E �
VOORBEELDLTKE

ulv S � 3> � 2) � $ 4.

tot ty&ttx-esf&jjyg�

Ty τ <§ *�-$> ~e λ j:τ.

^ilzoo wyzoo grooten Wolke der Getuigen rondom cm

hebben liggende, laat ons afleggen alle La�, ende

de Zonde, die ons ligtelyk omringt, ende laat

ons met Lydzaamheid loepen de Loopbane.^

die ons voorge�eld is. Beb. ι ζ: v, i.

DE Godvrugt, op het Spoor, aati 't Streven
Na Deugt en Waarheids regte doel,
Spoeit, onvermoeit, na 't Eeuwig Leven;
Zelfs midden door het Aards gewoel.
Ofwel het Pad, vol ongelukken,
Haar fehynt te hind'ren in den Loop,
't Weerhoud haar niet, fchoon dat ze drukken,
Wyl zy befchoeit is met de Hoop:
Geen g�ldene Appelen van Weelde
Bekoorden zoo 't Gezigte niet,
Hoewel dat die de Lult vaak Streelde,
Dat zy daar door haar'gang verliet;
Door dien Voorzigtigheid ter eene,
d'Eenvoudigheid aan de and're zy,
Haar porrende, vermaan verleene,
Door Lesf' en Voorbeeld' veeletly.
d'Eenvoudigheid toond haar Gods wetten
En waarheid, houd het Spiegel glas,
Op dat ze leer heur tre�n te zetten,
En fchatten 't aardfeh als ilof en as,
Ze wyft door Leven, Ampten, Staten
De Konft en Neiging van 't Gemoed,
Het geen' ze doen moet, of moet laten,
Om eens t'erlangen 't hoogde Goed.

tCf-ffiifffisr+fj , t'rtP� Pt~*^t

CHRISTELYKE BEDENKINGEN

VOORBEELDLYKE ZEDELESSEN,

Afgeleid uit 's werelds eerde toelland; des Men-

fchen Leven, Ampten, Staten, Koniten

en Neigingen des Gemoeds.

In 65 Konflige Plaatjes afgebeeld.
En door

VA AR SE � �� REDENEERINGEN

Opgeheldert.
Nevens een ßjvoegzel eeniger

Om de Gelykheid der Stofiè.
Door

TE D O R D R E G T,
By � ß R � � � � Bh U S S É, 1764.

<J?jaEr�naand malkanderen alk dagen,
^�| zoo lange het heden genaamd werd:

ilAJ�� °P ^^at ⁿ^^et '^ieman^ ^mi ^u V^erhard
worde, door de verleiding der Zon-
de. Beveeld den Apoftel Hebr. 3: v. 13.
om dit te betragten, goedwilligen Lezer,
zoo biede ik u hier aan eenige Foorbeeldelyke
Zede-Leffen; ais een vervolg op de Leer-
zame Zinnebeelden, door my laaft uitge-
geven.

Wat gebruik en nuttigheid de Zinne-
leelden hebben, en wat my tot het opite!-
len van dien aanzette, was te dier tyd de
ftoiFe der Voorreden ; waar aan my als
nog gedrage; al zoo Zinnebeelden en Zede-
Lejjin ( voor al de Foorbeeldelyke) van een
natuur zyn, en in het oogmerk niets ver-
schillen : alleenig dit onderfcheid heb-
bende, dat do. Zinnebeelden een fchetze,
ter lecringe, ontkenen van fchepzelen,
* 4. bui-

buiten den Menfch, om door vergel ykin-
ge de plinten ter deugd, ofte het vermydea
der boosheid, aan te wyzen; zoo leeren de
Zedc-Lelßn het zelfde, door voorbeelden
van gevallen, en daaden, der menfchen
zelve.

Op deze wyze behandelde Paulus die
van Corinthen, haar voor houdende het I
gedrag der kinderen Ifraëls in de woelty-
nen; brengende het zelven over met deze
woorden, deze dingen zyn gefibied ons tot
voorbeelden, op dat ivy geenen laß tot het
kwaad zouden hebben. Verders wegens hare
j traffe op dezen voet, deze dingen alle zyn
haar liedenovergekomcn tot f'oor beelden: en-
de zyn hcfihreven tot waarfcbouwinge van
ons, op dewelke einden der eeuwen gekomen
%yru � Cor. � o: �. 6. en r �. op gelyke wyze
dodd myn toeleg in dezen ; hopende
dat het den deugdlievenden, nevens my > \
ende rnyne kinderen , eenigermaten ten
voetfpoor in het levensbeleid mag ver-
j trekken, en dat het niemand mag reden
geven om zig te beigen, alzoo ik niet voor-
genomen hebbe iemand ergemifle te ge-
ven ₅ ofte te beledigen: maar alleen getragt

VOORRED E K.
jwNfc eenige gebreken ten toon te /lel-
ien, of het tot Jtjgtinge mogte gedyën.

Wat de fchikkinge aangaat, daar in
nebbe, * niet een zelvig _met het anderen
willen zyn, ook de uitbreidingen wat Jan*
ger genomen; dog om het nog eenirzints
geiykvormig te doen wezen, ben ik wac
geprangt, door de overvloed van de ftoffe,
welke: vry meerder uitbreidinge zoude
vereyflchen om volkomen verklaringe te
geven ; dog vertrouwe de verdere toe-
paüiDge en leennge, die tot itigtinge hier
� mag fteeken, het verftand des goedwil-
agen Lezer toe.

hJZ^Zt ^e? ^verfc^idenheid van ftoffe,
tebbe ik ook g_een noodzakelyke, ofte

�� ^t,ge ^ordre ^konden ^vinden;^dksik

naa�|' ^-^'g«, geen ��
ev«n 7 ^g ^hebbe g^eno^en: maar om
evenve eenige fchikkinge te maken, zoo
;^". deeerftentoeftanddeewireld.
Held�'/¹¹ ^ln' , ^Zmduoed voor afge-

meS ��? ?^em<?^eds 5 ^en ^e^de]yk den
*«** leidende door het ziekbedde ten

graave. Nog hebbe ik, wegens de gelyk-
heid der itoffe, eenige vaarzen op byzon-
d're gelegemheden gemaakt , hier agter.
aangev'oegd , om het zelve oogmerk te
bereiken.

Wegens letterfpellinge , zinihydinge,
en ftylj. verzoeke de gebreken goed willig
gelieft te verfchoonen , en te verbeteren.

Ik beveele wyder ; dit Werkje aan de
befcheidendheid en het deugdminnend
oordeel des verilandigen Lezers, met de
leffe, en wenfch des Apoftels Pauli, be-
proefd alle dingen: beboud het goede. Ont-
houd u van alle fcbyn des hvaads. Ende de .
God des vredes zelve heilige u geheel en al:
ende uwe geheele opregten Gce�, ende ziele,
ende lichaam, worde onberifpelyk bewaard j
in de toekom�e onzes Heeren Jezu Chriflu
l Theff. j: v. 21.

Hem nu, die magtig is u van �ruikelen
te bewaren, en onbe�rajfelyk te�ellen voor"
zyne Heerlykheid-, in vreugde; den alleen
wyzen God, onzen Zaligmaker, zy Heer' |
lykheid, en Maje�eit, kragt ende magt, beide
nu ende in eeuwigheid. Amen, Jud. v. 14.

In Vaarzen en Uitbreidingen, iligtelyk
befchreven en berynld,

Een Wys lejlraffer, by een marende Oor e, is een

Gouden Oorcierfel, ende een Hahcieraat van

bet F�nfte Goud. Spreuk, xxv. vs. 13.

't l~y Yn Menfcben van geringe waarde ,
�_j Onnutte ballaften der Aarde,

Die haren koftelyken Tyd
Verflyten, of in ledig zitten;
Of op een anders doen te vitten ;

Of zig door haat, en bitze nyd,

't Gebeente door te laten knagen;
Aan zulke zoude ik derven vragen,

Wat was, � Menfcbe, op de Aarde uw werk?
Gy leefde, en iterft op 't onvoorzienfte,
En hebt nooit de alderminfte dienfte

Gedaan aan Vaderland of Kerk,

Op de Voorb�e�delyke Zede-Le�eri.
Uw Geld nooit uitgezet op renten,
Die aan « gegevene Talenten

Zoo niet befteed, geiyk t behoord:
Ik vreeze, uw uitkomlt zal zeer liegt zyn,
En εν een gantfch (i) onnutte knegt zyn, .

Naar de uitfpraak van Gods heilig woord.

Wv zyn niet in het ligt gekoomen,
Orn vadzig, luy, te legger) droomen,

Wy moeten werken, elk in t zyn,
Des laten wy ons nkt bedriegen.
Gelyk (2) defprank'len vuure tot vliegen,

Zoo is de Menfch tot Moeite, en Pyn

Gebooren; hy m�et ('t zyn de woorden,
Die Adam, en die Eva hoorden.

Die God haar zeide in t Paradys)
Het Aardrvk (3) Plegen, werken zweeten,
En dan met vergenoeging eeten

Zyn Brood, en dagelykfe bpys.

Voor moeiie, en arbeid (+) hebben Goden,
Den Mevfcben alles aangeboden.

f o Μ**. %r v. 30� (»1 J°^b r-^v- 7- W ***.? ν. ι#�

Li De Po�et Il or atius leid dus. Satyr. 9. lio. I.

.....nil �ne magno

Ylta Labore dedit Murtal�us.

Heeft &»;<k� Arbeid nooit den meufetea wat gegeven*

Op de Voorbeeldelyke ZedeleJJenl

Hy, die de Haven van de Ruft
Met volie Zeilen in wil loopen,
Moet naarftiglyk (i) zyn Tyd uitkoopea j

Dan raakt hy ter gewenfchter Kuft. *

Wat zal ik van de Luijaarts zeggen?
I'e Animeren, en (2) nederleggen*

De handen vouwen op malkaar,
Hem, die aldus zyn Tyd behandeld,
Komt de armoede aan, als een die wandeld>

En veelderlei Gebrek zeer zwaar,

Gelyk een Man voorzien met Wapens:
Uit zyn de Vrugten van veel Slapens.

Des Winters ploegt (3) de Luijaart niet,
^es tomen moet hy in het midden,
Van de �egfl.tyd, bedelen en bidden,

Dag hy verkrygt niet, als verdriet.

Wel laat ons dan, als wyze Mannen,
De Luiheid verre van on_s bannen,

fin zeggen, Hemen (4) uit, ga heen;
Het koitelykfte goed de, Menfchen, '

ut ^hjy ^dezer ^Aard ^kan wenfchen,
�ehoord (5) den vlytigen alleen.

Zyn hand (6) zal heerfchen en gebieden,
in alles wat hy ziet gefehieden.

S jSSV� f�p^Pr;^24:V-³³'³⁴V ^Prov.₂o:v.₄.
^J ⁱ⁰'^v' ^a?� CSJ Prov.� 12: v. 27. (6) Prov; 12: v. 24.

Op de Voorbeeldelyke ZedekJJen.

Ook word zyn Ziele (�) vet en glad.
Hy, die zyn Land bouwd, word (2) verzadigd
Met Brood, en van God begenadigd,

Wel Lot de Luijaart nimmer had.

Dus zyn, naar 't oordeel van de Wyzen,
Die Menfchen hoogelyk te pryzen,

Die het Profytlyk, en 't Vermaak,
Wel tragten onder een te mengen.
En zoo haar Levens-loop volbrengen,

Maar wie zulk beft doed, dat 's de zaak.

't is geen goed werk, als iemands zinnen,
Zyn bezig om veel Geld te winnen,

Wier Zielentrooft; en 's Herten luft,
Alleen beftaat in Geld te fchraapen:
Die Geldzugt doed haar nimmer flaapen,

Maar maakt haar Hert fteeds ongeruft.

't Is geen goed werk, wanneer de Menfchen,
Naar Eer, en hooge Staaten wenfchen ,

Om zig te vyzelen ten Top
Van Staatzugt, verre boven allen,
Die grootsheid doet haar dikwils vallen

Te gronde, en breken hals, en kop.

't Is geen goed werk, maar 't werk der dwazen,
Als men door Hoogmoed opgeblazen,

(1) Prov, 13: v. 4. (2) Prov. 12: v. iu

Op de VoorheeUelyhe ZedekJJen.
Verheft zig zelven aldermeeft,
Zyn mind're met de Voet wil treden�
Dat 's Ydelheid (i) der Ydelheden,
En groote quelling van den Geeft.

'c Is geen goed werk zig te vergiffen
In Vogelvangen, of in ViiTen,

�ig vol te zuipen in den Wyn,
Dat men pas ftaan kan op zyn beenen,
Ur met de Kaart, en Dobbelfteenen,

Geduurig fpeelende te zyn.

God heeft den Menfche niet gefchapen
Om uit t gezegde Luft te rapen,
o Neen! dir was Gons inzigt niet,

7vn^Tr^h ?^aC ^ ^zi§ ^Z0U gewennen,
^yn (2) Schepper wel te Jeeren kennen,
an ri�M ter eere, een P/alm, of Lied

Uit vryer Herte toe te queelen:
Ook _lsde Menfche in allen deelen

verphgt om zulks te doen aan God.

uJ- ^i$n⁷T ^SchePP^er, en Formeerder;
ir te Uod mag hebben tot zyn Eerder,
xezn een overtreflyk lot.'

Gv^S^^a%?°^DS ⁰°g^raerk in het Scheppen,
W Menfibe moet uw handen reppen;

v. 14. (2) 1 Chronic, 28: v. 9,

Op de Voorheeldelyh Zede�ejjen:

En werken, Go de alleen ten prys;
Uw Hertstogt, naar de Konfl: beftieren,
Zoo niet; vertrek dan naar de (i) Mieren,

Leer' hare wegen, en word Wys.

Heer Graa�whart, 'k zou haaft Withart

zeggen,
Mits men ziet in uw Boezem leggen,

Al wat men Wit noemt, dat is, Deugd,
Gods vreeze, en veele goede Zaken,

Zoo wel voor de Oude, als voor de Jeugdj

Uw Naarfligheid, Vernuft, en Zeden,
Uw Gulheid, Openhartigheden,

Waar mede dat Gy zyt gewend,
Uw Vrienden in uw binnenzalen,
Beleeft, en hartelyk te onthalen,

Zyi� elk een kenbaar, die U kend.

De Reft der Deugden zal ik zwygen,
Ik mogte die berisping krygen,

Dat ik U prees, en wat te veel,
Met dus uw gaven bloot te leggen,
Dog ik kan met de Waarheid zeggen :

'k Geev' U maar uw befcheiden deel.

Gy Graa�whart dan, aldus befchreven;
Hebt nimmermeer uw koftlyk Leven,

(i) Spreuk. 6: v, <f.

Op de Voorbeeldelyke Zede�eJJenl

In Ledigbeden doorgebragt,
Quam U de Dag in 't overdenken,
Of ietwes aan 't gemeen ce fchenken,

Te ontfchieten, zulks voldeed de Nagt.

Schoon dat Gy zyt aan alle kanten,
Omringt met Goud, en Diamanten,

(Want dat is uwe weetenfchap,
Om die zeer Konitig te bewerken)
Dat is maar kofl voor flegte Klerken,

Gy ftygde naar volmaakter trapj

Uw Zinnen moeiten hooger draven,
Tot openlegging uwer Gaven,

�n wel het meed, na dat de Dood
Uw Wederhelft, uw Welbeminde,
Dien Gy met Hert en Ziel bezinde:

Had (i) weggenomen uit uw Schoot.

Toen hebt ge een groote Schat verloren,
Toen, fcheen het, was de Tyd geboren,

Toen, zegge ik, als uw Legerkoets
Beroofd was, Gy bezet met (2) Kind'ren,
Om uwe droefheid te vermind'ren,

In de Overdenking van iets goeds,

.CO Haar naam was JACOBA VEEZAART, zy
�tierF tot Amfterdam, Ao. 1702. den 8 September, inden
ouderdom, van 40 Jaren 7 maanden.

(a) Zes in getal, die alle nu nog leven.

Op de Voorbeel�elyke Zc�ekjjenl

Dus hebt Gy door een Lud: gedreven,
Twee Boekjes in het Ligt gegeven,

't Een nu, en 't and're (i) voor vyf Jaar,
Dog beide, 't een zoo wel, als 't ander,
(Wat is uw Kennis vlug, en fchrander!)

Verftaanbaar, zindelyk, en klaar.

't Geen G γ in beide deze Boeken,
(Want verder denke ik niet te zoeken)

Ten toon field, en te voorfchyn brengt,
En ons als Melkfpys in doet florpen,
Is gantfch niet raauw, maar wel ontworpen,

Zeer aangenaam, met (2) Zout gemengt.

Ik zal 't maar kortelyk doorloopen:
Het Eerfie boek legt voor ons open,

Door vergelyking met een Dier,
Me. Vogelen, of Veldgewaffen,
('t Geen elk zig zelve toe kan paffen)

Hoe men in Deugd moet leven hier,

Zig nooit tot de Tdelheid begeven,
Hoe men Godzaliglyk zal leven,

Voor God, zyn Naaften, en zig Zelf,
De Godloosbeid (3) geheel verzaken,
De Hope, die kan Zalig maken,

Verwagten, tot dat in 't gewelf

(1) Onder de naam van Leerzame Zinnebeelden te
bekonen by den Drukker dezes,

(2) Coli. 4: ν. 6. (3) Tirus 2: y, 12,

Op de Voorbeeldeljke Zedelejjen.

Des Hemels, Christus zal verfchynen,
En alle Nevels doen verdwynen.

Hcc Tweede Boek is ruim zoo groot,
Behdit in zig, ook meerder ftukken,
Die 'k alle niet meine uit te drukken:

Leg U de Tytelplaat maar bloot,

Daar zult ge een korte fchetze in vinden;
Gy fpaart geen Brood voor uwe Vrinden,

Heer Gkaauwuart. wanc uw Oogemerk
Is, om den Menfch tot God te trekken,
l�n hem tot Godsdicnfl op te wekken;

Dat's de inzigt van uw gantfche Werk:

Gy gaat van 's Weerelds wieg af toonen,
Ter Tyd , dat (i) Noach met zyn Zoonen

In de Arke ging, op Gods gebod,
Dan van de Kindsheid, dan van Jaren,
Die meerder zorge, en kommer baren;

Dan de Ouderdom, of 's Levens ilot:

Dan zal zig uiv Vernuft in la-ten,
Tot groote, en ook tot kleine Staten,

Van Koning, tot een Bedelaar,
Dat zyn de hoogde, en laagfte Trappen;
Dan komt Gy tot de Wetenfchappen,

(Wie is bequaara die alle gaar

Te tellen, en wel uit te ziften?)
Dan gaat Gy vorder tot de driften,

Op de Voorheeldelyke Zedekjjen.

Van ons Gemoed; en dan al voorc
Toe Liêti van alderlei Hantteering:
En enk'lyk ftrekt uw Kedeneering,

Um (�) God te vreezen, zoo 'c behoorc.

Hier by laat Gy uw Werk niet blyven,
Gy heldert op door uw befchryven,

Dat kort Gebed (2) 't welk Chriilus gaf:
Waar over zeer veel is gefchreven
Weet G � beknopt in een te weven:

Maar hier van fcheide ik plotsling af.

Want Petrus zal 't ons zeggen nader;
Indien gy (3) aanroept tot een datier,

Die oordeeld naar een yders werk,
En zonder aanzien van Perfoonen,
Zult gy, terivyl gy bier moet woonen,

In 't Aardjcb, en moeilyk fPOrßei'perk,

Uw hefl doen, in. G o � s vrees te leven;
Wie zig tot Bidden (4) wil begeven,

Die twyff'le nooit ter geener Tyd,
Maar zoo hem ietwes komt te ontbreken,
Hy vord're zulks van God, met fmeeken,

Die mildlyk geeft, en niet verwyt.

Nog gaat ge in dit iiw Boek verklaren,
Hoe lieden, die de Zee bevaren,

(?) Tialm 2: v. 11. (2) Mattb. 6: v. 19 en Luc, 11: v.2.
(3) 1 Pet, 1: v. 17, (4) Jac. 1: v, 5�

Op de Voorbee�ddyh ZedeleJJ�nl

't Zy dat de Reize is Weil, of Ooft,
Haar zinnen dienen werk te geven,
Meeft op de broosheid van haar Leven.

Dan nog een Zelf-Spraak, of een Trooft,

Die aan uw Zei ven meeft gerigt was,
Toen Gy gevoelde, wat de Jigt (i) was,

(Ik kenn' die plage ook) 't is een Smerc
Daar Gou de zyne voor behoede,
Maar 't werkt al, die God (2) liefd, ten goede,

Hoe ook met hem gehandelt wert.

Hoe dat een Man, die God zal bidden
zen^Grond (3) kan hebben in het midden,

Van alle wederwaardigheid:
Hoedanig hy tot God moet naad'ren,
W-.rd duid'iyk ook in deze Blaad'ren,

Voor jder Sterv'ling bloot geleid.

Voorts laat Gy uw gedagten zwieren,
Hoe men behoorelyk zal vieren

De Dank- de Fait- en (4) Bede-��ond;
giiet met (gelyk veel Menfchen meenen)
Zen dag van 't Eeren zig te fpeenen,

Maar het gefchiede op deze grond:

h12 'P f^e'egentheid, dat de sluiheur met een zware

f,1 nf/ ^gt ^W�erd' ^2S ^Dec� ^l69²� (²) Kom. 8: v. 28.

Biddf.m� v-^,0,^emt ^de ^tbeur, Vaften Grond voor een

Λ,ί ^Z-'^ele' ^eR ^be-'^nt ^Pa?� 273-

Da * ν ^1S, ^een ^0verJenkinge op den Dank- en Bede-
o u»e gehouden wierd 25 February 1690. Pag. 268.

Op de Voorbeeldelyke Zedekjjen.

Die Vatten wil, naar 't Woord des (i) Heeren,
Moet alk Zonden van zig weeren,

't Quaad zuiv'ren, dat in 't Herte zit,
En alle Boosheid dryven buiten.
Ik eindige ('t word tyd te fluiten)

En zegge eerft tot den Lezer dit.

Wie nu met {2) Goed verfland begaaft if,
En uit des Wysbeids bron gelaaft is,

Die wete, Ja verfla den Zin:
Dat Regt zyns Heeren Weg, en Daden;
De Vromen wandeld in Gods Paden,

Maar de Overtreders valt daar in.

En dan tot (3) U, 't geen David dede:
Aan al wat (4) G � bezit, zy Vrede,

Jan U zy Vrede, ook aan ww Huis.
En als uw Sterfdag is gekomen,
Dat Gy moogt worden opgenoomen,

Ter plaatze, daar geen Srnerte, of Kruis,

Of Zwarigheden zyn te wagten:
Daar geen verwiiTeüng van Nagten,

Of dagen zyn zal na malkaar,
Maar daar we op onuitfpreekb're wyzen,
Den Gou des Hemels zullen pryzen.
Amen! het (5) zy zoo! 't werde waar.



Op de VoorheeUelyhe ZedekJJen. Verheft zig zelven aldermeeft, Zyn mind're met de Voet wil treden� Dat 's Ydelheid (i) der Ydelheden, En groote quelling van den Geeft. 'c Is geen goed werk zig te vergiffen In Vogelvangen, of in ViiTen, �ig vol te zuipen in den Wyn, Dat men pas ftaan kan op zyn beenen, Ur met de Kaart, en Dobbelfteenen, Geduurig fpeelende te zyn. God heeft den Menfche niet gefchapen Om uit t gezegde Luft te rapen, o Neen! dir was Gons inzigt niet, 7vn^Tr^h ?^aC ^ ^zi§ ^Z0U gewennen, ^yn (2) Schepper wel te Jeeren kennen, an ri�M ter eere, een P/alm, of Lied Uit vryer Herte toe te queelen: Ook _lsde Menfche in allen deelen verphgt om zulks te doen aan God. uJ- ^i$n⁷T ^SchePP^er, en Formeerder; ir te Uod mag hebben tot zyn Eerder, xezn een overtreflyk lot.' Gv^S^^a%?°^DS ⁰°g^raerk in het Scheppen, W Menfibe moet uw handen reppen;
			*»
			" 2 En

	(0 Predik, i:
	(0 Predik, i:	v. 14. (2) 1 Chronic, 28: v. 9,
		v. 14. (2) 1 Chronic, 28: v. 9,



		� � D E

	VOORBEELDELYKË ZEDELESSEN, In Vaarzen en Uitbreidingen, ftigtelyk befchreven en berymd, Doos. HENDRIK GRAAUWHART.

D^Cv5J ^kan "'t zig zelfs (nadien hy, doordezonden En dn, HnK �* «^,�1 ^het ^doel ^va" ^deuS^ten Hefde Gods, Äft «geliefde is aan zig zelf verbonden) No* mi, ^nen ?P ^zvn ^God ^a'^s °P een vatten rots: liefen ^S°^ed ^bei?^r,'P ^den ^we* ^Gods. nog zyn wezen, «egt kennen, voor die hem (door leering) werd gewezen, He^^nfch' ⁱⁿ ^dezen ^ftand> ^kan zelfs niet onderfcheiden Dp» 7,ii^Ppunt ^van S^eluk � veroorzaakt door de dood 1, ?"*"■ ⁱⁿ zyn droevig bitter lyden: Hv A»rfr !?■ ^Zlg' ^d00r ^Natuur> va" dit verftand ontbloot; In I,« h i?^le ^kundl'g^nt-^id. en kan van zyn gebreken, " ^llet ^beihai1 voor God, met geen goed oordeel fprèken.

			Der«



Op de Voorheeldelyke ZedekJJen* Hy neemt zyn aanvang met des eerflen werelds /landen, Wanneer de Schepper die door 't woord had vooi tgebragt j Hy ziet op de eerflen Menfch ir. de afval, door de zonden Van liefde Gods ontbloot, ter ramp voor 't nageflagt; Voorts Ka�ns broedermoord; en Zundvleed, volelenden, Daar elk zig (buiten d'Ark) niet bergen kan, nog wenden.

	Alleen door Chrifli dood Ctoont hy) werd de verzoening Der Menfch met God volbragt; wier overdierbaar bloed, Veel beter dingen fpreekt als Abels, tot voldoening Aan Gods geregtigheid, en zuiv'rrag van 't gemoed, Welzalig is de Ziel! die 't leven vind in 't fterven, Om na die fterflyk deel 't onfterflyk te verwerven.

		Dan toont hy verder hoe V al weenend' komt in 't leven; Hoe 's Joiig'lings lofl'e voet flaat op een gladde baan ; Hoe dat een Man behoort na wysbeid Gods te flreven ; Hoe de Ouderdom zig vind met kwaal en ramp belaan. Gelukkig! is hy, die 's Mans leffen na wil fporen; En die het pad des deugds voor zig heeft uitverkoren. Voorts fteld hy voor het oog veel menfehens flinkfe gangen, In konflen, vjetenfcbap, en neiging van 't gemoed; la flaat, eer-atnpten, en in veelerlei belangen. Waar door men gretig jaagd na 't ydel werelds goed, En geld, en zig ver-aaft in (chatten te vergaren; Als of dat voer de, Ziel zoo dierb're zaken waren. Gy zoo niet lezer, hoort des Schryvers toeleg fpreken, Daar hy _Zy_U werk me� fl_ui_t ₍ _en denkt ftaag aan de dood; Laat u zyn byvoeg van getilgten voor gebreken , Hen trooft zyn in uw kruis, en allerhande nood. <->een konft, geen ee.re of flaat, juift Zaligheid leert vinden iwaar ware wysheid doet zig van het aards ontbinden.

			Wie



Voorbeeïdelyke Zedeleffen. � Jardryk om uwent wille vervloekt. Gen. r � 17 od d?^Jke � �-?* °P ^de g^alcef'als wel fc^PdvnL ^Ugtbaarheid ^deF ^Aarde' ^ziet� ^w^r- ^jynlyk zyn , nevens het Onkruid, ook de van de Lugc &c. gevolge van den Vloek. der � ? ^bdT^aam> ^den Aangenamen toeftand vertf �?⁶'/^ ïf ^verbeel^n, ofte de Hart- aezeive der Ydelheid onderworpen was. vru/rï.» ^Vr2 ^de_J.^0wde ^Püè'^ten ^verziere" > een Ä Arcadia j ofte hare Veld-deune'n nog fchieÄ* ^V°^orft_x^eIleni ^zy zulle« verre te korc uÏÏ5!n ^m ^de ^Volm^ktheid dier Aarde na Sve;L^te F\ to^s hoe ongeiteld »i�^ 1 f¹⁸� ^en_D^fchoon ««««^W S�Sflr j ^M ^A�»»^e«' fr, " nu toe, lrl^gCrl � ^myi^eid ^der rijkheid der kin- Zmelen �/� ' ^Z°° ^VMe!kn (^eS^Ce0 de n^^:i⁵_haZ^e' ^endl ^het ^UitfP^elver. Das. ßort � �.- ^WerL ^De ^DaS » den �� aan T"�^ Sprake uit f ende de ₉.⁶ l^m ^dm ^��& m» Wtenfcbap. Bfalm*

	A3
	A3	Op
		Op



	6 Toorbeeldelyke Zedektfen, Op DE SciIEPPINGE DES MENSCHE*.

		�	Ec Aardryk in volkomentheid gefcha- pen zynde, zoo was het Laatfte werk
		�
Gods de Schepping des Menfche; opdat dezelve God en zyne werken zoude kennen, zyn Schepper verheerlyken, ende een Heerè zyn over a!!e de Scheprelen op der Aarden. Als blykt, ende God zeide, laat ons Menjcken ma- ken , na onzen Beeide , na onze Gelykenijfe ; ende dat zy Heerfchappy hebben over de Vifjcben der Zee , ende over het Vee , ende over de ge- heels Aarde , ende over al het kruipende Gedier- te , dat op Aarde kruipt. Ende God fchiep den Menfche na zyn Beeide , na den Beeide Gods fchiep hy hem , Man ende Wyf fchiep hy ze Gen. �: v. 26. ende de HEERE God hadde den. Menfche geformeert uit het Stof der Aarde , en' de in zyn Neusgaten geblazen den Adem des Le- vens , alzoo werd den Menfche tot een Levendige Ziele. Gen. �. v. 7. en tor. een Algemeene Vader des Menfchelyken Geilagts , gelyk obs Paulus ]eert, God heeft uit eenen Bloede het gantfche ge- flagte der Menfche gemaakt , om op de geheclen aardbodem te wponen , befcheiden hebbende de tyden te voren geordonneert , ende de bepalinge van hare wooninge (de Reden waarom is,) op dat ay den Heer e zoude zoeken Hand* 17.' v. 26. dat is , alle Gods Schepfelen te gebruiken, daar



		CHRISTElTKE *E �* VOORBEELDLTKE *ulv S � 3> � 2) � $ 4.*



		tot ty&ttx-esf&jjyg� den. Ty τ <§ �-$> ~e λ j:τ.* ^ilzoo wyzoo grooten Wolke der Getuigen rondom cm hebben liggende, laat ons afleggen alle La�, ende de Zonde, die ons ligtelyk omringt, ende laat ons met Lydzaamheid loepen de Loopbane.^ die ons voorge�eld is. Beb. ι ζ: v, i. DE Godvrugt, op het Spoor, aati 't Streven Na Deugt en Waarheids regte doel, Spoeit, onvermoeit, na 't Eeuwig Leven; Zelfs midden door het Aards gewoel. Ofwel het Pad, vol ongelukken, Haar fehynt te hind'ren in den Loop, 't Weerhoud haar niet, fchoon dat ze drukken, Wyl zy befchoeit is met de Hoop: Geen g�ldene Appelen van Weelde Bekoorden zoo 't Gezigte niet, Hoewel dat die de Lult vaak Streelde, Dat zy daar door haar'gang verliet; Door dien Voorzigtigheid ter eene, d'Eenvoudigheid aan de and're zy, Haar porrende, vermaan verleene, Door Lesf' en Voorbeeld' veeletly. d'Eenvoudigheid toond haar Gods wetten En waarheid, houd het Spiegel glas, Op dat ze leer heur tre�n te zetten, En fchatten 't aardfeh als ilof en as, Ze wyft door Leven, Ampten, Staten De Konft en Neiging van 't Gemoed, Het geen' ze doen moet, of moet laten, Om eens t'erlangen 't hoogde Goed.



		CHRISTELYKE BEDENKINGEN E � VOORBEELDLYKE ZEDELESSEN, Afgeleid uit 's werelds eerde toelland; des Men- fchen Leven, Ampten, Staten, Koniten en Neigingen des Gemoeds. Voorgefteld in LEERZAME ZINNEBEELDEN, In 65 Konflige Plaatjes afgebeeld. En door VA AR SE � �� REDENEERINGEN Opgeheldert. Nevens een ßjvoegzel eeniger GEDIGTEN, Om de Gelykheid der Stofiè. Door HENDRIK GRAAUWHART DERDE DRUK. TE D O R D R E G T, By � ß R � � � � Bh U S S É, 1764.



		VOORREDEN .Aan den LEZER,

			<J?jaEr�naand malkanderen alk dagen, ^�\| zoo lange het heden genaamd werd: ilAJ�� °P ^^at ⁿ^^et '^ieman^ ^mi ^u V^erhard worde, door de verleiding der Zon- de. Beveeld den Apoftel Hebr. 3: v. 13. om dit te betragten, goedwilligen Lezer, zoo biede ik u hier aan eenige Foorbeeldelyke Zede-Leffen; ais een vervolg op de Leer- zame Zinnebeelden, door my laaft uitge- geven. Wat gebruik en nuttigheid de Zinne- leelden hebben, en wat my tot het opite!- len van dien aanzette, was te dier tyd de ftoiFe der Voorreden ; waar aan my als nog gedrage; al zoo Zinnebeelden en Zede- Lejjin ( voor al de Foorbeeldelyke) van een natuur zyn, en in het oogmerk niets ver- schillen : alleenig dit onderfcheid heb- bende, dat do. Zinnebeelden een fchetze, ter lecringe, ontkenen van fchepzelen, * 4. bui-



		VOORREDEN. buiten den Menfch, om door vergel ykin- ge de plinten ter deugd, ofte het vermydea der boosheid, aan te wyzen; zoo leeren de Zedc-Lelßn het zelfde, door voorbeelden van gevallen, en daaden, der menfchen zelve. Op deze wyze behandelde Paulus die van Corinthen, haar voor houdende het I gedrag der kinderen Ifraëls in de woelty- nen; brengende het zelven over met deze woorden, deze dingen zyn gefibied ons tot voorbeelden, op dat ivy geenen laß tot het kwaad zouden hebben. Verders wegens hare j traffe op dezen voet, deze dingen alle zyn haar liedenovergekomcn tot f'oor beelden: en- de zyn hcfihreven tot waarfcbouwinge van ons, op dewelke einden der eeuwen gekomen %yru � Cor. � o: �. 6. en r �. op gelyke wyze dodd myn toeleg in dezen ; hopende dat het den deugdlievenden, nevens my > \ ende rnyne kinderen , eenigermaten ten voetfpoor in het levensbeleid mag ver- j trekken, en dat het niemand mag reden geven om zig te beigen, alzoo ik niet voor- genomen hebbe iemand ergemifle te ge- ven ₅ ofte te beledigen: maar alleen getragt



		VOORREDEN. graave. Nog hebbe ik, wegens de gelyk- heid der itoffe, eenige vaarzen op byzon- d're gelegemheden gemaakt , hier agter. aangev'oegd , om het zelve oogmerk te bereiken. Wegens letterfpellinge , zinihydinge, en ftylj. verzoeke de gebreken goed willig gelieft te verfchoonen , en te verbeteren. Ik beveele wyder ; dit Werkje aan de befcheidendheid en het deugdminnend oordeel des verilandigen Lezers, met de leffe, en wenfch des Apoftels Pauli, be- proefd alle dingen: beboud het goede. Ont- houd u van alle fcbyn des hvaads. Ende de . God des vredes zelve heilige u geheel en al: ende uwe geheele opregten Gce�, ende ziele, ende lichaam, worde onberifpelyk bewaard j in de toekom�e onzes Heeren Jezu Chriflu l Theff. j: v. 21. Hem nu, die magtig is u van �ruikelen te bewaren, en onbe�rajfelyk te�ellen voor" zyne Heerlykheid-, in vreugde; den alleen wyzen God, onzen Zaligmaker, zy Heer' \| lykheid, en Maje�eit, kragt ende magt, beide nu ende in eeuwigheid. Amen, Jud. v. 14.

			OP



			Ο Ρ DE

		VOORBEELDELYKE ZEDELESSEN, In Vaarzen en Uitbreidingen, iligtelyk befchreven en berynld, Door HENDRIK GRAAUWHART. Een Wys lejlraffer, by een marende Oor e, is een Gouden Oorcierfel, ende een Hahcieraat van bet F�nfte Goud. Spreuk, xxv. vs. 13. 't l~y Yn Menfcben van geringe waarde , �_j Onnutte ballaften der Aarde, Die haren koftelyken Tyd Verflyten, of in ledig zitten; Of op een anders doen te vitten ; Of zig door haat, en bitze nyd, 't Gebeente door te laten knagen; Aan zulke zoude ik derven vragen, Wat was, � Menfcbe, op de Aarde uw werk? Gy leefde, en iterft op 't onvoorzienfte, En hebt nooit de alderminfte dienfte Gedaan aan Vaderland of Kerk, Uw



		Op de Voorbeeldelyke ZedeleJJenl Hy, die de Haven van de Ruft Met volie Zeilen in wil loopen, Moet naarftiglyk (i) zyn Tyd uitkoopea j Dan raakt hy ter gewenfchter Kuft. * Wat zal ik van de Luijaarts zeggen? I'e Animeren, en (2) nederleggen* De handen vouwen op malkaar, Hem, die aldus zyn Tyd behandeld, Komt de armoede aan, als een die wandeld> En veelderlei Gebrek zeer zwaar, Gelyk een Man voorzien met Wapens: Uit zyn de Vrugten van veel Slapens. Des Winters ploegt (3) de Luijaart niet, ^es tomen moet hy in het midden, Van de �egfl.tyd, bedelen en bidden, Dag hy verkrygt niet, als verdriet. Wel laat ons dan, als wyze Mannen, De Luiheid verre van on_s bannen, fin zeggen, Hemen (4) uit, ga heen; Het koitelykfte goed de, Menfchen, ' ut ^hjy ^dezer ^Aard ^kan wenfchen, �ehoord (5) den vlytigen alleen. Zyn hand (6) zal heerfchen en gebieden, in alles wat hy ziet gefehieden. Ook S jSSV� f�p^Pr;^24:V-³³'³⁴V ^Prov.₂o:v.₄. ^J ⁱ⁰'^v' ^a?� CSJ Prov.� 12: v. 27. (6) Prov; 12: v. 24.



		Op de Voorbeeldelyke ZedekJJen. Ook word zyn Ziele (�) vet en glad. Hy, die zyn Land bouwd, word (2) verzadigd Met Brood, en van God begenadigd, Wel Lot de Luijaart nimmer had. Dus zyn, naar 't oordeel van de Wyzen, Die Menfchen hoogelyk te pryzen, Die het Profytlyk, en 't Vermaak, Wel tragten onder een te mengen. En zoo haar Levens-loop volbrengen, Maar wie zulk beft doed, dat 's de zaak. 't is geen goed werk, als iemands zinnen, Zyn bezig om veel Geld te winnen, Wier Zielentrooft; en 's Herten luft, Alleen beftaat in Geld te fchraapen: Die Geldzugt doed haar nimmer flaapen, Maar maakt haar Hert fteeds ongeruft. 't Is geen goed werk, wanneer de Menfchen, Naar Eer, en hooge Staaten wenfchen , Om zig te vyzelen ten Top Van Staatzugt, verre boven allen, Die grootsheid doet haar dikwils vallen Te gronde, en breken hals, en kop. 't Is geen goed werk, maar 't werk der dwazen, Als men door Hoogmoed opgeblazen, Ver- (1) Prov, 13: v. 4. (2) Prov. 12: v. iu



		Op de Voorheeldelyh Zede�ejjen: En werken, Go de alleen ten prys; Uw Hertstogt, naar de Konfl: beftieren, Zoo niet; vertrek dan naar de (i) Mieren, Leer' hare wegen, en word Wys. Heer Graa�whart, 'k zou haaft Withart zeggen, Mits men ziet in uw Boezem leggen, Al wat men Wit noemt, dat is, Deugd, Gods vreeze, en veele goede Zaken, Zoo wel voor de Oude, als voor de Jeugdj Uw Naarfligheid, Vernuft, en Zeden, Uw Gulheid, Openhartigheden, Waar mede dat Gy zyt gewend, Uw Vrienden in uw binnenzalen, Beleeft, en hartelyk te onthalen, Zyi� elk een kenbaar, die U kend. De Reft der Deugden zal ik zwygen, Ik mogte die berisping krygen, Dat ik U prees, en wat te veel, Met dus uw gaven bloot te leggen, Dog ik kan met de Waarheid zeggen : 'k Geev' U maar uw befcheiden deel. Gy Graa�whart dan, aldus befchreven; Hebt nimmermeer uw koftlyk Leven, In

			(i) Spreuk. 6: v, <f.



		�p de Voorbeel�eJyh Zedeleffen. D� goede om Cours daar na te houwen, De kwade om als 't vergift te fchouwen. Gelukkig dan, die ons fteeds fchaft 't Geen deugden fokt, en d'ondeugd ftrafc; Die nuttelooze Darteiheden Verfoeit, en aan pryft nutte Zeden. Wat kieft 'er menig dart'le Stof, Wat geeft men, die 't niec waard zyn , Lof: Neen! die wel Schryven wil, of Digten, Roem s'Heeren Lof, en trage ie Stigten. Dies prys ik Graauwhart ("die ons toont Wat blank Hare in zyn Boezem woont) Dat bleek (voorheen) toen hy ons deelden, Leerzaam'lyk, aan de Zinnen, beelden Daar yder leerd uit wat men ziet, Hetn ftraks iets nuts te binnen fchiet, Nu fchenkt hy weer uit Nardus FleiTen, Voorbeeldelyke Zedeleffen. Lof komt, die Zedig LeiTen geeft, Daar al wie Deugd bemind na ftreeft. 'k Beken, die Leffcn, en die Zeden, 'Loa voorgebeeld zoo Ryk van Reden, Zoo Stigtlyk, Leerzaam, zoo Doorwrogt, Maakt my (ten tweedemaal) verknogt, Te danken Graauvokarts Vlyt en Yver, Nooit doove 't Luftvuur van dien Schryver. D. Schelte.

			OP



'Op de Voorbeel�elyke Zedeleffen. Wie nu, door 't lezen, tragt deez' kjfcn te beleven, Die loond in goed gedrag den Schryver voor zyn vlyt; Dus bloeit de Kerke Gods, dan tragt men ftaag te ftreveri Naar dien volmaakten (tand van de eindeloozen tyd. Heil zy den Schryver! die om Godes volk te itigten, Door Foor- en Zinnebeeld de wereld voor wil ligten.

		J. G^

	VOOR-



			Voorbeeldelyke Zede�eJJen.

		Op den eersten Stand der Wereld. In den Beginne Schiep God He- mel en Λ αkde. Is de befchrvvinge van Mozes wegens den aanleg der Scheppinge Gen. i: v. i. Woorden, die zoo duideiyk ter ne- derilellen een aanvang des beftaans van het Heel- al , als dezelve wel noefte bezigheden verfchaft hebben, aan onderzoekende vernuften, om te wil- len uitvinden, op wat wyze het voortlpruiten, ftellen ofte worden , van het Stoffelyke zig heefE toegedragen; het welke dog voor den Menfcli onmooglyk blyven zal om te begrypen; nadierr hy geen verder kenniffe kan verkrygen als alleen veranderinge , of verwifleling der wyziginge, �n de reeds gefielde Natuur; uit reden , dat hy zelfs Schepzel is, en buiten zyn Natuur , of wezen, niet kan uitfpringen, werken, nogte kennen: blyvende aan God, als aller oorzaak, alleen eigen te weten, wat het zy, het {teilender gewrogten ; want Hy Spreekt en het is 'er, hy gebied en het Staat 'er P/alm 33. genoegzaam bewyzende, dat'er geen voorbeftaande Stoffe, Eeuwige vezelen , ongevormden Klomp (of wat het Menfehelyk brein ook verzinnen mag) noodig geweeft zyn voor den Alwerker: want, zoo dezelve daar geweeil waren, dan zoude het geen Scheppen, ofte voortbrengen, maar alleen veranderen in een voor, of reeds beftaande Stoffe ge-



		Voorbeeldelyh ZedekJJen. 3 geweefl: zyn : waar op dat boven gemelde Schriftuurplaatzen niet toepafl�lyk zyn Waar- omme, den Pfalmift, mee regt deze woorden had laten voor afgaan , door het Woord des HEEREN zyn de Hemelen gemaakt, ende door den Geefl zyns Monds al baar Heir. Derhal- Ven betaamt het een yder, uit te roepen, mee ^de 24 Ouderlingen Apoc. 4: v. 11. Gy Heere ψ waardig te ont fangen de Heerlykheid, ende de Y^ere, ehdi de kragt: want gy hebt alle dingen ge- jchapen, ende door Uwen wille zyn zy, ende zyn «* gefchapen. ^J Al fch�on men nu, met Salomon, bekennen moet, by heeft yder ding fcho-m gemaakt in zy- nen tyd, ook heeft hy de Eeuwen in hare Harten gelegt, zmder dat een Menfche het werk dat bod gemaakt heef ι kan uitvinden, van het begin tot bet einde toe, Pred. 3: v. 11. nogtanskan, en mag, wel in aanm�rkinge genomen wor- den, de fchoonheid, en uitnemende Heerlyk- fteid die de Aarde gehad heeft voorden Val des Menfchen; om daar door de affchuwelvk- jeic der Zonden te leeren kennen , als die d Uorzaak zyn van de hedendaagfe kwade geitel t- lieid der zelve. Men kan genoeg afnemen dac het een geweldige veranderinge moet roegebraec hebben wanneer God zeide, dewyle gy gelui- �ert hebt na de Stemme uws Wyfs , ende van am hoorn gegeten, daar ik U van gebood, zeg- gende, gy zidt daar niet van Eet en; zoo zy het Α 2 Aati-



		Op de Voorbeeldelyke Zede�eJJenl In Ledigbeden doorgebragt, Quam U de Dag in 't overdenken, Of ietwes aan 't gemeen ce fchenken, Te ontfchieten, zulks voldeed de Nagt. Schoon dat Gy zyt aan alle kanten, Omringt met Goud, en Diamanten, (Want dat is uwe weetenfchap, Om die zeer Konitig te bewerken) Dat is maar kofl voor flegte Klerken, Gy ftygde naar volmaakter trapj Uw Zinnen moeiten hooger draven, Tot openlegging uwer Gaven, �n wel het meed, na dat de Dood Uw Wederhelft, uw Welbeminde, Dien Gy met Hert en Ziel bezinde: Had (i) weggenomen uit uw Schoot. Toen hebt ge een groote Schat verloren, Toen, fcheen het, was de Tyd geboren, Toen, zegge ik, als uw Legerkoets Beroofd was, Gy bezet met (2) Kind'ren, Om uwe droefheid te vermind'ren, In de Overdenking van iets goeds, ** 3 Dus .CO Haar naam was JACOBA VEEZAART, zy �tierF tot Amfterdam, Ao. 1702. den 8 September, inden ouderdom, van 40 Jaren 7 maanden. (a) Zes in getal, die alle nu nog leven.



		Op de Voorbeel�elyke Zc�ekjjenl Dus hebt Gy door een Lud: gedreven, Twee Boekjes in het Ligt gegeven, 't Een nu, en 't and're (i) voor vyf Jaar, Dog beide, 't een zoo wel, als 't ander, (Wat is uw Kennis vlug, en fchrander!) Verftaanbaar, zindelyk, en klaar. 't Geen G γ in beide deze Boeken, (Want verder denke ik niet te zoeken) Ten toon field, en te voorfchyn brengt, En ons als Melkfpys in doet florpen, Is gantfch niet raauw, maar wel ontworpen, Zeer aangenaam, met (2) Zout gemengt. Ik zal 't maar kortelyk doorloopen: Het Eerfie boek legt voor ons open, Door vergelyking met een Dier, Me. Vogelen, of Veldgewaffen, ('t Geen elk zig zelve toe kan paffen) Hoe men in Deugd moet leven hier, Zig nooit tot de Tdelheid begeven, Hoe men Godzaliglyk zal leven, Voor God, zyn Naaften, en zig Zelf, De Godloosbeid (3) geheel verzaken, De Hope, die kan Zalig maken, Verwagten, tot dat in 't gewelf Des (1) Onder de naam van Leerzame Zinnebeelden te bekonen by den Drukker dezes, (2) Coli. 4: ν. 6. (3) Tirus 2: y, 12,



		Op de Voorbeeldeljke Zedelejjen. Des Hemels, Christus zal verfchynen, En alle Nevels doen verdwynen. Hcc Tweede Boek is ruim zoo groot, Behdit in zig, ook meerder ftukken, Die 'k alle niet meine uit te drukken: Leg U de Tytelplaat maar bloot, Daar zult ge een korte fchetze in vinden; Gy fpaart geen Brood voor uwe Vrinden, Heer Gkaauwuart. wanc uw Oogemerk Is, om den Menfch tot God te trekken, l�n hem tot Godsdicnfl op te wekken; Dat's de inzigt van uw gantfche Werk: Gy gaat van 's Weerelds wieg af toonen, Ter Tyd , dat (i) Noach met zyn Zoonen In de Arke ging, op Gods gebod, Dan van de Kindsheid, dan van Jaren, Die meerder zorge, en kommer baren; Dan de Ouderdom, of 's Levens ilot: Dan zal zig uiv Vernuft in la-ten, Tot groote, en ook tot kleine Staten, Van Koning, tot een Bedelaar, Dat zyn de hoogde, en laagfte Trappen; Dan komt Gy tot de Wetenfchappen, (Wie is bequaara die alle gaar Te tellen, en wel uit te ziften?) Dan gaat Gy vorder tot de driften, ** 4 Van (0 Gswef, 7: v. 13.



		Op de Voorheeldelyke Zedekjjen. Van ons Gemoed; en dan al voorc Toe Liêti van alderlei Hantteering: En enk'lyk ftrekt uw Kedeneering, Um (�) God te vreezen, zoo 'c behoorc. Hier by laat Gy uw Werk niet blyven, Gy heldert op door uw befchryven, Dat kort Gebed (2) 't welk Chriilus gaf: Waar over zeer veel is gefchreven Weet G � beknopt in een te weven: Maar hier van fcheide ik plotsling af. Want Petrus zal 't ons zeggen nader; Indien gy (3) aanroept tot een datier, Die oordeeld naar een yders werk, En zonder aanzien van Perfoonen, Zult gy, terivyl gy bier moet woonen, In 't Aardjcb, en moeilyk fPOrßei'perk, Uw hefl doen, in. G o � s vrees te leven; Wie zig tot Bidden (4) wil begeven, Die twyff'le nooit ter geener Tyd, Maar zoo hem ietwes komt te ontbreken, Hy vord're zulks van God, met fmeeken, Die mildlyk geeft, en niet verwyt. Nog gaat ge in dit iiw Boek verklaren, Hoe lieden, die de Zee bevaren, 'tZy. (?) Tialm 2: v. 11. (2) Mattb. 6: v. 19 en Luc, 11: v.2. (3) 1 Pet, 1: v. 17, (4) Jac. 1: v, 5�



	Op de Voorbee�ddyh ZedeleJJ�nl 't Zy dat de Reize is Weil, of Ooft, Haar zinnen dienen werk te geven, Meeft op de broosheid van haar Leven. Dan nog een Zelf-Spraak, of een Trooft, Die aan uw Zei ven meeft gerigt was, Toen Gy gevoelde, wat de Jigt (i) was, (Ik kenn' die plage ook) 't is een Smerc Daar Gou de zyne voor behoede, Maar 't werkt al, die God (2) liefd, ten goede, Hoe ook met hem gehandelt wert. Hoe dat een Man, die God zal bidden zen^Grond (3) kan hebben in het midden, Van alle wederwaardigheid: Hoedanig hy tot God moet naad'ren, W-.rd duid'iyk ook in deze Blaad'ren, Voor jder Sterv'ling bloot geleid. Voorts laat Gy uw gedagten zwieren, Hoe men behoorelyk zal vieren De Dank- de Fait- en (4) Bede-��ond; giiet met (gelyk veel Menfchen meenen) Zen dag van 't Eeren zig te fpeenen, Maar het gefchiede op deze grond: ** 5 Die h12 'P f^e'egentheid, dat de sluiheur met een zware f,1 nf/ ^gt ^W�erd' ^2S ^Dec� ^l69²� (²) Kom. 8: v. 28. Biddf.m� v-^,0,^emt ^de ^tbeur, Vaften Grond voor een Λ,ί ^Z-'^ele' ^eR ^be-'^nt ^Pa?� 273- Da * ν ^1S, ^een ^0verJenkinge op den Dank- en Bede- o u»e gehouden wierd 25 February 1690. Pag. 268.



		Op de Voorbeeldelyke Zedekjjen. Die Vatten wil, naar 't Woord des (i) Heeren, Moet alk Zonden van zig weeren, 't Quaad zuiv'ren, dat in 't Herte zit, En alle Boosheid dryven buiten. Ik eindige ('t word tyd te fluiten) En zegge eerft tot den Lezer dit. Wie nu met {2) Goed verfland begaaft if, En uit des Wysbeids bron gelaaft is, Die wete, Ja verfla den Zin: Dat Regt zyns Heeren Weg, en Daden; De Vromen wandeld in Gods Paden, Maar de Overtreders valt daar in. En dan tot (3) U, 't geen David dede: Aan al wat (4) G � bezit, zy Vrede, Jan U zy Vrede, ook aan ww Huis. En als uw Sterfdag is gekomen, Dat Gy moogt worden opgenoomen, Ter plaatze, daar geen Srnerte, of Kruis, Of Zwarigheden zyn te wagten: Daar geen verwiiTeüng van Nagten, Of dagen zyn zal na malkaar, Maar daar we op onuitfpreekb're wyzen, Den Gou des Hemels zullen pryzen. Amen! het (5) zy zoo! 't werde waar. D, HAVART. . Med. Doä. (O ]ef. 58: �. �... 8. vergeleken met Jcël 2: �. �2, �3� (2) Hof.i4:v.io. (3) dat is tot den Autheur dezes Hoeks� (4.) 1 Samuel 25: �. 6. (5) Jer. 28: �. 6.



		� � D E

VOORBEELDELYKE ZEDELESSEN, In Vaarzen en Uitbreidingen DOOR HENDRIK GRAAUWHART.

	� � Voorbeeld , vraagt men , wat 's een Voorbeeld ? 't Zal zyn, van die na Reden Oordeeld, Een Beeld, dat ik als voor mv ftel, En my verbeeld, het kwade en 't wel. Gelykeniflen die ontleden In 't kort, veel meer als duiil're Reden; Dat noemt me als in een Spiegel zien, Daar 't regt, my 't oog komt Links te biên; Dat lykt niet, 't moet zoo veel niet miffen, Voorbeelden zyn GelykenuTen, Zoo ziet men alles in zyn Aart. Wat baat'lyk is, of minnens waart. Voorbeelden, beid' van 't goede en 't kwaden, Zyn even Leerzaam ons te raden. Voor die graag Guide Lellen zuigt, En 't Hart na nutte Bakens buigt, De



Op de Voorbeel�elyke Zede/effen. Derhalven heeft het God behaagt, den menfch te geven Een wet, die niet alleen in 't binnenft' van zyn hert Is ingedrukt, maar ook ten voorbeeld is gefcbreven, Zelfs door de vinger Gods; waar in bevolen werd God, als het hoogfte goed, van herten na te jagen, En d'evennaaften liefde, als tot zig zelfs, toedragen. Den mond der waarheid zegt, dat niet alleen het leven Moet onderhouden zyn door tydelyke fpys : Maar dat Gods eeuwig woord de ziel moet voedfel geven, Door 't regt betragten van een nuttig onderwys. Zoo moet het menfchdom dan door leering wysheid zoeken 't Zy uit Gods heilig woord of geeftelyke boeken.

	Hier komt u (lezer) nu dien fchryver weer te voren* Die eens door Zinnebeeide u voormaals leeren wou; Hebt gy toen nut gefmaakt? Leen \ve�r aandagtige ooren, Hoor wat hy wederom u voorfteld; en befchou Deez' blaad'ren, daar in hy door voorbeeld u wilWyzen* Hoe gy, door waar geloof, kunt ter volmaaktheid ryzen« Heeft Graauivhart u voof deze in Zinnebeelddoen merken, Hoe gy kolt leeren uit het fchepzel, 't geen Gods band Gemaakt heeft in 't heelal, op dat ge fteeds m�gt werken In hoop , geloove, en liefde: en dus het onveiftand, Met's werelds wulps gedrag, mogte uit uw herte bannen, Om met deez' drie, ter deugt en waarheid, aan te fpannen ? Hy leert u weder zoo; dog niet door beelteniflen, Van iets dat toegepaft op uw gedrag en ftaat, Spreekt by gelyk'nis: neen! nu komt hy u te diflen Een Zedenles banket; komt lezer, en verzaat Uw weetluft, hier is keur van Voedfel te verkrygen; Voldoet uw aanclagt om ter Deugden top te ftygen.

		Hf



		OP DEN EERSTEN STAND DER WERELD. JU God gebood, ^yt Heel-al ontfproot.

			Wat kloek Vernuft kan, na zyn waarde, Verbeelden de eerften ftand der Aarde; Voor dat den menfch te voorfchyn kwam? , Als nog de Wereld, door de Zonden, Niet was ontheisterd, nog gefchonden; Eer Ramp of Dood haar oorfprong nam.



		Voorbeeldelyke ZedekJJen. ? daar toe en zoo verre, Gods Eere en Inftellinge verent; in alle daden God alleen in het ooge te nebben; hem rege kennen, en boven alles beminnen: z_yn Wille, meteen heilige Onder- ren¹;"ⁿ§^e.^toeftemmen ; en alle eige-liefde bui- ten te fluiten. ο- τ Jf"� ^yder Menfche , wyi hy uit het zelve enZ? ^W<:^bereid> herdenke dan zyn beftaan, 7vn nrt ^eo^W^^ar ^Coe ^hY gefchaprn is. Wy oL7 ^C»^SC0f ^der Aarde geformeert, ende �ZT�-fi S�ndigt hebben en derven de �TStJt f� 3^* Zoomoeten tot � _q ΓΙ ^onderS^aan Gy.zyt Stof ende zult Gen /_v f?�.** ^rm®r van gy genomen zyt. re liet'¹ l⁹' ^1S ^een ^Lei�~^e ^vool"^ons, zoo ver- aa,dirh^rf^m ^aang^aat> om aan het Huis dezes v°n dSn ■ ^Ze�r ^bekorame� met den toeftand 'Stad HL ^Want ^ *%» bier geen b�yvende Vii II ^_x^Zoik� de toekomende. Heb. ,₃. lelt* ^d,^erbaK'^en ^moec ^me" ⁿⁱ« z°o zeer agt geven op het gene dat ons tot Menfchen maafc- fireffdJfcft °^P ^de ^Lcvsnd'^ Ziele', het voor. wofden if ^Van T^; ^hec S^ene ^wy ^deelag"S S^c- dac w ^m' ^m ^den ^eerikn ^me»fche Adam; op hebben f °^�f ^weerdig geagt worden, deel te die ons Τ ^dm'^WCeden ^Adam #«' »"/«, fch_e"/i� ^U ^er ^ook gereven, de Eer�e Men. ^J ^Adam ^u Sjorden tot een Levendige Ziele: A4 de



			OP DESCHEPPINGE DES MENSCHE. V V/as alles klaar. Voor 't eer�e Paar,

		Den Hemel, d'Aarde, en Zee, die ftondeo., Met alles dac'er werd bevonden, Gereec; eer God den Menfche Schiep, Na zynen Beelde, om aan te merken Gods Almagt: die dees' groote Werken, Ui^niet, na zynen Wille riep.



		Voorbeel�elyke ZedeJeJJtn. ρ �e laatflen Adam tot een Levendigmakenden Geefl Y"g het Gee�elyke is niet eer�, maar het Natuur- We, daar na het Gee�elyke. De eerfie Menfch, η uit de aarde Aards: de tweede Menfche is d.e neer e uit den Hemel Hoedanige de Aardfche is zoodanige zyn ook de Aard�he: ende hoedanig dl atmijcbt is, zoodanige zyn ook de Hemelfche, ende g^kerwys wy het lieeld des Aardjchen gedragen "ebben, alzoo zullen wy ook het Beeld des Hemelfche tragto. , Cor. 15.^.45. &c. ^J nlL�» ^yder ^Chrifte" . (met David) konde u«boezemen ; Myn Herte werd heet in _my� Z_ doe kJ^el ^VUUr ^mbrmde ⁱⁿ ^my^ne werdenkinge; beken t ■"? "** ^TmS^e ^: ^Heere ^m^t% In JV\^el^nde,. «* �lke de mate myner dl een yder mZLu i ^ah ^mets ^voor ^u ' ^immers i* leid s�fi ' ^hoe ^va� ^hy^�aat > ^enM y^ hJ^mmn ^mekn ^Ze **** ^: ^men ^b^gt by een _ende men weet niet wie het na zig nemen lot f^de ^m> � ^Ver�V' ^ik t Heere? mZ Zint" %^U- ^Verh!l 7 � ^alle «» 0& gingen, ff. _3Q:* _v. ₄. _ik _zal _uw _Aani,_ezi � Geregtighad aanfehouwen , ik zal verzadigt w_rmt Uw Beeld, als ik zal opzvaken. ρβ�

			As O?



		10 Voorheddclyh Zedele�en. Op den Mensch in Eden. W Anneer den eerften Menfch , als uit handen van zyn Maaket, tevoorfchyn kwam , om bezitter te zyn van den Aardbodem, vond hy alles bereid wat t'zyner onderhoud nut en noodig was; zonder dat hyzig behoefde te bekommeren om, met een arbeid- zame poginge, de vrugtbaarheid des Aardryks (als 't ware) te hulpe te komen, wyl alles in overvloed zynen Wenfch konde voldoen. Eg- ter bevond hy na het benoemen der Dieren, dat hem een hulpe of gezellinne ontbrak; waar op God hem een Vrouw uit zyne Ribbe bouw- de , en dus zyn gebrek vervulde ; overzulks was hy in een Aardsvolmaakten Staat gefield. p Heuglyken Stand 1 by aldien de begeerlyk- heid zig niet verder had uitgeftrekt, als de be- palinge hem afbakende, zoo door de Scheppinge als door het verbod; want door de Scheppinge was de Geeft bepaald, volgens het ingefchapene Ligt, ofte Redelykheid, om zyn gantfche daad van Lief hebbinge te rigten na God; en zonder eige verkiezinge te luifteren na de uitwerken- de wille Gods: en door het verbod was het Lichaam beperkt tot breideling der Hartstogten. Maar helaas! wanneer den Menfch door eigen- belang zyn werkdaad begon te oeffenen , ver- waarloosden hy zyn eenig en Regte voorwerp, welke



		Voorheeläelyh Zeäeleffenl n vS^krnl^S ^G°^d ^: ^WZnt ^hy P^aile ^ziS ^aan ^zyn «- eelnlrJ r.?/⁰^ ^Zyn ^eiS^en hoogheid, ende S _Zv ?t^dd^; ^gd?^k ^a,s ^Iomon^ggeta?gc, na bbbell <, °^nderzo-^Si^gen, Alleenlyk ziet, dit stLih Ù� ' ^�� ^G°d <l� Menfche regt P%T₇;vi^> ^,naa>' ^Zy ^hebb^Oeeie vonden gezogt. hebbenl ^V°^ndenZOekinS^e ^de ^Zie!e vergiftigt grondSi V₍.^Waarn^d-°^pr ^dü ^Gt^l_yke� ßood de het verbod t'J\' -ß-* ^Wyders' ^Cen °�^�1& ^vanvrace i? � ^af'^eidl^ gekregen door de Jiftfce zoeker GwlV ^di>g ^ze^ⁿ ' ^van ^den ^Ver" cod ^titn s ^de;; ^Doodf^et ^äto' ^waar Godl� ^Qf»ymm<tèn: ende gy zult als* deed ES&i ^i ** ^ '^�� « Mf, Overtred^e � ?"^kek0- ^e" °^Verflaan ^tot ^d gern ids fberei '� � ""^^ �?^ ^de* SaanH« L � heaorven) de Hartstogtert TZJ f?^ndtS ^te ^makm- Hier was het dat het zlrf"^ ^b^'^on mortel tefcinecen.eu bekwam � ^onruft ^en ^deDden ^ wasdom

			Wan-



			OP DEN MENSCH IN EDEN. Had d'eer�en Menfch, Beioomt zyn wenjch!

		Indien dat d'eerften Menfch zyn luden, Bepaak lud, om in God te ruften, En hem alleen gelieft, gevreest, Zoo was de Lugc, door ftorm en vlagen, Nog d'Aard met onkruid, nooit geflagen, Of van geen Dood gekwelt geweest.



		Feorbeeldeljke Ze�ele�en. 13 en^¹¹"!" T^y ^nu' °P ^we]ke ^de laatfle tyden en aen dag der Zaligheid is gekomen, zullen � Hri^�L^lg r^yn' ^Z°° ^ftaar ^ons ^te ^]^eren na de iiinnt J'' ^W"^rd ^dezer ^mreli »'* gelykvormig, maar word verandert door de vernieuwing uwes G�* eni/rl ff, ^gy ^mm& beproeven, welke de goede Rom ^elbeba&^nde> �^d< volmaakte wille Gods zy. Vdelherlpn j ²' ^0m ^niet ^te ^v'erflingeren op de C-^d_Vaft^d_t^e_e^r_m^Vep^nltlyke Goedere , ofonl «n eenier fa η de ς",' �'^onze ^beg^rlykhe d, alleen ,'^�er'^lande Schepfel: maar onze Liefde op te dri ^en �^hepP^er' ⁱⁿ ^zyn «�wyibeftte nisln�keir- ^�eF^euU Scbruikende, als niet toorby 7 ^Wawi ««»* <««� Gereld gaat* �'>/" μ» ν -^Toannis ' ^e^f ^Λ ^"^ »'« ^■�ld %} ξΖ %"%" % f° �?' heneerlZZ 7 ^dat ^m ^de ^ercU is, namelyk de «« den Fan',,7 &^rmsheid ^des Livens is niet den W�l/n � j ^Uar ^beS^lykheid: maar die �* Joon ν ν ^dm > ^bl^ ⁱⁿ ^der «�fc«A

			Op



		14. Voorheeldelyke Zcdekjjen* Op het Eeten van den Boom. ONzer aller Moeder, door eigen-liefde bevangen zynde, is de eerfte geiveeft in de Overtredinge, want Zy nam van de Vrugt en Zy at; ende zy gaf ook haren Man met haar ende hy at. Gen. 3: v. 6. daarom zegt Paulus (ι Tim 2: ν. 14.) Adam is niet verleid geworden : maar de Frouv)e verleid zynde is ir. �vertredinge gewee�. Als men nu in aanmerkinge neemt, dat alle Overtredinge Zonde is, en juitl alle Zonde geen Overrredinge , want daar geen Wet is, is ook geen Overtredinge. Rom. 4: ν. i$. tot zyne Zonde zoude hy nog Overtredinge by voegen. Job 34.* v. 37. dat'er dan een ondericheidentlyke bevat- tinge moet gegeven worden (1) dat de Geefte- lvke Dood een omb�eringe der Liefde Gods is l of wel de Zonde zelf, en (2) dat de Overtre- dinge voornamelyk (als een vriigt der Zonde) het gedreigde Onheil, de Lichamelyke Dood, en alle kwalen, over het Menichelyke geflagc mede gebragt heeft ; als blykt, dewyle gy ge� lui�ert hebt , na de Stemme uxoes PVyfs , ende van dien Boom gegeten , daar ik u van gebood, Zeggende, gy zult daar van niet eeten: zoo zy het Aardryk om uwent wille vervloekt, ende met fmerte zult gy daar van eeten alle de dagen uwes levens. Gen. 3: v. 17. alles wat 'er gedreigt v/ierd, zyn



		Voorbeeldelyke Ze�ehffen. jf zyn allerleije Rampen, en een Dood, waar van gene bevryd is ; want het is den Menfch gezet eenmaal te Sterven , en daar na het Oordeel. Heb. 9: v. 27. door eenen Menfche is de Zonde in de wereld gekomen , ende .door de Zonde de.Dood, ende alzoo is de Dood tot alle Menjchen doorge~ gaan , om dat ze alle gezondigt hebben, Rom. 5: ν. 12. �! Bittere nafmaak der verbodene Vrugt; �! droeve nafleep der gedreigde Dood ! wje kan a�e uwe Rampzalige uitwerkfelen nafporen? de Zonne, anderfints het alverkwikkende Ligc geett vaak dcodelyke Hitte; de Lugt, het Le- venι aller Vleefch, is in een gedurige ongefta- Jjgneid; daar heerfchen , Donder, Blikzem, «agel, Sneeuw, en Stormwinden ; de Zee woed met over fel gebruis ; het Aardryk weigere naar vermogen te geven, het is allerwegen, ds Dood is inde Pot. De eeriigeffielde vrede der Schepfelen is ver- doken � de Roofzugt den Vogelen, hec ver- linde den Dieren, en Viffen, eigen geworden; f et edelite Schepfel den Menfch, voorzien met Bekwaamheden om Liefde, Ruft, en Eendragt, ^^e Jagen, en het gene uit eigen aard gezel- den ?^S'/'^aC ^heefc ^die ^d°g S^oeds overig gehou- n. daar is niemant Regtveerdig, ook niet een f l \ " bemant die verfhndig is ; daar is nie- ��nt die God zoekt. Me zyn zy afgeweken , te ^lm ^zyⁿ ^z« onnut geworden : daar is niemant dis



			OP HET EETEN VAN DEN BOOM. � Wrange Beet, Wat baard gy Leet!

		Verblindend dwaal-ligt Eigen-liefde, Wanneer Uw doorflxaal 'c Herte griefde, Van 't eerfte Paar, wat wierd gy thans, Een Poel en Welgrond van Elenden, Van Smert en Dood ! waar d'oogen wenden � Gy roofd 'c Heel - al zyn eerften Glans.



		Voorheeldelyke ZedeleJJcn. 17 die goed doet, daar is ook niet tot ��n toe, Kom. 3. Ό. io. den LVJcnfcn is geworden een zamenkno- ping van ongeregtigheid, Gierigheid, Leugen, Dronkenfcnap , Nyd , Moord en onullyke , ondeugden zyn hem , als aangeboren, eigen; zoo dat, niet alleen, den eenen Broeder den anderen , naauwJyks derft vertrouwen : maar yder voor zig zelfs wel bidden mag: hoed my ί Heere voor myn zehe! want het Harte des Mcn- feben isarglijtig, meer dan eenig ding; Ja! dood' lyk is het, wie zal het kennen ? Jer. 17: v. g. daarom omringen ons alle doodeiyke Elenden, Pyne , wederwaardigheden,� Ziekteus en de Dood. ^b 'Deze gedagten opgevolgt zynde, in alle de deekn der Gebreken, Tegenfpoeden, en Kruis m dit broos en verganklyk Leven, kan een rege befchouwer aanzetten ," te bidden. Leerd ons Heere onze dagen tel/en op dat wy een Wys Harte bekomen Pfalm. 90: v. 12. Zend uw Licht, ende urne Waarheid , dat die my Leiden , dat zy my brengen tot den Berg uwer Heiligheid, ende tot uwe Woningen: ende dat ik inga tot Gods altaar, tot den God des Blydfchaps myner forbeiiginge, ende u f net de Harpe Lovc, � God, myne God! Pfalm 43; e. 3.

			Β O*