vorderde .de Graaf eene fchatting yan de Gentenaars. Doch deezen , moede ^ yan zig langer uit te mergelen, om.'s Graay ven fpilzugt, te voeden, weigerden ronduit eenen penning meer qpt te brengen. Eene, vrye Stad-, zeiden. ze , Het zig geene. /chattin- gen af per [en. Dit was 't begin van. den op- ftand, die, federt, tot andere Steden oyer- floeg. De Burgers verköoren zig Overhee- den, en droegen witte Kaproenen, om zig van den Graa'flyken aanhang te onderfchei- den. Oudenaarden en Dendermonde, die \ met den Graave hielden, werden, j door de Gentenaars, belegerd, 't Beleg van Oude- naarden duurde lang. Doch dat van Dender- monde werdt, door den dapperen tegenftand van Dirk van Brederode, een Hollandsen E* del-
(ce) Zie Mieris Clisricrb. IV. Deel, 01. 148,W9-Pe~g. III.
Qed, bl. 784. Joann. A Leyöis. Libr. XX&1-' Cap. 64. ' '" ' V.5
|
||||
|
3H VADERLANDSCHE XI.Boer,
Willem deïman in Vlaamfchen dienst, fpoedig opge-
v* broken. Graaf Lodewyk floot, federt, een
Verdrag met de Gentenaars (d) ; doch zy
138Q. verbraken 't, in 't volgende jaar, wanneer de
;.....wederzydfche vyandelykheden , met ongely-
ken uitflag, haaren gang gingen (e). Her-
tog Albrecht hieldt, in deezen Burgerkryg, de zyde van Graave Lodewyk, wien hy, naar zyn vermogen, onderftand deedt. Doch de Hollanders en Zeeuwen, heet op 't voortzet- ten van den* Koophandel, hielpen de Gente- naars aan ÏJier, Visen en andere mondbehoef- 13S1. ten. Zy ontzagen zig zelfs niet, toen Gend, *"—'—in 't jaar 1381, door Graave Lodewyk, be-
legerd was, tegen 't uïtdrukkelyk verbod van Hertoge Albrecht, het noodige derwaards te zenden. De Gentenaars hadden eenen Ad- miraal aangefteld, die, met eenige Schepen, langs de kusten, kruisfende, den toevoer uit Holland en Zeeland beveiligde. Men wil, dat de Stad, binnen korten tyd, door honger en gebrek, tot op' het uiterfte gebragt zou geweest zyn, zo zy, van de Hollanders, niet, in den hoogften nood, door een goed getal vaten met meel en tweebak, gefpyst gewor- den ware, Ondertusfchen, poogden de Gentenaars
Graave Lodewyk tot eene onderhandeling te beweegen, waar toe zy de bemiddeling van Hertoge Albrecht verzogten. Doch men kon, over de voorwaarden, niet eens worden (ƒ)! Eenige voordeden, federt, op den Graave, be/>
Cd) /EOIDIUS DE B.OYA & MEYERUS (ld SHItUm I^S»
(f) Meyervs ad nmium 1380. ,'a,
y) Msreivus ad mmw^ jj8t» |
||||
|
KI. Boek. HISTORIE. 315
behaald, verlosten de Genrenaars van 't be-Willem
leg, en bragten 's Graaven zaaken in zulk V. eenen flegten ftaat, dat hy zig genoodzaakt zag, den byftand te verzoeken van Karel den VI, Koning van Frankryk, die, in perfoon, met een magtig Leger, afkwam. De Slag by slag by Roozebeek, op den zevenentwintigfteti vaüRoojse- Slagtmaand des jaars 138a voorgevallen» her-beeék* flelde de vervallen' zaaken dps Graaven. Dè \, ° 2V., Franfchen behaalden hier eene merkwaardige overwinning op de Gentenaars, en derzelver aanhang (g). Doch Graaf Lodewyk genoot 'er niet lang de vrugten van. In een hevig gefchil met den Hertoge van Berri, over hét Graaffchap Boulogne, gekwetst zyndé, over- leedt hy aan de wonde, in Louwmaand des 1384. jaars 1384 (£). De volkomen bevrediging—-----»»
van Vlaanderen fcheen gefpaard voor zynen
opvolger, Filips, Hertog van Bourgondie,die, met zyne eenige wettige Dogter, Margareet, > gehuwd zynde, uit deezen hoofde, tot Graavé van Vlaanderen, werdt ingehuldigd. Eene Willem, gyner eerfte onderneemingen tegen de ongc Zoon va« ruste Vlaamingen was het beleg van Damme, ^ibldu welk, door Willem, Graave van Oöstefvänt, jn' 't be_ Zóon van Hertoge Albrecht, werdt bygé- leg van woqnd (7). En na 't bemagtigen deezer Stad, Pamme. floot by eene Vrede met de Gentenaars, te j^QJk; ppornik, op den agttienden van Wintermaand |es jaars i^Z^JJi). yit egté, lakken, van dee- zen, <g~) SÉpnwWS RE Rova & Meyïküs ad 'aatum 13S2,
f/O Meybrijs ad annum 1383 |
|||||||
|
(0 Joann. A Leyius Uhr. XXXI. Caü. 34,
CA) Meveriüs ttdaiwuh t3«s, ' ' |
|||||||
|
3ió VADERLANDS CHE XLBoek,
Willem zen tyd (7), is af te neemen, dat Hertog Al-
V. brecht, in. het bewerken deezer Vrede, de hand heeft gehad. Ook blykt, uit het oor- fprongkelyk Verdrag, dat hy hét, nevens de Hertogin van Brabant en andere Grooten, be- zegeld heeft (m). , xv. Het Hertogdom Gelder was, na de dood Veratide-van Eduard, die van ,de dood zyns Broeders, ringen in ReinomJ ~ yi0rt gevolgd werdt, in nieuwe be- toffdom roerte geraakt. De Hekerenfche aanhang ver- Gelder, klaarde Magteld, Zuster van Reinoud en E- .duard, voor Hertoginne. Doch de Bronk- horften droegen de Hertoglyke waardigheid aan ïVMem, Zoon van Willem, Hertoge van Gulïk, op. Magteld was Weduwe des Her? tögs vanKleeve, en werdt, op den raad van Arnold, Bisfchop van Utrecht, terftond aan Jan: van Chatillon, Graave van Blois, en Heere .van Gouda en Schoonhoven, uitgehuwd. De Bronkhorften, bedugt, dat deeze verbindte- nis Hertog Albrecht en de Hollanders in de belangen van den Graave van Blois, dien zy ree Is voor Hertoge erkenden (a), mögt o- Huwelykvernaaien, floegen een Huwelyk voor, tus- van Ka- fchen Willem van Gulik en Katharina, Dog- "tliarina, cer van Hertoge, Albrecht en Weduwe van DogtuL Eduard van Gelder. De voorflag werdt gree-
van Her- i s ° . tog Al- "g-
(jjj 'itp'S Marten. ö? Durand Thef. Anecd. ■Tom. I. c.
IÓ2t , 1624. .. ■
(in) Corps Diplom, Tom. II. P. I. p. I93.
(2) Dit blykt uit het Vrede-verbond,in 't jaar 1375.
tusfchen Hertog Albrecht en de Stigtfcheii, geflooten, en onder anderen, door den Graave van Blois, als Her- tog van Gelder, bezegeld. Zie Matthäus de Jurt Gladii Cap. XIV. p. 23g. |
||||
|
\
|
|||||
|
XI. Boek. H I S f O R IE. fïf
tiglyk omhelsd, en 't gelukte den jongen Wil- Willem
lem zig, binnen eenige jaaren, onaangezien V. de geweldige tegenkanting des Bisfchops van brecht, Utrecht, die reeds vérfcheiden' Gelderfche met wi!- Steden bemagtigd hadt, in het gerust bezit [^™1 van 't Hertogdom, te bevestigen (»)• In 't jaar 1383, ontving hy het Hertogdom Gel- der en't Graaffchap Zutfeh van Keizer tVen- zelaus ter leen * en wist zig, tot zynen dood toe, in 't bewind deezer Vorftendbrnmén te handhaaven. > - < "Doch omtrent den jaare 1386,' geraakte hy Oorlog
in oorlog, met Joanna, Hertogin van Bra- tusfchen bant, -Moeye van Hértoge Älbrecht,; die,Bn*a"£ haaren'Egtgenoot, Wenzelaus, onlangs ver-der,over looren hebbende, in eenen hoogen ouderdom, de Stad Weduwe gebleeven was. 't Gefchil betrofGraave- de Stad Gracwe, over welke, beide Willem I386V en Joanna het Regt van oppërfte magt be- weerden te hebben '(ja). Willem hadt zig meë- fter van de Stad gemaakt, voor welke de Her- togin,: federt, 't beleg ïloeg (p). Hertog Al- :' brecht, tot fcheidsman in den twist gekoo- ren, wees Graave der Hertöginne toe. Wil- lem, te onvrede over deeze uitfpraak, ver- raste de Stad andermaal, voor h einde des jaars 1386: waardoor 't vuur1 van tweedragt op nieuws ontftoken wefdt. • De Hertogin van Brabant hädt'zig, ónder-
tusfchën, verbonden met den Koning van Erankryk, Karel den VI, van wien zy krag-' tigen onderlland tegen Hertog Willem ver- wagt-
C«) JOANN. A LEYD1S Ufo. XXXI. Cap. 2Ü
Co) Froissart Fol. III. Ch. XCVI. *. 23Q. •
Q>5 Froksaut Fol. III. Ch. XCVIH. p. 291. |
|||||
|
318 VADERLANDSGHE XLBöÈil
Willem wagtte. Deeze hadt, daarentegen, door zy-*
V' ne Gezanten, jnsgeJyks een Verbond getrof-* fen met Richard den II, Koning van Enge- land, waar by hy beloofde „den Koning „ hulde te zullen doen j en tegen alle zyne ,* vyanden te zullen dienen, uitgenomen den „ Hertoge van Gulik, zynen eigen Vader ,v „ Albert, Hertoge van Holland [deezen naatri draagt onze Graaf in 't oorfprongkèlyke], én s, Adolf, Graave van Kleeve* In 't byzohdeff „ verbindt hy zig, binnen vier maanden * ,j den oorlog te zullen verklaaren aan Karel, ?Öccupa-„* Bezitter van 't Franseh Ryk 1, en aan dert t?: „ Hertog van Bourgondie. Hiertegen, be- j, loofde de Koning, den Hertoge, jaarlyks* „ duizend ponden fterlings te zullen doen H betaalen. Ook werdt. den Gelderfchen de ..'.•- ï „ vrye Koophandel in Engeland, geduürendé „ het leeven des Hercogs, verguhdt" Het- Verbond werde, den der tienden van Bloei- rnaand des jaars 1386, te Westmunfter, ge- 1387, flooten, en door Hertoge Willem, den agt- *.-----*— tienden van Grasmaand des volgenden jaarsy
te Nieuwmegen bekragtigd (q). En 't blykc
uit egte Gedenkfchriften, dat Hertog Willem v federt r den Koning van Engeland' hulde ge- daan, én het, beloofde jaargeld en andere günsrbewyzen van hem ontvangen heeft (V). De Ko- Ook hieldt Hertog WiUem, in alles, zyn «ing van woord. Hy verklaarde den Koning van Frank* Frankrykjyk den oorlog, door eenen Heraut. Hier* Gelder °P za§ me^, in Hooimaand des jaars 138^*^ 1388.' ~ V ee!*
*""" - J'^tj AA Pahu Ang,_ rom< ÏIU pt IV1 Jj 5l
Cr; Ati. I'éibJ. Angl. Tom. lil, F. IV. f* 85, 0%
|
||||||
|
XI. Boek. HISTORIE, 319
een Leger Franfchen herwaards afzakken. Wnxs«
Het Hertogdom Golik leedt den eerften aan- v ftoot. Daar na, trok de^Koning in 't Land' van Gelder. De Hertog befpeurde toen, te laat, dat hy zig te magtig eenen Vyand op den hals gehaald hadt. Geene kans ziende , om de Franfcbe overmagt tegen te ftaan, lei hy 't hoofd in den fchoot, en verzogt Koning Karel, op de knieën, om de Vrede, die hem niet vergund werdt, dan onder deeze Voor- waarde „dat hy het Verbond met Engeland^ „ verlaaten zou. Ook moest de Oppermagis „ over; Graave aan Brabant afgeftaan wov-A ,i den (O" Richard de IL zag zig dus, binnen weinig Onder-
tyds, verfteken van de hoop der voordeelen, tandelin* die hy zig van het Bondgenootschap iriet den f^v^ Hertoge van Gelder beloofd jiadt. Hy was, den jj, ondertusfchen, inde noodzaakelykheid, om met Her- zig, tegen Frankryk, door magtige Vrien ™$e A1- dpn, te Herken. Jn *t jaar 130a, hadt hyJ,recht* zig reeds in eene Onderhandeling met Hertoge Albrecht begeven, die egterj yoornaaralyk y op den Koophandel fchynt gezien te hebben (£)• Nu, in 't jaar 1388, was 'er eene dier- gelyke Onderhandeling op het tapyt (#). Doch 't blykt niet jen 't is ook niet waarfchynlyk, dat Hertog Albrecht zig tot eene verbindtenis tegen Frankryk heeft laaten beweegen; fchoon men al vermoeden mögt, dat Richard het hierop hadt toegelegd. Ter-
(t~) Froissart Vol. in. Ch. CXXX. p. 315.
CO Aèï. Publ, Angl. Tom. III. P. III. p. 145. 'J>; Ait. Publ. Angl. Tim. UI. f. IV. j>. a |
||||
|
3iö VADERLAftDSCHE XI. BoEfc
|
||||
|
\vIllém Terwyl deeze Onderhandelingen met En-
Vi geland duurden, en 'waarfchynïyk in Gras« XVI. maand dés jaars 13&9 , ovérleèdt Hertog Doo<?„.. WillerrJ, te Qüesnoi in Henegouwen, alwaar lern dea W bewaard * werdt. 't Is waar, dat fommigé V. Histöriefchfyvers zynen dood, in't jaar 1377 138p. (V),!of 1379 (»»), plaatfen. Doch alzo men
veele' Brieven van Hertoge'Albrecht vindt, gegeven nähet jaar 13^79, en zelfs tot in het jaar 1388 toe (x),in welken hy zig nogÄ«- éaar'd noemt: en geenen van dien tyd, in welken hy'den naam van Graave draagt; zo beflüit men, niet zonder grond, dat Hertog Willem langer geleefd moet hebben, dari ' 'fömmige Kröhykèn melden: ten ware men "*;wilde'1 vermoeden, dat ƒ de- Landzaaten, velf óf V . twaalf jaafén na Willems dood, gewagt heb- ben, eer ,zy Albrecht tot 'Gfaavë inhüldig- k; "dëni voor welk vermoeden egter, myns wee- tens, géén fchyn van redëii is.' En hbg té/ minder, om dat eénige Schryvers der vyf- tfende eeuwe Willems dood, uitdrukkelyk, in Grasmaand dés. jaars 1388 £dat is, volgens dén ftyl vahrdén Hovë, 1389JI fléllen f(3)« ! ; . \ ' Her-
H«*'H ï * \ ' 1 *"~l''il j y'. "i .''iVv ■ V. 'r■■ ■. , * ' '•-■-''■; ■
(v) JöaNm.,A J-ÉYDis Libr. JtXXh Cap. 9<j.,
(w) Meyerus ad annmri 1375. Mgvdjxis de Roya di annüm
'379- f ' •'•' ' ÏI33 . . S 3lïp ■• A ;* | I
(x'i Zie Handy., y an. Amft il. 6, 7. Screvelius Haarl. VU ä33> f vi . .,:
(3) Geldenaak, fielt (bl. 94.) Willems dood, op
ten vyftett dach van Aprille 1388. In de Latyhfche Üitgaave zyner Chronyke, (in Matthuei Analecï. Tom. V. p. 574), ftaat den negenden April \V. Idm Aprilis.~] De Övudfche' Cbronyk hééft. (bl. 112;) dea vyftienden Jpril des jaar* i$88. Wie den dag wel - •■'!. ■■■•' ..,-.'. Ytekh |
||||
|
■""■""■"■
|
|||||
|
XU Boek. HISTORIE. 321.
Hertog Albrecht , na zyns Broeders dood, Al*
door de Edelen en Steden, tot Graaye inge brecht. huldigd zynde, hieldt zich doorgaans in Hol- Albrecht land, in den Haage, op. Hier was hem, in q^v"oc 'c jaar 1386, zyne Gemaalin, Margareet, door ingehui- den dood ontvallen: en federt hadt hy groote digd. genegenheid getoond tot Aleid, Dogter van Jan van Poelgeest, die hy ten Hove onder- hield (y~): doch deeze gemeenzaamheid was oorzaak van veel onrust in 't Land: waarvan wy nu een kort verflag doen moeten. Aleid was jong en bevallig, en wist den Aleid van
Hertog, die nog in de kragt van zyn leeven ^0^." -n was, dermaate te believen, dat zy, in korten den Haa- tyd, byna alles ten Hove naar haaren zin be- ge, om- fchikte. Eenige jaaren verliepen 'er, binnen geprägt, welken, alle gunden byna, door haare be- middeling, van den Hertoge moesten verkree- gen worden. De Kabbeljaauwfchen geraak* * ten, door haar toedoen, meer en meer in 'c ^ bewind. Zy zelve verkreeg, in de Lente des jaars 1390, eene Lyfrente van driehonderd franken 's jaars en andere gunften van den Her- toge (yy~). Zeer ftak dit den Hoekfchen Ede- len, (y) Joann. A LevdiS Lih: XXXI. Cap. 37.
(yy~) Mieris Chartert). UI. Deel, bl. 552. hebbe, weet ik niet; doch dat men het jaar 1388, naar
den ftyl van den Hove, volgens weiken,'t jaar met Paa- fchen begint, voor 1389, moet neemen, is hieruit tt^ befluiten, dat men een' Brief van Albrecht vindt, gege- ven den twintigften Augustus 1388, en nog een', gege- "> ven den dertigften January 1388, dat is, naar den ftyl van den Hove, dien Albrecht altoos volgt, 1389: in welke beide Brieven, hy zig nog Ruwaard noemt. Zie Scuevelius Haar/, bl. 239 en 14. Paafchen nu viel, in 't jaar 1389, op den agttienden April, tot welken dag toe,men nog 1388 fchreef: gelyk Veldenaar en de Goudfche Chronyk zullen gedaan" hebben; III. Deel. X |
|||||
|
321 VADERLANDS CHE XI. Boek.
Al- len, die te vooren 't oor des Hertogs plag-
BR.ECHT. ten te hebben, in den krop. Vooral fpeet het den Graave van Oostervant, Zoon van Hertoge Al brecht, die, zelf brandende van begeerte, om deel aan de Regeering te heb- ben , Jongkvrouwe Aleid het minfte befchik over 's Lands zaaken misgunde, en daaren- boven , met leedwezen zag, dat zyn Geflagt, door de onbetaamlyke verkeering zyns Vaders met haar, onteerd werdt. Zyne Vrienden , de Hoekfche Edelen , voedden in hem den haat, dien hy Aleid toedroeg, tot zo lang, dat hy en zy eenpaarig beflooten, haar van 139e. kant te helpen. De nagt tusfchen den eenen- — twintigften en twee-entwintigften van Herfst- maand des jaars 1390, werdt hiertoe waar- genomen. De Jongkvrouw, op 't Hof in den Haage, door eenige gewapenden, overvallen zynde, werdt, met verfcheiden* wonden, af- gemaakt. Willem Kußr, 's Graaven Hofmee- fter, die haar befchermen wilde, fchoot 'er, ïnsgelyks, 't leeven by in. De moorders ver- zuimden geenen tyd, om terftond den Haage en vervolgens het Land te ruimen (2). De Graaf van Oostervant, door wiens beleid, de moord gefchied was, bleef egter nog eenigen tyd hier te Lande, 't Blykt, dat Filips ,Zooq. vaU Hugo de Bloote, onder anderen, aan dee~ •zen moord handdaadig geweest is. Meii vindt, dat hy, eenige jaaren hierna (4), ip den Haage, in't openbaar, een'voetval heeft moeten doen, om zig,naar Landsgebruik, met de
CO Joann. A Leydïs Libr. XXXI. Cap. 42. Vsldsnaa*.
tl. 95- (4) In 't jajar 1413»
|
||||
|
tl Book. HISTORIE-.-. - 323
de maagen van Jongkvrouwe Aleid, te verzoe- At-
hen 0O- brecht; Hertog Albrecht,ongetwyfeld zeer gefloord Onlustea over deezen moedwil, fchynt nogtans geen' *ier uit haast gemaakt te hebben, met het opzoeken 0luflaän' ën ftraffen der hoofdaanJeideren. Koenraad Kufer, Vader van den vermoorden Graafly- ken Hofmeefter, hieldt, ondertusfchen, zo lang by Hertog Albrecht aan om regt, dat hy een befluit nam, om de Hoekfche Edelen, die zig, door hunne vlugt, verdagt gemaakt hadden, openlyk in te daagen. Vierenvyftig waren 'er ten Lande uitgeweeken: en onder deezen waren de voornaamften, Filips, Burg- graaf van Leiden, Dirk, Heer van Asperen , met zynen Zoon, de twee jongfte Broeders van de Lek, Henrik, Burggraaf van MontfoortJan, Heer van Heemftede, Filips van Polanen en de Heer van Duivenvoorde. Geen een van allen verfcheen op de indaaging: waarop zy ge- oordeeld werden, leeven en goed Verbeurd te hebben. De Graaf van Oostervant ondernam, voor de gevlugten, by zynen Vader, genade te fmeeken. Doch de Hertog weigerde herii gehoor. In 't jaar 1394, gaf hy een Plakaac uit, waarby „ alle Onderzaaten van Holland r„ en, Zeeland vryheid kreegen, om zulken^ -*, die iemant binnen den Lande vermoord .„ hadden, te mogen doodflaan, waarze hen ?, vonden,zonder tegen den Graave,of iemant „ anders;, tot eenige betering, gehouden te , zyn (£)." Met welk Plakaat, zo men wü, be-
«rWnG,°"lfdle P"0"- U' "9' Zk vooral Mieris Charta!..
IV. Deel, bl. «48, 230. Q>) Zie dit Plakaat by Boxhorn optVELDENMR tl. i8.
X 2
|
||||
|
3*4 VADERLANDSCME XI. Boes;
Al- bedektelyk, op de moorders van Jongkvroa-
brecht, we Aleid gezien werdt. Ten zelfden tyde, kreegen de Baljuwen en Geregten, im- mers die van Woerden en Oudéwater , be- vel, om de ballingen, die, ter oorzaake van Willem Küfers dood, voorvlugtig geweest wa- ren : doch zig, nu en dan, wederom in Hol- land vertoonden, te vatten, waar zy dezelven konden aantreffen (V). XVII. Ondertusfchen, begon de Graaf van Oos- Graaf tervant, dagelyks, nieuwe tekenen van on- luet"'* genoegen m Hertoge Albrecht, te hemwaards, den Hm- te befpeuren. Des hy met reden bedugtwerdr, ge. dat men hem laagen leggen, en in hegtenis 1393. neemen mögt. Hy befloot dan, in 't jaar
---------1393, den Haage te ruimen, en zig te be-
geeven naar het Slot te Altena, welk, met
de Heerlykheid, in 't jaar 1332, door den Graave van Kleeve, aan Willem den III, verkogt geweest zynde, hem eenigen tyd geleeden, door zynen Vader, opgedraagen was 00« M . Oostervant hadt zo dra het Hof niet ver-
baten, of de Kabbeljaauwfche Edelen, met naame Jan, Zoon van Otto , Heere van JArkel, diè"T federt het jaar 1389, het Ampt
välf Stadhouder over Holland, Zeeland I en Friesland bekleed hadt (V), begbnden Her- t tog Albrecht, tegen zynen Zoon, op te ftoo- ken, hem van eenen flinkfchen toeleg tegen zyns Vaders Regeeringe verdagt maakende. Men
(e) Handv. van Oudewater. bl. 300.
, (dj JrjANN. A Lkydis L\br. XXXI. Cap. 47, Outle Ontv. Reek. by Matth. Analeft 'lom. V. f. 574. CO Juann. A tEYBis Lih\ XXXI. Cup. 49,
|
||||
|
~*m
|
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 325
Men verzuimde ook niet, hem den moord Al-
van Jongkvrouwe Aleid te wyten, en ZyneBRECHT* cusfchenfpraak, voor de gevlugte Edelen, te doen aanmerken, als een bewys, dat hy deel aan derzelvèr misdaad gehad hadt. Kortom, men blies den Hertoge de ooren zo vol, dat hy een befluit nam, om zynen Zoon, op het Slot te Altena, te belegeren, en, 't kostte wat het wilde, het Land te doen ruimen. Omtrent deezen tyd, fchonk hy de Heer- DeHeer-
lykheid van Voorne en de StadBriele, hem,lykheii met het overlyden zyner Nigte, Vrouwe Mag- JJäjj?** teld van Voorne,. aanbeftorven, aan zynen jan van tweeden Zoon, Jan (ƒ): welken men vindtBeijeren dat ook Heer van Woerden en Gooiland ge-j>efchon" weest is ig). En veelligt mag men het be- e?:g. wyzen zulker gunften aanmerken als een zigt-*___—
baar blyk van het ongenoegen, welk hy,
tegen zynen oudften Zoon, Willem, opge-. vat hadt. jan was tot den Geestelyken ftaat gefchikt geweest, en reeds in 't jaar 139a, wanneer hy naauwlyks zestien jaaren bereik- te, na 't, affterven van Arnold van Hoorn, Bisfchop van Luik, tot zynen Opvolger verkooren (£);doch nog niet door den Paus bevestigd, waarom hy den naam van Bis- fchop nog niet voerde. Het ongenoegen tüsfchen zyneh Vader en oudften Broeder vernomen hebbende, en zig daaruit merke: lyk voordeel. voor^ zig zelven beloovende \ hadt hy zig herwaards begeven, en allengs-5 ,, ,i.- kens (f) Privil. van den Briel en Voorne tl. 40.
ig) Handv. van Weesp enz. tl. 4, Hand. van Aratl. SI. 17, ig. fff- gO Joakn. A Lewis Lifc. XXXI. Cap. 41.
x3 ^'
|
||||
|
S^ VADERLANDSCHÉ XI. Boek.
|
||||||||||
|
Al- kens eénigeri weerzin in den Geestelykeni ftaat
3PCHT. begonnen te vertoonen. Veelligt hoopte hy de gunst zyns Vaders en der Landzaatén, door den tyd, zo verië te.winnen, dat h^ zynên Broeder voorgetrokken, en tot 'zyns Vaders Opvolger verklaard rriogt worden, 't Vervbjg deezer Historie zal ons dóen zïenj, hoe hy zig/ eindelyk, nog voor Graavé vaft Holland heeft doeri erkennen; ' ; ; '' .'t Slot te. Öftdertüsfchen hadt Hertog Albrecht Hèfr- Aitena vaart befchreeven, en zig, in përfoon, met doorHer-gen leger, te fchëpe, naar Goririchèm bege- brec^t" ven' Van daar • trok hy voort o^Woi^i- bemag- chem\ en floeg zig terftond voor 't Slot té figd,. Altena neder. Graaf Willem was? op ?t ver» neemën van de aankomst zyns Vaäers, naar 's Hertögenbosch! $éweeken'j, eri tedt: de bé- |
||||||||||
|
*
|
||||||||||
|
waaring van 'e§|öt eenigen zyrler vrienden toe-
|
||||||||||
|
vertrouwd. Héripg Albrecht beftormde het/
oitider anderen,' met 'grof ge'fóhuitj dat nu geraeener begon' te worderj, zó'hévig r dat de belegerden het, bjnnen koh,' by verdrag, opgaven, meer niet dan Ijff en' goed vry bë-. dingende. Het -Sjot werdif, op twee groote IToorens na, ten gronde töe, gèflégt. De; Sloten der' gévlugte'Hoekfche* Edelen wer- den, omtrent, deèzen tyd , ook; äangevaÜen. I^oenraad .K#fer, .die,' om he('. yërmoofdéf^ zyns Zoons, meer' dan iemant^'niet haat tè- &ti' dé'Höekfchèd ingenomen was,., ..rukte^ era fjevél van 'Hertogè Albrecht, voHr-dè Slotéii Mpdenpyl-, Duivenvoorde, Zandhorst, Heemße« <fe, 'Warmond en 'Pucldenpoel, di|: alleri bemag- tigd éV vernield werden. •";.' •<■ v; ": De Graaf van Ö'ostervant, zig in 's Hertb-
|
||||||||||
|
XI. Boek. . H I S T O R I E. 327
genbosch niet langer veilig agtende , week -»At-. \
met eenigen zyner vrienden, naar Frarikryk.brecht,* Terwyl hy zig hier ophieldt, voorzag Willem Eggert, een ryk Amilerdamsch? Koopman , hem van de noodige penningen. Oostervam: erkende dit, toen hy naderhand Graaf van Holland geworden was; Hellende Eggert tot Thefaurier of Rentmeester van Holland (7)J aan, en hem verlof geevende, om, in zyne Heerlykheid van Purmer, een Slot te fligten, Welk het beginfel aan de Stede Purmerende gegeven heeft: van welke hem de hooge Heerlykheid werdt opgedraagen, Eggert overleefde zynen weldoener geene twee maanden (&), en werdt, te Amfterdam., in - »v de St. Katharynen- of nieuwe Kerke,. gedeel- telyk door hem geftigt-, begraavcn, op den vyftienden. van Hooimaand des jaars 1417 (7). ;,-.. ■ De Graaf van Oostervant vertoefde aan het
Frahfohe Hof, tot in 't jaar 1395 . (m~): wan- neer 'er iets. voorviel, welk aanleiding gaf tot de verzoening van Vader en Zoon. Na de ongelukkige dood van Graave Wil- XVI1T,
lern den IV, die', in 't jaar 1345, in Fries- Gelegen- land ■,fneuvelde, hadden.de Friezen hunne jeidJ;0.e lang gewenschte vryheid .genooten , zonder fchen van de Hollandfche Graaven ontrust te wor-Oorlog. den. De Steden* werden door haare Wet-' tooudèrfchap,... het platte Landen de Dorpen, door de Edelen, Grietmannen genoemd, gere- ■ düu\ fefj':.;.,. , ,-,;.•.,- . t»j : . gegrds
m Zie een' Brief van Ao. 1415 by Matthäus de Jure Gla-
i\\ Cap. V. p. 38. en Handv. van Kennemerl. bl. 46. Ui) Joann. A Leydis Libr. XXXI. Cap. 30. (I) Regeer. 1 ySt van Amtt. pp.de jaa1en.14i4.cn. 1417. \m) Joamn. A I-Eïpis Libr. XXXI. Cap. 4K. • X 4
|
||||
|
3s8 VADERLANDSCHE XL Boek,
Al- geerd: welke laatften ook, gelyk de Hoi-
SRECUT. landfche Edelen,vaste Sloten bewoonden(«) j en behalve van 't Keizerryk, van niemant geagt wilden worden af te hangen. Willem de V. hadt, zo lang hy zyner zinnen magtig was, werks genoeg gehad, om de rust in Hplland te herftellen, en Albrecht was zö> groot een liefhebber van de Vrede, dat men hem, in den tyd van zesendertig jaaren, wel- ken hy, tot hier toe,geregeerd hadt, nog in geenen Oorlog van belang hadt ingewikkeld gezien. Niet ligt zou hy dan Friesland be^ oorloogd hebben, zo de tweedragt der Frier zen zelve hem hiertoe geene aanleiding gege> Twee- ven hadt (o). Doch, omtrent op denzelfden *jj,alj-der tyd, als Holland, door de ( Hoekfchen en persen Kabbeljaauwfchen, en Gelderland, door de Sclneiin- Hekerens en Bronkhorften, beroerd werdt , gers. ontftondt, in Friesland, de tweefpalt^tusfchen de Vetkoopers en Sckieringers, die, uit geririge beginfels gereezen zynde , eindelyk oorzaak van het volflaagen verlies der Friefche vry- heid geworden is. De Vetkoopers waren de edelfte en aanzienlykfte Geflagten: de Schie- ringers beftonden, meestal, uit gemeener lui- den. By beiden hadden zig eenige Kloosters gevoegd, die 't vuur van den oriderlingen twist wakker hielpen aanblaazen. In 't jaar 1361, werdt 'er een Landdag te Groningen gehouden, op welken-, door Gemagtigderj. uit Friesland ter wederzyde van de Lauwers en
(») L'aMikgBi Her Staaten van Friesl. Jy Van' der Schel-
lING Tiendrecht H. Deel. bl, 2. jM (e) Eggbrhc Bemngha Hift. van OosÉfr. BsA I. Caps.
CLXX1V. bl. 161. |
||||
|
>
|
|||||
|
XL Boek. HISTORIE.;/ 329
en uit Groningerland, beflooten werdt, deAL-
Vrede te bewaaren, en de onderlinge vryheidB&ECI1T» te verdedigen (/>)• Doch zulke befluiten wer- den krägteloos gemaakt, door de drift der twee partyen. Okko ten Broeke of van Broek- meer , een Friesch Edelman, wiens goedheren, aan de overzyde van de Eems,en ook in Fries- land en Groningerland, gelegen waren, in eenen twist tegen eenige andere Edelen, tè kort gefchooten zynde, trok, in'tjaar 1381, naar Holland, om Hertog Albrecht te bewee- gen, dat hy hem hulp toefchikte. Ten zelfden t;yde, droeg hy den Hertoge alle zyne goe- deren op, dezelven wederom van hem ter leen Ontvangende (q). Albrecht, 'die .toen om- ftandig vernam, hoe 't in Friesland gefchaa- pen ftondt, fchynt, van dien tyd äf, toeleg gemaakt te hebben, om den Friezen den oorlog aan te doen. 't Liep egter aan, tot in 't jaar 1395, eer hy zig hiertoe met ernst gereedi maakte. Het voorwendfel was de .ongeluk- kige dood van zytien. Oom, Wiljem den IV; tot nog toe ongewrooken: doch de waare re- den, zyne. begeerte om zyn gebied uit te breiden, en Friesland,, waarop hy een ge-* grond regt oordeelde te hebben, geheel onder! zyn'e magt te brengen: waartoe hem nu de verdeeldheid der Friezen goede i gelegenheid gaf. .. i - $ /. «il : v ',/:
Dooh terwyl hy vast van alle kanten, zei fs;
uit Frankryk en Engeland, volk zogt te ver:* zamelen, bevondt hy, dat het hem aan een be-
(p) Ubb. Eiliè! Uhr. XIV. p. 200, 206..
(</) Mieris Chartert. UU Deel, U. 380. Ujje. Emm. £jfe. XV.p.iU ,..,. ,.. .;, „, , , ;.. ' • ;. X 5 • ,- ju .
|
|||||
|
33° VADERLANDSCHE XI. Boek.
Ai-- 'bekwaam en aaazienlyk I^egerhoofd ontbrak,
paECHT. wien hy de zorg van deezen togc, grooten- deels, moge bevolen laaten... % Verzoe- In deeze omftandigheid, wil men, dat de denGraa-Graa^ van Oostervant, die, in Frankryk* be-: ve van fchimpt werdt, dat hy zyns Oudooms dood Ooster- zo lang ohgewrookentliet, zynen Vader heeft yam met aangeboqden, door het by woonen> van den; Abbrecht. Erie^nen ï°gc 5 de fmet9 van/, 'c :bedreeven- 13S5. ' kwaad te willen uitwisfehen, indien hy j hier-' ——..— door, zyns Vaders gunst herwinnen kon (>)* Doch anderen melden, dat Graaf Willem, Hertoge Albrecht verlof verzogt hebbende, om eenen Krygstogt'naar Hónga'rye, onder Jan van Bourgondie, Zoon van Hertóge Filips, by tel woönen ; van hem vermaand werdta$ veeleer naar Friesland te trekken, om zyn; ƒ Vaderlyk 'erfgoed,1 welk hem j 'door de we-> / derfpahnigheid der Friezen, onthouden werdt, tè bemagtigen (p)J 't Zf hoe 't "wil, Graaf Willem kwam, voor.'t'einde des :ja'ars 1395,' ^yan verfcheideu'' Hoekfche iEdelen? verzeld , I "wederom'in Hollandv en verzoende ;zig volkom menlyk met' zynen Vader. Gok-werden de » Hoekfche Edelen: wederom ini de gunst des; Hertogs hérfteld■(«)•' " ' ^ Albrecht iln 't midden van den Zomer' des volgenden;
yerza- jjars,i werdt het Leger van Hertögë Albrecht, Leger té te Enkhuizen, byeen verzameld. Behalve Enithui- dèi'Landzaaten, 'die van allerlei Krygsgereéd. ©n. fchap behoorlyk voorzien waren (£s, kwamen 'W- tm Btï-.tótd 3 d - b' ^d-'ibäovü'J ,' . hier. *W) Toänn. A Leydis Uhr. XXXI. Cap. 50.
CO FRDtJSART Pol.'. IV- Ch. LXVIII. p..204, -C«) -Zfe-MiERis Cbarterb. III. Deel, H. 582, 600,601;,6e>$t &r/ ,X6Ü7, 6&. , ■"-
(t) Charterb. M. S, hy Van LOON Aloud. Regeer. IV. Deel
■ij> 370, |7?« ' '-■ ' ' '.' ''• |
||||
|
p. Boek, Hl S ISO R I È. $&
hier ock Franfche, Engelfche en Duitfche At-
behden te hulpe. Het Huwelyk \tan Richard f$Wf*',' dén'Ui Koning van Engeland, met Izabelle,* Dogtér van Koning Karel den VI. van Frank-I ryk ,'• én het Beftand y dat hierop gevolgd was, hadt'dé rust tusfchen dé twee Ryken herfteld, erf Hertoge Albrecht, die,te vooren* reeds naauw:mét Frankryk verbonden geweest- wasj dehahdéh ruim 'gelasten1, orn' zig ook' met Koning "Richard te verbinden (»)."• 'WW kragte ' deezërv Verbindtenisfen , waren hem , Franfche 4W -' Engelfche hulpbenden toege"*' fchikt. Uit Duitscbland, fchynt nien herriy; als'een Lid vän'è Ryk', wél te heboeii willeri si*srä3 helpen'verkrygen1, 't gêne zyneti Voorzaäten , door dé Duitfche Keizers, was afgèftaan. ■I©» Fränfdhen èh Fingeïfchen wären té fchepe (5)^' .mui de Duitfchén te'lande aangekomen. Ondéf de Franfcheri, waren, 'behalve den Admiraal) $rah Frankryk, de Graaven van' S.; Pol én van' Narnéri. ' Dé' Engelfeheri ftondén' onder 't; bevel van den Graave van Kornwäl en eenige anderen." Onder de Landzaaten, bevonden zïg Filips"- van- Waslènaar, Burggraaf van Leiden, Jan vah Brederódè, de Heer- vari Afperën en* andere Hoekfche Edelen (V). Van de Zeeuw-' fchen, kwanien Floris-en ■Nikölaas van Bor- feien,i Filips 'van 'Korrgeenê\■'en veeje■ ande- •'■-. 'V •:": •'•• rên.;
'tV) Aft. Publ. Ang!. Tom. III. P. VI. ^i.'ioi.
(>0 J<VNN. A Leyd.is Libr. XXXI. Caft 51.' ': S ! ''.'■'■ . ■ -.-\
('S) Om de 'Èngélfchën af te haajën; *eh' eerst te Vlis-
|ing'en. en te Arnemüidën te, brengen, .hadden d4e yan £ierikzëe vyfenttointig fchepen moeten levéren. * Char-r ietboek 'M. SI by Van Loos , Aloude; Hegtet; van Hsfi Jar.4ïy« Deel,"bl. fy%. • ' ■' ""■ ';•••; ":-/Vi •■*> |
||||
|
332 VAD ERLANDS CHE XI. Boek;
*> ren. De Hollandfche en Westfriefche Ste-
SKECHT. den, met naame Amfterdam (w) en Hoorn (V), trokken, insgelyks"^uit, om den togt by te woonen, of beweezen, op andere wy- zen, hulpe. Uit Henegouwen, alwaar Her- tog Albrecht de drie Staaten des Lands by- een geroepen, en de noodzaakelykheid van den Friefchen togt vertoond hadt, was on- derftand in geld gekomen, tot eene fomme van dertigduizend guldens toe. Daarenboven vervoegden zig een goed getal van Henegou- wer Edelen by 't Leger (y): welk dagelyks aangroeide. .■.,-,• , . .. Steekt De vyftiende dag van Oogstmaand was
over naar gefchikt, om naar de Friefche Kust over te fche"2' ^eeken« Doch men hadt eenige dagen ge- Kust, fleeten met wagten naar de Franfchen, die laatst aangekomen waren: binnen welken tyd, de Hollanders een hevig gefchil kreegen met de Engeïfchen: waarin, de laacften veel te kort fchooten. De Graaf van Oostervant herftelde egter, gelukkiglyk, de rust onder de Bondgenooten. De, Franfchen, kon hier ria, geland zynde, ging het vereenigd Leger fcheep op Zondag, den twee-entwintigften van Oogstmaand; met eene zeer gunftige gelegenheid, en in goede orde, koers zetten- de naar de Kuinder, alwaar de landing ge- fchieden zou (6\ ■nf -}::m,:- .: v*a De
(»0 Handv. van Atnft. bl. 12. > j»>. )
Cx~) Handv. van Hoorn. bl. 85.
(y) Froissar.t,/W. IV. Ch. LXXV. LXXVI. p. 217-222.
(6") Volgens het verhaal onzer Kronyken, was de
Vloot viorduizcnd groote en veertig kleine Schepen fterk. Toann. A Leydis Libr. XXXI. Qap. 51. Doch uit
|
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. $33
De Friezen, by tyds kennis gekreegen heb- Al-
bende van de toerustingen van Hertoge Al- b*«5«1*» brecht, en dat dezelven op hen gemunt wa- De Frie- ren, hadden ook by tyds getragt, zig in ftaat "°[f' van tegenweer te ftellen. In de Lente deezes verbond jaars, hadden zy een Verbond gemaakt, met met den Fredrik vanJBlankenheim, die Floris van We- Bisfcbop velikhoven r*ïn 't jaar 1393, in 't Bisdom van ^"ht~ Utrecht, opgevolgd was (2), en zig, in 't volgende jaar, van 't Slot te Koeverden, in 't Land van Drente, door zyne Voorzaaten , aan de Heeren van Bronkhorst, verpand, mee- fter gemaakt hadt (<sr). De Friezen, die on- gaarne den Bisfchop, te gelyk met den Graa- ve van Holland, te vyand hadden, bewoogen Fredrik tot een Verbond, welk, in Gras- maand, getekend werdt, en deeze Voorwaar- den behelsde: „ De Bisfchop beloofde dürfend „ jaer ende dagh eene vaste vrede te zullen ,, houden, met de Landen van Stellingwerf, „ Schoterwerf, Upfaterland, Dodingwerfflal, „ Ooßerzee en de gemeene Friezen, en de ge- „ ree-
es) Joann. A Leydis Libr. XXXI. Cap. 43 & 46. (a~) ld. eod. Lih. Cap. 49. uit naauwkeuriger aantekeningen blykt, dat de Holland*
iche en Zeeuwfche Steden älleenlyk ontbooden waren, om de volgende Schepen te leveren. Zierikzee 25. Haarlem 150. Rotterdam 45. Schiedam 25. 'Goud* 4,0- Dordrecht 25. Alkmaar 26. Hoorn 25. Aker- floot 10. Amfterdam, behalve de groote Schepen , 50. Enkhuizen 26. Naarden 22. Charterb. M. S. by Van Loon Aloude Regeer. IV. Deel,bl. 378. Buitentwyfel, xyn deeze meest kleine Schepen geweesr. Andere oude Schryvers fchynén 't getal der Hollandfche manfchapal- Jeen wel op dertigduizend te begrooten, en zeggen, dat "er de Stad Haarlem twaalfhonderd van geleverd hadt, Fkoksart Fel. IV. Gb. LXX.VH. p. 223. |
||||
|
33* VADERLANDS CHE XI. Boeit.
Al- „ reezen'. gefchillen, naar inhoud der oude
iatecHT. £ Bisfehoppelyke Vredebrieven, te zullen af-
„ doen. Die van Drente en Groningen zou- ,, den hun oud Landregt blyven behouden, en' „ Drente met geene andere Sloten bezwaard „ worden, dan dat van Koeverden: 't welk ook ' „ niet fterker zou mogen gemaakt worden, dan
„ het toen was: noch buiten raade des Lands
„ van Friesland en van Drente, aan eenigen „ Amptman worden toevertrouwd. De Bis- „ fchop verbondt zig, geen vreemd Krygs- „ volk, door Koeverden of Drente, te zullen ,t laaten trekken, om Friesland of Gronin- „ gerland te befchadigen." Dit punt zag, waarfchynlyk, op de hulpbenden, die Hertog Albrecht uit Duitschland verwagtte. Wyders verbondt zig de Bisfchop om „ den Hertogs „ van Holland, of anderen uitheemfchen Hee- „ ren, die Friesland den oorlog mogtenwil- „ len aandoen, geene hulp te zullen bewyzen, „ noch doortogt, door 't Stigt van Utrecht, „ te zullen vergunnen." Deezen w, aren de voornaamfte punten van 't Verbond L welk, van 's Bisfchpps zyde, door de vyf Utrecht- fche Kapittelen, door de Stad Utrecht, en door vier andere Stigtfche Steden, Amersfoort, Deventer, Kampen en Zwol, bezegeld werde (¥). . Men kan 'er eene der redenen uit afne- men , om welken, Hertog Albrecht den togt op Friesland,niet te lande,door 't Stigt,maar te water ondernomen heeft. Zybe- De Friezen, zie dus van de gunst des U-
flïmen trecht-
zigte
(V) .Charta Friderici Epifc. in Matthäi Not. ad Anonyi%
4jltrajeft. P- 93« |
||||
|
|
|||||
|
XL Boek. HISTO RIR. 335
trëchtfchen Bisfchops verzekerd hebbende, o- ^l- '
verwoogen, federt, op eenen algemeenen Land- brecht. dag, hoe men den inval des vyands best kee-weer te ren, of vrugteloos maaken zou. De meestenfteiien. oordeelden, dat men hem, zo dra hy geland was,met alle magt,te keer moest gaan.Liever wilden 2^,gelyk fommigen fpxaken,yryeFrie- zen ßerven,dan eenen uitheemfchen Heere die- nen, of onderworpen zyn. Een der voornaamfle ••; ;> Edelen, Juwo Juwinga genoemd, riedt egter, „ dat men den vyand geenen tegenftand' doen „ zou; maar vredig laaten landen, terwyl men, „ binnen de fterke Steden en Sloten, ver-. „ fchanst bleeve. Hy hielde zig verzekerd, dat „ zoo talryk een Leger, welk- wel op hori- „ derdduizend man gefchat werdt, binnen „kort, genoodzaakt zou zyn, van zelf, hec „Land te ruimen, en dat men, boven de -,, vernieling van tien of twaalf Dorpen, geen „ kwaad te dugten badt. Daar men, in ge- „ ringen getale, flag leverende, groot gevaar „ liep van te kort te fchieten." Doch deeze ' raad geviel den meesten niet. Men bleef- by 't genomen befluit. I Dertigduizend man werdt 'er bye en gerukt, Hunne
en, in drie gelyke hoopen, gelegerd, agter Magten eenen dyk,nie? verre van de plaats,alwaar de^|e" Landing verwagt werdt. Vol moeds was dit ' Volk wel; doch zeer flegt gewapend. Wei- nigen zag men 'er, die een yzeren harnas aan 't lyf hadden. De meesten behielpen zig met lederen kolders, of met rokken van grof La- ken, 'zo als men, ten dien tyde, tot Paar- denkleeden gebruikte. Het Hollandsen Leger C: was, |
|||||
|
33<J VADERLANDSCHE XI. Boek.
At was, daarentegen, van wapenen zo wel als
brecht. van anderen voorraad, behoorlyk voorzien. Landing Hertog Albrecht landde, op den vierentwin- tófe AU "g^en van °ogsctTiaand,aan de Friefche Kust, brecht.* m 'c gez'gt ^er Friezen, die zesduizend man voor- uit gezonden hadden,om den vyandde Landing te beletten, of ten minften den dyk,die de Le- gers van een fcheidde, te befchermen. Het eer- Stout- fte mislukte, en eerlang ook het laatfte. Een heid van Friesch Vrouwmensch, de Hollandfche benden, pe"esch die vast ontfcheept werden, te gemoet loopen- Vrouw- de, hadt de ftoutheid van hun onbefchaamde- menich. lyk haar agterfte toe te keeren, en te roepen, dat zy daar hunne welkomst haaien konden. Door welke onguurheid, de onzen zo zeer ge- tergd werden, dat zy, terftond, met gefpannen booge, op de Friezen aantrokken. Eerst deeden zy eenen zwerm pyJen affnorren op de onbezon- nen Vrouwe, die, hierdoor,ter aarde geveld, voorts, met handgewéer, afgemaakt werdt. DeFrie- Toen dreeven zy de Friezen van den dyk, zenwor- na een hevig gevegt, en verfchansten zig op flaagen.' denzelven. De volgende dag werdt befteed, om het Leger in dagorde te ftellen; doch 's daags daar aan, viel 'er een bloedige Slag voor, in welken, de Friezen de nederlaag kreegen, en met zwaar verlies op de vlugt gedreeven werden. De Heer van de Kuinder, in wiens gebied de flag voorviel, hadt zig, nevens zyne twee Zoonen, te voorert al, aan Hertoge Albrecht onderworpen, en hielp hem nu zyne Landsluiden beftryden. Sedert» volgden Vader en Zoonea den Hertog naar Holland, alwaar zy, veele jaaren, by hem, en zvnen Zooi*
|
||||
|
wmmmimmmmmmm
|
|||||
|
XI. BqsK. Hl ï S T« O R I ;&: A V 837
Zoon^en Qpvolgerj, Willem,-; wel. gezien:ge- Al- .,,\
weest «yni „Mën wil,. datr ?e.r 'njet- m,e§r dan- brhctov: yyftig .Frieden, in .dee^eri .-flag , gevangen- genomen, werden; %\m de meesqen zig liever lieten dpodflaan,,. dan,dab. zy: zig ó.vêrgege-; ven, zouden hebben. . 't.. Woord, yan^f/?r^??? vrye Fr les'te wUlenrßeryem^dafti-.zig fßmgßfk Heère te.,.onderwerpen .wa§;;huii;Jn;,:,defl mond beftoryen.' , Geweldig was, .derhaiye^.d.e.flagr, ring onder de Friezen..; Het ..overwinnend Leger ;trok, federt, het .gansfche Land ,dpor>. bemagtigde de meeste Steden en Sterkten,, qn. ftak/ TÜK bjand in: een - goed getal Dorpen,, it Vyf, weeken duurde [dit woeden',;, geduurende welken tyd,, de;Hertog.zig dppr-s gaanß jnr/t S. Odulfs.Kloqster te Staveren. oj>hieldt. De Friezen fchooten, gemeenlyj?.,- ::!•*> te kort in. dé fchutgevaartiën ,l die, .ya^yefc. - '■; tot tyd, voorvielen," Eens gebeur.de.s^ei,;egr; ter, dat een hoop Engelfchen, een ftukwegs.. Landwaards ingetrokken zynde , door reene,, .:, , menigte Friezen omfingeld, ,en ;ter imauwer'' --■ nood, door de Delftfche Poorters, die deer"? ze.gelegenheid gaarne waarnamen;, ,,pm; 'sV Hertogen gunst te herwinnen, gered weidt. Hertoga Albreclu, eindelyk, den winter (pp handen, e» deri meesten vQom^d.der Frië^ zen verteerd ziende, zondr goed wederom fcheëp te gaan,en « naar Enlthüizèri, yan/wa^F, hy afgefteken was, té rug te keeren. -Hier fcheiddé het Leger. De- hulpbenderi, betaaling der bedongen' Soldye bekomen hebbende 5 trok- Sen,, nog voor den winter, naar huis fc). '• Ju; ,:. ah .'..'.- ■■ ■"■"-.■'."■.'. n ' '\ udBita ^3-«Froissart Feh IV. Ca. £XXVn:,J>. 2J3», Jo^n,,^
£,EYpis Libr. XXXI. fflfó&U, -' -s :,.'. ft .,-,-. „&, „ . ,.i UI. DeelV . Y •'•'l>'■-*lWi,-^
|
|||||
|
33a VADERLANDSCHE XI. Boar,
Al- Hertog Albrecht hadt zig, voor zyn ver-
iwEcuT. treij u{c Friesland, van de Friezen (d)-> en
van de Groningerlanders, of liever van de Vetkoopers partye onder hen (e), tot Heere doen aanneemen. Zelfs was 'er eene fchik- king gemaakt op 's Lands Regeering, die aan veertien Perfoonen, zeven van 's Hertogen zyde, en zeven van wege 't gemeene Land te kiezen, ftäan zou (f). Ook hadt Hertog Albrecht 'tLyk van Graave Willem den IV, uit het Graf in Oüdenklooster, doen ligten, en met zig te rug gevoerd (g). Dus fcheen hy dan zyn oogmerk bereikt, Graaf Willems dood gewrooken, en Friesland aan zyn ge- bied onderworpen te hebben. XIX. Doch daar verliep weinig meer dan een Opftaiid jaary 0f hy zag zig op nieuws genoodzaakt, der 5-iie-jje wapenen tegen de Friezen te voeren. Om |
||||||||
|
zen.
|
||||||||
|
hen in toom te houden, hadt hy, ten kos-
ten-der Hóllandfche Steden 00» bezetting 1393. gelégdj onder anderen, in Staveren. De Bur- -------gery, dit jok ongewoon, fpant, in 't jaar
1398, famen, overvalt de bezetting en dryftze
ter Stede uit (h~). 't Zelfde was ook aan an-
j dere
Ca) Zie liet Verdrag en de Huldebriev. ia Staat Bsningh*
ChronkUel in Bro^bru Anal. Medü Mvi p. 407, 417, 418, te) Joann. de Lemmege Chron. van Groningerl. hl. 72.
(ƒ) 'Reglement hy Sicke Beningha Chronickel. hl. 410. -
(g) Joann. a Leydis Libr. XXXL Cap. 51. Ë. Beningka
Hift. van Oostfr. 1. Boek, Cap, CLXXIV. M. 161. •:<T*j Joann. a Leydis Libr. XXXI. Cap. 55. i/75 Dit fW&l uit eeneHandvest van Hertog Albrecht,
denügttiendenvanSprokkeliriaanddesjaars 1399 [1400], ten behoeve der Stad Briele, gegeven 1 waar by hy er- kent, dat die Stad h'èih twee grooten van eïkgeméthndt toegèftaan, om te vervullen de onkosten, die hy hade van 'de Soudenaren, welken in Staveren lagen, Privi* itgien van den Briele enVoorne.N, Llï; bl. go,' ,; |
||||||||
|
XL Boss. HISTORIE. 339
|
|||||
|
dere porden gebeurd. De Schieringers in,Al- „-.r.
Groningerland, het hoofd wederom opftee- brecht. kende, overvielen de Hollandfche knegtén, die op 't Steenhuis te Aitzum Jagen, namen ze ge vangen, en wierpen ze, naderhand, in het Damfter diep, alwaar ze allen verdronken. Ep- Eerße po Nitterfum, die 't beleid deezer ondernee- Verbond minge gehad hadt, begaf zig, federt, iEP-iafcJäSc hoofd zyner Schieringers, naar de Stad Gro-tusfchen ningen, en floot daar een Verbond van Ver- Gronin- eeniging met den Raad, welk het eerfte is,Senend9 dat tusfchen de Stad en de Ommelanden ge- ^™d"„* maakt werdt (t), die, van deezen tyd af, doorgaans, als een lighaam, vereenigd ge- bleeven zyn. Een der punten van dit Ver- bond betrof de Hollanders. Men beloofde eikanderen, dezelven, met vereenigde krag- ten, te keer te zullen gaan, en, ware 't moge- lyk, ten Lande uit te zullen dryven (k). Hertog Albrecht,van den opftand der Frie- De Graaf
zen tyding gekreegen hebbende * verzamelde, v*n °0»- terftond, een Leger te Enkhuizen, welk, on- "JJ^jL. der 't bevel van den Graave van Ooftervant, «je prie. naar Friesland, overilak. Jan, Heer vanzen. Arkel, Jan, Heer van Brederode, Arnold > Heer van Egmond en Ysfelftein, en veele an- dere Hollandfche Edelen verzelden hem op den togt (Jeky Graaf Willem landde in de Lemmer, en trok van daar voort,door Geefterland, naar Staveren. Onder weg, verfloeg hy eenen hoop .....■/..':. i a.-.fl Frie- (0 Joann. »e Lkmmege Chron. van Groningerl. tl. 73.
(*) Egg. Beningha Hift. v«m Oosjft. l.Jieei, C0j1.CL.XXX,
il. 165. (kk) Mieris Charterb. III. Deel, tl, 6:0, 67%.. 674. 677.
6;8, 679, 680, 6»ï, m> ' OT'' .-. ft!'; - . :i -IiÄ -V • Y 2. ' • "v 1 ':'.-~',
|
|||||
|
340 VADERLANDSCHE XI.-Boek)
At- Friezen, die hem den dobrtogt betwisten wil-
jsBfiCiiT. dèv doch, met verlies van driehonderd rnati, op de vlugt gedreëveh WerdtJ Sta vereng be- legerd' zynde, ging, by verdrag, ovter. De Friezen, toen aan de: hand komende, 'floóten wederom een Verdrag; met Graave Willem-\ ''•" dièrïzy, in zyns Vaders naam, hulde deédéri,. en eene jaarlykfche fchatting van zes ftuivers van ieder Huis belooven moesten. De Graaf, orde op de Regéering van Friesland gefteld s , ; hebbende,keerde, met zyh Leger, naar Hol1
land te rug (/). Doch twee Hollandfche fche- pen,'die met de ebbe aan den grond geraakt waren, werden, door d: Friezen, terwyl men 'ér ?minst op verdagtwas, tot; op 't water toe, •verbrand (mj. Ook bleef 'er, door onweder, eene groote Kogge, met Zout gelaaden, diei door dé Amfterdammers , aan den Hertoge i tegen zyn Handfchrift, geleend was, en, on* '•:M rSs;•; der bevel ftondt van Heere Gerrit van Heems-
"'"' ° kerk. -De Hertog betaalde, federt, voor dit•
: "* ':S*Chip';c 'Vierhonderd en vyfeig Hollandfche ';l'...-.'. ..^ Schilden aan :de Stad: en alzo het meer waar-
. dig gekeurd werdt, verklaarde hy haar, daar- enboven, vry van de Goudfche tollen (n}. De-uitleggers van Hertoge Albrecht hadden .den ,Utrechtfchen,in deezen Kryg,ook eenige ichade.aangedaan, die, federt, "op zestienhon- derd Hollandfche Schilden begroot werdt; waar voor de Hertog hun toeftondt, vier jaarenagter- een;ophunoudTolregt, te mogen vaaren (o). . . , w~i >«'-■ i«Wj • :-■ «n -••'t Leedt
■'' ifO Mntius Chartern. III. Deel,il. 684. Joann. X Leydjs
llir. XXXI. Cap. 55. ,. j -;
; <»») Toann. de Lemmege Chrën. van Groningerl. il. 73."-)
« (») Handv. van Ainft. il. 12. 00 Brief van xx Oliob, 1401,^ K, Burman Utr. Jaarb. i.
Deel, il, xa.
|
||||
|
~\
|
||||
|
XLJBopK. aü I S-T/0 R I E.. i 341
r1,^tj^eedt^ondercusfqtienJ .niet lang, of. de Al- . ,\
Friezen-ftondeny pp nieuws', ópenlyk,,.tegenB^ECtl3rr dqh Höliandfchen GraavejiOp. JJy vèrfterkten Tweede, Molkwev&n,, met oogmerk,:, om zig. van Sca^ ^ftp"^. .vjé/én^ Ät:,:nui den jöraave getrouw-bleef, zèiuwe-" jm^Kr..té;maa|cenr.r2Oostervant was terftond derom gereë^i? om hen te beteugelen Verzeld ,vjui door Jan,, zynep .Brqeder, den.yerkooren Bisfqhop ^atem van-, Lujk». en. van ,;éen., goed getal,-Bol-gedempt, landfche Edelen, .ging, hy? van AmfteEdam, 1399. naar,,Staveren onder zeil. Van hier, trok hy^by* ———* na ;garitsch Friesland door i en bragt de Friezen^ ppmmet andermaal,, tot, .onderwerping. ;D$ Stad Groningen zelve deedt, thans, aan 0$$- toge Albrecht hulde. Maar Fredrik, Bisfchopg yari .Utrecht, zig, hierdoor, in jzyn 'oud; regt Bm dee?g ^Stad,. verkort;agt,ende, belegerde,haar,' «om!! in 't jaar ,,i;4oi; dpch werdt genoodzaakt,, 't f ,;a beleg,,;na drie weekten verloops, op, te, bree- im ken,., tJLiep nog tot in, t jaar 1419, aan-, eer ';,';.,;- de $tad:Zigden Bisfqhoprpnderwi^rp^^..Qraaï' ' [w$ der,tot llandvoogdvan.Friesland,; en Gerard
van Egnionä, tot Burggraaf van Staveren »heb- bende ..aangeilelcl, begaf zig wederom, .fcheep, en n,a Holland, Qf). pnzésKronyken verhallen,; dat hem % Hertog,, ,kprt hier.na, naar .fiene* gouwen zqndk Doch vaUi elders blyit?dat%^ omtrent deezen tyd^dpor. Keizer É&ber.fTo$h omboodêri,werdt, om,hem, met hónderd ge- wapenden, óp's Keizers kosten, in eenen,togt naar Lombardye, teyerzellén(r). 't Zy -hj Zybegni- • '. . -•} l " 1 '■■■"■■; '-..."."-:.} dan nen nie,i" -.<ƒ>) Joann. A Leydis lier. XXXI. Gap. 59. -' ' WevyaiJ«
\j0 Joann.'A' Leydis Llbr. XXXI, Cap- 58. tUVXXÜ'J.
(r) Negotiat, Ruperci int. Marten. & Durandï' Vc\, Mff.'
Kpin,;,ïfe. IV. ei 56. " ,,,.,.,,. Y3 *«^i.w
|
||||
|
S4ä VADERLAND5CHE XI. Boek.
At,- dan deezen togt gedaan hebbe ^ of éenigen tyd
brecht. in Henegouwen geweest zy$ fzyn afzyh gaf delykhè- den^ Friezen aanleiding töt eenen nieuwen, 'op* d<aoo ftan^> die mec ^et beleg van Staveren -begon» I 11' : nen werdt. Arnold,Heer van Egmond en-Ys- felftein, en Jonkheer Walraven van Brederöde ,.,,' werden, door Hertoge Albrecht, afgezonden, om den öpftand te dempen. En zo dra waren - zy niet geland, of 't beleg werdt opgebroken'. De wederfpannige Friezen hadden zig ver-
fchanstjin Molkweren. Brederöde, aan'thoófd der bezetting van Staveren, onderhamy hen hier, op zekeren nagt:, te overvallen. : Doch dëeze togt mislukte. Brederöde zelf werdt ge« kwetst en gevangen genomen. Hy ontfnapte het egter, kort hier ha', gélukkiglyk, dpör de Hertog agteloosheid zyner wagteren (Oè Sedert, Albrecht werdt ?er een beftand, voor zes jaareh, ge- TenBe- tr°&m» tusfchen Hertog Albrecht en de Frie- ftandmét zent 00 en Groningerlanders £u), waarmede ijen. de wederzydfche vyantlelykheden ophielden, 't Schynt, dat de Friezen, geduurende; dit Beftand, Hertog Albrecht niet voor Heere erkend: hebben: ook was Staveren thans de voornaamfte of eehigfte Plaats, die nog Hol- landfche bezetting itihièldt. De tegenwoordige, ftaét;der zaaken liet Hertoge Albrecht niet toe, de Friezen verder, met de wapenen, te be- dwingen. Men vindt dat dit Beftand, in 't jaar 1406,' met Hertog Albrëchts Opvolger, ver- nieüw~d werdt (W). , De "CO Joänn. a Leyois Libr, 'XXXI. Cap. 57.
(p Ubr, Emm. Rer. FnTic. Libr. XVII. p. B43.
■ (k) Egg. Beningha Hifi;:'van Oostfr. j. Bttk, Cef. CLXXVIU bh 164. ScHwARTZENBERGS Friesch Chanetb. I. Deeh J«y3*jr«. •
■ {'bk') scHivARTZENBERCS Fiicsch Chartcrb, I. Deel, il. 354,
355» 35^ 358» |
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 343
Dé zwaare kosten, jaaren agter een, ge-Al- •
maakt,om den Oorlog tegen de Friezen* metBRECHT« kragt, voort te zetten, hadden 's Lands Kasfe XX. uitgeput. 1 De Hertog was genoodzaakt ge- |les^ weest, verfcheiden' zyner heerlyke goederen G*\d-a hier te Lande te verkoopen, of te verpanden, middelen en hadt zig diep in fchulden gefteken. De Stad van Her- Kampen , die veel by den Friefchen kryg gelee- 5°s A1* den hadt, moest van hem fchadeloos gefield f^**. worden (uuu). De Hollandfche Steden en ver- _J_.lL. fcheiden' byzondere Perfoonen hadden jaarlyk- fche Renten van hem gekogt, en zig van gereed geld ontbloot, om hem te onderfteunen (j>). De Steden lieten zig- hiertoe te ligter beweegen, ©m dat Hertog Albrecht boven maate mild was, in het fchenken van wydluftige Privilegien : waar door hy de gunstder Steden won. Doch iiu vondt hy zig geheel buiten ftaat, ommeer gelds te bekomen: 't welk hem noodzaakte de Friezen in rust te Iaaten. Hier kwam nog by, [•,, ; dat de Friezen Van Oostergo en Westergo I Henrik denW-, Koning van Engeland % om-j trentdeezen tyd, verzogten, den Graa^e -van « Holland geen' onderftand te willen toezenden;, ,» alzo hy, zeiden zey eene foort van Zeeroö- „ vers, * Likedelers genaamd, in zyhe Sol- * Dat is, ,? dye hadt, die zy vyanden van God en van Oelyk- 9, alle goedeKoopluiden??-noenideh. Ookfloo- decler?* ten zy, ten zelfden tyde, een Verbond van Vrede met de Engelfcben, welken zyzelven* te vooren, op 2ee, ook merkelyke fchade hadden veroorzaakt (V). Ongetwyfeld heeft ■ V. ! - ' 'dit (ttuu) Mieris Charterb. III. Deel,-il. 718, 719. .,
O) Handv. van Hoorn hl. 84. Handv. van Kenncm. hl. 867« (w) Act. PuM. Angl. Tom. IV. P. I.'j». .*. Terg. S-gq: Bb> K1NG14A Hlft. van Oustfr. I. Boek, Cag, CCU, bU 184. Y 4
|
||||||
|
344 VADERLANDS CHE XLÏÏqzÏ?
|
|||||
|
At- ' dit Verbond veel toegebragt, om Hertog AI-
breciit. brecht te beweegen, dat hy de Friezen in rust '^00, liet;; De Kryg met den Heere- van Arkel;, diejiomtrent deezen tyd, ontftondt, verfchafte ' V yj hem ook zö veel I werk^in Holland,, dat( hy vap ; !; ; de overmeestering van Friesland moest afzien. Hy vor^'>»•'Tieft jaaren hadt Jan, Heer van Arkel, den Re- -het Ampt van Stadhouder en Rentmeester der kan'HS :Gräaflylte inkomften van Holland , bekleed , -re fan vrnj zon^er' 'n a* &en *yd, behoorlyke rekening Arkel, -zyrier. beftieringe .gedaan te hebben. Albrecht, izeer: om geld verlegen, vorderde hem hier : toe, 'omtrent deezen ;tyd, zo, fcherp, dat hy-, ^zig gehoond agtende #. voornam den Hertog jGpehlSyk« den oorlog'aan te doen (»). ^Vei- ■rtige'jaaren] geleeden <(8), bj$ggj Hertog Al - rbrecht, zynen Rentmeester over,-.Zeeland. Be- en van -oosten Scheldtißrüßyn van Herwym O.)» l^rf" ook rekening afgevorderd: en hem, tpen dit wyne. "«agÉectrieefi,^ binnenfAmfterdamjvas.tidoen.hou- iden.^ , De Rentmeester-, federt »ontfaapt, zyn- de, was geweekennaar't Slot.te: Loeyeßew, r'twelkhem, door Hertoge Albrecht, te .be- .waären gegeven/was. Doch de-Graaf vaa Oostervantvhadt hem, ook van;feier,;öaarGelr j >- derland-,, zyn Vaderland , . doêftl verhuizen*, - iterwyl hy 3t Slot overmeesterde ,^ eja drie-Zoo,- -uejl ^afï Bruftyn"ïihizyn gewfld, "kreeg(z% i>och:dë Oorlog, ,dißf, oïö dezelfde, reden, .tggeft, jden Hèëre >a&rf ArkelH onjfto^dt, ,lie,p 20;,gemakk$yky en/ss® fpoedig niet ^ifeoo v h • ïl^d bh'- v -r::-:--J ,{":) uj bsjckööv ;y,:-Atr ■»-CO JOANN. A LEYDIS Ifflf, XXXt. Cdp. Co.
"'"ÖO 2-'c BoxtioiiN op REipE£SB.,I. Deel, |/. 452. 0) Joann. A Leïtji* Xifyv XXXI. Cap. '54. ■ • ;#J[8)-In"yjdar""i397.".V/,*Y... 'ik ,\ ,ï, :,'.' ,','..
|
|||||
|
■w
|
|||||
|
, xArkelvps van eenen troffen} enfheerschzug;.At> .,?* ■
tjgen !.aafßjj^iailfe sÉft voocheem,w op eigenzwäm® gezag igelyk",- t&feäeezen ityde^ ,dnder< 'sr;Lands ^°P< Edelen, nieü.ojigebr.uiJkelykfWäS, ide waperieri Aa7t en tegen zynenaUuucen gevoerd. In'*jaar;1388'ybedryf hadt hy Henrik..yanViane beoorloogd, om het des Hee- Slot-te Apreicjei * welk Henrik) aanbeitorven^™11 was, ;en fWaar-opiOttp,; yader yan Jan van.* Ärkel» waande geregtigd, te, ±yn., Doch, dee-» 2fe;twjst was,js^por den Graave van Qostel* vanc jj bygglegdr(#). , Toen jhyi, >ün* >\ .jaais .Kfc-w 1,396, in.zyns Vadem plaats ,r Heer van Ar-' äshlhv-t lcel geworden was,: noodzaakte hy zyne;;eigen? *5ijn,tJ;J IVJoeder* hei JUMvan Arkel te, yérlaateny.<eri *^ 30U haar jook,, buiten 't Slot Plrlepontyrhhan yaderlyk erfgoed;,, in 'c Hertpgdom Bar geld* gen Q)-, gehoudenhebbenrjfzozyniet» ittr't' gewaad eener melaätfche yrpuwe,:: binnen., den* Voorburgt ib'adcr weeten te- ragten, waar ?na zf de brug-an#derr• en ■• eene:jhende; Krygsvolks; daar over.; liet^die zig van.*'t/Slot aieester. rnaak te. 0?).,:., Tegen zulk eenen; vyand,; ftönd-t - ; • -; ■• het oorloogendenHertogeiduurs;,„ ,c A >.: ;J.Arkel hadtnu plat uit i geweigerd v .rekening Arkels te doen : yoorweudende, idatr;'er.''eenigen,.n],'sf goederen Hertogen-Raad,. zaten, hem > te yyandig, om ^°^ee£d hun 't nazien, zyner Rekeningen: 1 toe te ver- verklaard trouwen.(¥}:.-waar op de HejCtOg zyrj£n«ZoQ¥ hyge- \jülejny „gelast $adt-, hem 4 door; allerlei mid^ kannen, lelpn*,- ?Q6ijreden p\ brengen» oWilJem ver- 1401. -isra :9m vässfe ,3:.■.■-■..'..;wmatl mv :: klaar---------- ()>") De Geitis Domiiior. de Arkel lil Matth/ei Anal. Tom. V.
p. ns8' ,, (clJPANN. A T,Exms Lfihr. XXXIrCap 52* •'-, ;.
!''<») D- Gcft. Döminof. de Arkel pf 22gr , Veldenaar,}., ib .
m ,r* "v ■■ Xi '-0
|
|||||
|
346 VAD ERLANDS CHE XI. Bob*,
At,- - klaarde toen,. in 't jaar 1401, Haaßrecht,
brächt. Flist, Stalwyk en andere Héeflykheden des 1401. Heeren van Arkel, in Holland gelegen, ten
^"-"behoeve der Graaflykhëid verbeurd, en ban- de hem, ten eeuwigen dage, uit Holland.
- ; Arkel zëide, hierop, eerst den Hertog, en
kort daar na Graave Willem den Oorlog aan,
by open' brieven, die hy Albrecht op 't Slot te Nieuwburg, by Alkmaar, en Willem, te Quesnoi in Henegouwen, deedt overhandi« Weder- gen- Ook begon hy de vyandelykheden ter- ?ydfche ftond. Oudewater was eene der fterkfte Grens- wkhde" vescwSen vaQ' Holland. Ook werdt zy wei Jen,6" bewaard; alzo Hertog Albrecht de Poorters, onlangs, van alle Krygstógten in Friesland, die hy zelf j of zyne Zóonën niet bywoonden, voor altoos, ontflaagen hadt, onder voorwaar- de, dat zy. de Stad trouwelyk befchermen zou- den (V)" Deeze Stad poogde Arkel te ver- rasfen; doch 't mislukte hem door de wak- kerheid der Poorteren. Sedert, bemagdgde 1402. hy't Slot te Qiesßnburg, en ftak den brand
in dien oord (ƒ).■ In 't volgende jaar, deedt
hy eenen inval in de Krimpenerwaard; van ;, waar hy met groqten buit naar Gorinchem ,.te rug keerde. De Qpgezetenen, geholpen van de Dordrechtfche en Schóonhovénfche Poorters, poogden hem dien, wederom, |te ontvoeren: doch werden, by Nieuwpoort,* ** - ~zo hevig van hem aangetast, dat zy met mer- kelyk verlies, wyken moesten. Weinige da- gen <jT> F.xtratt uit eet? Brief van Ao. 1400, hy Boxhorn ofi
Veluenaar bl. 186. Zie den Erief 'gsheel in de Handv, van Oudsw. bl. 320. '*' t (f) Joanw. A LEYDrs Uhr, XXXI. Cap, öo>
|
||||
|
XI. Boe?. H I 'S' T 0 R I E. 347
geh laater , deeden de Rotterdammers en#L"
Schiedariimers eenen voorfpdediger' togt in 't u^f^^ Land van Arkel, van waar zy, met den mees- I4°g* sten buit-, té voörèn den Holländeren ontroofd, '■'-' fehier zonder verlies, te rug kwamen. Doch
terwyl de Hollanders in 't aftrekken, én gedeel- telyk reeds, by Viane, fcheep gegaan waren% overviel Arkel hunne agterhoéde, beftaande iiit Haarlemfche én Amfterdamfche Poorters, ën fchoot 'er met donderbusjen onder, die eg- ter weinig fchade deeden.'f' De Leidenaars eh -l Béverwykers, wederom aan land geflapt zyn- <Le, hielpen de anderen zo trouw, dat de Ar- ,y fcelfchen eerlang de Wyk moesten neemen(g).
De Veldtogt dëezésjaars eindigde met het bemagtigen van Nieuwpoort,■ door den Heer«? yan Arkel, die 't fteedjè aan kooien lei (h)- * TWee jaaren hadc nu de Arkelfche Oorlog Gr_aaf
geduurd, in welken ^:'t krygsgeluk Heere wj'Ien> : Jan meer dan den Hollanderen gediend hadc. nieuwe« poch iri 't jaar 1403,! ftelde Graaf Willem tairyk " zig aan 't hoofd van een Legér, uit Holland, Leger. ^Zeeland, friesland en Henegouwen byeen I*°^' Verzameld: én verfterkt met Utréchtfche, En; gelfche en Kleeffche hulpbenden. Hertog Albrecht hadt, om dit Léger byeen te kry- geh, op nieuws, geld van de HoJlandfcfre Ste- den moéten' opneemen (9). De Engelfchen hielpen hem, uit kragte der voorjgè Verbind- tóiisfen/ 'Adolf, Hertog van Kleeve, kon )::;■■ -'■■■■ ■ pje£-
Któ'De Vermeerderde Beka M. 318, •. ,r
- CffiJoANN'. A' Leyöis Lier. XXXI. Cap. ft,
(9} Rotterdam leende hem vyftienhónderd gouderj
tchildeh Dofdrechtfche munt, tegen' eene Rente van
Isnhónderd en vyftig Schilden, jaarlyks. liandv. van Hstterd, agter J,ois Cbronyk, bl. 2§l. ,, , • 'fe ' H:\ ' \ ■ . '« v- i » T; i. - ■ >■-■
|
||||
|
348 VADERLANDSCHE XI. Boek
At- ;JA niet-njifeatentHerwge AlbfêjEht, die,, omtrent
brechtw detïjaare 1391, met Marg%reet,,zyne Dogter;
W^ gehuwd.was.(O.j.byftand toepte, fchikken. Doch
|
||||||||
|
s-
|
||||||||
|
de Ütrechi^chen in deezeUi Iiryg in.te wik^ér
Jen j liadi;, meer werks gekost.»,,Daar. lagy,wej
.eeni oude wrokjiusfchen den, Bisfcjhop en t|ee?
re,Jan; ,doch ..de^yriei^fchapjtußfchen hem
en de ..Hojlahders kon ook niet groot zjjn^
federt dat hy:x:i$-- 't'jaar i:3P5<?: het Verboncl
met.de Frieten .gemaaktttKadt,,,:van welk'W^j
bov^en gewaagd hebben ?, waarom het hem .niet
geraaden^fcheen*, den, Heere,vyan. Arkel r, ten
behoeve 'der llollanderen, «den oorlog aan "tg
Verbond doen. , .Hertog Albrecht en', Graaf Willem^
tog lu dit bevroedende, vervoegden.21g ook niet aan
brecht en de» ßisfchop ;.niaar aan de.Stad Utrecht, om^
Graaf met dezelve., een Verbond van onderlinge
Willem. ( huipe, in,:?t:byzonder tegen,,den Heere >yan
Stad U-; ^1*^' SwlSfii'^Ptó ?y „b#P,$eß, z9 merkelyke
«echt. '. yoordeelen uit rI|at de Stad zig heweegen liet.
jnZomermaapddes,jaars 1,49.21, werdt'er,, by m%
j engoeddunkefi van V Hertogen Mßßde en de. Stèr^
.-4,, ^«^eene.overieenlcomstgetroffen}tusifchenHjer,-
- tog} Albrecht én-Graave Willem t,ter: eener., ,èïi
Burgemeesters,,■ Scepenen-en gffnieen Raed-de^
Stadmh:Utrecht.,terpndererzydQ:,op 4en toaji
genden voet *i.,spe .Burgers van Utrecht zqü»
„,den Jßkfn,1 Heer&te-Arkël-f-breipen,beopr*
„ loogen>yop,-hunsfelf^gewinne e,ndp\verliep,
„ volgens, het goedvinden van,- agt manrienA
„ yyf Hollandfchen, naamlyk, de Heeren van
„ Viane, van Montfoorc * van Wasfenaar,ysji
», de Lek en Fitipsvan den'DorpenendrieÜ-
y, tfechtfcheh, te weeteri, Gerrit Vf enken x
ïSAÏ!»! - Af« ; KlÊ
(f) Joann. A tSYBis Lil/r. XXXI. Cap; 35% ;- - 'jV;v:,
|
||||||||
|
QPVM
|
|||||
|
XI: Öoêk. Ü ï S 'T O RÏE.; 349 .
»Gysbrecht over de Vegt, en Wouter Graau- Ai> -sh
^■'waar'i: De buit en gevangenen, die men, brecht. rt°|ft' 't gemeen j bekwam, zouden, volgens de é I4°3' , ll'^üitfpraak van zes iöannën, drie van weder-"" j; zyde, die, oneens zyndè, den Heeré van Via- ;,-ne, tot Overman y zouden hèbbén, verdeeld „ worden, a.- De Vestingen Hageße'iri,-Ever- tf-flein óf 'Leerdam', Héere Jan afgèwönhea „ wordende, zouden terilond gèflegt; doch y,' de Heerlykheid des"'Lands•van der Leedeen „• 'van Haaßrecht dè'n Geftigté van Utrecht af- § 'geftaan worden, indien de Eisfchop, met „ -zeven Stolen (&), plegtiglyk verklaarde, van ä'-oüds^ régt op dit Land gehad te hebben, $y; voorbehoudende Hertoge Albrecht egter &*-den Lyftogt, voor zyne Gemaalinne Mar- „ gareet van Kleeve, aan den Lande van 5; 'Haaflrechc. Doch de Stad en het Slot te j,' ;Gorinchem en hét Land van Arkel behieldt ;| Hertog Albrecht voor zig. 3.Zo 'er niets 5^'gewonnen, én dè Veldtogr, zonder Vrede „ of Zoen te maaken, geëindigd werdt, zou ;, meny op gerneene kosten, eene * fterkte *ßamei j," opwerpen in 't Stigt, nevens Everftein, om •££Jbeide de Landen te befchermen. 4. De ge- ,,, fchillen, die, in gevolg van tyd, tusfchen ;, Holland en 't Stigt, mogten ontdaan, zou- „ den niet door de wapenen beilegt; maar „ door goede mannen, of te Dordrecht, of v\ te Utrecht,moeten afgedaan worden. Doch 6-.ZOHolland den.Bisfchop eerst aanviel, zóü j, het der Stad vryftaan, hem te helpen , ,, mids, veertien dagen te vooren, aan Her- fi, tpge Albrecht of Graave Willem, kennis » gee-
QO Zk} hier voor, tl, imj , |
|||||
|
S5ö VAD ER LAND SC HE XI. Bom
„ geevende (T). 5. Hertpg Albrechc en Graaf
„ Willem beloofden, van hunnen kant, dat „ de Burgers van Utrecht, voortaan, door „ Holland, op hunne oude tollen, zouden „ können vaaren, en tusfchen deNoodeenBo- „ degraaven (tn), van alle bekommering aan „ lyf en goed vry zyn. Ook zouden hunne „ goederen in Holland niet hooger dan die „ der Hollanderen zelven mogen gefchat wor- ,i den. Eindelyk ftondt Albrecht af van het „ voordeel, dat hem, by de uitfpraak van E- „ duard, Hertog van Gelder1, en by den Zoen „ van Gildenburg, in den jaare 1375, was „ toegeftaan (n)." Deeze voordeelen werden den Ucrechtfchen gegund, by eenen byzonde- ren Brief, gegeven, in den Haage, op den vierentwintigften van Zomermaand des jaars 1402, en, tot meerder zekerheid, bi bevelin- gen ende om bede wille (1) van Hertoge Al- brecht, door Burgemeesters, Schepens en Raa- den der Steden Dordrecht, Haarlem, Delft, Lei- den, Middelburg en Zierikzee, bezegeld (>). Utrecht, dus in 't belang der Hollanderen overgehaald, voegde zyne manfchap by het tal-
(!) Zie de wedefzydfche Brieven in Mattrsi Analeft. Tom,
V. p. 402, 576, 580, 582, 583. Verg. met K. Buiuian Utr. Jaarb. I. Deel, IL 5, 8, 11 > 14. im) Zie II. Deel, H. 246. Aant. (2)
Qi) Zie hier voor, il. 306", 307.
(_o) /tpud Mattkueum Anal. Tom. V. f. 578.
(1) De Graaven begonden zig, oratrent'deezen tyd,
van deeze fpreekwyze te bedienen, als zy de Steden beweegen wilden, om eenig Verdrag, nevens hen, te zegelen. Somtyds lieten ze 'er zelfs 't woord bevelinge af, en gefchiedden de bezegelingen alleen ont 's Graa- ven bede wille. Vide Matthjsum' de Jure Qladii Cap» XIV P. 238. |
||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 35»
talryk Leger der Landzaaten en Bondge-ÄL-
nooten. En met zulk eene aanzienlyke magt, »mcot. trok Graaf Willem naar 't Land van Arkel. H°3- Heer Jan, de bui ziende opkomen, hadt zig verbonden met een groot getal Duitfche en Gelderfche Edelen,onder anderen ook met den Abt van Marienwaard, wien hy zyne Heerlykheid van Arkel opdroeg, om ze we- derom ter leen van hem te ontvangen Q>). De andere Edelen hadt hy, door andere redenen, bewoogen, om hem by te liaan: en toen, 't platte Land ten besten geevende, hadt hy zig, met dezelven, geworpen binnen Gorin- chem,voor welke Stad Graaf Willem, op den Gorin* negenentwintigften van Zomermaand des jaars chem be- 1403, 't beleg floeg. Zyne groote magt ftel- leSertä« de hem in ftaat, om de Stad, van alle kan- ten, te omfingelen, en dag aan dag, fterk, met fteenen uit grof gefchut, te befchieten. De belegerden bleeven hem niet fchuldig. Hun- ne Boogfchutters deeden menigen aanvaller fneuvelen. Ook deederi zy meer dan eenen gelukkigen uitval. Eens verrasten zy de Zeeu- wen, en floegen hun omtrent honderd man af, onder welken verfcheiden' Edelen waren. Op eenen anderen tyd, vielen zy in de Le- gerplaats der Kleevenaaren en Henegouwe- ren, by welke gelegenheid, Walraven van Brederode omkwam. Twaalf, of, volgens an- deren^), twee-entwintig weeken lang, hadt het beleg geduurd, wanneer Graaf Willem en Arkel beide naar 't einde begonden te verlan- gen, OO De Gel. Dominor. de Aftel f> fl|@.
(g) VElBEMAAa U. 99,
|
||||
|
55* VADERLANDSGHE XL BoiäK
Al- "gen. iJäri,!verko.GrehiBKfchrip van;;Lüik,!pm"«
brecht. trenc deezeh: .eye?::in n'r; Leger: gekomen,. \b&n I4°3- werkte een Verdrag, volgens welk i, 'Heer Vrede, n Jan■> 'Hertoge;Aibrechteri; Graäve Willemi, door Jan „op dé knieën, om vergiffenis verzoeken verkoo■ „ moest,r^en.gedoogen, ;dätM iHertögèn Ven-» Sop"" ": del' een' ëeheelen daS>' °P"C slot te Arkel
vanLuik, „ ftondt."o Ligt viel het volbrerigen deezer' bewerkt, voorwaarde den Heere van Arkel (V), 'die*» mogely k,. meer gedaan 'zou hebben% mids men hem het doen van Rekening niet verg- de, 't welk men niet vindt gefchied te zyiu 'f.Schynt, dat Hertog Albrecht, geen vopr- „-,:T, ndeel uit deezen ihlandfchen Oorlog te gemoét- '•th ' .ziende, verlangd heeft, om 'et mét eere van ontflaagen te zyn. Ondertusfehen, verliepen 'er maar weinige jaaren, of de Vrede werdc> gebroken,, en de vyandelykheden, met meer hevigheid dan te vooren, begonnen. firr. XXI. Doch Hertog" Albrecht beleefde dit niet.:.
Hertog Na dat hy 't Land, eenen tyd van zesenveer^; Albrecht ^ jaaren, eerst als Ruwaard,toen als Graaf,;; er c' beregt hadt * pverleedt hy, in den tHaage (V),: op den twaalfden van Wintermaand des jaars M-°4« ï.404 (?); inf den "ouderdom van omtrent zq- venenzestig jaareni •'• -••"- ■: • . -; > Zyne - By zyne èerfte Vrouw, Margarëetv Dog-'
Vrouwenter van .Lödewyk, Hertog van'Brieg in ..Si-; €nKinde'lefie, heeft hy drie Zoönen nagelaaten, Wifc lèm, die hem'opvolgde in de Regéering dee-/ zer Landen, Albrecht', wieh hy eenjgen: zy-; ■--'•:. . L :. ï*9 ■' '<;-..'. o r'. tÖÉÊfe, (f) Toann- A Leydis Ltbr, XXXI. Cap. 62. De Geft. Do-
min. de Arkel p. 230. , ..,,,. ,» O) Joann. A Leydis Mbr.< XXXI. Cap- 64. £Ó Onder een Priyil. van Haarl. by SeaEVEt. lï'.Wifii' '■-*) |
||||
|
•XL ÖofiK. HISTORIE. 353
;ner Dui-tfche Staaten naliet, en Jan, den ver- At.«
Icoórèn Bisfchop van Luik. Nog hadt zy hem BREai,p' Vier Dogters gebaard; Katharina, die met, ^40*'^ twee Hertogen van Gelder, Margareet, I dié met Jan, Hertog van Bourgondie, gehuwd was geweest: en twee Joaftnas, :van welken, de eene, ook I4a genoemdvAibrecht, Hertog van Oostenryk, de andere den Koning van Bobeeme, tot eenen man hadt («).By Mar- gareet vän Kleeve, zyne tweede .Vrouw,: die hem overleefde, hadt hy geene Kinderen. Men wil, dat hy haar, in 't jaar 1394, eea treflyk Huis, by Haarlem,:heeft doen. füg- ten (>), welk, naar haar, 't Huis4e-Kleef geheeten, en alwaar -zy zig» na zynen doodt, doorgaans, opgehouden zou hebben. Voorts^ liet Hertog Albrecht nog verfcheiden':!natuup>- lyke Zoonen na, onder anderen, Willem., die de eerfte Heer van Schagen geweest is, en de Zype, voor de eerfte reize, bedykt, en .tot land gemaakt heeft («»). -■' r: j ;:- , ïasd De Godsvrugt, befcheidenheid\en regtvaar- Aa« van
digheid van Hertoge Albrechc wordt, in'fom- ?,trtoghe raige fchriften, hoog geroemd. Doch als men rec u op zyne bedryven agt geeft, fchynt hy groot gebrek aan kloekmoedigheid gehad te hebben. Naauwlyks een' Veldtogt van gewigt heeft hy, geduurende zyne lange Regeeringe,-by- gewoond. 't Beleg van Delft en van eenige Sloten zyn zyne voornaamfte Krygsbedryven geweest. Den Oorlog tegen de Friezen zou . -.- 3] : - ■ ■ ! . « m „hy, ' (.w).Magn. Gliroi». Belg. f. $ii. • ■• •• . ■
f y) SoRivERius Graaven, il. 387.
• (w) JoANM. A (Leyow liir. XXXI. Cttp, 64. liir. XXXlfr ßap. aa. ■ ;' r _ ■ ' . |
|||||
|
IH, Deel. %
|
|||||
|
35* VADERLANDSCHE XI.Böek«;
|
|||||
|
Al- hy* naar 't fchynt, niet ondernomen hebben*
«recht. zo zjg de Graaf van Qostervant niet aan % M°4' hoofd van 't Leger had willen ftellen. Zyne lafhartigheid bleek ook in de groote toegee- Jyendheid, die hy, omtrenf'zulken gebruikte» twelken in aanzien uitftaken. Otto van Arkel ;durfdé hem,, met eenen ftoet van gewapen- :den by; zig, vergiffenis van eenen manflag verzoeken., vof liever afdwingen , en werde jióg. beleefdelyk bejegend. > Jan, Zoon van .Otto , kon *ien jaareii Rentmeester zyn, zon- der rekening te doen, in eenen tyd, dat 's L-ands Geldmiddelen ten fchraalftèn omkwa- tmën; jen toen men 't hem vergde, verklaarde jby: Albrecht den Oorlog. Hy wist, naamlyk, .wien,„hy .voorhadt. In dén aanvang zyner Re- geeringë, zögt de Hertog de Steden naar zy- ne hand te zetten,. doch zy wisten zig Van de verlegenheid om geld, in welke hy zig, dik- .wils-, bevondt, zo wel te bedienen, dat hy haar voorregt op voorregt toeftondt. Ook pas- r 11 ten zyi gelykwy gezien hebben, zo weinig \ * op zyne bevelen, dat zy den-Gentènaaren, te- gen zyn uitdrukkelyk verbod, van mondbehoef- tenvoorzien durfden. De We- Men mag deeze zyne lafhertigheid aanmer- HeTto^e1 ^en a*s eene der voornaamfte ödrzaaken, waar- Aibrecht ona hy, ftervende, zo zwaare fchulden naliet, ftoot zy- dat zyne Weduwe, Vrouw MargaréetvanKlee- pen boe- ye ? Zynen boedel, openlyk, naar 's Lands wyze, den voet. met den voet ftiec' 'C Lust ons de P^S^ë^'
deni, met welken dit gefchiedde, met de ei- gen taaie en woorden eens Schryvers", die deezen tyd beleefd heeft, hier by te voegen. „ Vrouw Margariete van Cleve, Hertogh |
|||||
|
XL Bol». H I S T O R I E.
|
||||||||||
|
355
|
||||||||||
|
„ Aelbrechts leste wyf ,, faliger gedachten, (a) a^
„ vytede die erfelike goeden van HoUant al- brecht. dus: dair was die Bailiu ende die mannen, |
||||||||||
|
„ ende men maeckte dair Vierfchair. Als die
„ ghemaect was, koes die Vrou een voecht,
„ ende die * gheerde vonnes: of die vrou hem tfogeèAi1
„ alfo aldair ghecoren hadtieteenenvoecht, dat de.
„ hy hair verantwoirden mocht, ende recht
j, voir hair fpreken? 't Vonnes wysde, ja,
)ï tot dier Vierfchair. Daer na vraechde die
i, Rechter, of dair yemant yet lette? Der
„Vrouwen Voecht iprak/<z, ende feide, dat
„ dair pont myn Fr ouwe van HoUant &c. mit
„ haren ghecoren veechde ende gheerde aldair f t afte
„ te vyten naden Rechte van Kynlant, alfulcr^ aan'
„ kê erfelicke goeden, als Hertoech Aelbrecht
„ zaliger ghedaclen, ghelaten had in finenies*
„ ten live, j fonder dairfyaenverlyftochtwair, 4 ui?Se'
4, .ä^ö »^a^e als fy wist, hoe fy dat doenfoude nüm>u
„ »wV recht? Die Rechter vermaende 's Vonnes.
i, 't Vonnes weisde, dat fy aldair flaen foude,
„ *'« gheleenden cleederen,. die hair niet en
„ beflonden, % ende Moet van alte haven, §ƒ»''•,'
4, die van Hertogh Aelbrecht ghecomen wair, l'
b, ende gain voir die hare wt, ende fy,foude
,j hebben een halm in die hant, ende /bade, dat t
if wech werpen, ende vyten, ende vertyen hair'
„ aldair, mit har es ghecoren Voechts hant, ""''
,„ alle goeden, die Hert oech Aelbrecht in finen
„ lesten live liet, fonder dair fy an verlyfiocht-
i,, war', ende alles, infchult ende wtfchult. ;Sö -
„ dede die Vrouwe. Dair t'enden geerde hair
„ Voechte een Vonnes, of hy, als een Voecht
' \ \ ' ' ' ; vvan
?ï)Upen, of volgens Kiuaan, npg«tn of mgmt betekent affiaan, . Z a
|
||||||||||
|
356 VAD ERLANDS CHE -XI. Bok;
At- „ van der Vrouwenzak goeden gevyt had ah
brecht. j5 recht was. 't Vonnis wysde, ja. Want *4°4- „ dat Lichaam van den Edelen Prins was f. * op de » gebairc, ende gebrocbt voir der doren van baarege- „ der Zalen, ende fy trat voert wter Zalen, zef- „ ende dede fo voirs is (#). • Eene Hertoglyke Weduwe, openlyk, even
als de gemeene Landzaaten plagten, haars o- verleeden Egtgenoots boedel te zien verfloo- ten, en in geleend gewaad, onder 't wegwer-? pen van een' halm, voor de Lykbaare te zien uitgaan, was, gewislyk, ook van ouds, iets zeldzaams. Ondertusfchen, is 't opmerklyk, dat 'er, in ditzelfde jaar, iets diergeïyks ge* fchiedde, door de Hertoginne, Weduwe van Filips van Bourgondiè, Schoonvader des Graa- ven van Oostervant, die, insgelyks, haars Mans boedel verftootende, haar' gordel af* deedt, en, nevens haar beurs en fleutels, op de doodkist lei (j). Zulke voorbeelden bewy- zen v dat onze Vorften aan 's Lands Wetten en Gewoonten onderworpen waren. XXII./ Vis, eenige jaarengeleedenrhier te Lande, °nder"fopenlyk betwist, of het Geregtsh&f, in den fe°re tgn Haage, tegenwoordig reeds opgeregt was, dee'zen of eerst, eenige jaaren laater, onder de Regee- iyde,een ring van den Huize van Bourgondie, wierdt Geregts- 0pgeregt, Doch die de egte overblyffels van den Haa-Hertog Albrëchts Regeeringe, met opmer- ge ge- king, heeft onderzogt zal naauwlyks twyfe- weesuy-ien bonnen, of daar is, ten zynen tyde, een Raad. in wezen geweest, die, veeltyds of •v.\ .■■...', ■ door- (.x~) Politike Regeer, enz. van den Biiel, VI. jio.
CjO Monstrelet Vol. S. C/i. XVII1. ƒ. 17. y0yeg <eusfi Pasquier Rechsrch. -de lä France, Liyr. X. p. 37Ö. |
||||||
|
XL Boek. H I S TOR I E. 357
doorgaans, vaste zitting anr den Haage hadtAt.-
(z): 'c zy men' dezelven eenen Raad der Graaf- brecht. lyke 'Domeinen, of een" geheimen Raad des Graaven, .of; nog anders verkieze "te noemen. De T/iefaurierof Rentmeester des Graaven was j\ Y hoöfd :van déezen Raad4^) ,«en de gefchillen, tusfchen;deiEdelen of Steden onderling, en zulken, die de Graafiyke; goederen betroffenr werden 'er door afgedaan (£). Sedert dat Kei- zer Lodewyk beflootenMhadt, Henegouwen met\ Holland, Zeeland en Friesland te veree- nigen (c); of liever, federe dat deeze Lan- den, na 't affterven van Vrouwe Margareet, allen aan Willem-den V, .en na hem aan Hert toge Albrecht gekomen waren, is 'er maar één Raad over dezelven geweest, die, in fchriften van deezen tyd, doorgaans de Raad van Hol- land (V); doch fomtyds de Raadjlw drie Lan- den van Henegouwen, van Holland, van Zee- land en van Friesland (V), en fomtyds de Hooge Raad[v'atti Henegouwen-,, van Holland en van Zeeland(f) genoemd wordt (3). In fommige ■ >■!! ..;. iéüa'i • ■ fattt ,..'•■ oude • fjtVHan'dvk■■van Kcnnemefï.\tlï>t6t 27. > Van Leeuwen
Roomfch Holl. Regt, Deel W. Doek XXXV. il. 463. (aj Handv. van Ao.1424- hy Scrévei.. Haarl. il. 256.
fï) Handv. van Kennemerl. £/. 25. Handv. by Balen Dor&
il. 498- -:»
1 '*■(> ) Zie boven, il. 268.
(rf) Brief van 1370 by Burman Utr. Jaarb. I. Deel, hl. 2$.
re.) Handv. van Ao. 1380. ty Boxhorn op Veldenaar y, 11.185- ' \ ;„. - i' ..■■.■■■: ' , ,
£f~) Handv. van Ao.' 1379. h Balen Dord. tl'.. 485.
(3 ) Van deeze vereeniging van Henegouwen , Hol-
land en Zeeland , onder éönên Raad , fchynt de Heef €. P.- Hovnck van PAPENBit£enT geene kennis gej- had te hebben , anders , zou hy niet wel hebben kon- jien zeggen „ dat Henegouwen nimmer * onder de .1• ■; „ Raa-
2 3
|
||||
|
358 VADER LANDS CHE XL-Bom.'
£f oude ftukken,vindt men eeni ge Raaden by naame
brecht, opgeteld, en onder dezelven Henegouwers , *4°4- Hollanders en Zeeuwen (g). Doch in of t*""""f* omtrent het jaar 1428, werdt 'er een byzon? dere Raad voor Henegouwen gefield (Ä). Ook werdt, ten dien. tydey de Raad van Holland, door Hertoge Filips, t' eenemaal vernieuwd en veranderd: en fchynt dezelve, toen ook, voor 't eerst, magf gekreegen te hebben, om géfchillen, die, by: beroep*van mindere Regt- banken, voor denzelveri gebragt werden, af te doen (2*): waarvan men, te vooren, on- zes weetens, nergens blyk 'vindt.' Men mag dan agten, dat 'er, onder het Huis van Beie- ren, of veelligtwel vroeger, eenGeregtshof, hier te Lande, geweest is, welk gewoonlyk, in den Haage zat; doch" dat hetzelve, onder het Huis van Bourgöiïdie, geheel veranderd en vernieuwd geworden is,; en vaste zitting |n den Haage gekreegen heeft. - Eer wy van de- Regeeringe van Hertoge
Albrecht afftappen, 'moeten -wy nog'een wei' nig ftilftaan op het aanzien, waartoe de Hol- landfche Steden thans gefteegen waren f en op de Verandering in de Régeering derzelveri, in of omtrent deezen tyd^ voorgevallen* '' I .,, ...-.• > In
1 C^5 Handv. van Amft. U. 9. van Alkm. bl. 17. van Hoor«
l/il. '84. van Kennemerl. bl. 29. by Matthäus de- Jure Gl^dii *. 245. ly Balen Dórdr.'.bl. 48^, 511,'5'3»"' ' C^5 Groot Plakaatb. m. Deel, bl. 15. , • ,.. > , . (Q Grqot Plakaatb. UI. Deel, bl. 643. .,.!",.' j, Raaden van Holland behoort heeft:" quibus Man-
monia apributa fuit nunquam. Vide ■ ejus Dißert^ dz Conplit Provinc, Hollandia Éreft. in Anale®. Bel^ % om. II. p. I. p. 7, |
||||
|
XL-Bou. HIS TO RIB,;/V 35g
■ In den aanvang des agtften;Boeks, hebbeo Al- __,*,
wy gezien, dat de Edelen deezes Lands, tot BR%cn^s in de dertiende eeuwè toe, bet voornaam bé-. *4Q4' wind der *Regeeringe>; onder of i nevens den Äanwäs Graave , gehad hebben. Zy werden , over van de zaaken van Vrede en Oorlog, alleen geken& ^jf^6* De Verbonden werden ,> door hen, niet door omirent de Steden ^' bezegeld '(£). .< Doch naarr;maatè de tyden dat de Steden, door den koophandel, inmagtvan Her- en rykdom.,: toenamen, .begónden zy ook meer, j^V^' m zaaken van Regeeringe, gekend te worden. Eduard del, Koning van Engeland, nog voor het einde der dertiende eeuwe, met Graave Floris den V, over een dubbel Huwelyk, in onderhandeling getreeden zynde, vorderde.^ hierom,, dat het Verdrag,' nïèt flegts door de Edelen; maar ook door de Gemeente der goede fl Steden bekrägtigd zou worden (/). Floris zelf, met de Edelen overhoop leggende^ begunftig- de de StederI (wi), op dat zy hem, tegen de Edelen, befchermen* zouden. ■■ Toen -nader- hand veele Edelen, als handdaadig aan den moord van Graave Floris, gedood of verjaagd waren, reeë het gezag der Steden zo zeeQ dat Jan van Avennes, met haar alleen, een Verbond floot, om 't Land in rustte houden ï (#). Ook werden de Gemagtigden der Stë- i
den, van deezen tyd af, of al vroeger, ter
algemeene Dagvaarten befchreeven (o), en» 20 wel als de Edelen, in uitheemfcheGezante -i.: j Ichap- f*)t£ Boih, hl. 258.'
|
||||||||||
|
i
|
||||||||||
|
) IX. Boek, bl. 24, 33. • -
t) IX. Boek, bl. 47. •• '
|
||||||||||
|
C»3 IX. Boek, bl. 130.
C<0 X. Boekr bl. 172, 181. XI. Bosk, bl. 503. t«) |
||||||||||
|
z*
|
||||||||||
|
||f VADERLANJOSCHE XL BoiK
Al- : fetóappen gebruikt:(#>cVerfcheiden.'êewisr-
BRECHT. tige Verbonden,zelfs. zyn = alleen door :de Ste* i I4°4' den bezegeld (y)..En Vrouw Margareer.be* loofde, in 't jaar 1346, geenen;,Oorlog te zuilen aanvangen, dan.toet goedvinden van ,_;;•. de Steden Qr). Dë Hoekfchè en Kabeljaauw- fche oneenigheden deeden het aanzietf der ;. ; Steden- ook; ryzen. Willem de-V. zou tiéi zonder behulp der Steden, »iet:van de Re* geeringe hebben können verzekeren;,alzo 't fcfaynt., dat de meeste Edelen de Hoekfchè zyde hielden, die, door 't vernielen, hunner Sloten, tot armoede gebragt, hun verlooren gezag den Steden overlieten. Hertog Al- .brecht, -Ruwaard wordende, beloofde, by den ïaaddër goede Steden en der zülken,. welkeii hy en.de Steden aanftellen zouden, te zullen regeeren (V). En Eduard de III, Koning van Engeland, begeerde, over 't Regt zyner Gemaalinne, Filippa, op deeze Landen, niet -met hem in onderhandeling te treeden, dan na dat hy zig, van eene Volmagt der Steden hiertoe, voorzien hadt (7). Al het welke het groot gezag der Steden, ten deezea tyde, duidelyk toont.. • , Hoofd of Y Blykt ondértusfchen niet donkerlvk, dat
S Dordrecht, Haarlem, Delft en Leideö, die, in egte Hukken van deezen tyd («), den naam van Hoef^fleden draagen , het meeste bewind, in zaakeÄ van Regeeringe, gehad hebben*. . . __ _ , ,, Gou« fp) IX. Boek, U 9%, 95. X. Koek, W. 188.
Cl} X. Boek, bh 103. XI. Beek, bl. tig. . ,
(O XI. Bock, bh a69. w .
(SJ XI. Boei, bh 204.
ff5 At'èa Pabl. Angl: Tim. III. P. II. p, iIO,
(u) Handv. van Ao. 1418 by Bai.en, Uord. bh 522^
|
||||
|
Xh, Boek. -HISTO m I E; 361
Gouda, met het overlyden van zynen laatftenAr.- . ?
Héér, .Guy.van Blois, in den jaare 1398 , aan BM$ffi«. de, Graaflykheid van .Holland .gekomen zynde ^04' | (f), is, zo wel. als Amfterdain, federt, ook Gouda onder de Hoofd- of groote. Steden, gerekend: komt aan en deeze zes hebben, onder de Graaven .uit de' detiGraa- Huizen van Bourgöndie en Oostenryk, gte^J^g. woonlyk de Dagvaarten bygewoond, en ne- vens de Edelen 's Lands Staaten vertoond (w^t, ;. In de Regeeringe der Hollandfche Steden,, Verandè- fchynt, omtrent, den tyd van Hertoge Al ™ginde brecht, ook-eenige verandering voorgevallen rin°ge^p te zyn, die onze opmerking verdient. Van Steden. ouds heeft, zo ver men nagaan kan, het bur-j gerlyk beftier der Hollandfche Steden geftaan aan de Graa^yk% Bgljuwen^eii Schouten, be^ nevens de Schepenen (cc), of aan de Heeren dier Steden, welke byzondere Heerlykheden waren, gelyk Gouda, Schoonhoven, Gorin- chem ; en anderen; terwyl de Règtzaaken , door Schout en Schepenen, werden afgedaan (jy). Ookr blykt, dat de Schepenen ter ge* meene Dagvaarten, gezonden . werden (■%). Doch In en omtrent de tyden van Hertoge Al- Innung brecht, vindt men, in oude ftukken,gewaagd™^tf" van Burgemeesteren, die rt..burgerlyk belli er, teren', öi der Steden hadden, en vmRaadßn en Froed-AioWsgi- fchappen, die over gewigtige zaaken, het Land en van of de- Stad betreffende, raadflaagden, en uit ^pd" ■ " .' ;- wel- Cv) Joann. A Leybis Libr. XXXI. Cap. 55. ;
(w) Handv. van Amft bl. 73.
'(.t) Handv." by Screvel. Haarl. */. 253. Handv. van AmtU'
tl, 197. N. I. Brief van Ao. 1315 by Orlers Leyden bl. 32. (yy Pitle'Pa&um Pacis Uiter Phil/pp. Flandr, &"l'lorcnt ïloll.
Comit. ia TlieC Anteil. Marten. & Durand Tom. I. c. lo.l«. (,Z) E,\lr. uit 0«lc Olitv. Keken, by Uaubn Dordl'. Si. 73*1.
|
|||||
|
z$
|
|||||
|
$Ö% VADERLANDSCHE XL Boe*:
Al- welken, in foramige Steden (ä}, de jaarlyk«*
brecht, fche Wethouderfchap gekooren werdt. Van „ I4°4< Burgemeesters zal men, vertrouw ik , voor j^ den jaare 1340, in Holland, geene duidely- * ke melding vinden, ten ware, misfchien, te Dordrecht (F). Doch een weinig laater, ont-> .moet men ze duidelyk, aldaar (V), te Leiden (rf), en elders: ook' te Delft\ en te Rot- terdam, onder den naam van Raadsmannen of Raadsluiden (e): te Amfterdam, onder dien van Beraaders en Raadsluiden Qf). Doch té tsI";■-■,Haarlem, fchynen ze, eerst in 't jaar 1403^ aangefteld te zyn, met den naam van Raaden (g): hoewel men, meer daneene halve eeuw vroeger, van Wethouders aldaar gewaagd vindt, die Magistri, of Magistri Civium, dat is, Burgemeesters genoemd worden (£). Doch op de naauwkeurigheid van het ftuk, waarin deeze naam voorkomt, is weinig ftaat té maaken. De Burgemeesters, als van jonger j ïnftelling dan de Schepenen, werden, in 't eerst, gemeenlykj in rang na hen genoemd (7); doch. met het toeneemen van het aanzien der Steden, over welker gemeentelyke geld- ..! middelen, zy 't bewind hadden, is hun Ampt * / ook wel haast uitneemender geworden dan dat dër Schepenen, die door of van wege den ■ ••••-' f;y mi thé ■■]''' i:9*i.'i ■•■■.■•; »< 'v Graa- ,.,,„...,-:.> '<>) Hnndv.'van Ao. *40i. hy Screvel. Haarl. hl. 246. 1
'fß>ä Zie Balen, hl. 269. en hier voor IX. Boek, hl. 94, \c) By Balen. hl. 239. t<0 By Oribrs, hl. '32. («) By de Riemer 'sGraavenli. II. Deel, hl. 91. Handv.
Xian Rott. agter Lois ChrOn. M. 266. (ƒ) Regeer. Lyst op de Jaaren 1343, 1357> »389 enz. Cg~) Handv. hy Screvel. Haarl. hl. 236. (AJ X. Boek, hl. 245. CO Handv. van Araft. hl. 3. De Riemer 's Graavenh. -fl,
peel, U. 91. Privileg van den Briel hl. 52. |
||||
|
XI. Boek. Il I S T O R I E. 363.
Graave, aangefteld werden, en nu, op zigAtirW
zelven, geen burgerlyfc bewind meer, noch brecht. beftier van ;geidmiddelen hadden. De Vroede i4°4-. fchappen, wanneer, men 'er een bepaald ge- " ' ss^ tal van Raaden door yerftaat, zyn van geen vroeger inftelling dan de Burgemeesters, Te Dordrecht, vindt men 'er de eerfte melding yan, op het jaar 1345 (£).. Te Haarlem, wer- den zy, gelyk de Burgemeesters, eerst in 't jaar 1403, ingefteld: In fommige andere, Stedea wat vroeger: in de meesten laater: en dan nog,, fomtyds, flegts voor agt of tien jaaren , of tot wederopzeggens toe (7). Doch van Amfterdam leest men , in eenen Brief van denjaare 144p, dat 'er, van ouds en over langhen, een zeker getal van Raaden óf Vroedfchappen geweest was Qm^.De Froed* fchap, Wysheid^ïRykdom, van welken men, in vroeger tyden, gewag vindt gemaakt, was geen bepaald, maar een onbepaald getal: van Perfoonen, by gewigtige gelegenheden, uil- de aanzienlykften. der Gemeente, byeen ge- roepen, om derzelver Raad in te neemen (n): en op dit onbepaald getal van Perfoonen, kan ; men, ten besten genomen, alleen pasfen 'o gene, in de bekende Vertooning r&n het Regt, .' ^.' der-Ridderfcha^Edelenen Steden, in den jaare .> 1587 , uitgegeven, gezeid wordt „ dat de Col- -:
>*. kgien \y&nRaden ofte Froetfchappeii]fo oudt „ fyn als de Steden; ofte immers dat geen me- v~* ul„_ „ morie en is van haere beginfelen." Uit het ge>
(i.) By Balen, hl. 345.
» £/) Zie de Handvesten der Steden. \tn) Hnndv. van Amft. hl. 25.
(k) Hahdv. van Amfl. U. 25,30. van Allem, hl. 24- vaa
Hop'.n bl. 7o. van Monuiktiui. bl. 17. van MadeijM. hl: tój 14- v»n Rotterdam r.gt'c? 'L(as Chron. b(. z6$, |
||||
|
Xï.'BoE&
|
||||||||
|
36*4 VADERLANDSCHE
|
||||||||
|
WrtLEM gezeide, blykt klaar genoeg, dät de vaste
Y* Kollegien van Vroedfchappen, eerst in de » 4' veertiende en vyftiendé eeuwe, zyn ingefteld.' Het toeneemend aanzien der Steden heefe hiertoe, zo wel als tot de aanftelling van BnP- gemeesteren, ongetwyfeld, gelegenheid gege-' ven. De Steden, ziende hoe dienftig zy den Graaven waren, en fteunende op de magt*' die zy verkreegen hadden, hebben zig, in'r- burgerlyke en in 't ftuk der geldmiddelen, niet langer Willen laaten beftieren door Ampte- naars, diè enkelyk van de Graaven afhin- gen, gelyk de Schouten en Schepenen wa- ren : maar in vergelding vari zekere dienften, den Graave beweezen, by open' Brieven (o),' het regt verkreegen, om, tot waarneeming der burgerlyke zaaken,_ jaarlykfche Burgemees* ters, en bepaalde Vroedfchappen re mogen hebben. En deeze verandering fchynt men- byzonderlyk tot de tyden van Hertoge AR brecht, en eenige jaaren voor en na dezelveny toen het gezag der Steden fïerk aan het toë-' neemen Was, 'te moeten brengen.; ; ; ''l XXIII. Albrechts dood bragt. weinig verandering ^v™ voort' m het Graaflyk bewind deezer Latv- wordt'totden. Zyn oudile Zoon, Willem, GraaF Graave van Oostervaftt j die hem, naar Landsgebruikv ingehul- opvolgen moest, hadt reeds, verfcheiden'jaa- i4.ó< ^0' nevens zynen Vader, de-*tanden gere^ _____!_ geerd, Handvesten verleend of bevestigd,. en Verbonden niet nabuurige Landen gemaakt» Ook hadt men hem zo dikwils aan 't hoofd der Legeren gezien, dat hy en zytie bedryven , vet-
|
||||||||
|
£»} Zit Haiidv. van 1402. Vy Schrevel. Hsnri. ik 436»
|
||||||||
|
XI. Boek, H I S T O R I E. 365
vermaärder by de Läridzaaten geworden wa- Willem
ren, dart des Hertogs verrigtingen , 'federt VI- eenige jaaren. De Regeering des Lands bleef, **°5' derhalve, genoegzaam in de zelfde handen, en Albrechts dood maakte alleen de inhuldi- ging des nieuwen Graaven noodzaakelyk. Dee- ze gefchiedde in Louwmaand en Sprokkel- maand des jaars 1405, te Dordrecht (p-), te Haarlem (^), te Amiterdam (V), te Alkmaar (j), en in de andere Hollartdfche en West- i friefche Steden. Alomme bevestigde da Graaf | de oude Handvesten en Privilegien. Den Ken- nemeren en Kennemervolgeren, die hem eert Morgengeld van een ouden Schild van ieder morgen jaarlyks, voor den tyd van vier jaa- ren , toegedaan- hadden, verleende hy ver- fcheiden' nieuwe Voorregten (V): waarvan hun goede bezegelde Brieven moesten geleverd worden, eer zy gehouden waren iet van het Morgengeld te betaalen («). 1 Doch naauwlyks was Hertog Willem in- Opfchud
gehuldigd, of de Hoekfche en Kabbeljaauw- dingen ia, fche tweefpalt ontfïak op nieuws in verfchei- jen'Ste- den' Steden. Wy hebben te vooren gezien, den: als dat de Kabbeljaauwfchen, federt de gemeen- zaame verkeering van Hertog Albrecht mee Aleid van Poelgeest, wederom in aanzien en bewind geraakt waren: ook dat de Hoekfche Heeren, die't met Hèrtoge Willem, toen al-, leen Graave van Oostervant, eens waren, na ,1 .. •- : ■■ I ■ 't ■(/»^B^IF.N il. 755, 282. h
Cj3 Handv. by Schrevru. hl. 249.
'X/j Handv. van Amft. hl. 14. CO Handv, van Alkm. II. 17. ♦' f*j Handv. van K.eiinemerl. tl; 34., 37. Quj Handv. vaa Kcmivisejl, il. 36. • , ■ '■ ;
|
||||
|
^^^^^wpppijp
|
|||||||||||||||
|
^m
|
|||||||||||||||
|
$66, VAD ERLAND SC HE XL BoeK
Willem 't ongelukkig omkomen van Jongkvrouwe A-
VI- leid, ten Lande uit waren geweeken. Sedert ^4°5' de verzoening van Willem met zynen Vader*
kwamen zy wel weder herwaards; doch 't blykt niet, dat zy, gelyk te vooren, in de Regeering van 't Land of de Steden, gebruikt zyn geworden. Maar zo dra was Albrecht niet overleeden, en Willem aan 't bewind geraakt, of de Hoekfchen, die te vooren altoos zyne zyde gehouden hadden, werden nu ook door hem begunftigd, en hier eo daar ter Steden- Regeeringe ingedrongen. De Kabbeljaauw fchen, niet min heet op 't beftieren dan de Hoekfchen, deezen flag voorziende of reeds gevoelende, verwekten gevaarlyke opfchud- |
|||||||||||||||
|
te Hanr-
lem, |
dingen in verfcheiden' Steden. Te Haarlem was
|
||||||||||||||
|
't gemeen, federt de onderneeming tegen Si-
mon van Zaanden, in den jaare 1377« geduu- rig oneenig geweest (V). Nu verwekte de ge- vreesde of reeds beproefde verandering nieu* we beroerte. In eenen geweldigen oploop van 't Volk, werden verfcheiden' treflyke mannen doodgeflaagen. Ook vielen de Kab- beljaauwfchen in het Slot te Heemftede, welk vernield werdt. Doch veelligc is cm? vroeger gebeurd. Te Amfterdam, ontftondt gelyke , beroerte, in welke de Priester Willem Bruins- zoon het leeven verloor (yf). De Schout^*«! Nottaard, en twee of drie voornaame Burgers van de Kabbeljaauwfche zyde, werden, te* oorzaake deezer beroertej'bp 'sGraaven last, in de gevangenis onthalsd, en hunnen Vrien- den Cv") Handv. iy Schrevelius Haarl. U. aa6. Joajnn.aLsïÏ
ms Libr. XXXI. Cap. 64. (w) Joann. A Lbydis Uhr. XXXI. Ca$, £4, ' *-' |
|||||||||||||||
|
tf Am-
Jterclam |
|||||||||||||||
|
KI. Boek. HISTORIE. / 36?
dèn dood t'huis gezonden (x). Zesendertig Whxert
voornaame Burgers raakten, te Delft, in dier-. V1- gelyk eene opfchudding, jammerlyk aan hun I4°s' vj- einde (y). Doch de Stad Dordrecht liep, te Delft, omtrent deezen tyd, en wat laater, zo mer- kelyk een gevaar van in een deerlyk bloedbad gezet te worden, dat wy ons niet onthouder! können, van het denLeezer beknoptelykvoor oogen te ftellen. < De Regeering was hier, ten deele de Hoek- en vooral
fche, ten deele de Kabbeljaauwfche zyde toe, |? Dor~ gedaan; doch doorHertoge Willem, terftond ec c' na zyne inhuldiging, den zeventienden van Louwmaand, in 't bewind bevestigd. In '* x.0^ volgende jaar, moest de Wethouderfchap ,. volgens gewoonte, veranderd geworden zyn; doch de Hertog liet dezelfde Perfoonen aan- blyven: 't welk men, tot dien tyd toe, te Dordrecht, nog nimmer gezien hadt (z). 'c Schynt dat Willem, onderregt van de twee- dragt der Wethouderen onderling, niet ge* weeten heeft, wie hy uit het bewind moest zetten, zonder vrees voor zwaarer onheil: en dat hy hierom beflooten heeft, de Wet niet te veranderen. Ook hadt men, te Dordrecht, * pmtrent deezen tyd, gezien, waartoe ver-
boorde Regenten bekwaam waren. Jan Schoon* kout, Raad der Stede, in den jaare 1402 (V), doch na dien tyd, Rentmeester van Zuidhol- land geworden , was zo verbitterd op den Schout, Jan van Arktik dat hy hem, terwyl \..... - ..... :. hy lx") Dapper Amft. il. ioo.
- \3Q Heemskerk Batav. Arcad. il. aoS, (_z) Regeer. Lyst by Balen il. 282. £«) Regeer. Lyst «Is iovsn tl. a8s. |
||||
|
£68 VADERLANDS CHE XLBotó
Wir.M-M by op weg naar den Haage was, re Ovërfchiè
j^£ ongelukkiglyk van 't leeverir beroofde (£)' —UIL. Dit was nog maar een begin der beroerte. De
Kabbeljaauwfche Regenten, bedugt dat men hun den voet zou ligten, waren op middelen bedagt, om zig, in't verkreegen gezag, met geweld, te handhaaven. Schoonhout, fa- fnenfpannende met Filips , Bastaard van de Lek, Baljuw van Zuidholland; met den Schouc en de twee Burgemeesters, en met vyf van de . negen Schepens, zogt alles, in de Stad, naar zynen zin, te befchikken, en de Hóekfehe, Regenten, die de minden in getal waren, al- lengskens te verdrukken. De Gemeente, on- dertusfchen, te onvrede over de Regeeringe, floeg aan 't morren, en begon, eindelyk, met Verzoekfchrifcen, om verbetering van eenige misbruiken , aan te houden (V). Zo euvel vverdt dit van de Kabbeljaauwfche Regenten genomen, dat zy, in den Raad, doordree- ven, dat men een Bolwerk, of Sterkte binnen de Stad opwerpen moest, om de Burgery aan de hand te doen gaan. Straks daarop vallen zé aan 't werk, en tegen den aanvang des jaärs 1407, was 't Bolwerk, tegen den Hoppen- Stegert, nu Adriaan Joppen Steiger genoemdï aan de Poortzyde, voltrokken, en van Busfen^ Kruid en ander Krygsgereedfchap voorzien. Ook lei 'er een deel volks in van 'hunnen aan- hang. De Gemeente, meest Hoeksgezind, hadt dit bedryf der, Kabbeljaauwfchen, mee Veel verdriet; aangezien, te vergeefs hoopende , '" dat
(&) I>yst der Schouten h Baien U. 235.
;..;, (O Wilcoervan 20 O&'ob, 1407 cis toveh 1,1. 759. ' |
||||
|
XI. Boek. Hl S TORI E. so>
•dat hét opwerpen der fterkte gefluit zou wor- Willem?
den. De Hoekfche Regenten roeiden hier VI- onder, eri, toen 't werk zyn beflag gekreegen *jf * * hadt, was 'er geen houden meer aan dé Bur- gers. Op Dingsdag den vierden van Louw- maand, trokken zy, ia grooten getale, gewa- * •pénd, naar 't Bolwerk. Men wil, dat zy niet van zins zouden geweest zyn, geweld te: ge- bruiken; maaralleen te vraaggen, wat men met het opwerpen deezer fterkte voorhadt. Doch de Kabbeljaauwfchen zagen hen; zo dra, niet naderen, of daar ging een kreet ap, binnen, 't Bolwerk, vzaFalaan, val aan! EnftraKsdaar na, vloog 'er een zwerm pylen af op de, Bür- gerte* die toen de vesting met zo veel he-( vigheid aanviel, dat de Kabbeljaauwfchen de- gelve ruimen moesten; wykende in twee fter^ '» ke Huizen, kort te yooren, door hen, van, Krygsgereedfchap voorzien. Vanhier, feho.qk ten en wierpenze met fteenen op de Burgerye,; die, van haaren kantj geweld ,metggwéld; keerde. Al het. welke niet zonder veel bloed- ftortens toeging. De Kabbeljaauwfchen, be- gonden 't eindelyk te bang te krygen , en; droopen, d'een na den anderen,- door agters deuren, weg. De Hoofden, hielden langst; ftand: doch moesten 't eindelyk opgeeven. De, Burgers zouden toen gaarne hunnen moed aan, hunne vyanden gekoeld hebben; «doch eenige voornaame Hoekfchen beletten 't. De Hoofo dender Kabbeljaauwfchen, waaronder, be- halve den Baljuw en den Rentmeester van Zuidholland, de Schout, twee Bürgemeest|ès en vier Scbepens der Stad waren, lieten zig, als lammeren, naar de gevangenis ,de^ §t|- JIL Dsbl. Aa de^ |
||||
|
37Ö VADERLANDSCHE XF. Bowu
Willem de, of, gelyk men toen fprak, naar V Heeren
VI- Slot e leiden. Terftond daarna, op den elf- , '4 den van Louwmaand, flooten de Oud-Raad',
de Gilden, éenige Edelen en ryke Poorters èn de Burgery in 't gemeen een onderling Verdrag, waarby zy zig verbonden, eikan- deren allen last en fchade, die hun, om den voorgevallen oproer, mögt overgekomen zyn, of nog mögt overkomen, elk naar zyn ver- mogen, te helpen draagen (<£). Ook vindt men (e), dat een' Koopman van Amfterdam, die by 't Bolwerk fchade geleeden hadt, twaalf pond, üit Stads Kasfe, vergoed geworden is. Sedert ftondt de Stad, eenige maanden agter een, zonder Schouten Schepenen, terwyl de aanzienlykfté: Poorters dagelyks te raade kwa- men (f). Groot gevaar liepen, ten deezen tyde, de gevangenen, dat men hen aan den haat der Burgeryë zou opofferen. Doch Her* tog Willem, in Herfstmaand, het Geregt der Stad wederom herfteld hebbende, nam het der Burgeryë kwalyk, dat zy zig, tegen zyne Amp- tenaars, met geweld, verzet hadt (g): immers hij geltet zig zo, om zijn gezag te beter ftaan- de te houden. Voorts gaf hy der Stad vry- heid, om éenige Perfoonen, ten eeuwigen dage, ten Lände uit té bannen (jt): gelyk fe- dert gefchiédde, Aänmerkelyk is 't onder- tüsfchén, dat men den vóornaamftën deezer ballingen, dié te vooren te Dordrecht op 't kus-
(.4") Zie dit Verdrag iy Balen il. 756-,
' f«5 By Balen il. 763. (Cƒ) Regeer. Lyst hy Balen il. 283, (£) Handv. by Balen bl. 517.
(/O ttsndv. # Balïn il. 760.
|
||||
|
XI. Boek. HISTORIE.
|
|||||||
|
37»".
|
|||||||
|
kusfen gezeten hadden, eenen eed afvergde.Wilisul
(4.), dat zy der Stad ^ noch iemaht der Popr- V£* teren, om 't voorgevallene, immer eenig ^o»»,. leed doen zouden (i). Doch deéze eed werdt gebroken. Een der Ballingen * beroofde den * Jacob Kieuwen Schout, -Willem van Brakel, niet lang t*H|£8B- hier na, buiten Rotterdam, moorddaadiglyk*"*' van 't leeven (£). De andere aanhangers; der * Kabbeljaauwfchen, ten getale van ruim vyi« tig, worden, in den aanvang dés volgenden jaars, met de nieuwe Schepenen verzoend (/), en federt werdt de rust te Dordrecht, en in dé andere Steden allengskens herfteld. ' Waarfchynlyk zou dit eerder gefchied zyn, XXiVw zo Hertog Willem meer gelegenheid gehad ^keI" hadt, om in perfoon 't Land door te trekken, oorlog. en de opfchuddingen fchielyk te ftillen. Doch hy was, van den aanvang zynër Regeeringe af, ingewikkeld geweest in den Arkelfchen Oor- log, dié nög duurde, en hem, in geduurige beweeging, gehouden hadt. Jan van Arkel, de geflooten* Vrede fchen- Woudri-
dende, hadt zig, in de Lente des jaars 1405, chem van de Stad Woudrichem meester gemaakt, jj°j0f ^" die, volgens de woeste wyze van oorloogen meesterd deezes tyds, geplunderd én verbrand, en toen wederom verlaaten werdt. Hertog Willem kreeg
CO Wilcooi by Balen bl. 759.
. (_k) Brief van Hertoge Willem van 11 May 1408. by Balen »/• 235- CO Wilcöor by Balen U. ?6i. Zie ook Mieris > Chartert).
IV. Deel, il. *6, enz. 83s 85, 86, 130, 131. (4)'Zulk'een eed, öirvede of Oervede genaamd\
was, teii deezen tyde, hier te Lande, in gemeen ge- bruik. Zie Matth^ei Anal. Tom; I. p. 452, 463, 4Pp, Tom. III. p. 304, 325. Brandt Enkb. bl. 37. ÄURMAN Utr. Jmrb. I. Deel, bl. 85. .. Aa. <a •■• ■•■■• -. »: «i
|
|||||||
|
37* VADERLANDS CHE XI. Boek i
IföiixTEM kreeg hier zo dra geene tyding van, of hy.be-
vï" fchreef. Heir vaart, en rukte , van Stig fche ,_14 • hulpbenden verzeld, ten Lande van Arkel in. -• Men vindt dat hy> om deezen Kryg met kragt ' | voort te zetten, federt, een gedeelte zyner f heerlyke goederen bezwaarde, op welken de Hollandfche Steden hem geld fchooten (5). Ook (tonden de Poorters derzelven hem trou- welyk by (in). Behalve het Slot Arkel, e- ven buiten Gorinchem , aan de Oostzyde , ftaande, waren 'er nog twee of drie Vestin- iJele^van gen hier omtrent, Gasperne met Hagefiein, en EverfteiuEverßein, den Huize van Arkel, by koop, GaTpeme aangekomen (n). Everilein ftondt digt aan en Hage-^e j^ . Gasperne en Hagéftein by el kan- deren , een vierendeel uur gaans meer land- waards in. Hertog Willem floeg zjg voor de twee laatstgemelde. Plaatfen neder: 5e Stigt- fchen belegerden Everftein. Vooraf egter hadt Willem, voor elke Plaats, een Blokhüis op- geworpen, waaruit dezelven befchooten wer, ' 4\: den. Ook hadt hy,: om den toevoer naar E- verftein te beletten, de Lek met paalwerk af- gedamd. In Hooimand, werden de Plaat- fen eerst befchooten. Doch 't leedt niet lang, of men vondt geraaden , dezelven naauw te befluiten, en, door uithongering, tot de o- 'vergaave te dwingen. Eenige maanden te vooren , hadden Hertog Willem , Bisfchöp Frer
fm§ -Zie, Handv. by Balen U. .51.7. yfio. Mieris Chartert.
IV. heel, M.27. .28, ac> so. ,. r.-<- ■'■ .
(ji"), Exir. uit liet Keeitreg.van IIoU. apud Matth. de Jure
Gladü'Cß/>. Xli.p. iB?. . * ".;' (5) Zie een' Briefr van 1 September dps jaars 140.?,
gegeven in den Beßtte voir Hagefttin en Everßeiu by Balsn Dordrecht, bl. 515. |
||||
|
XI Boer; Hl S T O R I E. 573
Fredrik en eenigën der vertrouwdfte Edelen WinwX
eene foórt van Ridderlyk teken aan den hals VI. gedraagen, beftaande in eene ronde gouden\ ^ • hegge of tuin, met een hek afgeflootén. Nie- K mand wist, wat hier mede beduid wierdt. I Doch toen men rmderhandi Gasperne met Ha? geftein, en Everftein, nïet eene hegge vaa vast paalwerk, verbonden door willigen takken^ en met aarde en rys aangevuld, zag omringen» yerilondt men, dat dit Ridderteken te kennen gaf, dat het befluit,;.om,-deeze Vestingen*, door beleg, tot,-de overgaave te dwingen, reeds voorlang genomen geweest was (0). Men wil: Q>), dat men, federt, dit teken op de Graaflyke zegels en munten gebragt heeft: op welken het Wapen en-de Maagd van Hor- tend, beüooten in eene hegge, gemeenlyk den Hollanjfcke Tuin genaamd, afgebeeld is; 3 Tot: in Wintermaand des jaars 1405, duurt Welke de deeze belegering (6). Doch .toen waren Plaatfen de belegerden, door hongersnood, op het ui- aan de cerfte gebragt. Ook vroor het zo,fel,, dat de ^^ Graften der Vestingen di'gt lagen» en Hertog gtigt- Willem toeleg maakte, om de ladders over fchen o. dezelven te doen aanvoeren , en Hageftein vergaan» te beklimmen, De; belegerden, derhalve, geene uitkomst ziende, begon den te neigen^ r,i om dit.Slot, met de Stede Gasperne, op te £«*) De Vermeerderde Beka il, 324« B,
Qp) Vet. Audi. Gallic. op. MaTTHEtm'dé Jure Glïdii Ckpv XII. p. 181. (6) Men heeft nog een' Giftbrief van Hertog Willen*
den vyftienden van Slagxmaand 1405, in den bezit van Hageftein, gegeven, by De Riemer Privileg,, van 's Graavenbaage, N. X, W. 306. Aa 3
|
||||
|
** 374 VADERLANDSCHE XI/Bqe*.
Willem geeven. Doch Everftein ging nog eerder by
VI« Verdrag aan deStigtfchen over, die, 't Slot en Hog' de have des Heeren van Arkel voor zig be- "" dingende, de bezetting, onder belofte van nim* mer tegen hen nóch tegen de Hollanders te zullen dienen, met het gene "haar toebehoorde, vertrekken lieten, 't Slot werdt terftond aan kooien gelegd. De overblyffels van het zelve zyn, al voor hét einde der vyftiende eeuwe, in den Lekftroom',* verdronken geweest (#). Everftein was, ■ op; den? elfden van Winter? jnaand, overgegaan (V); en op den negen- tienden, werdt Hageftein rnet Gasperne op- gegeven. Doch Hertog Wilterri ftondt der bezetting alleen lyfsbehoudenis toe. Zy bleef krygsgevangen, haare have werdt gepion- ierd, en 't Sloren de Stede in brand geftekèn (V). Van 't Slot zyn geene overblyffels meer; , r doch noch tegenwoordig is 'er een Dorp, met: den naam van Mageße'm, in wezen; veelligt een ovérblyffel der Stede Gasperne, feiioon V fleeze laatfte naam verdWeenen is.;"■-•■•,', 5eftsnd Den Bisfchop, federt, plegtiglyk, verklaard »et den, hebbende, dat het Land van Hageftein defc ianArksï Utrechtfche l£erke, van oüds'i hadt toebe'- hoord(?), werdt het hem'; do.orHertoge Wil- lem, afgeftaan.' •'•■' - : Met; Willem,; Zöón vanJ Jan, 'Beere van
Arkel, werdt na 't bemagtigen van Ever- ftein: én Hageftein, een beftarid/ geflooten , '.-, '„ . % WS
(?) JOANN. A LEYDtS Libf. XXXll.'-Gflp- 4. " fc
, prj De Vermeerderde REifA H. 326.'
Qtj De Vermeerderde Bêra bt. 326. (O Inftrüm. Publ. a£ud Matthbum de Jure Glad4i.C0s.XIk- |
|||
|
XL Boek. H IS TOR I E, 7 37$
tot Pinkfteren des j'aars 1406, waar na de .Willm»
vereenigde Legers aftrokken («).. VI. Doch kwalyk werdt dit beftand van de. Ari '■ *,
kelfche, of, veeiligt, van wederzyde, gehou- den^ Men heeft nog een Brief van Jan en Willem van Arkel (y), waar by,zy de'Gei- derfchen aanzetten, om der Papen goeden van Utrecht, in Gelderland gelegen, niet te pach-, • ten noch te bruiken; 't welk deeze Landgoede- c ren, voor de Stigtfehén, nutteloos maaken , ^ moest. Men was* derhalven, in Holland, wederom bedagt ^ op het hervatten van den Kryg-, en 1 befloot den eerften Véldtogt, met het beleg van't Slot Arkel en van de Stad GoV finchem, te beginnen. De Edelen, deSteden ien de ■Opgézetenen ten platteitt Lande werden ter Heirvaart befchreeven. De meesten maak* ten zig gereed. Doch eenige Edelen en Dor* pen van Kennemerland .kogten zig vry .van den dienst Qw). i De penningen, hier van ko> mende, werden befteed, om gehuurd Krygs- volk, waarvan men zig, thans, meer en meerj begon «e bedienen, te betaalen. Midlerwyl was'er verfehil gereezen tusfchen oneenïg-
de twee Heeren van Arkel, Vader en Zoom heid tus- De Z&on wilde Vrede gemaakt hebben met fcben Jan de Hollanders en Stigtfchèn; de Vader drong evna^g op het.voortzetten van den Oorlog. Elk hadt va,nJL50e zynen aanhang; doch Jonkheer Willem Wist 1 ' veel by dèezen oorlog te lyden hadden, op-: O) JOANM. X I.EYDIS Liir. XXXH. Cap. 4.
• Cv) iïpüd Mattheum de Jure Gladii Cap. XH. ,p. 178. tsi>) Rekening van Phil. van Dorp by Vam LüON Aloud»
|t£gter, IV. Dtel, il. 357. Aa 4
|
||||
|
576 VADERLANDS CHE XL Böer;
zyne hand te krygen, en befloot met hen-,
heimelyk, Heer Jan, buiten bewind te ftelr len , en , zyns ondanks , vrede te; maaken. Niet lang hier na, begaf zig. Jan naar Get- derlarldi: om mét zynen /Zwaager, Rtiwudden IVj Hertog van Gelder*; die ;met, hem ver^- bonden was, de. middelen tot het hervatte» van den Kryg te beraamen.: Ili zyn afzyn'•, ondernam Jongkheer Willemj verandering te maaken in de Regeering te Gorinchem. Ook beval hy 't: Slot iemant zyner vrienden: al 't welt van dit gevolg was, dap Jan, te -rug kee* rende*.-de Poorten van Gorinchem i en van 't Sloteen zelfs van de Stede Leesdam:voor zig geflooten vondt. Toen, vertrok hy wederom naar Gelderland; en 'tzy dat Willem bedugt werdt voor het ongenoegen van Hertoge Reif noud, zynen Gom, 't zy dat hem het ver? ftooten zyns Vaders, toen hy 't nader begon na te denken, zelf tegen de borst was; hy liet zig, eerlang, door tnsfchenfpraak vaa vrienden, beweegen, .om zig met zynen Vader te verzoenen. Dit gefchiedde in; ftilte, . t* 's Her togen bóseh. Willems vrienden te, Go- rinchem waren niet in den Zoen :begreepen geweest, en hierom dermaate geftoord', dat zy hem nu, zo wel ais zynen Vader te;Voo- ren,,de Poort voor V,hoofd flooten. Zelfs ontbooden zy den 'Graaf van Holland, diea zy de Heerlykheid van Arkel, opdroegëni Ook werdt hy, kort, daar na, te Gorinebem^en ie Leerdam ingehuldigd. De Steden Haarlem, Delft, Leiden, Amfterdam, Gouda en 1 Rot- terdam droegen de kosten deezer inhujdigin- 'ge, en moesten, om dezélven te vinden,, om? wem
|
|||||||
|
Willem
VI.
•1407.
|
|||||||
|
Verande-
ring in de llegee- ring te Gorin- ehem. |
|||||||
|
Hertog
Willem, ■wordt tot Heere ■van Arkel ingehul- digd. |
|||||||
|
XI. Boek. ,1H l STO R I :E.I A * fóg
trent duizend en vyfcig Engelfche. Nobelen .Wn.uw
jaarlykfche Lyfrenten verkoopen, die de Graaf S$ haar, uit de inkomften van;Kennemerland en -**?r', Westffiesland, beloofde wederom goed te zullen doen fV). ïi «gov nsl .;:-■ n u M\ i Gorinchem, van eene bezetting van vyf* jongk- honderd man.,: onder bevel van.«Filips van heerWü- Dorp (7), voorzien hebbende j begaf Her;lem Y,er* tog Willem zig-, van daar,, naar. den Haage. ^nchenü De Heeren van, ArkeL bevonden zig midlei> ,wyl in Gelderland, toeleg, maakende g pm Gorinchem wederom magcig te iworden: en .'t gelukte Jongkheere Willèiöi, aan 't hoofd vaa penen hoop Gelderfchen,, de Stad j alwaar flappe wagt gehouden werdt, op, eenen don- keren nagt, te verrasfen» en, naeenigen .té- genftand, te vermeesteren, 't Slot hieldt het egter nog met. de Hollanders, jDoch Jongfc- heer Willem floeg 'er terftondihetv beleg. voor. Hertog Willem hadt zo drja rgéene tydingDe Her-
van deeze omkeering gekreegen, of hy ideedt tog van de Edelen,en Steden -alommé;; ter Heirvaart Ge^er befchryven , en ontboodt -de : S.tigtfchen tót HoHa*?" zyne hulpe (y~)..,., Terwyl hy.zyne benden by- dën Oor* eenbragt, ontving -hy eene .Qoriogsverkla&! iaèr . jriQg van R.einoud* Hertog van?;Gelder, die, ',■"", 3Sfc ,-i G£ m :.\ ÉÉl ■ ï ÖÖi ■''; Opr ; ;,'.:,:
(*} Mieris« Charterb. IV. Bee!, hl. 50, 55, 60. Handv. -...;,s.„ .
vali'Rotteïciiini, agtef Lois' Cliro". bt- 285.
|
||||||||||
|
.ri'j
|
||||||||||
|
' iGf) Joann.;4;Leybi?,x;s,-. XXXil- 'Cap.Q. • - ,], ...;;:
(7) Uit de oude Rekeningen -van dcezen Philips
van Dorp,,'. „opk Thefaurier van Holland, blykt, xlat deeze Manfctiap vyf Grooten 's daags aan Soïdyé trok. Elke vyfen twintig man van dezelve ltondt onder bevel van eenen Hopfdnian,' die' eenen, Wilhelmus Gulden Hollandsen 's'daags genoot. Zie Van Loon, «tf/W. liereer.'van 'Holl.W. Deel, bi. 227.* " '"' , . . Aa 5
|
||||||||||
|
3?8 VADERLANDSCHE XL Boe«;
WöMè op den agtentwlntigften van Herfstmaand des
VI. jaars 1407, gegeven was, en nog voorhan- .'ffi'- den is (s).- Doch deeze kon hem niet onver- wagt. voorkomen , na 't gene hy de Gelder- fchen reeds, ten voordeele der Arkelfchen , -i. -•; hadt zien qnderneemen. Ook zogt hy zig in . r , .,,„ gaat te ftelle», óm beide'den, Arkelfchen en "':I Gelderfcheh het hoofd te bieden. . En zo dra mL^,^il was hy niét, met -zyn Leger, omtrent Go- rinchem gekomen i of 't beleg van 't Slot sverdt opgebroken, en Jongkheer Willem week! in de Stad, De Hollanders trokken toen af op de Gelderfchen, die by Dalem la- gen, ;en daagdenze, tegen 's anderendaags } ten ftryde uit. Doch Hertog Reinoud gaf den zynen-bevel om af te trekken, waartoe zy zig van de donkerheid des hagcs bedienden: Hertog Willem, toen 't SJdt Arkèl en<de an* dere Sterkten hieromtrent van volk en voor» % raad voorzien hebbende, keerde, met het m / s«3 grootfte deel zyn Legers, naar Holland te rug. 'XXV. Jan en Willem van Arkél, ge^ne kans Arkei * ziende, dm zig tegen de ovefmagt der Hok draagtzy-landeren te befcbermen, zonder de Gelder- fekh*%ÏT fÉnen fter^er aan hunne belangen te verbin- den Her- ^en »' droegen , f6dert, hunne Heerlykhei'4 toge van Hertoge Reinoud op, onder voorwaarde, dat Gelder dezelve nimmer van't Hertogdom Gelder zou ff' mogen vervreemd worden (V). JSn Reinoud bevestigde deeze voorwaarde fchriftelyk', toen hy, eènigeri tyd hier na (#), te Goriöehemj , ' ' ■'-■■' E.' ""' f tö*
-C*D 4pu& Mattheum Ana!. Tom. III. p. 332, „
C») JOANN. A, Leydis Libr. XXXlI. Cap. 8. ,
'{%) Denvyfentvyintigllen van Oogstmaand des jaafis
|
||||
|
Kl. Boek. HISTORIE. 279
tot Heere van Arkel werdt ingehuldigd (£). Wille«
Doch Hertog Willem begon, al terftond VI.
na deeze Ópdragt, de Gelderfchen yyandelyk IW* te handelen. Dé Hollanders liepen de Tie- oorlog""*" Ier- en Bommelerwaard af. De Gelderfchen, met dé «daarentegen, vielen in ?t Land van Heusden, Gelden- en itaken den brand in Hedikhuizen, Doch fchen? hier werden ze, door Jan van Kraanenburg, Slotvoogd van; Heusden, gefluit,/en-met veel verlies te rug gedreeven. Te Dalem, in de Tielerwaard, tegen over Loevéftein, op de frénzen van 't Land van Arkel, gelegen, was
ekwaame gelegenheid , ,beide voor de Gel- derfchen en Hollanders?, tot het, opwerpen ^ener Sterkte.as Ook hadden ze; 'er beide het oog op. Doch de Graaf van Holland was een weinig yoqr: Hertog Reinoud gereed.' Hy' fligtte 'er een Bolwerk/ in de Lente des jaars 1408, zonder dat het. de Gelderfchen, die, *4oS' ten zelfden einde, .reeds derwaards getrok* ken waren, beletten konden. Sedert fcheen hpt, .dat beide de Volken Befland*
het oorlqogen moede waren; Ook oordeelde Hertog Willem zyne benden elders met meer voordeel te können gebruiken*; Des werdt 'er, niet lang hier nä, een Beftand getroffen,.voof den tyd van drie jaaren r:ij waarmede de; yyandelykhèdea in Gelderland I en. in Holland Ophielden; ..; ■ ••■ .;.;;. , Jan van Beieren ,; yerkooren ; Bisfchop van XXVI»
Link, Broeder, /van Hercpge Willem , hadt LlliMti^ zig Wederom: veel. moeite gegeven, om dit z • "• Be-
(5) Dipl. Reynaldi Ducis aptiiï Pontan. Hifi. Gelr. £flg«
Vlll. p, 379. en by BoxHORN op Vecbenaau. tl. 187. |
||||
|
s8o VADERLANDSCHE XI. Bol«
Willem Beftand te beWerken (c); doch niet zonder
VI- 'er zyn eigen nut in te beoogen. De Luike- *4p8, «aars waren, al eenige jaaren herwaards, te- gen hem opgedaan, om dat hy, Bisfchop zyn willende, tot nog toe de Geestelyke Ordening niet hadt willen aanneemen, onaangezien hy zulks den Luikenaaren, by eede, beloofd hadt, (W). Men befpeurde in hem tfek genoeg tei het weereldlyk gebied, dat aan de Bisfchop- lyke waardigheid verknogt was; doch hy be- toonde, gelyk wy reeds hebben aangemerkt * allengskens meer afkeer van den Geestelyken 'ftaat. De Burgers, niet gediend met zyne Regeering, en geene kans ziende, om-het Kapittel, tot het verkiezen van eenen nieu- wen Bisfchop, te beweegen, ftelden Henrik, Heere van Perwys, By voorraad^ tot Voogd Van 't Bisdom aan. BisfchopTJan, hier over verftoord, week naar Maaftricht, zo veel be- wind na zig neemende als, hem mogelyk was. Tegen het einde van het .jaar 1403;, werde *l>' : 'êr egtér, door bemiddeling van dé Kanonni-
ken, een Verdrag, tusfehen hem eni de Bur« gerye, getroffen, volgens welk, dé zaaken des Bisdoms, door agt mannen van zyne zy- de, en door agt van de zyde der Burgerye ver- kooren, beftierd moesten worden (e). Doch ih de Lente des jaars 1406, ontftondt
'er nieuwe beroerte. Jan van Beieren ontweek -1'- dezelve wederom naar Maaftricht j het Gees-
#«« telyk Geregt en Bisfchoppelyk zegel medenee-
mende. Dit mishaagde der Burgerye, die,
ter-
C O Joann. A Leydm Lihr. XXXTr. Cap. 8.
, ,C4") 'Monstrelet Vol. I. Ch. XXXI. f. 27. f^) Joann. a Leydis Libr. XXXIL. Cap. 3. -',> |
||||
|
HMP
|
|||||||||||||||
|
XI. Boe«. HISTORIE.
|
|||||||||||||||
|
381
|
|||||||||||||||
|
terftond daar op, tot de verkiezing van ee-
nen nieuwen Bisfchop overging. Dirk, Zoon van Henrik van Perwys, eenen jongeling van agttien jaaren (ƒ), werdt deeze waardigheid aangebooden. De Kanonniken, die hunne toéftemming niet hadden willen geeven tot deeze verkiezing, werden ter Stad uit ge- bannen, en Bisfchop Dirk ftelde nieuwe Ka- nonniken «an. Zyn Vader, Henrik, de wa- penen opgevat hebbende, om hem, in 't Bis- fchoppelyk bewind, te handhaaven, floeg hec beleg voor S. Truyen, en voor het Slot Bouil- lon. Dit laatfte. viel hem in handen; doch voor S. Truyen ftiet hy 't hoofd. Ten naa- ften jaare, belegerde hy Maaftricht, alwaar 2ig Bisfchop Jan nog bevöndt: doch de felheid des volgenden Winters deedt hem 't beleg op- fcreeken (g). h Leedt egter niet lang, of het werdt her-
vat, weinige weeken, na dat Jan van Beieren het Beftand tusfchen de Hollanders en de Gel deffchen bewerkt hadt: en dit was zo dra niet geflooten, of hy hieldt, pp 't ernftigst, by zynen Broeder, den Graave van Holland, om hulp tegen de Luikenaars, aan. Hertog Wil- lem liet zig beweegen, en bragt niet flegts de Landzaaten op de been; maar nam, daar- enboven, een aanzienlyk getal uitheemfche Edelen en Knegten in zyne Soldye. Ook ver- bondt hy zig met zynen Zwaager, Jan, thans Hertog van Bourgondie, alzo Hertog Filips,iti 't jaar 1404, overleeden was(£). Bisfchop Jan hadt
Cf) MONSTRELET Vul. I. Ch. XXXI. ƒ. 27.
|
|||||||||||||||
|
Willem
VI.
1408.
|
|||||||||||||||
|
Hertog
Willem trekt te- gen de Luike- naars te velde. |
|||||||||||||||
|
8
|
) Joamn. A Levdis Lil/r. XXXII. Cap. 6.
) Joann, 4 LzxDis Liir. XXXU. Cfip. 2, |
||||||||||||||
|
C..-MB=ÄB»J
|
|||||
|
3ga VADERLANDSCHÊ XL Boiss«
Willem hadt zelfs den Koning van Engeland', .Henrik
VI' den IV, weeten te beweegen, om hém eé- .1..^°. * nen onderftand van zestig gewapende Mannen" en vyf honderd Boogfchütters toe te zenden (ï). Ook voegde de Graaf van Namen, aan het hoofd van eenig Krygsvolk, zig by het vereenigd Leger. De Hertogen Willem1 en Jan en derzelver Bondgenooten, hunne magt fa- men gebragt hebbende , vielen, tegen den Herfst des jaars 1408, in Luikerland. Hun- ne aankomst noodzaakte de Luikenäars 't be- leg vän Maaftrieht op te breekeó $-na dat het zestien weeken geduurd hadt; De Lui- Doch tërftond hier na, verfchéenen zy mec kenaars een talryk Leger in 't veld. De Hollanders ireïsfaKen en hunne Bondgenooten trokken hun, aan drie hoopen , tegen. ' Op den drie-entwintigfteri van Herfstmaand, viel 'er, by eene Plaats * die de oude Schryvers Elch en Othey noemen $ een bloedig gevegt voor, in welk de Luike- näars t' eenemaal verflaagen werden^ De Heer van Perwys en zyn Zoon, Dirk, fneuvelden r hier beide. Beflisfend was deeze flajg, ten voordeele van Bisfchop Jan. De wederfpan-
nige Steden onderwierpen zig : ook Luik: binnen welke Stad, llrenge ftraf over veelen geoeffend werdt. De nieuwverkooren' Ka- nonniken en veele anderen, vrouwen zo wel als mannen, werden in de Maaze verdronken: eene doodftraf, die, ten deezen tydé* zeer gemeen was, in deeze Landen. Anderen wer- den onthalsd, of gevierendeeld (£). De Pri- vile-
CO AÄ. Publ. Angl. Tom. IV. P I. p. rij). ' '
\k~) MONSTRELET Vol. I. OlOp. XLVII. fol J>2. Vtlfi WfHV
JOANN. A Leydis Lih; XXXII. C«p. 10.
|
|||||
|
XI. Boek. HISTORIE. 383
|
|||||
|
Vilegien der Stad Luik werden" verbeurd ver-Wauts;
Idaard en den Hertogen Jan van Bourgondie vïy en Willem van Holland, op wier naamen ook ■*;.., het Vonnis werde uitgefproken (7), in handen gefield. Ook werdt het gantfehe Bisdom iti eene geldboete van, tweehonderdduizend Fran- fche Kroonen verweezen, zo de Ingezetenen naderhand weder ondernamen, tégen den Bis- fchop op te ftaan: welke boete gelykelyk tus- fchen den Keizer, den Koning van Frankryk, den Hertog van' Bourgohdie, en den Graave van, Holland * verdeeld moest worden. Den Bisfchop werdt 'er niets van toegelegd. Ook moest hy zig, in zo verre, aan de Hertogen jan en Willem, onderwerpen, dat hy, on- der anderen, belooven moest, den Luikenaa- ren geene nieuwe Privilegien te zullen gee- ven, dan met hunne toeftemming (w). £n hier mede liep het jaar veertienhonderd en v agt ten einde. Jan van Beieren bleef het Bis-, dom va» Luik nog beftieren, tot in 't jaar 1417 (V), wanneer hy van den Geestelyken ftaat en van den naam van EleSt of verkooren Bisfchop, dien hy tot dien tyd toe gevoerd hadt, voor altoos, afftondt. Wy zullen, ter zyner plaatfe, verhaalen, wat 'er hem toe bewoog. In 'c iaar MS£' rees 'er een,'g verfchil, rus- xxvn.
fchen den Hertog vanJJrabant en den Graave Verfchil van Holland, welk^egfer, gelukkiglyk, door me «ten «en Verdrag, werdt bygelegd. Joanna, Her- ^„"j^. tOgin bant, ver-
, * \ effend. (O Zie het £i> MoNSTitEt. Fol. I. CA. XLVII. f. 77. verf. I40O.
( m) Monstrelet m. I. Ch. -XL'VH. fil. 77. verf. , ... ., (it) Magn, Chron. Belg. f, §40,
|
|||||
|
384 VADERLANDSCHE XLBoEfc
|
|||||
|
WiïXfcM' togin van Brabant, eerst Weduwe van Wil*-
yjy lern den IV, Graave van Holland, en daarna,
^A4°?v. van Hertog Wenzelaus, Gräave van Luxem-
<— kurg ^ was ^ jn >t jaar j^0<5 ^: overleeden. Twee
jaaren voor haaren dood, hadt zy Antonie
tweeden Zoon van Filips, Hertog van Bour- gondie en vanq Margareet, - Dogter haarer Zuster, de Graavinne van Vlaanderen, insge- lyks Margareet genaamd, tot Voogd van Bra- bant aangefteld. Endeeze was, terftond na haar overlyden, tot Hertog ingehuldigd, niec flegts van Brabant; maar ook van Limburg; 'c welk, al voor lang (V), aan de Hertogen van Brabant was afgeftaan. Twee of. drie jaaren hier na, trouwde hy met-Elizqbet, Dogter en eenige Erfgenaame van Jan, Hertog van Görlitz, Broeders Zoon van Wenzelaus, Her* tog van Brabant en Luxemburg. Zy bragc ,j hem Luxemburg, nu tot een Hertogdom ver- 1 heeven, ten Hu wel yk. Hertog Willem woon- de het Bruiloftsfeest van zynen Zwaagor by, *welk, in Hooimaand des jaars .1,409, te Brus» iel gehoudeu wefdt (p): en kort hierna vor- derde Hertog An toni, als Erfgenaam der Weduwe van Graave Willem den IV, hem haa- re Bruidsgaave af, die tot nog toe niet voldaan was. De Hollandfche Graaf kon de fchuld v>>rjL7* n*et loochenen: zy was, reeds in 't jaar 1351, 1 ; door Willem den V, openlyk erkend (#); en in 't jaar 1394, beliepen de agterftallen, vol- ; : gens eeöfr eigenhandige . fchuldbekentenis van ' ;'; :;--\> " Her- Co) Zie hier voor, IX. Bock, hU 35.
O") Mo.NSïRELET Vol. I. Ch. LIV. fol.%9. verf. (ij) Haut(y. van Rotterd. enter Uus Cliroti. ^.^58, |
|||||
|
Hertoge . Albrecht:,: nog, negenduizendvieren- Willem .«
tagtig ■ oude Keizers Schilden met den Arend (r); VIiv doch de ftaat ;van V's.Graaven geldmiddelen, ^4°?' door geduurige Oorlogen uitgeput, liet.hem ....." ^
't voldoen derzelven niet: toe. Terwyl. hy
uitvlugten zogt-, hieldt de Hertog van Brabant tëfterker-aan; "én daar zou reden geweest zyn;* om voor verdere verwydering te dugten,«. zo- Jan, Hertog van Bourgondie, niet 1 tuslchen, beide getreden was, en,zynen Broeder, 'An-* toni, met zynen Zwaagér, 1 Wiliem, bevredigd hadtf dooreen Verdrag,, volgeras welk& Wil- lemde agierftallen-derl-overieeden' Hertogin-- ne^- met2eventigduizend.iOude Schilden ce.ens,»- . • i;, moest' afbëtaafón <fi);1 :■<■■■ m*, ' ,' gilèsb,~"~*.....""
,,-, Van-minder gewigt wel, doch veel ouder» XXVTIL
was <het gefchil, welk, omtrent dêezen tyd ,,Hertog door- Hertoge Willem:, hier, te Lände,,;.; ie- WlJleia middeld > werdo. De Edelen uit den ,. Huize ReJfcj,£. van Egmond, een^dér oudften en-aanzien- ien by, lykflen-deezes Lands, en, zo men wil, fflfffde tusfchea oude Friefche Koningen herkomftig,,, hadden^ den Heer met bewilliging der Graayen van-HofkBd':»^ ^"n welken het Kloostergraaffchap van Egmond , Egmond, al in de tiende eeuwe, opgedraagen was ,(f), en te -gelyk* ook .met toeftemming der Abten deezer aloude Abtdye, federt verfcheideii' eeu- wen, de f burgerlyke Regeering , onder i den naam van Advókaat eerst, en naderhand onder dien van Heer, waargenomen. Doch dit ge- fchiedde niet, zonder dat 'er, van tyd tot tyd," r- i r) CJisrtr. van Brabant te Vilvoorde Vi&r'dé Btnedekasjs
£#ade,T.M* XXV-
WOivjti Rcr. Brabant. Uhr. XVIT. p. 214. Ö </.■>
CO &'« II. Ueel, hl. jo8. , ' :;
III. Deel. ' Bh ' ' • • nCJ
|
||||
|
S8(j VADERLANDSCHE XI. Boek;
Willem gefehillenontftonden, tusfchen de Heeren en
VI« de Abten van Egmond, die, door de Graaven *4to, van Holland, als eenige wettige Advokaaten. der |
||||||||
|
~-
|
||||||||
|
~~ Egmondfche Kerke (iï), werden bygelegd. Om-
trent den jaare 1410, waren 'er diergelyke gefehillen ontflaan, tusfchen Jan, Heer van Egmond r die zynen Vader, Arnold, kort te vooren, opgevolgd was, en de Kloosterlin- gen. Jan was onlangs gehuwd met eene Dogter des Heeren van Arkel; en daardoor, behalven om andere redenen, in den haat geraakt Van Hërtoge Willem (v),, wiens uitlpraak y gedaan te Schoonhoven den derden van Wynmaand 1411. des jaars 1411, hierom, veelligt, mm voor- -------deelig voor hem was. 't Hoofdgefchil betrof
I ' de Länden van Amemerjwet en Wynemerfntet^
'■'••.'•:',',-, dië der Abtdye toegeweezen werden, mids
l „dat- zy Heere Jan een klein gedeelte derzel-
1 „ven, op welk zyn Slot ftondt, ten oriver-
„ fterflyken erfieen opdroeg. Het hoog en
„ laag Geregt werde den Heerè van Egmond
'. „ gelaatene doch de Abt mögt eenen Meyer
s:' , \„ aarifteilen; die zorg droeg, dat de veréisch-
-■■"! j,*të visCh der Abtdye .geleverd, ;en de.ge-
„ woonlyke wagendiensten gedaan werden.:
„ Ook moest hy, nevens des Heeren Schout»
,-; de Schouwe hebben over wegen; en wate-.
,', rem' De Duinen werden den Heere.toe-
„ gewëëzén, mids hy de noodigë' Konynen gt
„ tot tweehonderd koppels toe, oagevildvaan
„'t Klooster leverde. De Abt kreeg regt ;toe
„ het Hellen van eenen Koorenmolen. De tol
» '■!,» '<y 31 ?::"'. „moest
00 Diplom. Flor. UI. «pui Bockenb. Dynaft. Egmcnd, $$
(/) JOANN. A LEYDIS LÏ&T, XXXII. C*f. 13.
|
||||||||
|
XI. Doek. HlSt &RÏ E. §§£
„ moest, tusfchen hem eh den Heer, gely- Willem
*, kelyk gedeeld worden. Eindelyk, wefdt VI* j,, den Heer geläst, eenige agterftallen, we^ •£#?• „ gens Landeryen, welken hy van de Abtdy *~^ ""** 5, in huur hadil, af te doen: en voortaan gee« ,, he nieuwe keuren, tenfiadeëlè dei* Abtdye, „ te maaken. Zo een van beide eenig punt „ van deeze ukfpraak verbrak, verviel hy in j, eene' boete van duizend gouden Kroorïeïi „ Franfche munt, en over duisterheden in de- „ zelve behieldt de Graaf de vërklaaring ään „ zig zalven (V)." Het Beftänd tusfchen de Gelderfchen én xxtx.
vR Hollanders nu ten einde gëlööperi zynde, De Gel*.
A' werdt de Kryg hervat. Hertog Willem, by deiche
Wyze van Bede én Leehinge, merkelykeh on^ °orlog derftand in geld van de Hollandfchè Steden herysscr • gevorderd en vèrkreegen hebbende m% rust- te eenige Schepen uit, die, längs de Zuider- zee kruisfendë, denGeldjrfcheri veel nadeels Êoébragteh, en den handel van Harderwyk; en El burg zeer belemmerden. Ook floot hy «en Verbond met dé Stad Amersfoort, om, ' 0*9 JoanN. A Leydis Libn XXXII. Cäpi 'i^
rj» De Stad Haarlem hadt hem Zesduizend oude' v
Schilden toegeftaan, waarvoor zy verlof verkreeg, om, binnen driehonderd Roeden buiten de Stad, Etcfa-< 3en te mogen heffen. Handv, van f Novemb. 1411. bV Scoevelius bl. «551. Rotterdam leende hem twee- honderd Franfche Kroonen, onder borgtogt van Gerrit van Stryen, Heer van Zevenbergen, die beloofde, met? ie's paarden en vyf knegten, in de Stad te komen kiften of gyzeling houden; wanneer Hertog Willem, binnen 8gt dagen na de eeriïe maaning, de fchuld niet af- dëedt. Handv. van Rotterdam agter Lois Gbrenyk* bl.'spo. ••'; Bb 2
|
||||
|
S§8 VADERLANPSCHE I. Boek.
Willem uit dezelve,, de Vejuwe te können afloopen ,
.VI. en van tyd tot tvd* met den buit, wederom .141 h derwaards te keeren: gelyk gefchiedde. Hui- ' "bert, Heer van Kuilenburg, hadt zig, reeds in, den jaare 1409, met Hertoge Willem , tegen de Gelderfchen en Arkeifchen, verbon- den .(#).- Hy, Jan van Viaoe en Arnold van Leyenburg, die zig te Amersfoort ophielden, met de Hollanders, in de Veluwe gevallen zyn- de,. pionderden en verbrandden de. Stede JSTiewwkerk;- na,.dat zy h Slot. flpefiaken,; te voorën, door Jongkheer Willem, fmet Gelder- ...... fche,manfchap,; bezet, doch nu wederom ver- , j"^ , lasten, ingenomen en; vernield hadden (y~).
'»■",:*,, Wéinig meer werdt 'er, van, de Hollandfchen ,zy,- Vrede. deu in 't jaar 1411, uitgeregt. En in Hooimaand r4Ig> des volgenden jaars, flooten def twee-Hertogen ' een Verdrag, by welk Hertog Reinoud zyn Regt op Gorinchem, en den Lande van Arkel den .Graave van ■ Holland, Hertoge Willem , afAondtj|mids.dat deeze hem honderdduizend Ifrlanfche Kroonen .betaalde. . Nog. verbondt t Zig,Hertog Reinoudt dat Jongkheer Willem;; 1 van Arkel de Stad Gorinchem, die nog in f zyne magt was, den Hollandfchen- Graave ,zou f laveren. Qok gefchiedde die, federt (2); en van" toen af, is Gorinchem en het Land,van Arkel met hecGraaffchap van Holland veree«* nigd geworden. Hertog Reinóüd'fchöhkjohgk-. heére Willem., Méi,%,.voor..zig en .zyne Tfako-* mélingfehap y ,yari" alle Regt .op. de .Heerlyfe-,- '%,'\ . . -■.:-; »•■.-'-• »fc ' -j y. •-■■ ■•• ;; heid 'C-i) Zie zynen ïïrïc'f in Matth^ei Anal. Tom.'VÏ'p. 553.
OlO Joann. A Leydis Libr. XXXII; Gap. 15. ,.(ä) 'Blief van Joiigkb. Willem in Mattmïi Anal. Tom,V.p; |
||||
|
XL Boek. H I S T O RIE; -389
|
|||||
|
heid -van Arkel hadt afgeftaan, hec Kafteel Willem
Qyeii en de Heerlykheid Born, nevens vyf. VI« duizend Rynsguldens uic.de Tollen«van Lobed.. I412, Het geflooten Verdrag, werdt denizesentwin-"" ~ tigften van rHooimaand,, «en overftaan der Bisfchoppen Van Utrecht en Luik, plegtiglyk ■, bekragtigd (a). -MnsA ! qsy 'bi- ri ini'.: I [ Doch Jan, Heer van Arkel', hadt, in, al-» Jan,Heer
le deeze onderhandelingen r geen deel genc-van Ar- men (è). Men hadt hem, tot nog toe t niet tot kel' ' vreedzaame.gedagten können brengen. .:..-Ook vange^*" was hy,. federt eenigeh tyd, uit Gelderland geweeken,,-,en thans onthieldt -hy zig kr Bra- bant,, alwaar eenigen zyner .Heerlyke goede- "r ren gelegen waren.| De.Zujdhollandfche Ede^ lexi:hielden, ondertusfchen, het oog op hem;, toeleg maakende, om hem te ligcèn, enge-, ,v'; ,:&,,,_ vangkelyk naar . Holland te voeren. Doch dit gelukte eerst, in 't' jaar 1415., Gerrit van Stryetr, Heer van-Zevenbergen, Eloris vafh , der Aa,m Füips van der- Lek betrapten hem i|i f op de Brabantfche grenzen, en bragten hem | in den Haage. Hier werdt hy, op de Voor- poorte, gevangen gezet (c). De Heer, van Zevenbergen trok , voor dit vangen ,; vier^ •duizend vyf honderd Franfche Króoaen 'van Hertoge Willem. Den anderen Heeren werdt ook eene goede fomme toegelegd (d). -. D§ Hertog deedt Heer Jan, daarna, eenen tyd iang, op 't Slot te;Gouda, bewaaren, en toen • , ' naar
f«) Zie een brief, hier van gemaakt,-fy-MA'rTfMiu* Aiwl.
Tom. V. pi 588...... ,■.■-....-.. :' • ; . (V) JoANN.A LKYms,libr. XXXU.Cap. 16.
'Cc) Extr. Kit äe ReeClc. van Fa. Engtlcbreclits?, ©ere de* Jhef. M. S. , e$?f$ Qf) Extract als hoyeii.
Bb 3
|
|||||
|
fSpp VADERLANDS CHE XI. Boe«.
|
|||||
|
Willem naar Zevenbergen voeren, alwaar hy, tot in
VI« 't jaar 1425, gevangen zat (e). Anderen, fchry- J412- ven< ten onregte, dat hy eerst te Zevenber- gen , daarna te Gouda gezeten heeft (ƒ). Geflaakt zynde, werdt hy, in den |aare 1426, door den Proost van Oudemunfter, met de Heerlykheid van Haaftrecht en eenige ande-> :c) ., rè goederen, verlyd (g). Niet lang hierna (1), ' overleedt hy te Leerdam (k).
Reden, Hertog ; Willem meende reden te hebben, waarom om Meezen Heet te doen ligten, en gevangen JS te houden. Kort'tja 't fluiten van de Vrede hieidt. met Hertoge Reinoud^ vernam hy, eerst uit Verraad eenen Gelderfchen Edelman, en toen uit Rei- tegen noU(j zelven, dat 'er, in Holland en zelfs on- WiUem ^er ^e Edelen, geduürende den Oorlog, een ontdekt, aanflag gefmeed was, om hem te vatten en van 't leeven re berooven* Willem kon nie- mant eer van deezen flinkfchen toeleg ver- denken , dan Jan , Heer van Egmonct, en deszelven Broeder Willem, Heer van Ysfel- ftein. Egmond liep Vooral by hem in 't oog , alzo deeze, noch ia perfoon,noch uit de goe- deren, welken hy van de Graaflykheid ter leen hieidt, den Graave, in den Kryg tegen de Gelderfchen, hadt willen byftaan. Ook was hyv federt eenige jaaren, niet in 's Graa- Véri tegenwoordigheid verfcheenen , dan na • • dat 1'£<0' Joann. A LbVdis Liir. XXXII. Oep. 22. Extract als
yoor.eti. (f) De Gert. Domin. de Arkel p. 234.
*' Gf) äSfc een* Brief lp Matthjevs Anal. Tom. V. p. 236. (ß) De Geftis Dominor. de Arkel p. 2.36.
ü.XiJ) Den vyfentwïntigfien van Oogstmaand des jasis
1428. '* "• |
|||||
|
SI. Boek. HISTORIE. 391
|
|||||
|
dat hy Vrygeleide begeerd en verkreegen hadt, Willem
't welk by niemant der Edelen in gebruik was. VI- Al dit moest hem, met grond, verdagt maa- li I4Ï2, ken (0* Doch Hertog Willem twyfelde niet, of Egmond werdt opgeftookt, door zynen Schoonvader, Heere jan van Arkel. Hy be- floot, derhalve, zig eerst van Arkel te ver- zekeren, die, ondervraagd zynde , terftond , onder eede, verklaarde, wie zy waren, die den Graaf hadden willen vatten, om hem den Gelderfchen Hertog over te leveren. Willem hieldt deeze verklaaring, eenen tyd langv ge- heim (ky Doch, in 't jaar I4i6,liep 'er een gemeen gerügt door Holland , dat Egmond en Ysfelftein de verraaders waren, die op 's Graaven vryheid of leeven gegaan hadden. Elk hadt hier den mond vol van, en 't kwam Egmond ras genoeg ter ooren. Terftond liet hy zig verluiden, dat hy gereed was, om zig voor den Graave te verantwoorden, mids mea hem vrygeleide gunde. Dit werdt hem toe- gedaan: en hy, daarop, voor's Graaven Raad» gedagvaard. Docfy hy verfcheen niet: waar op men hem verklaarde, lyf en goed verbeurd te hebbén. Ook werden zyne goederen, ter- ftond, door den Graave, aangeflaagen. - Hy was, ondertusfchen , met zynen Broeder » < Willem, geweeken naar Ysfelltein, eene fter- ke Vesting in dien tyd. Hertog Willem deedt, Ysfei- kort hierna, deeze Stad met het Slot opei-^ei"a^a fcheh: doch weigerend antwoord bekomende, gehegt? maakte hy zig tot een beleg gereed. Heirvaart -uil ' be- (0 Joanw. A Leydis Lihr. XXXIÏ. Cap.if.
(i) Joann. a Lbydu Libr. XXXII. Cap. ai. Bb 4
|
|||||
|
spa VADERLANDS CHE XLSoékv
Willem befchreev.en Tiebbendei zoridt'hy devlelft van
VI' zyn Leger ■vooruit,".toevende, met de andere
H'2- helft, tfe Schoonhoven. ,Boch hier werdt,
door tusfchenfpraak.- van "eehige riabeftaanden
des Heeren van Egmond^met naame van Jakob
van Gaasbeek*. Heere van Abkoude, Wyk te
Duurftede, Putten en Stryen, Huibert vara
Kuilenburg en Ja» van Viane, een Verdrag
getroffen, op den volgenden voet. „ De Hee*
„ ren van Egrnond en Ysfelftein zouden de
„ Stad en het Slot en de Heerlykheid van Ys-
„ fel ftein den.Graave van Holland overgee-
„ ven: daarna het Land ruimen^' en .'er., zon-
„der 's Graaven verlof, niet wederom bin-
„nen. komen. Vit de inkomften der Heer-
„ lykheden van Egmond en Ysfelftein, zou-
„ den aan Heere Jan en zynen erfgenaamen
„ tweeduizend oude Schilden, aan Heere Wil-
„ lern, zeshonderd Franfche Kroonen, en
„ aan Yolande, hunne Moeder, agthonderd
„ zulke Kroonen, jaarlyks, uitgekeerd moe-
„ ten worden." Kort na 't fluiten- van dit
Verdrag, werdt Hertog- Willem, 'tot Heere
van. Ysfelftein, .ingehuldigd (i). ,.: ü iU -;u
Jakob Jakob van Gaasbeek \ een der middelaaren
^"f'^^van hex zelve, die ons ia.'t' vervolg dèezer
jj^^^.gefchiedenisfen- meer zal voorkomen, was,
koude en eenige jaaren geleeden -(a);. nog ruim 'zo gé.-
Wyk te makkelyk in 't bezit; geraakt der Heerlykhe-
£)uurfter ^ van abkoude en Wyk te Duurftede. Zyns
Vaders Broeder, Willem, Heen deezer Heer-
Jykhedeq , . was overleeden ,• zonder andere
kin-
CO Joann. A Leydis Lür, XXXllr Cap..2$, , ....... • 'j IfXX/. i •:' ' 'S • * -'•' "; VJ
C2) In 't jsar 1407. . ^ <[
|
||||
|
XI. Boek. Hl ST O R liEi V 393
kinderen na te laaten , dan eene: Dogter , willeï* ,:
Jaanna, gehuwd aan Jan, Heere van Brede- Ve- röde; doch thans Nonne in een Klooster te I^12- Wyk te Duurftede, terwyl haar Man Mon- nik was, onder, de Karthuizers, by Utrecht. "'""> Jakob van Gaasbeek, niet waanende aan den .; -:: Monnik, veel min aan de Nonne, eenen me- dedinger te zullen vinden, ftelde zig, terftondr in 't bezit deezer Heerlykheden. Doch hy bedroog zig. Brederode hing, zö hy ..voor- gaf, met Paufélyk verlof, den kap" op den tuin, en haalde zyne Vrouw, met geweld, uit het Klooster,met meening, om haar voort- aan by zig te houden, en de Heerlykheden, haar aan bedorven, te rege^ren.- Doch Tre- drik van Blankenbeim, Bisfchop van Utrecht, niet konnende gedoogen, dat zyn geestelyk < ■?? , en weereldlyk Regtsgebied zo zeer gefchon- den werdt, viel met eenig Krygsvolk in Wyk, te Duurftede , bemagtigde de wooning van Jan van Brederode, voerde de. Non wederom naar 't Klooster, en leverde haaren man ge* vangen aan Jakob van Gaasbeek, die hem, tot aan de dood van Joanna, op den tienden van Louwmaand des jaars 14.11 voorgevallen, in hegtenis hieldt. Toen. liet hy hem los, en bleef, als naaste Erfgenaam, in 't bezit van Abkoude en Wyk,te Duurftede. De Mon- nik- keerde egter niet naar zyn Klooster te rug O). . Het verhaal van den Arkelfchen Kryg, in
zyn.uiteinde en gevolgen, heeft ons een wei- . ' "'S
, (m) Joann. A I.EYDis Libr. XXXII. Caf. 7. De Vermeen-
ienlc Beka */. 3^4. Bb 5
|
||||
|
§94 VADERLANDS CHE XL Boek.
|
|||||
|
WittEM nig gevoerd buiten de tyd-orde der overige
VI. gefchiedenisfén deezer Landen, tot welke wy *4Ig- nu wederkeeren. XXX. ^e ^tad Utrecht was, al van ouds, in twee
Op- partyfchappen verdeeld geweest, van welken fchad- de eene, die 't met de Hollanders hieldt, en dmg te fe Ligtgjiberger aanhang genoemd werdt, fe- ffec l' dert eenige jaaren, 't voornaam bewind ge- voerd , en onder anderen ook den Oorlog te« gen den Huize van Arkel doorgedreeven hadt. De andere party zag het voortzetten van deezen Oorlog met ongenoegen, en blies het volk de ooren vol van het nadeel, dat 'er de Stad door leedt. Zelfs mompelde men, dat eenigen van den Ligcenberger aanhang de Stad aan Hertoge Willem, voor eene mer- *4*3. kelyke fomme gelds, verkogt hadden, 't Ge» meen raakte eerlang in roere, en trok, in groo- ten getale, den twintigften van Lentemaand des jaars 1413, naar 't Stadhuis, terwyl de Raad vergaderd was, roepende, dat zy de Regeering naar hunnen zin veranderd wilden Jtebben^ofwederfiaan zouden dien V leeddeedt. Eenige Raaden van den Ligtettberger aanhang, dèn ftorni ziende opkomen7"ên" voor hun lyf bëdugc, waren, kort te vooren, in ftilte, ter Stad uit geweeken. De overigen, nu de min- ffën in getal, werden, in den Raad, overftemd, en mert befloot der Burgerye, die den Dom- «L.deken, Herman van Lokhorst, aan 't hoofd \ hadt7 te wille te zyn. Jakobvan Ligtenberg , Proost van S. Pieters, den Schout Barend Froeys, den Burgemeesteren Jan van Ligtenberg vanLandskroon en Jan van Klaarenberg, den Oudejman Wouter Graauwaart en eenigen an- ~ de- |
|||||
|
XL Boek. H 1 S T O R I E. 395
deren, werde de Stad ontzeid: den I Proost Wnauar
flegts voor een jaar; doch den vier anderen, VI. tot dat de Raad goedvinden zou, hen weder-_H^\ii om in te roepen (V). Ook werden'er eenigen an hegtenis gezet. De vrienden der ballingen, die in den Raad zaten ,\ werden 'er, de een na den anderen, buiten geflooten : kortom > de Regeering werdt t'eenemaal veranderd. De Ballingen hielden zi'g, ondertusfehen,
te Amersfoort op, en fchreeven, van daar, eerst aan den Raad, en toen aan Bisfchop Fredrik, dat zy gereed waren, zig te zuive- ren van allen blaam, dien men hun aanwreef, met naame van het verkoopen der Stad aan den Graave van Holland. Doch Herman van Lokhorst, Jan van den Spiegel en anderen waren oorzaak , dat hun voorflag van de hand .geweezen werdt. Toen eerst begaven zyzig zelven, met hunne perfoonen en'goe- deren, onder de befcherming des Graaven van Holland (0), die hen met volk onderftéunde. Twee jaaren omtrent duurde de tweefpalt, Door
binnen welken, de Ballingen den Utrecht Hertog fchen Koopluiden den vryen handel in Höl-wj"!era land beletteden^ en de Stad zeer benaauw-s *** den. i Nieuw gemor verwekte dit onder de Burgery, 1 die, by de verandering der Regee- ringej zo veel voordeels niet vondt, als zy zig beloofd hadt. De vrienden der Ballingen roeiden hieronder, en by gelegenheid dat. een Knegt van Jan van den Spiegel eenen der . '' Stads '00 Aft. UltraJ. apud Mattimedm de Nobilitate Libr. II. p.
468. (o) Zie twee Brieven van Willem VI. iy Matthäus/«Prasf.
libr. III .& IV. de Nobilit. f. CO 3« |
||||
|
396 VADERLANDSCHE XI.BoéK
Willem Stads Knegten veragtelyk bejegende; ont-;
Yr* flondt 'er,op den zeventienden van Bloeimäand t I4"13' des jaars 14.15, eene m'euwe opfchudding itï
de Stad. Van den Spiegels Huis werdt om- fingeld. Hy ontkwam; 't gevaar, welk heiii dreigde, ter naauwer nood, en week ter Stad uit. Lokhorst, eenigen van zynen aanhang byeen gebragt hebbende, werdt zo hevige ont-* moet , dat hy , naar een goed heenkomen zoekende, in h Regulieren Klooster ontweek; Toen deezen verftooven waren, ftaken de Lig- tenbergers 't hoofd op. Den Raad vergaderd zynde, werden Lokhorst, van den Spiegel^ Ysbrand van der A, Gerrit" van Damas en" veels anderen ter Stad uit geleid. ■• Terïlond hierna, zondt de Burgery eenigen af naar , den Haage , en verzoende zig met Herto- ge Willem. Hier werdt, ten overftaan van 's Hertogen Raad, gehandeld, over de: wy~ ze, op welke de voorige Ballingen weder-* om binnen gelaaten zouden ; worden , die v ,,__ten opzigte van de vyf genoemden en- ee-
• nige anderen, aan den'Bisfchop verbleeven
;. werdt. Anderen kreegen terftond verlof om, op hun voorig Burgerfchap, te rug- te kee~ ren: doeh die voor den tyd van honderd jnaren gebannen waren geweest^: moesten:,- zo lang het den Bisfchop goeddagt, buiten den Raad blyven. Lokhorst, van den Spie- gel en yerfcheiden' anderen werden, op lyf- iiraffe,; ten eeuwigen dage, uk de Stad U-* trecht, midsgaders uit Holland, Zeeland en Friesland, gebannen Q>)., Sedert geraakte de ■(.p~) Brief van j£ O&ob. 1415. by Matth/ews de Jure. Gla^
<ïü Cap. V. p. 38. Zie ook BürmaN- (Jtr. Jäärö. I. Diel, Sfi 174 enz. en Mieris Charterb. IV. Deel, il. 306, 307. |
|||||
|
{
|
|||||
|
XI. Boek. H U S 'T; O &.. :PEs >f §$
, Ligtenberger aanhang, ibinnen Utrecht, •wé^Wii.LEM'
fif derom op 't kusfen. Hertog Willem kwam,'' Yf. r* kort hierna, met een aanzienlyk gevolg Vari J^J.3, HoUandfche Edelen in die Stad, alwaäf hy- deftig onthaald wèrdt (#). ;si ?. i . .-:": t: Geduurénde rdeeze Utrechifche- beroerten", xxxr.
verloor Hertog Willem Staveren,' genoegzaam Staveren de eenigfte Stad in Friesland, die, tot hiertoe,spSt!j£f Hollandfehe. bezetting ingehad- hadt. Mar- gewon- gareet van Kleef, Weduwe van' Heftoge nen. Albreeht, aan. welke Hertog Willem, haar ... fommiger verhaal <>), gewoon was j in zyti ós ? afwezen-i, 1 de-Regeermg des Lands- toe te ver- trouwen.^^ 'hadt het Beftand,'by Albrechts - ieeven, met de Friezen ,> geïïooten, 'van 'tyd "'■.'.' tot tyd, Weetên te iverléhgen (V). - Nu «'was zy,. ree ds in éb jaar ,141a:, overleeden £**)■*• - "'■ * en ft Beftand,: laatst gemaakt-, liep, in de Lente desjaars:ji4i4;, ten einde. -De; Friezen " 14V4. " van Westergo,,* toen % vérneemende ^ dat: '■er.';--------f
binnen Staveren vflappe wagt gehouden werde y:
verrasten de.Stad, op den twaalfden van IfeéflA temaand des gemelden jaars, en verjaagden; de Hóllandfche bezetting («). Hertog iWite |em was zeer gefloord over .de agtelooshéftC - -1.- . en ."{£)Joa»U*'■*Xbïdis:Ubf. XXXir.'G^. 18.De Verrfeèr-
4«de.BjtKA:Ä 342. 347- ......'..,..; ■ ,,óï OO U»B« Emm. ƒ.»-*>/•. XVII. jD. 243. v ..,,- .'.'-.:
(*) Ubb. Emm,-/./^. XVU.'p. 243, 153, 256.
\f) Joann. A Leydis Lihr. XXXWCap. 16. il . . (uj fi. Beningha IJilt. vaii Oostfr. 1. Boek, Cap. CCIV, W.
q) Enkele »Handvesten zyn.'er. nog. voor handen,'
door haar ên Bertpge Willem, en door haar alleen, ge- geven. . Zie Bftndv. van Kenntmerland', bladz. $64.. \ Jtlandv. Wn' RyitlOnd, ft "30, "34. Privilegien van', ■'Texel, bl. 1$, 19. |
||||
|
398 VADERLANDSCHE XI. Boe«,
|
|||||
|
Willem- en laf hertighêid der zynen, toen hem de ty-
V" ding van dit verlies gebragt werdt: temeer
^f14" nog, om dat hem de ftaat zyner zaaken niec
toeliet, den Friezen den' oorlog aan té doen.
Rïen floot dan wederom een Beftahd vooreeni-
; - ge jaaren, welk, federt, verlengd werdt (v~): en
t :: gantsch Friesland verheugde zig, dat het van
alle uitheemfche overheerfching verlost was* •
XXXII« - In 't jaar 1415, werdt het Huwelyk vol-
Hüweiyk trokken tusfchen Jakoba, eenige Dogtervan
ba Dog-Hert0Se Willem, en Jan, Hertog van Tou*
ïer'vaa raine en Graave van Pónthieu, tweeden Zoon
Graave van Karel den^KL- Koning van Frankryk,
Willem, eji yan Izabell4yDogtev van Steven, Hertog
Heuog' van Beleren 5 halven Broeder van Vaders zy-
vanTou- de van i Hertoge Albrecht. De Bruidegom
raine. bereikte omtrent agttien, en de Bruid wei-
*4'5« nig meer dan veertien jaaren (4). Het Hu-
' ,tTLi welyk was reeds in 't jaar 1406 te Compie-
r~ - gné geflooteh (w~), doett de voltrekking, tot
nu toe, om de jongkheid van ?t Paar uitge-
fteld: terwyl de jonge Hertog zig doorgaans
te Quesnoi in Henegouwen, of in den Haa-
ge in Holland (V), fchynt opgehouden1 te
hebben. De voorwaarden, toen beraamd,
.?: j wer-
ftO Mieris Chmorb. IV.. Dèet, bh 287, 288, 368', 397,'398.
Toann. a Leydis Libr. XXXU. Cap. 19. Uau. Emm. Libr,> ■ XVII. p. 238. OO MoNSTRELET JW. Ij Ch. XXVII. ƒ. 34.'•
(x) Handv. van Am(t. bh 19.
(40 Zy was, op den vyfentwintigilen van Hoef-
maand , feestdag van S. Jakob, in 't jaar 1401 ,,;er weereld gekomen. Joann. a Leydis Lier. XXXII. Cap. 1. En;. waarfctiynlyk was haar, naar doezen' Heiligen, de naam ' van Jakoba of JaJab, want dus wordt zy veeltyds 'ge'.; woemd, gegeven. '; |
|||||
|
I ■ l> »II — ■
|
|||||
|
XI. Boek. H IIS T O R I E. 399
werden nu, in den Haage, op den zesden van VnxKty
Oogstmaand, bevestigd, en liepen op deezen Y1*
zin: „ Henegouwen, Holland, Zeeland en sgj,
& .Friesland zouden, zo Hertog Willem, zon- iiuwe-
,j:der. Zoonen- na te laateri, overleedt, aan ïyks- \U
„ Jakoba en:haare nakomelingen komen, en, ^.00TLg
,5 door haaren.man, den Hertoge van Tou- -" -
^, raine, geregeerd wprden, volgens, den raad
„ en h«t voorbeeld, door Hertog Willem, in
,i zyn leeven, gegeven. Hertog Willem zou,
„ zo lang hy leefde, geweldich Jieer der ge-
„ melde Landen blyven, en na zyn affterven+
„ zouden de Egtgenooten het Leen der-zelvet»
„ verzoeken en ontvangen van den genen, en op
# zulk eene wyze^als bet door Hertoge Willem
s, en alle zyne Voorvaders gedaan was. De
„ drie Landen, zouden onverdeeld bly ven, en
^altoos op den oudflen Zoon., of, by mangel »mHüCI
,, van Zoonen, op de oudfle Dogtervei-fter«
„ ven. De oude Voorregten, Handvesten»
„ vryheden en gewoonten zouden bewaard , , .„.^
M en geene vreemdelingen, maar alleen van
„ de oudfte en beste ingeboornen, tot Amp-
„ tenaars; in en.buiten den Graaflyken Raad,
„ gevorderd worden. Alle deeze punten zou-
j, den, door de Egcgenooten, by hunne inhul-
„ dïging, worden bezwooren. Aan Vrouwe
„ Margareet van Bourgondie, Moeder van Ja-
„ koba, en aan alle anderen, zouden de fchul«,
„ dige erfelyke en lyflyke giften betaald wor-
„ den: ook zouden de Egtgenooten de nate-
yi Jaaten' fchulden van Hertoge Willem vol-
„ doen (yy.., , J Wy
OO Groot-Plajcaatb. III. Deil, U. 6, Matth«* Anal. Tom,
%$. S96' ■■ .......-- ~, KatasüU....... g .■-. ■ ü |
|||||
|
V
|
|||||
|
4óö VADERLAWDSCHE XI. Boek?
WiLwtó' ■ vwy-'k'Mfiën;niet rialaaten* in 't voörby-
.vlf gaan-, qver* dêéze f Huwelyks ^ Voorwaarden , . H--5', aan te merkeny dat-, fchoon Hertoge Willem, Aanmer- m dezelvèn,' de wèidfche titel van geweldick kingen<^ >Heer deeaer tanden gegeven wordt, de- Egt- over'der- genooten; nogtans niet toónen van voorneëmen xelvéri. tczynf öm -de- Landen willekeurig te beheer- fchen*Zy belooven de oude voorregteh ea vryheden 'te.zullen bezweeren : en onaange- zien de''Hertog van Touraine een'vreemde- ling ware,; verbindt hy zig, zo wel als Jako- ba, oriïs geene ;Ampten: aan vreemdelingen te geeven. V. Wyders ziet men hier eene erken- tenisy 'dat alle <Je Mollandfche Graaven deeze Landen -als vletenroèrïg \ ongetwyfeld van 'c Keizerryk, 'fchoon zulks niet 'uicdrukkelykge- zeid wordt', hebben aangemerkt;'• ■ ,, De Her- ;Het jonge, Paar hieldt zig, na 't voltrekken
TgVahie van"x Huwejyk, in Henegouwen (Y), en Ook wordt folTitydsiaiHolland op Qa). -En-weinige maan*- ©aufyn. den verliepen 'ier maary toen de Hertog, vaa Tourainé: zynen oudften:Broeder, Lodewyk, die opnden agttienden-van Wintermaarid óver- leedt,in de'waardigheid;van Daufyn en naasten erfgenaam der Franfche Kroone , opvolgde. Daar zyn 'verfcheiden'Brieven, hier te Lande verleend, voorhanden (b~)hinwelken Jakoba* zynen GemaaM,den naam draagt vaa Dolphy- : nevanPoy&nnen. Ondertusfchen was het óp- klimmen: töt deeze nieuwe: waardigheid,' naar. allen fchyn, een trap tot zynen ontydigendood,. il • a$0ixh ■:■ • - - - tiR'f i ■'■''■■ > die (Z>> MONSTRELET Vol. I. Ch. CXI- f. 240. (f
(a) Joann. A Leydis Libr. XXXII. Cap. 26.
<*) 'Ry BuKMm Uti. >arb. I. Deel, hl 209. iy Balen Oordr. U. 5131 en. iy Doxhorn op Reiuersb I. ütsl, U. 389.' |
|||||
|
Xl. Boek. H 1» SU? O RIE. 401
die ruim een jaar hier na voorviel. Doch de WittEM
gelegenheid hier toe moet wat omflandiger VtHi ontvouwd worden. :.;" :;;•-.,' Ifl$' De Regeering van Kareï den VI. was: eene xxxiiL
der langduurigften; doch te-gelyk eene der Staat van ongelukkigften- voor Frankryk. De Oorlog Frankryk met Engeland ontftak feiler dan te vooren :ten de|* en 't Krygsgeluk liep den Franfchen geweldig' ze 2yk tegen. De Koning was, federt het jaar 1392, onderworpen geweest, aan vlaagefl va« krankzinnigheid, die 'hem doorgaans onbes kwaam maakten tot de Regeering. De Grooï ten, die, nevens de Koninginne, de Regee- ring in handen hadden,'. lagen geduurig ovet- hoop, en~ verwekten, 'van tyd tot tyd, bin- nenlandfche beroerten. Vooral hadt meh,; van 't jaar 1404 af, merkelyke verwydering befpeurd tusfchen Lodewyk, Hertog van Or- leans, 's Konings Broeder, en jan. Hertog van Bóurgoridie; die, met groot ongenoegen »- iag, dat men Orleans en der Koninginne de Regeering toevertrouwde, van welke zyn Vader Filips 't voornaamIbewind gehad hadt, ' en welke hy zig nu gaarne in handen gefield gezien zou hebben. Zó ver ging dit ongenoe-l gen, dat Hertog Jan, in Sla'gtmaand des jaars 1407, den Hertog van Orleans,by nagt,deedt overvallen, en van 't leeven berooven:, nieci meer dan;drie dagen nä dat. zy plegtiglyk ver- zoend geweest waren, en eikanderen eene broei derlyke vriendfchap gezwooren hadden (V)4; Jan verglimpte deeze ondaad met den naam- .f-- 'van: fï) Monstrelet Vol. l.Clidp. XXXVI» '-ƒ.■ 20. verf. ToANN»
4 Leydïs J.ibr. XXXII. Cap. 9.'.---.. ƒ. - ■ ' ' v' HL Dmu Cc
|
||||
|
4oü VADER LAND SC HE XI.Bob*Ï
Willem van yver voor 's Ryks welftand, en wist zig
Vi. zelfs openlyk döor den Koning zuiver te doerr
I4'5. fchouwen. Sedert meester van Parys en van
Jr ■' ■ 's Konings Perfoon geworden, regeerde by in
's Konings naam, zonder iemant te ontzien; '•■'. doch toen hy, in 't jaar 1408, naar Luiker~
land getrokken was, om Jan van Beieren te helpen, nam de Koningin haarên flag waar, bemagtigde Parys, en deedt zig zelve en den Daufyn Lodew^k, tot Regenten van 't ,Ryk, verklaaren. De Hertog van Bourgondie werdt toen, als fchuldigaan manflag, veroordeeld. In deeze omftandighèden, liet Hertog Wil»?
lem, Graaf van Holland, zig gebruiken, om een Verdrag tusfchen Hertog Jan en 't Fran- ^fche Hof te bemiddelen («?). 't Gelukte hem
,V ook. Jan deedt, in Lentemaand des jaars 1409, eene foort van fchuldbekenténis, en verzoende zig met, den Huize van Orleans en met de Koninginne (<?). Doch 't leedt niet lang, of de. Prinfen van den bloede, zig nu van de Regeeringe ontzet vindende, verbon- den zig tegen den. Hertog van Bourgondie, die, van zyneti kant, de Engelfchejyri 't Ryk bragt, om hun 't ho.ofd te biedend Zy ver? trokken egter wederom, voor 't einde van 't jaar 1412. En van dien tyd af, zag men de party des Hertogs van Jßourgondie, in Frank-, *yk, allengskens, verzwakken, In 't jaar yyf 4 > befloot het H^f hem den oorlog aan te ooenf: Kort te vooren, hadt hy Frankryk reeds flaoe?, ten yerlsaten, en uu onthieldt hy. zig «|Vlaan-j deren. % D© .60 MoNSTRKiBT Fo!. I. Ch. XL1X. ƒ Ku, .,,,.. . >
tö Jóann. a'Leïdjs Lfir, XXXU. Cup. «,,• |
||||
|
Xf. Bofeft HISTORIE. 46J
De Graavin van Holland j Zuster van Hef-; WillèjI
toge Jan, begaf zig, omtrent deezen tyd', VI; haar Pefonne, alwaar het Hof zig bevondt, JMSiL^ om hem, ware 't mogelyk, op nieuws j met""~" het zelve , te verzoenen (f). Ook gelukte het, ten minften in fchyn. Dé Graavin vari Holland en verfcheiden' andere Gróoten bleé-3 ven borg voor de onderhouding van 't Ver- drag, welk, by deeze gelegenheid» gemaakt" .... werdt (g). Een der punten van het zelve vèrbondt den
Hertog van Bourgondie, om de onderhande- lingen af te breeken, welken hy, met Enge* land, mögt hebben aangevangen. Doch hjf hieldt zig aan dit punt niet. Hy tradt, ter- 1 Hond na 't fluiten van 't Verdrag, in ge- heime onderhandeling met Henrik den fö die Henrik den IV, zynen Vader, in 't jaar 1413, was opgevolgd. Henrik zogt den Her- tog te winnen, op dat hy aan hem geenfit party zóü hebben,'in den Oorlog tegen Fraßk- ryk, welken hy in den zin hadt. In 't jaar1 1415 * voerde hy, onder anderen, zo *t fchynt, met Schepen ? in Holland en Zeeland gehuurd (7t), een magtig Leger derwaards, en flcfég de Franfchen by Azincourt, op den vyfen* twintigftën van Wynmaand. Twee Broe- ders des Hertogs van Bourgondie , Antoriiy- $ Hertog van Brabant, ën Filips, Graaf van Nèvefs en Retel, fneu velden in deezen flag, aan dë Zyde der FraJifchen. 'i Hertog Jatf bediende zig van de verlégéiü %; held, (f) MONSTREttT Fol. I. Ch. CXXVI. f. 2IÖ.,
(g) MoNSTrfKKET Vol. I.CA.'CXXVII'. f. aio. 'veift'
CA) AÄ. I'nbl. Angl. Tom. IV. ƒ->. 11. *. i0ys log. Cc s
|
||||
|
-."■:—'. ::--■—r^—". i -..->..- — .-■■ — '-..--—.'.- ■—...., - ... ......
|
|||||
|
4©4 VADERLANDS CHE XI. Boek,-
Whxem heid, in welke 't Ryk zig toen bevondt, om
**• 't verlooren bewind aldaar wederom in han- I4,15' den te krygen. Hy trok met een Leger naar Parys, begeerende verlof, om den Koning te begroeten. Terwyl men zyn verzoek in over- weeging nam, ftierf de Daufyn, Lodewyk , en Jan, Hertog van Touraine, onlangs met Jakoba van Beieren gehuwd, volgde hem ia die waardigheid op. XXXIV. De namaagfchap zyner Egtgenoote met het Oorzaa- jju}s ,van Bourgondie; zyn lang verblyf aan denhaat,'1 Hof van zynen Schoonvader, Zwaager van aan 't HertQge jan, en vooral éene geheime By- Franfche eenkomst, tusfchen hem en dien Hertog, te Hof, te- Valehchyn in Henegouwen (*), waren oorzaak, daufyn dat hy aan't Franfche Hof aangemerkt werdt, Jan, op-als; geheel in de belangen van Hertoge Jan. gevat. De Graaf van Armagnac, die thans 't voor- 1416. naam bewind in Frankryk hadt, riedt den Ko- ning],, dat hy .den Daufyn ten Hove ontbieden zou. Doch Hettog. ,Willem, wel onderrigt van de gefteldheid van 't Franfche Hof» wilde zynen Schoonzoon niet laaten vertrekken. KeizerSi- £0 ftonden de zaaken in den_ aanvang des gismond jaars 1416., wanneer Keizer Sigismond te vertrekt, Dordrecht kwam, pm, van daar, naar En» ^"wT1" Se¥^^' °Ver'e fteeken, en, ware 't mogelyk, ïem naareèné'vaste Vrede tusfchen Karel den VI. en Enge- Henrik dep V.'te.bemiddelen. Hertog Willem, land. wiens ..Afgezanten, de Kei zerlyke Krooning , in denjaare 1414, hadden bygewoond (T), ontving den Vors; beleefdelyk.,; en toonde zig flO MONSTRBI.ET VoL I. CIi. CLXT. ƒ. 240.
££) MeNSTMtOT fff' I. Cb. CXXVIII.f. sij* "
|
|||||
|
/
|
|||||
|
XI. Boer. HISTORIE. 403-
genegen, om hem naar Engeland' te geleiden. Willem *
Veelligt ftonden 'er nog eénige gefchillen, VL tusfchen de Engelfche en Hóllandfche Koop- I4Ig' ■ luiden, te vereffenen. De onderlinge Koop- handel bloeide nog, als van ouds (7), fchooii de Wolftapel verlegd was. Doch hy werde niet voortgezet, zonder dat 'er, van tyd toe tyd, gefchillen voorvielen. Onlangs zelfs hadt Koning Henrik Brieven uitgegeven, om vatr Hertoge Willem en den Hollanderen, met ge- weld , vergoeding van fchade te vorderen, tot «ene fomme van agthonderd en vyftïg Nobsleti toe. Doch deeze Brieven waren wederom in- , getrokken Qn'). Hier benevens fchynt Hertog
Willem ook deel gehad te hebben, in de hei- melyke onderhandelingen, die thans, met den -*?-i Hertoge van Bourgondie, op het tapyt ware» - (»). Reden genoeg was 'er, derhalve, voor—......-
Hertoge Willem, om de reis naar Engeland te;
onderneemen. Doch zyne poogingen êh die^ van den Keizer,tot het bewerken eenerVredey waren vrugteloos. Henrik bleef, zo wel als , Karel, die te vooren door Keizer Sigismond- gefproken was, ftyf op zyne eifehen ftaan. AÏ-- leenlyk werdt 'ér een driejaarig Beftaiid gè- flooten (0), en Hertog Willem keerde, in 'c begin van Hooimaand , wederom herwaards (j>y 's Lands Regeering was, in zyne afwezend- beid, den Heere van Kuilenburg en Walraven- van Brederode aanbevolen geweest (<?). Som»
. f0 Aft. Publ. Aagl. Tom. IV. Pi I. p. 1071 158-. P.ïi.p.5a{
Cm) Aft. Publ. Angl. Tom. IV. P. II. p. 87.
00 Aft. Publ. Angl. Tom. IV.'P. H> p. 81. -• f.
<*<0 A& Publ. Angl. Tom. IV. P. II. p. 165, 166, 167,, •.
. (*) Joann. A Leydis LH/Ti XXXII. Cap. 22. fg) Extr. uit de Reeck. van Plfc Enghebiechcsz. M, &
Cc % -ï
|
|||||
|
q««Ci*BCiR
|
|||||
|
fß& VADERLANDSCHE XI. Boe*.
W^Li^EM Sommigen verhaalen, dat hy, ten deezen
V1- tyde, in Üngeland, het Leen deezer Landen
, ï4--'! van Keizer Sjgismond verheven heeft. Ook
~wü men, dat hy den Keizer, by deeze geler
genheid, verzogt zou hehben, zyne Dogter
Jakoba, na zyn afrterven, ook met de Lan-
den te willen verlyden, doch dat de Keizer
dit zou; geweigerd hebben, en Willem daar
op verftoord vertrokken zyn (V). Zeker is 't,
dat hy, zonder den Keizer, te rug gekomen
is (/),
Hertog De Koning van Frankryk Het, ondertusfchen,
Willem njet na,door bode op bode, den Daufyn ten
dïnDai^ HWe te ontbieden. Hertog Willem begaf
fyn naar zig ■> derhalven , omtrent den aanvang des
Franlc- j9ars 1417, met hem op weg, in eenen tyd,
^' in welken het onlangs geflooten heimelyk Ver-
_ bond tusfchen Henrik den V. en den Hertog
van Bourgpndie, indienifien 'er anders, in
Frankryk, kennis van gehad heeft, onzen;
Graave en zynen Schoonzoon ten Hove zeer
yerdagt heeft moeten maaken. Een Schryver,
die deezen tyd beleefd heeft (>), zegt, dac,
onze Graaf van een aanzienlyk Leger verzeld
was, en uit 's Konings zwakheid hoop ge-
fche.pt hadt,;om zynen Schoonzoon haast op
den Franfchgn Troon te zien plaatfen ; welk
laatfte., fchoon 't wel waar zyn kan, egter,
by anderen, niet gemeld wordt. Doch dat
hy van eenige manfchap verzeld is geweest ,,
blykc
(r W(Ndeck. yita Sigisaitmdi int. Meijkeis; Gcrmao. ScripS»
Tam. I. p. u 04. CO Joann. a LEYDrs Lihr. XXXII. Cap. 22.
n.'Hermanni , CoRNBRi chron. » Eccak.! Corp. HftK Mcdji JEvi Tem. II. c, 1220.' ■ |
|||||
|
XI. Boes, HISTORIE. 43,7
blykt ook uit egte (lukken van deezen tyd Qu). Wii^e«
Te S. Quintin gekomen, verzogt Hertog VJ< Willem, aldaar een mondgefprek met de *4I7- Koninginne te mogen houden. Doch dit"" werdt hem geweigerd, om dat de Plaats te verre van Parys lag. Hy trok dan voort tot Compiegne toe, den Daufyn medenee t mende. Hier zogt de Koningin hem te ver- geefs te beweegèn, om den Daufyn ten Ho- ve te laaten komen. Hy verklaarde ronde- lyk, zulks niet te zullen gedoogen, indien jnen den Hertog'van Bourgondie langer bui- ten bewind hieldt. Die zelfde verklaaring herhaalde hy, kort daar na, te Parys, wer- waards hy gegaan was, om den Koning te begroeten, terwyl de Daufyn te Compiegne vertoefde. De Koning, voorgeevende, hier pver zyne gedagten te willen laaten gaan, gaf Hertoge Willem zyn affcheid;. doch hei- melyk bevel, om hem te vatten (V). Hy ontkwam egter het gevaar, welk hem dreig- de; door een' bedekten vriend des Hertogs van Bourgondie, gewäarfchuwd zynde. Te Compiegne te rug gekeerd, vondt £>e Dan-
hy, met de uiterfte verbaasdheid, den Dau- fyn komt fyn zieltoogende. De Franfche Schryversom' willen, dat eene doorgebroken' verzweering ; . in 't hoofd hem in deezen ftaat gefield hadt , r (w). Doch onzen, en de Engelfchen verhaa- >■ , (isvooiri'ii ..' len, **s
(<0 Extraft uil de Reeck. van Ph F.nghehrc'chtsz. M.''S'.'
(y) Vayez la Repoiicc du Duc de Bourgogne auX Propofitions du Roy, dans la Contin. de Ia Cliron. de Flandres par Den» Sau vage p. 250 & Corps Diplomat. Tom. II. P. II. p. ioo«1 I Q»j Monstrelet Val. I. CA. CLXa, ƒ. 24«« verf, $ Cc 4
|
||||
|
4o8 VADERLANDS CHE -XL Bost
Willem leh, dat men hem vergeven hadt ;, 't zy mei
m een fenynig harnas (%)» 'of op eene andere 4 7- wyze. Men vindt 'er zelfs (y), die zyne eigen' Moeder met deeze öndaad betigteni Hy gaf den geest; op den vierden van Gras- maand des jaars 1417, nalaatendë eene We- duwe van zestien jaaren, by welke hy gee- ne kinderen verwekt had. De fchielykbeid van deezen dood , de omftandigheden, in welken dezelve voorviel, en de verfche toe- leg om Hertog Willem te vatten, maaken het ten hoogfte waarfchynlyk, dat dezelve niet natuurlyk geweest is. ■' ■<,,., Hertog Willem bekommerde zig niet met
het lyk zyns Schoonzoons, welk, federt, te Parys, werdt bygezet; maar begaf zig, in al- leryl, naar Henegouwen, weinig denkende, dat ook zyn eigen einde z&naby was, als kon hier na bleek. hS *J Hy Hadc' tot nog ïoe' £eene wetdge kin"
Wiiiem deren dan zvne Dogter Jakoba, en zyne
poogt de grootfte zorg was, haar vari de opvolging ,
opvol- in 't bewind deezer Landen, te verzekeren-.
ging; in \ Keizer Sigismond hadt hem niet willen be-
voor'zy- looven ' dac hY-haar j na zyn affterven ,
neDog-' met deeze Landen verlyden zou. Hy hadt
ter Jako-zig, derhalve, kort na zyne terugkomst
ba, te -uic Engeland, gekeerd tot de Edelen en 5te-
JeB.Zeke denVan Holland, die hy ter algemeene Dag-
<vaart befchreeven, en eene belofte afge-
vergd hadt, om , na zyn overlyden , zyne-
—p;.- -..-: ... ■.-. , ■,.... . J)og..
C»Ü Joann. A Leydm Dir. XXX'w. Cap, «& ''"". ,
Q) /Eojdiüs up RoïrA. ad qnmuu I4.1&. . - v |
|||
|
■MtaMMMMMMMB
|
|||||
|
XL Boek. HISTORIE. 409
Dogter Jakoba, tot wettige Landsvrouwe, in Willem
te huldigen. ; - - n1- ;• VI\ De Dagvaart was in oogstmaand des _H17' ^
jaars 1416 gehouden. De Edelen , die op"* dezelve verfcheenen, wären Filips, Heer van Wasfenaar, Burggraaf te Leiden, Henrik van Wasfenaar, Dirk van der Lek, Herbaren van Ysfelftein, Jan van Heemflede van Benthui- zen, Henrik van »Naaldwyk, Maarfchalk van Noordholland, Jan, Bastaard van Blois, Heer van Treslong, Melis van Mynden , Arend van Duivenvoorde, Jan van Woude, Heer van Warmond, Willem van der Boukhorst , Gerrit van Heemskerk, Heer van Oosthui- zen, Barthoud van Asfendelft, Gerrit van Zyl, Jan van Hödenpyl, Filips van Spangen en Gillis van Kralingen, Ridders: Willem Eg- gaart, Heer van Purmerende, Helmich van Doornik, Adriaan van Raaphorst, Gerrit van Poelgeest, Filips de Bloot * Mouweryn van der Does, Gerrit van Benningbroek, Dirk van Zandhorst en Adriaan van Mathenesfe, Knaa- pen. Wyders waren 'er tegenwoordig geweest ■ de Schouten,Burgemeesters,Schepens enRaa- dert der Steden Haarlem, Delft, Leiden, Am- fterdam , Gouda , Rotterdam , Oudewater , Schiedam , Alkmaar , Hoorn , Medenblik.-, Enkhuizen en Monnikendam. Alle deeze E- delen en Steden hadden plegtiglyk gezwooren „dat zy Jakoba, Daufyne van Vtenne, zo j, Willem voor ha?r, zonder wettigen Zoon „ natelaaten , overlyden mögt, voor zyne '~,, erfdogter en leenvolgfièr,erkennen,en haar^ ,,:nevens haren wettigen Voogd, hulde. doen '% . Cc.5,.7. , .• L en? |
|||||
|
4 ra VAD ER LA ND SC HE XI. Boincï
U)„ en; onderdaanigheid bewyzen houden, haaf
„' met lyf en goed tegen alle haare vyanden 1 ,, befchermende." Hier van werden Brie-
ven bezegeld, die op den vyftienden van Oogstmaand gegeven waren (z). Doch men vindt, by fommigen, nog van andere Brie- ven gewaagd, die, ten zelfden dage, waren getekend, in welken, dezelfde belofte gedaan werdt, door „ Huibert, Heere tot Kuilenburg ,f en de Lek, Henrik, Heere van Viane en „ van Gooije, Otto, Heeré van Asperea , „ Gerrit van Stryen, Heere van Zevenber- „ gen, Henrik van der Lek, Heere tot Hees- „ wyk, Jan, Heere van Vliet, Jan van Dron- „ gelen, Heere van Eethen en Meeuwen , „ Jan van Kroonenbufg, Heere tot Loenen * „ Arend, Heere van Leyenburg en Gerard j, van Heemskerk, Heere tot Liesveld, Rid* i,ders, Willem van Brederode, Heere tot „ Merwede en ter Steyn, Jan, Heere tot „ Laiigerak, Dirk van der Merwede, Jan van „ Herlair van der Syle, Dirk van Heukelom „ en Willem van Bezoyen, Knaapen, benevens „ Schout, Burgemeesters, Schepens en Raa- „ den der Steden Dordrecht, Schoonhoven , „ Geertruidenberg , Gorinchem , Heusden , „ Woudrichem, Ysfelftein en Leerdam (a)" De Edelen en Steden van Zeeland deeden ge- lyke belofte (aa). Men ziet hier uit, dat verre de meeste Edelen en Steden beloofd hadden, Ja-
£2) Zie' Groot-Pläkaatb. III. Heel, U. 8. Heda p. 280. Mat-
Th.<ei Anal. Tßtn. V. p. 599. Mieris Charterb. IV. Deel, w. 383. .' GO' Zie F, van Mieris Lecnroer van 't Graaffcli. in ITql?
land, M. i)i. en Charterb. IV, D:el, bl. 384. ftut't MiEms Charterb. ÏV,'Deel, bl. 385,
|
||||
|
«■MMMm
|
|||||
|
XL Boek; EISTORI E. * m$
Jakobä te zullen-in huldigen. De Graaf, 't Wille«'
gewigtig ftuk der Opvolginge dus, zo hy Vl- waande, op .eenen vasten voet hebbende ge- l^l?' = bragt, fcheen nu zyn hoofd, met meer ge- rustheid, te können neerleggen. . Hy hadt, federt eenigen tyd, een gezwel xxxvr.
aan de dye gehad,ontdaan,zo fommigen fchry- Doodvan ven, pit den beet van eenen hond. Allengs- we!,tog Itens grooter en pynlyker werdt dit gezwel, em* des hy te raade werdt,het zelve door te laa- ten vlymen. Doch zo dra was dit niet ge- ( fchied, of hy werdt, van dag tot dag,zwak- ker, en overleedt ejndelyk te Bouchain Q>~)i op den laatften van Bloeitnaand des jaars 1417, in den ouderdom van twee-en-vyftig jaaren, na dat hy de Landen dertien jaaren gelukkig- lyk geregeerd hadt. Hy werdt te Valenchyn begraaven. Zyne dapperheid wordt van onze Schryvers hoog geroemd (V). Ook is dezel- ve, in den Arkelfchen of Gelderfchen, en Luikfchen Oorlog duidelyk gebleeken. Doch men mag twyfelen, of hy zig niet te veel met de zaaken van Frankryk en 't Huis van Bour- gondie gemoeid hebbe. Immers het volflaa- gen verlies van Friesland fchynt hieraan te moeten toegefchreeven worden. Doch in vergoeding van dit verlies, heeft men hem de Heerlykheden van Arkel en van Ysfelftein aan Holland zien hegten. Zyne Weduwe Margareet, Dogter van Fi-
lips, Hertog van Bourgondie, eene fchrande- re
fi~i Monstrelet Pol. I. Ch. CLXV. ƒ. 242.
CO Joakn. A Leydis Libr. XXXII. Cap. 27. |
|||||
|
■?i i V A D E R LVHIS T. XL Boek;
Willem re en ftaatkundige Vrouw, met welke hy, ia.
VI. 'c jaar 1386, gehuwd was (d), overleefde hem 1 I41^' veele jaaren. Hy hadt nimmer andere kinde-
ren dan Jakoba by haar verwekt (V), Doch hy liet nog drie natuurlyke kinderen na, twee Zoonen, Lodewyk en Ever ar d, en eeneDogter, Beatrix. Everard ftigtte een Slot te Hoogt- woude in WestfriesJand, en wordt voor den eerden Heer van Hoogtwoude gerekend. Bea- trix trouwde eerst met Filips van Dorp, Ridder, daar na met Jan van Woerden, Heere van Vliet Qfy. Van Lodewyk, vind ik niets by- zonders aangetekend. Cml Aioimi de Roya Chron. ad auntim l$Z6.
f>) Joann. A Leydis Libr. XXXII. Cap. I, af» ïf) Joann, a Leydis Libr. XXXU. Cap. 29» " |
||||||
|
*
|
||||||
|
VA*
|
||||||
|
' ' '■
<• ; ;' ' . . . ' ■' '
VADERL ANDSGH E n*
HIST O R IE. T W A A L F D E B O E K.
|
||||||
|
I NB OU D.
ï. Vrouw Jakoba wordt tot Graavmne ingc
'huldigd. Tsfelflein gewonnen en geflegt. II.
• - Jan van Beijeren dringt zig in de Regeerin-
ge. Aanflag op Gorinchem.YiYt Jakoba trouwt
■■ me f Jan, Hertog van Brabant. Jan van Bei-
jeren. wordt mei de Landen veriyd. IV. Hy , neemt deni naamvan Graave aan, Dagvaar-
. ten der Steden. V. Dordrecht ■, door Jan van
Brabant en Vrouwe Jakoba, belegerde Rot- terdam, door Jan van Beijeren', ingenomen. VI. Vredehandeling en Zoen te Woudrichem. " VII. Jan van Beijeren /laat naar meer be- '. wind. Oorlog met hetStigt. VIII.'Leiden be-
. legerd en ingenomen. >V Burggraaffchap komt ■ aan de Graaflykheid. IX» Jan van Beijeren
ftaat naar Brabant, Geertruidenberg be- magtigd.X..Onlust tusjchen Jakoba en haa- - ren Egt genoot. Zy vertrekt naar Engeland.
\:XI. Onderneeming van Jan van Beijeren,in
./Friesland, Doorbraak der Zuidhollandfche
Waard; XII. Egtfcheiding van Vrouwe Ja- , koba. Zy trouwt met. Humfrey, Hertoge van
. W^shester. XIII. Fitips, Hertog van Bour-
|
||||||
|
414 'VADERLANDSCtfE Xïï. Boek:
gondie, gedraagt zig als opvolger van Vrouwe
tjakoba. Glochester komt in Henegouwen. Jakoba wordt geligt, en naar Gend gevoerd. Zy ontvlugt naar Holland. XIV Jan van Bei- jeren ßerft. Jan van Brabant tot Graave van Holland ingehuldigd. Schoonhoven belegerd. Slag by Alfen. XV. Engelfche hulp her* waards gefchïkt. Slag by Brouwershaven. XVI. Haarlem, door Fr ouwe Jakoba, bele- gerd. Sirooperyen der Kennemeren. XVIf* Hertog Filips firaft de Kennemèrs en West* friezen. Zevenbergenbemagtigd. XVlil. Jan van Brabant ßerft. Glochester verlaat Jako-, . ha. Zeeflag by Wïeringen. XIX. Zoen tus- fchen Hertoge Filips en Vrouwe Jakoba. In* ßelling van 't Hof in denFIaage. XX.Scheu* ring in 't Stigt van Utrecht. XXL Handel op Engeland. Haringvisfchery. Noordfche en Oosterfche Vaart. Verbond der Hänzeßeden.. XX {T. Drukkonst te Haarlem gevonden, XXIII. Hertog Filips, bekomt de aanzienlykfle Nederlanden. Vliesorde tngeßeld. XXIV« Vrouw Jakoba. trouwt, met. Frank wan Bor fe- ien. Zy moet de Graaflykheid aan Filips af- fiaan. XXV. Zy ßerft. 't Graaffchap komt aan't Huis van. Boürgondie. XXVI. Hertog F i h i p s y voor Graave. erkend, wikkelt de Landzaaten ,.in eenen Oorlog met Engeland, in. XXVII. Vrede te Atrecht., met Frankryk, geflooten. Hollanders, In Engeland mishan- deld. XXVlll. Beleg van Calais. Beßandmet Engeland: XXIX. Oosterfche Oorlog. XXX. Oorlogsvloot, in Holland en Zeeland, uitge - rust. Voordeelen op de Oosterlingen behaald, XXXI. Vredehandeling te.Koppenhagen. Tien- jaa-
|
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 41$
|
|||||
|
: jaar ig Beft and met de Wendfche Steden. Ver- -" ■
dragmet Deenemarke, Holftein, Pruisfen en
ISzLyftand. XXXII. Gefteldheid der Hollandfche . Staatsvergaderingen. Foorbeeld van V zweel ren des Graaven, eer de Landzaaten zwee- ren. XXXII f. Hertog Filips doet den Kei' zer hulde,: wegens eenige Nederlanden. •■ 'TakobA. , eenige Dogter van Willem den Jakobä.
^1 IV, bevondt zig in Henegouwen, toen !• haar Vader overleedt , verzegd van Baare |^oba* Moeder, Margareet van Bourgondie, en van;va^g^ de trouwfte Dienaars des Graaven. De Her-lem den tög van Bourgohdie begaf zig ook dérwaards, VI > tot en bragt, zonder veel moeite, tewege, dat ^fjjjl1"'" de jonge Vofftin, tot Graavinne van Hene- huidigd". gouwen, werdt,ingehuldigd (ß).t Terftond 1417." hier na, fpoedde zy zig naar Holland,alwaar ding van 's Graaven dood, 't hoofd wederom ..,-. | hadt begonnen op te fteeken (£). Te Haarlem^ te Gouda en elders, ontftonden nierkeïyke op- fchuddingen, die, eerlang, döör Vrouwe Ja« koba, verzoend werden &&% 'De Broeders Jan van ^Egmond en Willem rje Eg-
van Ysfelftein, welken "t verlies hunner va- monde» derlyke goederen zeer in den krop ftak, waren * verrasfea de eerften, dié dé. yyandelykheden begon den. Y*^1" Ëenig volk pp de been gebragt hebbende, maakten zy zig, by vérrasfliig, meester va« de Stad en 't Slot Ysfelftein. De Hoekfchen, onder 't beleid der Heeren van Brederode én .,.'.. Mont- ■i'-'(-d) ^Eoid. de Roya"dd annum 1417. ■'"'--.-
(h) Magh. Chrono Befg. p. 361. ' -" •; *
(bh) Mieris Chartert.« IV, Dulf tl. '4515, 407, 421,
|
|||||
|
/
|
|||||
|
4i6 VADERLANDSCHE XII. Bofeki
Jakoba. Montfoort, floegen 'er terftond het beleg
I+I7' wederom voor. De Poorters der meefte Hol- 1 landfche en Wéstfriefehë Steden , beloofd hebbende Jakoba tot Lands vrouwe te'zullen
inhuldigen, toonden, reeds, voor haare aan- komst hier te Lande, dat zy .hun woord zouden houden, en trokken,. in, aanzienlyken getale, voor Ysfelftein (c). Boven al werdt het beleg T&êgk voortgezet, door die van Utrecht eri Amersfoort; welken, ziende, dat zy den Kryg " " geduurig op hunne grenzen te wagten hadden, S« zo lang het Slot te Ysfelftein in wezen, en. de -'"7' 'Stad., verfterkt bleef (</), gaarije: tot het herr, ^ ^wjmejrj van Ysfelftein wilden medewerken, in -X ■ hoope dat, de jonge Graavin, «aV*t bemagti-. "gen der Stede, het (legten der Vestingwerketi • niet weigeren zqü.: •-. , . ,,. , ; UWordt Tegen het. einde' van Zomermaand des
herwon- jaars, 1417,,, ging ^Ysfelftein wederom over- by, nen en yerdrag, volgens welk „de Broeders van geflegt. ß £gmond ën de vreemde' gasten , welken ,', zy in de Stede gelegd hadden, vryelyk „ mogtéu uittrekken , gelyk ; zy ingekomen „ waren '(<?)."""Sedert kréegen de Stigtfehen, verlof van de Graavinne, om het Slot", be- nevens de muuren, poorten en toorens der;. aE;;!,' Stede, ten gronde toe, te mogenflegten (£): :_ gelyk, zonder uitftel, gefchiedde*' .,' ^ .üb!)* Terwyl,dit op de grenzen voorviel, ver-,
zekerden de Hoekfche,n zig van fommige HoU '• ' ifi fCft ■ '' ofE f .land^ (V) Extr. uit Je; Reeelc. van Ph. Enghebrcclitsz. M. S. ,,;>,■*,
(<0 z,e Goutfche Chiron, tl. 120. T1™- (ï;) Veldenaar U. no. '
(/J Brief van Vrouwe facob. iy Matthaus Analeél, TetHi
V. f- Ooi. in by Burman Utr. Jaarb. U'Deel, tl, 233, |
|||||
|
XU. Boek. HISTORI E. 417
landfche Steden, aan welker genegenheid Jakoba.
voor Vrouwe Jakoba men tvvyfelde, of voor 1.417« welken men meest bedugt was. Filips van ~ !",!a Wasfenaar, Burggraaf van Leiden, wierp zig, mee eenigen zyner vrienden, in Amfterdam. 't Slot te Leerdam werde van gefchut enKjrygs- volk voorzien, door Jan van Viane (g). _■ : ' [ Kort na 't bemagtigen van Ysfelttein, wasvrouw
Jakoba in Holland gekomen. Zy werdt , in Jakoba alle de Steden, behalve te Dordrecht (J£) ,komt in tot Graavinne ingehuldigd. In Zeeland, werde zy , insgelyks, voor wettige Landsyrouwe i erkend. Alomme bevestigde zy de oude Hand- vesten en Vryheden (i), zig, in allen deele., bevlytigende, om de genegenheid der Land- zaat en te winnen. En men beloofde zig reed? veel voordeels van de Regeeringe der jonge Graavinne, toen haar Oom, Jan van Beije- ren, verkooren Bisfchop' van Luik , de pas gevatte hoop t'eenemaal verdwynen deedt, en 't Land in rep en roer hieldt. ., tg Wy hebben, in 't voorgaande Boek , ge-', ir.
zien, hoe deeze Bisfchop, wien 't hert meer Jan..vaa naar de weereld hing dan naar de Kerk, door drinetzlg hulp van Graave Wille m en. de L^ndzaaten ,, in de Re- in 't bezit zyns Bisdoms, herfteld geworden geering, was. In plaats van deeze gunst, omtrent 's Graaven Dogter te erkennen, maakte hy , jjCp<j terftond na 's Graaven dood, en veelligt al te vooren, toeleg om haar te ontzetten van de Regeeringe. Hy hieldt heimelyk yerftand binnen Dordrecht; alwaar de Kabbeljaauw-» ■ • •, fchen, -
Xjs") Extr. uit de Reeck. van Ph. Eughefafech^sz. M. S,
(U) Veadenaar il. in.
£0 Handv. van ZuidJiolli by Balen il. 519,
111. Deel. D d
|
||||
|
4i8 VADERLANDSCHE XII. Boek.
|
|||||
|
Jakoba. fchen, door den tyd, veel deel in 't bewind
1417- hadden weeten te verkrygen. Ook heeft hy, Ä naar allen fchyn, belleken, dat Jakoba, te Dordrecht alleen, niet voor wettige Lands-
vrouwe was aangenomen. Doch hy deedt meer, ten nadeeie zyner Nigte. Beflooten hebbende den Geestelyken Staat geheellyk te verlaaten, en zig van de Regeering deezer Landen, of als Graaf, of ten minflen als Voogd of Ruwaard , meester te maaken , kwam hy%, niet lang na Jakoba, in perfoon, herwaards. Hy begaf zig regelregt naar Dor- drecht, alwaar hy de meeste vrienden hadt* Ook werdt hy hier, met opene armen, ont- vangen, en, by plegtigen eede , voor Ru- waard der Landen aangenomen (k~). De Stad Briel, alwaar hy, als Heer van Voorne, 't meeste bewind hadt,erkende hem, in de zelf- de hoedanigheid. Doch de andere .Steden , aangezogt om hem, insgelyks, voor Ruwaard aan te neemen, weigerden het rondelyk, zig beroepende op den uiterften Wil van Herw- ege Willem, die ernftelyk begeerd hadt, dat 'men zyne Dogter aan Jan, Hertoge van Bra~ bant, zou uithuwèlyken (/);'t welk de Land- zaaten beletten moest, naar eenen anderen Voogd over dé Landen, uit te zien. Poogt Jan van Bèijeréri, wel bevroedende, dat hy «ig, door geweld zou moeten gebruiken, om 't roer der
«fArkel Regeeri"Ke m handen te krygên, fpande met van Go-' Jan van Egmorid en Willem van Arkel famen, finchem om zig van Gorinchem en 't Slot Arkel te ver- te verze- ; . Zg_ C*) Regier. Lfst ly Baieji bl. 28^ Bf teilte Chartere. IV-
Deel, bl. 431. (J) JoAWt. A LeyMs Libr. XXXH. €np. 27. |
|||||
|
til. Boek. HlSf ÖR I È. %t9
xékeren. (»»): waarna het bettiagtigen van het jaIcöS^
bverig gedeelte van Zuidholland hem weinig 141^» werks zou behoeven te kosten, Ëgmond hadc' voorige Arkelfche Regeeringe waren toege- daan; In Slagtmaand, trok liy 'er onverhoeds bp aan, en dreef, door de zynen binnen ge- laaten, de Hollandfche bezetting naar 't Slot» Jongkheer Willem van Arkel, eenige Gelder- fahe en Luikfche benden byeen gekreegeri hebbende, volgde Ëgmond, en wierp zig, insgelyks, binnen Gorinchem, dat, terftond, door 't herfïellen dei- Vesten, in ftaat van te- genweer gefield werdt. Ook Ieedt het niet lang, of de jonge Graavin begaf zig, aan 't hoofd haarêr getrouwe Mollanderen en Zeeu- wen, naar 't Slot Arkel, om, van daar, dé Stad te beftormen. 't Slot was met eene Graft, onlangs, op Arkels bevel, gegraaven, van dé Stad afgefcheidem De Poorters van Utrecht en Amersfoort, welken hier wederom hulp booden (V), waren de eerften, die, eene groote bres in den muitf gefchooten hebbende, over de Graft* in de Stad, trokken; De Hol- landers en 't overige Leger der Graavinne volg- den hen. De Arkélfchen waren wel vyfender- tighonderd gewapendeh flerk * én ftonden ge- fchaard, in eene ftraat, thans de Krytfieeg ge- noemd. Hier viel, öp den eerften van Win- De aan« termaatid, een bloedig gevegt voor, in welk flaê mi& Vrouw Jaköba de overhand behieldt. Meerlukt* dan
' Qlf) /ÜGihi de ti-OYA ai aiinüik 1417.
,' («) Zie de Brieven van Vrouwe Jäliaba ty Matthäus ai
Rer. Amorf. Script, p, $38 en by Curman Utr. Taart). I. ßhti
tl. 2ö£ ènZi. '. « • "■
Dd ê
|
||||
|
420 VADERLANDS CHE Xil. Boek.
dan duizend man fneuvelden 'er van de Arkel-
fche zyde^ onder welken Jongkheer Willem ' zelf was. Egmond en veele Gelderfche Ede- len werden gevangen genomen: van welken 'er, federt, eenigen onthalsd werden. Van den anderen kant, fneu velde niemant van naam dan Walraven van Brederode, een groot voor- ftander van Vrouwe Jakoba (0). |
||||||||||||
|
Jakoba.
Hm. |
||||||||||||
|
III.
Tweede
|
De Hollandfche Edelen en Steden, niet on-
|
|||||||||||
|
Tweede kundig van het aandeel, dat Jan van Beijeren,
vanVrou-in deezen aanflag op Gorinxhem, gehad hadt, we Jako-draalden niet langer, om het genomen bed uit bamet ter uitvoeringe te brengen, en over het Hu- Jan'Her'welyk der Graavinne, met den Hertoge van Brabant. Brabant, in ernftige onderhandeling te tree- den. Hy was een Zoon van Hertoge Anto- ni, Broeder der Hertoginne Weduwe van Holland, en dus een volle Neef van Vrouwe Jakoba. Toen zyn Vader, in den Slag by Azincourt, in den jaare 1415 , omkwam, volgde hy hem op in de Regeeringe, en thans bereikte hy den ouderdom van ruim vyftien jaaren. De Weduwe van Willem den VI. en Hertog Jan van Bourgondie, haar Broe- der , zeer begeerig, om de Graaffchappen van Henegouwen, Holland en Zeeland in hun Huis over te brengen, zettederi de on- derhandelingen met den jongen Hertoge van Brabant zo fpoedig voort Q>),dat het Hu- 141S. welyk, in de Lente des volgenden jaars, in *—------den Haage voltrokken werdt. , Paus Mar^
tyn
(o~) Vfi.tipnaar hl. Tit enz. MonstreleT Vol. I. Chttp*
CI.XXXU. i'vl. 259. IJkrm. Couneri Chruii. ad annum 141?» C. I2--7-
Q>) Du Vermeerderde Bbka i bl. 3Ö0.
|
||||||||||||
|
XII. Boek. H IS TORI E; 421
typ de V. hadc 'er, vooraf, verlof toe ver- Jaeoba, •
leend (#), zonder welk, het, uit hoofde der H18« namaagfchap van 't Paar, volgens de Kerke- "~~~"**• lyke wetten, ongeoorlqfd geweest zou zyn. De Huwelyks - Voorwaarden, die, onlangs» uit eeriige Schriften, den Huize van IVJont- foort betreffende, in 't-,licht gegeven zyn (>) komen, in. 't voornaamfte,;overeen met die, , welken, te vooren, tusfchen den Hertog van Touraine en Vrouwe Jakqba, beraamd wa- ren. De Hertog van Brabant hadtze, op den eerften van Oogstmaand des jaars 1417 , te Biervliet, bezegeld, en, op eene boete van vyfmaalhonderdduizend gouden Kroonen, be? loofd, het Huwelyk te zullen voltrekken. Voorts blykc uit deeze Voorwaarden, dat Jat* van Beijeren zyne ftem tot het Huwelyk ge- geven hadt. Terftond.hier na, nam de Her- tog van Brabant den .naam van Graave van Holland en Zeelan^ aan;, en werdt, federt, in de Steden, en ten- platten: Lande ingehuldigd (js). In Kennemerland , gefchiedde zulks g volgens -de oqde gewoonte-,; op. dp. bekende; hoogte, by.'t Slot te Heemskerk,in egteftukA' ken van deezen tyd, Stopelberghs genoemd (/). Jan van Beijeren zag zig, tfoor het voltrek- inzigten
ken van..'t, Huwelyk zyner Nigte, iverfteken-van jaa van het Ru^aardfchap deezer Landen (V), welk van Bei- het minst; was, ,dat hy zig toegelegd hadt. Hy.]eren* kende de magt van het Huis van Bourgondie,.» i . :■' '■'.-, .'•■'-•■■: ! ,en ,. - ,j|
Cc) Magn» Chron. Belg. p. 34oy 3S2.•■• acid. de Roya ai ;; : :i
futuur» 1417. Groote Chron. XifV'f. XXVIII. Cap- 4 en (5. -.1 (r) In P. Langendyks Graavah. Jl. D'el, bl. 169 • d.
(i) Ilandv. iy Screvfx. Haarl. bl, 252. <0 Extr. uit de Iteeck. van 1'h. Eiiguebrechtse. M. & 00 Veldenaar bl: 1.15. •• ;, . ;:•.-., |
||||
|
422 VADERLANDSCHE XII. Boek.
Jakoba. en bevroedde te regt, dat men hem geen be-
141«. wind meer hier-te Lande laaten zou, dan hem TT~"r~' Hertog Albrecht, reeds by zyn leeveh, öp- gedraageri hadt, welk, ten yoornaamen deele, binnen de Heerlykheden van Woer- den en Voorne niet de Stad Briele bepaald was. Dordrecht, alwaar by zig ophieldt, was hem, dit wist hy', genegen; doch ligte- Iyk begreep "hy, dat deeze Stad alleen, in vermogen, tegen alle de anderen, die Vrou- we Jakoba aanhingen, niet opmogt; Ook was'hy, daar en in den Briele, alleen voor Ruwaard erkend.'Onder welken naam hy, na dat Jakoba gehuwd was, niet bekwaamlyk regeeren 'kon. De naam van Graaf aan te neemen, moest de meeste Laridzaaten, die Jakoba hadden ingehuldigd, zeer tegen hem Verbitteren, en 't ontbrak hem nog aan aan- zien en magt, om zig, met geweld, in 't aangenomen bewind te handhaaven. Alle aéezé-zwaarigheden zouden een ander beleg hebben, naar de Regeeringe te ftaan ; doch Jan van Beijeren'was loos en moedig genoeg , órn 'er dóór heenëh te worfteïen. Hy wist zelfs aan zyne otlregtmaatige indringing in 't Graaflyk bewind'eenen glimp van regt te gee- 'veh, en bragt het eerlang zo ver, dat hy , "#,' -door7 Vrouwe Jakoba zelve, onder zeker^ voorwaarde , ih' de Regeeringe £ bevestigd; werdt. ' : t '•• •' ^-'*!*v-!v sy ';•':;=!-,'-•>•. ■ Hybe- n Te Conftans, in Zwaben, werdt thans dé komt het vermaarde 'Kerkvergadering gehouden , aah- Leen dei gelegd om de/Kerk te hervormen, in 't hoofdj fchappen en ra-M lec*en; 'doch óp welke men meer Iran Kei- fcheen te arbeiden, om de, misbruiken onher- '•• ..... "£ Wl * • ' ' ' ' ftel- |
||||
|
■M
|
|||||
|
XIL Bos*. HISTORIE. 423
Itelbaar te maaken, dan dat men de regte Jakoba.
middelen ter verbetering ter hand geflaagen '4'8. zou hebben. Keizer Sigismond, op wiens zerSi.J aandryven, deeze Kerkvergadering byeen ge gismond, roepen was, woonde dezelve by; en Paus en verlof Martyn de V, zat 'er thans in voor. Deezen om te beide, en vooral den Keizer, hadt Jan van v°n p^s Beijeren noodig, om zig, met eenigen fchyn Martyu vanregt, van de Regeeringe deezer Landen dea V« meester te maaken: en 't flaagde hem zonder- ling, dat hy met beide, op ééne Plaats, m. onderhandeling treederj kon. Hy hadt pij vastgefteld, den Geestelyken
Staat te yerlaaten, en zig jn 't Huwelyk te begeeven. Elizabet, Hertogin van Luxem- burg, en Weduwe van Hertoge Antoni van Brabant, wien zy geene kinderen gehaard hadt, ksyam, vopr anderen, by hem in aan- merking. , Zy was eene volle Nigt van Kek zer Sigismond, wiens toeftemming, derhal- , ye, tpt dit Huwelyk, vereischt werd):. Jan; !r yan Beijeren vaardigt dan, in den aanvang des jaars 141,8 , eenige; vertrouwde Perfoonen naar Conftans af,,met last,om 's Keizers Nigr, yoor hein, ten Huwelyk te, verzoeken, en te? gelyk, dat hem de Graaffcbappen van Hol- land, Zeeland en Henegouwen,die men mjpest Ónderftellen, dpor de dood van Willem den VL zonder wettige Zoonen na te laaten, aan. ft Ryk vervaljen. te zyn, ter leen mogten op- gedraagen worden. Voorts waren zy gemagr tigd, om , waarfchynjyk na dat zy 's geisers toeftemming vêrkreegen zouden hebben , in. zynen naam, aan. dep Paus, afftand van 'f. Bisdom van Luik te doen, en 's Paulen ver- Od 4 lpfj |
|||||
|
424 VADER LANDS CHE XII. Boer::
Jakoba. lof,1 tot voltrekking van 't Huwelyk, te ver-
1418. zoeken. De Keizer, den voorflag gehoord1 '"" '""hebbende, gaf 'er gereedelyk zyne toeftèm- ming aan. Hy was geftóord geweest op den overleeden' Graave, en bediende zig nu gaar- ne van deeze gelegenheid, om 's Graaven Dog- ter fpyt aan te doeri, en te gelyk zyne Nigte een' aanzienlyken Egtgenobt te bezorgen. Ook was 'er, "veelligt, federt de dood van Herto- ge Antoni, tusfchen Jan, 's Hertogen Voor- zoon, nu met Jakoba gehuwd, en Elizabet, 's Hertogen Weduwe, eenig ongenoegen ont- ftaan, 't welk de Keizer, op het jonge Paar» wreèken wilde. Doch wat hier van zy; Eli- zabet werdt aan Jan van Beijeren beloofd, en hy en zyne mannelyke nakomelingen met de Landen verlyd. De Paus, 't Bisdom van Luik aanvaard hebbende, gaf den geweezen Bis- fchop verlof om te mogen trouwen; gelyk , kort hierna, gefehiedde (j>). ' Inhoud ï De open' Brieven, by welken Jan, Palts- yanden [ graaf van den Ryn en Hertog van Beijeren, forkfT i mét de Graaffchappen van Holland, Zeeland I en Henegouwen verklaard werdt verlyd te zyn, waren, op dèn dertien den van Lente-' maand, te Conffcfts, gegeven, en gerigt'aart; de Edelen en Steden deezer Graaffehappen , die des Keizers en des Heiligen Ryks Onderdaa- nen en 'getrouwen 'geliefden1 genoemd worden», Zy behelzen, in kragt „ dat Graave Willem*, *Faf,il- ,•$ des Keizersendes'Heiligen Ryks * Leenman' fo*. ,i, en f Medelid, zónder wettige mannelyke ■fStdatis. jjj ?.; gfj • ., ju ■- . •, . ' £r£^
(v) Magn. Chron. Belg. f. 340. iCGlDiU« de Roïa ad rt.-j;.
imm i4fv ■ : .", 1 . ■!':' ' «."iul- ' ' ' A ' ' *
|
||||
|
XII. Boek. H IS T O R I E. ' 43 $
,:, Erfgenaamen na te laaten, ovefleeden zynde, jaköba; ï
„ zyne Graaffchappen, aart Sigismond, als' 1418. „ Roomsck TTo/zmg, wettiglyk vervallen waren.' -"*' „ Dat hy dezelven aan Jan, Willems Broé-' „ der, opgedraagen hadt, om 'ze van hem ehT „ 't Ryk * ter Leen te bezitten,'en dat, ^sr'* f-s petti „ onaangezien, Jan, Zoon van wylen Antoniy«ffi. „ van Bourgóndie, én Jakoba, Dogter van „ wylen Hertogë Willem, zonder 's Keizers' „ toeftemming, zig in 't bezit" deezer Lan- „ den gefield hadden: waaróm hy allen Land-* „ zaaten beveelt, Jan van Beijeren en zyne „ wettige mannelyke' Nakomelingen alleen y „ voor hunnen waaren Heere, te erkennen y ,,'hén te gelyk óntflaande van den eed van „ getrouwheid, dien zy aan Jatt van Brabant :/;-a u „ en Jakoba mogten afgelegd hébben (V).-" •.'•.■-:•-■•. Hertog Jan van ;Beijeren fcheeny ha -.iyfc deeze Keizerlyke opdragt , gewettigd, om Jan van den haam van Graave aäti; te heemen. Ook ••BeUereii. deedt hy 't, zónder' uitftelv ïh tene Hand- den naam vest, tën behoeve zyner geliefde Stad Dör-;van drecht, op denJ twintigften van Zomerm^znd. Graave d?s jaars I4'r8,* verleend, draagt hy deezeriaan* haam reeds ('i3l:fchoón 't nóg tot op den vyf-1 entwintiglten der volgende maand aanliep'-;,3 eer hy, daar ter Stede, plegtigtyk, tot Graa- ve werdt ingehuldigd (y). 'De Handvest,'Geeft van welke wy fpreeken, 'vervat verfcheiden*gunftigs Voorregten voor Dordrecht in; 't byzondèr:*Hand- onder arideren, dat de Hooge Viérfchaar vahivesten^ ■-» .. . , ,, ,.,.-1 rji ' .....1 ■ 3 . I r« .-
'(V)' Diplom. Sigisiii. tyidë^inter Aä, Pubt. Angl; Tom. IV»'
.p. m.;p..44. . a :.'.'- ■ . ■ • ■ ~<i\ ■ - ■ «■ /s
O) Zie Bm.en hl. 285.
'ig■) Regeer. Lysï'by BaienjU.'2P5.. j :~:J
Dd s
|
||||
|
4af VA DE RL AND SC HE XU- Boek*
Jmor*. Zuidholland en de Munt, nergens anders dan
1418- in deeze St^d, zouden mogen gelegd worden. ■SS5S.....- Doch men vindt 'er ook eenige merkwaar- dige vryheden in, voor de Steden in 't ge- meen. De Graaf belooft, niet te zullen mun- ten , dan bi zynen Raide ende bi zyne Hooftfie- r' 4eny als Dordrecht, Haerlem, Delft, Leydert ende bi Confente ende Ordinancie van hemluden.
Ook geeft hy den Steden van Holland en Zee- land verlof, om, na dat zy hem gehuldigd zouden hebben „ Raaden en Vergadering met n malkander en te moogen maaken, tot zyner „ ,eere en 's Lands oorbaar., mids niet draa-? „ gende tegen hem , zynen Lande of zyne Wanneer Heerlykkeid''; waaruit men, in 't yoorby- debJ" gaan, ziet, dftf.de byzondere Dagvaarten der Bazaar- Steden, tot d'eezen tyd toe nog niet in gewoon teiwter gebruik geweest waren, en dat de Steden gee- Ste^Jn in ne JDagyaarieo hielden, dan door of van wege geortiE r (jen .Graave befchreeven zynde, pn ten over- %b,:-" -:;ftaan van hem^f zynen Stedehouder, Het Voor-? &ÊM"_■■ 'regt, welk zy hier verkreegen, gaf haar ver? . . , ;lpf, om afzonderlyk te vergaderen,. en 'over , ..'5, Lands zaaken te raadpleegen .en te beGub. ten, buiten byzyn.,yan 's Gjraaven Amptenaa^ ren. ; , :r. -.,■' - . ■ \, JDoor bet yerleenen van zulke Vryheden,
^oigt Jan van Beïjèren, ongetwyfeld, de gunst
|
||||||||||
|
K,
|
dgr/S^den te winnen, en dezelven te beween,
|
|||||||||
|
:gen,,, om,hem. voor Graave aan- te neemen,
Doch,geène.der, Steden verklaarde zig yoar,
hem. Zy begreepen , waarfchynlyk , allen
wel, 4at 'ex haar veel aan gelegen ware, da e
zy afzonderlyke Vergaderingen mogten hou-::
den: maar vreesden, ycelligt, dat deeze vry-
|
||||||||||
|
XII. Boek. IISTORI E. 42?.
heid, als Jan in 't bewind bevestigd zou zyn, jAKobv'
wederom ingetrokken mögt worden. Ook if1^- hadden zy reden om te dugten, dat de voor- '' ' waarde, dat de Vergaderingen niet tegen "'s . -i Qraaven Heérlykheid mogten draagen, zó zou uitgelegd worden, dat het afzonderlyk byeen- ;;,* komen van weinig nut voor haar zyn zou. .'e
Was 'er dan zo ver af, dat de Steden zig voor Jan van Beijeren verklaard zouden heb- ben, dat de drie vqornaamften , Haarlem>k Delft en Leiden, welken hy boven anderen gezogt hadt te behangen y dagelyks nieuwe blyken gaven van haaren yver voor Vrouwe Jakoba. ' 1 bblsis..' - I ss 'ri *' Omtrent :den^ aanvang deezés jaars, hadden ße mee*.
zy, op hun eigen geloove,- in. Brabant en te Steden daaromtrent, alwaar toen nog meej- geld, daivWyven hier te Lande, te ^vinden was (2) ? vyf hpnderd-/^^ negenentwintig' en- een halve< 'Ërigelfche No- getiouV. beien aan Lyfrenten verkogt,r en de pennin- gen, hiervan gekomen, ter hand gefield aar»" Vrouwe Jakobay die, federt,'beloofd hadt,dé Renten, door haaren Rentmeester van Noordiä holland, te zullen Voldoen (#). Amfterdatn j 0ouda , Alkmaar, Rotterdam ; Schiedam"! Hoorn? en -Oudewater, hadden ook beloofd:^ deeze fchuldy nevens dö drie gemelde Steden ?< te zullen draagen (ty; :En alle deeze Stede« iriääktön zig-,-eerlang, gereed, tot het beleg fan Dordrecht,' welk Vrouw Jakoba. en haar Ègtgenoot in den zin hadden. " " £2) Zie eet/e Bandv. vsn Ao. 1407 (tgtet Lois Cliron, hl. 28<S|
iji) Handv. van jtott. als l/oven iL 293. [i , . ■ ; ' , (J) Handv. van ïiott. als tyyen. k,U »96. Haudy, yan Qude-
TWtér W. 5?5, ;■ - ; '■ :'.. '. / .■; jnitóO ttsv u'äbO l1
|
||||
|
4*8 VADER LANDS CHE XII. Boejö
Jakoba. Jan van Beijeren, geene kans ziende, öra
1418' de Steden, door redenen en fchoone belof- Weder- ten' te winnen > bediende zig van geweld, om zydfche zig i" 't aangenomen, gezag te handhaaven. Vyande- Hy rustte, te Dordrecht en in den Brie!, ee- den nige SchePen «"»die de vaart naar Engeland en Brabant en langs de Zeeuwfche ftroomen onveilig maakten (V). De andere Steden had* den, daarentegen, Krygsvolkin Vlaanderen doen huuren, welk op de ftroomen gelegd werdt. Ook kwam'er, in Bloeimaand of wat laater, eene Vloot uit: Zeeland, onder Floris van Borfelen, die de Koopvaardyfchepen naar Vlaanderen en Brabant geleidde (d). De -.,....,., Dordrechtfchè Poorters toogen vast tot voor Zierikzee (e)', doch wat zy daar uitregtten^ vind ik nergens gemeld. Waarfchynlyk,, heb-, v-ben zy 't omgelegen Land afgeloopen, ge- ; 3yk zy in Holland deeden. De Brielenaars hielpen hen, en ftaken den brand in 's Graa-f venzande. Daarentegen vielen de Hoekfchen in Amftelland en Keonemerland;, -alwaar zy dé goederen en Sloten van Heere Gerrit va» Heemskerk, die te vooren, beloofd hadt Vrou- we Jakobs te zullen inhuldigen:;,; doch nu de zydetvari Jan van Beijeren,hielde, aantastte« en vernielden ££), Floris van Borfelen maak-, te zig, omtrent'deezen tyd, op last van Her- toge Jan, ook .meester van; Medenblik (g)* Kortom,Jiet; gantfche Lahd werdt, door de .-.: ri ris ttSi i ftrqö- r f'e) Herman. Corneri Chron. c. 1231.
f/O. Mieris Charterb. IV. Deel, bl. 428. Extracl uit dl
Reeck. van Ph. Enghébrechtsz. Sf. S. ■ ■>■ ■ O) Oud Chron. by Boshorn op Rwgersb. 11. Deel; J/.188.
••■'{ƒ) GrootPlatótb. UI. Deel, bl. 10. \ (g) Chwtr. van Brabant teVüroorfc zesde £ene&tik,DoQictä& |
|||
|
XII. Bqe*. HISTORIE; ; 439
ftrooperyen der aanhangeren van Jan van Beije- Jakoba; «
ren en Vrouwe Jakoba, in geduurige bewee- *4*8- ging gehouden (A). De tyding der Zeefchuimeryen van de Dor- v.
drechtfchen :en Brielenaars hadt Hertog JanBelegvat* van Brabant en Vrouwe Jakoba doen beflui- ®°l~ht ten, om,.uit den Haage, brieven af te zen-doorjau den aan eenendertig Hollandfche Steden, by, van Bia? welken dezelven ontbooden werden, om over bant, 't belegeren van Dordrecht te raadpleegen Q). Niet lang hierna, werdt dit Beleg aangevan- gen. Dordrecht was de Wapenplaats vaa Jan van Beijeren, vanwaar de meeste togten te water en te lande werden ondernomen, en werwaards de buit gevoerd werdt. Men oor- deelde, derhalve, met reden, dat het einde der burgerlyke beroerten van het bemagtigea deezer Stad afhing. In Zomermaand, floe- gen Jan en Jakoba zig omtrent Dordrecht ne- der, van zins om der Stad den toevoer af te fiiyden, en haar, hierdoor, tot de overgaa? ve te noodzaaken. De Belegeraars hadden hunne magt verdeeld. De Hollanders lagen ,.,-«, - in Paapendrecht, even boven de Stad, aan de Merwe. De Brabanders hadden zig beneden, de Stad gelegerd, in een Dorp, de Myle ge- noemd (&). Hier en in Paapendrecht, werden twee fterke Blokhuizen opgeworpen. In het eerde, lag weinig, in het andere, genoeg volk, en dit was ter verdediging toevertrouwd aan Jongkheere Adriaan, natuurlyken Zoon van Hertoge Albrecht en Schout van Dor- drecht (k~) Groote Chron. Dirif. XXXII. Cap. 7.
CO EEir. uit de Reeck. van Ph. Englicbrechtsz. U. &.
00 Goiidfcbe Chron. H. iso.
|
||||
|
43Ö VADERLANDS CHE XII. BöEé.
Jaköba. drecht (O* Dë belegerden1% niet Verlegers
H1^. om voorraad én rykelyk van Volk voorzien, ~-----** ftelderi zïg, öndertusfchen, niet flegts in ftaat,
öm het beleg doof te liaan ; maar deedeii
fchier dagelyks gelukkige uitvallen op de Bra- banders, welken zy verfcheiden' Schepen af- namen. Deezen verhaalden hunne fchade, door eenen inval in 't Land van Voorne, alwaar zy Goereede pionderden en in den brand ftaken (jn'y Zes weeken duurde het beleg, zonder dat men iets gevorderd hadt. De belegerden hadden hunne vrienden onder de Brabanders (V), die de onderneemingen ten nadeele der Stad geduurig te leur wisten te Hellen. Ook was 'er voorraad gebrek in 't Leger. En 's Lands geldmiddelen kwamen, ten deezen tya de, zo fchaars om, dat de Thefaurier, Filips van Wasfenaar, genoodzaakt Was , om, op' eigen geloove en onderpand, hier en daar, penningen tot tien ten honderd te ligten (o> De Hertog van Brabant werdt, eindelyk, té raade met de zynen af te trekken; en 't Blok- 't Wordt huis in de Myle in den brand te fteeken. Dit opgebro-gefchiedde omtrent den tienden van Oogst- ken' maand. De belegerden, de vlam ziende op- gaan, trokken uit, vielen in de agterhoede der Brabanderen, en bekwamen op nieuws grooten buit. Deezen bragten 't, al wykendé en zig verweerende, te Geertruidenberg. Het Hollandsch Leger, welk in Paapendrecht lag, trok, insgelyks, kort hierna af; doch liet ' hec
CO'Regeer. Lyst by IUlen U. $26.
O«) Reigersb. Cliron. II. Deel, «. 190.
00 Hermann. Corneri Cliron. i, mS.
CO Ex.tr. uit de Re«*. Y»n PW Enghcbreehtsz. Mi S.
|
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 43t
hét Klokhuis bezet, 't Leedt égter niét lang , Jakob«.
of de Dordrechtfche Poorters, met Jan van I4'8'_
Beijeren aan 't hoofd, vielen 'er op aan, en~"
bemagtigden het ftormenderhand. Jongkheer
Adriaan en een groot deel der bezetting fneu-
velde hier (^). Jan van Beijeren, door dee-Rotter-
zen vöorfpoedigen uitflag zyner onderneernin- dam,
gen, aangemoedigd, wierp het oog op Rot doorJa.n
» ' ° , *? , i_ r j° • ""S vanBei©- terdam, en t gelukte hem, op den tienden ren)ïa,
van Wynmaand, de Stad, by verrasfing, in geno-
te néemen (#): waardoor hy zig van een men. voornaam gedeelte van Holland meester zag. De Hertog van Brabant en Vrouw Jakoba '-VI. y
vonden zig, by deezen ongelukkigen keer y1^"?8" hunner zaaken, in geene kleine verlegenheid, y*"- e^ Zy waren, met reden, bedugt, dat Jan van Woudrä- Beijeren allengskens dieper in Holland drin- chem. gen, en zig ook van Delft, Gouda en Leiden meester maaken zou: alzo zy, Zuidholland grootendeels,verlooren hebbende, geene hulp uit Brabant herwaards zëndën konden. Zy luisterden dan gaarne naar de voorflagen var» Vrede, welken hun, van wege den Hertog© van Boürgondie, die zig tot Middelaar hadt aangebooden, gedaan werden. Jan van Beije- ren, verzekerd, dat hy, in de tegenwoordi- ge omftandigheden, zyne rekening by eenet Vrede vinden moest, liet zig ook beweegen, om de gefchillen aan den Hercoge van Boür- gondie te verblyven. Men tradt te Woudri- chem in onderhandeling. Doch de Hertog van Boürgondie, thans in Frankryk de han- den GO Veidenaar. U._ 115». 116. Magn Chron. Belg, p. 36a.
Vermeerderde Bhka tl. 368. enz. Cl) Veldenäar, bh 117» Verjaiseidärde. BeKa ib 371. |
||||
|
43* VADERLANDSCHE XIL Boee»
Jakoba.' den vol werks hebbende, verfcheen hier niet.
1419. FiJips, Graaf van Charolois, zyn Zoon, be- - ' kleedde zyne plaats. De onderhandelingen
werden begonnen, omtrent den aanvang des jaars 1419 (r). Filips noemde eenige Perfoo- nen, om de punten der verzoeninge op te ftellen, die eerlang getroffen , en , op den dertienden van Sprokkelmaand, bezegeld wer- den. Zy liepen op deezen zin: Voor- „ I. De Hertog en Hertogin van Brabant
vanden " ter eener' enJan' Hertog W Beijeren, ter
gemaak- » anderer zyde, met derzelver Bondgenooten, eenZoen. „ zouden volkomenlyk met elkanderen ver- „ zoend zyn, en de wederzyds geleeden' fcha? „ de, doode tegens doode, brand tegens brand, „ roof tegens roof, vereffend gerekend wor* „ den. „ II. Dordrecht, met het Baljuw en Dyk-
„ graaffchap van Zuidholland, Gorinchem en „ het Land van Arkel, de Stad en het Land „ van Leerdam met de Landen van Schoo- „ nerwoerd en Hageftein en de Stad Rotter- „ dam werden aan Jan van Beijeren afgedaan, „ mids hy alles van Hertoge Jan van Brabant „ en Vrouwe Jakoba ter Leen hielde. „ III. De wederzydfche gevangenen zou-
„ den geflaakt, en den Ballingen verlof gege- „ ven worden, om wederom in 't Land te „ komen; doch de zaak van Jan van Egmond „ en Willem, zynen Broeder, werdt aan den „ Hertoge van Bourgondie verbleeven. Ook „ moesten zy nog eene maand buiten 't Land „ blyven, indien Jan en Jakoba de Brieven, „ waar-
(?) Velpeuaab. U. 117. Mcioius de Roya tul asm, 1418^ |
||||
|
XII. Boek. tt IS T O R IE; 43S
-,, wa&rby de Steden; ben gebunden hadden ,, Jakob*;
„ niet eer konden doen wedergeeveh.; De r4?9-
„ féliatte, door Gefrit? van HèemskerE', aan '" ***
„ zyne Sloren en Duinen geleeden^ móést,
„ volgens de uitfpfaak van twee goede man-.. / ,
„ nen, wedirzyds benoemd, vergoEd' wor,-
/, den. Ëenige andere byzondere zaaken zou^
„ den ook, door uiïfpraak van goede man-»
„ nen, Worden vereffend. i , ;;\ ..
^■ IV. Indien Jakoba, zonder kinderen; na j
„ te luateö, överleedt^ zoü haar Egtgéfroot „ Henegouwen, Holland, Zeelanden Eries? ^ land, tefftönd', aan!Jan van Beijèrèn af* „ fraart " moeten', en hiervan Brieven.,,1e- „ veren, die', döö£ agt' of negen. Edelen., % uit ieder dëf drie Landen, bezegeld* moes? „ ten zyrii „ V. De Lande« zouden,, vyf jaaren agr
,f tereen, door de* Mertogen van -Brabjnti en * „ vafi-Beijeren in 't gemeen, geregeerd worden»/-^ „ De Raad en: Thefaürïer zou1- door hen gQ? „ zamenlyk worden gezet: ook de Sch'oi}? ,r ten en Geregten in de Siedenden de Bal* ,,-jiiwen-en; andere Amptlüiden' tem platten „ Lande: die egter hunneni last alleen. van. „< den! Hértöger van Brabant hebben zouden, „ en'aaöfhem en Vrouwe Jakoba. alleen eed „• doenV zb- nogtans, dat zy ook den Herto,- „ ge vart'Beijeren, ohdér Jan en Jakoba*, by ,, eede , gehoorzaamheid' belóoven moesten. ,r V Latfdsi Sloten zouden'alleen voor Jan ,, van Brabant en Vrouwen Jaeoba bewaard „moeten worden, door Slotvoogden, geza- ,, menly.k aangefteld; döeh1 na dè dood yfin IÜ. Deeju Eé , „ V^xom' |
||||
|
434- VADERLANDSCHE XIÏ. Bos*.
Jakoba. „Vrouwe Jakoba zonder kinderen, aan Jan .
H}9' „ van Beijeren worden ingeruimd. - „ VI- De' inkomften der Landen zouden,
„ door Jan van Brabant en Vrouwe Jakoba $ alleen, genooten worden; doch de Rent- „ meesters moesten, : voor beide de Heeren „en derzelver Raad, rekening doen. En „ Jan van Beijeren mögt met niet meer dan „ zestig Paarden in Holland komen: tot welker „onderhoud, hem eene Kroon 's daags voor „• elke drie Paarden en Luiden werdt toege- „ legd. ■■•■■ , - „ VII. Jan van Beijeren moest, van zyn
fi Regt op de Landen, uit hoofde van eeni- „ ge Paufelyke of Keizerlyke Brieven, volr $> komen afftaan, en die Brieven, ten zekc* „ ren beftemden dage, den Hertoge en Her- „ toginne overleveren. Hier tegen werden V,-hem honderdduizend gouden Engelf'che NoA „beien toegelegd, te betaalen, in weinig. ,, meer dan twee jaaren, te Rotterdam, inden 3, Brièl, of te Gorinchem, onder borgtogt ,, der Hollandfche. en Zeeuwfche Edelen en „ Steden, zo veelen, als 'er zig toe wilden. —• beweegen läaten. .. ,; V.UI. Dordrecht werdt , , uitdrukkelyk,
.,, in deezen Zoen begreepen, en j de «Hertog „en Hertogin van Brabant beloofden de „ Voorregten dier Stad te zullen bevesdgen, „ gelyk zy, des anderendaags, deeden, Qs~). ■„Aan Rotterdam werde vergoeding van ee- „! nige, fchade "toegezeid (j). " ^ *; 'M u Mi&fy -. , . bi'öw föfe ■■Dit rtiCs~) ZU denVixMhy Balen, hl. 524.1 ,,. . ,,
f*) Croot-Plakaatb. III. Deel* lil. 9. "Cfiattr.'Valï'Btób. E*
yiWootiie, ykriU Beutdsncasfe, Layc dlüuiicus,) Rap>■ &■&)'ï |
|||
|
klI/BoKt H I S:T O R IE. V 455
, Dit is de voornaamffe inhoud van deezen Jakösä».
merkwaardigen Zoen, dié uit agUntwintig • *4fft„ Leden beftondt, en;- van wederzyde, plegtig* " Jyk, op de Heilige Evangelien, bezwooren^ doch door Jan van Beijeren wel haast gefchon* den werdcr \i :.■ :b , _> De Steden Dordrecht en Rotterdam, en
dé Dorpene van het Baljuwfchap van Zuid-4 holland werden, federt; kwyt gefcholden, of vry verklaard van den eed, dien zy Jan vaa Brabant en Vrouwe Jakoba. gedaan hadden * of fchuldig waren geweest te doen; enkree- gen bevel, om Jan van Beijeren, die zig, van toen af, fchreef Zoon van Henegouwen, van Holland en van Zeeland (u) i, voor hunnen wet- tigen Heer te houden (j»). Ook vindt men | dat hy, niet lang hierna, als Ruwaard en» Oir of Erfgenaam, in veele Steden * werde aangenomen (w)i Wanneer1 men in aanmerking rieehit, we?i Aaniaër»
ke groöte voordeden Jan van Beijeren by dee* Mögènö» zen Zoen bedong; kan men niet nalaateri-zigJ^ZoeL te verwonderen, over het gedrag van den Graave van Charolois, die hem dezelvën röe* wees.»".De zaaken van Vrouwe Jakoba ftofli. den nóg gantsch niet- wanhoop ig., Démeésté: Hollandfehe; Steden hielden haare zyde nogr Én. fchooh Dordrecht en Rotterdam-haaren Oom Sn handen gevallen waren, fcheen men te heb bén können voldoen; niet hem ,'c bea ' wind over, deeze Steden af te ftaän, zondefr-- '■':■. )" '.'■■ ,: : '. .-:■'.'■■•:/• S . . dat
,.,"C«0 Hafldv. väri Anift. Ui iprio. Hmidvl van Weesp (SÄ*
il, 5.
Cv") Zie den Brief tv Balen tl. gägi
(»O Magii. Chi-on. ßelg. & 363* Velöenaa» H. titi .)
Ëe s
|
||||
|
436 VADERLANDSCHE XII.Boek.
Jakoba. dat men hem Gorinchem daar boven, en nog
■foft* zo veel deel aan de Regeeringe van gantsch Holland behoefde te geeyen. Filips behoor- de, zou men denken* meer zorg gedraagen te hebben, voor het belang zyner volle Nig- te, die aan zynen vollen Neef gehuwd was, dan voor dat van Jan van Beijeren, zynèn Oom van Moeders zyde. Doch 't gene in, gevolg yan tyd gebeurd is, doet ons, vermoeden, dat de Graaf van Charoloisi, in deeze üitfpraak, zyn eigen belang, meef; nog dan dat van 'Jari van Beijeren, beoogd heeft. Toen Jan: van Bei- jeren, in 't jaar i4M, overleédt, werdt open-,, baar, dat hy zyn Regt op déieze Landen aan Filips afgedaan hadt. , Vëelligt is deeze af- fland voor't maaken vanden Zoen gefchied, en Filips hierdoor bewoogen ge wórden, om 'er zo yoordeelige voorwaarden, vooHJan van Beijeren in te doen Hellen. Ook zalsmenhem, tërftondjna de dood van Jan van Beijeren, al zyn verrnogetj zien aanrenden, om Vrouwe" "; T, Jakoba» wiens naaste Erfgenaam hy was, in- dien zjtb geene kinderen naliet, van' de Regee- ringe deézer Landen te ontzetten! Zohydit nu ceeds voorgehad heeft, begrypt rhenrlig- telyk, dat hy haar zo weinig bewind als mo- gelyk was laaten" moest i| I op dat hy 'ér haar , naderhand, te ligtér van zou können,berooven." VII. De rust, die, (door den gemaakten Zoen, ^aa van in Holland,en Zeeland, herlleld,fcHeerf, duur-' Beijeren de maar weinige. maanden.' Hertog Jan van "ietnfer Brabant en Vrouw Jacoba waren, na 't treffen fcewinds va& denzelven, naar, Brabant, vertrokken (ar) ; |
|||||
|
'0% Jdagn. Cliron. Belg. f> 363«
|
|||||
|
XII. Boek. H I S T O R IE. 437
|
||||||
|
alwaar een gevaarlyke tweedragt ontftaan was Jakoba|
tusfchen de Edelen ,en de Gemeente (y~), tot -H*9- het füllen van welke,, hunne tegenwoordig- ~n da\ heid vereischt werdt. Jan van Beijeren hadt, hem'by naar alle waarfchynlykheid, deeze tweedragÉ den Zoen helpen aanftooken: alzo, in het dertiende Ar- was afge- , tikel van den Zoen, bedongen was, dat hy zig \? met de Regeeringe van Brabant niet zou be-
moeijen; welk beding noodeloos fcheen, zo hy zig, te vooren, niet te diep in de Bra-i ~ ^ bantfche zaaken gefteken hadt. Het vertrek des Hertogs en der Hertoginne gaf hem nu, gelegenheid, om zig, ook in Holland, meer gezags aan te maatigen, dan hem toegeftaaq, was. De Kabbeljaauwfchen, aan welken hy zy- ne verheffing te danken hadt, moesten beV loond worden. Doch hiertoe was minder ge- legenheid, wanneer de Ampten, gelyk be- dongen was, door hem en den Hertog en- Hertoginne, in 't gemeen, begeven werden, Hy verftoutte zig, derhalve, om zyne vrien- den, hier en daar, op eigen gezag, met Ampr, len te voorzien (2), en zelfs, in fómmige Steden, onder anderen te Amfterdam (V), buitens tyds, de gantfche Regeering te ver- anderen. De andere: Steden, die hem nog niet tot Ruwaard aangenomen hadden, vrees- den , dagelyks, voor diergelyke veranderin- gen, en poogden bekwaame middelen uit te vinden, om zig daar tegen te dekken. De, Stad Leiden, alwaar de Burggraaf Filips van Wasfenaar, een der- voornaamfte Hoekfchen, 't
O) MEYERttS.ßrf,«ttW«B I42O.
(«.) Magn. Chiron. Belg. p. 363.
C#j Regeer. Lyst op 't. jaar 1419^ , .
Eea
J
|
||||||
|
i
|
||||||
|
'43« VA DE RL AN ÖS CHE XIL-'Boeb,
Jakoba. 't hoog bewind hadt, floot, omtrent deezen
I4I9- tyd, een Verbond van onderlinge befcher- '""""" "" ming met de Steden'Utrecht en Amersfoon Q>~), die thans ook, met reden, op Jan van • < Beijeren geftoord waren. Utrech.ï Zy hadden, gelyk wy gezien hebben, Vrou- enAmerswe Jakoba Ysfelftein en Gorinchem.helpen foort raa- wjnnen ^ en waren , hierdoor , vyanden ge- Qorlog worcien "van Hertoge Jan van Beijeren. Doch tiet Uejn. kort na het treffen van den Zoen, tusfchen hem en den Hertog en Hertoginne van Bra- bant, waren zy, insgelyks, mee hem verzoend geworden (V). De open' brieven, door hem hiervan verleend, zyn nog voorhanden (i), en, op, den eerden van Grasmaand des jaars 1419,' gegeven. Doch deeze Vrede werdt, kort hierna, gefchonden. Eenige Knegten* des Heeren van Egmond hielden de Koop- waaren der Utrechtfchen en Amersfoorderen: te Krimpen op de Lek, en elders in Holland aan/ Ook werdt hun handel langs de Zui- derzee bekommerd. Zy vervoegden zig wel terftöhd aan Hertoge Jan van Beijeren, om* vergoeding der 'geleeden' fchade; doch hier kwam niet van, Zelfs vernamen zy , kort hierna, dat hy, met Hertoge Reinoud van Gelder, een Verbond gemaakt hadt;, om in 't Stïgt te vallen; de Steden Amersfoort en Momfoort in te neémen,! en te deelen , én by 't openvallen des Bisdoms, een' Bisfchop tóaar hunnen'zin te doen kiezen. Utrecht en A- mersfbórt vervoegden, zig ,' vervolgens, oni ou~'
( J) Groote Chrfin. Dlyif. XXVIII. Cap. T2.
f c) Vf.i.denaar tl. 117.
£«Q /Ipiid AI.vi IH4JUM Anal. Tom. III. p. 373»
|
||||
|
XII. Boek. HISTORI E. 439
onderftand by Bisfchop Fredrik en de drie O- JakobaT
yerysfelfche Steden, Deventer, Kampen en H1?« Zwol. Zy wisten, dat de Bisfchop, op Jan "~" ' van Beijeren, die hem, federt den Zoen met den Hertog en Hertoginne van Brabant, het Land van Hageftein afhandig gemaakt hadt £e), ten hoogfte geftoord was., Ook leeden de Overysfelfche Steden veel door het belem- meren van de vaart langs de Zuiderzee* Nög- tans verwierven zy hier weinig (ƒ).' Alleen- lyk vindt men, dat "die Van Kampen v uit weêrwraak, overftaken naar 't" Eiland Mar- ken, welk geplonderd-en'plat gebrand werdt. Ondertusfchen viel, deeze togt kwalyk uit. De Hoornfche Poorters, en eenige Waterlanders, die Jan van Beijeren aanhingen', overvielen'de at Kampers, terwyl zy den buit fcheep bragte'ö, verfloegen ze ten decle, en namen ze ten dee» ;" Ie gevangen (g). De Steden Utrecht en A- mersfoort poogden toen, in Brabant, hulp te' m$:A verwerven; doch de Hertog hadt met zyne eigen' zaaken de handen vol werks. Vrouw Jäkoba kon hen'niet helpen, dan door haa- re Hoekfche vrienden in Holland, en ver- moedelyk heeft zy aanleiding gegeven, tot het Verbond met de Stad Leiden, welk het op volgde (Ä); en waarin ook de Hoekfche Edelen traden. . w ■.. 8 ..;■.-■..■••_ De Bondgenooten, re weten Fredrik, Bis-De Stigc
fchop van Utrecht, Jongkheer Willem van fchen ea ,;-.: , ; , v ,..,,.,' ! Bre>Hoek- . £*üB fchen
O) De Vermeerderde 3êka'&/.-331.
(ƒ3 De A'crmeerdcrd.c Hejca lil 376. ,-, • , < ,, ;,"
"(jO'j Vfeiius Clifoii. van Hoojn, U. 35. Gro'ote Chrón.'
Bh-'if. XXVIII. Cap. 12. ' (_i>) Zie hu Vy Mattiuei erf Rei-. Amorfo«. Sciipt.f, 34^. £e 4
|
||||
|
mp VAD E HJ. AND SC HE XII. Boer;
|
|||||
|
JdKM*. BjedBfpde, Filips van Wasfenaar, Burggraaf
J-4~gQ» van Leiden, Jan, Burggraaf van Montfoort» verkïaa" Heer. Jan van Heemftede, en de Steden Lei- ren Jan den, Utrecht en Amersfoort fchrpomden niet, yan Bei- by Qgen' brieven, gegeven den agttienden of jerenden agt,entw/intigi]:en van Grasmaand des jaars 1,420,, Hertoge Jan van Beijeren den oorJog te vepklaaren (f), en terftond de' vyandelyk* heden tegen ide Kabbeljaauwljchqn te begin- nen. Zujk, Kaap horsten andere Sloten der Kabbeljaauwfehe. Edelen werden aangevallen en, lyserniejd. De Leidenaars , bemagtigderi 't $lo,t te Rynenburg, en deeden, ïangs den Eysnk,ant, veel nadeels met pionderen en blaa- ken..,.:., i VIII. Hertog Jan van Beijeren hadt zig, na 'e Leiden ontvangen deezer onverwagte Oorlogsverklaa- °rJa? ring, naar Gouda begeven, om aldaar Volk jeren be*- ce verzamelen. De Stigtfchen, derwaards ge- legerd, trokken, poogden, te vergeefs, hem tot ee- nen Veldflag uit te lokken. Hy hadt nog te weinig manfchap byeen, en, het beleg van Leiden in den zin, ten welken einde by Heir- vaart befchreeven hadt. De Stigtfchen trok* ken, derhalve, wederom af, en, kennis van 's Hertogen toeleg gekreegen hebbende, wier- pen zy eene bezetting van vier of vyf honderd gewapende mannen in Leiden. Jan van Beije- •reni, een talfyk Leger famengebragt, en de > Hoekfche Sloten,, Poelgeest, ter Doesen Zylr om Leiden gelegen, bemagtigd hebbende, floeg, in Bloeimaandr 't beleg voor de Stad« Negen weeken omtrent, duurde het, binnen . f} 'wel-
(Q Veldenaar. U. iiS. De Vermeerderde Beka tl. 332.
|
|||||
|
ff^^iw^^^i^i^^^^^^^^mmmm^^f^m^mmmmmf^^mmw^^mmmmmmmmmmmfmmmm
|
|||||
|
XII. Boek. H I S T O R I E. *m
welken, de Sloten te Warmond en Paddenpoel, Jakoba.
4en Burggraave van Leiden toebehoorende, '^20- ^ door de belegeraars, en verfeheiden' Kabbel- ~ jaauwfche Sloten, door de belegerden , diege- duurig uitvielen, bemagrigden^ verdelgd wer- dem Bisfchpp Fredrik zou de Stad gaarne ont- zet hebben; dpch hij hadt;, ten deezen tyde, zyn Volk noodig, om de Gelderfchen te keer te gaan, die in 't Stigt gevallen waren, en A- mersfoort zqgten te bemagtjgen (k). Zelfs na dat zy, volgens een gemaakt Bettend-, af- getrokken waren, kon hy,, niet dan allengs- fcens en bedektelyk, Volk verzamelen, tot het ontzet van Leiden. Hy deedt het egter, erï bragt een ige mondbehoeften byeen , die hy der Stad toefchikte (/). Doch Jan vanenby Beijeren, hiervan by tyds kennis gekreegen Verdrag hebbende, liet zig. verluiden, dat hy gunftige ^|„n°" Voorwaarden toeltean zou, zo men hem de Stad, by verdrag, wilde overgeeven. Thans begon ook de mondkost in Leiden, onder het ongewoon groot getal van eeters, fchaars om te komen («?). Weshalve de belegerde-a, dien 't langduurig beleg" verdroot, en die, zo 't fchynt, van 't naakend ontzet geene ken- nis hadden, naar de voorflagen . van Her;oge Jan begonden te luisteren. Hy bedong, dat de Stad hem, als Ruwaard, hulde doen, en dat de Burggraaf hem 't Burggraaffchap af- ftaan zou: waartegen de Stigrfche Knegcen, die ïn de Stad in bezetting lagen, vryelyk naar huis zouden mogen keeren. Bierop ging ,
; C*) De Vermeerderde- Beka hl. 383enz.
l 1),Mq Veriüecrdcrde Bbka kC 3&(i-.. 387» 388, (»•) De Vermeerderde Bkka VI. 387. t -- Ëe 5
|
|||||
|
442 VADERLANDSCHE XII. Boek.
jakoba. ging; de Stad, in Oogstmaand, over. Doch
, »429. de bezetting, uittrekkende , werdt, boven Woerden, door de Egtnondfche Knegten P tegen 'c gemaakt Verdrag, overvallen, ge- flaagen en op de vlugt gejaagd (»). De Voor- waarden der overgaave zyn omftandiger ver- vat in den Zoenbrief, die, op den zeventien- den van Oogstmaand, gegeven, en van dee- zen inhoud was (0): 1420. „ Filips van Wasfenaar, Willem van Bre- ,4lcl '» derode , Jan van Heemftede, Gerrit van Zoen»" " ^er 2y^e» Jan van Wasfenaar en de Stad faief. „ Leiden verzoenen zig, volkomenlyk, met „ Hertoge Jan van Beijeren, Zoon van Hene- „ gouwen, van Holland, van Zeeland enz. „ met Jan, Heere tot Egmond en tot Ysfel- „ ftein , en met Gerrit vatt Heemskerk, „ Heere tot Oosthuizen, op den volgenden „ voet: „ Dat Filips zyn Burggraaffchap den Her-
„ toge afftaan zal, alleenlyk den Bürgt, de „ mannen, de zwaanen, 't hopgeld, 't gruit- „ geld, de visfcheryen, en Wasfenaarfche „ tollen voorzig behoudende (1). „ Dat
(b) De Vermeerderde Beka il. 382, 386. Groote Chron.
Dlvif. XXVIU. Cap. 12 en 13. > •. ;; ;' £0) Zie den zelven by Jan van Hout Dienstb. il. 50. en uit
hem by Orleus Leydetr bh 309. Mieris Charterb. IV. Deelt #. 551> 554« ; (1) Filips, Heer van Wasfenaar en Burggraaf van Lei-
den, bezat nog eene andere waardigheid, van welke hier niet gewaagd wordt, te weeten, het Ampt van Kreii* waar der ,by verbastering, in oude fhikken, ookgenoemd Grïëtwaarder , Grieckwaarder en Grietwachter. Hy en zyne voorouders hielden dit Ampt van denGraavev.au Holland ter leen, en men vindt, dat hy't, in't jaar 1404^ §an J|n va^ Woude, Heere van. Warmond, wiens vooróu- |
||||
|
■JKII. Boek. H I S T ÖRIE/ 543
„ Dat Hertog Jan, door Filips en de andere Jakoba.
?, Edelen, en door de Stad Leiden', zal inge- li20: „ huldigd worden, op gelyke wyze, als by de ~ „ overige Ridder fchap en Steden van Holland. „ Dat de Stigtfche bezetting vryelyk zal
„ mogen uittrekken, en dat de zieken onbe- „ kommerd in de Stad zullen mogen blyven, „ tot dat zy genezen zyn. „ Dat de oude Handvesten, dopr Hertoge
„ Jan , bevestigd zullen worden, die van ?, Vrouwe Jakoba alleen uitgenomen. „ Dat de Engelfche Vagten, door den Her-
,, toge, geduurende 't beleg, alsvyandengoed, „ naar zig genomen, den eigenaaren , uit ^jk, '„ Stads Kasfè, vergoed zullen worden.
„ Dat de Lakens, die in Leiden gemaakt
„ worden, voortaan niet meer met des Burg- V ,, graafs; maar met der Stede merk getekend * „ zullen worden: en dat men hiervan, te „Brugge, te Antwerpen en elders, alwaar ,', de markten leggen, kennis geeven zal. „ Dat
dershetreeds van de zynen gehouden hqdden, heeftopge- e!
draagen. Leènrèg. van Wasfenaar gequot, B. f. 58. Het
beftondt in het opzigt over het Kreit of Kampveld, en in het bewaaren van de wetten, op de Kampvegten in gebruik. Zie hier voor IX. Boek, bl. 118 't Is twy- feiagtig, of Filips dit Ampt, als'Burggraaf van Leiden j of als Heer van Wasfenaar bejdeed hebbé; hoewel ik toe het laatfte reigen zou, om dat men, iii deezen Zoen, waarby 't Burggraaffchap afgeftaan werdt, niet vindt, dat hy 't, onder de aanhangfefs van 't Burggraaffchap , aan zig behouden heeft, terwyl zynënazaatenhetegter,lang na deezen, nog bezeten hebben. Want in 't gemelde Ifienrcgiiter volgt, terzelfder,plaatfe,'een Verlybriefvati 't Griecwaerderfcip, door Henrik van Wasfenaar, in 't jaar' 1444, en dus lang na den afftand yan 't Burggraaf-' ithap, ten behoeve van Jakob van wöüde, verleend. \ |
||||
|
444 VADERLANBSCHE XII. Böe&
|
|||||
|
Jakoba. ,-, Dat zy, die geld op 't Geregt te Leiden.
^0, » ftaan hebben,, welk reeds betaald moest „ geweest zyn, binnen zes weeken na dee- „ zen Zoen, of zó de vervaltyd nog niet ge- „ komen ware, binnen een half jaar, vol- „ doening bekomen zullen, te Dordrecht of" „ te Schoonhoven, in der Wïsfel. „ Dat de Stad agttienduizend Wilhelmus-
„ Hollandfche Schilden aan boete bétaalen „ zal, voor 't einde van Bloeimaand naastko- „ mende: voor welke betaaling, zig agt per- „ (bonen tot borgen ftellen moeten. „ Dat, eindelyk , eenige- gefchillen van.
„ minder belang, door benoemde goede man- \ „ neh, of door 's Hertogen Raaden, zullen. ?, afgedaan worden." 1 Burg- Hertog Jan van Beijëren bedong, by dèq- graaf- zen Zoen* een merkelyk voordeel voor de- ^h.aPvanGraaflykheid, naamlyk , het Burggraaffehap- komt aanvan Leiden, welk, kort hierna, door hem,. deGiaaf-en na hem, in 't jaar 1430, door Vrouwe lykheid Jakoba, voor altoos, met hét Graaffchap van ™°dHo1- Holland vereenigd werdt O). De Stad ver- heugde zig in 't eerst wel, dat zy. verlost was- van 't gebied der Burggraaven> die haar zéér onder bedwang plagten te houden; doch merï heeft reden om te twyfélen, of zy 't, ohdë# \ onmiddelyk bewind der Hollandfche Graa- ven, federt, beter gehad hebbe. Mét derf Bisfchop van Utrecht, verzoende Hertog Jan zig eerst indenjaare 142a, of 1423 (#). De Brieven, die hiervan werden gemaakt, wer- den door Jakob, Heer tot Gaasbeek, door Jan,
(^p~).Zie de Brieven, hktväh geéaaki, by Orlers, Leydeö»
H. 405, 406. Qq) Zie BüRMAN. Ucr» Jaarb. I. Deelx tl. 265. |
|||||
|
XII. Boek. H I S T O R I E. 445
Jan, Heer tot Egmond, door Frank en Fi- Jakoba,
ïips van Borfelen, en door de Steden Haar- H*Q' , lern, Delft, Leiden, Amfterdam, Middelburg^ ; en Zierikzee bezegeld (>).,
Leiden bemagtigd zynde, werdt Jan van B.eije- IX.
ren te raade, met zyn Leger, naar de Brabant JaI?.vatl fche grenzen, terug te trekken. Men kan niet jJèftJhet twyfelen, of hy hééft voorgehad, den: lier-.oog op' tpg van Brabant, in zyn eigen Land, aan te Brabant tasten; en hem Holland en Zeeland niet al* ,,:,ts:i.b leen; maar Brabant ook, welk hem van zy-, nen Vader aanbeftprven was, afhandig té 'jriaaken. Veelligt heeft hy voorgewend, op, -een gedeelte van dit Hertogdom, van wege zyner Gemaal inne., die met den overleeden Hértoge Antoni gehuwd geweest was, regt; te. hebben: hoewel men hiervan, mynswee- tens, nergens, iet gemeld vindt. Doqh 'f, zy hy eenig regt voorgewend hebbe of niet; de flappe regeéring van Hertoge Jan gaf hem gelegenheid^, "■ om op eenen inval in Brabant te denken» Deeze jonge Vorst was zwak van lighaam
en verftandr, traag van aart (V), en geheel aan de Jagt en andere vermaakelykhederi overge* geven (f)- terwyl hy 's Lands Rëgeering op luiden van weinig "aanzien («)-,'en "nog min-1 der trouwe rusten liet. Veelnadeels ontftondt; ,, hieruit, en dit-was oorzaak, dat de gemoe- deren der Brabanderen, allengskens, van'den* Her*;
(,/) Zie dezelve ,hy^atthjeus,ad Rermjj., Anj<?rf.;Script,^
-■,58. ■C-O Meyerus ad annum i4po. fol. 261 fi? 261 verf. |
|||||||||
|
l
|
t) De Vermeerderde Béka bl%, 379, 380.' " ■• :
MPKSTR»*T->W*- h Chi CCXXXV ft 303t rtrfét
|
||||||||
|
446 VADERLANDS CHE XII. Boafo
Jakoba. Hertoge vervreemd werden, en zy naar ee-*
Hho- nen Voogd of Regent over de Landen begon- £-•■ , ~~ den om te zien. Niemant dagt. egter om Jan van Beijeren, behalve 's Hertogen Raaden* 'vj met welken hy heimelyk verftand hielde (j>,), "en'die hem, naar alle waarfchynlykheid, hoop 'op de Voogdyfehap gaven. Hybe- Met deeze hoop dan, naderde hy de Bra- magtigt, bantfche grenzen, en befloot, om, in allen Geertrui-gevaj ^ van eenen veiligen hercogt verzekerd en erg' te zyn,, bezetting te leggen in Geertruiden- berg. De Stad werdt hem terftond geopend; doch Dirk van de Merwede, die 't Slot voor Vrouwe Jaköba bewaarde, weigerde het den Hertoge in te ruimen. Hy deedt het egter zo lang en fterk befchieten, dat het hem* by Verdrag, opgegeven werdt (w). 't.Bemag- tigen van 't Slot zou hem den voorgenomen inval in Brabant gemakkelyk gemaakt hebben, indien *t wat. fpoediger gelukt ware* Nu was de kans verkeerd.. De voornaamfte Brabant- fche Grooten hadden den Broeder huns Her- togs, FilipSi Graave van S.Pol, uitFrankryk -óntbooden, om Brabant, als Ruwaard, te <re~j gèeren: en deeze»- in alleryl derwaards ge- trokken, zynde, en terftond van: den toeleg van Jan van Beijeren kennis gekreegen heb- bende, hadt zig in ftaat gefleld, om hem te, keer te gaan. Onder anderen, hieldt hy de ftroomen bezet met Vaartuigen,,die den Hol*,, landeren veel nadeels deeden (x), en zelfs toe in Zeeland ftroopten. Jan van Beijeren voer- de, daarentegen, in Brabant* weinig anders üic, -,"'.•. ifts ,-. ■. ,j ,.. -..' i - .■- dari (jO Mfa'Erus ad.annum 1420. fiil- ofil. -
CwJ.VeloenaaR W. 119. De Vermeerderde Beka VU 383^ (*) Vermeerderde Beka il, 391, 39a s 392' - |
||||
|
XII, Boek. H I S T O ft, I Ë. 447
dan dat iiy LiHo en Zantvliet, door de Zeeu- Jakoba.
wen, overvallen en pionderen,liet. Wel haast, Ï4g0- floot hy een Beftand met den Graave van S. "^" ' Pol(y), en trok, onverrigter zaake, terug« ,;; ;Öndertusfchen liet hy niet na, heimelyk
verftand te houden met de vertrouwdfte vriend n den des Hertogs van Brabant, en wist, door hen, te bewerken, dat de Hertog, te on vre* ,';. de, dat men zynen Broeder in 't bewind ge- field, en hem van de Regeeringe ontzet hadc (z), een mopdgefprek te Gorinchem met hem, kwam houden. Wat hier verhandeld werdt, ia orjizen Hiftoriefchryveren onbekend geweest. .... 't Gerügt liep toen, dat. de Hertog van Brabant \ Hertoge Jan van. Beijeren het bewind over; Holland, Zeeland en Henegouwen opgedraag gen hadt, voor zeven jaaren, boven de vyf* die by den Zoen vastgefteld waren. Ook zou hy hem het Markgraaffchap van Antwerpen hebben afgeftaan ,(>). Doch wat de Hertog van Brabant hier.tegen bedong, wordt nergens gemeld. | Alleenlyk is, onlangs, een Verdrag itv't licht; gegeven, den een-entwintigften van Orasmaand, tusfchen de twee Hertogen, te S., Maartensdyk, geflooten, waarby de Hertog yan Brabant .Holland, Zeeland en Friesland, voor den tyd van twaalf jaaren, aan den Hei:-, tög-v^n Beijeren afftaat, en de behoudenis van Henegouwen bedingt (aa). Ondertusfchen, dienden zulke vervreemdingen nergens anders %oe, dan om den afkeer, dien de Brabanders . , | ;.; \_Llaj! jreeds i(y ") /Egimus de Rova ad annum 1419,,
Qz") De Vermeerderde; Beka. «. 396......, , - -
(.«0 De Vermeerderde Bbi;a"W. 390. ,
Xß*) Mieris Clianeïb. IV, Qeii. il. 545, '
|
||||
|
448 VAÖËRLANDSCHE X& JScüró
|
|||||
|
Jaepba. reeds van hunnen Hertog hadden opgevat*
1-420. fterk te doen tbeneemeä; i !
' T ' Doeh de Hertog van Brabant hadt zig hiee Oneenig. flegts by de Landzaaten, in 'l gemeen, ver- heid nis- agt gemaakt. Zyne eigen? Gemaalih was , fchen Jan federt een gerui mër* tyd, afkêëfig van hem van Bra- geweest: eni 't ongenoegen, lang gefinoord. Vrouwe bleek nu langs hoe- openlyker, en liep, ein- Jakoba. delyk, op eène volkomen' Egtféheiding uit; Deeze huisfèlykeoneenigheid was van veel gevolg voor de ;Landeh, en; verdient hierom omftandiglyk ontvouwd- te worden. Aart van Jakoba, die nu' omtrent twintigjaaren BëJ Jacoba., reikte, was fèhoon van- gedaante*, ftërk ets, gezond van ligliaaffl* etst van eenen vrblyken aart (£). Ook hadt1 zy'reeds, voor lang, bly- ken van mahnëlykerï moed,- fchranderhëid ' èë Bekwaamheid1 tot- dë R'egeeringe gegeven 'Qfyï Met! zulke hoedanigheden-,. ■ meest: haar ë$a Man, gelyk de Hertog vatt' Brabant' was'y weefcelyk van gefteldfieid",; laf en traag vatf geest, waarlyk toreenen last^zyn. ■ Ook hadt zy> het Hüwelyk ~met Hem; tègënVhaaren zin;, eh gedrongen 'doorv haare Moeder en* v'rien* den, aangegaan'($). Beklaaglek lot der (Sroo^ een! wien Kët Staatsbelang dikwils" belèï, M eene zaak väfi zo veel1 gewigt-,~ hüririe/'gerlP' 'genheid te volgen, "©e Hertog hadt zynët'öé? / maalinne nog verféheiden' byzöndère redènett tot misnoegen' gegevenJ Zy%as- genoodzaakt:,
geweest, hem naar« Brababfcté-'volgëh, fdhoorf zy zig veel liever in Holland zou opgehou- (b~) OuvrER de la Marche Memoir. Iiitrod, p. 51.
Cc) Monstrelet Fol. U Ch. CCXXXV. f. 303. verf. (d") Mbyerus ad-'anmim 1421, MOJNSTRElEt Fol. I. Ch; CCXXXV. /. 303. verf. |
|||||
|
XII. BoerI' m I S T 0;R I E.
|
|||||||
|
449:-
|
|||||||
|
den hebben ([<?)> En hier' gekomen^ dwongJaküb*» »
hy haar f Brabantfche Juffers j in ftede van de. W*9r,'' Hollandfchen, welken zy >ime4egebragt hadt,T~"rr^- in haaren dienst te neernen.,^/.). Daarenbot; ven', irieldt ,de Hertog onbetaamlyke gemeen- fchap met eene Dogtér .van Willem vanAfcke^ een'. Bra.ba&fseh Edelman'X^g7)-, 't welk eene fchoone qrt moedige Mrou.w,iais Jakoha, zßer, ih den- kropfteëken moest;,:, Doch 't gene haari ,. "•* naar't getuigenis der oudlle Sehryveren (#),. 1' meest van den Hertöge vervreemde* was zy-{ ne volflaagen' on.bekwaamheidvt.oc de Regee- ring. Hier. aan hadtzy ,'t Kmisfen van een voornaam gedeelte haarer. Erflanden te wyten;. En Brabant, zelf liep geyajar van in andere han-, den tè geraaken* [ Jakobafdajn, met redenbe-. dugt, voorst geheel; verlies;: haarer Staaten,, .., haakte, federt eenigen tyd, ^heimelykj-naar^aaj. ee^ eene Egtfcheiding, en; naar eenen Egtgenopt, anderHiy die bekw^arn en gezind wais ,n pm haar er»; haa-welyk. re Landengte befcherröen.;; >; Is ten hpogfte. waarfchynlyk, dat zy^.jalln 't, jaar ƒ419 , ha%v re gedagten&eeft Jaa^en gaan,,,,over een ;Häs welyknmet„Ifumfrey,■.Hert&g.fan Oloch^stèjrj Broederwan-Henrik den-y. 1 Koning van.En.ger land; alzo;: men vindt*;;»datr zy >.' in den. aan? vang' des jaars> 1420,. .geheime onderhander lingen, meeden Koning;, dietoen in Frank? ryk oorlog voerde, te Psär;ysf;gehouden heeft £i)* .Henrik hadc, federt eenigen (tyd, ovejt • ,■ •,/'•■• ' -" - - e,ejï -.:(«). Öe Verm^erderdfc Beka iu i3jf£$&3 - . . "
f/3 DiwÉi Rer.'Brabant. Lïb. XVIII. p. 2.2.6t
. f£ • /Eoid. DE Roya ad annum 1410. f/;) Monstrelet Pot. I. C/5. CCXXXV. /o/. 3O3. -xérr,
C*3 Aél.. Publ, Angl. Zo«. IV. P.m. p. 14p :*
III. ÜEEfc. " Ff"
|
|||||||
|
450 VADERLANDS CHE IIX. Boek.
jAftoBA. een ander Huwelyk met den Hertoge van
1420. Glochester, gehandeld (£); doch de voor- "~"~ flag van Vrouwe Jakoba fchynt hem beter behaagd te hebben. Hy riedt haar dan, in Engeland over te komen, van waar men lig- telyk een Paufèlyk verlof, tot het verbreeken van-haar tegenwoordig Huwelyk en het aan- gaan van een nieuw, zou können* bekomen. Zyver- Jakoba, haare zaak en aan 't Engejfche Hof trekt naar naar wensch voortgezet hebbende, begon haa- Enge- ren afkeer van Hertoge Jan ópeniyker tè doen blykeri. Vrouw• Märgareet, haare Moeder, hadt zig, te vooren, dikwils, bevlytigd, om den twist tusfchen de Egtgenooten by te leg- gen; doch zag 'er langer geen* kans tóe. Jai koba verliet dan het Hof van haafeiï Man 'in ftür, .. , te, en begaf zich- naar Valenchyn,u by haare 'hoeder. Hier, met den Héere d'Éfcaülon, - 1 • ;3een* Henegouwer Edelman,; doch een En- ' gelschman in zyn hert, den: tyden wyze van haar vertrek beraamd hebbende, iiam zy oor? löf van Vrouwe Margareet,' rvaérgëevende zig té Bpuchain'te Willen gaata>:ophouden. Döefr zy bleef *er niet lang. "•Dt Êfcaülon-i van omtrent zestig man yerzeid \ kwani haai* bufe- ten de Stad vinden, en voerde haar,'in-twee dagen, haar Calais,-van waar ^terftönd naar Engeland overltak (/). Zy fchytft hier, in dé Lente des jaars 1421, äafigekomeri *e zyn (w): alzo 'er nog een KoninglyMë: Vrygelej- debrief voor haar voor handen is, te West- munfter, den eerften van Lehcemaand , ge- ; ■■ dag-
Cfc) A(ä. Publ. Angl. Tom. IV. p. III. p.> ro2, 112.
CO Monstrrlrt Pol. I. Ch. CCXXpr. fol. 503. vsrf. O) ^ioiB. de Roya eii amiu/ri 1421. |
|||
|
XII. Boek. HISTORIE. 451
dagtekend (V). Henrik de V„ ontving haar Jakoba.
beleefdelyk, en lei haar honderd ponden ter ï^xl' maand toe, zo lang zy zig in Engeland bevin-"" ° den zou (0). Ook (laakte hy, op haar ver- ,.= , , zoek, een Henegouwer Edelman, die in den Tour gevangen zat (/»). Doch daar verliep nog eenige tyd, eer haar Huwelyk met den Hertoge van Glochester voortgang hadt: ?c; zy dat Jan van Beijeren, die, terftond na Ja- koba's vertrek, eenigen uit zynen Raad naar Engeland zondt (#), het, voor eene poos, wist te ftremmen; 't zy dat men 't Paufelyk verlof zo fpoedig niet bekwam, als men ge- meend hadt; 't zy, eindelyk, dat de Koning den Huize van Bourgondie, door het voord- zetten van dit Huwelyk, vreesde te zullen mishaagen. Midlerwyl , genoot Jakoba te Londen alle eer. Zy ftondt in Wintermaand deezes jäars 1421, over den Doop van 'sICo* nings Zoon, Henrik, die, na zynen Vader^ den Engelfchen Troon beklom. Wy möeteii haar, voor eene korte wyle, in Engeland laaV ten, om te zien, wat 'er, na haar vertrek, hier te Lande, voorviel. isöl : • ! De Hertog van Brabant kreeg 'er wel haast
kennis van;, en 't fcheen, dat het hem de,00* gen opende, om zig meer a*n 's Lands Re-r geeringe te laaten gelegen zyn. Immers, hy bragt eenig volk byeen, en poogde zig, met list, van Brusfel meester te maaken. Doch dceze aanflag mislukte (V). • ' ' •'" ïn O) A&a Publ. Angl. Tem. IV. P.. IV. ,p. 3. f, -
O) Afta Pub!. Angl. Tom- IV. P. IV. > 34.
O'J AÄ. Publ. Angl. Tom. IV P, IV. p. 32. ..' '"'
c?) Aa.' 'par. Angl. Tom. iv. p iv. p. 0.5.- ,,; ,„,
X_r) Ü& Vemiecrd^fde Beka Ü. 36t).
Ff a
|
||||
|
452 VADERLANDS CHE XII. Boek.
Jakoba. • In;Holland en Zeeland, was Jan van Beije-
1421. ren, zo volkomen meester van 't bewind, dat ~ hy, 'omtrent deezen tyd, den Schieringers in Onder- Eriesland 1 hulp toefchikte, onder Henrik van neeming; Remsfe. Keno ten :Broekey Zoon van Okko, van Jan van wien wy reeds, by eene andere gelegen- ierenBin' nei(l' ( *) v gewaagd rhebben, hadt,. met de Friesland Groningers en Ommelanders famengefpannen -zvnde, den Schieringers, in 't jaar 1418, ee- .nen feilen neep toégebragt, en hem, van Sta- veren af tot Geerkensbrugge toe\p onder Aranifchatting gezet (?). Deezen flootën, -hierop*, een, Verbond met. Hertog Jan van Béijeren <(«) ,,<:diehzy tot hunnen Heere ,,; aannamen, en twee grooten Vlaams van „-ieder Huis, benevens 't Regt der Munte ,* enk Tollen, toeftonden , mids hy-aanna- „ /me, hen tegen banne partyen te befcher- „ men» en byde.ioude Vryheden, dpor Kei- 9i. zerv Karel verleend, te handhaaveri;." Uit hoofde van dit: Verbondt.,- zondt hy hun, ten deézën tyde, eenige manfchap te: hnlpe. Wei- nig werdt 'er egtermede uiigerigt^ De Hol- landers behaalden eenig voordeel op 'den aan- hang der . Vetkooperen , te Makkum: en el- ders ,(v~). Doch daarentegen werden, zy uit de;Lemmer verjaagd, by welke gelegenheid, Horis.van Alkem.ade omkwam. De Groninger Vetkoopers hielden, .omtrent deezen- tyd, ■;.: ïi ■ >■■ ■ '•'! fli . OOk
(O XI. Boek, hl. 359. ( "', ,' i i" :••.'.'■ '•'
f*5E- Beningha Hill. Yan Oostfr. I. Hoek, Cap. CC?X,
ÏI. 188. .....
C.u , Zie bet hy E. Beningha Hift. van Oostfr. I. Boni, Cap.
CCX. il. 189 en in SifcKE Beningha Chronickel, W. 415.
(5>3 E. Beningha Hift. van Oostfr. I. Sóek, Cä$. CCXViL il, 201.
|
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 453
|
|||||
|
ook Schepen in Zee, die den Hollanderen veel Jakoba
nadeels deeden. Doch Jan van Beijeren floot ^31,. een Verdrag met hen indenBriel. Sedert lieren zy 't zeefchuimen ageer, en zonden Heftoge Jan een gefchenk van vyftig-vette osfetL^wO« Ook verbonden zig de Friezen en Groningers, die Hertog Jan hadden ingehuldigd, eenigen tyd hier na, ten naauwften aan eikanderen, te gelyk nogtans verklaarende, dat zy hem Voor Heere wilden blyven erkennen (V). :; De Stad Amfterdam, die, door den Koophan- Brand te
del, fterk aan'tbloeijen was, leedt, opdendrie- Amfter- entwintigften van Grasmaand des jaars I4SI,-(lam• veel, door eenen zwaaren brand, die weleen derde deel der Huizen, benevens het Raadhuis, de nieuwe Kerk, de Heilige Stede, het Gast- huis en het Begynhof verteerde (y).: Doch veel fmertelyker ramp trof Hollanden Door-
Zeeland (yy), op S. Elizabets nagt, zynde braakyaD- den agttienden van Slagtmaand deezes zelfden ^jE"j." jaars. Een fterke Noordwestelyke ftorm dreef fChe het zeewater, alomme, over dyken en damr Waard, men, terwyl de Rivieren hoog gezwollen war ren. Men hadt, na 't jaar 1366, een goed deel Lands, gelegen buiten den dyk van de Alblasferwaard, aan de Merwezyde, binnen -gedykt, en daar door het bed der Riviere.-, tusfehen Hardingsveld en Werkendam, veel enger gemaakt, dan het, te vooren, plagt te zyn. 't Water drong, hierom, federt, by u» ... 3 hoo- (w' JoaTOes DB Lemmege Cliron. van Groninger! bl. '74,
(.v) Ze hun Verbond by Egg. Beningha I. Boek, Cup,
CCKX1. bl. 2of). en by Sigke Beningha il. 419. '(.ƒ ) De Vermeerderde'Beka bl. 398.
(yy Mieris Chartert». IV. Deel, 'tl. &8, S09, 623,614,
ffSt 617, Ou, -'•: ' ' •' ' '':■' C 'J ' Ff 3
|
|||||
|
*
|
|||||
|
454 VADERLANDSCHE XU. Boek.
Jaköba. hooge vloeden, fterk tegen de wederzydfche-
Hai' Dykaadjén, die, te zwak om zo veel gewelds te wederftaan, ten deezen tyde, een van bei- de bezwyken moesten. Dit lot trof den oud- ften dyk, die, veelligt, ook de zwakftewas, en de Züidhollandfche Waard, eertyds, tus- fchen de Mèrwe en oude Maaze, plag te befluiten. Hy brak door, voor Werkendam, tusfchen Dordrecht en Geertruiden berg, ter plaatfe, naderhand, de oude Wiel genoemd; waardoor de gantfche Züidhollandfche Waard onderliep, en wel tweeenzeventig Dorpen verdronken. Meer dan twintig bleeven 'er on- der den vloed begraaven. De overigen heb- ben, door den tyd en de naarftigheid der In- wooneren, het hoofd wederom boven ge- haald (z). Ook zyn 'er, al vroeg (V), eeni- ge groote brokken Lands en opgeworpen' Sly- ken bedykt geworden. Doch de binnenland- fche Oorlogen zyn oorzaak geweest, dat dee- ze fchoone Landsdouw niet geheel heeft kön- nen beverscht worden: 't welk, in tyden van rust en eendragt, niet zeer moeilyk geweest zou zyn. Groot was 't getal der menfchen, die, in deezen vloed, omkwamen. Ook was de fchade, die 'er door veroorzaakt werdt, zo groot, dat veele voörnaame, ook adelyke Lui? den, tot de diepfte armoede gebragt zynde, buiten 's Lands dienst zoeken/ of hier hun brood bedelen moesten Q>). 't Is 't gemeen ge- voelen, dat de Stad Dordrecht, met het ftuk Lands, waarop zy Haat, ten deezen tyde , . ook
(z") De Vermeerderde Beka hl. 404.
; O) Groot-Plakaath. III. Deel, H, I?. (>) Veldenaar bU 119. " |
|||||
|
Xn. Boek. HISTORIE. 455
|
|||||
|
ook van 't vaste Land van Zuidholland afge- Jakoba..
rukt geworden is; Iemant, jdie in 't jaar 1514, l4*u de geweldige waterplas, die deeze doorbraak" veroorzaakt hadt , met een taamlyk groot fchip, bevaaren heeft, verhaalt, dat men . toen de toppen van de toorens der verdronken' Dorpen, nog, op veele plaatfen , uit den ftroom zag fteeken (V), In Engeland, arbeidde men, ondertusfchen, xit.
om een Paufelyk verlof, tot de Egcfcheiding Paufelyk van Vrouwe Jakoba te verkrygen. Martyn verlofcot de V. die, in''t jaar 1415, door de Kerk- leiding vergadering te Conftans, verkooren was, vanVrou- werdt thans, in 'c algemeen, voor wettigen we Jako- Paus erkend. Aan hem moest men zig, der- t>a* halve, vervoegd hebben, om een verlof te bekomen, welk overal goedgekeurd zöu wor- den. Doch hy hadt het Huwelyk van Jan van Brabant met Vrouwe Jakoba gewettigd (ß)i weshalve het geenszins te vermoeden was, dat hy het nu zou hebben willen ontbinden. Sommigen fchryven wel, dat hy, door Jan van Beijeren, en vooral door Keizer Sigis- mond, gedrongen, voor eenen geruimen tyd , het gegeven' verlof reeds ingetrokken hadt. Doch dat hierop geen' ftaat te maaken zy, zal terftond blyken. Men vervoegde zig dan aan Benediktus den XIII. die, fqhoon reeds, in 't jaar 1409, door de Kerkvergadering van Pifa, van de Paufelyke waardigheid beroofd, en thans byna nergens, hehalven in Spanje, er-
CO Chrysosth- Neapol. Epift. de Holland, in ScriverU Batav. Ilfuftr- p. 130. <^d) Chartr. van Brab. te Vilvoorde, zesde BeHedetik(isfe,L&}$
Treit. de Sfaiiage &C. ff 4
|
|||||
|
45<£ VADER LAND SC HE XILBqek,
|
||||||||||||
|
Jakoba. erkend, zig zelv' nog voor wettigen Paus hielde.
142r. jvjen vertoonde hem, dat Marcyn de V, uit; "" '~ misverftand, verlof gegeven hadt, tot een Huwelyk, welk, uit hoofde der'namaaglchap, ongeoorloofd was '(e); en men verzogt hem^ het zelve te willen ontbinden. Benediktus, Zeer in zynen fchik, met de gelegenheid, om een der laatfte blyken van zyne Paufelykej nragtte geeven; want hy ftierf, niet lang hier na (2); zonde terftond Bullen naar En-* geland af, waarby het Huwelyk van Jan en Jakoba wetteloos verklaard, en haar verlof gegeven werdt, om zig met den' Hertoge van Glochescer in de Egt te verbinden. Se- dert liep 'er een gerügt, hier te Lande, Vermoedelyk door het Engelfche Hof, of door Vrouwe Jakoba, uitgeftrooid, dat dee- ze Bullen van Paus Maftyn verworven waren. Men 'vertoonde !er zelfs, die zynen naam iri h voorhoofd droegen. Des hy geraaden vondc, eenigen tyd'hier'na,' in 'eenen Brief aan den Hertog van' Brabant, die ' nog voorhanden is' •(ƒ); en in andere Brieven, aan de Bisfchop- pen van Utrecht, Luik en Kameryk, rond-? uit, te ontkennen, dat hy'immer'zulke Bullen gegeven hadr. Doch' men ftoorde zig hieit san in Engeland weinig. De dood van Hen» 1422. rik den'V. in Oogstmaand des jaars 1422^ ~—-—-voorgevallen, ftremde de voltrekking van het TakobI van nieuws geflooten Huwelyk, voor eenigé trouwt maanden; alzo de Koning de Regeering van mecHum- '" ..... Eflj
|
||||||||||||
|
e) ^Egi». de Roya ad amfum 1429.
f) MbNSTMLEÏ Val. II. fal. ff. v'érf.
|
||||||||||||
|
C
C
|
||||||||||||
|
ti) In 't jaar 1424.
|
||||||||||||
|
s
|
||||||||||||
|
-;'••>
|
||||||||||||
|
XII. Bopk. HISTORIE. 45^
Engeland , geduurende , de minderjaarigheid Jakoba.
van den jongen Henrik den VI. den Hercoge J422.' van Glochester hadc aanbevolen, 't Gefchied- ^ ~ ? de egter (g), nog voor het einde van dit jaar. t0JcI S Men vindt een Verzoekfchrift, aan den Her- Gloches- toge van Glochester, den zevenden van Len-ter. temaand des jaars 1423 gedagtekend, waarin hem de titel van Graave van Henegouwen, Hol- land, Zeeland enz. gegeven wordt (/z). Hier. .=.,• uit is af te neemen, dat zyn Huwelyk toen -..-;/'>'•• -reeds voltrokken moest geweest zyn. Onder- tusfchen, viej het den Hertqge van Glochester Jigter dien titel aan te neemen, dan zig in het daadelyk bezit deezer Graaffchappen te ftellen. Hy begreep, dat zulks niet gefchie- den kon, zonder den byftand der Engelfchen, die thans werks genoeg met den Oorlog in Frankryk hadden, en zig , naar 't zig liet aanzien, bezwaarlyk moesten beweegen laa- ten, om de byzondere belangen van eenen Oom huns jongen Konings te helpen bevor- deren. En fchoon 't al niet moeilyk mögt val- len, den Hertog van Brabant 'van Henegou,- wen te berooveh ; hadt het, inderdaad, vry yeel werks in, den Hertog van Beijeren, 't bewind over Holland en Zeeland uit de ban- den te wringen. Hier kwam nog by, dat beide deeze Hertogen thans eenen Herken fteun hadden aan Filips, Hertoge van Bour- gondie, die zig, ten deezen tyde, als ver-; moedelyken Opvolger in 't bewind deezer- Graaffchappen, begon aan te merken. C?) JEr,m. dr Roya ad amitirn 142a.
($; VUa Aft. Publ.'Angl. Tuin. IV. P. IV. p. 90.
Ff 's ' '.
|
||||
|
458 VADERLANDSCHE XII. Boek.
Jakoba. Wy hebben hem, nog maar Graaf van
»422- Charolois zynde, een' nadeeligen Zoen voor xiii. Vrouwe Jakoba zien bemiddelen (f), en aan* Filips," gemerkt, dat hy 'er, vermoedelyk, zyn ei- Hertog gen belang in beoogd hadt. Weinige maan* vanBour-(jen hierna (3), was zyn Vader, Hertog Jan, beginf' ^oor beleid van den Daufyn, thans Koning zig als Karel den VIL van Frankfyk, even verraa- vermoe- derlvk omgebragt, als hy zelf, voorheen, den delyken Hertog van Orleans van 't leeven beroofd vanVrou-na^ü* Fi"Ps was hem, in zyne aanzienlyke we Jako-Staaten, opgevolgd: en de aanwas zynergroot- ba aan te heid had zyne heerschzugt niet doen afnee- merken. men> Als naaste Erfgenaam van Vrouwe Ja- koba aan de eene, en uit hoofde van den af- ftand van Jan van Beijeren, aan de andere zy- de, beloofde hy zig de Graaffchappen van Vrouwe Jakoba reeds: en te zekerer, om dat men, uit haar Huwelyk met Jan van Brabant^ geene kinderen verwagtte. Men kan zig dan ligtelyk verbeelden, dat hem haar Huwelyk met den Hertoge van Glochescer, welk, moge- lyk, zo onvrugtbaar niet zou zyn, zeer tegen de borst zyn moest, Ook fiel de hy alle zynefchran- derheid en vermogen tewerk, om denadeelige gevolgen, welken hy 'er van vreesde, te voor- komen : zyne bedryven bewimpelende met den ! fchyn van yver voor het belang van zynen Neeve, Jan van Brabant, en voor de wettig* heid van deszelfs Huwelyk met Vrouwe Jakoba, Voor alle dingen, poogde hy Jan, Hertog van Betford, Broeder des Hertogs van Gloches- ter,
(,j) Hier voor, hl. 432.
(3) ©P'den tiende« van Herfstmaand des laars 1410»
|
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 459
ter, te beweegen, om eenelynraethemtetrek Jakobv
ken. Aan deezen, hadt Henrik de V. de H* Regeering van Frankryk, welk hy als zyn wingewest aanmerkte , toevertrouwd. En alzo Betford yolk en onderftand uit Engeland noodig hadt, om zig in 't verkreegen beWind te handhaaven, moest hy, noodwendig, on- gaarne zien, dat de Engelfche magt, elders, en zelfs tegen Bondgenooten der Engelfchen, gelyk de Hertog van Bourgondie was, ge- bruikt werdr. Nogtans, moest men dit ge- volg verwagten van het Huwelyk des Her- togs van Gloehester, indien deeze, gelyk hy zig terftond verluiden liet, geenen tyd ver- zuimen wilde, om zig in 't bezit te ftellenvan de Graaffchappen zyner Gemaalinne. Filips behoefde dan niet veel moeite aan te wenden , om Betford te doen zien, hoe fchadelyk hec Huwelyk zyns Broeders voor Engeland zyn moest. Doch om hem geheel aan zyne be- langen te verbinden, gaf hy hem, in de Len- te des jaars 1423, zyne Zuster, Anna van 1423, Bourgondie, ten Huwelyk (&). Sedert wist hy hem te beduiden, dat de uitfpraak over de wettigheid van het Huwelyk van Jan van Bra- bant en Vrouwe Jakoba, aan Paus Martyn, behoorde verbleeven te worden. Betford dagt, dat hy dit Gloehester ook zou können doen be- grypen. Doch 't bleek haast anders. Gloehes- ter en Jakoba antwoordden, uit eenen mond, „ dat zy geene verdere Paufelyke uitfpraak „ behoefden, maar beflooten hadden * binnen ,> kort, bezit te neenien van hunne Graaf- „ fchappen ". De Hertog van Brabant hadc on-
(*) A$a Publ AtKjI. Tom. IV. P. IV.- ƒ>, 91.
|
||||
|
4<Sb VADERLANDS CHE XH.Boek.
Jakoba. ondertusfchen verklaard, dat hy zig gaarne
1423. aan 's Paufen uitfpraak gedraagen wilde (7). Gloches_ Glochester, eenigen onderftand van 't Par- ter en ja_lement van Engeland bekomen hebbende, koba ko-ftak, verzeld van zyne Gemaalin Jakoba, ïnen in welke hy, onlangs in Engeland, met het gouwen ^e& yan Inboorlingfchap hadt doen befchen- ken (ni), in Wynmaand des jaars 1423, over naar Calais. Hier zyne benden ontfcheept en eenigen tyd uitgerust hebbende, trok hy, in Slagtmaand, voort naar Henegouwen. Bou- chain was de eerfte Stad, die hem de Poorten o* pende, en hulde deedt, 't Zelfde gefchiedde fe- dert, te Bergen, en in alle de andere Steden. Hal- lealleen hieldt het met den Hertoge van Bra- bant. Filips, die, veelligt, gewaand hadt, dat hy den overtogt des Hertogs van Gloches- .ter, door middel van den Hertoge van Bet- ford, zou hebben können beletten, hadt ver- zuimd, zig in ftaat te ftellen, om hem te keer te gaan. Dogh nu deedt hy, ia alleryl, Heir- vaart befchryven in Vlaanderen en Artois, brengende, in korten tyd, een Leger op de been, welk by de Brabanders gevoegd, en onT der bevel van den Graave van S. Pol gefteld werdt (n). Hertog Jan van Beijeren befchreef de Landen en Steden insgelyks, om hem, met de wapenen, tegen de Engelfchen, te komeia byftaan (W). De Her- Glochester, verneemende, dat Filips hem, eogenvan jn ^ jjrjeven f by welken de Heirvaart werdt gondle, aangezeid, befchuldigde, dat hy, tegen gef ' . maak,? CO Monstrelet Pal. II. foU 10, 18.
(«) A&s. Publ. Angl. Tom. IV. P. IV. p. 103, . tjï) MONSTRELET Pol. \\. fol. 19. Qinj Mieris phaxteib. IV. jßeel, H, ^sl|.
|
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 46%
maakt verding, 't gefchil met den Hertoge Jakoba.
van Brabant niet aan de Paufelyke uitfpraak HM- hadt willen verblyven, fchreef "hem een'.Brief, en G1 ' Hit Bergen, den twaalfden van Louwmaandl cnester des jaars 1424 gedagtekend, in' welken hydaagen ontkende j het gemaakt verding gebroken te'-eikande- hebben. In het antwoord hierop 5! heette Fi-1^^„ Ups hem ronduit liegen, aanbiedende zyne be- ïyfge- fchuldiging,, in een byzonder lyfgevegt, te vegt, willen ftaande houden» Glochéster; nam defe ze uitdaaging aän, en betekende den drie* entwintigfïen van Grasmaand, dag van S. Jo- ris, tot het gevegt (0). i Ondertusfchen maakr ten de Brabanders zig meester van Braine h Comte, welk Engelfche bezetting ingenomen hadt (p). Doch terwyl men den dag, tot het lyfgevegt beftemd', afwagtte, werdt 'er-, tüsfchen de-Engelfchën en Brabanders, een Beftand getroffen,. welk Glochéster gelegeot heid gaf, omeenen keer naar Engeland te doen. Van het lyfgevegt kwam niets, alzo de Her-Doch tog van Betford,, wien men tot Regter oyer hjerkomr hetzelve gêkooren hadt, oordeelde, dat mennietsvan* 'er, eikanderen, geene genoegzaame reden tóe hadt gegeven (V). ifittl sSiisi.;m. •• S < >Gl,öchèster;.het, op zyü vertrek, Vrouw Vrouw
Jakoba te Bergen, op het aanhouden der In: Jakoba_ gezetenen.y ,die,'by eede, beloofden * goed en wordt uit bloed by baar te.;;wiUen opzetten (r). Doch hy geligTen. was naauw.iyks "ten.Lande uit:, of de Brabanders naar fchonden 1 het Beftand, en noodzaakten ver-* Gend ge- l^mm \>hi -■ ■■ nd km ïfchei-voerd- ;.( fO MONSTRELET Pol. II. fol. 20, 21.
{p ld. Jol.. 22. (_q~) rd. filftgf. iEoiB.' de Roya ad annum 1424«.
<.r)M'fol';23> i\sJ:.; s ,,,,-,;;.:'.as* ....... :... >')
|
||||
|
48k VADERLANDS CHE XU. BoEfc.
Jaeoba. feheiden' Steden van Henegouwen, om zig
1424- voor Hertogë Jan te verklaaren. Oök werde "ï*T:":fi~'er een heimelyk Verding gemaakt, tusfehen de Graavinne Weduwe van Henegouwen en Holland en Filips haaren Neef, volgens welk, :;• Henegouwen aan Jan van Brabant, en Vrouw Jakoba in bewaaringe van Hertogë Filips bly- ven mqest, tot dat 'er, over de wettigheid van haar Huwelyk, teiRome, uitfpraak ge- daan zou zyn (V)- Bergen werdt toen met een beleg gedreigd, indien 't zig niet ónder- wierp, en Jakoba overleverde. Jakoba, te laat veïnomen hebbende wat ?er gaans ware, en ziende dac toen haar te Bergen niet kon ftoch wilde befchermen, fchreef eenen be- weeglyken Brief aan den Hercoge van Glo- chester, by welken zy hem badtj dat hy haar ten fpoedigfle wilde komen verlosfen. Zy noemt hem haaren zeer gedugten Heer en Vä' der, en tekent den Brief uit de valfche en éooü yerraderfche Stad Bergen, den zesden vanÉa- ■••>::.\merinaand. By deezen, voegde zy eenen aft- '"' deren brief, gerigt aan iemant, diö haar ge- raaden hadt, naar Engeland over te fteeken, Zy verklaarde hem „ dat zulks nu te laat ?:;, . j, was, en dat dé Hertog vaii Glochester jï haar nimmer wederom zien zöu , zo h|r ;; ;,, haar niet fpoedig uit de handen der . „ Vlaamingen kwame verlosferi (O"» 't Ge- ne zy gevreesd hadt, gebeurde. Zy werdt, -■■•- eerlang, genoodzaakt, haarë toeltemming ta " '" geeven, tot het voorgemeld heimelyk Ver-
drég
.(O DiyJEi Rér. Brabant. Lilt. XVIII. p 238.
(_tj Zie deeze Brieven iy Monstrelet yol. if. ƒ»/.'24.' |
||||
|
■\
|
|||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 4^3
drag (ii), en op den derrienden van Zomer- Jakoba, I
maand, den Hertoge van Bourgondie in han- _^j# den gefteld, die haar naar Gend voerde tyfyk ~ Drie maanden omtrent, werdt zy hier be
waard. Doch in den aanvang van Herfstmaand, zjy ont- verfchalkte zy haare Wagters. Zig in mans-vlugmaar gevyaad verfteken hebbende/ ontvloodt zy^HqliaHd. te paarde, naar Antwerpen. Sommigen fehry- ;J ,'J? ven, dat zy vait Dirk van Merwéde verzeld' Ineioftsd was C«*)', Doch anderen vernaaien, dat ^r- . ,., noud Spiering en Arnoud van Aalburg haar • --• "— hebben helpen ontylugten (xfy Te Antwer-" pen, wederom vrouwen1-klederen aangedaan hebbende, bfagt zy 't, op 'den derden dag, te Woudrichem: van waar Jan van Viane haar naar Oudewater, Schoonhoven en Gouda voerde. In deeze Steden, van welken de laatfte tot de Lyftogt der Graavinne Weduwe van Holland behoorde (#), hadt zy den mees- ten aanhang , en werdt 'er terftond voor Graavinne erkend (2). 't Slot te Schoonho- ven bleef egter nog eenigen tyd in handen der Kabbeljaauwfchen. •'t Werd door Wil- lem van den Koulfler verdedigd; doch 't gingi eerlang, by Verdrag, over. De Burgtzaatet» \ bedongen lyf en goed, uitgenomen Albrechi
of Arnold Beiling, dié veroordeeld werdt, om leevende in de aarde gedolven te worden. 'Voor '9H3
*x . ï* .-.-;■'. ter
CO Dvntrr. Chron. de Brabant Livr. VI. ƒ. ao8. 'Corps
Biplora. tom. II; P. II. p,.5#. -' /Mali {¥) MONSTRELET Col. 11. fol. 25. ' i
Qw") Mbyerus ad anpum 1425. •■' :' '
?*) Divjai Rer. Brabant. Liyr. XVIIEp. £38»
Cï) Veloenaar U, 124.- 1 (z > Monstrelet YoU H. fol. H7< Berm Her« Biataï«
fflri XYHI. #. SJ8..5' •» .M Jfl ^B im^ïp* ffi |
|||||
|
4<54 VADERLANDS GHE XII. BoÉifc.-
Jakoba. Vooraf kreeg lïy, op zyri woord van eer,»
1424. eene maand verlof tot het befehikken zyner
zaaken. Ook-keerde hy, als een andere Re- gulus, ten heftemden tyde weder. Het von^ ,3(ro ■ nis werdt toen f op een' molenwerf, eVenbui-
ï« ten de Stad,,aan hem uitgevoerd (#). . XIV. Weinige maanden hierna , overleedt Jan
Doodvan van Beijeren *in den Haage, op den zesden van Beijeren. Louwmaand desjjaars 1425 (£). Men wil, dat 1425. " hy, door vergif, omkwam, welk hem Jan van
f.-----ä Woerden , Heef van Vliet, een zyner ge-
■***" meenzaamftë* vrjenden , ingegeven hadt (c).
Men voegt ;'er.by, dat de Hertog, merkende
dat/iy- vergiftigd was, Vliet deedt vatten,* en, op bekentenis-der misdaad, in vier ftük- ken houwen,... dïe aan vier hoeken van Hol- land, ..gefield-werden (//). Anderen melden* dat Margareet ■,;y:an ■ Bourgondie, Graayinne Weduwe* van ; Holland , yerdagt gehouden werdt,. van :deel-; aan i's Hertogen dood gehad te.hebbenr(f)- rWft hier yanjzy juk den Zoen, djie-jaaren laater^ tuschen Hertoge Filips en Vrouwe Jakoba» getroffen,, bjykt, dat men {©en/ vas^flelde .,;-dat Hertog Jan een' ge weidt* gen tdood geftorven was, en dat meh de reg- te, moorders nog niet ontdekt hadt,(ƒ). Dee-i '0dood' bragt, 's Lands zaaken in nieuwe ver- warringe. -•,;...'..;.■ y ■ ■. \ ■,,'• ui ■■■■ : oiö
Filips Jan van Beijeren hadt, gelyk reeds gemeld wordt, is $
f .(Ä'.) VELDENAAU'JA-tM* ,': ' '- ' "- ■""■.'!.* kfflCfWfO (»
(J) Vermeerderde Beka bl, 406. , en'- onder' eene Handv'. Ify
Screvel. , bli 257. ,; IJ ' ,• ' • •• (c^Magn. Chron. Belg. p.. 340. Verg*. Mieris Chartert». ' IW
Deel> bl. 729,1,746^ 785. " y\ Jmil B .is■'. 1* 1 (_d) Hermanni Corneri Chron., e. 1262.,
(e1) Mïïïrvs «i-«»»i«i 1424..
{/) Groot - Pl'akaatb. UI. Deel, bl. ir..
|
|||
|
Kn. feöÈK. Mis f o* ft ï è. 4%
fe, zyn Rege op deeze Landen, by uiterften jAèoBa.1
wil, Filips, Hertoge van Bourgóndiè, äfge- 1425. ftaan ($), en deeze maakte zig teritond ge- " T** f eed, om 't gene hem afgeftaan was, door de Hertoge* wapenen, te bekomen. Loos genoeg was by van Bra- égter, om den naänr van 'Graave niet aante- bant, tot neemen. Deeze kwam, gaf hy voor, alleen Ruwaard Jan van Brabant toe. Hy vergenoegde 'feig-fciaard, met den titel van Ruwaard en Oir, óf naasten Erfgenaam der Landen Qh), welken titel by zig, door den Hertoge fan Brabant, deedc opdraagen (£).< i De Hertog van Brabant, waarfchynlyk aan- '£n Her-
gezet door Hertoge Filips, hadt zo dra geene tog jan tyding, van het afiïerven des Hertogs van Beije- w°rdtt°t ren gekreegen-, ofhy fpoedde zig herwaards> ^2,, en wist zo veel te wege te brengen-, dat de digd. Edelen én Steden, die Jan van Beijereh er- kend hadden, hem, teritond, in Sprökket- faäänd, als wettigen Graaf 'inhuldigden, zonder dat 'ér, by deeze gelegenheid, van Vrouwe Jakoba en haar goed fegt op de Landen'een enkel' woord gerept werdt. Mogelyk oordeel-j dé- men!, dat zy dit Regt, door haar Hüwelyk met den Hertoge van Glochester, buiten kennis defc Edèléti -en Steden gefloöten, verbeurd hadt. Doch 't is niet zeker, dat onze Graäviiinen zig, voor deezen tyd, reeds verbonden hadden» ènr- niet dan met kennis van 's Lands Edelen en Steden te trouwend Alleènlyk mag,men, wit het gene, ten tyde van Vrouwe Ada, ge- beurd f $0 /Eeroius de RdVa ad Unnum xtfr.^.
1XJÓ Handv.by Screvbl. Haari. Hl. 2*8. £i) Met',taangeh. iy Boxhqrn «p ReicERSS. II. Deetttk m* ~':- 'xl •' .-■ ■ ' • ■ ' -\.:.',, .-.;:'.r.; tr,;r
III. Deel, Cg |
||||
|
4« VADERLANDSCHE XII. Bc*k,
Jakoba. beurd is (£), befluiten, dat zulks eene oude
1425. gewoonte hier te Lande geweest is. Onder- r • tusfchen bevestigde de Hertog van Brabant, ; als Graaf van Holland en Zeeland, 's Lands Voorregten en Handvesten, met naame zul- ken, die, door Jan van Beijeren, gegeven •"» waren. Hy beloofde plegtiglyk ,,geene Amp- „ ten aan vreemdelingen te zullen geeven, „ en niet te zullen munten dan met toeftem- „ ming van zynen Raade en Steden. Ook „verklaarde hy, dat de Jtïoekfche Ballingen, „ niet dan by byzonder verlof van, hem ert rr • r „ zynen Raad, in 't Land zouden mogen ko- -: : i ; „ men (0 "• ïfft* zynen Stedehouder over »< Holland, ftelde of hy, of Fïüps van Bourgondie, Jakobvan Gaasbeek, die zyn verblyf in den
.. ffaage: hieldr. In den-aanvang van Lente- maand, keerde Hertog Jan wederom naar Brabant (jri). . : .;, b i| • Naauwlyks was. hy vertrokken, of Filips
feegafzig ook herwaards, en werde, in alle de Sleden, die Jan van Brabant ontvangen hadden, met naame ook by de Kennemers en EennemervoJgers (»), voor Ruwaard aange- nomen (V). -.Vrouw Jakoba bieldt zig, pndertus.fchen,
te Gouda op, hoopende op on derf tand uit
gjageland, die wel toegezeid, doch bezwaar-
;-- ütthzt -: üó •' lyk
£4) Zie II. Deel, 11. 300, 329,......, , p _
sr.W) Groot-Plakaacb. III. Deel; tl. 13. Hamlv- frp Screvhl
Hsiarl. tlfj!4S, 2^5, 256, 257. ty Boxnoj?N op.ßElGERss. JÏJj Deel, tl. lp-)- Zie ook Veldenaar tl. 123. Mieris Chartetb» IV. Deel, tl. 74Ö, 747, 751, 752. O) Groote Chron. Divif. XXVIM. Cap. 27... f . ,,-.-. - •. Qn~) Zie den Zoen van 't jaar 1426, , z« Langendï^s Graave» H* läget, tl, 115. . . ' ,,;,.;„. y , ,, r. ; : . 't*) veldenaar tl, 10.6. Mieris Chartert. IV. Hetl,M,
791, 800, Sn, 8i6, 820. .... Ti* % |
||||
|
XIL Boek. HTS T O M IE. 467
lyk te bekomen was. De Bisfchop van Win? j>K0BArf
chester hadt zelfs, in 's Konings Raad, zyn 1425- ongenoegen te kennen gegeven, over de on- *-------*
derneeming des Hertogs vran Glochester, en
hem in 't aaugezigt aangezeid, dat hy op geen geld of manfchap meer hoopen moest: en hoe zeer hem dit zeggen trof, hy was ge- noodzaakt geweest zyn leed te verkroppen1: terwyl het vertoeven der Engelfche huipe Vrouw Jakoba, hier te Lande , in geene kleine verlegenheid bragt. Want den Stedehouder Gaasbeek, zonder schoón-
uicftel, Heirvaart hebbende doen befchryven, hoven om de Steden, die 't met Vrouwe Jakoba belegerd, hielden, te bedwingen; zag, men, al vroeg in 't voorjaar, 't beleg flaan voor Schoonhd- ven (p), welke Stad, met het Slot, door Flo- ris van Kyfhoek, verdedigd werdt. Het duur- " de omtrent zes maanden, en werdt, eerst na 'c fluiten van een Beftand voor den tyd van zes weeken, in 't laatst van Oogstmaand, opge- broken (^). Jakoba, voor Gouda bedugt, hadt den Ys- Sbffbjj1
feldyk doen doorfteeken, en gantsch Schie Alfen. land onder water gezet. Hierdoor was Gou- da van. eenen kant gedekt. Doch zy vernam, eerlang, dat de Kabbeljaauwfche Steden Zig gereed maakten, om de Stad, langs den Ryn- kant en't water de Gouve, te naderen. Hier hadt zy 't Land niet können doen onderloo*' pen, om zig zelve de gemeenfchap met Oü- dewater en 't Stigt niet af te fnyden. Zy be- fluie
1 O) MonStrecet Fol. II. fol. 2.5, verf. De Vermeerderde §SKA il. 40Ö.
(f) VSLOENAAfi. il' IS4, «25« -
Gg a
|
||||
|
'4158 VADERLANDSCHE XHBotil
JiötoBA. fluit dan zig met de Stigtfchen, die haare be-
1425- langen getrouwelyk bleeven aankleeven, te **~r ' ■""" vereenigen, en den naderenden vyand te ge- moet te trekken» Op den een-entwintigften van Wynmaand, of weinige dagen laater (r), werdt men. handgemeen by Alfen. De over- winning verklaarde zig hier voor Vrouwe Ja- koba en de Hoekfchen; die, met veele ge- vangenen , en met de Banieren der Steden Leiden, Haarlem, Amfterdam en anderen, naar Gouda te rug keerden Q~). - XV". De moed der Hoekfchen, die door dee- Filwaater ze overwinning, reeds zeer gereezen was, Jkomtmet kiom n0g hooger, toen 'er, in den aanvang gei"fchen des volger>den jaars, tyding kwam, dat de onder- Hertog van Glochester eene Vloot uitgerust ftandher-hadt, met welke hy van zins was, eene Lan- waards. ^ing in Zeeland te doen. De Hertog van ,14 Bourgondie hadt eenige maanden in Holland doorgebragt, en gepoogd, de Steden, door gunftige Handvesten, aan zyne belangen te verbinden (7). Thans bevondt hy zig te Lei- v* den: alwaar hy, op de eerfte gerügten van <-•- :A de uitrusting des Hertogs van Glochester, ter- ftond Heirvaart doen befchryven, en vierdui- zend man byeen gebragt hadt. Daai tegen hadt Vrouw Jakoba de Heeren van Haamftede Re*- nesfe, Borfelen en anderen haarer vrienden in -Zeeland bewoogen, om de landing der En- gelfchen te begunftigen. In Louwmaand (V), ',■::-■ , ver- ' tfh Goudfche Chron. hl. 127. / .<
f s~) Groote Chron. ülvif. XXVIII. Cap. 31. Mieris Chart.
' IV. Deel, il. 794 $ X.O Harnlv. *j> Balen 61. 525, 526, egtet Lou Chron. H*
497. Screvel. Hanil. W. 258. j Qu) CouUfche Chron. hl, 127, ■ ;... ,/■"
|
||||
|
^Hiwmwwi
|
|||||||||||||||||
|
XII. Boek; HISTORIE. 4^9
vertoonden zy zig, met eenige fchepen, onder Jakoba;.,
bevel van den Heere van Filwater (4), voor I42g' Zierikzee. Glochester hadt Filwater tot zy- , "~~- nen Stedehouder over Holland en Zeeland aangefteld, en was zelf in Engeland gebleeven, om den uitflag van zynen togt af te wagten. Een gedeelte der Engèlfche Vloote werdt, door de Kabbeljaauwfchen, onderfchept, en geflaagen, doch eenige Schepen kwamen ia Schouwen aan. De Engelfchen, hier voet aan land gezet hebbende, vereenigden zig mee de Höekfche Zeeuwen, en floegen zig by Brouwershaven neder. Filips, midlerwyl, van Slag by Rotterdam afgefteken, zette, in 't gezigt der Brou- |
|||||||||||||||||
|
wersha-
ven. |
|||||||||||||||||
|
Zeeuwen en Engelfchen, voet aan land. Op
|
|||||||||||||||||
|
den dertienden van Louwmaand (V), raakten '
de Legers aan eikanderen, 't Gevegt duurde tot in den nagt. Doch de Hoekfchen en En- gelfchen kreegen de nederlaag. Filwater bergde zig ter naauwer nood, door de vlugt: en veele voornaame Engelfchen lieten 'er 'c leeven. Ook fneuvelden, uit de Zeeuwfche Edelen, Jan van Renesfe, Koflyn en Raas. van Haamftede, Jakob van Borfèlen en. ver- fcheiden' anderen (w). Vrouw Jakoba rekende Zeeland genoeg- XVr.
zaatn verlooren, na dit ongelukkig gevegt, Haarlem doch gaf egter den moed nog niet op , om ^"«fe1 dieper in Holland te dringen. Het afzya van. belegerd, Her- door
|
|||||||||||||||||
|
Vbldenaar W. 127. Vrouwe
) Meyerus ad amium 1425. Div^ei Rer. Brabant. Libr. Jakoba.
|
|||||||||||||||||
|
XVIII. p. 239. Monsïrelet Vol. II. fol. 28. Vermeerderde J
Beka U. 40Ö. Zie ook Mieris Charterb. IV. Deel, tl. 829, 832, 845. (jO Anderen noemen hem Falb/it, Fuwater^ Fits*
■&0ter eH ook Silvatier. G;g 3
|
|||||||||||||||||
|
4?o VADERLANDSCHE XII. Boek.
Jakoba. Hertoge Filips, die, na den flag by Brou-
1426. wershaven, eenigen tyd noodig hadt, om or- " ~ ~ de op de Regeeringe van Zeeland teftellen, en om de gunst der Landzaaten te winnen (V), gaf haar gelegenheid om het beleg van Haar- lem te- onderneemen. Filips hadt de bewaa- ring deezer Stad toevertrouwd zanRoelandvan Uitkerken, eenen Vlaaming; en dezelve, zo wel als verfcheiden' andere Steden, van uit- landfche bezetting voorzien. Jakobä, federt eenigen tyd, de Stad Alkmaar en de Kenne- mers hebbende weeten te winnen, zogt zig van hunne hulp te bedienen, om Haarlem te bemagtigen. Zy hadden voorheen Filips als Ruwaard ingehuldigd: doch nu, te onvrede over de lasten, die hy hun deedt opleggen, tot betaalinge van de Soldye zyner vreemde Knegten (y), hadden zy zyne zyde verlaaten, en Vrouwe Jakoba plegtiglyk onderfland be- loofd (z). Ook vertoonde zy zig zo dra niet, in perfoon, in Kennemerland, of de Kenne- mers, van eenige Waterlanders en Westfrie- zen verzeld, trokken, in merkelyken getale, op, om Haarlem te beleggen. Zy hadden 2ig, eenigen , tyd geleeden, nog eens voor deeze Stad vertoond, en dezelve zo zeer be- naäuwd, dat Gaasbeek en Uitkerken genood- zaakt wären geweest,hun alle de breukenkwyt » . te fchelden, in welken zy, tot hiertoe, ge- reiend werden vervallen geweest te zyn. Hier - :, - ■, ■ van .'• "00 %>t w-en Brief ïy Boxiiorn op Reigersb. I. Duel, il.
jsö. '. Cv) Zoen van 't jaa? 1426, 'Sn LangENdykS Graaven, II,
Deel, il) 18ö. (.e) Handv. van Kcnnemcri. il» 54. van Alkra. tl. 19» |
||||
|
XII. Boek. H-1 ST'Ó R I Ë. '47t
van waren hun Brieven verleend, en Filïps Jakoba«",
zelf hadt 'er zyne toeftemming aan gegeven. H*6. - Doch nu floegen zy zig, met Vrouwe Jako- "* " ba aan 't hoofd Qa), in Grasmaand des jaars 1426, andermaal voor de Stad neder (¥). De aankomst van Jan, Zoon van Roeland varr Uitkerken, aan 't hoofd'van zeven of agthon- derd Vlaamïhgen , "waarby zig veele Léid- fche, Amfterdamfche en andere Poorters ge- voegd hadden, noodzaakte Jakoba egtef, 't beleg, fpoèdiger dan zy gedagt hadt, op te* breeken (V)- -Zy trok hem te gemoet,eri floeg hem, niet verrèvan Alfen (d). Men. vindt, dat 'er, van de Rabbeljaauwfche zyde-, omtrent vyfhonderd bleeven, onder welkerf yyf entagtig Leidfche Poorters waren. Veele gevangenen werden, op bevel van Vrouwe Ja- koba, als muitelingen, ter dood gebragt. Doch zes of zeven aahzieniyke Amfterdam- fche Burgers Honden af van hun Poorterfchap, en deeden Jakoba hulde (V). 't Schynt egter, dat zy, kort hierna, op aanhouden van Hér- toge Filïps, haare zyde wederom verbaten hebben (ƒ). 1 't Beleg van Haarlem was, de laatfte rei- De Ken-
ze, opgebroken, volgens een Verdrag (g~), nemers den agtften van Bloeimaand, getroffen titórBoixad fchen Jakób van Gaasbeek, Roeland en Jan af. vari
fa) Zoen van 't jaar 1426., in Langendyks Graaven, II.
Heel, U. '186. (b~) Handv. van Kennemerl. il. 58. van Alkmaar il.20. VEL» BENAAR hl. \TJ.
(e5 MoNSTREr.ET Vul. II. fol. 28 verf.
£d~) %'e Goudfche Chron. tl. 127. ..„...'.
(«3. Veldenaar il. id8, 129.
C/O 'Zie Groot' Jfläkstatb. III. Deel, il. 17.
jjjjN Zie het in Langendyks Graaven, II. Deel, il. i36V "
Gg4
|
||||
|
4?a V ADER L ANP SC BE XII. Boeis
|akoba. van Uitkerken, Allard van Buuren en de Stad
1426.. Haarlem ter eener, en de Steden Alkmaar en ^" ~ ' Beverwyk, gantsch Kenuemerland en Ken-
nemergevolg , Texel, Wieringen, Egmon4, Schermer, Urshem, Edam en Zeevank ter anderer zyde. By dit Verdrag, was een ftil- ftand van wapenen voor den tyd van zes wee* ken beftemd. Doch de Kennemers fchonden dit beftand, zonder dat men gemeld vindt, welke byzondere redenen zy hiervoor gehad hebben, 't Leedt niet lang, of zy trokken, onder hunnen Baljuw,, Willem Nagel, gantsch Holland door, bedryvende alomrae veel moed* wil, met pionderen en vernielen, Schieland leedt veel, by deeze gelegenheid. De Sloten ffillegaartsherg, Krdlingen, Spangen, Weenck en anderen, Kabbeljaauwfchen Edelen toebe- hoorende, werden bemagtigd en verwoest. De togt der meeste Edelen en Poorteren naar Zee- land was veelligt oorzaak, dat de Kennemers weinig tegenftand vonden Qi), Uit Schieland^ trokken zy te rug naar Waterland en West- friesland. Hier bemagtigden zy de Sloten Nieuwburg en Middelburg, die, van binnen, geheel verwoest werden. Monnikendam viel hun, insgelyks, in handen. Naderhand ook, Enkhuizen. Zy trokken ook voor Purmeren- de; doch 't blykt niet, dat zy deeze Stad q* vermeesterd hebben. Voor Medenblik, ftieten zy 't hoofd (f). Ook ftelde Hoorn zigdapperlyk te weer. Een ongelukkig voorval hadt deez® Stad t^eenèmaal van Vrouwe Jakoba vervreemd^ Men
- (A) Groote Chron. Divifi XXVIII. Cap. $&, 3?.
CO Zoen van 't jaar> 1436, in LMJjGKNDjrKs Gpuypn,.^ |
||||
|
%lï. Boek. HISTORIE. 473
Men verhaalt, dat zekere Jan^Zoon van Jakoba^
Lambert Kruif, Burgemeester te Hoorn, voor J42& cenigen tyd, te Gouda geweest zynde, en -' Vrouw Jakoba aldaar gezien hebbende , zig vo^.r ea
onvoorzigdglyk hadt laaten ontvallen , dat Hoorn het fchande ware-, dat men zulk een fchooneen geftuitea edele Vrouw, als de Graavin was, heen en we- ëeflna- der fleurde, of zy eene openbaar e Hoer ware g geweest. Dit woord, ten kwaadfte by Vrou- we Jakoba aangebragt, kostte den Jongman den hals. En deze hardheid zou by den Va- der en de Hoornfche Regeering zo euvel ge- nomen zyn, dat 'er eenpaarig beflooten werdt,. Jakoba nimmer voor Graavinne te erkennen (Jz). Wat hiervan zy, zeker is 't, dat de Kennemers, langs den Oudendyk, op Hoorn aantrekkende , de Hoornfche Poorters, tus- fchen Zwaagdyk en Oosterblokker, ontmoet- ten. Fel werdt hier gevogten; doch de Hoorn- fchen eerlang genoodzaakt naar de Stad te wy- ken. Hierop volgde 't beleg der Stad, waar- toe alle de Westfriefche Steden opontbooden werden. Ook kwamen zy allen , behalve Medenblik. Midlerwyl, hadden de beleger- den den Hertoge van Bourgondie, die nu we- derom in Holland gekomen was, kennis van m hunnen toeftand gegeven, en om hulp ver- zogt. Ook zag men, eerlang, Jan de Filiersy Heer van L? Isle - Adam, verzeld van vyf hon- derd man, meest Pikarden, behalven eenige Am.-,, öerdamfche en Haarlemfche Poorters, te wa- ter, te Hoorn aankomen. Hy en de Ho'orn- j&hen trokken terftond tegen de Kennemers ..... uit.
^*3 VEuqs I^oorn, hl. 42. met de 4ant$k„
|
||||
|
474 VADERLANDSCHE XII. Boek;
fsKOBA. uit. By de Voorftad, de Keer en genoemd ,
1426. yjei een bloedig gevegt voor, waarin de Ken- *" nemers, door toedoen der Pikarden, welken handige Boogfchutters waren, verflaagen en
op de vïugt gejaagd werden. Willem Nagel liet hier 'c leeven, en de meeste Steden haa- re Banieren, die, gedeeltelyk, te Hoorn, in de groose Kerke, werden opgehangen (Tjï Ook werden, federt, om deezen aanflag op Hoorn, de Privilegien van verfcheideh' West- friefche Steden, met naame die van Grooten- broek (»), en die van Sybekarfpel en Ben- ningbroek (ti), door Hertoge Filips, verbeurd verklaard; en zy in boete beflaagen. L'isle-Adam hadt, in 't geheel, vyftien-
honderd Knegten onder zig. Tot betaalinge van zes maanden folds aan dezèlven, deedt Fi- Jips den Hollaodfchen Steden, die zyne zyde hielden, in Wynmaand, eene Bede van der- tigduizend Schilden van vyftien ftuivers ieder. Haarlem moest, hiertoe , 5000 Schilden draagen; Delft 4250; Leiden 3500, Amfter- dam 3000; Rotterdam 1250; Hoorn 2000; Enkhuizen 625; en de andere Steden, naar evenredigheid (0). Vrouw Van veel gevolg was het verlies van den Jakoba gjag by Hoorn, voor Vrouwe Jakoba. Zy ^k' zag Zig genoodzaakt, met weinige man- Gouda. fchap, de wyk te neemen, naar Gouda. De komst van Hertoge Filips, aan 't hoofd van een
(7) Velios Hoorn, hl. 45 c:iz. Monstrelet Fol. II. foi,
a8^ verf (m~) Handv. van Grontehr. il. 20, 21, 23. Q«5 Handv van Sybekarfp. ca Ifcnningbr. il. 41. (o) Oude Rcgill. iy AKrziNC Ilaarl. IA. 39, 502. |
||||
|
XII. Boek; HISTORIE. 47$
een aanzienlyk Leger van Vhamfche en an- Jakob a.'
dere uitheemfche Knegten, liet haar niet toe, H-6- langer in 't Noorden van Holland te toeven: "~~~* vooral niet, na dat de nederlaag der Kenne- meren, dezelven buiten fhat gefield hadt, om haar verder te onderfteunen. Ook werdt Fi- lips, in en omtrent Oogstmaand, de Holland- felle Steden doortrekkende, alomme met 0- pen' armen ontvangen. De Westfriefche en Waterlandfche Steden zelven, die zig nog on- langs voor Vrouwe Jakoba verklaard badden, openden hem allen de Poorten (j>). De Hoek- Wreed- fchen namen dit van de Enkhuizeren, in 't 1]eid der byzonder, zo euvel, dat zy, met eenigeSche ??ek_ pen omtrent Wieringen zwervende, niet ÏMi§Enkhui- hierna, onverhoeds in de Stad vielen, en zen. wel honderd Burgers van tafel ligten en ont- hoofden deeden (q). Filips, voorgeevende de Steden, voor diergelyke overvallen te wil- len dekken; doch heimelyk beoogende, de- zelven beter in bedwang te houden, lei vreem- de bezetting in de meesten, en wierp, on- der anderen, te Hoorn, eene fterkte op (V). -De vyandelykheden derKennemeren , en der- xvrr> zclver helperen, die Filips muitery noemde, De Ken- bleeven ook niet ongeftraft. Hy nam het,nemers onder anderen, zeer kwalyk, dat zy zig ver- worden fïout hadden, tot twee reizen toe, 't Beleg ^g°tr0 voor Haarlem te flaan (>). Zy werden dan Filips te Amfterdam gedagvaard, en aldaar, op den geftrafL dertienden van Oogstmaand deezesjaars, niet |
|||||||
|
dan
|
|||||||
|
(_p~) Velids Hoorn hl. 48.
{q) VtónS Hoorn W« 50. Xr) Velius Hoorn hl. 48. £„-) Handv. van ßenneuierl. il. 58. |
|||||||
|
476 VADERLANDSCHE XII.Boei»
JaaoBA. dan op zeer harde Voorwaarden, met den
142&' Hertoge verzoend. De Zoenbrief, my onder " een' bondel van gefchreeven'Handvesten va» Haarlem ter hand gekomen, is, onlangs, ook in openbaaren druk uitgegeven (V), en> vervat verfcheiden' merkwaardige byzonder- heden. ,, De Kennemers en derzelver aanhang „ worden, om het fchenden van het Beftand, „ geoordeeld lyf en goed verbeurd te hebben» „.Doch Filips verklaart, uit loutere gunst, „ alleenlyk hunne Handvesten en vryheden ,, verbeurd, die zy, binnen agt dagen, te „ Haarlem op 't Stadhuis moesten leveren ". Onder deeze hunne vryheden, was ook het Regt om een Schependom te mogen héb- ben : welk hun egter, kort hierna, we- derom gegeven werdt (u). „ Voorts worden „ zy onderhevig verklaard aan alle Graaflyke „ tollen, en geoordeeld, de penningen, door „ hen, op eenige Ampten , ter begeevinge „ van den Graave ftaande, gefchoot:n, ten „ behoeve der Graaflykheid, verbeurd te heb» „ ben. Zy mogten voortaan geene Dagvaar- „ ten houden: noch eenige wapenen voeren, „ dan flechte braotmesfen fpnder punten. De „ Stad Alkmaar, die, voor anderen, de hand „ in den opftand gehad hadt, werdt verwee- „ zen, om haare poorten, muuren en vestingen „ te flegten, en voortaan een open Dorp te ^, blyven, zonder Stads regt te mogen gebrui- „ ken. Ook moest zy de verwoeste Sloten ,j Nieuwburg en Middelburg wederom in den „ voo-
(t~) Mieris Charterb. JV.Deel, il. 847,855,856,859. Lm-
CENDYKS Graaven II. Deel, tl. i&5 -195. De Brief is ook g«h regiftreerd, in 't l. Memoriaalboek Rose,/. 94, Qu) Handv. l/y ScRBVELt Haarl, hl. 3.60,
|
||||
|
\ 1
|
|||||
|
X«. Boek. HISTORIE. 47?
5, voorigen ftaat doen herftellen. Alkmaar Jakoba*
•„ moest, daarenboven, agtduizend Kroonen *jMft
„ draagen, in de boete van eenhonderd drie en """"""'"••
*,- twintigduizend en driehonderd Kroonen, die,
„ door de wederfpannigen gezamenlyk, bia-
„ nen zes maanden , moesten opgebragt wor-
„ den. Beverwyk moest hiertoe zesduizend
„ Kroonen geeven; Heemskerk, tweeduizend
„ yyf'honderd; Kastrikom, tweeduizend; Uife
„ geest, agtduizend; Aker floot, agtduizend,^
9, Limmen, tweeduizend yyf honderd; Heilo en
„ Oesdom, vierduizend; Bergen vierduizend;
„ Bakkum, zeshonderd; Schoort j> duizend;
'<% As f endelft, tienduizend; Groet, tweeduizend,
,, Wormer ,Jisp en Nek ,vyfduizenar; Schooier'
„ Ambagt, Vlieland, (5) Kanenzyde en den
-,1, Bosch, agthonderd; Oostzaanden, tweedui-
'„ zend; Wéstzaanden en Krommenye, negen-
„ duizend, Velzen met de Hofländers zesduh
*,', zend; Slooten, Oosterdorp of Osdorp, Spaar-
,j newoude, Spaarnedamme, V Hof'- Ambagt,
j, Zandvoort, Tetrode , Albrechtsberg, Heem*
9, yfoife, Akendam, Nieuwkerk en Rietwykt,
„ famen tweeduizend; Koedyk, agthonderd\
„ Ouddorp en Oterleek, vyfhlÊderd; Graft,
„ eenduizend; Schermer en Urshem, vierhon- mmh
„ derd; Langendyk, drieduizend;''t Nyeland, '..'''
-,, Eenigenburg en Valkenkogge, twaalfho%- 1
„ derd; Schagen, Barßngerhorn en Haring' .,'
„ huizen,tweeduizend; Oude Niedorp, Nieuws - ;,
:„ Niedorp en Winkel, drieduizend; Texel, ze- •, v
'••;' fè y-: -■ „ ven-
t GO Ik vermoed, dat de woorden Kanenzyde kwalyk
gefchreeven of gedrukt zyn. Veelligt, moet men Za-
sienzyde leezen. Door den Bosch, fchynt men. Sebofter*
ioscb te moeten verdaan.
|
|||||
|
Jakoba.'„ venduizend; Wieringen, vyf duizend, Eg-
I4g6. ^ »2(?»^ e« Warmenhuizen, met zyn toebehoo- "'"'"""" „ ren, vyfduizend; enEdam met den Zeevang „ vierduizend Kroonen. " Men ziet hieruit, welke Plaatfen in deeze zogenaamde Muitery waren ingewikkeld geweest: en ten naasten by? liet vermogen derzelven, ten deezen tyde, "Voorts werden alle deeze Plaatfen verweezen „ in e ene alroosduurende boete van vier groo- „ ten 's jaars van elke Haardftede. Ook be- V,- hieldt de Hertog de keur van tien perfoonen ',, aan zig, om met dezelveiï zynen wille te „ doen'*, 't Vonnis vervatte nog verfcheiden* andere punten : aan welke allen de Kennemers zig, zonder eenige uitzondering, onderwerpen moesten (V). Een gedeelte van het gemelde Haardftede - geld werdt, ten zelfden tyde, ge- fchonken aan Roeland van Uitkerken (V), die Haarlem verdedigd hadt. De Stad zelve verkreeg eenige Voorregten, om dat zy zig, geduurende de belegering, zo wel hädt gekweeten (V). jan van Uitkerken werdt, federt, Kastelein of Burgt- vbpgd te Gouda Q). En hiermede oordeelde de HeriOg deezen opftand niet flegcs gedempt, maar ook, naar behooren geftraft te hebben. Aanmar- Doch hoe hy ook zyn eigen gedrag moge dingen hebben aangemerkt; de doorzigtigften der °g^et Landzaaten konden niet nalaaten, in hetzel- van Her-"ve, tastelyke blyken van eene willekeurige toge Fi- Regeeringe, beide over getrouwe en weder.- 15PS« fpannige Onderzaaten, te befpeuren. Uit- héémfche bezetting in de goede Steden te leg- :: ••■ ;; <f ■■•.»:; mp+i ' gea ' • O) Handv. van Kennemer. W. 58, 59. ' • ;.;
-"C^u),Handv. van Kenngmel. bh 848. . . üjjsasl '('....<
Qx~) Handv. by Screvel. Haarl.. bl. 259,- hnjfaom ■•-.. ■':■+,<-\
(>• 5 Zie Handv. van WestvvouiJe il. 3?,
|
||||
|
XII. Boek. HI ST ORIE, 479
gen was, hier geheel buiten gebruik. Ook had- Jakoba, [
den de Graaven nog nimmer ondernomen , I42g* r die Steden, met opgeworpen' Sterkten, onder bedwang te houden, 't Een en 't ander deedc Fiiips, in Steden, die hem getrouw gebleeven. waren. Omtrent de , Kennemers, • die hy als muitelingen aanmerkte, handelde hy,in§ge- lyks, tegen de .aloude gewoonte. .Mermaa- len, hadden de Graaven de w^erfpannigh.eid, hunner Onderzaten met eene geldboete; doch npoit;, gelyk nu gefchiedde-, met eene altops- d.uurende; belasting geftrafr. Doch aan zulke begin fels zag men, wat de Landzaaten izig yan de Regeeringe hunner aanzienlyke Vor- fien belooven moesten. De tyd. deedc hen dit, na verloop yan. ruim eene-eeuw., zo klaarlyk," ondervinden, ê.M ?y genoodzaakt .; Werden ,: het ondraaglyk juk der Graaflyke Regeeringe« van .hunne vrye halzen te fchuddeti,, ,- Behalve de Steden Gouda i Schoonhoven Zeven-
en Oudewater, die 't nog met-Vrouwe Jako* b«ge,n,_ fea hielden, badt zy eenen voornaamen Voor- f-00*^*' ftander aan Gerrit van Stryen, Heere, van pgjl|! Zevenbergen; wiens. Stad, op: den. Brabant'.,,!."/,.,;, fchen bodem gelegen, als eene Grensvesting .yäjf&W van .Holland werde gangemerkt, v* F-ilips oorr ' <*i deelde, derhalve, dat hy deeze Stad bemag- tigeni mpestj «er, hy zyne gedagten, over het winnen van Gouda'en de twee ändere Hoefc^ fche Steden, gaan liet. In Slagcmaand deezes jaarsj begon hyzig reeds, tot het beleg yan Ze- yenjbergen, gereed te maaken. Doch''t -werdf eerst in den aanvang des volgenden jaars j onf dernomen. Het duurde eenen geruimen tyjd | $öór~ de dappere verdediging $es Heeren van "'Ze-
|
||||
|
48o VADERLANDS CHE XL ÜoM
jAKOBA. Zevenbergen, die eindelyk, op den zestienden
van Grasmaand, gedwongen werdt, de Stad op - en zïg met de zynen krygsgevangen over. te geeven (2). Het overmeesteren van Ze- venbergen baande den weg tot het beleg van Gouda, waartoe Filips zig eerlang gereed maakte. Eerst deedt hy egter eenen keer naar Vlaanderen, en voor zyn vertrek wederom èene Bede van twintigduizend Schilden , tot voldoening van twee maanden Solds aan 'c Krygsvolk, welk in Holland bleef. Haarlem droeg hier toe 4622 Schilden $ Delft 3305 ; Leiden ook '3305; Amfterdam 2833; R01" terdam 833; Enkhaizen 100 enz. (0). Dié van Schellinghout én eenige Dorpen van Delfland werden, federt, om onwilligheid in 't opbrengen der Bede, met eene zwaare Geldboete, gefttaft. De Delflanders hadden den Schout van Delft, voor 't Raadhuis dee- -r-Dv^zer Stad doodgeflaagen (V). XVIII. Jakoba bevondt zig, te Gouda, in de ui* Siegte terfte benaauwdheid. Alles fcheen thans fametï ftä^ te loopen, om haaren val te verhaasten. Mar- vanVrou-tyn de V.'hadt, in den aanvang deezes jaars we Jako- (6), verklaard, dat het Huwelyk van Jari van fea- Brabant éna Vrouwe Jakoba wettig ware,'en ; Ün'4 35 '■■'■ >\. < -'-'dat (z } Mieris Chartert). IV. Diel], bl. 88*. MonstreisT
/W. II. fil. 29. Veluenaar bl. 129. • ;•■ . ,• ;>:;;-.,-
(«) Oude Regïlt. by AMpzino Hpfl. bl. 502. , '„ ;
Qb") I. Memoriaalb. Rosfe ƒ. 40. '■verf.-tfl. ■« '
. (6) Of. veelïigt in dên aanvang des volgenden jaars. Be-;
fcalve dit:, worden verfcheiden' gevallen, door ons, op het faar 1423 en vervolgens, tot in het jaar 1427, Verhaald, vait anderen geoordeeld, een jaar laater, dan wy ze geplaats( Rebben, gebeurd te zyn- Voor beiderlei Helling zm tedènènj "zo dat "wy 't liefst onzeker laateu. |
||||
|
" ■
|
|||||||||
|
til. Boe*. H I SiTORIB,
|
|||||||||
|
481
|
|||||||||
|
dat van den Hertogè van Glochester wetteloos. Jakobs* t
Zelfs hadt hy Glochester verboodeny Jakoba te 1427. trouwen y na dat de Hertog van Brabant /wiens------l""*""
kragten hand over hand afnamen (V), overieeden5
zou zyn: waaruit men, in 't voorbygaan, kan- -s-T&olO opmaaken, hoeveel Filipsby den Paus vermögt p. - "'-'-' alzo hy in ftaat geweest was, zulk een ongewoon . ,'\ ; "}• bevel 1, ten zynen behoeve, te Rome teverwer- • r ; i ven. Jakoba hadt zig, van deeze uitfpraak Qd% Ji\i;r!aO beroepen, of op eene Kerkvergadering} ofqp: den Paus zelven., na dat hy beter oriderrigt zou zyn; of op eene andere wyze: want .dit vind ik niet uitdrukkelyk gemeld. Maar Glo- chester toonde zig, op 't ontvangen »der Pau- felyke Bulle, bereid om Jakoba te verlaatett <Y), en de tyding hiervan trof haar' 'diep* Doch de dood van Hertog Jan van Brabant, Döodvaii die, op den-'zeventienden van Grasmaand dee^ Hertog zes jaars 1427, voorviel (ƒ), deedt haar > 'we* JfV an derom een weinig moeds fcheppen. Ook r nt' fcheen de Hertog vati Glochester de gedagtefl nog niet t'eenemaal van haar afgetrokken tö hebben. Men vindt, dat hy, met veel moei» te (g), in Hooimaand deezes jaars, Serien, onderftand van twintigduizend mark--van*, 't geSssi Parlement verwierf, „ op dat hy, daarmede, „ zyne Gemaalin, de Hertogin van Giochigs- „ter, in 't bezit haarer Landen herftélien „ zou (JQ. " Doch de Hertog van Betford\ zyn Broeder, deedt zoo zeer zyn best, om hém ■ •.' ■• - -. ,...- ...<,.,ijKadpVsa
Ce") VelDenaar BI 123» . , . ,. i-.il/« \
CO Groot Plakaatb. VU..Deel, Ü. ifr ' "
C«T MonStrelet Fol. II. fol, 32. , '•' :''"" "' ■""* C/"> Monstrelbt Pi/l:II. fol 33.' •"'■ ; . ,i ,'
'■ GfO Monstrelet Fol- 11. fol. 29. verf. \ ■■ • ;y:-.-i)
Ci) Aiï. PuM. Angl. Tom. IV. P. IV. p. Isf« HL Deel. Hh .
|
|||||||||
|
48a VAD E RL AND SC HE XII. Boek.
Jakoba. van het herwinnen der Graaffchappen van
1427. Vrouwe Jakoba te doen afzien, dat hy 'er ~~ zig, eindelyk, toe liet överhaalen Q). Van toen af *, merkte hy zyn Huwelyk met haar aan Gloches- als -verbroken. Na verloop van eenigen tyd, t^J^1*81 tï,°9w^e ny met Ekonoor Cobham, met welke eiurouwt hy, te v°oren al, niet zonder kennisfe van Eleonoor Vrouwe Jakoba, onbetaamlyke gemeenfchapi Cobham. gehouden hädt (&). Jakoba voerde, in 't vol- gende jaar* Jn Engeland, den naam nog van Hertoginne van Glochester (7), waaruit zou fchynen te volgen, dat het Huwelyk des Her- togs met Eleonoor Cobham toen nog niet vol- trokken was. In 't voorbygaan, merken wy aan, dat beide Eleonoor en Humfrey een on- gelukkig einde gehad hebben. Zy werdt, iri r . >; 't jaar 1,441, van tovery en eenen aanflag te- • -gen 't leeven van Henrik den VI. befchul- digd, en daarop veroordeeld, om .openbaare boete te doen, en voor altoos gevangen te zitten. Hy, zig by de Grooten gehaat ge- maakt hebbende, werdt, in 't jaar 1447 (7), gevat, en in de gevangenis fchielyk van kant geholpen (m~). ' Zeeflag f Doch het. gedrag van/den Paus en van Glo- byWie- ., ches- O3M0NSTE.ELBT-fèl. V.fd. 29. verf.
Ck~) MONSTRELET Fol. It. fol. 23, 32, 33«
(j) Aft. Publ. Angl. Tom. IV. P. IV. p. 137.
(m) I^apin 'Tom. IV. p, iojH 124. '(7) Onze Schryvers verhaalen,- dat de Hertog vaii
Glochester, omtrent den jaare 1427, overleeden is. Zie Veldenaar, bl. 130. En veelligt heeft men dit, hier te Lande, ukgeltrooid, om het ichandelyk gerügt van zyn Huwelyk met Eleonoor 'tobham, welk om- trent deezen tyd geflooten werdt, te voorkomen ofte fluiten. 'ï |
||||
|
—■——■
|
|||||
|
XII. Boek. :.H I STOUT ÉI $%
'(ehester zei ven was het eenige niet', dat Vrouw ]Am%l
Jakoba m verlegenheid -Bragt. i Dè Hol ,^Wf« landfcheen Westfriefche Steden fpanden fa" i haare, die, onder bevel i vwamilèm van Brede- deelé d'ga rö^e, langs de Zuiderzee, kruiste. Haarlem, Hoefci; Amfterdam, Hoorn, Enkhuizén én de ande-rch?iK re Waterlieden bragcen, in den Zomer des jaars 1427, een bekwaam aantal van Schepen " c"'! te water, om dé Hoekfthen uit de Zuiderzee te jaägen. Kort te vooren, hadt Brederode die van Texel, aan welks Heerlykheid, Mar- gareet, Graavinné Weduwe van Holland, zo wel als aan Gouda, veflyftogt was O), bewoo- gen, om Vrouwe Jakoba hulde te doen, en hu was hy bezig, om met Wieringen te ver^ ,? draagen. Niet verre van die Eiland, raakten de Vlooten aan rtiälkanderen. Brederode kree> •hier de nederlaag, en werdt, met een gróót deel der Zynen, gevangen genomen: van welken er welvierentagtig, te Enkhuizen, onthalsd £S werden. Het gewoone lot der ongelukkigen, • M-l in burgerlyke Oorlogen: in welken men, zynë partyen als muitelingén aanmerkehde, niet beflüiten kan, dezelvert , op den voet Vari krygsgevahgenen, te handelen. Brederode zelf werdt, om zyne hooge geboorte , tet haauwer nood, verfchoond (» De Stede Grootebroek, die zig, onder anderen, in deezeti flag, dapperlyk tegen de Hoekfchën-gékwee* ten hadt, kreeg, niet lahg hierna, van-HeM toge Fihps, afflag van de boete, in welke zy, O) Privileg, van Texel .tl. 58, (fr.
UCiV. {SB *«Ötf8& ggj ™ ('$>»% ff •
Hh 'ä |
|||||
|
#84 VADERLANDS CHE XIL W.
Jakoba. om de ónderneeming' x>p Hoorn, verweezen
W*7- geweest wag. Zelfs werdt zy, na verloop ','■ van eenige jaaren (8), in 't verbeurde Ste- ; deregt herfteld (p). * - \. ;.;.. fn ,r XIX. j)e tyding der nederlaag by Wieringen ^elf ba '5É$igi Jakoba hoopeloos. Zy verwagtte nu, om Gou- van tyd tot tyd, binnen Gouda belegerd te da te be-zullen worden, en zag geene kans, om on- legereu. deriland te, bekomen. .Filips, die midlerwyl rmét andere; zaak^n onledig "was,• werdt ge- noodzaakt , dit beleg nog eenige maanden te verfchuiven. T.erwyl zyn Volk: vast, te Sluis in Vlaandejen , byeèn gebragt werdt, fleet Jakpba eenen .bangen winter te Gouda. In 1428. de Lente des jaars .1428, kwam Filips, met >■■»■""•— een Leger, in Holland: trekkende terftond op Gouda aan (#). Jakoba, t'eenemaal bui- ten ftaat, om de Stad te befchermeni, befloot Zoentus-het beleg niet af te wagten. De .Hoekfche fchen Edelen, die haar verzelden, oordeelden, ins- Vrouwè ge^yks» dat men, hoe eer| hoe liever, met Jakoba. Hertoge Filips in. onderhandeling moest.zoe- lken te treeden (V). De Hertog liet zig ligte- lyk beweegen; weh verzekerd, dat hy, te- genwoordig, geene mindere voorwaarden be- dingen; zou, dan hy, na 't bemagtigen van Gouda,:zou kunnen doen. De,hoofdzaak was de Regeering van Holland* die de Hertog yolttrektelyk behouden wilde, .eïi om geen gevaar te loopen, van. 'er,- door; eenen vier- den lEgtgenoot'van, Vrouwe Jakoba, van om- .. • : (pa -■ ";"',; -266
(p') Hatuiv. van Grootebr..*/. 20, ku 'l
Cf) Meyerus ad annum r428. Cr) MONSTRELET Fol. II. fit. 37. - ;
(8) In 't jaar 143&
|
||||
|
XH. Boek, M IS T O E TE; 4^?
zet te worden, begeerde hy, dat zy zigy niet Jak obju
zender zyne toefiemming, in de Egt begéeyen" 1428. zou. Hard viel der Graavinne het verzwelgen! -—- - deezer voorwaarden, en -egter moest zy •■■••'er-. toe befluiten. Zy kon niet meer dan den naaim van Graavinne bedingen, en eenig deel in de". begeeving der Ampten. Want van de inkom-^ ften der Landen, die zy.zig ook voorbehieldt^; heeft zy: weinig meer; dan. bloot onderhoud genooten. Op den derden van Hooimaand, ■ werdt de Zoen te Delft getroffen. De voor;~ naamfte punten van denzelyen liepen op dee- zen ziriè ••>■ -.■■ -. . . :::. :,.; „ I. Jakóba zou béhoorlykén afftahd doen Voor-
„ van het beroep van de Paufêlyke uitfpraak, waarden ,, wegens de wettigheid -van haar Huwelykva" de1*" „> met dèn Hertog van Brabant. aiäß . , t,z en* „ II. Filips zou haar erkennen voor Graa~,
5, vinne van Henegouwen\ Holland, Zeeland; „ en Friesland, en zy hem voor Ruwaard en ,,-, Oir derzelve Landen, in welke hoedanig* „ heid,zy beide, van'; nieuws, door de: Bg „ delen en Steden, zouden, ingehuldigd wob*£ ,» dén.■'"- Filips" zou de Landen regeenen-, tot „ dat Jakoba zig, met 1 toeflemming van hem* ,v van de Graavinne Weduwe, haare Moeder,, 9, en yan de drie Staaten der gemelde Landen,, „ in Huwelyk begaf. Indien zy, zonder deeze „ toeflemming ,. trouwde', öntfloeg Zy, ten „ behoeve van Hertoge Filips, de Gnderzaa- „: ten van alle gehoorzaamheid." De drie Staaten, van welken, in dit punt gewaagd, wordt, waren de Geestefykheid, de Edelen'env,« Steden. De Geestelykheid hadt, voornaam-' |yk in Henegouwen , . "alwaar B;sfchoppen Hh 3 e« |
||||
|
4^f, VADERLANDS CHE XII. Boek.
Jtó*»A. en aanziénlyke Abten/waren^ deel aan 's Landst
ï4's8. Regeeringe. In Friesland beoosten de Zui- r^TTs (Jerzee, waren de Abten thans ook lieden der Regeeringe (Y). Én in Zeeland, bekleedde de :Abt van der Lieve - Vrouwen-Abtdyé te Middelburg de eerfte plaats; in ?s Lands Ver- gaderingen Q). Doch in Holland? waren maar twee Staaten, &&Edelen en Steden.'Menv'mät, onzes weetens, geen duideiyk blyk,dat zelfs de voornaamfte Abtdyen, gelyk die van E ge- mond was, hier immer deel aan 's LandsRegee* ringe gehadhebben(9). In't voorbygaan, merk ik aan, dat deeze de eerfte reize is, dat my „, de naam van Staaten\ in egte ftykken onzes MLövfj^aWte^Uiö de betekenisfe van Leden van 's. , ' Lands Regeeringe, is voorgekomen; In Frank?. r<" ryk, en in de Nederlanden \ die aan Frankryk. grenzen, was deeze naam, al voor lang, in gebruik geweest. En toen,'t Huis van Bour-, gondie hier deel in de Regeeringe begon te. krygen, fchynt dezelye eerst herwaards over?. gebragt te zyn. Wy keeren tot de overige, punten van; den Zoen. s :.,, III, De Regëering van Holland, Zeeland f ,, en Friesland zou aan negen Raaden" worden) r „ toevertrouwd, van.: welken 'efr Jakoba drie. '?'f' ■'• • m' aan?, (s~) Eeningha Chronic!:el. il. éjsAn
£*) BoscrioRN op RiipERSB, I. wil., bh Ï54»
(p) 'tEenige, dat my hier omtrent is'voorgel?omerv
\fx dat- de /ibteri van'Egmond en Bern, ,in 't jaaf IS30, ter Staatsvergaderirige, yerfcheenen zynde, een Verdrag inet Frankryk getekend hebben. Zie Regifl. \der Dagv* van Heiland van Mr. Aert van d;ér Goes , hl, jtaa..'" |
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 487
„ aanftellen zou. j De p verigen zes zou Filips Jakoba;
„ kiezen, drie uit de gemelde, en drie uit 14a*. „ andere, zyne Landen,". Men merke hier ' * aan, dat dit dringen van uitlandersJn 's Lands Regeeringe met verfcheiden' oude Handves-. 1 ten ftreedt: zelfs met zulken, die, door Jan, van Beijeren "en Jan van Brabant, gegeven waren. > „ IV. De Beden, die voortaan zouden in«.
„ gewilligd worden, moesten , voor twee „ derde deelen, tot aflosfing van oude fchul- „ den gebruikt, het overige derde deel, tus- „ fchen Filips en Jakoba, verdeeld worden. „ Doch de voorheen ingewilligde en nog niet „ opgebragte Beden bleeven, zo wel als de „ andere vervallen' inkomfteh, geheellyk ten „ behoeve des Hertogs. De inkomften, die,, „ in vervolg van tyd, vervallen zouden, moes?, „ ten, daarentegen, na aftrek van wedden „ en andere dagelykfche onkosten, aan Vrou* „we Jakoba worden uitgekeerd. De Lee-?. „ nen der Graaflykheid moesten van haar ver*; „ heeven worden; doch de Leenmannen zou- „ den gehouden zyn, ook den Hertoge ge*« „trouwheid te zweeren. .,, V. 'c Gefchil over'de nalaatenfchap van
„Hertoge Jan van Beijeren, op welke beideï „ Filips en Jakoba oordeelden regt te heh»i „ben, zou aan de uitfpraak van goede man* „ nen verbleeven worden." Deeze nalaaten-i fchap beftondt, voornaamlyk, in de Heer* lykheeden van Voome, Woerden en Gooiland, hem, door Hertoge Albrechc, opgedraagen, of veel-ligt, ook in het gedeelte van Zuidhol- Hh 4 ' , ..fö$it |
|||||
|
4
|
|||||
|
488 VADERLANDS OME Xïï. Boek:
Jakoba. land,! welk hem, by den Zoen van den jaare
142& 141p, afgedaan was. "* " „ VI.-De wederzydfche Ballingen mogten-
„ tfryelyk wederom in 't Land komen en be- „ zit neemen van hunne vaste goederen; doch „de Stad en 't Slot-vän Zevenbergen zou in „ dej.magt'des (Iertogs blyven. Voorts zouden „ de wederzydfche gevangenen geflaakt, en, ,<V'eenige byzondere gevallen uitgenomen, al- flsfpa gepleegde vyandelykheden tegen elkan- fl deren vereffend gerekend worden. Doch „" zy, die fchuldig mogten !bevonden worden „ aan de dood van Hertoge/Jan vän BeijerCn , „'zouden buiten den Zoen geflooten blyven« ■„ VIF. De Hertog van Gelder werdt dui- # delyk in den Zoen begreepen: ook de Bis- „ fchop van Utrecht, indien hy zulks be^ „geerde. ■■•■ '.'-■ , 1 „ VIII. Eindelyk, .zou niemant den ande-
„i;derén eenig verwyt of veïmaan mogen doen. „ van .zaaken, roerende deeze verzoer da „ Veete van Houck en Cabeljatt, onder be- ,, dreiging van, ten voorbeelde Van anderen, „te zullen geftrafc worden Qi)." De naamen van Hoeksch en Kabbeljaauwsch, die, wel isyftig jaaren kater, in een gedeelte deezer Landen, nog niet geboord warejri (y)? zya my, in geen ouder, egt fluk dan in deezen Zoen, voorgekomen. Egter zyn zy, buiten, twyfel, al veel vroeger, aan de- mèesïe oor- deni gemeen geweest. • Teritond na-dat de Zoen bezwooren en
«r?".-••■■ ..,;■ - ■ ' i<j - >"•: ,'■'••"■• beze- ^iO Groot-Plakaatfc. III. Dtel, hl. i$ï Ziieet\ nactey Vfc*r
êt&g êttMtBRi? Chartert). IV. lifsl, tl. 942. ' ivyVn.uvs Hoorn hl. 1I5. |
||||
|
!
|
||||
|
KIL Boek. Hl S^TO-R^ E:" v $$
bezegeld was, verleende Jakoba den Hértoge; jxEp^iu *-
open' B rieven, by welken zy "henr,, tot Rif-? U28- „waard en Gouverneur haa'fer Landen aan-: "*"* ,, ftelde, met-magt, om -alle-de* Amptluidé^' „én RegterS) binnen en buiten dé Steden, té „zetten en te* ontzetten, behoudende zy aP ,', leenlyk aan zïg hét Regt van benoeming „tot de Kerkelyke Benepcien, Kostëryén'v ,, Scholasteryen, Bodenambagtén "enz. die,- „ in de maanden Augustus, Oktober, December, ?, February, April en Juny, zouden open* £, vallen (w)". Vervolgens trok zy, met denc Hertoge, door Holland en Zeeland, hem alom-; me tot Ruwaard ëh regten Oir of Erfgenaam der Landen doende inhuldigen (#). Vrouw Jakoba, dus geheel ontzet van de Regeeringey begaf zig, met der woon,'naar Goes in Zuid*, beveland (y). ■'• Deeze Stad was haar altoos« getrouw gëbleeven, en hadt, in den aanvang haarer Regeeringe, reeds verfeheiden' Voor- regten, en onder anderen verlof, om zigte mögen vesten (2), van haar vërkrëêgen. ; « Midlerwyl , werden de negen, Raadèn "ea-infleiiWg
Rekenmeesters over Holland 3 Zeeland en en oudfte Friesland aangefteld, by open1 'brieven, door Inftru^ie Hertoge Filips, den dertierideri' van Oogst- ^s"'c maand, ïri den Haage gegeven. Drie der-> ' Zëlven, Jan, Burggraaf van Montfoort, Jan van Plane, Meere ter Noordelooseri Gerrit van Zyl, Ridders* waren, doof Vrouwe Jakoba genoemd; 'de-zes anderen, ^akob^ Heer te Gaasr
t«0 Groot-Plakaatb.'jVÏ De4, tf. 2." V"'' ''s')
f x 5 Veldenaak bl. '130. ' '
XJJ R-EIGEUSß.-lh'2)«rf,-W- 200.
., ïs) Zie UoxaoRtt G8 Reigersu. I. Deel, & 388, 3^9. X
Hhs
|
||||
|
4?° VADERLANDS CHE XIL Boei^
Jakoba. Gaasbeek ytienrik van Borfelen^ Heer van Feeret
ifgff1'1 Willem van Egmond, Roeland van Uitkerken,. : " .....Heer van Heestert en vpn Heëwwoade, Kolaart,
van Kpmeney Heer van der, Ruwerfchmre.en
Baudyn van Zyieten hadt Hertog FÜips aange- fteld. De drie eerften \fan deexen zes waren in- geboornen; de drie anderen vreemdelingen. Zy werden gemagtigd „ om pp alle opkomende. ,,, zaaleen te, voorzien, Baïjuwen, Schouten ,i „Rentmeesters, en alle andere Regters . enj' „ .Ämptenaars aan en af te fteljen, uit'sHertQ- „ gen naam, en tot op zyn wederzeggen; der- ,,'Zelver Rekeningen te hooren; inalleftnkken „ regï en befcheid te doen,,en 't kwaad, ,y, naar behooren te ftraffen, Zaaken, 's Her-t, „ togen en .der ï-apden erfagtigheid betreffen-. „; de, de renten en inkomsten van Vrouwej ,s,Jakoba, Criften en bevestigingen van Prü „, vilegien, ,collatien en prefentatien van. gees?. „~,t,elyke beneficipn:, en van alle andere ampten „ten dien&ten, daar geen ontvang aan kleef? „ de,i werden alleen «van 't bewind deezei?; ....... -,,;negen uitgezonderd, Ook waren zvjflegts jl/ .„ ingefteld ;tot 'sHertogs wederzeggen toe,/
tJ&tf l,to64)"c Endeezewas.de verandering, die Her- tog Filips, ren deezen tyde,. in den Raad, van» •'üaHpÜand, Zeeland en Friesland maakte, of, za men wil,'de opregting van een nieuw Ge- y regtshof, in den Haage,. welk hy, dikwils, \ izynen Raad:(h') en fomtyds ook zyne luiden van-de R-^akßmer in dep Haage (c^ genoem^ heeft.
(<*) peveplinghe der Neghenen in 0. P. Hoynck van:Paeei>{<s
DR.ECHT Anal. Belg. Tom. IJ. P. I.'ad Calcim, p. 22. (i^Handv- van Enkh. il. 24, 25, 26, '28. Handv. vajr
Kennern- W. 64. (_c) Handy van 1451 iy Bieyswyck Delft, il.. ~(%,
|
||||
|
,.. , , _ -,.,--.. ,, — .---------■-,-'.---..■ ,,...»-B.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|LH. Boek. H l $ T O R 11P #tf
Heeft. » De Stadhouder werdt, eerlang,-hét jA?èHfifi(
Hoofd 'Van deezén Raad "00 3' die;gewtéfelyk":' J^fj^ |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dezelfde is, welke men, federt, hei Hof gé-"
noemd heeft, 't Getal deezer Raaden, al- lengskens grooter geworden zynde', werdt, in 't jaar 14:62, óp agt gebragt, behalve deap Stadhouder.. Ook werdt de ■ Raad\ in 't jaar' |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1^463, van het höoren der Rekeningen pritflaa-1
gen, gelyk wy1, 'tér zyner^pkätfe , meldéö; zullen. De open' brief, waäiby déèze Raad;' in 't jaar j 428 ?s werdt • ingëfteldt, naat2 vitelke men, in 'Holland, lang gëz-ogt hadtj is, eindelyk, in 't, jaar 1743, in 'tliéht gege- ven. Filips, omtrent den tyd van-h inftellehV des Raads, ook• de Regeering dër Steden, dié 't met Vrouwe jakoba. gehouden hadden y buitens tyds , veranderd hebbende * onder verklaaring nogtans, dat zulks-'»met tot vér? korting van derzëlver Privilegien zou, ftrekkerr 0?); en Frank v an Borfelen, Heèrvan'S. Maar» fensdyk, tot zynen Stadhouder over Holland en Zeeland hebbende aangéfl:eld< ^ƒ_)» keerde, eerlang naar Vlaandererf (g). ' , ." J •; Vooraf fchynt ëgter de Bisfchop van'Utrecht xx. ook mét hem bevredigd igewórderi1 té zyn (h'j'. Vrede waartoe hem, by den Zoen tusféhéh Filips ^^f1 éö Jakoba, gelyk wy gezien hebben, gele-'piifps^a genheid gelasten was. Wy Hébben' reeds, met den Bis-' eèiti énkel woord, gewaagd van het deel, welkfchopv^a dé'Stigtfchen, in de beroerte deèzer tyden, ^tr<fchf* ',, , f? ...,,, ■' .■,,.,•.,:..:.•' , ? Verbaal
X/;•""- f 8^SS gehad-yan^'
(rf) Handy, van Enbh. II. 25, 29, 30, 31.
C<?) Handv. van Oüdcivatêr, bk 3^9..'. , „
C/5 Gróote Cluon. Divif. XXVIii. Cap. 40; '..'•'
'Cg-Ï M0tjTSTRBl.BT Vol, ll.ijol. Hf. 9cff...!J '■'"> • '
C'0 Veldenaae. Hi 131. * * «Cj$ • „ Ü • vï
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4ps. VADER LANDS CHE XII. Boek
Jakob/., gehad hebben, Doch de veranderingen, bjnner* '428, eenige jaaren , in 't Stigt, voorgevallen, zyn Siring20 merkwaardig, dat zy wel een weinig om-, in*t Stigt, Handiger verdienen ontvouwd te worden, »a de Bisfchop Fredrik, het Bisdom, dertig jaaren BiÄ^tereen' loflyk beftierd ebbende, was op
Fredrik. dea negenden v,an Wynmaand des jaars 1423, overleeden (f). Het Kapittel in Slagtmaand byeen geroepen, zynde , om eenen nieuwen Bisfchop te verkiezen; deeden zig verfcheidea/- mededingers naar den myter op, die ieder,; volgens gewoonte, dqor een' of eenigen de?' nabuur ige Mogendheden, gedraagen werden,, £ Rudolf van Diephputy Kanonnik te Keulen, «n enZweder van Kuilenburg,, Domproost te Ufj trecht, kwamen, onder allen,. meest in aan- merking. Rudolf hadt de meeste Memmen, zelfs die van Z weder, welke verklaard, hadt» dat men geen' bekwaamer' Bisfchop zou kön- nen vinden (Tj. Rudolf werdt dan, met meerderheid van ftemmen, verkooren. Men gaf den Paus, Martyn den V, .terltond kenni^ van de verkiezing, en verzogt hem, den ,-r verkporen,Bisfchop te willen bevestigen (/). De Paufen hadden zig, federt eenigen tyd, een ongewoon gezag aangemaatigd, het be- : geeven der Bisdommen, uit eigen' magt, eri ' i ponder de Geestelykheid, of de Gemeente der byzondere Kerken, te kennen. Martyni was, zo zeer als iemanc zyner Voorzaaten, op rjet behouden van dit gezag gefield, en wel-
(/) Inftrument. Public. apud'MATm. Anal. Tom. V. p. 403,
C*) Heda p. 384. . ■ )T CO Manif. der Staatqn van Utrecht, by Matthäus Aiiäj,
Tom. 111. $. 03a. - i |
||||
|
wmmm
|
|||||
|
XII. Boek. HISTORIE."! 493
weigerde hierom eenen Bisfchop te bevestigen, Jakobä*
die, door de; Geestelykheïd, verkooren was. »4g8- Men vertoonde hem wel, dat haar;, van -:-lu-'-* rechte en ouder gewoonte, die kiefinge eens Bis- fchops bekent was /oe te. behoiren (m). Doch 't mögt niet baaten. Martyn droeg, kort hierna, het Bisdom van Utrecht op aan Ra~ ban, Bisfchop van Spiers; en deeze, vernee- mende, dat het Stigt in hevige partyfchappen verdeeld was, liet zig, zonder veel moeite? beweegen,,om zyn Regt aan Zweder van Kui- lenburg af ter ftaan* die hem, daartegen, zyne Domproostdye opdroeg. Zweder verwierf, fe^ dert, door gefchenken (»), Bullen van den Paus, by welken hy, in 't Bisdom, bevestigd werdt (o). Hierop volgde eene openbaare fcheu- ring ifl 't Stigt. De Geestelykheid der Stad Utrecht onderwierp zig aan *s Paufen welbe- haageri, en erkende Zweder voor Bisfchop >, (/>). Doch het overig gedeelte van 't Stigt bleef Rudolf aanhangen, en beriep zig van Martyns uit'fpraak op de Kerkvergadering en op den Paus, die aldaar zyn zou; bitterlyk klaagende, dat de Paus, die het Hoofd der Kerke heeten wilde,' door bedrieglyk en logenagtig aan- brengen misleid, hun goed regt weigerde (q)P Martyn was, over deeze klagten, zo geftoord, dat hy alle Kerkelyke dienften verboodt, in. zulke plaatfe des Bisdoms, daar Zweder niet erkend werdt. En fommigen gehoorzaamden dit
(»O Manif. der Staaten van Utrecht, by Matthäus Anal.
Tom. III. p. 632.... . (.») Chron. de TrajicT;. p. 41t. \
<o) Bulla Martini V. ;« Mattileï Anal. Tom. V. p. 411.'
O») Decret. yids ia Mattbäi Anal, 'Tom, V. p. 423. '';, Cl) Manif. p, 654, 646. $ ... . . j * |
|||||
|
494 VAE8E&LANDSCHE Xll Boe«.
JMoba/ dit bevel, uit ontzag voor den Paus* terwyl
Ï4a8. anderen den dienst bleeven waarnèeraen Cr).
r""~~" "iri Zweder ondertusfchen , zig meester ge- maakt hebbende van ?t Slot ter Horst, nood-» zaakte eerlang dé Steden Amersfoort en Ree- nen, en ten laatften ook de Stad Utrecht hem als Bisfchop te: ontvangen. Toen hy, in Oogstmaand des jaars 1425, zyne intréede in deeze Stad deedt, volgde hem zo groot een getal van ballingen, dat 'er terftond een ge- weldig oproer .ontftondt, in welk de Burge- meester Barend Proois, die krank te: bedde lag, fevaarlyk gewond, en kort daarna, terwyl y de laatfte Kerkgeregten ontving, wreede- lyk van 't leven beroofd werdt (V). Hy badÉ de zyde van Rudolf gehouden, die, kort te vooren, uit Utrecht geweeken was. Zwedetf «am alles, wat 'er dien dag gefchied was', *Voór; zyne rekening, en verdedigde het ais wel gedaan, onaangezien hy plegriglyk - be» loofd hadt, by zyne intréede, geene ballin- gen, nevens zig, te zullen laaten inkomen (>)* Ook hadt hy, zo men getuigd vindt (#), ge- poogd, deh Burgemeester Prooisk met; eigen* handen, te dóoden; doch was 'er, met veel moeite, in geftuit geworden. Veele andere geweldenaaryen bedreef hy, in den tyd van tien "maanden* die hy te Utrecht* zat, van Welken het weekelyks bannen en verdoeken .., el :.d zhitm 'hm4m (O Script. Run. Dier de Müden ih Ger. Dombär. AnaL
■torn. 1. p. 71,72, 73, 74 >' 75-"Magnum Chron. Belg,p. 370,371« (j) Chron. de Trajeift. p. 424-330. Manif;««. p- 6385639.
Act. Ultraj. in Matth. Anal. Tom V. pi 431 Qt) Brief van 1(5 Aug. 1425. by Matthäus Anal. Tam. -V'.
p. 436,; en iW Rer, Amorf. Script./. 367. C*0 Manifest p. 63p, , ..r • ■ '
|
||||
|
XII. Boek. H t S T 6 R I E. 49^
van zynen mededinger, Rudolf, een der min- Jakoba£
ften was (j>). Ook verbondt hy zig met de M-sSi Kabbeljaauwfchen' in Holland, inzonderheid' """^ met Jan en Willem van Ëgmond, zyne Bloed- verwanten , en fedért -bok met Filips, Hertog van Bourgondie (u>), die terftond zyn werk maakte, om den aanhang van Rudolf, en de vrienden der Hoekfchen in 't Stigt, met geweld, aan te tasten. Amersfoort, door Zweder, aan de Egmonden afgedaan, werdt, naderhand, door den Hertoge van Bourgon- die, eenen tyd lang, vrugteloos belegerd p§! Zweder maakte zig, binnenkort, zo gehaat in Utrecht, dat men eenen töëlég fmeéddes| om hem uit de Sfed te houden, en Rudolf in' den Bisfchoppelyken Zetel te herftellen. Die gelukte-, in den Zomer des jaars 1426, door beleid van Jan van Renesfe van Reynouwen O). Rudolf werdt eerst door de Ridder- fchap en de Stad van Utrecht, en door dé Ridderfchap en Steden van Overysfel, en na- derhand ook door de Geestelykheid, tot Postu- laat, Ruwaard en Befchermer van 't Bisdom, aangenomen (V), en Zweder alle Regtsgebied ontzeid (V). Zweder vestigde, federt, den ftoel des Bisdoms te Dordrecht (1), werwaards * OO ZüEÜER. DE CW.EMB. Orfg. Culefflb. *. (fcb.
60 Manifest p. 640, 64t.
C*) MoNSTRELET Vdl. II. fol. 34. yeff.
offÄJg*^ 433-44°' *üed;°e Wfc
CO Zie deBrieven hier van ia Matth. Anal. Tom. V. *>
430,440, 446. ; " f (<0 Ad. Ultraj. ulifupTup. 449.
. (p Men vindt, nogtans, dat hy zïg, fomtyds,' tê
Jümleabvtrg en te Arabern opgehouden heeft. Ook be- |
||||||
|
Hfl"*PIW^pP«P5BB
|
|||||
|
496 VADERLANDSCHE Xll. Bofct;
jakoba.: hem eenige Kanonniken volgden. Ook werde
**28; hy van den Eabfeeljaauwfchen aanhang, in 't te - algemeen, voor wettigen Bisfchop erkend (&).
Rudolf, Tdie nu,, in 'c Over-en Nederftigti; volkomen meester was, verbondt zig mee Vrouwe Jakoba en de Hoekfchen (c) , en haalde zig, hierdoor, den haat van Hertage Füips op den hals. 't Beleg van Amersfoort duurde tot in den Zomer des jaars 1428. De Haarlemfche, Amfterdamfche en Hoornfche Poortersg ook die van; Grootebroek (W), toen allen yverig Kabbeljaauwsch, kwamen te fche- pe voor Spaakenburg , bemagtigden Bunfchoo- tetif en voorzagen, de belegeraars van mond- en krygsbehpeften (4). 'De Amfterdammers in 't byzonder hielden, federt eenigen tyd, een groot Oorlogfchip, eene' Katte genoemd, in den mond van de Eem, waardoor der Stad «Je tqevöer, te water afgefneeden werdt (f)i Egter moest,het beleg, door den dapperen te-- genftand ; der .belegerden ,, eerlang opgebro- ken worden,(g); Volgens fommigen (Ä), werdt de Vrede, tusfehen Hertog, Filips en, Bisfchop Rudolf (*), in den Winter des jaars 1408, getroffen. Doch men . floot toen, en :,-• ■,-■— ... f Cj .:v',J toü 33 Kzotäp ■■;... -na« (&) Beverw. Dordr il. 314. Balen il. 774.
Qc) Munstrelet Fol. II fol. 34. verf. „ , , (d) Handv. van Grootebr. il. 20. , , («5 Vklius Hoorn il. 51,.
Xf) Veldenaar H. 130. : ,, (£) Manifest enz. il. 641.' Mgio. de Roy* ad an». 1427«
(A) Velius Hoorjn, il.,51., , ... (O Veldenaar. il. 131. t v ^
vonden zig, terlaatstgemelder Stede, in den jnare 1427,
eenige Kanonniken van zynen aanhang. Zie eeniger Brieven by M.-.ïTHiEUS Analtd. Tom, V. p. 491, 494» 4S>6. |
|||||
|
XII. Boek. HISTORIE. ^f
»aderhand meermaalen, flegts een Beftand Jaeoba;
(k~). Uic het ooffprongkelyk verdrag, welk ''M* nog voor handen is (7), blykt, dat de Vrede,"" ~~^ Eiet voor Louwmaand des jaars 14.30, gete- kend werde. De Bisfchop beloofde, by dit • Verdrag „ in gezelfchap van de Overheid „ der 'Stigtfche Steden, den Hertoge, eene •*> halve myl buiten Utrecht, te zullen ont- „ moeten, en hem knielende om vergiffenis j, te zullen fmeeken. Voorts zou men hem, 5, met Kruisfen en Vaanen, inhaalen, en zy» „ ne banier, drie dagen agtereen, doen ftel- ^ len op de Poorten van Utrecht, Amers- 5, foort en Reenen "-. Doch men vindt niet * dat Filips, federt, het naarkofnen van dit deel des verdrags gevorderd heeft. Ook fchync liet Verdtag, niet door de Mollandfche Ste- den, bezegeld te zyn. Filips hadt het haar, reeds in 't jaar 1429, doen afvergen. Doch zy hadden geenen zin, om de fchade te ver- goeden, die de Hollanders den Stigtfchen, ïn, 't vervolg, zouden aandoen, anders dan elke Stad op zig zelve, en voor haare eigene In- gezetenen. Ook wilden zy verzekering heb- ben voor de vergoeding der fchade, die de Stigtfchen den Hollanderen, geduurende 'c Beftand, hadden aangedaan (m). En 't fchynt, dat deeze eifchen de bezegeling van 't Ver- drag geftremd hebben. De fcheuring in dé Utrechtfche Kerk duurde nog eenigen tyd. Doch Rudolf vervolgde zyne zaak zo ernftig aan
, Ck") I. Memoriäalb. Rose ƒ. ai. verf. 39, 41 verf. tot 45.
* CO -dpud Mattr/eum ai R.er. Amoiforu Script, ft 383. $n Ay Burman Utr. Jaärb. I. Deel, il. 40t. " Tm) S Memoriaalb. Rosb f. 70. verf.
UI. Deel, Ii "*
|
||||
|
498 VADERLANDS CHE XII. Boek:
Jakoba. aan het Roömfche Hof, inzonderheid na de
MiS' dood van Manyn den V, dat hy, door Eu« " geen den IV, in 't' Bisdom bevestigd werde (V). Zweder beriep zig oók, op zyne beurt % van
Eüge'ens ukfpraak, op de Kerkvergadering, dié toen te Bazel werdt gehouden. Hy trok zélfs in perfoon' dèrwaards; doch overleedt 'ér,.irï 't jaar 1433 (0), of 1434 (p)i De Kanonniken1 van zynen aanhang verkoo- reh, ih zyne plaats,1 Walraven van 'Meursi die, na- 't afzetten van Eugeetl y\ door Fe- j hx den F', in 't Bisdom bevestigd werfit. Hy liieldt ook nog eenige jaaren zynen zetel te Dordrecht (#);. doch alzo hy nimmer ee- nig bewind in 't Stigt kon magtig wor- den, V/erdt hy hier flegts van weinigen er- kend.. Hy overleedt, te Arnhem j in: !é jaar 1456 (r). , '' ':' ■■'■, XXI. Ondertusfchen, belette dèezé Kerktwist nier,
Voortzet» jat'rhèn zig, hier te Lande, terftond na het den Han- beffen van den Zoen tusferien Hértoge Filip9 dei op eri. Vrouwe Jakoba, met allen, ernst ,> op het Engeland voortzetten van den Koophandel,, de: zenuw van den Staat, begon toe te leggen. De tjbllän'defs en Zeeuwen waren, met reden, Bedugt, da: de fchade, die zy der En^elfche yiöote, onlangs, hadden toegebragt, op hen verhaald wórden mögt, als zy, in Engeland, volgens gewoonte, kwamen handelen. Ook •*. V was?
flim") Cbron. de Trajeft.'p. 453-455-
(.o) Zufd. de Culemb. Orig. Culeiab. p. 648. •f«)-iCfiWii. de Trajefto p. 457- • •-.-.,.. Uf-iA
■ -(q) IiuRMAN Utr. ]aarb. I. Deel, U. 456. Cbron. de T/r*
jefto p. 4S7-461. Beverw. Dordr. il. 314. Balen,, M._jz$,, (r) Arn. de Bevergbrise Cbron. Mönaft. in Mattwö
Anal. Tam. V. $. III. , . , |
||||
|
wmmmmm
|
|||||
|
■XH. Boek. HISTORIE. 499
was, van dien tyd af, de meeste vaart op JakoöA*
Engeland geftremd geweest. Doch de Vrede H^S., tusfchen Filips en Jakoba was zo dra niet ge-" "' " bragt op eenen goeden voet van te zullen gefloocen worden, of de Hertog wist te wege te brengen, dat Henrik de VI, of zyn Raad op zynen naam, by open' Brieven, den eerften van Hooimaand des jaars 1428 getekend (VH den Hollanderen en Zeeuwen den vryen han- del toeftondt, gelyk van ouds. De Haringvisfchery werdt, omtrent deezèn Van de
tyd, of al vroeger, onder anderen te Hoorn ^*?1?8" en te Enkhuizen, ook fterk voortgezet. Wei- VIS eTy ïrige jaaren geleeden, was'er eene merkelyke verandering in deeze Visfchery gekomen^ door het verloopen van den Haring , die , voortyds, meest omtrent de Kusten van 't Landfchap Schoonen gevangen werdt; doch onlangs naar de Vlaamfche en Engelfche Kusten geweeken was, alwaar hy zig nu'^ in'grooter menigte dan te vooren, onthieldt, terwyl, langs de Zweedfche en Deenfche Kusten, verfcheiden' jaaren agtereen, geen Haring te vinden was. Het kaaken en zou- ten van den Haring was, reeds voor 't einde der voorgaande eeuwe, door Willem Bïukels- zoon van Biervliet in Vlaanderen, uitgevon- den. Te Hoorn werdt, in den jaare 1416^ het eerfté groote Haringnet gebreid. Van toen af,,begon men, daar en te Enkhuizen, met grooter Schepen, Buizen genaamd, ten Haring te vaaren (/). En door den tyd, is: deeze
't t") A(S. publ. Angl. '7b». IV. P. IV. f. 139.
f CO Vëuus Hoorn i/l. 32, 33. Brandt Ënkli hl. 17, Haiuife
C0RME6J Clirea. C. 13.66. '*% ,S) .; J
Ii a
|
|||||
|
5oo VADERLANDSCHE XII. Bom;
^akoba. deeze vaart zo fterk toegenomen , dat zy ,
| *428'... hier te Lande, den naam van de groote Fis- fchery gekreegen heeft.
Van de ^e Vaart naar 't Noorden en de Oostzee Vaan bloeide thans ook fterk in Holland en Zeeland, naar 't De voornaamfte Kooplieden in 't Noorden «,°de van Europa, en onder deezen, uit de Hol- Oostzee, landfchen, Dordrecht, Amßerdam en Briel\ uit de Zeeuwfchen, Middelburg, Zierikzee en Arnemuiden; uit de F riefchen, Staveren; uit de Scigtfchen, Utrecht, Deventer, Kampen, Zwol, Hasfelt en Groningen; en uit de Gelder- X' fchen, Zutfen, Harderwyk en Elburg hielden, reeds in 't jaar 1370 en vroeger, algemeene By-
eenkomften, ten nutte des gemeenen Koop- handels, Anfa of Hanfie (2) genaamd (V). Veeien van deeze Steden, ten getale van zes-en- veertig, ook in den jaare 1418, te Lubek byeen gekomen zynde, hadden een Verbond geflooten, bekend by den« naam van Hanze- verbond. Verfcheiden' Nederlandfche . Steden ',,.'.-,, .._,.■ 1 .; wa- • •(11 y Zie een Traktaat by Boxhörn op Reigersb. II. Deel,
Ui 165. en Herm. Cornerï Chron. c. 055, 1156. (a) Anfa of Hanfa betekende oulings eene Verga-
(tering van Perfoonen, tot zeker byzonder einde, [amen verbonden. Dit blykt zelfs uit de egte overblyffels van het Hanze-Verbond. Zie ook Schilteri Glosfarium Teu- ionicum Voc. Ansa & Hansa; alwaar wy, onder anderen geweezen worden,naar eene oude DuitfcheOverzetting van Tatiaans Harmonie der Evangelisten {Cap. CC. vers. 1.) in welke, Mattheus woorden (Cap. XXVII. jMj) [ Zy ] vergaderden over hem de gantfcbe bende» vertaald zyn: jifanianotun 3t imo atia cfoia fjanfa.
Men wil dan, dat deeze oude naam ook aan de algemee- ne Vergadering van Koopluiden, van welke wy fpreeken^ gegeven is. j |
||||
|
SIL Boek: HISTORIE: 'göf
waren in dit Verbond begreepen. Uit de Hol- JakobaS
landfchen, Dordrecht, Haarlemen Amßer~ /^28-^ dam \ uit de Gelderfchen, Nieuwmegen, Zutfett ~" ™ ■ en Haräerwyk, en de Overysfelfche Steden, Deventer, Kampen en Zwo/ (V). Het Verbond Verbond ftrekte tot voortzetting en verzekering van der Han- den algemeenen Koophandel der verbonden' z!jSt^aen Steden, en tot bewaaringe van de rust in de läfl%% zelven. Zie hier eenigen der voornaamfte punten van deeze vermaarde overeenkomst: „ i. Die in eenige Hanze-Stad oproer aan»
„ regt, of verdagte vergaderingen houdt, „ wordt uit het Verbond geflooten: zo ook,. „ eene Stad, die haare Wethouderfchap, ge- „ weldiglyk, afzet. „ a. De Raaden of Burgemeesters eener
„ Hanze-Stad, iemant der Ingezetenen ver- „ drukt hebbende, worden in geene alge- „ meene Vergaderingen meer toegelaaten.. „ De Stad zelve wordt uit het; Verbond ge- „ flooten, zo zy het ongelyk niet herftelt. „ 3. Die in eene Hanze-Stad geld, fchuidig
„ is, mag, in geene andere, als Burger, „ ontvangen worden, voor dat.hy de fchuld „ voldaan heefr. „ 4. Ongeverwde ftoffen moeten , in de
„Stad, alwaar zy gekogt zyn, geverwd „ worden. „ 5. Allerlei bedrog .omtrent de munt,
„ zelfs het uitzoeken van ligt of flegt geld, w om het voor goed uit te geeven, is volfttek- „ telyk verbooden. „J 6. Niemant mag Graanen koopen, eer
• ni ; • • „zy £*) Hermann. Corneri Chron. e, 1229.
|
||||
|
?<& VADERLANDSCHE XU. Boa.
„ zy ryp zyn; noch Kabbeljaauw, Haring of
„anderen Zouten visch , voor dat dezelve ^gevangen ën gepakt is, op de boete van „ tien mark zilvers. ,i,"7. Het Scheepsvolk, Graanen gelaaderi
„hebbende, moet dezelven behooriyk ver- „: fchiéten, en geniet daar voor een gefchenk „van den Koopman. --'• ,-j 8.Niemant mag Wapenen, Buskruid
„ of ander Krygsgereedfchap aan Zee- of „ Landroovers verkoopen, pp LyfltrafFe. Ook „ rriag men, op gelyke ftraffe, niets van zul- „ ke Rbovers koopen. ,, 9. In geval van fehipbrèuk, moet het
„ Scheepsvolk, zo veel als doenlyk zy, van „ de goederen bergen, en hier voor, door „den Koopman, beloond worden. Die zig, „ hierin, niet wel van zyneh pligt kwyt, ,, moet veerden dagen, te water en te brood, „gevangen zitten. ,V'iö. Een j Schipper, zyn • Schip overlaa-
„dende, moet de fchade boeten. Zo hy , ,-, door onvoorzigtigheid, eenig bederf aan ,j de waarên brengt, verliest hy zyne vragt. „ 11. Geene fcheepen mogen, na S. Maar-
,j "ten -("3), of voor S. Pietersfloel (4), zee kie- ,y zéhf-behalven de-Bier- .en Haringfchepen, „ die na S. Nikolaas (5) uidoopen, en ter- ,j ftöhd m MariaLichtmis (6), uit de Havens, fj in welken zy overwinterd hebhen, naar huis „Meeren mogen («0"; \ Wy («O Vide G. G. I.KIUKITZ Coti. Diplom, p. 313. Corps
Diplom. ToMi II, P. .IIv p. io.i. • l'JlYi . v (3) Dat is, den elfden November.
(4) Dat is, den twee-entwiiitigflen February»
(5) Dat is, dert zesden December.
Ö>3 Dat is, den tweeden February, |
||||
|
XII. Bom. HIST O R I E; 503
Wy gaan verfcheiden' punten van minder Jakoba,
belang voorby: uit de aangehaalden, ziet men, i42g« waarin de meeste handel thans beftondt , en .'~' welke eenvoudige middelen men gebruikt . wilde hebben, om denzelven te beveiligen. Wy merken, ondertusfchen, in 't voorbygaan, aan, dat de Hollandfche en andere Neder- landfche Steden, die, ten deezen tyde, de Han- ze vergaderingen nog bywoonden, allengs- kens t'huis meer werken zwaarder lasten "kry- gende, door den tyd, geheel van deeze Ver- gaderingen afgebleevenzyn(x). 'tLeedt geene- twee eeuwen, of men telde niet meer dan tien Hanze-Steden, teweeten, Lubek, Breemen, Hamburg, Roftok, Straalzond, Wismar, Maag* denburg, Brunswyk, Lunenburg en Gryps-; walde (y~)' En tegenwoordig voeren alleen de drie eerften, Lubek, Hamburg en Bree- men, dien naam nog. Omtrent den tyd van het fluiten des Ver*
bonds van 't jaar 1418, waren de Holftein- fche en Pomerfche Zeelieden, die tot het zel- ve behoorden, in oorlog geraakt met Erik, Koning van Deenemarke. Verfcheiden' jaa- 'ren duurde deeze Oorlog (z). De handel der gemelde Steden langs de Oostzee werdt 'er zeer door geflremd: en deeze ftremming gaf den Hollanderen en Zeeuwen aanleiding, om, flerker dan te vooren, op Pruisfen, Lyfland, Moskovie en andere gewesten langs de Oost- zee te vaaren, tot dat zy, omtrent eene eeuw ka-
' C*) Zie een Trakt. van,t. faer 1615 Vy Aitzema l.Deel,ll. 186*
Cy") Trakt, eh loven, il 191. .
dz) Herm. Corner. Cliron. c. 1222, 1225, 1225, &c.
ÄtB. Krantz Wandal. Lib. XI. Cap. XI, XV. XVIII. XXIX. SXXIV. XXXVI. Ii 4
|
||||
|
5<H VAD ERLAND SCHE XII. BoesJ
Jakoba. laater, deeze vaart genoegzaam geheel ia-
I4g8- kreegen (#). xxir. Doch het voortzetten van den Koophandel
DeDruk-verhinderde onze Landsluiden niet, zig ook konst op het uitvinden en oefenen van nutte kons- wordt,ter€n £oe te leggen, 't Is 't gemeen gevoelen doorem' *"er te Lande, dat de loffeïyke Drukkonst, Laurens omtrent deezen tyd, door Laurens Janszoon Janszoon Koster, te Haarkm gevonden is. De meesten Koster verfchuiven den tyd der vindinge, tot het jaap den" " ï44°>' ^och ouc^e Schryvers getuigen , dat men, omtrent dien tyd, de Drukkonst reeds te Mentzoefende, naar een voorbeeld, te vooren, in Holland, gedrukt (£). Anderen brengen den tyd der vindinge, duidelyk, tot het jaar 1428 (V): welk laatfte ons ook waar- fchynlykst dunkt. Buiten Holland, oordeelt men, in 't gemeen, dat de Drukkonst, in Duitschland en wel te Mentz, door eenen Jan Fust, of Faust, of Gensfleisch, of Guttenberg, allereerst geoefend is. Men brengt zelfs blyk by van boeken, aldaar in 't jaar f450-en 1442 ge- drukt , en in 't licht gegeven (W), daar men geen: ouder Haarlemfche drukken dan van 't jaar- 1484 toonen kan (V). Doch wy moeten aan- merken, dat men niet gewoon was, tyd en plaats te melden, in de alleroudfte en ruwfte druk- ken: waaruit volgt, dat 'er zeer wel vroeger te Haarlem gedrukt kan zyn, al vindt mea zulks, in de oudfte drukken, niet aangewee- •0 t«ou;-.v* zen.
(a) Velius Hoorn U. 56, 22e,
(*3 Maria^c Accurs» en KQulPche Chron. !iy Scrwe,^'
taure-Crans, J/. 9i),'joo. (<0 Rabbi Joseph üH fupra H. 97.
(_d) Zie Laurecr. VU 49, 50.
' fV) Laurecr. */. §a. • |
||||
|
Xtl. Boek. HISTOR IE; - &§
zen. De gefchiedenis van het vinden der Jakoba.1
Drukkonst te Haarlem rust, voornaamlyk, op 1428» het getuigenis van eenige deftige en geloof- ~ ~"~" waardige mannen, die, omtrent den jaare 1560 gebloeid hebbende, verklaaren, deeze gefchiedenis gehoord te hebben, uit oude luiden, wien dezelve van andere oude luiden overhandreikt was. Uit dit getuigenis en eenige andere befcheiden, is het Verhaal ont- leend, welk wy waardig geagt hebben, hier jn te voegen. Laurens Janszoon Koster, een aanzien-
lyk Burger van Haarlem, en, in den jaare 1431, Schepen der Stad, woonagtig aan de Markt, tegen over het Hof of Raad- huis , begon, omtrent deezen tyd, boeken- of eeken - fchorfen tot Letters te fnyden, en dezelven, zegelswyze, op papier te drukken, . ten dienfte der Kinderen zyner Dogter, ge- huwd aan Thomas Pieterszoon. Deeze hielp hem eerlang eenen dikker' en taaijer' Inkt uitvinden. Ook werden de houten Letters 'allengskens in looden en tinnen veranderd. Men ondernam geheele boeken te drukken. Voor het eerfte Werk , welk hier gedrukt werdt, of voor één der eerften, houdt men zekere Grammatica of Spraakkonst van Dona- ius:vm welke fommigen raeenen, onlangs,ee- nige overblyffels ontdekt te hebben (ƒ). De Spiegel onzer behoudenisfe wordt ook voor één der eerfte Drukken van Kosters Drukkerye gehouden. Van dit Werk zyn nog verfchei- den' oude Exemplaaren in wezen. Het fs al ... vroeg (ƒ) J. C. Sei2 Derde Jubclj. dei Drukk. U. 45, 117 era.
1* 5
|
||||
|
$68 VAD ERLAND SC HE XII. Boek.
vroeg herdrukt; eh in den jaare 1483 , te
Kuilenburg by Johan Feldener, ten minfte voor de derde reize. In de eerfte en tweede druk- ken van dit werk, is de ruwheid der Konst, met een' op (lag van 't oog, te befpeuren. Oi> dertusfchen bragt zy den vinder geene kleine winst aan: alzo men vermoeden mag, dat de gedrukte boeken, in 't eerst, voor gefchree« ven, en daarom tot hoogen prys verkogt wer- den. Koster vondt zig wel haast genoodzaakt, werkvolk aan te neemen; onder welk zékere Jan, wiens toenaam men met geene zeker- heid weet, op eenen Kersnagt, de Letters en ander drukgereedfchap heimelyk byeen gepakt heeft, en met het zelve, over Am- fterdam, naar Duitschland gevlugt is. Men heeft, naderhand, gemeend, dat deeze, Jan Fust, of Faust, of Gensfleisch, oïGuttenberg geweest is, die, te Mentz, niet lang hier na, de Drukkonst heeft geoefend. Adriaan Junius verhaalt deeze Letterdievery uit den mond van Quiryn Taleßus, Burgemeester te Haarlem,en van zynen Leermeester, Nikotaas Gaal-, man van een ftaal geheugen. Beide verklaarden ze het ftuk verftaan te hebben uit Kornelis den Boek- binder , die Knegt op Kosters Drukkerye ge- weest was, en verfcheiden' maanden by den Letterdief geflaapen hadt (g,). Uit een ge- fchree ven Byvoegfel, in 't jaar 1492 gefield by een Boek, te Haarlem, in 't jaar 1485,ge- drukt , is my gebleeken, dat 'er, ten dien ty- de, een Boekbinder, Kornelis genaamd, inde Kruisftraat, te Haarlem, gewoond heeft (Ä). Se-.
Cê") Jonh Batav. Cap. XVII. p. m. 426 &Ct
\&) Zie ook Seiz Jubeljaar tl. 90. |
||||
|
XII. Boek. HISTORIE; %o?
Sedert werdt de Drukkonst nog te Haarlem Jakoba;
geoefend. Omtrent den jaare 1460 , zondt 7428. Henrik de VI, Koning van Engeland , be- ' * rigt gekreegén hebbende, dat die Konst hier uitgevonden en in gebruik was, eenige Perfoo- nen herwaards, die den Drukker, Fredrik Cor- jelhs, naar Londen troonden, en van daar naar Oxford, alwaar hy, voor 't eerst, in Engeland gedrukt heeft (T). Na dien tyd, is de Konst allengskens over gantsch Europa ver- fpreid, en, in en buiten de Nederlanden, tot volkomenheid gebragt. In Duitschland, heeft men zig, al vroeg, op 't verbeteren deezer nutte uitvindinge toegelegd, doch de groote .' waarfchynlykheid, dat 'er te Haarlem de eer- fte aanleiding toe gegeven is, heeft ons ge- drongen, om 'er hier, een weinig omftandi- ger, van te gewaagen. 1 De voornaamfte Nederlanden, die, van ouds, XXIIT.
voor 't meerder gedeelte, door verfcheiden' De He*- Vorften geregeerd geweest waren, vielen al- g0g v?n lengskens, byzonderlyk omtrent deezen tyd, dieTbe-^ onder de magt van Filips, Hertoge van Bour- komtver- gondie, i onzen Ruwaard. En deeze aanwas fcheidenT van zyn gebied baande hem den weg , om van ?e zig ook tot Graaf van Holland en Zeeland tefykfteNe* doen inhuldigen, eer Jakoba, onze wettige derlan- Landsvrouwe 1, overleeden was. By de twee «ten- Bourgondien, het Hertogdom en het Graaf- fchap, zyn voorouderlyk erfgoed, waren hem, j met de dood van zynen Vader, in "tjaar 1419, de Graaffchappen Vlaanderen en Artois tent deel gevallen. Zy waren deezen aangedeeld ge-
CO R. Atkyns Orig. of Priiiting by Skiz Jifteïj. ~U. Ö5. |
||||
|
§ó§ VADERLANDSCHE XII. Boek?
|akoba. geweest, uit de nalaatenfchap zyner Moeder >
I428, Margareet, Dogter van Lodewyk van Male,
" Graave van Vlaanderen, met welke Hertog
Filips, Grootvader van onzen Ruwaard, ge-
. huwd geweest was. Dirk, Graave van Namen,
1420! i° 't jaar I429? zonder kinderen overleeden
dit Graaffchap, welk hy den Graave, reeds
1430. by zYn leeven, afgekogt hadt (/F). Doch in
'f-------'t volgende jaar, viel hem aanzienlyker gebied
I ten deel, door het overlyden van Filips, Her-
l toge van Brabant, die zynen Broeder Jan, f tweeden Egtgenoot van Vrouwe Jakoba , 'm 't jaar 1427, was opgevolgd, en nu ftierf, zonder gehuwd geweest te zyn. Naar het Bra- bamsch Regt, volgens welk het Hertogdom op .den naasten Erfgenaam, 't zy vrouw of man, verftierf, oordeelden veelen, dat Margareet, Graavinne Weduwe van Holland, Moeye van den Her toge van Brabant, hem in 't Hertog« lyk.bewind behoorde opgevolgd te hebben. Doeh de Hertog van Bourgondie ftelde zig terflond in 't bezit van 't Hertogdom Brabant \ , (/), met welk het Hertogdom Limburg, reeds voor lang, vereenigd geweest was. Het af~ fterven van Elizabet, Hertoginne van Luxem- burg, laatst Weduwe van Hertoge Jan van Beijeren, die, niet lang voor haaren dood, Filips om hulp tegen haare wederfpannige Ohderzaaten verzogt hadt, gaf hem, een ige jaaren hier na (7), ook gelegenheid om zig van het
" (k ~) MONSTRBIRT Vol. IT. fol. 41.
£iy MONSTRKLET VqL II. fol. 62. O) In 't jaar 1443.,
|
||||
|
XII; Boek. HISTORIE/ 509'
het Hertogdom Luxemburg meester te maa- Jaköba»-*-
ken (ni). Doch naauwlyks twee jaaren na 't gjfjbg bemagtigen van Brabant, hadt hy zig reeds tot Graave van Henegouwen , Holland en Zeeland en Heere van Friesland doen inhuldigen •, waar door hy zig, in weinige jaaren, van tien der voornaamfte Nederlandfche Landfchappen meester zag. Tot Brabant, behoorde nog het Markgraaffchap van Antwerpen en de Heerlykheid van WIechelen, van welken bei- de Filips ook byzondere Titels voerde. Hy De Rid- begon zig , derhalve, byna den Koningen derorde gelyk te rekenen ,- Hellende , ïn navolging J^g derzelven, in den aanvang des jaars 143° ' wordtin- ter gelegenheid van zyn derde Huwelyk met gefteld. Izabelle, Dogter van Jan, Koning van Portu- gal, te Brügge, de Ridderorde in van het Gulden Flies, die naderhand zeer vermaard werdt («)• Doch deeze dingen behooren min- der tot onze Hiftorie, dan de reeds gemelde inhuldiging tot Graave van Holland en Zeeland j waartoe een onvoorzien toeval aanleiding gaf. x Vrouw Jakoba hadt zig, na dat zy buiten XXIV«
h bewind der Landen gefteld was, gemeénlyk yr°uhw te Goes in Zuidbeveland, en ■ fomtyds ook,Q°e(£c in den Haage in Holland, opgehouden: hecziginee0 leed, welk zy gevoelde, over de ontrouw heimelyk des Hertogs van Glochester, haaren dérderf Huwelyk Egtgenoot, en over de heerschzugt van Her- ^J toge Filips,of heimelyk opkroppende, of fom* felen# tyds verzettende, door het oefenen van Ri#> der-;
(jh) MonstrelïtTo/. ll.fot. 199. verf.20ofi? 201. Meye«
ius ad annum 1443. («) Meïerus ai annum 14*9, fit, JM« MoMSTREtET FqS»
■Mr fil. & v*rf, ,«* |
||||
|
■"■i
|
|||||
|
<rio VADERLANDSCHE XH.Boeit.
Jaxoba. derlyke: of burgerlyke Spelen, in welken zy^
I43°- "u en dan, blyken van xiaeer dan gemeene "" — behendigheid gaf. Men vindt, dat zy, t'eeni- gen ,tyde, te Goes, de Papegaai, met deKruis- booge, afgefchooten hebbende, tot Konin- ginne der bende Verklaard werdt, ett van de Landluiden kleine gefchenken ontving, met weiten, zy zeer vermaakt was (o). Doch zulke zoetigheden werden „ van tyd tot tyd, gevolgd, van den bitteren nafmaak haarer geleedene en .•',: ; nog duurende verdrieten. De aanwasfende grootheid van haaren Neeve Filips verzwaar- de haar leed. Zy befpeur.de wel haast, hoe ff:' ' haare beste vrienden, hem, allengskens, meer en meer naar de oogen begonden te zien, en hoe byna niemant, by haar, die den naam van Graavinne nog voerde, zyn Hof maakte* Geen wonder. Filips hadt gelegenheid en ver- mogen, om zyne vrienden te bevoordeelen* By Jakoba,reikten, daarentegen, de inkom-' ften rnaauwlyks toe tot haar onderhoud. En zo dikwils als zy genoodzaakt; was eenige buiten- f,n;i: gewoone kosten te doen, vondtizy zig in be- *v kommering. Haare oude :Hoekfche vrienden hadden haar, meer dan eens, .met geld on-i ';_-.;'.'■ derfteund; doch, ziende Idat :zy geene ver-i goeding, veel, min eenige. bevordering van de il Graavinne te wagten hadden, flooten zy, eer- lang, ook.de handen'. Frank van Borfélen, ^Stadhouder van Holland'en Zeeland, fchooiï de KabbeJjaauwfche zyde'houdende.,, was, ein* delyk, de eenigfte, die der Graavinne, in haare, verlegenheid, onderiland aanboodt, op ... :■;:., zulte
CO Rbicersb, Cbroö, II. Dsii.ii 209,. ' '&
|
|||||
|
XII. Boek. HISTORIE.; 511
zulk eene heufche en verpligtende wyze, dat Jakoba,
'er haar hert door getroffen werdr. De ge- I43°' jneenzaame verkeering der Graavinne met Hee- ~ " re «Frank, die hier op volgde., verwekte, eert lang, zulk eene (terke onderlinge genegenheid, ■dat Jakoba befloot, zig heimelyk met hem in 't Huwelyk te begeeven; gelyk, in Hooimaand des jaars 1433, in den Haage, gefchiedde (J>). , T^33\| Zy wjst wel» dat zy beloofd hadt, niet dan met toeftemming van 's Lands Staaten, van haarê Moeder, en met naame ook van Hertoge Fi- lips, te zullen trouwen. Doch zy begreep te gelyk, dat Filips nimmer zyne ftem tot haar Huwelyk geeven zou. Haare fterke genegen- heid tot Heere Frank deedt haar, derhalve, haare belofte in den wind (laan. En indien haar Huwelyk verborgen kon blyven, zou zy* usishcfi zo zy waande, geen nadeel van het bréeken , '• " haarer belofte te dugten gehad hebben. ■ Doch dit viel anders uit. Filips hadt te vee- Inzigtes Ie vrienden hier te Lande; die zo veele verlpie- vanFilips ders waren van den heimelyken ommegang h^w^' van Frank en Jakoba, en haast ontdekten, wat jy^ 'er, fchuilde, Zy gaven 'er den Hertoge ter- ftond kennis van: en men heeft reden om te. twyfelen, of hem deeze tydirig gefpeeten, oï verblyd hebbe. Zy zou hem gefpeéten heb- ben, indien-Jakoba magt en middelen gehad hadt, om zig van Heere Frank te bedienen , tot herwinning van 't gebied, welk de Hertog haar afhandig gemaakt hadt; of indien Frank zelf in (laat geweest was, om zig tegen hem f e verzetten. Doch hy kende Frank voor een*
QiO MoNSTKEiBXPol.ü. ƒ,87, MsïERus<a/<Ms,x.43S./.280.
|
||||
|
. sist VAD ERLANDS CHE XII. Boéiêj
fAKoßA. een'gemeen' Zeeuvvsch Edelman, wiens Ampe
1433. hem wel merkelyke voordeelen gaf, en die, "■•*"***-■ met het bedyken van aangewasfen' fehorreti in Zeeland (f), zynen ftaat niet weinig ver- beterd hadt, doch die, fchoon geftyfd dooi4 Jakoba, uitgeput als zy was van geldmid- delen en ontbloot van vrienden , tegen het ,^1/- hoog gereezen aanzien van den Heere der voornaamfte Nederlanden, geen oogenblik be- ftaan kon. De tyding van het heimelyk gefloo- ten Huwelyk zal hem, derhalve, meer verheugd dan gefpeeten hebben: alzo het hem gele- genheid gaf, om Jakoba, over het fchenden haarer belofte, met geweld, aan te tasten , en van den naam van Graavinne, het eenig teken van aanzien, welk haar nog overfchoot, Borfelen te berooven. Terftond gaf hy bevel, ora wordtge- Frank van Borfelen, in ftilte uit den Haage ^1, te ligten, en fchielyk naar 'c Slot Rupelmon* r.- 'de in Vlaanderen te brengen (V). En 'r ftuk werdt zo behendig uitgevoerd, dat 'er Jakoba te laat kennis van kreeg, om het te beletten: waar toe zy ook, al hadt zy vroeger gewee- . ten, wat-men haar brouwde, vermoedelyk > geen middel gehad zou hebben. Zo d*ra hadt Filips Heer Frank niet in zyne
magt, of hy liet het gerügt loopen , dat de Ongelukkige Ridder geen minder ftrafFe dan de dood voor zyn misdryf te wagten hadt (V).' Vermoedelyk, verfpreidde hy dit met geen: ander oogmerk, dan om Jakoba, wier her* telyke genegenheid tot Heere Frank hy ken- ;■ * dei
Ü@$) Reigersb. II. Deel, il. zou 1 "
(r) Vbldemaar U. 131.
«e|&2 Vslbenaak. #. »31.' „\ , .lïJ«%T«3.'«r? ! . \,.. |
||||
|
■'■' I
|
||||||||||||||||
|
ktL Boek. HISTORIE.
|
||||||||||||||||
|
513
|
||||||||||||||||
|
'de* te fterker te be weegen, tot het afftaan
van haar regt op de Landen, Welken hy zig nu, zelfs by haar leeven, zogt toe té eige- nen. Ook verzuimde Jakoba geenen tyd, om*' door bemiddeling van Eredrik, Graavè van Meurs, met Pilips in onderhandeling te treden; Itlden Zoen van den jäare 1428 * was be- ftemd, dat Jakoba, zig* buiten toeftemmihg van 's Lands Staaten, van haare Moeder en van Hertdge Filips, in 't Huwelyk begeevende, haare Onderzaaten, ten behoeve dës; Hertogs terftond van alle gehoorzaaamheid öntflaah Zou. Uit kragte van dit beding* èischte Filips hu, dat hem de Graaffchappen van Henegouwen, Holland en Zeeland werden afgeftaaii: in 'welk geval, hy Frank op vryé voeten fteilen, het gëflooten Huwelyk bevestigen, en aan Jako* ba eenige heeflyke goederen hief te Lande* töt haar onderhoud* opdraagén zou. Jakoba* ge ene kans ziende* om, door eènigen anderen weg, haaren geliefden Egtgenóot te verlos- fen, moest in deezen harden eisch, gedworti gen, bewilligen. Zy bedong „ tegen den „ volkomen afftand van Henegouwen, Hol- „ land, Zeeland eil Vriesland en vart deri „ naani vart Gfäavinne, alleenlyk de Heer- „ lykheden van Voorrie, Zuidbëvèland eri ;, Thooleri, benevens dé Tollen van Hol- „ land en Zeeland, geduurendë haaf lee- „ ven. Doch indien Filips voor haar ftierf^ ^, wèfdt beftemd, dat zy wederom in 't bei „ zit haafer Graaffchapjten treeden zöu 'CO"«, Heef
|
JA&oiii
*433v
|
|||||||||||||||
|
Jakoba
doet af- ftand vaü de Graat- lykheid äan Hera- 'oge Fi-' lipsi |
||||||||||||||||
|
; CO Mieris CbarterB. IV. Heel, tï. tos
|
MONSTRELET rUi
|
|||||||||||||||
|
IK fil. 86. verf, •
iti. DÉÉfe* Si
|
||||||||||||||||
|
5*4 VADERLANDS CHE XII. Boek;
|
|||||
|
Jakoba.; Heer Frank, federt geflaakt zynde , werdt,
1433. door Hertoge Filips, nog met het Graaffchap Borrelen van Óos.teryant begiftigd; doch ook alleenlyk wordt Voor zyn leeven (u). Daarbenevens, 'fchonk geflaakt. hy hem, naderhand, de Ridderorde van 't Gulden Vlies (v). Het Stadhouderfchap van , Holland en Zeeland werdt hem, daarentegen, ontnomen, en na dat Filips, kort hierna* -■■ ■ allomme in Holland en Zeeland, tot Graave, ' ingehuldigd was (w), aan Hugo van Lannoi, Ridder van 't Gulden Vlies , opgedraagen. Jakoba Ten zelfden tyde, werdt Vrouw Jakoba be- wordt (jeeid met het Houtvesterfchap van 't Haar- teiin van lemmer Hout en alle de Wildernisfen van Hol- Holland, land: welk Ampt, omtrent een jaar laater, aan haaren Egtgenoot werdt overgedaan , op eene wedde van zeventig Nobelen in 't jaar, uit welke hy nog de bedienden der Wildernisfen betaaien moest (se). Eene bystere verandering voor Vrouwe Jakoba, van Graavinne , tot Houtvesterinne van Holland verlaagd te wor- den'. . . .., fi;« Maakt Sedert, voltrok zy, met verlof van Hertoge eeni|e Filips, haar Huwelyk met Heéré Frank in't o- aanFrauk penbaar, te S. Maartensdyk, in het Eiland van Bor- Thoolen (y). In gevolge der geflooten' Huwe- felen. lyks-Voorwaarden, ftondt zy hem de Heerlyk- i434-_ heid van Oost - en West-Voorne, met de Steden Briele en Goederede, benevens de Heerlykheid van Borfelen bewester Fyfzode, in regter Du- warien O) Veldenaar tl. 131. * '.■::■:'.'"/
- - . Cwp Reigerse. Chron. II. Dtcl, il. 20U
•" (#} Veldenaar hl. 13a. (*) I. Memoriaalb. Rose,/, f59. Merula Wildernteren W.sj
Cy) Mieris Cliarterb. IV. Deel, VI. IÓ29, 1032, Io66. ïttn.ERSB. Cbron. II. ßsel, lil. 208. |
|||||
|
XII. BöeL H I S T 0 R I E. &tg
|
||||
|
warien ende Lyftochten af (2). Doch alzo JakööAï
de Heerlykheid van Voorne aan haar alleen 1434« voor haar leeven opgedraagen was, moest de -4i'|i*'' ■** afftand aan Heere Frank, zou zy van kragi, zyn, door Hertoge Fiüps, bevestigd wórden* Hy, zig nu in 't vol bezit der lang begeerde Graaffchappen gevestigd ziende^ liet zig hier toe ligtelyk beweegeny en verleende ''er 1 op den zevenden van Hooimaahd des jaars 1435 4 opene Brieven van (a). In de Huwelyks- Voorwaarden van Vrouwe Jakoba, vindt men verfcheiden' uitdrukkingen, die haare tedere genegenheid tot Frank van Borfelen, ten dui^ delykfte, te kennen geeven, Zy noemt hem geduurig haaren lieven ende zeer gheminden- ghefelle: en zegt, onder anderen, datzydeezen lyftogt maakt, omme[onderlinge liefde, rechte minne ende volcommen gunßen, ^'ew^fpreekt- ze, mit aller onfer herten drägen ende hebben tot tmfen lieven ende zeer gheminden ghefelle' ende, wittachtigen beddegenète, Heeren Francken vati Borfelen, Gr ave van Oistèrvant enz. Heer Frank bleef veele jaaren in 't bezit der Heerlykheid van Voorne (b°). Hy overleedt in 't jaar 1470 (V). Doeh Filips hadt, eenige jaaren te vooren,' den Graave van Eftampes. niet Voorne ver-» lyd, die deeze Heerlykheid,: in 't jaar 1466^ aan Karel, Zoon van Filips, afllohdt (<Q> Nog een woord wegens dëeze Heerlykheid: Byzon-
pm ons de heerschzugt van Filips, van welke derhedeiï wy reeds verfcheiden' ftaaltjes gezien hebben, ^?fj|jL . ,.t ■:: ., tij i Op lykheid
- C-O Brief van i Aüg. 1434. in de Priv. van <ien Bi iel en Voorne vJk
Si. 65. - .... - ,. ia O) Zie Privil. vän den Briel eri Vöurne hl. Ö5; '•> .; ■ VOönies
(#3 ßh Privil. yan den Briel en Voorne bl. bj, 69, jl>^it Wc§ ScR-fvêr;*OSd Batäv. b!i. 395. .';.,'' f'rfj) Preuws/tfc Commines Tiw'j.iV; p. ïigi ,: 'JP* ■ K.k %
|
||||
|
5i6 VADERLANDSCHE XU. Boek.
Jaroba. op nieuws te doen opmerken. Wy hebben1,
Ï434. tg vooren, aangetekendj dat Hertog Albrecht ■""■"'-"■" de Heerlykheid van Voorne aan zynen Zoon, Jan van Beijeren, hadtopgedräagen. Jan nu, met Elizabet van Luxemburg huwende, hadt haar aan deeze Heerlykheid verlyftogt. Doch na zyn affterven, liet Filips haar niet toe, be- zit van dezelve te neemen, fchoon hy, by zy- ne inhuldiging in den Briel, in den jaare 1426, haar regt erkend hadt (V). Elizabet verbondt zig, federt, met eenige Zeeuwfche Edelen (j}' Vv aarfchynlyk, met oogmerk, om, door dezelven, in haar goed regt gehandhaafd te worden. Doch uit den Zoen van den jaare 1428, blykt reeds, dat beide Jakoba en Fi- lips op de nalaatenfchap van Hertoge Jan van Beijeren, onder welke ook de Heerlykheid van Voorne was, oordeelden regt te hebben. Fi- lips moet ze zig, federt, hebben toegeëigend, alzo hy ze anders aan Jakoba niet zou hebben können afftaan. Doch hy kon dit niet doen, zonder Elizabet, in haar goed regt, te ver- korten. Ondertusfchen zien wy ook, dat Jakoba niet gefchroomd heeft, deeze Heer- lykheid te aanvaarden, en 'er haaren bemin- den Frank, by 't leeven van Vrouwe Eliza- bet, aan te verlyftogten. Elizabet heeft'er, nog tot in 't jaar 1439, een geding over gehad voor den Raad van Holland, die eg- ter in haar nadeel uitfpraak gedaan heeft (g). XXV. Na 't openlyk voltrekken van 't Huwelyk Doodvanvan Frank van Borfelen en Vrouwe Jakoba, Vrouwe vindc Jakoba. e«) privif„ van den Briel W. 62. .-.-/:
(ƒ) Privil. van den Briel.bl. 6$. ,' , \
\g") IV. Memoriaalb, Rose gequot, C> s. ƒ. 12,-rerf, 13, ifö
13. ver/, 38, verf. 39, 56, 57. |
||||
|
XII. Boek. H I S T O R I E. 517
vindt men byna geen gewag meer van haar, Jakoba;
in onze Lands gefchiedenisfen. Ook leefde1 I434- zy niet lang hierna. Zy bragt het overig deel F van haar rampfpoedig leeven grootendeels
door, op het Slot Teilingen, in Rynland , welk zy, als Houtvesteiinne, vry bewoonen ; mögt. Hier fleet zy den tyd, met het maa- ken van aarden Kannetjes j van welken 'er nog eenigen, veele jaaren naderhand, in de vy- vers van 't Slot, gevonden, en by de lief- hebbers, met den naam van Vrouw Jakobus Kruikjes, bekend geworden zyn. Bezig met zulk en diergelyk werk, overleedt de ongeluk* kige Graavin aan de teering, op den agtften van Wynmaand (Ji) des jaars 1436 (f), in 't zes-endertigfte jaar haars Ouderdoms. Haar Lyk werdt in 't Graf van Hertoge Alb recht, in de Hof-Kapelle van den Haage, bygezer. Men regtte haar hier een ftandbeeld op. Dirk van Duivenvoorde, in't jaar 1464, dit ftand- beeld fmaadelyk behandeld hebbende, moest, deswege , het Hof om vergiffenis bidden , en Hertoge Filips eene boete van een • en- dercig gulden Leeuwen betaalen (&). Jakoba hadt ook 'haaren vierden Man , Frank van Borfelen, geene kinderen gebaard; zo min als den drie voorigen. Met haaren dood, ver- vielen de Heerlykheden van Thoolen en Zuid- beveland wederom aan de Graaüykheid (7). Zag
(h~) Necrologium Eccl. S. Mari« de Breda in C. P. Hoyncr
yAN Pai'Endrecht Anal. Belg. .Turn. III. P- I. f. 405. ','.', (i) Meverus ai annum !4jó. f. 288. Veldenaar U. 132.
Magji; Chron. Belg. p. 375. ,, , . ' \k) Zie liet Vonni< by De Riemer Befchr. van *s Graveuh»
f. Deel, V. Iloofdfl. bl. 271. . (O Zla Bo.MiQRN »J3 K.EIGERSB. I. Deel, W. 39p« jj ' • .
Kk 3
|
||||
|
$!$ VADERLANDSCHE XII. Boe£
Jaäoea. Zag men immer eene VorlHn, wier Huwe-
1434- lyken tot haar ongeluk medewerkten, 't was. Aanmerk Jakoba. Haar eerfte Huwelyk fcheen haar kingen q- ten top van eere te zullen opvoeren. De Her- yer haare tog van Touraine bekwam, kort na dat het vief **u- voltrokken was,. de waardigheid van Daufyn rey en naasten Erfgenaam der Franfche Kroo- ne, dié, gemerkt 's Konings' zwakheid, op, hem fcheen te wagten. Doch zyn ontydige en ónnatuurlyke dood deedt deeze hoop ver- dwynen. Jakoba hadt zo weinig deel aan de Koningklyke grootheid, welke zy zig reeds ge- heel hadt toegelegd, fat zy zelfs het Graaf- fchap .van Ronthieü , waaraan zy door den Daufyn verlyfcogt was,' nimmer heeft kon^ nen magtig worden (ni): fchoon zy 'er, tot haaren dood toe, d.en titel van bleef voeren. Jan, Hertog van Brabant, haar tweede man; gaf haar veel ftof tot kwelling. In eenen tyd, dat zy eenen Egtgenoót behoefde, om haare. Landen, -tegen 4e onregtmaauge indringing yan haaren Oom, te befchermen, toonde de. jonge Hertog, dat hem zyne vermaaken na*. der dan het Staatsbelang zyrier Gemaalinne aan 't herte lagen. Zyne onbekwaamheid tot de: Regeering deedt haar het' grootfte gedeelte; haarer Erflanden verliezen, en ftelde haar in, gevaar om dezelven geheel kwyt te raaken. ■ In het aangaan van deeze twee Huwelyken.% hadt Jakoba den raad haarer vrienden moeten' Volgen. In de twee anderen, begaf zy zig, ó.p haar eigen: goeddunken:1 doch zy viele» Béide niet min ongelukkig uit. Zy beoogde; O?) Mie Groet-Plakaatb. III. Decl,-U, j?.
|
||||
|
XII. Boek. HISTO R I E. 519
de bevordering van haar belang in het Hüwe- Jakoba^
lyk met den Hertoge van Glochester; doch x434»_ het belang van Engeland liet hem niet toe, de "..'., /r? magt des Ryks tegen het Huis van Bourgon- , die te gebruiken, en zyne wufte genegenheid deedt hem , voor eene Eleonoor Cobham, Vrouwe Jakoba vergeeten. Dit ongelukkig ,' Huwelyk bragt haar eerst onder eene volko- ; men' af hangkelykheid van Hertoge Filips. In haar laatfte Huwelyk met Frank van Borfelen volgde zy haare genegenheid alleen, zonder eenige agt te geeven op haar belang. Doch wy hebben zo aanftonds gezien, hoe het haar . haare Graaffchappen heeft moeten kosten. Zy toonde allenthalve genegenheid tot het Hu- s welyk; doch nimmer heeft het haar mogen
gebeuren, eenige vrugt uit een haarer Hu we- lyken te aanfchouwen. Zy trouwde tot vier reizen toe; doch ieder Huwelyk fcheen een nader ftap tot nieuwe rampfpoeden te zyn. Haar lot was, door trouwen, ongelukkiger te worden, 't Zy zy haaren vrienden of haarer eigen' zinnelykheid, in 't verkiezen van ee- nen Egtgenoot, gehoor gaf; 't zy.zy, met haar belang of met haaren lust, te raade ging, nooit trouwde zy, zonder zig elendiger te ïnaaken, dan zy te vooren geweest was. Toen zy afftand van deeze Landen deedt, DeGraaS.
ging de Regeering derzelven, uit den Huize lykheid van Beijeren, in welk zy meer dan tagtig ëaat> "jt jaaren geweest was, tot het tluis vanBouR-^B^£ GONDIE over, ren,indat De Landzaaten ondervonden wel haast wat vanBpur-i
het inhadt, door eenen magcigen Graave, ge- E°ndie, gegeerd te worde*?,. Het Hof van Holland °xxvt Kk 4 ver- $u^ |
||||
|
$m VADERLANDSCHE XII. Boek,
Fäips!.'verklaarde, i by zekere gelegenheid, dat de
^434" Handvesten en Voorregten, door den Her«- Hertog ' togepotte Ruwaard en Oir, verleend, voor- vanBour-t;aan kragteloos zouden zyn, zo hy ze, federt, gondie, £fè Graaf' met bevestigde (n~ji waaruit men fj^j^"ligtelyk befpeuren kon, dat de Landzaateri enz.' ge- Weinig geïsot hebben zouden van gunsten, worden,hun, in vroeger tyd, toegedaan, om hunne jiklcelt genegenheid te winnen. Ook' dreef Filips, 2aate*Vdat zekere moedwil, gepleegd, te: Monniken- eenen dam, aan Gysbrecht vap Vïane, Baljuw var* Oorlog Waterland, als roerende zyne Heerlykheid, met En- voor hem, beregt moest worden; "onaange• |ean »•■•j^B föe vän de Stad beweerden, dat zy 'er zelven over behoorden te oordeelden, hun zeg- gen , met oude Handvesten, ftaavende (o). Dit was 't minst hög. De Landzaaten wer- den, eerlang, genoodzaakt deel te neemen in uitheemfche oorlogen , die hen, in zwaore fchuldèn, deeden vervallen. Filips was diep gewikkeld in den Oorlog tusfchen Frankryk ên Engeland, èn bediende zig van de geldmid- delen eri van d.e manfchap onzer Landsluiden, om eenen kryg te voeren, in welken Holland en Zeeland, hadden ze hem niet tot hunnen fïraaf - gehad, gewisfelyk, geen deel geno- nien zouden hebben, 't Verband der zaaken vordert, dat wy hier een kort verhaal var^ ■'èen voortgang en uitflag deezes krygs in-' : •. voegen. ", "Henrik de V, Koning van Engeland, hads
: ?ig van ver het grootfte gedeelte van Frankryk ~'»a ■■. ?■■<*.'''• ï '■ ' '■'■'-■ "' ' ■ ■'. ■ :^ ..■>•■■'• ' niees-
"" rfe IH.■ Memctfaalb. Rost gcquot. B. I. ƒ. &i,
1 • ' PQ |ïl: Mwflóriaalb -Rose gtqtioU A.'a. ƒ. 17» |
|||
|
£11. Boek. HISTORIE. 521
meester gemaakt, toen hy, in 't jaar i422,FiwssV
overleedt. Deeze voorfpoed hieldt Filips aan *434* de Engelfchen verbonden. Ook was hy ge- beeten op Karel den VII, Koning van Frank- ryk, die, nog Daufyn zynde, oorzaak van het ombrengen van Hertoge Jan, Vader van Filips, geweest was. De onderneemingen des, Hertogs van Glochester, in Henegouwen en ïn Holland, boezemden Filips, in 't eerst, wel eenig ongenoegen tegen de Engelfchen in; doch toen hy zag, dat Humfrey geen* onderftand meer uit Engeland kreeg, en ein*" V-" «delyk Vrouwe Jakoba geheellyk verliet, her- leefde in hem de begeerte, om Koning Karel van den Trqon te helpen ftooten. Alles liep den Franfchen tegen, tot in het jaar 1429, Het ontzet yan Orleans, door beleid van Jor anna £ Are, in 't gemeen de Maagd vanOr- leans genoemd, en hy de Franfchen van dien tyd, voor een Profeetes, by de Engelfchen, daarentegen, voor eene Toveres gehonden, deedt toen de Franfche zaaken eenen/gunstigen, keer neemen Q>), Karei yerfloeg de Engel- fchen by Patay, bemagtigde de eene Stad na de andere, en deedt zig te Reims tot Koning , zalven. Filips, die tot nog toe, den En- gelfchen, met welken hy in Verbond ftondt, hulp beweezen hadt, veranderde van gedrag s , toen het Krygsgeluk hun tegen, en den Fran- fchen mede begon te loopen. Hy z.ondt hun byna geen'onderftand meer. In't jaar, 1430^ ! fioeg hy 't beleg nog voor Compiegne,.. en in Q ) MONSTRELET Vol' II. fol. 4a. verf. £? feqe.
Kk 5
|
||||
|
52» VADERLANDSCHE ,XIJ. Boek.
|
|||||
|
Fitn-sl. 't jaar 1433, bemagtigde hy eenige ande»
H34' re Plaatfen in Frankryk. Doch deeze onder- neemingen dienden minder om de belangen der Engelfchen te bevorderen, dan om zig gevreesd te maaken by Karel den VII, die hem, federt eenigen tyd, tot het fluiten van eene afzonderlyke Vrede, deedt aanzoeken : waarnaar Filips de ooren begon te leenen, voorziende, dat hy 'er zyne rekening, beter by vinden zou, dan by 't helpen der Engelfchen. De dood der Hertoginne van Betford, Zuster van Hertoge Filips, in 't jaar 1432, yoorge- vallen (#), en eenig ongenoegen, hierop ge- volgd, hadt den band van vereeniging, tus*, fchen de Hertogen van Bourgondie en Bet^ ford, ook reeds meer of min gebroken. Fi- lips befloot, derhalve, het Verbond met En- geland te vêrlaaten, en afzonderlyk met Ka- rel te verdraagen. Doch om zulk een1 vreemi- den ftap met eenigen glimp te doen, kwam men overeen, om over eene algemeene be- vrediging der oorloogende Vorften in onder- handeling te treden: waartoe de Stad A-, trecht in Artois beftemd werdt. XXVII. De Hollanders én Zeeuwen hadden den last Vrede- Van deezen uitheemfchen oorlog ook gevoeld, IineteA-eni *n '£ Jaar ^2' ^en Hert°ge eene tienjaa-
trecht,oprige Bede, ter gelegenheid, zo't heette, van welke de den Landzoen tusfchen hem en Vrouwe Ja- Hoiian- koba, moéten toeftaan. Men vindt, dat de Zeeuwen ^ad Briel, zo 't fchynt, in de plaats van die yerfcby- üenjaarige Bede, hem, omtrent deezen, tyd., oen. ' yce^" |
|||||
|
XII. Bobk. HISTORIE. 523:
veertienduizend en eenhonderd Hollandfche 'Fl.I?,?.?ï»~
Schilden opgebragt heeft (V). Men maake j%t hieruit rekening, hoe veel de grooter Ste-i* * den hebben moeten draagen: en hoe zwaar: het elk hebbe moeten vallen, dat 's Lands» middelen, in uitheemfche oorlogen, gefpild werden. In Wynmaand des jaars 1433, wer- den de Steden van Holland en Zeeland, door, Filips, voor zynén Raad, te Leiden, ter Dag- vaart befchreeven, om daar te overleggen, wat men, ter aanftaande algemeene Dagvaart, te Lier, in Brabant, zou hebben vast te (lel- len, tot afwending van 't Engelsch geweld (5). Vermoedelyk, zyn hier wederom Bedeq.; gedaan, die de Lan^zaaten, zekerlyk, zeer;«' lastig gevallen zyn. Zy haakten, derhalve , ook naar eene algemeene. Vrede, en verna- men zo dra niet ,> dat de onderhandelingen te Atrecht, in den Zomer des jaars 1435, fton- »435« den begonnen te worden, of. zy beflooten,"~ "3 Gemagtigden derwaards te zenden, om hunne belangen by de Vredéhandeling Waar te nee- men. 't Liep aan tot in Hooimaand, eer men, de Afgevaardigden der goede Steden van Hol- land en Zeeland te Atrecht zag aankomen (f). Ook werden de èigenlyke onderhandelingen; eerst in Oogstmaand, aangevangen'. Karei l^oodt Henrik den Vf. Normandye en Guyen- n,e aan, mids hy afftand deede van den naam van Koning van Frankryk. De Engelfche Ge- aanten vonden deeze aanbieding zo vreemd, - '' ' •' ■■'-■*.■■' jn; (,r~) Privileg;, van den Biiel U. 64. Zie ook Handv. van West-
wonde enz. hl. 9,6, 37- ■ ;' •' Qs j I. Memoyiaalb. Rose f. 135. |
||||
|
524 VADERLANDSCHE XH. Boftg
FauesT. »n de tegenwoordige omftandigheden, dat zy
W35' alle verdere handeling afbraken, en verftoord -■""l ■ vertrokken. Doch dit zogten Filips en de Franfchen. Men gaf breed op van de onhan- delbaarheid der Engelfchen: en befchuldigde hen, dat zy de vrede niet zogten. Filips, daarop, voorwendende, dat hy niet gehouden was in oorlog te blyven, om aan de grillig— heid der Engelfchen te voldoen, floot eene byzondere Vrede met Karel den VII, op den een entwintigften van Herfstmaand, by welke hy merkelyke voordeelen bedong. De Koning ftondt hem , onder anderen, veele Plaateen in Frankryk af% zonder hem, deswege, tot eenige hulde te verpligten. Ook ontkende hy, last gegeven te nebben tot het ombren- gen van Hertoge Jan, en beloofde, voor de ruste zyner ziele, eene Kapel te zullen doen ftigten («). Doch nergens vind ik gemeld, wat de Afgevaardigden der Hollandfche en Zeeuwfche Steden, op deeze Vredehandeling, verrigt; veel min, dat zy, in navolging van hunnen Graave, ook een ige byzondere voor- ValscTi- deélen voor zig bedongen hebben. Opmer- heid van kelyk is 't ondertusfchen, dat twee KardinaaT ^fiy* len, afgevaardigd van Paus Eugeen den IV. en yan de Kerkvergadering van Bazel, Filips, voor dat hy de Vrede van Atrecht bezwoera ontfloegen van den eed, met welken hyzig, voorheen, aan den Koning van Engeland ver- bonden hadt (v): en dit, onaangezien Paus, Eugeen zelf, ajet lang geleeden, aan Koning Hen.-
C») Zie hit Traktaat By Monstrelet Vol. II. fol. üa, j
(J/J JVJO^STRELEÏ Vol. 11, fol. lig. |
||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 5z$,
|
|||||
|
Henrik hadt gefchreeven, dat hy zulk eenftupsL
ontflag nooit verleend hadt; noch immer ver- *435» leénen zou 0*0* ' .........
De tyding der Vrede van Atrecht, te Lon- De Hol- .
den komende, veroorzaakte veel gemor on- ^wj^jj der 't Volk. Elk fcholdt op den Hertog van on,'tflni_ Bourgondie, die zelfs, federt, in open' Brie tenderA- ven, op 's Konings naam uitgegeven, een * irecht- befaamde Verrader ,Vy and van enMuitelingte *"cheYre- gefi den Koning genoemd werdt (»). De naam handeld. van Muiteling zag op de onderftelling, dat hy *mtoriia van Henrik den VI, als Koning van Frank- #**&*•. ryk, verfcheiden' Heerlykheden, en zelfs het Graaffchap van Vlaanderen ter leen hielde *t Bleef by geene fcheldwoorden. 't Graauw viel den Onderzaaten van Filips, die zig ïa Engeland onthielden, met naame den Hollan» deren, op 't lyf, en beroofde 'er eenigen van 't leeven (y~): des zy zig genoodzaakt von- den, hunne toevlugt tot den Koning te nee> men, die hen, na 't afleggen van eenen nieu- wen eed van getrouwheid, by open' Brieven,; in zyne befcherming nam. Van deeze Brie- ven zyn nog egte overblyffels in wezen: uit welken blykt, dat zig ten deezen tyde verfchei- den' Gelderfchen en Utrechtfchen, en zeer veele Hollanders en Zeeuwen in Londen ea elders in Engeland onthielden: onder welke, eenige Inboorlingen van Dordrecht, Haar- lem, Gouda, Rotterdam, Schiedam, Alk- maar, Monnikendam, Heusden, Middelburg, Zierikzee en andere Plaatfen met naame ge- noemd O) A&a Publ. Ane,l. Tom. V. P. I. p. 21, 2<u
£*) Act. Publ Ang'l. Tom. V. P. Lp. 34. Q) Moijstjujiet y«jr. 11, fal. lil. |
|||||
|
52(5 VADERLANDSCHE XII.Boek*
ïitipsl. noemd worden. Doch van deeze allen, zyri
J435- de Haarlemmers ; de meesten in getal (2). < Xxviil' Filips maakte zig, midlerwyl, gereed, onï' Oorlog' de vyändelykhedeh tegen de Engelfchen te be- legen de ginnen; Koning Henrik de .VI, hièrvari Engel- kennis gekrèegen hebbende, fchreef, nog voor en. 't einde des jaars 1435, Brieven aan dë voor* naamfte Holkndfche en Zeeuwfche Steden» om dezelven te beweegen, dat zy geen deel ; :. namen, in den Oorloge dien de Hertog Van z '.:■■'.. Bóurgondie tegen hem in den zin hadc. Een ^'. deezer Brieven, gërigt aan zyne zeer waarde en groots vrienden, de Burgemeesters, Schepens,
Räaden en Gemeente der StadZierikzee, is nog voorhanden,, en :op den veertienden van Wini termaand des jaars 1435 , gedagtekend (V). Dé Steden gaven geen antwoord op deeze Brie-i ven; doch fteldenze den Hertoge van Bour* gondie in handen, die, door deezen ongewoo- nen handel der Engelfchen, verfterkt werdt in zyn befluit* om hen aan te tasten (£). ielegvan In de Lente desl jaars 1436, den oorlog aan' Calais. Engeland verklaard; allen handel met de En- 1436. gelfchen verbooden, en Brieven van Marke ' tegen dezelven uitgegeven hebbende (c)j' voegde hy vyf honderd fpeeren by 't Fran-
fche Leger, onder Artüs van Bretagne, Graa-i ve van Richemont, en Conflabel van Frankryk, die zig, in Grasmaand, meester van Paryf maakte. In den volgenden Herfsr * flöeg Fi- Jips 't beleg voor Calais, welke Stad, toeri eü
(z) Afta Publ. Angl. Tom- V. P. I. p. 28.
(<Ó VweZ, Monstrelet Vol.. II. hl. 125.
(ï) Monstrelet Pol. II. fil. 125.
£0 U« Meuioijsalbi Ross ƒ. J02, 104 rcrf. 106, iij $m
|
||||
|
XII. Boek. HI ST ORIE. §a?
en nog langen tyd daarna, in de magt der FiLit?sI.
Engelfchen was. Doch het wyken der H36- Vlaamingen uit het Leger des Hertogs was oorzaak, dat hy vrugteloos aftrekken moest (d). Men vindt, dat de Hollanders en Zeeuwen dit Beleg ook tot hunne fchade hebben byge- woond. Die van Haarlem en Leiden verlooreri 'er ieder een geweldig zwaar ftuk gefchut (e). De Zeeuwen hadden eenige Schepen in de Haven doen zinken; doch de hooge Zeevloed was oorzaak, dat 'er de toevoer byna niet door belet kon worden (ƒ). Eenigen tyd te voo* . , ■ ? ren, hadt de Raad van Holland, op de ty- ding, dat de Engelfchen zig, met tweehoni ;*: derd Schepen, omtrent het Zwin, vertoond hadden, den Graave van Oostervant, bene- vens Floris van Abeele en Floris van Kyfhoek, last gegeven, om, te Middelburg, eenig volk te werven, en, met hetzelve en met de Bur- gerye, de Stad, tegen de Engelfchen, te ver- dedigen. Doch men vernam, wat laater, dat de Engelfche Vloot den Zeeuwen geen na- deel deedt; maar zig, in tegendeel, uit Zee- land , van mondbehoeften voorzag. Men toon- de zig toen, in Holland, ongenegen, om de Zeeuwen by te fpringen: 't welk, zeide men, noodeloos was * zo lang dezelven niet vyan- delyk werden aangetast. De Stadhouder Lan- noi, die zig, tevergeefs, verpyndhadt,omde Steden tot onderftand tegen de Engelfchen te beweegen, hebbende zelfs gedreigd, zo zy 't bleeven weigeren, het Land te willen ruimen ; fe-
. (<0 Mieris Cfiarterb. IV. Deel, %U iaZiï MonstrbibT
Vol- lï.fol. 136. vir f, • CO Groote Chron. D/v/..XXIX. Cap. 5.
(ƒ ) ZU BoxHORN op IIjjigersb. II. Deel, il, 20&
|
||||
|
§28 VADERLANDSCHÈ Xtl.Bdfe&
Fjupsï. federt, met eenigen uit den Raäde ert twee*
ußi honderd gewapenden, naar Zierikzee ver- •w"' ■''''''" trokken zynde, ontboodt gemagtigden vari Haarlem, Delft, Leiden en Amfterdam der- waards. Doch de Steden weigerden iemant te laateh verreizen. Na 't vertrek der En- gelfchen^ hieldt de Stadhouder, misnoegd op de Steden, haar, in den Haage, voor, of zy ook van zins waren, om, by gelegenheid, inet den vyand te handelen; doch zy verklaar- den zig ongelast* om hierop te antwoorden ï i.. M waarby 't, voor dien tyd, bleef (g). Wy gaan ■van den de verdere byzonderheden van deezen Engel- Oorlog. fchenKryg, metftilzwygen*voörby, om dat 'er de Hollanders en Zeeuwen, die haast ander werk kreegen, eenige Kaaperyen uitgenomen (A), weinig in gemengd geweest zyn. Alleen* lyk tekenen wy, met een enkel woord, aan, dat het wederzyds belang van den Koophan- del onze Landsluiden en de Engelfchen drong, om in onderhandeling te treeden over een Be- ftand, welk alleen de Koopluiden betreffen zou. Izabelle van Portugal, Hertogin van Bourgondiër vermäagtfchapt met Koning Hen- rik den VI, handelde over dit, Beftand met de Engelfche Gemagtigden, te Calais, in't jaar 1438 (i). Ook zonden de Staaten van Hol- land en Zeeland, in 't.jaar 1440, Arnoudvati ■Gend, Ridder, Pieter van Renesfe * Regtsge- leerde, en Korneas Baroen, Geheimfchryver der Graaflykheid van Holland <, ten zelfden ein-«
QQ Hi Memoriaalb. Rose f. 120 verf. 139, 140, 145.
(Ä) lv- Memoriaalb. Rose gequot. B. 2- ƒ. 32. verf. 33. ' (Q Ada SM. Angl. T»m, V, i>. I. p. 50% 57, 63, 64, SM (56 |
||||
|
3Hï. Bott. HISTORIE. 529 -
einde, naar Engeland (£): en in 't volgende FlL1™}*
jaar, Henrik Steenhoven,Requestmeester,Hu- ï4r..'.,. go Hugooszoon, Geheimfchryver van Zierik- zee, Arnoud van V Graavtnzande en Jakob Lange, Regtsgeleerden: by welken gemelde Baroen gevoegdwerdt. Henrik de VI. benoem- .^.;...;•> •de, terftond, Gemagtigden, om niet de Hol- ; i^bd landfche Gezanten in onderhandeling te tree- den (f), die fleepende gehouden werdt, toE '] "! in 't jaar 1443. *n Grasmaand deezes jaars, floot de Hertogin van Bourgondie een Be- ftand met Henrik den VL welk duuren moest, zo lang als het partyen goedvonden, mids men eikanderen, drie maanden voor het breeken van het Beftand, waarfchuwde. Alle de Lan- den des Hertogs van Bourgondie (m), en dus; ook Holland en Zeeland, waren in dit Be- ftand begreepen (»}, Tusfchen Frankryk. en Engeland, werdt, in Bloeimaand des volgen- den jaars, ook een Beftand getroffen, welk, federt, van tyd tot tyd, verlengd werdt ^ en, - de wederzydfche vyandelykheden deedt op- houden. De oude Verbonden, tusfchen En- geland en Holland en Zeeland, werden toen ook vernieuwd (0). De Kryg tegen de Engelfchen duurde nog, XXIX.
toen de Hollanders en Zeeuwen met de Óos- Oorlog terfche Steden in oorlog raakten, 't welk oor^ ™et de zaak was, dat zy alle poogingen in 't werk.lin^"^" fielden, om zig met de Engelfchen te verdraa- gen.
(A) Afta Publ. Angl. Tom. V. P. I. p. 78, 92.
O) Aft. Publ. Angl. Tom. V. P. I. p. 108, Ui, lift
£jm) Aft. Publ. Angl. Tom. V. P- I. p. 119.
C«) Zie IX- Memoriaalb. Rose gegüo't. E. »•,ƒ. Si.
Qo) Afta Publ. Angl. Tom. V. •>. Lp. igó. . ..;..■ , ,. ,
|
|||||
|
III. De jeu , U
|
|||||
|
530 VADERLANDSCHE XII. Boes»
Fitipsl. gen. Twee of drie jäaren werdt deeze Oos*
.*43<S- . terfche Oorlog gevoerd met veele hevigheidï '" wanneer dezelve met een Beftand eindigde» Doch de oorzaaken deezes Kry'gs moeten, een
weinig omftandiger, aangeweezen worden. Gelegen- * Wy hebben reeds aangemerkt (ƒ>), dat on- heid tot ze Landsluiden thans, fterker dan voorheen, denzel- 0p <je Oostzee begonden te handelen: 't welk VCB" riiet gefchieden kón, zonder dat 'er de Oos- terfche Kooplieden zelve, die deeze vaart ge- heel plagten in te hebben, veel by leeden, Men wil, dat deeze Steden, uit loutere af- gunst over den handel onzer Landsluiden, de . vyandelykheden allereerst begonnen, en eeni- gén onzer fchepen beroofd hebben. Doch- mogelyk hebben de onzen , die, voor een ge- deelte , Leden van het Hanze - Verbond wa- ren, uit begeerte om hunnen handel uit te breiden, zig niet al te ftipt aan de voorwaar- den van dit Verbond gehouden, en dus den Oosterlingen regtmatige ftof tot ongenoegen gegeven. Men vindt, ten minften, dat de Hollanders die van Lubek, in den jaare 1428, ter Zee eenige fchade hadden toegebragt, waar over Hertog Filips, in Herfstmaand, de Steden, ,' """■'. voor den Graave of zynen Raad in den Haa- ■ ge ,*• ter Dagvaart, befchreef, te gelyk vryge- leibrieven afvaardigende voor twintig Stedebo- \c: Jen (#), zo noemde men, ten deezen tyde, de Gemagtigden der Steden. Doch wat hier gehandeld werdt, is my niet gebleeken. Al- leenlyk, werdt 'er, federt, een Beftand met (p") Hier voor, il. 503.
£<p l. Meraoriaalb. Rose. ƒ. 3.
|
||||
|
XIÏ. Boek; H I 'S 'T ö R I ë; f 53fr
•de Oosterlingen geflooten. De oudfte Schry- Finpsft>''■"
vers getuigen, dat de Stad Lubek, het hoofd 1436. van het Hanze • Verbond, de andere Hanze------""""-"
Steden, tegen Pinkfteren des jaars 1434, ter
algemeene Vergaderinge beïchreeven heb- bende , klagrig viel over de Hollanders en Zeeuwen, die, onder beleid van Henrik van Borfeien, Heere van Feere, den Oosterfchen Handelaaren, hunnen Bondgenooten, ter Zee , snerkelyke fchade hadden toegebragt (>). De *"£ Steden Lubek, Hamburg, Roftok, Straal- zond, Wismar en Lunenburg, van oudsWend- fche of Wandaalfche Steden genoemd, waren de voornaamften, die deeze fchade geleeden hadden. Ook beflooten zy- in 't byzonder, onzen Landsluiden den Oorlog te verklaaren, zo dra zy de Vrede met Erik, Koning van Deenemarke, getroffen zouden hebben , 't welk, niet lang hierna, gelukte. Zy flooten ook een Verbond van onderlinge befcher- ming, met den Hertoge van Holftein, en tnet Paulus van Rusdorf, Grootmeester der Duitfche orde in Pruisfen, en (lelden zig al- lenthalve in ftaat, om dea kryg met nadruk voort te zetten. Midlerwyl, hadden zy« 't Beftand met Holland, een en andermaal, Ver- lengd. Ook waren die van Stettyn en Pome- ren, in Holland, gekomen, om een Verdrag te fluiten (j). In Holland, kreeg men, zelfs door de Af- De Oos-
gevaardigden van de Vergadering der Hanze- terlingea Steden, waarlchynlyk deeze zelfde Pomer* flaa" ?n" '•• ''fchenze (r) Herm. Corneri Chron. e. 1333.
,£0 U' Memoripall), Ros?, ƒ 83 verf. 117 yerf. 167, f LI %
|
||||
|
53 v V A D B R L A N D s c H E XII. Boek?
Fifcipsl. fcheri, terftond kennis van den toeleg der
1436. Oosterlingen (?), en was op middelen bedagt ,>
**??-—— om het dreigend gevaar, door onderling Ver- drag , te keeren. Van wederzyde werden dan Gemagtigden benoemd, die, over de geree- zen' gefchillen in onderhandeling getreden r de zaak, omtrent twee jaaren, fleepende hiel- den. Men voer, geduurende dien tyd, van hier op de Oostzee, zonder iet args te dugten. 1437. Doch de Oosterlingen, zig ondertusfchen in
"*"------' ftaat gefteld hebbende, bekommerden eensflags- alle de Hollandfche en Zeeuwfche Schepen,
die in de Oosterfche Havens lagen, en namen al weg, wat zy van ons op zee aantroffen. Ui- termaate hard werden de onzen, by deeze ge-; legenheid, gehandeld. De fchepen werden in den grond geboord; de goederen prys ver- ; klaard, en het Bootsvolk gevangen gezet. j Düure Zwaar drukte dit verlies de Koopluiden niet tydhier flegCS) maar de Landzaaten in 't algemeen, in teL e'de tegenwoordige omftandigheden. De mees- te vernielde, of verbeurd verklaarde Schepen waren uitgerust, om Graanen te haaien, aan welken men thans,»hier te Lande, groot ge- brek hadt. Eene zwaare overftrooming der Rivieren (u) hadc, in 't jaar 1436, de ge» wasfen, in de Betuwe en in 't Stigt, vernield, waarop groote duurte volgde; die in 't jaar 1437» dermaate toenam, dat men, in eenen tyd, dat het geld veel fchaarfer was dan thans, voor een Roggenbrood van vyf pond, vier • • en een halve groot, en voor een fcheptl Rog- ge ƒ O Herm. Corneri Cliron. c. 1333. 1334-
O) AtB. Krantz. Wandal. Libr. XI. dpi XXXIX. pi 27^ |
||||
|
mi. Boek. HISTORIE. 53$
ge een gouden Ryder betäalen moest (V). Elk Fimpsï. r
zag derhalve reikhalzende uit naar de Ooster- *,437"^ fche Vloot, toen men vernam, dat dezelve genomen en vernield was. Hierop vplgde een algemeen gebrek aan Graanen (V). Een Rog- genbrood moest toen een' halven Gulden gel- den: en de fchamel.a gemeente was gedwon- gen zig met Raap- en Hennipzaad, Boonen- brood , en ander ongewoon voedfel te behel- pen. De duurte der Graanen gaf, hier en Oproer daar, aanleiding tot opfchuddingen; met naa- jjjgjl me te Rotterdam, alwaar, in i^-'vmaand des jaars 1439, een orloop ontftondt, in welken, eenigen het leeveu verloorens anderen zwaar gekwetst werden. De Stad moest, federt, dit ongeluk, aan de maagen der gefneuvelden", en aan de gekwetften, met geld, boeten: ook met plegiige gebeden en ommegangen, naar 't gebruik deezertyden. Van de handdaadigen, die meest allen arme luiden waren, werden 'er elf veroordeeld, om naar Sint Jakob van Com? poftelle in Bedevaart te gaan,'en voorcs uit-r Jandig te blyven (ar). De Hertog van Bour-Men han- gondie, onze Graaf, omtrent deezen tyd be- delt over zig met het beoorloogen der Engelfchen ia "n Ver" Frankryk, deedt meer niet, om de bange ag' Landzaaten te redden, dan dat hy de onder- handelingen met de Oosterlingen, zo.'t fchynt», federt eenigen tyd, afgebroken, wederom hervatten liet. De Gemagtigden der Ooster- lingen waren Henrik Raapzilver van Lubek,:?. <■■-::-. •"■ en, ' Xv^ Goudfche Chron. U. '129.
fwl MONSTRELET Vol. II. fol. ISt.
».(») Handv. van Rotterd. M. S. f. 30, V. Memoriaal!)-Ro^
HC. i°. ƒ.78, 80. LI 3
|
||||
|
|
|||||
|
534; VADERLANDS CHE XÏI. BokK
FitiPsT. en Henrik Foorraai van Dantzig. Van on*
1437^ ze:zy^e, waren 'er drie of vier aangefteld om * met heu te handelen, en onder deezen Evert jfakobszoon, Schepen van Amfterdam (^)i
Men eischte, van onzen kant, vyfcigduizend goudguldens , tot vergoeding der geleeden* fchade. Doch de Oosterlingen hadden hier geene ooren naar. Ook werdt de onderhande- ling, eerlang, vrugteloos, afgebroken (2). , XXX. De Ridderfchap en Steden van Holland en De Ede- Zeeland, tegen Bloeimaand des jaars 1438* lenden ter algemeene Dagvaart befchreeven zynde^ befluiten namen dan andere befluiten. Zy fielden vast j eengroot dat men den tyd te vergeefs met handelen getal van fpilde, en dat de Oorlog tegen de Ooster-; Oorlogs- lingen, met allen ernst, begonnen en voort- ojtle'01 éezet moest worden. Straks daarop , gave» rusten, ze, op den naam van Hertoge Filips, een 1438- bevel uit „ om alle groote Schepen, als Hul- ——----„ ken ^Kraayers, BalkngierS) Buizen, Koggem
fi Evers en anderen, die in 't Land gevonden
„werden, binnenveertien dagend van want,; ^b ,„ busfen en ander gereedfchap, te voorzien , ••<-■■•>■ „ en in ftaat te Hellen, om zee te kiezen. „Ook moest elk zig gereed houden, om te „ können ten oorlog trekken, daar 's Lands „ dienst hem vereifchen zou. Eindelyk fteldé „men orde, om tusfchen den dag der teke- ,,' riinge van het bevel, zynde den: zestienden „ van Bloeimaand, en Pinkfteren daaraan- „ volgende, welk Feest toen op den eerfteni ,*,/van Zomermaand viel, op ftapel te zetten , «wói ,„ en
f*3 Regeer. Lyst op H'jaar 1438.
<-C*) Velu's Hoorn j bl. 54 a 55, 56, 5?, WlUKBBAM»% Hwifjfshe Cbron. S. 67* . • ' ' «ï
|
|||||
|
£ïï. Boek; HISTOR IE. 535-.
4, en voorts ipoedig af te timmeren een. getal Fj.t,n>sï«^
„ van omtrent tagtig Baardfeny zynde eene H38» -.
„ foort van Oorlogsfchepen, die, door de vol- ~ ^
,, gende Steden en Dorpen, moesten gele?
„ verd worden. Haarlem vier; Delft twee;
*, Leiden twee; Am/ïerdam vier; Gouda twee;
„ Alkmaar twee; Hoorn metzyntoebehooren,
„ vier; Rotterdam een ; Vlaar dingen een '\
i, Schoonhoven een; Heusden een; Oudewatetf
„ een; de Stede en 't Land van Woerden een.;
„ Gorinchem een; Enkhulzen twee; Groots* /
„ &rotf£ twee; Medenblik twee; Monnikendam
„ en £<sfom met de'Dorpen in Waterland en
„ van den Zeevang zeven; Purmerende en
„ Purmerland een ;ScheIlinkhouten Wydenes/è
„ een; Z/m,Veenhuizen enZybekar/pet'een;
,, Hoogstwoude een; Spanbroek een; Ahkekerfc
„ een;' Westwoude een;...alle dei Dorpen 011-
„ der het Baljuwfcbap ,vsm:-Kennemerland en
„ Friesland vyff; Schagerkogge een; Koedyk,
„ met alle de Dorpen die op Nieuwburg Aoe/s " '}
„ üte/z, een; Beverwyk en Wyk op Zee een;
„ Westzaandam ex\ Krommenye een; Naarden ,
,, Muiden en /ü^ê<?.?/> met de Dorpen in G002-
„ /#»i drie; de Dorpen van Amßellani een ;
„ 't Land van 71?#£/ twee; 't Land van Wierin*
„ geween; de Stad Middelburg een groote/
„ Zierikzee een groote; Riemerswaale een;
£ G«tf een; ThooleneeniPoortvlieteeny-Brouf
„ wershaven een; Westerfchouwe een; Vlisfin-,
„ g<?» een; /^erc twee; Kortgeene een; iS^.
„ Maartensdyk een, j3m/e twee; en Gö^^-j
„ rm/i? een (#). " Wy
{a\Zie het Plakaat, #/* fef Vierde Memoriaalb, van Rose.
gequot'.' B. a. foc. ƒ»£ 9. f|' dé RJEMER 's Graveiiliagea H, iiechtl' 4°S- rt '-*" *'" * " :"'" '''■ "■"* LI 4
|
||||
|
536 VADERLANI>SCHE XI!; Bob**
|
|||||
|
Filips V Wy hebben den inhoud van dit bevel ees
I438- weinig omftandiger willen te boek (lellen, om *" te toonen, op welk eene wyze, men zig, ten deezen tyde, bier te Lande, tot eenen
Oorlog ter Zee in ftaat ftelde. Ook ziet men 'er uit, welke Plaatfèn het meeste belang by de Oosterfche vaart hadden, te weeten do Steden en Dorpen van net Noordelyk gedeel- te van Holland, Haarlem en Amfterdam hier onder begreepen. Aanmerkelyk is 't onder- tusfchen, dat men hier Dordrecht in 't ge- heel niet genoemd vindt. Veelligt heeft da Regeering deezer Stad, in deezen Oorlog, niet willen ftemmen: en kan dit ééne der re- denen geweest zyn, waarom zy, door Herto« ge Filips, in 't jaar 1441, geheel veranderd geworden is (b). Filips Terwyl de Baardfen getimmerd of uitge- geeftver-rust werden, kwam 'er verlof van wege den
lof tot Hertoge, om den Oosterlingen en Holfteineren ten. m" a^e mogetyke afbreuk te doen: beloovende hy, tot aanmoediging der Kaaperye, de pryzen geheel aan de Kaapers, mids zy dezelven op- bragten^ ter plaatfe daar zy i uitgevaaren wa- ren (/}. De Hollanders en Zeeuwen, begee- rig naar vergoeding: van fchade en rykelyken buit, bragten, nog voor den Herfst des jaars I438, een merkelyk getal van Oorlogsfche- pen in Zee, die terftond den fteven .wendden naar de Oostzee,• om;den vyand op te zoe-* ken, . Een Schryver der zestiende eeuwe, van deezen tagt gewaagende, noemt de Hollan-» " .- '".(u n si " '• ders (5) Regeer. Lyst hy Bal?n hl. 289. j ,
(_e) «f Memoiiaalb. Ros« f 213 verf. 21$r »50. IV, Btéigof,
jU'sib, Ross. g^uo.i. ß, 2. ƒ. (. |
|||||
|
XH. Boek: HISTORIE. $%r
ders een volk, gefchikt tot de Scheepvaart, en Filiesï. 1
gewoon, zonder Jaargelden te ontzien, in zee M-3& Onze Oorlogsfchepen, voor een groot ge Voordee-
deelce, onder 'c opperbevel van Klaas de Greb-len der her en Arend Jakobszoon, door Amfterdam, °ge%enter als Kapiteins en Hoomans voorgeflaagen (V), in 't water gebragt, behaalden, in dir en ia \ volgende jaar, merkelyken buit op de Oos- terlingen. Van tyd tot tyd, hoorde men van vinnige gevegten ter Zee, in welken de on-' zen veeltyds de overhand hadden. Twintig groote fchepen werden 'er, in verfcheiden* ontmoetingen, genomen, behalve drie Bis- kaaijers, en eene Veretiaanfche Kraak, met kostbaare waaren gelaaden, die in Zeeland opgebragt en verbrand werdt. Anderen :mel- 143p. den van verfcheiden' andere Spaanfche Sehe- ■ ."" """ pen, die, zelfs op de Vlaamfche Kusten, door de Zeeuwen, genomen werden (.f). Bewes-i ten de Maaze, hieldt Zeeland zes; en beoosten de zelfde Riviere, hielde Holland vier Buizen jn Zee, ieder met vyfeig koppen bemand: 'J hierby waren nog twee hulken gevoegd, met honderd koppen ieder. Zy dienden tot be~ 1* veiliging der Haringvaart, die de onkosten, uit
dertig grooten op ieder last Harings, voldoen^ moest (g~), en veeiligt zyn 't deeze Buizen ge-T weest, .die- au en dan, e enige Koopvaardy- fchepen, vrienden zo wel als vyanden, na- men. Doch dit nemen van allerlei fchepen was
Cd) Air. Krantz Saxon. Libr. XI- Cap. XXIX p. 304.'
(O IV. Meinoriaalb. Rose ggquot. R. 2. ƒ. 43.
' C/3 Meyerus ad anrium 1439. ƒ. 295. ;* if} ly' Mcinpxiwlb. Rose gequat. B. 2.' jC-»s verf. 30« -', LU
|
||||
|
53$ VADERLANDS CHE XII. Boei;
Fttipsl. was oorzaak, dat de Kaapery, eerlang, verboom
*43S>- den werdt Qi), en dat onze Schippers, verfchei-, tr den" jaaren hierna (/), buiten 's Lands, met Brie-, < , ven van Mar que of fchäverhaäling, gekweld, en de Landzaaten, onder anderen, zelfs by Graaflyk vonnis, veroordeeld werden, omdefchade, den Spanjaarden aangedaan, te boeten met vyftig- duizend Schilden van derrig grooten ieder, die over 't platte Land, zo wel als over de Ste- den, werden omgeflaagen (k). De onze» werden zo ftout op hunne overwinningen , dat zy, zo men zegt, gewoon waren, een'bezem in de Mars te voeren, om te kennen te gee-1 ven, dat zy de Zee van alle vrybuiters fchooiï geveegd hadden. Ondertusfchen, ftondt de Oosterfche handel ftil, en het gebrek van Graa- x■r-.r nen nam hier, meer en meer, de overhand: "t44o. tot dat het, in 't jaar 1440, doordien de ge- -------— wasfen binnen 's Lands zeer wel geflaagd wa- ren., een weinig begon te verminderen (J). » Eene é Eene groote Vloot Oosterlingen, gedeel- groote telyk door de Wendfche Steden, gedéeltelyk Ooster- ftOOT ^je van prüfen en Lyfland, uitgerust. Vloot ge- was, in de Lente des gemelden jaars, volgens aomen. ouder gewoonte, om zout naar de Baai ge- zeild. Op de uicreize, werde zy, door de onzen, niet gemoeid; doch toen de Sche- pen met de Laading naar huis keeren wilden , werden zy, op de Trade (7), door eene tai- • ■' ry-
(Ä) IV. Memoriaalb. gequot. B. a. ƒ. 39, 43. i ..;-,;
(O Velios Hoorn, tl. 71. ££) V.Memoriaalb.RosEgequot.C. 10.ƒ. 150.161 verf. 164.
(/) Velius Hoorn, tl. 57, 58. , (7) Trade lees ik, in den Zoen van den zesden vati
Berfstmamd 1441» met die van Pruisfen en JLyflandl fie?
|
||||
|
XII. Boek. HISTORI E. 539
ryke Vloot van de onzen, omringd. De Pruis- Fïupsli.
fifchen en Lyflanders hadden zig met de an I44°- dere Oosterlingen verbonden, om de onzen gelykerhand tè keer te gaan; doch zy hielden hun woord niet. Voor den aanvang van 't gevegt, kwamen zy met ruim twintig Scher pen, tot de onzen over, die de fchepen en goederen naar zig namen; doch het volk na- derhand het leeven en de vryheid fchonkenj. De 1 andere Oosterfche fchepen werden toen % zonder moeite, overmeesterd en op gelyke wyze gehandeld. :> '• Sedert werdt de Oorlog ook fomtyds met XXXI.
nadeel voor de onzen gevoerd (m); waarom Vrede men, hier te Lande, zo wel als in de Oost han£ehn£ zee, naar Vrede begon te verlangen. De ' p^nhaT" Deenen, misnoegd zynde op hunnen Koning gen. Erik, leenden, ten deezen tyde, in grootea getale, het oor aan Christoffel, Hertog: van Beijeren, Zusters Zoon van Erik, dië zig van de Noordfche Kroonen zogt meester te maa- ken, en wien.de Wendfche Steden byftand booden*. Holland verklaarde zig, daarente-, gen, voor Koning Erik., zendende, in Gras-, maand, zes Amfterdammers (8), aan 't hoofd Ißh ■ éener. (»O Alb. Krantz. Saxön. Liir. XI. Cap. XXIX. p. 304. ■/
getroffen, te vinden in 't Groot-Plakaatboek, IV;.* Deel, bl. 259. en by- Aitzema L- Deel, bl. ji^n f Doch veelligt moet men Trave leezen, en 'er de be- kende Rivier, by Lubek, 'door verftaan." Ten ware men , Trade behoudende, welk woord in 't Engelsch, Koophandel of Scheepvaart betekent, agten wilde, dat 'er alleen' door beduid wjrdt, dat de Oosterfche Vloot Werdt g nomen, terwyl zy op den handel uit was.:.-, v ,.,.,../.A „■.„■■ ....,-.,_ . tf ■■ - (8) Jan j«n.JJeynds^pn?iSchgw,,_jaa Klaaszoon'l
Bui>
|
|||||
|
54o VADERLANDSCHE XIT.BoekI
JjlipsI. eener Vloote, naar Deenemarke, om een
1440. Verdrag van Koophandel met Erik te fluiten, * en hem , daarenboven, tegen Christoffel en
de Wendfche Steden, te onderfteunen. Men
hadt eerst vierduizend en naderhand nog vyf- tienhonderd Ryders tot de kosten van deezen togt gefchikt, die, voor. twee derde, door Holland en Friesland, en voor een derde, door Zeeland, zouden worden betaald (V). Doch Erik trok weinig voordeels van den Hollandfchen onderftand. Hy werdt ge- dwongen naar Pomeren te wyken, en Chris- toffel werdt voor Koning erkend, 't Bedryf der Hollanderen hadt hun, en, met naame,die van Dordrecht, Harlingen, Amfterdam en ƒ Middelburg, ondertusfchen, eene Oorlogs- ""l" verklaaring van Fredrïk, Markgraave van Bran- denburg, Neeve van Koning Christoffel, op den hals gehaald (o)« Doch Christoffel zelf boodt zig, federt, aan tot Middelaar tus- fchen ons en de Wendfche Steden (p). Men befloot in onderhandeling te treeden, te Kop- penhagen, werwaärds de Oosterlingen hun- ne Gemagtigden zonden. Van de onzen ver- fcheenen 'er zestien; te weeten Samfon van- Lalaing, Heer van Opprebaix en Admiraal van de Zee van Vlaanderen, en Arend van Qend, Heer van Giesfenburg, Ridders: L0- dewyk van der Eike en Jan Jan Heyneszoon, Raaden, Meester Jan Ro/è, Geheimfchry- ver.»
f ti~) IV. Memoriaatb. Rose gequot. B. 2. ƒ. 48, 56 yerf.\
lo) IV. Memoiiaalb. Rose gequot; B. 2. ƒ. 59. ! (f) IV« Memoiiaalb. Rose gequot. B. 2. ƒ. 57 verf. Burgemeester , Dirk van IVormer, Element Klam->
zoon, jan Pauwelszoen en Willem Zaak |
||||
|
IHï. Boer. HISTORIE. 54ï
ver, Gerrit vaa Noortich en WynandDirkszoon Filips.L.:'
van Haarlem, Klaas Duist van Delft, Wil- "44°' lern van Alkmaar, Dirk van Wormer, Jan~ .....
Klaaszoon en Jan Pauwelszoon van Amfter-
dam, Matthias Simonszoon van Hoorn, Ja- kob Piet er Nanningszoon van Zierikzee, Wil- lem Paasfen en Jan Pieter Koppenszoon van den Briele (q), Zy hadden allen brieven van vry- geleide van de vyandelyke Mogendheden be- komen (r). De onderhandelingen duurden tot in den Zomer des jaars 144I, zonder dat i44ï» men tot een befluit kwam. De Oosterlingen "-"■*—f eischten zwaare geldfommen van de onzen , tot vergoeding hunner geleeden' fchade. Doch de onzen waren niet te beweegen, om veel uit te keeren. In of omtrent Hooimaand , viel 'er eindelyk iets voor, 't welk de onder- handeling ten einde bragt. Die van Hoorn en Enkhuizen , met zes, Pieter
of, volgens fommigen, met niet meer dan Brand drie kleine fchepen, na een bloedig gevegc -,een ^0*" drie groote Oosterfche Oorlogsfchepen, on- Hopman, der Noorwegen, genomen, en, met eenige raadt tot gevangenen , te Hoorn, opgebragt hebben- Vrede, de, handelden dezelven met zo veel befchei- denheid, dat eenigen hunner, in den Zomer, naar huis gekeerd, den mond vol hadden van den lof der Hollandfcbe beleefdheid. Byzon- derlyk vindt men verhaald, dat Pieter Brandy een der Oosterfche Hopluiden, en zeer ge- zien onder de zynen, terwyl men te Koppen- ha--
(?) 7Ae "t Beftand van &% Aug. 1451. by Aitzema I. fieelp
il. 90. "CO V. Memoriaalb. Rose geqtm, C. 1°. f. 178, 179. , |
||||
|
54a VA DER LANDS CHE XII. BoeÖ"
FiLtpsI. hagen in onderhandeling was, uic de Hoorn-
144I- fche gevangenis, wederom t'huiswaards ge- ...,-.„._ jjeer£j ZyHc[e, Zynen Landsluiden wist te bedui- den, dat zy, hoe eer hoe liever, met zulke braave mannen, als de Hollanders waren , Vrede behoorden te maaken (Y): 't welk van die vrugt was, dat 'er, op den drie-entwin- tigflen van Oogstmaand, met de zes Wend- Tlenjaa- fcne Steden, Lubek, Hamburg, Roftok , ftandmec Scraalzond, Wismar en Lunenburg, een Be- de Wend-Itand voor tien jaaren geflooten werdt, bin- fthc Stè- nen welken tyd, de openftaande gefchillen, ^en' door vyf Steden, van 'ieder zyde benoemd, beliegt moesten worden. Van onzen kant, werden hiertoe beftemd de Steden Utrecht, Amersfoort, Antwerpen, Mechelen en Nieuw- megen; en van de zyde der Wendfche Ste- den, Maagdenburg, Brunswyk, Gottingen > T Hanover en Kampen. Doch elke vyf Steden, moesten 'er twee, dat is, in 't geheel vier, uit haar getal, benoemen, die te Kampen by- een komen, en de gefchillen, in dertien wee- V. ken, afdoen moesten: waartoe zy, by 't fteeken der ftemmen, eenen Overman , uit eene der naaste Steden, kiezen mogten. En fchoon de gefchillen, binnen den befremden tyd, niet werden afgedaan, zou egter 't Be- ftand niet mogen gebroken worden. De Brieven), by welken het bevestigd werdt,' moesten, van wederzyde, aan de Oldermans' of Overluiden van de Duitfche Hanze te Brug- ge, worden geleverd (/). Door dit Beftand, welk
<.C*} Vblibs Hoorn bl. Cm, (fis :- : ; " ',,
(t \ Zie het Beftand by ArrZBMA I. Deel, bl. 90. en Groot«*
Plakaatb. IV. Biel, U. 254. i - ' ' -' •'■ • ' ' ' - *- |
||||
|
Xïl. Boek. HISTORIE. 543 ;
welk in Herfstmaand in Holland werdt afge- FilipsL,'
kondigd («), werdt de vrye vaart op de Oost- H4^_ gee herfteld, en deeze Landen, door den tyd, weder rykelyk van Oosterfche waaren, met naame van Graanen, voorzien. Het werdt, federt, dikwils (V) vernieuwd, en kreeg, fchoon het in geene Vrede veranderd werde (V), door den tyd, egter byna de gedaante van een beftendig Verbond van Vrede (x~). In 't jaar 1442, ontftondt 'er, alleenlyk, ee- nige onlust met Breemen, welke Stad aan Hol- land, Zeeland, Friesland en Vlaanderen den oorlog verklaarde. Doch na dat Hertog Fi- lips hier, onder anderen, aan die van Am- fterdam, verlof gegeven hadt, om op de Breemers te kaapen (j), fchynt de twist fpoe- dig bygelegd te zyn geweest. Op en omtrent den zelfden tyd van het flui-
ten van het Beftand met de Oosterlingen, wer- , den 'er, te Koppenhagen, door de onzen, nog drie Verbonden van Vrede getroffen; een met den Koning van Deenemarke, een met den Hertoge van Holftein, en een met die van Pruisfen en Lyfland. Christoffel, Koning van Deenemarke en Zoen^eï:
Zweeden, beweerde, dat hy, door toedoen den Kö- der oiizén, in den tegenwoordigen Oorlog, mngvan meer dan honderdduizendRynfche gulden? fcha- Deene" ,' de geleeden hadt. Doch in vergoeding hier mar e* ' van
OO V. Memoriaalb. Rose gequot. C. i°. ƒ. 189 verf.
■Cv)'III. Memoriaalb. Bossaert g'equot. H. i°. ƒ. 192. (v) Alb. Krantz. Saxon. Lier. XI. Cap. XXIX. p. 304. ■'■-■ \(,x") Veuus Hoorn il. 61. . GO VIU. Memoriaalb. Rose gequot, D. a°. f. 37 verf, 45,- • |
||||
|
544 V A D E R L A N D S C H E XII. BoÊkf
|
|||||
|
Fo-lPsl. van, werden hem, by het Verbond van Vrede
*44** en Vriendfchap > ook op den drie-entwintigften "" van Oogstmaand getekend, alleen vyfduizend Rynfche guldens toegelegd, die de onzen be-
loofden, hem tot heuschheid te zullen betaalen en fchenken. Hy verbondt zig , daartegen , de oude Handvesten en Voorregten, den Hol- landeren en Zeeuwen, door zyne Voorzaa- ten, verleend, te zullen bevestigen Qz)* Ook vindt men, dat hy, federt, aan eenige Hol- landfche en Zeeuwfche Steden, verfcheiden* byzondere Vryheden verleend heeft (#). m met den By den Zoen met den Hertoge van Hol- Hercoge ftein ? insgelyks op den drie-entwintigften van fl.g°„H°n Oogstmaand getekend, verbonden zig de ' onzen hem, ter voldoening van zekeren eiseh ten onzen laste, zestienhonderd marken te zul* len betaalen (¥). metPruis- Doch die van Pruisfen en Lyfland, welkes fen eii wel twee-entwintig fchepen benomen waren, Lyüand. hadden meer te vorderen. Hun werden, by den Zoen, op den zesden van Herfstmaand ge- tekend, negenduizend ponden grooten Vi'aamsch, in vier reizen te betaalen, toegelegd (V). Onder- Of alle deeze penningen, door de onzen, zoek, of in vervolg van tyd, opgebragt zyn, is vaf de onzen njet jj]aar gebleeken. Dit alleen vind ik, dat «e be" Aa
loofde de
(z) Zie het Trakt, by Aitzema I Deel, bh 91. Groot»
Plakaatb. IV. Deel, bl. 256. Ca) Handv. van Amft. bl. 82. Boxhorn op Reigersb. ï»
Deel, bl. 214. - : . .' (2>) Zie het Trakt, by Aitzema I. Deel, bl. 93. Groöt-
Plakaatb. IV. Deel, bl. 258., CO Zie het Trakt, by Aitzema I. Deel, bl. 93. Groot"
PkUtaatb. IV, Deel, bl. 238. , ■ ..." |
|||||
|
XII. Boek. HISTORIE. 545
de.Raad van Holland, in 't jaar 1442; de StadFßJpsL
Amfterdam zogt te beweegen, om, voor haar J44^» aandeel, tweeduizend ponden grooten aan de pennjn. Oosterlingen te voldoen (^); en dat 'er, in gen be- de jaaren 1443 en 1444, ter Dagvaart van »aid Holland, nog gehandeld is, over de midde-hebbeiu len, om de gelden te vinden, tot welker sroldoening, men zig, te Koppenhagen, ver- bonden hadt. In 't jaar 1443, verklaarden die van Haarlem en Delft hierop niet gelast te zyn. Ook zeiden, in 't volgende jaar, Haarlem, Delft, Leiden, Amfterdam, Gou- da en Rotterdam „ dat zy van dier zaeken „ niet mede en hadden van hoirrer Vroetfcip, 9> Rycheyt en gemeynten, dat te confenteeren, .; ^ ,, grfyc die Ridderfcip, die den voorflag hadt „ gedaan, geraemt hadt. Egter wilden zy ,, die ramynge van der Ridderfcip gaerne, elc „ in den hoeren, horen Vroetfcippen, Rycheiden „ en gemeenten opdoen; en wes zydairan wer- „ ven konden, weder overbrengen, als fy eerst „ [ouden können (e). Naderhand, in 't jaar 1447, erkende Koning Chriftoffel de vyfdui- zend guldens, hem te Koppenhagen beloofd, te hebben omvangen (ƒ). Doch om de ver- dere fchulden af te leggen, werdt, zelfs tot in 't jaar 1450, ter Vergaderinge van Hol- land, gehandeld (g). Men (telde, om aan . > - ■ 't
( d") VII. Memoriaalb. Rose gcquot. D. i. ƒ. i. . "
C«5 'X. Memoriaalb. van Rose/o/. 59 verf. X. Mcmorinalb. . ..,„
yan'RosE fil. 7. enz. by De Riemer 's Gravenh. II. Deel.
hl. 85. ïï Cf) Vide BoxHORN. Apol. pro Navig. Holl. p. 17. _
(g) VIII. Memoriaalb. Rot>K gequot. D. 2. ƒ. 102 verf, 193
Kffß. III. Memoriaalb. Bossaert gequot. H. I. ƒ. up« " ' |
|||||
|
UI., Deel. Mm
|
|||||
|
§A6 VADERLANDS CHE XII. Böest;
Fje-ï»»!. 't Verdrag van Koppenhagen te voldoen, Ex<-
■A44V cynzea op Bier, Köom, bouten Turf; doeh "*;.; - 't fchynt datze niet algemeen genoeg ingevor- .7 derd zyn geworden, of niet genoeg hebben opgebragt, of, in gevolg van tyd, grooten- -':-■-■>'■ deels s tot dringender gebruik, hefteed ge- worden zyn. XXXTT. * Men ziet, ondertusfchen, in 't voorbygaan, Geffeld-ïyi); dit voorgevallene ter Dagvaart, dat dé h'Ïi d7fötaatsvergaderingen van Holland, ten deezen ichean "!?tyde reeds, omtrent op dezelfde wyze als in Staats- llaater' tyden, gehouden werden. De voor- verga- | flag, door of van wege den Stadhouder, ringen ^en Raad, of eenïg ander Lid der Vergade- ren tydc. ringe , gedaan zynde, ftemde de Ridderfchap 'eerst; doch dat opmerkelyk, en my, uit eg- te aantekeningen, wegens deeze Dagvaarten, gebleeken isi, niet altoos als een lighaatn, maar fomtyds ook, hoofd voor hoofd. De andere Leden volgden, indien zy gelast wa- ren. Zo niet; dan namen zy de ramingen o% vöórflagen óver, om 'er hunnen Vróedlchap- pen verflag van te doen, en derzelver befluit, ter naast'er Dagvaart, iri te brengen. Wyders fchynt men, uit het verhandelde' ter Vergade- ringe van Rolland ten deezen tydé, ook te mogen afnemen, dat, behalve de Vroed- lchappen, dé Gemeen te. nog, ten minften iri fommige Steden, over 't ftuk van belastingen, gekend werdt. Merk- De', Oosterfche Oorlog was nog op zyn he- wkardig vjgSt 5 toeh Margarëèt van Böurgondie, Graa'-' Ä'v^vinne Weduwe van Willem den VI, in He- Se ge- negouwen overleedr, Wy zouden van dit woonte, ■,' ' ' ; '■;■'•'.* • . :' - ■• i'cr" |
|||
|
XII. Boeit.. Hl ST Ó R I Ei §*?
fterven niet behoeven te gèwaagen* zo' het $m*9®
ons geene gelegenheid gaf, om èen oud ge-_•'*♦.:_. bruik te melden, van welk Wy, in vroeger dat de tyden, geen zo duidelyk voorbeeld ontmöè-Graaf, by ten, fchoon het ongetwyfeld, al voor lang', zynechw, hier te Lande, plaats gehad heeft. Ik fpreek ™% van de gewoonte onzer Graaven■ * om, by eerst' hunne ihhuldigiftg* den Landzaaten te iWeeh zweert, ren, eer deezen gehouden waren, den; eed da»™» van'getrouwheid aan den Graave af te leggen. ||gt^ " Wy hebben reeds te vöoren aangemerkt (A), dat Vrouw Margareet aan verfcheiden' Heer- lykheden in Holland vèrlyftogt was, met naat- me aan Gouda, Schoonhoven, Tekel en Wie* ringen: ook aan de Stede Beverwyk(**)> Wyk op Zee', Westzaahden , Krommenie<* Nieüwland én Späarnewoude. Filips was nog> in deeze Heerlykheden, niet ingehuldigd« doch alzo dezélven nu, door de dobd zy* ner Moeye, wederom aan hem, als Gfääve van .Holland, verftorven Waren, voiidt hy goed, zig aldaar ook te doen erkennen. In de Lente des jaars 1441, bevondt hy zig te Middelburg. Doch geene gelegenheid heb- bende, om naar Holland over te fteeken, ont» boodt hy, aldaar\ eenige Edelen en Raaderi 's Hofs van Holland by zig, te weeten, ite«- riky Heer van Wasfenäar, Dirk van der Mer* wede, Heer tot Etten en Meeuwen, Arend, van Getid, Heer Van Giesfenburg, Gerrit van, der Zyl\ Ridder, Heer tot Purmerendey WW ■ ■•:■ -M
C*) ZU hier voor, iL 48*51 483.'
m Haiitfv. van Keimemerl, II. iss. ^ biüftöï' '•' "
m$i % . .Mm m - ttaréiE* ei
|
||||
|
54:8 VADERLANDSCHE -XII.Boek.
Pïmpsï. lem. Heer van Naaldwyk en ter Kapelle, Erf-
•I44I- maarfchalk en Rentmeester Generaal van, Hol-
^ land* en Godfchalk Oem, Heer van Wyngaaf-
u4'\m t. 4&S& Iti tegenwoordigheid van deezen, .en van
Var:;• - yeele andere aanzienlyke Luiden, deedt hy,
eerst j met opgefteken' vingeren, den gewoo- nen.Graaflyken eed: die, van woord tot woord, ;( ,. aldus, luidde. ,. .' a:.b . y. rt i;.-fnJ 2;hv.,r''' * - ■ • •.-«■ ,, „Dat zweer en wy, iistf w^y a//ê« ow/ê» O»- lïjiiJ ii M derfaten ende goede luyden, die nu mit rechte „~an ons gecommen ende beflorven Jyn;by der » doot van on]er liever moeyen.; Vrouwe Mar- ,, griete van Bourgoingnen;, Saliger gedachten, „:wpnende in den Heerlicheden, dair zy an verr 5>r tyftocht. il geweest, foe wair dat die ge f'et en p'Jynj binnen Steden, of dairbuytèn, houdt en- „ $e trouwe wefenzullen,ende hun doen , al dat „{een goet Landsheer fynen onder/aten mit « rechte fculdich es te doen, ende.geloven hun „[ende, eiken byfondere te houden-ende teßetc- ^jken in allen horen Réchten, Privilegieny „ende Hantvesten, die fy hebben, Conßrma- ,, tien dair off te doen geven, -onder .onfen ze- „■ gel, fo verre aU.wy mit rechte dair in ge- „j houden Jyn, hun die te vermeerren, ende „ niet,, te verminderen',., alfo moet ons. God ,,%helpen, ende alle fyn Heiligem'''' ■ - .■J$$ 's afleggen van deezen eed y van 't welk.de Hollandfche Edelen een Getuigfchrifc gaven, den drie - entwintigften va^ Lente- maand gedagtekend,vjfteldeFilips Willem-van Lalairig, Heere van 'Binguicourt, Stadhou- der van Holland en Zeeland, aan, om den eed van inhuldiging , volgens ouder gewoonte', in zynen naam, in Holland te gaan ont- • van«
|
|||||
|
\
|
|||||
|
XIL Boek. ' HISTORIE. 54$.
vangen (F) : 't welk , ongetwyffeld, federt 4 Mips I.
gefchied zal zyn. I441* |
||||||
|
Doch; zo gereed als Filips was, om zig vati xxxilt,
zyne Onderzaaten, als wettigen Graave én Filips Heere der Landen, te doen erkennen, zó doet den noode wilde hy 'er aan, om, als een Leem hl^||r man des Duitfchen Ryks, den Keizer, we- wegens gens Henegouwen, Holland en Zeeland, hul- deeze de té doen. Hy hädt, deswege, reeds metLwiden, Keizer Sigismond verfchil gehad (f)> en toen, naderhand, Fredrik de III. deKeizerlykewaar- digheid verkreegen hadt, tradt men, over dit ftuk >, in 't jaar 144a, te Befanc, on, in onder- i44*« handeling. De Keizer was hier, in perfoon, —-r* Hertoge Filips komen zien, en 4rong, met veel ernst, op de hulde, wegens de drie Graaffchappen, die hy beweerde, met de dood van Willem den VI, aan 't Ryk vervallen te ^ zyn; immers niet door Filips te können be- < \ zeten worden, zonder dat hyze van 't Ryk verhief. Filips verfchoof egter de hulde voojp dien tyd (nt): doch van elders btykt, dat hyze, niet lang hierna, te Aken gedaan heeft («). Ook weet men, dat hy, federt, meer dan eens, op de Ryksdagen befchree-» ven zynde, dezelyen, fonuyds in perfoon , fomtyds door gemagtigden, heeft byge- woond (0). Doch'tleedtgeene halve eeuw,of de
f k ) Privileg, van Texel," tl. 57.63. V, fttemoliaalb. Ros*
geQWt. C. 1. f. 156 verf. 157, 'x6i, 1Ó4. CO Fide Strüviï Corpus Hift. Germ. Tom. I. p. 709.
C»0 Ouvier de us MflRCHB Memoir. Livr. I. p. 170.
C«) Windbckii Hiflor. Sigism, Cap. CCXXVIII. ap. Stru- "
VIUM Corp- Hift, Germ, Tom, l, p. 724. O) Diploma Caroli V. apud Conringium de Finib. Imp. >,
-Gum. Libr. II. C«p. XXVIII. p. 75B. coli. p. 748, 749. , Mm 3
|
||||||
|
55o VADERLANDSCHE XII. Boek.
Fa.ipsl.;,de meeste Nederlanden begonden zig aan te!
*44g- merken, als geheel geenè verbindtenis met het . Duitfche Ryk hebbende. Zy onderhielden de Ryks Wetten niet, droegen niet in de gemee- ld ne Ryks Lasten, en werden, door verloop vaat tyd, gelyk als een onafhangkelyk Gemeeüe- s, ;, best op zig zelven. |
||||