|
yr
|
||||||||||||||||
|
VvJU W
|
||||||||||||||||
|
Z.Aia'^CÄ^, 'fjffi 2-4/·
|
||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||
|
Aen de Eervveerdighe, Godialige,
Gheleerde,Wyiè, en Voorilenighe Heercn,en-
de feer -geerde Broederen in Je s v Christo , den Lee-
raeren ende ghetrouvve Herderen, mitsgaeders den Ouderlinghen, e»
opilenderen van de Nederduytfche Ghemeynte Chri-fti tot London. Heeren} yy eyrde heminde Broederen, %i>c·
LI. E. -worden hkrghepreßnteert eenighe myner oeßfenwghen,naementlyck eenighe Geeßl. Sinn-e- beelden,daermed' ick myn SinnenyenGhedacbten· nu en dan hebbe beßgh ghehouden ,en den leghen tyd, die my van myne opgeleyde beroepinghe over- ßhoot,ten deelc overgebracht. Ben Apoßel Paulus Ε ρ h e Γ 5. ι è.ghebiet ons den bequaemen tydt (als ^wefiende eenßercoße- Ijcke Coopmanfihap ) uyt te co open ,βο langhe als -wydien hebben end bequaemßn am y et goets tedoen.Ga\.6.io, Tüfio dat eenygelyck dimk ßnen tydt beeßt, en alhet vooy nemen onder den Hemel heeftßne uere. Eccl.j. i. Daer is eenen tydt die uytgecocht dient omßn Ampt te bedie- nen, en yet yves emßighs te doen : Daer is oock eenen tyd om de Sinnen -wat uyt t^banne, en te ververfibe door eenighe vermaekelyke aenge- naeme oeßojßngen. Nußn de beße en vermaekelykße oeßßeninge (-waer in beyde Nuttigheyt en Soetigheytvermenghtßn)die,daer Senecaw« heydenßh Philoßoph vanßreketßgghende Epift. 5.8. Quemadmo- dumcadator oculos dm inten tos acfatigatos rernittit,atq>a- vocat,&(uc dici folec)pafcit: iicnos animum aliquando debe- musrelaxare,&quibusdam oblectamentisreficere. Sedipfa oble&amenta opera fint.Ex his quoq; fi obièrvaveris, invenies )( 2, quod
|
||||
|
DEDICATIE.
quoaYofCrt&etiCalutaie.DattsghelyckeenGoudtoßCoperßekerßn
Ooghen vermoeyt of verduyflert y/reßende door het gheduerigh Werd', ypat voor eenen tydt daervan aftreckt, en dqor het aenfien van eenighe aengenaeme Coleurenfiherpt ende vermaeckt .· Soo moeten wy mede ßomwylenons ghemoet watuytßannen-, en door eenighe vermaeke- lyckheden verlußighen. 2iochtansßo, dat die vermaekelyckhedenßelß onsfiodaenighenWerck leveren^datter noch yet goets van come,vvaer me tßaemen over een ßemt f Ghetuyghentßß Pauli de Ltchaemlycke oeßrninghenßn weynighproßytigh. i.Tim.4.8. Soodaenighe oble- itamenta oß' vermaekelykheden, als daer Scneca vanjpreeckt,ßyn d'Emblemata,^Sinnebeelden, de O'utheyten 'Weyrdigheyt w »er- van ■> mitsgaeders oock t'vermaeck en nuttighsyt U. E. ghenoghßaem is bekent; vveßnde niet anders, als een levende Taßreel, en ßr eckende Beeld alH' vvare,daer ondereenßechte Figuere, veelderhandenßchoo- ne Leeringhen, aerduhlyck enmetßonderlyckproßyt connen worden voor gl eßelt. De Schrifftuere ( omßoo veel ander Schryvens voor te gaen) ghebruycktfi menighmaelßlßs, ^Als (om niet verre tegaen maer weder te keeren tot de eerße Spreuckeydaermede ick deßgenßraeke tet ü. E. begoß)w anneerßeons-ghebiet den tydt uyt te coopenßooßyndtß Tpb 5.16. om iot jc Cooplieden, op dat wy den Yver van defilve dien wy dae- gkely: ksfien tnt' dryven van haeren handelfiuden leeren naevolghen. Ifjer ergens eenighe Merckt,oßte Coopmanßchap daerop oßtedaeraen dat is te vvtnnen,Jy fynghereet:ßoo moeten vvy om den tydt uyt te coopen alficr proßyt ergens te doen is, om een (iele te winnen ofte omfilver in den ^eghder Saeligheyt gevoordert teworden: Ende om te blyven bydeßßlve Materie, de Propheet dießejndt ons elders tot de Swalu- wen en Craenen die haeren tydt weten en waernemm, omßulcks van hun te leeren; Soo Daniel. 4. *. daer leeßghy f'Sin/m, e e ld vanee- nen Boom, onder vviens tacken dat aide Voghelen, en Ghediertenfiha- duwen ruße vinden, daer door datworden aßghebeeldt dyoverheden |
||||||
|
pen. Vh\.z.$.Laet ons vetßbeuren haere Β andenke, die worden tot
Ρ eerden en muylen gheßonden,die men om te temmen eenghebittin den Mondt
|
||||||
|
DEDICATIE.
Mondt legbt.ViA.^z.y. De luyaertstot de mieren Prov. 6.6. de Cleyn-
gheloovighe, en te veel befirghde tot de Voghelen des Hemels. Μ a et. 6. de onvoorfichtighe en dubbele van Herten tot den dityven en Slanghen, Matth. io. i6. Het Boeck van f Hoogheliedt Salomonis wat ißet bynaer anders,als een gheduerigh Sinnebeeldfiet onder andere Cantic. z.z.chrißmfielßghebruyckt Matth. .2.3. zj. een fier troofielyckJ>inne- beeld, als hy ons fine liefide affihildert door e ene Clockhenne, dte haere Kieckskens vergaedert* Ende Luc. 13. daerßreekt hyvan deGhele- ghenthejt des Goddel]eken ^Woorts, alßetghepredickt wordt, dooree- neGhelyckeniffe des SaeyersendeSaets,vandefieende dierghelycke is de Schrißftuere vol. Oerhalven alfiofi Godtßelßinßn ~Woort,alfiofi Chri- ßm de Heere de "W'yßheytßns Vaeders inßne Predicatienfio menigh- maelheefit ghebruyckt,fio volght daer uyt, datfi dan haer Ghebruyck en Nuttigheyt grootelycks hebben moeten, om ons fier vele te leer en en te ondervvyfin. Ende ghevvififelyck daer en isquaelyck eenighe fioo ver- achteCreature int' Ghebavv der gantfiher^f erelt, vandeminßetot de meefle,onder alderhande Vee,Voghtlen^J'ormen,Vi£chen,drc. on- der alle de Ghebqomten, ende ghevvaßen, die de Menfihefiet van den Ceder aen te Libanon, tot de Hyjjöp die aen den ^Wandtgroeyt, R eg. 4. tf.ofte de Menfihe en can optaenfihouvven, endeßen daer van y et w« /fm7z,pia£fentem^refertquadibethetbaDeum. Ende behoor- de de Menßhe datfilvighe ooektedoen, overmidts ons G0dt ( die alles maeckt omßnsfelfis willen. Prov.itf.j Daerominde^Werelt gheßelt heeft. Uteflemusteftes,laudatoresqueiiiorum operum:ghe- lyckjen oudt Leeraerfiyt. Tot dien eynde heeft hem de Heere met Reden ende Verßandt,alsooei^mettongheendeuytßraeke begaeßt boven alle andere Schepfilen,ende fijnen Voeten alles onderworpen,l?{a\.$. opdat ßn Verßandtqheduerighfioude beßghßn met t' overlegghen, endefich te vervvonderen,ßne tonghe als eene heldere C locke, hanghende in ee- ne ho0ghe ende verheveneplaetfi, om uyt te luyden, tepryfien, en te ver- heffen degrootedaeden Godts,enßne loßfelycke^tfereken. Pfal.106.1. Ende opdat de Menfiche uyt de Scheppinghe der ßenly eher Cr e at tieren (ab uyt en groot Boeck, metfio veele L etteren befihreven Jfiude leeren kennen Godtßnen>ende aller Creatueren Schepper,ende t'ghene in hem X 3 onfien-
|
||||
|
DEDICATIE.
wfienlyck k;ßne*Wyfiheytmogentheyt,ejrc> Rom.ï.ij. ditSoeekder
Creatueren,ende dit Lieht der Natueren hebben oockde Heydenenghe- hadt,ende ghebruyckt. Synde nochtans ende hlyvende blindt in die din- ghen, die des Geef es Godes zijn. En de de vvy Ie ons ter Saeligheyt datfel- ve niet ghenoeghfaem en is ,âï heeft de Heere ons noch daer en boven ghegeven,het Boeck ende licht der Schriftuere,hetrechte licht,vvaer- door ons de Ooghen worden gheopent, foo dat vvyfien de ^ffonderen beydvan de^Werelt, enwet Godes, foo datvvy daervan connenfig- ghent'ghene Davidfight Pfal.36.10. Heer e in uwen lichtefien vvy dat licht, en daerin ons wordt ontdeckt Ie fin Chriflm dat vvaerachti- fhe licht der "Werelt. Dit is E. H. ende Broederen de Oorfieke, die my
eeft beweeght defe oeffeninghe by der Hand te nemen, en dees vvey- nigh 5 inne beeiden by een te feilen, en op hope van andere hierin te mo- gen bevoorderlyck âç, niet willende myn licht feilen onder Coren- maete t'vvelck SinnebeeldChriflm gebruyckt Matth.5. i^.maer wil- lende opvvecken (á*÷æù7ç/î<Æí) deGaevedieinmy is, t'vvelck.Paulus ghebruycktA.Tim.x.é.tfilvein Drucktegheven. Nu dit Werck/ken foodaenigh als het is,heb ick my verf out U.E. te prefinteren, opdat het ender Ui. F. Protectie, en Patroonfchap mochte uyt, en voortgaen, tot het Ghefchte van andere: maerinfonderhejt opdat het felfde mochte wefin, een teecken ende be vvy f van myne behoorIjcke erkentenifende danckbaerheyt, van weghen de Gonflen en í ekr handen ^Weldaeden, die II. E. my bevvefin heeft voor defin, ypaervan niet van noode üal de Particulariteyten te vertellen. Ick enfigghe niet meer, als dat ich II. E. bidde defin mynengheringhen arbeyt int' goede te nemen, ende met eengonflighe Ooghe aentefien, t'vvelck ick verhopende tot bef uyt, bidde den Vaeder aller Ghenaden, dattet hem ghelieve II. E. in langh- duerighe Ghefintheyt,Vrede,en Welvaeren te behoudender Eerenßns heylighen "Naems, en totgoetßnerGhemeynte -wiens forghe en opficht U. E. bevolen is. Ende dat hy \X. E.wille croonen hier, en hiernaemaels met Ghemden op Ghenaden door Jefum Chrifum onfe Heere, Amen. U. E.
OotmoedighDienaer. B.H.
Lofdi-
|
||||
|
Lofdicht op de Qeeßighe Geeßljcke StnnebeeUen
deßAuteurs.
An»sïE dengryienVorft,defïuereWinterbuyerr
En aen den hooghen Boom,en indelaeghe cruyen, Verkeerent'luftighgroen,mecdatverbloemtghevvaec
En t'foete iäppigh fruyt,al, in een dorr ghelae t, Dan ift dat fchilder conft ons even wel doet fpeuren Het loof, de Bloem, hetfruyt, in levende coleuren: Dancomt Appelles voort: iyn inghedopt pinceel
Vermaekt ons Obghenftrael, ver giert een fchoon tafreeL
Ghy gaet ons weerde Vriendtiêeraerdichlyck vertooghen Met die Conftrycke pen,ghy Hellet ons voor d'Ooghen, Voor d'Ooghen des GhemoetsugeeftighSinne vverek,,
En maecktverborgnen goet des "Werelts Ooghe merek.·
Ghy maeekt ons openbaer die befte Nuttigheden,, Het liefly ckfte vermaeck dat iïgh in s"W^relts4ede% Seer dieplyek heeft gheleyt r-ghy comt ons beelden af,
Ghy treckt Loof,ßloem,en Vri;icht,ghelyek uyt «''Winters gra£
Watis met t'Blootgheficht der Schepfèlen bedreven? De dieren he bben iiilcks : De Menfch moet hoogher fwè ven; Moet Peylën naer den gront,daer in verborgeiïley t,
De fchoone peerle van vermaeck en Nuttigheyt,,
Den fraeyiïendray ve tross'leyt dickvviimeeft bedoken,, Metve!erancken,.met veelblaedren toegheloken. Den Appelboom bedeckt in iynen loover cmyrf,
Het gulden appelken,het fchoonfte van den t huyn'.
Het verichfte Bloemken ftaerint midden vande haghen., Die t' foetfte roosjen plucktynoet door het dickfte daghen: Den beften Waeterftroom vloeyt door den laeghftengront^
Den ryckften Diamant men in het diepfte vont.
Tisnae den bodem dat de Mykergraentfens-pleghen' Te fincken,ffynfte Goudt en isniet bloot gheleghen. Het herte van den noet'leyt binnen in defchel:
Heebefte van de Menfch leytbinneη inhet vel;;
Sier
|
||||
|
Sict lefer ? tis u nut u Sinnen niet te hanghen
Acn d'uyterfte gcdaent: van binnen isbevanghen
I Van binnen in het gen' u daeghlicks voren ftaet,
Daeris den eelftenichaet,daetis de meefte baet. Dees alderfoetfte vrucht,dees afderverfchfte bloeme,
Het roosjen t' vvelck met recht,figh van iyn fchoonhey t roemc,
Den ryckften Diamant, den beften waeterloop Staen met dit aerdigh Werck gefaementlyck te coop. Het alderfynftegoutjhetmycker wort ghegeven,
De kerne met de fiel,een Ooripronck van het leven,
T' vord al gheboden aen den ghenen die (Ich ftelt
Tot onderfoeck van t' gen' dit nuttigh rym vermeit. Cognato meo,multismeU,e*perpetuis
ojfxciU Colendißimo D.B.H. pofui I. R.
|
|||||
|
Oik
|
|||||
|
ß
|
|||||||||||
|
é.
Ls ick aenße de Hemelen 7 uvver vingheren ^Werck-, de
Maene ende Sterren7dieghy bereydtheht,ejrC' Pfal .8.4. Dann fegghe ick,
^ille dinghen fyç van God, ende door hemmende tot hem. Colofl'.i.Ki. "Wanneer u eenich fchepfel comt voord'ooghe,
Tot uwen Schepper, o Menich, klimt omhooghe, |
|||||||||||
|
é.
|
|||||||||||
|
^f En dient uyt elckdinck een goede Leere teleereii,
' DcicKepkls aitemael ons moeren iyn een Leer, "Waerdoor wy dimmen op tot kenniisvandea Heer, T'comt altemael va« hem, t moet Weder cot hem keeren. |
|||||||||||
|
Kce
|
|||||||||||
|
mt
|
|||||||||||
|
ζ.
|
||||||||||
|
ζ.
Neemt daer een procfken van.Ghy fit in huys,ghenomeiï,
U Wort daer opghediicht,of Mek^of Broot,oi Sout, Of dierghelycken iet: van elcks maer wat onthout, Ghy cont door elck dmck tot meerder Kenniiïe comen. 3·
Ghy treedt ter deuren uy t,opt velt gaet gh' u verluchten, Den boomXyn blom end vracht,hetcrmdt end groene grot Het Saet,te vovenrott,nufchoonendin den w<#, Al trecktet hert om hooch tot meerdere ghenuchten. 4· \
Soo iflèt met de reft. Dit moet u hert beièfTen,
End als ghy t' fchepfel iiet,daer naukens letten op,
Kow.i.zo. Climtdeie Leer om hooch tot boven op den top, ai. GodsMacht,endWyfsheytfult,endGoedieheytaentrefFen. 5·
Maer ogheluckigh Menfch! dien Godcomtonderwyien,
Niet door t'gheficht alleen der Creatueren fchoon, Maer doet hem mede condt die eewigh Hemels Croon, End d' opgherechte Leer om derwaerts op te ryièn. 6.
Gen.iZ.it. DatsChriftusGodesSoon,dieIacobisverichenen,
loh. ι. f i. Gelyck een Ladder hooch in fynen droom wel eer: ic/j.14.6. Die is alleen den'Wegh,de deur,de waere Leer, Die vander aerdenreyekttotin den Hemelhenen. 7'
Wel aen dees Ladder lancks,van G od u aenge weien.
|
||||||||||
|
P/ä/.84.
|
Van ftap tot ftapken climt/oo u de Croonbevalt,
|
|||||||||
|
Siet niet aen,dat den vleefche t' dimmen moeylyck valt,
Maer dimt tot boven toe.De Croon fal uwe wefen. Aenmef-
|
||||||||||
|
3
Äenmerckinghen.
Dit eerfle Sinnebeeldt dient tot inleydinghe van de reftedeerende
•vvaertve dat ons moeten diene allede Schepfielen ende Creatueren Gods, die vvy daghelycks fien: ( want uytßo daenighe befiaen deß ende alle andere Sinnebeelden,) naemelyck, om deßelve te ghebruycken als eene Geefielycke Ladder, om daer door opteclimmen tot KenniJ/è des Schep- pers , ende tot Bedenckinge van Hemelfihe dinghen. De exempelen, die by gh e bracht ν vor den,ßn ι. Μ e lek: wat dat ons can leeren, leefi: Heb. 5. r^. ende 1. Pet. z.1. z. Brost: Ioh. 6.35. 3. Sout: Matth. 5.13. 4 Boom, blom,vrucht,f crujt ende gras. Pfai. 1. 3. Pfal. 103.1$. 16. Efai. 40. 6.7. 8. Matth. 3.10. Item, 5. '~aet,datin die aerdewort ghefmeten, ende ons leert verficheydene dinghen, e. g. de er acht van ' \ Gods "Woort: M.arc..q..$.'JWildaedicheyttotd'armen: Gz\.6,y.ende het toont oock, wat die genefallen te verwachten hebben, die wel ofte quaelyck hebben geleefit. ibidem v. 4. %.cnde verfiekert ons van on- , fieopftandmghe. 1. Cor. 15.37. ieqq. Alle deß ende vele meer Ghely- ekenififenghebruyekt, de Schriftuere van aerdtfiche dinghenghenomen* om ons daer door tot t'verfiaen van Hemelfihe dinghen te trecken, ^ant vvyfiyn,als Kinderkens int verfl&ndt van Goddelycke dinghen: Daer om oock de Heere met ons, ghelyck een Moeder met haer Kind, al-: temetfiamert. Calvin. \Xyt alle $ chepfelen Gods blycktßne Goetheyt, *W'yßheyt endeMoghenthcyt Kom.1. zo. zi.Hy heeftfi alle gemaeckt^ smßnfielfis willen, op dat hy daer uyt bekent endegheeertfiude wor- den. Prouerb. 16.4. Alleßn van hem ende door hem,ende weder tot hem : ghelyck alle "W'aeteren ende Rivieren nemen haeren Oor- fironck uyt de Zee,endegieten hun wederom in de Zee uyt. De Hey denen hebben dit Boeck der Natueren, ende deß Ladder
der Creaturen ghehadt,ende (yn daer door ghecomen ende gheclommen tot Kennifife haers Scheppers, ghenoeghßem alleen om haer t'overtuy- ghen: Maer Chrifim alleen is de eenighe rechte Ladder,die Iacob in den droom verfiheen. Leefi van Jacobs Ladder. Genei. 2.8. iz. door de 'Welcke Chrifim is beteyekent ghewefi. loh.i-vi. daer om hyfichde deare ende den ^Weghnoemt.loh.ioh.ende α 4.6. Defe Ladder Lt~ Α ζ £ohs
\
|
||||
|
4
cohsr&ekteHemelendeaerde: SooChrißta. Iohan.3.15. "Wanthyar waerachtuh God ende Menßhe, ende ibeeftverfient dat in den Hemel ende opaer den is,dat ü,G od met ons. Iefa.9.5.6. Eph.1.10. C0L1.14. Door hem naederen wy tot den Vader, ende tot jyne ßUchmae kende Kenniffe.loh.ij.z^.ze. Ende finder hem comt niemand tot denVa- der.loh.i^.\.6.Iaeghelyck eenoudt Leeraerßyf.O cOeoünc Chri- fto cogitare horribile cü.dat is,van God tegedenckenfonder Chri- fio, üfihrickelyck. T'seffens enconnen wynietghelanghew tot volcomeneKenniJJe
ende Gheloove.maerhytraffenalleynekskensopdïmmendé·ναηdeught tot deught. Pfal. 8 4. So doende vercryghen wj eyndelycken d' onver·* ganckelycke ende onverderßycke Croonen. |
|||||
|
Des
|
|||||
|
1
■
II.
DEsReehtveeydighenpadtfihynt,als een Licht ydatdaer voort gaei
endefihyntopdenvollendagh, Prou. 4.18. Ick iaeghenaerhetvoorgheßekenmerck,V\\i\.^iz. "Welhem dien God,mett'lichtbegint^
Metgoe ghedachtenbefigh vindt. |
||||||
|
Op eenen Morgenftondt met t'opgaen van myn ooghen,
De Sonickopgaenfagh,alseenen Bruydegam: P/ä/wMO.
Dies van dat Ichoone Licht ick myn begin iel nam,
Int "Werck dat ghy hier iïet,daer ick my toe gae pooghen.
Α ; Gh/
|
||||||
|
6..
|
|||||
|
2.
Ghy aengename Licht wat can m'all van u kerenï
LaJ SooeenSon dus alken vergiert den dageraet, Dat die in Heerlickheyt al dinck te boven gaet,
Hoe heerlich fal dan fyn dien grooten dagh des Heeren ?
5·
Tot vollen Middagh toe de Son men op Tiet ryfen,
Vermeerderen men voelt haer hitt' en ciaere Licht, Dies leertter kennen uy t ghy Chrilten Menfch u plicht, Die uwen Schepper eyfcht,en wilt hem die bewyfen. 4·
DÜ In deughtlooptftaedighvoort.Nemt nemmermeerbehaeghen, Int omlien of itilftaen ,ofint gaexi achterwaérc: Siet aen de fnelle Son,wilt volghen haeren aerdt, Ñ߻߷3.Àé. "Wikt'merck u voorgheftelt met allen ernftnajaeghen. ■y' 'S-
Vfal.i. Een boom fahdie gheplant aent "Water is,opgroeyen, T' fal worden metter tydt een Man,die was een Kindt, Die reyft die ftapt al aen,geen rufte nerghens vindt, Die om denprys loopt fal intloopen niet vermoeyen. 6.
De Son beioeckt het al.S'is ginder eerft gaen daelen, Befoeckt het aerdtryck nu oock aen den andren candt. S' is allefins gemeyn tot elcken dier en Landt, Met t' Licht dat G od u gaf, wilt ieder een beftraekn. 7·
Met t'opgaen van de Son end d'ooghen,fiet de forghen
Matth.6. Beginnen wederoni.De Menfch is min dan niet, 34, . Vol arbeydsjforgh end moeyt.Elck dagh heeft fyn verdriet: Dies naer den eerftcn fucht,ende naerden laetften morghen.
8.
In dien u God met cruys dat fw aer is,comt te raecken, j- ç Synhulpmetghedultendlydtfaemheytverwacht: pr I Een "Wachter dien des s'nachts bevolen is de "Wacht, J ' ' Van d'een nacht waecke fal naer dicht tot d'anderhaecken.
6* |
|||||
|
'7·
5>·
Een Landtnian met ghedult verwachten moetgoet Weder, Ecu Schipper optghety moet toeven en den "Windt: "Wanneer den naeftendagh ofmorghenltondtbegintr, SalGoduop eennieirwsfyngoetheyttoonenwedeiv *tn.ltr.$ Aenmerckinghen.
Indien eene Son den dager aetfoo heer lick maeckt. Hoe heerlickßl [f\
danßn dien grootten dagh der toecomfte Chrifii^iem Lichaem claer- der b line kenfal-, als de Sonne ? dieverfehynenfilmetfioveelmillioens heyligher Engelen,Cherubynen,Seraphynen,&c. die allefüllen in Claer- heytbüncken,ghelyckblycktuyt. Match.28,v.3. metfooveL· bz.Apo- fielen en martelaeren, engheloovighe, die alle fallen verheer lyc kt ende denH.Lichaer/ïeChrifiigelyckformigh^orden.Phil.^.v.zi.Dzn.ïl^ 5. Soo nochtans dat hyfe in Heerlickheyt alfal overtreffen. Laet dam devromehaer hoofden opheffen en daernae verlanghen. Αρος. 22.17. en de Godtloofe vree fin. Be Rechtveerdighe 'wordt by de Son vergelecken,diefiaeds clïmt [h~\
ende haeren Loop loopt. Vfu.iy.G.dat is ooekonß plicht. SoodedePau- lus.Vhi\.$.j2..daerom hyoockfeyde,ßndeteßheyden: den Loop hebbe ickgheeyndt,ick hebbe hetghelooveghehouden. 2.Tim. 4.7. Soo moe- ten 'wy voort kopenfonderftilleftaen, of om tefien. Bat keren ons oock d'andere Ghelyckeniffe vaneen Boom,Kindt,Looper,Reyfir,&c. Befe ghelyckeniffe isghenomen uyt Pfahn. 130. daer Bavidtin [c]
notdtfyndejeyi, datßnfiele den Heere verwacht van d'eene Nacht*· yffaecketotdeandereAJisi\ïn,i$Q.v\6, |
|||||
|
Onfè
|
|||||
|
8
|
|||||||
|
III.
ÏÍâ daeghenmteren daer henen^xU vloghen wy daer van.
Wie gheloft dannoch7datghyfißertoornetêViu.^o.v.i^.iL· Wordt wyferlien
Opt'wyfersiien. |
|||||||
|
f[4.\yq* O Menfchiietaen den tydt,iletloopenaen der Sonnen,
Als die ghereien is,ly haefl: naer t' ondergaen. II levencanhieroockgeenpimctgenftüleitaen, Maer c' cortgeduerichlyck'van dattetis begonnen. 2.
[a] T' is als een aerendtfnel,ofalseenpylghedreven,
Jeb.j.b. Die ftaedigh vlieght naer t'wit tot dat hyt'vlieghenlaety endc.9-i6. T'iseenonilekenkecrs t'verteyrt,end danuytgaet, Iae als een Schip,dat vaert voorwindt,foo is u leven. Ghy
|
|||||||
|
9
|
||||||||||
|
Ghy meught den doot den ruggh' oft aengheficht toekeere«,
Elckichreedtgendatghy treedt,haerfoo veelnaerderiyt, Iae t' cort,ter wyl ghy fiet end navraeght naer den ty t, H> j Wilt dk,alsgh'hoort de clockofiiet den \ryfer,leeren.
4·
Üencktoockaen'tWondenoperck.GodcandeSonghebiedeH,, [c]
Soodat fe gaet te ruggh,oft een dagh ihiieftaet, lefai.$%, 8.
Oft oock verduyftert "Wordt.Dien God niet •wederftaet, io/Tio.ij.
Wilt d'onghehoriaemheyt met d'andre fchepfels vlieden. Matth.zy,
|
||||||||||
|
48.
|
||||||||||
|
Aenmerckinghen.
|
||||||||||
|
Defi Gelyckenijjèn worden ghebruyekt int BoeckHiobs: cap.j. Μ
6.en.y.z6. andere verghelyc ken ons Leven by eeneKeerße, dieontße- kenßnde vermindert endealleynckskens verteyrt wordt. Item,£7 een Schip datvoorden^Windtdenßroomafghedreven wordt. Diedaerin fynjlaetfe befigh weßen waermededatfe willen,fynaer der en alleyncks- kens den haeven. Soo gaettet met ons leven. Ons leven is, als eenen ßroom. Pfal.90. daerd'een baered'ander volghen verflaet,Soo d''ee- ne uere on fes Levens volght d' andere, ende doodt voighende altydt de voorgaen de. T' Is eenen roock ende nevel,keertter aen, T'ü leven. Ter wylen wy den tydt berekenen, 't'Jy dat ~wy de clocke tellen, of *· J
den ~Wyfiraenfien ,βοο cort den tydt. Iae terwylen vvy dit fchryven, oflefen, of hoor en lefèn. Ons levenßaet noytflill,foo vveynigh, als de Son.t'cortaltoos.T'üeenCirculus. Ommeganck Pfalm.90.v.3. keert weder : eenen deurganck van d' eene Moeder tot d''andere, daerde onfer aller Moeder : eenen in ende uytganck, ghelyck een Philofioph te ' kennen gaf, (ghevraeght Jynde wat het leven was ) innemende in- een Camer, ende terflondt vveder uytgaende. "Wyßerven alle dagh. Onße Kindtsheyt fiierfons afdoe vvy longeünghe wierden, de lonck - heyt doe vvy wier de mannen. De ouders vveynfehen haere Kinders groot tefien:elck weynfiht oudt te worden: Onder tiißhen vvaffende* terwylen wy in jaeren toenemen cort ons kven. Vele claeghen, dat dm tydt haertelangh valt,endefiecken tydtcortinghe: Interim: Fal- B len-
|
||||||||||
|
ρ
iendo tempüs.nos ipfosfallimus s den tydt verdryvende, verdry-
ven vvy onsßelven< Efait38.8, GiemkdeSónteruggh aen Achabs^Wyßr :jentyden
lof. xo. iyßontßßil: In Chrißi doodt vverdtß op den vollen Mid- dagh,teghens alle natuerlicae redenen verduyßert. Matth.17.48.J00 dat de Son ende alle andere Creatueren, Go dt haeren Schepper ghehoor- fiemßn :■ ende opfyn Bevelver anderen haeren natuerlicken Loop eens tngheßelt.\l?izlm.i^.Feelmeer dm ghehoort de Menßchßjnen Schepper ghehoorßemheyt te bei>vyßn7ofte andersßmßllenße teghens hemßch-> un ende hem everiuyghemR otn. 8. zi* %
|
|||||
|
lab ω
|
|||||
|
π
|
||||||||||||||
|
/
|
||||||||||||||
|
IV.
|
||||||||||||||
|
ϊ
|
Ck hen het Lkht der bereit..loh. 2. ι%.
|
|||||||||||||
|
Soecktd&t hoven ü,dner Chrißm k, G0I.3. r.
Omhoocht'Gheficht
Tot Chriftwm rieht. |
||||||||||||||
|
ïleesïïlom iäl naer den Loop der Sonnen ftaedigh (Vieren:
Ons Son,de waere Son,is Chriftus Godes Soon. Ae'nfie t hem daer hy is om hooch in s'Hemels Throon, "Wilt dcrwaerts u Ghemoe t end u Ghedachten ftiereru 2.
Het hert isjdaer den ichat: de aerenden fich wenden Naer t'aes. Nu Chriftus is om hooch ons hoochfte fchat. Climt derwaerts ihelle fiel,hem deur t'gheloof omvat, Paer is t' Lam ugheilacht,~wilt daer t'Ghebedt opiènden. |
||||||||||||||
|
I ILttthf.
ir. Daet
|
||||||||||||||
|
μ
|
|||||
|
lsb.i^. DaerisuVaderlaridt,dathyuginck.bereyden,
Doenhy de "^ereltlietjend op tenHemelginck:
Hier fyt gh' als andre fyn maer eenen vremdelinck, "Wilt daer ftaeds dencken op,end t'leven daer naer leyden. 4·
Ghelyck de viam om hoochgheftaedigh \rordt gedreven, Om dat ie daer van daenhaereerften ooriproncknam: Doetfoo. U befte deeku fiel van boven quam: Seyndts'op tot Chriftumdaer,end tot dat ee-wdgh leven. AenmercBnghen,
Ί) e fe Blom heeft in de Griexfche, Latynfihe ende onfetaelehae-
ren naemvan deSon : overmits de ynronderbaere Sympathie ende o- vereencomfie äerfelver met het Licht der Sonnen. Sy draeyt ende keert haernaerdefelve, oockopmißighe ende donckere daghen. Pliii.l.zz. c.zi. Sy leert ons onßplicht. Onfe Sonne de Sonne der Gherechticheyt is Chriflus ,daeromhyßch noemt t'Licht der *Werelt: Ioh. 8.ii. Die isdaerbovengheßtenterrechterhandtGods. Col.3.1. Onfefchitldighe plicht derhalven is , dat 'wy navolghende den aerdt der Blomme ons 'uoeghennaer hem, ende verfaekende de aerdtßhe dinghen hier bene- den , onfe herten finnen ende ghedachten aldaer tot hem opfiynden. Daer toe w orden wy vermaent, Col. 3.1. Item, Phil. 3. zo. daer d A- poßelßyt, dat onfe Burgherfchap is in den Hemel, van-vvaervvy den Salichmaeker verwachten: als ofhyfeyde> deaerdeis ons een vremdt Landt, wyßn hier Pelgrims ende maer Vremdelinghen, ghelyck alle onß Foorvaders: Pfal.3 9.13. maer denHemel is ons Vader landt, daer ßn wy Burghers ende Inwoonders van. Dat Burgherfchap heeft ons Chrißusghecoeht, veel dierder dan t' Burgherfchap van Romen eer- tydts, ende is ons daer voorghegaen,om ons deplaetze te bereyden: Ioh. 34.3. nemende ons vleefih tot e en pandt metfichfoo dat vvy in hem ah redegheßtenßnin de Hemelen,Ephcf.z. 6.endeonsfiyndendetot een teghenpandtjynengeefl. Daer om onßßhuldighe plicht is,dat vvy ons draghen, ds Borghers des Hemels tdefi aerdßhe dinghen verachten, |
|||||
|
η
ende in den Eemelonß Converfatie hebbenende als Pelgrims betoonen
deoronfe Maniere van doen, dooronfeSpraecke■, door onfe Cleedinghe, ende door onfengantfchen *Wandel,vvatLandslieden dat vvyßn. ChrißusßytMatth.i.zi.daerdenßhatis,daerut'i>erte^>. Hy
danßnde onfen opperßen fihat,moeten vvy alle aerdfihe β o ach ten,ab Paulm,Phil.3.8.endeoniherte moetßn daerhyis. ltem,daert'aesü k,daerfyndaerenden. Luc.17'.37.Onfe'fielen ende herten moetenna- volghen de Natueredes Viers,datßaedich opvvaerts climt. lS[eemteen Keerß,ontß eecktfe,keertfe om, nochßaet de Vlam om hooch tot het ele- mentaire vier, daert van daenfynen Oorßronck heeft. Onfe fiele heeft haeren Oorfyronck van God: daerom hoort β oock om hooch te trecken. Bat leert ons oock de Figuere onfis Lichaems. 'Want met de voeten be- treden χ vvy d' aerdè, endemet d' Ooghen end t'' Aenghefichtfyn, vvy opgherecht naer den Hemel, daer doch alle andere Creatuerenghebuckt gaennaerdeaerd^j. Oshominifublimededit,&c Dienen der-ou'td.j. halven defe Creatueren,de Sonnebloom, tvier,d?arenden,ende de Kin- Met, deren der Duyßerniße, die haer hert by haerenfchat hebben,tot befiraf- fingheende overtuyghinghe van ons, die Kinderen des Lichts willen- fin,dat vvy fovveynich navolghen defilve, maer fyn aerdts ghefint: Philip. 3.19. endefoofeerfoeckfn de aerdtfche dinghen 3 als ofte ons God daerom inde^Wereltgheflelthadde .· ende verfijnen deHemelfihefie gheheel,als of β ons nietaen en ginghen. |
|||||
|
Μ 3ί Met
|
|||||
|
V.
HEtvvefindeßrWereltgaetvouriy.LCor.j.si.
J>e ^Werelt vergaet met alles dat ter inis.i.\o\x.z.i6.17. In Wat Landt dat men oock verkeert, , Men fiet dat alles ommekeert. |
||||||
|
1.
Och ongheftaedigh Menfch,bctrouwt óp niet met allerg
Dan op den Heer alleen: daer's gheen veranderingh. ;Syt ghy ghelückigh hier,op t'hoochfl: in alle dingh > Penckt t'Radt cankeeren om,ghy condt te Lichter vallen. Daer
|
||||||
|
η
|
|||||
|
f.
Daerhoeft niet toe veel tydts.T'can metter haeft ghefchiedenV-
©iemeeftgheliickighis,ftaetopdegladtftebaen,
T' is met den armen Menich,als met de Son en Maert*.
De Zee,fyn Schaedüwe die hy daer heeft fiet vlieden.
Gheen ruften heeft het Radt.T' loopt ftaedigh ongedreven,
tl Leven hier 6 Menfch gheen pün&ghen ftilleftaedt, tl Siel en vindt gheen ruft Waer dat gh' oock henen gaet, Dies'foe-cktderüfte dochineen veel'beter Leven, Äenmerckinghen.
Satomon die ghetuyght sülcks Eccle£ y i. z. ènde noemt onder
andere geboren worden ende fierven, d' een Menfihe gaet op, d' an- der onder, ds eenRadt.D' een comt in de ^Werelt, d'ander diefiheyt-* ter uyt. Ghelyck op eenen Boomfimmighe Blaederen afvallen ,ßmmi- ghe aengroeyen.Endefio iß met alle dinghen, In dit Leven en is niet be- ßandigh. <iAlle dinghen ioopen altydt om, en om, ende brengen nii deßy dan andere veranderinghen voort, dick wils op eenen dagh, üëre, Oo- gen blick, Ende dit niet byghevalle, ghelyck de Hey denen van de For- tuyneende deßelvenRadt veelhebben ghefabukert^maer alle defelve veranderinghen worden ghefiiert, door de älßende Voorfienigheyt Gods: T'vvelck EZechieli verthoont vvefdt in dat Cheßchte,beßhre- ven, Ez'ecli. i.ï8. daer hyfagh eth Radt vol Ooghen, om ditalfiendeen altydt waekende Ooghe van Gods Voorfienigheyt, over den Loop der tyden ende dinghen aentevvyßn.' DedaegetickfiErvaerenfheyt,onder'andere intConinckrycke"van
Bohemen,&c. Landen leert ons. Onnoodighßn daer ν an dTExempelen, dier velefyn. Leeß van Nebucadnezar, die in een Óoghenbluk tydts vvierdevafteen Coninckeen béefle. Dafiiel.4.50. SynSöneBelthafidr vvierdefynfiele ende Coninckrycke op eenen Nacht ontnomen, cap. 5. Jo. daeromß de Schrift vervloekt die hün op ConinghenendeVorßeh vir laten yende met op den levendighen Godt'alleen. Somma. Alle dia- |
|||||
|
ghen däerinßgh de Menfche hier verblydtßn, als de Covvoerde daerin
figh Ion as verblyde, die in eenen Nacht verdorr ede, Godt alleen isbe- ßandigh ende onveranderlk]^ niet dan hy. Iacob.i. endeßn^Woordt. lei'. 40. maer de Menfihenfelfdiealderghelückighßfihynen,ßaenal- derßibberighß. T'radtßaetopt ommekeeren. hierop paß t'geen, men leeßvan Ambrojio adMarul.Iib^.cap.j.ak/die comendein eenhuys, daerineenen woonde, dießydenoyt anders, alsvoorspoetghenoten te hebbenydaerterßondtuytisghegaen, endedattethuys daedelick^daer- oj> verßncken wer dt. De Hißorie van Cyrm uytroepende, 0 Solon So- hn, is bekendt, ah oockmede de Hißorie vanSefißris Coninckyan/E- gypten, die vier overwonnene Coninghen aneenen'Wagben ßande, als Ρ e er den, waervan den eenen geduerigh te mggheßgh naer t' wiel fifte t'radt, endegevraeghtfynde,waerom,andtwoorde,dattetfoo met hoer lieden ende met alle dinghen ter ^Wereltgienck, ende met Sefoßrii foude gaen. \c\ J)e S'on ende Maengaen gheßaedigh op en onder. SoodeMenfch.
Niet ijfer onghefiaedigher dan de Maene,die altoos af en toeneemt. Dan
de Zee die gheßaedigh ebt ende vloeyt maer noch veelmeer de Menfihe. lob. 14. ifiaetter. dat de Menfihe vlucht, als eenfihaediiwe, defihae- diiwen alßetegens denAvondt aldergrootfifyn,verdwyne corts daer- aen, de Menfih cryght dick veranderinghe,als hy aldergrootfl endeghe- liickighfl is. Paulmfiyt i.Cor.j.^i.T'weßn.rixKf^.ideslfdefihae- düwe ghedaentedefir *Wereltgaetvoorby.lndicat autem hic nihil efle folidum. Beza in notis in N.T. ghelyck in en Comcedieyder een fiótam ofte toeghemaeckte perfonagießeelt, die hy corts daeran we- derom afleght. [&} Hier isgheen ruße voor de Siele te vinden. 'Want tifßr al ver -
ganckelkk ende veranderlkk maer de Siel is onverganckelick. Ende
ghelyck t' Gaeter van de "W'aterfüchtighen ghenomen , ßnen dorfi niet vermindert maer vermeerdert, ende ghelyck dat rondt is nieten can vollen dat dryecantigh is > alfio oock de~Werelt, die rondt is van forme,can os'hert e, ( de forme waervan dryehoeckigh is, niet vervul- len,nochte verz,aedigen. Samuel Hieron. De Menfihfoeckt ruße en- de contentement in verfiheydenedinghen, ende^yß dick van deert otd'an-
|
|||
|
ν
tp d' ander, cm die te vinden. LMaer f Is, als met een toortsfichtigh
Menßhe,die ver bedt wilßn ende doch niet rußen en can. Cdum non animumtrmtant}qui trans mare cunrunt.
Be duyve en vondt nergens ruße, danin d'arckeßoo de Siele ner- genSidanby den Heeren. : Hoefeer dat mynSielwoi'dtgHecjuelt, ' V-:'r
InGodt^ordtf/geriiftgrtèiiela' . " v./· |
|||||||||
|
y
|
|||||||||
|
//.
|
|||||||||
|
C Het
|
|||||||||
|
ι8
|
|||||||||||
|
VI.
|
|||||||||||
|
Η Et Commkryck der Hemelen fsghefyck een Moßaertßet. Marc»
4.V.15. |
|||||||||||
|
Uyteeniäetmenigh Boomkenipruyt:
Treckt ghy daer raenighLeeringh uyt. |
|||||||||||
|
Sietaen ctees Vygheboom,dien d' Indien voortbrengnerr,
Z.Thef.5.1. Endleertter uyt de cracht,end Voortganckvan Gods "Woordt ~, Mattb.ij. T'Welckfal,alfthem behaeght,gheftaedighloopen voort, jj. Suer deeièm ift ghelyck,-vjranneer m' hem gaet verrnenghenv lèid.v.jl. T'is als een Moftaertfaet,een Vier dat fnel doet branden,,
En"Wonder nemen toe.Lutherus tydt aenfiet. Maer "wat is noodigh doch J En gaet ίο verre niet: Sietaen^aer deiên Boom felfs-waftjdefelve Landen» |
|||||||||||
|
Atn
|
|||||||||||
|
*9
|
|||||||||||
|
3·
Aen d'ander fyde fal,ais Godhet "wil toelaeten,
De valfche Leer ib fnel,als deièn Boom voortgaen·. Och fiet,met Droefheytnet,u Vaderlandtmaer aen, Noyt brand er ihelder Vier,noyt Cankers meerin-aeten* 4·
De tacken deiês Booms verfpreyt fyn door de iteden,
En door t'geheele Landt gefaeyt dit oiiaede iaec: Dies Heer \vy bidden u (v^ant N^y fyn ionder raedt) |
|||||||||||
|
zTim. t.
17.
|
|||||||||||
|
"Weert dochdeés Vygheboom,diengh'hebt duslanghg
|
'heleden.
|
||||||||||
|
Aenmerckinghen.
V'andeßn VyghenboomhebbenghsfihrevenVlin. rz.1. c.5. ende
andere, dewelckegbetuyghen dat defelve hemßoo voor ißt, dat met der tydt uyt.eenen Boom, ecngheheelbsßßh -wordt. Daermede nu can be- quaemeltck wordenvergheleken Gods ^Wurot^endedePredicatied&er- van.Datßlvighe ^WvortGods wanneert hem gelieft tßlve teßgenen, ende den*Waßdom te geven tot ons planten ende natmaecken. i.Cor. ^.6.Looptßoßelvoort, z.Tiicfl.3.1. dattetin corteontaüighebekeert ende onghelooffelycke Früchten voortbrengt. Oaerom verghelyckt het Chrißm by een Säet datßgh vermenighvüldight: ende int by fonder by eenmoßaeft zaet ,t'y>velck f minße fynde onder dereße, nochtans op- waßtot eenen grooten Boom. Mstth.t^'i.'MarC.^i. DeßCraeht ende Voortganck van Gads^Woort, blyckt uyt de Exempelen. A&.z. v. 41. ende Α6t.4.v.4. daer wy lefen ,dat door eeneeenighePredicatie ßnbekeert ghey/reeß-,eerfi drye-,daernaervyffduyfent. Oaeromwordt Gods ytfoort overmits de Gracht ende Voortganck daervan ooek ver- gheleken by den Stierdeefem-,dießo crachtigh is,dat hy vermenqhtßnde met andern Deegh, den gheheelen dornt- terßondtdeurdringht, ende fuermaeckt. Match.13.33. Dat leertonsooekd' Ervaerenth^yt. Tenty- den Lutheri Is dat cleyne Säet van hcmghefieyt, terßondt opghewaffèn tot eenen grooten Boom, de tacken waer vanßgh uytspreyden tot vele Coninckrycken en l.anden,ende ooek onder andere tot defe onfe Provin ■ cien, Ende noch heda: ten daeghe wordt in d' Indien felver, daer „ C ζ
|
|||||||||||
|
10
defen Vjgheboom waß, den Voortganck van Gods ^oordt^ghelyck tot
defen Vygheboom^gheßeurt. Contra.Kanoockdevalfcheendeonghe- fmde Leere worden verghekken by deßen Vygheboom,overmits haeren fn eilen Voortganck^w anneer het de Heer toelaet, Ψ welch onder ande- re blyckt uyt f gene y S.Hieronymus ßeyt van den Voortganck der Ar- riaetifiher Leere byfynen tydt. Ingemuit orbis,& Arrianum fe efle rniratus eil, ideit, de~Werelt heeftofghefien, endeheeft verbaeß gheßaen, hoedatßfio haefl Arriaenfih ghevvorden was. Tfehe heeft onsoock gheleert byonßtyden, de droeve Ervaerentheyt hier te Lände, i.ide'Arminiaenßhe Leere ghelyckmenßnoemt. Devvekke ts3 als een Vierghevkghenovcral,ende heeft alles in Brandt gheßeken: is als een Cäncker, dacrmede Paulus verghelyckt de d'vvaelinghe van Hymenasus, ende Philetus, endeheeftfgantßheLichaem demghe- geten. ι. Τ i m. t. ν. 17. Devvekke hter, als defen Vygheboomjoor ons gantßh 1{eder$andt verfpreyfheeft. De Heere vvileens ghenaedelyck daerinßen^nde ons helfen.Leeß Luc.i}.j.ende Match. 13.24.2,5. |
|||||
|
Sdßcb
|
|||||
|
tl
VII.
SAlkhfytghy lieden, als u de Menßhen laßeren, ejrc. Sprekendequaet
vanu t'onrechtenemmynentWi/len. Verblytu,ypant uwen Loon is groot in den Hemel. Matth. 5. ir. 12. Door EereendOneere,Laßeringhe en Prys.z.Coï.6.%.
Toont wie ghy fyt,en fyt verblyr,
Als u de fnoode bereit by t. |
|||||||
|
Den ftercken 01yphant,als Iiem de mügghen bytenv
Soudhyt figh trecken aen. Hy voelt het felver niet: Soo t'edele ghemoet,"W anneer hem leetgheichiet, Ten trecket figh niet aen,ten laetetfigh niet ipyten. |
|||||||
|
C j Doet
|
|||||||
|
11
Doet ghy doch mede foo. Wanneer dat booiè Lieden
U die veelbeterfyt,metLeugens taftenaen,
Denkt dattetaltemaelhün daerom is ghedaen,
Op dat glv hun-wordt ghelyck,als gh'unietcondtghebieden.
i-
Denckt, CkrÜtus fulcks beveelt,iyn Heylighen die dedent,
Soudt ghyt niet mede doen ? dat waere veel te ilecht. Wat ? of m'een Efel floegh ? hem ti eckenin het recht ï * Soo'ndeed' een Heydenlh Menfch,maer Hey denen die ledent. 4·
Al fchynt de Maene claer de honden lullen baffen, Al waer de deught logeert,daer is oock haet en nydt, Maer diet al overwindt,dats' hy alleen dieLydt: Verdraeght dan metghedult,Godt ial de quaede ftraffen." |
|||||||
|
Aeniuerckinghen,
|
|||||||
|
Van den Olyphantghetuyghende Naturalißen,datfin velfio herdt
is-idattetgheenghevoelen en heeft. Daerom oeck,naer t'fihryven hu- itotelis > hy moet gheregeert worden door eenighfiherp Infirument. Daerom ijfêt verre daervan, dat by ghevoelen,ofdat hem fier doenfou- dehet byten vandemugghen-, dat oock de Pylen teghens hem aengbe- fihoten, te rugghejpringen en breken. Daerttghensfinder cleyne Ghe- dierten}Muyfin,Mieren,S"C. dewelcke, als men maér de handt teghens hun uytfieeckt haere hoofden ommekeeren-, endmeenen,arme beefiiens, datfighewontfin, als menfimaer aenraeckt. Seneca lib.ι. de ira. C34.&lib.3.c.5. Hier uyt leert men, vvelck den aerdtfi van een Edel ende hooch
ghemoet, t''vvelck over t'byten end lieghen der laßeraers ,fich niet eens en ontfit: maer alle lafieringhen metghedult,end verachtinghe,endals finder ghevoelen, verdraeght. Soodanighen edelen Ghemoet hebben ghehadtfilfs verfcheyden.eBeydenen. Cafir onder andere?die opde U- fieringhen Metellifiydc^: lud.}- ■— — dignumteCiefarisira Nullus honor fader.---------- f Ideft,
|
|||||||
|
13
ld eü,Gheen Eerefilmaeken,dat u Cxfarfynstoornsweerdreh
achte. Oeßplacht mede tefigghen,ghelyck Dio verhaelt,dat Laßer aers end'verkeerde Lieden % degoede Somtyds aentafieden met Leugenen>op datfe daerdoor deßlve mochten terghen, om haerßelven met quaetßrv- ken ende Ufierentevervveyrenyendediehaerfilvenalfiogelyck maeck- ten. Een Heydenfih Philofioph,gefihoptfinde van eene,als een ander tot hemfiyde,treckthem voor recht-iHntwoorde^watfiude ick eenen Efiel (want dießaen achter uyt}voor rechttrecken ? Siet dit waerenHey- denen. De Coninck Α η tigontis,^ eenen tydt infinlègher ommegaen- de,ende tomende by eenetente, daerin eenighe quaetvvilligfye Soldaten ßten, die hy hoorde dafuelequaets van hemfiraecken,vveynigh den- ckende hemßoo naer teßyn ,fioegkmeteen roeyken, dat hy in:de-Handt hadde teghens de tenterende riep-.Hoh GheßHen,wiltghyyan'den Co- mnckfio quaelyckfireken,vertreckt van hier. "Wrantdathft'^mrder hy fiude uflrajfen. 'r \\\\ ~Wat behoor dt dan niette verdraeghen een ChrißenfDie behoorde
naer alden achter elap r al t' byten end laßeren vanbooß endeverkèerde Lieden , niet int minfiete vraeghen* Wjt behoor en daerin te volghen 11'Exempelichrifiifilv.er,\.Pct.z\zx.dieverfimaetfiynde,nietvveder- omgefinadight heefit,enddreyghde niet ab hy leedhdie onsfiaüchnoemtr als wy f onrehten omßnent willen gebeten ende beloghen/yv orden, ende wiUdatwy ans verblyden. Ήίί^\\.\.τ\.^ηζ.6.zu z.t'Exem- pel Davids jLaerv an i. Szm.z^.i^. ^.i Exempel Pauli. ζ. Cor.i.8. ζ. Tim. 4.14. Een Chrißcn dan behoort fich te verblyden, Macth. 5. dat voor ghenade te achten, i.PeuzA^.c.^.J^fichniettewreken. Leu. i9.i8.Rotn.iz.i9.Ephef.4.3i.&c. Soofitl hy Eere by God hebbenen- de Prys ende Onverderflyckheyt. r. Sam.,2.30. Rom.2.7. loh.ijl.z6. Die de Laßer aersßalßraffen ,,ende de vvraeke daerover nemen t'fy- ncrtydt. Invidiavirtutis cotnes. lde{t,EenMedgangherderdeughdis
Mißgunß. Regulineft maleaudire cumfacias bene. ldcft.,Coninek-
lyck ijßt, quaets te hoor en ende laßeringhe, als ghy doet welendtme behaoren. Cordeelt
|
||||
|
14
|
|||||||||||||||||
|
VIII.
|
|||||||||||||||||
|
OOrdeelt niet naer het aenßen.lohan.y.v. ζ4·
T'ghemoetreyn onbevreeft, Is een gheduerigh feeft. |
|||||||||||||||||
|
i.
|
|||||||||||||||||
|
Laet t'Volck door achterclap alfcgghen wat iè 'willen,'
Laets' albefchuldighen,ickheb eenreynghemoet, God,ick end niemandt elmyηherte kennen doet, Myn geeft die can t'gheraes van al de "Werelt ftillen. |
|||||||||||||||||
|
w
|
|||||||||||||||||
|
2.
|
|||||||||||||||||
|
[V] Hoe dickwüs beurt het noch,en t' is ghebeurt voor deièn,
Dat een verkeerdelyck fyn Ordeel gevenfal ? Van Hanna Eli dacht,fy droncken was,en mal. Dickichynt int Waeteriet datrecht is,crom te "Welen. |
|||||||||||||||||
|
Daer
|
|||||||||||||||||
|
zf
|
|||||||||
|
Daer teghens fal mcii oock uy 11' borgerlyck Leres
|
|||||||||
|
Oordelen beitjWanneerhetièlveiemandtleydt:
|
V
|
||||||||
|
En diclcmaelsilaetmen mis.'Wie had doch uytgheiêyt,
X)at Iudas -was t'gheen ε' eyndtè kennen heeft ghegeveti? 4·
Elckkendt iyn felven beft,Elck -weet beft lynghedachtcn: Een yder iyn Ghemoet veel duyiènt tuyghen is, Ift goec ? ghy voelt een feeft,een yiremuer ghe^is: "Wiltaldenach.ier.clap van andre Lien verachten. Äenmerckinghen.
De Geeß Gods, die de diepten onderfoeckt, ende onß Geeß, vve- [aj
ten beß wat in onsis. Ende daer om wordt Gods Geeßghcßyt te ghe- tuyghen metonfenGeeß.Kom.S.16. GheenMenfchter^Wereltcanfio vvelvveten dentoeßandtonfer Sielen,dan wyfelver. Laet Leeraers en andere ons onderfiecken -,βο nauw .enfiherpalsfi connen,noch con~ nen andere onfi herten fio .niet 'kennm3alsvvy· Elck vveet beß, hoet methem gheßelt is,watfinden hy begaen heeft,&c. Onß eygene Con~ ßientie isals duyfent ghetuyghen, wy weten beß, ofonfe ^bedachten ons befihuldighen,ofontfihuldighen,of ons hert onsfiaet,ejrc. S-Maer vvat andere aengaet, die connen in haer Oordeelvan ons 'ϋ°Ί
vvel bedroghen worden, ende dati'vveeßns. Eerßelycktonnende tjMenfchenvvel quaelyckoordeelen, vanhaeren Naeßen i onrechten daer f wel medeßaet. Ghelyck de Prießer Eli oordeelde vanHannL i.Sam.1.13. De Spotters van d\Apoßelen op den Pinxtendagh, Adc.i. 23. De Difiipulen van den Minden. loh. 9. z. Die van Melitavan Pau- lo. Aét.z.8.4. Hierop dient dit Sinnebeeldt van eenen Eiemint"Wae~ ter, daer t oogh van oordelt ,dathy crom is, w e finde nochtans recht. Soo wortterfemwylen van andere ver keerdely ck gheoor deelt. Infio- daenighen Ghelegentheyt, moet elck, diefichfilven wel bevvufi ü, verachten allen achtere lap, endeßachten den Rotzß een, die onbewee- ahelyckfiaen blyft teghens t'aenßaen van de baeren. *Want de ^We - reltcan maer oordeelen naer ί' uytwendighe, Godtßet t'herte aen. D i.Samu
|
|||||||||
|
χ*
j.Sarrs ,ι 6.7· ι. Sam .τ. 13. Λ/^?<? Werelt cm iemand veroordeelen,dien
ßne Conßientie vryßreeckt, dat hy niet enk van dat crom en ver- draeyt gheßachte der ^ferelt,ó-c. fel Al de bereit san iem&nt ontßhuldighen, dienßne Conßientie beßhuldight. Endeßo die daerteghensßreeckt, wat can dat baten ?
~Stfant de Menfche, die Godnoehßnghemoet niet en can, can evenwel eenanderbedrieghen,dooruytwendighenSchyn. Alsiemanteengoeß BorgerlyckLeven leydt „niemand ongaelyck doet, ter Kercke ende ten Avontmaelcomt,&c. "Wat can men,naer den Regel der Liefde, anders dan weidenden van fiodaenighen ? ^Want men oordeelt van den boom uyi de vruchten. iAzx.ui.-j.ij.Maer noch can men evenwel be- droghen worden. De Leeraers connen comen weite oordeeïen van ie~ mandt, hem houdende voor een weerdigh Goß aen de Tafel Ghrifii: ie- mandt mach eenen goeden Naemende Faem hebbenende dies allen niet ieghenßaende ,βο can het gheßhieden, dat die Menfibe maer en is ee& heymslyck hy-pocryt endegheveynfdefihynheylighe, hebbende alleenlyck eeneuytterlycke ghedaente ende Schyn van Gedfaeligheyt ,ßnde infyw Ghèmoet overtuyght van Gheveynßheyf, ende vele bedecktefinden',· Tot Exempel dient Iitdas. Ende dus connen de Menßhen bedroghem worden. Sed—■—— hfc minus alieneus efto,-
Nilconicirei&i^ullapallef'cereculpä,- Een goct gheweten,dies men noyc εη derf»
'Weghen quaet of fondjverichieten iyn verf,,
Is ghelyck een muer van Metaelte achten.
Baerom voor fonden^met vly twüt u \rackte*v
|
|||||
|
Ghedenckt
|
|||||
|
*t
|
|||||||||
|
IX.
GHedencktderGhevMghenen? gfielyck ofghy mede ghevmghe»
"waertjó-c.Hch.i^ De Heere geve den huyß Oneßphm Barmhertigheyt. ^tfant hß
heeft hem myner Ketenen niet ghefihaemt. z.Tim.i. 16. Watyièrherde hert,en onvermorwden Geeft,
Heeft menign Menfche 4»cli ten Aenüen van dees bgcft,f
|
|||||||||
|
•i.
|
|||||||||
|
Hier cont ghy Leferfien ghcfchildert voor u Ooghea,
De w'onderbaere Crachtder Lkfdc,die daeris
Selfs midden in de Zee in eenen ftommen vis,
Leert met irws naeftennoodt dochhebbcn mede dooghes."
|
|||||||||
|
Worde
|
|||||||||
|
2.8
/
2. |
||||||||
|
wordt hertelyck be-weeght."Wilt met een ander treuren
Dieiêlvertreurighis.Dencktdattetuaengaet:
Want fiet 1: vis u Vleefch,{yn Vleeich doch niemandthaer,
Dat heden herii ghebeurt can merghen u ghebeuren.
3-
Is hy met ketens vaiigheiloten of ghebonden Om eene gcedeSaeck,enfchaemtufynder niet, Maer foo veel moglick is hem alle hiilpe biedt, Soo lult gh' ingenen dagh "wel faligh iyn kfcpndea, Staeniult ter rechterhandt,en Chriftus die ial fegghen
Comt,wantgMiebtmybefocht,doenickghevanghenlagh, Maer een herdt Ordeel ial ontfanghen in dien dagh, Syn Naeften die ghc-"wondtlaet op den "Weghelegglien, |
||||||||
|
Aenmerckinghen.
|
||||||||
|
Pliniuslib.9.C.8. Verhaelt^dat een Oolphyn ghevanghenßnde
van den Coninck Cari<e, ende in den Haven ghebonden, eengroote me- nighte van Dolphyns by gecomen·, ende ontrent hem gefvvommen heb- ben,als me de ly den hebbende met hem , tot dat ds Coninck bevolen heeft hem los te laeten. ifferfdckenghevoelen ende mededooghen felfs in de enredelycke beef en, middenin dewilde Zez_j: "W'at behoort terdan niet te ^efen onder ons, 1. Redelycke Menfchen, door den Bandt der a Efb. 4.J1. Natueren aenmalcanderen verplicht: A.£t.ij.z6.ßnde alle van eenen x.Tim.z.f. bloede ghemaeckt. z. Chrißenen ,ßnde door den Bandtvan Gheloove Ipnef.i.u. en^e Religiefoo nauvveaenmalcanderenvafi: a hebbende alle eenen 01 >l 4· ■ · g0(1 ende Vaderden Gheloove-, eenen Salichma\er, een Hoofd, ende ee- nend''eghten Hemel: Syndehem door eenen [doop alleingheljft,co- 'Rom.%.17. men^e a^e tot eene T*fel 7 etende van eenen Broode, ende drü- ckende van eenen Orinckbehgr : verwachtende alle een Erfdeel. . Daerom behooren vvy oockjvaß te houden de Eenigheyt des gheloofs·, door denBandt des Kredens ende der Lief de. Lief de behoor envvymal- canderen te bevvyfen. λ.'-Gevende ende mede deylende onfen noodt- druftighennaeßen }endealfoo fyne Armoede verlichtende, z. Ver ge- gevende |
||||||||
|
φ ζ?
vende hem-, als hj mißdoet teghens ons,ghelyck Chrißusons. Col.3.13,
3. CMedelydenhebbende met den noodt ende de Svvarigheyt die hem overcomt, 1. So intghemeyn: ghedenc kendeaenden Schaede lofephs> hetende ons den noodt der Kercke Gods ter hertengaen,ghelyck Efdras cap.9.v.3. lerem. Lam. 3.48. de Ghevanghenen tot Babel. Pialm. 137.1. 2. Alsintbyfonder,naevolgendedeVermaenighePauli: 'wordt hertelyck beweeght tot male anderen, é°c. ~Weenende met den ^Wee- nenden. Rom. 1 z. 10.15 .ghedenckende,dat hy is ons Fleefih,ghelyck bo- ven aengheweßn ff,ende een Medelid* aen Chrifii Lichem. |
|||||
|
'3 $ Het
|
|||||
|
*~-*~Qhy Of ent uwemuivn j.**w»»,v».
Vier dinghen ßn ckyn op aerden > ende cloecker dan de Wy-
ßK:deM.ict&n,de Conynckens,^ Sprinckhaenen,^ Spinne,i?<r
wenkt metb&eren bmden^nde U inder.Coninghen Patleyjèn. P.ro.11.
^o.14.18.
VanGodtendefyneVoorßenigheyticlcheb,
iGhetuyghenis ghenoegh al waert maer aen dp web. |
||||||||
|
ï.
|
||||||||
|
©e Spinne falhaer w-eb met fulcken Cünfte weven,
Dat wonder is om fien. Dan fitlèr midden in, Enloert daerop haer aes,dat methaer icherpe pin, Beneemts' end onderhoudt aldus haer eyghen Leven. |
||||||||
|
Wie
|
||||||||
|
5*
|
|||||
|
2.
Wie voedtse düs ? wie geeft haer fulck verftandt van breyden t Vfaï.iaj^,
TisonfeGodt alleen door fyn Voorfienigheyt, %η.
Die alles Wan eris,oock t'minfte vremdt beleydt
End alles watter leeft fyn voedièl doet bereyden. ?·
T'vee wordt van hemghefpyft,de VogeIs,dïe nocbfaeyen7 Mattk.é. Noch maeyen,hy beforght,de Byen en mieren voedt.
En fonder hem gheen müich' op d'aerde vallen doet. Matth.io,
HyipyftdeRaevenjonck die Roependen de Craeyen» ' Jfal.14.-j.
4. «MQV
Jae door de Raeven ièlfs,gheneghen tot het rooven,
Eliam heeft gheipyft. Dies u op hem verlaet, Met luttel weeft te vreen,enforght niet boven maet,, /
Gheiyck als Heydenen,maer wikin hem ghelooven.
S'
Let voorder op de web,ghy fietter iwaer deur breken, Dat licht is fy verftrickt,end lichtelycken vanght. De grootte laet men los,de kleyne Dievenhanghtι Dus by de webben fynde "wetten vergeleken. Aenmerckinghen.
Salomon rekent onder de ^.cleyne wonderiyekedinghen de Sfinnf*
Prou.30.28.Di Nafuraliften,Vliniu$ ende anderefihryven,datßjuyß in centrojid eit,intmiddenßt, endealdaerophaeraes loert, fvvelck door haer aytgheßtannen nett verßrickt ende ghevanghen wordt. Sommighe duydent, datßulcks iseen Beeld ν an Coninghen ende Prin- ten, om daer uyt te leeren, altoos ontrent f midden van haer Landt de , "Wacht te houden,om4j> alle Ghelegentheden te voorfien. ^Wytreckent tot ietgeeflelycks. T'ls weieene verachte endeßechteßecke,. die ons daeghelycks vooreomt,doch Quam mukavfitacacakaniur, quacconfiderataftupen-
cur ? Hoe veelghemeyrte dinghen verterdt men ongheacht,
Die wonderlyck fyn fouden,foo menie Wel bedacht. Mm
|
|||||
|
3*
men canendediendtdaer watuytte leeren, ^lantfulchs konder an-
dere een claer Bewys van Gode endefyne Voorfienigheyt over alles. Pr«i"aatemó[;refertqu3elibethet-baDeum. ld eil, Gods Teghln\roordichey t "wyft uy t
Een yeder Grasken ofte cruy t.
DeSon,de Maene,den Reghen, f Ghevvelfte des Hemels ende de ~Stfolcken , de Zee, haerePaelen, ende Zeemonflren, den hanghenden Aerdendoot, de ^Winden, Donder,Blixem , de Vogbclen, jae fminfle Grasende Cruydeken ,t'vvyfi aluyt de Voorfienigheyt Godes. Soodoet oockde Spinne. ~Wantvvießyßfi,ofte wie leert haer t' aes vanghen andersdan God,die allesßyfi.Pi'al.io4.2.7. Leefi[diengheheelen Pfalm, daerin vvorden dettrgaens de^W erckenvan Gods Voorfienigheyt ver- haeltydaervvordt gbefeyt onder Andere, dat Godßyfi all.es datier leeft. Hyfirght voorde Bycn ende Mieren, die t'SomersVoorraetoplegghen teghenden ~Winter.ltemjVOorde S waluwenende alle andere Voghe- len. Matth. 6. voorde Sydewormen, voor dejongbe Raeven, die van de oude verhetenfinde, ende of haer e Maniere tot\God roepende, God verforght van wormkens,die in haer e neßen -waßen, yyaer doorfe on- derhoudenworden.Vhl.iq.j.y.Dat moet ons daertoe dienen, 1. Dat wy op God vertrouwen. Die de Vogelen, Matth. 6. de Spinne, ejrc. voedt ,filoock ons voeden felfs in den dieren tydt: ghelyck hy onder an- dere aen Eliam heeft bewefin, hemßyfinde wonderbaerlyck door de JRaeven, die anderfins Roofvogelsfin. i.Reg.17.6. ende doorden En- gel, doe hy voor Achabvluchtede: 1 Reg. 19. 6.7. ltem,aende 100. Propheten ten tyden Elia, aen Daniel,Iofèph,Maria ende haer Kindt Ie- Ju,ey°c. z. Dat wj te vredenfiyn met t'gene, hy ons geeft,met Cofl ende Cleederen, ende niet boven maetefirghen , ghelyck heydenen. *Wan$ hyfirght voorom. Matth. 6. |
|||||
|
Een
|
|||||
|
33
|
|||||||||
|
XL
E En yegelyck van ons ü Ghenadeghegeven, naer de maete der Gave
Chrfli.Ephcf.4.j. Dienet malcanderen·, een yegelyck naer dat hy Gaeveontfanghen heeft, als goede uytdeylders der menigherley Ghenade Gods. 1. Petr. 4,v.io. |
|||||||||
|
Siet toe Menfch,datghy "welbefteet,
Die Gaven die u God toemeet. |
|||||||||
|
T^lichtjdat der Sonnenheeft den Schepper eens ghegeven*
Haer Stifter mededeylt,fy ftiert het naer de Maen, Diet niet alleen en houdt,maer als fy t heeft ontfaen, Op aerden nedcrfeyndt,tot dienft van die daer Leven. E OMcofch
|
|||||||||
|
34
|
|||||
|
α.
Ο Menfch al wat ghy hebr,van Godt ghy hebt ghecreghefL. Die van fyn Gae ven geeft tot yder fcker maet,. D!eendubbel,d'andermin,iulcksniemandtaenengaer, Daeris maet eenen Geeft,maer menigherley Seghen. Syt ghy verciert met meer verr' boven andre Lieden,
Verheft u felven niet,want Godt fulcks wederftacr, En fchxyffter u niet toe,fyn Eere Godelaet, Die fal u eyfshenveel,u Licht wilt andernbieden.. . 4..
En foo ghy minder heb t,wilt evenwel aenlegghen,, T'falhceten rekenfchap: Siet datter -wat afcom Tot uwes Naeften dienft,Maeckr uy11' talent een Somra, Soo fal u Hcere,comt ghy trouwen Dienftknecht,fegghen.. 5··
Laet yder een,maer meeft de Leeraers wel hefteden. Haer gaeven veeldedey.. Elckhecicophaert'gheikht.
Dat d'een den andren help ,en fchynen laet fyn Licht Soo totmalcanders dienft,als tot dienft van de leden.. Aenmerckmghen.
De Son die deyli haer Licht, haerghegeven vanden Schepper al-
ler dinghen , mede tot de Maene,die anders vanßghßlfs gheen Lichten heeft,ende beyde dienen ons, ende verlichten d'aerdcj. De Menfchen watgaeven, Licht, oft e Claerhyt dat β oock hebben, dat hebbenß alle vanden Heereontfanghen. i.Cor.4.v.7· Ioan.1.16. DefeGavenßn verßheyden. Ghelyck de Sanne een ander Claerhyt heeft, een ander e,na- melyck eene minder e,heeft de Maene,een andere de Sterren. 1. C or 15. 41. Soo hebben oock vvy verfcheydene Gaeven ,yder nae de maete der GaeveCkrifii Ephef.4.7, D'een heeft vyffTalenten^d'ander twee, een andermaereen eenighLuc.iy 11. Ώ'een heeft dubbelfio vele,als άander ;ßachtende de Son , ghelyck Eiiikus den Geefi Éhae hadde tweevoudigh. z.Reg.2.. v.9. $ ander mm.;ghelyckvvefende tot de Maenz^>. Infonderhytwordt deße Verfcheydenhyt van Gaeven ghe- J^eurt)Onder de Leeraerh dewekkeßn3 alsfoo vele uy tdenders der. Ge- |
|||||
|
3T
mede Gods, die menigherley k,feo d' Afoftelfeyt. \. Ρ e t. 4.1 o. Eenen
Geeß maer menigherley fynfyne Gaeven , ende 'Werckinqhen. Leefi 1. Cor. 12.4.5.6,7.8.9. &c. D'eenheeftmeerdereKenniffeomtever- ßaen,een ander Oiepßnnigheyt van oordeel, omte onderfiheyden : een Ander deGaev&van Memorie om fonthouden: of van "W'elfirekent- heyt ,om uyt te drucken : een ander van Cloeckmoedigheyt, Sachtm&e- digheyt, Lydtfaemheyt, een ander den Geeß des Ghebetsin meerdere maete hoven andere : eenighe fyn bequaemer om trooflen, andere ßn Boanerges, Sonen des donders. Mare.3.v. 17. bequaemer om de Son ~ den tefiraffen, en Go des Oordeelen daertegens uyt te don der en. Somma yder heefttßne, d'een meer, d! ander mïn; en die Godtdie der Sonnen meer, der Maene, en andere Sterren ?nin, gh e ge ven heeft, naerfyn be~ haeghen, geeft oock defijyne Gaeven, wien en alfio hy "wil, ßnderdat ymandt daerin fminfieyet tegens heeft te-pretenderen. ^Want fßn ßne Gaeven vry en onver diendt, diehy ons uyt enckele Goetheyt ,en Mildtheyt,fonder eenighe deminfle *Weerdigheyt ofte verdienßen van onfer Syde mededeylt. Daerom magh hy met t fine doen, fghene hy w« Matth.20.15.Luc.l9.12. hyqeeftfeonsomniet. Ghy hebt het om niet ontvanghen fiydc Chrißm tot fine longheren. Matth. 10. 28. Wy worden om niet gherechtveerdighlfiyt Paulm .Rom .^.i^.alom niet, finder Geit ofverdienfien. : e ί.; . 5 5. v. 1. Α ά. 8.11, ghelyck Simon Pe- trwsfiyde tot Simon den 7 oovenaer, (want anders ßofoude oock de Rjke groot Foor deelhebben voorde Arme) daerom wordenfi cock alle Gaeven ghenoemt; onfifiaelichmackende Kcnniffi^j. Μ a 11 h. 13.12. de ~Wyßheyt. Iacob. 1.5. t'Cheloove. Ephci. 4. 7. feewighe Leven. Rom.6.23.Ephef.2.8. Chrißmfelver. lohan.4 io.Iei.9.5. Ditßn alle Gaeven ffruytende uyt Godts enckele liefde ende hehaeghen. la Vaeder, want het heeft u alfoo behaeght.Matth.11.2.6.Ende daerom en is tot niemandt hoefeer verciert, met foodaemghe Gaeven in fgheheck Stuck,endë^N erek vanfyne Saeligbeyt,overgebleven,oock niet dëmin· ßeplaetfi voor verdienßen, ejghene Grachten, oft voorbereydinghen, ende volghens dien van Roemen ; maer allen Roem ü uytghefloten. Soo dan die ghene, die meer ontfanghen hebben , ende Sonne flachten, i.moeten haermet roemen,noch verheffen,noch f hooft opfieken .· Leefi E 2 i.Cor.
|
||||
|
16
i.Gor.T2..v.7» mchteen moeten haer felven int' minße niet toefihry-
•ven. Habac.i.16. Maer moeten de Eer e daervan Godt geven ,dienß toecomt. Iefai.4z. Pfalm.115.1. niet ons,niet ons maer u, &c. enmoe- tennedrighßn. 1. Syen moeten andere beneffens haer, ende beneden haer, dat ts minder hebbende, niet verachten. 3. LMaer dies te meer Go dt danckbaerßn. ~Want dien vele ghegeven is, van hem [al vele W orden glxeyfiht. ~Want wyßullender Godt moeten Mekenßhap van geven. Luc.19. 4. Sy<moetenfewelbefleden,fiende metj. Talenten noch andere 5. tew innen : ketende haer Licht lichten , ende ffilve 1' gelyckde Sonne tot de maene, ende totde Aerde,.) ooch andere mede- dey lende. Die nu minder hebben,als de Maene ende Sterren,moeten niet murmureren. Matth.2,0.11, z. maer die welbefleden, en niet begrae- ven,noch onder de ajjchen verberghen,noch haer Licht onder de Coren- maetefielkn, maer degaevendes Geefles *>»ζ->^(»>. verwecken ,. ende alftwaereopblaejen. 2,.Tim. ι. 6. y. om meerder bidden. Iaeob. 1.5. Summayder moet in tßne,groot ofcleyn,ghetrou wefin > makanderen dienen daermede. i.Pet.4.10. doende als de Son en Maene, die malcan· deren t licht mededeylen ,ende dat niet aüeenen houden, maer o£ dOet- denederßynden, |
|||||
|
V«.
|
|||||
|
37
|
||||||||||
|
XII.
XVTJfineer ghy tenfiryde treckt tegens u vyanden,ßtlt ghy trompet*
tV ten,datuwerghedachtvverdeMvLVR.io.y. Veel goeds ons leeren can t'gheclanck van een Trompet*
De Gracht van het ghebedtjen meer,die daer op let |
||||||||||
|
Men leeft dat vielen om van Iericho de mueren,
Dat deur baiuynen ftemen ibnder meer bedvranck Siet ons ghebedenlynt door "welckersluyd gheclancfc, De.vallen van den Boich niet langher eoftendueren. 2.
Doe t'Volck vanlirael ten ftryde foude trecken,
Soo bliefenièrop twee. Godthaddetfooingheftelt. Doet foOi Als onfen Prins en Cryghsrriacht treckt te Veldrs L"WiIt G ade door de ftem van« ghebet opweeken. » 3:
|
||||||||||
|
KJ-
|
||||||||||
|
01
|
||||||||||
|
Het
|
||||||||||
|
?8
|
||||||||
|
3·
Het Legher Midians wierdt haeftelyck verilaeghen,
Doe t'Volck van Gedeon blies y der fyn Trompet, By Godt heeft meer gheluyteeny verigh Ghebedt. "Wilt daerin nemmermeer,6 Chriftenmenfch,vertraeghenr 4·
[c] "Wilt u,foo menighmael als ghyfe hoort,beiinnenr
En denckcn opt t'gheluy t van duytterfte Trompet. Die op den laetftendagh op eenen dagh dick lett, Sighfelven wachten fal vanyet quaets te beginnen. 5·
[d] Laet,Leeraers,uwe ftemmalseen Bafuyne clincken,
Ε/Λί.58.1. "VJ^ilt roepen overluydt,op dat de Menfch ontwaeck, Endopftae uytdenSlaep en doodelicken vaeck,
ι Soo fult gh' in genen dagh ghelyck de Sterren blincken. |
||||||||
|
Aenmerckinghen.
|
||||||||
|
W Jofuaj cap. 6. v. 20. Daer leeftmen,dat de Stadt ghevvonnen
Vlier dt door t' Gheclanck der Bafuynen,ende door defiemme des Veldt -
gefihreys. Dit heeft eenegeefteluke bediedingloe. 1. dat door de Gebeden, die meer gheclancks maecken in Gods Oor en, ah igheclanck der Bajuy- xen,dat daer door, alsoock door andere geeftehcke'Waepenen befchre- ven,: Ephei'. 6. de mueren van het geeßeücke Iericho , t'Ryckedes Duyvels worden omverre geworpen, ι. Soo ßnt de Gebeden,die vvy niet alleen ghebruycken moeten in onfin geej'eücken Oorlovh tegens den Duyvel ende de Machten , WAer filfs tegews onfi Labaemellcke
Vynnden. ^Want daer door connen wy meer te vveghe brenghen-, dan
door alle de vleefcheücke 'Waepenen endeßerckte[onder defelve. ^Want door £ Exempelen van Iericho overwonnen, kern, van Midian ver- ßaeghendoor Gedeonmet 300.CMannen. Judic.7. 6' blyckt, hoede Heere door cleyne Middelen can groottedinghen wenken. Door Da. vidverßoeghhy Goliath. 1. Sam. 17. doorlonathanenJyn'Waepen- draegherdedehydePhilifldienvluchten. 1.Sam.14. DoorMofenende Aaron verbßeßn Volck u]t Agipten. Door Abraham enßn Knechte» verßoegh hyvyjfConinghen. Gen. 14. Door eenen Engel verßoegh hy van
|
||||||||
|
39
vanSennacheribi8<\ooo.Mannen.t.Reg.i<).doorthieneanhjerhon- '
dertjaeghen, ende door hondert,duyßnt. D e u t. 2 8. T' is dan alghele- ghen aenßnen Segen ende Hülpe. Daerom moeten vvy tot hemgaen door den Ghebede, als vvy de overvvinninghe willen vercrjghen : qbeljck David dede gaendetegens Goliath , hy quam in den Naem des Heeren.LeeflPfal.3-& 18.&C.ï-Sam.ij.^.Soodede lofiphat. Ende als wy eenighe overvvinninghe cnghen , die moetmen toeßchryven niet tot de middelen eygentlick .· dat heetßnen netten roocken^t-iabac. 1.16. noch te tot d afgoden, maer Godalleen y hem alleen comt dEere toe. Jef.4z.8..Pial.ii5.i. ende niet ons,niet ons, van alle de overvvinnin- ghen ende verlofßnghen, die defe Landen fio vele Iaeren hervvaerts hebben gehadt, door de Princen van Oragnien. De Heere heeft ons int eerfle oockgheholpen doorcleyne middelen, tetoonen dattetjyn "Werck 'was. Soo de Heere niet hadde by onsghevveeß. Pfalm. 124.1. Van hem hebben wy onlancks ghehadt dte heer lic keVicforien van*Weßl,ende den Boßh. Onße Ghebeden enßneeckinghen op Bededaeghen,&c.ßn in Gedächtnis voor hem opghecomen. Α £Li ο. daerdoor de mueren van die Stadtßn omghevallen.De Papißenmoghenßotten met ons bidden en- de Bededaeghen, maer de Heere toont dat hyßgh niet beßotten en laet. Syßhryven haere VicJorien hun afgoden toe,ghelyck Belthaßr: by D a- niel.^.^.Inßedevantot Godt teroepenßaet op. l?ia.lm.6%.i.roepen tot Baal-.ßaetop. 1. Reg. 18. ^f/aerover wy billycker reden,hebben met E~< lias haer te bedotten. Elckenßadt enplaetß heeßt by haer haeren Pa- troon,gelyckden Boßh hadde S.Ian.Jer.z 28. zy.Dien hebbenfe aengt- r oefen ,endehoe breedßoudenßt ghehadthebben met hem, hadden wy met Schande moeten ver tree ken. Doch de Heere heeßt er ingheßen,ende niet langher connen verdraeghen deje beroovinghe van ßpe Eer e.Laet ons hem bidden ,dat hy voortaen tegensdeß. Ra bfaces (die hemen ons bejpottenßgghende: waer ü nuhaer Godt. Pfal.42.JI wille bevvy- ßn,dat alle haere Aßgoden niet enßn .· dat hy is de Heere der Heyrßhae- ren, op dat met Nebucadnezarde heele "Werelt bekenneydat hy is Godt.. Daniel.4. Terwjlen οηβη Prins ende Cryghsmacht te Velde leght ende [Vj
Strydtyketombiddmvoorendemethaer. Wantwyjynallegeeßeli- ckeSoU-
|
||||
|
40
xh Soldaten i mthaer,hetonsdaerom de feeßelichWaepenen voe- ghen byd'andere. Eph.£. met Mofis ende Huronfi Handen ten Hemel ttytbreydentegens Amaleck: met lofafhat bidden. z.Cfaron.17.3.Da- vid. PfaL-tf 8,1. Ditßn de rechte zßlvere Trompetten,die wy blaefen moeten. (Leeß Ν um er. ι ο. ? .als vvy ten Stryde trecken op dat onßr ge- dacht werden. ■cn T'Exempel Hieronymi isbekendt. Quidquid agofeinpcr
videtur infonaretuba: furgite mortui,venite ad judicium.
μ] Jetzi.<fi λ.Verhef tu Stem aheenBaßtyne.Oat is t'Ampt vande
Leeraers>die de Wacht bevolwU.
|
|||||
|
Heere
|
|||||
|
__________· 4'
XJII.
Ç Eer e hert ons bedmcken}dat wyflerven moe ten,op dat vvy vvys
worden. Pfal. 9 o. 1 z. De Menfch,iyn Oordeel en begryp
Is als de Milpcl,rot en ryp. |
|||||
|
DeesBoomiseenenBoeck^aeryderincanlefen»
Hoe da ttet met den Menfch in defe "Werelt gaet: Haer vrucht de Miipelis.die eers'haer etenlaet, Ofrypterdeghenis,moetrott te voren -welen. 8.
Sietjt'ferFens ryp en rott. "Want Menfchen bly ven fotten, Die tot de "Wysheyt noy t,noch tot het ryp verftandt Gheknghen: of foofulcksghefchiedetnaderhand, T'isinhaer Jaerenou,dt,alst'lyfnugaet verrotten. " F Den |
|||||
|
44.
|
|||||
|
3·
Den meeftendeel van ons die fcheyden uyt dit Leven*
En weten niet Nscaerornwy daerin fynghetreen, Of iiïèr diet begint te vatten ergens een, T' is als hy nu bynae de bereit gaet begeven.. . - ■ 4*
De "Wysheytj.t'ryp Verftandt comt met de gryie Haeren,.
Die moeten o.veriulcksmet opftaeniyngheeert, Den Ouderdom en heeft maerweynighnochgheleert;. Alft leeren nu begint,dan moetmen henen vaeren. Heer geef dat "Wy altoos ons uytterfte befinnen,
Soo Mofes uwen Knecht,en David te doenplagh :· "Want hy die dickwils let op fynen leften dagh, End' op iyn eyndeken,gaet wys te fyn beginnen» Aenmerckinghen.
Chelyck het toegaet met de Miß el, devvelckeniet eer ryp is, voov
$'en is rotfoogaettet met deMenfch. Hier op dient Lutherißgghen,de- vvelckefight:. dat de Menfche is totßne IAcren toe dwaes,ende dat, als hy totdielaerenghecomenis, hy eerß begint Kennijfe te nemen vanßne voorighe dwaesheyt,ende dAt,. ab hynufukks begint te bedencken ende vvyßrte werden ,βη Leven, als dan verßreecken is. De Waerheyt is met vele, dat, als β beginnen eerß recht te leven,. danßervenß^j. Den tneeßen hoop der Uenßhen,dießheyden uyt dit Leven, eerß by naer ter deghen vveten,vvaeromß daerin gecomen vvaeren: ende die dAertoe gecomenßn door Gods Genade; datje dat beginnen teßen ende te beden- cke,t'is:dickmaels,jaemeeß,alsß nu by naer de 'Werelt verïaetenfuüen. DcwyßhytenErvaerenthytinalderhandedinghen,hetrype Oordeelof verßandfßo mengemeynlyckßreecktjdat en comt niet voor de Iaeren, jae voor den Ouderdom. Dat iß, dAtsyGeeßesooghealdergauvvßßetJ alst' Gheficht der Ooghen vervalt. Plato,. Daerom iß, dat Godtßlver gheboden heeft^datmen d'mde van daeghenfalvraeghen,hen eer en en- »·'. devoot- |
|||||
|
de voor een Gryß hooft opßaen, inteeckenvan Ë€rbkdinghêighelyck
ßmmighe Heydenenßlver plachten het te houden, —grande nefas & mortepiandurri)
Sijuvenis veculo non aflurrexerat. ld eft, Het Was eengrootse Miilèdaet,ende een Dootfonde, Als een Jonghlinek voor eenen ouden niet op en ftonde. T' Verßandt dan comt voor de Iaeren niet. Nußn onßr Iaereti weynigb , endewy comen niet tot den tydt onfer Vaderen in haeren Wandel.GencC^j.Tßventighoft'achtentigh/aerenißt'boochße, daer onder 7 o. end 8 o. dick niet eenen toe ghelanght. Soo dat ons Le- ven cort is. Alsdan nu de ~Wyßheyteerß recht begint,dan is de Menfih oudt) ende (foo menfiyt) met d'eenen vee tint Graf D^erom iß dat Cicero verhaelt,hb.$.Tu(c. van fiwwTheophraftus, dat die,op ßnDootbedde de Natuere befihuldighde, dat β de η Her ten, Craeyen, Raeven, é*c. een lanck, ende den Menfchefulcken cor ten Leven hadde fhegevèn, dien doch meeß daeraengeleghen was, ende die' andersßoude
ebben connenghelanghen tot een volcomene Kennifß ende^eten- ßchap aller dinghen, ende bedaeghde, dat hy deWerelt moeße verlae* ten ,nu hyfilcks eerfl begon te bemercken. "Wy en connen Godt noch de Natuere,maermoetenensßlverdeßchultgeven. Dan.jj.&c. dießecy- gentlyck toecomt. T'is onßßbult, datons Levenfoo cort is. Item,dat wy den tyd, daervan ons bevolen Word die uytte coopen,niet vvaerne- men,om tot de vvaere Wyßheyt,de vreeß Gods,de vvaere bekeeringhe ende t'geloove te geraecken (gelyck de SvvaluWenende Craeyen haere tydt kennen)maeraltoos uytfieljoecken. Daeromßaetons,dießreucke Moßs, Pial.90.12,. weite bidden ende te behertighen: Heere leert ons bedenckendat vvyßerven moeten, op datvvy verßandigh worden. Eygentlycken indeoorßronckelycke Spraecke luydhet: Leert onsonfe daeqhen teilen, Op dat wy onfe Herten tot Wyßheyt begeven* Elck *Woort heeft vaßfyn Ghevvichte. I. Onfe daegben tellen,niet Maenden oflaeren,om te toonen deConheyt en d'önßkerheyt daervan. ltem,hoe fheldattet voorbyßhiet ende verloopt, naedemieldattet infou vele clejf- ne deelt Jens verdeylt vvord,als hier daeghenßn. 1. Onfe daeghen teilen, dat is, geeft dat wy elcken daegh uytcoopen, vvaernemen ende als voor onfen laetßen daegh ouden. F t Dil
|
||||
|
44
Dit doendefutten^try eerfi onß herten /(Nota, nietaüeenonfen mondt, maer t'herte, datGodt eyfiht. Pro ver b. 2.9.) tot de waere ~Wyßheyt,de vreefi Gods begeven.N öts., dat die twee dinghen fßae- men gaen , de ghefiaedighe overdenckinghe van ons eynde , ende de Wyßheyt, dié begint vvyßte worden diefyn eynde overleght» 'Wyßheytende ons eynde hanghen aen een , ende gaen vafi t'fie- •men. |
||||
|
45
|
||||||||||
|
XVI.
|
||||||||||
|
GOdtJprack tot Μοβη: ghy en cont myn Aengheficht nietßen. Chy
ßultmy achter naerfien > doch myn Aengheficht en can men niet ßen.Exod.^.zo.z^. Wy bekennen eensdeels, enwy Prof beteren eendeels : ^Wyße»
nu door eenen Spiegelin een duyßer reden, i. Cor. 13.9.1z. OnsOoghefaelt,
AlsdeSonftraelt» |
||||||||||
|
s.
|
||||||||||
|
Siet t'fèhepièl van de Son ftrack aeo »et open oogfiea
Sy fchemeren, gh'en condt haer flxaelen iyden niet: Maergaetaent'Water iiaensliaericli2dii"^ebcfiet, Dancontglby liaer Gheiicht noaccoighfinsghedpeghen* E 5
|
||||||||||
|
Ά-<
|
||||||||||
|
4<?
|
|||||
|
2.
Hoe foudtghy connen dan den glantz o Menfch verdraehen
Jixei.}.6. DesScheppers,die daer-woontint ontoegancklicklicht: i.Rot.i?· Doe Mofesfagh den bofch,hy deckten faengeiieht ij. Soo ded'Elias oock, end andre die \ratfaeghen. ?·
Έχοά.ιο. Doe GodtaenlfraelfynHeerlickheytlietblyeken 1 g. En t'volck iprack fel ver aen,het "was te feer verveert, Datsd'ooriaeck dat ons Godt door fyneLceraersleett,
Wam dathyt felver "waerjWy fouden haeftbefwycken.
4·
Exod. J4· Godtcannietiyngefien,dandoorfyn\foordt,en'wercken, Datfynalsfchaeduwen/yn-^efenniemantweet
"Wat fchildert ghy hem dan,oft op een houdt afmeet,
Hem,die oneyndighisjghy Paepen in u Kerken!
5·
"Wilt,datghynieten vat, o Chriften,vaftghelooven,
l.Or.i?· Enmoeytuverderniet,vvantg'hiermaerftuckwyskondt, Nacr tweuwighe verlanght,alsg'hem in s'werrelts endt Sultfien,gelyckhyis,foohyudoet beloven. Aenmerckinghen.
Leefl van Mo Ce,hoe hyßn Aengeficht bedeckte,doe hem de Heere
verßheen.Exoa.$.6.van Elia wsghelycken.i.Rcg.iy.is.van de Kin- deren Ißaels. Exod. 20.18.19. doe Godtßlßtot loaerßrackßy vloden,en badenMoßen, dat hy,ende niet God, tot haerßreken *wilde. Soodan^dat Godtfilver tot onsßrack> wj enßudent niet connen verdraeghenßo vveynigh als ons Gheficht der Sonnenßraelen lynxen can , ghelyck wy ßen,dat de voornoemde niet en hebben connen. Paulus Joe de Heere[elf tot bemßrackßortede ter aerden. Aót.9.4. Iavvycnconnenietver- draeghen d'aenjpraeckemaervan eenen Engel,enßne Claerheytßonder verßhrickinghe,ghelyck dExempelen der Herderen. L u c. 2.9. Corne- lij. A&.10.4. derFrowen. Marc.16.^.%.enmeerander-euytwyßn. Daerom behaeght het Godt, ons door ßuvacke Menfihen ons ghelyck> fonden/vyßn, enßyn Woort ,als eenen coflelicken Schat, te legghen in fwacke vaten, kennende onßSvvackheyt, en wel wetende, wat vvyvoor
|
|||||
|
47
•vvy voor een ^erckfin, Ρ fa 1 ..103. dat vvy maer aerde en β of fin defi- - ne aenfiraecke noch fegbenvvoordïgheytnietfiudenconnenverdrae- ghen. Daerom word Paulus tot Ananiam> en Cornelius tot Petrum ghevveßn. Aü.y. 6. &c 10.v. 6. om vaorder ondervvefin te worden* Dat behoorden derbalven die gene te bebertigben , die de Predicatit •voord'Waeßheyt achten» haerfiuotende aen de Slechtighejt derLee- raers, die ons nochtans van Chrißo, kennende onfe Swackhejt, t η fine Stedefn gegeven tot Boodfchappers uytfinen Naem.i. Cor .4.1. vvaer- van byfijt.Dat diefeboort,hemhoort,diefe veracht,hem veracht. ~Wyeneonnen Godtmetfien. Johan.3. Exod.5^4. 6.7. Sic.
^rant hy is een Geeß. johan.4. diedaerwoontin eenontoegancklick Licht ( veel claerder dan f Licht der Sonnen ) dat niet en can ghefien worden. Hebt daerom gbeene aer dtfiche ^bedachten van hem,nochte endenckt niet dat hy u,ofiteyetvves anders ,ghelyckfi. Pfalm. 50.2.1. Doch ghelyck vvy de Sonne fiienconnendoor dereflexie, die(è geeft int ^rater, ofte door een Glas \fieo Godt duyfler, en als door eenen Spiegel. 1. Cor inch. leende van achteren ofttwaere. ExQa.34.d0or defihae- duvve, die hy als vanfigh geeft infin'Woort, ende in finerenken> maer niemanden begryptfin *Wefin> want dat is oneyndigh, maer ons Verßandt is eyndigh. Daeruyt nu volght,dat Godt niet en can, noch be- hoort nagefchildert tevvorden,gelyckint Pausdom. Hy is verßheenen, f is waer,Moß,als eenen brandenden Boßh. Exod.3. ElUjneen On- weder :. Jßaeljn een "W'olckpillaer: Abraham, in Mansghedaente, als eeneduyve,, Ma tth. 4. als vierighe tonghen. Ad. 2.. maer dat alles en is nietgheweefl T'vveßn Godtsjelfmaerßechts t eye kenen van fine Te- ghenvvordigheyt. Daerom ifigrouvvelicke hem inßodaenighenghe- daente te willen affihilderen. Godt diebeßrafihet,Jefai.i4..i8. &c. want hyis Jeho vafa,u &<*.h.^ciC.i.%.fonder begin ofeynde,d'eerße en de laetfie., Hoe filmen hem dan aßt-ecken dien Eeuwighen y 'en on- eyndighen Godt y dien noch Hemelnocbte aerde vat\ op een cleyn Tafe- reel , tvvelck immers ten eynde,, en een begin beeft.. Dat fin al maer Leughenboeken. Leefi^ova.i.i.t.en t is meerderecleyn achtinghe aen- ghedaen,totfine Goddelycke Majeßeyt, dan of men eenen Coninckfihil- eerdeinde gedaentevan een arm jMißmaeckt,melaetfih bedelaer. Daer finbe-
|
||||
|
ßn hetfejfensHtefi noch vele meer Verborghenheden, die livy mef ons
Verß&ndt nieten begrypen. AL· tot Exempel van de Vereenighinghe hejderNatuereninChrißo. FandOnfimethem,&c. Deßendierghe- Ijcke te willen onderßecken finde maer wefin, metßne Ooghen in de Sonne te vvillenfien. Tßudeßn degheheele Zee 'te willen ujtßhep· pen , en begrypen in eenckyn Holleken , ghelyck. Auguftino gheßeyt wier de, naedenchende de Verborghenthejt van de H. Drjeenigheyt : T'heet, IcKgheloove in Godt, ejrc. Niet, ickyerßaet. Een Heydenghe ~ vraeghtßndewat Godtnjvas, nam topfyeraet,eenen, twee,dryedae~ gben,ejrc.eyndelicken güfnacht ot andtvvoorde,dat te meer dat hyt na~ dachte, te minder cofie hyt verfiaen. Roept derhalven uyt over t'gene ghy niet en verßaet met Verwar ondenngMe, Rom.ii.v.33. Ό ene kt aen f gene. Deuter^z^.i^. verlanghtnaertEuwighe, alsghyhemfidt ßtffglielycfchy k,van AengheßchtetotAenghefichte. 1. Cor.13. Joh.3. Amen. |
|||||
|
Alle
|
|||||
|
49
|
|||||||
|
XV.
ALle haere *Wachtersßn blind,flommeïiondenfynfe.idie metßraf-
'fenconnen,ßn lttyeenßaepe»geeme.E{ai.j6.io. IckJhebbeMten "Wachter gheflelt over mynVolck ifrael. Ghyfult ■van mynent weghen \(raerfckouwe%.Ezech.$.ij. Als die waecken voor u^weSielende..Heb.13.17.
Ghy,dien ons Heere God, forgh over andre gaf,
Volght des trouwe beeft,en waerfchou't door uwen baf,
Den "Wolf,by dagh en nachrkeert van u Schaepkens af.
|
|||||||
|
TJhy die voor andre forghr,wilt defen Hondtgelycken,
Die,als de Schaepkenss'nachts gerüft gefloten ftaen Ende ilaepen, houdt de "Wacht,baft ende taft aen, AI Wattergaetontrent,en doet fynforgheblycken. G De
|
|||||||
|
5σ
De cudd' is ubelaft, de ibrgh is u bevolen,
Ghy Leeraers van de Kerck,ghy Heeren van het Landt« Dies vvaecktjden vyandt doet geftaedigh Wederftandt,. Siet toe, dat niets.en wordt verilonden ofgheftolen. Gheen domme honden weeft,.geef t teycken door u baffen,,
^anneerghyt'onghelyckfietvoQrdedeureftaen, Laet door ueyghen ichult,gheen Schaep verloren gaen: De Herder anderfins die fouderuomftraffen. Vreeft voor u felver niet,wilt voor de cudde vreefën,
Dies nemmermeer en vlucht, de cudde noyt verlaet, Jac voor de ièlve felfs,u fiel en levenlaet, Als't GodesEer verheyicht,«n dattetfoo moet weièm Ons amptis,,Herder,iv vaer,iulcks daeglycks vvy bevinden,,
Hoe vvel,diet niet verftaet,de "Werelt anders feyt: Dies ons begaeft met moet,verftandt en dapperheyt, En wat ons toebrenghtmeer,de volheyt uvvsbeminden,. Aenmerckinghen.
o
De Leeraers en Magißraten, dien Godfiyn V'olckende Kercke heef} bevolen,die moeten haer f elven draeghen, gelyck de irou we honden, die s'Nachts de^Wachi houden over de Schoepen, devvclcke nemmermeer by Nacht enfiaepen,endeymet datfi eemghen onraet hoor en, m de ^fffee- reßn,S>L ciment,n6{ibi fecl hisquascuftodiunc. Piutarch.id e ft, vrcfinde niet voor haer eygenfilven,maer voorhaer Cudde. D'Apoflet feyt tot de Leeraers: Hebt acht op de Cudde ende op ufilven. A&.io. 28. Alle Chrïflenen moeten acht hebben ende vvaeeken over haer eygenfie- len,maer den-Leeraers is mede deßrghe ende ^Wacht van deßelen, van andere bevolen. Leeß wat de Heerefiyt tot Ez,echiel, ende volgenstot ons alle. Ez e c h. 3.17. &: 3,3.7. lek hebbeu ten W'achtergefielt over myn Volck,ghyfiltfivanmynent weghen waerßhouvven. So niet,&c. Sy moeten danßudenßhaer quyten, gheenefiomme", luye hondenßn, die geerneßaepen,,endenieten boffen nochßroffen. Jefai, 5 6.10. Maer,om vry
|
||||
|
ψ
*vryende nietßhuldigh teßn aen den bloede der Menßhen, moetende
felve gefiaedigh vvaerßhouwen,\ hid.Symoeten wackerßn. i. Tim. 3. z. ^Wantßßn ^W ach ters, ghelyck aengheweßn, die over de fielen der Menßhen waecken moeten. Hebr. 13.17. bydaeghen ende nachte toéfiende, dat niet ,ß liedenfiaepende, den Fy an dt β η quaetfaetfaeye, onder de tarwe in s' Heeren Oeghfi: jaeß moeten voor de fielen wae- cken , als die Rekenfihap daervangeven moeten. T'gaet haer dan als Ia- cebidie zo.Iacren dat hy Labandiende,ßne Cuddeweydende.Genet 31.38.39.40. "WWr iet s'daeghs of Nachtsgh e fiolen wordofgefcheurt, Laban eyfchte het vanßne Handen. Gheen Slaepepuamin fyne Ooghen, &c. Soo ififet met de Leeraers, die Gods Cudde weyden, wort ter door haer Naelaetentheyt eenefiele verongheluckt, verloren of verflonden, door den helßhen^'oljfen brüllenden Leitvv. l.Petr. 5.8. fy moeten der Gode Rekenfihap van geven. Ende hier uyt hlyckt nu,hoefvvaeren endeheerlycken Ampi ( nam difficilia quas pulchra} datte bedienen hebben alledie ghene, die God tot^rachters vanßn Folck gefielt heeft. Soo de Princen, Magifiraten en overheden, quorum imperium eft cura falucis aliena^id cüyvvelcker Heerßhappye niet anders is, dan een firghevoor ander Lieden, Hey lende^''elvaert: dieveleforghen hebben, ende dick wils waecken, als anderejlaepen, jaeter Midder- nacht opfiaen moeten met Coninck David, Pial. ι ϊ 9 om voor haer Folck te forghen endete bidden, ghelyck aenonßn tegenwoordighen Prince in de Belegheringhe van de Stadt S'Hertoghenboßh voor ieder heeft gheblehn. Somni portio (ßyteener) conieruaeprineipem, pars vigiliarum prineipatumu. Dat ü,
Een Vorftnietilaepen raagh den gantfehen Nacht,'
Maer ten deeHlaepen,tendeclhouden wacht: Het deeltjen des Siaeps lal den Vorft fpaeren, Maer vvaeckinghsdee) t'Vorftendom bevvaeren. De Leeraers een moeylyck Ampt hebben te bedienen, hoe licht dat
de bereit fiche Menßhen ( die de dinghen des Geefies Gods niet en ver- fiaen)hetfelverekene.Daerom noemtfe de Schrift,Saeyers, 1. Cor.3.9. AmbafßdeursofBoodtßhappers, z.Corinth-5.2o. Arbeyders,dieden G ζ Oeghfi
|
||||
|
5*
CeghßdesHeerenb.e&rbeyden επά'bmwen* Matth.9.38. ~^sTiensLe-~ ven volMoeyh ckheden is. Harkrs,endeW'achters,Vißfchersder'Men- ßhen , die door f net en den Haeckdes Evangeliums ßoecken deMen- (cheη teßanqhen. Alle deß beroepinghen van een Vißßcher 5 Pachter-, Arbeyder, ejre.ßn maeytyck.Sulcksftaet te behertighen >j. ßoo den Lee- ratrenydatßeghedenckenaenPauli^Woort i.Tim 3.1. Sojemandeens Ifißchops Ampi begeert > die begeert eenßchoon^flerek : ende op ghe- weckt worden ten Chebede, om van den Heere te verßecken noodighe Gaeven: z. t^ik de Ghemeyntenjp dat die mede byGode voor haer He- den <ii»^«Ä».2,.Their.3j.Matth.9.38.Ephef.6.T9.Col. 4.3. x^Alle'Herders moeten niet■alteen navolghen ditExempelvan de-
fin ~Waehthondt, maer oockj'Exempel van haeren opperßen Herder, dießn teven voorßneSckaepengheßelt heeßt yende moeten haere Cud- de niet licht verheten.^oh.io. Leeft Perkiniium. lib.z. de caiibus e ο η ie i en t i x. c. 1 z. q .3..&■ ^&f.een Lceraer magh vluchten ten tjde der, Wervolghïnghe^nde hoe^u |
|||||
|
Ben
|
|||||
|
55-
|
|||||||||
|
XVI.
Y*\EnRj/cken in defir Wer ehghe biedt, datfe niet boovaerdigb en
*Sfn,noch hopeßtten opden ongheßaedighen Rjchdom. i.Timoth. 6.V.17. Hebt de Wer elf niet lief. Want ils maer Ooghenlttßy rleeßhes-
Utßenheovaerdigh Leven.i.Joh.z.i^.ie'. |
|||||||||
|
HoeheeftetmenighMenfchfbobreedr,
Hoe ftoft het ftof,opt ftof vau't cleeu |
|||||||||
|
Teeiom ghe-eertte fya van yder een,vercieren,
Ve bovenhaeren iiaetjbaeir vuyi en ftinckend Lyffj, ■ Sy rredea trotz dacr heen,,van gaucfc eßfilver StyiF, EnwiIen,datekkbEckvooEyelIeEiifsadedieren» |
|||||||||
|
54
|
|||||
|
2.
Maer fynfe door t'fraey cleedt, door d'eer,of door de fchyvens
Tebeter,o£te meer ïvvyfeggen rondt uyt,neen. "Want ofm'een mallen aep,metgoudtalgienckbecleen, Enhem eenSceptergaf,diehy vvas,foudt hy blyven. h
Laet,Menfche,over iulcks uiêlven. te verheffen:
Een dief niet proncken fal,meteen haft om den Hals,
Oft met een Merckgebrandt.("Want dat heeft vveynigh vals)
Sulcks fyn de kleeren ons,v vilt dit doch recht beieffen.
4·
T'cleedt dat ons Ouders eerft de Heere gienck aentrecken, Van vellen vvasgemaeckt,het vvaeren rocken ileght Soo fyn de cleeren noch; en wat ift t'Lichaem,feght ·, Een clomp,een "Wormen-aes,'wiens fchaemt men moet toedecken. 5·
Laet fulcks u altemael tot Nedrigheyt op wecken, U Lichaem alle daeg,niet dus vergieren doet, Indiendt u ftaet verheyfcht, weeft nedrigh van ghemoet, ■Wilt Chrifl:umcleeden,eïighelyckeen Cleedt aentrecken. Aenmerckinghen.
De overdoet, ßyt Taffyn, en Pracht van de Cleedinghenßruyt
meeß uyt Hoochmoet, ende uyt eenedwaeß begeerte, om van de Men- fckengheacht ende ghe-eert te worden. "Want de Menßhenßenghe- meenlycken,op f gene dat voorde Ooghen is.\.Sz.m.\6.8. ende oordelen naerhet Aenßen. Joh.7.Z4· De Hoovaerdigheyt,dienaertßgghen Auguftmi,feerße Ghebreck vvas,waerdoor de Menßh is overwon- nen ghevveeß, is ooek flaetße, dat overwonnen moet worden, ende openbaertßch onder andere door Cleedinghen. De overdaetdaerinbedrevenbeßaet,ofi. in Tdelheytdervrem -
den Fatz,fienen , daer doorßch veleßo verßellen , datße veel meer i^Aepen, danMenfihen ghelyckßn. Zephan.i. v. 9. naeraependede ΐatz,ßoenen ν an alle andere Landen en Natiën, efz. in de Fynicheyt enCofielyckheytder Stoßfen\jxc.i6.\<). Deßnprachtin Cleedinghen is fallen
|
|||||
|
W
t allen tyden omghegaen onder de Menfchen, doch infinderheyt onder
Vrovven ende Dochteren. Efai.j.v.iS. maer gaet boven al om in defi het β e tyden, hier te Lande,foo groot, dat (ghelyck de ν oor fy de Taffin welfight) de voornaemfie Snyders van voor tyden, nu maer en jouden ßechte L eerjonghersfyn, om der L ieden Sinnelyckheyt te volghen. Soo ghemeyn, datier niemanden is,tot de cleyne Kinder kens toe, die niet ee- nen moet en draeght opßne moye Glee der en. Ende niet teghenflaende, dat de dachten , hier over daeghelycks ghedaen , foo door Schriften, (leefl onder andere Conftantinum Huyghens) als door Predicatien, groot ende vele ßn ,βοο ißßer vveynigh en cleyne, jae gheene V erbet e ■ ringhe^j. Hier teghens nu h o oren vvy , i. ais redelycke Menfchen ßnde,
Meden, ende ι. als Chriflencnfynde ,de H^Schriffuereteghebruycken. De Reden ßlver leert ons y dat no cht e de Cleedinghen , noch eenigh uytterlyck Dingh, het rechte Cieraetßn, dat den Man maeckt. CMaer tßn d' invvendïghe vercierfelen , of des Verßands,- daervan Bias, een Heyden fynde , fprack .· Omnia meamecum porto : Dat is, <_/ƒ/ watmynis, draeghe iek met my , of dat meer is T de verderft Ie η des Ghemoets,Ghehove, Ootmoet,ejre. Daervan Vetmsßreeekt, ι. Ρ e er. 3.3. De Schrift ghebiedt ons, niet te oordelen naer t Aenfien. Johan.7. v. 14. velemaecken hen door de Cleedinghen een Aenfien-, ende willen fihynen wat teßn, maer fachten d' jEgyptißhe Pyrami- den i ende der Apothekers Büßen r van buytenfihoon en met goude Letteren befhreven , maer inwendig}) vol Gheflancks en Stof. S'enß.n noch te Wyfir, noch Beter. Simia fimiamanet, etiamii aureageftetiniignia. Contra, fub viliperfatpelatet fapientias ρ anno» Dat is,
Eenen Aep,.al pronckt hy in gulden Cieraer,,
Is doch maer eenen Acp.,vvaer hy ftaet ofgaet.. Maer Wyishey t dick wik daer en teghen,. Onder grofllecht Doeck is gheleghen. Be Schrift leert dat de Cleederenßn een Ghedenc^teecken, ende
ofenbaer verwjt van de Sonde, envwonft'SchandeenSchaemtc^, daer
|
||||
|
3<ί
daerin "Wj vervallenßn door Adams val. Genef.3. dienende om ons;tt
vernederen. Ons comtfihaemtetoe. Daniel.9.7. Syßn,ghelyckeen Plaeßer is een Teecken van een 'Wonde, een Strop, een Brandteecken van d'Eergierigheyt onßer voorouders, willende Godtghelyckßn'■: ons ghegeven om onße Schaemte te decken, ende om onße Lichaemen tegens blindt, Coude en Hitte te beßchermen, tot datß, ghelyck naeckt in de "Werelt ghecomenßn, oock naeckt in de aerdeghelegt worden, om van de "Wormen haer Moeder en Süßer gheknaeght te worden. Diefich daerin verhejfen,doen als dieinhaer Levenßhoone Graeven bouwen. Die behoorden hater,haers Doodts te vermaenen, en tot Nederigheyt op tewecken :maerβ lieden ter Contrarie,nemendaer Oorfaeckeuytßigh te verheffen* De Cleeren onßr Voorouders waeren vellen van beefien, daer door
haer Godt wilde ghedachtigh maecken, datß als beefien door de finde qheworden waeren. Soofin onfieCleerennoch van Schaeps-vachten, ejrc. Sydevvormen,ejrc. Soo datvvy,daer alle andere Dieren en fchep- fils (fielfis tot de Boomen toe, die met Schorfin becleetßn ) haer deckßl hebben end metfigh brenghen, vvy fieggh' ick naeckt ter^Werelt co- men,en moetenonsdecken met\denroofi,van hun ontleent. Daer iseenen tydtomt'befitantedoen. Ecclef.3.1. Daeriseen
Bruylofis Cleet. Matth. 2.2. Laet onsmaete houden in Gliederen, ende daer en tegens toefiena.dat vvy Chriftum cleeden inßnenaeckte leden. Matth.i5-3<i.JefaL58.7. z. Endedat vvy oock aentrecken de Cleede- renfiyner Gherechtigheyt, ghelyck Iacob de C leederen vanfiynen oudfien Broeder. Doet aen den HeereIefitm. Rom.13.14. Coloir.3. iz.13. i.Pet.3.3. |
|||||
|
Ick ben
|
|||||
|
57
|
|||||||||
|
XVII.
|
|||||||||
|
ICk ben een vvaere Wynßock, ende myn Faeder is de Landman. Alle
^f/jnrancken, die in mygheen Frucht en draeght, neemt hy wegh: ende alle die Frucht draeght, rey night hy, op dat β meer Frucht drae- ghe.]oh.i^.ï.z. Heere, laethem oock noch dit Iaer, totdat ickomme hem gr ave,
ende meß legghe; ende in dien hy Frucht draeght,laet hem: ende in die» nietßoßtldy hem naemaelsafhouwen.Luc.ii.S.j. Ghelyck een Boom in Kennisgroeyt,
Wanneergh' ueyghen Boomen ihocyt. |
|||||||||
|
Een Ackermaniyn Boom en"Wyngaertfalbeihoeyen,
Hy falder nu en dan rontfomme legghen meft, Corts,hy fal ailciinidaermede doen iyn beft, Brenghthy gheen Vruchten voort,hem t'eenemael uycroeyeiti Η
|
|||||||||
|
Ons
|
|||||||||
|
2.
Ons Ackermanis Godt,iynRanckenende Boomen
Syn "Wy,tot t'brenghen voort van Vruchten veel ghepknt*.
^anneerhyucaitydt,MenfchMoorfynRechterhandt3
Siet hy befnoeytu dan,om Vruchten te becomen.
In dien hyt niet en de,ver wilderen wy fouden,
Verdorren, en tot niet bequaem fyn dan tot t'vier,. Dies door een ander vlam hy ons deur-loutert hier, En als iyn reuckwerck ftoot,op dat wy t' riecken ibudeßv 4·
OchMenfche toefien-wilt,dat aeii umagh gedyen, Befnoeytvooreerftu(i) hert,endan (ι) t'heelLevenquaetj, Brenght goede vruchten vöort,de quaede wercken laer,, Waft,enlchiet ilaedigh op ,ίοο (lilt ghy hem verblyen. r·
Soo niet,ver\vaeht den ilagh. Godt heeft de byl in handen!*
Die aen de "portel i.saireedeaengeleydt, En daer den boom dan valt,in alle Eu^righey t Hy bly ven kgghen falint helfche Vier,enbranden. AenmerckingherL
LeefiSeGelyckeniffèvandenP'ygenboom· Luc. IJ.5.6.%.%enie
•van eenend'rynbcrghe,Eia.i^. 2?jyJoh.iy.i.feqq. word God een A- ckerman genaemt.ende gefiyt,dat hy α/le^Wynrancke, die gheen vruch- ten draeghen ,uytroeyt > en de vruchtbare Rancken bcfinoeyt enfiyvertT ommeer vruchten te draeghen. ^Wy worde η by Boomen vergeleken? Pial.i.2. Matth.7.17. Nu de Heer doorßne cajlydir/ghen beßioeyt onsy ende dat doorßne Rechterhand: gelyck de cafty dinghen Go des Hand ge- noemt worden. Pi al. 38, ijen 3 9.11. Dat een Atkermanjyne Boomen en ßnen~^ryngaert niet en beßweydeyalßude verwilderen: dat een Vader ßn Kwd-tquaet doende >niet en caflydede }ffiaude aen de Gatghegherae- cken. Soo finden wy fikerlyck verloren gaen met de boofi ~Werelt, 1.Cot.nßoo de Heere ons niet fhuyßenfichte. Daeromcaflydthyons, opdatvvy daer door mochten ghe betert, ende vruchtbaar ghemaeckt worden ighelyckDavid' bekent% Pfal. 119.67.71. De Heere om ons te behoti-
|
||||
|
heh ouden van f heljche Vier, doorloutert ons door f Vier dercaflydïn»'
φε, ghelyck een Goudfmidt f Goud loutert ,fio de Heere de fine tot β- venmael. Abfialon door t'' Viergeflekeninf Coorenhnd Ioabs ,dvvanck hem totfich te comen. z. Sam. ι4.30· De Heere door t'Vier van Tribu- latie treckt ons tot fich. De Specer yen te meer menfefloot enflampt, te beter riekenfi :fio,&{. Datrom moet elck van ons toefien, dat vvy mo~ ghen in ons dit bevinden met David, Pia J m. 119. dat het onsgoet ü,dat ms God befiiocyt encaflydt heeft,op dat God niet en claghe3dathy ons te vergeefsgheflaeghen heeftJer·5·3·Ιefai.9.u.i.z.&:-c.Wymoeten oock ons eyghenfelven hier uyt keren befnoeyen>ende dat 1. inwendigh, ons Herte. 'Want uyt t'Herte comen boofie Gedachten,Moord,ejrc. Matth. 15.19. dat is de ^Wortel. Nu moet den Boom eerfi goetfyn ,fiuden de vruchtenfinaeckelickvvefin. Matth.7. OeFonteynemoetfityverßn3 foude t'~Watergoetßn: foo t'Herte,diede tortelen en Fonteyne is van alonfi Actiën, z. Polghens daeraen,moeten vvy ons Leven befiioeyen, ende door goede vruchten moeten vvy uytvvendigh betoonen , dat t Herte gefiuyvert is. Match.7,17. "Wjy moeten niet alleen laeten quae· de vruchten voort te brenghen,maer daerbovenoock der goeden ons be- vlytighen. Pfal.34.Rom.ii.Jefai.r. "W'antindit'tweefluchen be- flaet de ν vaere Bekecringhe. Een Huyßman en is niet te vreden^datß · ne Boomen gheene quae de'vruchten voortbrenghen, maervervvacht oock goededaervan. Suode Heerewil'nietalleendat onfe Ooghen niet enflennaer Tdelheyt, onfin Mond niet lafiere', ejre: maer verwacht goede vruchten van ons: en wil dat vvy onfin Mondgebruyeken, om ßnLoftevercondighen.Vfa.lm.ji. OnfeOoghen, omJyneW'onderen f aenfchouvven. drc. vvy moeten oockleerenvan den boom, dat'vvy geflaedigh opvvaffin, groeyen, en toenemen in allerhande deughden. Pfal.r. Daerom vvy oockby Kinderen die'waffin, ende loopers, ej-c. worden vergeleken. Siet z. Sinneb. Sooniet,vveeonsiM.a.tt\\.$.io. deBylis gheleyt aen de Wortel des Booms. Daer den Boom valt 3 blyft hylegghen. |
|||||
|
Η i De
|
|||||
|
€o
|
|||||||||
|
XVIII.
DE Menßhenßn doch niets, groot e Lieden feylen oock. Sy weghen
weynigher dan niet,fio veele haerer ts.Vhl.6i.io. Lieve Heeren,hoe hebtghy de Jdelheytfoo lief?V(z\.^. ι. 1'delheytder ldelheyt,en alles rdelheyt.EccleCi.J. Hy die hier ley t,is min dan niet:
En tièlve fytghy,die'taenfiet. |
|||||||||
|
r.
|
|||||||||
|
Och Mcnfch u fclven kendt:. \r at fyti^wat fuidy vvefèn,
Oft vvathebdy gevveeft,dan enckelydelheyt L U groottefpreeckickaen, die t'befteLevenleydt, Jae k'fpreeck ielfs Prinsen aen,die hoochftlyn opgerefen. |
|||||||||
|
Wan-
|
|||||||||
|
£Γϊ
|
|||||
|
ι.
"Wanneer dat is ge v^eft opt' coftelyckft u Leven, Als ghy t al heb t gehadt geftaedigh naer u fin Óptlaetiteniiïètniet,danydelheyt,enmin, Niet Ydelheyt enrain is al,dat g'hebt bedreven. 5·
Waer fyn die iyngevveeftgelückigheer,gebleven,
"WaeriynhaerfeytengiOotjhaerryckdom,eer,enfl:aet,
Niet overis van haer,daneenenencklenpraet, ^ïet,Xielbeyt,en minfiatt op haer grafghefihreven. 4-
Niet,ydelheyt enmin,fyn al des Werelts fchatten, Haer eer is eenen droom,s'isydelheyt en min, Iae,s'Menfchen gantfch bedryf,en fyn geheelen fin, Bedenckt dit, ydel Menf ch,dk Niet wilt leeren vatten. S-
Verheft unemmermeer,hoefeer ghy iyt verheven,
U hoop op God alleen,en niet op Vorftengront, Die aeièm in haer neus,en draeghen in den mont, Uytd'ydelheyt verheft u hert, tot t'eewigh Leven. Aenmerckinghen.
K^ille dinghen defer bereit enßn niet β vele, als eenen Κ nipp te
beduyden ,ghelyck dit Sinnebeelduytvveyß, daerin u vertoont Word, f Graf eens Hey denfihen Conincks Sardanapali, dewelckeßdcksop feynde heeft moeten bekennen, dat hy inßn Leven ontkende, ketende opßne tombefitten een Hand, met twee tfarnen ghevoeghde Vinghe- ren gevende alfl ν vaereeenen Κ nipp. Benfiaet ende d?Eere deßr be- reit,de Schoonheyt, ende Sterc\te des Lichaems, de Ryckdommen, ja de Menßhenßlver, oockjie Machtighßeder "Werelt, met al haer Bedryff, VoornemenenBedencken (Pfalm.93.11.) Ualmaer Overhoop, d'een met Länder, Tdelheyt der Tdelheyt, ende alles 7 delheyt: ghelyckjen an - der Coninck^u)'troept en bekendt, de ^yße ende Ryckfie dieoyt was, ende daerenbovengodtfalighjnßnen Prediker, cap. I. v. i+ Syn Fader David voor hem, die mede een grootmachtighen Coninckwas, roept »j/. Pialm.39.6'. Och hoe gantfch niet fyn doch alle Menßherty diefofe- H 3 kir
|
|||||
|
ker leve»: Selach. attdeytvvderßo bekent hy, dat de Ghedachten en
ίvoornemen des Menfcheny del is. Insgelycksinßntn 8z. Pfalm.6.7. (jireeckt hyfyns ghelycks Prinzen ende Coninghen aldus aen. Ick hebbe <vvelgefiyt ghyzyt Goden, nochtansfiätalleßerven,en te grondegaen. Goden (ynfi onder de Menfchen, bet redende GodesPlaetfie 5 maerMen- fihenfynfi ,byGod,<tls andere die d'aeßm mede in haeren neufi draeghen. De doodt traptfi mede enderde voeten,ende connen eer morgen de ver- rottinghe, ende formen tot een erfdeelhebben s hoe groot ende mach- tighßoockfn:SooV{&\.6z.io.enl?fnl.4.i. tefien is. Hyfeytoockal- daer,dat oeck degrootße minder ende lichter weghen dan de Tdelheyt, 'Sß'ant vvaerfyn doch alleßo de nu voornoemde Coninghen, als alle an- dere groot e ende machtighe defir^Wereltghebleven ? daeroftedehey · lighe, ofte de heydenfche Hißorienfoo veel vanfihryven ? ~Waeris de Conincl^Ahafverus met fine honden en ßven en tvvintigh Provin- ciën ? Efther. cap. ύ 1. *Waer is Xerxesmet finefoo machtigheHeyr- leghers? Heeftfich niet den gr00 ten Alexander, dien eene~Werelt niet wydtghenoeghenfcheen, moeten verghenoeghen laetenmeteenighe vveynighe voeten aerde ? En vvatiffer nu overigh van ? Niet, en an- ders niet ! Den-trotfen Sennacherib, den gruotm&chtighfien Nebucad- nez,ar,den hoochmoedighen Herodes, devvreede ConinckvanHi- ßanienV\\\h^VLS,Oomhhi\us,hnuoc\\\xs,endeanderemonfters, diefilfs wildenvoor onfterffelycke Goden gehouden ende ge-eert we- βη,βηβ niet alle vergaen ? Hebben niet haerefiec\ten, ende Cranckhe- den, haere ^Wonden ende quetfuren, ende het bloet daeruyt ghevloteny ende op f laetfie haeren Doodt, ende haerejnde, haer, ende ten minfien ons anders geleert ? Iïf niet met hun allen ghegaen,gelyckde Key fier Se- verus op t' eynde bekende vanfich fielven .· Omnia tui, & nihil expe- dir: Ukhebbet alles gheweefi,ende wat is het nu ? Dus hebt ghy Le- fir de Bekentenijfe van verfiheydene grooteßo Godfialighe, als Godde- loofi ende hejdenfihe Coninghen, deene vreyvvilligh, £ ander uytge- per ft. Hoort nu oockj' Getuyghenijfè niet van velen moer'van een ghe- leerde,dievoorallefif>rekenfialX\.^\w% naemelyck inßn eyghen Epita- ρηίο,ίλίί is,Graefjchriffl; d' welckalfooisluydenden: ----Sed nomen,ipfe abivi,abivit hoc quoque,
Etnihilhocorbis,qiiodpeicnnec,poitidet.
V»
|
||||
|
Vis ahiore voce me tecum loqui:
Humana cuncT:afumus,vmbra,vanitas,
Et icena; imago,& verbo vt ab foluam,Nihil.
B'wekkoponßtaelealdmeanovergeßttende Vêrduyifchtv%ier·*
den* Maer mynen Naem
(ïckbendaervan) Moet oock vergaen* End'nietmetai,
Ins'"Wereltsdael,, Eewigb zyn iäL "Wildyfeerluyc
Hoorent'beiluyt; Ickroepeuyt: Alrnenfchlyck dingttj,
Een roock geringh, EenfchaduW'is,, Eydelgewis, Een beeldt van t'ipelly'
Endatiekt'itell, Met een WoortaH; V is iüiet'met altl Daerom het uonderwyßn alle ghy Inwoonders der aerden τβΐβ
ghygroote ConinghenendeRkhters.VfaLi.de ComnckPhitippushad- de eenen befiemden iongheünck, die hem alle morgen wacker wor- dende,toeriep : ghedenckt Coninck, dat ghy eenflerjfelyck Menßheßt! Eenen grooten van Franckryck ghebruycftte 'voorßne devyfi eenen af- gehouwen Boom of flamme,metdeß bygevoeghde ^Woorden : Hic terminus haeret. VtdeSjm^
Datisgeßytr bok Hem-
Ditisheteynde. ea,
Men anderßhilderde een Bylmeteenen Scepter\metdeß Opfchrijft:.
Morsfceptraligonibusaïcuiac. Dat is:: De Doodt die achte t ghelyck Het Bellenden Scepter ryck.. Baerom ghy Rycke ende Groot e ν er loet u niet e>J> u Goet, ende· £ochs
|
||||
|
<?4
pocht niet op uwengrooten Ryckdom, wantghy en condt niet blyven infileker weerde: maer moet daervan,als het Vee: dit u doen is ene kei D waeshyt. Ρ fal m. 4 9.ende ghy ^Wyfi en roemt u niet uwer ~Wyßbeyt, noch de SterckefynerSterckte. Jerem.9.2.3. Summa, yderleerehem felven kennen,dat hy ende alle Menfchen,fio gantfih Nie t en fyn. Ρ fa]. 39. Datfilvele wefen dit Niet geleert te hebben, infonderhyt voor die boven andere gheluckighßn: ditfilonseerßgheluckighmaeken > ende naerdeeewighe Gheluckfalighyt trachten doen. Caetera quidem o- mnia nihil, hoc autem vnum eir,quod reftat. ^yiII het ander is Niet-, maer dit alleen is over iah·. Alle Vleefch is hoyy, maer t'^Woort des Heeren blyft eewighlick.]eiai. 40. Ditmoetonsooek tot^Waerfchouwinghedienen vanonfi Hope
niet te fitten op Coninghen, Princen ende aerdtfihe middelen, noch te ßeunen op den vleefchelicken Arm; maer op den levenden Godt alleen: ghedenckt aent ghene ons de voornoemde Coninck David fight, Pfal. 14 6. t. Verlaet u niet op Vorflen, des Menfihen Geefi moet daervan, ende hy moet weder totaerde worden : alsdan fyn verloren alle fyne Aenßaeghen. Syßn allefierflick,ende veranderlich^ende daer en is niet meer op tefieunen,dan op een riet. Leefi Jerem. 17. v. 5.6. ende Pfalm. 118.V.8. Tiaer ïofephs Pharao comtdickwils eenen anderen Pharao, die
lofeph niet en kende: naer Salomo eenen Ieroboam: naer Conßanti- num eenen Julianus. |
||||
|
's
XIX.
FSTeofdeZeevaeren, die des HeerenW ercken onder focht hebben',
*-^ endeßne Wonder en in derZu}&c. ende âriefen tot den Heere in haeren Noot, ende hy voer defi uyt haeren Anghßen. Pfalm. 107. xy 24.28, XJyt der dieptenßhreye ick tot u.
|
|||||||||
|
Toont wie ghyiyt,
AlsGodcaftydt. |
|||||||||
|
Wilt ghy de dappetheyt eens Capiteynsjervaeren,
Of ilen d'eryaejcentheyt en cunft van een piloot, Dat d'een iiilcks betoon in eenen Veldilagh of ftoot, En d'ander in ee. 1 ftorra int midden vande baeren. |
|||||||||
|
I Soo
|
|||||||||
|
66
2..
Soo iß: Jat iyn geloof gheen Chriften can bevyfen1
In voorsfpoet,maer alleen in tydt van Swaerighey t: 'Wie foude weten doch van lobs Standtvaftigheyt, Ofiyn geduldeten N^aerhyhaddgeledenjpryien; 5·
Wanneeibadtlonas doch, vanneer beleedt iyn ibnden ï
Tvas doe de Heer ter Zee hem met een ftorm aentaft,
Tevoornlaghhyenflierj. In eenen ftorm vaft, Dat Chrifti Iongherkens om hulpe roepen conden. 4·
Doe Godt de Sondtvloedt fandt,de Arckdie faghmen fvveven. Opt' "Water,Ente meecdatieBvighe toenam,. Te hoogher ift' dat d'Arck ftaegh naer de locht opclam. Naerdat den noodt toeneemt wordt t'hert oock opgeheven. 5-
Den noodt recht bidden leert.Diet niet can,gae het leeren,
Neem aen een Reys ter Zee,en in de diepten vaer,
Daer iflet datmen fiet Godts"Wondren voor en naer, Hoe.wel,t'vvelckYvonderis,veelergher.vvederkeerent 6,
"Weldenckthier Ghriften aen,als Godtu comtcaftyden9> T'gefchiet om andr' en u te toonen wie ghy fyt, Dies toont dan u geloor,geduk,en lydtfaemheyt,, Siet toe datnemmcxmcer.ghy fchipbreuek comt te lydëm. Acnmerckmgheii.
Onder andere redenen, waerom de Hesre deßne caflyt, Is Λοκ^βκπ«-,
ie.öp dat hyκαίβο beproevz-haergedult,geloove,yver'in den gebedeyVol- ßandighyt,endeändert'deiighdenmeer: defelveoeffene,en tothaerßl- ven ■> end andere kennelyckmaecke. ^Wantgelyck de ^Wetenfihap van< een Schipper, dem eenßorm-,de ClöeckhyteensCapiteyns door een Veldu flagb, deFynighyt vantgoudt door t'Vier beproeft yarord: alßo openbae- renfich de deughden der getoovighen ir> tydt van Swaerighyt. 2{oyten /oude voor déWerelt gebleken hebben fgeloove Abrahams-})ad de Hee- re hem nietgeßyt, offert η wen Sone, en gaet uyt u Vaderland:. noch de iydfaemhytlabs^iadh^ niet geleden. Jacob. 5.11.. Dm
|
||||
|
4'f z0
Daerbycomtnoch , dat Godt de fine met Swaerigheytt'Huyï
fieckt, omhaer tot den Gebedeopte wecken.Wantfghefyck t'Spreeck- wordtfiyt ) den Noodt leert bidden, t^fls een Schip ter Zee door On- weder in Peryckelcomt(ghelyck dit Sinnebeeldtaen~weyfl)i fddbid- den datier is. Nicmandt foo roeckeloos , die te vorennoytop Godt gh e dacht, die quaelyck oyt in Iaer en Daegh ghebeden heeft, ofhj en falnoch alsdan een goet ~Woordtfi>reecken. De Heydenfihe Schip- lieden , die lonam in hadden , riepen, gheduerende dien Storm elck totfinen Godt. Jona:, i. Pharao doe de Heere hemplaeghde riep. E- xod. 8. v. 25. xyichab vernederde figh. 1. Reg. 2,1. Veelmeerdoen dit de Kinderen Gods : alsfe van den Heere beficht worden,foo wordt haerenyver daerdoor opgheweckt tot den Ghebede. kantin voor- jpoet gaet het ghemeynlyck^fio toe , dat men vveynigh en flauw bidt. Bit VolcK. naerdert tot my met haere Lippen : en fiodaeni- ghe'Lip-devotie is den Heere eenen grouvvel. Jacob. 4.V.3. Doeren t£ghens leert den Noodt bidden. Sjet Jcfai.z6.v.i6. Hofe.ó'.i. De Arcke, te meer de Gaeter en toe namen, te meer wier de fe opvvaerts gheheven : t'Her te van een gheloovigh Menfch , temeer de groot e ^Watervloeden toenemen, Pia lm. 42. v. 8. enhetfilvebeßormen,te meercanhetfigghen. Pfalm.zf.v.i. CWyn Hert hef kk_ Heere tot u. lonas 3 die te voren lagh enßiep, wacker ghemaecktfinde beficht door eenen Storm, ghetroffen door het lot, bekende fine Sonden, ende badt* JonaM. Oockdedehy een heerlyck Ghebedt midden inde Zeeuytdes 'WalviJJches Buyck. Jona:.2. De Difiipulen in Noodtfinde op Zee_j, maeckten Ckriflum wacker, die lagh enßiep, en riepen om Hidpe_j^ Mare. 4. Hier toedient Davids Exempel, die noyt yverigher badt danin Noodt wefende,beficht en befiormt vanden Heere. Piaim. 130. v. ï.XXyt der Diepten,é°c. Den Inhoudt van 'Wiens F filmen is dit,naer f SegghenvaneenoudtLeeraer: Davidcentatuso:at, orans ex- auditur, exauditus gratias agic. Dat is, Davidverfecht bidt, bid- dende wordt verhoort,verhoort finde danckt. Izcm,t Exempel Pauli, diegheßaeghenfinde van Satans Engel,tot de Heere riep. z. C or. χ ζ. γ. ende Manaßts7&c. Ι ζ Laet
|
||||
|
Laetjder toeßen, dat hy oockjoor den Noodt mogheghebetert, en
totden Ghebede op gheweckt worden, dat hjfigghenconne met Da- vid. Pfal ra.119. fis mygoet Heer, datghy myghecafieyt hebt: Dat vvy dat mede bevinden , opdat de Heere niet en claeghe, dat deßaeghen aen -, ons verlor enßn. [b] Pro verb. Die niet bidden can, dat die vare. "Want men ijfer
maer 4>oß$. Vingeren breedt,de dickte van eenfianck,van de Doodt, daerom eertydsghetwyffelt wordbyßmmighe, oßmenße onder de doo- deng f levenden behoorde te rekenen.Gewij[elyc\d'Ervaerenthjt leert het alle daeghe^* DaerfietmenGodes^W onderen. LeefiPial.107.13.14.i5.&ic.
Daerom ißet nietgenoegh te verwonderen, dat vele,ujt de Zee te Lan- de ghecomenjynde, niet meer gheleert en hebben. Endeinße van bid- den niet en doen quaelycken dan den Naeme Godes laßeren, door vloe- cken endeßvveyren,&c. [c] Leeß, i.Tim. 1.19. Daer defiManiere vanßreken ghebruyckt
word: Sommighehebben int gheloove Schipbreeckinghe geleden. |
|||||
|
De
|
|||||
|
'*
|
||||||||
|
XX.
DE Vjan dt wordt bekendt bjfinc Reden > hoe wel dat hj int Hert e
valjch x?Wmneerhyßnßemmevriendeljckmaeckfifoo en ghe- looft hem niet,. wantßven gr ouwelenßninßner herten: Proverb. 2.6. 2.4.z$. HaerenMondt is gladder dan Boter, ende hebben doch Crjgh in den Sin. Haere woordenßyn[achter dan Olie,enßndoeh bloo- te Sweyrden. Pfal. 5 5.21. ^Alsjeroegen Vrede,Vrede,danßalße t' On- gheluckhaefligh overvallen, &c- i.Theff.5.3,. "Denckt niet, dat ick ghecomen ben om vrede tefenden op der aerden .· ick ben niet ghecomen •om vrede,maerom het Sweyrt teßnden. Macth. 10.34. |
||||||||
|
Het oude Spaenjfch bedrogh Duert en vermeerdert noch.
|
||||||||
|
Siet hier een vremdt gedrocht,bedrogh,en fchyn aencomen,
Men biedt van b uyten ons een tacksken van Olyff,
Men vrcde,vrede roep t,maer onder dit bedryff,
Daer Leydt verborghen yet,daer yder voor magh fchromen.
I 3 Daer
|
||||||||
|
ï.
Daer fteeckt een ftekendSweerdt in deiên tack verborgnen
1.S4W.10. j)aer fchuylt een ilangh int cruydt,t'is enckel valfch bedrogb, 9-ie. Diiertloabs groeten dan,en Iudas kiiflèn noch ? Atta. * 6, lae.Treves dien m'ons biedt is vol van vele forghen.
49· j. Het ift Troeyaenfche paerdt.Int aenfien fchoon van buy ten
Maer binnen Leydter "^at, daer fchuylt verraedery, U Vyandt tot u feght gelyck fyn Meefter (y Matf.4,9. Tot d'onfen k'geeftual,hy canfeeribetjensfluyten," 4·
En vele bieden aen,Maer teyndt' is ombedrieghen,
Te meer dat hyt bedeckt, de ibrghis dies te meer,
Prop. 16. Siet dan dit beeldtjfiet toe i gelooft doch nemniermeer M· Van uErfvyandt loost'fchoon ipreken nochte lieghen. 5·
T'is "Waer,-wasd'Oorloguyt! wy weynichentalle mede,
z.Sam.z}. EndattervredewasI koos David niet de Peft IJ.14. Veelliever dan voor t'rVeyrdttevluchten,als het beft, Maer d'Oorlogh ièker is,onièker onièn vrede.
6.
Iwc.11.51. Dies beftisjhoudt dat g'hebt.'Wachtuden tack tekieiên, Matth. 10. Denckt Chrifitabracbtons t'Svveyrdt doe hier te Lande quam 34. Hy is dien flertkjtn Leupv,den Leuvv uyr Iudas ftam Apoc.f.f. Methem enfal den Leuvvvan Hollandt noytverüefen.
Aenmerckinghen.
Dit Beeldt vertoont ons den aerdt van onfen Vyandt'; en vanßne
Vredehandeünghen^die hy onsaenbiet. Hoe dathy welßhoon aencomt, ons biedende een Olyftack ( een Teycken van Vrede ) maer daer een Svveyrdt onder ver borghen fchuylt. Hy maecktfyne Stemmeßhoon, maerßvengrouvvelenßninßn Herte. Prov.2.6.z^..Theet,alsßr0e- pen vrede, vrede, dan ij/er onraet, en verraet op voorraet, en op han- den. Later anguis in herba: Een SlangheßhuyInert int Gras. Tis alom tyt te winnen, en d'onverhoede te overvallen, loab groet ede Amafa met > vre de β met u, Broeder: en metßn Svveyrdt doorßack hy hem
|
||||
|
7«
hembehendelyckenverradelyck.i. Sam. Xö. 9.10. Tudas verriedtfin'
Meeßer met eenen Kuß. Matttuz^.49. Ditfinnude Spaenfchefire- ken : die, terwylenmen vanVredefireeckt, watqnaetsinden Sin heefteengaet met Ongheluckfivvangher. Pfalm.7.14. Bydenwel- ckent'heet.· Qui nefcit iimularc,nefcicregnare : quod'dïfFer- turnon aufertur;maneraha menrerepoftunij&c. LeeßRom. 3.13. Piälm.10.7.8.9. &c. Vyftighloofi Schalcken hebben in ttrten tydt meer vermocht int innemen van Troja , dan vyfduyfint ghe- vvaepende Mannen in vele laeren. T'vvas de Prefintatie van fin CMeefierdenDuyvel,Matth.4.v.<?.totonfinMeefierCHKiSTVM: Aldefedinghenfil'ick ughevenrmaerondertuflchen waß: Bidtmy· ύ£η. Ons Vyandtbiedtons veelaen, alBhemteghemgaet,maer fiftula dulcecanitvoluccemdumdecipitauceps. Hat is,
Vögelers Fluytjen finght 'W'eliber,,
Als hyt den Vogel fanghen doet. Hyfioeckt onder tujßhen ons t' net over f hooft tetrecfëen. Trblyckf
uyt verfiheydene Vredehandlinghen van t'Iaer 1575.1578. en 1579. in tlaer 1588. ejrc. die alle bedrieghelyckbevondenfin. Daeromfio· heettettoefien: nietghelooven. Prov.z^.v.24. als hy fineflemmefier maeckt, jae al de de hy ons duyfint e e den. T'heet, hyfieelt met fin er ee- den,als de Kinder smet de Koten.. Fides Punica&Hifpanica iseen' ^^.•ilJaha:retieis}idefl:,nobis,.noneftrefvanda. Den Kette- ren,alfifi ons achten,en isgheen Gheloove te houden. Siet dat iseen Byl3 daermede defierckfie Banden en verbonden connen worden in Stu- cken ghehouwen. Hy maghfinen Eedvvettelyck breken, alH hem maer te pafle comt: ghelyck de GhekerdeSpaignaerts-,Έ). Ajala, enan- derefchryven en oordelen. De Vrede waere anderfins tevvejnfihen' voor d' Oorloghe,dsfinde eenfvvaere,jae dejvvaerfisPlaeghe. 2. S arn= 23.13; i^.Maer onfien Vrede is onfeker-.endaerom iß beß te houden t'ghe- ne vvyhebben,eenenfikeren Ovrlogh i.Theuc}?did. li b.i.fiyt, For- cium eft, ü laceilïti fuerint, pacem bello mutare. Hetflaet' toe den Helden, alsfiyghenoodight worden, den Vreden in Gorleghe t& vervvijfelen*. Certum-
|
||||
|
71
Certum bellum dubia? paci praeferendutïL. Van eenenß- keren Krygh meer is te houden 3 dan van eenen onßkeren Frede: ende ghelyckgheßaghen kierde op eenighe Penninghen deßr Landen, 1575. Securius bellum dubia pace, ende pax patecinfidiis,&c. Dura tibidicicAve,Cave. Ό at is teßgghen.
D' Oorloghfekereris,dan Vrede onghe-wis. ende^j
Veurkeghen,eendeurvvyt,openftaetinvreedstyt. Ende als de Vyand feyt,Godgroet ιι,ίο hoed u. |
|||||
|
Defi
|
|||||
|
_____________________75_________
XXI.
DEß dinghen ßn allegheßbietms tot Exempelen.i. Cor. 10,6.
Soo Godd' Engelenend'oude 'Wereltnietgeßaerten heeft, en beeft de Steden van Sodom tn Gomorrha tot Affinen verbrandende %>erdorven,entoteenExempelgefit,&c.2..Vct.z. £. 6. |
||||||||
|
De Heere nu en dan rer ftondt,
Tot elcks Exempel ftraft de Sond. |
||||||||
|
Wanneer den Hemel fchietfyn blixems vieren donder,
T'gheraes daervan verveyrc degantfche "Wereltmaeckt, Nochtans daer \r eynigh fyn die deïè vlarrime raeckt, Maerydervoorhetiyn beforghtftaetintbyibnder. 2,
De Heere door het vier vaniyneniVaerentooren
Inftuckennuendaneenbooièn ibndaerfinydt, Daer fpiegelt ghy u aen,6 meniche "wieghy {y t, VreeftGodtjoftanderllinsfoogaetghymeverlooren. Κ God
|
||||||||
|
74
v Godt-in dit Leven dóet de ibndaersfomtydtslpaeren,
Te toonen datter eens een oordeel wefen fal, Maerbrenghtterfomtydts tot een ièer iVaeren vall, Omfyn Gherechtigheytend eere t'openbaeren. 4'
Geftraft vj/jfSteden heefc door t'vier en fwevels reghen, i. *» >. i f. Loths Vrouw' en Iirael end andre meer befocht,
.: Straft andre Landen nu: dit dient aloverdocht,
De fonde dient gemydt,daer is ons aen gheleghen
* J
Een boofswicht opentlick men fal executeren,,
Op dat daerydereenexempelneme aen,
Soo doet de Heere noch,en heevet dickgedaen,
Als ghy t'ipecktakel fiet,foo "wiltter dit van leeren,
6.
Vreeft Godt,fyn Gramfchap vreeft,Laetafvanhem te terghen Syn vrees' oock uyt t'hert niet als met ghewelt en bandt, Of g'hugewiiïen al met een heet yfer brandt, * Alshy fynblixemichietjdanfultghy u nochberghen.,
Aenmerckinghen.
Godts toren word menighmael in S. byVier vergeleken. Godt
is in (jnen toren een vertekende Vier voor de Godtlooß,en door t'Vier en den Blixemfynder Gramßchap,foo ver mor feit hy nu en dm een Booß- wkht. Ons tot een Exempel op dat vvy ons daerfachtghens aen (biege - len, ofte foo vvy dat weygheren ,fio fiaet ons t felve te verwachten* Dit.leert'ons Chrifim Luc. t$. i. end/Exempelvan die, devvelch Pi- kt m haddedoen dooden x (laendeinden 'Tempelaen den Autaer en offe- rende ,en alßo haer Bio el vermenght hadde met i Β loet der Säcrißcien-: en'vmdiefijlhkn, die den. Ίhoren van Siloah verpletterde : dat.be- ßuytende mei dte ernjughevvor den die hy ver dobbelt, v.fó.tenfydaf gèy tt bekeert (oofuhghy alle insghclycks vergaen. Sulcks leert ons Pe- trus, 2. Pet.2.^.6. aengaende de Steden van Sodomen Gomorrhaom- ghekgert door eenen vierighen enfvvaeveliffhen Reghen. Syßn ons tot een £xempclgheßt,ßythp Seojpreeikt Paulus van deßraffen averif ra
|
||||
|
7}
radghecomen. ι. C ο i\ ι ο. 6,11. deß dinghenβη aflegheßhiet ons tot ξ en
Exempel. Chrißm Luc. 17. houdt ows voor t'Exempel van Loths Vrouwe ,en vvilvvy füllen acn haerghedencken ,onsaen haerßiege- len.y Daerom heeftß de Heere verandert 1. in een Pillaer,die oprecht ftae.t,endien volghens van verre van alk voorby gaenders canghefien worden, z. In eenen Soutfillaer ■, die volghens dien Lanckduerigh ü, ghelc'ajoßsphtis dm verhaek, dat dcfilvebyfnen tyï nochfioude qhe- jiaen hebben, billende alst twaere dat vvj ons door dat finten fallen Uetenfiuien, op dat vvy wyfiren ghehoorfiemerfin, danßghev vee ft is. Ν a d a b en Α b ι hu Aar ons Sonen offerende vremdt Vier voor den Heere wierden door i Vier vanhemuytgaende,verteyrt. Levic. 10. r. ζ. 3. Dierghelfcken leefl menoockyan de twee Hooßtmans met haere tweemaels vifiighe, verßonden door f vier vallende van d'en He- mel, z. Reg. ï.v.15. dmbefioeckt Godt nu onfi naebuerighe Landenóns ten Exempel. Hyfirafit dusfimmighe in dit Leven (ghelyck een oudt Leeraer
feyt) om allen Menfhente toonen, daerdoor een bewyßvanßne God- delicke Voorfienigheyt, dat de^Werelt door hem gheregeert -word,als oock tot waerfihou winghe, dat hy een rechtveerdigh Godt is. <JM.aer vele laet hy onghefirafit-, tot een Bewyßvan het toecommende Oor- deel, Defi Maniere vanfpreken wordt ghebruyckt, i.Tim.^..z.enge-
fiyt, dat de Godtloofihaere Confiientien afbranden en cauterifiren. De Goddeloofie, die haere Confiientien dmfioecken tot een onghevoelen te brenghen, die füllen nochfichricken, als Godteenighe vervaerlycke tey- £ kenen toont vanßnen Toorn en Teghenwoordigheyt: ghelyck de Hi- fiorien ghetuyghen van diengodtloofin Keyfir, die filver voor Godt wilde gheeertßn, die, als hytfagh blixemen, en hoorde donderen ,figh van vrefi verkroop Een crachtigh Bewyß voorwaer van de Craht der Confiientien. |
||||||
|
w
|
||||||
|
Κ ζ UWoordt
|
||||||
|
7*
|
||||||
|
XXIL
U*W'oortts eenLichtopmynenWeghe■> endeeen Lantememyner
Foeten.^inhu^.io^. \_Alledieduoraen Geeß Godsgheleyt worden ,Jyη Kinderen Go-
^i.Rom.8.14. Wandelt naer den Geeß*Vfo\.$.i6. |
||||||
|
Voor t'vOick van Ifrael Iehovah trock voor henen»
Int Landt.t'beloafHe Landhaer door d'Voeftyne brach*.,
DooreenpiUaer van vierhy leydefe bynaeht::
End' ineen Wolck pillaer by dagh haer ixvericheenen.
Leydts heden Moiès was en Aaron met haerbeyden,
Dus Godt ons.hedenaoch,van binnen door iyn Geeft» Dieindeiyne-woQnt,ennaermaecktonbevreeft, Stiert op de rechte baen,,endoetfe iiaedighLeyden. Van
|
||||||
|
77
|
|||||
|
?·
Tan buyten door fyn Woort,t'"welck niemand can ontberen-,,
Dat vergeleken wordt met recht by dien pillaer, Godt wil wy füllen gaen en houden ftil daernaer En ons in elcken dincknaer e iêlve reguleren. 4·
Leyds lieden onsnochgeeft,die defe Fackel draeghen, '· Die als die andre rwee,ans>met dat Licht voorgaen, Die ons den rechten Wegh gediierigh wyfên aen, En Sterrenfyn ghelyck tothundie daernaer vraeghen. 5- s
Laet ons van Godt t'geleyt,fooiwy/niet \Hllen dwaclen, Gheftaedigh volghen naer,enlèertterdirnochby,
Hoe machtigh onfe Godt liraels Héere fy,,
Die t'volck door Mannen cweeuytfulcken Jock coft haelen.
6..
Die Godt is even fterckbyonfentydt bevonden,
Als door Oragniens Prins fyn volck hier heeft verloft Uyt het Maraeniche Jock.Hy can meer die dat coft, Syn arm is niet vercort,maer t' fchort aen onfe fonden»· Aenmerckinghen,
Leeß Exod. 13·. 21. zz.Hoe de Heere,hebbendeßn Volckßyt Ägy-
pten ghevoert,d'atßlve voort00φ, ende leydede, s'daeghs in een "Wtf/- ckencolomnen, s Nachts ineen Viercolomnt·, haer voorlichtende .· tot Leydsliedengafhy hun'Mofen ende Aaron,daerdoorhyjyn Volck leyde- de,als eene cudde Schaepen: gelyckßaet Vül.yj. Godt die leyt noc h he- densdaeghsßn Volck door defe moeyelicke Reyß, ende doordeWoeßyne ßr ~Werelt in t' beloofde ende hemelßheCanaan: Hyleytß ι. inwen- dige doorfynen Geeß,daerdeor dat alle Codes Kinderen gbelhy ten ghe- drevenworden. Rom·. 8.14.endegheßtertopoffene Bdene.-ghelyck David bidt.Viz\. ζ 5,. f. 6.ghelyck als daerentegens de godloofe ^Werelts- kindersy/r orden gedreven door den booßn Geeß,die crachtelyck in haer gbeßyfwordte wertken* Ephef. z. z. Defe Geeß des Heeren leydt ons, en het ons hooreneenéinwendighe Stemme, roependen ; Dit is den Κ 3 VlegK
|
|||||
|
7*
Weghjienghy wandelt» moet. Daervan Jefai. j ο,ιι. devveUke in· vvendighe Stemme David ghevoelde, alshy bekent, datßne Nieren
hem s nachts c&ftyden. Piäl.itf.8. Gal^.ió". Wandelt naer den Geeß. z. Wtvvendigh leyt de Heere de Syne, doorfiyn Woordt , ghelyck in ■ wevdigh doorJynen Geeft : want defe beyde de leydinghe des Geeftes, ,endeden Regul des Goddelic\en Woor'ds-, en moeten met gheßcheyden w or dcn,tewyle~datfi Godt heeftt'fiemenghevoegt. Jeiai.59. 21. De Heere leyt ende dryft de Syne naer den Voorfchrift, ende Regulßns Woords,en niet daer buyten ofdaerteghensffo dat in dien ymand onder ,den Schyn van Openbaeringhen, alwaertoock een Engel uyt den He- melonsyetcontrarie totditWoordtwilde wyßmaecken, wy en moe- ten hem nietgheloo ven. G a 1.!. 8.9. Daer om bidt Da vidßo dick wils Ρ fa 1.119. Leydt my op den Padt u wer Gheboden: Laet mynen Ganck ghewißfyn: Hyvoeghterbyin uwenWoordt. Pial.119.24. noemt hy Godts Woordtßynen Raedtman, daer hy Raedt en Advys van vraegh- de over allßn doen. Dit Woort Godes by de Godtheyts- ghekerde •vergeleken by dien vierighen Pillaer , Ifrael voorlichtende: daernaer moeftenfy haer, oftenederßaen,ofvoortgaen, ende reguleren}naer dat dieflilleßondt,ofte voortginck,enfigh hevveeghde .\izvs\,by de Sterre, diedevvyßtot Chrißum leyde.Matth.z.Soo toont ons GodtsWoordt den rechtenWegh ,t'verlicht onfie duyfter Ooghen. Piäl.19.18. iiseen Licht op onße Weghen, en een Lanteeme voor onß voeten henen :ghe. lyckt'Davidnaemt.Vhl.uy.ioj.ibrengkt ons tot int' hemelßhe Ca.- naan : Wymoeten datvolghen, ende daer niet van aßvvyken; moer figghen metPetro: Heere opu Woordt vvil ick dit, of dat doen ofte laet en. De Leydtslieden Ifiaels op haer en Wegh vvaeren (fio boven ghe/eyt) MofiesendeAaron. Pfal.77. DeonfißndeLeeraers,datfynon~ β Voorgangers in deß Reyße,ghelyckße noemt aApoflel Η e br. 13.7. dat ßn, die defi Fackel, dit Licht vanf Gpddelyc kWoordt ons ν oor drae- ghen.DaeromnoemtfieChrißwfielvet Licht derWerelt Matth.5.14. andersvvaer vvordenfighenaemtSterren in Chrifti Rechterhand. A- po c. 1. Syßnt,die ons voorlichten. De Weghvvyfirs,die ons den rechte Wegh toonen,figghende met Sam. 1. Sam. 12.23. Hetßy verre van my, dat iekßude aflaeten voor u Lieden te bidden, ende u Lieden ie leeren |
||||
|
79
den goeden ende rechten *Wegh. Ende wat onsaengaet, wy moefeji naerden Wegh vraeghen. ]cvem.6.i6.endedenfielven bewandelen, Gal. j.itf. ζ. Daer bljckt oock uyt defi verloßßnghc jfiaels, uyt Mgypen
door Mofies en Aaron, hoe dat de Almachtighe doorcleyne middeleneen groot e dinghen ujtrichten : door Gedeon met 500. Mannen , finder Waepen verßoeghhyde Midianiten, ende verioße fin Volck uyt haer ghevvelt: door Abraham verioße h} Loth, ende fin Huyßghefin, uyt de Handen van vyffConinghen .· deor Mofin ende Aaron verioße hy ifiael uyt de Handt deßConincks Pharaos. 1fielve heefit Godt meermaels doen bljcken, onder andere aen defi Nederlanden doen hyfi uyt den Dienß- huyfie deßmachtighen Spaenfihen Pharaosheeft uytghevoert, oockfilßs doen, doen der quaelyck middelen toefehenen te z>ijn > door f beleytder Pr ineen van Oragnien. Hy kant endefialtoock noch verder doen-,νναηρ de fielve Godt leefit,ende zijnen Arm is niet verkort: maer t is onfir Sondenfihult, die ons van Godtfihqden, dat wyfioogheßaghen, ende niet meer gheholpen en borden, die wjdaerom alle teßmen moeien* man ons do en- |
|||||
|
iïtMftf"
|
|||||
|
8ö
«W———»————ι ——j—
XXIII.
T^.E# iegelych beproeveßnsfelfs Werck. Gal. <?. 4.
-*-1 Planteen iegelychWenkfdopenbaer^trerde». Want hetfil door f Viergheopenbaert^rerden. Ende hoedaenighhet^/rerckis ,βί het Fier beproeven. 1. Cor.3.13.14. II eygenfon den bluft,
En hoadt u voorts geruft.
|
||||||||||
|
Wanneer dat ergens brandt,en yder opmoet ruymen,
L*J Dan fiet men dat de liéfd yan elck fyn felf begint "Want die fynièlvenmoeyt,menïèldenymandt vindt,
Met t'huys van andre Lien,en t'fyne lal verzuymen. |
||||||||||
|
2.
|
||||||||||
|
De Sond' is als een vier.U fiel is aenghefteken,
En in peryckel ftaet felis van dienhelfchen gloet, Diesydermetfynièlffigh meeft bemoeyen moet, En letten op fyn fièl,en blüflchen haer ghebreken. |
||||||||||
|
Siet
|
||||||||||
|
8τ
|
|||||
|
5·
Siet voor u (elven toe.Uièlven -^ilt beproeven,
Doorfoecktueyghenhert.il naeftenvataeftgaet, Totherh dietalles weet en oordeelt,t'oordeellaet, Den balck wilt uyt u oogh te trecken niet vertoeven. 4·'
Een herder beter iäl iyn eyghencudde kennen
Dan t' vee van andre lien.Die figh met bauwen neert, Syn eyghen grondt,niet t'Landt van andrekennen leef t, Duswilt us herten grondt te kennen ughewennen. f·
Aift in ons buerte brandt wy füllen alle vreefen, [b] Dat ons niet corrsdacraen niet t'ièlve overcom,
Siet Duytfchlandt braadt,de Paltz end andre meer rondtora Dusipiegelt u daeraen,t'can oock u beurte wefen. 6.
Doch vierighly eken Heer w' u bidden voor dees Landen, "Want ghy Ie voormaels hebt uyt t'vierghetrockenheet. Dat fyt niet willen meer erkennen is ons leedt, Stort dyner Gramfchaps vier Heer over haer Vyanden. Aenmerckinghen.
Dit Sinneheeldt dient tot Beßraffinghe van veelen,diefier nauw-, DO
lichtveerdigh ende onbedachtßn, int waememen en oordelen of een- Jureren van andere, m&erfier naelaetigh int onderfiecken van haerfil- ven: die vol Oogh en β η, als Ar gut ,endefiherjßeifde, als Arenden, in deminßeGhebreken van andere, maerßeecken blind, als die Nacht ■ Mußen in haereeyghene grove fianten. Beß raeckt de Ghelyckcniffi van den Brandt/Tot defifiyt d'Apoflel, Rom.r4.4uo. Watoordelt ghyuwen Broeder ?'wantvvyßuüen alle, &c. Totßodaenigheßyt ChrißusiMatai,'y.4^.6. Ghygheveynße,&c.ende•ghelyckhyßyttot Petrum,vanlobanne,walgaetudieaen.?Joh.zi.ü. T"heetyv£%in- uuw, kentußlven: dencktvvaervan ghy (niet eenander) ghevallen ßt. ApoCi.5. T'entsgheene^Wyßheyt,ßghßlventeverfoynen,on- fieker teßn vanßnerßelenfiaet, endeßto overcuriem teßn in de we- ghen van andere t'onderfiecken· Ah onsHuyßin brandtfiaet,niemand L fil ^
|
|||||
|
fit zij» eyghen Huyßverßymen, enßncn 2{a buer te hiitpe comen. "Wy
weten als dan teßgghenydat de liefde begint vanonsfebven. Nuonfe Sonden zijnghelyck een Vier->daer door onßfielen alß t'vvaere aenghe- ßeken zijn,ghelyck lacobttsßreeckt van de quaede tonghe. Jacob. 3.6. en branden meeren meer. Sullen vvy dan onsfelven verfitymen,en niet toefien,daert met onsßo gheßelt üymaer altoos befigh zijn ontrent an- dere f Een Landt man, diefigbgheneert met t'Landt te bauwen ,ßl ßghßoßerniet bemoeyen met andere Lieden gront, hoe vruchtbaer die Ü> drc. alsfirghvuldigh zijn eyghen Boomen en Ackerbau te kennen: Sao kendt« herte,offet eenen doornachtighen,fieenachtighen of goeden front is. Matt.i 3. zo. Een Schaepherder kent zijn eyghen Cudde>ejrc. Leefideßreucken, ζ. Cor.13.5. Lara.5.40. Laetons anfivve-
φεηζηιβί die van andere) onderßecken enonsbekeeren : ghelyc\$ohi fyi^.ßyt: hkyvilmynen eyghenen^Wegh voor den Heere ßr äffen. Pia i. 4.4. Dcorgront u Herteop uwen Legher. GelyckBavidßlfs de- de, dien zijne nieren s 'nachts cafiydeden, zijn herte onderweeßhem, hyonderßchte zijne Siele 3 en overleyde zijne Sonden , ende maeclge zijn Bedt nat met zijne Traenen * daer mede hyfachte uyt te bluffchen- tiyier van Gods toorn > ende de Vlamme zijner Sonden. Soo moet dan wet David, door de traenen vanBoetvaerdigheyt>ekkfne Sonden foe- cken te bluffch&njnde dat in tyds, eer dit Vier der Sonden de Over handt neemt,endons. int vetderfendefeewighe helfcheVierz.twelckonuyt- blußcheiyckis> Maeth.z.5. y/rorpe. Leeß Gal. 6.4. tot dien eyndeeent heerlyckefpreucke--.Tegclyck.een beproevefynfilfs~*Werck, aßet ovckte- ghent'vierfdmoghen-,αΐβαρ een beproevingheßl aencomen.. 1. Cor.. 3.V.15, Be Redenen roerom tkkßlbeßgh zijn ymeeß methemfehienx
m niet mettenen anderen^fyn 1. Omdatyder zijnfilfs befi van aßen kendt> ende den toefiandt
ßntrfielen > dien gheenMenßhe tcr^ereli andersßo naww can yxre~ ten.~Wy kennen, beß onß Sonden^die wy begaen,&c. Baer om cm nie- mand beter van ans. o.&rdeelen.dan y&y3om die te bluffchen, z. Om dat yder in den daegh des oordeelsfalmoeienfiaen ^endé
mt^oorden voor fyne eyghme, ende niet voor de Souden van andere^ Dit
|
||||
|
Ditletrtons dt Jpoßel ζ. Cor.f.ro, endede Propheet Ezech. 18, De
fiele die ghefondight heeftßlßerven. Ergo,i'eenenfalnietgheßrafft •worden voor de Sonden van andere, moer elck fialfiaen voordeßne: desrechtveerdighen .herechtigheytßl over hem zijn.· ibid. De recht- veerdigheßlzijnsgheloofs{^\QZa.,nietdoorfgheloovevaneenenan- deren) leven.]Λζbac. ι. 4. Wyßllen een iegelyck van hemfelven Gode Rekenfch.ip geven. R. o m. 14.1 z. Laet 0 ns dan malcanderen niet oor de e- hen. Guu.ß.^.Ekkbeproevezijnfelfs'Werck. De reden is,danßlhy Roem hebben aen hemßlven alleenlyck. ~^ß ant y derfial zijn eyghe» Packdraeghen. "Wantghelyckerßaet Apoc. 14.12.. Salighzijnde. Garant haere denken volghen hun naer. Ergo, Indient β is, dat elck ßU &c.ßoo moet e Ick inßonderheytfirghe draeghen voor zijn βIv en, en met voor een ander, nochtans weet,dat wy niet uytßttyten de beproe- vinghe van andere, ten aenfien derghenen, diefie tvecomt, als Leeraers, Huyßvaders: die oock moeten kennen leeren den ftaet van die hun zijn bevoelen,endede felveßhuldighzijn van alles te' onderrechten,&c. Time tuares agiturpariescurnproxirnusardec. Dat ist Hetgaetuaen,
Alsghyfietftaen,
Uvvs Naeftens "Wandt, /'
In Vieren brandt.
Onß nabuerigh e Landen, die β aen en branden ,jae onß naeßghe- leghene Steden, die beginnen te roocken. Ergo, Laet ons onsßiegelen fachtiens, op dat vvy oock niet en vallen in de Handen des levendighen Gods,die een verteerende Vier is. Pfal. z. iz. Soov vy t'Fieronfir Son- den niet in tyds en bluffchen, maerfachten de loden eer tyds, daerde Heere van claeght, datßßnen toorn door haere Sonden meer ende meer entßaecken,en dat elck als houdt toe droegh, om tßlve in brandt te cry- ghen· De Heere > diedefeLanden heeft gh e trocken uyt dien vier igh en
gloey enden Oven,van deSpaenfihe Tyrannye, vvilhaer oockfvoort aen $aeren,enfiortent'Vierfyns mms over die hemnietenkennen. |
|||||
|
L ζ TViep
|
|||||
|
Ç
|
||||||||||
|
XXIV.
|
||||||||||
|
\jk[ften i* den Arm des Heeren gheogenhaert. Jefai. 53.1.
▼» Godts^Woordtis, als eentweefnydende Svveyrdt. Hebr.
4.V.11. Boven alneemt\aenden Schildt des gheloofi.tyh.6A6.
Me t't' rechte "Waepen u vervveyrt,
"Wanneer u vyandt u verveyrt, TVvelckishetWoordtGodtsArrnenSvveyru |
||||||||||
|
1;.
|
||||||||||
|
Ç be Lüttel fyn,die t'vvoordtvanGbdtin weerde houvven ?'
Veele,dietmaereenclanck,eendbode Letter acht: Wie heeft Godts arm bekendt ?ivvie heeft gevoelt de cracht, Gheleghenin dat boordt 1 dat die dit beeldt aenichouvven.. |
||||||||||
|
Godts.
|
||||||||||
|
ff
|
|||||
|
1.
CodtsWoordtenis niet doodt,t'wordt Levende bevonden';-,
Tis een tvveeihydend S weerdt,dat door de fiele dringht, Dat t'binnenfte geraeckt,en dat den Menfche dwinght, "Waermet hy deiir en deiir ons herten gaet deurwonden. Door Petrum op een dagh de herten veler fchaereiv
Gheprickelt ν vierden hertt, t'hadt vvonderlycke cracht,. Dit vvonderBaereSvveyrdt,t'maecktals eenhamer facht De herten,die te voor foo hardt,als fteenen,vvaeren, De crachtjde rechterhandt,den ftercken arm des Heeren
Ift t'vvoordt,daer met hy ons uyt fielen afgrondt treckt, En grootte vvondren doet,de dooden felfs opweckt, Ditcan onsdefenarm,mett'Svveyrdt gefchildertJeeren. .5'-.....
Den fchildt die iflèr by: T'geloof wordt foo geheeten
"W ant t'Woordt en vaft gheloof die hanghen ftaegh aen een^, T'gheloofcomtuytt'gehoor,mencanOockgheenvantvveeni ' Ontbeeren in den ftrydt; iy fyn ons beyd geheeten. C
T'geloofvat,s'Geeftes Sweyrdt,wilt η daermet vervveyren,, En campen ridderlick,gelyck u Meefter defe; Den fchildt van t'vvaer geloof wilt niet vergeten meiè, S.oofalnochDuyveru,nocHdoodt,nochhelle deyren. Aenmerckinghen.
Datclaeghtde Propheet Jefai. 53.1. Wien is den Arm des Heeren'
condt ghedaen: dewelcke droeve claeghte noch de Leeraers hedens- daeghs met recht moghen doen. Eertyts flachten door eene Predicatie vele bekeert te worden, ghelyck deExempelen A6t.i.& 4.capp. he- vvyßn: heden quaelyck een door vele Predicatie. De reden is :de Men- fchen en weten, noch kennende Cracht van Godts boordt niet. S'en hebben noch nietgheleertßch daeronder te buyghen,ende haere' G'be- dachten ghevanghentegheven. Den meeßen deel der Menfchen houden GedtsWoordtßechtSyalshethunvvurdtghepredicktvooreenenyde- L 3 Urn
|
|||||
|
fr
ien CUmk, <## «2 <é Ctor<?# verdvvynt^ ende voor by gaet, iitóS? voor
f ene dooäe Leiter. Sy en comen niety als om Gods "Woort, maerals om gmydäpraetjenaente ho ore, noch en ontfianghen niet, als die Theßalo- meenfen de dentis Gods ^W oortymaerflechts,als eens Menßhen ^Woort, gr gerende, endeßootendeßgh aen de Slechtigheyt des Leeraersfiegghen- deb) hacrfiiven. A&.17.18 watwildefeClappaertfigghen? Stende meer op d aerdt fichevaeten, dan opdiencoßelyd^en Schat, dienß drae- trhen; houdende de Predicatie voor dvvaesheyt. i.Cor.i. Duscomttet dat Gods ^Woort vrucht loos is. D aer om leert kennen en ghevoelen de Crachtvan GodtsW'oort: ghelyckpnsin dit teghenwoordigbe Sinne- beeldt jt)t GodsWport wordbefihreven. 1. Een Arm. Ô'isden Arm desHeeren.Efai.tfA.ghelyckptenmetden Armymand treckt uyteenen Cuyl ifio Godtons uyt f ver der â'doorfin "WW/, z. Svveyrdt: Soo vvordtet ons befihreven Heb. <\,\z.daert' d'Apoßelnoemt een twee- fiiydende ficherp Svveyrdt doordringhende, &c. Door dat Svveyrdt wierdengheprickelt de herten derghener. ÁèÌ.37. Overmidtsdefi Cr acht van Godts Woort ,âï ghebruyekt de Schrift meer andere Ghe- lyckenißen.Sy verghelyckt hetjelve by 1. eenen Suerdeeßem, die erachte- lyckdoordringht doarderefle van dendeegh. Matth.13.33. Item> by genen haemer. J er.z$. 19. die de rot Steenen vermorfilt: daerdooronjê SteenereHerten verficht worden. Pfal.51. endeverniewt. T'worde ghenaemt de Gracht Godts ter Saeligheyt. Rom.i. \tQm>t'*Woort des Levens Joh.6. daerdoor de Heerede Swackheytdes Leeraers betoont, op^ff eckende die dpodp waeren door de Sonden. Ephef.z. tot' Leven der Ghenaden. Johan. 5. EyndelyckJJjer by den Schildt,dat is hetghe- Éïïíå,âïgheheeten. Ephef.<i. 16. twelckgheloove comt uytghehoor van t"Woort. Rom. 10. Dit zijn de "Waepenen ons befihreven. EpheC 6. éß. 16.17. &c. Godts ^Woort>eniw oergheloofi,daermede w/ ons in on ft ç geefielycken Camp moeten verweyren} naevolghens t Exempel finfes Capiteyns}diedefinArm, Sweyrdt ende Schildheefitghebruyekt» jnfijnen Camp teghensden P»^w/.Matth.4, |
|||||
|
De
|
|||||
|
XXV. ende XXVL\
|
|||||||||
|
T\EMenfche enheeft niet beter onderde-Sonne, dan eten, dr ine ken?
*-Jendevrolyck zijn : ende dat hemfukksghfy^ordevan aldenAr- Jrejt alzijn kefdaegben.EccleC.%.15. VeelPreakkmmmkthetUchAemmoede&zcXQiAZAZ»
|
|||||||||
|
Τ Vérffandtmet eenen Boogii met recht wordt vergEeieEeBy
©ie breckt,wanneer te langhgefpannenis ge weeft.- Bie nimmer uyten fpant de tochten van den Geefti Nbcht'Eichaem oefïent oyt,dië doet ie beydebreken» |
|||||||||
|
Sietti-weeldrigftrandtcens-aen>t'breng&tmenightevarivracJbtei?3
Maer foo falcks dueren fou,men braeck het legghen laetj Daer diendtinalledinghghehoudenièkermaev
Den arbeydt moetvermenghtmerruft lynen genucritenu-
|
|||||||||
|
&s
|
|||||||||
|
5·
De moeheyt van den Geeft die is well meer verborghea*
Dan die van t'lichaem is; maer daerom niet te min Den aldergawften Geeft dient meeft gebonden in: ©ies vvilt,om well te doen,vooralle beydeforghen. |
|||||||||
|
•4·
Den Geeft en t'lichaem iyn twe trouvvee'Gameraeden, Die door een ftercken.bandt iynaenmalcandren vaft, D'een d'ander heeft vän doen,daer diendt op beydt gepafl, Sqq verre dat den Geeft doch niet enlyde fchaeden. |
|||||||||
|
5·
Maer dat die e ven gauw en wacker moghe bly ven,
Syn ampt te voeren uyt, daertoe dat dient vermaeck
Ô'í velck hem fcherpt op een nieuws en aendryft tot een faeck,
Om die met meerder Luft end voortganck te bedry ven.
\ Sict
|
|||||||||
|
Η
|
|||||
|
Sfct maer hoe dar den Ram dan alderverft Cal ipringhen,
"V^anneer hy voor dien fpronck war rreder achrer \raerr, "Weet dar eens hooghen Gecfts dit is den rechten aerdt, Bequaem naer Lüuelrüft tothoochenivvaere dinghen, Aenmerckinghen.
Den Arbeyt ende bet wer eken is tweederley, dat Godt den Men -
β hen heeft opgheleyt. ι. Lichaemelick daervan eyghentlick flaet Genei^.v.i?. Int'
Ss/reet uvves Aenfihyns,ejrc. ζ. D'Oceupatien des Geefts ineenighe conflen oftefludien, die
welldefwaerfiez,ijn: Heevveldatplompaerts ,fklcks met verßaen- de anders oordeelen. Daerom dient (ghelyckin alle dinghen) daer in oock maeteghehoitden. Eft modus in ftudirs: Dat is,de oejfeninghen heb- ben haere maete. ^tfant hoewel de Vermoeyhyt des Geefles min bly- ckelick is, s en is daer om niet temin, naert'Ghetuyghemjjè Senecar. Daerom moet, fio defilvefight, den Gevfl, naerdien hyeen tytlangh heeft gheflannengheftaen, wederomalsdanuytgheflannen worden ·■> op dat ons niet over komme, dat met den Böge ghebeurt, die al te Ungh heeftgheß>annengheflaen,quinihxes, rumpitur: Datis,Welcke in twee breekt,wanneerghy hem niet en loß .· Want,ghelyck een hey- denßh Poetfeyt : Qupd carer altern a requie,durabile non eft.
Dat is,
Dit en cangheenesfins beftaen, D "Welck fonder ruft' fteedts moet voortgaen. Ntemandt encan altoos met hoochwichtighe endeβυvaere Sac-
ken befigh weßen ; maer den Geefi vereyfcht fomwylen wat ver- quickinghe^j. M.an\iclfiyt,dat van altegrooten onmaetighen Arbeyt des Geefles (fin der eenigh tuffchen comen van vermaeck, ofte oejfenin- ghe des Lichaems) comt Bottigheyt, ende Plompicheytdes Geefles,ver- liefende ßne Scherpheyt :ghelyc& een mes, dat^ boewelfiherpßnde* te veelgebruyckt ofghebeficbtz>jnde,bot wordt, ι. Daeruyt comt mede, Μ Onghe-
|
|||||
|
9A
Ongheßntheyt ende önghetcmpertBeytdes Lichaems, endè volghens;
dien des Geeßes. ^Wanthuedattet'moghelyckis, dathet Lichaem den Geeß, atq; aiH.igat-hun.ii divina: particulam aura: ( dat is,ende ter aerden nederwerft hetdeeltyen der Goddefycken aenblaßnghe ) daer- van canonder anderen gheleßn worden Perkinf. diehba. decafi- bus confcientia: c. iz.vandefiMaterießhryft. Sao langh als het niet welen is met hst Lichaem ffooencandenGeeß niet gauw wefen», daerommoet menß beyde beßrghen: Orandum eft,ut fit mens ianain corpore iano,
Dat is, Men moet bidden,datbeyde ghefontzyn,,
Het Lichaem,en daerin een ziele rynv.
Gheen van beyde altefeer beJwAeren, noch vermoeyen door on~
maetighen Arbey tiende vermoeytßndevvederom gheven eenighver- maeck ofte ruße. Die haerfehen dat vveygherenfijtPlutarchus de: tuenda fanic. dum animus puullum relaxare,& concedere re- nuitfatigatocorporij&poftulanri, paulo poft febri quapiam incidente, feu vertigine capitis, libris & exercitiis literariis o- miifiSjGogituruna cum illo argrotare 3 fimulqslaborare. Dat is fpoveelgefiyt :^4lsmenhetgemoetvveygerteenecleyneverquickt»- ghe, ende het vermoeydè Lichaem eenighegeringhe Recreatie ,fioghe- ßhiet het ν ν el in cor ten tyt daernaer, dat door eenighe cortfen of te dr ae- yinghe des hoof ts,het gemoet metheiy Lichaem,verlaetendedeoeffjenin- ghetn Boeken ende Schrijften, te ghelyck moet cranck endefvvackbly- ven. De Landen iket menfomwylen braeck lègvhen, anders ßttdenß anvruchtbaer wordenßo men fe teßer travailleerde :ßo iß' met οηβη Geeß. Den Geeft en het Lichaem zijn,als dooreen houw e licks bant,aert' eengetrouwt: daerom die dteenwilhoudeny.moeïoock pp £ ander let- ten : ende het Lichaem vtoet menverßrghen ende dienen, niet tot Der- ulheyt ofitWulpfcheyt. Kom.13.14. Tfiet als ofwy,omt'Lichaem te dienen, leefden : maer alsdießnder datßlvighe Lichaem niet lanvher hier befl'aen y noch leven, noch te \et verrichten connen ; ende moeten t'ßlveßo veel tegemoet comen,als vereyfcht wordt om den Geeß daer- dkjox tanderßutten.. Animus enim iuftinecuE fulcuris corporis. Dat is;
|
|||
|
Dat is .· Den Geeß wordt onderßetmt, door de onderßeunfeUn des
fjchaems. De Waepenen ende W^ercktuyghen des Geefies zijn des Lichaems ledm, daerdoorde Siele of Geeß,( dieeyghentljck de Men* fcheisomer?Gheticyghenifjè Senccx)fin Wenkdoet.Perkinf.ibid. De grootße ende wackerße verßanden infinderheyt'", die zyn den Rammen ghelyck > en de Menfihen, die eenengrooten Spronck voorheb* bende, wat te rugghe treden, endedenfelvenalfio verdubbelen. Cx- tms.Embl.Morai^.vegeta&ifrenuaingenia, quo plus recef- iusiumimt, hoc vehementiores impetus edunt. Datis.· Temeer crachtighere aenvallen doen de verfihe ende dappere yerßanden,hoeJj meer ν er t reeks nemen. Eftmodisin ftudiis. ] Salomonßyt, dat die den neut te hardt
Jnuyt}daerbloetuytwringht. Die de Kerfitefierfhuyt ?blujfchtfiuyt. Die te vele in eenen Sack doet, breekt hem. Een graveerder ,dießne Ooghen ßaegh heeft ν aß gh eh oudenop β η *WercJi,diefilfi, vermo eye en ver/w acktßnde, "wederom af trecken, rußen ende wat verquicken doortßenvan watanders. Soo$cnecafijt,Epi&.]8. Quemadmo- dumcaïlator oculos diu intentos ac fatigatos remittitatq; a- vocat»&r, utdiciiblet,paicit: fienos animum aliquando debe- musrelaxare, &quibusdamoble<äamentisreficere.· fedipfa obledamenta opera fine, exhisquoque, ii o&femveris, ia- vcniesquod poific fieri falucare. |
|||||
|
ι ·
|
|||||
|
9*.
|
||||||
|
XXVII.
'KK'ÏneScheie^enhoorenm'inefiemme,endeickkenfi>drc. Johan.
Ick draeghedeteeckgnen onfes Heeren leß Chrißi in mynen Li*
chaeme.Gnl.6.ij. Aen t'merck m' u kendt,
jVCiens datghy bent. |
||||||
|
Ons Herder ChriftusisjWyiyne Schaepkembesnen,
Hy ist'onnooièlLam voor onsgeteyckent eer, DneshyonsaltemaeUd'eenminderjd'anctermeer, DoettcyckenennaeEhem,en onsbynaemenkennenr |
||||||
|
Wtil
|
||||||
|
χ.
Well faeligh is dat fchaep,daer b uyten en van binnen · Dees Herders Livery en teyckenenopftaen, Dat falin eüwigheyt al dvvaelthet,niet vergaen, Uh.19.
De herder haek het "Weer,hy doettet feer beminnen.
J·
Och 'wilt menich wie ghy iyt,gevvillighlicken draeghen» Dees teyckenen,die t'fchaep van Chriftus draeghen moet, "Wilt geerne nemen aen het iuer ioo "Vf el alft foet, Jae wilt iêlfs voor de doodt en flachtbanck niet verzaeghen. . 4·
T'is waer,Godt,alshy ftraft,lfy η iêhaepkens can bewaeren,
Eniètten tot dien eynd; een teyekenop haer hooft, SietLoths exempel aen,enNoahs,en gelooft, x
Dat hy de fyne can gantfch."w onderheken ipaeren,
5-
Maeroffetibogeviehdathyu wild' opiêtten Eenhrand- Een merek dat pynlick \p aer, end' u aendede imert, merek. *
Wilt aen t'geen Paulus lèy t alsdan geloovigh hert, fjnlicL·
Die beter was danghy,acht geven ende letten. Gal.6-i7,
6.
Neemt omgheen Lyden aen,om worghen,noch om branden, Het teycken,het ghetaljhet t'merck van t'Roomiche beeft, T'welckalhaerbockenvuylde Paepenaldermeeft , Opt' hooft,en op haer borft,en draeghen op haer handen. Äenmerckinghen.
VandeMérckteyckenenderSchaepenChrißi leeß Taffyn. Daer
ßninwendigbe(Gu.j.zz.daerJynttytwendigheteyckenen}e.g.den doop is een teyeken ende Livery eens Chrißens,ghecomen in de Pketze van de BefiiydeniJJè die een teyeken wordt ghenaemt. Gexie£ 17. H. Item, onder andere uytwendigheteyeigenen, van Chrißi Schoepen is eockj'lyden: waer van Paulus f G&L6.jjßghty dathyditeyclgnen Jeß Chrißi omdroegh in ßn Licbaem (' fwekkjockjleMartehren tennnenßgghen) ende die teyekenen verhaelt hy int langhe, z.Cor. 11. y.zywdeneyndedes CapiteL· 7ygebeurtfomtyts,datdeChekovighe Μ 3 moe·
|
||||
|
94
moetenβη,ώ Schaef>fans,die terSkehthmck geleyt"worden, Rom. 8. ^.Ditisge^eeß in vorighe tyden>cnde is.»och by defen tydtde Condi- tie van Gods Kerck. W) moeten om daerinfchicken: Hoe weiGodt ons cock wel can hevvaeren, ende als een teycken op ons voorhooft fetten. Leeß,Ez&ch.c>. 4. Gaeten teyckentmet een teycken aent voorhooft, de Lieden dießichten over alle grouwelen, &c. Soo vyas Lothghetey- ckent ydießnerechtveerdigheßele daeghelycks quelde, om uyt f'ver- derffvan Sodom doort'Vier, endeNoah, om uyt f ver derfvan d'eerße wereltdoort' *Waeter,verloßte worden. Van het teycken der beeße wordt gheßhreven Apocal. ip\6.
17.18. ^Waer over can gheleßn worden Τ affin, ende andere, die daer over gefchrevenhebben. |
|||||
|
,τ*
|
|||||
|
9T
|
||||||||
|
xxviii:
Tckßaepe>dochmyn Herte vvaeckt. Cantic.j.z.
-* Datick MV.L.ßgghe>datßggh' ick tot allen ;Waeckt. Marc,-
"Wäeckt ende bidt,,
Behertightdit* |
||||||||
|
Benl.eüwwanneer hyflaepcdie ruft met open oogKeni-
Dan roert hy noch den fteertjdust'ierFens "waeckt en flaept,, Baeruyt elck Chriften dan een goede Leflè raepr Dieerckmoett'allertydintWerckteftellenpooghen.. 2.
Soudude vyandc niet tot uverderfgenaeckert;
Siet t'hetft hem "Wederitaetj-vr eeft nüchtern, vvaeckt en bidty; "Wanclicht beiêhaedigt wordt die niet behertight dit, Ais d'ooghen ilaepen ielfs foo moettet hert noch vvaeckm,. |
||||||||
|
iSocks
|
||||||||
|
9*
|
|||||
|
GodtsWoordt ons leert dat haer macr eens vyffdvvacfe maeghdert,
Verliepen,iliepen, en gefloten wierden uyt Den Bruydtgom wild' haer niet erkennen voorrynbruydt, Ditcan gebeuren ons,ioowy maer eens vertraeghden. 4·
Onthout dit voor u fiel.Wilt voor der oock ont houwen Yet dat u tydelyck vvelvaeren hier aengaet,
Den vyandt naer u Landt,u goet,u Leven ftaet,
Dies waeckt Hollandtfche Leuvv,en wilt hem niet betrowea.
f·
Hy foeckt door woorden foet u in den flaep te wieghen,
En comt u fchoontjens aen en u een Treves biedt, Maer toeiienis verrt'be'ft, gelooft fyn woorden niet, Den Leu ν ν die loert op u, en foeckt u te bedrieghen. Ghy iytmet Samibnfterck maer wiltgh' eens meer gelooveö
T'lchoonipreken Delilae,fooiy t ghy algevatt, ι \ Slaept gh' eens noch in haerfchoot,foo fult ghy worden mat,
Sy iäl u van u fterckt' en crachtenLicht' berooven. Wilt gh' immers houden die, foo ν vilt u voor haer wachten,
Siet d'ooghen dat die noyt doorhaereibete fluyt Met Argus vallen toe. Oft weet, t'ismetii uyt. Dieshoudtgeduerigh wacht,by daeghen,cnby nachten. Aenmerckinghen.
De NaturaUflenJïMmusiende Andere ifthry ven vandeLeuvvt
dat hyßaependeßmnßeert bevveeght, en de Ooghen openhoudt, too- nende dat hy nietgheheel van den Skegvervvonnen, ende overvallen is,ghelyck andereghedierten3mAertendeelenoch wacker is.Dit f aßen fimmigheopPrincen en Vorßen, die als gheduerigh moeten vvaeken voor haere Onderdaenen7ghelycfablejkelyck is uyt tßgghen van dien: Somniportio confervatprincipemjpars vigiliarum principa- tum.: Dat isgheßyt. Een deeldes Sheps onderhoud den Herßher: een deel'der vvaecke behoudt de Heerfihappye.Een ander Pöetßyt,ßreken- devatt"
|
|||||
|
97
de van een check Overßen van dien tyt,t'gheneoock vanonßn Door- lach tighen Prince met rechte an gheßeyt vvorden3fio int belegh van de Stadt van S'Hertoghen boßhghebleken heeßt: --------:yjgiJ ille5nec ullam
Ad requiem facilis,credensqueabfcedere vitas,
Quodlbporenpiatcempus,&c. Datis,
Staedighvvaeckend\totruff,metvviltcoirjen;
End'gelooft,datibo veeltyät,
Als hy tot den llaep uyt iplydt,
Van iyn foet leven wordt afgenommen.
"Wypaßent op iet anders ν Eende x. tten Eerßen.trecken daeruyt eene
geeßelycke leße,diealle Chrißenen aengaet. INaementlickdatßyflachten deflen Leevv,geßaedigh vvaecken tegens haerêvyand^dierontomgaetj als eenen bullenden Leevv om ons te verßinden. ι .Ρ e t. s *8. datwy toe- fien, dat vvy nimmermeer en come te vervatte in den doodelycke Slaep der Sonden^nde Sorghlooßhyt; oflte daerin ghevallenxijnde, weder- om haeßelyckopßaensendevntvvaekena.-Cota^.^.EpheC^^.niet doende, ah Ionas, die daer lagh enfliep middeint' woedenendfiormen van ^Winden ende Βaeren.: Soo véle hedensdaeghs midden in de Stor- men eh Waetervheden.t die over het Schipp van Godts Kercke henen ruyfihen, kgghen ende-roncken inhaere Godtloofigheytende Sonden. Sooenlaetonsdanmetflacpen,dlsdeandere,maer*waecken.\.T\\tiï.j. 5.6. Iae te vvylen dat onßLichaemenßaepenJaet onß Herten wacker blyven in Godts lieflde,op dat vvymoghenßgghen, ah äeBrUytChrißi ßeght Canuc.5. ζ. Ichßaepe}doch myn'Henvvaeckt; daer is de Stem- me mynes Vriendts, diedaeraenchpt. Dat onß Herten altoos vvacker ende bereyt zijn,om hem^onßn VriendtendeBruydegamteopenen en- de te ontmoeten,fß dat hy comt ter middernachtyoflte det Avonts, oßte ontrent het haenenghecraeye. Marc.13.-y.35. doendeghelyck de vyff *Wyß Maeghden : Match, zj. ende niet3 als dedvvaeße die daerßte- pen.v.6. z. Ten tvveedenßöo can dit Sinnebeeldt worden ghepaßop de
ghemeyne Sacken, ende Staet deßr Landen, leerendeden Hollandtßhen Ν Leevv»
|
||||
|
9f
Meevv » dat is alle de Regeerders ende Ingheßtenen derßelven haere'
ßhuldighe Plicht ,.twelck is op haere hoede ende ^Wacht teßaen, ter- ghenshoerenVyondi, vonden -weiken can gheßyt worden y.evmhet ghene , dot Petrus i. Epift. cap. 5. v. 8. fiyt von dien helßhen Leew. En i'gheneDavidßght Pfalm.10, v.9. Hyfitt ende loert heymelyck, als een Leevvin den Cuyle. Hyloert-, op'dathyons ellendighe grype, Daer- om magh de Hoilondtßche Leew wel waeken , endeßgh niet loeten in Shep wieghen, byßnder nu door t aenbieden van Treves. Den Treves is het Clèedt, daermede hy i' Gheßcht vm den Hollandtfihen Leevvßeckt te verblinden > ende ßn Ooghen te bedecken , op dat hy.f hemjverblindtßnde,vanghe: \p:«/i,WeJquo.dcaptis-oculis ca* pitur bellua ßdot de Beeße ghevanghen wordt, als hoer de Ooghen- verbündetßyn. Leeß 10. Sinnebeeldt von myn Heer. C&eiz,. Tre- ves is de lißigheDelild. Jüdic.16. V.19.2Ó. die ons op hoeren ghemot- ckelycken Schoot light in.Slóep werpt, ende hoeßerck vvy oocknte- ßn, als Samßn, als een Leevv t'Haer aßßiydi, die Cr ach ten beneemt* ende den Philißteen overlevert. Treves is de Fluyte daermede hy ms, als eenen lißighen Eoghelaer ßeckt ininet tecryghen-, ende door t gheluyt,v.vaer van hy ons ßeckt in Sloep te wieghen ,ghelyckMer.~ curius den veelgheooghden Ar gum. \_Al$ wy den Treves invoe- ftd j dan brengfïen wy f Trojaenßhe Peerdt binnen ons Landt en Steden ,ßt-eckende tot. verderf doervan ■: Door Treves worden vvy maechtelocßyßo boven gheßyt van Sarnfon , want onß Cracht be-r ßoet in eendracht, die door den Treves gheßheurt vvordt,fio dat wy als Pylenßn van· een gh'eßcheydet, licht em.breken. De Trevesüde Cftioeder hebbende gbebaert alledußctwtßen endeßheuringhen ,ßis oockdevoedtßer dieße opvoet: Trevesmaeckt ons Achtelooß'en Sor- gheldoß', endevulghem dien Mächtelooß. Nam nulli facilius oo-~ prrimuntur,quamquihon£imenti&imparatiruncadrefiften- cium ,ßeyt Baudius. T'welck'op onß taele.aldm luydt. Cheene worden lichter onder druckt,als die hen nieten vreeßn,ßßn oock ow- bfquaem orn teghens teßaen. Leo alrquandovelminimarum.a- vimnfitpabulum^^Curiius: datis. Den Leevvfilfs vvordt |
||||
|
99
ßmtydts oock den alderclynßen Vogelkens tot een Sfyß_j. "De Spinne faleenSUnghe overmeeßeren,alsβßnder achterdencken leght ende flaept. Daerom beter de ^Wacht ghehouden, ende op hoede teßn, ab dit Sinnebeeldt uytvvyß, ende te volghen de Natuere deßs Leevvs, als oock der Craenen, die teghens haeren Vyandt waeken,ßo de JXatu - rdifien ghetuygheti. |
|||||
|
i^ % wy
|
|||||
|
IC©
|
|||||||||||
|
XXIX.
\VTTzijn wel vele leden,maer eenLichaem:. end' de Ooghe en can
W totterhAndtnietfigghen,ickenbehoeveumet,&c. i. Cor. 12., 4.11,12.14. Ick vvafihemyneHanden in Onfihttld.VizLjyi^.
Salichzijndie,diereyn van Herten zijn.yiztth^.S..
Gelyck d'een fuy vert d'ander handt,
Doet d'een den andern onderftandt». |
|||||||||||
|
I.
|
|||||||||||
|
Int Lichaem d'eene Lidt het andre doet behoeven,
Soo aen dees handen blyckt,die hier gefchildert iyn, Alsd 'eene d'andre vvaichtjdan í vor den beyde reyns, Helptmenfchumedelidten\filttetniet bedroeven,. |
|||||||||||
|
W;
|
|||||||||||
|
^ant
|
|||||||||||
|
ΙΟΙ
|
||||||
|
2.
Want tüiïchen t'ièlv'en u fyn even naere banden,
Als in deLeden Godt van t'lichaem heeft geièt,
D'een Lidt niet ièghen can tot d'andre,ghy my lett,
"Wat heb ick dyns van doen 5 Noch dooghen tot de handen.·
Noch d'ooren tot het oogh.Elck lidt,en dat groot 'wonder,,
Jae t'minftheeftiyn ghebruyck,en dienft van t'anderheeft,. Godts Kerck en Clock vanhaerfoonau te faemen cleeft,, Duselckmet t'iyne dien lyn naeiïen int byfonder,. Als d'een Lidt pyneiydt,iy füllen t'iaemen quelen,
perechteen Iplinter heeft, doormededooghentaft ©e ander liandt daernaer,het oogh is daerop vaft, Seght niet wat can den noodt vartgenen my verichelen. De Täefelis ghedeckt, daerfietmen eenen comen >
TXaitipet met w ater brenght,elck daer iyn handen vryff.. Met Petro Chriftum bidt dat hy t'gheheele ly ff En iielwafch in lyn bloet.Dat iyn de rechte itromen, (Γ..
U'vuyle ibnden iynt,die buyten en die binnen' 1Γ Lichaem en uiiel beibedelen, voor hem, En verre fcheyden arf,dies Luyftert naer iyn item, Wafcht,reynight u daervan,en wilt van t'hert beginnen.· 7-
De Phariièuiche Se ct,naerhaerer vaderen wetten,, Die "wieflchen uy tterlyck haer hand' en vaten net, Haer hert bleef even vuyl,een graf,met quaet beièt, Dit "was maer ydelhey t, daer dient men op te letten.. Van t'hert tot t'Leven comt,ent tot de buyte-Leden.
U mondt,en oogh, en oor keert afvan d'ydelheyt,' II handen w afcht van t'bloet,en in onnooièlhey t, Dus voegt als handen twee te iaemenhert,en ieden. · |
||||||
|
Ni 3;
|
||||||
|
lOi
|
|||||
|
Aenmerckinghen,
[aj Leefi daervan dat beerlycke Capitel. ·ι. Corinth. \z. daerdeA-
pofiel vvytloopigh Jpreeckt van de Ghemeenfihap der Heyüghen , «f^
de van den Dienfl die d' eene den andernßhuldighis, ander de Ghe- hckeniße van de Ghemeenfchap, die de leden eenes Lichaems tfiemen hebben ,infinderheyt. v. iz.14.15.16. zi.zz. 15. ghelyckdie makander dienen, manus manumjdigitumq; digkus zb\\in,dat is,een Handt vvaßbet d'ander, een Fingher den andern :ßo 001k wy. Wantghe- iyck Senecao? Cicero, ende andere Heydenßlverfchryven : alteri vivimus,nonnobis. Nonnobisfoiumnatifumus.DT/^f/f/e^/1, wy leven om eens andern weghen, niet om onßnt wille. Wy enßw .niet alleen ons ten goede gheboren, eire Ende Godts Woort leert het ons onder deß Ghelyckenijfe in devoorßyde plaetfe; als oock elders. Eenyegelyckfoecke,dat eens anderenis. i.Petr.4.10. dienet malcande- ren,eenyedernaerdegaeye, die hy ontfanghen heeft, &c. vant'ghe- meyne Medelydender Leden onder malcanderenleeß 1. Corinth. ι&. v.ij.zé. b] Wy hebben voor eene ghewoonte, dat eer wy aen de Taeffel
aenfitten,, wy onfi Handen metfihoon Waeter afwajfchen, dat be·
hoorde ons yet anders inghedachtigh te maeken , naemelyck hoe wy vanNatyrenonrejnßnde,afvvaffcbwghe van doen hebben. Pfalm.51. _z. \. Job.14.4. Jefai. 64.6. op dat vv] leeren ons vernederen voor die groeten Godtjdiede Heyligheyt, endede Reynigbeytfelver is: ende met Davidkerenu)'troepen, wafiktmy Piälm.51. v.z. en met Petro bid- den. J.ohan. 13. v.9. Heere niet alleen de voeten, maeroockde handen ende het hooft i dat is ons ghebeelefiele ende Lichaem ., door Chrißi Bioedt,t'wekkisde openefonteynejcrem.iz.iendeden rechtenHyf fop. Pfal.51. waerdoorvvyghereynigbet· ï.Joh.hj.endeSneewit worden, z. Moeten vvyfelver daerdow vermaent ende aengheport worden, ons felven te yaraffchen ende te reynigben. Jefai. 1. v. 16. z.^Zorint.7.1. van allcbefmettinghe ende finde, ende naer JReynjgheyt ende Heyligheyt tefiaen. De Sonde die befmett ons voor Godt »ghelyck Chru
|
|||||
|
Chrißus leert Matth.ij.v.i^o.d&erdoor ßn\ryalleonreyn:daer-
-van dan alle die Ceremoniale afvraflchinghen van Vaeten „ Cleede- ren, Verßoonen, ére. hun eertydts in den ouden Τeß am ent , de af- ycaßchinghe van ons-, die in den Doof gheßhiedt, ons noch hedens- tdaéghs overtuyght. Soo moeten vjy ons dan mtßtyveren,ßo inwendigb als uytwendigh. t LMoeten wy beginnen deßSuyveringhe van t' Herte: De
Fharißen eertydts vvaeren Curiem int' Waßchen van häeren Han- den ,ß en Jouden [onder dat niet ghegheten hebben. Matth. 23. ν. ij. Lucii.v.39. Item,van haereVaeten,endeDrinckbekers. Syßmu- leerden van buyten groot e Reynigheyt, maer vvaeren van binnen' ßer onßyver : Daeromß ooek de Heere verghelyckt by gkeßhilder- degraeven. veif. 27. Ibidem. Godt enheeft alle haere uytwendi-· ghe Schynheyligheyt· niet gheacht, tewyUn haer Herte niet gherey- night en was. ^Want hyßet het Herte aen. 1. Samuel. i6.y.j.- ende heyfiht het eerß en voor all. Pro verb. 23. v, zé. ons ghebiedende wyßllentßhoon maeken, ßudehjdaerin y/roonen,endeßynen intreedt doen. Jacob.4.v.8. Ezech.i8.v.3i. maeckt u een nieuw Hertha Τ'herte ist begin, de'Wortel, deFonteynevanallewfiAc~fien. Pro- verb. 4. v.23. daeruyteomt het Leven: primum vivens} ultimum m ori en s. daeruyt comt als'Menßhen dichten, en pooghen Gene f.6. v.5. Matth. 15. Nu moet den Boom ende "Wortel eerß goetWeßn ßuden deVruchtenJmaeckelickzijn. Matth.7. deFonteyne moet ghe- ßtyvert endeßet ypeßn ,ßude het Gaeter ciaer ende ghefint z,ijn:■ Alßo sock het Herten, anders en is maerenckele gheveynßheyt" enDobbelheyt, invvendigh grootenSehyn van beteringhe ende Rey- nigheyt temaekenßqo langhmenf nieten demkt ot/Herte, omdat te ßyveren. IL Volghensdaeraen moet 'men ooek iLevenßiyuthn. ~Want
iismaer Tdeiheytßchvele te roemen vaneen ge-et en reyn Herte,ßa hnghe alft' Leven niet en deught,ende dat men meten arbeyt uyterlyek' de vruchten daervan tebevvyßn. Soo moet menßch dan mede reyni- ghen van alle beßnettinghedes Lichaems, 2. Gor. 7:1. Godt eeren mede naer de» Lichaemt. 1. Gorinth. 6, d'Ooghe vand'Ydelheyt afkeeren· Bfalou -
|
||||
|
104
Pfalm, 119. va» mreyne dinghen teßen: D'Oore, van die te horen: de tonghe van teßreken. Onß Handen vvaffchen van alle Ongherech- tigheyt > op dat β niet vuyl en vol Bbetsßn, als vvyß tot Godt füllen uytbreyden. ^e.izï.i.i^.'WaJJchenfe\metDavidinOnßhuldt. Pfalm. 73a}. Om moeten vvydeßtvvee,iHert en Leven, ende deinvven- digheende uytvvendighefuyveringhe van beyden,ghelyck alstvve, .Handen teßemen voeghen» |
|||||
|
Ver-
|
|||||
|
10$
XXX.
|
|||||||||||||||
|
\ Ô Er gliedert u lieden [chatten daerboven,drc. Matth. 6.2.0.
|
|||||||||||||||
|
V Wenkt om de Spyfe die
|
tot den eeuy/righen leven blyft. Jo-
|
||||||||||||||
|
Een Luyaerdt weynicht om goet,in Ryckdom heeft behaeghen»
Maer liever flaept dan \iraeckt,en ileinpt dan t'\vercken fier, Dies voorfoo menigh wevnich,hy houdt een ichoonen Nkf, En moet den armen bloedt gheicheurde Cleedren draeghen. 2.
Waer fal ick alderbeft een fulcken henen ftieren:
Gaet tot het "Weiter vuyl,dat ftaedigh ftille ftaet, Enipiegeltudaerin. Jaetotdebyekensgaet, Die g'hier ghefchildert fiet,en tot de cleyne mieren. O
|
|||||||||||||||
|
Prov.iy.
V.20. |
|||||||||||||||
|
Leert
|
|||||||||||||||
|
WO-
|
|||||
|
Deert neerftigheyt yan h'aer.Leert dat het goet vergaeren,-,
Veel forgherijvroegh opftaerijveel inoeyt end arbey t co ft,. Die daervoor figh ontiiet,en is niet weerdt den coft, T' hc ccdraeycn,flaeven,wroeten,{Q.ecken,ende ipaereni, 4·· v-
EenCh'riftènvoordérgaet,die heeft dätlängh geweten t
Dat d'ärbeytno©dighis,dies.hy het lêlver doet, Maer waerom fytghy ilap,ontrent het raeeftegoet,, EndaeromnauYyopftaet,alsghylyt.neergeièten? Mcynt ghy te cryghen dan al flaepende de fch atten,
(Ghelyck den Lüyaerdt meyndt)die vry van dief en roeflv, En wan de motten iyn ? Te voeren ν vereken moeit,, E'nloopc Romdenprys,enivveeten dien te vatten;-. Noyt Goopmartvelé goets nochpeerlen-heeft gecregKeßv,
Die niet daerom en reyisdven moeyt dee dagh en nacht,, Siet,s'duyfterniiïèns Kindt» de-hye in haer gheflacht, T' is Ichande vvyiêr iyn, dan wy te. wefen pleghen, 7·-
Dies volght haer neerftigheyr.De ledigh'eyt läet vaerens, Omt'euvvighvoedtiêlwerckt,enarbeytintegaen Door d'enghfièn nawepoen.T'goet hier datikl vergaen,', Dus wik een heter goet daerboven uvergaeren., ft
Godts Göninckryckefoeckt,enarb'eyrteb'ecomen., En doetter om demoeyt dieit'gauvve bye ken doet,., Syn Woordtiaetin u Mondt als honighiyn foofoet.*, Eji fuyghtdaer itaedigh aen,datfyn de rechteblomeii. ÄenmerGkinglien;,
Dit Smnebeeld. dient 'tot beßraffnghevan' onfi Traegfreyt w/i -
rentüemelfc'he dinghen, ende tot Weder legghinghe van degkemeyne ■ 7nbeeidingbevmdenmeeßendeelderMenfcfren^haerßlvenwyßffiae~ kende s dat ter nietlixbtetMochte ghemaeckelycker en is > danßeügh te worden, ende niet »nmdigher en is 7 dan daer ontrentvelemoeytens te doen.
|
|||||
|
;IG7
Hoen. Wyfinden geeme faelighborden, <$elyckdeLuyegeerneryck jaere : hyfoude der Ryckdommen wel willen hebben,.maer ontfiet hemteArbeydenyende daeromruerarmthy. Proverb.ó-. CMaerwy weeten dat Ryckdommenvercryghen moeyte vereyfiht: daeromßiert SabmondeZuyetotdeMieren.Proverb.6Vv.tf. Bitwetenwy-ende doeni'ßver:maerontrentdenvcofielyden Schat^ des■ eevvigen Levens daerboven, achten^ydiemoeyteinnoodigh, ende meenen, dat die om alßaependc/al toevallen. Daerom moeten wy hier leeren onfifihuldi- ghe Plicht. T'heetfoecheerß het Coninchycke Godts. Match. 6. V.J3· Theetv. foecken, endedat z. eerfi ren vooral: imoet wefen eenneerßighfoecken ; Soodaenigh alsvan dieVrouwe,foekendeden verhoren Penninck. Luc. r, y. 8. Item, Arbyt om integaendoor deengePoorte: ^antickfiggheu^elefollenfieken integaen ende MetconnenJLuc.1^4. De\C eghüfmal, die ten eewighen Leven deyt, ende vveynighjynder.die hem vinden. Matth.7. Let opelcken Woon, i.wy moeten arberden,nJetledighvvefin. z. Inted*inohen> als ghevvelt doende op bet Coninckrycke Godts. Matth. ιι.ιζ,ιΐ Hy noemt dePoorteengheende nauvv indeden Weghfmal, ende 'vol Sensalen moeyelyck. 4. ;Hy feyt, dat vveynigh z,ijn , die hem vin- den,naemenuyck, om darter vveynighfyn,die hem met rechtenErnil Joelen. Ende 5. datier vele füllen focchenin tegaen , rende niet con ■ nen ..· Dat is, dat fe met Büeam Numer. 23. ßUen vvenfchen om t'eewighe Leven, ende om den Doodt der Rechtveerdiohen ', ende evenwel bejde mijfen j om datfe de Pyne ende moeyte ontfien To- han. 6. v. 2.j. feyt Chrifim : ^irbeyt ofte werckt om de Spyfedie metenvergaet. Wjwoetendochvvelarbeydenomdetydelyctever- ganckelycke Spyfe ende omden Goß. En dientetenwvercktJnfaloock meteten,maerisweerdigh,datmenhemhongherlydenlaet, ohelyck Paulm/eyt. z.Their.3. (Hoewel dat men naerdefin Reoulte%Jerc'k gaende, vele van Hongherfouden vergaen) hoe vele temeer vvordter dan moeyte vereyfiht om deßyfijie tot den eevvigen Leven duert ? Die daerom met en arbeyd,enfaloock niet eten van f verborgene Man- na,nochte van den Boom des Levens midden in den Paradyfi. Apoc ζ 17.&V.7. ^Matth-^zo. wordt onsbeUfionsfihenfihattente |
||||
|
ιο8
ver gliederen in den Hemel; t'vvelckjörghe ende moeyte vereyßht. An-
dersvvaer vvordtergefiyt: datvvy onfi Saeligheyt moeten uyt wer- kenin vreefenende beven, Phil.i.iz. ende dat de Rechtverdighe nau- licks noch behouden wordt. ι. Ρ et r. 4. Doet alle Neerßigheyt om uwe beroepinghe,endeverkießnghevaßtemaecken ,ßyt Petrtts. 2.. Epift.i. v. \. & ι o.. Siet daer vereyßht hy alle Neerßigheyt; wy worden be- laß ons [elven te verßeken ».·( Matth. 16.14.) daer wy doch niet liever en hebben > dan ons eyghenßlver: dat ujvvaer.hem,vernicvvt ende wedergeboorenteworden.Joh.$ devvelckewedergeboortepynne- lyckjs tot ons Vleeßh ende Β loet:ghetyckgnß natuerlickegheboortcpyn -' lyckyvas tot onßr Moeder.lzcm^nsßlvete dooden :jae te cruyeighsn: d'vvelckdealderpynlickße doodt is, die men finde connen bedencken. Alle defi,. ende meerghetuyghenijfen van Godts ~Woort leeren ons, hoe moeylickenjvvaer dattet is>nict alleen voorden rychen > maer ooc\yoor ons alle gae der omßeligh te worden\ende wat moeyte dat daer toe be- hoort. Leert derhalven uwe fihuldighe plicht van de Kinderen des ^Werelfs;. van loopers3die om den Pryßloopen enßuveetenyendegheene moeyte. ontßen > van Arbejdersßayers, Kreygsknechten» wiens Leven vol Ongemacks is;. ν vaerby de Saelighmacker ons vergelyckt,om ons dit te leeren. Leert uwefihuldigheplicht van de Cooplieden. Match. 13. 45. dienytreyfin ende moeyte doen om Peerlen,&c.Soo.iß met alle Men- fihen van wrat beroepinghedat/ezijn, Tae'leertfielßsuweplichtvan de mierenende byen hier ghe[chiïdert,,die metgroote moeyte uyt alderhan- den Β lome η den Honigh (oecken, vroeghende laet arbeyden. Sooßeckt ghy mede Godts Coninckryck, ende vergaedert u[hatten Matth. 6. Gerekt om de hemelfihe Spyfi,ende laet Godts 'Woortintt'Wen monde met D&vidfiet'ßnjh Honigh ende ab honighr&eten. Pfahl ig«. |
|||||
|
Gfy
|
|||||
|
IC^
|
|||||||||
|
XXXI.
GHyßt het Licht der "Werelt: eene Stadt,die op eenen Bergh leghty
can niet verborghen blyven. Laet u Licht dan lichten voorde MenJchen.Matth.j.tf. |
|||||||||
|
Dees hooghen bergh met vlamm' en licht,,
Die leert de Leeraers haer«n plicht. |
|||||||||
|
Als ^Ethnas hooghen bergh daeraen de woleken dryverß*
Ghefien van verre wordtjdoor t'vier dat hy uytfchiet,
Ais op den bergh een Stadt; foo can oock t'teven niet Matth.fi
Van onsjdie Leeraers iyn,int rninft verborghen blyven.·
End als een puyftken vuyl,dat t'aengeiicht beiêtter, flutanL·
Seer Lichte wordt ghefien,en wonder leelick ftaer5 folit.
Sboiflèt,dat de fond fiaer aldèrmeeff mifsftaet;
■Want yder op haer doen^n op haer Iaeten,tettet,· O ψ ïs>
|
|||||||||
|
ilIO
|
|||||||||||||||||||
|
frovttb,
iOdium Tbeologi fum. |
Isymaadt^nderhünmetgierigheytbelaeden»
Laetymandt borften uyt,t fy hoochmoet ,ofte haet, Dat gaet door t'hecle Landt,En fiet,daeruy t ontftaet Groot ergernifs voor yeel,en veler fielen fchaeden. |
||||||||||||||||||
|
■4·
it.Xbef, J.!. Den Loop vans^HeereirWoort w;ordt djckwjls op gehouden. Dat dooi. haer eyghen fchuldt.WantaLsmenandersfeght,
Ent'Leven andersleydt.iynLeermenwederleght,
Ift t"«>'pn4er,datter veel oft t'vvaer is t'^yfflen fouden.
S·
Dies voegt ghy mannen Godts t'vi^elleeren, en "wel leven.
Gheduerighlickintgenghydoet,oftlact,by een: Leght niemant (want u felftreckt ghxjp den hals) dien fteer^ En wilt den rninften noyt den minften aenftoet ghcyea. |
|||||||||||||||||||
|
Samuti
Hterett.'tn JbeTrea- t(her.spl(a. |
|||||||||||||||||||
|
"v^eeft niet ghelyck de vyl,die effent andre dinghea,
Maer blyfi" oneffen felf: de handen van Efeu
Hebt niet met Iacobs ftem: Aen d'Arck van Noachsbauw,
Daer,hielpentimmeren,dieinsghelycksverginghen.
|
|||||||||||||||||||
|
1'
Een Duy vel Jutjas wa5,noch coft hy Propheteren, iEn Duyvels worpen uy t, weert; hem doen niet ghc^ /ck,
Tot hün,die weten veel,fal Chriftus legghen w yck,
Soo iyt bejeyen niet,haer oordei fal vermeeren.
8,
Dus lichtenlaetu'Licht.'Wiltandreftaegh verclacren,
Toont dat u fiel om hooch met defe vlam me ryft,
Tot elck u toebetrouwt den rechten hae ven wyft,
xSoo dciên. bergh door t' yier.de ichepen diedaer vaeren.
|
|||||||||||||||||||
|
Aenmerckinghen,
|
|||||||||||||||||||
|
JE-ώηα iseenen hooghen Bergh in Sic Uta,die altoos brandt, ghe-
fyckdaervanghemyghtPliMHS} ende volghens dien vanfeer verreghe- üen ytrordtydaerby connen morden vergeleken. j, stille die ghene,die Gedtin Hooehheyt gheße'ltheeft, i.Tïm.
|
|||||||||||||||||||
|
2. V.l.
|
|||||||||||||||||||
|
Αϊ'
s.v. r.diezijnin oculis omnmm,ghelyckXe#opho#fiyt;in dOoghe»
vatte Ick, ende -wordt haer doen ende laeten van allen gkefien-, ende daerof ghelett :■ ende de menichte ν and' Onderdaenen, die voegfßch ghemeynclycMnaer t'Exempelvanhaere Qvengheden,naerfgemeyne figghen : Regisad cxemplum toros componitur orbis. Datis, naer t'ExempeldisConittchfihickt haer deheele'Werelt :^llfoodaf de Ma g η a te s (dat- is de groot e). zijn-Mag η e te s-, ofte M&grietfieenen, die t'yfir fothen trecken. ■ Ieroboam enfindigde niet alleen, maer heeft- den Naeme oockjat hyifiaelfindighenmaeckte. Plutarchus verghe- lyckt deghebreken endefeylen dergrootendaerombyde puyßen,ende- pleckendie· deMe^ßh int' Aenghefichtdraeght, mde^die hemßer miß- ßaen,ende lichtelyckghefien worden. - ι. 'Worden vergheleken by-defin Bergh de Eeerairs Van Godts
Kercke,die. ChrifiuiM.ztth. 5, verghelycktbyeen Stadt op eenen Bergh. Daerom ghelyfk een Stadt op eenen Bergh, endeghelyckt' VierMthm, · ende brandende Keerfiop eenen Kandelaer, nieten connen verborghm blyvenfoo U heimetLeeraers,meihaer Leven ende'Wandel. Endege- lyck defen Bergh dickvvilsgrooteSchaededoet, door f Vier, in de om-: ligghende Tlaetfin :Soo Leeraers door haer en ergerlycken^Wandel. *Wy moetenjlle beförderen den Loopvan des Hèeren^Wovrt, 1. Theflal. · ■^A.maer door dequaede Exempelen der Leeraers Wordt dit dickwils> gheßuyti Soodaenighe-zijn rechte Leugnaers, die anders leven dan ke- ren, maekendeGodtendeßn ~Woortfio veel in haer is, leughenachtighi ■ Daerommoeten Leeraerstoefien, datfibeydèwelkeren ende vvelk-- ven: niemandt eenen Steen des aenflootslegghen:^Wantfvvaerhaer beter eenen Meulenfieen oen den Halßgehanghen, ende verdrom ken te worden in de diepte der Zee, dan dat β een van deßn Cleynen, dieaen Chriflumgheleevenfoudenverergberen. Mattb.18:16. Datfinieten zijn, als de vylJ dat β niet enhebbenEfiam Handen ofte léven ,ende 1&- eobsflemme : devvelcke Ghelyckeniffen vv-orden gkebruyekt van Sa-- muel Hien n. tnt' BseckTz Preachers Plea,< Bat β toefien Jat β met enfin,ghelyckdie de Arc\e hielpenf bouwen tot'behoudingbevan' andere, endefilfs ver ginghen .· maer toefien dat β beyde haerfelven be- houden,endedtehmhoorm. i»Ximoth,4>i^. Oaetßnietenfynonder |
||||
|
Ui
iie-Dmßkneehtw *dnervan Lucas c.u, 7,45,46,47. Endeonder
die>daervmMutb..ii.v,^.i^^^i.^.totden welken Chrißmfal fegtrhen ; gaet van myghy vervloeckte, in dateeuwighe Fier, dat}e- reytü den Duyvel, endeßnen Engelen, Matth. 2.5.41.ghelyckIudas, die een Duyvel vvas. Johan. 6,70. Datfi h<*er Licht laeten lichten, Matth.5. Endeghelyckdefen Berghmetfyn Licht dient denfchepen, om haer te lichterende den haven te wyfi» : Alfoo andere toonen door haergoet Exempel, ende Leven, den rechtendegh nae de eeuwighe rußhaeven,daerboven in den Hemel. ~Weeß niet ghelyck de vyl. ] De Leeraers van quaeden Leven,
worden oock vergeleken by eenen "Wetfieen , die andere dinghen fcherpt,maerfelfeven plomp enfiompblyft.Siet het z6,Sinnebeeldvan mynHeer C*^· Samuel Hicron.verghelycktßoock by eenen Mede- cyn,die anderen wel goeden Raet geeft, om haert Chefontheyt t'onder- houden, en diefilfonoordentlyck daer teghens leeft. Item, by eenen Wetgheleerde > die de wetten weet en leert, en daer nochtans felver teghens doet. |
|||||
|
Weeß
|
|||||
|
"3
|
|||||||||
|
XXXII.
yXTi Eefl nietßiel met uvven monde > endelaet u Her te niet haeßen,
\y yet teßr eken voor Godt: 'Want Godt ïs in den Hemel', endeghy op der aerden.Baer om laet uvver*Woorden weynighßn: Eccl.5.1. Ick heb my voorghefit, ickwoudemy hoeden, dat ick nietenfin~
dighde met myner tonghen. Pfal. 39,2.. Noyt keerde "weder een van tvveen,
Gheiproken "Woordt,ghevvorpen fteee. |
|||||||||
|
1.
|
|||||||||
|
Alsghy met a gebedt tot Godt compt toe ghetreden,
Bedenckt tot vvien alsdan u tonghe fprecken ial, T'iss'HeerenMajefteytjOpdathemfulcksbevall Bevvaervooraluhertenletopuvvereden. |
|||||||||
|
Wan-
|
|||||||||
|
114
|
|||||
|
t..
"Wanneer ην een Heeraenipreekt,dien yder een doet achten»
De faeck men in fyn hertte vooren o verleght, Een mes fetm' op fynkeeLghelyck den.-wyfenfeght,., Yanig reken onbedacht falelck iïgh felven wachten. 3·
Wel^waer is meerder Heer,daiToniè Godtte vinden h
Dietegenwoordigh is en overal gebiedt, Die al,onslprekenhoort,en al ons doenaenfiet, ' En rekenfchap begeert.Leerr.danu tonghin binden. Maer meeft wanneer gKy bidt,ibo vviitmetvlyt bewaerete
U hert.en uwen mondt., en let op deièn fteen, Alsd:'eghevvorpeni.c3d3nvlieghthyftracksdaer.heen,. Met. w oortgheiproQckenisiooiiïètuytghevaerem. Ten keertniet wederom : Dies eer ghy ga et beginnen;,
Het bidden,u befint.Naer iynen \rille bidt, Soodaenigh een gebedtuiyn(äl,als David: Syn fteen en ilingher v.vas,u "VTyandt ,t'ó verwinnen;. 6.
Daeris oockaen u tonghin al ü doengeleghen^ Dies vvilter letten tap en houdt alftt' Waere wachr,, Een^rool;dtvvordtmenighmaelgheφrokenonbedacKtJ! Datnergensnut toeis,en beter vvaer geivvegen,. 7*
De tongh eenilinger i%dê woorden diakvvilsftèenen^
Daer m' eenen andern,jae.figh fèlven mede wondt»,
Een woordt valt menighmael alft't'voncksken-uy t den mondt,,
Xontfteeckt een grootte vlam^daer brandrhet vier daer henen..
8..
Dies weeftniet onbedacht.En fchoon u vvaer ontvlöghen- Yet datghyhadtbdooff ,houdteven well ü woordt,. Al fout u ichaede fyn,maerwiltu wachten voort, X'is beter fchae geleen dan rchandelickgelègheifii. |
|||||
|
Äcnmerckinghen.
De bereydinghe ofte bcquaem-maeckinghe onfisßlfs wordt ver·
heyfiht tot het bidden. Daer en Is gheenefaecke vangbevvichte in de bereit,die de Menfihe voorheeft, ofte hyen bereytfigh daer toe. Sulckl meet dan niet min int' Gceßelyckeplaetfi hebben. Soo tot den H.Avont- rnae-l wordt vereyfcbt, dat men fgh tevoren beproeve. r.Cor.n. ende bereyde,gelyck oackeertydstot betPajjcha. Exodaz. hem,tot igehoor van Godts ^Woort. Salomon gbebiedt, wy'füllen enfin voetbevvaerent als wy ten Huyfe deßHeeren gaen. EccL 4.17. Ghriftus wil, wyfülle» toefen, hoe wy hoor en. L u c. 8.18. Soo ooik tot den Gebe de. UMen be- hoor dt te voorente gedencken 1. Godsgebodt:Roept my aen. Pfal. 50. z. Syne genadigbe belofte vanverbooringhe. 3. item, aendegroot'beyt van Gods Maiefleyt, voor wiek wyfyn willens te verfihynen, op dat wy met meerder Aendacht ende Eerbiedingbe tot hem naerderen,· niet alleen met den Monde,gbelyck Godclaegbt, Ehi.zy.i}. moer met onß Herten. ~Wy moeten dan, naer den raedt Salomon is-, ons Her te bevvae- r en met allen vlyt, datier gheene andere ydele G bedacht en connen in gbecropen: ende bevvaeren onfen Mondt,fittende, als een Mes op onfi Kele.Yz0v.z5.LZ. endealseen Pachter voor onfin Mond, dat wyniet enfindighenmet onfi tonghe.Ρ hl.59. z. Wantfio wyvan alleonnut- teredenen fitten moeten Kekenfihap geven, veelmeer van die, die wy ßo onbedacht daer henen fir eken, firekende tot Godt. Daer en bo- ven moeten wy 00c k leer en onß tonghe bedwinghen in al onß doen, "Want wat en can een quaede tonghe niet fliehten ? Iacobusfiyt, dat de tonghe is een bereit van Ongberechtigheyt, ende een Vier van de Hel- le ontfteken: daer en ügheen Ut dat eerfigh vergrypt, dan d'Ooghe end tonghe. Er afin us en andere hebben geheele Tra&atenghefihreven van f bedwinghen der tongben. Daer om dient hier opghelet, en tghemeyn Spreuckwoort ghevolght,fwelckfiyt: Dat dickvvüs beter fou fyngheiVveghen,
Dan van veel fprekens hinderghecreghen. , Dat leer ons dit Sinne beeld van definflingher enfieen. |
|||||||
|
TGbe-
|
|||||||
|
Ρ ζ
|
|||||||
|
u6
|
||||||||
|
XXXIII.
T'Gheloove is eenéVerfekerheyt der dinghen, die men hoopt, een be~
wyßder dinghen,die men niet enfiet, He b r. 11.1. ~Wy weet en, dat vj/ een e "*ψ ooninghe by Godt hebben, en niet door aenfch ouwen. 2.. C or. 5.1.7. Heere keert myn Ooghen af van d'tdelheyt.Vfal.uj.
T'Gheloofeens Chriften isfoovaft,^
Als of hyt' fagh,en ofhy t' taft. |
||||||||
|
[a] Ick\mt3ofickghelooftjdeesbeydeveelverichillen,!
Hier int gemeen ghebruyck: van t'fien en rvretenhout De "Werelt wonder veel,maer t'minfte nauw betreur» Als dat daer niet en is. Als lien en talten "villen. |
||||||||
|
Hier
|
||||||||
|
"7
|
||||||
|
1.
Hier fcheelt een Chriften van,die vaftlick doetghelooven,
Enhoudc voorfekerfyn,ofhyt met ooghen faegh, En offet in fyn hand t alree gheilo ten laegh, Alt'geenheminlyn Woordt de Heere doet beloven. T'Gheloofis hem in fte van t'vaft en ieker weten,
Τ 'welck haeren rechten aerdt en haer natuere is, Ten is gheen ydlen "waen,gheen giffingh ongewis, Tis gheen Oniekerheyt3ioot die vant' Paufdom heeten. f
Twordt een verièkerheyt van f geen men hooptgenoemet, Bev vys van dat men niet met s'Lichaems ooghen fiet,
lek "weet of ick gelooft t'vericheelt een Chriften niet,
Soodaenigh een geloof voor Thomas, Chriftus roemet.
5'
Dies ibeckt ghy vaften trooft,vveI arbeyt te becomen Met Paulo, Job en meer s'geloofs verièkertheyt,
Maeckt totuhelevafthaer eyghenfaligheyt,
Soeckt en beproeft u ielf,of daertoe iy t gecomen*
Van vleeiêhlick vilt nochtans vermetentheytu wachten
Die menigh Menfch bedrieght,t'islichtalft al wel gaet» Te roemen,ick geloof. Leeft t'beeldt dat naer dit ftaet, Soo fult gh'al iflè t fvyaer.fulcksnie t onmoghlick achten. 7—
Maer fiet noch dit eens aen,en boven alle dinghenv Leert letten op uoogh,mett'ooghift al verleydt, Dies leydtet by de handt,en keert van ydelheyt,, En kerttet met verftandt,foo als behoort bedwinghen. En liever dan vergaen met beyd,en oogh en handen
S teeckt uy t u rechter oogh,kapt äff u rechter handt, U aerdtiche leden doodt,help t d'ouden Menfch van candt T'is betet hiert vat pyn,dan euwighlick te branden* |
||||||
|
Ρ i
|
||||||
|
ïl$
. Aenmerckinghen.
t*j Dit Sinnebeeldt leert ons onder de Figuere van een Handende
Oogh daerin, den aerdt deß~waerachtighen Ghelooßs .· dattetniet en is
eenenydelen vvaen, onfikeregießinghe, noch bloot eKennißfe , ghelyck de Cate-chifmitsfiyt quaeft. t ι. majer dattetis eene Verßekerheyt, ende gen ναβ betrouwen, waerdoor vvy onsßlven de beloßten Gods, in den Evangelie ghedaen, int' byßonder toe eyghenen. T'is vvaer, dat int' ghemeyne ghebruyck, daergroot Onderfiheyt Is tußhen weten en ghelooven , de bereit meer houdt van t' weten, dan van f'gheloo- ven, ende van t'ßen, dan van t'hopen : marms oculatas h ab ent, /]/?r/a?#Jcredunt,quodvident : Dat is,β hebbende Oogheninde Hand, vvatfyfien met de Ooghen, datgheloovenßy int' Hert e. UMaer weten endeghelooven en verfiheelt een Chrißen int Geeflelyckeniet. $00 wordt het gheloove beßchreven Hebr. 11. y. i. en ghenaemt een Bewyßen Verfikerheyt der dinghen, die men hoop, ende noch niet enßiet. Soodaenigh is gheweeß het gheloove Jobs cap. 19. verf. 2.5. z6.ßgghende: Ick vveet, ejrc. noemende Chriflumßn Ver- Joßer, &c. Soodaenigh vvaft'gheloove Pauli: ζ. Timoth. 1. v. 11. lek vveet vvien ickghelooßt heb beende ben verßkert. T'vvelckghe· loove endeVerßekerheytPaulusnietalleen heeßtghehadt; alseen byßn- der Voordeel,uyt eenighe Openbaeringhe hem apart gheßchiedt, ghelyck dePapißen leeren, maerüons met hem ghemeyn: ghelyck blycktuyt, z. Corinth. 5. v. 1. wy weeten,dat wy eene ^Wooninghe by Godt heb- ben. Nota: Hyßreekt inf ghetall van velen. EnvcrCj.verclaert hy,dat vvyßkks weten J,oor den Gheloove, hoewel wy t'aenßchou- wen noch nieten ghenieten. Leeßmede t'ghened'ApoflelJohannes ƒ?ƒƒ.· 1. Johan.3.^.14. vvyweten,en verf.i.^i.Jonan.^.ij. Dit is dan de Eyghenßchap deß Ghelooßs, ghelyck ooek Chrißusßeyde tot Tho- mam,te vooren ongheloovigh, daernaer op t'ßen ende taßen van Chri- fii ~Wonden,ghelpovende, en uytberßende in deß heerlycke Bekydeniß ßL·). UWyn Heere, ende myn Godt f Saetighßnß,ßydede Heere, die niet gheßen,eßdegheboßt hebben. Johan. zo.zf. Een Chrißen door |
||||
|
ïï9
Jen Gheloove Is ßo verßkert van de Faßigheyt van Godts belaßten' fßnwaerts, als oßhydeßlvighe aireede vervult figh , ende als met handen taßede, endeghevoelde. Hierteghens wordt int' Pausdom deß Sekerhep deß Ghelooßs omverre gheßooten ,ende gheleert,cUt nie- wandt in dit Leven canßkerßnvan ßne Saeligheyt, mder dat men altydt noch tvvyffelen moet, vervloeckende alle die ter Contrarieghe- voelen r ghelyck beßoten is int' Conciße van Trenten, Seffione 6. cap; 9„ De welke leere eenerechte Pynbanckder ConßientienU , en-> de diefions voordraeghen, daermagh men vanßegghen tghene Iobßy- de van ßne Grienden, cap. 16.z. D'arme Sielen aldaer, alsßlegghen in Benoutheyt deßDoodts , hebben dit droevigh Liedt in haeren Mond: Dry dinghen beßuvaeren myn Ghemoet. i. Is, dat ick weet, dat ick ßervenmoet: Het tweede Veelmeer ; dat ick niet en weet vvan« neer : Hetderde boven at'; dat ie kniet enw eet waer ick vaerenßal Contrarie tot die Leßfe 'ende Leere, die ons Godts ^Woort leert, in alle de voor verkoelde Plaetßn. Paulttt vviße waer hy bevaeren ßoude? ende daerom weynßhtehyomden Doodt. Philip. 1.2,3. emietChri- ßumtegaen. Soodoenwy mede door datßlvegheloove. z. Coiinth. 5.1. T'heet int' Ghebedtonfis Heeren: onße Paeder. T'heet ïnfheylighe Avonfmael,ditismyn Lichaem, dat voor ughebtokenis. Soodat de- β Menßhen, noch haer >onß paeder, noch Gheloove te recht gheleert hebben.· De Schrijftuere gfiebiedt ons alle ISleerßigheyt tedoen, öm on^
β Roepnghe ende Verkiefinghe tot msßlven vaß te maeken. ν. Ρ e tr* ζ. ν. ίο. Ergo dan yßo san men verßkert ßn doof den Gheloove (iwelck ghenaemt'vvordft'Gheloove derujtvercooren, Ti t. ï.f. ί.) vanßne Verkießngheende roepnghe. Paulu s 2. Cor.13.5. gebiedt ons »nsßelven te onderßecken,fe beproeven,oßvvj in den Geloove,oßChrt~ ßusinonsis ; endeverejßht deßetve Bepoevinghemeißle ken Etnß?, dat hyßejt :■ ^/eetgh] niet, dat Chrtßm iftu k 'γ tenß^datgkj, vervver^ plyckßt. ....... Hy wil dan x. datvfüyßllenverße^ertßn>datChrißiisincns
ende onße Herten, door den Gheloove vvóont .· e» dat ieder fal conneu
ßgghenmet'Paulovanßnßlven,GaJac.i,zot pchjeve doch Qhrißw
leeßfc
|
||||
|
110
leeft in my, ende dat Leven, dat ick leve, leve ick in den Gheloove
des Soons Godts, die my heeft liefgkehadt, ende hem voor my overghe- geven. t. i^yils hy ghebiet ons daerin fonderfoecken, leert hy, dat de
Menfch op onderfieck weten cm den ftaet ßnerfielen, anderswaere defe,ende dierghelycke meer vermaminghen te vergeefs. 3. Hy ver dobbeltßne vermaeninghe^j.
4. Hy heyfchtfulcks metfoo daenighe heftigheyt, dat hyfeght dat
wy anderfins vervvorpelyck zijn. Ergo,finder dat in connen vvy noyt\vafien,noch vvaeren Troeft hebben. 2(u dit gheloove en isgheen lichteJaecke, ghelyck de vleefchlyke Menfihe denckt, maer defvvaerfte Jaecke ter~*W erelt :ßnde,eene Gaeve Godes. Ephef.z. niet aller Men-
fchen, maer alleenlyck der uytverkpornen, Tit.1.1. A6fcor.13.48. Tis fuvaer beftronghenßnde van den verfiecker, met, (in dienghy Godts Soneßt.) Matth.4.3.*/ions gheloove ghefift'■ wordt,Lug.zi.$i. dan even vvelfiaende te blyven, en door den Gheloove uytblujjchen, alleß- ne vierighe Pylen.ty\icL6.i6.T isfovaermet] oo C.13.V.T5. midden in den Doodt op Godt hopen, ende betrouwen .· te hopen dickwih te~ ghenshope. ^ovn.^.\%.fvvaeris het ,daeromwordter alle 7(eerftig- heyt toe vereyfcht. i.Pct. 1.10. Evenwelen ifinietonmoghelyck, maer noodigh. [e] Een Chrifien moet fin Oogh,als in de Hand hebben, t'filve vvyfi- lyck beleydendende, ende als by de Hand den rechten ^Wegh Iey den de, op
dat het niet enftruy ekele, nochfiibbere, want andersgheraeckt deghe- heele Menfch'lichtelyckjeval,als f LichtfelfsDuyfier nis is. Math. 6. 23. indien uOoghebooßis,feofilugheheelLichaemduyfterzijn,drc. DeNaturalifienghetuyghen van deLeevv,dat zijne Ooghen verblind zijnde hy ghevanghen wordt: foo ifi met de alderfterckfte van ons. D'Ooghen vvaeren de veynfieren , daerdoor de Duyvel incroop int' Herte van Eva. Genef.3.6. dat~Wyffigh,é°c. daerdoor hy ten Val brachte de Sonen Godts van d'eerfte^Werelt. Genef.6.2. Syfieghen de Dochteren der Menfihen, datfefchoon vvaeren. Daerdoor wer dt Davidfelververleyt. z.Szm.n.z.hyfagheen^Wyfhaer,ejrc Ditis dOoghen Luft, daervan 1. Johan. 3. Daerom weefi voorfichtigh, waeck
|
||||
|
12.1
tighswaech daerover, Ibidt -metSDavid. Pfalm. 119. keert myn Oo-
ghen af van d'ïdelheytïendefegbtmet Job. 31. r. Ick hébbe een ver bond ghemaeckt met mynen Ooghemende leert het praffifiren, ende volght denRaet uvvesSaelighmaekers. Matth. 18. v. 8. IndïenuHandt of Oogh u erghertßiydtfi affiecktfeuytiwerptfe van u. "Dat ü, doet van u uvveliefßefinden,, Jieufoo *weerdtz,ijn, ab u rechter Hand «fOo- ghe, uvmerildetiliefjleTroetkmders ■: doodet uwe Leden die ofaer- tdenzijn* |
|||||
|
JL UKéer
|
|||||
|
/
|
||||||||||
|
ua.
|
||||||||||
|
xxxrv..
MAerons heeft Gödt^eßfenbaert doorßmn GeeßiWant de Geeß "
onderfiecktalledingh „oockdèdiepten Godts:. ^Want.vvattMm<· ßhe weet, %>vAt inden Menßhe ü, dandeG'eeß des. Menßben., die in denMenßcheis, i.Corz.iq.ii.&v.i^.i6.deGeeßelyckeMenßhe,c^rc.. "Wiecmt' Nettedoorgronden: Jck.de Heerebentjdie^cjct.ij. 9. Onderßeclgufilveff^bejjroefiußlventoßghyindenGheloovefyt,
®ßeniet:^We£tgk) niet^dktGhrißminuis ?z* Cor.13. GodtsSin fyn Geeft onsopenbaert;..
Goorfaecktdan hotuhexre vaext« |
||||||||||
|
n>
|
||||||||||
|
mtHiU. Höecomt dè Menicfi daexaen' van Godés Sïn tekennet* }
34. Hoecanhyiekerzynvaniyneiaiigheyt ?J 1. Cor, i» 1 f; Hoe comt fyn hert geruft, Mfde heeft hem fulclcs geieyt?
16. Dat s*.t' vraeghen van die gen,die dèfe.teer ontkennen» |
||||||||||
|
•Arm
|
||||||||||
|
-1*3
|
|||||||||||
|
.*.
|
|||||||||||
|
Arm troorter,als ghy zyt, fou Codes Geeft niccw'eten, lobte ι
Enpeylentotädengront,dedieptenvanGodtsSm? c ' '
.£n preken tocons Hert,en ftorten die daerin, ' ' '
'£>it iyne Woonplaetsiyn,äl 'sraerhy is gefeten? '*
Van ons v-vy hebbent riiet,maer van Hen Geeft des Heeren, ©ieons t' geloovefchenckt,diet' beydc vf erckten fterckt, fDie tuyghttot onfen Geeft,en die dat niet enmerckt, Den Heer'niet toe encomt/ooPaulus ons doet leeren. -4·
D.ewyldatonshiexaenopthcochfte isgeleghen, .^/Cer.ii. Wel Menfche die ditieeft,rluksin u Hertegaet, :Jer,Lam.
Bevindtghy dat geloof.' Lethoedefaeckeftaet, tCti.4-9.'
Beproeft^nonderrofcktjengLOntuHertjen'vifeghen.
5-
De Schipper als hycomt ontrent de drooghtenfeylenj Sal t' dieploodt fmacken.uytien peylen gaen deZee, Een Landtmankendtfyn grondt: den grondt leert kennen-me Gvrs hertensjt' felve grondt,en wilttetdickvvilspeylen. e.
"Weet datter niet enis,dat fvvaenieris.om gronden,
Dan d' afgrondr van.uhert.Tis buyten overleyt
Met t'deksiel, binnen vol van alle Liftigheyt, 2..Cor. J. if
Vol Valichey ts^en bedroghs,en alderhande vonden. %er.t 7.9.
7·
Wat iyndci' dracynghen,en vvendinghen^en hoedten* "Wat holen daer de iondfchuylt,en verborghen leyt ? Dick denckthetherte vvat,de tongh yet anders iëyt, |
|||||||||||
|
Dus op u .Legher ν vilt dat daeglicks onderibecken.
|
F/tt*·;.
|
||||||||||
|
β.
Om fgout re vinden uyt,men Tu in deerde <Jelvens
En wroeten der diep in alwaert verborghen leght,'
Door tVier,entoetftVen proeft eenGoudtfinitt'Gout,oprecltt,
Dus ibeckt ueyghenhert,enproert u eyghen ièlvcn.
<L·* Opts
|
|||||||||||
|
9-
Opt rtauwftë dätghy cont.Weeilmetgkcen ichyn te vredeti,, Maer denckt dat g^ebt te doen,met.een die.Nieren proeft,, Die t'hertpeylt,deui-,en deur,en gheen bewys en hoeft,. Die.t'iêlvin:al.udoen,enheyfcHtin:ughebeden. iov
Dus gheefFtethem,en wilt Voorfichtigheyt Hier leeren,, T'bedrogli van s'Menfchen hert-is groot,en menighfout, Siet toe wien gliy yet,den Spaignart niet,betrout. II Oor wilt vant'gliefanckvan die.Syreenafkeeren. AenmerckinghenL.
Ónfs Teghenpartye > die dèfi Sekerheyt dejfyxraerm Gheloofs onp
kennen, die vraeglien hoe. de Menßheßlc-ks cdn cßmente "Wetenden hoe: hy cornt vanfyne Saeligheypverßiert te zijn <'Want Rom'.n. v.34. &i i,(Lor.i.t).\j6.ßaet.. ~Wie heeft den.Sindeß Heeren ghebent. EccL 9.1. dcMenfih-weet nietje.. Ψ-. Antwaordc ; dabdetM'enßheßdcks.vanhem félven niet en
weet;, noch heeft: Vleefih ende Β loet,enheefthetons nietgheopen baert: m&er wj·,\ρeetentuyl"hekGhttuyghenißt'deß:H.Geeßs.> diet' Gheloove in.ons wer cht,en detotonfen\Geefighetuyghp. Rom. 8. Galat.5. die ons debeloften deß'H..Evangheliums. int' alghemeynghedaen, ons int' byßnder toe eyghent?. Leeß daervan, τ. Cor.z.io.π .iz.eenßeer heerly- ckeSpreucke,deßH, Geefls, igheneßy.van haerßlven nieten, weten. ~Want die Geeß diepeyk. de diepten. Go dis. ι, C o r in t. z\ 11; en d&or hem weten wy de meyninghe Chrißi: 1 61 d; v. 16'.en gewordenßnde gee- flelycke Menfchenonderfihcyden alle dingh. v. 15. En alle die Gods. Kin- deren ζηη bevindë.dien Geißin baere herten roepende, Abba,aVader. Gal.4.6.ende,die dien Geeßniet.en heeft-, comPChriflo niet toe.. Rom. 8. ν. 9; Leeft ι.. Corinr. ^. 5. wy w.eeten7dat.wyeene ^Wooninghe by Godt. hebben- v. 1. maer hoe ? Godt heeßt ons daertoeghemaeckt, en heeft onshetPandßns Géefrsgegeven, v.j. Nota:nudtedeßnGeeßontßan- ghen, weten, dat β dien hebben, endeghevoelenßne 'Werckinqhen. Ghelyckmen van den Boom oordeelt.uyt.de Vruchten. Matt. 7:16. zo. Soo van degeeftelycke Menfibe, uyt.de Vruchten deßGeeßes.Gml. 5.2.1. zz. be-
|
||||
|
χι. beßchreven. Τ'vier geef hin e vanßch, däeruyt men afnemen can;*
datier Vier is. T'Kindt ins Moeders Lichaem levendighßyndevvord door t' beweghen ende roeren bekent; Gen e f. ζ f. zi.ghelyck Efiu ende Jacob, in s'Moeders Lichaemßnde hen teßemenßieten ,ßo iß' met den Geeß Gödts ,daer hy is ,däer en is hy nietydel; hyis,als Viervervver- mende,verlichtende,verfeyrendè,&c. hy isde Geeß deß Levens ßoge- naemt: Rom.8.v.i. Salymandléven,ende niet vveten,dat hy leeft ? Daer hy is, daer is een Siry dt', e η tfaemenß'ooten tußhen Vleefih ende Geeß. Gal'. 5.16. lf.daeromdientyder hierinßn Herte te onderfiecken> ofhy oockdeßs Geefies Godts , ende ßyner falighmaeckenden Gaeven, Gheloove,Vrede,ejrc.deelachtighü:ditis-Paulivermaeninghe.2..Go- χι ηthi r 3. Item, J'eremi χ inßne Klaegliederen cap.3; 40. Laetons on- ß weghenonderßec^en: en Davids!1 (um. 4; j.onderßeckpu Herte op uwen legher : ghelyckjiyßlvedede, dienfyne Nieren deßs'nachts ca- ßjdeden.^ndersvaerßyt Paulus.i.Gbr.u.deMenßbebeproeve hem ßlven. Deß beproevingheonßes Hertenmoet vveßn nauvv endeßherp ßodaenigh,als die vanGoudt door den Oven ende toetßeen .Soovvy aen dtniteetßeenvanVGodiwetfydrc: Ghelyck.alß Goudtmede gheßpcht endeghegraven· vvordißer diep onder de aerde in de mynen :■ Söomoe- ten'ooclivvjdé diepten onßes Hertens doorgronden\ende;moeten alle ho~ lên ende SchuylvvincHelen doorßeken, om onßbinnenßeende verbor- ghenfießnden: uyt tevinden:- Oe Vrouwe in den Evangelio om den verlorenen Penninchje.vinden,dieontßacK,een Keerße ende doorßoch- tep'gheheeleHüyß.- Delodeneertydis,teghenstfeeßderonghehevelde brooden, die door focht enhaere Huyßn ,jaßlßs tst'derMuyßn holen toe-,, naereenighecruymeligensgheßiertBroot', die hier ende daer mochten verfielen legghen, opdatßrdtemael mochten vveghdoen: Soo wy dbort'Lichten dbordeLanteernevan Godts~Waort, moeten onß Her- ten ende alleSchuj/lvvinckelsdaervanopt nauwßedoorßecken. Pfäl. 119.1 o 5: naer den ouden Suerdeeßm der Sonden, die daer in vcrborghen leght,opdat wy dien tot een cruymeligen toe f00 veclmogheiicl^moch- ten trachten uytteßuyveren. 1. Cor. ^.y~iWymoeten,gheljck.i'en Schip- per de Zee ,βο onß Herten, die als een Afgront; ende als eene Zee zijn, peylen, door het dieploot van de-*Wett: ende divalles en moet nietβοο Jjï^ 3 maer.'
|
||||
|
inaerfechtiem henengheßhieden, waer den uytterlieke» Schyn »ßeen-
ilicken» maer dit moet vveßen,eenernßighebefroevinghe. Noch fal- len vvy.te-cortcomen, als wy dieNeerfiigheytfallen hebben aenghe- vveni. Want het Herte is boven al bedrieghelyck, wie cam doorgron- den ? Ick.deHeere.Jctem.ij.9.DeMenßhenfiecken,vele treken ende vonden. Eccle.f.J.Z9. Leeßhieroverdatheerlycke Traifaetvan Sa- muel Py ck, van de Bedriegelichheyt vans Menßhen Herte, uyt den Mngelßhen overgheßtt. Daarenboven alfioGodttVviensThroon is in den Hemel, ende deaerdeJynenFoetbanck, injynen gheheelen Godts- dienß, finde alle deeUn daervan, ons Herte heyfiht, finde biet ansäen daerMtevvoown, ende eenenTbroon o f ter echten ,ßoolaet ons hem tßelve geven. Proverb. 13.16. En overmidtsdeßeBedriegltckheytvan sMenßhen Herte yfio laetons voorßchtigh vveßn, niet al te licht ghe- ioovende,ßo int ghemeyntenaenßejivan deße Neder Imdenhaennli' fiighen Vyandt,by den welchen -^-o-manetdta meine repoftuna
SMgaram fäcirni^ipretiq·, injuriafceptri.
Data, Βγ welcken diepirtt' Herte bjyfr ghefchrcvei?»
"V^at gby,p NeerlaatdtïOy.t hefct bedreven;
Pargny verimaet uhals te begeven
sOndert* Spaenfch: Jock,en Scepter,raet beven.
Msinf befindertdatydervoorhemßelven toeßeendencke, Fj'4e>ied vidc,ßet wienghy betrouwt. (Siofor W<$/ Xtmifiwmigl mul- ca:iuni in animis hominum latebraj, multiq; receflus ,ßyt Ci- cero : Dat is,in de Herten der Menßhenßn vele Schttylvvinckels} m- ityerfarghencPlaetfin., |
|||||
|
Hier
|
|||||
|
J&7
|
|||||||||||||||||
|
■Ë..Ë.Ë Vi
|
|||||||||||||||||
|
Ç
|
Brommotten wy meerder acht hebben op hetgheneidht^yghe^
|
||||||||||||||||
|
hoort hebben,op dat wy niet deur en í toeyen\ Ç e bt. é ,u
EnAjrilt niet wefemh een vat».
Daer dat deur vloeyt t'ghegetën mty
ÊadÈdighblyfi en niet en vat». v ,
|
|||||||||||||||||
|
..-i
|
|||||||||||||||||
|
il
|
Bolium
toatiAum. |
||||||||||||||||
|
Be ton flieriynde dicht, die fal geduerigh lefceir
Aliiïètte vergeefs, \ratnat men daerin ftort, é Soo defe faeck bedacht van ons wat dieper wordt'9 . Mcnlcertter.fcenneniiyt, en liyden veelgebrfcken*- |
|||||||||||||||||
|
ten
|
|||||||||||||||||
|
liS
|
|||||
|
tl
iEen Clappaert can hier by met recht iyn vergeleken
Die als voor heymelick hem yetWordt toêbetrout, De iäeckniet,foohyhoort,byfigh alleen en houdt, Maer,alseen lecke ton,laet s'alleiins uytbreken. 3·
Men ile den gierigaert.Hoe haeft is uyt gevloten,
Al "watmen daer inftortI hy drinckt tot dat hy borft, Noch ν ordt int' minfte niet vermindert iynen dorft, Noyt roept hy^'isgenoeghjal waer hy overgoten. '4·
Decs tonfy iyn gelyck die niet is om vervullen, En tot het open grafjcn tot de wydchel, Oft iulcke'hadden al,nochtans iy eyehvYel ,Intmidtft vanpvervloet vanarm,oe,claeghenfullcn. - 0V| /
"Denwólfffy flachtendoèn.die niet is om vcriäeden,
Den hondt,die t'een ftuck eet.en -weer naer t'ander wacht,
De zee,die noyt canfyn door tvvater volgebracht,
,De padd,die met de kley haer iê]fdoet o verlaeden,
(6.
De dronckaerts vanhaer lyf,die maeckenlecke tonnen,
Daer elck geduerelyck het ftercke nat in giet, T'vvelck wederom daer uyt,als uyt een gotc vliet: Noytcanhylyn vervult,t'is telcken vverck begonnen. 7'
Comt hier ondanckbaer Menich.Hoe dick heeft als een zeger^ God iyn νveldaeden veeljcn t'vvoördt op u geftorr, T'welckbeyde veel te licht van u vergeten'wordt, Noch d'een noch d'andcr blyft in u gemoet ter deghen. :8.
T'is daedlyckdeurgevloyt^U Herten iyn alsièven,
Daer t'goede men deurirft,maer t'quaede blyf ter op: T'minftleedt u aenghedaen, dat leeft ghy in den erop, JDaert al u Leven ft*et niet ftael alft \racr ghefchreve«.
|
|||||
|
"4
|
|||||
|
U'9
M:;rS'Hccreniêgheningh'cnAy'rooitishaeftvcTgeieft.
Dus betert u.Siet toe datghyt' voortaen opleght, 'Int' midden van u hert ,iyn "W"eldaed overleght, En vloeytnietlangherdenr,maerftoptalfulcke reten. Aenmerckinghen.
By deß lècke ton "worden vergheleken van de Heydenßche Authett-
renßelßs, i. de Clappaerts. Plemrirnarumfunt, vfquequaqjper- fluunc. Sy vloeyen deur,en fyn vol reten,
"W"at iy hooren,moet ieder "weten. l. Fortsden Gierigaert: die mede gheleken -wordt by den W<t- terßuchtighen,die te meer hy drinckt,dies temeer dorß. Salomon noemt ^.dinghen die onverßaedelyckßn, en noyt roepen t'üghenoegh.Soo ijfet met den Gierigaert.andere verghelyckenßeby eenen Hondtopt' hooy: 11 e m j by den Wolf, die niet te verfaeden en is. De Heer Caetz, inßne Sinnebeelden by een Hondt, die inßickende teenfluck ,ghereedt is om t' ander te ontßanghen. Andere by de Zee, die noyt vervult en wordt, hoe wel alle Stromen haer in deßlve ingieten : ende eyndelyck by de jpaddcj>* 3. De vergetelyc\eende ondanckbaere Menßheßngelyck deß ton:
fßy datße vergeten deWeïdaedenvan andere haer bevveßen, ghely\ d'overfie Schenc\erde^/reldaedenIoßphs.Gen.^.Q.i^.oßde 'Weldae- den van Godtßlß, Bndefooßn wy aUegheïyck tot deß lecke ton. Code β ortdaeghelycksover ons i.ßneveehoudighe'Weldaeden, z.ßn Η. 'Sf/oortals eenenreghen.HLizi.^5.1 ο. 11.maer t'vheyt beydeßeer lichtlyck deur. Onße Memorien en Herten ^ßn alsßven ■■> daert'goededeur valt, t'quaede boven blyßt. ^Wy connen welonthouden i'ghene men behoor- detevergeten, deminße Weldaet vanms tot een ander bevveßn, als t'minße leed ons ghefihiet: daer heettet Ell vindi&a bonum vita quoq; dulciusipia,
Pulvere qui kedit,fcribit ied marmore lxfus. ' - De vvraecke is goet,ende veel foeter dan t'Leven, U Mifsdaet int' ftof,u ichaed' in fteen itaet ghefchreven.
:R maer
|
|||||
|
130
PHterGods Weldaeden^n^WourtendettHe Geeßeiycke dinghen-wor-
den hueßint': vergetmBoeckgbeßeli :. Ourom β netterfoo minigfri mael,ghedencktendtvergeetwetyäls1L\xcAj.^z. Sao hadden de Di*-,, ßipulen haeß vergeten t'gbene hiterCtirißm.vanßn Lyden ende op-' ßandmgheißodicMvvils haddeingheßamt. Iiuc. 24. Daeromßaet toe teßen,datypynietJeurenvloeyen.}^tht,za.maert^x tußlghm.h\ic,2» i£,. |
|||||
|
M*vol$f
|
|||||
|
ιμ
|
||||||||||
|
XXXV3.
ENtvélghtaeMenighteniei tenqmeden^xoa. 23 .2.
Gky -^undeldetm vowtydemn de SondenenMißdaeden) 4efiL^ffpideßrWereU.EYhe{.i.z. Dieopdenraeeften hoop wil ftaen,
.Sal niet den nieeftenhoop yergaen» |
||||||||||
|
Men vindt veel menichen doram,die fonder t'ondeficheyicB^
Het goede van het quaet,geduerigh volghen naer, De menichte van t' volck, daer naer fy voeghen haer, S'enlettenniet daeropjWaer dats'hun hencnleyd«n. |
||||||||||
|
R *
|
||||||||||
|
De
|
||||||||||
|
éì
|
|||||
|
2.
De deiêcan men recht byichaepenflechtgelycken,
En andre heeften meer,die miflen haer verftandt, Die niet alleyn de cudd' en füllen naer t' weylandt, Maer volghen naer de doodt en ilaegher deigelycke». 3·
In dien ghy wilt weldoen, wel luyftert naer de reden,, Exed.i 3 .é. ãï: qUaet de menichte en volght uleven niet, Matth.y. Ofanderiins verwacht met haer ghelyck verdriet, l%' Deri vvydft en breedften Wegh ter hellen leydt beneden.. 4..
Hem reyft den meeften hoop, en volghens gaet verloreaJ;
LUC.11.31 Maerhutel,die den wegh ten Hemel vinden,iyn, Match, æ æ. Gods Cudde was altoos,en is noch wonder ckyn, 14 "Want veel gheroepeniyn,maer.weynighuytvercorcn.. f-
[b] T' goe cruyt is dun gheiaeyt,van iêlfs fal t' oncruyt vvaflènSj
i.Efdra. In mynen weynighgouts,men vindt veel ilechtmetal, 8.i. Goe fteentjensvveynighiyn,dekcyen overal, Ditcanop dele faeck een Chriftenfiäemen paften..
6..
Godlooiè vindt mer veel,maér vveynieh vrome lieden^ Soo dat die t'rr. ecf e deel wil volghen llgh bedrieght, Hoe overvloedighis Gods Woortjdatnietenlieght., "Wat defe leer belanght,de menichte í vilt vlieden. 7·
Amos.$.u. God ruckternuendan,ib hier als daer maer eenen,; Uytdefe Werelt boos,ghelyckeen Herder doet, Een ftuckjen rwee of drie,het yx> elck in grammen moet: Ghenomen heeft de Leu\r,hct oorlap of de beenen.. 8,
ÁÇË4Ë6. Hy laet den meeften hoop op haer onweghen dwaekn,
[c J Soo elck bekennen moet,die maer de 'Werk beiiet,
lfai.17.6. Eenoverblyfielifthefw-elckt'verderfontvliet, & 14.13. Ghelyck datnaer den Oéghftop t'velt noch is te haelen... |
|||||
|
9'
Dus -wilt u iêlven niet tot t'meefte juyft begeven^ [d]
In iaecken van geloof,ghelyck het Paufdom leert, A® 19.14.
Daert al Diana roept,en Baal den Afgodteerr, l.Reg.tg.
Alwaer de Beefthaer merck tot yder een doetgeven. * 4·
|
|||||||||||
|
Apoc. 1 j.
|
|||||||||||
|
10.,
Seght niet ons Ouders eer,die waeren iboghedreven,
G beloofden foo offoo,daer mede houden "vyt, Maer fiet ghy iêlver toe, dat ghy behouden iy t, Laet oock^de menichte te volghenin uleven.. |
|||||||||||
|
Äenmerckinghen.
|
|||||||||||
|
DatleertonsChrifius.yiat£i\.'j.v.\'è.daerhyleert)datdenmee± [a]
ßen deelverlorengaet, en {minße hoop ken ßligh word. i^yfls oock' Luc.ij.v.zq.daerhy onsrwaerßhouwt.. τ. Intedringhen:άγωήζί£ζ, ideßyte vorfielen om met geweit ·, ejrc. eene Maniere vanßrekenghe- nomen ,ναη de'Worßelaers van dien tydi,, z:. Hy noemt den *Wegh ßnal,en de deur e enghe en nauw:. Die dier deur wil moetßgh bücken . en verdemoedighen, L uc. 18.17; en afleggmn allen Laß der Sonden,die hem druckt,gelyck de Slanghe haer oudt veeluy treckt yfiude hy door die nauwe PaJJagie.. Den Gierighaert,.beladen metfio velefihatten: een dronckaert, ghejvvollendoor Gulficheyt, ejrc. dehoocbmoedigben,op- ghepruyß] als eenen vetten Bdlgb, Kal.75. j\ behangben, met alleßne Coßelickhed'en enßaldaer niet deur moghen: 3.. Hyfeyt dat velefillen wenfihen enverlanghen met Balaam ßligh te worden, die by ghe- breckvan rechten Ernß evenwelßllen worden uytgheßoten, Chri- ßui.'Luc.Ji.^z.noemtde Cuddeßner Scbaepen, ( dießneßemmehoo- ren,en dien hy t'euvvighe Leven geeßt, Joh.io.28.,) eenecleyne Cudde ten Aenfien van de Boeken.. Match, zo; z6. Ließ mede Matth. zz. v.14. De GhelyckeniJJen hierby ghebracbt,dienen tot Ver eiker ingbe.De [b]
eenewvaervan,van d'aer de gevende veelßechtMetal,weynigh Goud of Si/vers is gbenomen, uyt z. ECdrx S.v.z. de Gbelyckeniße oft' 7. Vterßbyghebracht van een herderßaet) Amos.^.iz.N. deSinkdefi. & j; Gbe-
|
|||||||||||
|
m
XJlélyckahdeWrderdenLeuvv^ervokht,die1jem;ee»Schaepontn^'
jnenbeeft, i.Sa.m.iy.^.enalencanhyt'gheheele Schief nietweder (Cryghen ,hyßlte vredenfinßo'-hyeenigbeßuckskens ißecht eentor lap- , ken of de tvveeKnyen hem 'can\ uyt de Kek rucken. Soofullen,fiyt de Heer e Μ Kinderen Ifraelsdaeruyt gheruckt worden,bieren daer maer eenen a&waere^tdenhoop der afvdlighenidieverlorengaen^c. fc] Die maer de bereit aenßct end'Eruaerenfhep aller ty den, (ghe- lyckopt%.Veerß'geßyt wordJ moetdit noatfaeckêlick békennen.x. Voor
-ChrißoinO. Τ. waeren deloden alleen G'odes Volek, hebbendeGodes '■wetten.Muiï4i.j.SiCc.allede andere ontaUighe Hey denen,w deren Af- godendienaers, die Godt liet inyoartyden dvvaelen op haere eyghene 0nvveghen.A&*i4>'6ßnder hope van Saligbeyt,ßnderGodt>Eph.$. Uu van dat eenighe Ioodtfihe Fokkis noch t'minße deel behouden ghe- weeß. GhelyckPaulus leert. Rom. 9.17. uyt Jefci.i.^.daerhyfieen cverblyffel noemt ten aenfien van die verUrenfinghegaen. T'welok door lojuamen Caleb Kurier de voorghebeeld, die alleene int' beloofde Land' qnaemen,vanal'dien hoop die uyt Mgyptcngegaenwas. Als aock fioah diealleenfin$>. behouden wier de indie algemeyne Sondvloetde? gantfeherWerelt.Comenw)'totden;tydendeß' nieuwen Teßaments. •l.-Cbriftusftlver. Luc-ra. 32. dienoemtfe eenendeyne Cudde, en dat ■nochmeeflßechteenweynighgroote. Joh.7.uytghenomen-emlaßph van ArimathM,eenT&codemitsen eenighe weynighe.Soo doorfietme- de eens degantfihehedensdaeghfi^W er ék. Hoe vele millioenenfinder doch ongheloovighe Hey denen, Türeken, lndiaenen,en loden, ten aen- ßen van deghenaemde Chrißenheyt en iGhriften Ryck? daergheheele Landen mede vervult fin? En onder die haer Chtißenennoenttn ,hae vele Papifien, Arminianen, Ketters, enfiodaenighe.dieindegronden *vandewaereReligiecnt'Geloovedvvaelen. rl. d'Ervaerentheytleert het. Degelyckeniße van de nae Oeghfiinghe en Naeleßnghe dfr druyven leeß]ei'Aj.6.J,ci'.t4.i^.Mi.ch^y.i.GelyckmennaerdenOeghßwey- nigh aeren vindt op den Acker, naerden Herfiï,vveynigh druyven,in- de^Wynherghen: TS(aer f afplocken v an de Boomvruchten, weynigh ■Qlyven en andere Fruchten vind, iis maer bieren daer een ,foo ist'd- lentydenghevv,eeß,ennochist 'gbetalvandie Godetoecomen, t>eFa-
|
||||
|
m
PePapißenßel/en Je memghte,alseenKenteyckéii >vxn ie vväe¥eJjQ
Kercke ende Religie^. Daerteghensßrydt al t boven geßyde. ^tfant waer was de menigßte ten tyden Roh*, G e neil 6. ι ζ Jen tyden Eliay r. Reg. 19:14· ten tyden Chrifit, Luc. 12,. De meeße mentgbte can dwaelen, ende dwaeltghemeynelyck. De Menighte der loden riepi Gruyfihem, Cruyßhemi Marc-i}'.13; 14. De Menighte diende Baaly daert'Elias met eenigheweynighe met de Eleere hielde. i.Reg.i^. 14* DemenightedeßFolcks binnen Ephef.riepA&.19.14. Groot is D iam van Ephefin.Haddeßt daerom vvel? Leefi Apoc. i^.S.ië.daerword' gsßrak&vant'Rypke deßAhtkhnßsj^ngefiyp,datfia{leßn merokont- ßtnghenßllen. Ergcryblycktuyt haerengrooten Aenhancky datßlcks' van? Pattsdom gemeynt viwrd.Nota}éc üc proprio^ladio confo- amnvir.AlßowordenßmethuneygijenSweyrtverßkghen. Laetvns deMènigfrte niet volgden, ghelyck dé onredelycke Grefc
tuertnydeSchaepen ende andere beeflew, die dtCudde volghen ßo wel naer de< Slkchthanckyals naer t"Weylandt,ßnderOnderfiheydtßo>dit teghenwoordigheSinnebeeld aenwyfi.Maer Ikyflerennaer Gods Be* vel,ExOd.zj.z,peMeMghteniette volghen ten quade. i.J$ochinße~ eken vangheloove;. Ghelyck verhaelt word vanfekeren Prime van' Vrießlandt·, (daervaenGualterue onder andere,H.omiLi^.Oi in Ilu- cam p.730.) i-nochmLewm,ghelyckveleydiede&eerebefiraftyPC&l. 50.18. e η Ephcf. ζ. ζ .fyvordenvvybefiraftydat wy eertydswandel- den naer den Loop defis bereits. Rom .ia. ν. ζ. vvordder^lerelt niet ghelyck. T'is beter den rechten *Wegh alleen ghe wandelt ende behou- den>almoeßennjvyweßn-> alsElias>aL·een Pellicaeninde'Wildernif β* dan met de Menighte tegaenwrlorem |
|||||
|
Stn-
|
|||||
|
Χ*
|
||||||||||
|
XXXVII.
Strichen deß Doods hadden my omvanghen,Banden der Hellen had-
den my omringhet: Ick^vvas in lammer ende in prooien Noot. Pfal. Jïé.V.l.
IcKellendigh Menfche,vviefalmy verlojfen f Rom.7.14.
Op d'aerd' al ilïè vaft ghegrondt,
Noyt vrome fiele rufte vondt; ^ Maerindenhemelialnaedeien, Die ftaedigh draey t,ons rufte -we&n.
|
||||||||||
|
Moet d'arme fiele dan,foo langh op aerden Woonen,
Met ftrydt,én met verdrießen onruft iyn geplaeght ? En ifler nergens ruft > moéts'ecwighiyngejaeght ? De rufte,dieg'hierhebt3canu dit beeld betoonen. |
||||||||||
|
I0&.14.1.
|
||||||||||
|
Gky
|
||||||||||
|
«57
|
|||||
|
ι.
Ghy fiet een (hellen haes,fyn vyandt op de hielen,
Hem volght,en naer hem hapt,en höopt,eh blaften hyghtj, Tis met de'beeft gedaen,indien dat hyiècryght: Ons vyandt evenloovervolght-onsarméSielen.] ψ
Ons eerftenvyandtis (dien Wal teïèer.beminnen)
Ons vleeich (t'verdorven vleefch,) dat als verraeder leght
Van binnen in de ftadt, daert* met.de Sièle vecht, z.Fttr.i.n
Op dat fys'overgeef :.dits vyantlchap van binnen.
4«
Den Duy vel buyten ons,met al fyri helle honden,
Dieloopenomenom,enjaeghenonfe:Siel, i.Petr.§. 3
Elck foeckt met allen ernft,hoe dat hy die vernieh
Och dat wy dit Ghevaer te recht bedenckenconHen., ί·
Dees vyandt voor een tydt,de fyne laet met vreden, En(foo hetfchynt)geraft, daerin den Honthy flacht, Die valt de vremdehaen,iynvólck te kennen placht, Den aldermeeßen Strjdt,is noyt tejyn kßreden. 6.
Soohaeftalslfraelwasuytflaevernygetreden, ~ ·
Von Pharao den Tyran,iieodsecïïyckvolghthyhaer, '
En op de hielen l'at,dit volght ons vyandt naer,
T'zyn,die hy meeft beftormt,en ChriftusOnfynleden. 7-
Te verder David was, en Job, van hem gewekenj Tefelderqueld'hyhaer:Jaet'uytverkoorenvat. lob-t.
Int' Vleefch van Satans Geefteenprickelftekenhat, ï.Cor.ii.
"Vracht fulcks: ontïèttu niet :"Leert kennen fyne treken. ^*
'8.
Een vyandt iflêr noch,dic doet'GodtsKercke fiichtcn,
Sich berghen menighmael, en Schuylen voort gevaer: Dees vyandt wordt Gods Kerckin Duy tfchlant nugewaer: Sy is gelyck de vrouWjdie voor de beeft moeft vluchten. Am ng S Soo
|
|||||
|
gl
9-
ι.Rig-i8· Soe ^arh'£lïanydt,gelyckhy iel ver claeghet, ^! λ, MetGodtsgemeynt' en volck voor eenen tydt geftelt r i. sanux J. S.oo ginckt niet David me,door bergh,dal bofch en velt: 25-^14. HeeftSaulhemalseenhaeSjQfreenpatrysgejaeghet. |
|||||||||
|
12
|
10.
|
||||||||
|
Siet Cliriften ditsucans,gh'eameiight niet Beter weien,.
Dan als Gods Kinderen; Jae CKriftus felVer was·:
Maer hebt een goeden moet; Godt can, enfal uras
Yerlo.flèn.T.ot u trooft \Hlt,t'gheen falvolghen,leferu
AenmerckinghenL
tMfoetd'arme Siele dan β ο l'anghnuopAerdèn •woonenmetßrydt ?'
JPeJe.vrae-gbe.-isghenomen uyt Job 7.1. De Aerde,die'onbevvegbelyck ßaetgbegront. ( Pial.24.z..)ü.dePlaetßvananßnStrydt;den Hemel die altoos bevveght word'tvanonferuße.OnfiVyandenßyn r. van bin~ nen. z. buyten. Inv vendigh hebben wy-ons Vleefch ,dat is,de Per der- ven theyt onßrNatueren, een Pyandi dießrgbelyck is, ende U meer te vreefen, als denVerraeder binnen Stadtsmueren meer is te vreeßn, ah die buyten is. Defih draegben. wyin onfen boe firn, ende isghenoeghy om ons tm val te: brengben , al vvaer daer noch JPuyvelom ons te ■verfiecken : nach bereit om ons te. verlèyden. Deß word ΦΦ)£ doorJyneBegeerlickbeden teßryden tegbensonß Sielen, ι.. Pete. 2. π.. endeons te verlocken: Jacob, r. 4. De Vyandtjaeght alle waere Godes Kinderen} die,boevvAßdoor den Geefi Godes wedergbeboorenßn,ßo fynßemaerten deeleßo > eni-Vleefch in haeroverighßrydt teghens den Geefi. Gal. ^.laeght haer,endé neemtjè mtendanyteghens haerendanok met Ghewe/t, ghevanghen tot de y&ettder Sünden,. ende deetßuyt- roepen, Rom.7.zz. ^ießlmyvsrlojjen?. JS[ietonghelyfk.totymandtr die met Gbewelt,nwordgbevangben gbeleyty hoevvelhfteghenßandt doet: ofte tot hem, die in eene Borgerlycke Oproer Wordidoor de Me- nighte medegbeßeypt on willensende tegbens danckv,em tegbensßnen wettelycken Printe te rebelleeren,endeJyn>Sweyrdt te trecken ineene mrechtvaer-digheSaekz_j. II. Wytwendigh is onfi voornaemßeTe- gbenpartj/edeDuyvelyendejyneEngelen. Macth»i%.41.diegheßae- digh
|
|||||||||
|
T39
dighommeloopen Job.ι. r.Petr.5. 002 0/« tefiften,nlsiarvveyghelyck ChrifiusPetrumwatrfihout. Luc. 22. 3in 32. ^4ih,onsfioo yreynigh ruße laet-> als de tarwe opdeßve. z. Oßtefieckt het goede uyt ms te fiften. Ende,ghelyckdefi'ive Pètmionsuytbevindinghe yxraerfikowt> fieckt ons te verßmden.!. Ρ c tr. 5.8. Deß onßen Fyandtßacbtden hondt daerin, dat hy hyt, baßt3 ende aenvalt, die hem vremtßn, namelyckdè Kinderen Godes,deßne met vredenlatende. Ephei. 2.2.. Baerom ma- xima tentatio efr non ten tan'. Bat is, degrootfie verfioeckingheü-, niet verficht werden. S&o baefi ais men den Foetfitt uytßn Ryckfio ßacht hy den Pharao, die ΐβταέΐ uyt JEgypten uytgaende volghde ende vervolghde. Hyjaeght onfi Siele: ende daerom word hy een laegher ffhenoemt (Pfal. 91.3 ) endeheefitvelehelfiheHondenonderhem,vele ßricken ende menigherley laeghen, om ons te vanghen ,ende menigher handetreken. z.Gox.z.\z. III. OnfiderdeFymdtisde Werelt,die ons r. door haere quaede Exempelen , alsfio vele lockaefin aenlockt, z. vvreedelyck vervolghtfioo dat wy moeten Schuylen voor haerßyn- de Gods Kerke ende Kinderen die k wils ghelyck tot die Fr ouwe, daer- van kyoc.\z.6.fiaet. hemsteen Haes,Conyn}Feldthoen}dieinho- knfich berghen ende vereruypen : ghelyck van David gbefiyt word, i.Samuel.23.23. end?24. x^ghyjaeghtmyneSiele > datghyfe vvegh nemet,alfio leefi cap. z6.v. zo. ghelyck menjenFeldthoenjaeght op de Berghen. Leefi van detyden Elia -,βη ende der Propheten vluchten, z. Reg. ï9- &i&. 13. obadia verfiackfi met^o. hier ende daerinfie- loncken. |
|||||
|
5 ζ Gby
|
|||||
|
140
|
||||||||
|
xxxviii;.
Hjhehtmype.Sieleuyt:den}Boodt^eYuckt',mynOo^envantrae'-
nen-,mynen Fuet,vanvalleni\?.ia\*ii6.%. *Ψ ie fal mywrloßenJ: Ick danckt Codi doonlefttm: Chrifium.
üvfen Heere: Rom. 7.14. "Wanneer grootft (chynt.
Hen noo t,yerdw ynu. |
||||||||
|
MénicHdencktop Gödes HüIp^enmaetightuwekMcKtcnj,
Danckt hem,dievan de doodt u bange Siel verloft:: T'isTwaerjiy^'ordtgejaegHtjenopjenneergetoft;, Maer doet dèngladden Ael,en fneütn Haefe flachten;. |
||||||||
|
Die
|
||||||||
|
Hl
|
|||||
|
JU
Die beeft die fchynt gevat, (o-Wonder vremde ftreken,)
Sy is tot aen den muyl,noch raeckt den höndthem quyt;: Den ilibberighen Ael is dick\s^ils -wegh geglyt» Wanneerhy fchynt gevatt,enfeker op gefteken. n-
Den noot w'elfomtydts Gomt tot aen de Sieigerefens. [a]
Ons vyandt die gevat,énvafttê Hebben fchynt: Pfal.6$.i.
Maer in den meeften anxft,alss'Heeren hulp verfchynt*. ^114.4.
Wy raeckender-weer uy t,en borden haeft genefen. 4·
Dien vvreeden Hellehondt,die ons dat èevvigh Leven- Bènydt,om däthyt' mift,die fchynt met lynen muyl, Gantfch naer tot onftSiel, vvyfien een open cuyl,; Dänwordt (jae even dan) verloifingh'. ons ghegeven. · $..
ÖhsSiele wordtgejaeght,enals;gefift metfeven iWf.z3.3r,'
En naulicks ruft,noch trooft,noch hulpe.iiet, nochraet,
NóchrUcktièGodtdaeruytionsborghtentoeverlaetj, \ Hy/leytttnHemelonstdenWegbdeHelbeneven. ■ r.SAtn,i.6.
Den bloedighen Tyran,Godts Kerck,en vrome leden
Vervolght totinde doodt :dickfchynenfygevat; Maer dan (Jae e ven dan) fiet daer een open gat, Daer fyt' ontkomen deur,hoe feer fy zyn beftreden.. 7;.
Doe Pharao met fyn Volck dorft Godts volck Ifrael jaeghcnP, fal
OhtrentderoodezeejnUjdachthyjfynfevaft,. L.^ χ
Ter fydenzyns,enveur,en achter oockverraft;
Nochtans onglydens' hem,daer fyt metipyt toeiaeghen.. 8.'.
Db'en David vvasvan Säuljen andre felle honden, 0'm9ingeltomenom,ennuverilondenfeheenj: ' • '
Dbequaem(ovremdefaeck)eenfnellénboodgereenj, '
DietotiynhulpevvasvanGodéfelfTsgefondenj, '
$·' p Doe:
|
|||||
|
14*
|
||||||||||||||||
|
Aft,H,6> ^oePetfuslagh en fliep^ewaeckt aen beyde fydea,
- Met.Ketens vaftghemaeckt: doe Paulusinde itadt Aft'9 i?. Damafcuswiertbevvaertjiy.Cchenenbeyghevadt;
Maer beyde dooi" de hulp van Godt alleen ontglyden. |
||||||||||||||||
|
10..
|
||||||||||||||||
|
P/ld. ι IA. $'let d.ees,enandre meer,vvy ièlver iynt ontkomen,
- Ghelyek den ι vogel doetj'Wanneer het gaerenbreeckt, Arnos .ii 2,. Als t d'enden,enden ? haes,daerd'hondtrynmuylaeniteeckt,
Als 4 d'ael,enals 5 het fchaep met cracht den Leuvv ontnomen. |
||||||||||||||||
|
11.
Die haer.en andr' en ons, alt'iäemen heeft be weien
Syn hulp foo menighm.aelrden ftrick gheicheurt in tvveen.
|
||||||||||||||||
|
i.Sam.17
|
||||||||||||||||
|
* 1- Daermet ons Siel verftrickten valt gefloten fcheen,
I7 g * " Sajt^felv\oockvoordersdoen,diesmoethyiyngepreièn,
|
||||||||||||||||
|
Aenroerckinghen.
|
||||||||||||||||
|
[a] Het Spreeckvvoort is vvaerachtigh,datfiyt: De Hülfe Gods comt
ons ghenefen; maer Menfihen Hulp eerfl uyt moet we fin. z. Ti m. 4.16.
Godt het dick de^Waeterencomen tot aen de Keek. Pfal.£<?.&. 12,4.3. eer hy ons uyt treckt: de Heere helft ghemeynlick door centr&rk midde- len. 1. Int' ~Werck der Scheppinghe trock hy Licht uyt DuyfierniJJè, en fchiep al uyt niet. z. /»/"W'erekwfir verlojfwghe, door Chrifli Doodt geefthy onshet Leven. 3. Der heylighmakinghe, leydt hy defjneten Hemel voorby de Helle. 1, Sam. z. 6. Leeft Jo b. 5.18. hyflaet-, ende heelt : dat ts,laet ons eerfl in onsGhemoet beftreden ende ungekochten wor- den, endeghevoelen helfche Anckfteny eerhy ons laet ghevoelen dien vrede. Rom .j.i.Soo handelt de Heere ten aenßen van onfeSiele, z. Als oock ten aenßen van ons Lichaem. 1. Inde Onderhoudinghe van ons Leven door andererbeeflen Doodt; z. Inpnßopfiandinghedoorden Doodt geeft hyons t''Leven ■ ghelyek hetfaet ofte gr aen niet kvende word,
|
||||||||||||||||
|
word »off moet te vorenßerven, r. Cor. ry. Leefihet^Smneheeldi
van mynHeereCaetzMerop* D'Ixempelenßaen i. van IßaePghejaeght door Pharao en ver-
liß.Exod^4.vanDavid tSwiuda9.iz.eni$ütr\.i3. ί,γ. van Pee- trus A&or.tz. 6'.7. Paulus Ador.9. v. 13. ^4. deGheljekemJfevaß den Vofeiende Schaeß. Arnos <$ .ιζ>ναη dEnden,keß Em bJ .em, C at*- Ui\bètXXXlU |
|||||
|
Meere'
|
|||||
|
144
|
|||||||||
|
mmmmmm**~mm*m^
|
|||||||||
|
XXXIX.
Η Eer e ghedenckt der Kinderen Edoms ,dieJaer riepen: Reyn af,
reyn af,tot den Bodem,Vfi\.tjj.j. " Het Herte der Godtbofinü ombarmhertigh. Prov. iz.io.
"Wacht u van die in Schaepscleederen tot u cemen i maer invven- dighjyntgrypende Wolven, ken haere Vruchten kentfi^>. Matth. 7. De Wolffen maeckrghcen Ondericheytj
Maer wat hy cryght ter nederley t. |
|||||||||
|
De Wreedtheyt van den "Wolff*,en can men niet verfaedeass,
"Wanneer hy breecktint'Perck,en daerde Cudde vindt, Vernielt wat by ghebreck van Hongher niet verflindt, Vanmagh|erraeckennietgheheel,enfondcrfchaeden. |
|||||||||
|
U Vyandt
|
|||||||||
|
»45
|
|||||
|
2.
U vyandtop uis 6 Hollandt,foogebeten,
Dat met een open keel hy naer u Ie ven haeckt, En ib o die \ereeden 'Wolffin uwen tuyn geraeckt Hy fo ude ruilen niet tot al waer op gegeten. I-
Hoe foude deiên 'WolfFdoch \vroeten,vvocden,vvoelen,
Enipaerenniemandtniet 11 fou (γαReynaf,reyn af, _/·. T'vvelckecrtydtsvvasdefteravand'Edomitersftraf, ,-
Envvatenfoudhyniet,omfynghemoet tecoeien? ^
4·
"Watpynen op een nieuws van dagli te dagh verzieren > "Want noch deniel ven is diehy te ν vefen placht, Syn aerdt,eenWolven-aerdt,can worden niet verzacht, Syn gramfchap niet geitüt dan door radt,baft,en vieren. f-
De beyrendie fyn vvreedt,de Leuvven,én de ftieren, Maitb.z.
Herodes, Pharao vvas,en Nero een Tyran, j g
Manaiïês insgelycks; wat Monftcr was Haman ί * Ixed.i.ix.
U vyandt wreederiSjdan alle defe dieren, 11.16.
6. i.Reg.n.
Syn aerdt "Weftlndieacan,en Vranckrych ons bewyiên, ' ί·
Hier en al overal foamenigh Maertelaer, Bfler.y^.
Dat blyckt uyt t'helfcb verraet van Engellandt iêer claer
lek fvvygh ons Princens moorden meer fulck Enterpryicn. 7·
Hetbloetinfteden veel de ftraetenlancksgevloten Ducd'Aiv en iynen raedt vand'Inquifitie vvreedt Die geven ons van hem.en fyn natuer befcheed, "Want doen vvafb' landt met bloedt als "Waeter overgoten. De landen rontom onsby deiên tydt beproeven,
Den aerdt van deiên wolff,die noyt kan zyn verzaet, "Watlandt,offtadt,ofGraef,hyongefchondenlaet, Ghetuyghenis ν vy «iet noch meer bev vys en hoeven. Τ Aen
|
|||||
|
14 6
|
||||||||
|
9-
MäXth.T. Acndeiêvruchtenbtyktiynaerdtenheeftgebleken,.
ιζ, Dathy nuandersipreecktismaereenvalfche icbyn,
Een ^©lfJaUt* fchaep gekleedt,ialdie verandert zyn ?
Jlaet ons doch nimmermeer gelooven iyn fcnoonigiekeni. z.Sam+io. Weet dathyniet enfoeckt dan fich aen ons re wreken;
<?. Hyhoudt,dat gheen geloof men Ketters houden moet,, hLatth. 16. Dies dencktaen Judas kus,en denckt aenJoabs groet,
ƒ o. En dencktfoo Leyden ichreefaen s'Vbgelaersiyn ftrekem. in**
pfal. 6&. l- Sraet op Heer wreeckt het bl'oet foo veler Martelaerenv,
Daermcde datu Kerck getimmert isgevveeft, DenSpaigriaertbrengtte nietmettvvreede Roomfchebeeit",, APolvj. <*. Die dronekeitzpi vant' bloer,u Schaepkens wilt hevyaeren..
|
||||||||
|
Aenmerckinghen,
|
||||||||
|
3e *Woljfverßinght meer danßnen Honghereyßht sßoArißo-
teksende andere Naturaliflen betuyghen. Hy vernielt al wat hem voorevmtfinder Onderfiheyt. Dit U deNatuere der Tyrannen,, daerfi so me η vÜforietts reßn.
SeAeiJicr- ----arrnanoniêrvant modum::
(ul.furwf,, Nectempetatifacile,necreprimipote(E
Striclienhsiia..
Dat isv
Sy de Wapens wreedt,gheen.maete wordt gevonden,,
Den Toorn,als hy woet ,en wordt niet lecht gebonden,, T'fvveirdtaJres^vGrniel^verfmaedtallbidd'eniineken,, En wordtièer 1'anghiaemweeriniynicheed'geltekeni Dat onfi Vyanden ,, daerGodt voor β, in deßn Hollandtfihen
, myninbraecken ,fyfoudentah W^ohsen alvernielen .· Syßuden met de
Eikmiters. Pfalm*1 ff.v.j.deKebgie, haereBelyders , jae oock alle
dein·*
|
||||||||
|
Γ47
Je Inwoonden iefèr landen, finder Onderfiheyt van vrat Religie, foecken reyn af, tot den Gront ende Bodem toe uytteroeyen. Sy vveyn- fihen met Caligula, dat wy aüemaer eenen Halß'hadden, ende dat het met eenen Siach te doen waere. Want ons Vyandt is noch den- felven , die hy was, endefoo vveynigh verandert, ds een WoUfßnen Aerdt, een £uypart fyne Flecken, een Moriaenfyn Velean verande- ren : fyne ghevcynsde Sachtïgb-eyt , die hy onder anderen nu toont int' aenbieden van den Trevcs, is toetefckryven der Veranderinqhe yan tyden , moer niet ,fner Tigtueren. Etende dat fyne WTreedt'- heyt niet en heeft connen helpen , foo ghebruych hy nu Liflkheyt en naeyt het Poffen Vel aen t'Leevven Vel. Ben Wolf, al comt hy ghedeet, als een Schaep,ü daerom niet verandert .· Wy moeten daer- vmghewaerßhouwtßn ons te wachten. MattL7.15.16. <^sien fyne Vruchten connen ende moeten vvy hem kennen. Van deß Vruch- ten connen ghetuyghen deBoeckenderMartelaeren, deWreedbeytin de Wefi-Indien door deßeWolven-, de Spaignaerts yghepleecht teghem de arme, naeckte, onnooßeleSchaepen de Indiaenen, daervangheßhre- 'ven heeft den Bißchop Bartholomäus de Caiä. Heeft hyfoo <rhe- tyrannifeert over haer, die hem niet mißdaen hadden, hoe (oude men Qmßringhen met ons, die vvy fchuldigh jyn naerßn Oordeel criroi- nis lasfe Majeftatis. De Maßacre in Framkryck int Lier 157z. ff ρ Bartholomäus Dagh. Τ' boß-cruyt-verraet in Enge/landt vhe- fiicht, daers'hetmeynden met eenßach reyn äffe veghen tot den Bo- dem. Pfalm.137. v.j. De moor den tot Rotterdam ,Zutphen, Naer- den,&e. de Furien van Antwerpen en andere Steden, de Wreedt· heyt van Alba , die hem beroemde in den tydtvanfes laeren te heb- ben omghebr acht , hy Forme van Iufiitie , boven de achtien duyfent ende fes hondert Menßhen , van allerley gualiteyt: Synen Bloet- raet, le confeil de troubles, deß ende andere meer fyn de Vruch- ten , daeraen vvy kennen deWreedtheyt van deßgrypende Wolven. Matth. 7. verf. 16. Onfi Voorouders hebben β beproeft, doch ons haere Naecommelinghen heeft de Heere verloß , uyt den Muyl deß Leewes , en Clauwen deßs Wolfs, z.Timoth. cap. 4. verf. 17. Twaere te weynfihen dat wyt' niet, ah de Naecomelinghen ißaels Τ ζ uyt-
|
||||
|
148.
uytghegaenuytÄgypten,tneeßvergeten hadden; daeromhet noodigh is,dat men om de Memorie daervan dickvvils ververfche. Ghelyck defi Landen nu met "Gaeter overvloyen , foo waerenfi doen overloo- pen met t'Bloet der martetaeren, loopende overflraet, als indedae- ghenManaßis; maernuCodt betert, fynfi over loof en met den Sondt- vloet vanjtlderhande Sonden , alsof dat vvaere onß Damkbaerheyt tot den Heere over onß verlojßnghe^j. Daerom heet het, Prov. 16. ζ $.ghe looft hem niet: f heet vveeß voorßchtigh, als Serpenten, ende ßopt de Oor en voor de Stemme deßBefvveyrders. Denckt aen loabs groeten, z. Samuel, zo.y.ende Iud<e Ki(ßen,Matth.z6.ende aent' ghe- ne Leyden beleghert fynde fchreef 'totantvvoorde opdefchoone belof- ten. Fiftula dulce canit volucrem dum decipir auceps.
Dat is,
De Voghelaerièerfoetjenspypt, Tot hy den Voghel int' nett gtypt. DeSchrifftuere verghelyckt de Tyrannen fimtydts by Leevven.
Pi'alm. io. y.fionoemt Paulus Nemnem. z, Timoth. 4.17. fimtydts byflieren Pial. zz. fulckenvvasNero , Her odes,van wiens Tyrannye leeflMztni. z.v.i6.pharao,Exod.i. v.u. 12.16.17. &c. UHanaffes z.Reg.z\i6.Haman Eiiher.3 &4- LeefideOpenbaeringheJohan- nis cap. 17. veif.6. van de beefie ^Wienscleederen rootjyn ghever- vvetint' Β loet der Martelaeren-,ναη wiensΒ loet,datfidrmeken isde hoer e: ende paß het hierop. 'Wel maghfigh Johannes aldaer, ende wymet hem ons verwonderen over die gr tute Macht, haerpheoe- ven. Ondertußchen wat Voordeels iffer ghedaen door defi Tyrannye, anders dan dat het Bloet der Μ ar teuer en isghevveefl fernen Eccle- fi χ ,t'Saet der Kerken; daerteghen, datfy noch der Hellen Poorten niet en vermoghen. . Sanguinefundataeft Ecclefia,fanguinecrevit,
Sanguine fuccrevit, iänguine finis erit. Dat can aldus verduytfiht worden.
In t'Bloet,ó Kercke,\vasubeghinièIvoortyden, Door t'BloetclemtugewaSjgLOot wordt ghy door veel lyden. In
|
||||
|
149
In t'Bloe t fal oock eens zyn t'ey nde van al u handen ·,
Als Godt iäl ubloet reyn eyfchen van s'Vyandts handen, Dat Bleet roept vvraeke tot Godty die eens de vvraecke m
fil. Ñ fal. 6 8. é. ende degroote hoereerderfcheßadtymet haere Com ende Aenhanckfil doen vallen. Laet ons met lydtfimhyt onfi^.. hefittengende dien tydt verwachten* |
|||||
|
Ô 5 U^-
|
|||||
|
'f*
|
|||||||||
|
XL.
UGheßchtedatfil ter Nacht, ende u vvaerßgghen ter puyßernijje
worden : de Sonneßlover den Propheten ondergaen, ende de* Pagh over hun duyfler worden, Mi c h. 3.6. Eenclynen tydt is het Lieht byuLiedefi-, wandelt β o langheghy het
Licht hebt,op dat u de puyßernijje nieten bevanghe. 'Want wie in de puyßernijje wandelt, dieen vveet niet, vvaer hy henen gaet. Joh. 1 ζ. ^.& 9.4.5. fieere blyft by ons,vvant het is Avondt vvorden.Luc. 24.19.
(Shebruyckt foo langh als gh'ebt den dagh," Pf duyftcrc ^rachthaeftcpmenrnagh, |
|||||||||
|
u
|
|||||||||
|
De Son als s'ondergaet de duyfterniflèn decken,
I00.&.U. Al-vraermenhenen fiet den gantichen aerden clooe, IfHi.1.7 9 · Qns fonne Chriftus is de fchacd'vvc van de doodt, fin hclfchc duy ftcrnis is daer hy gac t vertrecken.
|
|||||||||
|
Wat
|
|||||||||
|
")'
|
||||||
|
i.
Wat fyn wy fonder hem ? "wy ftruyckclen daei hene»*
Wy flaepen,ftooten ons en vallen valop val»
De duyvel oniè Siel feer lichte roovenfal,
En ionder hem is niet,dan fchrick,en anxfb,sn ftenenv
Heer Chriiïe ■weeft gelooft,dat doen wint duyftre iaete«
Door tlichten van uwoordt ghy onsverfchenen fyty Ochblyftvoarrtaenbyons,ditisdenrechtentydt, ' luc.l\%
Den Avondt die ghenaeckt,en -wik onsnoyt verlaetera,: 39.
4,,
T*is ^Waer ghy reden hebt ofn t'licht van ons te "Weyreri; Dat -w'hebben hier te Landt foo langhentydt ghehade, "Wantudenmeeftenhoopverdrietighisenfadt» D och Heer om irwent ν vil foo lacte t u noch deyrenv l·
Och Menfch,ondanckbaer Menfch hoe vveynïgh doet ghy letten,
Op GodesWeldaedt groot, en op ueyghen pLichc
De duyfternisghy hebt veel liever danhet licht, ,
Dieshet te vreefen ftae^dat hy dat iäl verfetten. left.J.xs
Ghy doetter met α beft,fo langh ghy t coftt genieteii
Denckt elders is de Sod,en hier can ondergaen^ Dan fouden vvy t verlies ten rechten eerft verftaen En vveynfchen eenen dagh als vv'eertyds veel verftieten^ 7-
Hier s' t eynde van dit Werck; begoß on u te fèichten Met opgaen van de Son,mett'ondergaengeeyndt, II weynfeh ickdiedatleeft,eengoetenialïgheyndt, Vaert'vveUden Vaed er goet bevolen vveeft>dcr lichtexfc |
||||||
|
Α en-
|
||||||
|
ιμ
|
||||
|
Aenmerckinghen,
Ghelyck vvy dit^Werchken begonnen hadden met d'opgaende
Sonne, alfoo eyndighen vvyt met d'ondergaende Son. Godtvvil, vvy (uilen met defe ende derghelycke H. Meditatien,op t'ßen ende aenfihaou- vven van alle dinghen, befigh vveßn altoos, Dagh ende Nacht. Pia 1. r. 2. van s'Morgens,dat vvy opßaen tots'Avondts, dat vvy nederlegghen D c u te r. 6.9. Nu by de Sonnè verghelycken wy Chrißum, die t' waere Licht ende rechte Sonne der Gerechtigheyt is, ende finder, ofbuytehem en ijfer niet dan Duyßernijfe. Joh.^8. 12. ~Want(ßot uFeerßkenaen- vvyß) ι. Gelyck men lichte comt int' duyßere tevaUejedvvaeleßch te ßooten,gelyckonßHeerefiyt,]oh.9.4.5, & it^f.ßoiß'met ons, ten ße,dat wy Chrißum hèbben,die den y/regh /ir, Joh. inendeßyn ^Woort, y/refendehet Licht endeLanteerne, waernaerdatmen wandele moet. Ρial.ii 9,105. dat louteris ende de Ooghe verlicht. 2. By nachte nae der Sonnen Nederganckßaeptmen. \..T\\z$.$.j. fo& iß* met alle,die fonder Chrißo enßyn ^Woortßn, dewelcke legghen inden doodelyckenSlaep der Sorghlooßhyt ende Sonde. 3. Snachtsduyßcrßnde,ßnderoovers uyt, furgunc de tioüe latrones, dat is, bynachteßaen opdeMoorde- naeren) ende dereyßndeLiedenin Ghevaer; Sooheeßt de Duyvel den heiß he Ro over ende Prineeder duyßerniffe btiyteChrißo maeralte vele Machti over onfi Sielen* 4. DeDuyßerniJJe is vervaerlick,endejaeght denMenßhe eenen Schrick aen: Soo isbnyten Chrißo onßßaet eenen vreeßlycken,endeellendighenßaet, daerin vvy allegheleghen hebben, eer ons Chrifiw doorßynefalighmaekende Ghenade verfihenen is. Ti t. z.n.vvyßetenin Blindtheyty Onvveetenheyt tDuyßerniffe,ende in de Schaduvve deß Doodts · Ghelyck Paulus denatuerlyeke Menfihe, en- de ßnen rampßüghenfiaet, deurgaens aldus beßhryßt: onder andere Rom.13.12. Ephe£4.i8.Ephef.5.v.8.&: u.alvvaerhyfiyt,datvvy eertydts buyten Chrißum niet alleen verduyßert vvaeren , maer de Duyßerniffe felfi t'vvekk vry wat meer is. Wy laeghen onder de üMacht der Duyßerniffe. Col.r.13. DePrince der Duyßernis ghebon- den met Ketenen der Duyßernis hadde onße Ooghen en Herten verduy- ßert. |
||||
|
m
ßert.i. Gor. 4. $&n/y en beginge» niet dan de mvrucfjtbaeréWercken
der Duyßemis,daervan Eph.5.11 .enfoudengewiffelyck'ßngeworpen ghevveeßdn d'eevvigheDuyßernis., Matth. .zz. 13. vvaereonsdeß Son,dit Licht niet verßhenen. Dit behoort ons, dan te vernederen, dat vvyfoodaenighefin vanNatueren, alsghefeyt. An danderfy de-hebben vvy Qorfake ons te aierbly de», dancke^dedienVaeder der Lichten, die ons bequaemghemaeckt heeft,om deeltehebben.in den Erve der Heyli- gen, inhet Licht, die ons uyt de Machteer Duyfiernis verlof heeft,en- de opghebracht rat f Ryckefynes lieven Saons. Col. 1.13. die onsgheroe- fen heeft uyt de Duyflernijfè tatfynen wonderbaeren Lichte. i.Pet.z.^ Luc. 1.79. DeßSon isonsverßchenen iJynWaortidateen Licht is φ» ghenaemt ■P.fal.i^.y.-ïL&Pial.si.is..105. z.Tim.3.17, z. Pet.1.19. /,« geeft onsfyne Dienaeren, die dat Lichtmis voardrAeghenende ν»orlich- ten. D aer o mß ghenaemt worden f Licht derWereit. Johan.5.34. en Sterren 'in Chrißi rechter Hand. Apo.au 6. daeruyt wy afnemen, in waf%7 eerde Wji deß'fine DienaerenendeWoort.hmden moeten tende heewy äaerop achtingheghevenmaeten. 2.Petr.i.i<>. Infondcrheyt taetde Heere deß Son en dit Lichtßchyntn tot deß vereenivhde Neder- landen : daer de andere naeburighe Landen rantom in Duyßemißejym Handelende met ons, gkelyck met t'Landt Gofihen, daert' alleen Licht ^asjoegheheelÄgypten werdt verduyßert-ExocLio.zi. Maeryrai iß'? De Menighte hier te Lande is Chrißi endefyns Wmrtsfat,endefyn dit Lichtmo.ede,ßachtendede Gadar-enen,dit Chrißttmbaden uyt haerc Landpaelen te vertrecken. Vele,nietteghenßaendedtfe Son, dit Licht, dat nufio langhe ghefihenen heeft ,ßaende als of eenen Candelaer voor alle Mm, die blyven ligghenjn de Duyfierniffe van Onvveetenheyt, verduyflertinhaerVerßandt. z. Corinth.4.4. fondertotKennißfete tomen, tot de welch vvy met bittere dr&efenijfeßgghen moeten met ÏAtdo: indien ons Evangeliumbedecktis ,t'is in die verhoren men, in de ν veleke äeGodt de/er Were.lt d Ooghen verblindt heeft, datßedt Claerhydt des Evangeliums niet enfien. Andere mogent noch luchten, noch verdraeghen, om dat.haereWerckenbooßJyn,die vanden Lichte beßraf.ivvorden. Leeft Ephef 5.Ï3.&; 1JoJran^.zi. vveynigh wan- delen in den d.icghe> doendedeW'enken deß'Lichts. Rom.13. Ephe£ r 5·»4·
|
||||
|
IJ4
$.14.1'Theflal.f. 6foodatde deerlycke klachte Chrißi,diehydoet]a. han 3. il. opdefiLandenvvelfaß. Ende Beererechtveerdighe Oor- faecke heeft, defe Son te laeten ondergaen, definCandeberendit Licht teverfittenfyn ConmckryckenanderVolcktegheven,dïe\ Matt.zi.) beter haerprofeytdaermedè doen. Tvvelck ons dan. devoorßyde Ver- achtinghe-^nde vvalghe daervanvoorfiyt, alsoock.de begin tßlen van fraßen, te weten diecrachtighe dvvalinghen,, dieGodt aireede defen Landen, tot.firAJfe_v.an de cléynachtinghe deßsLichtsheeftoverghe- finden* Daerom moeten wyer vele van maeken,ende daerop achtinghe ghevenfoo langhe^ryt' noch hebben. 1. Petr. κ T^aervolghens de Ver- maninghe Chrifii :eenclynetydikhet:Licht byu, vvandeltfoolangh, als ghyf Hebt hebt. Joh. it.55. de Trachtcomtdaerin niemandtvver- cken en mag. Jio h. 9.4. de Son.magh duyßervvorden ,.endè. ondèrgaen o ver de Propheten. Μ i ch. 3.6. Den tydixan comen, datfy füllen v.ven- fchen eenenßdi ken dagh tefien, als vvy>nu daeghelycksfien, ende niet en füllen connenfien. Danßuden vvy eerfi ten rechte verfiaen de- neer dighyt deßs Lichts ende Sonnen, die ons nufoo claerfihynt, ende vvynietgrootelycksenacbtjen^alsiv.vy;daer.vanßuden:berooft.vv.eß») g'lelyck onßnaebuerighe. Landennujyn; danfiudenvvy kennen, hoe fielighdatonfeOoghennußn,dieditLichtfien^ndèonfi Ooren, die dit Woort hoor en. ^4nt. vvy en verfden doch onsgoet gemeynelick niet, tot dat wyt' comen te miffen,ende quytßn.. Virrutem prxienrenxodimus -,;
Sublatam exoculis qimimusinuidi;.
Dat ls„ De deuchtalss'iipr«/Gnr,wy misgonftigK fteedtsdoenhacten:
Maer als fy is abien^ioeckt' menie op alle ftraeten.. Praièntiainuidiavgraetcrita.veneratioiaeproièquimur: -
Datis gheßyt:: Het tegenwoordigh' verimaet demiigunftièieivvierigh': Maer alsheris vergaeriiiboiVvenicKen vvyx. eerbiedigh. Ghelyck onsghemeynlyck aldéraengenaemfi ende lieflyckßfihynt
der Sonnen Licht^alsbetopt. vertreckende Onderganek ü. Laet ons tot befiuyt den Heere Iefim bidden,dat hy onsßn Licht,ßnßlven,Jyn Geeß inWoort
|
||||
|
en Woortnieten ontrecke, endefigghen met de Difcipulen .· Luc. 24,
i$. Beere blyft by ons,vvanthetisAVondtghevvorden. Veipera nunc venit,nobifcut«vGnrifte,rnaneto, Extinguilbcem ne patiare tuam; Dwelck aldus cmuytgheleyt Worden. De Sonnu ondërgaetjVvildt,Chrifte by ons bly ven, T'lichr uvves "Wóorts niêtlaet heelüytgcbluft vvech iVuy ven. "Dat hy defißne Sonne voorts fihynenlaete over ende onder ons i By den wekken goeden vveynfih>ickhet laete: Alßo het laetis: deti Lefir bevelende dien KaederderLkhten\ende hem van Herten weynfihendemei' t'Eynde defis Daghs ende "Wercks, een goet endefieligh £yndc~>> |
|||||
|
F Γ Η l S.
|
|||||
|
Ã'
|
||||||||
|
/
é « ô ,
'■ ■ ·
|
||||||||
|
4.^ }ß 7Àô
|
||||||||
|
Á :' /
|
||||||||
|
. ■■ ■■■
|
||||||||
|
•den m. nieiv, ben, . . epreuoken.en-
agen . . . 1631.In 4tc et. ïitel
.lemen (in Medaillon-Fornf). Lederband d.
pp. BT -s» P' ltene iet»é^ Ausgabe,von der
-"mr 3 Ex. nachweist.
|
||||