|
VER VOLG' DER'mST(SRIE
Van de vermaarde ZEE-en KOOP-STAD
ENK'HUIZEN,
■"ges c h iedenis^!?!^ w V R D'G *
*Wi«,« f1 bb,1,N, diezo inalsomtrent
f aItK^ d°Lor «eh'eel WESTVRIES-
I.AND en het NOORDERQJJ AR- - A IER gebeurt zyn. DOOR
SEBASTIAAN CENTEN.
|
|||||||
|
EKJCHUYSEN,
Te HOORN, B7 -JACOB DÜYN, Boekverkoper op het oude
MDCCXLVXI. TTHEEK OER
M&UNIV EIT |
|||||||
|
Noort.
|
|||||||
|
O R-B ÊRICHT
A A N D E N
ÉA dat de Drukker J. Duyn zich
genegen vond de Hiftorie van Erik~ huizen (wel eer door den Here k> Geeraardt Brandt gefchreven, en in den jare 1666, doch zonder meldin- P^ ge van zynen name, met Privilegie |
|||||||||
|
zo van de Heren Staten van Holland
|
|||||||||
|
en Weftvriefland, als van de Heren
Wethouderen der gemelde Stad, door den druk ge- meen gemaakt) te herdrukken , om dat dit fraaie werk thans weinig voorquam, en byna alleen maar by de Lief- hebberen der Vaderlandfche GefchiedenifTen hier en daar gevonden wierd ; zo heeft hy my verfcheidemalen verzocht en trachten te bewegen , om een Vervolg op de gezegde Hiftorie van Enkhuïzen (welke de Heer Brandttotop den tyd van 't Heiland, in den |are 1609, ttiiTchen dezen Staat en den Koning van Spanje, geflo- ten , gèbragi had ) te fchryven, ten einde hy het zelve benevens het werk van den Heer Brandt zoude kon- nen in 't licht geven $ .zich verbeeldende dat zulks den Liefhebbers der Nederlandfche Hiilorien des te aan- genamer zoude zyn. Ik had echter in 't eerft weinig luft om dien arbeid op my te nemen, wel wetende hoe * 2f moe-
|
|||||||||
|
V O O R - B E R I C I-F T
moeyelyk en laflig het is de Gefchiedeniiïen van eene
byzondere itad in eene gevoeglyke aaneenfchakelmg der zaken , in een lange reeks van tyden voorgevallen, zonder dat 'ermerkelyke gapingen tuiïchen beide over- blyven, op te ftellen; zo om dat men zo naauw ge- bonden is aan een bepaalt onderwerp, waarvan men niet, immers niet te verre, magafwyken; als om dat men de (lukken en berichten, daar toe nodig, fom- wyle of in 't geheel niet, of zeer bezwaarlyk kan mag- tig worden: des niet tegenitaande liet ik my na veel- vuldig aanhouden daar toe bewegen; zynde in den be- ginne voornemens maar een kort vervolg der gemelde Hiftorie van Enkhuizen te fchryven, en daar in alleen zaken te melden, welke in of omtrent die Stad waren voorgevallen, zonder my veel over den famenhang der gebeurtenhTen, of der algemene gettèlteniiïen van tyden en lotgevallen onzes Vaderlands te bekreunen» Doch by nader overleg verbeeldde ik my, dat het den lezer ruim zo nut en aangenaam zou zyn, indien ik tuiïchen de Enkhuizer gefchiedeniffen kortelyk eenige voorname algemene zaken mengde, inzonderheid zo- danige die in Weftvriefland en het Noorderquartier gebeurt zyn, of die haar opzigt hebben op de fchip- >raart en den koophandel, daar ift de Stad Enkhuizen benevens andere Waterlieden groot belang heeft. Ik achtte dat de befcheide Lezer my diergelyke korte uitweidingen om de aaneenfchakeling der gefchiede- niiïen , of ter aanwyzinge van de geftelteniflen der ty- den en den loop der zaken, of derzelver merkwaar- digheid, ligtelyk zoude ten goede houden: temeer om
|
||||
|
AAN DEN LEZE R*
om. dat vele andere voorname Mannen, en daar onder-
ook de Heren Velius en Brandt, my op die wyze zyn voorgegaan. Ook zullen de opmerkenden ligt gewaar worden dat de Stad Enkhuizen dikwils zulk een be- lang en invloed heeft gehad omtrent vele algemene za- ken , dat men de Hiftorié van die Stad niet wel kan befchryven zonder daar van eenigfins gewag te ma- ken} inzonderheid zyn de ingezetenen dezer Landen bewufl hoe naauwe betrekking de (leden van dit Noor- derquartier op en tot eikanderen hebben, zo wegens de nabuurfchap, als om dat elk van dezelve hare Le- den zend, zo in het Coilegie der Gecommitteerde Raden van Weftvriefland en het Noorderquartier, als in het Coilegie ter Admiraliteit. Men zal dan in dit Werk niet alleen vinden de Gefchiedeniffen van deze. Stad , maar ook de gedenkwaardigfte zaken, die in dit geweil gebeurt zyn; wat gevaren, onheilen en fcha- ' den defzelrs ingezetenen aan dyken, landen, gebou- wen , fchepen en goederen, door harde itormwinden en hoge watervloeden geleden hebben > wat fchepen 'er van tyd tot tyd in dit Noorderquartier ten oorloge zyn uitgerufl, welke bevelhebbers daar opgeftelt zyn geweeft, en de voornaamfte daden, die zy ten dientte van het Vaderland hebben uitgevoertj wat gevaren deze Landen verfcheidemalen hebben uitgeflaan om door eene landinge der vyanden overrompelt te wor- den, en wat voorzorgemen daar tegen gebruikt heeft; t Wat rampem en lotgevallen de Grote -vüfchery of Ha-, ring-vangft, daar in de Stad Enkhuizen wel het ^eefte belang had, al heeft geleden; en voorts vele * 3 an-
|
||||
|
Y O O R-B E R I C H T
andere z?ken den koophandel, de fcheepmrt enz.
beseffende. Hier door is dit Werk grooter geworden dan ik my in den beginne had voorgeftelt: doen ik achte dat het zelve kan worden -aangemerkt als een Hiitorie van de Stad Enkhuixen, en te gelyk van ge- heel Weftvrieüand en het Noorderquamer, ja ook eln afinf ten dien opzigte als een Vervolg op de Cbro* TkvanHoorn, wel eer befchreven door den beroem- den Here Theodorus Velius, en door my, met myne Aantekeningen op dezelve, in den jare 1740, opnieuw in t licht gegeven. Dit Vervolg van de Hiftone van Enkhuixen loopt van den jare ^ daar de Heer Brandt zyn verhaal van de gefchiedemffen dezer Stad m «eindigt, tot op de Nymegenfche Vrede, geflo- ten fn het faar 1678, begrypende alzo den tyvan zeventig jaren. Ik had voorgenomen deze Hiftone te vervolgen tot oPdezen tegenwoorchgen tyd: dan dewyl ik eentge itukken en berichten daar toe nodig noch niet kon magtig worden, achtte ik het beft den draad dezer Gefchiedeniffen hier af te breken; te meer om dat mvn Vervolg reeds groot genoeg was, om het met he werk van den Heer Brandt m eenen band te doen W den. Ik hebbe de Schryvers, waar van ik my in t opmaken dezer Hiüorie heb gedient, en by welken Zn de zaken en gefchiedeniffen, waar van ik gewag £ake, ook fomwyle veel omftand.ger, kan vinden doorgaans, naar het voorbeeld van den Heer Brandt, op den kant aangewezen; gelyk ook de Aantekenm- g?n en Gedenkschriften, die my van fommigen zyn |
||||
|
AAN DEN-LEZER;
ter hand geüelt, en van welke die van den Here Met-
nert Mul, in zyn leven Burger-Hopman óer Stad Enkhuizen, wel de voornaamfte zyn. Hier uit kan de Lezer zien op wier getuigenilTen de waarheid on- zer verhalen i^eunt. Komen in dit Werk hier en daar eenige zaken voor die van gering belang fchynen•: ik heb daar op niet anders te antwoorden , dan het geen de Heer Brandt reeds in de Voorreden dezer Hiitorie des aangaande gezegt heeft. Om dit Werk niet te veel te bezwaren heeft de Drukker heft geoordeelt, de Lyllen van de Regeringe dezer Stad daar niet by te voegen: te meer om dat die reeds verfcheide malen, ook afzonderlyk, gedrukt, en noch te bekomen zyn. Wy hadden voorgenomen achter deze Hiitorie te doen drukken een Kort Bericht van het oud Adelyk Ge flacht Ter/yn, getrokken uit eene brede befchryving van 't zelve gemaakt door wylen den Here K. van Al- kemade, en vervolgt door den Here P. van der Schel- ling, gelyk zyn Ed. zulks reeds gemeld had in zyn Ed. Bylagen en bewyzen ter bevefting, opheldering, en vermeerdering der Katwykfche en Rynsburgjche oudbe- heden, van wylen den Heer A. Tars, in den jare 1745". op nieuw door den gemelden Heer P, van der Schel- ling, met vele Aantekeningen en Vermeerderingen, in 't licht gegeven: doch dit hebben we om redenen nagelaten j te meer om dat zulk een Bericht van het oud Adelyk Geflacht Perfyn beter zou voegen by eene Befchryving van Waterland, dan by de Hiftorie van enkhuizen. Dn had ik den goedgunftigen Lezer we- gens |
||||
|
V O O R - B E R ï C H T
gens dit Werk te berichten, wenfchende dat het
zelve mag ftrekken tot nut en vermaak der Ingeze- tenen van ons lieve Vaderland, §ebüstiaan Centen,"
Hoorn
den 30 September Ï747- |
|||||
|
VER.
|
|||||
|
VERVOLG DER
H I S T O R I E
' Van ENK HUIZEN.
Edurende het Beftand, met l6o„
Spanje gemaakt, deelde d'Enkhui-
zer Maagd, zittende op den oever der Zee, met den vereenden Staat (nu ten klaauw der dwingelandyc ontrukt, door de manmoedige dap- perheid der ingezetenen , en vele ^^^^^^ . rampen gelukkig doorgeworftelt) daar van de zoete en aangename vruchen, en zag van daar harefchepen, voornamentlyk ten Haring varende, 't welk byna de eenigfte goud-myn harer Stad is j rykelyk gela- den, ter haven inzeilen, en fchepte dus haren adem in dit aangenaam gezigte. Van dit tyd - perk, zullen we onder den Goddelyken zegen» den draad der GcfchiedenilTen dezer beroemde Stad, door den Here Gerard Brand gelukkig be- gonnen en tot hier toe gebragt, wéér opvatten, en naar onze befte kennifle een onpartydig verhaal doen van de Rierkwaardige zaken, die federt tot op dezen tyd toe, bin- nen en omtrent dezelve zyn voorgevallen, of wel derzelver burgeren daar buiten bejegent. Nauwlyks was men de rampen des oorlogs met Spanie De Koning
ontworftelc, of men wierd weer door nieuwe zwarigheden vanEllgelanï fedrèigt. De Koning van Engeland deed den zefden van V€thki{c Ha" ^ dezes jaars een Plakkaat afkondigen, waar by verbo- ""£lfS viflchierd' aan a^en die zyne Onderdanen niet waren, te 'Meteren mt. «Ier ver" ? °P de kuften van Groot Brittan3e en Jerland, zon^bl' tf°- §«nnmg der Amptenaren, die hy daar toe te Lon- •d den
|
||||
|
i VERVOLG der HISTORIE
den en te Edenburg bad aangeftelt. Dit Plakkaat ftrekte
grotelykstot nadeel van Holland, en inzonderheid van de Stad Enkhuizen, die wel het groottte aandeel had m de HarincrviiTcherye. Dan de Staten gaven des met tegenltaande daar toe paspoorten aan hunne VilTchers, met verbod van behalven dit iets te doen, 't welk de Onderdanen van zyn Groot - Brittanifche Majeueit kon beledigen: en bragten 't in het volgende jaar door hunne Gezanten m Engeland zo verre, dat de Koning het gemelde Plakkaat liet opfehor- ten, en den Gezanten der Staten aanzeggen, dat hy uit gonfte de Nederlanders daar door niet wilde bedroeven. Dus dreef het gevreesde onheil gemakkelyk over tot grote blydfehap der Ingezetenen van dezen Staat, en inzonder- heid van die der Stad Enkhuizen. Midlerwylewas het getal der Leprozen binnen die Stad,
federteenigentyd, zodanig vermeerdert, dat de plaatfen of woningen gelegen op verfcheide oorden der Stad, daar in zulke perfonen tot noch toe waren gehuisveft geweeft, te weinig wierden bevonden om dezelve te konnen herber- gen Dies vonden de Voogden der Leprozen, met advys vanBuraermeefteren en Regeerders van Enkhuizen, goed 9 een bequaamhuis voor de gemelde perfonen buiten de Stad te doen bouwen > doch alzo zy daar toe geen genoegzame middelen hadden, be (loten zy, tot vervalling van de on- koften,, een Lotery op te rechten, waar toe zy van de Staten van Holland en Weftvriefland oftrooi en confent verzochten y 't geen hen den zeftienden van Julius dezes jaars > door hunne Ed: Groot Mog: wierd verleent en toe- aeftaan. Uit de winft dezer Loterye heeft men een Leprozen- Huls of Bejert gefticht, niet buiten de Stad (gelyk men eerft voor had) maar men heeft na verloop van eenige jaren, daar toe gefchikt en verbouwt een gedeelte van het S. Cecilien Kloofter,. ftaande achter de Wefter- Kerk. Dit Huis is door eene ftraat.van het Gafl- of Ziekhuis (zynde ook een gedeelte van het gemelde Klooller ) afgefcheiden , en ftaat onder het opzigt van vier Regenten en vier Re- gentenen.. . Defi |
|||||||||
|
i6o9.
|
|||||||||
|
Doch de
Staten brengen te weeg, dat dit verbod word opge- schort. Zie E, van
Meteren xxxri. bl. 608. 609. |
|||||||||
|
Die vat»
Enkhuizeii befluiteu een nieuw Lepro- zen - huis te bouwen. Zie Handv.
'van Ettkb, bl. 106, |
|||||||||
|
van ENKHUIZEN. 3
Den drie en twimigften van Januarius des volgenden I(jf0>
jaarsitfio. had men hier te lande met eenen fterken Noord- Een hoge weften wind zo hogen vloed dat het water in tyd van veer- vloed. tig jaren zo hoog niet geweeft was. Vele dyken braken^^}[,a* doorj onder anderen de St. Antonis-Dyk hy Amfterdam, Hoorn'den vier- in welke Stad het water over de Warmoes - ftraat, dat te Jen <lmh, M. den Dyk, heen liep. Ook braken 'er in den nieuwen Dyk ^8- Ckre*. .. „ 'i„ 1X7-- j j' 1 i • van Meden».
van de Wienngerwaard, die nu even voltooit was, acnt hL ?J2 ?.
of negen gaten, In dit Noorderquartier wierd den Dyk p\ j. i-whk op vele plaat fen met louter geweld en grote koften heel ge- Comeet-bwhk. houden: als by den Gelderfchen Horii buiten Enkhuizen, ,'^7'e aan den Wefterdyk buiten Medenblik, en op ééne plakte Stèren xxxr. of twe by Schellinkhoud (1.). Men kreeg evenwel ?.o boei, bL f95- veel water in 't land, dat de Beemfter wederom doorbrak ^?0 #$• en onderliep, t' Enkhuizen ftond het water hoog in de Kerk v/*kt \^!' ( 2.). De tekens van de hoogte dezer Vloed zyn veel jaren £/, g^, daar na noch te zien geweeft aan den Ooftindifchen Toren Nieuwe dezer Stad ( ?.)• Men leerde te dezer tyd den flag van het middelen om water te breken met fcheeps - zeilen binnen met lhoo ge houden!" K vult, en met behulp van ftenen beneden by den dyk neer- Vellus bl. gelaten} men heeft ook takken van bomen, met rys en al j?9-Ckron. v. afgehouwen, voorden dyk op irialkanderen gepakt, en Medenb. bl. met fparren by een gehouden. Zonder deze en andere ?IH*etKoecrras middelen was het onmogelyk geweeft het water te keren : word bedykt. nadien de vloed lang duurde, en het water ruim een et- (<*•) veiim maal zeer hoog bleef ftaan, zonder veel verligting. Men^'* was toen van gevoelen dat by zulke hoge Vloeden, hetcbttm'vét water voor een groot gedeelte quam over het Koegras, MeJaé.bl. tuflehen de Zyp en Huisduinen; waarom de Staten van W\'$>l-*ktn- Weftvriefland befloten het gemelde Koegras te doen bedy- "Z7e'ze%. ken, gelyk zulks niet lang daar na met grote vlyt en h„, u. 4. koften gefchiedde (4.), Twifttuf. Ontrent dezen tyd ontftond 'er tuflehen die van Hoorn ^" ^ieva"
?n Enkhuizen een grote twift over het ftellen van eenen Hoorn over6*" °ykgraaf van Drechterlandj zoekende die van Enkhuizen Dykgraaf- "?et de hulpe eeniger Dorpen het Dykgraaffchap van defchaP- öta<* Hoorn, daar het langen tyd geweeft was, af te trek- ^^ A z ken:
|
||||
|
4 VERVOLG DER HISTORIE
1610 ken: doch men heeft het ten Hove anders verdaan, en
wierd na veel hafpelingen eindelyk Mr. Jan van Nek, zoon van den ouden Jan van Nek, wel eer Burgermeefter te Hoorn, tot Dykgraaf aangeftelt, tot groot ongenoegen der Enkhuizers. Dit verfchil was noch o^et ter degen by gelegt, of daar openbaarde zich een ander en veel groter, Om de be- om de betonning! van het nieuwe Diep, 't welk onlangs «onning van 't nevens Enkhuizen was gevonden. Dit als zeer gereed om nieuwe Diep. mar Texel en den yiieftroom op en af te varen, wierd door die van Hoorn by voorbate betont. De Enkhuizers achtende zich hier door benadeelt wilden niet toelaten dat die nieuw gevonde vaart betont wierd, maar lieten de ge- legde tonnen weer op halen. Die van Hoorn bragten deze zaak voor het Hof van Holland, verzoekende dat die be- tonning voortgang mogt hebben, alzo zy verftonden dat niet alleen hunne Stad, maar ook Amfterdam en Haarlem , ja geheel Weftvriefland, daar door groot geryf zouden worden toegebragt. Hier tegen ftelde zich die van Enkhui- zen, en zeiden dat hunne Stad daar by veel fchade in VirTcherye en anders ftond te lyden. Onderwylen veroor- zaakte dit geval tuffchen d' inwoonders der gemelde Steden veele onger.euchten, twiften en jaloufien, die noch eenen geruimen tyd duurden. Die van Te dezer tyd wierd in de vergadering der Heren Staten Enkhuizen en van Holland de voorflag van een Provinciale Synode te
eenige andere houden, om waar 't mogelyk de Kerkelyke gefchillen over Jwtri-hdd " hct ftuk van de Predeftïnatie , die in dezejanden waren ontrent het ontftaan, te matigen of by te leggen, weer hervat. De houdenvan Heren Edelen en de meefte lieden verftonden dat de Lc- van een Sy- Jen van dat Synode zouden benoemt worden by de Heren "zfefrawtfStaten uit de ClafTen en Kerken van Holland en Weft- Jii/l■ ,/erRef. vriefland. Die van Amfterdam waren van verftand dat de IJ,B.bl. 130. ClafTen de Perfonen tot de Synode zouden noemen, de ï?1' *?*• Hoofdfteden kiefen, en de Staten laft geven. . Die van- Dordrecht wilden, dat de ClafTen daar toe zodanige zou- den verkiezen als hen behaagden. Die van Hoorn en Enk-- hujzen verftonden beter te wezen dat de Synodale vergade- |
|||||
|
ring
|
|||||
|
van ENKHUIZEN. f
ring zoude worden uitgeftelt, dan dat in deze gele- j^I#i
gentheid die van de Clailèn niet zouden magtigen zulke perfonen als zy zouden goed vinden. Dewyl dan de ge- melde vier fleden zwarigheid maakten zich met de meefte Hemmen te voegen, wierd het houden van zodanig een Synode uitgeftelt. Voorts heelt de Stad Enkhuizen zich be- nevens Dordrecht, en Amfterdam (waar by zich nader- hand ook Edam en Purmerend voegde ) in de voornoemde Kerkelyke gefchilkm , die Holland niet lang hier na be- roerden , de zyde der Contraremonftranten gehouden. Op het verzoek van de Muntmeefter van Weftvriefland ,,r^n'n (
wierd den vyftienden van Januarius des volgende jaars toe- jer j^Jut * geftaan, dat de Munt te Hoorn zou mogen blyven tot y«kngt. May des jaars itfïi, maar als dan vertrekken naar Enk- huizen, en aldaar blyven den tyd van zes jaren (i.) Drie {i.^'Hatutil dagen daar na hebben de Heren Burgermeefteren en Vroed »*»*»**• u> fchappen van Enkhuizen, op verzoek van de Zoutzieders ° ' dier Stad,, die toen zeer talryk waren, zekere Keuren en OrJonnan- Artikelen beraamt en vaftgeftelt, by wyze van een Gilde- tievoorde brief, waar na zich die van de Panneeringe of Keet -1 uiden "^^"k"* zouden hebben te reguleren, om daar door zekere misbnii- B ken te verbeteren, die voorheen wel in de Panneeringe wa- ren gepleegt: welke Artykelen daar na op verfcheide tyden, met eenige anderen zyn vermeerdert (z.)- Ook hebben de (2.) Zie gemelde Wethouderen in dit zelve jaar een Keure gemaakt Keuren vm omtrent het inbrengen en verkopen van 't wit Zout ("5. )."?**•** ^0** Den twinrigften van Maart hebben de Heren Staten (3.jJbjixuu. van Holland en Weftvriefland een Plakkaat en Ordonnan- Plakkaat ïie uitgegeven beroerende de grote Viffchery en Haring- "°Pe»<'e de vaart dezer Landen, verbiedende dat niemant d'een des.^^|" ■ anders Want mag kerven , of eenigfins malkanderen be- Zie P/M. fchadigen of de neering verhinderen. Dit Plakkaat behelfde w«» Ho//. 1. vyf en twintig Artikelen, allen dienende tot vorderingeDee/> *'•?<>$»• van deze Hoofdneeringe van den Lande, gelyk hunne Ed: Groot Mog: die noemden, dewelke ook waarlyk wasde ^pofdneering van de Stad Enkhuizen, die in deze Haring- ^Viucherye het grootfte belang had, en meer Buiflcn ten A 5 diea
|
||||
|
VERVOLG der HTSTORÏE
|
|||||||
|
6
|
|||||||
|
1611. ^'en e'n^e m zce zonc^ ^an a"e ^e a»dere fteden dezer Pro-
vincie. VyfSchepeii De Ooftindilche Maatfchappy dezer Landen ontfing in komen uit dit jaar vyf Schepen uit Indien: En nademaal de Spanjaar- Ooftimlië, en den het Beftand in die geweften niet wel onderhielden, zo twee gaan van ^ggfj- de Maatfchappy, om alle fchade te verhalen en haren derwaarts. handel te befchermen, eerft in het voorjaar derwaarts ge- Zie E. v. zonden twe grote Schepen van Enkhuizen, die elk honderd Meterenxxxn.en dertig Soldaten mede voerden, en die met hun Boots- 62qVW'; «^' vo^c 'eder we' twe nonc^er^ en vy{t'g mannen op hadden.
ZindeV.'boek, Deze wierden in het najaar gevolgt van noch twaalf grote
bl.i 8. Schepen en één wat kleener. Deze Vloot voerde behalven
Die van an- ket Scheepfvolk vier of vyf hcnderd Soldaten mede, en
Fn w'erd we^twe honderd en tachtig duizend guldens waardig
gefchat.
1611. Terwyl de Koophandel in die verre geweften voortgezet Plakkaat en gehandhaaft wierd, hebben de Heren Staten dezer Pro-
«opendede vjntjen de Grote Viflchery en Harinevaart, een rechte Haringvaualt. ,, , , T , j ■ j o j r 1 1 •
Bhhk.v. Goudmyn dezer Landen, daar in de btad bnkhuizen zo
Bo/l. 1. D. veel deel had, geenfins verwaai looft, maar het nut en voor-
W-j8f- deel daar van, zoveel mogelyk was, trachten te bevorde- ren, hebbende ten dien einde den twe en twintigften van
Maart des jaars 1611. een Plakkaat en Ordonnantie beraamt en vaftgeftelt rakende het vangen, zouten, havenen, pak- ken , ophopen , en leggen van den Haring. Het zelve be- helsde drie en dertig Artikelen, dienende tot een ordre op het vangen, en behandelen v;in den zelven, ten einde men dien niet (gelyk eenigen om hun byzonder voor- deel beftonden) voor zyn tyd en faifoen mogte vangen en verzenden, eer hy tydig en beqnaam is om van menfchen genuttigt te worden, welke mishandeling van den Haring itrekte Vot grote walginge, oneere, en verachtinge van den zelven, en gevolglyk tot bederf van de neeringe der ge- mene Haringvaart Tegen deze en andere misbruiken On- trent het vangen, behandelen en verzenden van den Haring gepleegt, wierd in dit Plakkaat goede ordres geftelt, en Saar tegen, met advys van de Gedeputeerden "der Steden zich
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN. y
zich generende met de Haringvaart en grote VifTcherye, i6izl
door hunne Ed: Groot Mog: wyfïïlyk voorzien. De twift tuiTchen de Steden Hoorn en Enkhuizen over Detwift
het betonnen van het nieuwe Diep, in het voorlede jaar over <Je b«on- begonnen, wierd te dezer tyd, van weer kanten met gro- "iëuJe'oiep ten drift voortgezet. Die van Hoorn hielden in de Verga- houdaan. deringc der Heeren Staten zeer ernflig aan op de betonning Ve/huCbrm,- van het gemelde nieuwe Diep, en meenden ter naaite Ver- ïflv^"1' gaderinge een uitfpraak over dat ftuk ten hunnen voordele ' *""'' te bekomen. Doch die van Enkhuizen deden onderwylen het voorfchreve Diep, door vier oude Schepen, geladen met zand en zware kyfêlilenen, toezin'ken, menende de verdere doorvaart daar mede te beletten. De Staten ver- gunden die van Hoorn op hun verzoek daar tegen een mandament van complaincte, waar by die van Enkhuizen gecondemneert wierden, de gezegde Schepen binnen veer- tien dagen wederom uit te halen, op grote boeten, zo zy anders deden, en dat d' uithaling als dan by het Hof befteed ■zou worden tot hunnen koften. Doch die van Enkhuizen» (loegen daar weinig acht op j- dan daar na wat nader ge- drongen, geheten zy zich als of zy daar toe iets wilden doen: maar de ftroom en het onweer bragten ten dien einde meer toe dan zy, en de wrakken voor een groot ge- deelte te niet. D'overblyffelen zonken allengskens in het welzand, en zouden den doorvaart weinig of niet verhin- dert hebben, indien het gat maar was betont geworden y doch zulks wierd van de Enkhuizers noch een geruimen tyd tegen gehouden. Midlerwyle heeft men die van Enkhuizen daar en tegen He^e(f^l}\
»=«• = . • u ril over het Dyk«
centg genoegen gegeven ten aanzien van hun gefchil met graaffchap vau
die van Hoorn over het verkiezen van eenen Dykgraaf van Drechterland Drechterland: Want die van de Rekeninge onderrecht word eenigfins *ynde door den Advocaat van het Land, den Heere Johan byg^#vm V;in Oklenbarneveid, dat tot dienfte van den Lande nood- £nhkbl.\oji. ^endig een middel moeft gevonden worden, om weg te nenien het misnoegen der ftad Enkhuizen, gerezen uit zake van het verkiezen van eenen. Dykgraaf van Drechterland,, f " ■........." heb» |
||||
|
8 VERVOLG der HISTORIE
hebben in de maand November dezes jaars verftaan, dat
die van Hoorn geen rcchc tot het voorfchreve Dykgraaf- fchap hebben, of dat de Dykgraaf een Poorter en Ingeze- tene van Hoorn moet wezen , en zyne refidentie aldaar houden; maar dat de Stad Enkhuizen niet min daar toe gerechtigt is, en in gevalle het voornoemde Dykgraaffchap zou komen te vaceren, en eenige Poorters of Inwoonders van Enkhuizen zouden willen verzoeken om het gemelde Dykgraaffchap te bedienen, dat zy luiden als dan voor alle anderen zouden geprefercert worden. Hier door is de twift over het verkiezen van eenen Dykgraaf eenigfins gefchorft tot dat de Dykgraaf Mr. Jan van Nek was overleden, 't geen voorviel in den jare 1640, gelyk ons zulks op zyn plaats ftaat te melden. Sedert de maand Oftober tot in Januarius des volgenden
jaars 1613. heeft het in deze Landen en elders fchrikkelyk geftormt en gewaair, waar door overal te water en te lande grote fchade gefchiedde, aan Kerken, Huizen, Bomen, Dyken en Schepen. De Dyken in Holland en Vriefland ontfingen rykelyk hun deel. Eenige rykgelade Schepen zyn voor Amfterdam ten anker leggende aan ftukken gefla- gen en vergaan. In Texel en elders in Holland quamen twaalf honderd lyken aan 't iïrand dryven. Ook vele in Engeland, Vrankryk, en andere plaatfen C'0* In den aanvang van dit jaar hebben de Heeren Burger-
tneefteren van Enkhuizen , met namen Freek Janfzoon, Lucas Gerritfzoon , Willem Cornelifzoon, en Wybrant Gertbrantlzoon, ten behoeven der Semeinen, en op het verzoek van Mr. Paulus Bertius, getrouwt met een Doch- ter van Meindert Semein, en Penfionaris van Enkhuizen, verklaart, dat de Aélens by de Staten en den Prinfe van Oranje aan de Semeinen gegeven, zyn obligatoir en niet alleen de Generale Staten, maar ook de Particuliere Staten en Refpeótive Steden verbonden, omrne de Semeinen te moeten prefereren tot alle Amptcn, en vorders aandoen alles wat Honorabel is, als wel wetende (zeiden zy Burge- meefteren) dat zulks de meeninge van hooggemelde Heren altoos
|
|||||||
|
ï6iz.
|
|||||||
|
De Storm-
winden doen •rote fchade. lol?. (I.) Zie
P, y. IW^f Cbroti.M.i66j. l666. Vervolg op E. v. jWtfe- ■jwi. Cwnmcl'm Bef. van Amft. bl. 1184-G"*- fewrtW. 505. en anderen. Verklaringe
der Heren Bur- gemeeüeren van Enkhui- zen ten behoe- ve van de Se- meinen. Zie Kwte
J)eduÜie aitn- gtande clc Sf tneiiien, ge- drukt in't jaar 24.
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN. 9
altoos is geweeft, en blyven moet; begrypendc onder de ^j,
Serneinen ook de gene die aan de eigen echte dochters ge- trouwt zyn. Ook verklaarden ten zelven dage die zelve Heren Burgemeefteren, ten verzoeke van hunnen gemelden Penfïonaris Bertius, dat Prins Maurits de Aótens by zyn Heer Vader, en de Heren Staten aan de Semeinen gege- ven, lezende heeft gezeid, dit zyn waarlyk aangename Hypoteecquen, en geheel eerlyke laften op het Prinsdom van Oranje, en deze Landen, die ui-t de grootfte dienftcn, en het welvaren dezer Landen gefproten zyn, en dat de gene die eenigfints in dezen quam te blyven in gebreke, de ondankbaarfte des werelds moefte genoemt worden; en dat hy Prince begeerde, en f voegden zy 'erby) wy ook belooft hebben, dat wy de Semeinen, en hare Defcenden- ten alle vryheden en prseeminentien, dien zy ooit mogten begeren, zouden vergunnen, gelyk wy ook doen by dezen voor ons en onze Nakomelingen. Deze Verklaring was door de voornoemde Burgemeefteren ondertekent den elfden January 1613. en het groot-zegel der Stad Enkhuizen daar onder gedrukt. Doch dewyl de Heer Gerard Brandt, miflchien wegens De dienfteii
gebrek van genoegzame berichten, weinig of geen gewag °er ?m£y°"' heeft gemaakt van de deugden en dienften van de Semei- jen bewezen ^eti, den Vaderlande bewezen, noch van de uitnemende worden aan- Voorreehten hen en hunne Nakomelingen des wegen by getoonc ^en Prince van Oranje en de Staten dezer Landen toege- itaan, waar van men mogelyk geen weerga zal vinden} zo achten We dat bet den Lezer niet onaangenaam zal zyn, dat we tot beter verftand van de gemelde Verklaringe, die zaken wat hoger op halen. Simon Semtin, Vader van Pieter, jfacob, en Mtindtrt Semein , had al eenigen tyd voor de KorttDi' troubelen der Nederlanden uit een byzondere zucht en yveiv»<?/Valsbo- voor den Gereformeerden Godsdienft, in het heetfte der ven bl. 8.27* Spaanfche Inquifitie, zyne Zoutketen tot oeffeninge van en zelven, met het uiterfte gevaar zynes levens, laten ge- Ge^ftT" ^n ^ noc^ °P zyn es"Sen koften boeken van de
for«ieerdeReligie in de Spaanfche tale doen drukken, -B om
|
||||
|
,o VERVOLG der HISTOIE
■f om onder derzelver belyderen in Spanje verfpreic en uit-
qedeelt re worden; zulks hy daar over eenigen tyd uitlan-
dig heeft moeten zyn, en, tot groot nadeel van Vrouw en Kinderen, 't belang zynen Koopmanfchappen en Rede» ryen anderen bevelen. Hy was een zeer ryK man, die bin- nen de ftad Enkhuizen op zyn Werven vele grote Schepen heefr doen timmeren, en vier Zoutketen gebruikt, die hy zelf had' doen bouwen. Zyn Schoonzoon Burgermeefter Pieter Buiskes, die zyne goederen, rederyen en koopman- pen, gedurende zyne afwezigheid beftierde, heeft hy ook de Commiffien als Gouverneur over het Noorderquartier, Korte De- die hem de Prins van Oranje twe jaren voor het overgaan é&W. 20. van de Stad verleent had, doen bewaren; welke Commiffien op den naam van den gemelden Pieter Buiskes, en door den zelven met toedoen der Semeinen zyn uitgevoert geworden: waarom hy Buiskes na de dood van zynen voornoemden Schoonvader van de Semeinen quam te eifchen voor moei- ten, gevaar en verzuim, zo nopende die Commiffien door toedoen van de Semeinen, ten dienffe van Prins Willem en deze Landen uitgevoert, als wegens de. voorfchreve ad- miniuratie, de- fomma van acht en twintig duizend Caroli guldens; waar over hy in verfchil en moeijelykheid met de andere kinderen geraakt zynde, eindelyk door tuflchen- fpraak en bemiddeling van de Regenten dezer Stad wierd voldaan. O ;k hebben de meergemelde Semeinen toen deze Landen in het uiterfte gevaar waren van in eene eeuwige Dedu&kiU flaverny en ïyanny der Spanjaarden te ftorten, zich den boven W. 9.io. dien Me en liefde des Vaderlands in geenerlei wyze willen 2o. 2i, ontrekken, maar onaangezien Vrouw en Kinderen met het fchrikkelykfte gevaar hunnes leven, hunne Perfonen en goe-
deren den Vaderlande en den Hooggedagten Prinee van Oranje in 't byzonder opgedragen, hunne Juwelen en an- dere roerende goederen verkocht, de onroerende verze- gelt, en de gelde ten diende van den Lande en den Prince gegeven. Daarenboven hebben zy ook Schepen ten Oor- loge uit geruft, en in eigen Perfone daar mede den Prins van Kampen gehaalt, binnen Enkhuizen gebragt,, en uit hunne eigene
|
||||
|
van ENKHUIZEN. u
eigene beurfen hem in 't byzonder aldaar opgeoffert en ^,
gegeven eene fomme zeftien duizend currente guldens. Ook hebben zy niet alleen vele Schepen uit hunne byzon- dere middelen tot de Slagen van de Zuiderzee en Diemerdyk toegeruft, maar ook zelfs in Perfoon zich derwaarts bege* ven de gemelde Piet er en Jacob Semem, gezeid Til, het be- vel over verfcheide Schepen gehad, en (naar fommiger oordeel) meer gedaan dan alle anderen; waar over ook na de gevangkenis van Boshuizen van de quaadwilligen en Spaanfgezinden deze verfen •wierden gedrooit: Semeins in raad en daad, en Buiskes van Enkhuiz,eni
Die brengen naaft de Prins in Holland aW abuizen. Behalven dat zy niet alleen Enkhuizen, Hoorn, en Mc-
<ienblik, maar ook Haarlem en Alkmaar hebben bewogen den Prince te zweren, en de wapenen voorde vryheid aan te nemen. Zo dat boven deze en andere grote dienften (daar inne ook de gemelde Piet er Semein tot het uiterftc einde zyns levens, zo als Kapitein, als anderfins heeft vol- hard) den Lande en zyne Princelyke Excellentie in 't by- zonder gedaan, alleen het verfchot der gezegde Semeinen^ ten dienrte en liefde van het Land en den Prince zo milde- lyk opgebragt, verre boven de fomme van -veertig duidend currente guldens quam te belopen, zonder daar voor of te- gen eeruge vergelding of beloning, zo voor 't een als't an- der te. hebben ontfangen. Uit het gezegde blykt, dat de Semeinen, volgens de verklaring van geloofwaardige getui- gen, dé notabelfte Inftrumenten geweeft zyn, naait God en den Prince van Oranje, tegen den Hertog van Alva, en dat zy voor de troubeïen de magtigften in het Noorder- quartier zynde, meeft alle hunne goederen vrywillis en^„ c°r":,"rf zonder reftitutie dezen Lande en den Prince hebben opge- en hunne na- °ffert. Uit aanmerking van deze kragtigfte en dringende komelingen Jrzaken heeft de Hoog- gedagte Prins Willem, wegens de J^f y°rc" ge^len duizend gulden en andere verfchote penningen, mits- Sen Prins van » ers grote dienften door de gemelde Scmeinen noch in 't Oranje. $ & by-
|
||||||
|
s
|
||||||
|
i* VERVOLG der HISTORIE
i(Sn. kyzonder afin zyn Excellentie gedaan, na voorgaande ac*
cord en verdrag met dezelve, op den zes en twintiglten van October des jaars if77. een behoorlyke Aóte in forme gepafféert, en, met zyn eigen hand ondertekent, aan hen overgelevert, luidende aldus: ,, Willem van Naffauw, Prince van Orangien, Gravc
j, van Naffauw &c. Ruwert van Brabant, Gouverneur „ over Holland en Zeelandt, heeft den 16. Oétobris iffl- ,, aan Meindert Semein van Enkhuizen, getrouwt aan den ,., huize van Egmont, en de oudfte zyner Nakomelingen „ in infinitum gegeven, gelyk hy doet by dezen den Titel „ van Raad der Prinfen van Oragien; mitsgaders dat Pie- „ ter, Jacob, en den zelven Meindert Semein, en hare „ Difcendcnten in infinitum, tot allen tvden, tot allen „ Ampten , dien zy bequaam wezende mogen begeren, „ geprefereert zullen zyn, ende blyven eeuwiglyk, uit za- „ ken van de mildadigheden ende grote dienften aan de „ Nederlanden, ende in't by zonder aan zyn Excellentie » gepleegt, " Wfa ondertekent
Willem van NaiTau*
, . Uit gelyke inzigten en beweegredenen hebben de Heren
Je/ügeiMM Staten der Nederlanden, (wel wetende de wondere daden der
Staten. Semeinen, en dat zy luiden inde uitterfte en hoogftenoden j. _ by deze Landen alleen meer dan veertig duizend currente
dufiielhbo- guldens, zonder eenige tcgengifte in dien tyd al hadden. tch,w. io.20. opgezet: en voorts aanmerkende den fiegten en foberen ftaatj hoe weinig gelegentheid zy konden vinden, om zul- ke onvergelykelyke dienften te vergelden, en hoe bezwaar- ]yk, ja miffchien onmogelyk het hen ware, zo grote föm-i me van penningen weder op te brengen en te betalen} als mede op dat het Land tot beter voorfpoed en gelegendheid komende, nooit zoude vergeten r noch nalaten hunne Na- komelingen, zonder eenig verzoek te belonen) aan de eene ayde-} en de gemelde Semeinen uit gelyke inzigten aan dfe an«
|
||||
|
VAM ENKHUIZZEN. 15
andere zyde gemaakt en gefloten zodanig mutueel Con-
tract, dat ter zake van de voorgemelde grootfte dienften en verfchot van penningen de gezegde Semeinen en hunne Nakomelingen voer de eerfte erkentenifle alle anderen voor reuwig en altoos gepraefereert zouden zyn in'teifchen, occuperen, en bedienen van alle zodanige vacante Ampten en Officien , als zy luiden zelfs zouden mogen begeren, ten ware hen notoire onbequaamheid tot dezelve konde worden aangewezen. En is daar af by ordonnantie en re- folutie der hooggemelde Staten, in derzelver Staatsgewyzc Vergaderinge genomen op den dertienden van Auguftus lf7#, den gemelden Semeinen, Pieter, Meindert en Jacob, behoorlyke Acte in forma verleent, luidende als volgt: „ De Prelaten, Edelen. ende Gedeputeerden van den
„ Steden , reprefenterende de generale Staten van deze Ne?» „ derlanden, gezien hebbende de bovenftaande minute by „ den Heere Prince van Orangien geteikent, ook wel we- „ tende de^wonderbare daden der Semeinen, ende dat Zy „ in de uiterfte noden by deze Landen meer dan veertig „ duizend Currente guldens zonder eenige tegengifte op- „ gezet hebbenj hebben aan de Semeinen belooft, ende „ willen by dezen, dat dezelve Semeinen met heure ret- „ pe&ive Difcendenten, voor de eerfte erkentenifle r al- >5 toos ende eeuwiglyk, allen andere geprefereert zullen » zyn in 't eifchen, occuperen ende bedienen van alle zo- y> danige vacante Ampten als zy zouden mogen begeren, M ten ware hare notoire onbequaamheid tot dezelve zoude « worden aangewezen. Gedaan ende befloten in de Ver- „ gaderinge van de Generale Staten, den 13. dag Au.- », gufti, ijr78.. Ondèrftond, ly ordonnantie 'van Ai
voorfz. Staten, Was getekentl
J: Houffin.
B 5 Tèf
|
||||
|
14 VERVOLG der HISTORIE
- Ter oorzake alleen van de gemelde obligatoire A&en by
den den Prins van Oranje en de Algemene Staten verleent
Zie Korte en overgegeven, hebben de gezegde Semeinen ook de Obii-
Vedufi. alsbo- gatien van hunne verdienden, verftrekte en verfchote pen-
YeM/.22.2?.ningcn gefcheurt en gequiteertj gelyk blykt uit de vol-
,, . gende Verklarinae der Heeren Burgemeefteren van Enk-
Verklaring F - & derliurgemee- muizen. _ fteren van „ Heden den eerften Mei i f 89. compareerden voor ons
Enkhuizen J} twe oude Schepenen ende Notaris, de Burgemeefteren
ten sai-.zic" n van <jezen ende verleden jare, en hebben op haar eed en^echten'der » verklaart ende getuigt, dat zy alhier tot Enkhuizen ten Semeinen. „ huize van den Heere Meindert Semeins, den Heere „ Prince Wilhelmus overlang, ende zyti Excellentie Mau- ,, ritius noch onlangs horen verklaren, dat de Semeinen „ naad God de aldervoornaamfte oirzaken en influmenten ,, waren geweeft, van haar en der Landen welvaart. Dat „ ook de Semeinen hare Rykdommen, die weinig buiten „ haar in Weilvriefland waren, zyn Excellentie Wilhel- ,, mus, en de Heeren Staten hebben opgedragen uit een „ pure liefde tot h-iar en dit Land. Ja dat zy Prinien zei- „ den: dat de Semeinen alleObligatien ten lallen van haar „ en deze Landen, hadden gefcheurt ter oirzake alleen ,, van de Aftens aan de Semeinen, by den Prince op den „ 16. Oclobris if77- en by de Staten op den 15. Augufti •>■> 'f78- gegeven. Vertrouwende dat daar mede hare Na- ,, komelingen, die haar wel zouden dragen, genoeg zou- ,, den hebben j ende de effeclen van de Aótens, als eeu- „ Wig blyvende Lyfrenten , op alle hare Nakomelingen 35 zouden zyn: ofte dat anders ende by het minfte mancque- J3 ment van dien, de veertig duizend guldens, in de Acle ,, van de Staten begrepen, ten allen tyden hadden teeifchen „ met alle verlopen renten. Ende dat hooggemelte Prin- „ een ook voor haar Burgemeefteren hadden verklaart, „ zulks.mede,hare meninge ende uiterfte wille te zyn. te „ meer de voorfchreve Aclens waren gegeven, niet op „ hope van.onverwachte quytfcheldinge, maar aileenlyk >5 om de dienften ende verlchot, ende periculen in beiden |
||||
|
van ENKHUIZEN. if
w gelegen; ende dezelve in alle defperate noden de eenigfte
„ toevlugt-, naaft God zyn geweeft, en wel duizendmaal 55 meer, als de voorfz, Actens, ende effecten van dien ver- „ dient hadden. Ende dat daarom de Landen in gelukki- „ ger tyden komende, de Semeinen beter belonen en be- j) kronen zullen > uit krachte van de woorden (voor de eerfte 3, erkentenijfe) in de Aóte by de Staten verleent, begrepen. „ Verklaren zy Burgemeeiteren ook dat de meininge van „ de Staten van Holland was, ende dezelve meermaals ver- „ klaart hadden , dat ook volgens dezen nieuwen eedt „ den inhouden van de voorfz. aften onderhouden en ge- „ defendeert moeite worden: ende dat al buiten dien zy „ Staten niet en hoopten, dat dit Land ooit tot zulke on- „ dankbaarheid zoude vervallen, dat de Semeinen en haar ,, Nakomelingen, ooit zonder volkom en beloningen zouden „ blyven; ofte dat anderiïnts de Semeinen met hethoogfte j, Recht hadden te vorderen, tert minften de veertig dui- „ zend gulden met de verlopen interefTen, tor dien einde, „ in haar voorfz. Acte geexprefleert Verklaarden zy Bur- 3, gemeefteren voor haar en hare Succeflèurs, dar de Se- ?3 meinen om de dienften ende Profyten aan deze Srad ge- »» daan, met hare Nakomelingen in infinitum zullen gau- » deren ende genieten alle zodanige piazeminentien ende >» Vryheden als haar zal zyn mogelyk te verlenen, ende zy )> Zouden begeren; zulks belovende by dezen aan alle die 5) Semeinen , ende Defcendenten, in de voorfz. Actens be- 9) grepen ende vorder niet. Waar mede zy Burgemeeiteren 35 dezer Stede Enkhuizen hebben befloten] hare verklarin- 5> Jpn ten verzoeke van de Semeinen gedaan voor ons on- 'j "ergefchrcvene Schepenen ende Notaris, ende hebben „ niet eigen handen deze onze namen geteiken. " ,, Was ondertekent. Freek Sïmonfa Gerrit Meindertfz,,
„ Tomas Bas, Notrs. PM. Accordeert met den j». Principale minute dm 2f. Marty 1646. M. Taemfz.
Deze |
||||
|
iS VERVOLG der HISTORIE
l6 Deze Verklaringen der Heeren Burgemeefteren van :
Noch een Enkhuizen, die in de jare if88. en 15-89. regeerden,
andere vetkla- wierd inden jare 1603. "oor eene andere bekrachtigt en
rin^rre^«s'nader opgeheldert, luidende aldus:
^gaande.''° » Certificeeren wy Burgemeefteren in 't by zyn van twe
„ Schepenen en onzen Secretaris op den eerften Meert „ 1603. dat den voorleden dagvaart by zekere occafie de „ Staten van Holland, zonder eenig tegen zeggen, ftaats- „ gewyze hebben verklaart, dat de Semeinen naaft God „ en den Prince van Orangien oorzake waren van der „ Landen welvaart en van haar Regeringe, dien zy vry- „ willig en wonderbaarlyk met haar goederen en levens „ periculen als gekocht hadden, en dat men daarom de „ Semeinen bequaam wezende niet alleen zoud' prefereren „ tot alle Ampten , maar dat men de onbequame met an. „ dere en goede beneficien zoud' verzien j doordien de „ groote fchatten, by de Semeinen aan den Landen en ,, Prince gegeven, ook de onbequamen moeten miflènj 3, begerende mede dat alle Semeinen en haar Defcendenten „ alle privilegiën en vryheden zullen genieten, en van alle ,, bczwaarniflen exempt blyven: wel verftaande die uit „ rechte en echte bedde van Meinert Semeins, mitsga- (i.^Vitccr.^ kers Pieter en Jacob Semeins, zyn gedefcendeert (1.). " gefibreveCopu j)eze Certificatie is by Burgemeefteren van Enkhuizen,
TificJie6. tr onder hun Zegel voor de Schepenen Copgis en Calkman
verleent. Dit wierd door twe andere Verklaringen, door de Heeren Burgemeefteren dier Stad in den aanvang van dit jaar 1 fii ?. ten behoeve van de Semeinen gegeven ( zo als verhaak is,; beveftigt, en is federt noch meermalen op verfcheide tyden bekrachtigt, gelyk ons beneden op zyn plaats, tot roem van de Scad Enkhuizen, en van het ge- flagt der Semeinen ftaat te melden. Uit het gene wy ieeds verhaalt hebben is genoegzaam af te nemen, hoe groot de (iienften waren, die de Semeinen den Vaderlande en den Princen hadden bewezen, en hoe groare voorrechten en prieeminentien hen en hunne Nakomelingen defwegen door den Prince en de Staten dezer Landen zyn opgedragen} welke
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 17
welke rechten en privilegiën zo groot en uitnemend gefchat l6t,
wierden, dat de Heer Jacob Kurver, in den jare 1579, zie Kmt( den negentienden van Maart, aan Pieter Semein uit Ant- D«&#/« il. werpen fchreef: Uwe Nakomelingen zyn daar mede de Rykflen *?•ll' van 't Land, z,o V wel gaat; want de Prins x,al niemant dier" gelyke geven, om dat niemant zulke dienften gedaan heeft. Wy hebben ons wegens de uitnementheid en zeldzaamheid van deze Voorrechten der Semeinen wat langer met dezelve opgehouden, en die wat hoger en breder opgehaalt, dies keren wy nu weer tot andere zaken. De Heren W ethouderen der Stad Enkhuizen by onder- EenOrdon»
vindinge gewaar geworden zynde dat de Goud- en Zilver- tiantie voor de werkers en anderen welken die neeringe oeffenden, dage- GoU!' en Zil* lyks en hoe langer hoe meerder onderltonden onbehoor- ve^rv EM. lyke practyke en quade faulten, in 't werken van Goud enu,247-278.* Zilver te gebruiken, hebben den dertienden van Februarius dezes jaars, in gelykvormigheid en volgende het Plakkaat der Algemene Staten der Vereenigde Nederlanden in den jare j6io. opdat rtuk uitgegeven, eene Ordonnantie ge- maakt en vafïgefteld, beftaande in vyf en veertig Artke- len, waar na alle Goud-en Zilver-werkers, en anderen die neering doende, zich hadden te fchikken, op penen en bo ten daar in begrepen. De Statea Te dezer tyd waren de Staten van Holland en Wett- van HoJIaud
vriefland bezig met het Hellen van een Refolutie tot de h"a.men ee!ie ji,V r, -j-j 1x1 f Ordonnantie
vrede der kerken Deze wierd in de maand November toc vrctjc der
ftaatsgewys by d' Edelen en de mee/Ie rieden genomen, in kerke. December hernomen, en in Januarius des janrs 1614. her- /.1^1^' vat. Deze Refolutie {trekkende tot vrede der Kerken, &e d}]'t!]£™£ toen wegens de twiften over het ftuk der Predeftinatie cr)Vi.2.f.Uitmb. den aankleven van dien, hoe Jangs hoe meer begonnen be- wjl.M.6\<). roert te worden, kan men elders vinden (1.). "" De-Heren G.Brund. Hiji. Edelen en alle de fteden bewilligden 'm dezelve uitgenomen "£%' 1^**' Amfterdam, Enkhuizen en Edam, die doorgaans in deze Amfterdam, ^erkgefchülen de zyde der Contraremonftranten hebben Enkhuizen, lauden. Die van Amfterdam wilden in dat befluit,e" £d*m wei" °°n met verre de meefte ftemmen genomen, niet con- »r£mCnaW C fen-
|
||||
|
,3 VERVOLG der HISTORIE
fentcren. Die van Enkhuizen en Edim verklaarden niet
gelaft te wezen zich daar mede te conformeren. Evenwel |
||||||||||||||||||||||||||
|
i<Jl4'
|
||||||||||||||||||||||||||
|
ïtelden zich de gemelde drie fteden te dezer tyd niet for-
tneelyk tegen die Refolutiei want in de volgende verga- ring der Heren Staten, in Maart gehouden, hare Gede- puteerden afgevraagt zynde, of zy luiden niet voornemens waren hen. tot der Landen dienfte, goede orde, ruft, vrede en-eenigheid in de Kerkelyke geschillen, met de Heren Edelen en andere fteden te conformeren in de Acte tot accomodatie van dezelve gefchillen geredreffeert en; goedgevonden, verklaarden ze wel, als noch daar inne niet anders te komen neggen als z,y te■ voren hadden gedaan: dan voeg- den zy 'er by, dat zy luiden niettemin wel mogten lyden, dat de genen die hm met de voorfchreve geredrejfeerde A£le begeerden |
||||||||||||||||||||||||||
|
(i.) Zie
C. Braad II, |
||||||||||||||||||||||||||
|
tot haren dienlie, rulle en wel/land der Kerken, en gemeinte in
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Deel, bl. 2?6. den haren, te behelpen, t z,elven mogten doen ( i.;.
Plakkaat te- Men had federt eenige jaren by ervarenis bevonden, dat gen het vetko- je yentjagers en die den BuilTen en Haringfchepen in zee
|
||||||||||||||||||||||||||
|
ring aan de
Ventjagers iu zee. Plak. van
holl.I.Dtelt M418.. |
volgden, en van de Stuurluiden aldaar den Haring kochten
en overnamen, van tyd tot tyd zeer vermeerderden en toe namen, tot groot verlies en nadeel van de koopluiden die den Haring vertierden, ja dat fommige baatzuchtige per- fonen den overgenomen Haring regelrecht naar Ooftland |
|||||||||||||||||||||||||
|
vervoerden tot verderf van de neringe der Haringvaarr.
Waarom de Heren Staten van Holland en Weftvncfland den vierentwintigllen van April daar tegen een Plakkaat |
||||||||||||||||||||||||||
|
De Koop-
handel bloeit t' Enkhuizen. Hifi; van
|
hebben uitgegeven, waar by diergelyk kopen, overnemen
of mangelen van Haring in zee wierd verboden, op penen in het Plakkaat uitgedrukt. Middelerwyie nam de nering |
|||||||||||||||||||||||||
|
Enkb- gedrukt en koophandel binnen Enkhuizen krachtig toe, zo dat die
1661- Stad en derzelver Burgery zich te dezer tyd in eenen bloeyen- Gef^"en den toeftand bevonden.' In dit jaar wierd 'er binnen Enk-
gemaakt" huizen gemaakt een Gefchut- en Klokgietery, zynde een Ptins Mau- zwaar en aanzienelyk Gebouw met drie onderfcheide Da- ken en Gevels ftaande dicht by de Noorderpoort. Den negen en twintigflen van Julius quamen Prins Maurirs,. Stadhouder van Holland., enz, en zyn Broeder Prins Fre- |
||||||||||||||||||||||||||
|
iBm
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Jiuiaeiu
|
||||||||||||||||||||||||||
|
de-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. ij>
derik Henvik binnen Enkhuizen. Men had federt eenigen ,gr,
tyd getwiiï en gearbeid om eene Groenlandlche Maatfchappy Men tetste op te rechten, en ten dien einde verfcheide infchryvingtn eeuGroen- in Holland en Zeeland gedaan. Doch de Deelgenoten kon- Hcphc J?M" den malkanderen niet verftaan. Eindelyk nam deze Maat zie mJ- fchappy in dit jaar haar aanvang, onder den naam vaadangféetuft. Nocrdjche Compagnie) en de Algemene Staten gaven op den X1-®0cl> bl- eerfien April des volgende jaars aan byzondere Perionen G.|w^'„.' Oftrooi, om, gedurende den tyd van tvve jaren, alleen te opkomjider mogen handelen van Nova Sembla tot de Straat Davids toe, Grom/. Vis- dsar onder begrepen Groenland, Spitsbergen, 't Beren-^'^'** eiland en andere Landen daar omtrent gelegen. Deze Maatfchappy bcftond uit Inwoondcrs van de Steden Am- iterdam, Delft, Rotterdam, Hoorn, en Enkhuizen. Na- derhand hebben de Zeeuwen en Vriefen ook eenig aandeel in deze Maatfchappy e gekregen. Tot noch toe was 'er Een Linnen- geen Linnenwevers gild binnen de Stad Enkhuizen opp-e- wevers Gilde recht geweeft. Dies wierden 'er verfcheide ongeregeldhe- ,w°rtl te E,lic" den by eenigen van dat handwerk zynde begaan tot grote «"ht" 0?°C" wanorde, waar door niet alleen de Burgers desscr Stede in Zie Katten liunne neringe verkort, maar ook de goede luiden dikwièsy**^**; in hunne werken bedrogen en verongelykt wierden. Om ,z91, zulks voort te komen hebben de Wethouderen dezer Stad, den zeven en twintigften van December dezes jaars, die vanden gemeiden Ambachte eenen Gilde-brief verleent, beftaande in zes en twintig Artikelen, volgens welke zy zich in het oeffenen van dat handwerk zoudeiï hebben te gedragen. Sedert het begin van de maand Februarius des jaars róif. kïic.
had men hier te Lande een koude na-winter, verzelt van Koude Na- een grote menigte fneeuw, blyvende het ys en fneeuw leg- wwter, veel gen tot in 't einde van Maart. En is aanmerkenswaardig, Voia" vaneen dat terwyl het ys noch in 't water lag, flerk genoeg om fchïelyke Cen menigte mercfehen te dragen, het weder den vyf en warmte. twmtigften dier Maand zo fchoon en overvloedig warm TheolL VtRm Was j j i i r • i i i Lbron. van
**••» dat de jongens op vele plaatlen in de byten van het i^wni m.<&
ïs gingen zwemmen. De Staten van Holland en Weft- •C & vries-
|
||||
|
VERVOLG der HfSTORIE
|
|||||||
|
20
|
|||||||
|
i6k. vriefland hebben den twe en twintigften van Maart we-
Pkkkaat derom een Plakkaat en Ordonnantie uitgegeven, beroerende betreffende de het vangen, zouten, havenen, pakken, ophogen, en leg- Haringvaart gen van den pjaring enz. Dit Plakkaat beftond in vyfen zie Pkkk. dertig Artikelen, waar na de genen die zich met de Ha- v.Ho//, l.üee/, ringvaart geneerden moeften febikken, op pene daar in ge- W"iiz-<H7- meld; 't geen wy alhier melden wegens het groot belang dat de Stad Enkhuizen had in de neringe dezer Grote Vif- Eengroot fcnerye. Na lang fchoon en warm weer, ontftond 'er den VMusCbroa *chtienden van Julius fchiefyk een groot onweder van van Hoorn ' wind, donder, blixem , hagel en piasregen, 't geen grote M'SSh fchade veroorzaakte. De wind, fchoon die niet lang duur- de, waaide met zonderlinge grepen, en zeer ongeitadig^
nu uit den Ooften, dan uit den Noorden, dan weder uit den Zuiden, zonder eenig beftand, en dat zeer fel. Vele bo- men wierden uit den grond gerukt, vele huizen om verre geworpen, of van hare daken berooft, of anderfins befcha- digt, vele fchuiten floegen om door de haaftigheid en t'Enkhui-ï fchielyke veranderinge van den wind. Daar wierden ook zen word een eenige Menfchen en Beeften hier en daar van den donder ^Weop!"5 dood geflagen. De Heren Burgermeefteren en Vroedfchap- ïecht. pen van Enkhuizen hebben den eerften van Oétober den Keuren van Houtzagers hunner Stad eenen Gildebriefverleent, waar by
E*Enec*i?Or" vei'boden wierd, dat zich niemant in 't werk van Houtza- donnandeop gen zou begeven, ten zy dezelve burger was dezer Stede j de Bierkaye en zyn burgerrecht zou gewonnen en verkregen hebben. wirpegpven. Twe jaren daar na wierd een Ordonnantie gemaakt, waar E J/M/™*? nair z'ch ^e Houtzagers hadden te fchikken. Ook wierd "schone^4 by de gemelde Heren den drie en twintigften van Novem- Herfft. ber een Ordonnantie op de Bierkaye wegens het vervoeren vrl'sCkin van ^'eren uitgegeven. Men had in dit jaar den ganfehen
U. c'cc. 'm her f ft door zulk een fchoon droog weer en heldere zonne- ZwarcRorrafchyn, dat de beeften tot aan Kerstyd in't land gingen ephoge vloed. ( j .). Dan den twintigften van December ontftond 'ereen S£\\P£P' f.hrii'kelyke fbrm verzelt van een hogen watervloed7 waar mee^hhn,door hier en elders veel fchade aan dyken en andere zaken, HtlïJ' ' wieni veroorzaakt (.*.).. De-
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN. 21
Dewyl de gronden en Landeryen in Weftvriefland en het t6ï^
•Noorderquartier eene verlaging en zakking onderhevig De Zomer"» zyn> gelyk uit de ervarenis overvloedig is gebleken (1.] P^1 «»D;ecb- Zo was men genoodzaakt, nadien de lage Landen, wan-lerland wor<1 °eer het water tot op den Zomerpeyl was uitgemalen, noch ^(i^'zie z. blank {tonden, den Zomerftyl te verlagen; gelyk den acht- PEpk Onder- ften van julius des jaars 1616*. ten opzichten van de Pey- zoekoverde len in Drechterland, voor en door tuflchen fpreken van de ^T^J"^ t» „ . _, . _ . ,., . - f. , . n Itelabeirf van
leren Commiflanflen van den Hove van Holland is geflo- Hollanden
ten zeker accoord en verdrag tuflchen de Stad Enkhuizen, WeSïvriêftand,
Grotebroek, en de omleggende Dorpen, wegens het ftel- il-fiinzr'F . jen en malen der Watermolens, by het welke onder anderen ais{,ovenj//" is overeengekomen en verdragen. „ Dat aan een van de 75. en Handv. » Watermolens, ftaande zo op Crimpen, als buiten de»«»£»^ jj Noorder- poort, tot Enkhuizen, mitsgaders omtrentbl-l°7' » Broekerhaven, geftelt zoude worden een Zomer- en » Winter - peyl, in 't waterpas , namentlyk 't Zomerpeyl ?5 twee duimen lager, en 't Winterpeyl vyf duimen hoger, j, als toen ftond 't Zomermerk aan of omtrent een van de J3 Molens by Broekerhaven voorfchreven: en dat men zon- j) der contradiótie van een van beide partyen jaarlyks van sj den tweden February ar zoude beginnen te malen en daar j> in continueren by gelegentheid van weer en wind, tot »> dat het water van de gemene Polder, aldaar in quaftie, „ gebragt zoude zyn, tot op de laagte van 't voorfchreve „ Zomerpeyl toe, waar op 't ook met malen zoude ge- „ houden worden, tot dat het meerendeel van de Koe- „ beeften in den Herifi: zouden zyn op Stal gebragt; van s, welken tyd af tot den tweden February in 't jaar daar 3, aan volgende niet gemalen en zoude mogen worden, 't 3, en ware 't water van de voorfchreve Polder gekomen j> ware boven de hoogte van 't voorfz. Winterpeyl; in s» welke gevalle men wederom t'eiken reizc, als het water »> boven de voorfchreve Winterpeyl gekomen zoude zyn, 'ï fcoude mogen malen, tot dat het op den zelven Winter- " pey! gtbragt zoude wezen j behoudelyk, in gevalle op 3? eenige j^^ bevonden zoude mogen worden dat de Lan? C3 „
|
||||
|
zt VERVOLG der HISTORIE
X6i6. w ^en van ^en vool*fchreven Polder daar door een menigte
„ muizen zouden mogen worden overvallen en befchadigt, s, dat men als dan in den Winter 't water boven den voor- „ fchreven Winterpeyl noch zoude laten reyzen twee dui- ,> men, en't zelve daar op zonder afmalen laten blyven den „ tydvan veertien dagen enz " Waaruyt dan klaarlykblykt, dat men te dezer tyd genoodzaakt is geweeft, den Zomer- peyl twe duimen te verlagen, na dat de partyen nu al eeni- gen tyd over die zaak met den anderen hadden in proces geweeft. Naderhand heeft men den Zomerpeyl in Drech- terland noch al meer van tyd tot tyd om dezelve reden moe- ten verlagen ; waar uit men kan afnemen hoe groote zak- king en verlaging de gronden enLanderyen in Weftvri eiland zyn" onderworpen geweeft, 't welk in de laatfte honderd jaren gefchat word op elf duimen, en te voren in den zei- Oulonnan- ven tyd zekerlyk meerder heeft bedragen. Hen achtft'en de van de van November in dit zelfde jaar hebben de Heren Sraten Weeskamer van £j0na„d en Weilvriefland, op het verzoek van de Bur- trizèn. gemeefteren en Regeerders der ftede Enkhuizen, eene Or- Keurenen donnanvie tot goede beleidinge, regeringe en beftieringe
Qrd.vanRnkb. van de goederen der Weeskinderen aldaar, beraamt en /</. i4*-i6o. vaftgefte'it? om als een Ordonnantie van de Weeskamer dier'Stad onderhouden en achtervolgt te worden. ï5i7. Men had in het volgende jaar in het Noorderquartier en Een menig-andere pkatfen een overgrote menigte van Muizen, die
«e van Muizen crrote fchade op de zaay- en graslande deden. Deze Muizen '"zitT'v waren op eenige plaatfen veel groter dan andere Muizen, Twistcbrm. hebbende fcherpc Muilkens: eenige hadden witte hoofden bl. 17.57. en zwarte lichamen; fommige hadden maar één ooge, an- chf\vZ deren witre pootjes, doch de meeften waren zwart. Dit Mukn , - ongedierte is den volgenden winter, door het hoge water en'karde vorft in deze Landen, geheel verdwenen. Het Octrooi der Groenlandfche Maatfchappye, waarin we zei- *t Odiooi den dat de Stad Enkhuizen benevens andere ook haar aan- ll^cheCom- ^' had' wierd in dit 'aai' VOOr V*el' Jnien VelIangt en ver"
pagmewotd nieuwe. Ten aanzien van de Kerkelyke gefchiilen, die
■vernieuwt. Holland te dezer tyd hoe langs Jjoe meer beroerden; heeft (Se"
|
||||
|
van' ENKHUIZEN. 25
( gelyk reeds gemeld is) de Stad Enkhuizen de Contrare- x(
monltrani'che zyde gehouden, en zich in dit jaar benevens De stad' ue Steden Amfterdam, Edam en Purmerend, waar by zich Enkhuizen nu ook Dordrecht voegde, gekant tegen de Refolutie der Iiouddezyde Heien Staten van Holland den vierden van Auguftus geno- nio^Wen" men, by de v/elke zy de Magiftraten van de Steden magt zieG. gaven, meer volk van wapenen of Waardgelders, tot hunne Brandt Bijl. verzekering en afwering van datelykheden, aan te nemen > d"' ^f"'-1]- dewyl men nu klaar merkte (zeiden fommigen) een generaal yfc.&tc-Iso* voornemen tegens de Magiftraten, die de Tolerantie verfton- 6??. 6? f.697. den te mainteneren, en conicienties halven, zich niet kon- 640. 679. den laten bewegen tot verdrukking van de Remonftranten.. K31"21^1 Ook verftonden de gemelde Staten, dat het houden van an(jere Steden een Nationaal Synode om een uitfpraak te doen aangaande tegen het aan- de gerezene gefchillen over het ftuk der Predeftinatie, daar «erncn va» veelen fterk op drongen, niet anders kon medebrengen dan WaardgeMers. meerder verdeeltheid onder de Chriftenen, minder hope om de Euangelifche kerken te vereenigen> en groot voor- deel voor de vyanden der Chriftelyke Reformatie : waarom zy zo zeer hadden getracht de partyen te bewegen tot eene gevoeglyke verdraagzaamheid, en accommodatie der ge- fchillen, enz. Dan die van Enkhuizen en de vier genoemd- de Steden kantten zich daar tegen, en drongen zeer fterk °p het houden van een Nationaal Synode: 't geen zy cin- delyk benevens vier Provinciën, Gelderland, Zeeland,, Vriefland, en Groeningen en d'Ommelanden, tegen de h°ge betuigingen én in weerwil der Staten van Holland, utrecht, en Overyflel, door dreven. Dewyl men binnen Enkhuizen by ervarenis had bevonden , De Wes-
|
|||||||
|
^at men ten tyde van Brandnode, zo door gebrek van ge- ^°"d«renvan
^edfehappen, die men tot uittinge van den Brand van no- beiamenect, «en heeft, als ook door quade orde en beleid, die dikwils Ordonnantie |
|||||||
|
*er hand genomen word, den Brand niet zo tydig als't wel tegen den
eehoorde had voorgekomen en gebluft, tot grote fchade Br^^ ^ yerderf van de gebeuren en anderen, die daar door dik- OrlvZmb., w '" denzelven nood wierden gebragt: zo hebben de W. 168. et«ouderen der Stad,-den dertiglten van November be-
|
|||||||
|
Z4 VERVOLG der HISTORIE
1617. beraamt en vaftgeftelt eene Ordonnantie tegens den Brand,1
beftaande in vyftig Artykelen, waar naar zich een iegelyk der Inwoonderen had te gedragen, op penen en boeten in Hetmaken dezelve begrepen. Onder anderen ordonneerden zy, dat vanhoutegc- van nu y0ortaail) jn de oude noch in de nieuwe Stad geen daken enz. houte gevels voor noch achter, noch ook eenige houte wordverbo- zydel- wanden, alwaar dat ze aan de hoeken van ftraten of deu. ftegen quamen, aan een getimmer daar inne gevuurt word > zouden gemaakt worden. Dat ook geen Ried - daken na
dezen zouden mogen worden gemaakt, en die 'er toen wa- . ren met geen ried of ftroo gerepareert worden. Dat men ook geen andere dan fteenen fchoorftenen, om 'er in te vu« ren, zou maken; dat de fchoorftenen tot de hoogte van zeven voeten niet min dan eenen fteen dik zouden mogen wezen j dat men ook geen houte fchoorftenen of pypen zou mogen maken, Deze , en meer andere zaken, wierden geordonneert en bevolen tot voorkoming en weering van den Brand op penen en verbeurte van boeten in de Ordon- nantie gemeld. Een harde Ongemeen fel was de vorft in dezen winter, 't Begon en lange Win- den achtften van December te vriezen, en duurde ontrent ter. veertien weken, te weten, tot den achtienden van Maart Hy^T' des volgende jaars io"i8. Alle rivieren en wateren waren
ten Spiew der trbi n v rz • , ,
Gefcb Jï.ztf. met Ys beiloten; men hep over Zuiderzee met paarden en
x6i8. fleden: grote benaauwtheid veroorzaakte de lar.gdurigheid
van dez'i vorft, om dat 'er geen Granen, Garft, Hop noch
Boekweyt waren j ook ontbrak 'er Turf, Hout en Kolen
fch^RlveK* °m bier te brouwen: dies moeft men in de fteden en dorpen
doen«rote van dit Noorderqiiartier by gebrek van bier water drinken.
Ichade. De Hollanders en Zeeuwen leden te dezer tyd grote fchade
Zie 't.Lcven ^QW ^ van Algiers, die velen van hunne lchepen roofden
rits M.2l6- en net vo'^ c'lendlg tot flaven maakten. De Algemene
379'tLeven Staten hadden deswegen door hunne Gezanten meermalen derNe-terl. hun beklag gedaan aan den Turkfchen Keizer, die daar ZeeM/e,,, bh over eenen nadrukkelyken brief fchreef aan den Stadhouder ffiaZtc'fo on.te A'giefs, waar by hy de gemelde Roveryen ftreng verbood iii-jW-ijóz. beval de geroofde goederen, fchepen en menfehen te her- ftel-
|
||||
|
van ENK HUI ZEN. tf
ftellen, en zulks den Vrybuiteren bekent te maken, «iet Igjg<
zware bedreigingen in geval van ongehoorzaamheid/ maar te vergeefs: de Rovers, zelfs die van Algiers, zetten hunne roveryen fterker voort dan voorheen, en liepen wel om- trent vyftig fterk in zee. De Heren Staten dan ziende dat hunne klagten en alle zagte middelen vruchteloos waren, vonden zich genoodzaakt met geweld daar tegens te voor- zien, ruftende ten dien einde vyf en twintig Schepen uit, onder bevel van den Admiraal Hilkbrand Gerbrandfzjuon Qjiafl van Enkhuizjin. Dees in 't laat ft van het voorgaande jaar met zyn vloot in zee gelopen, quam den tweden van Fe- bruarius 1618. voor de haven van Algiers, en verwiiTelde aldaar tegen de Turken, zeven en tachtig Nederlandfche Slaven. Dan de Algiereinen waren zo trots, dat zy geeiï eenen Slaaf meer wilden vry laten, noch eenigen goederen noch fchepen, die zy van de Nederlanders ontnomen had- den , ontlïaan, fchoon d' Admiraal Qua/t hun toonde, dat de vredehandeling tuflchen de Staten en den groten Heer zulks.medebragt. De magt der Rovers was toen zeer groot* en, behalven die zich te dier tyd in zee bevonden , wei honderd Oorlogfchepen fterk, waar onder 'er zeventig wa- ree, die zy van de Hollanders hadden genomen. De Hol- landfche Vloot van Algiers vertrekkende, ontmoette eenige Turkfche Rovers, waar van d'Admiraal Quafi 'er eenen achterhaalde, en na veel gevechts veroverde. Deze Rover j^d honderd en veertig man op, zo Turken, Moren, als Chriftenen. Eén en tachtig Turken en Moren kreeg hy gevangen, die hy allen, volgen zyne commiffie, terltond het buiten boord werpen. Twintig, die het met de boot zochten t'ontvlugten, zyn, doordien de boot omftojpte, verdronken: d'overigen waren in 't gevecht gefneuvelt. Zeventien Chriften Slaven, die 'er op wierden gevonden, fcynde Fpanjaarden, Portugezen, Franfchen en Engelfchen, «eeft d' Admiraal allen, benevens drie jongens, te Alikante aa« land gezet en in vryheid geftelt. D'Admiraal MoyLam- Ia ^" Rottenlan>» en de Kapiteinen Ellert 'fhomasz.ooa, Adnaan Krimpen, Sebrevel Jacobi^eon, Bar ent Schaaf van D Am*
|
||||
|
%6 VERVOLG der HISTORIE
, Amfterdam, Koning van Rotterdam, en Kapitein Bras van
Hoorn, hebben omtrent dezen tyd ook verfcheide van deze
Rooffchepen genomen of vernielt, en de Turken en Mo- ren, die zy 'er op vonden, of dood geflagen, of overhoort geworpen. De Heeren Wethouderen van Enkhuizen gewaar gewor-
Alle bedala- den zynde de menigvuldige bedelaryen, die te dezer tyd in
Enkhü"z"nn hunne Stad ia zwang gingen; zulks dat niet alleen door
verboden. menigte van Bedelaars, die uit luiheid armoede veinsden,
zie Ksuren om zjch zelven in alle onnuttigheid en gulzigheid te voe-
'vffhi'T' den' den warcn Aimen deAalmoeflên wierden ontogen:
knkb.M. id). maar dat Qok onder dekf-el van bedelaryen, meeft alle fchel- meryen, dieveryen en andere misbruiken dagelyks gepleegt
wierden, en vele jonge perfonen geraakten aan quaad ge-- zelfchap, dat onder dezen Ichyn alomme verkeerde; dat ook binnen deze Stad een grote menigte van bedelaars en vagebonden, fterke luye lediggangers, zo mannen als vrou- wen bevonden wierden by de huizen en langs de ftraten, toe groten laft der Burgerye te gaan bedelen, waar uit verfcheide ongeregeldheden, ja boeveryen en boosheden ontftonden: zo hebben de gemelde Wethouderen, om te- gen deze wanorde by tyds, zo veel immer doenlyk was, met ernft te voorzien, den één en twintigften van April een Willekeur en Ordonnantie gemaakt, waar by alle foort van bedelaryen binnen deze Stad en Vryheid van dien wier- . den verboden, op penen daar in uitgedrukt. Men verftond viflcT"awc;ni te dezer tyd dat eenige Ingezetenen van Schotland klaag- vcrbodentenio;denj dat de HoUandfchc Haringvangers of derzelver Con- geweid Kple-V ers hen met wapenen, of met geweld of dreigementen gen tegen de in;hunne Viflcheryen beletten en dwongen zich naar andere Sn Groot11 plaaifen te begeven. En alhoewel de Heren Staten van Brinauje. Holland en'Weftvriefland, na zorgvuldig onderzoek , m Zie Plak. aj|e fteden en plaatfen haar met de Haringvangft of Vis-- Te/H°iï' fcheiT eenerende, (en gevolglyk ook binnen Enkhuizen) 481-48?. zulks niet was gebleken-, zo hebben nochtans hunne Ed.'. Groot Vlog. om daar tegen ten vollen te voorzien, en met de Onderzaten van zyn'Groot Bnttanifche Majelteit alle op.
|
|||
|
van ENKHUIZEN. z7
oprechte vriendfchap, nabuurlchap en goede correipondeir ,g,g,
tie te onderhouden, den zeventienden van Mei dezes jaars by Plakkaat alle Ingezetenen dezer Landen als Stierluiden, Haringvangers, en Vifichers, Kapiteinen, Bootsvoik en andere, gedeitineert tot Convoy van dezelve, verboden eenig geweld of hinder den Onderzaten van gemelde Ma- jefteit, in Zee hunne neering of Haringvangit oefFende, aan' te doen, op penen van als Zeerovers en geweldenaars aan den Lyve geflraft te worden,, enz. Midlerwyle toonden die van Enkhuizen beneven die van Die van
Amfterdam, en eenige weinige andere Hollandfche/Steden, Enkhuizen en die te dezer tyd, ten aanzien van de Kerkelyke eéfchillen, Amfterda'n de zyde der Contraremonftranten aanhingen, hunne yver m aan'oi>hec liet bevorderen van een Nationaal Synode, tegen den zin houden van van de Edelen en de meefte Steden van Holland. Zy vrees ccn Nationaal den dat de Heren Staten van Holland , in dezen ftand der synode« zaken, een Provinciale Synode zouden doordringen, en al- daar door hun gezach de zaken beleiden tot eenig verdrag, 't geen zy hielden te zullen (trekken tot merkelyk nadeel der Kerke $ dies zochten zy alles aan te wenden om zulks voor- te komen. Ten dien einde hebben de Heren Burgemeeile- En leveren ren van Amfterdam twe Schriften in de vergadering derK,,.«3,en eindc Heren Staten ovcrgelevert, die aldaar den drie en twintig- «J"ge$chrif- ftcnvan Maart geleaen wierden. Ook lazen de Heren Staten sratcn^a"" den zeven en twintigften der zelve maand noch een ander Holland. Cefchrift, by die van Enkhuizen met dat zelfde oogmerk ingegeven. Deze Gefchriften quamen op dezelve zaken., (lOZie uit, vervattende eenige redenen om te beweren, dat de te- xX^'i^vr. genwoordige zwarigheden en gefchillen niet te rechten Trigknu Hift.' noch te beörflen waren dan door een Nationaal Synode, en^A10** 105?. dat een provinciale Synode daar toe niet bequaam noch G' Br*"f' Hifi' dienfiig, maar veel eer fchadelyk en nadelig was. Tegen p«/,wT?7." deze Gefchriften» die men elders geheel kan vinden (i),*»z.' ■heeft de Heer Huig de Groot (toen Penfionaris van Rot- Redenen *erdam en wegens die Stad voor den tyd van drie jaren in ™iH,de t CVll„ 1 S /^ ■ j r» j Ti Vi 1 Groot regen
"iV S. 8ie °er Gecommitteerde Raden van Holland en fa Gcfcluifr
** ci*vriefland gecorrmutteert) eenige redenen by gefchrifte ten. D z op-
|
||||
|
z8 VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
1618 opgeftelt, waar door hy eerft trachtte te beweren, dat het
ongeraden was de Nationale Synode vaft te (lellen voor het
houden van de Provinciale, en daar na de redenen op te
loflen en te wederleggen, waar mede men in de gezegde
(1.)ZieG. Schriften het tegendeel had pogen, te bewyzen (1.). Daar
Brandt ah bo- zyn federt noch verfcheide voorflagen gedaan aangaande het
ven W. 769- houden van een Provinciaal Synode, zo door den Advocaat
7Sf' ' van Holland den Here van Oldenbarnevelt, als door eenige
voorflagen Gecommitteerden der Staten dier Provincie; maar vergeefs;
tot vrede en De Heer de Groot heeft ook een gematigt opftel van eenc
verdraag- foort van bevrediging of eene verdraagzaamheid, aan zvn
vrucrhteTodos2y" Excellentie Prins Maurits, en aan Graaf Willem van Nas*
Vz1eG^W/fau, Stadhouder van Vriefland', fchriftelyk doen o ver leve-
als bovenW. ren; doch even vruchteloos: men had zyn Excellentie tot
■fio-enz. andere gedachten en inzigten gebragt, en hy bleef met de
drWeVop'c Gedeputeerden der vier Provinciën, waar by zieh ook die
kouden van van Enkhuizen, Amiterdam, Edam, Purmerend, Schie-
eenNationaal dam-en-Dordrecht voegden, in een verftand, en aandrin-
Svnode. gen Q^ net houden van een Nationaal Synode, niet om de.
partyen te bevredigen, maar om eenuitfpraak te doen over
de verfchillen, gelyk de Synode van Dordrecht ook gedaan
En op het heeft. Ter zelver tyd drongen de voornoemde vier Provin-
afdankenvan cien, benevens de Steden Amfterdam, Enkhuizen en d'an-
dc Waard- dere, die zich by hen voegden, ook zeer iterk op het at-
^rbwüfc danken der Waardgelders; en men dreef het een en 't an-
w'VqW- der ook met geweld door, in weerwil en zonder confent
960.991./^«- van de Staten van Holland, welke klaagden, dat men de
tiart. Mem. IX. Souvereiniteit van hunne Provincie overweldigde, en zich
Vi'Tm ftelde in een reeht 'c welk elke ProvinGie in den "aren toe-
icij. 'enz, quam. N iet lang daar na, te weten, den negen en twin- Branilt 11. tigften Auguftus, belfond men een ff uk van zeer grote ge- J3.bi%c1.efiz, voj Y)e Gedeputeerden van fommige Provinciën, ge- fltoiV"^' bruikênde den naam der Heren Staten Generaal, lieten de
Ö^denbTr- Heren Johan van Oldenbarnevelt, Hugo de Groot, en nevelt, Ho- R ombout Hogerbeets inden Haag, buiten weren van de ges.beetsendc Heren Staten van Holland gevangen zetten. Dien zeilden Swgea! dag wierd 'er van deze verrigting verflag gedaan in de Ver- |
|||||
|
van ENKHUIZEjN. z<j
gadering der Staten Generaal. De Gemagtigden der Pro- n$igt
vincie van Holland betuigden verwondert te zyn, dat een zaak van zulken gewigt befloten en uitgevoert was, zonder hun kennis daar van te geven, en zeiden dat zy het vooiv gevallenen bekent zouden maken aan de Staten van hunne Provinciey om te weten hoe zy dit opnemen,, en wat zy daar over befluiten zouden, De Edelen en de meefle Ste- nefluitd« den in de Vergadering der Staten van Holland verftonden Edelen en en befloten aan de Generaliteit te antwoorden, „ dat de nieefte ftetIeli- s»v Vergadering uitermaten bedroeft en, verwondert was ge oYerdatftuk., j, weeft zodanige proceduren te vernemen, alzo de gevanr 3, genen, wezende in dienfte ter Vergadering, in de be- „ fcherming waren van de Staten, van Holland, die hun „ woord en beloften aan de zelven gegeven verpligt waren j, te houden} zulks zo iets op de gemelde gevangenen te M zeggen waren,, men dat aan de Staten van Holland had A, behoren aan te geven, om daar op te worden gelet; maar j, de zakea nu zo zynde verzocht de Vergadering dat 'er „ reparatie wierde gedaan wegens deze proceduren, als> „ zynde dezelve ftrydig tegen de Vryheid en Gerechtig- „ heid van den Lande. " Daar wierd ook befloten dat zyne Excellentie zou worden verzocht 's Lands Gerechtig- heid als Stadhouder, voor te ftaan, en de vryheid van deze Perfonen, die in dienft van 't Land en der Steden waren, te helpen bevorderen. Doch de Gemagtigden der zes Ste- Daar ziek den f waar onder ook die van Enkhuizen) die zich wegens de zes fredcn>" deze onluften tegen de andere aanftelden, kantten zich ('t wa,ar °Vler. 1 T v i T» r i • ook Enkhifi-
geen velen vreemd voorquam) tegen deze Reiolutie, on- zen tegen kaïaJ
der voorgeven dat zy niet genoeg onderrecht, noch gelaft tem waren, om iets te doen in eene zaak van zo grooten gewigt, en die den gehelen Staat betrof: zy verftonden, dat die Zaak gelaten moeit worden in den, ftaat waar in ze was y tot dat zy met hunne Principalen daar over zouden geraad- plcegt hebben Dan het verliep niet lang of Prins Maurits D p • Verandevde de Reg ering in de meefte Hollandfche Steden, verandert de iettende. vele Regenten af, en ftelde anderen, in hunne Regering fe ïHaatfe j <jie 0f Contraremonftraoten waren > of die voox Holk»4 D $ < hun
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||
|
;o
|
||||||||||||
|
hun yverden, of den Rcmonftranten tegen vielen. Zyn
Excellentie quam den zefden van Oólober te fcheep van Hoorn (daar hy ook de Regering verzet had ( 1.)) te Enk- huizen, daar hy den zevenden, des zondags bleef, zonder iets in de Regering aldaar te veranderen} dewyl deze Stad byna geheel "Contraremonltrantfch was (z.), en voor die party zeer had geyvert. Den achtften vertrok de Prins van daar naar Medenblik en vervolgens in de andere (leden, alwaar hy insgelyks de Regering verzette, De Magrftraten in de meefte lieden van Holland dus verandert zynde, zo zag men in de Vergadering der Staten van die Provincie nieuwe Gemagtigden verfchynen, t'eenemaal bereid om alles goed te keuren 't geen door den Prins en door eenige Provinciën op den naam der Staten Generaal gedaan was, en noch ftond gedaan te worden. Zy bewilgden ook in het houden van'tNationaal Synode te Dordrecht, door de Staten Generaal befchreven. Voor af wierden overal Pro- vinciale Synoden gehouden, om door dezelve de zaken tot de Nationale te bereiden} en voor al om Gemagtigden te benoemen, die van wegen de Kerken daar hadden te ver- fchynen. Het Synode van Zuidholland vergaderde ten dien einde binnen Delft den achtllen van O&ober. De Noord- hollan fiche Synode wierd ook gehouden te Enkhuizen den negenden van Oclober, met her. zelfde oogmerk als die van Delft } om aldaar te benoemen , die van wegen 't Nonrderquartier op het Dortfche Synode moeiten gaan. Men deputeerde dan de volgende Perfonen om van hun- nent wegen op de Synode Nationaal te verfchynen, te we- ten, Jacobus Rolandus Kerkendienaar t' Amfterdam, Pre- iident van deze Synode, JacobusTriglandius insgelyks Pre- dikant t' Amfterdam, Samuel BartholdusPredikant te Mun- nikenJam, en Abraham van Doreflaar Predikant te Enk- huizen, alle vier zeer yverige Contraremon'fanten. Ne- vens hen wierden gedeputeert Gerrit Janfzoon van der Nieuburg, en Dirk Heynk, Ouderlingen der Kerken te Alkmaar en te Amfterdam. Dan van der Nieuburg wierd fedett onder de Polityken op de Nationale Synode gecum- mi&«
|
||||||||||||
|
46i8.
(I.) Zie
Vétius Cbron. U. M- $67. Koomt
t' Enkhuizen > daar hy de Regering niet verzet. ïwm£ Cbrm.
}l. ioj8. |
||||||||||||
|
De nieuwe
Gemagtigden keuren goed 't geen'de Prins had gedaan. Men houd
overal Provin- ciale Synoden. |
||||||||||||
|
En het
Noordhol- landfche te £uk huizen. |
||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 3r
mitteert, en zyne plaatfen onder de Kerkelyke vervult door I(5,g,
Dr. Dominicus van Heemskerk Ouderling der Kerke van .Amfterdam, hebbende naail hem de meefte ftemmen. Den dertienden van November, nam de Nationale Sy- HetNatio-
node te Dordrecht haren aanvang. Weinige dagen daar na 1,aIe s)'nc"ie begoft men hier te te zien de vermaarde Staartftar, daar ™„™ veeierlei gefprek over viel, naar dat ieder de dingen be- EenSraarc-' greep. Zy vertoonde zich óver ganfeh Europa tot het ftar vertoont Jaatfte van de maand December j of, gelyk anderen mei- Zlc."' . . den, tot in het midden van Januarius des volgenden jaars. Ve/imCbrm. Men zag haar eerft in 't Zuidooften, en haar ftaart ftrekte hl. y^mde zich naar 't Noordweden tegen deZonne, lang zynde ovexAantek<bme' de vyftig graden (r.).- , Sj» De Afgevaardigden van de 'grote VifTcherye en Haring- aan^baa/t.
vaart van Holland en Weftvriefland, re weten, die van Ordonnans Delft, Rotterdam , Schiedam . Briele en Enkhuizen, heb- Jnc"^a.kk,aat ben den elfden van Februarius, te Delft vergadert zynde, Hanr^vit' ° eene Ordonnantie beraamt nopende het huren en 't loon fchery.. der Bootsgezellen, Scheepskinderen en Huurlingen op de 1619. Haringvaart j ook een betrefFende de Stierluiden ten Ha- ^Ie//f^,p^ ring varende, en hunne beloninge. Ook hebben hunne '"'6>' Edele Groot Mog. den vyftienden dier maand, op het ver- Groet Pi. k soek van de Gedeputeerden der Steden, zich met de Ha- v^> #• 700« rir>gvaart en VifTcherye generende een Plakkaat en Ordon- nantie dien aangaande uitgegeven, met laft om den inhoud *ö , daar van te publiceren, en jaarlyks den eerften Maart tey„„y, renoveren, alomme binnen de Steden en plaatfen van Hol- Zie Ho/l. land en Weftvriefland, daar het zelve nodig zou wezen. p/- L Bee/-> ^* Eenige maanden daar na * hebben hunne Ed. Groot MogJ9f{'J°^Vim ten verzoeke van de gemelde Gedeputeerden, ook eenfokt.bfófö Plakkaat en Ordonnantie vaftgeftelt, beroerende het maken, is%. Groot PI. keuren en branden van de Haringtonnen. l.Deel,bl.i6ji Den zesden Mei is het Nationale Synode te Dordrecht JhaiéSynblT
by wiers uitfpraak de lere der Remonftranten wrierd ver- eindige» °°rdeelt, geeindigt: Den negenden dier maand gaf men e uuheemfche Godgeleerden hun affcheid. Vier dagen daar na, te weten, den dertienden van Mei, wierd de |
||||
|
3* VERVOLG der HISTORIE
i6io. Advocaat van Holland en Weftvriefland, de Heer Johan
De Heervan van Oldenbarneveld, in den Haag op een Schavot ont-
OWenbarne- hoofd. Weinige dagen daar na wierden Rombout Hoger-
veW werd beets en Huig de Groot ter eeuwiger eevaukenifle verwe-
onthooid. i ° r-r • T n • n> r i • j i
Hoeerbeets zen» en °P "ec Huis te Loevefrein gevoert. Dit gelchiedde
en de Groot volgens het vonnis van vierentwintig Rechters (waaron- wordenter der ook Albrecht Bruinink, fcjgcre. ■ van Enkhuizen^ die eeuwiger ge' ^ ^QOt ^ jjeren Staten Qefiéraal waien geftelt om over de wezen. 'gemelde gevangene Heren te vonniflèn. De Inkndfche Afgezondenen op het Nationale Synode, zyn (na dat zy noch eenige zaken, na het vertrek der uitheemfche, had- den verhandelt) den negen en twintigften van Mei insge- DeRemon-lyks gefcheiden. De Remonftrantfche Predikanten wier- ftramfchePrc- den kort daar na alom van hunne dienften afgezet. Som- dikantcu van mjgen van hen, die eene AÊte van ftilftand ondertekenden, JJ;"é'^f. konden in 't Land blyven: die zulks weigerden wierden ten Lande uitgebannen. Des niet tegenftaande begonnen
de Remonftranten hier en daar heimelyk Godsdienftige Vergaderingen te houdenj zelfs ook binnen Enkhuizen, ti » G maar in kleenen getale (i ). Ook hebben zy 'er nimmer Brhndthïift. federt eene vafte Vergaderplaats gehad, Dan wy willen der Ref. Ui. 0ns niet verder in deze Kerkelyke verfchülen en troubelea Deel, hl. 764. jn iater)- jyjen j(an de Gefchiedeniflen van die tyden nazien, die ons daar van uitvoerig genoeg berichten. Het gene we dies aangaande hebben aangetekent, dient alleen om aan te wyzen wat zyde de Stad Enkhuizen daar omtrent gehou- den heeft. DrooeZo- 'E ^aS m &l )aar eetl ^eete e" ^TOge £°meri er» een
met eirfchraal zeer fober gewas : een voer hooi wierd te Barfingerhorn
gewas. verkocht voor twintig gulden, en men gaf op fommige Cbron. van piaatfCn voor het pond hooi één ftuiver: veel Koeyen ver-
Mrfenb. M. gingen 0p het Land, meeft van honger. Den negentie: Rt ïên fclirik- den van Auguftus, was 'er in dit Noorderquartier, inzon-
kelyk On- derheid te Winkel, Nieuw Nier op en daar omtent, een w<£r- _ ., fchikkelyk onweer. Daar vielen zware ftukken Ys, en Chr'J.'bU vele grote hagelftenen , fommigen zo groot als Kievits- >?797«' eyeren. Vele Bomen en Veldvruchten wierden befchadigt en
|
|||
|
van ENK HUIZEN. ^
«n bedorven, vele vogelen in de lucht doodgefmeten, en - ¥<f„
byna alle glazen, die naar den wind ftonden uitgeflagen * ^i» )™ of twe wierde* te Enkhuizen ontrent DeWees
dertig Weeskinderen zeer ellendig geplaagt. Zy fpraken hSSÜT zonderlinge dingen, gaven door den hals op en fpogen uit Enkhuizen oen mond, haken, fpelden, naalden, en velerlei andere worden mct dingen, byna op dezelve wyzeals in den iare iX66 te Am- ff'won,der'r fterdam wel tzeventig Weeskinderen, op eene droeviien^ g zeldzame wyze gequelt wierden (i.. ). Eenigen meenden p-3- ï»a dat zy betovert ol bezeten waren. Dan deze Weeskinderen a'™*«Wl797 van Enkhuizen wierden van eenen Doftor door de Medi- &£*m cynen, zo hy verklaarde, genezen, Diergelvk een vreemde derRef.i.óeel, en onbegrypelyke bezoeking, en wonderbaarlyke toevallen bl' ?*>• W« befpeurde men in 't volgende jaar aan eenige Dochters temtïf Alkmaar (>,). (zjZiep Te dezer tyd deden deTurkfcheRovers grote fchade ter3-^kCbron.
Zee, rovende vele Hollandfche Schepen. Uit Algiers waren bLl^-^7. op eenen tyd wel veertig Roof- Schepen [in zee, behalven fih?w«" die uit Thunis en andere Roofneilen waren uitgelopen, doen grot" ■Dit maakte de vaart en handel zeer onveylig. Meu had fchadc- den Admiraal Hilhbrant Gerbratajz.. Quafl van Enkhuizen, , 2^'tLf},en gefterkt met eemgeOorlogfchepen van Amfterdam cnRot-S/S"^ terdam, afgevaardigt om die Zee-fchuimers op te zoeken, *8c. >'.ƒ.' aoor welke ook fomwylen eenigen van dezelven wierden 7to/^ Chr°»- genomen en opgebragt, waar door eenigen van die Roof- Ul799-^ox, netten met de Staten dezer Landen zochten Vrede te ma- «en; doch men verttond, dat 'er, zonder menfchelyke golpe, omtrent Kerstyd, voor Algiers vier en dei tig Roof- dron?en r?-T vefgaan» en wel buizend menfehen ver- h,D,eIKooP- v- art S MuHemyk „g men den Koophandel en Scheep- Jfi£« e o te ÏS* V^PJ1*^ bloeyen" Wel drie hon« C".
f. £elade Schepen Zyn 'er binnen drie da<>en tvds, y-?.2W«fc - de maand November, in Texel en 't Vlie binnen geko <%* hl-
nen, endaar en tegen ontrent honderd en vyftio- arote d/«,„ gepen uitgevaren. Tn 't laatfte van die zelve maand heeft wScXST door ,ïgre F* ^nrikkdyfc geflormt en gewaait, waar WeJ <**&. «e Lande en inzonderheid te Water veel fchade ge- ^ijy^whk & fchied- |
||||
|
34 VERVOLG der HISTORIE
fchiedde. Vele Schepen zyn 'er gebleven, en in Neder-
l6t9" land was het water zo hoog gezwollen, dat het Land op
fommige plaatfen geheel onderliep.
S>e Rogge is In het volgende jaar was de Rogge hier te Lande zeer
ïeer goed aoe(j koop. Men verkocht het lait voor vier en veertig
^00?- tot vyftig Goudguldens, naar dat ze min of meer goed was.
(l.)Te&a Dit was in langen tyd niet gebeurt, en daar verliepen veel
il. 596. jaren eer zulks weer gefchieade (w). Onderwylen voeren
P.J.Iwhk de Holland(che Schepen, inzonderheid uit deze geweften,
ï£s" te dezer c7d zeer fterk op ltalië' e" braSten hunne Reders
Sterke vaarten Kooplieden grote winften tocj, zulks dat de vrachten
der Hollanders aj}een die zy in dit jaar verdienden op achtien honderd duK 0?I>ta«ë'T 1 zend guldens begroot wierden. Daar en tegen leden zy Ch'onbL ook weer grote fchade door de Turken, die men zeide dat i8z9- in dit zelve jaar wel honderd treffelyke Koopvaardy Sche- Lyleuveel pen van de Hollanders genomen hebben (* ) Onder weK
fthadedoordcken t& omtrent veertig waren, die te Hoorn t'huis hoor- "(z^'p.J.dcny behalven de genen die de Ingezetenen der andere Twis'k,bL Steden van Weftvriefland toequnmen. De Schepen waren l8a9- met hun ganfche lading weg, en 't volk wierd het mee<te gedeelte voor flaven weggevoert en verkocht. De fchade
was byna onwaardeerlyk , bedragende een menigte van Tonnen Gouds. De Oorlogichepen van dezen Staat, die derwaards waren heen gezonden, deden in 't minfle geen weer om deze onheilen te verhoeden, maar bleven in de {^.y/eRus Spaanfehe havens leggen ff.-> Mi. lenvyle vond men'er lbron.bl. 596. onder de Straatfche Schippers, die zich te dezer tyd als. 597. dappere Zeehelden tegen de Turken gedroegen. Onder de- Vri^Mv *en wasook Cornelisjanfz. Schram, van Enkhuizen. Dees9
naarde Straat, komende met een Koopvaardy - Schip van Genua, floeg, den elfden van O&ober dezes jaars, alleen tegen zeven Turkfche Galyen, en queet zich zo dapper, dat de Tur- ken, na een langdurig gevecht, hem moeften verlaten.. Zulke voorvallen had men toen fchier dagelyks, waar i,n de Hollandfche Koopvaarders vele loffelyke proeven garen van hunne dapperheid ; alhoewel het ook veeltyds gebeurde, dat ze voor de grote overmagtder Turken moeften bukken. De
|
||||
|
tan ENKHUIZEN. ?f
De Staten van Holland en Weftvriefland verftaan heb- .
bende de menigvuldige wanorde en buitenfporigheden, ie- De Staten dert eenjge jaren herwaarts in het ftuk der Pilotagie ge- va» Holland J)leegt, en nodig vindende daar in te doen voorzien} heb- maken een Ot. ben gecommitteert en geauthorilêert, de Heren Gerrit Ja- dep'ik"a»ie.? cob WMen Burgermeefter der Stad Amfterdam, Olphaert HoU.viak. Barentfzoon Burgermeefter als Gecommitteerde der Stad //. Deel, bt. Hoorn, Gerrit Jacobfzoon Trompet Burgermeefter ^""A+^^ Gecommitteerde der Stad Enkhuizen, en Symon Maarten bl '^ z7* ' Lievenfzoon Burgermeefter als Gecommitteerde der .Stad voorts op't /luk Medenblik, om te Petten, Huisduinen en Texel, op het vmdePilotagie ftuk van de gemelde Pilotagie en den aankleven van dien, ïjoil'Pl' Ü'D' behoorlykcordreteftellen. Vervolgens hebben hunne Edele 1S7. a?i. ' Groot Mog den negen en twintigften van Q&ober, eene Ordonnantie en Jnftruótie gemaakt en vaftgeftelt, waar naar die Loorfluiden te Petten, Huisduinen en Texel, zich zouden hebben te reguleren. Ook hebben de Heren D£*?c/eti" Wethouderen van Enkhuizen den dertigften van December ^"teramce* eene Ordonnantie beraamt op 't Sloten, welke hier na in 't ccn Ordon- opnemen van de Vaarten en Sloten, in hun Rechtsgebied nantie op 't gelegen, onverbrekelyk zou onderhouden worden. Sl°r"V Men had te dezer tyd een' langen en ftrengen Winter, 't va^&rt}^n
Begon den vyftienden van December reeds fel te vriezen bl. 396. -(1.). Dan in'tlaatft van Januarins des volgende jaars, Hardt •Qntftond 'er met fterken Ooften wind zulk een ftrenge w,,"*e?'? Vorft, dat het zich liet aanzien als of Menfchen en Vee m„}^,;Uf' Van koude zouden moeten vergaan, en duurde veertien et- cbren.M.910, ^aal lang eer de lucht iets vermilde. De Zuiderzee en alle J- Phardt Rivieren vroren dicht, en het Ys wierd in korten tyd eenige ^™^™ voeten dik. Men reed met Paarden en Sleden van Vriefland ?71. op Vlieland, van Vlieland op Texel, van daar op Wie- 1611. ringen (*.). Ook wierd de Zee tot aan de Eilanden (*0ff&* van dei Schelling, Ameland, Gryn, en tot den Abt toe "w»-*J9*» «net Paarden en Sleden bereden. Een Engelfch Schip met |^are Koopmanfchappen, op den Abt bevroren zyndes fae€ft men ontladen, «n de goederen met menigte van wa* %^% «n Paaiden naar Enkhuizen, Hoorn, Amfterdam en E 2. ati»
|
||||
|
$6* VERVOLG der HISTORIE
i6ti. andere Hollandfche Steden gevoert. Men ging op het Ei-
land Gryn twaalfduizend treden van Harlingen, eer men water kon befpeuren, dat by Menfchen geheugenifle nooit (OJ-B^ gebeurt was (i.). De Noordzee was langs de Stand ge-
o». *, 910- heej bevroren tot op acht en dertig vadem diepte. De koude
was zo uitermate fel, dat het op de ftraat niette harden was, en verfcheide Menfchen wierden hier en daar dood (2.)Vellus gevonden ( 2. ). In 't kort, de vorft was zo hard en lang-
alsjboven. durig, dat dezelve die van het jaar 1608. by na te boven ging. Men had op fommige plaatfen op Zuiderzee tenten opgefla- gen, daar in men Wyn en Bier verkocht. Graaf Ernfl Ca- fimier, Stadhouder van Vriefland, reed, op den derden van Februari us, met zyne Gemalinne en den jongen Koning van Bohemen y wel met honderd Sleden vergezelfchap zyn- dej van Leeuwaarden naar Harlingen en voorts op Zee: daar een Compagnie Soldaten, ten aanzien van etlyke dui- (;.) P.' zend Menfchen, zich in den wapenhandel oefFende ( 3.).
WirfM 910.: £)en twaalfden vanFebruarius begon de uitermate felle koul de wat te minderen, doch den twintigften be^on het eerft te dooyen> maar het Ys was zo dik, dat 'er veel tyd ver- liep eer het kon fmelten, en 't lag tot in de maand Maart l4.)VeSut in 't water (4.). De Ysgang deed merkelyke fchade aan
alsboreiw. de Dykaadje te Medenblik. De Wierriem wierd, omtrent achter het Stadhuis, tot bynatwintig voeten hoogte, door» gefneden. 'c Was merkwaardig en eenige hielden het als een zonderling werk van de Goddelyke Voorzienigheid, (Jat het Beftand inden jare ioatt. met zulk een' ftrenge ln.)ViM winter begonnen zynde» nu weder metzulken Men win*
*/.s99. ter eindigde ($■.)» Men^bcreid Midlerwyle begon men zich zo wel van de zydè van de«.
Sr*1"1" 2en Staat' als van de zydeder Spanjaarden weer dapper
°Vciius'bi. J99. K0 oorlog te bereiden. De Algemene Staten vermeerder- J.LcUerc den hunne Land- en Zee-magt grotelyks, en ftelden zich GeJ.lhDeely alom in eenen goeden ftaat van tegenweêr. Dan deze zware tl, 2*7. toerullingen vereifchtea ook grote geld fommenj, dies was men genoodzaakt nieuwe belaftingen op de Ingezetenen te leggen. De Staten van Holland en W eftvriefland ftelden |
||||
|
van ENKHUIZEN. 37
den zes en twintigften van Februarius de eerfte duizendfte xSit.)
Penning in, waar by alle Ingezetenen, die boven de twe De eerfte < duizends guldens gegoed waren, van de duizend guldens duizendfte één moeften geven. Hier toe wierden Coramiflariffen van ^ee""",g ,n3C" het Hof gezonden in alle Steden, om der luiden middelen te taxeren: eenigen die hun goed te laag hadden aangege- ven, wierden naderhand verhoogt, j't geen by fonimigen groot ongenoegen veroorzaakte. Den tienden van April was het Belland met den Vyand gemaakt ten einde. Het Het BeftanX duurde evenwel noch tot in de maand Auguftus eer men mec den Vy- met het plegen van vyandelykheden een begin maakte. On- antefflM' dertuflehen hebben hunne Edele Groot Mog. by Plakkaat ais boven. "* van den derden Mei verboden, dat gene Schipperen, Stuur- 't Rautfoe- luiden of anderen te water varende, ingevalle zy van dennerenvan Vyand of eenige Rovers genomen mogten worden, zouden ^^"„"^ vermogen voor Schip en goed eenig rantfben beloven tot Reders verbo." lafte van de Reders of Eigenaars. De Staten namen wyfle- den. lyk deze voorzorg: want indien men zulks toeliet, opende Ho11- Pla^', men voor de Rovers een deure, om met één Rooffchip te Qr^Tk^* konnen prys maken, tien, twintig, dertig en meer Sche- /. D.V/.107&' pen van deze Landen, tot onlydelyke fchade der goede Inr gezetenen. Ook flelde hunne Edele Groot Mog. op ver* Ordrerot1 zoek der Gedeputeerden van de grote Vificherye, by Plak- verzekering kaat ordre tot vezekering van de Haring vaartdezer Lan-vande Hartt>g«v den, daar in de Stad Enkhuizen wel het grootfte belang ulii. pi: ij. had. Zy maakten ook eene Ordonnantie op de Vuurba- D. bl. #. Gr. kens langs de Zee-ftranden: te weten, te Schevelingen, pM-7-w-7". Egmond op Zee, Huisduinen, op het Oofteinde van Vlic- ^^JJJJ' land, op het Eiland van der Schelling, en op het Eiland kens. Urk: bepalende met een hoe veel alle Schepen in het inko- Hoit.Ptak. nien, naarmate hunner Laften, in het Vuurgeld zouden l!'Dp?, *f'm gehouden wezen te betalen. W. 1028. De Heren Wethouderen van Enkhuizen hebben te dezer brdonnamic-
tyd een Ordonnantie gemaakt wegens de Vrachtionen voor voor de Voer» dc Voerlmden, op Hoorn, Medenblik en Alkmaar, welkeluij^J. öaderhand noch door vérfcheide Artikelen is vermeerdert. EttkM^tjsi' E % Ook - '
|
||||
|
58 VERVOLG der HISTORIE
i6zi. Gok ribben zy beraamt en vaftgeftelt eene Ordonnantie
Ordonnantie van den Haven - Meefter hunner Stede; die ook daar na is voor de Ha- vermeerdert geworden. De Algemene Staten kundigde ook vennieefterte een plakkaat af> behelzende dat zy, die tegen de Span- AWw» jaarden wilden ter Kaap varen, aan den Staat van den buit, E»W.w.?ï4. dien zy bequamen, niet meer zouden betalen dan achtien Plakaatom van >t honderd, waar van de Staten twaalf, en Frins Mau- dc Kapelaan ri ^ als Admiraal Generaal zes zouden trekken. Men noem- tCy.°LeaZ'. de dit de Vrye Nering, en men gaf op dien voet Comiffien Cefc'hied. II. D. aan hen die ter Raap wilden varen. Vele Hollanders en bl.%x-j. Zeeuwen maakten ten dien einde Maatfchappye met mal- kander. Verlcheide Pryzen wierden in dit jaar van de Vy-
f*Ërt£l£ anden genomen. Een Kaper van Medenblik bragt ook in U.^o.^u Holland op een zeer ryk gelade Schip, en Spanje begoft wel haalt de onheilen van den Oorlog te gevoelen. Schraleen Op dien harden en feilen Winter dezes jaars volgden een "T/-Z°/Tr' koud fchiaal Voorjaar, en een guure natte Zomer. Het (Itllinr. Hooi wies fober, en dat gewaden was bedorf een groot deel £hrln. w.911. op het veld, door den geftadigen regen, of wierd half be- dorven in^ebragt. Dit veroorzaakte groot gebrek aan voe- der, en veel ver'legcntheid onder de Huifluiden in den daar Srreege op volgenden langen en ftrengen Winter: want het begon Winter. jn December al te vriezen, en dat zo fel, dat de Zuiderzee 'il Xxf'ïw*'™- forten tyd dicht, en het Ys zo fterk was, dat 'er den Ihkb.'gtdrüh tienden dier maand een Vaandel Soldaten overging vanEnk- ,fó6ï. huizen naar Stavoren: en den negen en twintigften van die zei ven maand, trok ook Erneft Cafimier Graaf van Vries-
lanp, met zyne Gemalinne AnnaSophia, Dochter van den Hertog van Brunswyk, over het Ys van Enkhuizen naar Stavoren, en voorts naar Leeuwaarden} vergezeldfchapt zynde met een Compagnie Soldaten met hunne wapenen en bagagie, en vele Kooplieden met Sleden. Daar Zyn ook Sleden van Franeker in eenen dag binnen Hoorn, en den volgenden dag over Ys binnen Amfterdam gekomen, en dat op zul ken beliepen pad, als of 't een Dyk was ge- 1Ö12. weeft. Deze ftrertge Winter duurde tot in de maand Fe- bruarius des jaars zettien honderd twe en twintig. De |
||||
|
van ENKHUIZEN. 59
De Weftindifche Maatfchappy wierd ter dezer tyd op- j6 ,
gerecht, hebbende de Algemene Staten den derden van Ju- Weftindi* nius des jaars i6ii. daar toe het eerfie Octrooi gegeven, fche'Maat- Men zocht ook de Zoutvaart op de Wellindifche Eilanden fchappy word den Particulieren te onttrekken, en onder de gemelde Maat- "^™1^ / fchappy te befluitenj dan die van Enkhuizen, Hoorn eno. i/. y6y-" Medenblik kantten zich met alle kracht daar tegen en hiel- 177-HnLeven den met grote moeite die vaart vry en open. Doch in het ™»Mauritsr volgende jaar trof men deswegen na veel gehafpel een ver- AhzemLD, drag, dat een ieder die 't beliefde derwaarts zoude mogen bl.6i.-ji.' varen, om zout te halen» maar dat het zout, 't welk men van daar zoude brengen, by de Maatfchappy voor zekeren prys zoude mogen worden aangetalt (i.). Midlerwyle (t.}Vtfm ging men met de infehryving voort, elk die belang in deze C#ro». fó 6ojv Maatfchappy wilde hebben wierd toegelaten, en men bragr 607.Groot Pk binnen weinig tyds te famen de fomma van zeven millio 4,^,^1$ nen, honderd en acht duizend, vier en tachtig guldens, tien bi. 261. ftuivers, waar toe de Steden van 't Noorderquartier hebben ingelegt, vyf honderd en vyf duizend, zes honderd en ze- e,Zte Yt&Hi ven en twintig guldens,, hier toe leide de Stad Enkhuizen A^mè'k.u. in de fomma van honderd en drie en twintig duizend, twe 606- 609* honderd vyf en dertig guldens-. De beftiering dezer Maat- Htdmdaagfdw fchappye wierd by na op gelyken voet gebragt als die der ffi' Xl Detl*< Ooftindifche; Men verdeelde het bewind in vyf Kamers: ' ^1*'*^ 2ynde die van Amfterdarn, van Zeeland:, van de Maze,. van't Noorderquartier, en van Stad en Lande. Amfter- dam 2r(iu vje). negende delen der Maatfchappye beftieren, Zeeland twe negende, en de andere drie Kamers ieder één negende deel.. In 't eerft wierden in de Kamer Amfterdam, twintig Bewindhebbers, in die van Zeeland twaalf, in die van 't Noorderquartier en de overige Kamers ieder veertien Bewindhebbers aangerteltj met verlof van dezelve te mogen, vermeerderen naar dat de laft der bezigheden aangroeiden. Van de veertien Bewindhebbers der Kamer van 't Noorder- quartier zouden die van Hoorn en Enkhuizen te famen ze- y^en hebben, die van Alkmaar drie,, die van Edam en Me~ bhk te zamen drie, en die van Monnikendam, één. Thans
|
||||
|
40 VERVOLG der HISTORLE
|
||||||||||||||||||||
|
léax.
|
Thans beftaat de Kamer Amftcrdam uit zeftien, die van
|
|||||||||||||||||||
|
Zeeland uit elf, die van de Maze uit zeven, die van Stad
en Lande mede uit zeven, en die van 't Noorderquartier uit negen Bewindhebbers} twe wegens Hoorn, tvve wegens Enkhuizen, twe wegens Alkmaar, één wegens Edam, één wegens Monnikendam, en één wegens Medenblik. |
||||||||||||||||||||
|
Eelafting
van een twe- maal vyfhon» derdfte Pen- ning. Ve&mbl.to*. Van een
Hoofdgeld. Groot PI. I.
Veel, bl. iJ4°' Ho//. PUI. O- bl. 64. (1.) Velius
hl. 609. DeVVet-
honders van Snkhuizen ftellen ordre op de Schuiten 'Keuren vttn
tnkh pi- 589 |
Men heeft in dit jaar ten behoefte van den Oorlog twe*
maal één vyihonderften Penning getrokken , ééns in 't Voorjaar en ééns in 't Najaar: welke belafting het ge- meen niet weinig drukte. Ook wierd 'er den negen en twintigften September een Plakkaat uitgegeven, waar by men een Hoofdgeld vorderde van alle Perfonen jong of oud, die in deze Provincie woonden of zich onthielden. Dit Hoofdgeld wierd in de maand Mei des volgenden jaars be- taalt, te weten, van ieder Hoofd één gulden (1.). De Heren Wethouderen van Enkhuizen beraamden in dit jaar £en j^eure 0f Ordonnantie op hel inkomen, uitvaren en leggen van Schuiten, als Evers, Veldfchuiten en dergelyke, om alle wanorde en belemmering te verhoeden. Ook maak- tenze een Ordonnantie op het Gewigte en de Mate, om tegen het bedrog, daar omtrent gepleegt te voorzien. Den derden van Oétober, geraakte de Vice Commandeur Her- man Kleuter, nevens eenige andere Qorlogfchepen van der |
|||||||||||||||||||
|
M°k ee" °P zen Staat. tegen eenige CJorlogfchepen van Ooftende flaags.
de Mareen De ftryd ^ heftig. en ^Admiraal van Ooftende, ge- |
||||||||||||||||||||
|
Gewigte,
Keuren van
Enkh.b/.tfz. Een hevig
gevecht tuf» jchenonze Oorlogfche- penendievan Ooftend». L.van Zan
ten Spiegel der Gefch.bl.tyfy 4°*. |
||||||||||||||||||||
|
naamt Jan Michielfz. ziende dat zyn Schip met grote furie
aangctaft en overweldigt wierd, nam de lont en ftak het buskruid in den brand, waar door hy met al zyn volk in de lucht vloog, en de reft van't Schip te gronde ging. Vyf en twintig van zyne Bootsgezellen wierden van de onzen levendig geborgen, welken daar na te Rotterdam en te Enkhuizen als Zeerovers wierden opgehangen In deze actie gebeurde iets dat verwonderens waardig is: want als 's Vyands Schip, gelyk gezegt is, door 't aanfteken van het buskruid aan ftukken fprong, vloog'er uit het zelve een grof (luk |
||||||||||||||||||||
|
metaal gefchuts, een Slang genaamt, ineen Oorlogfchip
van Enkhuizen, gevoert door Kapitein Volkaart Kanon- nik
|
||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 41
nik, en bleef op het Verdek leggen, zonder dat het iemant j^24#
beichadigde: het gemelde Schip te Enkhuizen komende, is'er het voorfchreve ftuk gefchuts, ten aanzien van de gan- lche burgerye uitgeligt, en op de plaats van het Prinfen Hof of de Vergaderplaatfê van de Heren Raden ter Admi- raliteit geftelt, daar het thans noch te zien is, dienende tot een Tropheum van eenen zo moedigen Vyand bekomen. Ook leeft men aldaar twe Gedichten ter GedachteniiTe van (r.) Zie G, dit voorval, gerymt door den vermaarden J. van den Von- ^"uf^va^' del, en in een Tafereel, ten dien einde opgerecht, ge- EnkbM.%%^. fchreven (1.). Den twintigften van December hebben deaSf. Algemene Staten het O&rooi van de Ooftindifche Maat- H"^^ooi fchappye verlengt voor den tyd van één en twintig jaren, j^heMaat-"" en 'er twe dagen daar na eenige nieuwe Artykelen byge- fchappy word voegt (z.). Ook hebben hunne Hoog Mog. ter zelver «rlangt. tyd het Octrooi van de Groenlandfche of Noorfche Maat- ./2"^z,"v> fchappy voor den tyd van twaalt jaren vernieuwt ( 3.) : en j/# I59. Gre0t de Groenlandfche Maatfchappy, die men federt ook in Zee- pi.i.d.h. land had opgcrecht, is te dezer tyd met de Hollandfche x*°6. m ^7. vereenigt. Wy melden deze zaken om dat de Stad Enk- *4o0kdtva, huizen , zo wel in de Noordfche als in de Ooftindifche <je Groend- Maatfchappye, haar deel en belang had. landfchcMaac- Het Noorder'-gat der havenen van Enkhuizen, door het fchaPPy.
nederz'mken van flibber van tyd tot tyd ondieper en droger p/jj.'j p''f wordende, was men genoodzaakt 't zelven t' elkens met hl. 67?. grote koften te doen verdiepen, 't welk de Stad by lang- \6i\. durigen aanhoud ftond ondraaglyk te vallen. Dies hebben , ^en moet de Heren Wethouderen den tienden van Junius des jaars gac te°Eukhir 1615. goedgevonden en verftaan, dat tot verval van die zen telkens onkoften, die de Stad in het verdiepen van het gemelde verdiepen. Noorder-gat moeil dragen, dat ieder Schip, 't geen deze "«Diepers. Stad van buiten Duins quam bezoeken (de Haring-fchepen «iide^ncefteJ alleen uitgezonden) t'elke reize voor ieder Laft zou bèta- j(«„w" kn acht penningen tot lafte van den Koopman en den £»#'.#.205. ^hipper, ieder de helft. In den na Zomer wierd 'er een , Ee" '*e [™e honderdfte Penning van alle goederen by de Gemeente pTSbc- Od-aait; 't welk inderdaad #een geringe laft was voor de-taak. F zelve
|
||||
|
4t VERVOLG der HISTORIE
\&l%. zelve (t.) Inden Herfft en den volgenden Winter ont-
(t.) Velius ftond 'er door fchaarsheid van het Koorn een grote dierte bl'cl°' x m '* ^anc^- ^et ^ ^-°gge wierc^ in de maand November in Koorn.ICrtevoor IO° en -°° Goudguldens verkocht. Een Roggen- Vc/iusbi.6ii. brood van twaalf pond was gezet op veertien duivers acht L. vanZan. penningen, maar dewyl het dikwiïs qualyk te krygen was, *GrhuFlf* gm§ ftet verre boven de zetting, en wierd in 't heimelyk itz.'iiy ' voor vier en twintig ftuivers en noch hoger verkocht; en noch was men blyde dat men 't konde bekomen: de Steden verboden alle uitvoer niet alleen van granen, maar ook van gebakken brood. Dit baarde grote verlegentheid voor de PrJ U" ióZ Dorpelingen, die met veel lift, ja als fleels wyze ( alhoe- 166. ' ' wel voor hun geld) het brood uit de Steden haalden} het geen de Ingezetenen in't gemeen , en de fchamele gemeen- te in 't byzonder niet weinig drukte. Dit alles wierd ver» oorzaakt door het achter blyvenvan de Oofterfche Schepen,, 't zy dat ze door weer en wind te rug gehouden, of door den vyand genomen wierden; dies was 'er een algemene blydfchap, wanneer de Vloot of een gedeelte van dezelve r uit de Ooftzee behouden was aangekomen. Strenge De Vorft was in dezen Winter zeer ftreng. Den tien- "Wincer. den van Januarius bevond zich de Lek door Ysgang ge-
l6z4* ftopt} waar door den Dyk één halve myl boven de Vaart
doorbrak, en een gedeelte van Zuidholland onder water r?akte. In Februarius hield de Vorft noch aan, alle Moe- raffen en Rivieren, ook de Zuiderzee lagen met Ys be- zet. De Spanjaarden poogden over het Ys een inval in deze Landen te doen, maar wierden door den dooy genood- zaakt , zonder iets van belang uit te voeren, weer af te trek- (i.) Zie ken (i.). Den dertigften van Maart hebben de Heren Aitzèmai.D. Wethouderen van Enkhuizen de Godsdienftige vergaderin- È/.269 27Ï- gen a<er Lutherfchen binnen hunne Stad en Jurisdictie ver- r0^' ft boden, op pene dit de genen die eemge Huizen, Hoven, Sord ve"bo Erven, Werven, Schuren, Stallen, of andere plaatien, tot den- zodanige byeenkomften en vergaderingen leenden, ver- Kturenvan nuurden of vergunden, vyftig ponden Vlaams Zouden ver»
EnkbM 370. keuren> jDen Prediker en Voorlezer of Voorzanger wierd ieder
|
|||
|
■
van ENKHUIZEN. 45
ieder een boete opgelegt van vier ponden Vlaams, en allen en K524.
een ieder die in zulke Vergaderingen zouden tegenwoordig be- vonden worden, zouden twe gelyke ponden verbeuren. De gemelde Wethouderen verftonden te dier tyd, dat uit de afgezonderde byeenkomften en vergaderingen, die on- der dexel van Religie, buiten de publyke Kerken worden gehouden, grote ongemakken, zwarigheden, en onheilen ontüonden. Dan men wierd in vervolg van tyd omtrent dat ftuk, ook binnen deze Stad, van gematigder gedach- Ordonnantie ten. Ook hebben de Heren Burgemeefteren en Regeer- voor den Na- ders van Enkhuizen, na voorgaande toeftemming en appro-tcn-lodcttc batie van de Vroedfchap, goedgevonden en verflaan, dal - k^™"^ de gezwore Netten-loder binnen hunne Stad, in 't vifite- Enk&.bl.Xfr. ren, meten en loden van de Netten, die tot de Nering van de Grote VifTcherye en Haring-vaart worden ge- bruikt, zich zoude reguleren naar het Plakkaat by hun Ed. Groot Mog. den zeven en twintigften Mei dezes jaars, op her gemelde onderwerp gemaakt en vaflgeftelt. Peftenvie- Men had in dezen zomer, die zeer heet en droog was, door rige ziektens.
geheel Holland, inzonderheid in dit Noorderquartier, vele VelmsCbron. zware en vierigeziektens, als Peften, rood Melifoen, en quaad- £ t[Zj£,U' aardige heete Koortfen, die een menigte van Menfchen weg v'on'de Pejif fleepten; voornamentlyk in de maanden Auguftus, Septem- bh 85. Comeeu bcr en O&ober. Dan in de maand October begon de Zuide^f^' M-af» wind krachtig op te blazen, die van zware plas-en ftort- ^"^(t\T^' regens wierd gevolgt, waar door de Lucht, de Aarde, en de iig0. ' Wateren zodanig ververften, dat dePeft federt dien tyd ver- Een zddza- minderde Jn dit jaar heeft men in Zuiderzee by den Nek ^eVifchge. tuflcr.en Hoorn en Enkhuizen een zeldzamen Vifch gevan- ^p^y] j^l gen, hebbende zo hetfeheen als twe uitftekende opene boeg- Cmeet ■ boekje, ftnkken, en voorts van voren tot achteren ordentelyke ronde *'• 116. geflote dopkens, als lagen Gefchuts, aan beide zyden. De Kerkelyken begonnen zich te dezer tyd hier te Lande. Pe ^erke*
frset veel drift te kanten tegensden woeker en de zogenaam- zich^egensde e Lombarden of Tafelhouders. Men befloot niet alleen in Lombarden. Cl"icheide Provinciale Synode by de Magiftraten der Steden aar Lombarden waren uit te werken, dat dezelve mogten F a ge-
|
||||
|
44 VERVOLG der HISTORIE
i6i4. gewcert en afgefchaft worden, maar men wilde ook de
Tafelhouders nog hunne Vrouwen, wanneer ze zich met de Bank bemoeiden, ook niet dezelver Dienaren tot het H. Een Vra^e Avondmaal toelaten. Franpis de la Via Tafelhouder binnen ™J™J}Lank" Enkhuizen heeft aan de Noorthollandfche Synode, in de kuizen aan de maand Auguftus dezes jaars binnen de gemelde Srad gehou- Synode voor- den> by gefchrifte voorgeftelt en antwoord verzocht op- gc',^lc', ^ deze Vraee: üf een Tafelhouder ontfaneende één derde- fynodiArt, 56. Part min voor intereIt dan de gemeene Tafelhouders, na- mentlyk van zes guldens niet meer dan een halve ftuiver ter weeke, en zich op het aldernaaufte reguleerendc naar de Ordonnantie of Lyfte hem van de Chriftelyke Overigheid voorgeftelt, en ook het overfchot van de verkochte vcr- ftaande Panden aan den eigenaar of zoo daar geen vereifcher naar quam, aan den armen (die altemet drie of vier, ja zom- wylen wel zeven of acht honderd guldens op eenen tyd daar van genoten) weder uitkeerende, en in de refte zyns handels en wandels zich Chriftelyk met zyne Huisvrouwe en Kinderen comporteerende, en niet anders zoekende, dan dezelve in de leere en vreeze des Heren op te trekken, of een TAilken Tafelhouder "mei x^oude mogen oj> z,yn verzoek en * Herbaalde iterativatn inflantiam * ten Avondmaal des Heer en toegelate* tanbouding. worden? Hier op heeft de Synode raadzaam gevonden dat Word bc- jezc yrage t a]s een Gravamen door de Claffis van Enkhui- zen aan de refpeótive Claflen zou overgezonden worden, op dat de zelve haar advyzen daar over op de aanttaande Sy- node mogtcn inbrengen, en is in de Synode van Noordt- vndiAfta holland gehouden binnen Edam den twaalfden van Au- Sjji. Artik. 5j. gUftus des volgenden jaars op deze Vrage geantwoort Neen.. Dit ftuk aangaande de Bank van Leninge en Lombarden is na dezen noch meer dan dertig jaren, door de Kerkelyken dezer Landen, in vele Claflen en Provinciale Synoden,' ook in vele openbare Gefchriften, met veel yver en drift verhan- delt. Hetinzigt der Kerkelyken fchcen te zyn. dekennhTé en het oordeel over die zaak tot hunne Rechtbank te trek- ken, om te oordelen, hoe verre een Chriften geoorloft zy snet zyn geld profyt te doen of niet. Dan de Overheden |
|||||
|
ver-
|
|||||
|
van ENKHUIZEN. 4J
verftonden, dat het haar en niet den Predikanten toequam, 1($24#
daar ontrent den Onderdanen wetten voor te fchryven. (i.) (i.) Zie 's Nachts tuflehen den acht Hen en negenden van Maart ffj'^f' des jaars iózf. had men hier te Lande zulken hevigen ftorm bL ?74/ ' en hogen vloed, dat het water op fommige plaatfen zo ifof. hoog, op fommige één half voet, ja op fommige een gehele Harde ftor-m voet hoger ftond dan in den jare iy-70. De fchade hier ttMJJ door in Holland, Zeeland, Vriefland, Ooftvnefland enw#gl4# elders veroorzaakt, was onbefchryflyk (l.) Vele Dykcn, (2.) zic onder anderen de Diemerdyk en Vclzerdyk braken door, G. OuthofVer- zo dac de Landen daar omtrent geheel onder liepen. In den J^J^ta Waterlandfchen Dyk braken drie gaten één by Durker-K?4I.34?/ dam } en twe tuflehen Uitdam en Durkerdam, waar door L. v. Zanten ganfeh Waterland een zee geleek, en 't water liep tot-aan *J««/*r den Oudendyk en Avenhorn. De Wormer, die toen Jj ' • verfch bedykt was, brak weder in. De Purmer, de Veen - hopper- en. vier Noorder - Koggen, en die van Drechter- land waren in groot gevaar om van het zeewater over- ftroomt te worden. Die van Drechterland en de vier Noorder-Koggen befchoeiden de hoogte van Keren en Zwaagdyk boven langs met palen en planken, die ze met (iyairns- aarde aanvulden," en ftuitten dus met veel moeiten en ^•whMed^k beid den loop des waters (3.). M\£Ii\-, Prins Maurits van Oranje ftierf, na een langdurige ziek- J™™^
te, in's Gravenhage den drie en twintigften van April, en wierd den zeftienden van September daar aanvolgende, met grote ftacy, te Delft by zyn' Heer Vader begraven. Tot deze Lykftacy wierden van wegen de Stad Enkhuizen afgevaardigt, de Ed. Heren Cornelis Pietcrszoon Lantman, liurgemeefter, Pieter Walichszoon Prooft oud Burgemee- Korte Be. fter, en Jan Willemszoon Kodde Secretaris dezer Stede. J^'S" Deze Heren gingen na het houden der gemelde Lykftacy, R,,,-2y> ten verzoeke Van den Here Mr, Maartyn Semeins-^ mede De diende». Secretaris van Enkhuizen, naar zyn Excellentie Prins Fre- envoorrechteu drikHenrik, nu in plaatfe van zynen Broeder Stadhouder J^™" ^"Holland en Zeeland enz. en hebben hem vertoont de PritIS ïr- Hc|!. Actens by zyn' Heer Vader en de Heren Staten aan de rjkbeveftigt. F 1 te'
|
||||
|
4<ï VERVOLG der HISTORIE
162?. Semeinen en hunne Nakomelingen gegeven (waar van wy
• M12-16. boven * hebben gefproken) verhalende ook de grote dien- ften, die de gezegde Semeinen aan zynen Broeder Prins Maurits tegens den Grave van Leicefter hadden gedaan. Waar op de Prins hen ten antwoord gaf: dat hy begeerde, dat deze giften ontftaande uit zulke grote dienften altoos effeïi zoude hebben, en dat de Nakomelingen van die Semeinen alle £tre daaromme behoorde te gejehieden, die iemant onder haar billykft zoude mogen begeren, en dat hy nooit in gebreken zoude blfiïen, de goede hand daar aan te houden. Dit alles hebben de voornoemde Heren Burgemeefteren en Secretaris van Enkhuizen, den acht en twintigften van December dezes (i.yzie jaars löif, verklaart voor den Notaris Olbrant Smetius, Kone üedufae jn tegenwoordigheid van geloofwaardige getuigen ( 1.). a De Duiiiker- ^e Oorlogfchepen van dezen Staat te dezer tyd tot Con- kers maken de voyencn andere dien (ten gefchikt zynde, gaf dit den Duin- zee onveilig, kerfche Rovers gelegentheid om geruft uit te lopen, en de Noordzee buiten de Wielingen en Texel door hunne Ro- veryen zeer onveilig te maken. Dies was men, om hen te beteugelen, genoodzaakt in aller haaft andere Oorlogfche- pen uit te ruften en in Zee te zenden, waar door verfcheide lenige Roof- Van die Roolfchepen vernielt of genomen' en het Volk dat fchcpen uor- men *er Qp yon^ volgensjde ordre die onze Bevelhebbers enheTvolk!!! was gegeven, buiten boort geworpen wierden. In 't mid- zee geworpen* den van de maand Mei nam Kapitein Kodde van Enkhui- Zie N. ó. zen een Hek boot daar op negentien Duinkerkers waren. WaffenaarUiji, yeertierj van dezelve wierden zes dagen daar na omtrent de verhaal tX. »v^- t ■ r 11' r • r .
Vee/, bl. 66. Wielingen in zee geimeten $ ooch aan vyf jongens fchonk
Koude men 't leven, en vermaande ze zich van dergelyke roveryen Zomer. jn toekomende te onthouden. Men had te dezer tyd een bovehW 8?IS on-geftadig faifoen. In het begin van Junius was het zo fel
Duizeud ' ^oud verzeld van veel hagel, dat de Zomer als in den Win- Hariug-buifen ter verandert fcheen. Den twintigften dier maand liepen lnpenuir. 'er uit Texel duizend Buifen in zee, waar van de meefte te Tcwr1ZCC' Enkhuizen t'huis hoorden. De Buifluiden zich maar van UiftVnbAX. twe (^°i''ogfchepen begeleid ziende, waren zeer misnoegt W%. ' op de genen, die laft hadden om 'er hen meer te bezorgen/ dan
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 47
dan toen zy in zee waren, wierden 'er hen noch anderen jgx,
nagezonden: want dewyl de Haringviflchery een der voor- deligfte neringen van ons Land was, zo heeft men ook ge- tracht die te beveiligen. De Klagers wilden 'er wel twaalf Oorlogfchepen toe gehad hebben, om dat 'er 20 veel Duin- kerkers in zee waren, en zy achtten dat één van hunne Be- geleiders niet in ftaat was om tegen zyn party te liaan: doch daar in wierd by tyds voorzien. Midlerwyle waren De Duin. de Duinkerfche Rovers zo ftout, dat ze niet alleen met kerkers k0- grote Schepen de zee door kruiden en zich op onze Kullen ">«izelfbiu- onthielden, maar quamen ook met Hekbootjes en andere "™e°nzezee" kiene vaartuigen binnen onze zeegaten, ook in Zuiderzee, zie Haffen. zelf voor de Stad Enkhuizen, Amfterdam enz. daar zy dik- als boven, W». wils goede buit bequamen. En nadien de Haringvangft I3°» te dezer tyd vry goed was, en eenige Schuitjes of Evers zich uit de Vloot naar het Vaderland begaven om een goe- de markt te bezeilen, wierden zy fomwylen voor het Land £ door de Duinkerkers nagezet: een Ever, die vyf laft Haring rnetHarinTuie in had, wierd van een Hekboot zo lang vervolgt en be- de Vloot ko- fchoten dat de Duinkerker hem noodzaakte door de barning mende word te lopen en de wal te kiezen, om niet in zyne handen te boo^rtoït^" vallen: dan de Schipper van den Ever ziende drie Engel- mjjm. ij, fchen komende van Hamburg, ftak hy naar hen toe, en iji. wierd door dezelve verloft en in Texel binnen geflcept, van ^ocl) ^ï waar hy te Enkhuizen komende zynen Haring verkocht voor kommie ï k- twe honderd en dertig guldens 't laft j hebbende dus deze huizen. reis, binnen den tyd van twaalf dagen, wel met goed voor- Men neemt deel, maar ook met groot gevaar volbragt. Doch om de tc Enkhuizen gemelde Vyandelyke Hekbootjes van de zeegaten te verdry. j" Duinkerk"* ven, namen twe Zee - kapiteinen binnen Enkhuizen volk kers te ver- aan: d'een Pieter Lut genaamt was een ftout Zeeman, vandryven. ^ien men vertrouwde, dat hy, gelyk de oude Enkhuizers, . ^/"IP"- l_n dapperheid zynen vyand niet zou toegeven. Ondertuf- Twe ^„j^ *5hen waren 'er twe Bootjes van Enkhuizen afgevaren, die Imizer nootjes dlcht voor de zeegaten kruiften om de inkomende Schepen beveiligende e oefchutten, welken hunnen plicht zo wel waarnamen, WaÏÏwt,* zy deswegen grote eere inleidden. De Algemene Sta- lt^JJe ten
|
||||
|
4§ VERVOLG der HISTORIE
i5a?. ten ftelden den twe en twintigften van Julius ook orde op
Premien "op het wapenen en bemannen van Schepen, en beloofden ook lrctveroveren een Prarmie aan allen, die eenige Duinkerkers konden ver- |
|||||||||||||||||||
|
van Duinker
kers. Zie Groot
TMkantb. I. Vetst, bl. 876, 976.978. Zware
Storm. A'. n WtiJJen.
X.Üee/, bU 36.?7« |
|||||||||||||||||||
|
overen } ook beloofden zy den achtiten van Auguftus Prie-
mierï voor degenen die eenige Chaloupen van den Vyand, op de binnen ftromen of rivieren, zouden bemagtigen. Den drie en twintigflen van O&ober ontftond 'er een
zware ftorm, zynde ide wind «erft Noordweft, daar na Noorden, tot dat hy eindelyk Noordooft liep. In Texel en Zuiderzee wierden vele Schepen op de zanden en tegens de dyken gezet, De Vloot die voor het Scheurtje lag, om |
|||||||||||||||||||
|
het uitlopen der Duinkerkers te beletten , wierd door dezen
ftorm zodanig getroffen , dat vier van hare Schepen tegens de wal bleven, en de overige zeer befchadigt de Vlaam- |
|||||||||||||||||||
|
De Duin*
|
fche Kuft moeften verlaten. Dit gaf de Vyandelyke Sche-
|
||||||||||||||||||
|
kerkers lopen; pen gelegentheid om in zee te lopen; doch vyfticn van de-
m zee. zelve wierden door negen Staatfche Oorloglchepen nagezet. Eenige Bui- Men zond een Jacht naar de Buifen, om hen te waarfchou-
fen hier van wen 0p hunne hoede te zyn: Eenigen van dezelven fneden gwvaarfchuwt fa. terftond },un vyant af en lieten 't ftaan •, anderen Tlutttcn naar £,,,*,. , » t r i i j r
Vaderland, haalden tin en zetten hunnen cours naar t Vaderland •, lom-
WaQentiar migen bleven echter in den nood, en vielen in de handen als boven, */. ^er Vyanden, die het Volk daar van op deSpaanfcheSche- 37*?*» pen verdeelden om die te verfterken. Drie Oorlogfchepen van het Noorderquartier die de Buifen begeleid hadden,
liepen met haar Buifen, die ze bewaren moeften, naar Texel j en bragtcn ze binnen. Twe van de gemelde Oorlogfche- pen ftaken terftond weer in zee, om den Vyand tegenftand
te bieden j maar één van de drie begeleidde de Buifen tot voor Enkhuifen, en toen hy voor de Stad quam deed de Bevelhebber het Kanon loflèn, de Trompet blazen, en alle tekenen van een goede reize vertonen: dan die van de Ad- miraliteit binnen die Stad verftonden 't anders, en bevalen hem met bygevoegde bedreigingen, terftond weer naar |
|||||||||||||||||||
|
De overige
worden vau de Duinkerkers «yervallen. |
Texel en in zee te lopen , om op den Vyand los te gaan.
De overige Buifen, die op de Nering waren bly ven leg-
gen, wierden onderwylen van de Duinkerkers overvallen |
||||||||||||||||||
|
en
|
|||||||||||||||||||
|
van EjNKHUIZEN. 4p
en deerlyk mishandelt. Een Enkhuizer yagt", dat voor ,*,,
aan de Buifen lag om de wacht te houden, wierd van de Duinkerkers, die alle Oranje Vlaggen op hadden, bedro- gen en genomen. Zo haaft als zy het verovert hadden, lie- ten zy daar van ook de oude Vlagge afwaayen, en liepen daar mede onder de Buifen, die, alzo het wel bekent vvas voor geen onraad beducht waren: maar nader in de voorftê ,r, Vloot komende, tafte het de Buifen aan, de overige Duin- dendtX? kerkers volgden, bezettende een groot deel van de eerfte v«,ÏÏ. ' JBuiien, waar van zy de Stierluiden afnamen en het Volk vry gaven, doch de Buifen wierden van hen in de grond gehouwen} waar van 'er ecnige vol water zynde aan deHol- landfche Zee- kuft quamen aandryven. Die van Egmond kregen tyding, dat 'er een Buis die doorboort was, met net Bootsvolk dat 'er op zat, in zee dreef, dies begaven 2y zich derwaarts om dezelve te verloflen: doch eer zy 'er by konden komen , quam 'er een vlugt van vyftjg Buifen yerzeld met een Oorlogfcfiip , hen te gemoed, welke ver- klaarden dat de Duinkerkers hen volgden j dies waren zv genootzaakt te rugge te keeren, en de elendigen die op de J3U1S zaten, wierden 'er door het opkomende onweder in net gezigt van de anderen afgefpoelt en verdronken. De overige Buifen, die in 't midden van de Vloot -hoen ee- ,SommiSe» waarfchouwt zynde, liepen mecftinEngelandxn &ho't&d SZI , Dinnen, van waar ze, toen de Vyanden waren wegfrewe. Schotland. Ken, naar Holland keerden: dus raakte deganfehe Haring- vloot in korten tyd uit zee. De Stad Enkhuizen leed daar r LL . by een beklaaglyke fchade, en verloor alleen wel honderdje/T1 Schin"' aniC1| .na,ar.ferade' /n wel honderd en'vyftig/rotefchJe.
öcluppers of Stierluiden wierden gevangen naar Vlaande- ren gevoert, die men daar na voor grote fomme gelds moeft joflen. De Duinkerkers zetten het Hollandfch Bootsvolk jn Schotland hier en daar aan Land, daar het van alles be- VaH ^ynde naar SeleSentheid moeft omzien, om weer in 't DüiS-, te Seraken- Du« wierd men daaglyks van de heni vo?ers S^1^' die alles roofden en wegnamen dat vo°rc[uam, tot groot nadeel en belemmering van den G Koop-
|
||||
|
JO VERVOLG der HISTORIE
Koophandel en de Zeevaart. Velen waren misnoegt op
l6ay* de lievelhebberen der Hollandfche Zee-magt, en achtten dat fommigen hunne plicht niet wel waar namen. Om Ieder Kamer hier tegen zo veel mogelyk was te voorzien, bcfloot men, ter Admirali- fat ieder Kamer ter Admiraliteit voortaan haar eigene Be- teit verkieit veihcbbers zoude verkiezen, en met de befte ordre in Zee 5e3e"s doen gaan, om den Vyand te krenken. Dus kozen die -Winnaar van de Maze, van Zeeland, en Amilerdam, ook die van Hifl.Ycrh.X. Hoorn en Enkhuizen ieder hun eigen Admiraal, dien zy Duel, bl. in. jiet ^e^ vertrouwden: en men hoopte dat dit zou te weeg brengen, dat elk om 't yverigft zynen vyand dapper zou aangrypen, om dus eere voor hem en zyne Kamer of Quar- tier in te leggen: te meer om dat zich niemant nu zoude konnen ontfchuldigen, dat het hem door den eenen of den anderen Kommandeur belet was. De Directeuren der grote VifSiwy ruft Viffcherye of Haringvangft, achttende dat men het behoud zelf Oorlog- van hunne nering te weinig behertigde, befloten kort na het fchepen uit ter verwoefl-eri en verftrooyen van hunne Haring-vloot zelfs beveilig hater ^^ hun vermogen daar in te voorzien, en uit hunne eige netitige. beurfen jaarlyks uit te ruften zeven grote wel gemonteerde Oorlogfchepen, en die alle te brengen onder hunnen eigen
Buis - commandeur; waar van die van Enkhuizen vier, en de Reders van de Maze drie zouden bekoftigen en betalen: om alzo onder de befcherming van dezelve, in meerdere veiligheid, 's Lands hoofdnering te mogen dryven. EenigeSche- Die van Hoorn en Enkhuizen ziende hunne Ketens zon- pen van Hoor» der Zout en eenige hunner Schepen ledig leggen , befloten en Enkhuizen ejf van dezelve naar lp de Majo te zenden, om van daar gaan om Zout Zout ^ halen. En alhoewel zulks door hetO&rooi van de * »!£. als Weftindifche Maatfchappy was verboden$ zo was het zelve boven., bl. 105. echter in het Noorderquartier noch niet eepubliceert. De gemelde Schepen dan deden hunne reis gelukkig derwaarts en bequatnen alle hun Zout: doch in het wederkeren ble- ven 'er van dezelve twe Hoornfche Schepen, één voor de Maas, en één voor Texel} dan het volk wierd van beide geborgen: de overige, die behoude reize deden, bragten hunne" Reders goede winft toe. Al*
|
||||
|
van ENKHUIZEN. ft
Alhoewel de Peft in dit jaar in Weftvriefland en het ifa$.
Noorderquartier meeft ophield, en de andere zicktens ook De ziektens wat yemindert waren, nochtans gingen dezelve noch haV1 ^öfte.hoii^ ~. j /i r i • i i i i deu noch aan.
Zwang, en was de iterfte zo hier als elders noch ongemeen (1 , Vertm
(i.). Men befpeurde te dezer tyd binnen Enkhuizen noch Cfaon. bt, 64, eene grote bygelovigheid omtrent de Graven der overlede- Commeïm Bef. nen. Vele ingezetenen, en inzonderheid Vrouwperfonenia'•^^••*/• cenige van hare nabeftaanden verloren hebbende, begaven By'-clovi»- zich zekeren tyd lang na het overlyden van dezelve op enheid omtrent omtrent de Graven der geitorvenen: zo ten tyde van de <je Gtaven va« begraaffeniflen, by dewelke zulke Vrouwperfonen, niette- ne,r,.over e e' genftaande voorgaande verbod, zich noch dikwils lieten Keuren vu» vinden, als daar na, zich inbeeldende als of hare gebeden, Haéb.hl.378- alzo op of omtrent de Graven gedaan, de Zielen van de overledenen te bate quamen, tot welke einde zy gemeenlyk met het aangezigte in 't weften gingen zitten, al waar 't dat zy ook onder de predikatie de rugge zouden keren naar den predikftoel. De Heren Wethouderen merkten dit aan toden worO^* als overblyffejen van de oudes zo wel Hcidenfch als PauJle- lyke overgelovigheden, die in Heden en plaatfen, alwaar de oprechte Chriftelyke Gereformeerde Religie geleert en ge- oeffent word, niet langer behoorden verdragen te worden; waarom zy den achtften van Oótober dezes jaars ordonneer- den en vaft-fielden, dat van nu voortaan niemant het zy Man of Vrouw, Ingezetenen of Vreemdeling, zoude ver- bogen op of omtrent de Graven van hunne afgeftorvene vr»enden langer te zitten ten tyde der begraafFenifle, en ook op andere dagen na dezelve, ten ware zulks gefchiedde om de predikatien van Gods woord te horen j in welken gevalle ook de genen die alzo op of omtrent de Graven quamen zitten, zouden gehouden zyn, zedig en ordentelyk neer te zitten , gekeert met het aangezigte naar den Predikftoel, ionder anderfints omgewend te zitten» of plat op het aan- gezigte te leggen, alles tot afweringe van alle ergernhTen ^n (chandalen, op pene dat een iegelyk, die contrarie dezes r^e, zoude verbeuren een boete van drie gulden, ten be- hocve van den Schout. , G 1 De-
|
||||
|
fi VERVOLG der HTSTORIE
1626. Dezelve Heren Wethouders hebben den tweden van Fe-
Keuren bruarius des volgende jaars een Keure en Ordonnantie be-
tcgeiishec raamt en vaftgeftelt tegens het inbrengen van Brood Vier SroodgenVa" en vyftiS Wachters wierden'er aan de Poorten en Bomen • Keurmvan der Stad geftelt, om de Schepen, Schuiten, Wagens, Kar- Enl$.M, J92- ren en Perfonen, daar vermoeden op viel, by het inkomen van dezelve te onderzoeken > en die bevonden wierden Brood van buiten in te brengen zouden verbeuren het ingebragte Brood en vyf en twintig guldens daar en boven, waar vaa de Wachters zouden genieten twe derde parten, en de Offi- cier één derde part> doch het Brood zou zyn voor den Ar- men, Dezelve Wachters zouden ook op 't inkomen van de Ordonnantie Bieren paften. Wy melden dit omaante wyzcn, dat de Stad voor de Veer- Enkhuizen toen zeerVolkryk, en de confumtie binnen de- luidenop zelve vry groot m0et geweeft zyn. Ook wierd by de gemelde {i.)Keuren Heren in dit najaar een Ordonnantie vaftgeftelt voor de vanEnkb. Schuite - voerders en Veerluiden, van Enkhuizen naar en ^•?i9' van Hoorn varende (r.). wz£™ °m te beletten dat de Duinkerkers de vaart niet ftoor-
Aitzema 1.
den, befloten de Staten dertig Oorlogfchen en vyf Jagtea
D.4/.J28. uit te ruften j waar toe dit Noorderquartier zes Oorloo-- I D \I/'T" fchePen en één fa8c moeft leveren Men ftelde ook Premien « »> f31? op het veroveren of vernielen van ieder der Vyandelyke Oor» Ipgfchcpen. Ook befloot men tegen de Duinkerfche Ro-. vers te gebruiken het Recht van VuetfpOili:ge, gelyk men 't noemdej dat is, al die men in handen kreeg over boort te werpen en te verdrinken: dan deze wrede manier van oor- logen ftrekte tot ons nadeel, en baarde meer belemmering in de zeevaart en vreze onder het Scheepsvolk -, nademaaï de Duinkerkfche Kapers, in weêrwraak van 't geen hen ge- daan wierd, alle onze Koopvaarders en Viflchers, die z> hequamen, overboord wierpen. Dit veroorzaakte grote Aitzma I ontfteltenis oncier de weerloze Zeeluiden, die met durfden D.bLIZ* ' °P h.unne nering in zee gaan; gelyk de Raden van State zelf in hunne petitien voor het volgende jaar verklaarde; „ Pat de arme luiden hen voortaan ontzagen zich in zee op „hunBe gewoonlyke nering te begeven, makende (na- „ mentlyk
|
||||
|
van ENKHUIZEN. n
j, tnentlyk de Voetfpaeling die de Duinkerkers gebruikten ) ifo^.4
3, een groot gekryt en alteratie onder dit arme Volk, zo yi zuurlyk ter zee hunnen koft winnende, enz. " Doch na- derhand is op de klagte der Matrozen de Voetfjpoeling by oogluiking met 'er tyd te niet geraakt ( i.),. Eenige In- fï')Zie ' gezetenen van Schotland beklaagden zich, dat de. Haring- ^maLD* viflchers dezer Landen, of die tot hun Convoy waren ge- ollVan fchikt, hen door geweld en dreigementen of anderfins in.schotland Ma-" het oeffenen hunner Viflcherye verhinderde. Dergelyke. senpveronze klagten waren voorheen meermalen gcfchiedj doch alhoe- Hanngvw- wel de Staten na zorgvuldig ondeizoek, in alle (leden eiv zie£#w» plaatfen die zich met de Haringvangft geneerden, en ge-W.26. volglykook te Enkhuizen, zulks niet hadden ondervonden, 20 hebben nochtans, hunne Hoog Mog., om met de On- Waartegen derzaten van zyne Groot Brittanifche Majefteit, alle op- ^frra-ten rechte vriendfchap en nabuurfchap te onderhouden, daar Ait*m«l.\ tcgens ten vollen trachten te voorzien en zulks den tienden DJ/. jSo, van Mei ftrengelyk en op lyf- ftraffe verboden. Midlerwyle maakten de Duinkerkers , met vyf Schepen
in Zee zynde, de Noordzee zeer onveilig, en kaapten de Schepen van alle Natiën. Onder anderen namen zy een DeDuinker* Schip te Zardam in Holland gemaakt * doch ten kofte van kers nemen een Dantziker Koopman, om Granen naar Spanje te bren- ee" Schip, «Jat gen. Op her zelve (telden ze eenige Spaanfche Soldaten wtêrher»°- ~m u .. v% r . 1 j 1 \ men word.
om het te befchermen; en, om het door zee te brengen, NaWaffe-
eenige HoUandfche Matrozen, die ze in de Baay vanille «aar xi. Deefi de Heiligen gevangen hadden genomen. Deze Matrozen^ 8f- '*£«*»- ovcrleiden met malkanderen, hoe ze zich beft van die Span- ^/jjf,^* jaarden zouden kunnen ontdaan; maar zy konden hun voor- nemen niet volbrengen, dan twe maanden daar na. Een Van hen, geboortig van Stade, ondernam op zekeren nacht als de Spanjaards niet wel op hunne hoede waren, hen om- tebrengen Eerft doodde hy den Spaanfchen fchildwacht, die boven op het dek was, vervolgens den Kapitein, en £?ar na roet eenen van zyne Makkers noch vier anderen. °?n ze bemerkten dat zy de fterkfte waren, nodigden zy eenigeri vreemdelingen, die op het Schip waren , om met 1 .....__
G 3 hen
|
||||
|
f4 VERVOLG der HISTORIE
hen tegen de overigen aan te fpannen. De vreemdelingen
ftonden dit toe, en zy verkoren gezamentlyk den Matroos van Stade tot hunnen'Kapitein.. Vyftien Spanjaards, die zich onder in het hol van 't Schip verborgen hadden, fchonk men het leven. Het Schip quam behouden in Texel en van daar op de Venne, van waar de Spaanfche gevangenen bin- nen Enkhuizen wierden gebragt. Den zes en twintigften van Junius ging de Kapitein, in Spaanfch gewaad gekleed , naar den Haag, om 't gebeurde den Prins van Oranje te verhalen, en het Schip/ 't welk hy te Amfterdam gebragt had, voor hem en voor zyne Makkers te verzoeken. Dit verwierf hy, dewyl'er een Plakkaat lag, waar by belooft wierd de Schepen aan hen te laten, die ze hadden herno- men. Men liet hem ook den tytel van Kapitein behouden, om anderen tot diergelykc onderneminge aan te moedigen. De dappere Wybrand Schram van Enkhuizen, was in de maand Mei, als Admiraal eener Ooftindifche vloot van ne- gen Schepen, in zee gelopen. Ontrent twe maanden na zyn vertrek, moeft hy met het Schip Hollandia, daar hy op was, en het Jagt Grotebroek, zynde door eenigc ongemak op zee van de andere Schepen gefcheiden, zich naar Sierra Liona begeven. Den vyfden van Julius quamen zy voor de gemelde haven. Doch als ze hier meenden in te lopen, wierden ze van den vermaarden Rover Klaas Cotnfaan, en |
||||||||||||||
|
Ifefi
|
||||||||||||||
|
W. Schram
gaat met de Ooftindifche vloot in zee. Zie 't Leven
der Door/. Zetbtldm bl. 160-162. |
||||||||||||||
|
\yord van
den Rover |
||||||||||||||
|
Sfl'r'ftaft.
Zie'f Leven
tier Zeehelden als boven, en de Zeeroveryen van C emfaan, U. 19-54. |
paan by hen komende befloot het Schip Hollandia aante-
taften, gelyk hy na eenige redewifleling met Schram ook dede: dan dees', op zyn Schip alles in eene goede orde ge- bragt hebbende, ontfing den Rover zo dapper met zyn gefchut en voorts met musquetten, dat al het volk van Compaan van boven naar onderen moeft, om lyfberging te zoeken. De Rover zelf die met zyn Slagzwaard achter op ftond te braveren, vertoefde daar niet lang, maar viel met het lofTen der musquetten plat op zynen buik, en kroop op handen en op voeten naar om laag, hebbende ook eene wonde in den arm gekregen. Compaan met zyne Roof- fchepen dus meermalen gegroet en braaf gehavent zynde, vond
|
|||||||||||||
|
van ENKHUÏZEN. fj-
vond zich eindelyk gedwongen te wyken, de haven te rui- .jg^.,
men, en zich in alles te fchikken naar de wille van den Admiraal Schram: die, na dat hy negen dagen in de haven van Siera Lionis gelegen, zyn Schip herftelt, ververfing voor het volk ingenomen, en verfcheide brieven met Com- paan gewiffelt had, den negentienden van Julius, benevens het Jagt Grotebroek, van daar vertrok, zonder dat de Rover, die ook met zyne Schepen in zee liep, luft had om hem op nieuw aantetaften. Midlerwyle wierd de Vlaamfche Kuft bezet met twe en Onze Oor*
twintig Oorlogfchepen, waar over de Admiraal Dorp en '°Sfehppen. de Viceadmiraal Quufl van Enkhuizen het bevel voerden, viaamTché* om dus de vyandelyke Kapers her uitlopen te beletten: Kuft. daarenboven geleiden Quaft de Fransvaarders y en bragt fomtyds een honderd Schepen of anderhalf binnen (i.). (i.) N. 4 Ook bleven de Haringbuifen , met een goet getal Convoyers %ffi"%[ x\, bezet, vry op hare nering leggen, en kregen een goedexil.b«/ * Vangft i doch alhoewel ze wel geladen binnen quamen, zo bl. 48. had men daar van nochtans weinig voordeel, omdat de De vangft Haring al te laag in pryswas, en'tlaft niet meer dan tach-jjj^tmf™a'asr tig (guldens mogt gelden, waardoor het getal der BuifenfepryS'jerHai merkelyk verminderde, tot groot nadeel van de Stad Enk- ring te laag. huizen: want al was 't fchoon dat ze alle vaten vol vingen, #■#»*«; *o konden ze evenwel niet behouden blyven, nadien de**^ovc"» *4 ©nkoften groter waren dan de winft. Eenigen merkten aan, dat de vertiering van den Haring zo groot niet was dan in voorgaande tyden: want daar dezelve voorheen door ganfch Duitsland verfpreid wierd, en de Elve alleen fomtyds in een jaar wel twaalf duizend laften trok* zo was de aftrek en verzending van die waare te dezer tyd veel minder dan te voren y 't geen men toefchreet aan het fluiten der Li- l5l7- centen. bmieSe*? Eenige Vlaamfche Kooplieden kochten te dezer tyd een viaai^fch
*W, die ze met vele pakken Lynwaat, Bayen, Sayen, Schip in Zee- °°k met YzerT Wafch en andere Koopmanfchappen, famen lan^'nt"' ^'ïrent twe tonnen gouds waardig, bevrachtten, om die XXXI""e^f- naar sPanje te zenden. Dan het volk dat op dit Schip w. 107.. ' |
||||
|
SS VERVOLG DEft HISTORIE
l6%7> geftelt was om 't derwaarts te brengen, befloten te iamen
met Schip en vracht door te gaan, en in plaatfè naar Spanje naar Vliflinge te zeilen: dies zetten zy ten eerften koers «aar de Hoïlandfche Oorlofchepen, en begaven zich onder de befcherming van de Bevelhebber Hillebrand Quaft van Enkhuizen, die hen behoudens Schip en goed in Zeeland bragt} daar hen die buit, volgens Plakkaat der Algemene |
|||||||||||||||
|
Tocrufting
ccr zee. Aitzemal.
Veel,b/.6$u |
Staten, wierd toegelegt. Men bragt in dit jaar van wegen
de Admiraliteit dezer Landen in zee vyf en dertig Oorlog- fchepen, vyf Fregatten en vyf Jagten-, waar toe het Noor- |
||||||||||||||
|
derquartier zeven Oorlogfchepen, één Fregat en één Jagt
leverde j en men verdeelde deze Zeemagt in vier Esquaders: van welke één voor Duinkerken op de wacht zou leggen om de Kapers het uitlopen te beletten; één in de Hoofden, en één zich op het Schager Rif onthouden zouden, om alle Rovers, die naar de Spaanfche zee, of naar het Noor- den wilde zeilen, te verhinderen: terwyl een ander Esquader in de naauwe Noordzee zoude kruiilen. Dus meende men Waïïenaetr den Vyand te beletten onze Zeevaart te ftremmen. Evenwel liifl.Verbcicd, zag men zich in zyne verwachtinge bedrogen., en de Duin- op uit jaar. kerkers wederom voor onze Zeegaten zwerven, geen minder buit dan voorheen maken, ja weer vele Buifen en twe Buis- |
|||||||||||||||
|
To^t van
Piet Hein en 2»ne voorde- len op de Spanjaarden., |
convoyers wegnemen. De dappere Pieter Pieterjz. Heyn^ ge-
boor tig van Delfshaven was ook van wegen de WeiHndifche Maatfchappy met dertien Schepen uitgelopen, waar van acht zeer kloeke en vyf ligte Schepen waren, die men Jagten noemt. De Kamer van het Noorderquartier bragt daar toe het Schip genaamt cT Oranjeboom van Enkbuiz,eny groot drie honderd Laften > voorzien met vier metale halve Kartou- wen, negen en twintig yfere (tukken, en honderd twe en vyftig Mannen, waar over Gerrit Janfxjmn Eyfens het bevel voerde. Grote voordelen behaalde Piet Hein op dezen togt |
||||||||||||||
|
henrik over dit op de Spanjaarden. Hy veroverde en vernielde den derden
^ftfTj' van Mei in de Baay van alle de Heiligen, twe en twintig * * Ven la 'er> Portugeeflche Schepen,} daar na * nam hy in dezelve Baay n Juij. noch vier Schepen met fuiker geladen, en zeilde vervolgens naar Holland, alwaar hy met al zyn' buit den vyf en twin- tigften
|
|||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. S7
tigflen van October 'aanquam. Zyn goed beleid maakte ,^,7
dat hy naderhand tot eene veel gewigtiger onderneming wierd gebruikt, die mede zeer wel gelukte. Vyf andere Jagten van dezelve Maatfchappye bragten ook in Holland grote buit, die wel op twaalf tonnen gouds gefchat wierd. In het volgende jaar wierden 'er weer vedcheide verkla- 1628.
ringen nopende de meergemelde Privilegiën en voorrechten Verklaringen van de Nakomelingen der Semeinen gedaan. De Heren vlndeu ^ Jan Franszoon Homan, Jan Simonszoon Blaauwhulk, en semeinen. Jan Willemszoon Codde van der Burg hebben den vierden Zie Korte van Mei, ten verzoeke van den Heer Secretaris Semeins,^"f'f.'lv#,?'" voor den Notaris O. A. Smetius en Getuigen onder anderen w^7i67f. verklaart en betuigt, dat zy gezamentlyk den Here Prins*/,25-.26. Maurits hadden horen zeggen en verklaren: Dat de Semeinen dat recht badden, en eeuwiglyk blyven zoude, dat zy in alle Pro- vinciën , Collegien en Steden mogen innemen en bezitten zulke Amf- ten en Conditien als zy zullen willen uitkiezen, en dat zulks niet al- leen was te rekenen als een gif te, maar een onverbrekelyk ContraB met de Heren Staten en zyn Heer Vader aangegaan. Meer der- gelyke verklaringen aangaande de grote dienften en Voor- rechten der Semeinen zyn naderhand noch door verfcheide anderen gedaan (!.)• De Heren Burgemeefter Pierer Wa- (r.) Zie lichszoocn Prooft , en Maarten Pieterszoon Prooft, betuig- Kwte DettuOs den * voorden Notaris M. Taamszoon en getuigen, met*''^"28^ prefentatie van Eede, dat zy gezien en gelezen hadden deyBWjy ig?2.' Originele A£lens by Prins Wilhelm op den 16 October 1577. Zizbovmbi. en van wegen de Staten den 13 van Auguftus 1^78. by J.I2* '?• Houflin getekent; mitsgaders twe Acïens van verklaringe by Burgemeefteren van Enkhuizen ondertekent en met het groot zegel van deze Stad gezegelt den iz January 1613. z' b mM alle tot eere en voordeel van de Semeinen} als ook een ze- 2,9,e»Korte ' ker Requeft by den Penfionaris Bertius, die in buwelyk had Veduêtie bl. beekje Meinderts Semeins, aan de Heren Staten geprc-24'2^ inteert, met de originele Apoftille van dezen inhoud: Dat e Staten van Holland verflonden, dat het Recht en Privilegie ,
aan de Semeinen by de voorfchreve ABe gegeven, was een Ordon-
nantie en JHefolutie Staats -wyze genomen, ende dat zy dienvol- H gende
|
||||
|
j8 VERVOLG der HISTORIE
genie gezworen hadden, den welven te onderhouden ende te
defenderen.
DcSpaanfche Grote voordelen behaalde de Weftindifche Maatfchappy
Zilvervloot op de Spanjaarden: onder anderen veroverde de dappere
-wordverovert. piet Hein den negenden en tienden September deze; {.aars
Ziey.TO« de gpaanfche Zilvervloot, op de kuft van Florida, waai
Jh^JSL * van de buic over de veertien Millioenen wierd waardig ge-
Cemm/inired.fchaï. Daarenboven behaalde de Maatfchappy noch andere
Uemrik bi. grote voordelen, en had ook goed geluk in den koophandel :
34"4;T'd«/ waar °P zy eene u**^'"? deed van vyfti8 ten honderd. De
K710-7H.' kloekmoedige HiUebrant Gerbratitszoon Quaft wierd in c!c H.G.Qoaft jaar Viceadmiraal van Noordholland en benevens hem heeft wordVicead- men nocjj twe Viceadmiralen geftelt, die nochtans alle nuraal. moeiten ftaan onder Jonker Philips van Dorp, Luitenant Ad- miraal van Zeeland. Dit gefchiedde om onze Zeevaart
i\.)Akxm*b&.et te beveiligen (i.). Acht Hollandfchc Oorlpgfchcpen I.Dee/.M.798.ontmoetten te dezer tyd zes Duinkerkers, waar van ze 'er Overwin- g£n namenj endeoverige vyf zodanig havenden, dat ze veel Dm&ken moeiten hadden om te ontfnappen. Deze overwining opende Zie De h ' den weg aan vyf t'huis komende Ooftindifche Schepen, NeuvilleHifi. die anders groot gevaar zouden hebben gelopen/ van in van Hol/. I. iiall(jcn dezer Duinkerkers te vallen. Omtrent dezen tyd heeft ?'tlï4' een Enkhuifer Oorlogfchip, uitgeruft tot Convoy van de Zantte bl. «o. grote Viflchery of Haringvangft, opgebragt een Engelfche Een Enfchui- Vrybuiter met brieven van Reprefalien op de Onderzaten zer Oorlog- ^ Konings van Spanje, welke Vrybuiter zich niet ontzien SföL had een Hollandfch Fluit-fchip, komende van Bergen m Kaperbinnen. Noorwegen, af te lopen. Dit Fluit-fchip, dat wel veer- AitKema 1. t-icn dagen in het geweld der gemelde Vrybuiter was ge- Vttly w-798.weeftj wierd door het voornoemde Oorlogfchip ook weer De Duin- vry gemaakt en binnen gebragt. Midlerwyl gingen de kerkers nemen Duinkerkers voort onze Scheepvaart en Haringvangft door veel Koop- hunne geitadige roveryen grote fchade toe te brengen ne- vaardersen mende vele Straats-en andere Koopvaarders, en twemaal Haringbuifeu. yier £n dertig Buifen De Stad Enkhuizen leed hier, door, wegens het groot aandeel dat ze had in de HaringvuTcherye, geen gering verlies, en zag dus van tyd tot tyd hare hoofd- «ering
|
||||
|
van lENKHUIZEN. j-p
Bering niet weinig verminderen. Eenige fchreven alle deze I(j2j#
rampen toe aan de wanorde en het flechte beleid omtrent onze Zeemagt. De beroemde Piet Hein, die in de maand April des jaars 1619.
i<Szp, van wegen zyn beleid en dapperheid met het Ampt Piet Hein van Luitenant Admiraal was vereert, trachtte zich ook in j^ur1"6 ^1"* die Bediening wel te quyten en de vloot der Duinkerfchepers, word** Kapers, die de Zeevaart geweldig belemmerde, optezoe- gefchocene» ken. Hy vertrok dan met alle de Oorlogfchepen, die gereed "erft« waren in'tlaatfte van April, en vertoonde zich voor Duin- vfw^w»^* kerken, alwaar hy terltond twe Koopvaardyfchepen, die fud.Henrik, op de reede lagen, liet wegnemen. Maar dewyl de vloot kl. 46 Aizmt der Kapers daar niet was, zo oordeelde hy die te moeten'• Dee*> ^ gaan zoeken, latende voor Duinkerken zyn Viceadmiraal '* Hillebrant Quaft van Enkhuizcn met twaalf Schepen, om
te beletten dat 'er niets uit noch in die haven quam. Hj kon den Vyand, dien hy zocht, niet voor den zeventienden van Junius tegen den avond vinden. De Duinkerkers had- den maar drie Schepen, en poogden het gedurende den nacht t'ontkomen, maar hy haalde hen 's morgens vroeg in, en begaf zich terftont met hen in gevecht: dan de derde koegel, dien de Vyand op hem fchoot, trof hem in den fchouder, zo dat hy op het dek dood nederviel. De Hol- Drie Duin- landeis verbittert door dit verlies, tartten den Admiraal en kerJjersvcro. Schout by nacht van Duinkerken zo vinnig aan, dat ze die veroverden, en alles doodfloegen wat ze op twe Schepen vonden. De Viceadmiraal poogde het te ontfnappen, maar door den Hollandfchen Kapitein Jacob Volkenszoon Vink vervolgt wordende, had hy het ongeluk dat zyn fteng wierd afgefchoten, waar op Vink hem aan boord klampte, en hem, na meer dan anderhalf uur vechtens, noodzaakte quartier te verzoeken Vink quam met zyn prys t'Amrter- dam; alwaar hy van de Admiraliteit met een goude ketting j[an zes honderd guldens wierd befchonken. De andere Piet Hei» ^ollandfche Schepen quamen in de Maas, en't lyk van word te Delft f'et Rein wierd van Rotterdam naar Delft gevoert, alwaar beBrave»« *ct den vierden van Tulius zeer ftatelyk in de Oude-Kerk Hz is
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||
|
6o
|
||||||||||||||||
|
1629.
H. Quaft
bekleed zyu ampt. Comme/in als
boven. |
is begraven. Men rechtte hem aldaar een Tombe op van
wit marmer, met zyn Borftbeeld, en een opfehrift t'zyner eere. Zyn Viceadmiraal, de manhaftige Hïllebrant Qiiafi van Enkhuizen, kreeg laft om het ampt van den Ovelede- nen te bekleden, en den oorlog tegen de Duinkerkers voort te zetten, zo lang tot dat de Staten over die gewigtige be- |
|||||||||||||||
|
diening befchikt zouden hebben.
O&rooi om 't De Heren Staten van Holland en Weftvriefland verleenden Koegras tot te-dezer tyd Octrooi, om te mogen bedy ken alle de gron- Wierineetne den, ftranden en waarden, {trekkende ten Noorden van |
||||||||||||||||
|
bedyken.
|
het Nieuwe diep, van Huisduinen tot aan het eiland Wie-
|
|||||||||||||||
|
ringen, en ten "Zuiden van het einde van den Zand-dyk
van 't Koegras langs den Helmdyk en Noordfchinkel van
't Kallans-oge, mitsgaders den ouden Zypfchendyk, en
voorts langs den bedykten Wieringer-waard, tot aan het
eiland Wieringen enz. Men verbeelde zich, dat deze be-
dyking niet alleen zoude ftrekken tot aanwinning van een
goed deel lands, maar ook om de fterke invallende dromen
van den Weftvriefchen Zeedyk afte weren: vermits by hoge
vloeden 't water over het Koegras uit de volle Noordzee
in de Zuiderzee Hortende, aanitonds op de vier Noorder-
Koggendyk, als mede op dien van Geeftmer- Ambacht,
Schager en Niedorperkoggen aanliep, en die de geweldige
ftortingen van 't Zeewater moeden uitftaan; behalven dat
liet fchuren der ftromen langs den Drechterlandfchen dyk,
zo door de vloeden aan de Noordzyde, als door de ebbe
aan de Zuidzyde van de Stad Enkhuizen, met 'er tyd een
grote diepte maakte. Doch hoe groot ook de nuttigheid
was, die men zich van de gemelde bedyking verbeelde, te
heeft evenwel wegens de moeyelykheid van het werk, en
EenZanddyk de grote koften, die 'er toe vereifcht wierden, geen voort-
ïuiïchen Texel gang gehad. Men heeft nochtans in dit zelfde jaar eenen
cn'cEyeriand Zanddyk gelegt tuflehen het eiland Texel en het Eyer-
s^Laheman 'and»" om den fchielyken inval van het Zeewater in de Zui-
Ofirm'erpwtr derzee te beletten. Dan dit heeft ook de gewenfchte uit-
detteftvr.Zet- werking niet gehad, alzo de ervarentheid in latere tyden
#to«.4.j. heeft geleert, dat na het leggen van die Zanddyken, de
gron~.
|
||||||||||||||||
|
P4
|
||||||||||||||||
|
van ENIKHUIZEN. 61
gronden in de Zeegaten, en aan de vafte wallen van de Hel- tgM
der en Texel, zyn dieper en wyder geworden dan te voren y waar door het water nu zo (terk in de Zeegaten indringt, dat het zelve by een opkomenden itorm en hogen vloed, op de Weftvriefche Zeedyken, inzonderheid op dien van de vier Noorder-Koggen, en op den Drechterlandichen dyk aan de Noordzyde van Enkhuizen, met het uiterfte geweld en gevaar zodanig aanvalt en woed» dat het niet zonder fchrik en verbaaftheid kan worden gezien. De Prins van Oranje te dezer tyd 's Hertogenbofch be- De Prins
legert hebbende deed de Vyand, om hem tot het opbreken «el?fttde'l van dat beleg te noodzaken, een inval op de Veluw en nam Vya'nVkoomt Amersfoort in, 't welk in deze Landen eengrote verfla- opdeVehw. gentheid veroorzaakte. Men ligte het Krygsvolk uit dit Zie Cmmp. Noorderquartier om het elders tot ftuiting van den Vyand FJjHo"r'^' te gebruikeni zelf wierden de Stoepwachten en eenige H-ewaibeé/i vaandelen Schutters uit de Steden op ontboden, en in andere 8jj- 886. J. plaatfen daar 't nodig was gelegt. Voorts nam men al wat w <k» Zantk bequaam was tot den Krygsdienft aan, en gebruikte daar w?*7-3ss* toe ook eenig Volk, dat tot dienft van de Ooft- en Wcft- ir\Vr indifche Maatfchappyen reeds was aangenomen (r.). Decbrm.bi. 'fat. Heer Hoeclum quam uit laft van het Hof van Gelderland te ( 2.) % Hoorn en te Enkhuizen, om by den Zeeraad Oorlogfche Schr"S^tBefch. pen te verzoeken, die de brug, welke te Dieren over den V]1"Belf^bi YfiH lag, aan (lukken zouden fchieten (z.). Den veer-r42. tienden van Auguftus fchreven die van Elburg aan de 13ur- Die van EI- gemeefteren van Enkhuizen en Hoorn, daar de Schipper fev"zoc- eerft zoude aankomen, dat zy niet alleen door kondfchap, de Steden Enk- maar ook door het gedurig fchieten van grof gefchut en huizca-en musquetten vernomen hadden, dat Hattum van den Vyand Hoorn, hard wierd aangetaft, verzoekende, alzo zy maar ééne , Ü' /AJ,'zJ!m Compagnie binnen hunne Stad hadden, met meer Vo.ik y.cT^A» voorzien te worden, ook eenige ligte (tukken gefchuts, vyf- Fredr. hen. t5g musquetten, en honderd vyftig fpiefen. Waarop de Ge- w- f8. 0l)!rniueerde Raden van het Noorderquartier hen omtrent D Vo °" ,ev'entig Weftindiiche ioldaten, met drie of vier ligte (tuk. koënn" *" Selchuts zonden (30« Het volk, dat men uit Dene-Enktwwstr H 1 marken |
||||
|
64 VERVOLG oer HISTORIE
marken verwachtte, was ondertuffchen te Enkhuizen aan-
gekomen. De Heer Raadsveld, Raad van State, te ver- geefs gepoogt hebbende met de bevelhebbers van het zelve te accorderen, heeft hen in den Haag befcheidenj doende |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i6i9-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Men geleid
liet naar Utrecht. Die van
Kampen ver-
zoeken hulpe te Enkhuizen |
midlertyd het volk naar Utrecht geleiden, onder belofte,
dat ingevalle men met hunne bevelhebbers niet zoude kon- nen overeenkomen, zy als dan op'sLands koften weder te rugge naar Enkhuizen zouden gebragt worden. Ook het de Burgermeefter Hardenberg van Kampen zich omtrent den zelven tyd te Enkhuizen vinden, te kennen gevende dat de gemelde Stad alleen was voorzien met twe Vaande- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
len foldaten, houdende zeer fterk aan, dat eenige Corr.psg-
nien van het voorfchreve Volk naar Kampen mogten wor- den gebragt. Doch dit wierd geftelt aan de fchiltking van d > Auzcmra zyn Excellentie den Prinie van Oranje ( i.). Dan na het |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l.Ojl.t)^.
|
veraflen van Wezel en het veroveren van Hertogenboich,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
was de Vyand genoodzaakt te wyken. Dus verdween deze
zwarigheid, en elk keerde weder tot de zynen. Men had |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dierenen
benauwden tyd. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
nu niet alleen den oorlog met Spanje te water en te lande
op denhals, maar bovendien in dit en eenige volgende jaren |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
met den dieren tyd en honger, dat fcharpe zwaard, te worfte-
len enteftryden Een Roggenbrood van twaalf pond wierd in dit najaar gezet op vyftien ftuivers. Men verkocht de Boter voor acht en twintig, dertig, en die heel goed was voor twe en dertig gulden het vierendeel: 't honderd pond Kaas, zo verfch als ze op de markt quam, voor twaalf gul- den en noch hoger, en voorts alle dingen naar gerade: alleen waren de Boomvruchten hier omtrent overvloedig en |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
) Velim
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(I
Cbrim
|
zeer goed koop. Ook was de Haring zeer wel gevangen en
tot een tamelyken prys, maar bedorf met menigte by gebrek |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iJtWaftn.. van Zout j dies vele Koopluidendaar mede qualyk (tonden,
juft.xx.bee/, en de geringe prys binnen korten tyd in een uitermaten ho- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aitzetna l.
Veel, bl. 1041 IOJI. I102- i!i2. L.van |
gen veranderde (z.). In het volgende jaar wierd te Am-
fterdam het laft Rogge verkocht voor 150. ?oo. en ?zo. ja voor 550. en de Tarwe voor 4.37 goudguldens. De Alge- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„ . , mene Staten zonden een gezantfehap naar Moskovien, om
u «1 iTf met dien Vorit over het uitvoeren der Granen te handelen ^' '" . 't geen |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 6?
't geen van die uitwerking was, dat'er in den Herfft een jg,0<
Moskovifche Vloot rnet Koorn geladen in deze Landen quam i dan dit was niet genoeg om de dierte en 't gebrek weg te nemen. Alle Provinciën elk in de hare verboden den uitvoer der Granen van de, eene Provincie in de an- dere , 't welk fommigen oordeelden te ftryden tegen de Unie en onderlinge Vryheid, als mede tegen de vryheid van den binnenlandj'chen koophandel (i.). Daar waren ook (i.)Aitz-ma Dorpen, die, ziende dat de Steden hen allen toevoer van'•ö.W.i.oyy. Granen en Brood af (heden, mede verboden dat men geen . . , Tarwe, Rogge, Garft of Haver mogte uitvoeren ( %.). Het VmMedml°ni gebrek en de fchaarsheid was in deze Landen zo groot, dat**. 191. vele Ingezetenen van honger zouden zyn geftorven, indien Je Overigheden niet alomme hare Korenzolders hadden geopent, en voor de armen Brood laten bakken (5. )• En \l'lf°!n' niettegenftaande men alle mogelyke voorzorge aanwendde, X^.J; \m\ en Schepen naar Vrankryk en andere geweften zond om A.Mm'en Granen te halen, ja zelfs op ordre vanden Staat veleWeilan- Cbrm.van den omploegde en met Koren bezaaide} nochtans bleef deDeve"^i/' duurte aanhouden tot in den jare 1631. wanneer de Granen iZ' allengskens tot op den gewonen prys daalden. De oorzaak van deze dierte en gebrek was voornamentlyk om dat 'er uit Polen geen Granen quamen: dewyl aldaar wegens den Oorlog en zware Peft veel Koren in het ftroo bleef leggen verrotten, en dat gedorft en gezuivert was, kon de Wyflel niet afgebragt worden door gebrek van Water (4.). ( 4.) y. v. Ontrent dezen tyd quamen de Heren Comtniflariflen van ^2W* Hift.
wegen de Heren Staten van Holland en Weftvriefland te '*' * Enkhuizen, om te maken een Quohier der Verpondinge, achtervolgende het Plakkaat van hunne Ed, Groot Mog. op het Redres Generaal van de Verpondingen, over den Lande Commifla- van Holland en Weftvriefland, den derden van Auguftus jiflenophet Jesjaars 1617. bewilligt en vaftgeftelt: by welk Redres de vSondiiU "uizen het achtfte en de Landeryen het vyfde deel moes- komen te ° ten geven van de huuren die ze opbragten (ƒ*.)• Eenigen Enkhuizen. ?eggen, dat volgens dit Quohier der Verpondingen, in den S]-)ZK,Hf?° ^re ^Ji, binnen Enkhuizen gevonden wierden 561 ƒ Hui- oXj./jó. |
|||||||
|
zen.
|
|||||||
|
6*4 VERVOLG der HISTORIE
, j&jo. zenj en fif buiten de Stad, onder Stads gebied, bene-
vens 618 Morgen ^£4. Roeden Lands, en ijl Morgen 256 Roeden buiten Dyks Land, met de Heerlyke goederen te zamen. Van dit alles moeft men jaarlyks aan de Verpon- dingen betalen gio8f gulden 10 Huivers en 8 penningen [i.)Cbtot>. ( 1.). Andere Lyften ftellen in dat jaar $8f>f Huizen ( z.), vmMettenbliky Doch fommigen verzekeren ons, dat hen van goederhand bi'f^\N beticht is, dat in den jare 1630, in 't Quohier der Ver- Struyckhi.tot pondingen bekend ilonden, binnen de Stad, 3 fyo Huizen, deGeogra^bie 63 Zoutketen, 8 Korenmolens, 2 Volmolens, 2 Zaagnio- hi.j,\. lens, 2 Kruidmolens, 1 Kalkoven, f8 Bokkinghangen, f j}Jl)bJlelfa>' Schuitenmakeryen, en 16 Lynbanen, behal ven de Huizen
xv.DM<\'tf.en Werven buiten de Stad ( 3.): waar uit men kan zien, (4.) zie hier dat de Stad, na dien tyd, fterk in getal van Huizen is af* lenedenoft genomen (4.)»
J*<Dc7Ordón- ^e ^eren Wethouderen van Enkhuizen hebben den ne-
jiantie van de genden van April dezes jaars, de Ordonnantie van de Bier-
Bierftekcrs ttekers met verfcheide Artykelen vermeerdert: waar by de
word ver- Bierftekers binnen hunne Stad zich onder anderen by eede
"^Keiirmvtm or" handtaftinge in plaatfê van ecde moeften verbinden, de
Enkj). hl.xtf. Artykelen ten dezen opzigte beraamt te zullen onderhou-
den, en ook beloven dat zy hunnen handel getrouwelyk en DenMetfe- zonder verkortinge van Stads Excyfen of Impofitien zou-
laars een den dryven. Ook hebben de gemelde Wethouderen den Gildebrief. acht en twintigften dier maand , den Metfelaars binnen verleent. ^ hunne Stad een Gildebrief verleent, beftaande in verfcheide EnhbM.icfl. Artykelen, waar naar die van dat Ambagt zich zouden Keuren hebben te gedragen. Om ongelukken van brand, zo veel
omtientde mogelyk was, voor te komen, verboden dezelve Wethou-
L°^lSe^wr,b.deren daar m * net roken of ruigen van Tabak, het gaan,
Keuren van' fïaan of zitten met brandende lonte of andere gloeyende EMj.W.^2- ftoffen, in, by of omtrent de Zoutketen. Dat ook nie-
Tegenhet mant over de Homeyen by de Keten geltelt, of over de tèfteieiivau Keten zelve by nacht zou vermogen te klimmen, om alzo
?cnüpen' . in de Stad te komen. Zy maakten ook f een Ordonnantie
U«-*tw»' teSen het beitelen van de Schepen, 't geen te dezer tyd te fakb.bt.itf. Enkhuizen zeer in zwang ging. en verklaarden onder an-
deren , |
||
|
van ENKHUIZEN. Gj
deren, dat ze de diefftallen en roveryen, die in eenige jg-0;
Schepen, in de havenen hunner Stede leggende, bedreven wierden, zouden houden en ftraffen als huisbreuk, veld- roof en andere zware dicveryen. De Wachters van de Ordonnantie Schepen, als mede de andere vier en vyftig Wachters ftel- Wachters, den ze eikeene Ordonnantie ter hand, waar naar dezelve Keuren'van zich zouden hebben tefchikken. EM.M.tfy- In dit jaar hebben de Bewindhebbers der Ooftindifche ?6'-
Maatfehappye te Enkhuizen hunne kamer of vergaderplaats djfch Hufstè " en Magazyn - huis, op den Wierdyk ter zyde van de Oofter- Enkhmzea haven, geflicht. Het is een zwaar en deftig gebouw, lang wordge- omtrent honderd en twintig voeten, en ook omtrent zo D0UWC» breed, zynde dus byna vierkant. Men treed in het zelve langs een' aanzienelyken aan wederzyden opgaanden ftenen Trap met eene fraaye ftenen leuning. Inkomende ziet men aan de rechter-of Noordzyde de kamer der Bewindhebbe- ren, een fchoon groot vertrek, dat over Zuiderzee uitziet, en verciert is met eene ouderwetfche fraaye Schoorfteen. Eer men in der Bewindhcbberen kamer treed, vind men aan de rechter-of Ooftzyde van de dezelve eene kamer voor den Kaffier\ en aan de linkerhand of Weflzyde een kamertje voor den Kamerbewaarder. Aan de andere of Zuidzyde van de Wandelzaal heeft men in het midden, en recht over de kamer der Bewindhebberen, den ingang van de kamer der Boekhouderen , die eveneens is als die der eerfrgemelde, en ook over Zuiderzee uitziet, hebbende mede aan wederzyden twe gelyke vertrekken, als die van den Kaflïer en Kamer- bewaarder, dienende tot Schryf-vertrekken voor den Soldy- boekhouder. Het overige van dit Gebouw (dat ook voor- zien is van eene fchone binneplaats) zyn Pakhuizen en Pak- zolders enz. en het heeft deszelfs Timmerwerf tot zyn ge- buur: waar op de Baastimmerman zyne woning heeft. Aan de Noordzyde van dit treffelyk Ooftindifch Huis (dar, *° ten aanzien van zyne gelegentheid als anders, met recht e roem boven alle de Kamers van de Maatfehappye toe- NetHu'ivm
|
||||||||
|
£°0l»t) is noch een heerlyk Pakhuis, doch in lateren tyd ge-UWti en daar aan volgt het zo genaamde Huis van be-
|
van zo
' geiiaamr.
|
wa*
|
||||||
|
reuto,
|
||||||||
|
66 VERVOLG der HISTORIE
,. rouwy waar van men (op dat ik dit hier met een melde)
verhaalt, dat iemanc, komende van eenen verren togt, met
anderen had opgeftemt, den Wierdyk van.da ir tot het einde uit met kapitale Huizen te betimmeren. Dan deze bouw- luftige zyn Huis voltooit, en zich niet van zyne Makker» in het bouwen van Huizen gevolgt ziende,, kreeg berouw over het gene hy gedaan had, waar door het gemelde Huis den naam bequam en noch heeft, van bet Huis van berouw. Het is geftieht in den. jare 1604, en: word thans tot een Korenhuis gebruikt. i6?r. Den vier en twintigften van Maart dès volgenden jaars
Direaeuren w}er<jen, volgens het advys der Admiraliteiten ter beveili-
b"veeiHoin!fetet g'nge van de Noordzee^ de Heren-Burgemcefleren.en Re-
vanden & geerders der fteden Amfterdam, Hoorn, Enkhuizen, Edam, Oofterfchen Medenblik, en Harlingen, gemagtigt, om ieder in den zy- !?n<ieI' ƒ n nen te niogen kiefen eenige Directeuren-, die van alle on- f/'iM7.jio98. gewapende Koopvaardy-fchepen en goederen gaande naar " Ooften of Noorwegen één half en van daar komende één ten honderd zouden trekkenj om daar mede uit te ruften eenige gelei - fchepen naar en van de gemelde Landen: dan- de voornoemde Directeurs waren in alle gewigtige zaken van Militie, Juftitie en Buiten aan den'Prinfe van Oranje en aan de refpeótive Admiraliteiten ganfeh onderworpen, en hingen van derzelver ordren en uitfpraken af; dies baarde die bezwaring wel eenige,. maar niet de verhoopte vruch» Tocrufting ten. Daarenboven vonden de Algemene Staten goed te ter Zee. doen uitruilen vy-f en dertig Oorlogfchepen,, vyf Jagten en Dempen: vyf Fregatten, om daar mede voor de Vlaamfche'havens
28 Maart* te jeggenj en de Noordzee te bekruiflen en te beveiligen DeVicea<J- voorde Duinkerkfche Rovers. De Viceadmiraal Quaft van mitaal Quaft Enkhuizen kreeg laft, om zich met zyne Schepen, onder bezecde ?yn bevel (taande, in het kruifien en bezetten van de Kuft viaamfche. van Vlaanderen, als een goed Zeeman,, gelyk men van: ZkAitsema hem vertrouwde, naar gelegentheid van zaken, te fchikken,. t.D. W..IIJ9- en het in en uitkomen, van 's Vyands Schepen als een goed; II42" Soldaat te beletten, enz. Ook wierd hy daar na gemagtigt: de Efquadres van Zeeland: en het Noorderquaitier by hem:
te
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 0*7
te belcheiden, en is hem ten hoogden aanbevolen, op alles l$.lt
een wakend oog te houden, met byvoeginge, dat aan zyne devoiren, zorgvuldigheid en naarftigheid in deze, den dienft van 't Land, en de bevordering van zyn eer en reputatie veel was gelegen. Men kreeg tyding dat de Vyand een grote Voorzorgs raagt van Schepen in Spanje gereed maakte, en dat de ge- cet. berc!ier- ruchten liepen, dat dezelve zouden trachten achter Enge- h"™^3" land om naar Vlaanderen te zeilen, en in paffant de grote viflchery. Viflchery en Haringvangers te verwoeden en de Oorlog- AiucmaLV. fchepen die hen geleidden te verflaan. Van dat alles gafu' "4°" "41- Quaji aan hunne Hoog Mog. kenniffè, en men gaf den Commandeur Kodde van Enkhuizen laft > om met de Sche- pen onder zyn gebied ftaande naar Hitland te zeilen, en zich aldaar te voegen by Witte Leendertfz,. Viceadmiraal uit •de Maze, die met zyn Esquader de grote Viflchery moeft befchermen, ten einde dus gezamentlyk de Haringvangers tegen de onderneminge der Duinkerkers en andere Vyande- lyke Schepen te beveiligen. 'Op dezewyze droeg men zorge voor de hoofd-nering van ons Land, en tegelyk ook voor die van de Stad Enkhuizen. Omtrent dezen tyd , of een weinig vroeger, te weten, Eengroot
den zevenden van Julius had men in dit Noorderquanier Cn'0l1w""Ércn. . •elders een verfchikkelyk onweer van zwaren regen en hagel: ft^aer^Has daar vielen hagelftenen van een verbazende grote, hoedanige men by Memchen geheugenifle niet gezien had} iommigen waren als een hoender Ey, anderen groter, ook kleinder, en eenigen gewogen zynde, wierden één en één vierendeel pond zwaar bevonden. Een vermaarde Hiftorifchryver te- kent aan, dat men federt het beleg van Leiden nooit zo gro- ten hagel gezien had ( 1.). Tedezertyd waren te Enkhuizen (i.)Afavm eenige quaadaardige en oproerige Perfonen, die nu en dan 7'?-^ "7?. in de Stad door hunne ongebondenheid en ftoutheid eenig roermaferste" oproer verwekten: dies vonden zich de Heren Wethoude- Enkhuizen Ten genoodzaakt, om alle verdere onheilen voor te komen, worden beteu. ^ar tegen den elfden van September een Keure te doen af- ge!i-. k°ridigen, waar by onder anderen de Schuttery gelaft wierd,w„£„^f *n het toekomende zodanige oproerighederi met yverenernft 57j. 376. ' I 2 door
|
||||
|
58 VERVOLG'der HISTORIE
|
|||||||||||
|
t£ju door alle mogelyke middelen tegen te gaan, en het gevrees-
de geweld, zelfs met kruid, lood, en andere fcherp geweer te verhoeden j gebiedende ook allen en ieder Mans en Vrouws Perlbon, jong of oud, die onder den Schutters Eed niet behoorden,, dat zy, wanneer de klok geklept, dè trommel geroert, of anders de Schuttery met ftille troih- mcl vergadert zoude worden, zich van de ftraat te begeven, en de ronden en wachten behoorlyk te ontzien, niet alleen op de verbeurte van een geldboete, maar zelfs op arbitrale corre&ie aan den lyve; ook wierd elk een aangezegt, dat zo iemant in dergelyke ongelegentheden, door de Schutters ten tyde van hunne wacht, ronde of tocht gequeft of ge- raakt wierd, hoe hard het ook raogte aankomen, het nie* mant dan zich zelven zoude hebben te wyten. De gemelde Heren beloofden ook een redelyke vereering aan de genen die zodanige Oproermakers zouden aanwyzen; en bedreig- den naar goeddunken aan geld of lyve naar gelegentheid van zaken te ftraffen, die bevonden zouden worden iemant van de Oproermakers, of helpers van dien, ten zynen Huizen te verfteken of te verbergen. Zy verboden ook, dat nie- mant zich zouden hebben te vervorderen, den Officier,,zyn Subftituit of derzelver Dienaren, in 't bedienen van hun Ampt eenigfins te bemoeyen, 't zy met roepen, hemmen, bremmen, of ander diergelyk gebaar of geraas te maken; veel min hen met ftenen of andere ftofFen te werpen, eeni- gcn tegenftand in het bedienen van hun Ampt te doen, of andere feitelyke onbehoorlykheden jegens hen te bedryven • alles op verbeurte van eenige geldboeten en andere ftraffen naar gelegentheid van zaken. Dus poogde men, gelyk Bil— lik en nodig was, alle fchromelyk oproer en uitgelate moet- wille, met ernft en kracht te beteugelen. |
|||||||||||
|
Ve!
dclyk |
eVyan- Inde maand O&ober vertoonden zich eene menigte van
eSche- wel gewapende vyandelyke Schepen voor de wal van Texel |
||||||||||
|
I>en komen en't Vlie, met voornemen om zich aldaar eenigcn tyd te
•t°ViiJ. eB onth°uden, en op het inkomen van de Haringbuifenen an- zie AitKema dere Schepen te paffen, en dezelve, als ze konden, wegte- /. 0.-W. 1170, nemen» Dies maakten zy het Vaarwater zeer onveilig, niet al;
|
|||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 59
alleen voor de Koopvaarders en VifTchers, maar zelfs voor t£ .
Schepen van Oorlog. De Viceadmiraal Quafi onthield zich Meffe volgens ordre noch in de Hoofden, en de Zeeraden van Rot- da» te?en terdam en herNoorderquartier ontfingen bevel kragtige en*°**&ordre«* vaardige middelen te beramen, om de gemelde Zeegaten te beveiligen, het dreigend geweld van den Vyand te weren, en hem zelfs om den Noord alle mogelyke afbreuk te doen. Ten dien einde gaf men laft, om eenige Schepen van de Ooft- en Welt- Indifche Maatfchappyen, of van byzonderc Reders in te huren, en die voor eenen korten tvd tegen den Vyand te gebruiken. Men fchreef overzulks aan de Steden Amfterdam, Hoorn, Enkhuizen, en Medenblik, om ten befte van de gemene zake, hare Ingezetenen te bewegen, op redelyke koften van het Land, den Zeeraden de hand te bieden, en alle mogelyke hulpe toe te brengen. Men trachtte met allen fpoed de Oorlogsvloot, die onder het bevel van den Viceadmiraal Quaft, op de Kult van Vlaanderen lag, te verfterken, om dus met gemene magc en eenparig beleid des Vyands geweld tegen te gaan, en te verbreken. Mid- lerwyle hoorde men dagelyks grote klagten van de goede wS5ote Ingezetenen dezer Landen, zo van Kooplieden, als vanfehade c«Zec Schippers en Bootsgezellen, die in menigte met berovinge van hunne Schepen en goederen,, vangen en fpannen van hunne Perfonen, jammerjyk door den Vyand wierden mis- handelt : 't geen eenige toefchreven aan de grote wanorde en het Hechte beleid ter beveilinge van de Zeevaart (i.). S^lftzen"t Men zocht dit eenigfïns te verbeteren en de Gemeente ' Middel™4*' te ftillen, door in het volgende jaar by Plakkaat een nieuwe «>m daar tegen orde te beramen op de Schepen varende naar Ooften en Noor-te vo°rzie». wegen, en derzelver Direéteuren, die men in hunne bedie- l6n' ning het continueren. Men liet ook een Plakkaat afkon- digen, waar na zich de Koopluiden, Schippers en Ingeze- tenen, varende en handelende op de Levant enz. moeiten gedragen (1.). Men zocht ook door grote Praemien te be- (2.) Gn* te 11.' de kapers en c°mmiflïe vaarders dezer Landen wnPMaatb. /ƒ_ vern- 1 n' °m de Vyandelyfce Schepen te veroveren en teD'^972» v fflieien. »t geen ook van 2eer goede uitwerking was;dan \l 3 dit
|
||||
|
<p VERVOLG der HISTORIE
"ï(S dit duurde niet lang by gebrek van bctalinge (i.). Ook
f u) Aitzema wierd het Laftgeld van de ongemonteerde Schepen inge-
I. D. tl. ti45. voert % welke penningen ook zouden gebruikt worden ter (z.) Groot beveilinge van de Zeevaart (*.). Men heeft ook de Onder- PM./. Veel-, danen dezer Landen by Plakkaat verboden, zich in dienft fwak!bov«T van eemSe vreemde Heren, Prinfen, of particulieren naar Ooftindién te begeven. Deze en meer andere middelen wierden 'er te werk geftelt, om den Koophandel en Schip- vaart dezer Landen te befchermen. En alhoewel de goeds Ingezetenen met velelmpoiten en fchattingen, en-door ge- durige onuitfprekelyk grote verliezen op Zee gedrukt wier- den, zo zag men ze nochtans daar tegen opwaflen als een Hoge Prys palmboom: getuige hier van verftrekt de over grote prys iu'ï NooTIer" waar toe ^e Landeryen in dit Noorderquartier te dezer tyd guanier, gefteigert waren. Een Weduwe der Stad Hoorn kocht in dit jaar vanTheunis'Jorifzoon van den Sleutel, teHoogkar- fpel in de Streek by Enkhuizen, een ftuk Groetland, groot twe en één halve Morgen voor de fomme van drie duizend 'a^MeffatiT'twe honderd.en tachtig guldens het Morgen (?.). Dit ver- M. 194. ' fchilde veel van den prys dien de Landen in deze gewcften, (4.) Zie bo- omtrent tachtig jaren te voren mogten gelden ( 4.), en dien- letl,Mrf'Zan de tot een klaar bewys, dat derzelver Ingezetenen, door ,Er>i bl.%6, (jen iangdurige Oorlog met Spanje niet verarmt, maar veel eer krachtig gezegent en verrykt waren; alhoewel men mo» gelyk de Landeryen in Weftvriefland en het N oorderquar- tier toen wat te hoog heeft opgejaagt.- doch ze waren in dien tyd met zo zware Verpondinge en andere Schattingen niet belaft, die dezelve naderhand merkelyk in prys hebben doen dalen. H.Vogellius Do. Hieronymus Vogellius Predikant te Enkhuizen yver- yve« tegen «lede te dezer tyd fterk voor de Lere der Gereformeerde Kerke R°)d"kbSe" te§en ^e <*er Roomfchgezinden. Hy had in het voorgaande "zyn'gefprek j*31' den negenden van September, ten huize van een Koop- met een R. man te Amfterdam, eene mondelykc famenfpraak gehouden Fritftcr. met een Roomfch Priefter, binnen de gemelde Stad woon- achtig, over de verfchillen tuflchen de Roomfchgezinden en Hervormden nopende het ftuk vanGodsdienft. Men zin- twiftera
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 71
|
|||||||
|
\
|
|||||||
|
twiften over en weer van 's Namiddags ten drie uren tot over ,£„
half tien : doch zonder eikanderen te konnen verftaan , veel win te overtuigen. Dies wierd dit gefprek of onderhande- ling (gelyk gemeenlyk gebeurt) vruchteloos afgebroken. Zo weinig nuts trekt men doorgaans uit de difputen als de gemoederen met haar en afkeer zyn ingenomen. Dit Theö- logifch gefprek of twiftgeding wierd naderhand door Do. Vogellius in gefchrifte geftelt en door den druk gemeen ge- maakt *-,, na dat hy alvorens- den Priefter had aangeboden * Anno 1634, het zelve te willen overzien en veranderen, 't welk hem mogt dunken te eenzydig en niet naar de waarheid geftelt te zynj dan dit wierd door den Priefter geweigert en afgefla- gen (1.). Na het houden van dit Gefprek, heeft Do. Vo- (1.) Zie die gellius, den twaalfden van Februarius dezes jaars, eenefchrif- ^f*!" **e telyke Onderhandeling aangegaan met eenen Roomfch- ^fnfclinf- Priefter te Enkhuizen, betrefïende de Godsdienftige Aan-telyke onder- biddinge des Broods of de gedaante van het zelve in het handeling mee Heilig Avondmaal, en andere verfchillen tuflchen de Geie- l™&™mCch formeerden enRoomfchgezinden: doch met gelyken vruch- telozen uitflag. Deze Schriftelyke Onderhandeling wierd daar na *f door Do. Vogellius ook in't licht gegeven, be- fAmi0i6föi nevens eene Betuiging en Waarfchouwing aan deRoomfch- gezinden Burgeren en Inwoonderen, inzonderheid binnen Enkhuizen, tegens het Pausdom, om hen waar het moge- lyk daar van af te trekken j dan zodanige waarfchouwingen borden van de Roomfchgezinden, gelyk de Schryver zelf *e kennen geeft, zelden gelezen; In zyne Toeeigeninge aan de Heren Wethouderen van Enkhuizen, roemde hy on- der anderen niet alleen de tydelyke zegeningen, waar mede- die Stad te diertyde rykelykoverftorten toen byna tot haren' hoogften top geklommen was, als zynde hare Havenen, die- te voren vol biezen ftonden, nu voorzien en vol van grote • etl kiene Schepenen maften, en hare Moeraden veelal als Pa-• radyfen geworden; maar ook hare Kerkelyke Regering», nadien de' Dienaars van het Heiligdom, te weten, de Pre- anten, Ouderlingen en Diakonen, hunne dienlt waarna^ aafin-, zo als hen (dus fprak hy;) van den Heere des Heilig-- damS')
|
|||||||
|
7t VERVOLG der HISTORIE
i6tz, doms was bevolen, door uüke hen z,o eigen toebehorende Geefte-
lyke Politie of er dr e. Jlaande hier alleen onder Chriftus hunnen Oppérfien Harder; en hy voegde 'er by, dat deze goede Or- dening zo wel als de Vaftigheid des Geloofs by haar was gebleven, daar die beiden (verftondhy) in vele plaatfen van het Zinder-en Noorder-Quartier waren verwart en gefchut geworden. Hy prees ook zeer den yver der Heren Wethouderen in het niet toelaten der dolende Seclren, en dingen die naar de oude Superftitien (maakten, enz. Dan fommigen zagen dit ftuk, inzonderheid dat der Kerkelyke Regering en het dulden van andere Gezindheden, anders in, en die van Enkhuizen zelfs zyn naderhand in verfcheide opzigten en gevallen van die naauwe gezetheid afgeweken. Onderwylen raakten de Roomfchgezinden zelfs te dezer tyd met malkanderen in grote oneenigheden. De Paters Jefuiten lieten niet na zich in deze Landen, zo wel als el- De Téfuiten^ ders' zo vee* ^en m°geb/k was» boe langs hoe meer uit te zoeken zich "breiden, en inzonderheid op plaatfen te neftelen, daar ze 't meer uit te meefte voordeel dachten te bejagen. Veelal wierpen zy zich breiden. ten dien einde in 't eerft op tot helpers van de andere Paftoors en Priefters, met welke zy nochtans wel haaft over hoop raakten.: nademaal zy doorgaans (dus fpraken de andere Priefters) het recht en de jurifdictie van dezelve poogden aan zich te trekken, zoekende deze gewaande medehelpers, in fteê van knechten te zyn, wel ras den baas over de andere Clergie te fpelen: waar uit dan veeltwirt en gekyftuflehen Theoii. tie ben en de overige Geeftelykheid ontftond. Dit zach men jonkie te Enkhuizen» wanneer aldaar de eerfte Jefuit, Theodorus «rfte Jefuit fe J0ngh, in dit jaar aanquam: want hy lag ten eerfte met ZYEntwiftmet den Pauoor overhoop, en wilde ook in de Stad Paftorele den Paftoor. bedieninge waarnemen, het welk de Paftoor hem niet ver- zie Vakans gunnende, wierd dit verfchil gebragt voor den PaulTelyken deling eny door jsjunt jus Fabius de Lagonifla, die op den derden September pJS,£'- de2es iaars over hct zelve dit vol§ende vonni.s 8af: » A1les
drukt 17ïls. »> wel overwogende zynde, zeggen en gebieden wy, dat
il. 149. , het aan P. Theodorus de Jongh tot Enkhuizen niet ge-
j, oorloft is, Paftorele, en andere Priefterlyke bedieningen,
„ uit-
|
||||
|
van ENKHUÏZENT. 73
•*> uitgenomen den dienft van de H. Miflè, te verrichten, l6%,
„ ten zy met kennis en oorlof van den Paftoor. " Dit bevel hebben de Paters Jefuiten eenigen tyd opgevolgtj maar de- wyl zy hier door in hunne magt, gezach en eigen belang benadeelt fchenen te wezen, hebben zy dit jok naderhand afgefchudj willende niet als helpers van de Paftoors, maar als volflagen Souvereinen, die naar geen rechten of wetten vragen, aangemerkt worden 5 voor al in plaatfen daar wat te halen is: gelyk de Stad Enkhuizen en daar naaft aange- lege Streek en Dorpen, hen geen gering voordeel hebben toegebragt j tot groot verdriet der overige Clergie, zonder acht te flaan op de leeringen het recht hunner Kerke, be- helzende: Dat geen Paftoor, Priefier, cf Pater magt heeft om Sacramenten geoorloft en -wettig te bedienen in de Parochie van een ander Pajloor zonder zyn kennis of verlof. De vermaarde en geleerde onderzoeker en verzamelaar van P Paludanus
de wonderbare vreemdigheden der nature Bemardus Paluda- ^erfc* kus', Doclor in de Medicynen, ftierf binnen Enkhuizen, den derden van April dezes jaars, in het drie en tachciglte jaar zynes ouderdoms. Zyn Lyk wierd aldaar in de Zuider Kerke begraven, alwaar zyne Kinderen en Erfgenamen een Grafteken t' zyner eere hebben opgerecht ( 1.). In dit zelfde (1.) IkG. jaar is ook Antonius Antonides van der Linden^ een geleerd ge- brandt Befcbr. neefmeefter te Amfterdam, in het drie en zeftigfte jaar zyns v"*fl^'bl' levens overleden. Hy was inden jare 1570, uiteen oud AisookA. HoDandfch geflacht te Enkhuizen geboren, zynde zyn Va- Antonides va» der Henricus Antonides van der Linden eerft Predikant te cI"Li'"!,en- Enkhuizen, en naderhand hoogleeraar te Franeker geweefl j GeflbAxltuk en zyn Groot-vader Reétor der Latynfche fchole en zanger */. jc2. ' in het Choor te Naarden. Antonius zelf is eerft Reóbor te Enkhuizen geweefl:, en naderhand Doctor in de geneeskun- de geworde zynde, heeft hy de praclyk te Enkhuizen en te ^rn'èerdam met veel lof geoeffent. Hy heelt veel gelchre- Ven, en onder anderen: Van gedrochtelyke Wormen, eene zonderlinge Waarneming; Door ondervindinge goed bevon- den Geneesmiddelen, gefchikt naar byna alle de byzonderc ttelen des Menfchelyken lichaams van het hooft tot de voe- |
|||||||
|
K ten,
|
|||||||
|
74 VERVOLG der HISTORIEj;
ten, opgemaakt uit de befte Schryversj en een Kort Begrip-
*'* van de Pra&yk der Geneeskunde, in vier Boeken, -welker eerftede Apothekers -kunft, het twede de famenftelling der Geneesmiddelen, het derde Geneesmiddelen voor byzondere delen, en het vierde Geneesmiddelen voor ' byzondere ziektens en ongemakken behelft. Zyn Zoon Joannes is ook een vermaard Profeflbr der Medicynen te Leiden geweeft, Bnm^McS' van wien de Heer Brandt reeds heeft gewag gemaakt (i.). vanErM. bl. In dit jaar quam 'er een Plakkaat uit op het heffen en 317- ?i9« betalen der Laflgelden over de Schepen, die door de Straat Plakaatop yan QiDraiCer naar de Middelandfche Zee, en op de Levant. hecw!ffi voeren, moetende twintig Huivers geven van ieder Laft dat J.D.bkywk' het Schip groot was. Men verbood ook in Maart aan alle 't Oftrooi particulieren, buiten de Groenlandfche Maatfchappy, ter va»'!eGr°en* Walviichvangft te varen, binnen de limiten van Nova Sem- Epty wo'd' blatot de Straat Davis (z.). En nadien het Oétrooi van de* vernieuwt. gemelde Maatfchappye in het volgende jaar ftond te eindigen \z.~) Aitzema wjerci het zelve den vyf en twintigften van O£bober dezes ll.Deeh W.90. |aars weêr voor acht jaren vernieuwt ( 3.). Men verftond Wo'ütlkk. 1. ook, dat de Schepen' die niet hadden een vaft verdek, door- ZW, W.6S0. gaans ten minften vyf Edammer voeten ten boort, en ten ( ?,) Zie minften gemonteert met zes Gotelingen, niet voldaan had- TaZ^lDeel den het i"eglement van de Monturej en volgens dien het wVs.'iifr'Laftgeld hadden te betalen (4.). Wy melden deze zaken, mall.^S. om dat de Stad, Enkhuizen, wegens de grote van hare Verklaring Scheepvaart daar in veel belang had, fn de maand OAober ontrent de Aej2erden, door ftorm en eenen fpringvloed, de wateren in sdiepen. .Holland en Zeeland zo hoog, als_in dertig jaren niet ge- (4.; Aitzeme beurtwas • dies 'er op het Land niet alleen vele Menfchen ll.DedfU.fo. en Beeften verdronken, maar in de Steden ook grote fchade HogeVioeüen. ^^dde.. Den eerften vatl November had men in Hol-- OuthljWater- knd weer éen' hogen vloed en een groot onweder, dat ■wfeiW-?49'overal veel fchade veroorzaakte (f\j,en de wateren zo dede Gabbemabl. zwellen> dat ze op fommige plaatfe zeven en acht duimen (6.> Com- hoger geftaan hebben dan in den groten Alderheiligen vloed mefyn'tLeven des jaars 1 f70. wiens gedachtenis zo verfchrikkelyk was voor v. fred Henr. f h Nederland. (6.). |
||||
|
van ENKHUIZEN. 7f
De "Duinkerkfche Kapers gingen noch gedurig voort den |^?4.
Koophandel en Zeevaart dezer Landen grote fchade en be- De Duinker- femmering toe te brengen. Men hoorde dagelyks deswegen kersdoen gro- zware klagten, de een dit de ander dat middel voorfla'an- ^ec." Ct" de. Men nam advyfen van verfcheide Kooplieden, maar Aitzematt. men bevond dat ze zelfs onder eikanderen omtrent dit ftuk ö.*/, 1^4. \%q, verfcbilden. Men befloot eindelyk dit jaar de Vlaamfche Kuft, naar ouder gewoonte weer bezet te houden; doch met deze verandering, dat de Bevelhebber op die Kuft, niet alleen zou vermogen den Vyandin'tuit of inkomen der Vlaamfche Havenen aan te taften, maar ook elders in Zee te vervolgen met zulk een aantal van Schepen, als hy bevin- den zou dat de magt van 's Vyands Schepen vereifchte: dat de Esquadres die voor de Zee-havenen dezer Landen krui- ften, wanneer derzelver Bevelhebbers mogten vernemen, dat eenige Vyandelyke Schepen ergens in Zee waren, aan- ftonds derwaarts zouden zeilen, om den Vyand alle moge- lyke afbreuk te doen; vertrouwende hunne Hoog Mog. dat daardoor verfcheide inconvenienten, daar nu over geklaagt wierd, zouden verbetert worden. In dit jaar was 'er zulk Droge 2©- cen droge Zomer met een fchoon Najaar en weinig regen *"eFea f£lluon tot het einde van de maand November, als by Menfchen a,Mr' geheugenis nooit geweeft was. In 't laatfte van Oclober wier- der 'er menigte van Kievits - eyeren gevonden. Verfcheide Ooft - bomen hebben twemaal gebloeit, en vruchten voort- (i.)L. vmt gebragt. Men zag op nieuw Aalbeziën en BhwwbezïènXe Zantenspiegei voorfchyn komen, en aan de Rozebomen nieuwe knoppen d^Gejib.bU en Rozen. De Tulpen bloeiden in 't laatfte van October 2Z\^,^ en in 't begin van November andermaal, dat nooit van eenige Reglement Bloemiften hier te Lande meer gezien was, en zo ftond het voor de met vele andere Aard - en BoomgewaiTen. DeRhyn, Maas, Weftmd, Waal, en yfTel waren zo droog of ondiep, dat op fom- °^\ zic ffligen plaatlen niet boven anderhalve voet water was ( 1.).Groot. Vlak, , In den aanvang van het jaar zeftien honderd vyf en der-*•£>«•/,£/. 607. lh, wierd 'er een nader Ordre en Reglement gemaakt voor ^j^^y de Bewindhebbers van de generale Weftindifche Maatfchap- wfnigh^dciTi* Pye (z.). In 't VJie enz. wierden te dezer tyd by de Schip- 't Ylie. K z pers
|
||||
|
7<5 VERVOLG per HISTORIE
- pers en 't Bootsvolk vele moedwilligheid gepleegt, waar
tegen de Staten den zeventienden van Maart een Plakkaat
lieten afkondigen, 't welk in den jarc £641 vernieuwt wierd [ï.)Groot. (1.). DePefl, quam te dezer tyd weer in deze Landen j ptMaatb. I. en iJeepre een grote menigte van Menfchen weg. Te Am- De Peft*44' Verdam ftierven in dit jaar 8177. Perionen (1). Te Lei- koomt weer in den rechtte deze Plage eene verfchrikkelyke woede aan. In 't Lam). 't midden van de maand Oéfcober waren aldaar in twe we* /'2'i fb"1' ^en £yds i88f. doden begraven. Volgens eenige regifiers
Za'^AmL^f. wierden 'er van den zevenden July tot den tienden Novem- 1180. * ber 12480. Lyken ten grave gebragt (3.); Of naar fom- ( 3.) ZieP. mige aantekeningen waren aldaar federt den veertienden van IJ^g^^Julius-tot den negen en twintigften December 14581. Men- (4.) L.vnn fchengeftorven (4.). Eenige zeggen i^%t. Anderen (f.) Zanten spiegel begroten het getal der doden in dit jaar binnen Leiden op derGe/cb.bi. t f878. Alle neringen ftonden hier door in die Stad ftil, I2f'r ) 7. de Studenten vertrokken, en Leiden wierd nu van elk ge* Commelyn't fchuwt} Amiterdam weigerde hare Waren in te nemen5 Leven van d'andere Steden volgden dat fpoor terftond na, doch ble- Ired. HenrM. ven daarom niet onbefmet* 's Gravenhage leed naar zyne Wed. He"nrjlSrote niet weinig. Delft, Dordrecht, Rotterdam, Am- 214. ftcrdam, Haarlem, Enkhuizen en anderen, kregen in het (6.) L.vnn volgende jaar haar beurt (6\). Ook wierd dê Stad Hoorn
*&&$'$* iTi dit'Najaar van deze fchromelyke plage (hoewel noch 129 150.^. zeer goedertierendlyk) aangetaft. En in Brabant, Kleef, MoimtnCbron.cn inzonderheid te Goch, woedde dezelve,- met andere van Deventer elenden, zodanig-, dat, naar de berichten van foramigen, hl'P\ p <j aldaar de helft, anderen zeiden twe derdeparten van deBur- Twii'kvaiüte 'gersal waren weggerukt: en noch fcheen die verfchrikke- Pefl,gebukt lyke geeflel niet op te houden. (7.). i6;^M. ? 8& Onderwylen deden de Duinkerkers in dit jaar grote fcha*
ke^ doenTro-^cn omJer onze Haringbuizen en qüamen met twe en twin- tefchadeoadeïüg kloekke Oorlog - fchepen den vyf en twintigften van, enze Haring- Auguttus-ontrent Dogger Sand by de Oorlog - fchepen van bu'zen- v dezen Staat, die terftond op malkanderen lo-brandden. De 'itr TbrÖn. w» Commandeur het fchieten in Zee horende zeilde mer der- Holl. fol. 589« tien Schepen d.aar naar toe, zo daï de Vloot nu drie en der-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. . 77
dertig Schepen fterk wasj maar richtte niet uit. Over de ,g,,
honderd Buifen wierden door de Vyanden verwoei! en ver- Die van onze brand, en het Volk gevangen genomen, (i.). De Kapi-*ee-Overftcn tein Jonker van der Abt, die toen het Commando had,?!, f* Wierd zyn Steng, ot zo zommigen zeiden, zyn Malt afge- worden, fchoten, waarom hy zich uit de Vloot naar huis begaf: (i.)O»- dan zulks wierd hem niet wel afgenomen, alzo de andereparPf'èC/7i' Schepen daar door den moed en hun orde verloren/ waar-"^' 4' om de Heren der Admiraliteit t' Amfterdam hem in verze- kering deden nemen. Eenige Kapiteinen van Enkbuizen Verbittering t'huis komende, dorften de ftraten niet te gebruiken, zoenbcr°e"e verbittert was het gemeen op hen, om dat ze zich zo qua- g"^^1* lyk gequeten hadden, en de gemelde Haring-buizen zo laf- hartig laten nemen. Eenige van de ruwfte Gaften onder- Ujfl.va» ftonden het Huis van den Commandeur Kodde te plonde- Bnki.^i 8<$. ren> doch wierden door de Schurterye in 't geweer daar bykomende belet, en't.grauw, zonder eenige bloed ftor- DëBevd- tinge, van daar gedreven. Over de gevang© Bevelhebbers hebbers der. wierden gedelegeerde Rechters geftelt, die tegen&hen, uit Oorlogfthe-- name der Hoog Mog. Heren Staten Generaal, in de maand Pe" wor(Jeu Maart des volgende jaars, de Sententien uitfpraken van we- ^coud. Verv. gen hun wan devoir in de gemelde ontmoetinge van. den derCh-on. van' Vyand begaan. De Bevelhebber Antony van der Abt wierd #w'/-/a'-?9r' het zwaarfte geftraft, inhabil verklaart, en in eene gevang- De„^M'aar,,, kenis van vyf en twintig jaren verwezen, om dat hy (dus Aitzemall'. luide de Sententie) de Vlagge had ge voert, en door zyn Deel, Mtfo^ wangedrag veroorzaakt, tot zo grote difreputatie van den Staat dezer Landen, verfterking van den Vyand,. onwaar- deer lyke fchade van de Ingezetenen, en bederf van zo vele bedroefde Familien, welker Mannen, Ouders en Vrienden gevangkelyk waren weggevoert, en welker verloffinge naad God aan de devoiren van hem en anderen had geftaan, daar ^u den Vyand onbefchadigr was komen te ontwyken. De andere Bevelhebbers als Bartholomeus Pieterfz. Sterk, Dirk by Nacht, Pieter Janfzoon Santvoort, Dirk Pieterfz. de Groot, Marten Gysbertfz. Krook, en Erik Barentfz. wier- den van hunne dienden afgezet* Jan Ates, Leenard Adrir K" 3 aanfzv
|
||||
|
78 VERVOLG der HISTORIE
t6t6. aanfz. wierden alleen verwezen in de mifen van fuftitie en
koften der gevangkenifle. Willem Kodde van den Burg, Jan Gyfen, en Allert Tames waren afwezig en wierden vcrweaen in eene boete van twaalf maanden gagie, en in een banniflement van vyf en twintig jaren. Dit moeft (zeiden cenigen) toen alzo gefchieden om de Gemeente wat te ftil- len en genoegen te geven, die anders de Heren van de Re« geringe zelfs de fchuld zou hebben te laft gelegt: dewyl naderhand klaar wierd bewezen, dat by de gemelde Bevel- hebbers niets was misdaan j gelyk Kodde dan ook korts daar na Landwinning kreeg, {lellende borg voor tien duizend Gulden, en zich wel rechtvaardigde: dies wierd hy en alle de anderen weder ten vollen van het gemelde vonnis her- Nieuw Re- ftelt. En om aan de klagende en krytende Gemeente noch flement eet meer genoegen te geven, wierd 'er een nieuw reglement ge- eveiiinge vau maakt op de bezettinge van de Vlaamfche Kuft en de bevei- rnafkt."e" liging van de naauwe Zee, doortwe en twintig Oorlogfche- Zie Aitzem pen, vyf Jagten, en vyf Fregatten, die alleen zouden ftaan jï.Deel, u, onder den Prins van Oranje, en zodanige Gedeputeerden 541. 3fo. tcr Generaliteit, als hem zoude gelieven by zich te nemen. Dan dit Reglement veroorzaakte by vele van de Regering grote oplpraak, byzonder by de genen die niet gaarne za- gen , dat de Prins zo grote magt en gezach wierd gegeven, gelyk hier door gefchiedde. Een Enk« Den negenden van Maart lag^er een Kaag voor Broeker- lraizer zoekt haven met zeftien gevange Duinkerkers. Een Burger van cemgegevange Enkhuizen verftoutte zich deze gevangenen los te laten, om |
||||||||||
|
waar
|
o'nde"8' zyn Zoon, die mede onderdezelve was, vry temaken. Het
|
|||||||||
|
w
|
||||||||||
|
ookzynZooa Scheepsvolk was toen juiftop twe Mannen na aan Land,
Was, te ver- jie zich tegen den gemelden Burger te weer fielden. Een lof^n* r^van de Scheepsmaats quetfte hem, en gerucht makende . ,°"p„/ '" wierd hy gevat. Dan de meefte gevangenen namen die ge- buizen op dit legentheid waar, en ontliepen t JLandwaar in, maar wier- jaar, den naderhand wederom gegrepen: doch de zoon van dezen Burger ontfnapte, quam te Enkhuizen, en ging in zyn Va-
ders Schip, dat eenDamloper was, logeeren j voorts fchik- te hy zich met de Scheepsjongen behendig naar het Hoofd, trok
|
||||||||||
|
van ENK HUIZEN. ' 7p
trok zelf den volgenden dag het zeil op, en liep met het ,g?&
Schip Zeewaards in. Het gerucht van deze daad verfpreide Zyn Zoon fcich niet lang daar na door de Stad, en quam ter oren van wo^ achter, de Wethouderen,„die terftond aan eenige Schepen en Schui- Enkhuizeu ten laft gaven om hem- na te jagen: want men meende dat gebtagt. alle de weggelöpe Duinkerkers binnen dien Damloper wa- ren. Hy wierd omtrent drie mylen van de Stad achterhaalt}, doch men vond in 't Schip niemant dan de gezegden Bur- gers zoon met den jongen. Toen men hem binnen bragt, , wierd hy van een grote menigte van Menfchen, alzo hetftorte"y/j"sgc fchoon weer was, verwacht, waar door Het gebeurde, dat gelegentheid de Brugge by de Galey op het Noord, met al het Volk dat ter neder met 'er op ftond, ter nederftorte, en vele Menfchen ouden er veJenieiifehem[. • i - i j- i . djc er op
jongen in t water vielen, die'er met groot gevaar weder ft0Bdeu,
wierden uitgetrokken, waar onder fommigen jammerlyk gequeft en eenigen byna dood waren, door de zware Bal- ken, Ketenen en Stenen, die op de Brugge lagen. Een man, die boven op de Wip van de Brugge zat, wipte in het vallen over al het Volk in 't water, zonder zich mer- kelyk te bezeeren. De Stad Enkhuizen had rmauwlyks die gevoelige fchade De Engel*
in het verlies van hare Haringbuifen geleden of zy wierd fcbeftaan naai; weer van andere onheilen ten aanzien van deze hare hoofd- deHeerfchap- nering gedreigt. De Engelfchen begonnen het toe te leg- ^"S^. gen op de Heerfchappy der naauwe Zee, en gaven voorde dat alle Viflcheryen in dezelve hen toequam. In het voor- Zie Aitztmo gaande jaar was het Boek van Seldenus, genaamt Mare ll> Deel> bl' Claufum in 't licht gekomen, waar in de fchryver de Vry- ^'i°°' heid der Zee zocht in te binden, en onder anderen te be- weren ,.dat den Koning van Grootbrittanje de Heerfchappy over die Zee toequam; immers zo veel aanging de Zee om- trent Engeland en Schotland gelegen, en inzonderheid de Vryheid der Haringviflcherye, die de Hollanders met zoda- nige naarftigheid oefrenden, dat het hen van anderen niet konde worden nagedaan,, alzo zy millioenen voordeel daar wrt trokken j doch anderen die her hen wilden na doen niet dan fchade. In het byzonder kantte de Schryver zich te- gem
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
go
|
|||||||
|
j£5)j( gen het Boek van Grotius genaamt Mare Liberum. De En-
gelfchen hadden groot behagen in het Boek van Seldenus, en hunne Koning toonde dat het hem ernft was, latende in de maand Mei dezes jaars een verbod afkondigen van te vif- fchen in de Brittannifche Zee zonder zyne toeftemming (\,}Ait. ( l#), £n om dit bevel kracht by te zetten, liep de Graaf t/'"zotrio' van Northumberland,. Admiraal, den drie en twintigften dier maand in Zee met een vloot van veertig Schepen, en ftelde eenige Schepen recht op de plaats, alwaar de Hollan- ders gemeenlyk den Haring vifchten. Men had den Afge- Adr. va» zant der Heren Staten, den Heer van Beveren, kennis ge- Kattmb. Ver- geven, dat men hun recht wegens de Hcerfchappy der Zee ^evm'vanH aan Je §ehe^e were^ had kundig gemaakt, en voornemens ds Groot hl.66. was ftaande te houden. De Afgezant vindende dit ftuk van zeer groot gewigt, antwoordde daar op niet gelaft te zyn, en aan de Heren Staten defwegen te zullen fchryven. De Koning had voorheen voorgehad den tienden Haring te eifchen, doch liet zich voor het tegenwoordige genoegen jrtet een kleine erkentenis, en gaf aan de Schippers der Bui- fen eenen verlof brief, daar in de Koning zich verplichtte hen tegen allen., die hen in het viflehen of op Zee eenige . \z.) Zie moeite zouden willen aandoen, te befchermen (z.). De n'T"aii'' Duinkerkers hadden, gelyk gemeld is, in't vorige jaar vele Jlvan Kgtten- Haringichepen genomen of verbrand, waar overeene zware &»£ als boven opfchudding te Enkhuizen was ontftaan: dies waren de Pt, 67. Reders der Buifen te gereder zulken vrygcleibrief voor wei- nig geld te nemen, om tegan de Duinkerkers te worden
gedekt. Doch VLands Overheid zag dit ftuk dieper in, en was met reden beducht, zo Engeland dezen ftap ter heei fchappye op zee wierd toegeftaan, dat men in vervolg van tyd verder zou gaan j en niet lalleen den Buisman een zwaarder Laftgeld zou afdringen, gelyk ook naderhand een eifch van één Gulden voor elk Laft wierd voorgeflagen, De Engel- maar dat dit ftuk wyder tot allerlei Koopvaardyfchepen zou fche Admiraal worden uitgeftrekt, en zeer grote belemmering in den Ündfthe Ha" K°0Pnandel veroorzaken. Ondertuflchen quam de Engel- ringbuifen, " fche Vloot,, fterkachtien, anderen zeggen, twaalf Konings- fchepen,
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN.
|
81
|
||||||
|
fchepen, onder de Haringbuifen, wier Admiraal men aan tütf.
boord liet komen en met zyn Schip aanhoudena maar aan Aitzema il. de Buifen gaf men te veritaan, dat zy wel mogten voort- Dee*' & ?l°* gaan te viflchen* dan de meefte derzelve door fchrik inge- ^mmb.lbs nomen waren herwaarts en derwaarts weggezeilt: van de boven */. <jS> overigen, die Hand hielden en op de Nering bleven, wierdtfa. twe Engelfche fchellingen of één gulden van 't laft gevor* dert. Dit maakte terftond zo veel beweging in Holland, dat de Luitenant Admiraal Dorp ordre kreeg ten fpoedig- flen met twe en dertig Schepen, en nevens acht nieuwe Kruifers zich te voegen by de zeventien gewone Convoyers der Haringbuifen, om naar de Nering te ftevenen. Hier gekomen quam men echter tot geen dadelykheden met de Engelfche Vloot: en in volgende jaren quam geen vervolg van dezen groten ophef} dewyl de Koning, wegens de in- wendige verdeeltheid, binnen zyn eigen Ryk meer dan te overvloedig zyn handen vol kreeg: dus zag men het ge- vreefde onheil, dat Enkhuizen en andere Steden, die zich met de Haringviflcherye geneerden, over't hoofd hing, gelukkig overdryven. ,. ^f^f{ Onderwyle bleef de Peft te dezer tyd in deze Landen noch aanhouden,
al aanhouden, en woede op vele plaatfen veel fterker dan in (i.)L.van 't voorgaande jaar. Te Amfterdam wierden in dit jaar ze- kanten Spies. ventien duizend één honderd drie en negentig, of gelyk^T0G^^^ anderen Schryven, zeventien duizend vyf honderd en tv^c Sejcbr.vnn lyken begraven ( i ). Te Haarlem wierden in de maanden Am/l. il. n8c Auguflijs, September, Oótober en November, vyf dui- Onpartydig zend zeven honderd drie en twintig Menfchen door die^£w,op fchromelyke plage weggerukt (*.). Anderen hebben aan- (t.)L.vtm getekent, dat'er den dertienden van December in die Stad, Zanten Spiegel binnen den tyd van vyf en twintig weken over de zeven der Cefch"a' duizend doden waren ter aarde gebragt ($. ) De StedenM'(l*)'o„par- Delft, Rotterdam, 's Gravenhage, Dordrecht, en anderetydigChron.tip j^gen ook haar deel in deze fchrikkelyke plage, en in de <#'>»'• aatftgemelde Stad ftierven in het volgende jaar aan dezel- ^lfjjf?" 7e' binnen den tyd van twe maanden, drie duizend vyf^jr;d«/ k nonderd drie en dertig Menfchen (4,). De Stad Enkhui-joi.' L zen
|
|||||||
|
8z VERVOLG der HISTORIE
zen, ging ook niet vry. Sedert den drie en twintigllen van
Junius tot den negen en twingften December dezes jaars, telde men aldaar twe duizend zes honderd en veertig lyken. In de maanden Julius, Augutlus , September en Gctober woede die plage in deze Stad het allerhevigfte. Men zag te dier tyd alle weken verre over de honderd, fomtyds over de honderd en zettig. ja over de honderd en zeventig doden ten graven dragen. Men begon aldaar den elfden van Au- euftus eenen wekelykfehen Biddag te houden, en den twin- tigften dier maand was'er een algemene Bededag. Den acht en twintigften, zynde Donderdags wierd 'er 's Avonds ge- durende deze plage Godes, in twe Kerken gepredikt. In de maanden November en inzonderheid December begon de iterfte te Enkhuizen merkelyk te minderen, en men had daar in de twe laatftc weken van December in de eene maar zeftien en in de andere twe en twintig doden (1.). Ganfch Nederland was in dit en 't voorgaande jaar affchuwelyk, en de elenden, die'er in fommige Huizen omgingen, waren niet wel te befchryven. De geldeloze waren veelal ook hulpeloos: want de liefde (dus fchreyen fommigen ) was eer de Peft haar vuur in de Steden blies, in de harten der Menfchen al ganfch verkoud en geftorven. Deze en andere |
|||||||||||||||||||
|
Koomt ook
binnen Enk' huizen. |
|||||||||||||||||||
|
(i.) Zie)
Korte Hijl. van Enkhuizea op ditjaar. |
|||||||||||||||||||
|
(l.) L. van
Zanten zhbo- ven, W. I?o. Een onbe-
fuifde Bloem- euehtbefpeurt, men in Hol- land. |
zonden en ongerechtigheden wierden by fommigen voor de
voornaamfte oorzaak van deze bezoeking gehouden (2.). Niet tegenftaande deze fcherpe tucht roede en flaande hand Gods, kreeg de Bloemzucht (een onbefuifde drift, welke, als eene vrucht der rykdommen en weelde, wel door geheel Holland, maar meeft te Haarlem heerfchte) zulk een |
||||||||||||||||||
|
ongemeen vermogen op de Menfchen, dat men begon de
waarde der TulfbolUn op te zetten, en daar voor ongelooflyke |
|||||||||||||||||||
|
(?.)Zie
JltzfltM 11. D W JQ3' 504- |
fommen uit te loven (3.). Voor een enkele Tulpebol, de
Admiraal van Enkhuizen genoemt, gaf men vyf duizend en vier honderd guldens, en vooreen jong van dezelve, we- |
||||||||||||||||||
|
gende maar acht azen, negen honderd guldens; en dus om-
trent achtien honderdmaal de zwaarte van goud. Men ver- kocht in het begin van het volgende jaar, binnen Alkmaar op de Zaal van de Nieuwe Schutters Doelen, in 't by wezen ■* van |
|||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 83
van de Heren Weesmeefteren en Voogden, ten behoeven if;iS.
van de Kinderen van Wouter Bartelmiefzoon Winkel, in zyn leven Kaftelein van de Oude Schutters Doelen der ge- melde Stad, acht en zeftig Tulpbollen, en dan noch één en dertig percelen Bollen, ieder van duizend of vyf honderd Azen, van welke Bloembollen gekomen is de fomme van acht en zeftig duizend vyf honderd drie en dertig guldens. Onder deze Bollen was 'er een, de Vkeroy geheten, van zes honderd acht en vyftig /\zen, verkocht voor vier duizend twe honderd en drie gulden : één de Bruine Purper en één Sjery Kateiyn genaamt, golden ieder boven de twe duizend gulden; één Admiraal van Enkhuizen met een klein afzet- tertje was te voren mondeling verkocht'voor vyf duizend en twe honderd gulden j twe Brabanfons voor drie duizend en acht honderd gulden, en eindelyk noch verfcheide Plan- ten en Pondgoed vooii twaalf duizend vier honderd en zeven en zeftig gulden. Du$4?eliep dan deze verkoping in 't ge- heel de fomma van negentig duizend gulden ( i.). Deze rV'? v'teeBf ganfche fchat in Bloemen had de voornoemde Wouter Bar- yj^ 'lnel tholomiefzoon bezeten j en men kan uit dit eene Haaltje (/?-»*/1637/ genoegzaam befpeuren, hoe hoog de prys der Bloemen (die zo veel verderf onderworpen zyn, en hare fchoonheid, als ze wel opkomen, maar zo weinige dagen in 't jaar verto- nen, dat ze bequame en bekende zinnebeelden zyn, zo wel van's Menfchen nietigheid en vergankelykheid, als van Zynè heerlykheid hier op aarde) door eene ydele drift der Men- fchen en in hope op winft, denkende dat ze noch hoger Zou lopen, wierd opgejaagt. Men maakte omtrent dezen Bloemenhandel contracten, verbintenhTen, en andere over-/J^-iL^16*** eenkomften met en onder malkanderen; onder allen wierd /Mmf. e1.g7* ■tuflehen de Liefhebbers uit de Steden Haarlem, Delft, Gou~Mog.i-j April da, Utrecht, Leiden, Rotterdam, Vianen, Hoorn, Enkhtiizen,^T-Aitzmtt MederMik, en de Streek een accoord gemaakt, dat men metf'P'f'J'^j tien ten honderd aan den verkoper te geven zoude konnenva»zlrkCo-' ^olftaan; zelf wierd by de Staten van Holland hier over een dexBat.ïh. of fluit genomen (2.). Ja men zeide dat in ééne Stad van ^°j?tra(a*n «olladd meer dan tien millioenen guldens aan Bloemen zyng^*^ L z ver*
|
||||
|
«4 VERVOLG der. HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1636.
|
verhandelt j doch dit gefchiedde meed al met beloften en
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
briefjes, terwyl de Bollen in de Aarde waren. Dan deze
ydele handel, die veel al op tyd was gedaan, nam in het |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
De Heren
van Enkhui- zen beramen een Ordon- nantie voor de Do&oren en Chirursyns |
volgende jaar, tot ruine van velen, meeft een einde. De
Heren Wethouderen van Enkhuizen hebben te dezer tyd # eene Ordonnantie beraamt en vaftgeftelt op het ftuk van de Doctoren in Medicynen en Chirurgynen, die in deze Stad hunne wetenfchap en konft zouden willen oefFenen en in 't werk ftellen, ten einde de goede Burgery van nutte, be- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
* 7 Decemb. quame en welgeoefFende Doctoren en Chiruigyns zoude
ï6?6. mogen worden bedient: welke Ordonnantie naderhand |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
van Enhb. bl.
264. Ook een
voor de Glaze' makers en Schilders. \ Den 50.
December. Z
van ^________
De Peil be-
begint te Enk huizen op te houden. |
nQC^ met verfcheide Artikelen is vermeerdert. Niet lang
daar na + hebben de gemelde Heren ook aan de Glazema- kers, Glaze-fchryvers en Schilders, binnen hunne Stad woonachtig, een Ordonnantie of Gildebrief verleent. Den achtienden van Februarius des volgenden jaars wierd
te Enkhuizen eene plechtige Dankzegging in beide de Ker- ken gedaan, wegens het ophouden van de Pef Hlentie: na- (**en 'er nu ltt ^en tyc^ van vy^ weken, geen vyftig Lykert
waren ijegraven ( ^), Den elfden van Maart beraamden de Heren Regenten aldaar een Ordonnantie voor de Loots-
luiden, varende van Enkhuizen naar Texel of 't Vlie, om
daar door alle oneenigheden tuflehen hen en de Schippers
voor te komen i te meer alzo tot noch toe geen zeker Voet-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
('t.) Korte loon voor de Loofluiden, hier ter Stede wonende, was ge-
Hifl.yanEnkb. fteit geweelt. Onder anderen -wierd goedgevonden, dat het
0pEen'Ordon- tegenwoordig getal der Lootfluiden zou verfterven tot op «aiitlevoorde vier en twintig perfonen, zonder dat iemant anders midler- Lootsluicten te tyd en boven het zelve toegelaten zou mogen worden: dat |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ook een nieuw aan te komen Lootsman, voor de eerfl reize
met een Overman, of een ander Gildebroeder Lootsman
zynde, van hier naar't Vlie zyn proef zou moeten doen op
, zyn, eigen koften. .... eer hy by Burgemeefteren tot het
Ecn ke"dé Lootsman - ampt bevordert zou worden. Dezelve Heren
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
En
2van33
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ïiantie ra
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
k Viflchery in benevens die van Grotebroek, beraamden ook eene Ordon-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
nantie rakende de Viflchery in deWateringe van hetGroot-
flag, om de voorttelinge van den Viich in.de gemelde Wa. te-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
de Watering
van 't Groot- |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 8/
teringe te bevorderen, en de gehele ruine van dien, door 'i6rj.
goede en billyke Wetten, voor te komen en te verhoeden (-!.). De Engelfchen gaven te dezer voor, dat de Hertog (i.)Keuren van Northumberland weer ftond in Zee gezonden te wor- van E,1^h- den, om de Hollanders in hunnen Haringvaart te fleuren, rj^ln el- Maar men vertoonde hen hoe nodig de vryheid der Viflche- fchendwretn rye was voor deze Republyk aan wier beftaan de veiligheid de Ham.g? van geheel Europa gelegen lag. De Franfchen gaven 'ail#jn zich ten dien einde ook veel moeite om dit gefchil tuflehen ft^J, te Engeland en Holland uit den weg te ruimen. Onderwyle zie 'a. va» hadden de Engelfchen ook zelfs de Haringviflchery, waar Katten y Ver- van ze de Hollanders het voordeel mifgunden, begon- *»Jgv*«'tv«» , i i . « • • i H de Groot
nen by der hand te nemen» maar met weinig vrucht:^ Uo>
want men bevond, dat zy in dit en in het volgende jaar hunnen Haring te gelyk en op een en dezelve plaatfe met die van Holland gevifchr en naar Dantzig gezonden heb- bende» de Haring der Hollanderen goed, maar de hunne tot de laatfte tonne in kluis quaad gekeurt wierd. Dus fcheen het dat de Goddelyke Goedheid dezen zegen aan die van Holland, en inzonderheid aan de Stad Enkhuizen (als die by alle geheugeniflen van Menfchen, ook noch te dier tyde, meer Buifen ten Haring zond, dan alle anderen) (iO Zie zodanig te hebben toegeëigent, dat andere Volkeren deze M. Smeint Viflchery nooit hadden ter hand genomen zonder hunne %a£!aat}'"*>& ichade(2.) ry+iKt. In dit jaar hebben Petrus Jacobfz. en Abraham Doore* Een boek
flaar, Predikant te Enkhuizen in het licht gegeven een £8en <fc Boek, behelzende allede verfchillen, welke de Doopfge- den°EtTn zinden van de andere Proteilanten hebben afgezondert. in'th'cht Eenige jaren te voren was op het Noordhollandfche Sy- volgens beflufr node te Enkhuizen vaftgeftelt, dat zo een werk zou opge- *r Synode te ftelt worden, en daar toe laft gegeven aan twe voorname g &/!"« Predikanten, welker een niet lang daar na geftorven zynde, A//CmeneGefé, ^ierd dat werk volvoert en uitgegeven door de twe boven- Wi.Stuk, gerneldeLeeraren. Men zeide, dat het voornemen was, om i/,278- alzo uj,- ^e fchriften der Doopsgezinden hunne gevoelens Dy Malkander, te hebben op dat dezelve des te gemakkelyker L 5 zou-
|
||||
|
SS VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
.£,_ zouden kunnen wederlegt worden. Den één en twintigften
Eenvreeflè- van Auguilus ontftond'erin dit Noorderquartier een zwaar
lyk Onweer onweer van felle Donderflagen en vreeflelyke Blixemftra-
in Wcftvries- jen ^ >c geen wej zes uren iang duurde, en op fommige plaat-
"c'bren. va» &n vee* fchade veroorzaakte. Te Urfem wierden alle de
yidtnb, bi, leyen aan de eene zyde van de Kerk afgeflagen, en de Don- a99» der nam een greep uit een' zware balk van de Kerk. Te Schagen floeg de Donder een koe op 't veld dood; ook een
te Barfingcrhorn, alwaar daarenboven een Huys en een Molen wierden.verbryfelt. Op Langedyk wierd een Wa- termolen door het Hemelfch vuur verbrand. Te Nieuwe Nierop wierden een Man en zyn Vrouw, die in 't veld wa- ren om de koeyen te melken, en in de Wieringwaard een paard in 't veld door den Donder dood geflagen j ook floeg de Blixem aldaar aan de Notweg in een Huis, dat mee Man, Vrouw, Kinderen, en alles wat'er in was verbrande: de verfengde Lichamen wierden uit de puin en aflehen ge- zocht en ter aarde gebragt. Dit waren de eerfte Lyken die * Noordholl. -m (jg Wieringerwaards-kerk, welke in den jare lis?*, ee- Jrkad.bl.1^6. , 7°* 1 , » • ,J j i_.
Een Kruid- bouwt wiera *, zyn begraven. Men heeft ter gedachte-
inolen te Enk- nifïè van dit droevig ongeval eenige Versjen op hun Graf- huizen fpriiïgr. {leen uitgehouwen, die 'er thans noch op te lezen zyn. t/-^1* \Kute Den veertienden van September iprong te Enkhuizen de opd'ii-j'aar. ' Kruidmolen van P. Swaaroog, waar by twe Menfchen ver- Een hoge ongelukten ( 1.). En op Kersnacht quam het water, met
Vloed. een' harden buyigen Noordweften wind, zo fterk en haas- Wd'rlflntl.door de Zee* 8aren indl"ingen, dat het's morgens in Zuider-
hi.iifti,. " ' zee toe een ongemene hoogte was gerezen. Een harde Dit onftuimig weer wierd niet lang daar na door een
VOrfk karde vorft gevolgt. Een Schip raakte omtrent den Hogen- EeuSchip boom by Enkhuizen in 't Ys bevroren. Den achtienden
voorEnkhm- van januarius ging ecnig volk uit de gemelde Stad met een zeniuZee paard over het Ys derwaarts om eenige goederen uit het beKort"/M voornoemde Schip te halen. Den één en twintigften dier va»lE»tb.ov raaand zyn 'er noch één en twintig paardefleden naar toe ditjaar. ' gereden om meer andere goederen uit het Schip te loflen en naar Enkhuizen te brengen. Den volgenden dag was het fchoon
|
|||||
|
van ENKHUIZEN. 87
fchoon weder en de wind Noord weft j dies quamen 'er I(5,o#
eenige honderd Menfchen over Ys op Zee wandelen, zo Veel Volk om het Ys, als om de Sleden, die noch bezig waren met en Paarden sic de goederen uit het voorfchreve Schip te voeren, te zien. ^e"£fI,over Sommigen reden en gingen tot by het Schip} doch des ^rd"* namiddags omtrent twe (uren quam 'er fchielyk een fneeuw- Die d'oorhec bui met een harden Noordweften wind, die het Ys ter-kreken van het ilond rondom deed fcheuren en aan ftukken breken, waar Ysin-f°otSe* door al het Volk met Paarden en Sleden in groot gevaar vaat Ia en- raakte; want het Ys was al omtrent een boogfehoot van de Stad afgeweken: doch men vaardigde in aller yl eenige fchui- Doch nocfi ten op Yfïleden af, die het Volk van het Ys borgen, en de allen behouder. Paarden door het water naar de wal fleepten j eenigen lie- worden' pen over't Ys naar Leek en Broekerhaven, daar ze't Land kregen; fommigen dreven op de fchotfen, en konden her- waards noch derwaards} anderen fprongen met eene vlugge vaardigheid van het Ys op het Land: en dus wierden ze alle gelukkig uit het gevaar gered en behouden. Op dezen kou- Heete Zou-
den Winter volgde een heete Zomer. De Zon fcheen den nefchyu. één en twintiglten van Julius zo heet, dat een Akker in den Ban van Grotebroek daar door ontftak, en een gedeelte (!•) Korto van den zelven met het geen daar op ftondverbrandde (1.). Hft-v?"En^k De Duinkerkers gingen noch. geftadig voort aan de qs j^uin-
Viflcherye en den Koophandel dezer Landen veel fcliade kerkers doen toe te brengen: Want alhoewel de Koning van Spanje en "°ch «d de Regering in Vlaanderen, nu federt langen tyd hadden fe"ade- verzuimt en noch verzuimden Oorlogfchepen uit te ruften, c R om daar mede in de naauwe Zee op ons te roven; zo lieten Leve» van 1 echter de byzondere Reders te Duinkerken niet na hunne Frcd. Hmd. fl. Schepen ten dien einde in Zee te zenden: En of fchoon de ®*.el-> bl- f * 9» Luitenant Admiraal MartenHerpertfzoon Tromp de haven m ,&!{'•,' van Duinkerken met een goedgetal Oorlogfchepen bezet- yj^, ' tedej zo waren nochtans vele Vyandelyke Kapers in Zee, 1« vele K oopvaarders veroverden, en in het laatfte van Jpëfcobcr alle de Haringbuifen genoodzaakten vluchtende, lornmigen met achterlatinge van hare Netten, de nering te verlaten en daarenboven door ftorm zeer befchadigt, naar de:
|
||||
|
85 VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||
|
JtöjS,
|
de havenen dezer Landen te lopen. Dit was weer een
|
|||||||||||||||||||
|
nieuwe ramp voor de Stad Enkhuizen. Een Zeerover van
Lubek uitgevaren heeft te dezer tyd, inde Ooftzee een Schip van Enkhuizen, op welk Michiel Paul Dorp Schip- per was, op de te rug reize vanDantfik genomenj doch hy is in het Koningsberger Diep, waar henen hy het meende te brengen, vergaan. De Rover zelf die op het gemelde Schip was, en veel geld by zich had, poogde zich te red- Zware ftorm, den, maar verdronk. Den derden van November, had men waardoor vele hier een zwaren ftorm, waar door in Texel over de dertig Schepen iu Schepen verongelukten, daar onder eeuigen zeer ryk gela- Texeljlyveu. ^^ r^we 0f'drie Schepen raakten eerft van haar Ankers driftig, die andere zo geweldig tegen den boeg bonften, dat eenigen met Volk en al zonken -, en men zegt dat 'er wel duizend Menfchen bleven (ij. Onder deze Schepen |
||||||||||||||||||||
|
(i.)L.van
Zanten Sfiegel tlerGefcb.bl. 2,8. Commeïtn Lev.vanFr. |
||||||||||||||||||||
|
bleven 'er ook twe van Hoorn, die met Suiker geladen uit
Brazilje waren gekomen j zynde het een groot twe honderd en vyftig en het ander twe honderd Laften j een Straatsvaar- |
||||||||||||||||||||
|
Lev.nwFr. ^ ^ meJ. ftukgoederen geladen, te Enkhuizen t'huis
Henr. il. ee, hQQYÓe. ook verfcnejde Schepen die naar Fernambucq met Viftualie zouden gaan, en eenige die uit Vrankryk geko- MJbhh men en met Rogge en Garft geladen waren. De fchade der 1T^.%k. geblevene Schepen wierd gefchat op één Milhoen guldens 1639. te bedragen (2.). - -. , Tromp flaat Schoon de L. Admiraal Tromp met zyn Efquader, dat
|
||||||||||||||||||||
|
tle Duinkerk-
fche Vloot. Comme/in 't Leven van Fi ed. Henrik, II. Deel, |
||||||||||||||||||||
|
maar elf Schepen fterk was, de vyandelyke Vloot, fterk der-
tien Konings Schepen, vyf Fregatten, en zeven Koopvaar- ders den achtienden van Februarius voor de Stad Duinker- ken had gefhgen, eenige van hunne Schepen na een bloe- |
||||||||||||||||||||
|
2, fi'JL- dig gevecht, verovert en verbrandt, en de reft op de vlucht
im il.Deel, M.gedreven: zo quamen nochtans de Duinkerkers met lang S$9. daar na ons voor onze Zeegaten braveren, en namen binnen De Duin- wejnjg dagen dertien Schepen weg, daar onder was één
«dHoC-n Oovlogfchip van Medenblik met vierentwintig ftukken, fdieSchepen. dat tot befcherming van de VifTcherye voor Vlieland kruifte. Conm.elin als Voorts brachten zy in dezen Zomer noch veel fchade toe aan boven, u. onzen Koophandel en Scheepvaart j en terwyl Tromp daar- |
||||||||||||||||||||
|
r
|
||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 89
.ïia in de Hoofden en voor Duinkerken op de Spaanfche i6ia'-
Vloot pafte, onthielden zich tuflchen de dertig en veertig Puinkerkfche Schepen even buiten onze Zeegaten, zo dat AitzemalJ. byna gene van onze Koopvaarders of Buifen, die alleen wel ZW» U. 609. twe honderd Schepen uitmaakten» durfden in Zee lopen. Zy namen ook vele Hollandfche Koopvaardy-fchepen, daac onder ook twe van Enkhuizen , genaamt de Enkhuizer Maagt en AeVnlk van Enkhuizen. De fchade door het nemen van zo rjeTurkfche Vele Schepen veroorzaakt wierd op veel tonnen gouds be- Rovers doen groot. Onder dit verloop hebben de Turkfche Rovers van ook grote Tunis en Algiers ook vele Schepen in de Middellandfche fch*(lc- Zee genomen, daar onder één dat te Hoorn en één dat te tovciT'fc/! * Edam t'huis hoorde. 66.68. Midlerwylen verwachtte de L, Admiraal Tromp de Tromp
Spaanfche Vloot onderden Admiraal Don AntonioOquen ^ac,ltffc do in Bifcayen toegeruft, beftaande in zeven en zeftig, zo J*™t CJ£ Gallioenen, als andere treffelyke Schepen, gemant met Commefy» omtrent vyf en twintig duizend zielen. Zo ras Tromp deze*»-«/. Henr. Jriaetise Vloot den vyftienden van September omtrent Be-*'* c4- ff; veher in't gezigte kreeg, befloothy, fchoon noch maar^$0^ zeventien Zeilen flerk, die aan te taften, gelyk den vol- Die'hj gende dag gefchiedde. In 't eerfte treffen, is het Schip detcveeht' grote ChriftofFel van Enkhuizen, daar Frcderik Pieterfz. Hoveling Schipper op Avas, door zyn eigen vuur (meende men) in de lucht gefprongen, niet meer dan één Matroos "Wouter Pieterfz geheten daar ai komende. Na een heftig Cmmetöi gevecht van vier uren na den Middag zyn de Spaanfchen af- *!s boven bl. geweken, lopende met kleine zeilen om den Noord, mar*i~P;/li'ze" den Hoek van de Cingels, daar Tromp hen volgde, en al JJr ■ •^ vechtende hen noodzaakte in Duins te wyken. Ondertuf- fchea wierd de Hollandfche Vloot dagelyks met nieuwe aankomende Schepen gefterkt, waar toe men ook teloor», Enkhuizen en Medenblik^ zo vele Schepen van de Ooftindi- fche Maatfchappy en andere particulieren huurde, uitruftte Cn derWaards zond, als men kon bekomenj ook kreeg men te Hoorn en Enkhuizen laft om in ieder Stad vyftig Matro- zen te ügtcn en tot verfterking van de Schepen aa de Vloot M te
|
||||
|
50 VERVOLG OEn. HISTORIE
te zenden i te Enkhuizen kreeg men -wel haaft zes Oorlog*
fchcpea daar toe gereed, die men benevens meer anderen naar de Vloot deed zeilen* en men beïioor eindelyk de En 'm Duins Spanjaarden in Duins aan te tarten, gelyk ook op den één flag te levert en twintigffen van Oéfcober gefchiedde. Hier behaalde C" bl"u SehCtI Tromp eene volflage overwinning op dieonzachlykeSpaan- VetclmmeS»ih fche Vloot, waar van maar achtien Schepen door de vlucht hoven*/. ontfhapten, zyndc alle de overigen verbrand, geftrand, S\-L><.Ait' «rgzonken of genomen, en veel duizend Zielen gedood, en ?Te!en6wei* "» vuur of water verfmooit, en gevangen. Des niet tegen- roven de Duin- ftaande, zag mende Duinkerkers, doord.en onze Oorlog- kerkers noch fchs pen meeftalle de Zee verlieten, wel ras weer voor onze vele Koop- Zeegaten zwerven, die in weinige dagen, na den (lag en CoZ'efo als overwinning in Duins, wel zeven en twintig pryzen boven hl. 68. namen, ja in eenen dag elf veroverde Koopvaarders op- Aiizema II. bragten•' waar over zware klagten vielen. Men hand.lic Deel, o/,.6i6. te ^ezcr tjI(j 00j{. over het uitwiflèlen der wederzydfche ge- vangenen ter Zee, en men gaf lalt om alle mogelyke vlyt aan te wenden, dat in deze wiflelinge fpecialyk mogten begrepen worden, de Ingezetenen van Alkmaar, Ho»m% Enkhuizen, Edum en Medenbhk, vervat in zekere lyften daar van gemaakt. HetWeft- In dit jaar wierd te Enkhuizen gebouwt het WeflitidiFch ïndifch Huis Huis, ftaande in de Paktuinftraat. Her is een breed aan- word ge- zienlyk Gebouw, dat, met een zeer groot Pakhuis, achter bouwc aan de njcuwe Haven uitkoomt De Bewindhebbers ver- gaderde te voren in een ander Gebouw, dat in den jare
iVyp, gefticht is, en noch den naam draaft van het Oud Wftindifch Huis, maar thans van particulieren tot een Pak- Or.lonnantic huis word gebruikt. De Heren Wethoüderen van Fnk- opdeBuife- huizen deden in dit zelve jair een Ordonnantie afkondigen netten. 0p je [$ui(è- netten, waar by gelnft wierd dat binnen hun- £»£"£7?" ne Stad' niet alleen ftriktelyk ge'et zoude worden op het
' ' Plakkaat van hunne F.d Groot V!og op het maken van de
Netten en Vieiendeels, maar dat daarenboven de Netten,
onaangezien die gclodet waren, by de aflevering zouden
moeten hermeten en ook op een ichale gewogen worden,
door.
|
||||
|
van ENKHUIZEN. pr
door of ten overftsan van zulke Perfonen, die daar toe by t^e,,
hunne Ed. Achtb. zouden worden geftelt en beëedigt. Dit gefchiedde ten einde de Netten» die men tot de Haring- viflchery gebruikte, hare behoorlyke mate en gewigte zou- den hebben. Dus hebben de gemelde Heren van tyd tot tyd getracht, door het maken van goede Wetten en Or- donnantien omtrent de Haringvificheiy, het welzyn van die Hoofd -nering hunner Stad alleflnts te bevorderen. Niet Ordonnantie min toonden ze hunne oplettenheid omtrent den Koophan- voorde Makc« del, Bevrachtinge, Bodemerye enz en hebben ten dien^aFsteEnk- einde in 't laatfte van dit jaar eene Ordonnantie beraamt en ^^i^Keurm vaftgeftelt voor de gezwore Makelaars, waar by niet alleen vtm E»kb. M het oefFenen van eenige Makelaardy wierd verboden aan al-169-274. len die niet alvorens daar toe byBurgemeefteren zouden zyn geftelt en beëedigt, maar ook aan de gezwore en toegelate Makelaars zekere wetten en ordres voorgefchreven, waar naar ze zich in het oefFenen van hun ampt en het ontfangen Van hun loon of falaris zouden hebben te gedragen.
Tuffchen den zefden en zevenden van Januarius omtrent *&&
eer midder nacht is hier te Lande een verfchrikkelyke ftorm-, f ""'kke» wind geweeft: de Huizen ftonden zodanig te fchudden en 7 e °im' te beven, dat velen meenden dat 'er een Aardbeving mede vermengt was: veel fchade gefchiedde 'er aan Kerken, To- (i.jzieCw* rens en andere Gebouwen. In Texel daar eenige honderd me/in Bef. van Schepen lagen op een' goeden wind te wachten, zyn'ervyf Anf' bl- n<*4 gebleven en met Menfchen en goed vergaan (1.): als de m)?'\%£%ü" Pafier en't Grauwe Paart gedeftineert naar Brazil, één Oor- v. Fred. Hmd, logfehip, één Straatfvaarder, en 't Schip de Robbe 't welk H- Deel, bl. gereed lag om naar Ooftindiën te varen. De fterke dwarrel- 69- &■ „ winden bragten wonderlyke vreemdigheden voort: te Eg- tJspiege/der rnona op Zee bevond men drie Pinken in malkander gezet,Gejcbied.bl. 19. enz. en voor Rotterdam floeg een Oorlogfchip om, daar . Ordomwn- by veertig Man verongelukte (z.). Den dertigften diert£nofde *naand beraamden de Heren Wethouderen van Enkhmzen Enkhdzwi. ^erfcheide Keuren en Ordonnantien nopende het betalen van Zie Keuren de Excyfcn en den Xmpoft hunner Stede: als op het Beftiaal"»*•**•** oi t geeiï de Beeften betreft} ook op de Zeep, Turf enz.io1'20* M z Den
|
||||
|
'pa VERVOLG der HISTORIE
t6io. ^en zeven<^en van Februarius fprong andermaal de Kruid-
De Kruid- molen van P. Swaaroog, wiar door een jongen en een Man molen te Enk-bezeert wierden (i.) De Duinkerfche Kapers zwierven huizen fpmigt te jezer tyd meer dan ooit op Zee, en namen vele Sche- (i ) Korte Pen ■> die ^en echter menigmaal duur genoeg ftonden; na'- Wfl»rU van dien vele Koopvaarders wel gewapen waren, en zich dap- I«(;é«/z««op per tegen hen verweerden. Ook wierden de Kapers, die ^l\\Duin- an^eren meenden te nemen, dik wils zelfs genomen: gelyk kerkers zwer- de Gefehiedfchryvers van dezen tyd hier van verfcheide ven in Zee. voorbeelden verhalen. Vier Hollandlche Oorlogfchepen, Zie Comme- jaar onder één van Enkhuizen en één van Hoorn, die by RSTjT Hitland op de t'huis komende Ooltindifch Vaarders lagen D.bï.81 ,-'gj. te wachten, wierden onvoorziens van tien Duinkeriche Kapers in de Bay overvallen: één van de Oorlogfchepen, gevoeri door Kapitein Heen van Hoorn, hebben ze geno- men, en de drie anderen tegen het ltrand onbruikbaar ge- maakt, zvnde het Volk daar van aan Land gevlucht, en het Schip' Enkhiïium door zyn eige Matrozen verbrand Verfchil <let Behalven den Oorlog met Spanje, hadden deze Landen Staten met De- te dezer tyd noch een groot verfchil met den Koning van tjematkea. Denemarken, die tegen de Tractaten nieuwe lallen had ge* le<?t op alle de Koopmanfchappen die door de Z^nd wier- den gebragt, 't zy ze in of uit de Ooftzee quamen Ds Staten hadden in't voorgaande jaar vergeefs Gezanten naar Denemarken gezonden om daar over te klagen. En dewyl de handel der Hollanders, als mede der Ingezetenen van de Steden Hoorn en Enkhuizen op de OoMzee toen zeer groot was, zendende de laatfte Stad jaarlyks een menigte f alten Haring derwaarts, en zelfs ook Hamburg en al de Hanfê* fteden", die op de over van die Zee liggen, daar door veel leden, zo vielen zy gezamentlyk daar over klsgtig, maar (».)zie vruchteloos ( i.)- t>e Koning van Denemarken vrezende Jlwmaii. jat men jets tegen hem mogte ondernemen, wieri in den Mo7z».77öï. wm'er troepen, en verzamelde alle zyne Oorlogfchepen in ( ;,) Zie 'de Zond De Staten daarentegen verboden hunne onder- en»** f lak-, danen in de Ooftzee re handelen,, op verbeurte van hunne i. Dee(tu, 9$2, gghepen- C j.). Dit veroorzaakte geen kleine belemmering" |
||||
|
W8 ENKHUIZEN. 95
in den Koophandel) en ftrekte die vanEnkhuizen tot groot l6^
nadeel, als die daar door belet wierden hunnen Haring naar hetOoften te verzenden. Den vierden van de maand April E«i Aard- *s Morgen tuflchen drie en vier uren heeft men in geheel t>evin»iu Nederland, en een groot gedeelte van Duitfchland, eeneNeJ^la*!*;. fchielyke Aardbeving gevoelt, welke te meerder fchrik on- RmGefMed. ' der de Menfchen veroorzaakte, om dat men 2ulks in deze onzestydifng. Geweiten ongewoon is* Eenige zeggen dat ze gefehiedde 4'4 J-Ccm. '& Morgens ten half drie urenj doch dat ze zelfs geen mi- "ZnF^Hen nuut duurde, ook niet zwaar was, en doordien het nacht u.l)cèl,bi-jr. was van weinigen wierd gevoelt: dan in hoger Landen, en C. Commelin onder andere te Nymegen in Gelderland wierd men ze mer- ^f'^'J'jm kelyker gewaar j en zy veroorzaakte grote fchade in 't 9 va„d^ ' Keurvorftendom Keulen, in 't Graaffchap Meurs, en in .sw* op die de Spaanfche Provinciën j voornamentlyk in Brabant en jaar. Vlaanderen. Te dezer tyd viel 'er verfchil; tuflchen de Koeeen van„ °H.Ko^c" Drecrttet land over de voorzitting. Oen eenentwintiguen jan^ twiftcn
en twe en twintigften van Mei quamen 'er verfcheide ver- over de voor-
klaringen te voovfchyn, welke getuigden: Dat in 't Coile- *i""!g« gie der Heemraden van Drechterland, zonder aanzien van oudheid of jongheid van jaren of ook van bedieningen, de Heemraad der Oofter Kogge van Drechterland de eerfte en naafte plaatfe aan den Dykgraaf, voor de Heemraden der drie andere Koggen van Drechterland, altyd had bekleed, en ook de eerfte ftemme in 't wyzen over de fehouwe der Keuren en andere exercitien van 't Heemraadfchap van Drechterland gehad had, en dat zo lange hen luiden moge gedenken ( i.j. Deze twift wierd gevolgt door eenen an- (r.)Zïe dereatuflchen de Steden Hoorn en Enkhuizen over 't recht j*z»«fc>. w» des Dykgraaflchap van Drechterland, willende elk dat dit ^'_ ,u Ampt, 't welk door het overlyden van den gewezen Dyk- Tuiftt'uf- £raaf Mr. Jan van Nek was opengevallen, aan een van hare fchen Hoorn ergere zoude worden opgedragen, fuftineerende ieder met cn E?fcll"izfn grote hevigheden, dat d'een voorden anderen behoorde graaffchap. geprefereert te worden, om redenen en confideratien by elk een van hen, lo mondeling als fchriftelyk tot juftificatie M 1 van
|
||||
|
s>4 VERVOLG der HISTORIE
, ■. van hare refpeétive verzoeken ten wederzyden in't brede
Worddoot vertoont. Hier op hebben de Heren van de Rekeningen aé Heren van der Graaflykheid van Holland, om alle verdere onluften fCnRftkCni"8en voor tc k°men' by provifie en onvermindert het recht vaa de gemelde Graaflykheid (als kunnende een bequaam Per- foon tot Dykgraaf ftellen, zonder aan een Burger van Hoorn of Enkhuizen gehouden te zyn) den zeftienden van Julius dezes jaars, voor als nu naar hun believen geftelt en gecom- mitteert voor eenen tyd van vier jaren twe Dykgraven, te weten uit elke Stad één, die om 't andere jaar by beurten 't voorfchreve Dykgraaffchap, over den gehelen Ring van Drechterland, naar 't gewoonlyk gebruik zouden oeffenen en bedienen, enz. en zoude de Dykgraaf uit de Burgery van • Enkhuizen geftelt de eerfte beurte hebben, te weten, van (r.) Zie toen af tot Mei eerft komende (i. J. Volgens deze fchib» Handv.van ^ing is dat Ampt tot op dezen tyd toe bedient} te weten, ioY-'m. ' ^oor ^6" Dykgraaf van Enkhuizen in het even jaar, en door dien van Hoorn in het oneven jaar. Het drogen j)é Heren Burgermcefteren van Enkhuizen verftaan heb* ^"r.Scktaeakten bende, dat eenige baatzockende Menfchen binnen hunne ïnkhmzen. Stad zich niet ontzagen allerhanden gekaakten Haring te ■rerbodeii. verfchen, en dezelve nevens de Slabbert in de Hangen te la- Kemenvan tcn drogen, en mede voor Slabbert te venten en verkopen» ' ,2J7* hebben zulks den vier en twintigften van Julius uitdrukke- lyk verboden. Hier door poogden de gemelde Heren wyflyk zorge te dragen, dat de Haringviflchery in de binnen Zee en de Bokking handel, wezende eenc Nering daar in de welvaart van een goed deel der Ingezetenen dezer Stad be- ftond, door dergelyke mishandeling niet mogte benadeelt of in verachtinge gebragt worden, en dus gevaar lopen van te Grote Bok- verminderen en eindelyk geheel te niet te lopen tot verderf binnen diè"g' van velen ^unner Burgeren en inwoonderen: want mentel- StJ. de te dezer tyd te Enkhuizen omtrent honderd en tzeventig M. Semtint Schepen, van zeven of acht laften groot, en Staal-evers
ftfi^wtrftö oprmwt, waar mede men binnen de Zeegaten op Zuider» 4/.!Ti. zee» *n en omtrcnt den winter tyd, jaar op jaar, duizenden van laften Haring ving, die meeft m den rook, na dat ze
een
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 9f
een weinig gezouten waren, gedroogt, en Bokking ge- jgw
naamt wierden: en men had in dien tyd binnen deze Stad tot het drogen van dien Haring omtrent de zeftig Bokking- hangen. Deze Bokking, als zeer lekker van fmaak zynde, wierd in grote menigte, niet alleen door ganfeh Neder- land, maar ook naar Hamburg, Bremen, ja door geheel Duitfchland en andere plaatfen vervoert, verkocht en ver- handelt. En alhoewel de Grote Viflchery of Haringvangft ""f™ * in de Noordxee federt eenige jaren, door de roveryen der Harinabuifen." Duinkerkers, grote fchade had geleden, waardoor het ge- Zie M.Se- talder Buifèn merkelyk was vermindert, zo telde men noeh- mem' 3?v*2' tans te dezer tyd noch tuflehen de vier en vyf honderd Bui- ^n^Z^" fen, die van Enkhuizen ten Haring voeren, daar die van de Maze, te weten, Delft, Rotterdam, Schiedam, en den Briel te famen te dier tyd maar tuflehen de twe en drie honderd BuiTer: in Zee zonden-, dus Had de Stad Enkhuizen tegen- woordig noch, gelyk van alle onheugelyketyden herwaardsr by na de helft meer Buifen, dan alle de andere gemelde
Steden van de Grote Viflchery of Haring -vangft, mec malkanderen uit reden. Hier uit beweerde de Heer Mr. Meynert Semeyns, Rechtsgeleerde van Enkhuizen; in ze- ker kort Tra&aat van de Haringviflchery, omtrent dezen tyd door hem in 't licht gegeven, dat die van Enkhuizen, tneerder gezach m't ftemmen ter vergaderinge van de Grote Viflchery toekoomt dan de andere Leden: dewyl het meer- der en minder gedeelte en waardigheid der goederen daar i/jdr1 °ver gellemt word, de refpeótive itemmen vergroten en DeOoftes- VCrkleinen. fche handel De Uofterfche handel en vaart bleven in den aanvang van l,1X*tHocl»
dit jaar noch gefchort, wegens den rwift, dien de Sturen *>C/ \.)Zie federt eenigen tyd met den Koning van Denemarken gehad Gr*ot Pln^. padden, ter gelegentheid van de buiten gewone Tollen, die LD M-6fi. hy van de Hollandfche Schenen, welke door de Zond voe- Mcn doef re,, j i / \ r%- ï n een nieuw e bc»
Jcn•> vorderde (i.; IJit veroorzaakte een grote ftremming zenrling naar 't
van den Koophandel en fchade voor de Ingezetenen. Het Deenfche Hof. gemene bel ng vereifchte deihalven dat dit ktakkeel wierd z* ^itzm» oygelegt. Men befloot dan een nieuwe bezending naar het "$?!££ Deen-
|
||||
|
pS VERVOLG der HISTORIE
»(j4i Deenfche Hof te doen, en men Committeerde daar toej
' beoevens de Heren Bottel en PVede, de Heer Alben Sonk, Ridder, Raad, Oud - Burger meefter en Hoofd-Officier der Stad Hoorn: een Man van deftige Geleerdheid, voor- zichtige Staatkunde, en verzien met alle nodige hoedanig- heden , die in iemant tot zulk een hoogftatelyk Ampt ge- fchikt, konnen vereifcht or gewenfcht worden. Deze Ge- zanten hebben't ook eindelyk door hun wys beleid en voor- zichtig gedrag in dit jaar zo verre gebragt, dat het ver- - fchil tuflchen den Koning van Denemarken en de Algemene Staten, tot groteblydfchap der Inwooneren dezer Landen, inzonderheid van die van Amfterdam, Hoorn en Enkhui- zen, wierd bygelegt, door het matigen van die Tollen } (i ) Zie gelyk men kan *ien by Aitzma, die dit Travaat in 't bre- Aitzm*ii. o* dc neeft te b0ek geftelt (i.). jS«o?«Ser ■ Vc]c voorname kooplieden dezer Landen en de Gede-
de iWeryen puteerden van de Grote Viflchery, ja zelfs de Staten van dtt Drinker- Holland klaagden by de Algemene Staten wegens hunne kcrs: fchade ter Zee, en verzochten dat de Duinkerkers beter DW 7*0*7« mogWB worden ingehouden-, doch met weinig vrucht:
'want dezen gingen voort de Zee te fchuimen en zelf voor (i.) Zie' on2e Zeegaten grote buiten te maken (*..). Men vond
f Cw,w^,; zelf ontaarde Nederlanders, die, door eene onbchoorlyke irTZir II zucht tot vuil gewin gedreven, zich niet ontzagen hier te p. U. 91. 9?. Landen Oorlogfchepen te laten bouwen, en die ten minnen Eenige in- door de twede of derde hand aan de Vyanden te verkopen,
«Ktci«n «r- tot groo£ nadee, van dezen Staat en jefzelfs Ingezetenen. ShcpeT Op deze wyze was ook het Schip St. Peter genaamt, in
aaSdenVywid. Holland ten Oorloge toegeruft en met Hollandfch Boots-
AitKcnaii, voik bemant, aan de Spanjaarden verkocht, en naderhand
De7'ik''1 gevoert door hunnen Viceadmiraal Don Gabriel Spinola.
SchJ wonï Oan dit Schip wierd van het Hollands Scheepsvolk afgelo-
vatihetHol- pen en in Noordholland opgebragt. Lenige van dit Boots-
iandfch Boots vo^ onder{teunt en geholpen met voorfcliryven der Wet-
T°lk ofgbaT" h°uderen van Enkhuizen, hebben den één en twintigften
e»8Pge S' van ^uguftus aan de Algemene Staten verzocht dat hen het
oemeldc Schip met zyn toebehoren milddadig mogte ge-
* fchou*
|
||||
|
van ENKHUIZEN. $7
tchonken worden, benevens het rantfoen van Spinola, er» I(j.u
datze daarenboven mogten genieten het Premie volgens het Plalckaat van den elfden Maart i6\t. Het eeriTe en twede punt wierd hen toegeltaan, mits dat aan hunne Hoog Mog. zouden worden overgezonden de Papieren, Commiffien, en endere befcheiden in het Schip gevonden, voorbehoudens dat in geval hunne Hoog Mog. den gezegden Spinola zou- den willen tot zich nemen, hen zulks volgens voorgaande exemplen zoude vry ftaan. Doch hunne Hoog Mog ver- Maarden, dat het voornoemde Plakkaat van Premie daar pp niet palTelyk was: maar belaften hen Spinola ondertuf- ïchen in het een of't ander openbaar gcvangenhuis te be* ivaren. Te de2er tyd het C&rooi van de Groenlandfche Maat- De Groeni
fchappy byna verftreken zynde, iloegen de Gemagtigden van ^jJ'J'f ^jf?" Gelderland, Utrecht en Overyflèl de vernieuwing van het teniet, zelve voor, mits dat de Ingezefenen van hunne Provinciën Aitzemn il, daar mede mogten worden ingelaten. De Holtandfche Ste- *>«'» ^*o& xlen die niet in het Octrooi begrepen waren, voegden zich by de-drie gemelde Provinciën: dies kon men tot geen ver- nieuwing of verlenging van het zelve komen, en de Wal- vifchvangft wierd (edert voor alle Ingezetenen der Veree- nigde Nederlanden vry gelaten. Ook had de Maatfchappy eenigen tyd zo ftcrk beginnen te verliezen, dat ze het ein- delyk van zelf moeft opgeven *, na welken tyd de Groen- * ■» , . landfche ViiTchery tot heden toe, door byzondere Koop- 1645-." ^* luiden, met ongelyk geluk, is by der hand genomen. Om- trent dezen tyd wierd de Gouwe of weg buiten de Wefter-, PeWeg poort te Enkhuizen, van deStsd af tot aan de Herberg daar wefrèrpo Romen uithangt, verbreed en beftraat. Ten dien einde teEnkhwzen wierd 'er een verdrag gemaakt tufichen de Heren Burge- w°rd verbreed meefteren dezer Stede en de Eigenaars van de Landen jn c» j^raat. het Rechtsgebied der gemelde Stad gelegen, waarby de EnléTbT.xq^ ^tfte een ituk Lands van -cén Roede breed aan de Zuid- * 2ydevan den voorfchreven Weg, ftrekkendevan de Stad tot
aandeg£Z£gde Herberg, ten hunne koften moeften kopen, N om
|
||||
|
tfi VERVOLG der HISTORIE
om den Wegi daar mede naar behoren te verbreden j waaf
*X> tegen de voornoemde Burgemeefteren, van dezelve koop ganfeh bevryd zynde, wederom ten koften van de Stad, den gemelden Weg of Gouwe behoorlyk zouden doen ma- ken en beftraten, en voort ten allen tyden onderhouden 9 buiten lafte of kofte van de voorfchreve Landen. Doch de helft van den gemelden Weg aan de Noordzyde zoude moe- ten gemaakt en onderhouden worden ten lafte van de Hui- zen , Tuinen en Erven aan die zyde gelegen. Ook zoude de Zuidzyde van dien Weg mede moeten onderhondeti •worden door de genen die in volgende tyden aan die zyde zouden willen bouwen, of Erven of Tuinen affteken iö4z. De Prins van Oranje betoonde te dezertyd zyne gene« De Prins gentheid om de Semeinen van Enkhuizen altoos boven an-
mSSn deren te begunftigen, gelyk bleek uit de verklaringe van deSemeiiiPii den Here Burgemeefter Pieter Walichfzoon Prooft, enden: boven anderen Secretaris Jan Willemfzoon Codde, luidende als volgt: te begunftigen. ^ Heden den zefden January 1641. compareerden voor ^TL/^»-„my Olbrant Smetius openbaar Notaris, by den Hove dechSvmun „ van Holland geadmitteert, binnen Enkhuizen refide- Q*Vfr rende, endeden getuigen naar genoemt, d'Ed: Pieter „ Walichfz* Prooft Burgemeefter, ende Jan Willemfz.
„ Codde Secretaris dezer Stede, met recht verdaagt omme ,5 de waarheid getuigemfle te geven, ten verzoeke van Mn „ Meindert Semeins , Raad van zyn Hoogheid den Heere „ prince van Orangien* en hebben zy Heeren Depofanteiï „ getuigt en verklaart» dat zy in den voorleden jaare we* „ zende by zyn Hoogheid Frederik Hendrik, onder ande- „ ren verzocht hadden, dat zy" Hoogheid den Requirant „ in cas van nominatie (die niet gerwyfelt wierde) mochte ,w gelieve te benificeren met een der vacante Raads - Heerera „ Ampten, ende dat zyn Hoogheid daar op geandwoord „ heeft, dat de Requirant by Miffive aan zyn Hoogheid 3, verzocht hadde, daar van geexcufeert te mogen wezen 5 ^, en dat hy Prince daar by voegde, Wy z,yn altoos genegen ?, de Semsmen boven anderen te benificeren V wik tegen düviüle tuut
|
||||
|
van ENKHUIZEN. $9
„ «rtB haar niet kan gefchieden: alle 't gene voor fz, fkat Vër« I(j^
*, klaarden zy Depofanten waar en waarachtig te wezen, gj en bereit te zyn met folemneele Eede te beveiligen. " ABum Enchuiz.eni datum ut fupra^ ter prefentie van
Gerrit Adriaenfz,. ende Stoffel 'Janfx., getuigen van gce- den gelove hier toe verkocht. Onderjiond, Gerrit Adriaenfz,'. Stoffel Janfz.*
O. A. Smetius, Nöt. Publ. In de maand van Januarius dezes jaars, zyn door grote Harde
Stormwinden in Texel wel dertig Schepen gebleven, en vele Swomwindc» Menfchen met dezelve verongelukt: aan de Oevers der Zee Cchade^ wierden omtrent vyf honderd Lyken opgevifcht (1.). De (1.) £. van Duinkerkers vroegtyds in Zee gelopen gingen met hunne Za"tm spiegel Zeefchuimeryen geitadig voort, brengende Holland en Zee-?jf G^>w* land zo veel fchade toe als hen doenlyk was. Zy zelfs leden £,e Dujn. nu en dan ook eenig verlies, fchoon dat der Kooplieden veel kerkersroven groter was. Men kreeg tyding dat de Duinkerkers eene fterk« Vloot van vyf of zes en dertig, zo Oorlog-fchepen ^ j]Z^eeftL,ma Fregatten uitruftten. Dit ontftelde niet alleen de belang- z^.Cmm'eiht hebbers der Haringvifichery, maar ook de Ooftindifche ** Leven van Maatichappy. Men deed veelOorlogfchepen in Zee lopen, ^."'^en.r'Ir' en de Viceadmiraal Witte wierd met elf van dezelve voor Xjt.'I?' Duinkerken gezonden. De L. Admiraal Tromp kruifte Ordresdaac ook met zeftien Schepen, en daar na met noch groter ge* tegen geftelc. 'tal: hierdoor wierden die Zee - fchuimei s wat beteugelt, £° men zag van alle kanten vele Schepen in de havens van Holland en Zeeland aankomen. Men kreeg tyding dat de st. Thotnas Stad S. Thomas door de Schepen van de Weftindifche Maat- genomen, fchappy was verovert. In het belegeren van die Stad was , Alle^°n het Schip Enkhuiz-en met negen en veertig Zielen door zyn wonL/tc "S Clgen kruid by ongeluk opgevlogen. Eukhm'zende t>en acht en twintigften van Mei hebben de Heren Sta<J °»«rid.
bchout, Burgemeefteren en Schepenen van Enkhuizen,fiJ^*™J ■#s vooTgannde advys van de twintig Vroedfchappen een ^0[ N 2. Keure
|
||||
|
VnERVOLG der HISTORtË
|
|||||||
|
loa
|
|||||||
|
s&SS Keure en Ordonnantie beraamt en vaftgeftelt, by welkl-
allen Jefuiten en geordenden Priefteren en Monniken de Stad en defzelfs Rechtsgebied ontzeid wierd, op verbeurte van honderd ponden Vlaams, te verhalen aan zodanigen Geeftelyken Perfoon, die ten dien einde, en tot dat de voorfchreve penningen zouden opgebragt zyn, verzekert en. Ördonnan- vaftgehouden zou worden. Dezelve Heren hebban in dit jaar tien voot
de aan de Lakenmakers binnen hunne Stad eene Ordonnantie
Lakenraakers^ ^ Gildebrief verleent» Zy maakten ook Ordonnantien op beuren van het Gemaal en op andere Importen. Ook hebben ze het Enkh.bl.zB2- Recht 't welk hunne Stad benevens andere Steden van ouds 290.199-aoz. was vergunt ten aandien van het doen en fluiten van de re- keningen der Dykflaften van het Oofter-Dykgraaffchap van Weftvriefland , trachten te handhaven en te verzekeren: te , . weten, Maximiliaan, Roomfch Koning i en Philips, Her- t^p-tToen" tog vanOoftenryk, hadden den veertienden van Februarius vandereke- 1490, geordonneert en vaftgeftelt, dat tot onderhouding ningderDyks-van jg z,eeciyken, betreffende het Oofter Dykgraaffchap fer Noordet van Weftvriefland, uit ieder Dorp gelegen binnen de vier Koggen. Koggen van 't voorfchreve Dykgraaffchap, zoude worden üandv. van geëligeert vier Petfonen , daar toe nut en bequaam zynde» EnkpJLm*.. met uitgedrukte laft, dat de voornoemde Gecommitteer- dens hunne rekening zouden doen en duiten alle jaren bin- nen de vier Heilige dagen van Kersmifle, ten overftaan van twaalf Gecommitteerdens van de Steden Haarlem, Ara- fterdam, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Medenblik, na- mentlyk van ieder Stad twe, en met verbod van geen reke- ning te doen noch te fluiten, dan *»-*t bywezen van de ge- melde twaalf Perfonen, enZi pan de dewyl de Dykgraaf van-de vier Noorder Koggen, die de voornoemde uitfehry- ving van wegen de Stad Medenblik doet, en verplicht was, die van Enkhuizen benevens de vyf andere Steden ten dien einde te befchryven, nu vele jaren daar ontrent was in ge- breken gebleven: zo hebben de Burgemeefteren en Regeer- ders der Stad Enkhuizen te dezer tyd zulks by Requeft ver- toont aan de Ed. Groot Mog. Heren Staten van Holland en Weftvriefland, en verzocht appoin&ement, uit kracht» |
|||||||
|
van ENKHUIZEN.
|
|||||||
|
ïqi
|
|||||||
|
Van welke den voornoemden Dykgraaf en allen anderen die ,^.
't zoude mogen aangaan, belait wierden in conformite van de gemelde ordre, de Vertoonders, benevens de voorfchreve andere Steden ten einde als voren mede te befchryven, en hier benevens de voornoemde andere tien Gecommitteer- dens te laten genieten zodanig Recht als hier boven is uit- gedrukt. Dit verzoek wierd hun den vyftienden van De- cember dezes jaars by hunne Ed. Groot Mog. toegedaan, en den Dykgraaf van de vier Noorder Koggen, en allen anderen die het aangaan mogt gelaft,, zich daar naar te ra- guleren. Den derden van Februarius des volgenden jaars wierd de I14ftorm
Zee door eenen hcvigen ftorm uit den Noorden en Noord- e„ hoge vloed, weften zodanig opgejaagt en tegen de Dyken geperft, dat Cbwneiyn *er te Medenblik, Enkhuizen, Hoorn, en voorts door het 't Leven van ganfche Noorderquartier eene grote verbaaftheid was. Het %"?'m"Ï'J£' water liep by Haarlem over den Dyk den Slaper genaamt, ** ' en overflroomde de Landen daar rondom tot aan de Dui- nen. Te Edam fl'oeg de Blixem in den Toren, doch wierd Jiaaft gebluft. De Dyken in Waterland en geheel Weft- vriefland liepen groot gevaar, en zouden het waarfchyne- lyk niet hebben uitgehouden, by aldien de Vriefche Dyken niet waren doorgebroken, waar door dat ganfche geweft tot Groeningen toe ondervloeide, en het water in Zuiderzee' wat begoft te zakken, ook begonnen de winden wat flap- per te worden; zonder dit had Noordholland den inbreuk der Zee niet konnen verhoeden. De Heren Wethouderen De Rank van- van Enkhuizen federteenigen tyd gemerkt hebbende de on« Lc|nlj!f ^ord geregelde handelingen van fommige baatzuchtige Perfonen j verpacht"'26" in het belenen van Panden, zonder uitdrukkelyke toelating of vergunning, hebben te dezer tyd de Bank van Leenin- ge, of het Recht van Tafel of Lombaard te houden weer Rét fmfioisa herpacht, onder zekere voorwaarden, voor een zeker getal 'bZnhnlt **n jaren. Dit gefchiedde naar het voorbeeld van vele an- Dee/, u, j<$$ ®ere Steden, hoe zeer zich ook fommigen Kerkelyken, die ^ Êariknegotie ©ngeoorlooft achtten, hier tegen kantten. N % Mea
|
|||||||
|
iot VERVOLG der HISTORIE
Men vind evenwel te Enkhuizen geen openbaar Gebouw
4?" tot eene Lombaard gefchikt. Men mac- De Staten van Holland en Zeeland vertoonden te dezer |
||||||
|
digcdeinge- tvci zo ernftig de noodzakelykheid van eene betere beveili-
|Ctemièntanr ging der Zee> cn de nuttigheid der particulieren Kapers,
to^jTrëe3." wanneer men goede zorge droeg dat de beloofde Premien rufting vau betaalt wierden; dat eindelyk door eenige Impoften een Kapers. jaarlykfche fons van twe honderd duizend guldens wierd llZDeef'7ra gevonden, om daar uit de Premien te betalen aan allen die
91S-9M.' cenigen Vyandelyke Kapers zouden hebben verovert. Dus heeft men by vernieuwing van het Plakkaat en beter Regle- ment, debyzondere Ingezetenen en Magiftraten der Steden in Holland door Premien aangemoedigt, om Schepen uit te ruften en de Roof Schepen van den Vyand te veroveren. De Wethouderen van Amfterdam en Rotterdam, als mede der Noordhollandfche Steden, waar onder ook die van Enkhuizen, en eenige particuliere Ingezeten van Zeeland, bragten wel haaft een goed getal nieuwe Kruiflers in Zee, welken om eigen byzonder voordeel de Vyandelyke Sche- pen opzoekende, zag men zo vele Rovers genomen, of uit Hierdoor ^ drevcn en gehouden, dat hunne Zeeroveryen in kor- Zcerovëryen ten tyd by na geheel ophielden, tot zo verre dat in ftee derDuin'kcr- van acht of tien ten honderd, die men tot Priemien voor *ersbeteugelt. AfTeurantie van en op_ Rochel en Boudeaux had gegeven, dezelve nu op twe of drie daalden. Vele Schepen De Koophandel en Schipvaart dezer Landen Waren te ifcomen in de dezer tyd in groten bloei, en men zag i" dit jaar vele Ryk- havenen dezer bladen Schepen in de havenen van Holland en Zeeland La^e" aankomen. Voor de Weftindifche Maatfchappy quamen 'tLe\ï™Z i" de maand Junius negen Schepen uit Brazil behouden bin-
Fr. Henr. II. nen, brengende veel Gouds en andere koftelyke waren me- Deel, hl. de< De Ooftindifche Maatfchappy zag in Julius ook tien I4S-149- Ry^ Schepen in de havenen dezer Landen aankomen, waar onder één het Nieuw "Enkhuizen genaamt voor de Kamer Enkhuizen, ook één voor die van Hoorn, vier voor Amfterdam, één voor Rotterdam, één voor Delft, en
|
||||||
|
van ENKHÜIZEN. , 105
én twe voor Zeeland. Den twintigften van Auguftus qua- 1&l4i
men in 't Vlie twintig Groenlands - vaarders, en in Texel over de honderd Buifen, welke laatfte meeft alle te Enk- huizen t* huis hoorden. Omtrent den zelven tyd zag men ook een Oofterfche Vloot van in de tachtig Schepen flerk in 't Vlie aankomen. In 't einde van September quam een Franfche Vloot gelukkig in Holland en Zeeland aan, zon- der eenig onraad in Zee vernomen te hebben. De Duin- kerkers deden thans weinig fchade: dewyl zy meeft door de Staatfche Oorlogfchepen en nieuwe Kruiflèrs wierden ge- flagen of uit Zee gedreven. De Admiraliteit van Duinker- ken beloofde aan de gene, die de eerfte van de nieuwe Kruiflèrs kon opbrengen, tien duizend ponden j dan dit was, wegens de goede orde die men van onze kant quam te houden, van weinig vrucht. Twe Staatfche Oorlog- fchepen vervielen nochtans onder elf Duinkerkers, die 'er één van veroverden, doch het ander ontquam 't. Het ge- nomen Schip voorzien met zes en twintig ftukken, en ge- voert door Kapitein Bleeker van Enkhuizen, -wierd den zes en twintigften van Oótober te Duinkerken opgebragt. Weinig tyds te voren wierd Hopman Comelis Albertjz. de Jonge van Hoorn omtrent Hyfant aangetaft van twe Bis- Icaifche Oorlogfchepen, het een van zes en twintig en het: ander van twaalf ftukken j dan hy wees ze zo mannelyk aty dat ze hem verlieten. In November quamen noch vier Weftindifch - vaarders met een ryke lading in Holland en Zeeland aan. En in 't begin van December zag men noch in de tzeventig Ooftervaarders behouden in 't Vlie binnen k°men. Dus bloeide de Koophandel en Schipvaart dezer Landen, en de Duinkerfche Rovers wierden, tot grote vreugd der Ingezetenen, hoe langs hoe meer beteugelt. Midlcrwyle was 'er tuflchen de Kronen Zweden en De- Oorlog
^etnarken een nieuwe Oorlog ontftaan, waar mede de Sta- !llflcllc"Zwek ten der Vereenigde Nederlanden genoodzaakt waren zich mar!"j)i)€IK> te kemoeyen, en niet alleen een fterke Vloot, maar ook , een aazjeneiyfc Gezandfchap derwaards te zenden} om dien
ichadelyken kryg by te leggen, en teyens de vaart door de
|
||||
|
104 VERVOLG der HISTORIE
■ g de Zond, die door den Koning van Denemarken dikwils
y. Camm8»mst onmatige verhoging van den Tol en andere bezwaar-
"/ Leven van nifien, zeer gedrukt en belemmert wierd, by deze gele- frrf,Hw.//.genty voor hunne Onderzat-en te verzekeren. De ra-ie?. Oofterfche en Noordfche Vloot, die te dezer tyd zeer tal- Aiixma II. D. ryk en omtrent de zeven honderd Koopvaardy - ichepen bi, 947- 948. fterk was, liep den zevenden van Julius uit Texel en 'c 1 ^r?^1" Vlie in Zee, koers zettende naar de Zond, onder het fterk Iandfche Vloot / . . •■ r\ t r t
zeilt naar de cn g''oot geleide van twe en veertig Oorlogichepen, en zes
Zond. Ambaftadeurs van dezen Staat, waarvan drie naar Dene- 7. Cemmeibt marken en drie naar Zweden gingen, om zo het doenlyk
als boven, bl. was ^ gemejde twe Kronen te bevredigen. Om deze Oor- dtrHt(Lvan'j. logfehepen ten fpoedigfte uit te ruften,,had men daar toe vancieZant/e ook gebruikt de Convoyers van Amfterdam, Hoorn en c[> dit jaar. Enkhuizen. De Gezanten tot deze Ambaflade gebruikt iT/Tli.949.waren de Heren J'lcob de Wit van Dordrecht» Bikker ei»
99h ' Schaap van Amfterdam, Alben Sonk van Hoorn, Staventjfe van wegen Zeeland, en Andrée wegens Vriefland. De He-
ren Schaap,, Sonk en Anchée bekleedden het Gezandfchap aan het Deenfche , de andere drie aan het Zweedfche Hof. Aangaande hun laft en handelingen kan men elders bericht r«.) Zie vinden (1.). De Koning van Denemarken had den Tol Aitzèma II. in de Zond grotelyks verzwaart, waar by den Koophandel Deels U. dezer Landen, en inzonderheid de Stad Enkhuizen in hare 949-9*S. hoofdnering zeer wierden benadeelt: want daar by voor- 994"l00Z' beeld voor dezen een Schip van honderd Laft komende van het Wellen met Zout geladen, voor groten en kleinen Tol ■moeft betalen één Rozenobel en één half laft Zouts, en een Schip met Haring komende uit deze Landen ook zo veel > en volgens het Erf- tra&aat van Spiers gefloten in den jare If44 de Hollandfche Schepen door de Zond varende niets anders behoefden te betalen, dan een Vuur «geld van twe Nobels, ja de kleine Schepen maar eenen Nobels, dat is drie, of ten hoogden vier guldens Baak-geld moeften geven: zo had het Deenfche Hof daar en tegen reeds in vorige tyden door verfcheide nieuwigheden, boven den voornoemden Tol genomen zeven oort Daalders van elk Laft
|
|||
|
vanENKHUIZEN. t0f
Jaft Haring, en twe Daalders van elk Laft Zout; dus han- l6..
Qelde men ook min of meer ontrent andere waren, en de2e buitenfporigheid in het menigvuldig verhogen van dien A ol ging te dezer tyd alle maat verre te boven: dan was 't Bank-geld, dan Tonne-geld, dan Roer-geld, Maft-gdd, Anker-geld, Haven-geld, Paal-geld, Definfions-geld; met een woord ailes was geld. De Tollenaars volgden het voor- beeld van hunnen Koning, en vertolden daarenboven de Hollandfche Schippers noch hoger dan 's Konings lyft in- hield: dies was het voorname oogmerk van dit Gezantfchap de Ingezetenen dezer Landen in het toekomende van derge- lyke bezwaarniflèn te ontheffen. De Duinkerkers maakten in dit jaar de Zee weder on- Vele Schepen
veilig, maar deden geen fchade van beling. In tegendeel worden-de wierden vele van hunne Schepen door onze Kruiflêrs geno- Duil,k«^rs men} dies kregen zy meer flagen dan buit* en de Vloot *%'°.men- van Tromp op de kuften van Vlaanderen, om het beleg van V.iZS |
||||||
|
yj* ra iwinug ot aertig schepen en vericheide Oofter
vaarders, zonder Duinkerkers op Zee vernomen te hebben ' Ook zag men in 't midden van Oótober in 't Vlie en Texel over de twe honderd Schepen uit de Ooltzee en Noorwe- gen aankomen, behalven die van tyd tot tyd uit andere ge weften in de havenen dezer Landen binnen quamen. Die' Ordonnantie op de Hanngvangft waren uitgevaren lagen ook geruft op <>P del'kicz*- flunne nering, zonder, gelyk wel voorheen, door Zee k*nteE»'k- ichuimers gcftoort of befchadigt te worden. De Heren hTn' Wethouders van Enkhuizen hebben den eerften van nS*£ÏT^ vember dezes jaars eene Ordonnantie beraamt op het ftuk «*«*»*.' Jjer Pleitzaken, om de byzonderfte feilen in de Rechtsvor G,I(,eb»tf ermge te verbeteren en voor te komen, en düs den loon «°or 'lc eaScfe verlefden den negentienden dier maand "*!«*.
Gridebnet aan de Rogge- en Witte. brood Bakkers E ff*—** O bin.**a'/,279. |
||||||
|
106 VJERVOLG DEft HISTORIE
6 binnen hunne Stad-, waarby onder anderen, om de menig-
vuldige klagten, twiften en oneenigheden voor te komen,
beide de Rogge- en Witte-brood Bakkers, die te voren, elk hun eigen Gild en Regering apart gehad hadden, on- Het invoeren der één Gilde en Regering wierden befl.oten. Den vyf en van gezaagt twintigften van die zelve maand, verboden ze, tot vooritand Hout te van het Houtzagers Gilde dezer Stede, het invoeren van ei- verbode"11 ken of greinen "Hout, dat ergens ten platten Lande gezaagt
Kernen van was, birmen deze Stad of derzelver Rechtsgebied. Ein» Enkh. bh ? io. delyk beraamden ze den negen en twintigften van Decem» Ordonnantie ber cene Ordonnantie voor de Bierdragers, waarby hen on- BkTdragers. der anderen bclaft wierd, geen Bier te werken zonder ce- Kemenvan dul, niet boven hunne Ordonnantie te genieten, en den Enkb.t/. 247. genen voor wien ze arbeiden gedienftig te zyn en beleeft te bejegenen, zonder eenige vuile of quade woorden te ge- bruiken, op pene, dat wie contrarie dezes zou gedaan heb- ben, voor de eerfte reize naar gelegentheid, en voor de twe- demaal met beroving van zyn officie zoude geftraft worden. Ë^E> 's J aars daar aan den twintigften van Januarius, hebben ketfeh Fregat twe Enkhuizer Zee- Kapiteinen, in dienft van de Stad Enk-
door de Enk- huizen, onder de nieuwe Directie, verovert en den drie liuizers veto- en twintigften dier maand in Texel opgebragt een nieuw vcr£ Commei>n Duinkerfch Fregat met twe vafte Deks, voorzien met acht- 't lèvenvan tien ftukken, en twe op de Kiel, met vier lallen yzere Koe» M Henr. ge\s ( en honderd vyftig Mannen, en de jongens: zynde dit II. D.bl. 178. jjg twe(je Duinkerker, die dezelfde KLapiteinen binnen den DeOor!o<r tyd'van drie weken hadden genomen. De Koning van De- tnflehen Zwè-nemarken willende noch niet aan de hand komen om den den en Dene- vrede met de Kroon Zwede te fluiten,, en den Tol in de marden houd Zond w matjgen} JJet de Koninginne van Zweden eenen voorflag doen aan dezen Staat, dat indien hunne Hoog Mog. geliefde een Vloot van vyftig Schepen uit te ruften en vyf of zes duizend Krygsknechten te werven, om tegen den Koning van Denemarken aan deze zyde van de Zond op te komen, zoude zy hem aan de andere zyde, met een gelyk getal Schepen, beoorlogen, om hem dus door de wa- lenen, of door traötaten tot reden te brengen. Dit voorftel vond
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 107
tyond by de Staten van Holland veel ingang, maar de Prins Tg4*
van Oranje en de andere Provinciën waren 'er tegen, ach- Hol.'ani tende dat zodanige toerufting tegen Denemarken den aan- yw« °m «» ftaanden veldtogt zou hinderlyk zyn: dan de Staten van ploot te^w Holland, voornamentlyk Amfterdam, Hoorn en Enkhui u;t te ruften. zen, zeer veel belang in de Oofterfche Zeevaart hebbende, Aitztma IIL dreven het door, en verklaarden rond uit, dat zy geenDw*'» fó2, 3* nieuwe ligtingen voor den aanftaanden Veldtogt souden bewilligen, voor en aleer de andere Provinciën de toe- ruftinge tegen Denemarken ingcwilligt hadden. Zy ver- itonden dat hen veel meer gelegen was aan de vryheid van den Koophandel in de Ooftzee, dan aan het veroveren van eene Stad in Vlaanderen: en hunne volftandigheid bragt te weeg, dat de andere Provinciën, uitgenomen Zeeland, toe de uitruftingen tegen Denemarken hare toeftermning gaven. Men befloot dan eene Vloot uit te ruften en vyf duizend Mannen te werven, om de Koopvaarders door de Zond te geleiden, zonder aan te leggen of Tol te betalen. Men yvei de met alle magt in Holland, om deze Vloot gereed te maken. Men befloot hier toe te gebruiken vyftien Con- Voyers van de Direéleurs, twaalf ordinaire Convoyers, zes van de Ooftindifche Maatfchappy, vyf Buis- convoyers van de grote VhTchery, en daar by noch twaalf Straats-vaar» ders te huuren j voorts op ieder Schip tachtig Matrozen en twintig Soldaten te ftellen. Te Enkhuizen huurde men tot dezen togt twe Schepen. De Koning van Denemarken klaagde geweldig over deze uitrufting der Staten tegen hem; dan 't mogt niet helpen. De langdurige Deenfche kneve- laiyen en afperfingen hadden den wrok der Hollanders ge- (i.)^. Had •g gevoed, die nu te feller uitborft, toen Zy kans za- zema IU.Dm, gen, om zich van die quellingen te verbflèn (1.). De4*7- Staten verboden by Plakkaat» dat niemant hunner Onder- Cemmelyn't ^aneu zich zoude vervorderen om zich op reis naar Ooften Leve» va» Fr. *e begeven voor dat de gemelde Vloot, die de Koop vaar- Henr- n'Deei, dcrs zou geleiden, gereed was (i.\ Midlerwyle verzuimde^"17^* 'f0 * men «• j r\ • 1 . 1 1 j- 1 • 'DeDuinker-
* ' niet de Duinkerkers te beteugelenj die by na nietfeersworjen
Ciurtden in 2,ee te lopen, en die zulks ondernamen behaal- beteugelt. O z den
|
||||
|
to8 VERVOLG der HISTORIE
, , den weinig buirs, maar velen van hen wierden genomen of"
J. Commelyn dapper gehavent, door de Staatfche Oorlogfchepen > en dé als twen. nieuwe KruiiTers, welke laat ften thans fterk in Zee waren, na dien zy door noch, voordeliger Voorwaarden krachtig wierden aangemoedigt om die Zee-fchuimers op te zoeken en aan te tallen, gelyk gefchiedde: dies wierd de Zee te- gen de Vlaamfche Rovers, die den Koophandel en Schip- vaart van de Ingezetenen dezer Landen vele jaren na den anderen grote khade hadden toegebragt vry wat beveiligt. De Holland-- De Hollandfche Vloot tegen den Koning van Denemar- fcheVloot ken uitgeruft, beftaande uit acht en veertig Qorlogfche- loopt met pen ^ gCreed zynde, liep met over de drie honderd Koop*»' dersin°Zee.ar" vaarders, den negenden van Junius uit het Vlie in Zee, hebbende laft om de gemelde Koopvaardyfchependoor dé Zond te geleiden zonder Tol te betalen -, en in geval de Koning van Denemarken zulks met geweld poogde te be- letten of op de Schepen fchot, zouden zy wederom alle vyandfehap plegen, en de-Schepen met geweld door de zeik door Zond brengen, Zy voerden hunnen laft uit, en zeilden de Zond zou- den vyftienden van Junius door de Zond, zonder te verton- der Tol te bc- jeD) et) dat jn. »t gezigt van den Koning, die te Kronen- j.'cemmBn&urg in een venfter ftond, doch niet in ftaat was of goed 't Leven van vond dit te beletten. De Viceadmiraal Witte WittenfzV i'r.Henr.II. die het Opperbevel over de Vloot had, zeilde voor uit en Jl^'4^1^ deed niet anders dan dat hy voor den Koning zynen hoed 'm» 'den Zantte afnam. Alle de andere Oorïogfchepen volgden hem-, doen-; oven dit jaar. de elk drie- eer fchoten, waar op de-Koning niet ant* woordde, dan met twe fchoten op de andere zyde van het Daar op de KafteeL Zyn Deenfchc Majefteit was zeer mifnoegt over Vrede met dit gedrag der Hollanders: Doch vond zich genoodzaakt Denemarken noch in dit zelfde jaar den Vrede met de Kroon Zweden Toi?t. re flmten, en de verfchillen met de Algemene Staten der ikbtZ'T Vereenigde Nederlanden, wegens den Tol in de Zond by
1S2 186. te kggen. Dus wierden de Hollanders inzonderheid Am- Aitiema lil. fterdam, en de Steden van het Noorderquarrier, waar on- ^■p'Vjj*'der ook de Stad.Enkhuizen, bevryd van vele buitenfporige %c% b'L jö2.en onrechtmatige knevelaryen en hezwaaraiflèa, hen-door dea
|
||||
|
van ENKHUIZEN1. ïoo
den Koning van Denemarken en zyn Tolbedienaars eenen lg
geruimen tyd aangedaan. Den vyfden van Oclrober dezes jaars verkregen die van
Enkhuizen op hun verzoek van de Staten van Holland en Enkhuizen Weftvrieüand het Privilegie en Oftrooi van het heffen der o^JJfhet iachtigften Penning, ten behoeve van hunne Stad, by aUc her KTJan verkopingen van inmeubele goederen, als Huizen, Gron-den tachtig. den, en Landen, dewelke aldaar zouden verkocht worden, ftenPeuning boven den veertigften Penning die het Land daar van ge- p^g^"ïn°" noot. Om dit Voorrecht en vergunning te erlangen, had- me«bele goè» den de Wethouderen aan hunne Ed. Groot Mog. vertoont, deren, dat devvyl zy door Gods zegeningen bemerkten, dat dé %?%v'v**' aanwas hunner Gemeente in het gehoor van Gods heilig vertoog5* Woord dagelyks zo toenam,, dat de twe ordinaire Kerken vaude Wet. hunner Stede daar inne gepredikt wierd» voornamentlyk op houderen om Zondagen voor en na den middag, niet genoegzaam waren «ktvoorrecht dat de voorfchrevc Gemeente daar inne met het gehoor dertCfi *"sea* Predikatien bequamelyk konde worden gedienc, hadden 2y goedgevonden, om den yver en luft hunner Gemeente meer en meer te begunftigen, dat noch een derde plaatfe Teneinde tot dé Predikatie van Gods heilig Woord binnen hunne «'aar door eerr Stad zoude worden geopent en toegeeigent, daar toe zy "jf diKjrk tot wel een goed en bequaam Gebouw f van ouds de Monnik» dieuft be. ke-Kerk genaamt) binnen hunne Stad hadden, 't welk in quaam te Zyne mnragie * pilaren en dak bequaam was, doch daar aan maken. grote koftèn van deuren ^ glazen y vloeren* ftoelen, ban- ken en andere noodwendige reparatien zouden moeten wor» 't Geen uit den gedaan, welke onkoften zy niet wel uit de ordinaris rfeinkomiten inkomen hunner Stede zouden konnen vervallen, overmits van de Stad hunne gemelde Stad* die wel voor drie vierde parten op u,"^°" den aanflag van de Zuiderzee was gelegen, jaarlyks zéérgeclie cu' grote en zware reparatien aan Muur-en Paal-werken had te dragen en te onderhouden, daar door het voorfchreve itlkomen hunner Stede niet alleen jaarlyks wierde gebruikt, niaar inderdaad daar toe geenfins beftand was, veel min oat zy jaar uit zodanige nieuwe onkoften» als tot de repa- ïatie van de voornoemde Kerk van node zouden wezeri^ O % ZOU*
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
iro
|
|||||||
|
Ǥ4C. zouden konnen vervallen: weshalven zy te rade waren ge-
worden zich te addreflèren aan hunn Ed. Groot Mogende > eerbiedig verzoekende, dat het hunne Ed. Groot Mog, mog- te gelieven, inzigt nemende op de voorfchreve redenen en andere goede motiven, hen goedgunftig te verlenen en toe te flaan, tot bevordering van zo goeden werk, een favora- bel Oótrooi, om voortaan binnen hunne Stad en de Juris- dictie van dien te mogen heffen en ontfangen den gemelden DeMol)nike. tachtigftcn Penning van alle Verkopingen van Huizen Kerk te Enk- Gronden en Landen, omme daar mede de gezegde on» Luizen word koften van de reparatien en 't onderhoud van de gemelde d£t?(tbGodS" derde Kcrk daar uit te moSen vervalIen- Welk Octrooi
quüm m hen' Selyk gezegt is, van hunne Ed. Groot Mog. op dit maakt. hun Vertoog en verzoek, ook is verleent en toegeltaan. 16415. Waar na de Monnike Kerk binnen de Stad Enkhuizen tot
•Juti^Zk2 een derde plaats ter oeffeninge van der Gereformeerden. te Enkhuizen Godsdienft is gefchikt en bequaam gemaakt, verboden. De Heren Wethouderen droegen niet alleen zorge voor (i-)Ketire}} den Geeftelyken, maar ook voor den Lichamelyken wel-
was»**. M ftancj jiunner Ingezetenen, en verboden in den aanvang van Ordonnantie ^et volgende jaar alle Qyakzalvers 't zy Mannen of Vrou-
voorde wenï die zich te vermeten de Geneeskunde binnen hunne Brouwers. Stad te oeffenen, of te ondernemen de gebreken der Men-
vanèlkb.Zr fchen te helPen en te genezen, op verbeurte van zeventien 159. gulden (1.). Zy beraamde ook eene Ordonnantie voor de De Schecps- Brouwers , om alle bedrog zo ten opzichte van de vaten als
«jmmcrfoy<K> Van de verfcheidc foorten der Bieren te verhinderen (2,). Gtid-btkf. ®°k hebben ze ten nutte en voordele van de Scheeps-tim- (■f.'\Keuren merluiden, den dertigften van Maart, heneenen Gildebrief
vmEnkb. bi. verleent (3.). Men kreeg in de maand Mei tyding dat de 3<Duinkerkers Duinkerkers met dertien of veertien Schepen in de Noord- komen wAK zee kruiden; waar op men den L. Admiraal Tromp laiï gaf in de Noord- om hen te verjagen, en zich dan naar de Kuiten van Vlaan- zee. deren te begeven. Dan eer zulks kon gefchieden namen 'tUvên'ZnZe "0ch eeni§e Hollandfche Schepen, daar onder ook een
Fr. Hem: u. Fluit daar op een Enkhuizer Schipper was, geladen met Dal, W.207. Klaphoutj komende van Koningsbergen, die ze te Ooften- de
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN".
|
|||||||
|
rir
|
|||||||
|
de nebben opgebragt. Daarentegen wierden door de Hol- 16.4&
ianders weer verfcheide Duinkerfche Kapers genomen: Doch federt dat de Franfchen de Stad Duinkerken in dit jaar belegert en verovert hadden, is 'er met de Spanjaar- den ter Zee niets merkwaardig voorgevallen. Midlertyd hebben de Heren Burgemeeften en Regeerders Keuren«;
van Enkhuizen getracht hunne Schuttery in goede ordre te 2e" 'Yir.lnkeR houden. Zy hadden by ervaarnis bevonden de ongelegent- f"k"fchiet«r heid en wanorde, waar in hunne Burgery in het optrek der Schutters. ken, door het menigvuldig fchenken en ontydig drinken, Keuren -van was vervallen, en fommigen zich niet ontzagen, moedwil- ' ^* lig in de Vaandels te fchieten, tot grote en menigvuldige
kotten voor de Stad. Tegen deze onbehoorlyke dartel- heid, hebben de gemelde Heren den tienden van Julius eene Ordonnantie aangaande het Optrekken van de Schut- ters beraamt en vafigeftelt, waarby zulks ontydig fchen- ken, en onhebbelyke, dertele en honende maniere van fchieten wierd verboden op pene in deze Willekeure ge- melt. Zy beraamden ook een Keure op de Victorie- vuren, Ordonnantie tegen alle moedwillige en onbehoorlyke baldadigheden, die0? 'cVia:.oric* gemeenlyk van fommigen wierden gepleegt, wanneer men Kcmenvan door de Stad de gewoonlyke vreugde -tekenen betoonde, Enkb.bl.400« in 't vuren en branden van Piktonnen, over eenige merke- lyke weldaden en overwinningen» door den Almagtigen en goedertierenen God aan deze Landen verleent. En dewyl Gommifla. <ie Refpedive Collegien van de Ed. Heren Schout, Bur- „^jf*1* gemeefteren en Schepenen der Stad Enkhuizen, zich hoe Enkhuizen langer hoe meer bezwaart en overvallen bevonden met me- aangeftelr. nigvuldige ProcefTen en verfchrllen over zaken van kleine T;K^'rie/nvf" waarden, als ook met verfcheide verdrietige queflien, ky-'!£ c vagien, krakkelen en injurien, waar door de zaken van
groter gewigte wierden opgehouden en vertraagt, tot mer- **lyk nadeel en fchade der Ingezetenen: zo hebben de He- r<:n Wethouderen, om daar in zo veel doenlyk was te voor- 2len» den vyftienden van November dezes jaars beraamt en ¥aftge^ejt eene Qrdonnantie voor ComminarifTen, op 't ftuk.
|
|||||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
III
|
|||||||
|
4646. ^u^ der kleine °f mindere Gerechtzaken, welker Bank
voortaan zouden beftaan uit vyf gequalifieeerde Perfonen, die alle jaren in Januarius zouden verkoren en beëdigt wor- den , om, geaffifteert met eenen Secretaris, of gezworen Klerk, driemaal in de week, te weten Dingsdags, Don- derdags, en Zaterdags, Recht te houden over alle zaken tot vyftig guldens en daar onder bedragende} ook over alle aftien van injunen, kyvagien en verfchillen van woorden; als mede over alle civile actiën in feiten, als dreiginge, vechtinge en dergelyken. Het geen verder tot deze Recht- bank behoort kan men lezen in de Keure en Ordonnantie daar op door de Heren Wethouderengemaakt, en door de Ed. Heren Staten van Holland en Weftvriefland, den zeven en twintigften van December dezes jaars goedgekeurt en bekrachtigt, met laft aan allen en een icgelyk dien het aan- gaan mogt, zich daar naar te reguleren. 1647. 's Jaars daar aan, den veertienden van Maart, overleed PrinsFred. zyn Hoogheid Frederik Henrik, Prins van Oranje, Stad-
Hennklterfc. houder van Holland, enz inden ouderdom van vierentzeftig , Zie Att^emay ,, , . , t 1 • j
Cammèlyn 't jaren, een maand, en vier dagen, en zyn Lyk wierd , na
Leve» van Fr. eenige dagen ten toon geilaan te hebben, den tienden van /W., Ze Mei daar aan volgende', te Delft met veel ftacy begraven. Se7cn ^Tdit Zyn Zoon Prins Willem de ll' ishem 'mhet AmPc van
jaar!rC Stadhouder enz. gevolgt. Het had met de Weftindifche
De Weftin* Maatfchappy, federt eenige jaren zeer flegt gegaan; en zy
difehe Maar- aan >t zinken zynde, had, om zich boven te houden, dik-
met!ieOoft- wils getracnt zicii raet de Ooftindifche te vereenigen: daa
H'difche te dees' had daar toe geen luit; en gezien hebbende dat de vereenigen, magtigite belanghebbers van de Weftindifche Maatfchappy ■M*<™* m> de vernieuwing van haar O&rooi tegen hielden, om ten Deel, *. loj. mjnften een aanmerkelyk onderftand voor hunne Maat- fchappy van haar te trekken, had de Ooftindilche rond uit verklaart, eer te zullen dulden dat haar O&rooi vernietigt wierde, dan de voorgeflagene vereeniging aan te gaan: menende zich zonder Octrooi wel te zullen handhaven, en dat in alle geval de Steden -en Veilingen die zy in had haar in
|
|||||||
|
van ENKHUIZEN. tij
In eigendom toebehorende, zy die zoude konnen verkopen» j^.»
zelfs aan den Koning van Spanje. Na veel gehafpel wierd Het oarooi eindelyk, den tweëntwintigltcn van Junius dezes jaars, van'le0o(1:: haar OóTrrooi vernieuwt voor den tyd van vyfentwintig jaren fehcMMt-^" ( i.). Den vierden van de volgende maand, wierd ook het fchappyen" Oftrooi van-de Wefxindifche Maatfchappye verlengt (z.). word verlengt. In dit jaar wierden Tradaten gefloten met Denemarken en .(.!•) z^r Mofcoviè' nopende de vaart in de Ooft- en de Noorcfeee,hiHTi.^r^ om te gaan naar Archangel, 't welk toen de eenigfte plaats pialknatb. i. was, waar na men Schepen zond om in Mofcovie te han- £>ee/,b/. ,-46. delen (?,). Phk'\%Z In den aanvang van het jaar zeftien honderd acht en veer /' ' ee'
tig, den twintigftcn van Januarius, hebben de Heren Wet- Traciaren houderen van Enkhuizen eene Ordonnantie of Gildebrief ™«Denemar. verleent aan het Lakenkopers en Lakenbereiders Gilde bin- ..f11 Mof* nen hunne Stad, beftaande uit eenige Artykelen, waar naar °^^ Aiu zich de Gildebroeders te hadden gedragen. Den derigften zema m. Dm* van Januarius wierd de Vrede te Munfter tuflchen de Ko- M. 177. 11?. ning van Spanje en de Heeren Staten Generaal, door hun- %"/ ffi.JI' ne wederzydfche Gevolmagtigden, getekenc. In het eerfte Gildebrief * Artykel van dit Vrede tra'ct.aat ,> verklaart de Koning van voordeLa- )) Spanje, en erkent dat de Heren Staten Generaal der kenkoperste j, Vereenigde Nederlanden, en de refpeótive Provinciën ^"^e"*^ j, van denzelven, met alle hare geaffbcieerde Landfchap- 2^, n, r^t 5, pen, Steden en aanhorige Landen, zyn vrye en Souve- De Vrede j, reine Staten, Provinciën, en Landen, op de welken met Spanje en j» noch op hare geafïbcieerde Landfchappen, Steden en^^"e^or<i )> Landen hy Heer Koning niet en pretendeert, noch nu getekent." ,j ofte namaals, voor hem zelven, zyne Succfleurs en Na Z'e ^>hm» „ komelingen immermeer iets zal pretenderen; en dien- 1IL Dee^ bl' »> volgens te vrede te zyn met dezelve Heten Staten te |^T.J|"i"y'v j» fluiten, gelyk hy doet by dezen jegenwoordigen, een dm Sande.'yl' »> eeuwige Vrede. " Hier door wierd deze Republyk voor Le c/«' U. vry en Souverein verklaart, zondereenige dubbelzinnig- Dee/,i/- 47& ^idi daar de Koning van Spanje by het Traktaat vari^./^ «eiland in den jare ifjoj». niet anders had willen verklaren,bl. 79. dan dat hy met de Staten handelde» gelyk met die van P vrye
|
||||
|
tX4 VERVOLG der HTSTORIE
, o vrye Volken. Dus is die bloedige Oorlog met Spanje de-
* 4 ' welke tagtig jaren geduurt had, geeindigt door een ganfch •tNoordet eerlyke, voordelige, en gewenfchte Vrede. Men begon Gat te Enk- te dezer tyd te merken, dat het Noorder Gat (zyndede huizen word toegang ter Zee naar de Stad Enkhuizen) van tyd tot tyd dr°8<ftélte'oi> droger en ondieper wierd, ja eindelyk onbequaam zoude dre'oiiTtte*" worden, ten ware door gedurigen arbeid dagelyks grote diepen, menigte van Zand uit het zelve wierde geviicht, en alzo Keuren van voor meerder droogte bewaart. Doch dewyl dit zeer grote
£»*M/.?o4, jcoften voor de Stad zoude veroorzaken} zo hebben de Wethouderen tot vermindering van de koften, en om het Zand beter quyt te raken, den negenentwintigften van april goed gevonden te belaften, dat niemant eenig Zand binnen deze Stad of derzelver Rechtsgebied, totballafte van zyne Schepen zou mogen kopen of aan anderen verkopen, zo lange by de gemelde Stad Zand zou wezen te vinden. Hier door wierd niet alleen het gemelde Noorder Gat diep ge- houden , maar men verkocht het Zand, dat men uit het zelve vifchte, om met het Geld, 't geen 'er van quam, de koften van 't arbeidfloon eenigfins goed te maken. Yerfcliilku Tot noch toe was het onderhoud van den Weftvriefchen •wegenshet Zeedyk niet gebragt tot een' gemenen lafl van alle de Inge- O"dejhow ft landen» maar het aandeel en portie van ieder Dorp in den vrlèfchen Zee Dyk gebleven tot laften en koften van elk Dorp in 't by- <Jyk. zonder. Hier uit rezen fomwyle vele klagten en zware queftien tuflehen de refpe&ive Ambachten wegens ieders
aandeel tot reparatie en onderhoud van den gemenen Om- ringdyk, achtende fommigen daar by benadeelt, en boven hun vermogen, naar proportie van hunne mede Ingelanden» » H i doet kezwaavt te zVn- Het Hof van Holland deed te dezer tyd aitfpraak ov?S wegens dergelyke zware verfchillen nopende den Weft- dieverfclulkn«vriefrchen Omringdyk, tuflehen de Burgemeefters en Re- Hand.van geerjers dezer Steden Hoorn, Enkhuizen en Medenblik, Unkb.bl.114- ^e pjatte Landftedenen Dorpen van Drechterland, impe- tranten in R. A., midfgaders den Dykgraaf en de Gecom- mitteerden van de vier Noorder - Koggen met hen luiden gevoegt ter eenre, tegen den Dykgraaf van Geeftmer- |
|||||
|
van ENKHUIZEN.' tif
ambacht, en Schager-Koggen, Waertgeerfen en''Urfem, IÖ4§#
liiidsgaders de Gedeputeerdens van de Nieuwdorper Kog- gen Gedaagdens ter andere zyde, den dertigften van Mei dezes jaars 164.8. de volgende uitfpraak: „ dat 't Hof ge- j, hoort hebbende rapport van de Commiffien, daar voor „ partyen gecompareert waren geweeft, heeft na rype de- ,, liberatie, verklaart en geordonneert, dat 'er eene gene- EnOrJon; ,V rale herfloeling van den WeftvriefTchen Omringdyk zou nee"eenege- .,, worden gedaan, en gemaakt eene generale behoorlyke J-*!? hetlloe* „ vergelyking van laften in den zelven Ringdyk, over de „ Landen van alle de vier delen of Ambachten, en ge'vol- 5, gen van dien, onder dien Ringdyk gelegen: en verklaarde „ voorts dat partyen geiamentlyk of anderfins de mecfte 3, geinterefleerde zouden vermogen aan de Ed. Groot Mog. j, Heren Staten van Holland en Weftvriefland te verzoeken 3, CommifTarhTen, om beneftens Commiffien van dezen 5, Rade, naar proportie van elks grote, magt en laften j j, en voort alles geconfidereert, wat in confideratie behoort „ genomen te worden, de voornoemde gemeene herftoe- „ ling en behoorlyke vergelyking te doen, zulks als de ge- ij legentheid der zaken in 't particulier, en dienft van 't 5> Land in 't generaal bevonden zou worden te vereiflchen, 3, en compenfeerde om redenen de koften van de Proces- 3, fen. " Dan deze Verfchillen wierden naderhand voor den Hogen Raad gebragt, en daar verliepen noch eenige jaren eer dezelve wierden bygelegr. Den vyfden van Junius op welken dag tachtig jaren te De Vrede
Voren de Graven vanEgmond en Hoorn te Brufïel zyn ont- metSpanje h°ofd, wierd de eeuwige Vrede, zo wel in Spanje als in kondht^' de Vereenigde Nederlanden, met grote vreugde, afgekon- Groot Phi. digt; wordende daar over den tienden dier maand alom in l.Dee/,è/,Jo6.. alle Kerken dezer Landen een dankzegging gedaan, en voorts ^tz,m?,IlIl ^ien dag met vreugde varen én allerlei tekenen van blyd- " ' * ic^ap geviert (1.). Het Verdrag wegens den Koophan- (r.)z;e eS tuflehen Spanje en deze Landen, wierd ook noch voor betVervolgop *]et ui*gaan van dit jaar getroffen. Na het verdwynen van.7- van <ien oe rampen desOorlogs, wierden de Nederlanden door s.n-S/m(fe' P z . die
|
||||
|
iiö VERVOLG der HISTORIE
dre zware plagen des Hemels aangetaft, en men had ver*
fcheide jaren achter een met ongematigde en onvruchtbare? faifoenen te ilryden. Dit jaar begon en eindigde met regen en vochtigheid; noch Winter noch Zomer hadden hun be« hoorlyk faifoen: want de Winter was byna zonder Vorft, en de Zomer zonder droogte, met een fchrale, koude ea gure lucht, waar door aiie Veldvruchten bedorven en vei> rotten. „ De Inwoonders des Lands, (zegt de Heer Coffem „ rus) ridderden van wegens de Piasregens Als wy ook ,, zaten in Gods huis, en in onze eigene huizen, en hoor- „ den dat geftadige gedruis des regens dag;op dag., en be- „ dachten dat droevig bederf des gewas, het welk daar op „ volgde, het was min noch meer als of het water ons op 3> het herte viel, zo dat de koude grillen, ons. langs den 3, rugge liepen. " De Weiden lagen op vele piaatfen in't midden van den Zomer plas, en als in 't water verdronken. Hier door kon 't Vee geen gezond voedfel bekomen j de Schapen wierden gallig, en ftierven by ganfehe troepen, |
|||||||||
|
Veel Regen
en ontydige 5ai£oene<>.
|
|||||||||
|
Dierte in
liet Suivel. { i.) Aitze-
ma III. Deel, bl. 2."]^.. Conmielin Befcbr. v Amfl. W. U 7 8. F. Cefterm Nederl. Vieekja Zegen 61. l^. f.Pt. carét Chron. van Drentb. tl. 384. De Ooftitid.
Maatfchappy is te dezer tyd zcerbloey • end e- Vervolg op
J. van den Smuk op dit jaar.. . Grouwfeme
Stormwind, |
gelyk ook vele Koeyen en Paarden, alle vleefch wierd uit-
termaten duur : Het meefte gras wierd door 't water ver- dorven. Hooi was 'er ook weinig gewonnen, maar verrot- ten veel al op het veld. De Hollandfche Boter en Kaas zo ook het Spek en andere eetbare waren liepen tot hogen prys. en men verkocht één pond Schapen vleefch voor tien ftui- vers» De duurte in 't Koren was nochtans zo groot niet 5 om dat de Oofterfche Landen dit vochtig weder wel eenigr fins, maar niet zo veel als Holland gevoelt hadden (1.). De Ooftindifche Maatfchappy bloeide onderwyle te dezer tyd hoe langer hoe meer: want door het goed beftier der- zeker Bewindhebbers wierd den handel in en op Ooflin- diën zo vaftgeftelt, dat jaarlyks tien ot twaalf Schepen, rykelyk met koftelyke Koopmanfchappen geladen, in de Vereenigde Nederlanden aanquamen: zo dat de voornaamfte ftyl der negotie en welvaart van Holland en Zeeland, eb in 't byzonder ook van de Stad Enkhuizen daar in beftond. In het volgende jaar, tuflchen den zefden en zevenden
van Januanus, was 'er een ongehoorde en grouwfame |
||||||||
|
•""1 van ENK HUIZEN. H7 -
Storm - wind in de Nederlanden, waar door meefl alle hui- tg^
feen en daken wierden befchadigt. Eenigen meenden dat 'er een Aardbeving roede vermengt was C i,). In den aanvang (iO Cm> van dit jaar wierd te Enkhuizen een zeer zwaar fondament nfmf^r.t. geleit tot een nieuwe ftenett Poort, genaamt de Wefter- of '^&A Koe-poort, die tot noch toe maar een houten Poort ge- Dcnürawe weeft was, fèaande op het einde van de nieuwe Wefter- 'Wefterpoort itraat. In de maand Mei daar aan volgende begon men'te^kh£izwi' deze nieuwe Poort te metfelen: eenige Kinderen van de^rwtf" voornaamfte der Stad leiden ten aanzien van vele Menfchen Korte H,fl. de eeifte ftenen op het gemelde fondament; ten dien einde wn Enkh- °P quamen ze met fchootveltjes voor, en met troffeltjes- en11"'2"* maatftokjes in de handen, zynde voor het overige zeer cier- lyk en fraai gekleed. Voorts wierd deze Poort tot ontrent drie voeten boven het verwelf opgemetfelt en by provifie met pannen gedekt. Zy is een fraai en deftig gebouwt, err jiien was voornemens een cierlyke kap op dezelve te /tellen j , , -. . dan daar verliepen noch vele jaren eer zulks gefchiedde (z.) <jeze/4?Jv<? In dit zelfde jaar is ook de Poort of Toren by Willigenburg bcncdeuop'c ontrent de helft verhoogt, en dezelve is nu in tyd van nood Jaar ^Jl0' een fehone vaftigheid. Men heeft 'ér ook een fpits opge- by willigen- maakt, en Klokken daar in gehangen. Doch dit laat/te burg Wofd op. fchynt negen jaren daar na eeril gefchied te zyn. gemaakt. Men had nu weer te worftelen met een ïlecht faifoen: s!echt Sa,v
want daar men in 't voorlede jaar zo overvloedigen regen ™"Kfdroogt^ gehad had, dat het Veldgewas meeft bedorf, waar uit een grote fchaarsheid en dierte ontftondj zo had men nu in te- gendeel zo heeten en dorren Zomer, dat de Veldvruchten alzofchraal om quamen door de gedurige droogte, als in het eJLwAW^ voorgaande jaar door den veelvuldigen en geftadigen regen. lamhVleek en * Het Koren wierd als toegefchroeit en verbrand, het gras Zegm, bl. \f, verdorven, de Beeften loeyden om voeder, en bromden om ,, LSLtai^s ^ater ( $.), nadien byna alle floten en beken waren uitge- zyndoordeii- droogt; dies fteigerden alle eetwaren noch al meerder in Oorlog met' Prys. Na dat de lang gewenfchte Vrede met Spanje was ge- Spanje uitge» maakt, bevond men dat'sLandsSchatkiften door dien tach-lnlIt',cJ^'ttan', tig-.jange Oorlog genoegfaam waren uitgeput. De Gene-groffiS^ " 1 rale
|
||||
|
nS VERVOLG der HTSTORIE
1*540 ra*e Staten zagen geen kans om de renten te betalen van dl
7ie AiUmia penningen ten koften van den Oorlog opgenomen. Men in. Dee/, k. verminderde op aanraden van Holland de renten der Obli- 273.280. gatien van den penning zeftien tot op den penning twintig. 29?' ??©• j^jen cjan]?te verfcheide foort van Schepen af, om de koften te befnoeyen, en eenige weddens, die den Staat tot lalt verftrekten, zonder eenige vrucht daar van te hebben, wier- den afgefchaft. Holland alleen was aan achterftal van de troepen, die het tot zynen laften had genomen, fchuldig drie Millioenen zes honderd en zeftien duizend gulden j was ook vry wat fchuldig aan de Admiraliteit, en de Weftindi- fche Maatfchappy} en daarenboven belaft met Obligatien, waar van het de renten moeft betalen, welke een zeer grote iomme beliepen. De andere Provinciën waren ook met Men fpreekt dergelyke fchulden bezwaart. 'T was dan noodzakelyk, dat yande troepen m£n f^k van ^ troepen te verminderen, die men onder- te v«min- ^.^ ^ Raa(j ^^ ^^ ^^ £en voorflag wegens die ZkAitzenia vermindering. Doch Holland daar mede niet te vrede, drong
ju.Dee/, bi. aan 0p een groter vermindering van Krygsvolk, en befloot I46- Ifryl ' ^ voor z'cn zelven te doen. De Prins van Oranje en de pfefgSif.' andere Provinciën waren daar over mifnoegt en kantten Verfcliil zich daar tegen. Wy verhalen dit om dat hier over niet
«k" ov" . weinig gehafpel en binnenlandfchen twift viel, die noch wel l^ndènden0" zes maanden van het volgende jaar duurde (1.): en waar Prins van in de Stad Enkhuizen, zo wel als de andere Steden dezer Oranjs. Provincie, haar deel had. {**) Zl;^ De Heren Wethouderen van Enkhuizen hebben, om den
xoef,W.'ijq. voortgang en aanwas van het Pausdom te verhinderen en te enz. ' ' fluiten, den eerften van November dezes jaars een Keure Hetoprech- gemaakt, waar by den Roomfchgezinden verboden wierd
ten van Aha- eenjge n;euwe Altaren of iets daar toe behorende in eenige Roomfchge- 'huizinge of woninge der Pausgezinden binnen deze Stad zinden te Enk- of derzel ver Rechtsgebied te maken of op te rechten; maar lunzen ver- jn tegendeel gelaft, dat zodanige Altaren, met den aankle- kföwwttw ven van dien, die alrede gemaakt en opgerecht)waren, in ##./»/.370. den tyd van veertien dagen zouden moeten afgebroken en weggenomen worden, zonder dezelve naderhand weder te mo-
|
||||
|
VAM ENKHUIZEN; n<?
mogen oprechten: en wie na dè publicatie dezes, en 't ver- 6 ö,
loop van den voorfchreven tyd zou bevonden worden (ge- * lyk daar toe een fpeciale vifitatie alomme zou worden ge- daan ) zyn Altaren niet weggenomen te hebben, zou ver- beuren de fomme van twe honderd curenten guldens. Dat ook riiemant van de Pausgezinden zouden vermogen van 't eene huis in't ander te hebben of maken eenigefecrete of andere toe- gangen. Ook wierd verboden in particuliere Huizen, Schu- ren, Velden Schepen en Schuiten binnen deze Stad enrefort van dien, eenige vergaderingen of famenkomften van Man- nen of Vrouwen te houden, om de Pauflelyke exercitie te doen ofte horen op verbeurte van twe honderd guldens. De Heer en Mr. Lucas Timman Secretaris van Enkhui- zen en van wegen dezelve Gecommitteert ter Vergaderinge ifyel " van hunne Ed. Groot Mog. de Heren Staten van Holland Verklaring en Weftvriefland, vertoonde te dezer tyd aan Zyn Hoog- '^j" £,nHS heid Willem de II. Prinfe van ;Oranje, [de Aclens van voorrecWn Prins Willem den I. en de Staten dezer Landen, wel eei derSemeinenJ ten voordelen van de Semeinen gepaffeert, en verzocht ze- *"'" De' , kere bediening voor iemant die aan de gemelde Semeinen aedlTSd».-- was getrouwt. Waar op de Prins antwoordde, dat hem Semeinen, W, die Aörens wel bekent waren, en genegen was de effe&en i-j. 29. van dezelve te kten genieten by allen die daar toe waren ge- rechtigt. Weinig maanden daar na, op den vierden van Ju- *üus, wierd 'er aangaande de gereze en onbeflechte gefchil- Het Hof kn wegens den Weftvriefchen Ringdyk, hangende voor van Holland den Hogen Rade in Holland, ter delegatie van de Ed.^?^"»'- Groot Mog. Heren Staten van Holland en Weftvriefland, verftoeJn"»6 volgens derzelver Sententie van den dertigften van Mei aan den Weft* 1648. gewezen» tuflehen de Burgemeefters en Regeerders vriefchenZee- ver Steden Hoorn, F.nkhuizen, en Medenblik, en de Plat- A)\tmdv ' te Land-fteden en Dorpen van Drechterland, Requi- EnhbuizeK bïï *ai^en *, mitsgaders Dykgraaf en Gecomitteerdens van izf. n6. e vier Noorder Koggen met hen luiden gevoegt ter een- * Wtbm^
re> °p en tegens den Dykgraaf van Geeïtmer- Ambacht en de Schager Koggen, Waartgefen en Urfem, mitsga- ders Gedeputeerden van de Nieuwdorper Koggen gerequi- reei>
|
||||
|
1*6 VERVOLG der HISTORIE
ï<Jco. reerden * ter andere zyde, door den gemelden Hogen Rade
** Gciiniigtims. over de generale verftoeling van den gemelden Ringdyk,
een provifioneel verdrag gemaakt, waar by het Hof van
Holland ordonneerde, „ dat tot meerder verzekertheid van
„ het gemene Land van Weftvriefiand, tegens inbreuk of
„ inundatien by provifie en in maniere van gemene Dyka-
„ gie, tot alles zo ordinaris als noodwendige extraordinaris
„ onderhoud., reparatien en werken, die aan den gehelen
„ Weftvriefchen Omringdyk of eenig gedeelte van dien in
„eenige van de Ambachten zouden worden befteed, ge-
,, maakt en omgeflagen, na date van den vyfden July dezes
f Jwijlencte „ jaars iöfo. by ieder van de partyen contendenten -f zou
yartje». J? worden contributie gedaan, in zulken voegen, <3at by
„ Drechterland zou worden opgebragt en] gedragen vyf en
„ dertig guldens, by de vier Noorder Koggen acht en
„ twintig guldens, by Geeftmer - Ambacht twintig gul-
„ dens, by de Schager- Koggen acht guldens, en by de
„ Nieuwdorper-Kogge zeventien guldens in elk honderd
„ gulden, minder en meerder contributie naar advenant:
„ blyvende ieder van de verfchillende partyen vry, inge-
„ valle eenige van hen by deze provifionele difpofitie mog-
„ ten meinen bezwaart te zyn,, hunne doleantien dienthal-
% De;;z4 „ ven in te brengen enz." Daar ua $ is door den Hogen
Maarti6fl. Raad in de bovengemelde quoten, by wyze vanaccoort,
of byeen nadere provifionele Sententie eenige verandering
(i.)Zie gemaakt, 't geen wy op zyn plaats zullen melden (i.).
tZ^y. Dus wierd het onderhoud van den Weftvriefchen Zeedyk ,:
De Roering federt dezen tyd gebragt tot een' gemenen laft van alle de
van den Wcft' Ingelanden. Doch dewyl in deze Hiftorie dikwils word ge-
vriefchen Zee- w^ gemaakt van dezen Zeedyk en derzelvev rampen, her-
s.Lakemm ftelling en onderhoud, zo vertrouwe ik den Lezer geen on-
Otittmfover dienft te zullen doen, de Regering en Beftiering vanden
dcnWeftv. Zu» zei ven kortelyk aan te wyzen.
dykbl. x-4- Het opzigt van den gehelen Weftvriefchen Dyk plagt in
den bf.ginne alleen geheel en al te ftaan aan den Bailliuw
D graven en va0 Medenblik-, maar naderhand is defzelfs Regeringen
iHeemradcu. Beftiering verdeek in vier oaderfcheide Dykgraaffchappen
of
|
||||
|
van ÈN-KHUIZEN.
|
|||||||
|
izt
|
|||||||
|
of Ambachten, als Drechterland, de Tier Noordcr-Kog- |5j0.
gen, Gecftmer- Ambacht, en de Schager en Niedorper- Koggen, allen in 't ftuk van Dykszaken, ieder in zyn eigen Ambacht, met zyne Heemraden geaflïfteert, hebbende hoge Jurisdióüe en doende recht by arreft, zonder provocatie, als aan't Hof en den Hogen Rade van Holland, over allerhan- de Dykzaken zelfs tot de Dood. Welke Dykgraven en Heenuaden met de Waarfchappen, elk in zyn Ambacht, boven Menfchen geheugen altyd zyn geweeft in de vredige Pofleflie vam elk hunnen onderhorigen Dyk te mogen laten, maken naar hun lieder Keure en Ordonnantie, en by ge- breke van dien wierd het door den Dykgraaf zelf gemaakt op dubbel gewin, en het Dykplichtige Land daar voor uitgewonnen. Ieder Ambacht heeft zyne byzondere Waar- wV*nr(je ichappen, die eigentlyk met den Dykgraaf in de Dyk. Re- ..*„"'cup" geringe hebben 't volkomen bewind van ieder Stads ofte Dorps * aanbeftoelden Dyk een Jaar lang, daar toe ex- *nD""ul, preflelyk aangeftclt door de Regenten van ieder plaatfe uit v^^w " de bequaamfte Perfonen, die benevens den Dykgraaf en van der, Dyk Heemraden zodanige befluiten nemen, als 'er naar tyds ge- aaiHaterStad, legenthcid vereifcht worden, by veraelvkinge gefproken,üor^'^ V een Collegie uitmakende, zo veel als de Vroedschappen in /Jr,/, u t(/e^. de beflote Steden} welke Waarfchappen met den Dykgraaf fcvih. elk op hun aanbetrouwde Poft, en den Secretaris ordinaar half April maken een Petitie wat zy oordelen dat, zo tot re- paratie als tot verbetering dient te worden gemaakt in den volgenden Zomer. In Drechterland word zulks genaamteen 1-oze Beramingej doch in Waterland noemt men dit een vporvindinge. Voor het overige is elk verplicht in zyndif- tricl wel toe te zien dat alles word gemaakt volgens de belle* dinge, die publyk word gedaan, als ook de inkoop van nodi- ge materialen en dat de Aannemers worden betaalt, de pen- dingen omeeflagen, en gecollecleert enz. Hebbende ieder ^snbacht cen Secretaris onder den Eed ftaande, die hy in fr^den van den Dykgraaf in den name van den Souverain coHegie " r ^°et afleggen. Ook is met het invoeren van de gemene Hoofd - iuge- tWeuvricJche Dykagie den dertigfte van Julius dezes jaarslaudeu. C iop.
|
|||||||
|
in VERVOLG der HISTORIE
ififo. in crevolge van 'tprovifioneelVerdrag (wegens zekere
zware quefticn over het contribueren tot onderhoud van den Wcftvriefchen Zeedyk, tuflehen de refpe&ive Arnbachtea voor den Hogen Rade ongedecideert hangende) aangeftelc een Collegie van Hoofd-Ingelanden, als drie uit Drechter- land, twe uit de vier Noorder- Koggen, twe uit Geeftmer Ambacht, één uit de Schagcr, en één uit de Nicdorper- Koggen. In dit Verdrag ordonneert onder anderen de Hoge Raad: „ dat, blyvende de Dykgraven, Heemraden, „ ende Waarfchappen van de refpeétive Ambachten van '„ Weftvrieiland, elks in zynen in hunne oude herkomen ende Privilegiën onvermindert en ongekreukt, de Waar- " fchappen, élk in zyn Ambacht ofte Koggen, gelalt en- , de gevolmagtigt van hunne Burgemeefters ende Landryk- 11 ften, ofte andere Principalen naar gewoonte derplaatfe „ komende, by meerder ftemmen zullen kiezen en com- ' raitteren eenige Hoofd - Ingelanden, als namentlyk in '', Drechterland drie, in de vier Noorder-Koggen twe, in „ Geeftmer-Ambacht twe, in de Schager-Kogge één, ende „ in de Niedorper - Kogge één, ende dat die negen Per- ,, fonen uit de confiderabelfte Ingelanden van het ganfche „ Lichaam der contribuerende, ende Dykpligtigc Landen „ van Weftvrieiland, elks in den zynen, alzo gekozen, zulicn ,', maken een Collegie van Hoofd Ingelanden, die met de „ Dykgraven, in welkers refpeétive Diftrióten eenige werken , van importantie mogen voorvallen te maken, zullen wer- den befchreven, omme benevens dezelve Dykgraven de ', noodzakelykheid van dien, by oculaire infpecétie op te ne- men, dezelve te beramen, ende, beraamt zynde, door de Il refpedive Dykgraven elks zyneHeemraden, ende Waar- „ fchappen te laten aanzeggen, omme naar ouder gewoonte ende voortaan mede ten overftaan van de voorfchreven, " Hoofd-Ingelanden, gekeurt, befteed ende befchouwt, ", als mede na de opmakinge de behoorlykheid van de vol- „ doeninge gerevideert ende nagefchouwt te worden j dat „ mede de voorfchreve negen Hoofd - Ingelanden, de ge» „ dane rekeningen der Waarfchappen, Koggen en Am* 3) bacii''
|
||||
|
van ENKHUIZEN. tzj
s, bachten ontfangendc, examineren ende nazien zullen, en- (g-^
„ de den gemenen Omflag uit dezelve beramen, ende taxe- „ ren, voorts denzelven Omflag aan de Waarfchappen vaa ), de refpeébive Ambachten aanfehryven, omme by hen |
||||||||||
|
3>
25 |
luiden ingevordert, ende by de refpeétive Ambachten
ofte Koggen op affignatie betaalt te werden j dat mede, ingevallen eenige Ambachten nalatig blyven znogten in hunne Hoofd-Ingelanden, als voorfchreven is, te com- mitteren, ofte op ontfangene Befchryving te zenden, de |
|||||||||
|
„ andere prefente, die defailleerenden ende abfenten ver-
„ vangen zullen, ende alles zyn voortgang ende efFeét heb- „ ben zal, niet anders, dan of zy mede prefent waren ge- „ weeft. " In dit Collegie van Hoofd-Ingelanden is tot noch toe geen verandering voorgevallen, zynde hun eerfte werk van met den Dykgraaf in prefentie van hunne Ed. Mog. de Heren Gecommitteerde Raden van 't Noorder- quartier, of wel CommifïarirTen uit dezelve Vergaderingc gecommitteert van -wegen hunne Ed. Groot Mog. de Heren Staten van Holland en Weftvriefland, als Superintendenten of Oppervoogden van de Dyken in Drechterland j- te doen beraminge over de Dyk - werken, en verders 't gene in 't bovengemelde provifioneel Verdrag is uitgedrukt; zynde tegenwoordig 't hoogfte Gezach over de Weftvriefche Dy- ken by dezelve hunne Ed. Mog. de Heren Gecommitteerde Raden van 't Noorder- Quartier, welke ook altyd prefent zyn by de publyke Inkopen en Hoofdfchouwen, met zeer veel yver, oplettentheid en vigilantie. Dit zy, zo ik achte, een genoegzame korte fchets van de DeDyks-
Wefl-vriefcheDyks-Beftiering in x algemeen; nu flaat ons Drccht'cfllul ook kortelyk te melden de Dyks.-Regering van Drechter- land in 't byzonder; dezelve beftaat in de volgende Perfonen «n Collegien: te weten, twe Dykgraven, welken, gelyk Van de Vy gezegt hebben, jaar om jaar dat Ampt bedienen, als die DykgraTC»> vao Hoorn in het oneven, en die van Enkhuizen in het even jaar #. Benevens deze Dykgraven zyn 'er vier Heemraden, * Zie beven uit ieder Kogge van Drechterland één, zynde de Heem- 2^'9,+ raad van d' Oofter- Kogge altyd Prefident, die de naafteHcenlrade», Q. * plaats
|
||||||||||
|
ii4 VERVOLG der HISTORIE
j6?q. plaats aan den Dykgraaf bekleed, voor de Heernraden dcï
drie andere Koggen van Drechterland. Deze PrefiJent- Hcemraad word by de Heren Burgemee (teren van Enkhui- zen en Grotebroek genomineert en verkoren, namentlyk op deze wyze: wanneer de Dykgraaf van Hoorn zyn Ampt be- dient, dat is in 't oneven jaar, dan maken de Burgcmeefte- ren van Enkhuizen een nominatie van twe of drie Perfonen» i en leveren die over aan de Burgemeefteren van Grotebroek,
die daar dan uit kiezen één tot Prcfident Heemraad, de- welke als dan uit de Stad Enkhuizen koomt; maar in 'teven jaar, wanneer de Dykgraaf van Enkhuizen het Dykgraaf»- fchap van Drechterland bedient, dan maken de Burgemec- ren van Grotebroek infgelyks op hun beurt een nominatie van twe of drie Perfonen welke uit Grotebroek komen , waar uit de Burgemeelteren van Enkhuizen dan één verkie- zen tot Prefident Heemraad wegens de Oofter- Kogge. -Maar die van de drie andere Koggen, als de Middel, Zui- der, en Weiter-Kogge, maken ieder een nominatie van vier Perfonen, en leveren dezelve over aan den Dykgraaf die dat Ampt bedient, dewelke dan uit ieder van de gemel- de nominatien één verkieft tot Heemraden -, en dus beftaat het Collegie van Heernraden uit vier Perfonen. Van ie Men heeft ook in Drechterland een Collegie van Waar- Waarkhap- fchappen, 't welk beftaat uit één en twintig ftemhebbende
Pen* Leden: als namentlyk wegens Hoorn de Voorzittende, Damp' ten, Enkhtiiz,eny tVtflende, Bovenkarfpel, Grotebroek t Lutje-
broek , Hoügkarfpel, ÏVeftwoud en Ouddyk (deze twe laaft gemel*- den hebben ieder wel één Waarfchap, doch maken met hun beiden te famen maar één ftem uit) Binnewyfend, Oofter* blokker, Wefhrblokker, Swnag,. Werveyshove,. Venhuizenj Hem, Wydencjfe, Sehelünkhout, Berkhout,, Gr01buizen en Ou- dendyk (deze twe laatfte hebben mede elk één Waarfchap , doch maken te famen ook maar één ftem uit) Avenhorn en - Scharvioud, hebben met hun beiden ook maar één fterrr. Deze Leden zitten in dien rang, zo als wy ze genoemt heb- ben, wanneer dit Collegie is vergadert, 't welk nooit an- ders dan door den Dykgraaf, die dat Ampc bedient, word t'fa--
|
||||
|
van ENKHUIZEW. Xlf
*t famengeroepen. Men heeft ook aan te merken, dat allé x^0i
jaren met het aanftellen van Hoofd - Ingelanden worden ge- eommitteert uit 't Collegie van Waarfchappen vier Perfo- nen, die men noemt Commiflariflèn van de beraming en overdag der materialen, dewelke aflifteren by de vafte be* raminge van Drechterland, van de werken, die tot repara- tie en beveiliging of verbetering van den Dyk voor het vol- gende jaar als dan beraamt worden, en die ook den over- dag maken der materialen, welke door hen aan de Hoofd- Ingelanden van Weftvriedand worden opgegeven, en hoe veel Houtwaren voor dat jaar dienen te worden ingekocht. Ook worden uit dat zelve Collegie van Waarfchappen ten zelven tyden gecornmitteert twe, die genoemt worden CommilTariflen van 't Waterpas, welke aflifteren by den Dykgraaf, Heemraden, en Secretaris, wanneer die den Dyk rond gaan, om den zelven door den Peilder te laten peilen en Waterpaflèn, en vervolgens de Spykers te daan, om de bellede werken daar «a voor dat jaar te befchouwen. Drechterland heeft ook eenen Secretaris. Voorts zitten de Secretaris en drie Hoofd- Ingelanden wegens Drechterland in 't Collegie Hoof(1- Ingc- der Hoofd - Ingelanden van Weftvriedand, in gevolge't la"dai' provifioneel Verdrag van den dertigften van Julius d°ezes jaars ióro. waar van we reeds hebben gewag gemaakt. Wy- Leden die ders refideert één Heemraad in 't Collegie van den Hond- wegens boflche wegens 't Kavel Drechterland, waar vaneen no. Drccht.etJanJ minatie gemaakt word by den Dykgraaf en Waarfchappen cEevan van Drechterland, beftaande in drie Perfonen, welke over- den Hoi.d* gelevert word aan hunne Ed Groot Mog.die daar dan eenen 'a"flche. uitkiezen tot Heemraad van den Hondboflche wegens't Ka- vel Drechterland. Ook zitten twe Hoofd - Ingelanden we- gens het gemelde Kavel in 't Collegie der Hoofd - Ingelan- denvanden Hondboflche,. welke altyd komen uit de Oofter en Wefler Koggen van Drechterland. En eindelyk word jegens het Kavel Drehterland gezonden en gecornmitteert .eenWarsman van den Hondboflche, Hier mede vertrouwe Mc den Lezer, een genoegzame korte fchets gegeven te heb- Ö.3.. beu,
|
||||
|
i^S VERVOLG der HISTORIE
iS<o. ben, 20 van ^e Dyks - Beftiering van den'Weftvriefcheri
Zeedyk in 't algemeen, als van de Dyks-Regering van die van Drechterland, waar in de Stad Enkhuizcn benevens de Stad Hoorn een groot deel heeft, in 't byzonder. Negen De Ooftindifche Maatfchappy ontfing den twe en twin» Ooftindifche tigften van Julius in de havenen dezer Lenden negen Re-
Retouifchcpen tourfehepen, geladen met vcleSpeceryen en andere koftbare u^™e" '"" Ooftindifche waren. Onder dezelve was 'er één voor de Hof/. Mert. Kamer van Enkhuizen, en één voor die van Hoorn. Men h Deel, tl. 24. kreeg met dezelve ook tyding van den goeden ftand der za- ken van de Maatfchappy in Indien, benevens de beveili- ging der onheilen van't vernuftig China, en van de vriend- De Turk- -fchap der Hollanders met het ryke en magtige Japan. Mid- fche Rovers Jertyd bragten de Turkfche Rovers den Ingezetenen dezer doen veel Landen veel fchade toe, en verftoutten zich te dezer tyd (chfkliM Vermaten, dat ze zich met een kloeke vloot Schepen om- als bovenf** PBSsk het Kanaal lieten zien, en vyi Nederlandfche Franfch- vaarders weg namen. Ook leden de Onderdanen van dezen Staat zeer veel door de Franlche Roveryen in de Midde- landfcheZee, wordende de fchade alleen van de Kooplie- den, die te Amiïerdam daar voor wilden bekent ftaan, in dit en het volgende jaar, hen door die Rovers toegebragt, begroot verre over de honderd tonnen gouds. Dit gefchied- de ten tyden van een volle vrede, en veroorzaakte grote ftremming in den Koophandel en Scheepvaart dezer Lan- den , inzonderheid op de Levant en Middelandfche Zee. Ongematig. Benevens deze Menfchelyke plagen voegde de Hemel de de Saifoeiien. zynen. De Saifoenen waren nu federt een jaar of drie zeer ^ïiertfvZk OHgelyk, doch ongematigt en onvruchtbaar geweeft. Men tn Zegen, tl. had twe jaren te voren een' zeer natten, en in 't voorlede ie. 16. Cèw;ajaar een' zeer drogen en dorren Zomer gehad, waaruit gro- l""RHZlh2^ fchaarsheid van Veldvruchten ontftond; Nu vielen ^r >ï' ''J2" weer, inzonderheid in den Na-zomer zo veel piasregenen, dat het gewas bedorf, en het onmogelyk was de Heeften in 't Veld te houden; dies waren velen genoodfaakt hun Vee uit de wtyden te halen, en met Ichade te verkopen, of elders voediêl te zoeken. ; On- |
||||
|
van ENK-HUIZEN. 127
önderwylen bleef de twift wegens de vermindering en af- t6a>.~
danking van de troepen, tuflchen Holland en den Prins ne- Detwifï ■.■ vens de zes andere Provinciën nock duren, en wierd van 'uflehenHol- wcderzyden met grote hevigheid voortgezet. De Prins j;1Hdci"le" i • j j j n- • • j n Prins nevens de
floch jong, en door de andere Provinciën onderiteunt, zesandere
■wilde niet zwigten j en Holland wou niet gaarne, gelyk Provinciën het vreefde, een gedeelte van van zyne vryheid verliezen, ?ver hec'af- door van de andere Provinciën zwaarder lalt opgeleid te froep-n t^rd worden, dan het zelf wilde betalen. De Staten van Hol- met grote he- iand ecnige troepen, die ze betalen moeften argedankt heb- v'gheid voor- bende, Ichreven de Prins en de Raad van State aan deB""' .. Officiers, datze de Staten van Holland wegens die hervor- m.Jw''^^ ming der troepen niet hadden te gehoorzamen. Dit wierd 40Ö 408.427; den vyfden van Junius by de Staten Generaal goed gekeurt, Mc« bed uu' die daarenboven noch veel gewigtiger befluit namen $ te!*"^"^ weten, dat 'er eene plegtige bezending zoude worden ge- de HoiU'stc**' daan aan de Steden van Holland om haar te bewegen, dat den te doen. ze niet langer wilden blyven ftaan op het afzonderlyk afdan- T-kAitztmê- ken van eenige troepen 1 en men gaf ter zelver tyd den Prinses0"''blt van Oranje magt om hen te benoemen» die tot deze be- zending zouden worden gebruikt, en dat wel zo velen als hy zou goedvinden. Hy wierd ook gemagtigt om nodige or« dres te geven tot handhaving van de gemene ruft, in zulker voegen dat de Unie van den Staat, met alles wat daar toe behoorde, wierd gehandhaaft; en dat alles wierd belet't (*•)?•& gene daar tegen zou mogen worden ondernomen. Dit ge- fjerc n'J?ee/v: kek zeer wel naar de ordres, welke Prins Maurits van üizfw)iv. forf'* 2elve Staten in't jaar röiS. had weten te bekomen (1.). De bi. 141. «*./. Gemagtigden van Holland wederfpraken dit befluit opentlyk. metdeVroivtni Den volgenden dag verklaarde de Prins van Oranje in de Ver- f^a %"& gadering, dathy zelf als Hoofd die bezending zou bekleeden. i-io. Oe Gemagtigden van Holland trachtten die bezending te De Prins Pletten,, en toonden datze een nieuwigheid, en tegen het verkH»rtzicK Struik wasj maar vergeefs. De Prins vertrok, met de J£ K^?" Sf^agtigden die hy had verkoren, en een goed getal van Aitzema #/* Officiers, den achtften van Junius naar Dordrecht, en denD«A U- |
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
12.8
|
|||||||
|
Ttffo. volgenden dag naar Gornichem, daar twe Burgemee fiers
Hyirckt van Amfterdam waren gekomen, die den Prins verzoshten eerïl naar eeni. dat de bezending niet in hunne Stad mogte komen. Ver- ge Srecfcnin Vüigens trok hy naar Schoonhoven, Gouda, Rotterdam, ^AitxpiïiiïuA™ ^nel» Schiedam, en Deltt, en quam van daar weder in Veel, bl. den Haag. Den achtienden dier maand toog zyn Hoogheid 4x3-4?i. naar Alkmaar, daar, den volgenden dag het H. Avond- N^*r,u"iuar maal geviert wordende, zyn Hoogheid , daar toe mede ge- hivl: Alste nodigt zynde met Graaf Henrik, gccommuniceert heeft Alkmaar. (i. ). Daags daar aan den twintigften naar Enkhuizen ver- (i.) ah- trekkende, was men te Alkmaar zo yverig otn den Prins uit ztm« lierfi- te geleiden, dat men de wegen naauwlyks kon gebruiken Zaiien'v>'r> ' wegens het groot getal wagens, en zekere brugge vol volk naat enz. ui. brak, waar door 'er eenigen in 't water vielen. Te Enk- Deci, M.4f$.' huizen wierd de Prins ook wel onthaalt, en zag daar met huken luft ^e wakkerheid der Burgerye in 't handelen der wape- Ainern«i\s nen, Die van Medenblik quamen hem hier hunne Refolutie
b»veu. van zelf brengen, met verzoek dat zyn Hoogheid niet wilde de moeite doen van in hunne Stad te komen, om de quade
wegen, en dat zy weinig gelegentheid hadden, om naar cifch en waardigheid zyn Hoogheid te tracteren. Dies trok Te Hoorn. nv $en £én en twintigften van Enkhuizen op Hoorn, daar boven!*"''ah hy ook zeer wel on"angen wierd, zynde de Burgery in de
wapenen, fchietende dat alles dreunde en daverde j de ver- maarde Brunei had een fraai Veersken gemaakt, 't welk over- levert zoude worden zo als Zyn Hoogheid te Hoorn over Voort i» de rafel zat. Van Hoorn toog de Prins naar Edaui, Monniken- andfre Steden. dam cn Purmerencj} en qUam den drie en twintigften te feom'! * Amfterdam, den vier en twintigften te Haarlem, den vol- genden dag te Leiden, en vandaar dien zelven avond in den De Heer Haag. De Heer Aardsbergen, die met den Prins in die Aatdsbergen bezending geweeft was, deed den zeven en twintigften in doet rapport de yergajerjng der Staten Generaal daar van rapport, en zeüdutj C' zeide dat in eenige Steden de Magiftraten hadden betuigt Aitzema III. ftandvaftig by de Unie te willen blyven, dat ze in andere Dal, oi. 475. Steden maar koel hadden geantwoord, in andere niet met alj
|
|||||||
|
Van ENKHUÏZEN. ï%9
al $ èat men te Haarlem, Delft, Amfterdam en Medenblik de r,<Co;
bezending niet had willen ontfangen. De Prins voegde daar De Prins is noch by, dat 'er by die gelegentheid verfcheide zaken waren zeer verftourt voorgevallen, die zyn Perfoon in 't byzonder betroffen j maar ?P.WD'Se dat hy op een anderen tyd daar van zoude fprekeu (•!.). Drie 'fiT^zic dagen daar na deed de Prins zyn beklag in de Vergade» Heli, Msrc. ring van de Staten van Holland over den Magiftraat vm tn'ey %t J"*r Atnfterdarn., om dat men hem geen gehoor had willen ge x^?^ï'Hcrfi yen in den Raad, en zeide dat hy reden had daar over ge £m<W) m/ ' raakt te zyn, dat de Magiftraat hem die achting niet bewe ?? j6- 4>t*r- zen had, welke hem toequam als verbeeldende den Souvc n™ nl- Dee'' rein der Provincie, en verpligt was hem vergoeding van zyn "i^onder- eere te doen (z.). Hier tegen heeft de Magiftraat van heidopdievan Amfterdam een wydlopige Verantwoording ter vergadering Amfterdam. van de Staten van Holland ingegeven (3.)- De Gemag- _ C 2>)***/*• tigden van Holland wederleiden ook de redevoering van ^"^ ' Aardsbergen, en toonden onder anderen aan, dat ze tot AitKtmaals eene hervorming der troepen niet waren getreden zonder boven. kennis daar van te geven aan hunne Bondgenoten» dat ze de D,ez,dl Vme daar door nicc hadden geichonden, en dat men den jeu. Godsdienft ter quader trouwe daar onder mengde, om de (?.}Zie Magiftraten by het Volk hatelyk te maken: want dat het Ht'ft- Le«^>, verfchil niet was over den Godsdienft, maar hoeveel Krygs- %^'^j), volk men op de been zou houden (4 ). De Staten Gene- vee/, bi.^t. raal, ziende dat 'er geen eenparigheid rmTchen zyn Hoog- 440-4;?. heid en de Leden van Holland konde gevonden Worden, C4) Herft. deden een naderen voorflag, en zonden Aardsbergen en 2^"Tq Jitze, cenige andere Gemagtigden aan de Vergadering van Hol- ma als boven, land, met verzoek dat ze het onderhoud der troepen wilde DeAlgeme. toeftaan, op dien voet als de Prins en de Raad van State ne ?taK" doen hadden begrepen, en dat ze voortaan de Soldaten wilde voörfia^" betalen? die ze had afgedankt} dan de Staten van Holland maar vergeefs. ^aren 'er van de andere Provinciën niet naar gehandelt, (?•) Zie 0I^ dit verzoek te bewilligen (f.). feTuTbT^' _ /^erwyl de zaken dus op dezen draf fchokten, beftond de ^ "™6. e» in.
1 rins door fpyt verbittert een meefterftuk te wagen, niet Dee/, ü. onëc^yk in zeker opzicht, aan dat van zyn' Oom, Prins 40-44 ?• R Mau-
|
||||
|
ijo VERVOLG der HISTORIE
l6-0# Maurits in 't jaar 1618. en befloot eenige Heren Leden tet
De Prins Vergaderingvan Holland vaft te zetten, en de Stad Amfter-
word hoe lan- dam met de wapenen te dwingen. Volgens deze Refolutie
verb'inerT61 liet ^c ion§e Prins °P den dertl'gften van Julius voor den
Befluiteeni-middag, de Heren Jacob de Wit, oud Eurgermeeftcr van ge Leden van Dordrecht, en Lid der Gecommitteerde Raden van die uolhiid vaft te provincie. Jaa de Waal en Alben Ruil, de eerfte zynde Bur- gemeefter, en de ander Penfionaris van Haarlem; JanDuifi van Voorhout, Burgemeefter van Delft, en Gecommitteer- de Raad der Provincie} Nanning Kei&er, Penfionaris van Hoorn j en Frederik Stellingwerf, Secretaris van Medenblik , alle Gemagtigden -ter Vergadering van de Staten van Hol- land, by zich ontbieden, voorgevende begerig te zyn hen te fpreken. Zy de een voor en de ander na gekomen zynde, wierden door een knecht van den Prins gebragt in by zondere kamers en vertrekken, en daar na door Cuik van Meteren, Luitenant Kolonel van de Lyf wacht, in verzeke- ring genomen, en gebragt op de twede verdieping, alwaar (i.)Zie zy afzonderlyk opgefloten, en door eenige Soldaten be- Herft.Leemo, waart wierden ((.). De Heer Cats Raad Penfionaris, ^ifv'fj'ir* maa^tc dit uit naam van den Prins aan de overige Leden, 44',.'■" ' in de Vergadering van Holland, bekent, die daar op, niet Dat grote zonder grote vreze en ontfteltenis, fcheiden , en elk naar «ntftelteiiis hunne Steden togen, Den volgenden dag, wierden de ge- VCDe"ey«ige vanëen Heren, 's Avonds in twe Karoflèn3 in ieder drie, Herworden gezet, en door de Venen, om de Steden te myden, naar naarLoeve- 't huis te Loevettein gebragt, onder een fterk geleide van ftein gevoert. Ruiters en Voetknechten, zittende in ieder Karos drie gc- WJM^Tof wapende Soldaten, die hen zo naauw bewaarden, als of ze 'tjtt'ar i6jo. mifdaad van gequetfte Hoogheid hadden begaan: men liet bi. ai. ze zelfs niet toe andere dan hunne Moeder tale te fpreken. Helft. ieew\v, Qp Loeveftein wierd elk in een by zondere Kamer geplaatft
^nv'ahlT* en fcherp bewaart: de Penfionaris Keizer had zyn Zoontje 44'oT ' byzich (2.). De Prins Oiiderwylen trok de Ruytery, volgens te voren gegevene
dSebl™"-ordre' uit verrcheidcne bezettingen geligt, op' Amfterdam oma. to aan5 ^nendc die^ Stad den zelven dag toen de gemelde He-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. i?i
tieren gevangen wierden, 's Morgens vroeg by verraffing te l6-0
bemagtigen: dan die van binnen door de Hamburger Poft- bodevan den aantogt dezer troepen, tydig en gelukkig gc- waarfchouwt, hielden de Poorten gefloten, en ftelden in Doch het der yl op alles nodige ordre. Dies ftieten deze troepen hier Kry-j,0|k hun hoofd, en de Prins, die den volgenden dag uit den wTgelp«n« Haag naar het Leger voor Amfterdam getrokken was, zien de Stad inftaat de geen kans om de Stad in zyn geweld te krygen, vond zich *a" fégenweer. genoodzaakt om zich met dezelve zo goed als hy konde te ver- p Dies 1S *. dragen, gelyk op den derden Auguftus gefchiedde, op voor- zaaktïich mét waarden onder anderen: Dat in't toekomende de Stadhou-Amfterdam te der vryen toegang tot den Amfterdamfche Raad zoude heb- verdragen. ben, en dat Andries en Cornelis Bikker, de een Oud en de ander Regerend Burgemeefter, zich voortaan geen rege- ring van de Stad meer zouden hebben aan te matigen. Hier mede wierd het Leger van voor de Stad opgebroken, en mar de bezetting gezonden: gelyk men in de Gefcbiede- J-1^^ niflen breder kan lezen ( f.). De vreze voor den Prins, of ^oeüTbl. de jaloezy tegen Amfterdam was zo groot, dat'er maar twe 443 -448. HollandfcheSteden waren, te weten, Gouda en Dordrecht, HolLMerctf die zich voor die Stad verklaarden. De Prins bereikte on- ^liM!.'u'.a derwylen zyn oogmerk beter dan iemant van zulk een ftout Leiim'bi. ' en onwettig gedrag, ten nadeele van de gemene vryheid,67-79.y.Z. met reden had kunnen hopen: want de Staten van Holland ^erc ll>Deel* befloten den dertienden van Auguftus, dat de laatfte na- "ny'bciejké der voorflag van den Prins en den Raad van State, ten op-ouderwyien *igte van het getal der troepen, die men in dienft zoude zyn oogmerk. houden, den vyftienden van Julius gedaan, zou worden De gevange toegeftaan en aangenomen i mits dat de gevangene Leden ^gelan-iu eH die op Loeveftein zaten, in vryheid wierden geftelt, met (2.)zi'e Aanbieding van naar het voorbeeld van de Bikkers te zullen -dUzemaM. ^fftaan. Hier op wierden de gemelde Heren, op't verzoek ^' u- dat hunne vrienden aan den Prins deden, uit hunne gevan- Haji.Luuw* genific ontflagen (2.). De Prins had geen byzonder mis-£/.79-8z. noegen tegen den Perfoon van den Heer Keizer, Penfiona- HoU.Mtrk.U. ris van Hoorn, 't geen daar uit is af te nemen, om dat zyn liU.V/W Hoogheid hem korts daar na verkoor tot Ftfcaal van de Ad- yt j/7.' R z mira*
|
||||
|
il% VERVOLG der HISTORIE
fSfo. miraliteit in het Noorderquartiey. De zes Provinciën verheug»
Be zes'pro- den zich over dit gedrag van den Prins, ontrent Amfterdam, vincienver- en het gevangen nemen van ds zes voornoemde Heren, heugen zich keurden dat voor goed, en bedankten zyn Hoogheid des- dra^vaalen wegen. Die van Holland zwegen ftil, zy zagen's Lands Prins. wetten en belangen gefchonden, en een zaak bedreven van Doch Hol- een gevaarlyk gevolg voor de Vryheid van den Staat; maar
bnd zwygt toonden klaar genoeg na de dood van den Prins, hoe zeer (i.) Zie hun dit zyn gedrag mishaagde (i.).
Aitzema lil. In dezen Hand der zaken kreeg de Prins van Oranje in 't Veel, bl. laatft van O&ober, op de Hecrlykheid te Dieren, daar hy 4Ec\~ltLe'cuv) ^ct vcrm^ak van ^e ]*&■ namj de koorts, en dewyl hy daar bl. {? - 91. ' geen geraak genoeg had, liet hy zich naar den Haag brengen, De Prins daar men terftond bemerkte dat hy de Kinderpokjes had, van Oranje jaar aan ^y 0p ^en zesden van November, in den ouder» Aitzema III. d.om Van VJel' en twintig jaren en ze3 maanden is overleden. Veel. bl. Door den dood van dezen Vorft namen vele zaken een ganfeh 40'4?3. anderen keer. De afgezette Regenten wierden terftondweêr in hunne Ampten en bedieningen herftelt, en de Staten van Holland deden hun beft om de eend ragt tuffchen de Pro- 'Aitzema ///.vincien op eenen vaften voet te brengen. Ten dien einde Veel, bl. achtten ze nodig eene Algemene Vergadering der Staten? 458-460. van de Vereenigde Nederlanden, beftaande in een goed UeuC<leu §etal van Gemagtigden, te befchryven; zy befloten deswe- ico. «'s.' gen eene bezending te doen aan alle de Provinciën, en be- noemden daar toe eenige Gemagtigden, die overal zeer wel wierden ontfangen, wordende hunnen voorflag goedge- Willem keurt: Onderwyle verlofte de Princeflc Royaal acht dagen na Heurïk Ptins je dood van den Prins haar Gemaal, te weten, denveertien- wor?Sren. den van November, van een' jongen Prins, die daarna Aitzema III. genoemt wierd Willem Henrik, en naderhand als Stadhouder Deel, bl. 459. dezer Landen en Koning van Groot Brittanje, zeer ver* maard geweeft is, onder den naam van Willem den derde.
cie^anHo!-* De Provincie van Holland trok na den dood van den land'haiidhaait Stadhouder weer verfcheide Rechten aan hare Souvereini- de rechten van teit, welke hy en zyne voorzaten hadden bezeten. Deze vau liaar sou- Rechten hadden oorfponkelyk behoort tot de Graven van ™iaKm° Holland, |
||||
|
van ENKHUIZEN. 155
Holland, én moeften gevolglyk op de Staten der Provincie ig™.
komen, die hunne plaats bekleedden. Onder anderen be- Daar toe'&e> hoorde hier toe de verkiezing der Magiftraten van de meefte hoon de vet. Sleden, uit de benoeming van een zeker getal, 't welk eer- ^"'nfder tyds den Grave, of by hunne afwezigheid den Stadhouder ag MU" behandigt wierd. Na het afwerpen van het Juk der Graven had men de Stadhouders dit voorrecht noch laten behou* den. Doch de Stadhouderlyke Regering, met de dood van den Prins ophoudende, traden de Staten van Holland we- der in hunne Rechten. Dien volgende wierd den acht- Refolutie ften van'December by de Staten van Holland een algemene derStatenvais Refolutie genomen, waar by zy vaft (lelden, dat de Steden JJnÏÏJ feflle hebbende in de Vergaderinge van Holland, hare ref- peétive Magiftraten zouden mogen beftellen, in zodanige? maniere als dezelve ten meeften dienfte van haar zouden bevinden te behoren j wel verflaande dat ingevalle eenige van de voorfchreve Steden mogten bevinden iet meer of anders, naar gelegentheid derzelver dien (lig of nodig te we- (1.) Zie > zen, als de voorgemelde Refolutie tnogte verflaan worden Aitzema lil. mede te brengen, dat dezelve zoude vryftaan zich te mo* Veel, bl. <\6ii gen addreflèren aan hunne Ed, Groot Mog. om dienthal- Enkbi^uS. ven te verzoeken zodanige Oótrooi als beft naar hare gele- j.lI Cierc il. gentheid by dezelve zoude geoordeelt worden te wezen, D<^» W, enz. (i.)« Van deze Refolutie hebben daar na verfcheide J2A1J2,?*r Steden dezer Provincie, haar gebruik gemaakt. De eerfte krygt O^rooi die zich van dit voorrecht bediende was de Stad Alkmaar, wegens hare die den volgenden dag, te weten den negenden van De-* Magillraats eember, van de Staten van Holland O&rooi verkreeg ra-> he^h^e kende de beftelling van hare Magiftrature (-!.). Diergélyk Groot'p/ak. IK 0£trooi wierd 'er noch in dit zelfde jaar vergunt aan dsDee/, bl. 416, Steden Rotterdam} Delft, Gouda, Amfterdam en Schie- £'ty>"« af. ^am (5.) De Stad Enkhuizen en meer andere Steden de- ƒ ' ^f7*' zer pr0vincie hebben naderhand ook, op haar verzoek,Groot. Pla\. zodanig een O&rooi, om hare Regering te mogen beftel- IV. Beet, bl:. len, van hunne Ed. Groot Mog. verworven. Doch de aan- 4i*«401.407. «enhanging der bovengemelde zaken, heeft my mogelyk^ttfc 7 wat te verre buiten rnyn beftek gebragt: dan het gewigt boye», R 3 van
|
||||
|
i?4 VERVOLG der HISTORIE
van dezelve en de grote ontroering, die ze door het gan-
fche Land verwekten, zal my, vertrouw ik, dit afwyken van de Enkhuizer gefchicdeniflen, doen ten goeden hou- den. De Gemagtigden der Provinciën ter Grote Vergadering
der Algemene Staten, ten getale van omtrent dne honderd, ,in den Haag gekomen, en de grote Zaal tot de plaatfe hun- ner byeenkomfte bereid zvnde, wierd de eerfte zitting al- daar gehouden op Woensdag den achtienden van Januarius. De Gemagtigden hunne plaatfen genomen hebbende, en de Provincie van Holland verzocht zynde, opening te doen van de voornaamfte punten, tot welker overweging deze Vergadering was by een gekomen, zo deed dit de Heer Cats, Raadpenfionaris van Holland, met eene redevoering, die daags daar aan in gefchrift aan de Leden van de Verga- dering wierd omgedeelt, in welke hy onder anderen zeide, |
|||||||||||||
|
Hfyo.
|
|||||||||||||
|
i6?ï-
Grote Ver-
gadering der Algemene Sta ten in den Haag» |
|||||||||||||
|
3>
3> 5> 3» » ?> >» » » »
Si
n J> 5>
|
dat de Heren Staten van Holland geoordeelt hadden,
dat ter behoudenis en welftand van de Republyk drie zaken behoorden vaftgeflelt en wel nagekomen te wor- den, te weten, de Unie, de Godsdienft, en't Krygs- volkj de Ume, op den voet als ze was vaftgeflelt by het Tra&aat van Utrecht in den jare 15-79. De Godsdienft, gelyk dezelve wierd gepredikt in de publyke Kerken der Provinciën, overeenkomende met de uitlegging van de Dordrechtfehe Synode, gehouden inden jareióiS. 1610. 't Krygs-volk, volgens de Refolutien, welke waren geno- men op de Preliminaire punten. Hy voegde 'er by, dat ontrent de twe eerde punten geen verandering was voor- gevallen , en dat daar over ook geen verfchil was tuflehen de Provinciën, invoegen dat de deliberatien, die nu fton- den gehouden te worden, alleen raakten de beftelling |
||||||||||||
|
", van het Krygsvolk " (1.). Zeker daar was geen verfchil
over den Godsdienft geweeft, maar alleen over het onder- houden van eenige weinige minder troepen dan de Prins wilde houden. Ook was de Unie door die van Holland niet verbroken} want in de zaak waar over verfchil was had ,geen overftemming plaats, en de andere Provinciën hadden ft vol- |
|||||||||||||
|
(l0 Zie
Aitzema HU Deel, xxxi. Boek, bh 499
Herjlelcte Leeuw > bt. 176.177-
|
|||||||||||||
|
van ENKHÜIZEN. r^
volgens de Unie geen magt noch recht om Holland laften jgw..
tegen zyn zin op te leggen: echter wierd in deze grote en aanzienlyke Vergadering, zo wel op' 't ftuk van den Gods- (i.) zie dienft en Unie, als op 't Huk van het Krygsvolkj ordre ge- <"'«" * z«ken Midlerwyle bleef de twift tufTchen fommige Koggen en Vervolg vaa
Ambachten van Weftvriefland wegens de laften tot onder- den Twift houd van den Omringdyk noch aanhouden. Die van Geeft- overdever- mer-Ambacht, Schager en Niedorper-Koggen, met die^tfj^ van Waartgeerfên en Urfem kantten zich noch tegen de vriefcheu laatfte generale provifionele Verftoeling of vergelyking vanZeedyk. de Dykslaften, niettegenftaande in het voorgaande jaar * * l D*cm^ by den Hoge Rade van Holland, eenen executorialen brief1 *°" was verleent, en daar op ten zelven dage fommatie gedaan aan hunnen Dykgraaf en Gedeputeerden (2.): waarom de ( 2.) Zie Heren Burgemeefteren en Regeerders der Steden Hoorn, g^fv^atl - Enkhuizen en Medenblik, met hunne Medegenoten, den " ' 'I?+ cén en twintigften van Januarius dezes jaars, aan den ge- melden Hogen Rade, zeker Requeft deden overleveren, om de eerftgenoemde tot betaling van hun aandeel in de Dykslaften te noodzaken (;.)• Eenige dagen daar na, te (*'\ffa[fv* weten den achtften van Februarius, hebben die van Hoorn, *?r Enkhuizen, en Medenblik, mitsgaders de Gecommitteer- dens van de vier Koggen van Drechterland, en van de vier Noorder Koggen, den E. Mr. Dirk van Wydenefle ge- zeidBaans, gemagtigt, om uit hunnen name, in denHage, of elders daar 't behoort, te bevorderen by alle betamelyke middelen 't zy van rechte of anders, finale en effeétuele executie van de provifionele fententie by den Hogen kade ter delegatie van de Ed. Groot Mog. Heren Staten van Hol- land en Weftvrielland, in gevolge van zekere diffinitive lèn-1 tentien van den 30 Mei 164!), op den 4 July en 2 December l6fo, gewezen, in de zaken van de generale Verftoelingeof ■ vergely]<inge van de Dyklaften van den Omring of Ring-dyk van Weftvriefland, en't gene in dezelve zake vorder by den „H^ flt zelven Hogen Rade zoude mogen worden geordonneert, Jj^ enz. (4. )# pan <jaar verliepen noch eenige jaren eer deze 134-196, * ver-
|
||||
|
r^ö VERVOLG der HISTORIE
verfchillen wierden bygelegt, en de Dykslaften op eenen
vaften voet gebragt. Om alle wanorde ontrent de Sche- pen en Buifen binnen de havenen van Enkhuizen voor te komen en te beletten, zo hebben de Heren Wethouderen, den elfden van dezelve maand, de Ordonnantie voor den Havenmeefter hunner Stad met verfcheide Artykelen ver- meerdert, en onder anderen den Commandeurs en gemene Buife- wakers, elk in het hunne, ernftelyk belaft en bevo- len, hunne wacht en werk wel waar te nemen, en den daar toe geftelden tyd ten vollen te hefteden tot het reinigen, fchoonmaken, fpoelen en droog pompen van de Haring- fchepen. Dat ook niemant eenige Haringichepen uit de nieuwe Buife-haven zou mogen halen, dan met kennifle van de Buife-wakers, enz. Niet lang daar na, op Sint Pieters dag, den twe en twin-
tigften vanFebruarius, ouden ftyl, ofgelyk andere fchry. ven, den vyfden van Maart, dat is nieuwen ftyl, had men hier te Land, door eenen Noordweftewind en een (pringty een fchrikkelyken watervloed, die vele landen onder wa- ter zette, en een onbefchryffelyke fchade veroorzaakte, 't Was de dag van de Lykftacie van Willem den II. Prinfe van Oranje; doch deze ramp deed' de begraafnis tot den volgenden dag uitftellen. Rondom Haarlem geleek het al- om een baare Zee. Omtrent den middag was 't water op zyn hoogft, en wel drie duimen hoger dan in den Allerhei- ligen vloed van 't jaar f f70. t' Amfterdam zag men het wa- ter over den Nieuwendyk en Warmoeftraat vloejen. De St Anthonis of Diemer Zeedyk brak door, waar van eeni- *e ftukken binnenwaards gezet wierden, en men Zag 'er twe gaten van dertig voeten diep: hier door vloog 't water met geweld over de lage binnen Landen, en zette zich op den Diemerdyk aan, die lager en zwakker dan den Zeedyk, de kracht der Zee-baren niet konde uitftaan; maar brak tegen den avond door: waar door dit drooggemaakte Meer wel zeftien voeten onder water raakte. Hier zag men de fchoon- fte Gebouwen en Lulthoven jammerlyk vernielt worden. Voorts zag het 'er in Noordholland ook treurig uit: de Noor-
|
||||||||
|
De Ordon-
nantie voor (ka Haven- meefter te Eukhuizeu. Kjuren van
Énkb.M. 3><S. |
||||||||
|
Een hoge
Vloed veroor- zaakt grote fchade,
|
||||||||
|
vajïENKHUÏZEN. ï?7
Noorderdyk leed zulk een geweld, 'dat Weftvriefland ge- ^(ti
dreigt wierd van de Zee te worden overftroomt en ingezwol- gen. De Zeedyk by Medenblik wierd aan verfcheide plaat- fen wonderlyk behouden: al vyftien voeten waren 'er van zyn fondament weggefpoeltj dan wierd door de vlyt der Landluiden, met allerhande materialen noch behouden. Ontrent Edam was de Dyk ook zo zwak dat 't Land veel 1 zout water inzwolg, en de Ingelanden van de Purmer en Beemlter daar mede zeer verlegen, geftadig met allerlei werktuigen op hunne Dyken waakten. Te Hoorn liep de Zee over den Roden-fteen, eene plaats in 't hoogfte van Stad. Ja deze Vloed fcheen den ondergang van dit geheel geweft te dreigen, en men vreefde dat dit Noorderquartier van Zuidholland, met alle de Inwoonderen door de golven zoude afgefneden en weggefpoek worden, waarom velen hunne gereedfte goederen al gepakt hebbende, overleidden S1'^ 2'.c toe beft te ontkomen: doch de vloed nam af, en bevrydde jh'eT^xxi de Ingezenen van die vreze. Verder ftroomde het water Beek', bl.6s%. aan de ander zyde van de Zuiderzee te Harderwyk over de commcimBef. ftraten. Te Schevelingen vernielde de Vloed verfcheide van. AmP-j>1* huizen. Te Katwyk floeg het water tegen de Kerkj en g«mL*W.4' aan de Noordzyde van de Helder fpoelden eenige woningen ;r8. 319.G»*." en meer dan honderd treden Lands weg. Ik zwyge van de forkthbi. 315. verwoeftinge die 't water in Vriefland, Ooftvriefland, en ^,"f"^J"T/e elders aanrechtte (!•)• De Weftvriefche Zeedyk heeft by ?5^ -«60/ dezen ftorm en hogen Vloed ook zeer veel geleden, gelyk Heil. Mm. niet duifter blykt uit de ongemene zware koften, die men ^-Deel, tl 5:2. keeft moeten aanleggen, om den zelven te herftellen: want ^,/wcftwïe- daar de Dykslaften tot onderhoud van den gemelden Zee- fciien zeKtyk. dyk in het voorlede jaar manr beliepen de fomme van één en twintig duizend, vier honderd, en vier en 't zeventig guldens $ zo bedroegen ze in dit tegenwoordige jaar de fom- Qie van twe honderd vyf en twintig duizend , één honderd, en twe en tachtig guldens: en gelyk de Dykslaften rn geen ^an de volgende jaren tot heden toe ooit zo laag geweeft zyn oan in net voorgaande jaar; zo hebben dezelve in geene van . de vo]gcn(je <jrie en twintig jaren zo hoog gelopen dan in S dit
|
||||
|
i38 VERVOLG der HISTORIE
g dit jaar (1.): waar uit men genoegzaam kan begrypen,
f i.)Uit een dat de rampen en fchade aan de Dy ken in deze geweiten,
Memorie van door den gemelden ftorm en watervloed veroorzaakt, zeer Sloten der üyks- groot moet geweeft zyn. rekeningen. Benevens deze Goddelyke oordelen had men noch met
den overlaft en quellingen der Menfchen te worftelen. De
Roveryen Roveryen der Franfchen in de Middelandfche Zee waren te der Franfcheii dezer tyd onverdraaglyk. Hunne Bevelhebbers deden by na opdeHollan. fet geen Zy wüden, en namen vele Schepen van de Hol- landers weg; waar onder ook eenige die in de Steden van dit Noorderquartier t'huis hoorden. De Algemene Staten lieten op de klagten van hunne Ingezetenen, door hunnen Ambafladeur Boreel, daar tegen nadrukkelyk vertogen doen aan de Koninginne Regentej dan zulks was te dier tyd van (j.-) zie weinig vrucht (z. (. waarom de Staten zes en dertig Oor- Beil. Mere, ]0gfchepen , onder het beleid van den Luitenant Admiraal 40-42- Maarten Herpertfz. Tromp, en den Viceadmiraal Witte Wittenfz. uitruflten, om daar door den Koophandel dezer
Oorzaak Landen te beveiligen. Engeland was nu, na het ombren- fandeverwy- gen van zyne Koning, een nieuwe Staat geworden, en heeft !"'"." njeS ontrent dezen tyd, door een aanzienelyk Gezantfchap den Eugesui . Algemene Staten aangezocht, om zich in een naauwer vriendfchap met hun te verbinden. Door het aannemen van die aanbieding zou men de Vyandfchap hebben voorgeko» men, en den Koophandel ter Zee, inzonderheid de vrye Haringviflchery (waar in de Stad Enkhuizen wel het groot- fte belang had) t'eenemaal verzekert. Maar eenige Regen- ten achtende dat zulks (trekken zou tot nadeel van den jon- gen Prins van Oranje en 't ganfche Koninglyk huis, kant- ten zich daar tegen. Dies ging de zaak zo langzaam voort dat het den Engelfche Gezanten verveelde. Ook leden hun- ne Perfonen veel fmaat en aanftoot van 't gemene Volk, zo dat de'Staten van Holland zich genoodzaakt vonden hunne herberg met een wacht te verzekeren: tot dat eindelyk de Gezanten, in't begin van July, met groot misnoegen ver- trokken, en een derzelve in zekere gefprek voorzeide, dat bet den Hersn Sinten zou lerowwen,,.. dat m da iiritndfcbap van En
|
||||
|
van ENKHUIZEN. t&
Engeland badden -verfmaad, en datze binnen •aèhtg tyds door t^^t,
hnne Gezanten te Londen zouden verzoeken, 't geen men bun toen (i. ) Aiu in den Haag zo ruftig had aangeboden, üir was genoegzaam zma }^-Vcel* de voornaamfte zo niet de eenigfte oorzaak van 't verbreken j^'jj!r^ der Vrede, en de onheilen die daar op volgden (i.), ioxc/euSeuviite groot nadeel en verlies van de Ingezetenen dezer Provincie, 1> Dec/, tl. inzondeheid van die van Amfterdam, Hoorn en Enkhuizen, ?9i* J96- G,' welke daar by veel ichade aan hunnen Koophandel en Scheep- B™de 'Ru%™* vaart leden. bl.xo.J.Le Onder deze Menfchelyke beweging vermengde de He- p«. //. IW,
mei zyne plage door een verbazend onweer, verzeld van 'jj/^'j^' Donder, Blixem, Hagel, en verfchrikkelyke draai- win- Enkhuizen den» waar van de Stad Enkhuizen op Zondag na den mid- word dooreen dag, den één en twintigften van Mei, zeer lchielyk wierdzwiir0lr- getroffen. Wy kunnen niet nalaten dit vreeflelyk'onweêr,^"8"10 * dat wegens zyne wonderbare, zeldzame en verbazende uit- befcbryvmg werkingen, gedenkwaardig is, hier wat breder te befchry-™»^-'<W*- ven, volgens een verhaal, 't geen daar van in dit zelve jaar dtrJe,^t!" te Enkhuizen door den druk is gemeen gemaakt, en faaar 'Haer x6$i" in onder anderen het volgende gemeld word: En ¥Lertef£ft. „ Een weinig voor drie uren heeft men gehoort eenige VaK Evkl)- °P
5, Donderflagen, doch niet zeer groot, mitsgaders eertige 'aar* „ Blisemen die daar beneffens ook gezien wierden, vallen- „ de regt op drie uren, zeer groote wonderbaarlyke Ha- „ gelfteenen, als klaar Ys, en Chriftalyn, zo groot als „ noten: fommigc getuigen datze Hagelfteenen in hare han- 3, den hebben gehadt, die zo groot waren als Kievitseije» >, ren, anderen rond en plat als een ryksdaaldèr, maar dik- -)■> ker, gelyk tot de Steenkopers op de Boerevaart gezien is. „ Deze Hageliïeenen gevallen zynde, heeft men gemerkt „ een zeer droevig en jammerlyk onweder, met een grote ■>, duifterheid en vremdigheid des luchts, 't welk door de 5» Stad gegaan is, gelyk een maayer door hét Veld, (veele 5> Menfchen hooiden wonderbaar gefuis) ontrent een vie- » rendeel van de Stad befchadigende, en in het ander ge- 3ï dèeite der Sad wift hot Volk daar niét af, 't gefchiedde ji als ter loop in een minute tyds, en heeft zyn aanvang in S z „de
|
||||
|
ï4o VERVOLG der HISTORIE
„ de Zoutkeeten genomen, en gaande ontrent over de heltt
„ van de Nieuwe-haven, langs den Dyk by de Grootc „ Kraan, den geheelen Havendyk, de Vrydom, de Bre- 5, deftraat, tot^aan het Noordeinde van den Wierdyk we- „ derom uit. ,, Sommige meenen dat't de Donder en Blixem heeft ge-
„ daan: andere dat'teenHofe was, dewelke door uitgeviu- j, ge van winden, hagel en regen, deze werkinge heeft ver- „ oorzaakt. Doch andere meenen dat 't een zeer harde „ draiwind is geweeft, zulks dat alle vier winden als tegens ,., malkander geitreden hebben, gelyk men uit de vremde j, vertooninge des lugts en rumoer der wateren in de.Have- „ nen, konde befpeuren. De oorzaake waarom fommige ,,, meenen dat't de Donder niet is geweeft, is, om dat doe- 3} maals op die punte des tyds gdfen Donderdagen en vielen» „ maar wel een minute of twee van te voren. Doch die 3, geene die oordeelen, dat het de Donder heeft veroor- „ zaakt, die beflüiten zulks uit de effê&en en uitwerkingen „ der zelver. Het zy dan wat het geweeft zy, het was de j, hand Gods, dewelke zyn roede in zyn hand hadde, om a9 ons te flaan, om onzer zonden wille. „ Het effect nu, en werkinge van dit groote onweder,'
„ was zeer wonderlyk. En niet alleen zyn'er door die groote „ hagelfteenen veele glazen aan ftukken gefmeten, maar 't „ heeft zulke wonderbare werkinge gedaan, dat de Borgers „ en Ingefetenen met een groote verfchrikkinge wierden }, omvangen, zoo dat 't was of de Stad her onderfte zoude „ worden boven gekeert, want het kraakte en rammelde, „ dat het Volk onzer Stad (zynde in Kerk en Huizen ) heb- „ ben uitgeroepen met groot geween en kermen: Och! och! „ het is met ons gedaan, wy nullen hier mi moeten fierven. An- „ dere riepen, Ditis den jongften dag des Heer en. Dit on- „ weder dan aan de Zuid - Zyde zyn aanvang genomen heb- „ bende, heeft veel Zoutkeeten de rieden-daken afge- 5, ftroopt,. en befchadigt, het riedt genomen en't zelve „ aan d' andere zyde der Stad neder gefmeten. Eenige turf 3j ui: de Keeten genomen, en over de Stad gegooit, ais be? „ wellen.
|
||||
|
van ENKHÜIZEN. 141
>j wetten de Brouwery van de Vies, gezien is. By de OfTe*
>) fcharen twee fchuiten op het drooge land ftaande, is de 5, een in ftukken geflagen, en de ander wel jo voeten, j, over eenige OfTe palen heenen geworpen, of't een Kaats- j, balie waren. En daar ontrent een Boomtjen, 't welk met j, een houten koker ftonde afgefchut, is uit denzelven j, koker getrokken en weg gefmeten, en de koker is ftaan? „ de gebkven. Op de nieuwe Haven in den bonten Os, 5, een kamer wel digt gefloten zynde, wierden de venfte- „ ren en ramen geopent, het befchot en de muur met wier „ beworpen: twee go teling jes ftaande op hare affuiten, op „ een kas, zyn daar afgenomen, en op den vloer ter ne- „ der gefmeten, en een tinnen fchotel zeer krom gebogen. j, De planken van de pakluifel genomen, en ontrent zo 3, hoog opgeworpen als de toppen van de maften der Wyd^ ,, fchepen, ftuivende of't maar vederen waren. Een fware „ bak-aker van de plaats genomen, en wel 11. voeten hoog „ geworpen. Daar by, in Daniel in den Leeuwenkuil, is w een fchildery van twee voet in"t vierkant, uit de kamer „ genomen, en buiten het huis op de plaats in ftukken ge- „ vonden: deze kamer was over al wel toegefloten, behal- j, ven dat'ertwee ordinaire ruiten in een glas aan ftukken, „ en uitgeflagen waren. Nog zyn op dezelve haven, grootc „ zware eiken planken weg gefmeeten j infgelyks een groote „ fteen, ontrent <5oa 70 voeten heen geworpen, met eenig „ loodt niet wetende waar dat gebleven is. Het uitftaande „ Tonnetjen, met vier yzere hoepen, uitftekende in de „ Brouwerv van de Vies, zyn twee van die yzere hoepen „ uit het midden weg genomen, de reft in 't geheel ftaan- „ de gebleven Op dezelve haven op den hoek van deRid- 3, derftraat, tot de Kuipers, zyn de venfters, ramenen s, middel-deur, die wel genaakten gekl inkt waren, geopent: 5, in deze kamer zyn de porceleinen fchotelen, die op den s> mantel van den fchoorfteen ftonden, agter de koppen " Weggenomen, en tegens den vloer in ftukken gefmeten, n en de koppen zyn onbefchadigt ftaan gebleven. In het 53: Waterpoortjen een zeer groote fteen, wegende ontrent «? 3 ».fP.-
|
||||
|
*4t van ENKHUIZEN.
ïóji. >' fo.'pondt, is van het huis, over de 20. voeten ter zyden»
„ door de Bakkers luifel gevallen. Jn de Paktuinen de „ tweede boom van het Zuid', die lang over zyde hangende „ gedaan heeft, is in'dit onweder geheel regt gezet, en ,, blyft alzoo regt opftaan te waflcn. Op den Dyk tot de „ Barbiers, naaft de Verkenftraat, behalven dat de venfters „ of ramen zyn geopent, en veel vlcflèn en potten met Me» „ dicyne in ftukken gefmeten, zoo is aldaar in de kamer „ een groot Wonder gefchiedt, deze was wel digt geflo- ,, ten, en niet geopent maar wel toegefloten gebleven; in „ deze kamer ftondt een kift met klederen, dewelke van zyn 5, ordinaire plaatle is gezet, waar in gefmeten is vuile modder, „ wier, gras, riedt, {teen en kalk: in de2e kamer is uit de „ kant van een vies een ftuk uitgenomen als eengroote noot „ en de reft ftaande gebleven. Een tobbe ftaande vol water, „ is verre weg gedreven. By de Groote Kraan, op den hoek ,, van de Baan-fteiger zyn de voor-glazen uit en weggefmeten. „ Groote en zware zolder-luiken, die in veele jaren niet open ,, zyn geweeft, die zyn als door gewelt opgebroken: en an- j, dere planken opgenomen, en om yerre geworpen. Daar „ is een rondt fteentjen als een kleine fluiter, in de kamer „ gevonden, men zeide dat 't een Donderfteentjen was: de 5, Zuider-kerk met den Toorn, heeft met groote beweginge „ gefchudt. Op't einde van den Zuider-havendyk by de „ Nieuweftraat, voor de Hoedeftofreerders, is een ftuk „ loodt van ^. pondt, ter neder geworpen, Zonder dat ,, men befpeuren kon van hoe verre dat zelve gekomen is. „ In de Koomen-ftraat, ten huife van Erik Stads Bode, „ zyn de kuflens langs het huis gefmeten, en veel andere „ dingen verzet, weinigeÜeenen uiteen vaftenmuurgeno- ,, men, en andere toeftand, waar doorzy met grote vreeze |
||||||||||
|
bezet wierden, meenende dat Godt den Heere ten Oor-
deel quam. Het koperen uithang bord in den Bril, zeer krom gebogen, ja is geheel als in malkander gewrongen |
||||||||||
|
Il geweeft. En op den anderen hoek van dezelve ftraat, éen
„ nieuw koperen bord van den Admiraal Tromp, is uit de jj haken genomen, en by den Vifch-afflag ter neder gefme- „ ten
|
||||||||||
|
van ENKHÜIZEN. 145
5, ten. Een klein boomtjen is met zyn wortel uit een thuin
,, getrokken, en op het Noord, daar geen thuin ontrent ,, is, onder panftukken en kalk, op een zolder gevonden. », Noch op het Noord, in een van de nieuwe huifen, een 3) welgefpykerde plank los, en in ftukken gebroken} een >, wie^e 'het onderde boven gekeert. Een nieuw huis is ook „ geheel over zydc gezet; daar aldernaaft de vader met zyne „ kinderen zynde by zyn fchoorftecn, en hoorende dit groot „ onweder, is tot aan zyn voor- deure gegaan, en de kin- „ deren (door vreze) zyn hem ge volgt, en zoo haaft de „ kinderen weg gegaan waren, is de fchoorfteen higeval- „ len, en Godt heeft de kinderen alzoo in genade bewaart: „ de vader hebbende een ftuk eeten in zyne hand, heelt ,, zyn deure geopent, dog hy konde dezelve niet wederom „ toe krygen, door de groote kragt van 't onweer, en heeft 5, zyn eeten gemift, niet wetende waar dat gebleven was, dog „ heeft 't zelve eeten daar na aan 't middel - befdiot valt ge- „ vonden. Aldernaaft Oudewagens zyn 4 of ƒ ft eenen uit „ een vaftcn vloer opgenomen. Een man en een vrouw, wo- „ nende op het Noord in de Kaapftraat, zyn van de aarde „ opgenomea, en ontrent 20. voeten voortgezet. Twee j, fuik-fchuiten, ftaande op het Noord op het droge, zyn „ beide in ftukken gefmeten. De fchepen in de havens zyn „ opgeligt, en zeerfnelvoortgedreven. Veele boomenafge- jj wrongen: veele fchilderyen van de wanden genomen, en j) langs de huizen gefmeten: zeer veel porcelein in ftukken ï> geflagen, ook afgenomen, en op den vloer gezet, zonder n gebroken te werden: en veele huizen befehadigt, groote 5, ftukken van gevels afgeworpen. De Metfelaars getuigen, 5, dat 'er meer als honderd fchoorftenen ter neder, en door >, de dakken van de huizen gefmeten zyn. Men zeid dar 5> 'er wel drie honderd huizen befehadigt zyn. Ook is be- -•> vonden, dat 'er nu aireede ontrent fooco. pannen we- » «-ierom op de huizen zyn geleidt behalven nog zoo groote n rneenig^ van vorft pannen. Dog Godt den Heere, heeft 55 onder en by dit afwerpen van pannen en fteenen, de men- 55 fchen aan hare lichamen wonderbaarlyk door zyn geqade 5, bewaart, " Ia |
||||
|
r44 VERVOLG der HTSTGRIE
In de maand Julius en in't begin van Auguftus, hébben dé
Raden en Vroedfchap der Stad Dordrecht hunnen Gecom- 1 mitteerde Raad Mr. Jacob de Wit 5 die van Haarlem hun- nen Burgemeefter Joan de Waal en Mr. Aalbert Ruyl; die van Delft hunnen Johan Duiit van Voorhout: die van Am- fterdam hunne Andries en Cornelis Bikker j die van Hoorn hunnen Penfionaris Mr. Nanning Keizer; en die van Me- denblik hunnen Penfionaris Fredrik Stellingwerf} wederom in hunne vorige waardigheden herftelt, en door verleende Aften verklaart, dat hunne Achtb. t'onrecht zyn befchul- digt geween; van te hebben willen diflblveren door verande- ring van de Unie, de Polityke Regering en de Gerefor- meerde Religie, maar dat ze in tegendeel zich in al hun doen altoos als oprechte Patriotten en Liefhebbers van het Vaderland en defzelfs dier gekochte vryheid gedragen had- |
|||||||||||
|
De gevan-
gene en Afge zette Heren •worden on- fchuldig ver- klaart, en in hunne waar- digheden lierllclc |
|||||||||||
|
(I.) Zie
de Originele Aften der ge- welde Steden hy AH^ema ThrjieldeLeeum W.469-48?.
Verklaring
ten voordele van die Heren. * Den z%.
AuQitflus, (2. ) Zie
Herjlcltle Leeuw, bl. 4S?-48t. De Grote
Vergadering eindigt. (?■) Zie
jiitzema UI. Heel, bl. 6o2- Herji. Leeuw II. y?8-«44. Sterfte onder
liet Rundvee. Uit eene
Annteken'mge. |
|||||||||||
|
den: dat ze t'onrecht in den Hage waren vaftgehouden,
en gevankelyk naar Loeveftein gevoert; dat men toen maals met leetwezen daar op wel had gezwegen, en hen van de exercitie hunner Ampten ontflagen, om dat (zeiden ze) de tyden boos waren, maar door Gods wonderiyke beftieringe daar van verloft, hadden zy kort na het overlyden van. zyn Hoogheid hen weer gequalificeert, enz. Lauderende en bedankende de voorfchreve Heren voor hunne getrouwe dienften, hun belovende ook te vryen en voor te ftaan in deze zake, tegens een ieder enz. ( 1.). De Heren Staten van Holland gaven * oook eene verklaring ten voordele van de voornoemde Heren, waar door ze geheel en al onfchul- dig wierden verklaart» als hebbende niets gedaan tegen hun- nen plicht, volgens het getuigenis der Steden, daar ze in de Regering waren geweeft, enz. ( z,). Na dat vele gewig- tige zaken op de Grote Vergadering der Algemene Staten waren afgehandelt, en eene algemene Vergiffenis wa» afge- kondigt, eindigde dezelve den één en twintigften van Au- gufius veel vreedzamer en eendragtiger dan men gedacht had ( 3.1. In dit jaar wierden deze Landen door eene zware bezoekinge des hemels aangetaft : men befpeurde een zeer zware en zeldzame ziekte onder het Rundvee dewelke dag |
|||||||||||
|
op
|
|||||||||||
|
van ENKHUIZEN. r4f
öp dag êen groot getal van die Beeften wegfleepte. Hunne lS
Longens wierden door een geel vierig water verteert: zy Fi.Co/ïerm kregen ook vierige monden, en hunne tongen, die door een #«/«■/. Vioek. geelachtig water verteerden, hingen geftadig uit dezelve, m.Zeêm-> *'• het geen hen het eeten en drinken beletten, konnende niet * 7' eeten dan het geen hen in den mond wierd geftoken. De fterfte onder de Koebeeften, door deze ziekte veroorzaakt, was zeer groot, en vele Huifluiden wierden door dezen ramp droevig getroffen en uit hun welvaren gezet. < In de maand Maart des volgenden jaars heeft het Paria- ïSfx^
ment van Engeland verfcheide Brieven van Reprefalie of HerPar'e' Scha-verhalinge uitgegeven aan de Erfgenamen van Rob- «dand "eeft" bert en Willem Powlet, tot vergoeding der fchade van 10970 BrieveiV"'van ponden fterlings, die zy zeiden door de Staten der Veree- Reprefalie wc. nigde Nederlanden geleden te hebben. Hier door hebben r r j zie de Engelfche verfcheide Schepen van de Hollanders geno- AitzèmaXXXt. men. (1.). De Staten zonden Gezanten naar Engeland, #«*» M. 668. om 't Parlement te bewegen de gemelde brieven van Repre- - ^c/2"// falie weer in te trekken j maar vergeefs: de eiflehen der En- j)ee/ ^fc ' gelfchen wierden hoe langer hoe buitenfporiger (z.). j^'. ?js. Onderwylen begoft men te Amfterdam naar vyftig Capi- De Hollan-
tale Schepen om te zien, om die ter zee tot beveiliging van ^,." wf" den Koophandel te gebruiken. De Staten deden daar en van tegei^ boven de Zeekuften met Krygsvolk bezetten j 't Noordhol- weer. landfeh Regiment quam omtrent Huifduinen legeren, op- werpende twe Bateryen» ieder van zes halve Kartouwen, o,p het punt van de Helder aan de diepte van Texel D' Ei- landen Texel en 't Vlie wierden ook met cenige Vaandels Voetvolk voorzien. De Boeren van de Helder af tot Kaf- trichum toe wierden op geweer geftelt, zo ook aan deMaze en andere Zeegaten. De Steden Delft en Alkmaar kregen Ruitery in. In Zeeland wierden Vliffingen, Cadzant, Mid- delburg, Vere en Zierikzee ook met Ruiters en Voetknech- ten voorzien. De kleine Viflcherye langs de Zeeflranden verwittigde men, dat ze malkanderen op zekere wyze zou- den Waarfchouwen, voor die zich op de kuft als Vyanden 7* qua-
|
|||||
|
X
|
|||||
|
i4S VERVOLG der HISTORIE
iSfa. quamen vertonen j voorts gaf men ordre en wacht op Dy*
-(• i.) Zie ken en Bakens (1.). Huil. Met-c In dezen ftand der zaken verzuimden de Heren Wethou*
f!"?/:* deren van Enkhuizen niet de welvaart van hunne Stad en
DeMarkt derzelver Ingezetenen te bevorderen en aan te queken. Men
van Deeiifche had daar federt het begin van deze eeuw een brave OiTemarkt
OlTeuisnoch gehad, waar op faariyks. veel duizend Deenfche, Zweedfche
te finkhuizen. en anc[ere JMoordlche Offèn quamen en verkocht wierden;
waar by de Stad en derzelver Burgeren en ïnwoonders geen
De Wet- gering voordeel genoten. Om deze OiTenenng meer era
kend?eemeZe^e"meer aan te queken» en de vreemde Schippers en Kooplui-
aan te "queken. den wel en behoorlyk te doen dienen, hebben de gemelde Keuren van Heren den zeventienden van April, een Keure en Qrdon- ErM.bl.w^. mntie beraamt en vaftgeftelt, aangaande het ontfchepen en affchepen van de Offen, waar naar de Sjouwers en Arbei- ders, daar toe gebruikt, zo ten aanzien van het loon, dat ze te eiflehen, als van den dienft, die;te verrichten hadden* Koud zich zouden hebben te gedragen, Men had den veertienden Voorjaar. van Mei en de twe volgende dagen hier te Land een grote Hoil. Merc. jCOUcje> vriezende 's nachts zodanig dat de Wynftok langs Ajer i6)2. ^en Rnvn en doorganfeh Nederland bevroor j daar noch- tans een goed Wyn jaar op volgde: want^utt de Wyngaar- óen fproten weer nieuwe loten, die zo fchone grote drui- ven voortbragten, dat dergelyken by Menfchen geheugen niet gezien waren. De Hol- De Nederlandfche Vloot gereed zynde, geraakte in de landfche Vloot maancj Mei in Zee. Het was een talryke Zeemagt. DeAd-
raa/w"'^c, mJraliteit van het Noorderquarrier had daar toe twaalf Oor- hl. 32- ?4» ' logfchepen uitgeruftj waar by die van Hoorn en Enkhuizen ieder twe Direftie - fchepen , en die van Medenblik, Edam en Monnikendam elk één Direólie-fchip voegden. Men had deze Vloot gereed gemaakt om de Scheepvaart en Koop- handel dezer Landen te verzekeren en te beichermen; doch de Engelfchen, geen goeds tegen de Nederlanders in den zin hebbende, toonden zich daar over geweldig geftoort, en men befpeurde in hen hoe langs hee meer klare tekenen van
|
||||
|
van ENKHUIZEN. i47
Van vyandfchap: want dewyl ze allefins trachtten den I<Jf ■
groten Koophandel van deze Landen te beletten, zochtenze OnluWn ten tdien einden alle vonden die ze koflen, doende ver- "«Achen'de fcheide buitenfporige eifchen, als van den tienden Ha-^ollf'';eise" ring, die op hunne Kuiten gevangen wierd; het ftfyken "5ls>Zte/m Voor de Engelfche Schepen; dat de Heren Staten de vluch- GefékdtniJJèn telingen van het Huis van Stuart alle vcrblyf in hun gebied «JWJM.M» zouden ontzeggen, en alle hulpe weigeren; dat ze hen den j6?* *64' vryen doorgang door de Sond zouden hebben toeteftaan j en voorts hunne fchade in Ooft- Indien door de ongelegend- heid van Am'boina hen (zo ze voorgavenj aangedaan, en die ze op tienmaal honderd duizend Ponden Sterlings wiften te begroten, goed te doen, en voor alle vordere overlaft borge ftellen, en diergelyke ongerymtheden meer. De Af- gezanten die over deze zaken derwaards gezonden waren, onverrichter zaken wederkomende (i.), begon men we- f».) Zie derzyds met allen yver Oorlog» fchepen roe te maken, ne- ^f; Me,c- mende ondertuffchen de Engelfche Rovers al wat ze van de^lg'n " Hollanders koften bekomen, want het Parlement van En- geland had reeds gelyk gezegt is, in de maand Maart, ter- wyl men noch van Vrede handelde, verfcheide Brieven van Réprefalien tegens Holland uitgegeven. Wanneer midler- tyd de Hollandfche L. Admiraal Tromp, zich, met twe en veertig Schepen, aan de Engelfche Kufte liet zien om een -wakend oog te houden, wierd hy, alzo hy niet wilde ftry- Z>eni<).MtL ken, door den EngeKchen Admiraal Blaak, niet verre van Doeveren aangetall, en Tromp zich dapper verwerende, "^A.Mm- ■wierd alzo een heginfel van eenen bitteren Oorlog gemaakt '£™ Ber°er,lt T> • /T-i ct' T.1 . i oceaan pao,
JJcze ontmoetingen tuflehen Ircmp en Blaak veroorzaakte m.tt//.
zo m Engeland als in Holland vele ftrydige bewegingen en Mnc* Mei ontroeringen. Dus alle hope van Vrede afgebroken zynde, Ip2, bl' lïioeft men noodwendig tot dadelykheid komen. * *4*' De Engelfche Vloot onderwylen een tyd lang in Zee ge- Blaak ver-
dorven hebbende, geraakte den twe en twintigften van foooit de Julius, niet wyd van Boekenes., onder de Hollandfche Ha- [J^jjjS riBgbuifen, bewaart door twaalf kleine Oorlogfchepen, Convoyers. ° T 2, waar
|
||||
|
14» VERVOLG der HISTORIE
waar tegen Blaak ruim zo veel Engelfche zond, die na een
HoU.Mevc hevig gevecht van over de drie uren, acht van de Buiscon-
i6f2.W.7G./i. voyers veroverden, twe zo doornagelden, dat ze wegzon»
Mor.tanus Be- kerij en een zo onbruikbaar maakten, dat ze het Schip
rZn*ll°i2Z voorc in ^en grond boorden. Ondertuflchen quam die
' ' overwinning den Engelichen duur genoeg te ftaan} zy had- den een groot getal doden en gequetlten, ook waren ver-
fcheiden van hunne befte Schepen dapper gehavent. Eén Buis-convoyer uit de Maze, gevoerc door Ryndert Ven- huizen , was 't ontvlugt. Gedurende het gevecht ontfnap* ten 't de Haringbuifen op dertig na die van de Engelfchea wierden genomen. Dit was weer een zware flag voor de Stad Enkhuizen: want behalven het verlies der Buifen, ge» raakten vyf van hare Buis -convoyers in de handen der vy> anden , en derzelzer Bevelhebbers gevangen: deze waren Gerrit Janfzoon Schuimer, Commandeur van de Buis - con» voyers, benevens de Hopmannen Dirk Genitfzoon, Jan Nobelet, Munnekes, enLuitjen, alle Enkhuizersj.de ove- rige Bevelhebbers, die genomen of gevangen wierden waren Dirk van Dongen, Vice-commandeur, Kapitein Vygh, beide van Rotterdam, de Kapiteinen Bogaart en Kroeger van Amfterdam, en Hek van Hoorn. Drie van de vero- verde Hollandfche Oorlogfchepen zond Blaak, met veel Engelfche gequeften, naar Innerneffë in Schotland aan den Majoor Deane, vyf van dezelve verdeelde hy onder de En- gelfche vloot. De Hollandfche gequeften wierden in een De Ooftiii-Buis naar Texel, en de gevangenen van de Buifen en de aifch-vaatdersQoriogfchepei^ omtrent twe honderd flerk, naar Nieuw- jünh!!,rp,r* kafteel gezonden, van waar zy te voet naar Londen en (i.) H*n. voorts, zo goed als ze konden, naar huis Keerden. Deze Aiere,W.-jQ. onderneming was Blaak wel geluk, maar de Ooftindifche 78. 79« Schepen, daar hy lang te vergeefs op gewacht had, geraak- Mtmrn. ten in behouden haven (i.).
xxxii. Boek, Hier op gaven de Heren Staten laft aan hunne Oorlog- ƒ«/. 72Ï • 7?o- fchepen de Engelfche mede op alle manieren te hinderen en te Hoii.Mcre, befchadigen, doch alles by wyze van retorlïe of vergoeding van
|
||||
|
van ENKHUIZEN. XA9
van hunne fchade die ze zo lang en menigmaal van de Engel- , „
fchen geleden hadden. Daarna poogde Tromp, die nu laft had Tromp* hen aan te tallen en alle afbreuk te doen, Blaak in Zee aan tracht Blaak te treffen, maar hy wierd door eenen zwaren ftorm overval-ai" te tafte"« len. Meer dan de helft der Vlote dwaalde van hem af, en xxxiT"/t k verfcheide Schepen zonken. Na 't onweer kreeg hy Blaakfil. iiuHvlL wel in 't gezicht, en zocht hem in te wachten, maar ver- Merc- bl> geefs: ook kon hy door tegenwind by de Engelfchen niet 77*78-79* komen. Deze tegenfpoed wierd Tromp, hoewel buiten aJuJI»,'. zyn fchuld tot mildaad gerekent, en bragt hem in ongunft der Staten, die eindelyk goedvonden, 's Lands Oorlo^- G.Brandt fchepen onder het beleid van anderen in Zee te brengen, en Lev™ vm dt men verzocht de Ruiter daar over te gebieden, die zich ^u,terful' daar toe ongenegen toonde, doch zich eindelyk liet bewe- l2,'z^' gen, en daar op zynen laftbrief, gedagtekent. den negen en twintigften van Julius ontfing. Onderwylen was deze Oorlog zeer verderflyk voor de D«eu Oo£
Ingezetenen dezer Landen, die daar door niet weinig wier- j°£ 's zff* den uitgeput: menig Koopman , Schipper en Bootsgezel fcliaddyk* raakten daar door kaal en berooit, 't geen deerlyk in deze en andere Steden befchreit wierd: het Volk dat men gevan- gen kreeg fmeet men in zware torens, daar men ze liet zitten en in ellende ftervein Hier door raakte het meefte Boots- volk uit het Land j andere fneuvelden op de Oorlogs» vloten die men moeft in zee zenden. In de eerfte zeven maanden hadden de Engelfchen gelyk ze zich beroemden, van de Hollanders wel voor honderd en vyftig of zeftig tonnen gouds aan Schepen en goederen genomen ^ behalven'tgeen zy noch voort in dezen Oorlog bemagtigden. Een Oorlog waar in de Staat veel reputatie, en de Ingezetenen veel goed en bloed verloren hebben: Een Oorlog die veel treffe- lyke Kooplieden en grote Reeders zo heeft getroffen, dat het hen en hunne nazaten niet weinig fmertten. De Scheep- L-tt)f CiA ^aart die in deze Landen voorheen zo heerlyk bloeide, kreea term Neder/. Qf-ar door zulk een krak, dat ze naderhand nooit weer toKVloel1 enZe£&* dien bloeyenden ftand heeft kunnen geraken (i.). Kort mbl' *]• ****■■■ « Wederkornfte der Nederlandfche Gezanten uit Engeland, Z£m*~ f 3 achtte.
|
||||
|
150 VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||
|
16 f 2.
De Staat
■3uet een be- zending naar Zweden en Denemarken. ( I.) Zie
|
achtte men nodig in deze omftandigheden eene bezending
wegens dezen Staat te doen naar Zweden en Denemarken , en zyn daar toe benoemt de Heer Coenraad van Beuningen, eerfte Raad en Penfionaris te Amfterdam, en de Heer Nan- ning Keizer, Burgemeefter der Stad Hoorn j de eerfle naar Zweden en de Ander naar Denemarken. Hunne Inftruclie |
|||||||||||||
|
AÏtzema ui. en verrichtingen aan die Hoven kan men by de Hiftorifchry-
¥A\?'eïz ver ■■4't*>™* vinden ( 1.)
Zware Peft Behalven de zorge en 't ongemak van dezen Oorlog met
en ziekten in deEngelfchen, heeft ook de Heer zyne plagen verandert en deze Lauden, verzwaart. Te voren was de ziekte in de ftal onder het Vee, maar nu quam ze ooJc in huizen onder de Menfchen. Men zag deze Landen thans aangetaft door eene zware Peftilen- tie, vermengt met den Roden-loop, waar door veel volk f Whetn wierd weggerukt (2.. ). Ook wierden de luiden met hete, AeJjkeJJr bange en galachtige Koorfen bezogt, die hen zo mat maak- ten als or zy den allergrootften arbeid hadden gedaan. Dit maakte de Steden en Dorpen van Holland vol kranken. Op fommige plaatfen in Vriefland kon men qualyk gezonde Menfchen bekomen, om den Oogft, die zeer fchoon was, in te famelen, dies moei! zulks door anderen van buiten ge- fchieden: evenwel zyn (gelyk fommigen verhalen) 'er weinig (3.) Hol/, naar het getal der zieken geftorven (g.)- Nochtans moet de Mercbl. 77. ftcr{te binnen Hoorn vry groot geweeft zyn. „ Deze gan- Cojierus Ne- „ fche Stad (zegt de Heer Coficms) was in de rouwe, alzo dtrl. Vloek, e» ,» 'er byna geen geflagt was, of zy hadden onder haar Vader Zegen, bl. 17.}) of Moeder, Zufter of Ëroeder, of Oom or Neve verlo- |
||||||||||||||
|
ren: zo dat het met ons was, gelyk in de dagen van
Pharao; Daar was eengrootgefebrey in Egypte»: -want Jaar |
||||||||||||||
|
üc Weke- ï» was "em huis •> daar niet een ^ode *" """" "" ®11 ze^e ^
lykfche Bede-my ook uit eene Aantekeninge gebleken. Doch of en hoe-
dagen begin- danig de Stad Enkhuizen door deze plage is getroffen, kan ^11' p , ik met oeen zekerheid melden. Onder alle deze rampen en oJLflZ bezoekingen hebben de Heren Staten niet verzuimt hunnen Chron.Hull. toevlugt tot Godte nemen, en zyne hulp en byftand af te flkrc.bi.6i. bidden, ordonnerende ten dien einde een algemene Vaft- en 76. en uit een Bede. fo„ fa daarna wekelyks alle Woenfdagen hervat, JbinURt =" n |
||||||||||||||
|
van ENK HUI ZEN. v?$
en begonnen wierd den zevenden van Auguftus. Men hield iSn,
en vierde eerfl den ganfchen dag voor een Biddagj doch in het volgende jaar begonnen de Bededagen alle vVoenfdagen, 's Namiddags ten vier uren. Den zes en twintigften dier Zeeftryil maand gefchiedde de Zee-ftryd tuflchen de Admiralen Mi~ E?*? chiel de Ruiter en Georg Aifcue, voor Pleimuiden ; waarAifcue. in de dappere DouweAukes, een Vries, voerende hetOoft- indifch Schip de Vogel- ftruis, zich loffelyk queet, en twe Engelfche Oorlogfchepen, daar op by denegen honderd Zielen waren, met zyn gefchut in den grond boorde, en het derde zo veel gaf dat het krengde en de wyk nam. De Engelfchen wierden in dit gevecht zo dapper gehavent, dat ze met groot verlies in de haven van Pleimuiden vluchtten (*■) Zie £r.)- Niet lang daar na * beloofden de Heren Gecomrait- ^°f0Merc' teerde Raden van Weftvriefland en het Noorder quartier 'Enkhuizen de Stad Enkhuizen, wegens het gemene Land te" zullen bevryd voor vryhouden en ontheffen van alle zodanige fchade als dezelve fchad= aanha« door 't wegnemen van de Tonnen en Bakens op de Zee rc# d«"jo.' gaten, in kas van eenige grote zwarigheid en nood ('t geen Awuftm, God verhoede) zoude mogen komen te lyden (i>). (a-) #<*»<£ Den vyfden van September, wierden 'er eenige Rykge vanE"^ bh
lade Koopvaarders door de Engelfchen genomen, die den *'verfchcicfe Admiraal Blaak als in den mond liepen. Ook wierden twe rykgelade dagen daarna zes ryke Straatsvaarders, daar onder ook één vanSc!,epen door Hoorn, door den Engellchen Commandeur Pen, dicht by Je En8elfch8B Boulonje, verovert, tot grote droefheid der Koopfuiden: ° >vant dit was de grootAe fchade, die Holland, gedurende dezen Oorlog, in een reize overquam (5.)- Ontrent dezen (?.) Zie tyd zyn by Geünieerde Provinciën toegeftaan te ligten voor T^bl1- Mercfb, 't jaar iöfi. een twe honderdften Penning, van alle de ge- £e?i°t goede Inwoonders, en van nlle Va'fte goederen noch een honderften halve Verponding: alles tot de zware laften van de toerufting Penning word ter Zee, tot zekerheid van den Koophandel, en ten dienfteSe)lgr«. van dezen Staat (<$.•). Den zefden der zelver maand, floeg Men.ll. 90* ^e dappere Commandeur Johan van Galen met zes Oorlog- j. van Galen CncPen, niet verre van Livorno, een Engelfch Efquaderflaat een En* van zes Oorlogfchepen en drie Koopvaarders; in dit gevecht-^lfcl1 Er^aï |
||||
|
ifi VERVOLG BëR HISTORIE
iêfr. fneuvelde de Manhafte Kapitein Cornelis 't Jonge Hoert
(i.) zie van Hoorn j welk verlies zeer beklaagt wierd (i.). De
Hoil.Merc.bl. Vice-Commandeur Jacob de Boer van Enkhuizen betoon-
Voor/^zèebeu' ^e mer eene ongemene dapperheid. Hy, voerende het
dsrtt'bl. 4J2! Schip de Eendragt, was de eerfte die voor uit ftoof en op
den Engelfchen Admiraal Richard Boddely, voerende het
Schip de Paragon met vier en vyftig metale ftukken, los
ging, en fchoon zyn Schip in dit treffen, dat van weer
kanten fel aanquam, zeer befchadigt wierd en zyn grote
maft overboord raakte, waarom hy den Admiraal weer moeft
verlaten, zo liet hy echter den moed niet zinken. Een En-
gelfch Fregat de Phenix genaamt, voorzien met veertig
ftukken, en gevoert door den Kapitein Johan Watsworth,
ziende de Boer dus halt reddeloos, klamte hem flux aan
,,--, boord, denkende hem in 't kort te veroveren; doch vond
zulken dapperen tegenftand, dat de Engelfman binnen een
half uur tyds genoodzaakt was zich met zyn Schip en volk,
aan den Enkhuizer tot krygsgevangen over te geven. De
overige vyanden hebben zich door de vlugt gered. Den
Zeegevecht achften van October viel 'er weer een Zeegevecht voor on-
fthe^im'toit* trent de Hoofden, tuffchen de Hollandfche Vloot, fterk
de Hoofden, zeven en zeftig Schepen, onder het bevel van Witte Wit-
tenfz. en Michiel de Ruiter, en tuffchen de Engelfche
Vloot, mede zeven en zeftig zeilen fterk, onder 't geleide
van Blaak en Aifcue j dan de Vloten raakten niet aan mal-
kanderen, maar hielden alleen fchutgevaarte. Een Engelfch
Fregat van dertig ftukken is 'er gezonken, en een Noord-
hollandfch Kapitein van Alkmaar liep zeer furieus onder
veertig Engelfche Schepen, daar hem niemant van de zynen
volgende, hy na dapper fchieten met het Schip en't meefte
( \ Z' volk is gezonken (i.). Den tienden van December ge-
W/.' Men. bl. fchiedde de Zeeflag op de Singels voor Duins, tuflchen de
ID2. ?o?. Admiralen Tromp en Blaak, daar in Blaak na het verlies
Zeeflag voor van eenjge Schepen de vlucht nam en de Teems op liep,
?romP en daar hemde wakkere Tromp zou gevolgt hebben, indien hy
Blaak. bequame Piloots had kunnen bekomen: waar op over de drie
honderd Koopvaarders, die met Tromp waren uitgelopen,
tuf-
|
|||||
|
•
|
|||||
|
van ËNKHUIZEN. in
luffchen den veertienden en vyftienden dier maand, door j^-.-
de Hoofden zeilden, en voorts een behoude reis deden, f i.)z'ie zondereenigen overlaft te ontmoeten (i.)• HcU.Merc.bi. Die gewoon zyn uyt de Starren en andere verfchynfelen roS-iio.
in de Lucht toekomende zaken te voorfpellen, vonden te p^^/i'L dezer tyd woêr ftofFe voor hunne befchouwing en onder- Een Staan. Zoeking: want men heeft op den zeftienden van December flarre gezien, op het Rif in Brafilien allereerft een Staart- ftarre gezien, ^ h'"eh' vertonende zich zelven ontrent drie ellen lang. Haar opgang Smmifkltr' ■was met den Avond - ftond uit het Zuid -ooften, en haar on- vanAmft.bl'. dergang Noordelyk ten Ooften, zeer laag nederhangende, ii$?.«<?//. invoegen men de andere Starren door haren ftaart kon zien. Merc'^-UI~ Na den zes en twintigften dier maand vertoonde zich dezel- ve niet meer in Brafilien: maar van toen afzag men 'er een boven Hongarien, Moravien, Ooftenryk, Polen, Mofco- vien, en Vrankryk. Ooftwaard vertoonde zy zich ontrent vyfmaal zo groot als een gemene Star, maar donkerachtig. ïn Vrankryk ftond zy eenige nachten als bewolkt, boven Parys. In Nederland wierd zy eerft op den zeven- en acht en twintigften der zelver maand gezien, dicht by den Stier vyftien of zeftien minuten groter, ftaande altoos zeer nevel- achtig, en zeer fnel naar het Noordweften lopende, met een klein ftraaltje naar het Noord-ooften, en is na den tyd van zeven dagen in het Noordweften verdwenen. Haar voortgang was in een Etmaal ruim vier graden. De bedui- denis daar van laten wy over aan de onderzoekers, die uit de GefchiedenhTen der volgende jaren,, ftoffen genoeg zul- len weten te rapen tot het maken van verfcheide gloflên en uitleggingen. Het oorlogen tuflehen de Engelfchen en Hollanders, zo Zeeflag by
ongelukkig ter wederzyden in het voorgaande jaar aangevan- ??",atuj tï<* f en, had in dit jaar een ellendigen en bloedigen voortgang. Cj/xromp.C
*' Engelfchen ftreden nu opentlyk om de meefterfchap der ^Ce, en de Hollanders voor de vryheid der Zeevaart. Den Jaatften vanFebruariusen de twe volgende dagen, gefchied- de de vermaarde Zeeflag by Portland tuflehen den Engel- fchen Admiraal Blaake en den Hollandfchen L. Admiraal V Tromp}
|
||||
|
tf4 VERVOLG der HISTORIE
g Tromp; daar in aan wederzyden vreeflèlyk wierd gevoch*
ten. Onder anderen lag de Schout by nacht Pieter Florif-
zoon van Hoorn eenigen tyd tuflchen zes Engelfchen, en
verdadigde zich dapperlyk, tot dat hem de L. Admiraal
f iA Zie Tromp te hulp quam en ontzette (i.). Den twaalfden van
G. ü'rtmch't Maart beflotende Staten van Holland, dat men aan de Op»
Leven van de perhoofden van 's Landsvloote, tot erkentenis van hunne
Rmter bl. betoonde dapperheid, in de laatfte Zeel lagen, byzondere be-
».Q - 44. Holt. , . ' i • j . j ■ D • i 1 r
Merc.lv.Dee/, loningen zou doen; en wierd ten dien einde aan den L.
hl. 18-2S. Admiraal Tromp vereert twe duizend guldens, aan de Vice |
||||||||||
|
Ver
|
||||||||||
|
/ereering Admiralen Witte Cornelifzoon de Wit en Jan Evertfzoon,
)fdei?vME" mit%a^ers aaa ^en Kommandeur de Ruiter, vyftien hon-
'sLai.dsYloot derd, en aan den Schombynacht Pieter Florifzoon twaalf
gedaan. honderd gelyke guldens: aan de anderen, zo Kapiteinen als
mindere Bevelhebberen, des verdient hebbende, wierd ins-
G ^*»lfiC 1 £e'yks eeilige vergelding gegeven {%,). Den veertienden
boveif/w-Vf. d'er raaan^ bevochten de Hollanders, onder het beleid van
jan van ' den Kommandeur Jan van Galen, voor Livorno een trefFe-
GalensOver- lyke zege tegens de Engelfche Oorlogsmagt, onder den
winningen yice Admiraal Appleton (3.). In dit gevecht gedroeg
°( ?'.) Zie zich Jac°b de Boer van Enkhuizen, en Vice-Kommandeur
Aitzema V3,n het Hollandfch Efquader, als een' dapperen Zeeheld,
XXXIII. IJot/^, en veroverde met hulpe van de Hopmannen Roker en Bo-
U. 797. A. gaart, na een harde tegenftand den Engelfchen Viceadmi-
Montanus Be- ° , . , j j t • i °, r . .
roerden Oceaan xzA Appleton-, voerende de Luipaard, het fraaifte Schip
bi. 187-192. van zyn Efquader, voorzien met vyftig Metale ftukken en UoU. Merc.lV. vier achtkantige Kopere ftukken, en twe honderd en dertig bh i8-?i. jyjan# Appleton vergat de pligten niet van een' wyzen Be- velhebber en dapperen Soldaat; doch vond zich, na een wreed gevecht van vier uren, ophebbende't zeventig doden, en vier en vyftig gewonden, genoodzaakt zich aan de Boer op difcretie over te geven. Hopman Ham voerende de Maagd van Enkhuizen veroverde in dit gevecht 't Schip genaam t den Levantfchen Koopman voorzien met vieren- twintig ftukken en tachtig koppen } beiden deze Schepen, benevens noch een ander de Pelgrom geheten met dertig ftukken en 'tnegentig Man, wierden te Livorno opgebragt. Het
|
||||||||||
|
VAM ENKHUIZEN. ifr
Het Schip Bonavonture met vyftig Metale (lukken en twe 16JJt
honderd en tien Man, wierd door van Galen zo getroffen dat het met al wat 'er op was in de lucht vloog en zonk: wordende maar zeven Man geborgen; de Sampfon met veer- tig ftukken en honderd en dertig Zielen, wierd door den jongen Cornelis Tromp verbrand, die ook een Engelfchen Brander op van Galen aangelegt in de grond fchoot. Deze flag ftond de Vyanden op zes Schepen, drie honderd zes ea tachtig doden, twe honderd drie en 'tnegentig gequeften, en verfcheidene gevangenen: den Hollanders op 't verlies van één Schip, honderd en drie en twintig Lyken, en ruim zo veel verwonden. Van Galen wierd met den tweden koe- gel , die in zyn Schip quam, in het rechter been zodanig gequeft, dat men 't onder de knie afzette. Daarna, asn Land binnen Livorno gebragt, overleed hy aan die wonde den drie en twintigften van Maart, in 't achtenveerrigfte jaar zyns ouderdoms. Zyn Lyk is daar na * t' Amfterdam *.^w lt' jn de nieuwe Kerk begraven j daar federt een Graf- en ge- ttru\ ^;/5' denkteken van Marmerfteen, met een bylchrifc t'zyner eere, Heu. Men. iv. wierd opgerecht (i.). M. 104. Te dezer tyd was men met groten yver doende om „üc \*m. °P
i.t. j ui ' ê n - 11 • Groenland
'S J-ands V loot weer toe te rulten en van alles te voorzien, verbod^.
Ook wierd by Plakkaat der Heren Staten Generaal, den
vyf en twintigften van Maart getekent, de vaart op Groen- land en de Walvifchvangft voor dit lopende jaar gefchorft en verbodenj op verbeurte van fchip en goed, of de waar- de van dien (2.). Dit verbod ftrekte om te meer Volk ten p^l"]j^^ Oorlog te bekomen, en op dat de Groenlandsvaarders nier $/ƒ ^6.' in handen van de Engelfchen mogten vervallen. Men maak- Bedenking te ook ftaat dat de Haringbuifen zouden moeten t' huis bly- 0.<w*?^ Ha" ven: om dat men die noch veel minder kon befchcrmen. n""vl c er^" Doch dan had men een twede Goudmyn geftopt, en vele Menfchen in verlegentheid gebragt: want het getal der «uiièn was te dezer tyd omtrent twe duizend en men reken- de dat daar wel honderd duizend Menfchen van moeften Ie- (?•) <&&*• ven (5-)- Op ieder Haringbuis diende veertien fitafoiwat,S# J&, Zo oude als jongens, uitmakende lamen acht en twintig ^/,.gIO"r V 2. dui-
|
||||
|
15-5 VERVOLG der HISTORIE
duizend Perfonen j behalven dezen waren 'er noch wel z<$
veel, die met netten breyen, timmeren, kuipen en ande- ren arbeid daar van leefden,, van alle dezen waren welde helft getrouwt, en moeden 'er met vrouw en kinderen van beftaan,* daar en boven wierden met dien Haring duizenden van fchepen naar alle oorden verzonden; alle die varende luiden leefden 'er ook van. Zo dat men me: grond kon zeggen, dat wel honderd duizend menfehen van de Haring- viflchery moeften beftaan. Dus hadden alle, of de meetten van die luiden moeten verarmen of vertrekken. Inzonder- heid zou de Stad Enkhuizen, van wegen de veelheid harer Buifen daar by een grote fchade en verloop van hare Hoofd- nering geleden hebben. Midlerwylen roofden de Engelfchen de Schepen der Ne-
derlanders; dan dezen bleven hun ook niet fchuldig, maar bragten in de maand Mei in de Havenen dezer Landen wel veertig Engclfche Pryzen op, waar van fommigen met koftelyke. Koopmanfchappen geladen, en eenigc wel vyftig duizend guldens waardig waren, hen Kaper van Hoorn met twaalf ftukken en zeftig Mannen, heeft een Engelfch Lakenfchip en den Convoyer die 't zelve geleide beide ver- |
|||||||||||||
|
16U-
|
|||||||||||||
|
De Engel-
fchen en Hol- landers roven fterk op mal- kanderen. |
|||||||||||||
|
(r.) Zie
Jio/i.Merc.
W. $6. Veel Ha-
ringbuifên e» Koopvaarders leggen zeilree Maar dur-
ven niet uit- lopen. (Z.) Zie
/iitzfima 111. Vee/, W. 8l8 Voorzorge
in Texel eu't Vlie tegen de Engelfchen. (^.)ZkAit-
#«?«« H, 8*0»,. |
|||||||||||||
|
overt en in't Vlie opgebragt (i.). In 't begin van Junius^
lagen 'er veel Haringbuifen" van de Stad Enkhuizen zeilree alsook veel Koopvaarders} de Zuiderzee lagfehier volSche- pen: omtrent Hinlopen en elders zag men vcele honderden Ooft- en Noordvaarders, die een vertoning als Maften Bof* 'fchen maakten j durvende uit vreze voor de Engelfchen niet uit lopen. Men fchikte achtien Veldftukkeo naar Texel om dat men beducht was, dar ze aldaar een landing mog- ten ondernemen (t.). Men liet daarna ook de Tonnen daat .omtrent opnemen, om de Vyanden het inkomen te belet- ten, en men deed aanftonds t'Amfterdam, in 't Noorder- quartier, en in Vriefland, alle gereedleggende Schepen naar de Helder en't Vlie komen, om de Koopvaarders aldaar leggende tegen de ondernemingen der Engelfchen te be- fchermen (3.). Dus wierd door dezen Oorlog de Koop- handel en de Haringviflchay geftjre^it tot groot nadeel van |
|||||||||||||
|
de
|
|||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. i'y;
de Ingezetenen dezer Landen in 'talgemeen, en van die der >. ,
Stad Enkhuizen in 't byzonder. Den twaalfden van Junius Zeeflal'yrf- en den volgenden dag, geichiedde de geweldige Zeedag om- fcheu deHo'I- trent Nieuwpoort en Duinkerken, tuflchen de Hollanders, la^«sen Er- onder den L. Admiraal Tromp, met tnegentig of vier en ^^poorteu tnegentig Zeilen, en de Engelfche Admiraalen Monk eerft Duiükeiken. met vier en tnegentig Schepen, en daarna door Blaake met achtien Zeilen gefterkt. De ftryd was ter wederzyden uit- termaten heWg, en duurde den eerften dag tot den avond toe, zonder dat d' een noch d' ander eenig merkelyk voor- deel behaalde. Den volgenden dag wierd het gevecht ver- vat j maar 't wierd zo ïtil dat ze niet aan den adderen kon- den komen. Ook ontftond 'er eenige wanorde onder de ,Nederlandfche Schepen, die veel ligter waren dan de Ea- gelfche, en verfcheidene daarenboven flecht bemant, Toen de nacht genaakte, vond Tromp geraden zich met zyn red' deloze Vloot binnen de gronden van de Wielingen niet verre van Zeeland te begeven, alwaar de grote Vyandelyke Schepen niet gemakkelyk konden komen. De Nederlan- ders quatn het gevecht te ftaan op zeven Schepen, en één Brander, daar onder het Schip van Kapitein Schellinger van Hoorn, dat onder de Vyanden verviel en verbrandde. Voorts had men ifo doden en fchaars zo veel gekwetften. (i.) zie D' Engelfchen verloren zes Schepen en immer zo veel Volk, G.Urawlt't daar onder den Vice Admiraal Richart Deane (u). jjj™ ™" * De rampen en onheilen van dezen ongelukkigen Oorlog^.^'mmJ
beroerden midlertyd het onbezonne Graauw in 't Vereenigt umsBer.Oce- I^ederland: men zocht de fchuld van eenen qualyk geflaag- nmbl.xi.jK: den handel den Overigheid op den hals te dringen. De^^^^ Koophandel en Handwerken {tonden ftil, 'tgeen niet wei- WS17.818. nig gemor veroorzaakte. Te Enkhuizen raakte het gepeu- 8ii- 812. Pel * allereerft gaande. De Zeegaten waren gellopt, en ,?¥?*?' , te gelyk het vaarwater voor hunne Buifen, ten Haringvangftc %'ü^1^ toegeruft. Aan die VifTchery hing den welftand der Stad.y»«y. 't Gemene volk liep het hoofd op hol, hunne Buifen hadden H"11- Mtrtl dus lang naar eene goede gelegenthcid om uit tejopen vergeefs ^^"^j, gewacht. Men kon (dus morden ze) handen noch voeten jjee/} y, g'2@-» ^3 ««*
|
||||
|
??8 VERVOLG der HISTORIE'
«Êfs. eten' Waarom, zeiden ze, indien 't met Engelfchen wel
gemeent was, koomtTromp niet uit Zeeland te voorfchyn, en flaat den Vyand, die fchip op fchip wegneemt, van voor de Zeegaten, enz. Een Tamboer die de Trom floeg om volk aan te nemen, den naam van den Prins van Oranje niet gebruikende, maakte den muitgeeft gaande, en liep gevaar van in het -water gefmeten te worden. Voorts was 'er een Prys of twe, die de Kapers en Matrozen wilden verkocht hebben, fchoon die noch niet waren verbeurt verklaart. Het Graauw door alle deze oorzaken gaan- de gemaakt, is op het huis aangevallen van Willem Wil- lemfz. de Lange, een Magiftraats perfoon, en Gecommit- teerde ter Admiraliteit, het zelve ganfch berovende, geld en zilverwerk nemende, fneden ze de bedden op, en ver- nielden voorts alles, onder voorwendfel dat hy eenige Con- trebande of verbode goederen aan de Engelfchen zoude ge- zonden hebben > ook ontzagen zy zich niet fchandelyk te fpreken van de Overigheid. De Heren jj)e Heren Gedeputeerden der Stad Enkhuizen, hebben l^'yvcn^es- *"er °P den drie en twintigften van Junius ter Vergaderinge ■wegen aan de van hunne Ed. Groot Móg. vertoont en doen lezen eenen Scaten van Brief, by de Heren Burgemeefteren en Regeerders derzel- Hs,a-nd'n ri ver Stccte» aan henluiden gefchreven uit Enkhuizen, den vanTeStJm' ^n en twintigften dier Maand, behelzende „ dat 's daags vtmHbU.ten j, te voren binnen de voorfchreve Stad grote oproer was tyievmtj.iie B geweeit, zo verre dat eenige boosaardige Perfonen haar m.L Dee/, }j hebben verftout in 't huis van den Here Prefident Wil- ' 7*' j, lem Willemfz. de glazen in te fmyten, de kaften op f e „ flaan, en het zelve huis van alle Meublen te ontbloten,
„ invoegen dat Burgemeefteren en Regeerders voornoemt, „ genoodzaakt waren geweeft de Klokke te laten kleppen, , », en den Trommel te roeren, omme de Burgeren of Schutte- „ ryen met hun geweer op hunne refpeótive Wyken te doen „ komen, en noch op den voorfchreven één en twintigften „ genoodzaakt waren van gelyke te doenj dat zyluidender- „ halven, en omme met te meer vigeur te mogen tegen „ "gaan het gevreefde geweld, met advys van de gemene Vïoet-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. tfp
„ Vroetfchappen der voorfchreve Stede goedgevonden had- ^^
„ den, door de opgernelte Heren derzelra- Gedeputeerden
jj van haar Edele Groot Mog. te doen verzoeken, dat op
}, het fpoedigfteeenig Krygsvolk binnen de voorfchreve Stad
3, mogte worden gezonden, en (pecialykby zoverre zulksbe-
„ quamelyk konde gefchieden, de Compagnie van den Here
„ van Brederode, om redenen, dat zyne Excellentie de.
5, betalinge over dezelve Compognie op 't Comptoir bin-
j, nen de voorfchreve Stede was ontfangende; en hebben
j, de meer-gemelte Heren Gedeputeerden des verzocht
„ zynde, daar nevens by monde verhaalt verfcheide parti-
„ culariteiten en omftandigheden ontrent de voorfchreve
5, tumulte voorgevallen 5 en onder andere fpecialyk dat ze-
„ ker Trommelflager, omroepende om Volk te werven ,
,5 tot bemanninge van eenige Schepen van Oorloge op den
„ name van de Heren Staten, by 't Canailje, begerende
„ dat hy zulks zoude doen op den name van den Prinfe van
., Oranje, is aangerand en deflelfs Trommel in ftukken ge-
„ fmeten ofte geiheden; dat ook de Heren Burgemeefte-
„ ren en Regeerders voornoemt, uit vreze van meerder on» j, heil, en door dwang van eenige Booswilligen, genood- „ zaakt zyn geweeft, te confenteren, dat by den Trom- „ melflager in't werven van Scheepsvolk als boven, op den „ name van hooggemelte Here Prinfe van Oranje omge* j, roepen zoude worden, feconderende de meergemelte 55 Heren Gedeputeerden met allen ernft en yver 't voor- 55 fchreve verzoek van de welgemelte Heren hare Princi- 9, palen. " Hierop hebben hunne Ed Groot Mog. goedgevonden rif *?*
en verftaan, dat by of van wegen hunne Ed. Groot Mog.^/^"^" aanftonds zou gefchreven worden aan de Heren Gecom- Gecommif uitteerde Raden in Weftvriefland en den Noorderquartiere teerde Raden < »> dat hare Ed. Groot Mog. van de voorgeroerde moedwille^^j1* » en infolentien kenniffe bekomen hebbende, ook beducht "sJ^/ifefêi''. M pezende, dat de vonken van zo fchadelyk vuur ('t welk als boven. 35 God verhoede) op andere plaatfen zouden mogen komenw»74^ jj. over te fpringen, en in diervoegen een gcneralen onuit- „ bluf-
|
||||
|
itfo VERVOLG der HISTO RIE
j, bluflehelyken brand véroorzaken, derhalven goedgevon-
„ den hadden de opgemelte Heren Gecommitteerde Raden „den te verzoeken en te begeren, dat dezelve Burgemee- ,, fleren en Regeerders van alle de Steden in Weftvriefland „ en den Noorderquartiere, in ferieufe termen wilden aan- „ fchryven, op alle diergelyke voorvallen in den haren te ,, houden een wakend en zorgvuldig ooge, en vervolgens „ zo ontrent hare Schutterye en goede Burgerye, als an- „ derfins naar derzelver Steden gelegentheid zodanige or- „ dre te Hellen en die voorzieninge te doen, dat of dierge- ,, lyk iets mogte komen voor te vallen, het quaad in zyn „ beginfelen gedempt, de rnoedwilligen gerefreneert en de „ wettige Ovengheid by haar nodig aanzien gemaintineert „ mogen worden. " Ook fchreven hunne Ed. Groot Mog, aan den Here van Noordwyk, dat hy met de tien Compag- nien, de welke nevens ander Krygsvolk, dat onder zyn be- vel ftond, en geordonneert was op het Eiland Texel gebragt te worden, ten ipoedigften zou hebben te trekken binnen de Stad Enkhuizen, en aldaar te verblyven ten tyden en Wylen toe, dat by hunne Ed. Groot Mog. anders zou wor* den geordonneert j met byvoeginge, dat de gemelte Heer van Noordwyk, de voorgeroerde ordrein alle manieren fe- creet zou hebben te houden.... Zy vonden ook goed eenige Heren te committeren, om zich met den Advocaat Fifcaal en den Procureur Generaal van den Hove Provinciaal, bin- nen de Stad Enkhuizen te vervoegen, en aldaar naukeurige kennifle te nemen van het gemelde oproer en moedwillig- heid , ook voor al na te vorlTchen waar het gezegde quaacl Zyn oorfprong mogt hebben genomen, met fpeciale laft en ordre, om d'Autheurs en de voornaam (te Uitvoerders daar van te doen vatten, en b'y goedvinden van de Heren Burge- meefters en Regeerders dier Stad, en onder Acte van non- prsejuditie, zo zulks wierd vereifcht (gelyk hen daar na noch wierd verleent *) gevangen te doen brengen op de Voorpoorte in den Hage, om door het voorfchreve Hof te recht geftelt en naar bevindinge van zaken geftraft te wor.' den; ook fpecialyk te doen herftellen, 't gene in voegen als
|
||||||||||
|
J6j}.
|
||||||||||
|
Geven Jen
Heer van Noordwyk laft met Krygvolk bh>' iienÉnkhuis Zen te treken. Zie Sccrete
|
||||||||||
|
En zenden
eenige Gecom- mitteerden derwaarts om «lat quaad te onderzoeken. Zie Secrete
Rcful.bl.7$. |
||||||||||
|
*Zie Secrete
Refol. van Ho//. I. Deel-, hl, lox. ioj. |
||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 161
|
|||||
|
ais boven met het omroepen van de Trommelflagers, oP jg*,
den name van zyn Hoogheid den Here Prinfe van Oranje, onordentelyk, en tegens de hoogheid van den Staat was ge- pleegt enz. Zy gaven de voornoemde Gecommitteerden ook magt en laft, om in andere Steden en Plaatfen van het Noorderquartier, daar eenige beweging of oproer gevreefl: wierd, mede onderzoek dies aangaande te doen, en voorts te procederen als hier boven ten opzigte van de Stad Enk- huizen breder ftaat uitgedrukt enz. Men zeide, dat als de Zie Seeretc Burgemeefleren en Vroedfchap te Enkhuizen, wanneer in #«/»''•*'• 9®- hunne Vergadering gelezen zoude worden deze Refolutie van hunne Ëd. Groot Mog. van den drie en twintgften Juny, voordroegen, dat het zelve zoude gefchieden onder den Eed, van dezelve te zullen fecreet houden, één in de Vroedfchap geweigert had den Eed te doen, en dat daar door de Refo- lutie was gemeen gemaakt. Hier door wierd het Graauw te meer verbittert en bedacht om zich tegen de gemelde Refolutie aan te kanten. De Heer van Noordwyk, Collonel, quam den zes en t>eHeet»au»
twintigften van Junius, volgens ordre van hunne Ed. Groot Noo?lw)'k Mog. met zyne by zich hebbende Vaandelen Krygsvolk, K°vgsvoik^" geladen in eenige Schepen, voor de Stad Enkhuizen, met dóór 'c oogmerk om daar binnen te komen, en de Overigheid te- Graauw buiten eens het oproerig Graauw te befchermen. Dan het gepeu- E0»*1»"1"'» pel dit gewaar wordende, drong de Kage, daar eenig volk Sccrtt.Refol. m was, buiten de Stad te blyven en te vertrekken. Het als boven, t'famengerotte Graauw hier door weer gaande geworden w* 79- raakte geweldig aan 't hollen. Zy namen het Raadhuis in, OMoeTbTrma» bezetteden de Poorten, maakten zich meefter van de Sleu- die Stad teisder Stad, van het Krygsgereedfchap, floegen het Kruid- Secret. Re/i/. huis en Wapenhuis open, en bragten het Gefchut op de *•***& *'• 9®« ballen, naar de Stad gekeert. Voorts fchoten ze met fcherp fow^Hoh ?P één en twintig fchepen met Krygsvolk, die meenden McnM.io.di. binnen te komen, maar gelyk d'anderen, gedrongen wier- e" buiten te blyven. Waar op de Heer van Noordwyk af^tervolgende 't verzoek van Burgerneefters en Regeerders aldaar, met alle zyn byhebbende Volk, voorby naar 't eiland X Texel
|
|||||
|
lf>% VERVOLG der HISTORIE
Texel is geparTeert (i.). Hier mede noch niet te vrede»
f!.) sttrtt. fielden ze de Ed. Magifiraat af, en wilden hunnen Schout KefoLva»Holl. Mook Opperheer en Meefter van de Stad maken: anderen L Deel, bh 79. vonden goed , men zou den naam van den jongen Prins ge- bruiken, die daar op'twe Oranje Vaandels op den Torenen het Stadhuis, ook eenige op de Wallen plantten, en lieten (2.) Holl. niemant zonder hun verlof de Haven of Poorten in of uit Merah palieren (2.) k°}?l,u Dien zelven dag 2yn de Heren Gecommitteerden- die De Heren _ _» J r .. , » _.
Geceinuiir- door hunne Ld. Groot Mog. waven atgevaaraigt tot beflis-
teerdenvan finge van 't Oproer binnen Enkhuizen, uit den Haag over hunne Ed. Gr. Alkmaar en Hoorn naar de cerft gemelde Stad vertrokken. zfclfder^eVCn ^en v°lgenden dag te Hoorn komende, verftonden ze uit waartï. de Heren Lambert Schagen, en den Burgemeefter Gulden- ir,t bet Rap- arm, van Enkhuizen, dat de Burgery, mitfgaders de Ge- peYtvandt ^ meente van Enkhuizen haar meeïter hadden gemaakt van dtn.'zitSecrtttte Stad, en de Poorten gefloten hielden: doch dat ze niet Rejr.i.Du/, voorzien waren van Kruid, en daarom van een Kruidmolen */. So-90, gehaalt hadden atle het gene zy aldaar bevonden, beftaandc ontrent in acht honderd ponden. De gemelde Heren voeg- den daar by, dat alles binnen Enkhuizen in confufie was, vrezende dat de voornoemde Gecommitteerde niet in die Stad zouden konnen komen. Des niettegenftaande zyn de Heren Gecommitteerden, te weten A, van Halewyn, J. van der Nieuwftad, Johan Dedel, en Huga Blocq, Raden van den Hove van Holland, noch dien zelven dag derwaarts vertrokken, latende den Advocaat Fifcaal te Hoorn, otn Y£rhC" Seen pretext tot altefatie te geven. En komende by den wnt! Kalk ovenj niet verre van rfe Stad, i$ zeker Perfoon by de SttreteRefol. Wagen gekomen, hebbende een kanne-bier in zyn hand,
«U boven, en met geweld aangrypende den toom van de Wagen, daar op de Heren Halewyn en Nieuwftad zaten, seggende waar koomt gy van daan? daar op gezeid wierd, dat hem daar . aan niet was gelegen > hy vordf rs zeggende, zyt gy Prins of Staten Volk? waar op de Heer Halewyn antwoordde, Sta- ten Volk-, dan zult gy, zeide de gemelde Perfoon, niet le- vendig van hier gaan: en de Voerman den Wagen hard VOOI'S-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 165
voortilaande, heeft de gezegde Perfoon de voornoemde ,gf.
Tinne Kan met bier tegen den Wagen geworpen, met zulken kracht, dat dezelve Kan over den Wagen heen fprong; en dit gedaan zynde, trok hy daar op datelyk al dreigende zyn Mes, en gebruikte vele honende en fmadelyke woorden. De Heren Gecommitteerden den Dyk voorts af- Zy viaém rydende, en komende ontrent de Stad, bevonden ze dat de de Poottea Valbrugge opgehaak en de Poorten gefloten waren. Men zag gcfloteu. op de Wal vele Mans-Perfönen gewapend en ongewapend, ook eenige Vrouwen en Kinderen, roepende gy zulkt 'er niet inkomen, vertrekt weder van hier. En als de Heren Gecom- mitteerden verzochten, dat 'er iemant naar de Burgemee- sters of Magiftraat', met welke zy te fpreken hadden, zoude gezonden, en dat de Poorten mogten geopent worden j zo ' riepen ze daar op, wy zyn de Burgemeefters en de Magi- ftraat, wy zyn de Heren, wy willen u in de Stad niet laten komen. Na dat de Heren Gecommitteerden noch eenige redenen gefproken en gezien hadden dat de Gemeente zo zeer aan 't hollen was, oordeelden ze ongeraden te zyn zich binnen deze Stad zonder Krygsvolk te begeven, fchoon het fcheen als of men hen eindelyk zou hebben binnen gelaten : want zy hadden eenigen van het Volk onder anderen van hen horen zeggen-, zy zyn Schelmen en Verraders, en als zy in de Stad komen, zullen wy hen wel anders leren enz. Dies zyn de gemelde Heren's avonds over negen uren weer Keten waér naar Hoorn vertrokken, .na dat zy nochmaal gezegt had-f^'S "aat den, dat zy Gecommitteerden waren van hunne Ed. Groot SecrèteRt/o/. Mog. en gaarne in conferentie zouden komen nopende de als boven, onluften in de Stad on titaan, dat ze tot 's anderen daags middag te Hoorn zouden blyvenj verzoekende dat men dit den Burgemeefteren zoude aandienen, en dat iemant uit De Heercn den haren zich te dien einde te Hoorn zoude willen laten ^:,!BK;lero,le» vinden5 vermanende voorts het Volk dat op de Wal ftond vandwMyle af te ftaan van alle ongebondenheid en oproer, met byvoe-worden ooic *!ng dat het anders een ■quaden uitflag zou geven. Zyn Ex- qualykbejc- |
||||||||
|
uuen
|
||||||||
|
cellentie van Brederode, en de Heren van Obdam, en van ^'* ™ bJ"
acr Myic Zynde in een andere Commiffie hoewel ook tot houden.0 X z dem-
|
||||||||
|
i/54 VERVOLG der HISTORIE
jg. demping van 't vuur van oproer, van wegen hunnen Ed,
Groot Mog naar Enkhuizen afgevaardigt, waren ook dien zelven dag, den zevenentwintigfter»van Junius, voor de Poorten van die Stad gekomen, om, was het mogeiyk, met zoetigheid deze beroerte te ftülen. Dan het Graauw T>?a*bTt*o w'We ook deze Heren niet binnen de Stad laten, dies moe- He/LMcrt.''' &en dezelve °P c^en Zeedyk blyven ftaan, daar eenigen uit bl.di. de Stad quamen, om met de gemelde Heren te fpreken, waar van fommigen, zegt men, zo onbefchoft waren, dat
ze de Karoflè van den Here van Brederode van den dyk in het water zouden hebben gedrongen, indien men hen niet met beleeftheid bejegent, en zulk dwaas voornemen gefluit had. Onderwylen waren alle goede woorden en vermanin- gen vergeefs, en moeiten dezen Heren onverrichter zaken vertrekken. EenigeGc- Den volgenden dag quamen van wegen de Stad Enkhui- fleputecrden zen binnen Hoorn, de Heer Burgemeefter Hardebol, en komEenkthcU12e" Mr' Dirk Haëa Schepen, uit den Krygsraad Floris Huigen ïtoommetde Kapitein, en Jan JanfFen te Heils, Maarten Frederikfz. Gccommit- Prooft, en Jan Schouten uit de Burgery. Deze zyn met teerden van de meergemelde Heren Gecommitteerden in gefprek getre- G^rootMog ia^en weê?ns & middelen waar door deze zwarigheid en op- ge^rek. roer zouden mogen gefluit en weggenomen worden j maar Secrete Re/c/, zonder vrucht. De Gedeputeerden van Enkhuizen zeiden ten tyde van f. ^at de onfteltenis in de Stad zodanig was* dat zy zulks te- ffjl'j,Dgg/genwooidïg niet magtig waren te ftuiten, en dat tot een * voorwendfel van deze wanorde genomen wierd, dat men Soldaten in de Stad wilde logeren; dat zy ook niet konden zeggen wie Aanleiders en- Autheurs van deze moedwillig- heid en beroerte waren De Burgemeefter Kamerling, Pre- fident Schuit, en Kapitein Looze, die als Geccmrritteer- den wegens de Stad Enkhuizen dien zelven dag gezonden waren aan de Heren van Brederode, Obdam, en van der Myle, zeiden ontrent het zelfde, en wyders, dat by eeni- gen gezeid wierd, dat alles wel in rufte en ftilte zoude kon- nen gebragt worden, indien men vaft ftelde, dat geen Sol- daten in de Stad Enkhuizen zouden worden gezonden, dan met.
|
|||
|
van ENKHUIZEN. itff
met confent of op 't verzoek van de Heren Burgemeefters I(j.,*
aldaar. Dat mede geen Officieren van de Burgery zouden worden gemaakt dan die buiten de Regering van de Stad waren, en eindelyk dat eenige van de tegenwoordige Ma- giftraat moefte verandert worden. De Gecommitteerden van wegen de Staten van Holland DeGecom-
verüonden dat deze en andere voorflagen tot ftuiting en mittcerdeu der wegneming van dit oproer, zouden ftreiden tegen de hoog ^"'"öorfla" heid en'tgezach van den Staat, en zeer gevaarlyk zyn voor gen van die va» de Regering van de Stad y dies 1'chreven ze den negenen- Enkhuizen twintigften van Junius eenen brief aan de Heren Burgemee- 8ecn ge" fiers en Regeerders van Enkhuizen, waarby ze hunne Acht- secret. Refif. baarheden den volgenden dag binnen Alkmaar ontboden vaxHoll. h om nader met hen te fpreken over de middelen tot wegne- D.*/. 86.87» ming van dat fchromelyk oproer, waar door (zeiden ze) j^"1 niet alleen het gezach en d' Authoriteit van hunne Ed. Groot <5e"s van ' Mog. wierd verplettert, enals met geweld onttrokken, maar Enkhuizen. ook de Majefteit en Souverainiteit van hunne Ed. Groot Mog. geledeert enz. vermanende hunne Achtbaarheden, den Krygsraad by zich te ontbieden en hen aan te zeggen, dat zy de Gemeente tot haar fchuldigen pligt zouden hebben te houden, alle by-een-komften en t'famenrottingen te beletten, de Poorten voor een iegelyk open te houden, de Wachten te bezetten, zo-als van ouds wettelyk gefchied was, en de Magiftraat te affiHeren tegen de woelende Ge- meente enz. ten einde mede de voornaamfte Belhamels mog- ten gelevert worden in handen van den Officier, om voor die van den Gerechte geftelt en naar verdienden geftraft te worden.... De Boode, die met den gemelden Brief wierd afgezonden, quam 's avonds voor de Poort van Enkhuizen,. daar hy door den zelven Perfoon, die de vier Héren Ge- De Bode, committeerden den zevenentwintigften van Junius op den l'ie dien Brief ^yk by den Kalk - oven qualyk had bejegent wierd aange- !e £nkhuize» rantt, nemende hem na eenige onbeferrofte woorden zyn ■ aangVranft! Pakket of Zaksken af en opende het zelve, en geen Brief of Papieren daar in vindende gaf hy hem het Zaksken weder, beladende hem om te vernemen of hy geen brieven had. X 3 Ein-
|
||||
|
i6S VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
s$?2. Eindelyk quam de Bode in de Stad, en wierd voor het
Corps de Guarde gebragt, en aanftonds by den Burgemee- fter Hardebol geleid, aan welke hy den voorfchreven Brief, dien hy in zynen fchoen had geborgen, overleverde. De Gccom- Den volgenden dag quamen de Gecommitteerden van p,'Ltrr'<le V*" Enkhuizen, te weten, de Burgermeefter Kamerling, Sche- komen'7met Pen Hage en Floris Huigen, binnen Alkmaar, en verklaar- die van hunne den onder anderen aan de Gecommitteerden van hunne Ed. Ed. Gr. Mog. Groot Mog. dat de zaken binnen de Stad Enkhuizen tegen- f""^86* woor^'g in een' beteren ftaat waren, dan wel op voorleden Alkniaa"."0 Vrydagj dat de Poorten waren open gebleven j dat deBur- Seerei. Refol. geraeefters en Vroedschappen, mitsgaders de Krygsraad ecn- Ï.ZJ.W.88.S9. parig beüoren hadden geen Soldaten in te nemen, dat de. Magiftraat en de Officieren nu eens waren, doch dat ze voor als noch niet magtig waren de Gemeente in rufte te houden, maar dat het noch wat tyd vereifchte, daar by voegende, dut indien 'er Soldaten in de Stad quamen, de Gemeente weer meer zou beginnen te, woelen j dat zy de Autheurs van deze beroerte niet konden noemen, dan met gevaar van hun leven, behalven dat zy niet wiften, wie het al gewceft waren, met verzoek dat men hen zulks doch DeGecom. niet vergen zoude. De Heren Gecommitteerden van hunne mitrccrilmvan Ed Groot Mog. waren hier mede ganfeh niet voldaan, dan huimeEd. Gr. j?onc|en j^ n njet vercjer brengen i dies vermaanden zy wegen niet die van Enkhuizen nocliraaals ernftig, om in dit geval hun- voldaan, nen pligt jegens hunne Ed. Groot Mog. behoorlyk te be- trachten. De Gecommitteerden van Enkhuizen vertrokken En keren zynde, logende Gecommitteerden van hunne Ed. Groot H^den? ^°£' weder-naar den Hage, daar ze in de Vergaderinge ^S&ret-Refei, van hunne Ed. Groot Mog. den tweden van Julius van hun- ID.W.S0.90. ne verrichtingen verHag deden, wordende over en ter zake van de genomene moeite en aangewende vlyt bedankt. De Heer van Brederode toog kort daar na wedqr naar de Hel- der, daar men vafb bezig was om een nieuwe Schanfle af te ffceken, en daar hy onlangs te voren met twe Ingenieurs was geweeft. Den vierden van Julius bcfloten hunne Ed. Groot Mog. aangaande de voorgemelde beroerte eenen wel berede- neer- |
|||||
|
van ENKHUIZEN. \§7
neerden en ernftigen brief aan de Burgemeefceren en Regeer" Tg.*
ders van Enkhuizen.te fchryven, -waar by zy onder anderen De Staten
hun ongenoegen over het voorgevallene te kennen gaven , Holland geven
en dat dit een zaak was van srote eevolse en verderflyk J'1 een Brle
Voor dezen Staat; verzoekende en belaftende de Regeerders gen, wegens
van Enkhuizen eenige uit hen naar den Hage te zenden, ten het voorgcval-
einde hunne Ed. Groot Mog. uit hen mogten verftaan, wat 'en.en tc Enk-
fcdert in de Stad Enkhuizen was gepaflèert..., ünderwylen £"|""n' te
hadden de Heren Wethouderen van Enkhuizen reeds daags Seere'teReföU
te voren eenen Brief aan hunne Ed, Groot Mog. laten af- LDee/, bi.
gaan, hcfudende dat de zake binnen die Stad zo verre was'1^1"??*
gebragt, dat het volk op de Wallen en Blokhuizen zich had- houderen'V»
den ontledigt van de Wapenen en Ammunitie, de Stukken Enkhuizen
ontladen, het Kruit en Kogels wederom in 's Stads Maga- fchryven aan
zynen gebragt, met belofte, dat zy de Vlaggen noch dien <jes'atc"» "at
zelven dag op den avond zouden inhalen, zulks dat het zich t,Ce,ontcbe.
liet aanzien, als of alles in rufte en vrede was, verzoekende Jaren.
de gemelte Wethouders om redenen, dat het zenden van Secreu Refv&
Soldaten binnen de Stad voor als noch mogte worden na-*"boT,,K
gelaten: Doch hunne Ed. Groot Mog. waren hier mede in
genen dele voldaan, maar men vond goed die zaak wat te
laten ruften. In'tlaatft van Julius wierd 'er echter van Enk- Eenroofi
huizen een Timmerman, een voornaam hoofd van de Op- naam hoofd
roerigen, gehaalt en in den Haag op de Voorpoorte gebragt; T.an de °P">«»
men had hem met behendigheid in de Streek doen komen, [^"a^w
hem wys makende dat daar eenig Timmerwerk was aan te gebragt.
nemen > daar komende was 'er een Deurwaarder van 't Hof, /Htzema ilt.
met twe of drie kloeke Gaften, elk met een Roer en Hou-De,l> bl\ $l6*
wer ge wapent, die hem op een wagen deden gaan, en dus .
naar den Haag voerden. Men had dan bebalven de zoree Mui?ryett
P i 1 .. T? i i . ° oproer man- en 't ongemak van dezen oorlog met Engeland, ook met dere Steden.
fehromelyke oproeren van binnen te worftelen Niet alleen Zie Aitzem*
*' Enkhuizen, maar ook Ter Goes, in den Haag, te Dor- '7/' v"/y **
drecht en elders floeg het Graauw op gelyke wyze aan 't fj£ £**]%
guiten, en wilde met geweld des Prinfen naam in het om- Deel, è/.6t.°
flaan vari de Trom, om volk ten oorloge re werven, ge- 6z. 67-68.
bxuikt hebben. Te Hoorn, te Medenblik en t' Alkmaar jjj^j**
was ï
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
iö8
|
|||||||
|
i€'i. was ^e Gemeente ook vol oproerss velen fpraken daar niet
dan van den Prins en van Graaf Willem. Men weigerde te , Medenblik pok Krygsvolk van de Staten in te nemen > waar- om men het zelve op Texel heeft gelegt. Binnen Alkmaar raakte het gepeupel op den zefden van Julius mede gaande, en zoude het huis van zeker' burger, Zeeman genaamt, die zich met de Redery, doch voornamentlyk met Touwflaan, bemoeide, geplundert hebben, indien zulks niet door de Heren Regenten, en inzonderheid door de Ruitery, die al- daar in bezetting lag, was gefluit en verhindert geworden. De quade uitflag van dezen oorlog ter Zee verwekte een gemor onder het geinene volk, 't welk qualyk fprak van de Regering, en rond uit zei, dat de zaken zo flegt gingen om dat 'er geen Hoofd in 't Land was* eveneens of de ty- tel van Admiraal Generaal, aan een kind gegeven, de vloot zeeghaftiger zou hebben gemaakt. iy Oorlog Terwyl de zaken te Enkhuizen en in fommige andere fteden gaat zyn gang. ^ezer pr0vincie dus verward en gevaarlyk ftonden, ging de oorlog zy nen gang, tot groot nadeel en verderf van den Koop- handel der wederzydfche Onderdanen, die daarenboven roof- den en kaapten op malkanderen zo veel ze konden» De Ne- De Neder- derlanders hebben in de maand Junius ontrent vier en veertig ïai^ers nemen Engelfche Pryzen hier en daar opgebragt, daar onder twe van de Enaèl- Lorrendrayers, en eenige treffelykeWeftindië-Vaarders, als fchen. ook een Canariis - Vaarder. Die van Enkhuizen hadden van Uell.Meri, deze Pryzen zes met Kolen en Koopmanfchappen, en die
lv. Deel> tl. van Hoorn twe met Pik en Teer, verovert. In d« volgen- $* de maand namen ze van de Engelfchen zes en twintg Pry- „. „oll zen, waar onder één die op tachtig duizend, en drie die op Merc.bL-jo. twe honderd en vyftig duizend guldens waardig gefchat Vervo/% op wierden. Een Hoornfche Kaper had 'er twe van met Ammu- Btacbefms njtje geladen genomen j en die van Enkhuizen hadden 'er É^'ii °°k twe met Koopmanfchappen opgebragt. Dies begon- Trots der nen de Engelfche Kooplieden, die zich uit dezen oorlog
ïngelfchen veel goeds belooft en veel daar toe geholpen hadden, hunne toot de Hol- fchade te gevoelen. Ondertuflchen bevond zich d' Engel- KufterT ^c^e v*oot nocn voor on2C Z.5C - gaten van Texel en het
Vlie3
|
|||||||
|
vak ENKHUIZEN. iff$>
Vlie, zwervende herwaards en derwaards dicht by de Hol- l6-,-
landfche kutten langs, nemende negentien van onze Koop- vaarders weg, en tonende groten trots en hoogmoed met het voeren van befemen en fchrobbers van hunne flengen. Dan d'Hemel kheen met een zachte geefieling wraak te Drie van nemen over dien hoogmoed. Vier van hunne zeilen, te liunue Schepen dicht op de wal vervallen, geraakten den veertienden van ~r8a.at' voor Julius door ftorm drie aan den grond, en ftieten aan ftuk- ^{„ü.Merc ken, waar van eenige dagen daar na de Hukken en doden w. D. u. 6é, aan ftrand dreven. Hun vierde raakte vaft op de Haaks, doch dreef 'er met den vloed gelukkig weer af. Voor Pet- ten floegen etlyke van hunne Boots 't onderfte boven. Alhoewel men dus dezen verderflyken Oorlog ter zee, Onderhan-
die 20 veel bloed en onnoemelyke fchatten kofte, met de^cIi"8 van uiterfte verbitteringe van beide de Natiën tegen elkande- z^l&hen* ren, voerde, zo was men evenwel bezig in't heimelyk over den vrede te handelen, ,'gelyk blykt uit de geheime Refolu- tien door hunne Hoogmogende en de Staten van Holland in 't begin van dit jaar genomen. Maar dewyl dit een moeie- Jyke zaak was, wierd ze lang flepende gehouden, en niet eer geeindigt dan toen Cromwel Protector was geworden. JAen benoemden echter den vyfden van Junius de Heren 'Bsveming en Nieuwfoort, om als Gezanten naar Engeland te gaan, en te zien of ze een einde van dien droevigen en bloe- DO Zit digen Oorlog konden maken. By dezen wierden daar na $,%ma m' 1 ïioch gevoegt de Heren Jongftal en Van der Perre. Bever- gw^' bl. 819! iiing vertrok den één en twintigflen van die maand voorafj 8n.mx.Se- de andere Gezanten zyn hem kort daar na gevolgt, en dus ^*- ReJel-van wierd de afgebroke vredehandel weer hervat; van welken ^/*»0 -j" ' men in de Hiftorien kan bericht vinden (i.)i Ondertuf- Toerufting fchen zaten de Staten niet ftil9 en gaven alle nodige ordres «1« Staten. <h'e men kon, tot bewaring der zeekuften, dewyl men beefde dat de Engelfchen een landing omtrent Texel, of c^ers in Holland zouden trachten te ondernemen, om dat f°etl geen vloot had, die magtig genoeg was om dit te be- fctten. om zulks voor te komen hield van der Does een wa- Kend oog 0p de Zeekuften, en de Ruitery hunne leger- 1 plaat-
|
||||
|
i7o VERVOLG'der HISTORIE
I(j,. plaatfen te Petten, Beverwyk, Noord wyk, 's Gravenha-
(i.)Zie g6"» en Alkmaar (i.). Men arbeidde ook onophoudelyk ook Ho/l. aan 't herftellen van de Vloot, die ook eindelyk klaar raak* Mercbl.fy, te^ leggende voor Vlifïïngen gereed om uit te lopen ne- gentig Schepen, en in Texel dertig} op Tromps voorflag met zwaarder gefchut en meerder bootsvolk voorzien. Den Tromp zefden van Auguftus ftak Tromp met 's Lands vloot uit loopt metde Zeeland in zee, met een va ft voornemen om zich te voe» Vloot in zee. gen Dy ^en Viceadmiraal de Wit, die het overigen van de RefoAva»HoOiv^oot we^e in Texel lag moeft gebieden, en.dan.tegelyk. l.Deeli bi. >}£»■& Engelfchen flag te leveren. Zeedag JSTiet lang was Tromp in zee of hy wierd de Engelfche
omtrent Kat- vi00t, fterk omtrent honderd en twintig zeilen gewaar,
wjr ' met welke hy den achften van Auguftus op de hoogte van Katwyk in een fcherp gevecht raakte, en dat tot één uur
na zonnen ondergang duurde, zonder dat de Engelichen eenig voordeel hadden op de Hollanders. Midlerwyl liep de Viceadmiraal de Wit met zeven en twintig Oorloafche- pen en vier Branders, 's nachts na den ftryd door het Spaan* ■ fche gat uit Texel in zee, en voegde zich den volgenden dag in het gezicht der Engelfchen by het gros van 's Lands vloot. Tromp toen door de Witte geftyft, en fterk hon- derd en zes zeilen, wendde het ftraks op de Engelfchen aan, die, hem ziende genaken, daatlyfc afweken. Hy volg- de hen den ganfehen naeh.t, en daags daar aan, den tien- den van Auguftus, op een Zondag, raakten de twe vloten weder aan elkander, ontrent vyf mylen in zee, op de hoog- te van ter Heide of Schevening, Het gevecht nam 's mor- gens ten zeven uren zynen aanvang. DeL. Admiraal Tromp voerde de rechter, en de Commandeur de Ruiter de linker vleugel. De Viceadmiraal Jan Evertzoon was in 't midden. De Viceadmiraal de Wit en de Schout - bynacht Pieter Flo» rifzoon hadden d'achtertogt. De Hollanders floegen eerfl door des vyands vloot henen, en wendden 't daar terftond peLArl- Vf,ér in. Maar toen wierd de L Admiraal Tromp, door
miraal Tromp 1 ... r, j ,. , , „ . *,' Word d ,oj eea musket uit een Fregat in de Imker borft m 't hart ge-
gekhoten. fchoten» daar de dood terftond opvolgde. De Opperbe-
vel*: |
||||
|
Van ENKHUIZEN. i7j;
Velhebbers, aan boort van't Admfraalfchip gczeind, beflo- ,$.,
ten den dood van dien groten Zeeheld te verbergen, en Jseerde elk daar op weer naar den flryd. Hevig was 't ge- vecht. Vier reizen floegen de vloten door maikanderen heen. Hier toonden de Hollanders d'uiteifte proeven van dapperheid, en beftonden nu te ftryden om den zegen. De Opperbevelhebbers Jan Evertzoon, de Wit, de Ruiter, Pieter Florifzoon, de Wild, en de Kapiteinen Klaas Al- dertfzoon van Hoorn, Marreveld, van Kampen queten zich te dezer tyd manhaftig* zo ook Kapirein Zwart van Hoorn, ' een Man van ongemene fraaiheid en beleid, ook zedig en van zyn Maats, die uitgekipte Zeelieden waren, bemint. Hy bonfte zo afgryfelyk op de Engelfchen, dat het al rid- derde wat 'er naby was j hy dreef twe Fregatten, en toen geheel onder den Vyand rakende droeg hy zich vromelyk, en quam 's avonds met 40. doden en veel gequeften mafte- loosite Zantvoort ten anker (1.). Doch fchoon deze en _J l'\H°a' 1 JviëfC bt 77
andere keiden zich dapper queten, men vond echter ook
cenige Nederlandfche Kapiteinen, die lafhartig uit den
ftryd weken. Ontrent den middernacht verdween de En- gelfche vloot uit het gezicht, en fielden koers naar Enge- land, D' Engelfchen verloren hier meer Schepen dan de ■ Hollanders, eenige zeggen ten minften twintig: naar hun eigen bekentenis hadden ze vierhonderd doden, en daar on- der acht Kapiteinenj en noch zeven honderd gequeften en q"L % onder dezelve vyf Kapiteinen; en voorts dat ze zich beno- in,',,n va„ de «ligt vonden, dewyl vele van hunne fchepen zeer waren be- Kuiter,, hl. fchadigt, naar Soulsbaay te lopen. De Hollanders daarente- 54->8 ƒ•■£« gen verftonden dat zy den zege hadden bevogten, hebbende b"% ''Rel* de Engelfchen genoodzaakt hunne kuften en havens te verla- A.Montnnul ten, zonder meer dan negen of tien fchepen'daar onder één Beroerde Oce- van Enkhuizen, waarvan Kapitein Taneman wierd ge- aan f/","^ torgen, verloren te hebben. Het getal der doden en ge- ^j^ ^" beften was aan beide dezyden byna gelyk (z.). 72-81/ tïet dode Lyk van den Luitenant Admiraal Tromp wierd -DeL. A6-
°P de Helder aangezet, van daar in een Koetfe langs Strand ™rradaIJ"r°™p naar den Haag geyoert, en den vyfden van September te *„t esr r 2 Delft
|
||||
|
\ji iVERVOLG 'der HISTORIE
,gf,. Delft in de oude Kerk, daar ook het Graf van den L. A&
(i.) tie miraal Pieter Hein word gezien, met eene treffclyke Lyk>
H*U.Mevc. ftaatfy ter aarde gebragt. De Algemene Staten vereerden
mw$ 9' hem' °P 's Land? ko(*en met een heerlyke Graffteê van
Befcbr. van
marmerfteen. Hier ziet men zyn beeld uitgehouwen, en
Deiftbl.xZx, twe graffchriften, inde Latynfche en Hollandfche Tale '*v in vervattende den lof zyner helden daden (r.). Midlerwyï PrSbylfc Aagten de Nederlandfche Kapers den Engelfche Kooplie- Ntaerlandeis den geen geringe fchade toe. Vyftig Engelfche Pryzen wier- verovert, drn in de maand Auguftus in de havenen dezen Landen op- gebragt, waar van 'er die van Enkhuizen zeven verovert
nSf'lScbi- haddcn (z,)' Te dezer lyd> wicrd 'er in Ho}land, om de
™ ■ " • Renten te vinden van een aanmerkelyke fomme, die tot bsixendfte het voeren van dezen Oorlog genegotieert was, een Dut?
Penning word zend/ie Penning van alle roerende en onroerende goederen ^t'AmuH den 0nderdanen afgeeifeht f 3.). Deze en andere belaftin- (30 Zie 8en waren het Gemeen zeer tegen de borft, maakten de
GrmtPkk. I. Regering niet weinig gehaat, en veroorzaakten eenige waa-
Z>«/,Mi4jo. lullen, zo eldess als in Weftvriefland, inzonderheid in de
Steden Hoorn, Enkhuizen en Medenblik, daar men tegen
f40 Zie deze nieuwe beladingen zeer t'onvreden was (4). Doch
A'itztma III.
door deze belaftinge van een Duizendfte Penning is niet al-
Deel, xxxiii. leen een goed Kapitaal ten dienfte van't Land gekomen
Boekt tl. 8i7' maar zyn ook vele gegoede Ingezetenen door een nieuw
naaukeurig onderzoek ontdekt, tot veertien, vyftien, en
zeltien honderd toe in etlyke fteden, die voorheen waren
ji/l'lr^Dat overgeflaSen» en nQ°if in andere Cchatiingen iets gegeven
bi» QO» . \ * ' *
DeViceaJ- De Heren Staten, willende door een klaar bewys aan al
BiiraaldeWir.de wereld tonen, dat de Engelfchen van de Hollandfche cnTiSi'tèr2' Kuft waren verdreven, zonden de Viceadmiraal de Wit, gaan in zee om be"evens de Ruiter en Pieter Florifzoon, den tienden an« een groot getal deren zeggen den vyfden en zefdén van September, met Koopvaardcrs veertig fchepen van oorlog, die in den laatflenZeeflag minfi; tegelerden. befchadigt waren, uit Texel in Zee. By hun voegden zich tzeventig Koopvaardylchepen uit Texel, en wel drie hon- derd uit het Vlie. Met die grote vloot quaraen ze binnen negen
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 175
negen of tien dagen beootten 't rif van Schagen. Daar na ,4^
* zyn hun by de kiene Holms vyf Ooflindifche en vele an- * Den 30. dere Schepen, onder het gelei van veertien Deenfche Oor- Sepemb. logfehepen, uit de Zond komende, ontmoet. Toen Hel- den ze hunnen koers naar Noorwegen. Voor Vlekker ko- mende, vonden ze daar wel twe honderd Koopvaarders, die uit de haven quamen, en zich onder hun geley begaven. Hier by voegden zich noch meer dan honderd en zeftig uit Mardon en andere havens. Gedurende dezen togt wierden van tyd tot tyd noch eenige oorlogfchepen uit het Vader- land naar de vlag gezonden, die 's Lands vloot verfterkten tot het getal van zes en tzeventig Schepen en Koopvaardy- vloot groeide noch aan tot vier honderd zeilen. Alle deze fchepen zyn, onder het geleide van de gemelde Oorlogs- vloot in 't begin van November, behouden binnen Texel /t \ g en 't Vlie aangekomen, zonder eenige quade ontmoeting Brandt't Leven van den vyand gehad te hebben: hoewel de Engelfchen,,'W(/'?#fv'«-» weer met een vloot van ontrent vyftig Oorlogfchepen in «■£,,?ieook F7„„ . / . N Hou. Merc.
Zee waren (*.). t/,%6.
Midlerwyl wierd d'Onruft te Enkhuizen, waar van we Onmflte
te voren hebben gewag gemaakt, geftilt. Men had feden Enkhuizen " dat werk, door het Gepeupel aangevangen, wat laten ruften,geft,lt» maarniet vergeten (2.): want als'er minft op wierd gedacht, (*•) Zie > fcyn negen Compagnien Soldaten, onder den L. Collonel vZ'/m^T Duik uit Texel by lichten dage daar binnen gezonden-: d«/, u. ' Dit gefchiedde den elfden van September in dezer voegen: 101 - ïo?. 's middags by twaalt uren vervoegde zich een Stade Bode r Negcn , binnen de Stad, die om een publicatie te doen der Stedeso°dateifko- kloke dede trekken, waar over het Gemeen zich in grote mco in de Stad,' menigte derwaards fchikte, verwonderd wat en door wiens laft iets afgekondigt zoude worden: daar waren geen Heren <ian de voorfchreve Bode, met fommigen van het Hof, die *k publicatie bywoonden, en 't Volk eenige regelen voor- lazen . want men na(j jaar jn A\ (jen tV£j hunner wederfpan- nigheid geen orde noch gebruik waargenomen} de Magi- uraat quam wel's nachts in't geheim by raalkanderen, doch ronder zich eenig bewind te durven aanmatigen. jMidlertyd |
||||
|
174 VERVOLG der HISTORIE
SSjï. quamen de gemelde Soldaten van den zeekant binnen de
Stad, die zich ftilletjes, eer het byna iemant wift, meefter van 't Gefchut, Wallen, Poorten en't Magazyn maakten j en ftraks daar aan de Burgers en anderen van de ftraa t deden gaan, die zulks, ziende zich overheert, ook zonder tegen- (ï.) Hvll, fpreken gehoorzaamden (i.). De Heren Prefident Dedel Mme bh en Blok j hebben terftond daar na van het Stadhuis doen af- ®°'91, lezen een Plakkaat, inhoudende dat de Heren Staten van (2.) Zie Holland door het gepafleerde bewogen waren de voornoem-
d/Vzw»* .ƒƒƒ. de Compagnien Soldaten in de Stad te.doen komen} doch XXXlll. Boek, zonder eenige belafting of bezwaarnis der Gemeente: Beve- t!) ^2,8,; Glovt' lende allen en een iegclyk daar van kennis te dragen en zich J?tak. 11. Deel, . . D V /■ .i
il. »404. daar tc§en n!et te oppoferen ( a.).
De Hoog- Zo haaft deze tyding in den Haag quam is de Hoogfchout
fchoucentwe Mr. Joan Mook, onlang van Enkhuizen in den Haag ont- bnrgers^wor- boden, by nacht van zvn bedde gehaalt, en óp de gevan- ! en gevangen. ^ poort gebragt. Ook wierden twe Burgers gevangen naar den Haag gevoert. Dit deed veel lieden den mond open, achtende dat het geweld was, en niet dan verbitte- ring zoude veroorzaken, dan anderen verftonden, dat het eene wettige Regering vry flond, haar gezach tegen de op- Eenigen roerigen en wederfpannigen te handhavenen. Drie van de Jrlugteu, voornaamfte aanvoerders van het Oproer, aldaar wonende, vlugtten heimelyk uit de Stad naar Vriefland en Overyflèl,
waar over het Hof den twe en twintigften van O&ober by Plakkaat liet afkondigen, dat de genen die de gemelde Verjonen ofiemantvah dien z,oukomente openbaren in aantevyzen, z,ulks dat by in handen van Juftitie &011 komen te geraken, daar óver ZOU "worden vereert in reguarde Van ieder van de voorfchreve drie Perfonen met een fornme van duizend Carolus guldens, en 'zoude daarenboven noch genteten impuniteit van 't voorfchreven dtlibl, Degevan- indien hy daar aan mede fchuldig zoude mogen wez,en. Na eenige genen worden examinatie zyn de twe gevange Burgers vanEnkhuizen in den weer ont- Haag op de Poort zittende, in de maand November, door *8seu' het Hof weer ontflagen en lofgelaten, bun alleen zeggende: gaat naar huis en bedankt uxve Magiftraat, die voor u hebben ge-
inmeedeert. De gemelde Burgers t'huis komende, hebben ;■ niet
|
||||
|
van EN KRUIZEN. ïyf
niet genoeg den lof der Staten dankbaavlyk weten uit te .g'."**
drukken, overmits zy zo vel in 't hunne waren bejegent geweeft. De Schout Mook alleen wierd noch bewaart, dan men is eindelyk met hem verdragen, dat hy zyn Ampt zou- de verlaten, en een ander avancement verwachten (i. ). ( i.) Zie Daarentuflchen liet men niet na alle behoorlyke voorzorgc ^''^*^- tot voortzettinge van den oorlog te nemen, en alles 't geen foekfw.sls. daar toe dienftig was te vervaardigen, Den één en twin- Hol/. Merc.bl. tigften van-September, wierd de Ed. Heer Jacob van Wafte- 90. 91. naar, Heer van Obdam, Kolonel over een regiment ruiters, 0£eHeetv*«» en Overfte der Stad Heufden, aangeftelt tot L. Admiraal j,, Adrahsat in plaatfe van wylen den L. Admiraal Tromp; hy leide den vier en twintigften dier maand als zodanig den eed af aan , , „. dé Algemene Staten, en toog korts daarna naar verfcheide Ahzma in. Hollandfche fteden om vele nieuwe Oorlogfchepen, die al Deel, gj.fl^, daar op de werf ilonden te bezichtigen ( £.). Twaalf En *ƒ• 8*7- 'M*- oelfche Pryzen zyn 'er in deze maand by de Nederlanders?' R™ndt 'f verovert, waar onder een Weitindlich • vaarder ( 3.). On- Ruiter, kt. trent dezen tyd is by de Staten,van Holland, tot onderftand 6$. 64 van de zware ïaften daar mede den Staat gedrukt wierd, p lngelf<A& vaftgelielt, dat van toea voortaan d' Impoft van den twin- ver/t"n ver0" tigften penning, op de Collnterale Succcffien geftelt, niét al- ( }.) Mtrs'. leen van onroerende goederen, maar ook van Rentebrieven w« 9o. en Obligatien ten lafte van 't Land lopende, zoude worden ,, Tw»ntigfte gegeven: dat ook de voorfchreve twintigfte penning, niet H<Xndinee- alleen over Succeflïen Collaterali, of erffeniflen van rer zy-^oert. den aankomende, maar ook in afcendenti of in de opgaande ^" *7» linie, zonder onderlcheid ioude betaalt worden (4.). Deze^^"^0, belafting veroorzaakte eenige wanluften in Weftvriefland, (4.) Zie inzonderheid in de Steden Hoorn, Eokhuizen, en Meden-GrouPhk..I. blik, daar men tegen deze nieuwe Ïaften zeer te onvreden DeeJ>M'*967*
V/n- / - \ 190«. ~'fi-t as ( 1'■■)• (s.)Cbrs».
Rehalven de rampen des Oorlogs, leed het Land ook geen van Hoorn Joo?
geringe fchade door de grote menigte van Wormen enMui-F-Rjpl/Li66i zen die in dezen Zomer alles opaten, dat 'er op 't veld was, VeleMai- sn de Landen zodanig omploegden, dat het een wonder en ^Noodcr"* deerlyk was om te zien. Dit tmalue de Huifluiden grote- quamer, lyks-
|
||||
|
xj6 VERVOLG der HISTQR TE
't$Üj tyks verlegen , en vele moeften hunne Beeften naar aivlere
(i.) Uiteen Geweiten zenden om te weiden, of om half geld verkopen ook «;•«».- ('•'• D-ze Muizen waren met en zonder ftaarten, grauw, van Medenkl. 7.wart, vaal, en wit van hair; doch den volgenden winter bl, %$,. F. geraakte men van dat fchadelyke Ongedierte door een' ho- dW'vinken Sen watervloed verloft {i,). Midlcrwyl kregen de Beeften Zegmy 6l. i%. °°'c vurige monden, de Tong hing uit den bek, en men (2.) zie Hdl, moeft het gras maaijen en hen in den mond ftekenj daaren* Merc.VX>.^t.%. boven kregen ze fpel aan d'Uyers-, de Melk verdroogde, Wen vurige' en ve*e föerven van 't Longevuur ( 5. ). Men had in den niomkii. jare 1Ö17. mede dergelyke ziekte en fterfte onder 't Rund- {i,.)G.vtm vee gehad (4.)» wanneer het Land ook krielde van Mui-
SpaanGc- zen (f.). Te dezer tyd wierden in Holland de Wekelyk-
yS£'*?zj9.*~cne Bededagcn, eenige tyd herwaards gehouden, veran-
t(4.}G.t'««dert in een' Bededag van vyf weken tot vyf weken,
Spam bl. 184. beginnende Woenfdag den achtften van October, durende
IvÜllÏt t,elkens
een ganfehen dag (6). De Nederlanders verover-
0V(6-) HM. den m de maand Oftober weer zeventien of achtien Pryzen Merc.il. 89. van de Engelfchen, waar van'er twe te Hoorn wierden Onpmt.chron. opgebragt, te weren, één nieuwe Fluit met Lynwaad, en W'v^'zenbr' ^n ^ia^s met Koopmanfchappen. Daarentegen namen de de Hollanders Engelfchen by de dertig Haring -buifen, met vier Buis-Con» en Engelfchen voyertjes, de overige wierden van de Nering verjaagt (7.). verovert. j)^ was we(sr een zware flag voor die van Enkhuizen, de- frfiwi'enièn welke wegens het groot getal Buifen, die ze 's jaarlyks ter denioHaring- Haring-vangft in zee zonden, daar by geen geringe fchade buifen. leden. (7.) iXtHoil. De Heren Staten van Holland, overwegende wat dienfl:
MCDrkViel' een rnerkelyk getal van Opperhoofden den Staat in 't flaan admiralen en ter Zee kon doen, hebben den achften van November beflo- diic Schouten, ten, dat onder elk Collegie ter Admiraliteit hunner Provin- byiiachten cie voortaan een Viceadmiraal en Schoutbynacht, tot beter ^"|g^wAbe(tiering van 's Lands vlote, zoude worden geftelt, gelyk '$Lfve'n vandett Rotterdam in 't Collegie van de Maze gebruykelyk was Ruiter bl.6s. (g). Achtervolgens dit befluit wierd de Kommandeur M. Re/ei.vanCo». A(^ de Ruiter verkoren tot Viceadmiraal van Holland, on- tTan^dï' der 't Collegie ter Admiraliteit t' Amfterdamj de Schout- |
||||
|
^ van ENKHUIZEN. i77
$>ynacht Pieter Florifzoon van Hoorn, tot Viceadmiraal, ^.^
onder 't Collegie ter Admiraliteit in 't Noorderemartier j de Kapitein Jan Aartfzoon Verhaaf tot Schoutbynacht, onder 'c Collegie ter Admiraliteit te Rotterdam} de Commandeur Cornelis Tromp, oudfte zoon van wylen den L. Admiraal Tromp, tot Schoutbynacht, onder 't Collegie ter Admi- raliteit t' Amfterdam ; en de Commandeur Jacob Cornelif- zoon de Boer van Enkhuizen tot Schoutbynacht, onder 't Collegie ter Admiraliteit van'tNoorderquartier. Men bragt nu den Viceadmiraal Witte Cornelifzoon de Wit onder 't Collegie ter Admiraliteit te Rotterdam, op dat hy den eer- rt j 2j.e ften rang onder de twe andere Viceadmiralen mogt blyven 't Leven vm de behouden: doch de Heer van Opdam had, als L. Admi- Ruite} dom-g. raal, den rang boven de drie Viceadmiralen (i.). <s'V"r«' *'* De Staten om noch meer te tonen, dat de Engelfchen £jc Hoijai)<j.
geen Meefter van de Zee waren, wilden hunne vloot, die fche vloot lyd de Koopvaarders gelukkig in Texel en 't Vlie gebragt bad, ™<>r Texel den ganfchen winter in zee houden. Doch den negenden 8roteIchadc van November 's morgens voor den dag ontftond 'er een ttoim« Zware ftorm uit den Weftnoordweften, ook fomtyds uit den Noordweften , die etlyke dagen duurde. In dien ftorm ble- ven twaalf of dertien ( z.). Anderen zeggen elf Hollandfche (i.) 4H~ Oorlogfchepen voor Petten, ook een Fluit met Krygsbe- ^xxin'^ofk hoefte geladen, als mede eenige Koopvaarders, en veel^.gjs.' " volks, fommigen zeggen ontrent veertien honderd Men- Fchen (3.). Uit al die fchade kon men afnemen, dat men (;.) L.van 'sLands vloot te lang in zee had gehouden: en dat de oude z"»t™ Spiegel Hollanders, niet zonder grote reden, in hunne zeevaart de. eJ"u ' bl'P" faizoenen van het jaarplagten waar te nemen, en hunnefche- pen in't begin van JNovember, of noch vroeger, voorzich- telyk op te leggen: oordelende dat het beter was, wat minder te winnen, dan te veel te wagen {4.). 't Zou ook (4-) & veel beter geweeft hebben, dat men met ervarene Zeelieden ??*** '' **ad geraadpleegt, en 's Lands oorlogfchepen by tyds opge- j^itn Hu-6i. lcgt, latende de Engelfcken en die 't met hen hielden zeg- gen wat ze wilden s dan zo veel fchepen en menfehen aan dat omftuimige faizoen op te offeren, voor al op een kuffc 2 die
|
||||
|
!7S VERVOLG der. HISTORIE
tg ■ die zo gevaarlyk is (i.). Onder zo veel volk en eenigé
(■t.)j.Le brave Bevelhebbers, die by dezen geweldigen ftorm in de Clercll.Deel, byftere golden elendig Kun leven lieten, was ook die dap- f/IKt*'"lkt pere en vrome Kapitein Swart van Hoorn, voerende eenen Oo/tindifchen KruifTer, de Gerechtigheid geheten, welke, na dat hy lang om hulpe gefchoten had, met volk en al (2.) thll. vergaan is (z.). Al de andere fchepen wierden zodanig be- Mcrk.lv.Deel, fchadigt, datze, toen de wind ftildc, binnen 's Lands ha- ' De boft'in- venen moeiten invallen. Daarentegen quamen met dezen iiCch enan. ftorm de drie noch verwacht wordende Ooftindifche-en an- dere Koop- dere Koopvaarders uit Noorwegen in 't Vlie gelukkig bin- Taardersko- nen. zo dat in dit jaar acht fchepen uit Ooftindiën in de men innen. j,avenen dezer Landen aanquamen; mede brengende dat de Nederlanders in Indien noch in goeden doen, en tegen de ( 3.) Zis Portugezen en Engelfchen wel op hunn' hoede waren ( ?.)• Uoil. Merc. bh Acht Engelfchen Pryzen zyn by de Nederlanders in deze ^4£iiee!fche maand verovert, waar van te Medenblik twe Fluiten met Pryzen by de Yzer, Maften en Delen, en één Galjoot van veertig laft; Hollanders in't Vlie> één Boeyer met Stokvis, Zalm en Hennipj t'Enk* genomen. fmjzen één Lorrendrayer met Pik en Teer; binnen Texel, Metc.lt.c17'. één Boeyer met Kolen en één klein Engelfch Scheepje; en te Petten één Condaats-vaarder, zyn opgebragt (<f.). Onderhan- Terwyl de Oorlog tuflehen de Nederlanders en Engel- 3é'ing over ^0 Tchen, dus aan weêrzyden, tot grote febaden en verderf der s* Ingezetenen aan beide de kanten, met alle kracht wierd voortgezet, was men te Londen vaft bezig met de onder-
handelingen over den vrede. Verfcheidene byzonderhedetü f f.")Zie daar van kan men elders vinden (f ). Den achtentwinften jiitzema III. Van November liet Cromwel aan de Gemagtigden der Sta- ?**' S02"ten -X x VI. Artykeleir behandigen, om te dienen tot in» #wz.Gtketme. gre'diente», gelyk men fprak, van het Vredens - Traóhat, Rtfii. der st«- van welken "het XII. in deze bewoording was opgeftelt: tenten tjdtya» Qat noc^ je Staten Generaal der Véreenigde Nederlanden, noch iJL' y die van eenive blondere Provincie ooit na dezen souden moven dit jaar. /tan/tellen Willem Prins van Oranje, .Kleinzoon van den laatjten* Koning van Eng'land, «och iemant van zyne nakomelingen, %
Kapitein Generaal, Stadhouder of Bevelhebber van hunne legers |
||||
|
VA» ENKHUIZEN. 179
éf'van hunne magtin te Land; noch tot Gouverneur van eenige i6<%\
hunner Steden, Kaflelm, oj fterkiens j noch ook tot Admiraal of Bevelhebber van hunne vloten, fchepen, of x,eemagttn ; maar dat t.y z,ich datelyk en krachtig daar tegeaftellen , en beletten zow den, met alles 't geen daar van af hing. Zo dra men in Hol- land die Artykelen had gezien, wierd 'er ordre gezonden aan de Gemagtigden zich daar tegen te kanten > gelyk zy ook deden by gefchrift op den tweden van December, en ook daar na in het volgende jaar. Midlerwyl wierd Cromwel den zesentwintigften dier maand aangeftelt tot ProteBor van (i.) zie Engeland, Schotland, en Ierland, en daar na befloten dat ^ttzema uu men hem den tytel van Hoogheid zou geven (1.). Dit teke- i/'g'ói^sózV nen wy aan om te doen zien met wien de Staten te doen mi. Merci/. hadden. 98-102. OndertufTchen liet men in Holland noch twintig Fregat- Fr^,et"*ej
ten bouwen, van honderd dertig, honderd zes en dertig, Heiland ge- en honderd vyftig voeten lang, te weten, tien te Amfter- bouwt, dam, vyf te Hoorn, en vyf te Rotterdam: op andere plaat- fen wierden 'er ook byna zo veel gebouwt, alle zeer fchone fchepen, die in 't begin van 't volgende jaar gereed waren, voerende veertig, vyftig, vierenvyftig en zeftig flukken ge- fchuts. Voor den L. Admiraal Qbdam heeft men op den Chiarter van Amelia te Rotterdam ook een heerlyk Fregat van twe en tzeventig ftukken doen bouwen. In Engeland aat men mede niet itil. Alle 't welk zeer flegte voorteke- nen van een' goeden en {poedigen vrede waren (2.). Drie- HuUmrcW Êntwintig Engelfche Pfyzen wierden 'er in de maand De- zW, 102'. v. cember door de Nederlanders genomen, die meeft alle in Deel, bh 1. Texel en Zeeland tyn opgebragtj behalven dat de Com ïry«n«loot mandeur Adriaan Roodhaas met negen Hollandlche gehuur- ^«verovert. de fchepen, ontrent dezelve tyd veertig Engelfche Terre- «eufs- vaarders, in 't naauw van de Straat ontmoette, waar y^n hy 'er zeftien heeft verovert, en te Livorno en te Mar- *eiUe opgebragt, met noch vier Engelfche fchepen met Lyn- waad, en vier met Spaanfche Wynen en Vruchten: ook hernam hy den Turken een ryken Hollandfchen Straatsvaar- der, en had eenige dagen te voren op de Portugaalfche kuft Z t drie
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||||||||
|
i8o
|
|||||||||||||
|
drie Rovers verovert, en vierhonderd Turken daar af iri
Spanpje verkocht, ook honderd Chriften Slaven verloftj jagende noch drie andere Turfche Rovers op 't Strand, die aldaar vergingen, waar onder hunnen Admiraal, voerende het (chip den Groten S Vincent, ophebbende zes honderd Turken, die alle zyn gebleven (1.). Op het einde van die jaar, den negen en twintigften van December, beraamden de Heren Wethouderen van Enkhuizen een Keure en Or- donnantie voor den Vendu - meefter, waar by onder anderen gelaft wierd, dat dezelve zou verkopen alle de Boel - goe- deren, die binnen deze Stad or derzelver Rechtsgebied zou- den komen voor te vallen, uitgezonden de.Bank van Lee- ninge, en de Weeskamer} mits hy daaraf drie groot van den gulden zoude genieten, voor zyn falaris, met dien verftande nochtans, dat hy daar van een derde part zou uitkeren aan de Heren Burgemeefteren, die voorts dat derde part toelei- den aan de twe tegenwoordige Secretariflèn en de vier Bo- den, hoofd voor hoofd. Tufïchen den zefden en zevenden van Januarius had men
hier te Lande een fchrikkely ken Stormwind, die grote fchade toebragt aan Kerken, Torens en Huizen ( 2.). Dien 2el- ven nacht woey te Amfterdam ook het Kruis, de Haan en Appel van de Wefterkerks Toren, dat een' groten flag op de Kerk en Straat veroorzaakte. In Texel gefchiedde grote fchade aan de aldaar leggende Schepen. Een Boeyer bleef benevens eenander fchip j doch al het volk wierd geborgen- Het Ooftindifch fchip de Lelie dreef op- een droogte, en viel op zydej ontrent zeftig Maats, die zich daar af begaven, zyn alle verdronken; maar die op 't fchip bleven zyn met alle de goederen behouden, die naderhand met vier kiften geld, in een ander Ooftindifch Schip de Roos genaamc wierden overgefcheept (3.); Door dien wind, die meer een Donder dan eenen Wind geleek, is een Hennipklop- pers Molen in 't einde van de Ryp, een fchoon Dorp op het Schermer-Eiland, na-by>GV/z/f gelegen, die zonder zei- len ftond doch niet wel vervangen, zo geiorceert^ dat hy 's nachts ten elf uren door den vang raakte, en zich zelf ia 't kort:
|
|||||||||||||
|
»6jï-
|
|||||||||||||
|
( lO 1M
ViolL Mere.
IV. Deel, bl, 304. V.Decl, tl. 7. Ordonnan-
tie voor den Vendu - mees- ter te Enk- Jiuizen. Kleinen van
EM. bl. 340. |
|||||||||||||
|
Harde
Stotm. (2.) Zie
CommeUn Bef. Van Amfl. il. II65. |
|||||||||||||
|
Bell. Men.V.
j)eelM 3. Zware Brand in de Ryp. |
|||||||||||||
|
van ENKHÜÏZEN. i8r
t kort in den brand maalde. Het vuur daar uitfpattende I(J,^ ,
vèrfpreidde over het gemelde Dorp zodanig, dat behalven de Kerk, in zeer weinig tyds, omtrent vier honderd en dertig Huizen, honderd en vyftig Pakhuizen, Schuren en Hekelhokken, vier duizend netten, vier honderd bonden hennip, en zeftig fcheeptuigen zyn in de aiTche gelegt, be? £ (fO Zie halven velerhande merkwaren, de meefte inboedel, en vele Boor^Ryper andere byzondere dingen: en was aanmerkelyk , dat ook Zte-popiu. vele huizen tegen wind, die vreeflelyk ftormde en de von- 166. HoU. ken wonderlyk door de lucht voerde en flingerde, in den fler!rv''9ee1, brand raakten en verteerden (1.). De Winter had zich in ZanteXsfagd. dit jaar flappelyk laten aanzien, waar door de LandliedenderGfcb.bi. in deze Gewetten, beducht dat de veel duizende Muizen, 96-102. waar van zy in het voorgaande jaar waren geplaagt geweeft, ^'aPPe ook den aanftaanden Zomer zouden bly ven, vele putten groe- DeMuize» ven, om die daar in te verdelgen: daneenige Dyken door geraken door den voorgemelden harden ftorm overlopende > en op fom- 3en hogen mige plaatfen doorbrekende, geraakte het Land zodanig on-^0,"1 ^: der water dat alle de JVluizen verdronken. Voorts heeft het fjgfft j^^-g p-
dezen winter geen of weinig Ys gemaakt ( z.). D«/, bl. ?',
De Gemagtigden der Staten aan de Republyk van Enge- Vervolg Van-
land vervolgden hunne onderhandelingen met Cromwel,^"^'16-. en ftelden zich met al hun vermogen tegen het Artykel, a c' waar by de Prins van Oranje wierd uitgefloten. Men deed des wegen aan de Engelfche Republyk verfcheide voorflagen, en men zocht hier in dezen middehveg in te flaan: Dat al wie zou mogen verkoren worden door de Staten Generaal, tot Kapitein Generaal en Admiraal, of Hoofd van hun Krygsvolk zo te water als te lande, of door eenige byzondere Provinciën^ r , % >~* venligt zowzyn te zweren, dathy dit TraSiaat en defzelfs Ar' J.LeCUrc,U.\ tjkelen zou onderhouding en dat hy zou beloven dezelve te helpen D«A tt. ^95-,. handhavenen , zo veel in hem was. Deze voorfteliing wierd s"rt*>'R*0' by de Algemene Staten goedgekeurt (3.). De geruchten iSul* u!\xil van dit goed begin veroorzaakten grote vreuchde in beide De góéde de Republyken: De Scheepsparten, de Vragten> de Actiën, geruchtendaat* €" Obiigatien op het gemene Landen op de Oo(tindifche^aae^ende Maatfchappy, de vafte goederen,, en alles veranderde van feï'ryzenf°a"'~ z 3 pyysj
|
||||
|
rfo VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
S6u. Vrys» ^at ^aa§ was geweeft liep op, en 't geen gerezen wns,
gelyk de Granen, begoft te dalen. In Holland liepen de
Aótien van de Ooftindifche Maatfchappy van vier honderd,
waar op zy gedaalt waren, tot vier honderd en vyftig. En
de Weftindifche Maatfchappy, wier Aclien weinig of niet
geacht wierden, deelde vyftien, zeftien, en achtien ten
. . _. honderd van hare Actiën uit; zodanig gevoelen had ieder
Evii'.Men, v.van 't begin dezer wel ftaande onderhandeling, en Tiaóba-
Vee/, bi. %.,3. ten (1.).
Doch het Doch deze hope fcheen weer te verdwynen, wanneer de
'JrlTJ",» Proteöor Cromwel den Nederlandfche Gezanten op nieuws
vrede word , _ , rn -T x *. . T^eêr op nieuw te kennen gaf, dat hy met zou arltaan van het XII. Arty-
terhiiidert, kei (waar in wegens deuitfluiting van den Prins van Oranje wierd gefproken) ten zy de Staten van Holland in 't byzon* der zich voor hunne Provincie verbonden tot de gemelde uitfluiting, die men te vergeefs van de Staten Generaal geeifcht had. Het gehafpel hier over duurde noch eenige maanden eer de vrede met de Engelfchen haar volle beflag (a.) Zfc kreeg (z.). De Vloten wierden midlerwyl binnen gehou- LeClcrc, 11. den, maar de Kapers bleven echter roven op de wederzyd- ü D ^'-T*' ^e Koopvaarders. Zes of zevenentwintig fchepen wier- nemen nodiS ^en 'er ^oor ^e Nederlanders den Engelfchen ontnomen, de Schepen en daar onder een Fluit met ftukgoederen, die op driemaal wpg. honderd duizend gulden wierd gefchat. Een Kaper van Enkhuizen met vier flukjes, nam onder Engeland drie En-
gelfche Scheepjes i en komende voor Texel ontmoette hy een Engelfche Kaper met twe ftukjes, die een Fluit komen- de uit Noorwegen voor 't Vlie had genomen; dan d'Enk- (:?.") Zie huizer ontnam den Engelsman de Fluit weer, dreef hein Hoit.Meic.v. op de vlngt, en quam aldus zegepralende binnen (5.). In V. U. K. 32. cje maand A pril quamen 'er op Texel twe Vefting - bouwers 1 op TexelI word Fan Krap en Adriann Dooren, gezonden van hunne Ed. Mo- voJcrokkeiv gende, om de half begonnen Schans te voltrekken. Ook Hol/. Merc. wielden 'er Wachthuizen op de Duinen geordonneert, om U'r>\- d °P ^e Zeeftranden een wakend oog te houden. KietEr.4land ^e Heren Staten van Holland, den zwaren Lafl: van den tvordge/lüteïj. Oorlog tegensEngeland raceft alleen op den hals hebbende, lieten
|
|||||
|
v a« ENKHUIZEN. i$*j
lieten ondertuflchen zo veel zy konden arbeiden tot het J0-f>■.
maken van den vrede, en wierden de Artykelen, waar in toten was overeengekomen, den vyftienden van April te Weflmuntter van weêrkanten gefloten en ondertekent. Dit Vreéverdrag behelfde XXXIII. punten (i:j, en (trekte (r.)Zie tot herrtelling der oude vriendfchap en verbinteniflen, zon- „'"f*" UL der iets van de Haringyiflchery te reppen, of in dit ftukB^k\w!o'^!* wat nieuws te bedingen: doch eer dit vreéverdrag gefloten wierd, en na dat het al ondertekent was, bleef Cromwel fterk dringen op de uitfluiting van den jongen Prins van Oranje, en gaf voor en na het tekenen van het verdrag, klaar te kennen, dat de vrede geen f land zou grypen, 't en zy dat de Staten van Holland dat punt van uitfluiting, voor (2-) Zie zo veel hun aanging, in 't byzonder met een bondig ge- uI'Yxxxm fchrift, zouden beloven na te komen ( z. ). De Holland Beek, w.gör". fche Gezanten, de Heren van Beverning en Nieuwpoort, e*tten#iuffit hier over aan die van Holland fchryvende, verzochten dat Vttn ds s'a,sn hunne Ed. Groot Mog. daar op fpoedig zouden befluit ne- ^JemT
men en antwoorden: daar byvoegende, dat daaraan was&^™/,?4* hangende de volkome uitflag van oorlog of vrede. Op dit 944 ~94& fehryven wierd eindelyk, na veel overlegs, by de Heren °f Prins Staten van Holland met meerderheid van ftemmen, op dat stadhouder-' de vrede mogt voortgaan en fbuidhouden, den vierden van fchap enz. m'c- Mei befloten, Dat hunne Ed Groot Mog. den Heer Prins van gefloten. Oranje, of iemnnt van z,yne linie, nimmermeer xjouden verk.iez.en , ^cn,8efle- tot Stadhouder, of Admiraal van hunne Provincie: noch toeflaan, derheid^Ei'fc- vooy z,o veel het advysvan hunne Provincie aanging^ dat dezelve huizen zyn te- ooit z,oude worden ge-eligeert tot het Kapiteinfchap Generaal over fi.e" die uitflui- de Militie van de Getieralheit. Deze Seclufie of uitfluiting, tmfc ^ ?. wierd van vyf Steden, te weten, Haarlem, Leiden, Alk- Aitzemo bh maar, Enkhuizen en Edam tegengefproken (3.) liizon- yn.Secrete derheid hebben zich die van Enkhuizen zeer tegen httRefil-1''Detl* ■ "werk van de Seclufie gekant door tegenfprekingen en aan- Hi/'ii^Fd tekeningen; waarom de Heren Staten van Holland aan hen Groot Mo<*.' ichreven, dat men die Afte had gegeven uit prefTante nood, fehryven daar om het lieffelyk effed van derTVrede te verkrygen, daar over aa"f* van de vrye viflchery niet het geringrte was, dat andere Ste- JJ,. den
|
||||
|
ï??4 VERVOLG der HISTORIE
if ?4. ^en m ^bfidie van dertig duizend gulden tot verval van de
Equipagie ten dienden van de Viftchery zwarigheid maak- ten, om de aantekening die Enkhuizen had gedaan, en ver- zochten daarom uitligting van dien> gelyk blykt uit de twe volgende Refolutien by hunne Ed. Groot Mog. ten dien op» zigte genomen: Woemdag den 17. Juny i6"j-4.
.,, T> Y refumptie gedelibereert zynde op 't bewufte fubfi~
n die, verzogt by die van de Grote Viflcherye dezer ,»/7»j Landen5 ende uit inclinatie van de Leden befpeurt we- vmVok ld. ■>•> zende> datby-zo v.erre de Heren Gedeputeerden der Ste- W.ttS.ij9. » deEnkhuizen, konden werden gedifponneert, omme uit jj de Notulen van haar Edele Groot Mog. te lichten de „ aantekeningen van wegen de zelve fucceffivelyk gedaan, „ op't gene by deze Vergaderinge, rakende den Heere „ Prince van Oranje tot contentement van den Heere Pro- j, tector van de Republycque van Engeland, Schotland en ,) Yerland is gerefolveert, en haar dien - aangaande tot con- 5> fervatie van de iuifter, ende 't refpecl van deze Provincie ,, te conformeren, met de andere Leden als dan zo in de „ zomme van dertig duizent gulden, ten behoeve van de „ Grote Viflcherye direótelyk, als mede noch in een zom- „ me van vyf en veertig duizent guldens, ten behoeve van „ de diieCollegien ter Admiraliteit in Holland refiderende»
„ omme daar voren tot protectie van de voorfz. Viflcherye j „ yeder een Schip van oorloge te efquiperen, by de Leden „ confent foude werden gedragen. Is goet gevonden ende „ verftaan, dat de Burgemeefteren en Vroetfchappen van „ Enkhuizen voorfz. by Miflïve, met allegatie van de re- .,, denen en motiven daar toe dienende, gantfeh ernftelyk
„ zullen werden verzogt, dn 't geene voorfz. is de inclinatie „ van de gerneene Leden van deze Vergaderinge te gemoete „ te willen komen, op dat alzoo die van de voorfz. Viflbhe- „ rye mede ten fpoedigften behoorlyke proteótie mogen .„ genieten. "
|
|||||||
|
i
|
|||||||
|
Sa-
|
|||||||
|
yam ENKHUIZEN. iS;
Satsrdag den zo. Juny 1654. jgj^;
»> TS> naar voorgaande deliberatie, goet-gevonden, ende
■s, verftaan, dat by zo verre de Heeren Burgemecfteren
j, ende Vrocdfchappen van Enkhuizen op de iterative ver-
s, toeken, ende de jongfte Miffive van haar Edele Groot Secret* Refot.
j, Mog. van date den feventienden dezer loopende maant, v«nH»u 1.
5, komen in te fchryven, dat de zelve tot voldoeninge vanöw/» *'• I't
„ dien fullen ligten de aantekeningen van wegen de zelve
„ geftelt, agter de bekende Refolutie en Acte, rakende 't
j, employ van den Heere Prince van Oranje, den vierden
„ der voorleden maant genomen ende gearrefteert, als dan
„ volgende de gedragene confenten van de Leden op den
), name van haar Edele Groot Mog. de refpeótive Gecom-
„ mitteerde Raden tal worden belaft ende aarigefchreven
„ aan die van de Grote VifTcherye in de refpeétive Quartie-
„ ren op de gewoonlyke proportie te laten volgen een fubfi-
}> die van dertig duizend Caroli guldens, mitfgaders ook aan
„ ieder Collcgien ter Admiraliteit binnen deze Próvintie
j, refiderende, uit te keeren een fubfidie van vyftien dui-
,, zend gelyke guldens, omme daar vooren tot befcherminge
j, van de voorfz. Viflcheryc behoorlyk efquipagie te doen j
,, Des dat 't voorfz. laatfte fubfidie aan de Admiraliteiten
„ te verftrekken, zal werdengeimputeert op de confenten, *
„ tot de zaken van de Z?e gedragen, of noch te dragen. "
De gemelde Seclufie of uitfluiting van den Prins van O- prDve. a'!<Iere
ranje, die in't eerft wierd geheim gehouden, verwekte, kanrenzfehte- toen ze ruchtbaar wierd, veel tegenfpraak onder de andere gen He uit- Provindien f 1.). Waarop by die van Holland met een fluiting. wydluftig gefchrift wierd geantwoord; in't brede bewe-^.*^^6 rende, dat ze, volgens't recht van hun oppergezag, eo-027.0»*." danig befluit van uitfluiting vermogten te.nemen en over te Sea-eteKefol. leveren, zonder daar mede de Unie of het verbond der ze- *'• *4i-en<' ven Provinciën in eenigen dele te krenken. Dit gefchrift, H j^iidftel* gemenelyk Dedu&ie genaamt, is het merk waard igfte ftuk, icn daar tegen c geen ooit in de Vereenigde Nederlanden wierd in 't licht een Dcduftic gegeven, cn waar uit het recht van elke Provincie zonne- °P* A A klaar
|
||||
|
,85 VERVOLG DE* HISTORIE
rkïii klaar word gekerit. Men kan het zelve geheel vinden by
(i.) zie dë Hiftorïe-Schryver Aitzema (i..]: ook is 't afzonderlyk Aitzcma in. ). enop zich zelven gedrukt. Hiertegen fchreef een parti- XXXir.uoek, cuüer Perfoon. Dit gefchrift, met een vry krachtige we- AV/llivwct-j.'^er^e8g'në van't zelve, kan-men ook by den zelven Hifto- jidcrat. bl. rifchryver vinden (z.j. Doch wy konnen ons niet verder 3z-io2.«w«. over deze zaak uitbreiden, en wy zyn mogelyk al wydlopig (i.) Zie genoeg eeweeft in 't beïchryven van den voornoemden oor- 1027- io63, l°g met "e Engeltchen ter zeej dan dewyl die eenen groten invloed had op. de belangen van dit Noorderquartier en de Stad Enkhuizen, zo konden wy dien wegens het aaneen- hangen der zaken} .niet gevoeglyk korter voordragen. Grotcvreug- De gemelde vrede» daar op gevolgt, was midlerwyl korts de.iaarover na het fluiten, eerft by de Staten Generaal,- en daar na by bedreven. ^en Protector Cromwel, met hunne goedkeuring bekrach- tigt , en wierd den zefden van Mei te Londen, en den ach- tten in den Hage afgekundigt. Te Londen en in andere Engelfchefieden, zag men vele vreugdetekenen over de ge- flote vrede:- defgelyks ook in al de Landfchappen, fteden (i ) 4it- en dorpen van den Nederlandfchen Staat (3.).' daar men tema'lll'. alomme op den zevenentwiniigften Mei, met het luiden der Deel, bl. 917. klokken, het branden van pektonnen, het lofTen van ge- ffjj'V0' v fchut, en 't aanfteken van vuurwerken, ten ingang dervre- p' 'b{\ j2%2." d" > velerlei blyken van blydfehap naar 's Lands wyze, liet ' _'* zien en horen. Daar na wierd op den volgenden Woens- dag den derden van Junius, een vaft-dank-en bededag ge-r houden, en God voor 't verlenen der vrede, en andere wel- daden, alom gedankt, en met eene om verderen zegen, ruft en eendragt gebeden: ook ordonneerden de Algemene Staten, dat de Vaft-en Bededag,, van vyf tot vyf weken, in het voorgaande jaar uitgefchreven, en tot nu toe onder- do Hoii. houden, met dezen Dankdag zoude ophouden (4.), Dus Merc.bi. 76. zag men 't einde van dien beklaaglyken, verderflyken, en bloedigen oorlog, die zo veel Ingezetenen ter weder zyden van hunne have 3 ouders van hunne kinderen, kin.ders van hun- ne ouderen beroofde j en beide de Landen met weduwen en wezen vervulde. Inzonderheid hebben de Steden Hoorn en Enk-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 187
-Enkhuizen ten aanzien van derzelver fcheepvaart en Haring- ^..
viflchery by dezen oorlog veel geleden. Doch na de gemaakte De Koóp- vredebegon de zeevaart aan alle kanten weer te bloeyen: de han<klen Haiingbuifen lagen nu geruft op hare nering; acht Ooftin-j^cePv3art difche Retourfchepen en vele Spaanfch- en Straatsvaarders hefieyei" * quamen met ryke ladingen binnen de havenen dezer Lan- den} en vele honderden Koopvaarders zag^ men daar in en (i."j zie uitlopen. Dus begonnen de Koophandel en Scheepvaart f{oU- Mere* der Nederlanders weer te herleven (1 ). Ook wierd ^t^DeCMH^ gefchil tuflchen de Engelfche en Hollandfche Ooftindifche difche Maat." Maatfchappy afgedaan, en daar mede de vrede dier twe fchappy word Natiën ook aan de andere zydeder wereld beveiligt (z.).l™l<^E"?>"l~ De Heren Wethouderen van Enkhuizen beraamden den -A.v^*^ acht en twintigften van Oólrober dezes jaars een nieuwe Or- AhKema uu donnantie op de Waag, waar naar zich de Waagmeefter in Df^> bl. 't ontfangen van Stads Waaggelden zou hebben te reguleren. ,Q69.«"»?. Den zeftienden van November daar aan volgende maakten de op d'e'waag de geqnelde Heren benevens die van Stavoren ook een Beurt te Eukhuizeiu Ordonnantie voor de zogenaamde Yflopers of Veer - luiden zie Keuren van Enkhuizen op Stavoren, en van daar op Enkhuizen:??" Lr,kb': welke Ordonnantie in het volgende jaar noch met verfcheide 'ordonnan- Artykelen is vermeerdert. Te dezer tyd waren de Granen in tic op 't Veer Europa uitermaten goedkoop en overvloedig. In Holland tu(rcheu Enk- had men geen j zolders genoeg om dezelve te bergen, en Stulz™ CH men moeft ze daarom naar Vnefland voeren. Uit Engeland xvt Keuren heeft men vele fchepen vol geladen en naar Italië gezonden, van Enkhuizen 't Was een uitnemend vrugtbaar jaar geweeft. Te Glo-tó.p7-3*S. chelter hadden de Roomfche boontjes twemaal in 't jaar ge- ynmbaaHaar bloeit eiTgewafTen. Ook had men in Duitfchland en Vrank- Ho/l. Merc.' ryk een zeer goed Wynjaar gehad. v.Deef,M,n(,<, In het volgende jaar wierd Broekerhaven in den Ban van vlS^\
Bovenkarfpel (zynde een Haven even na het jaar 1449. in van Broeker-' den Weftvriefchen Zeedyk gegraven, met een buurt huizen, haven wegens ^elk by na wel voor een gemeen Dorp kan beftaan) het<Ie Haring. zelve recht toegedaan, ten opzigte van hare Evers en Ha-yi,)gH'Nm.a rinë daar mede gevangen, als aan die van Enkhuizen (3.). hok Jrfya!'' Aa z InW.205.
|
||||
|
i88 VERVOLG oer HIST.ÖRïE
jg , In dit zelve jaar wierd de ingang van de Kleine Kerk té
D'ingang Enkhuizen (van ouds de Monnikke-Kerk geheten) aan de
«fer Kleine* Ooltzyde vernieuwt. De Algierfche Rovers ontrent veer-
Kerk ver- tjg zeüen fterfc deden te dezer tyd zeer grote fchade aan de
Alaiereinen fchepen der ChrHienen in de Levant: velen namen zy 'erin
doen grote korten tyd wegi eenigen wierden door hen aan den grond
fchade. gejaagt, anderen verbrand en vernielt. Onder de genen
die genomen, en naar 't Boots-volk rot Slaven in Babarye
gevoert zyn, waren verfcheide Nederlanders, als mede een
Fluit van Hoorn Zomeren geheten, gelade met Noordfche
(i.) Zie Lalt} doch dit Schip is gezonken (i.). Dies kreeg de
Holt. Mers. VI. Viceadmiraal de Ruiter laft de Koopvaarders naar de Straat
ï>.*/.2,8.29. te geleiden, en de onluften met die van Salee by te leggen.
Öïdonnan- De Heren Wethouderen van Enkhuizen hebben den achc
tic voor de en twintigften van Junius goedgevonden de oude Keuren
Bakkers. en Ordonnannantien voor de Rogge - en Wittebrood - Bak-
vJkimM1'an ^ers binnen hunne Stad, om alle verwerfingen en mifvet*
281-2184. ftanden voor te komen; in een te fmelten, in een goede
orde te brengen, en met eenige Artykelen te vermeerderen.
GildebridT In dit zelfde jaar hebben de gemelde Heren den Kuipers
ToordeKuir binnen Enkhuizen een Gildebrief verleent, beftaande in ver-
|'er.s^iEnk' fcheide'jArtykelen die naderhand noch met eenige zyn ver-
Mljfewn va» meerderd, volgens welken zich die van dat Ambagt zou-
EM. bi. den hebben te gedragen. De Proteftanten in de Valeyen
24r"n1a' van piem0nt» wierden te dezer tyd hevig gevolgt. Op ver-
^oordePro- fcheide plaatfen wierden voor hen aalmoefTen ingezamelti
jeftaiitenin In de vereeiiigde Nederlanden wierd ten dien einde eenc
Piemoni. Collecte gedaan. Holland blonk hier weer als eene heldere
zky,g/i ftarre in liefdadigheid uit. Men verzamelde den vyfden van
u^z-40."'September binnen deze Provincie een aanzienelyke fommc.
p. Gillis Hifi. Te Enkhuizen Collecteerde men toen zes en twintig hon-
dtr Waldmftn, <jerd gulden ; in andere fteden en dorpen naar gerade. De
bL ^hi^l, gehele fomme in deze Provinciën ten behoeve dezer arme
M1240! *'menfchen verzamelt, en by hen volgens quitantie van den
vierden van April des volgende jaars ontfangen, bedroeg
over de twemaaL honderd duizend gulden.
I»
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 189'
In dit zelve jaar wierden deze Landen weer van de Peft I(^
aangetaft, zo dat in één jaar beginnende van dezen zomer en peft in deze eindigende met den volgende, te Amfterdam 1Ó72.7. men- Landen. fchen ftierven (1.). En in zes Maanden,, te weten, van ( ''■)Sf™' den 5. July tot if. December dezes jaars, waren 'er in die^^?^/. Stad 131B7. Lvken ten grave gedragen. Te Leiden wier- n.50. Zie ook den van den £. July tot den zo. November 10489. menfchen ^ Msrc.VI- door de dood weggerukt, in tien maanden van Januarius ' bl'I2S* tot Oöober ingefloten (gelyk fomromigen melden) zyn 'er in die Stad en in het Pefthuis (behalven die buiten de Stad in de Dorpen gebragt waren) tien daizend drie honderd acht en vyftig (*»■), en in dit gehele jaar dertien duizend acht (*•) 4itee- en tachtig Lyken begraven. Te Deventer ftierven dagelyks ff/iaJ3"'* 70. 80. 90. Menfchen aan die plage, de andere Overyflel- fche en Vriefche Steden en Vlekken kregen ook haar beurt. Hier door ftond den Koophandel ftil, de Schepen naar Spanje gevaren mogten niet ontladen j zo dat eenige weer (?.) Zie t'huis quamen •, de Franfchen;, Engelfchen en SchottenL.vanZanten verboden fcherpelyk het inkomen van alle Hollandfche mz-Jle?Jf[f'\ nufa&uren (3). In dit Noorderquartier was deze befmet- 1 %%, 'hcU. telyke ziekte mede ontftoken, doch woedde hier in het vol-Merc.bl. uS. gende jaar op het allerhevige (4.. )• (4. )£/;/«» In den voortyd des jaars 16f6. ruften de Algemene Staten j'JT8,
een vloot uit van veertig Oorlogfchepen, die ze onder het DeStatên geleide van den Luitenant Admiraal Opdam, en de Vice- zenden cc» admiralen M. de Ruiter en Pieter Florifzoon,, naar de Ooft- ^°»f «aar da- zee zonden, om de Stad Dantzik, indien die van de Zweden je°, Koophaa-" w<ierd aangetaft, te ontzetten, en den Oofterfchen handel,del«beveili- die voor de Hollanders, inzonderheid voor die van Amfter-gen« dam. Hoorn en Enkhuizen van zeer groot gewigt was, te Se(ret'R'fi'- beveiligen. Hier toe had men te Amfterdam achtien, en teBrmMoL^* Heoorn, Enkhuizen enMedenblik zeven Oorlogfchepen uit- vewandtRui. gruft, die eerft gereed zynde, op den laatften dag van Mei', ttrii-wioo. onder het gebied van de Ruiter en Pieter Florifzoon, uit ^i'/^'iV%' het Vlie in zee liepen, en den achtftcn der volgende maand ' ' " in de Z,ond quamen, daar zy den Luitenant Admiraal Op- dam met de overige fchepen inwachtten, 's Lands vloot in Aa 3 de
|
||||
|
i5o VERVOLG der HISTORIE
SJgf5 de Zond by een verzamelt, zeilde voorts naarDantzik, daar
zy den zeven en twintigften van Julius op de rede aanquamj
waar over in de gemelde Stad grote vreugd wierd bedreven,
om dat daar door den toeleg der Zweden, die voorhadden
dezelve te blokkeren en te belegeren, gefluit en te leur ge-
fielt wierd.
De Stad Co- *n dit zelve jaar hebben de Nederlanders de fterke Stad
lumboopCy. Columbo, gelegen op het eiland Cylon, tot groot voor-
!on word door deel van de üoftindifche Maatfchappye dezer Landen, by
deNedcrlan- vercjraCT verovert} na dat de dappere Heer Huift twe dagen
ders verovert. , ° . , * , , *rr , r> i.
Zie Hou. te voren in het leger -was dood gelchoten. by net verove-
Mcrc.vn.BuL ren van deze Stad bevond zich ook de manhafte Zeeheld
bl. oS. viu. Volleert Schram van Enkhuizen, die naderhand Schoutby-
Vee/ybl. 60. nacnt) en eindelyk Viceadmiraal van het Noorderquartier
(1.) UiteenIS gewor^en (' • )• Tien ryk gelade wederkerende Schepen
'Aanuk. van quamen in dit jaar uit Ooftindië'n gelukkig in de havenen
Mé'mcrt Mul. dezer Landen. De Maatfchappy was nu genoegzaam van
,.iP.e 9?^1U" den gehelen Specery - handel meefler, en verkocht in de
tötapp* neeïnt raaar>d Julius te Amfterdam alleen, behalven andere wa-
Iterktoeiu ren, drie duizend quartelen Nagelen voor zeventig ftuivers
vermogen, 't pond, belopende omtrent achtendertig tonnen gouds.
Zie yf,l'D Dus zag men de Maapfchappy hoc langer hoe meer bloe-
H.6% ' ' 3en' en hare A£rien van tyd tottydryzen, die thans 580.
üe Wet- ten honderd waardig ware. De Heren Wethouderen van
■houdcrenvan Enkhuizen maakten in dit jaar verfcheide Keurenen Gr*
Enkhuizenbc- donnantjcn. ajs een 0p het loflen, opzetten en zuiveren van
■fthfidcKeuren den Haring, de hoofdnering hunner Stad} een voor de lo-
chOrdon. pende Boden tufTchen Amfterdam en Enkhuizen} een ra^
ïiantien. kende de Vrachtionen voor de Schippers, varende tufichea
v^uIktTbi. Amfterdam en Enkhuizenj een voor de Stads Tonne-bran»
a^o.i^izjj. ders, die daar na noch met eenige Artykelen wierd vermeer-
$%1.zyi. dert j en een tegen het befchadigen der Vleeten en Netten,
welke te behoeve van de Haring nering dezer Stad, op de
Landen onder hare Jurifdiclie gelegen , te drogen wierden
gebragt, en fomtyds door quaadwillige en boosaartige men-
fchen wierden geichonden: ftrekkende alle deze en andere
Keuren en Ordonnantien tot welzyn van de Stad en derzel-
ver
|
||||
|
van ENKHUIZEN. tow
ver Ingezetenen, tot voorftand en bevordering van de Ne- ,.*■:
ring en Koophandel, en tot voorkoming en wering van alle ' wanordens, bedrog, en andere buitcnfporigheden. De Peft De Peft
■woedde te dezer tyd, inzonderheid van Pingfteren tot Kers- Wyftnoch in tyd, in dit Noorderquartier zeer fterk. In de Stad Hoorn ^«Landen wierden in het hevigfte van deze ziekte dagelyks den eenm t£r^ dag door den anderen tufTchen de vyf en twintig en vyf en Aantekening, üerdig Lyken begraven: en het duurde noch eenige vol- Z;e ook f. gende jaren eer deze pkge geheel ophield} en men achtte ^ff™ ^?' dat'er in dit jaar binnen die Stad wel vier duizend nien-^.^^^ f'chen tea grave daalden. Alle neringen en handteringen 19. 20. f bonden genoegzaam ftil, en men had fchier niet anders te doen dan zieken te helpen, doden te begraven en zich zel- ven ter dood te bereiden. Wat woede deze fchrikkelyke geeflel te dezer tyd binnen de Stad Enkhuizen heeft aange- recht, daar van zyn my gene aantekeningen te voren geko- Zie Hoth men: maar wel dat dezePlage in dit jaar in Jtalië. Konings- ^f'yjb 1 bergen en elders eene grote verwoefting onder het menfche- %%.q01'Sa- lyk geflagt veroorzaakte. IOO> lQ^% Terwyl de Nederlandfche vloot noch voor Dantzik lag, Verdrag eei
niet om eenige vyahdfchap tegens iemant te plegen, maar Elbi"S&eS3°" veel eer om die te beletten, en door het ontzach der Hol- teö* landfehè wapenen, de vrye zeevaart en handel in d'Ooftzee, zonder bloedftortinge, te verzekeren, wierd van wegen de Algemene Staten, door hunne Gezanten, met eenige Ge- tnagtigden van den Koning van Zweden t' Elbing over een nader verdrag en verbond van vriendfehap gehandelt. Dit verdrag, in welk de Stad Dantzik, behoudens hare trouwe, Aiil'2^ die zy den Koning van Polen fchuldig was, wierd ingeilo- xxxvi.Boé;: ten, is den elfden van September, te Elbing gefloten, en W. 1178-1280,! ter wederzyds getekent (1.). Na het fluiten van dit ver- 3-L>Ckrclh drag wierd 's Lands vloot weer t' huis ontboden, en quam, aZ'./it' "a het uitftaan van hard weder in de Noordzee, den eerilen De Holland- November voor't Vlie, daar zy den volgenden dag binnen fche vloot; ]leP- Den 3. dier maand, omtrent den avond, ontftond k°,0!™we^ 'er een zware ftorm uit den Ooftnoordooften. Dit onweer, ^zJaro «ik van fneeujagt, deed grote fchade: men zag 's anderen storm, daags
|
||||
|
VERVOLG rDERl HISTORIE
|
|||||||
|
I-Qi
|
|||||||
|
" t6*6.' daags tien fchcpen, die van hunne anker waren gefpoelt ^
(i.) Zie tegens den grond zitten: te weten, vier Oologfchepen»
G. Brandt't vier Koopvaarders, één Ooftindifchvaarder, en één Gal-
RuiZTbt Joot' dat al in den §rond w*s (l)'
101.105.* Ontrent dezen tyd klaagden die van Hoorn, Enkhuizen
i6?7. en andere Steden van Weftvriefland aan de Heren Staten
Vetfchil vail Holland, dat het Collegie van de Admiraliteit te Am- iSmen'dc rterdam nu verfcheide malen had onderftaan het Laftgeld de Sreden van Ingezetenen der Stad Hoorn contrarie de Plakkaten, en Weftvriefland ordre van 't Land te doen afvorderen en betalen, onaange- ovetdeuoiic- 2,ien hunne Schepen niet te Amfterdam afvoeren} waar tc- Lalfsdd.' £en de Heren Gedeputeerden van het gemelde Collegie ter Refol, 'van Admiraliteit te Amfterdam mede hun bericht aan hunne Ed. Cimfiderath ten Groot Mog. overleverden j welke ten aanzien van dit ver- tyde van J. <^fchil, den vyf en twintigften van Januarius, hebben goed- Setltehef.t. gevonden en verftaan> dat van alle inkomende en uitvarende Veciybl.ffi, Schepen het gezeide Laftgeld zou worden ontfangen by al- zulk Collegie ter Admiraliteit, onder welkers diftriób de- zelve Schepen hare Waren en Koopmanfchappen inladen of ontladen, mitfgaders af varen en aankomen zouden> al waar 't ook zake, dat zodanige Schepen ofte Reders van dien woonachtig waren, ofreforteerden onder het Diftriét van een ander Collegie ter Admiraliteit} met dien verftande echter dat in geval eenig Schip quame te loflen zyne ingeladene goederen in een ander Diftriób, dan van zyne refidentie, en alduar betaalt hebbende het inkomende Laftgeld, zyïl cours Ballatf-fchip dirigere naar eene andere Rede, of plaatfe binnen de Provincie van Holland en Weftvriefland, om al- daar gecalefaat, gevi&uailleert, of opgeleid te worden, en om alzo van daar wederom Zee te nemen, niet zou gehou- den wezen elders het gezegde uitgaande Laftgeld te betalen, . dan daar het zelve zou komen af te varen. ttSSde" > De fchade, die eenige Franfchc fchepen, ctlyke jaren na federt cenigen eikanderen, in de naaftgelegene zeen, inzonderheid in de tyd, door de Middelandfche, aan de Hollanders en andere ingezetenen ïrairftheVry. ^ Vereenigde Nederlanden, voornamentlyk aan die van buuersgee ^mft.ercjamj Hoorn en Enkhuizen, andere plaatfen van dit
|
|||||||
|
van ENK HUI ZEN. rp$
dit Noorderquartier, hadden gedaan, was uittermaten groot. ^ <_
Ten tyde toen de Heer Willem Boreel, als Gezant van den Nederlandichen Staat, in Vrankryk quam, in't einde van 't jaar iöjo, waren alreê honderd en acht en tzeftig Neder- landfche koopvaardylchepen genomen en opgebragt: welk getal federt noch was vermeerdert met ontrent honderd en tzeftig, t'zamen drie honderd en acht en twintig fchepen, die de Franfche Vrybuiters hadden vermeeftert, aangehouden, geplonderd, verbeurt gemaakt, en dat meeft Zonder form van pleit geding. De fchade hier door geleden, wierd in Holland begroot op twintig, ja op dertig en meer millioenen, dat is over de drie honderd tonnen gouds (1). Ve- / 'y Zl'« Jen geloofden, dat de Cardinaal Mazaryn, en eenige andere d'^'xxx. Groten, zyne 'gunftclingen, hun aandeel in den buit had- Boek', £/4*7;. den (2,). Men had op alle de klagten, en 't vervolg der 47S. IV- Veel, Schippers, Reders, en Koopluiden, geen rechtmatige"ont- ff*?11' /iot\ flaging noch vergoeding konnen verkrygen, zelfs niet op Hok'ÊuF??* eenige befluiten," uitfpraken en vonniiien, by welke door VIII. Vee/, t>/, den Raad van den Koning, en der zeezaken , wierd. bevo- ?r. ?i- ?6. len, eenige fchepen te ontflaan. Zodanige bevelen of von- ^7'(41{ ?c. hiffèn, had de Gezant Boreel tot acht en vyftig in getal; /uizaL * maar de Vrybuiters, fteunende op de belcherraing van hun, xxwn. Bcti> die den buit met hen deelden, lachten met die ordres-, die*'* 46- 47- alleen uiterlyk waren gegeven, om dezen Staat te bedriegen t met welken men in vrede was. Dit bewoog de Staten ora de Ruiter lalt te geven, om al de fchepen der Franfche Vry- buiters te nemen. Volgens deze ordre nam de Ruiter in de DeRuirer Middelandfche zee, tuilchen Gorgonaen 'tFiland Korfika, "eemttwe twe Franfche Kapers i d'een gtmamt de Koni>>ginne, gevoerr Fran(cI)C Ka- door Kapitein De La Lange, een Ridder van Maltha, die TDenS\Feh-. al voor vele jaren de kapery gedreven, en de Koophandel der Hollanders grote afbreuk gedaan had, ophebbende der- £ig metale en twe yzere ftukken gefchurs, en twe honderd £*> dertig mannen; d'ander was een Fregat, de Jager ge- "eten, voorzien met twe honderd en tachtig man, en acht en~t\vintjg ftukken, daar onder achticn metale, gevoerd «oor Kapitein Ledignak, die ook den Hollandfche Kooplui- Bb den
|
||||
|
IP4- VERVOLG der HISTORIE
xtffA den veel fchade had toegebtagt. De Ruiter daar na naar de
(t.) zie kullen van Spanje gezeik zynde, verkocht daar 't fchip van Aitztma La Lange, en behield op ordre der Staten de Bevelhebbers,: f/X^f!IQ ' die hy had bekomen, doch de matrozen en foldaten gaf hy
brandt Leven aan de Spanjaards over, die hen naar Marfeilje zonden, Ook van de Ruiter, fchreef de Ruiter aan den Zee- Raad t' Amfterdam: dat beide Mm-iiJ. dez,e fchepen den Nederlandfchen Staal veel auands hadden ge- enZ('. \ zie daan, en debez,eilfie waren die van Toulon• voeren■ dat bet fchip Aitzema de Koningin in 't ver Ie de jaar den Baars van Hoorn had* genomen XXxm.Boek,(t.) Het nemen dezer twe Kapers wierd hy het Hof van
*(-48-66. Vrankryk hoog opgenomen, en daar over viel vry veel te VUL Deeï' bl. doen' deze zwarigheden wierden eindelyk door een nieuw 3x- 38. 4f. Verdrag bygelegt en weggenomen (i.). De Turkfche Ro- 47. vers maakten de zee ook onveilig» en namen verfc heide Ne- Roveryen clerlandfche fchepen, en daar onder ook een fchip van Me-
\ qï) 'hbU. denblik, de Schel genaamt, geladen met Granen, zonder dat Mere. vul D, men will waar het was opgebragt (3J. II. ii. 7 3- De twift om en van wegen de gemene Dykskoften tot ^e,^p'^s_ onderhoud van den Weftvriefchen Zeedyk, bleeft dit en
kofteu blyft eenige volgende jaren noch aanhouden, tufTchen die van nog duren. Drechterland met de vier Noorder Koggen, als Eifchers} en die van Geeilmer Ambacht met hunne Medegenoten als . Verweerders. Het Hof van Holland verklaarde den vier en fielt "en ptovi-twmt'S^en van MaarI: dezes jaars, dat de provifionele ordre fionele ordre van contributie by maniere van gemene Dykagie, beraamt opdeDyks- by de voorgaande iententie van den Hogen Rade van den kfteu, ^ Juny en den 30. July itffo. als noch by provifie ten diffi- nitive toe geobferveert zoude worden en haar effect hebben,
Daar in niet die veranderinge alleen, dat in plaatfe van de quote der eenige veran- contributie ten honderd, in de gemelde fementie uitgedrukt,. dering ge- dezelve quote zou genomen worden voor Drechterland, op mr" liand'v.^xie en dertig en een half, voor de vier Noorder Koggen, wn'linkb.b/.'op dertig en één half, voor Geeilmer-Ambagt met V'alk- n$«i27' oog, Oeterleek, Waartgeerfen en Urfem, op éénentwin- tig, en voor Schager en. Nieuwdorper Koggen met Burc- -hoorn op vyftien ten honderd, enz. op welken voet het tot heden tpeis gebleven, hoewel niet zonder klagten van fom- mige
|
||||
|
tan ENKHUIZEN. iPf
inlge geintereffèerden, die zich daar by benadeelt, en boven jgjy;
hun vermogen naar proportie van hunne mede - Ingelanden, bezwaart oordeelden. Den.achtienden van April wierd 'er Dereftveri inde Vereenigde Nederlanden een Dank- en Bededag ge- m«nJ«tin houden, om'dat God de Pelt had doen ophouden: alhoe- Si wöS"' wel de befmetting dier fchromelyke plage in Noordholland elders heftig, en in eenige andere plaatfen dezer Landen noch niet geheel over v/as. Maar verfchrikkelyk woedde dezelve in dezen {•*•> Zie zomer in Pruiflen, Courland, Mittau, Riga, Genua, Italië'M? fjerj- ders-(i.). 4^.78. Te dezer tyd heeft Everhard van Hemert, kleinzoon van De Staten
den Heer Meindert Semeins Burgemeefter van Enkhuizen, van Holland aan de Heren Staten van Holland en Weftvriefland ver- "cmen ']c toont, de Rechtenen Privilegiën der Semeinen, hen en aa semeinen hunne Nakomelingen, wel eer om en van wegen hunne ge- in aanmer- trouwe dienden, door den Here Prinlë van Oranje en dek'»J!e« Heren Staten dezer Landen verleent, waar by den Semei- , ^''LPf.*, nen gegeven was preferentie tot alle zodanige vacante Amp-^Afa«f« ten, die zy, bequaam zynde, zouden mogen begeren-, ver-W.?i. ji. zoekende de gemelde Everhard van Hemert, dragende toen een Vendel van een vacante Compagnie ander het Regi- ment van Weitvriefland en het Noorderquartier, dat hunne Ed. Groot Mog. in achtinge nemende de trouwe dienden van zyn' Grootvader en Oomen, hem gunftig geliefden te beneficeren met een Compagnie te voet. Welk verzoek v ?? ,Staf1u hunne Ed, Groot Mog. hem ook hebben ingewilligd ge- oorlof te^en vende daar door niet duiiter te kennen, dat ze de meerge- Portugaaf melde Voorrechten en Privilegiën der Semeinen voor zoda- Y^-A}>zem,'i nig aannamen en erkenden. De Algemene Staten verklaar- j/^L7^,,^. den in dit jaar den Oorlog tegen Portugaal, wegens het Hol/. Merc.' innemen van Brafilie, en zonden een vloot Oorloglchepen, viu. Deel, bl. onder geleide van den Luitenant Admiraal Opdam en óefy'9?;GT' Vj • 1 j T» • «• t->i •/- 1 Brandt t Leven
ïceadmiralen de Ruiter en Pieter Flonizoon, naar de van ,k Rujta..
^ortugeefche kuften , daar zy eenigen hunner fchepen, ook 4/. 138-140.-'
vyftien fchepen van hunne fuikervloot wegnamen, endaar Een % ven
5?^de naar het Vaderland keerden. Den zeventienden van °°!^"t *'.'"*
ctober had men in Nederland zulken ftyven Ooiten wind, ^ater? '^
£b z waar
|
||||
|
IP5 VERVOLG der HISTORIE
' - _ waar door de Zuiderzee zo droog liep, dat men t'an het
Zie P. «fc eiland Ens naar Vriefland konde gaan: de oude Stad Stave- Lm.geKederl. renende Kerkj het huis te.Britte en andere overgolfde fl!ft- ^Bf*' Oudheden lagen boven water; voor Rotrerdam ging men viïl. Deel- bl. drqogsvoet door de Maze, ter plaatfe daar by laag water joi'.A.vanc/e ten minften vier of vyf voet water pleeg te wezen. Ook VeldeWmd.eUs vroor het zo fterk, dat men in Vriefland den-twintipflen Atfak.bl.zZ. dier maand over 't Ys reed. Een lange Men had in het volgende jaar een langdurigen harden
ftrengewinter. Winter, die tot zo laat in het voorjaar duurde, dat de fcheepvaart daar door den tyd van twaalf weken was belem- mert. Den derden van April zag men in Noordholland de ,f wft«Bnienfchen zich noch op het Ys vermaken (i.). De grote Aaniekpimg, en kleine Belc was zo fterk bevroren, dat de Koning van Zweden met zyn Leger Artrliery en Bagage, daar over naar Zie Hol!. Fuhnen en Zeeland tegen den Koning van Denemarken Merc. IX. Deel, UQ^ rpe Koppenhagen plante men den eerften van Mei 2'»'4<£°<r, den Meiboom op het Ys, en men vuurde daar op te gelyk L. van Zan* met piktonnen op ftaken geftelt: ook lag de Zond op dien tesSpieget tyd noch vaft, en was het Ys, dat 'er in lag, toen noch dcrGefcb.bl. wej zes 0f acht voeten dik. Toen het ys los ging en de oWfïro- fneeuw fmolt, overftroomde de Rivieren dermaten, dat mingderRi- daar door in Vrankryk, Duitfchland, de Nederlanden en vieren. elders onnoemelyke fcbade gefchiedde. Den eerften van A- rCDe'el b7' Prü 'wierd op het Raadhuis te Hoorn vergadering gehou-
15.16. ;'c. 39. den by de Magiftratcn en Gedeputeerden van de drie ftcótn Verfchilwtf van Weiivrieflandj te weten, Hoorn, Enkhuizen en Me- fchenHoorn, ^enblik , wegens het verfchii over de touren van Landdrofï SSSf" en CbmmiiTaris van de Monftcringen, en hebben zich de overdeAiïip- Heren Gedeputeerden deswegens verdragen als volgt: Na- ten van Land- mentlykdat nu vooreerfr die van Enkhuizen zouden hebben ^r°fT e"?°tdltien Landdroft, en die van Medenblik de Commiflaiïs, mits MonflerIn"e'n dat bv overlyden van d'een' of'd'ander' van dezelve, des •vyordbeflecht. eerft averledens plaatfe zou moeten komen aan die van: Hoorn, en vervolgens zou een van de Ampten, komende vacant te worden, altyd moeten vervallen en komen aan de Stad die geen van beide Ampten heeft, zonder onderfcheid WüE:
|
||||
|
van ENKHUIZEN. tty?
wat Am'pt het zelve zoude mogen wezen, 't zy Landdroft ,5^
ofCommiflaris, invoegen dat by 't verderf van 'teen' Ampt altyd de Stad, die dan itil zou hebben gezeten, 't vacerende Ampt zoude hebben-, mits dat de Perfoon die by de Ma- giftraten in ieder Stad zou worden geftelt, zyne Commiffie Zoude moeten vorderen van de Ed. Mog. Heren Gecommit- teerde Raden der Staten van Holland en Weftvriefland, in .Weftvriefland en 't Noorder - quartier: welt accoord de Heren Gedeputeerden van Enkhuizen en MedenbÜk, als op het aanfchryven van die van Hoorn, van hunne Principalen ( f.} umai daar toe geauótorifeert, mede approbeerden (i.)- vmiEnkb.M. De Turktche Rovers waren te dezer tyd zo ftout, dat ze Ir£'cTurken(
in den Oceaan en Middekndlche Zee,, verieheide zo Ne- roven veel,
derlandfche, als Franfche en Engelfche fchepen wegnamen, fchepen.
waar door een groot getalChriflenen tot Slaven in Turkyen HoU. Mrc. wierden gevoert; waar onder een fchip van Enkhuizen ge- * ^ ' * naamt de Prins ze Paard, gevoert door Capitein Pieter Tymens, eekden met Zeep, Honig enz. en gaande van Marfëille naar Amfterdam-, wordende de Capitein met twaalf man gevan- gen, en inflavernye weggevoert. De Portugezen, me- De-Hollao- nende dat de Hollanders genoodzaakt zouden zyn hun Zout d<-rshalcnzour van Sint (Jbes te halen, maakten hunne rekening geheelDdRey,in qlialyk, alzo den Nederlanders door den Koning van Spanje fteevantèsc. wierd toegelaten, het Zout aan Punclo del Rey en d' om- Ubss.. leggende pkatfen te mogen laden: dies zonden die vanEnk- . ■ huizen, Hoorn en andere Steden hunne fchepen derwaarts om Zout te halen. De Portugezen dit ziende, wierden be- i ducht dat hunne Zoutpannen geheel zouden te niet lopen,
waarom ze den handel met de Nederlanders hebben open en vry creftelr, en de befiage fchepen laten varen 5 befluitende eenige Gezanten aan hunne Hoog Mog. tezenden , om deon- luflen op de bequaamite wyze weg te nemen (2. j. De Ko- '^flffi* ning van Vrankryk toonde zich te dezer tyd ook genegen, q^*'bL ' °tn de verfchillen tuflehen hunne Hoog Mog. en de Kroon Menzoekc ^rtugaal te vereffenen, en zond ook daar toeordresaande"«Iemet ^ynen Gezant den Here de Thou in den Haag. Gelyk ook jjjjgjjjjce~' 'ie Protector van Engeland zulks door zynen Gezant Dow- Bb 3 ning
|
||||
|
f$$ VERVOLG Dfeu HISTORIE
& ,6 ning poogde te bewerken. Midlerwyle wierden alle No
derlandfche Schippers te Rochel, St. Maarten en elders in
de Bocht van Vrankryk, uit goede voorzorge van hunrïc
Hoog Mag. gewaarfchouwt zich te wachten voor de Por-
(i.) Hule. tugeefche Commiflïe - vaarders, die eezeid wierden fterk in
.JK.VÏ0^«?te2ynCi.). .
Koud en Het weer bleef in de maand Mei noch koud en guur-j
guur voorjaar, komende het Gras zeer traag voort} langs den Rhyn be-
Y^'n u"Ck vroren vee' Wynftokken}' ïh Spanje had het den gehelen
1 DeborkV Lente of geregent of geftorrrit. De Oorlog met Portugaal
net Portngaal bleef midierwyl noch aanhouden, en men zag in 'tlaatrte
blyftduren. van Mei den Hollandfche Vice-Admiraal Michiel de Rui-
3'r -,„.. ter met twe en twintig zeilen in Zee en naar de Portugee-
v&ndeW&&\ fGne Kuil ftevenen: en alhoewel de Ambatfadeur van Por-
k.i^i.oiz. tugaal in de maand Julius in den Haag quam, en daar op
van wegen de Algemene Staten acht CommiffarilTen geilelt
wierden om met hem over den vrede of een vergelyk te
»a iv rw handelen-: zo is men nochtans ten dien opzichte in dit jaar
Merc.lX.uecl-> ... , i.c i jj
II. 6a. weinig gevordert: nademaal de btaten drongen op de we-
sor- ioö. dergeving van Brazil, 't geen de Portugezen bleven weige-
Elf Retour- ren (i.). De Ooitindifche Maatfchappy ontfïng dit jaar
nietfukOoft- e^ rykgelade Retourfchepen, waar van 'er één <Jen 13. Juny, .-indien.' en de overigen den 25. 24. en 27. van de volgende maand Zie HoU. behouden in de havenen dezer Landen aanquamen: onder
Merc.lX.üetl, wei]jC ^én voor Hoorn, en één voor Enkhuizen. Op 't 107 -'icQ.1 aankomen dezer fchepen liepen de Actiën van de Maatfchap- De Toren pye op 4.C0. ziende op de uitdeeling die daar op volgde. In.
"Willigenburg dit zelve jaar heeft men de Toren Willigenburg te Enk- word verbe- nu;zen voort opgemaakt, en het fpits verbetert en verciei t. '"vreeflèlyke Tuflchen den achtften en negenden van September Lad men Stormwind, hier te Lande een vreeflelyken Stormwind , die veel bomen (?•) L-vaf- met wortels en al uit de aarde rukte, en verfcheide huizen
§25J8S.eil fchoorfreenen befchadigde (?.). De Statei) ' De-wyl Denemarken, nu weer in Oorlog met Zweden,
lendeü een door den voorfpoed derZweedfche wapenen, aan een zyden vloot naar de draad hing, vi'tefden de Heren Staten der Vereenigde Ne- Sei'miarkai derknden, dat de Koning van Zweden, Denemarken, ver- te helpen. , meefte- |
||||
|
van ENKHUIZEN. ipp
moederende, Holland in de Ooft zee de wet zou (lellen, * q,
waarom zy befloten den Koning van Denemarken in zynen zie lit'zms- hogen nood by te itaan, en zo veel Oorlogfchepen, als men XXXVlU.nee^ in der yl kon toeruften, onderden Heer van Wafïenaar, w«i??- i?f«, L. Admiraal van Holland, en de Vice-Admiralen WfctèfJ^^'J Cornelifzoon de Wit en Pieter Florifzoon, met aefeteadeiw Ruiter,"u ' tig Vaandelen Landfoldaten te voet, ruim 2000. man in ge-152- in« tal,, onder't bevel van den Kornel Puehler derwaart te zen- $>***.R*f** den, om Denemarken te helpen, Kopenhagen, dat van d&ÓQó'enisi' Zweden belegert was, te ontzetten, en op deze wyze den Koophandel op de Ooftzee te verzekeren: want men ge- loofde dat de fehepen van de Nederlandfche Staat, op Ooften varende, wel zesendertigmaal honderdduizend gul- den in 't jaar aan vracht verdienden, 't welk aan veel dui> zenden van ingezetenen de koft en veel voordeel gaf. Dat, en meer hield men verloren, indien Denemarken verloren ging-
Den iS. O&ober, raakte de Hollandfche Vloot, nadat Rchói- zelontrent drie weken door tegenwind was opgehouden, uit ^an^cf.!e VIoos het Vlieinzee, en quam den 2,2. dier maand met mooy M xl- "mP" weer onder 't Schager rif, en van daar den 3, van Novem- Merc.ix.bctU ber achter de Lap, een zand zo genoemt voor de Zond ge- w xll> i$3. legen, door tegenwind ten anker, fterk 37. of 40. oorlog» ^f"144* fehepen, 4. branders, en 6. galjoots, 6. fluitfehepen metx'xxviu. Boek foldaten, en noch 18. zo galjoots als fluiten, geladen met M» 241. ' haring, wyn en allerhande leeftocht. Tot deze vloot had- G- Zrandt't den die van Amfterdam negen, en die van het Noorder-r^ZT/'** ' quartier veertien Oorlogfchepen toegebragt, welke door ifj-'ijö. die van Hoorn > Enkhuizen' en de andere Waterlieden wa- ren uitgeruft; dertien waren 'er uit de Ma ze, en de overi- gen uit Zeeland gekomen (1.). De Bevelhebbers der. I1'*'ZlV Noordhollandfche fehepen waren de Viceadmiraal Pieter NeZ7.'i%?btp. florifzoon, Slord, het Jong Hoen, de Groot, Houttuin,&», thsfa."' dc Boer, Gernt Teunifzoon, Bakker, Rens, Claas Arentf- |9°n, Claas Allertfzoon, Pomp, Sampfon,- en Hes of * alenhen; voerende de fehepen genaamt Jofua, de Kaleb, sjonge Prins,: Alkmaar, Medenblik, Jupiter, de Een- |
|||||||
|
dragt
|
|||||||
|
?
|
|||||||
|
zoo VERVOLG der HISTORIE
rtï8 dragt, Holkndia, de vergulde Leeuw, de Monnik, Hoorn,
de Enkhuizer Maagd, Monnikendam , en het Kaftecl van ' Vtm6.Stpt, Medenblik. Midlerwyle vvierd het Slot Kronenburg, na een beleg van drie weken, aan de Zweden overgegeven. Koppenhagen was belegert: daar zich de Koning van De- nemarken tnet zyne foldaten en burgers dapper verweerde > op hope van't ontzet uit Holland. Maar de Zweden hielden nu de Zond, door het overgaan van Kronenburg en door hunne oorlogsvloot gefloten: zo dat de Hollanders tegens het; gefchut van twe kartelen, en der Zweedfche vlote, ontrent zo fterk als de hunne moeften aangaan en doorbre- ken, om den belegerden Koning te ontzetten Dé Hol- landfche vloot lag ontrent vier dagen achter de Lap, wach- tende naar een goeden wind, tot dat die op den 8. van No. fcZond veraber uit den Noorden begort te waayen, met een ftyve koelte, welke gelegentheid de Heer Waflenaar waar nam,
en liep 's morgens vroeg met zyne vloote in 't midden van de Zond, tuflchen de kartelen Kronenburg en Elzenburg door: wanneer de Zweden uit beide deze fterkten het ge- fchut op de Hollanders losbrandden, zonder hen echter eenige fchade van belang toe te brengen , nadien de fchepen het midden houdende, de Kogels hen naaulyks konden be- reiken, Karel Guftaaf Wrangel Admiraal van Zweden, leggende met zyn vloot achtendertig oorlogfchepen fterk in de Zond, zocht de Hollanders den doortogt te beletten: . dies begoft den ftryd tuflchen negen en tien uren voor den 1 ïSrat middag, onder d'ogen van den Koning en de Koninginne fchm&Hoi- van Zweden, die met vele Groten op 't flot van Kronen- landersen bur„ aanfchouwers waren van het gevecht, dat ter weder- ZweJen. 2ydenfelen fcherp was, De Zweden gebruikten hun meeftc geweld tegens den L. Admiraal en de twe Viceadmiralen. Hier wierd de Viceadmiraal Witte Cornelifzoon de Wit, na het tonen van de uiterfte dapperheid, dodeiyk gequetft, enzynfchip, by gebrek van byrtand, verovert. Doch, hy ftraks itervcnde, en zyn fchip zinkende, hadden de Zwe- den niet anders dan zyn dode lichaam. Ook liet 'er de Vice- admiraal Pieter Florifzoon, kloekmoedig vechtende, mee zyn'
|
||||
|
van ENKHUIZEN.
|
|||||||
|
XOI
|
|||||||
|
fcyn' Kapitein en zesendertig matrozen 't leven. De Heer ,5^3,
Waflenaar wederftond byna alleen, of met weinigen, het Zweèdfche geweld. Hy lag onrrent twe uren lang alleen by drie, of zo anderen melden, onder zeven grote Zweèdfche fchepen, die alle hunne lagen en koegels op hem loften. Hy, op verfcheide plaatfen onder water getroffen, had vyf of zes voet water in, en boven den brand in den boeg ; dies liep hy groot gevaar van te zinken of te verbranden: heb- bende op zyn fchip zevenendertig doden, en ontrent hon- derd gequeflen. Doch hy quam alles, door voorzichtig be- leid en dapperheid, te boven. De ftryd duurde ontrent vyf of zes uren, tot dat de Zweèdfche fchepen afweken; waar na de Heer Waflenaar met de zynen zyn' koers zette naar 't eiland Huena of Ween. De Zweèdfche vloot week on- der Kronenburg, en daar na in de haven van Landskroon. Drie Zweèdfche fchepen wierden verovert, en acht in dcnt .JerIlesvaB grond gefchoten oi verbrand. D'Admiraal Wrangel, zyn " cn Zy "' Viceadrniraal Bielkenftern en anderen waren door het Hol- landfche gefchut zo doornagelt, dat ze uit den ftryd hadden moeten wyken. De Zweden hadden over de duizend doden in hunne vlote* de Hollanders verloren niet dan het fchip van de Wit dat re gronde ging, en hadden ontrent vier honderd doden, met veel gequeften. Ook bequamen ze ontrent vier honderd en vyftig Zweèdfche gevangenen. De Eereaancte Koning van Zweden toonde na dezen ftryd zyne edelmoe- Iyken der digheid ontrent het lyk van den Viceadrniraal de Wit, dat, Viceadmkakn door laft van zyne Majefieit met wit fatyn beldeed, in een cn' doodkiftj die met rou en met de wapenen van den overleden was behangen, wierd geleid, en voort, met een zwart geverft galjoot, dat zwarte wimpels liet afwaayen, aan den Heer van Waflenaar gezonden. Daar na wierd dit lyk, nevens dat van den Viceadrniraal Pieter Florifzoon, naar Holland Zie ttott. gevoert: de Wit te Rotterdam, en Pieter Florifzoon te fferc'/'Deel> Hoorn, met heerlyke rourtaatfien, op 's Lands koften, ter ' ** ' aarde gebragr. Ook wierd door de Heren Staten van Hol- VitdeRefoL, land aan hunne weduwen, of erfgenamen, ieder drie dui-f.r/f'ateJ,v/!,f zend gulden toegeleid j om daar mede een grafftede van '^jl' - Cc mar-
|
|||||||
|
loi VERVOLG der HISTORIE
l6?8. marmerfteen, of een gedenkteken t'hunner eere, op te-
rechten, dat federt wierd in 't werk geftelt. Het lyk van de Viceadmiraal Pieter Florifzoon wierd gebalfemt in een kifte van Kopenhagen naar Hoorn gebragt. Het dekfel de- zer kifte had de Koning van Denemarken met fwart fluweel doen overtrekken, met zilvere en zwarte franje aan de kan- ten, en de hoeken verciert met Engelen van zilver ge- wrocht. Des overledens naam uo"d boven, in 't midden zyner Wapenfchild, daar onder de volgende zes vaarten, en noch lager de dagtekening, daar op hy gefneuvelt wasj, alles konftig met zilver geborduurt. De gemelde vaarten-; luidden aldus:. Helden wie du hebt ge-wefen 9,
Winden f ter und fur gelefen
Aug im Grabe, inert ir Naem,
Uyt gebreydet dtivg die Faem,
O' ghy Flor und Roem der Helden %,
Muffe teine Taden melden.
Het lyk wierd net één jaar na dat hy gefneuvelt was, te
weten op Vrydag den 7. November io"fp. te Hoorn in de Grote Kerk met een heerlyke ftaatfie ter aarde gebragt. Bo* ven zyn graft heeft men een pragtige Tombe Van Marmer opgerecht, die thans noch te zien is, en waar de volgende; vaarten, gemaakt door Henricus Bruno, vermaard Dich- ter en Conrector der Latynfche Schole dier Stad, te le- zen zyn: PIETER FLORISZOON,.
' Die als een Held dm Brit, den Portugees, den Sweedtr^.
Voor Brit landt, Portugal, en in de Sondt beftreedt^ Die Koppen-haven hielp ontfetten, door zyn kiel$ Ruft hier, de Hemel is de Haven <uan zyn Ziel. GESCHOTEN, EN GESTORVEN PEN 8. NOVEMBER ïöjS.
Be»
|
||||
|
vam ENKHUIZEN. 103
Bchalven noch drie andere Gedichten, die we nu voor- ^g,
bygaan, heeft dezelve Brutio ook dit volgende Latynfche Oraffchrift op hem gemaakt: EPITAPHIUM EjaSDEM > HEROIS PORTISSIMI
Pro Patrid fugnansy eau fa meliova Batavum^ In fiïèonum clajfes, inimica glande necatus, Qui Jic occubuit) quetn gloria tota fecuta e(if Omni floreliit Petrus Florentius avo. Daags na den flag, quamen de Hollandfche fcheperj, die
de foldaten, lyftogt en ander»behoefte voerden, voorKop- penhagen. De' Kornel Puchler wierd met, de landfoldaten toen aan land gezet, tot grote blydfehap van den Koning en zyne onderzaten j die weer aamtogt fchepten, door den byftand der Hollanders: hierdoor wierd het oogmerk van den togt bereikt, en dat was de vvinft van de bevochte ze- ge, ftrekkende tot behoudenis der belegerde Stad. De Heer Waflènaar Het zich den vierden dag na het gevecht te Kop« penhagen aan land zetten, daar hem de Koning, toen hy zich om zyne onpaflëlykheid eenige dagen in huis moed houden, zelf bezocht, verwellekornde, en met heufche woorden voor zynen dienft bedankte. Na dat de Heren Sta- ten de tyding van het gevecht hadden verftaan, fchreven 2e aan den Heer van Waflènaar, dat ze met zonderlinge aangenaamheid zyne grote dienften, mannelyke dapperheid, en lofFelyk beleid, in den zeeflag betoont, hadden opge- nomen; en belaftten hem daar na met de Vloot in Denemar- ken te overwinteren, daar hy, met de Hollandfche Matro- zen, benevens de landfoldaten, wel te pas quant, om het beleg van Koppenhagen uit te houden, en de 'felle ftormen, (i.) 2»e die de Zweden van tyd tot tyd daar op deden te helpen af- ^Jf-" , ila«n (i.;. £/.426-429. In dit jaar en het volgende regeerde de Peft noch in DePeftblyft
deze Landen, en ftierven dien gehelen tyd noch al eenige ii0Ch duren. menfehen aan deze ziekte (z.). Op Sinte Nicolaas avond, ^LaT den vyfden van December, was in dit Noorderquartier een ""noge vloed. Cc z hoge
|
||||
|
104 VERVOLG der HISTORIE
i(5?8. IloSe Watervloed ; 's nachts quam zeker Voerman langs den,
De wcfter- Wefterdyk naar Hoorn ryden, en vond denDyk, ter plaatfe
dyk beoiut te daar hy naderhand noch is doorgebroken, aan- 't wykcn: hy
wykcn. fchielyk deze tyding in de Stad brengende, prefte men ter-
ftond een party Volks derwaars, 't welk zodanige middelen
te werk ftelde, waar door met Gods huipe, de gemelde
(x > Uit Dyk' teScn aller menfchen verwachting, noch behouden
mAaUh wicrd C»0- H« begofl op dien dag reeds fel re vriezen,
•t Begint te verzelt met rouw weder, waarom de Heren Staten laft ga-
vriezcn dies ven, om de vier duizend foldaten, die in Texel in tien
foMateenii»000'flilitrchePen Sereed kSen» om onder ge]eide van den-Vice-
Texelont- admiraal de Ruiter, tot hyftand van den Koning van De- fcheept. nemarken tegen de Zweden, naar Koppenhagen gevoert te ZieG. Brand worden, te ontfchepen, en in de nabygelege fteden vin
KX'k Noordholland en Vriefland , gedurende den winter, te ve'r- deelen en te herbergen, tot dat de voortyd zoude toelaten lelie Vorft,Iicn over re voeren. De Vorft was in dezen Winter zo on- 1659. gemeen fel, dat als in de belegering van Koppenhagen de Zweden op den elfden February een aanval deden, en veel honderden van hen in den ftorm bleven, wierden de Lyken der gefneuvelden zo ftyf, dat-men ze noch lang voor leven- dige Perfonen had kunnen aanzien: zy lagen, zaten of fton- den in allerhandepofturen, even als of ze leefden, met open Ogen, met blote Degens in de hand, enz. In den Voor- tyd als de bevrore Zee open ging, zag men noch een op zyn Pand zittende doden Ruiter, die den Toom.noch in iJV'u'T de handen hield- De Zuiderzee lag lang toegevroren, en de «.D.W.160. jjj-agr van iKt Ys deed den dyk-by Gofnichem doorbreken waar by wel vyftig Dorpen overftroomden.
terïe"Ufti"? mf}&ys\ vonden de Heren Staten. (wetende dat men de Zit Secrete
Engelfche zeemagt in de Zond had te wachten) niet eera-
Xcfol. v[xlh. den, de bovengemelde hulpben Jen van vier duizend foldatea
jaar,.. met zo weinig oorlogfchepen naar Denemarken te zenden
maar tot dien einde een aanziennelyke oorlogsvloot tot hun
Gebrek aan Sc]eide> toe te ruIten> Doch men kon. te dier tyd bezwaar-'
wik. 1>'k raatrozen tot dsen togt bekomen: dewyl het Noord hol-
landfche bootsvolk ïich; daar toe vry onluftig toonde.
Die:
|
||||
|
'van ENKHUTZEN. zoj
Dies wierd by de Algemene Staten goed gevonden,. dat men t^,
deGroenlandfche vaarten Walvifchvangft, voor dit gehele De Groen- jaar, by plakkaat zou verbieden op verbeurte van de fchepen ™™™™tt of derzelver waardy (i ..)• Maar eenige Reders op Groenland dca lebben aan hunne Boog Mog. aangeboden, dat ze het getal (i.) zie -an twaalf honderd welbevare matrozen, op de gagte vang*«W vyftien gulden ter maand, in dienft van den Staat zonden Ie. ^.^zZ* veren, om op de vloot gebruikt te worden-, met verzoek ,ixr} Dee/y dat men hunne fchepen, onder dat beding, zou toelaten op bl. 378.s79- hunne nering naar Groenjand te varen. Waar op de Heren J££™f* Staten de gemelde vaart, onder die voorwaarde, aan de voor- waardg ^^ noemde Reders, by een ander plakkaat toelieten: doch aaniaten. andere Reders, die zich dienlaft niet zouden willen onderwer- Groet Ph^ pen, op verbeurte van fchipengoed, verboden.- Ook ™rbo> jff*-u£[*l* den ze met eene het uitlopen van de verdere fchepen, zo ter ^, jj, D' koopvaardv als ten vrybuite toegeruft, als mede alle wervin- u.^u oen van matrozen ten behoeve van byzondere Reders, op pene van honderd gulden voor ieder man, die ze werven zouden, te verbeuren.- ten einde, dat de Staat door dit mid- del van meer bootsvolk, tot bemanning van hunne fchepen, zou mogen gedient worden. De beloofde twaalf honderd matrozen wierden binne weninig dagen gelevert:. nademaat men zo. ?o. ja 40. gulden aan ieder matroos op de hand De0 gaf. De oorlogsvloot, die nu in 't voorjaar, ten gemelden vi00t ^°^* einde, wierd toegeruft, belfond in veertig oorloglcbepen,gereed, en voorzien te famen met 1745. bukken, en 76$$. man, bc-'kekt in zee. nevens vier branders, en acht behoeft fluiten (zynde de viei^G ZW duizend. Landfoldaten, onder den Kornel Killegreuw, op 2^^" * de vloot verdeelt) liep den twimigften van Mei onder het 1*9.164. opperbevel van den Viceadmiraal de Ruiter in zee, verzelt^W*%ro& van verfcheide Koopvaarders en andere fchepen, beftaande'" D^/~ té famen uit drie en tachtig zeilen. De Heer Jan Corne- lifzoon Meppel, die in plaatfe van den Viceadmiraal Pieter Florifzoon, tot Viceadmiraal van Holland, onder het Col- legie ter Admiraliteit in 't Noorderquartier, was verkoren,, hield zich. vooreerft op het Noordhollandfch fchip den O- mnjeboom. Daar na verdeelde de Viceadmiraal de Ruiter Cc 3 de
|
||||
|
■206 VERVOLG der HISTORIE
i$<4l ^e v^00t 'n drie efquaders, 'teerde onder zyn eige gebied,
Koomtin 't twede onder 't bevel van Jan Everrfzoon, en het derde
tleBeld, en onder Meppel. Den tienden van Junius quam de vloot ia
voegt zich by jcn moncj van (je geld ten anker* waarna de L. Admiraal
JenL.°Admi- Waiïènaar laft zond aan de Ruiter, dat hy de Beid verder
raal Waiïè- zou inzeilenj en dat zich de Viceadmiraal Meppel naar zyne naar. vloot zou begeven, om aldaar op het fchip van zynen voor- de G* Brfndzaat Pieter Florifzoon te gebieden: 't geen ftraks wierd na-
Liver. van de , n j • i i i j t>
Ruiier, bl. 170. gekomen. Daar na voegden zich de twe vloten der Staren
(1.) Zie te famen. Van de verdere verrichtinge van deze zeemagt
G, Brand als in de Ooftzee en in de Zond, en van de handelinge der l'°ve"'jg ■ Nederlandfche Gezanten ter bevordering van de vrede tuf- Akzema ' fchen Zweden en Denemarken, kan men, als buiten ons XXXiX.ll. bellek zynde, by anderen bericht vinden (1.). 4°7-enz- De Oorlog met de Kroon Zweden veroorzaakte in dit Vut M"i!' Land een grote fchaarsheid van Koren, waar door het zelve
jS enz'. tot eenen hogen prys ileigerde, zo dat een Roggen brood Grote van twaalf pond verkocht wierd voor 16. 17. 18. ja ip en
fciiaarshcul m een na]ve ftuiver, voorts waren alle andere granen zo duur ic-nein o- naargera(je £2j De Haringbuifen liepen noch voor het ein- |
|||||||||
|
ren.
|
|||||||||
|
(1.) Uiteen digen van de iraand Junius in zee. Zy waren een tyd lang op-
Aantehn'mg. gehouden om de Zweedfche Kapers> die zo ftoutwierden, dat De Hanng- ze eens vjer §t Tjoes Vaarders, en eens fommige Koopvaar-
in zee.'PC" ders dicht voor de Maze wegnamen, en naar Engeland voer» (3.°) Holl. den) ?.). De OoftindifcheMaatfchappy ontfing deneerften
Merc.x.Deet, van Julius acht ryk gelade fchepen uit Indien in de have- o 'ft' d' nen dezer landen, waar onder één voor Hoorn en één
fcheRetour- voor Enkhuizen j men verwachtte noch twe jachten, waar fchepen ko- van het eene den eerften van Auguftus in Texel binnen nienbiunen. qUam. pe Heren Burgemeefteren van Enkhuizen hebben hl ioi'-'Toaf5 den ^M en twintigften van Augullus, op het verzoek van Adtevandc CornelisKeizer, Doétorin de Rechten, en ofkomeling van
Burgemecite- Pieter Semein, aan hem verleent een Aóte van certificatie ren van tnk- en recommandatie, inhoudende onder anderen een ernftig gaand" de"" verzoek dat het Recht en de Privilegie, door den Prinle van Rechte»der Oranje en de Staten aan de Semeinen verleent, in achtinge Semeivien. mogten genomen worden. De Acte der gemelde Burge- meetteren luidde woordelyk aldus: Wy |
|||||||||
|
van ENKHUIZEN. 20?
„ VIT Y Burgerneefteren ende Raden des Stads Enkhui- x^9i
|
||||||||||
|
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ te ue-
Certificerendc voor de waarheid, dat Mr. Cornelis Kei- duBie aangaan. zer, Do&orinde Rechten, ons vertoont heeft Copie^ diVrivile& Authentycq van de Actens, d eene by zyn Exellentie^. (J, j0. Prins Willem van Naflbuw Hoogl. Mem. in dato den XXVI. O&ober 1577. ende d'ander gedateeit den XIII. Augufli if78. by de Heren Staten dezer Lan- den, aan de "Heren Zal: Mcindert, Pieter, endejacob Semeins ende hare Defcendenten verleent, ende ons daar by te kennen gegeven, dat hy van meeninge was met de- zelve verzoek te doen, ende onze verklaringe daar toe nodig hadden, Zo ift, Dat dezelve Cornelis Keizer voor ons is bekent te wezen een Zoone van Remmer Keizer,, geteelt by Liefien Lucas, Dochters Dochter van voor- noemde Pieter Semeins in gemelte Actens vermeit, ende- willende derhalven eenen yegelyken wel vrindelyk ver- zocht hebben, gemelten Mr. Cornelis Keizer, ende des~ zelfs verzoek in zodanige achtinge gelieve te nemen, als voorfz. Actens zullen mogen requireren. Belovende zulks pro re nata in gelykheid te verte huldigen, Oirconde van. 't gene voorfz. is hebben wy Burgerneefteren en Raden: |
||||||||||
|
„
|
||||||||||
|
£. A&um Enkhuizen den 11 Auguftus iófo.
Ondetfiond.
Ter Ordonnantie van dezelve,.
Joh. van Gent. Dergelyken AcTren hadden de Heren Burgemeefteren van;
Enkhuizen in den jare i<5fz. ook verleent aan denHeere Mr. Meindert Semeins Doctor in de Rechten: als mede in der* jare 1670. aan den Here Mr. Cornelis Keizer, mede Doctor i° de Rechten en af koraeling van Pieter Semeins. Den dsr- benden van November beraamden de Heren Wethouderen &n L^Sttds dle*~ Stad eene Ordre voor den Schoohneefter van 't Ca- Schoolmeester.. ^ell^"fchool in 't Wefteind, waar by hem onder anderen Kemsnvan Delaft wierd de kinderen van nooddruftige Burgers, die de* -mi6*' zelve
|
||||||||||
|
zotf VERVOLG oer HISTORIE
|
|||||
|
ifirt. ze*ve zouc^en willen brengen, om niet te leren lezen'eu
ichryven, zonder daar voor eenig School - geld te mogen
boekbinders nemen. Ook hebben de gemelde Heren, den laatftcn dag
■Gilde te Enk. Van dit jaar, den Boekverkopers en Boekbinders, binnen
halKmrmvan hunne Stad een Gildebrief verleent, waar naar zich dezelve
EnkbMwi. zouden hebben te gedragen.
1660. In den aanvang van het jaar 1660 den zefden van Janua-
Menverbica ^m nebben je Heren Wethouderen van Enkhuizen geor-
In"tNoUor.kr-donneert, dat niemant zich zou vervorderen eenig zand,
of ZuiderGac ballafl:, of eenige andere zinkende ftoffen, hoe die mogten
zand enz. over genaamt wezen, op de Rede in het Noorder of Zuider Gat,
boord te overboord te werpen, op pene van honderd guldens} wat
W fo»n?;2 van by de Bootsgezellen wierd mifdaan zou men aan de Schip-
Enkh.bl.wi. pers en aan de Schepen herhalen. Men heeft hier door
w-yflèlyk trachten voor te komen, dat de toegangen tot de
havenen dezer Stad niet mogten droog noch de fcheepvaart
fclKuHoHattd verhindert worden. Wanneer men in het laatft van Februa-
cn Zeeland, rius weer van het uitruften van Oorlogfchepen begon te
fpreken, ontftonden 'er grote debatten. Zeeland ftelde zich
zeer tegen het Laft en Veil - geld , aanpryzende hare Kruif-
fèrs eni3remien, doch in Holland was men van een ganfeh
Ooktufichen ^^ verftarKj. TufTchen de Admiraliteiten van Amfter-
aefAaT',?Ani-dam en het Noorder-quartier was te dezer tyd ook veel te
teiteit van Am v«" «- -i '
ftetdam en 't doen nopende het verfchil van hunne Comptonen. In Texel
Noordetquar- was een Schip met Zweeds yzer gekomen, en men vermoede lier\ 1V dat het aan Zweedfche Kooplieden toebehoorde: die van Vef/'Tl'ftZ. Amfterdamfchikten derwaarts om het yzer daar uit te halen, ' dan die van het Noorderquartier zonden Soldaten om zulks Groet Plak- voor te komen j elk wenden voor daar over hst Rechtfge- haatb. lil. bied te hebben. Die van Amfterdam konden ook niet ge- Deel, 61.12 j6 j0aen, dat van de Waaren per affe gaande en komende van Italië naar hunne Stad, of uit dezelve derwaarts, te Zwol, aan het Noordhollandfch Comptoir licent betaalt wierde -, waarom men daar na de paflage nam over Zutphen, zynde daar toe by die van Amfterdam, om eenige quade wegen bequaam te maken, over de honderd duizend guldens op- gefchoten. In de maand April hebben de Heren Wethou- deren |
|||||
|
van ENKHUIZEN. zop
oercn van Enkhuizen eene Ordonnantie beraamt en vaftge- r6£0(
ftelt voor de Kerkmeefteren binnen hunne Stad: Ook eene Ordonnantie nopende het in en uitgaan van de Poortenen Bomen op voorde Keik- Zondagen. meelrers. Ook Na den dood van den ftrydbaren Karel Guftaav Koning 5K£?
van Zweden, die voorviel den drie en twintigften van Fe- Keurenvit* bruarius dezes jaars (i.), arbeidde men met nadruk aan de F-M. bi. heritelling van den vrede tuflchen Zweden en Denemarken, I9^ ?9f- die eindelyk den zelden van Junius, in 't bywezen der Ge- tuflchénZwe* zanten van dezen Staat, volkomen wierd gefloten, toï den en Dene. grote vreugde der wederzydfche onderdanen (i. ). Hier marken word door wierd de fcheepvaart der Hollanders weer ten vollen ~c, i'Tv opengeftelt, tot grote blydlchap der Ingezetenen van deze ma jp- r)^/ie' Landen, inzonderheid van Amfterdam en de Waterlieden, hl. j4i. Hm. Waar onder ook die van de Stad Enkhuizen, die daar 'ia.Mtre.xu groot belang hadden wegens hun grote vaart en handel op De'/' bi'■}]' die geweiten. In de maand Julius quamen negen Ooftindi- g. Brandt't fche Retour - fchepen in de havenen dezer Landen, waar leven van ét ondereen voor Hoorn en één voor Enkhuizen. De inkoop Rulter w« derzelver lading beliep éénendertig en een halve Tonnen !J°; e"K' Gouds. En dewyl de Speceryen en andere waren dier ver-D.ii.fei.0^ kocht wierden, deed de Maatfchappy dat jaar een uitdeling Holt. Mere. van veertig ten honderd waardoor hare AcTricn van 370. tot ^9' Dec/> ^. 4,8c. in prys rezen. In dit zelve jaar wierd deTrekvaart tuf- Ne»cnOoft- fchen Hoorn en Amfterdam, langs de fteden Edam, Mon- indifenvaar- nikendanVen Purraerend, gegraven: na dat men tot dit werk ^ komen van de Staten van Holland en Weftvriefland had OcTrooi ver- bllY,iCI!' kregen. Deze Vaart ltrekte ook tot groot gemak voor die xi. Dell ft van Enkhuizen: gelyk ook tot meerder gerief voor de we- 14. ij. derzydfche I nwoonders èenige jaren daarna * een ftraatweg DeTrek- tüffchen Hoorn en Enkhuizen gemaakt is; 't seen ons ir £a3r,c v2n AnJ* bet vervolg ftaat te melden. gï" In 't laatft van dit jaar, tuiTchen den achtienden en ne- * fa dcjare
gentiendenvan December, had men hier te Lande een fchrik-l6^- '«1671. kelyten norm ujt den Weften en Noordweften, die zo hef- kJ™' £hrik' ï'g was, dat alles beefde en kraakte, en oude en bevarene Hoer vee/01'1 Zeeluiden getuigden nooit derselyken beleeft ofgehooit te fchadc. Dd heb-
|
||||
|
2io VERVOLG der HISTORIE
1660. hebben. De rneefte huizen, kerken en andere gebouwen itï
Commelin dit Noorderquartier en elders wierden dcerlyk befchadigts Eefibr. van vele gevels en fchoorftenen ter neder geworpen, en eenige ~c"i •*/'#* 'ngezeteiien door de afgewaaide pannen en ftenen jammerlyk derL Vloek en bezeert. Vele bomen zyn uit den grond gerukt, en voorAm- Zegen, bl. 21. flerdam in 't Y vier Fluitfchepen orngeflagen. De fchade Uiteen aan menfchen, fchepen en koopmanschappen was onwaar* ^lleHof' deerlyk- ,n Texel lagen meer dan honderd en vyftig fchè- Merc XI.Deel Pen geladen met allerlei koopwaren op de Rede, waar van il- .170. 'er'maar acht en dertig achter hunne ankers bleven leggen j zes of acht korven hunne maften 5 zettien of zeve-tien la-
gen 'er aan den Geldenenen hoek, anderen aan de Vriefclie kuft gedreven en in de palen gefmeten 5 vele zyn met al wat 'er in en op was gezonken, en vergaan. Ettelyke dui- zenden van menfchen, en daar onder vele brave Zeeluiden , koften 'c het leven, Noordholland wierd met weduwen en wezen vervult, en de elende, het verlies en 't geklag der Ingezetenen waren erbarmelyk, en vele ryke en welgegoedc koopluiden wierden door dezen droevigen Stormwind be- dorven. Oidonnan- De Heren van den Gerechte der Stad Enkhuizen, een tie op de Bank wyl tyds herwaarts gemerkt hebbende de ongeregelde prar- p3* 1 lH"8e te tyken van eenige baatzuchtige perfonen, in 't beleenen van zie Keuren de Panden, zonder byzondere toelatinge en octrooi, hebben van EM, den eei ften van Februanus een nader ordre en regelement K 341. voor de geoóbrooide Bank van Leninge bin en hunne Stad beraamt en vaitgeftelt, tot meerder gerief van een iegelyk,
. en foulagement van (ie gemeente, waar naar een ieder, zo Tafdhouder a!s anderen, in 't toekomende zich ftrikt zou- den hebben te gedragen, in het belenen van alle foorten van Panden, hoedanig die zouden mogen wezen, daaronder begrepen de Aoopmanfchappen en alle andere goederen. Van alle Panden beneden de honderd guldens bedrage de. zou ontfangen worden ter weke van ieder gulden één penning. Van alle Panden minder dan vyf hondcd guldens zou ge- trokken worden van ieder honderd guldens ten lopende maand dertien en één halve ftuiver. Van alje Panden vyf bon»
|
||||
|
van ENKHUÏZEN. air
Jionderd guldens en hoger bedragende, zou van ieder hon- i^lm
derd guldens voor anderhalf lopende maand getrokken wor- den vyftien ftuivers. Voorts wierd in dit reglement pcdrp geftek op het bewaren, en verkopen der verpande goede- len, waar van het overfchot aan den eigenaar, en die ont- brekende aan den Armen zoude worden uitgekeert. Einde- lyk wierd elk een, buiten degeadmitreerde 8ank van Lenin- ge, verboden eenige Panden klein of groot te belenen, op verbeurte der Panden, voor de gene die de Panden te leen bragt, en honderd guldens op ieder Pand voor de gene die het zelve beleende, boven arbitrale correctie. Den zefden van Februarius en eenige volgende dagen, is EmComwe
in de Nederlanden en andere geweften, aan den hemel ge- verc ync' zien, een ongewone Starre, opkomende 's morgens ten vier uren. Zy vérfcheen met eenen ftaart, en fiond in den Krop zie Klaas van het geftarnte den Arend, omtrent drie graden beneden Henéikfz. den groten Arend, we! zo Noordelyk, 's .morgens ten vyf ^ett>'m'1^' uren, in 't Ooft -Zuid- Ooiten, ^ ontrent aemg graden m &&■&#£: Capricornius, en hoog boven deh Horizont 13. graden if. l-hll. Mac- minuten, en was dé Borft van de Zwaan Ooft- Noord • Ooft, XI!-!)^l, bl. van den Arend 24 eraden 10. minuten. Men hoorde te de- ^'^' .,
, . ."" <=> . , ,y n ■ Die van AI. Zer tyd by na met anders dan van Roveryen ter Zee, mzon- giers roven
derheid door die van Algiers, waardoor vele rykgelade iche- vele van onze
pen wierden weggenomen, vele brave Roopluiden bedorven, fchcpeii.
en een menigte van Chritfenen in flaverny gebragt. Onder
de fchepen die zy van de Nederlanders namen, waren ook
de Hoveling, Schipper Jan Janfz. Poort van Enkhiiizen,
twe van Hoorn, Schippers Jacob Rich, en Meindert Janfz.
en noch een van de Ryp Dies wierd de Zeevaart bedorven,
en de Zee byna onbruikbaar gemaakt 5 en daar deze Landen **& Merc-
door de Zee waren ryk geworden, wierden zy wederom" ' "l, '
door dezelve van jaar tot jrtar verarmt Waarom de Heren* DendAp-U.
Staten * in hunne uitfehryving van een algemene V'aft-'én
Bededag, dit ook als een voornaam ftuk lieten invlacyen,
billende dat men daar aan in den gebeden zoude geienken }l0F/f°s'
C'•)• Doch de Viceudroiraal de Ruiter, daar na met een viqckenZegm*
V loot van -zeventien fchepen in de Middellandiche zee zynde', bl. 2u iz.
DA % be-
|
|||
|
in VERVOLG der HISTORIE
1661. begon dapper op die Rovers jagt temaken (f.). Onder>
(ï.)ZieG. tuflchen namen de Turken in dit jaar noch verfcheide fche* Vnmdt't Leven ipCn^ dié in dit Noorderquartier t'huis hoorden; waardoor ITm^nzl 'veel Bootsvolk in eene elendige flaverny geraakte, 't geen Holt. Merc'. hier en elders een deerlyk gekerm , en veel fchade veroor- Xll.Deet, zaakte: want behalven het verlies van fchepen en moederen bl\}°\ Tr, moeft men veel duizenden naar Turkyen zenden om de ee- De Engel- ï e dezer tyd gaven de Engelfchen weer te kennen, dat
fche» willen ze niet genegen waren te dulden, dat de Hollanders op met dujdeijdat hunne kuften vifchten. Daarenboven zocht hun Koning op hojinckuf- de Haringviflchers in zyne landen te lokken, beloofde grote ten vittchen. voorrechten aan de VilTchers, die in Engeland en Schot- Zie 3-Le land wilden komen wonen. Dit kon niet anders dan tot nrVel/%/. "root nac3eel en verderf ftrekken van de grote Viflchery en 30.3t.34.' Haringvangft dezer Landen, daar aan de Hollanders, en HM. Merc inzonderheid de Stad Enkhuizen zo veel gelegen was. Dies XII. Deelt tl. drongen de Gezanten der Staten in Vrankryk by den Ko- H9» ning fterk aan, dat in het Tractaat, 't welk zy Honden met die Kroon te maken, by het artykel van de onderlinge
algemene borgbly ving van alle hunne rechten, deze woorden mogten gevoegt worden: zelfs dat van deVijfchiry. En alhoe- wel de Jvünifters van Vrankryk antwoordden» dat deze uit- drukking onnodig was, alzo de Viflchery krachtig genoeg was begrepen in d'algemene borgblyving van alle hunne Rechten, en dit deden zy om den Koningvan Engeland geen reden van klagten te geven, om dat Vrankryk dus voor de H ollanders borg zou bly ven wegens een Recht, 'tgeen de En- gelfchen verftonden hen niet toe te behoren: zo ftonden de Staten nochtans zo flerk op dat ftuk, dat Vrankryk daar Vrankryk eindelyk overheen flapte, en in het gemelde Tractaat met \\)'kbosvoor uitgedrukte woorden Borg bleef voor de vryheid van de f HflHher.y Viflchery der Hollanders, in weerwil van al de klagten der *C' laiUlcTS Engelfchen. Doch eer het noch daar toequam, Het de Koning van Engeland, ziende dat Vrankryk en de Staten malkanderen verftonden, en dat de Borgblyving van de Viflchery tegen zyn dank zou voortgaan, door eene me- morie |
||||
|
van ENKHUIZEN. 213
rnorie aan de Staten zeggen, dat hy toeftond de Vereenigde I(jg-,-'
Nederlanden in 't gebruik hunner Viflchery niet te zuilen ontruften, Dus fcheen deze voordelige Viflchery en Ha- ringvangft der Hollanders- weer op nieuw verzekert toe grote vreugd der Ingezetenen van de Stad Enkhuizen ; wel- ker voorname hoofdnering was de Viflchery en handel van den Haring: waarom de Wethouderen dezer Stad geltadig en zorgvuldig hebben gelet op.'t gene tot bewaring en be- vordering van dezen handel ftrekte, en ten dien einde den zesentwintigflen van September een nieuwe Ordonnantie ZkKm'i& beraamt en vaftgeftelt, aangaande de Brand-pak, behel- vb".n £rt^*«'« zende zeven en dertig Artykelen, waar naar alle Kuipers, '22^* Pakkers, Keurmeefteren, Paktuinmeefteren, en alledie ia: den Haring werkten of daar over het opzigt hadden, zich itriktelyk zouden hebben te gedragen^ OndertufTchen was fjoa „ de Haringvangft in dit jaar zo flecht, dat men de onkofteri A7/. /)«/,*" naauwelyks kon goed maken. te >ÖS. Gelyk 'er federt vele jaren herwaarts groot verfchil en on- Verfchil
eenigheid was geweeft tufFchen de drie voorzittende en vol- beftelWen' gende leden van Weftvriefland en het Noorderquartier ,derGeueraH.', over de fucceflive beftellinge der Generaliteits Rekenkamer, nats Reken»' met ieraant uit het zelve Quartier, zo was dit verfchil te kamer' dezer tyd weer ernftrg gaande tuflchen de Heren van Hoorn, Edam en Purmerend over het bekleden van de plaatfe in de gemelde Rekenkamer. Om welke laftige ver- wotdhe-- fchillen wegtenemen, zo hebben de Staten van Holland en flirt door de Weftvriefland gehoort en ingenomen hebbende 't rapport Statct» vanI van de Heren van de Ridderfchap en de Edelen in hunne Ed. ™oliau(? ? ,, Groot: Mog. Vergaderinge comparerende, (aan welke by Weltmeflaut*«! alle de leden van Weftvriefland en den Noorderquartiere volkomentlyk was verbleven, om daar over naar reden en billykheid uitfpraak te doen, op wiens prefentatie en in wat voegen, midfgaders op hoedanige ordre en tourbeurten,. niet alleen voor de aanftaande drie jaren, maar ook voor altoos in 't toekomende, de Generaliteits Rekenkamer, uit ,le^en van Weftvriefland en het Noorderquartier zoude #.D , Qekleed worden,) daar over*de volgende uitfpraak gedaan,ymiJ, ""^ Dd 5 , m„_
|
||||
|
£t4 VERVOLG der HISTORIE
t©5i» namentlyk dat dit ampt van voorzittinge in de gemelde Re-
'2ie Handv. kenkamer van nu voortaan eertt zou bekleed worden, door -vanEnkb bl. een Heer van wegen de Stad Hoorn daar toe voorgedragen, H4.iij. tot den eertten Mei 166$. Dat daar op zouden volgen die genen die door de Regeringe der Steden tdam, vervolgens door die van Alkmaar, door die van Enkhuizen, en einde- lyk door die van Monnikendam, tot het bedienen van dat ampt elk voor den tyd van drie jaren iucceffn elyk volgens de gemelde orde en tour - beurten zouden worden voorgedra- gen j waar na de voorfchreven leden zich in het doen van . Vuur uu den £unne fucceffive voorftellingen ftiptelyk zouden hebben te (1.) p. de reguleren. Den achtentwintigften van Jnlius zag men in en Lange Kerkri. omtrent Amfterftam verfcheide ftukken vuurs uit den hemel ■Cbron.bl323. vallen (1 ). Waarop de Peft in deze Landen, ook in dit eM ete ^ oorderquartier, weer hevig begon te ontfteken j dies heeft Pouiftckeii. men in dit jaar weder Bededagen gehouden (%.). Midler- (% ; Uiteen wyle wierd in den Haag den zefden van Auguftus gefloten Aantekening. en geteke ;t het Traétaat van vrede tuflehen dezen Staat en Portu^aa'l"" ^en Koning van Portugaal: waar over die van Enkhuizen word'gefloten, en Hcorn zich met reden verheugden, wegens de grote (1.) Zie vaart die ze op Sint Ubes en de Middelandïche Zee had- f!'™™™ den (3 ). XII D tïïux. ®en achtentwintigften van Februarius des volgende jaars,
Grote Storm, rees 'er een yflelyke ftorm uit den Zuiden* die zich wen-
i66a. dende tot den Wetten, vierentwintig uren lang duurde,
met zulk een kracht, als ware het een Aardbeving geweeft;
(4.) Zie verfcheide Steden in Holland leden grote fchade, zo door
fhiL Merc. <jen wjn(j a]s ^oor het hoge water Aan de Oevers van
s'u'v Holland, en in Texel ftranden en bleven verfcheide Sche-
p'. ae Unge pen, en daar onder fommige ryk-gelade Kopvaardeis (4.).
Neder/. Hifi. Den eertten van Maart heeft dé Viceadmiraal de Ruiter,
VlU.neek, wegens de Algemene Staten der Vereeniede Nederlanden,
G.Oudboj vim bT, , hn , ., , o 1 v v •
elei-himvi. bl. een vrede gefloten, met ue Manomet-Palcha, koning
361. ;62, '* van Tunis, en verdere Regering aldaar, daar by verlettende
Vrede met zeftig Chritten- flaven, waar onder tien van Hoorn, twe
- *f"Tlul,s v?n ^nk!uiizen3 en noch een'ige andere in dit iNoorderquar-
f'efloieu. tier t' huis horende. Ook heeft de Heer de Ruiter weinig
dagen
|
||||
|
van ENKHUIZEN. iJf
dagen daerna een Verbintenis met die van Algiers gefiocen r,,
( » ) Hier door geraakte vele 'Chriften- (laven in vryheid, ( i. Vzie en den Koophandel en Scheepvaart der [Nederlanders weêr^M. Merc. in veiligheid tot grote vreugde der Ingezetenen, inzonder- xm;, Dcc/\ heid van die van Hoorn, welke in deze dagen een grote £^**** vaart hadden in de Middellandfche Zee en op de Levant:, Ruiter bl. ■waar door zy t'elkens voor de Turkfche Rovers bloot fton- £19-244. den, om van hen genomen te worden. Daar bleven echter *4^-*fo. no h vele Chrifrenen in flavernye. Volgens het ichryven ^üzema' van den V'iceadmiraal de Ruiter aan de Algemene Staten, XLin.Boek.. Waren 'erin de maand April noch ontrent duizend Neder- Veel chrifte*- landfche flavente Algiers, die hy vertrouwde dat den eenen.""'u^n1 door den anderen, ieder voor tvve honderd (tukken van ach- veniye.' 'a* ten zouden konnen geloft worden: en daar en boven noch ontrent duizend vreemden, die met de fchepen der Onder- danen van hunne Hoog Mog. waren genomen, en onder het gebied van hunne Hoog Mog. woonachtig, ook vele (2.) Zie daar getrouwe waren (2.). Op dezen togi van de Ruiter LevmenD^m- bevonden zich ook de Viceadirnraal Meppel, met de Kapi- e!e>' Dobr{-Ze*r .. ■ , i> VT . 1 • t ».,' ' , . r helden, bl.
temen de Hoer en Nachtglas, uit het N oorderquartier. 629.644.
Den dertienden van April, wierd 'er tuflehen de Steden Accoordtuf-
Amtterdam en Enkhuizen een Accoord gefloten, rakende 't fcI,en Amfts*ï-
varen der Veerfchepen tuflehen de gemelde Steden; waarbv fimenEuk"
„,,a 1 • j n /11 j j c- . » n > / huizen vveeeiis onder anderen wierd vaftgeitelt, dat de Stad Amiterdam. m \ Veer.
de beurten van het Veer zoude hebben één vierde part, en
die van Enkhuizen drie vierde parten, zulks dat t'elkens (2.) Zie
drie Schippers van Enkhuizen na den anderen zouden varen #**<«'• van
en dat daar regens een van de AmPrerdamkhe Schippers iériv*nE*khbt'
beurt zoude hebben, ieder op zyn eigen beurs (3 ). On- Tromp be-
trent dezen tyd flak Cornelis Tromp met een E<qaader van veihgt êè na-
twaalf Oorlogfchepen in Zee, om te gaan kruiflén om'rent «ng»iffc]»eiy.
^hland ter beveilmge van de Haringbuilen en de Ooftin, ^"^ fe**
':;;;::he Schepen (4 ). In de trfaand Julius quamen neger?' ó"ftin')ifch»
.^'geladr Retourfchepen voor de■Ooftindif he Eviaatfehappy vaarders ko '
B1 de havenen de-er Landen, waar onder één voor de Ka- ««*"&""»«>•'
™^'^ Enkhuizen,en men verwachtte noch vier anderen. ^^xufoe^T'
e M^atfchappy was nu federt dertig jaren zo wonderbaar- bi, üo!
|
|||
|
VERVOLG der HTSTORXE
|
|||||||||||||
|
iïö
|
|||||||||||||
|
lyk gelukkig geweelt, dat men naauwlyks van merkelykc
tegenfpoed had vernomen $ waarom haar Aótien van tyd tot tyd in prys waren gerezen. Midlerwyl was 't in dit jaar een diere tyd. De Tarwe gold 310 de Rogge 2(ïo. Goudgul- dens, en de Boekweit 39. Ponden Vlaams hetlaft} dan deze dierte hield niet lang aan. De Engelfche Viflchers van Jaarmuyen hadden in dit jaar fterk in Zee geweeft, en ook veel Haring gevangen, maar zy hadden 'er weinig voordeel van, om dat ze dien niet wel wiftente havenen en te zouten, zo dat veel van hunnen Haring verdorf j dies hielden de Inkopers op van kopen en de Viflchers van vangen: Der- halven fcheen het dat Gods goedheid den zegen der Haring- vangft voor als noch aan die van Holland, en met name aan die van Enkhuizen had toegeê'igent, hoe zeer de Engel- fchen hen zulks benydden, en veeltyds zochten te be« twiften. Dewyl de Muren, Wallen en Bomen van en om de Stad
Enkhuizen thans met eene goede en wettelyke fterkte wa- ren bekrachtigt, zo verftonden de Heren Wethouderen, in den aanvang van het jaar zeftien honderd drie en zelrig, dat dezelve heiliglyk behoorden bewaart en niet gelchonden te worden, en hebben ten dien einde gelaft, dat niemant de Stads Muren, Wallen en Bomen zoude mogen beklim- men, zo des winters als des zomers, 't zy by dage of by nach- te, op pene dat de overtreder zou verbeuren drie guldens by dage, en dertig guldens by nachte voor de eerde reize, en voorts by nachte zeftig guldens voor de twede reize, en tnegentig guldens voor de derdemaal, benevens arbitrale correclie. De nieuwe Trekvaart van Hoorn over Edam en Purmerend tot aan Buikfloot toe, die federt het jaar \66o. was begonnen gegraven te worden, zag men in dezen zo- mer voltooit en tot het gebruik gefchikt. Om was 't mo- gelyk de zware vloeden en aanvallen van het zeewater op de Weftvriefche Dyken eenigfïns voor te komen, en den fchielyken inval van water te beletten ofte verminderen, hebben hunne Ed. Groot Mog getracht den boezem van de Zuiderzee te verkleinen, en ten dien einde reeds in de jaren
|
|||||||||||||
|
1661.
Diere tyd.
Zie P. de
Lange Nederl. Cbron. oj> het einde. De Engcl-
fcheu vangen veel Haring, maar die be- derft. Ml. Merc.
hi. 172. |
|||||||||||||
|
Tf>r>?.
Het beklim
trien van de Stads Wallen en Bomen te Eukhuizen verboden. Keuren van
Enkb, tl 977. |
|||||||||||||
|
De Trek
vaart van
Hoorn naar Buik floot word voltooi De Staten
van Holland verlenen O&vooi tot bed yking ran *c Kocgras. |
|||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 477
jaren i6i<j. en \6'f7. Octrooi verleent tot bcdykinge van t^:
het Koegras, om dus het Eiland Wieringen aan 't vafte s.Laka'mn Land aan te dyken, en te beletten dat by hoge vloeden 't:Ommerf «**• Water uit de volle Noordzee in de Zuiderzee Hortende, tiiel£'"?*^mfi' terftond op den Weftvriefchen Zeedyk, inzonderheid op X»,f/, y, dien van de vier N oorder - Koggen, en op den Drechter- kpdfchen Dyk ten Noorden van de Stad Enkhuizen, zou. de aanlopen: dan die bedyking toen geen voortgang heb- bende wegens de zware kollen, die daar toe nodig waren, 20 hebben hunne Ed. Groot Mog. 'm dit, jaar 166$, het ge- melde OcT:rooi weer vernieuwt, zelfs met een belofte en aanbiedinge van twemaal honderd duizend guldens tot aan- moediging van de bedykers, uit de kas van den Staat te be- talen, 't geen echter alles vruchteloos en zonder gevolg is gebleken. Om in hettoekomendealle twiften öneenigheid over het 1664,
voorzitten ter Weeskamer binnen de Stad Enkhuizen voor w™e1«dTzi!> te komen, hebben de Heren Wethouderen den vier en piaatfenopdc* twintigften van Januarius des jaars 1664.. een Ordonnantie Weeskamer beraamt en vaftgeftelt aangaande het nemen der zitplaatfentc Enkhuizen. •op de Weeskamer, waar naar zich de Heren Wees- meefte- ErSlTiqt ren ten dien opzigte zouden hebben te gedragen. Ook Gok een hebben de gemelde Heren Wethouderen in dit zelve jaar, voor de Veer- lat gerief van Koopluiden en reizende perfonen, goedge- fcn,perSüP Vonden en befloten, dat voortaan dagelyks twe Veerfchepen "icm'Jwtt van. Enkhuizen naar Amfterdam, en van gelyken twe vanErM.M. 519. Amfterdam naar Enkhuizen zouden varen; en om alle wan- ordens voor te komen, hebben ze ook eene Ordonnantie £cn . beraamt, waar naar zich de Veer-fchippers, dat Veer be-gaande de varende, zouden moeten fchikken. Zy maakten ook eene Wolkwever/ Ord onnantie voor de Meefter van de Wolle-wevers in 't "'"'Wees- Weeshuis binnen hunne Stad, ten einde dat Huis in alle ge- ™Kem-envan tr°uwigheid zoude worden bedient. EnB.b/.fSS. Te dezer tyd gingen de Rovers van Algiers, niet tegen- Ee" vl°ut
«aande de verbintenis met hen gemaakt, noch voort in 'tterb<jre"sd'"g onderzoeken, bekommeren en opbrengen der Nederland-fcheRovers" E e fche uicgcruft.
|
||||
|
Xl$ VERVÖL^der HISTORIE
~ • fche fchepen, waarom de Heren Staten hebben goedge»
f z.Vz'ic vonden, tot demping dezer zeerovers weer een vloot van, AitzemaXhW. twaalf Oorlogichepen en een behoeftfluit, onder het gebied Boekt bl. van (jen Viceadmiraal de Ruiter, naar de Middellandfche 1q %raltt'"Z'ztQ ic zenden. Deaé vloot, waar onder zich ook bevon- Leven van dt den drie oorlogfchepen wegens het Collegie ter Admirali- Ruiter-, bl. teit in 't Noorderquartier, gevoert door den Viceadmiraal 2^9-28 5-J74* Jan Cornelifzoon Meppel, en de Kapiteinen Dirk Gerrits- zoon Pomp en Govert 't Hoen, nam ook mede de forame van omtrent tachtigduizend guldens, die in Holland tot loffing derChriften (laven waren verzamelt. Van de-ver- richt inge dezer oorlogsvloot,, zo-in de Middelandfche zee,, als in Afrika aan Kabo Verde, en op de Goudkuft van Gui- nea,. als mede in Amerika aan de Kaïibifche eilanden, en aan ïerre Neuf, kan men by de alhier op den kant aange- haalde Schyvers» omftandig bericht vinden. Men rufte ook eenige oorlogfchepen uit tot beveiliging van de grote Vif- fchery of Haringbuifen dezer Landen,, en eenigen om te (ï.') Art- kruiffen ia het Kanaal en de Kuiten van Portugaal ter be~ %ema V. Deel, fcherrning van de Koopvaarders tegen de plonderinge der. 'lesinfelen. Spaanfche Commiflie- vaarders ( I.).
van 'leii En- Midlerwyl begonnen de vonken vatë te fmculen, die er- gclkhen lang tot eenen grouwzamen brand van oorlog tuflchen En» °rtl0f'zi geland cn dezen Staat uitborften. Wat nayver van ftaar,, jiizimaXU. wat opgevatte wederwil, wat ingebeeld ongelyk, wat ge- Bveki bl. 756« heugenis van ouden fmaad, wat vergetelheid van verfche XLIJ.Boek» weldaden, wat begeerte om zich tot nadeel der nagebeuren hi'r^i"D ! tc veirykenr zich de meellerlchap der zee aan te matigen. bl, MI7-IH9. en aan ieder de wet te zetten, daar oorzaaK toe gaf, zal ik XLiv.Uoeki hier nier ontvouwen, om niet te rerre van ons oogmerk af bl.64.6y 6$. te wylien; Doch die daar breder bericht en klaarder ope- ^crluRïiti. rü-ng van begeert, leze de Hiftorië'n van Staat en Uorlog, van Huil.'lpdit''iQ de voorvallen van dezen tyd befchryven (2.). Alleen- jarirHoiiAicrclyk roere ik dit maar aan,. wegens het fmertelyk gevoel en 't XV. Deel, bl. gr(X>t deel der rampen van dien verderfFelyken oorlog, welke foï'io?, de Stad Enkhuizenen de andere Water Meden, in haren koop- 315. mz.' handel cn fcheepvaart, daar by geleden hebben, Deo |
||||
|
vanENKHUIZEN. irp
Den negenentwintigflen van April, 's avonds ontrent r£g»
zeven of acht uren, wierd 'er in dit Noorderquartier en Een vurige ganfch Holland by fchóon wéér een vurige kloot in de lucht Kloot in de gezien, die zich aan korte dikke ftralen verfpreidde, geven- luclitSez,e»» de een zeer bleek doch helder licht van zich, gelyk vlam- men , die op aarde fchenen neder te vallen. De ftralen ver- fpreiden zich aan drie vlammen of lichten als die van een Vuurpyl, doch vlogen ter zelver ure en dage over het ganfche gebied der Staten, en dat alles in een ommezien; men zag ter zelver tyd op de Hollandfche Duinen meer dierge- lyke Vuurkloten van het Ooiten opkomen en in 't Weften als jn zee vallen, In de volgende maand zag men dit ook boven , . ._, Amfterdam, in Vrankryk en elders ( i.): 'c welk niet al einAJntek.en leen een grote fchrik en verbaaftheid veroorzaakte, maar F/, Ce/fe/w ook gevolgt wierd van een vierige ziekte en grote fterfte, Nedert.Vhekett Dit gaf aan onderzoekzieke vernuften ftoffe om na te fpeu- fjf,"'./J' 2i' ren, of door dit vuur de lucht met wel mogt befmet en xv. Deel, ©ntfteken, en daar uit die vinnige ziekte ontftaan zyn: dan M 97. dewyl zodanige vuren wel meer gezien worden, zonder dat e»fl>»g<laar daar op quade ziekten of fterften volgden, zo Hellen weover Semaakt. zulke lofTe giffingen onder d'onzekere dingen. De Peil grafeerde onderwyle in dit jaar door ganfeh Hol- w-^ ^j^
land en de daar omgelegene Landen zeer krachtig. Binnen Landen zëöc Amfterdam ftierven in de maand Junius vier honderd zeven k«g"g» «n veertig (zynde dit zeer ongewoon j dewyl die plage door- gaans meeft in den Herfft woed) en in dit gehele jaar vierend- twintig duizend, één honderd acht en veertig menfehen. Dit was inderdaat zeer veel: nadien Amfterdam te dier tyd op verre na zo volkryk niet was, dan tegenwoordig. Vele voor- name luiden vluchtten uit de Stad, en de Koophandel ftond Ichier ftil, doordien by na alle uitheemfche Vorften den handel met Holland, uit vreze der befmettinge, verboden Wden. Men meende dat deze Peft - ziekte door een Oor- " logfehip van Algiers in Barbaryen, en t'Amfterdam te huis horende, in den voorzomer des jaars i66j. hier inkomende, eerft te Amfterdam is gebragt, van waar ze zich door het gehele Land uitbreidde. De Lyft dér doden die alle weken, E e 2 gedu-
|
||||
|
«o VERVOLG der HISTORIE
'1664. gedurende dit en het voorgaande jaar, binnen Amftcrdam-
(1.) Zie geftorven zyn, kan men vinden by Commelin, die ook fcegt-,
ffSt™» da: het Betal der doden in één jaar binnen die Stad nooit Jmft.ll. nSr.ao groot geweeft is, als in dit jaar 1664 (1,). In de Stad n'ix.Aitzema Hoornftierven ook dag op dag vele menlchen aan die zelve ^u'n"^1'1'^'ziekte, zo ook in vele andere fteden der Vereenigde Ne- XlV.lieely M, herlanden (2.). De Staten van Holland en Weilvriefland, i6cvi?4.19?« hebben den achtften van Auguilus, na het innemen van (z<) Uiteen het advys der ervare Doctoren en Chirurgyns, een Regle-
^TaSi ment beraamt en vaftgeitelt, behelzende eenige middelen b'ederl.vUck en pi'*cautien, die men hier te Lande zoude matwerk ftel- tt>Zegen,bl.ii.\en en gebruiken, om daardoor, onder Gods zegen, ds Reglement communicatie en voortzetting van de Peüilentiale ziekte
tec^"a^eft waaF '£ mogelyk, eenigermaten te verminderen,.of ts. (tuiten', ^zte AU- Door deze bezoekinge wierd den Koophandel zeer belem- txmaXUV.t mert, om dat de Hollandfche fchepen quarantaine moeften r 'p/i/4'/"' nouden> eer ze m de havens, daar ze naar toegingen, wier» fuDaUM. den ingelaten: dan de Peft verhinderde niet dat de Haring- p7u * viflchery haren gang ging, tot groot nut en voordeel varv Eenryke de Stad Enkhuiz* n. 't Was daarenboven ook trooftelyk,
$TOtk£ÏÏi" dat de vlo0t uit de- M.iddelandfche Zee' SPan)e e" Portin biunen!,ü §aa^ d'e wel op twintig Millioenen waardig gefchat wierd,. Dertig oor- onbefcbadigt in de havenen dezer Landen quam: ook ge»
logfcUepen fchiedde geen hinder aan de Haringbuifen. Onderwyle ver- Tmaaktge zuimde men niec nocl1 dertig Oorlogfchepen gereed te ma- &eiAitzeiw V. ken j. waar over men tot Opperbevelhebber (lelde den L. Veel,'k. Admiraal van Holland en Weftvi iefland, den Heer van. 84-S.5-- Wajfenaar, en onder hem de Viceadmiraals Jan Evertfzoon «leriand^oor* en:EgbertMeeufz,oon Kortenaar y en de Schouten by Nacht
de Engelichen Comelh' Evertft,oon en Volken Schram van Enkhuizen, ii]v,ei!oaierv Den achtÜen van September, hebben de Engelfclien de (?Ozie fterkte genaamt Nieuw Amfterdam, en met het zelve'p-e-
iW/tow heel Nieuw ^cdciland, by verdrag ingenomen: in een égU^.Le- tyd, als men noch m Europa van geen oorlog tuflehen de vegetiDmlen Engelfclien en de Nederlanders had gehoort f $ ). De Sta* %dJTbu'tl'ten kJaaSden hier over > maar vergeefs. IVidlerwyle waren Ltk-ïsu ^e Engeifchen dapper bezig om hunne Oorlogsvloot uit te ruiten,,
|
||||
|
vak ENKHÜIZEN. aai
|
|||||
|
Puften, beftaande in honderd drie en dertig Oorlogfchepen» j6g4
waar van 'er twc en twintig naar Guinea waren gefchikt- AitzemaXLW. De Nederlanders maakten ook hunne Vloot klaar, welke bj^jff- beftond uit acht en dertig Oorlogfchepen, waaronder &IC xk Deel',' van het Noorderquartier 'er zes haddeny en daarenboven •f0erufti«- h id men-noch zeftien Oorlogfchepen, en veertien Convoyers^en fier Engel- en Advysjagten, die naar Guinea wierden gedeftineert, fa" ^™6,",^* men uitmakende achtcnzeftig Schepen: behalven hei-EJr-£,e; * quader van den Viceadmiraal de Ruiter, dat in de MifcUfet 't Leven der landfche Zee was, om de Turkfche Rovers in te teugelen t^e*rL z<*~ doch heimelyk laft kreeg, zich met zyn dertien fchepen» >;c#?'tftJ79' waar onder drie van het Noorderquartier, naar Guinea te~\vi'.i>eel> bk. begeven, en zo veel mogelyk was, de geledene fchade, ons90-99, door de Engelfchen toegebragt, te herltellenj 't geen hy fpoedig en getrouw naquam. Den twintigften van de maand December, bragt de luchr Zeldzame
regen voort, die nederkomende terftond ys wierd, ZO daf 'Q^!^l^taVl hier en elders de ftraten niet alleen zo glad bevroren, dat °2iecw> die by na onbruikbaar waren, maar ook de regen op de bo- melih Befcbr. men nedervallende, hechtte daar aan zodanig va/l en vroor vun Anift-**• zo dik op malkander, dat een takje van ontrent een vinger lFl6?'}l^u dikte, door het aanvriezend ys zo dik wierd als een arm, awJ; ' Veel bomen wierden gelchonden, en de takken door de Vloek en Zegen s, zwaarte van het vs daar afgefcheurtj velen wierden geheel^22.2$. ontwortel, of barftten met een verfchrikkelyk gekraak, van j^' MerC' een. Deyzelzat om en op de huizen, kerken en torens ' *9* dat het een wonder was om re zien: alle bomen verloren DeStaten hun meefte lof. Om Hollandfche en Zeelandfche Kutten doei. huime, te bezetten, is by de Heren Staten den achtienden van De- Ztc^uiïen mee cember verftaan, dat eenige Compagnien Ruiters en'Solda-^5^'0^ te* ten van dezen Staat uit Nymegea, Zutphen, Kampen, "zi'é'^zm(g Breda, Leeuwaarden, Steenwyk, Maaltricht, 's Hert O- XLW. Boek, genbofJi, Bergen op den Zoom, en Wezel, derwaards^-20^^' *°uden trekken, en; zyn eenige van dezelve gefchikt naar ge.Helder, Reverwyk, Noordwyk, 's Gravenhage, den "el> Ameland, Swol, Texel, cenigen naar Zoeland, als a« brouwershaven? Zierekzee, en in 't Land van Kadzand. Ee 1 la,
|
|||||
|
ïiA VERVOLG der HISTORIE
tf&4. 'n 'c laatfte van die maand vertoonde zich een Comeet
ïe» Comeet of Staart-ftarre, diein'teerft zeer laag langs den Horifont
vertoont zich. heen liep, en-voorts weer onderging, maar korts daarna, Dee/tZxTyV' ^ noger en hoger is opgeklommen. Men zag ze van den Boek] fa/. ' z7<tot den **> January des volgenden jaars, en ze veroor- 40$. 401 zaakteby fommigen vele bekommerlyke gedagten; by eeni- ^xv'ifV'- ■ £e Starrekundigen, wierd zy naauwkeurig waargenomen,, bee'in. " '' * waar van men é^ers een omftandig verhaal kan vinden. Vele Hol- Te dezer tyd hebben de Engelfchen een groot getal Neder-
landfclic fche- landlche tchepen in zee aangehaalt > of in hunne havenen (daar pen by de Eu- ze van zelf, van geen vyandfehap wetende, waren ingelo- oehaah!13"" Pen ) befiagen, en daar na verklaart verbeurt te zyn: zonder (i.) Zie te voren eenige aankondiging van oorlog gedaan, of brie-
AitzemaXLV., ven van fepreiaUe uitgegeven te hebben (1.). Honderd Vvt^,bh en dertien zo Straats- als Franfch-vaardersquamen hierdoor Hoiuvterc, in hunnen handen. De Steden Hoorn, Medenblik, en an- XV. Deel, dere plaatfen, van dit Noorderquartier gevoelden in deze hl. 187- . eerlte uitfpattinge der EngeHche dartelheid, geen geringe Ph "vloot 'cna^e 1 vermits vericheide van de genomene fchepen, of
■word van acht derzelver lading, of manfehap daar t' huis hoorden. De ingelfclie Smirnaiche Vloot, ryk van allerlei koopmanfehappen, be- «orlógfchepe» geleid met vier CJonvoyers, onder bevel van den Comman- ^U-Vzie r van Brakel, wierd den negenentwintigften van De- liet Leven en cember, door acht Engelfche oorloglchepen onvoorziens
pad.derDovrl. overvallen, ontrent drie mylen van Kadix, daar een hevig 'Zeehelden bl. gevecht voorviel, daar in Brakel dood bleef: doch de En- tcmiiXLP. ;/"gelfchen wierden door de Nederlanders zo wel onthaalt, */. 559. ' dat ze moeften afwyken, (z.). 1667. Op de tyding van dat befpringen der Smyrnafche vloot,
t Ü)eStaj"i den vierentwintigften van Januarius ter vergaderinge van de
fceiluitend ,, „ o , ••» i • r ri
iiigelfclicu Algemene Staten, door 't lezen van eenen brief gefchreven
ook alle af- uit de Bay van Kadix door den Kapitein van Meeuwen,
breuk te doen. bekent gemaakt, wierd by hunne Hoog Mog. gemerkt de veelvuldige vyandfehap der Engelfchen, tegens hunne on- derdanen gepleegt, eindelyk befloten, dat ook de oorlog- fchepen van den Staat alle EngeUche fchepen, het zy ten oorlog of ter koopvaardy toegeruft, zelfs mede binnen de pa-
|
||||
|
vak ENKHUIZEN. Zlf
palen van Europa, defgelyks zouden aantallen, vermeefte-
rcn en opbrengen: ter tyd toe dat de Koning van Groot- ( {fïM britanje de gepleegde vyandfcbap zou hebben doen vergoe- **Z*m*r den, of dat daar over eenig verdrag zoude zyn getroffen: Zcehe^eiil>^ bevelende aan de Admiraliteiten etlyke ligte Fregatten" in ^f'6\$' . der haaft in zee te zenden, en alle Engelfchen die ze kon-zlaxu?'' den aantreffen te bevechten en te veroveren ( i.) Midter~n°ei> «• * wyl wierden ook alle Engelfehe fchepen in de Nederlanden KUW- aangehaalt, by wyfe van retorfie (2.). Men flelde v*ft zJ^xif' een vloot van twe en zeventig Capitale oorlogfchepen in zee Bock, bi. »4 te brengen ( $.} Men heeft ook in de Vereenigde Neder- Verbieden landen den Ingezetenen alle vaart by Plakkaat verboden, opa!,envaarr; verbeurte van fchip en goed, of de waarde van dien* 't zy w* het fchip mogt genomen worden, of behouden t' huis ko- Groofpuk. men. In 't byzonder verbood men den uitvoer van allerlei WÓtet* ** gereedschappen en vifchtuig tot den Walvifeh - vangft ver- t^f Z/ffw eifchtj als mede het inbrengen van de Engelfehe Manu- f« /Ï5' M' feclurcn (4.).. U'ltwt De Staren van Holland, overwegende verfeheide punten- Phak'lu-
rakende het gebruik en verfterking van 's Lands vloot te- Df'U'a6?* gens het voorjaar in zee te brengen, hebben den negenen- xïitjm twintigften van Januanus goedgevonden en verftaan, datw> W. ' de vloot met meerder en achtbaarder Hoofden dan voorhe- De Sfalen nen zouden worden voorzien. en dat men ten dien einde ?" Ho"a."d dne Luitenants Admiralen zou verkiezen, één onder't Col- UudsZ* jfgie ter Admiraliteit op de Maze, één onder dat van Am-"1""!»***. iterdam, en één onder dat van Weftvriefland en het Noor der0f'Per- derquartier. Volgen* dat befluir verkoren de Heren Staten ^BW, -, den Viceadmiraal fcgbert Meeufzoon Kortenaar tot L. Ad- tZÜSi miraal onder t Collegie ter Admiraliteit van de Maze den ****>y- m- Viceadmiraal de Ruiter tot L. Admiraal onder dat vin'^m- l78' Ahzma frdajn-.caden Viceadmiraal jan Kornelifzoon Mep'el^^3&E ^ Admiraal onder dat van Weftvriefland en het K^order- ^7 4o8^ 5!r' DUS Wie?en d? twe lilatften* in *"" afwezen
nra) X?¥" £ V^110ch ÖP de «oudkuft van Gui- kiein 1 L- Admiraalfchap gevordert. Door het ver- &e*en nadoe drie L, Admiralen, viel.•«ook eenige lel |
||||
|
224 VERVOLG der HISTORIE
andering onder d'andre Bevelhebbers der vlote. Maar ds
de Heer van Waflenaar, L. Admiraal van Hollind en Weft- vriefland, wierd tot L. Admiraal Generaal, of Opperhoofd over de gehele Zeemagt van den Staat aangeltelt. In die zelve Maand, wierden de Ingezetenen, wonende in de Dorpen, ontrent de Hollandfche Zee - ftranden, door eenige uit de Gemagtigde Raden hier toe gelaft, gemonftert, be- ginnende van het Dorp Terheide, by 's Gravenhage, en zo voort, langs den Zee-ftrand, tot op de Helder, by 'ïexel toe: en wierden bevonden zefendertig duizend weerbare Mannen fterk te zyn. Daarna heeft men van de Maze af tot de Helder toe, de ganfche Zeeknft langs, Wachthuizen en Vuurbakens geftelt $ nadien men verzekert fcheen, dat de Engelfchen voor hadden ergens op onze Kuft een lan- ding te doen ( 1.). De Vor-ft, die reeds den elfden van November des voor-
gaande jaars was begonnen, en tot het einde van Februavius aanhield , was in de maand van Januarius zo fel, dat als de plaats Buzau in Wit - Rufland drie niy.len van Mohilow, van de Polen belegert was, men zulk een koude had, dat deWyn en Mede bevroor, en men de dezelve by (tukken verkocht, die vervolgens by hef vuur ontdooit wierden. Ter zelver tyd is de koude in Spanje zo ftreng geweeft, dat de Spaan- iche Rivieren bevroren en vaft lagen, en de bedienden van den Hollandfchen Ambafladeur "over het Ys te Madrid op Schaatfen reden, waar over de Koning en Koningin van Spanje, die zulks nooit gezien hadden, zich ten hoogflen verwonderden. Door deze vorfl: raakten twe van 's Lands Capitale Oorlogfchepen, door verzuim in 't Ys, en liepen gevaar van te zullen vergaan, of ten minden grote fchade telyden, waarom de Algemene Staten den zefentwintigften van Januarius befloten defaangaande aan het Collegie ter Admiraliteit in 't Noorderquartier te fchryven, dat ze zich zouden hebben te informeren, of de Kapiteinen en andere Officieren op de gemelde fchepen dienende, of wie van de- zelve daar toe 't zy door nalatigheid of anderfints, oorzake mogten hebben gegeven, en tegen de fchuldigen met alle vigeur
|
|||||||||||
|
ïfiöf.
|
|||||||||||
|
Delngeze-
tenen by de Zeeftraiiden v/orden ge- Jiionftert,
|
|||||||||||
|
baal van dm
T.r.Qclf. Oorlog bl'%^.Chron. Van Medmb. bl,142. Felle Vorfl. |
|||||||||||
|
Twe OoT-
loafcbepen raken iu't Ys en in gevaar. Daar over
de Staten fchryvcnaaii de Admirali- teit in 't Noor derquartier. /litzema
XLV.ISods, |
|||||||||||
|
tas ÉNKHUIZEN; ti?
Vigeur en ernfl procederen en doen procederen naar bevin- tg$g
ding van zaken, anderen ten exempel: en dan 't geen zy dielaangaande zouden hebben bevonden, gedaan en geiia- tueert, hunne Heg Mog. te zyner tyd ovetfchryven zonder daar van in gebreken te blyven, als zynde hunne Hoog Mog. deze zake zeer ernfl. Ook wierd hier van ten zei ven einde een Exitact gezonden aan den Advocaat Fifcaal van 't voornoemde Collegie ter Admiraliteit. Midlerwyl was men in de vereenigde Nederlanden naarftig Detoeruf-
bezig om een mngtige ooilogsvloot uit te ruften, vervaafdi- tii>gvan<ie gende de Collegien ter Admiraliteit alles metdeuiterfte fpoed vlootvvord 't geen daar toe kon dienen, of derzelver zeemagt vergroten: IJ^et" voorc* en nademaal het Octrooi der Ooftindifche Maatfchappy te ' 't Octrooi dezer tyd was verlopen, wierd het zelve by de Algemene Sta- van de Ooftin ten, den zeventienden van Februarius weer vcrfangt torop LUflifchc Ma*c' liet uitgaan van deze eeuw toe, zynde het jaar van 1700. daar vemJuwt? mede onder begrepen > mits dat de gemelde Maatfchappy, ZicGrèèt de vloot der Heren Staten, die thans wierd klaar gemaakt, PfaH.lK |
||||||
|
met twintig fchepen van oorlogen fregatten zouden by- ^' ^.1224.
fpringen. Onder dezen moeften zes groten zyn, die te de- Bc^bi^'.
zer tyd by de Maatfchappy in deze Landen waren, te we- 41j.414.4z2,
»n rv„„;« \jin.„*>.,*,<=n >- ur.,:„ *« c-.a*„~ j„ t>___
|
||||||
|
ren, Oranje, Marzeveen, 't Huis te Swieten, de Beurs,
Dordrecht, en de Nagelboom} en benevens dezen noch tien anderen, welker minfte veertig ftukkenKanon, en twe honderd mannen moeft voeren. De vier overigen moeften mede twe honderd man opnemen, en op ieder noch vyfüg Soldaten, De Victualie zoude by de Maatfchappy, en de Maandgelden by 't Land betaalt worden, Deze grote toe- rufting ter zee veroorzaakte inde Stad Enkhuizen en andere zee-fteden veel gewoel en droktej vele timmerlieden, sjou- Groreroc- wers en andere handwcrksluiden raakten hier door vroeg rufting ren aan 't werk, en de winkeliers aan neering en vertiering. 0°r'oginEn- In Engeland zat men ook niet ftil, maar men arheidedaar2^'-?'
met groten yver, om in 't voorjaar een magtige vloot in zee te XLV. Bee^, vi. brengen} en fen oorlog tegen deze Nederlanden met alle ??M<5&' Kracht voort te zetten: waar toe het Parlement den Koning ''^"Jer een lonime van vyfentwintig honderd duizend ponden fterlings £ % f/-"»- Ff heeft ójó'.ó)-/.4.
|
||||||
|
%%6 VERVOLG der HISTORIE
jfó^ heeft toegellaan, met verdere aanbiedinge van ook hun levert
slecht out- daar toe gewillig te willen opofferen. Zo verhit was deze Na*
haal der Ne- tie toen om <je Nederlanderen te bevechten. En men had
Enleia'nT'111 ^alf February in Engeland reeds acht en twintig Nederland'
%zema,bl.fcheSchepen aangehaalt en verbeurt verklaart: waarvan het
?ji. j>a. ?63. fcheep svolk wierd in degevankenifTe geworpen en zeer flecht
onthaalt. Den vierden van Maart ouden \ói den veertienden
nieuwen SryL, heeft de Koning van Engeland en zyn Raad,
den oorlog verklaart tegens de Nederlanders, en is daar af een
De Konfee ve^kondiging door een Wapendrager des Konings, onder het
van Engttal geluid der Trompetten, binnen Londen gefchied; en dat met
verklaart den zo graot een vreugde en toejuiching als of men den oorlog
Oorlog testen reec}s zeeghaftig had uitgevoert, daar in der daad de wape-
de Nederlan- t /1 • j r\ rr \. r
(lers_ nen noch eerlt wierden aangegort. De Koning van Enge-
zie Aitzerm land had, niet tegenftaande zo vele reeds gepleegde vyande-
XLV.lioek, b/, lykheden tegen de onderdanen van dezen Staat, met deze 568.869.970.Oorlogs verklaring zo lang gewacht, om waar het mogelyk Alle viiTche-de-wereld te doen geloven, dat de Nederlanders de eerfte
ry word in de aanvallers in dezen oorlog waren geweeft. Dan het tegen- Nederlanden <jeei wa3 overvloedig bekent. De Staten zonden het Af- *"üenT'jiiriJ. f*cnrift van deze verklaring en afkundiging, te Londen ge- GrootPMk.'daan, aan alle Koningen, Republyken, Mogentheden, er»
111. Deel, bl. fteden in Europa, die belang hadden in't nuk van den 292 *9?• Koophandel: dienende om te tonen de onrechtmatige han- Bock, ot. m- klingen der h-ngelfchen. 452.4?8. Uien zelven dag, a's mede den derttgften van Maart,. Grote belo» hebben de Staten al de vaart en viiTchery op Groenland r
Hingen op hee £n jaarna * 00fc de grote en kleine viiT.hery, als mede het verovert 11 u« . , . .,- , . ,' n , EugeKche inbrengen van haring en gezoute vilch verboden. Dus zocht
fcliep.su J4e- mcn te n\eer volk voor de oorlogsvloot re bekomen. Ook rtelt. wierden om het volk tot dapperheid aan te moedigen, veel D(«iQ. '^""'-groter beloningen en pryzen op het veroveren der Engel-
Groot'vifé'Uk Spfoh* Schepen en 't afhalen der vlaggen geftelt, dan ooit Deei, bl, i2?, co /henen. Daarentegen zouien de kleinmoedigen en laf- Ahzem'iXLV. hanigen, die een oorlogfchip van den Staat aan: de vyand t*G'*ifr(ittdZ0ll^en ovprRf'K'eni °f zonder verlof van den Admiraal van tev'e-'vnr.de de vlag aflopen, met de dpod geitraft worden (i.). Kort Bwta tiï, Hg, daar |
|||
|
van ENKHÜÏZEN. uf
<3aar na *, wierd ook by Plakkaat van hunne Hoog Mog. een r^?;
nieuwe lyftvan de beloninge voor de gene die in 's Lands- Beloning dienft mogten verminkt worden, bekent gemaakt [!.). <-*"■verminkt Deze en verfcheide andere Plakkaten, zyn ontrent dezente*' Mnan tyd uitgegeven, die ik kortheids halven voorbyga (2.)- (i.')zie Oelyk de Provincie van Holland altoos yverig was geweeilGioctPklf in't menageren en zich te ontladen van fchulden} zo heeft ui-Deei.,U. ze ook t' elkens getoont geen vlyt noch koften te fpareri; ''xm.mkT wanneer 't de nood vereifchte. En ziende nu dat het begon t/. 42$. ernft te worden, heeft ze om zich allefins in goed poibuur te (2-) Zie ftellen, eeconlenteert één twe honderdften penning; twèmaal.r**fml/L*r' in een jaar, de halve verponding, buiten gewoon haardltede-^,. ,9_ geld, het verhogen van 'c recht van het kleinzegel, als Nieuwe mede het verhogen en weder opftellen van alles, wat fedeit Impofteu;in- den Spaanfche Oorlog was vermindert, gematigt of afce-^ ,.;t' Ichattj zelfs heeft men ïmpoften geheven en ingeitelt, ü\e XLV.Boek, bl, voorheen wel waren voorgeflagen, doch nooit ingevoert, 399.40J.410. hoedanig was onder anderen het Paflagie-geld, waar door Crm/'Plak. M- de Reizende Man, ledert den eerften April dezes jaars, tot ^' b*' verligting v-m 's Lands gemene lallen, moeft betalen één onJersnde- gerechte vierdepart van zyn fchuit of-wagenvracht. De ren het Pafla- Heren van Holland lieten ook ftilftaan de verfparing van &*&**•. de Jaarlykfchc lnterefien of reductie van vyf rot vier, waarals ^T^ mede zy dus lang de Kapitalen van hunne fchulden hadden//»//, m^c. laten afleggen, en ftaat gemaakt voor het uitgaan dezerXvi.Deel,; Eeuwe ruim uit hunne fchulden te zullen geraken. Eenige He- Ook hebben de Staten eenige Heren, daar onder ook den i-aarVexeTeu
Raadpenfionaris de Wit, afgevaardigt naar Texel, om al* Zeeland afre- daar uit krachte van hunne Ed. Hoog Mog. authorifatie ten vaardigt, om opzigte van 's Lands vloot met de gevolgen en aankleven ^""™(ll"8 Van dien, zodanig te difponeren, als hunne Ed. ten meeden vlootVbe-S dienfte van den Lande zouden bevinden te behoren. Ten vorderen. zelve einde wierde ook eenige Heren afgevaardigt naar Zee- D«* 17- -4W, "nd. In de maand April, wierd in Zuiderzee zo groten x1yf'fema overvloed van Haring gevangen, dat men dergelyke by men- 4,, "tl' bl' enen geheugenilTe nooit gezien had. Sommige ViiTchei^--^--!-'.' van Enkhuizen vongen in die maand elk acht honderd laft, Een menigte Ff 2. 't laft
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||||||||||||
|
Lt8
|
|||||||||||||||||
|
't kft gerekent op tien duizend Haringen, maakt zulks een
|
|||||||||||||||||
|
van Haring
word ui Zui- derzee ge- vangen. Cbrun. van
Medenbl. bl. 242. Ho//. Ate«. AF/. Deel, lil.66. Een Staart-
ftarre ver-, fchynr. |
getal uit van tachtigmaal honderd duizend van die VifTchen;
Zy verkochten die acht honderd laft voor vyftien duizend,, zes honderd en twintig guldens, ln.de Maanden Maart en April, zag men hier weereen Staart-Sterre, die's mor- gens ten drie uren, of gelyk anderen zeggen ontrent twe uren, in 't Noorden op quam, en fcheen tot vier uren, paflerende Pcgafus, en liep in het laatite van April naar het hoofd van Andromeda hebbende een lange witte ttaart (f.7. Den negenentwintigften van April wierd in de vereeni^de |
||||||||||||||||
|
Nederlanden alomme een vaft- en bededag gehouden:°en
rJiiefCvTn''e' men h5eft.ook daar na,:op het voorttel der Siaten van Hol- Amfl'.U. 11S? landi in dit en de twe volgende iarenin deze Landen weder s.L'jiiCbron. wekelykfche Bededagen ingeftelt: ten einde God alle on- vanKMcnhm, ne:i en ongeval, 't welk deze Landen, vermits den-droevi* Bededa-eu êen oorl°gj waar nl de Staat met de naburen was ingewik- begimienr' Kelt, fcheen over over 'c hoofd te hangen, genadiglyk ge- weêr. liefde af te wenden, en de beraad dagingen der penen, die G. Brand't jets toC venjerf 0f tot nadeel der vereenigde Nederlanden
Leven van de . , , r , &, *•'"■'"<■-» khiucij
«w/w,W.38i.tnogten tenten t'ondernemen, te fchande te maken, en
en.iTit een voorts zynen zegen over den Staat, en defzelfs inwoonde- |
|||||||||||||||||
|
Aantekening,
Trankryk,
zoekt den oorlog re itrenimcii. Aitzema
XLV. Hoek, Men heef:
|
|||||||||||||||||
|
ren, tot noch toe overvloedig bewezen, goedertierentlyk
te verlengen. Midlerwyl trachtte de Koning van Vrankryk dezen ver*
derflyken oorlog te ftremmen, en zond ten dien einde zynen buitengewonen Gezant naar Londen} maar vrugteloos: het hart der Engelfche jeukte te zeer naar eenen oorlog, waar van ze zich veel goeds beloofden, doch die, gslyk daar na de uitkomt! leerde, hen en ons beiden, veel bloed en Ichatte kofhe. De. Nederlanders, dewyl, bet toch niet an- |
|||||||||||||||||
|
grotesedach- ders wezen kon, waren nu ook niet weinig gemoedigt tot
tenvan'sLands Jen oorlog: velen begaven zich naar Texel, om 's Lands ylT'co1e- vloot» die daar gereed^lag, te zien, en men achtte dat dier- rm NeJer/. gelyke vloot nooit uit de havenen, dezer Landen was in zee Vloeien Zegen• gettoken.; elk had 'er byna, goede verwachting van en &>?.♦ men fprak 'er van als of ze onverwinnelyk was, Doch de uitkomft leerde het tegendeel, en God toonde ons, dat «He
' menr
|
|||||||||||||||||
|
van EN KH U I'Z E NI zip -
ttrenfchelyke ontwerpen, zonder zynen zegen, in rook ver- ^
d.wynen. De Engelfche vloot ftak den eerften van Mei in DeÈnad- 2ee, fterk ontrent honderd fchepenj doch dezen vloot had fchevloor den achtten dier maand een' geweldigen ftorm op de Hol- j°°umt i,17-ee*> landfche kuit, waar door ze zeer befchadigt in Engeland ^,^1 vau moeit te rug keren j hebbende alleen medegenomen'zeven Itorm over. fchepen met wynen De Nederlandfche vloot, nu gereed vallen, fcynde en van alles wel voorzien, liep den drieëntwintigften xrjJjfJ",? van Mei uit Texel in zee, beftaande in 103. Capitale oor- bi. i-]™\\a.. logfchepen, 7. jagten, 11. branders, 12. galjoots, famen Holt.Merc. ophebbende 486^. Hukken gefchut, en 21613. mannen,*Vi.-D,bl.66. verdeelt in zeven Efquadeis; 't eerfte onder den algemenen , ^-Veder* opperzeevoogr, den Heer van W aften aar, L Admiraal van loöp'^e Holland en Weftvriefland, het twede onder den L. Admi- Zie Aitz'etmx raal van Zeeland Jan Evertfz., het derde onder Egbert XL-^"ek, bl. Meeufzoon Kortenaar L, Admiraal van de Maze, het vier- j^l't^' de onder den L. Admiraal van V rietland, Auke Stelling- xvi. dZÏ, werf, het vyfde onder Cornelis Tromp, Viceadmiraal vanl>i.69.70.' Amfterdara, het zefde onder Cornelis Evertfzoon, Admi- raal van Zeeland, en het zevende onderden Viceadmiraal van Weftvriefland en het Noorderquanier, Volleert Schram van Enkhuizen, die by de voorgemelde aanftelling der Nieuwe Opperhoofden over 's Land vloot van Schoutby- nacht tot het Viceadmiraalfchap was verkoren. Onder deze vloot had de Admiraliteit van Weftvriefland en het Noor- derquanier zeftien oorlogfchepen, voerende famen 736 ftuk- ken en 3 f f f. mannen,. waar over tot bevelhebbers geftelt wa.- ren, V. Schram als Viceadmiraal, F. Stachhouwer ai's Schout- bynacht, en de Kapiteinen Houttuin, de Boer, Behberen, DeE e 1 Kuiten,Boon, Muts,Slord,Bruinvis, Huisman, Half hoorn jfche vloö?" Pofthoorn, Hen, Victol, en Boos, zynde meeit alle burgers raakto°k van Enkhuizen en Hoorn, ook eenigen van Medenblik. Wei- weéf'" zee- Big dagen te voren was ook de Engelfche vloot wéér in zzcxlv. fi^T geraakt, beftaande uit 97, anderen zeggen 108, anderen iir, %%^1 '' '' knepen van oorlog, met ontrent 20. branders, en vele kiften G*»* C*«L «"der het oppergebied van zyn Koninglyke Hoogheid, denS&tV''1**- Htttogyan Jork, 's Konings Broeder, Hoogadminal vmitP"^ Ff 3 En, ' "
|
||||
|
\p VERVOLG der HISTORTE
ï$>?» Engeland, verzelt met Prins Robbert, Eduard Montagu,
Graaf van Sandwich, de Viceadmiralen Johan Laufon, Chrif- toffel Mings, Georg Askue > en andere vermaarde Zeeoverften. 1 Zeedag tut Deze twe magtige vloten, raak ten den dertienden van Juni» \ 1" dorsen us> ontrent r'en Duitfche mylen N oordoofkennoorden van de d' Encelfchen. ftad Leitoffe, in de Noordzee, niet verre van de Nederland- Zie-St%ema fche ku(t, aan eikandere, 't Gevecht begon 's morgens ten JLV.Boek, W«dfie uren met het aanbreken van den dag 5 eenige Neder- iló-ilt' landfche fchepen queten zich manlyk, en floegen midden Leven en Dader, door de Engelfchen heen. Anderen hielden zich buiten ge- tlerDmrl.Zee- vaar, en fchoten Hechts van verre. De Luitenant Admi» M&"..> M. -raaj Kortenaar, dien het gebied over de vloot, na Waflè. C Brandt''t naars dood, zou hebben gevoert, fneuvelde in 't begin van Lnenvande 't gevecht, 's morgens ten ten vyt uren, door een kanon Kuiter, bt. sisi.fchoot, en zyn febip dreef daar na, gelyk als zonder roer, xvï Deel' bU door ^e ver^agthéid van den Stuurman, dien 't gebied was 70.'«»*" ' toevertrouwt, van den vyand af. Ontrent twe uren na den middag fprong de Heer van Waflenaar, L. Admiraal Gene- raal van de vloot, met zyn (chip d' Eendragt, dat vieren- tachtig metale (tukken, en vyf honderd mannen voerde, door zyn eigen buskurid in de lucht, zonder dat men weet of het door 's vyands vuur, of door verzuim van de zynen wierd veroorzaakt. Dit verwekte zulk een fchrik en onorde in 's Lands vloot, dat de meelte fchepen de vlugt namen, en d' andere volgen moeiten. Drie Nederlandfche fchepen, aan eikanderen verward, wierden dooreen' Engelfchen bran- der aangelloken, en te gelyk verbrand. De Engelfchen ver- overden ook etlyke fchepen, doch lommigen niet zonder grote tegenweer en bewys van dapperheid; zo dat de En- gelfchen het voordeel dat ze bevochten dier iïond. Zy ver- loren in dezen (lag hunnen Viceadmiraal Johan Laufon, en den Schoutbynacht Montagu, Sanfum, mannen van dap- pere bedryven, en noch vyf perfonen van hogen ftaat en waarde, te weten, de Graven van Falmouth, Portland, Marlebourg, den Baron Muskerry, en den Heer Boyle, tweden zoon van den Grave van Burlington, door 't bek- keneel van dezen laatflen wierd zyn Komnglyke Hoogheid, <Je
|
||||
|
vanENKHUIZEN.' 2^
gezicht men ook befprengt zag met het bloed van den Grave I%"
van Faimouth en den Baron Muskerry, welken op dien tyd naby zyn Hoogheid ftaande, benevens verfcheide die- naars, uit het (chip van den L. Admiraal Opdam Here van Wailenaar, wierden cioodgefchoten. Ook wierd één van hunne fchepen de Charity of de Liefde genoemt, voor- zien met4<ï..ftukken, door den Kapitein Johan de Haan verovert, en in Texel opgebrag, EeWenden Hee™ Waflenaar, en Kortenaar, fneuvelden ook de L. Admiraal JTjnefland^uke Stellingwerf, de Kapiteinen Johan Bankert, Sebaftaan Centen, en ccnige andere Bevelheb- bers van name. De Viceadmiraal Schram was gequetft door een grof gefchut-kogel aan den rechter-arm, 't geen hem denzelven byna deed verliezen, en waar door hy belet wierd d.t ]aar weer in zee te gaan} doch wierd federr wel eene? zen CD. Ontrent f8. of flaNüdcrlandfchefchepen^c. , ken mar Iexel, en quamen met den Vice.dmiraalTromn ^('V m *' daar binnen* ,7 of ,8. fchepen liepen in 't Vlie en 2iT£"- i z. of r, ■ » de Wielingen, in de We en in Goereê Ufc Welk getal men ligt kan afnemen wat fchepen de Nederlan- ders in dit gevecht verloren hebben. ^«erian Daarna wierd 'er door den Krvesraad en dp nPm. .-• j
der Staten Generaal in Texel iig^^S^S&-J&^ pueinen en andere Bevelhebbers, die door hunne lafhartig «*- had de rneette rampen en het binnelopen der vlote veröo? &\" ¥lwr- *aakt hadden, Drie Kapitemën wierden des wegen r ood *** ** veroordeelt., en met musketten dood gefchote» Drie an deren wierden de degens, door beüls handen, voor dë voe jen gebroken, en verklaart onbequaam te zyn tot eemW ^emnge. Noch twe wierden vim hunnen^enft getf4^>( Zi^fZT™ Van7y!fn,de" L- Admiraal KoSS **
fcho ' i!r°P.0ffl den hals, de draf der anderen aan-
^ouwen: voorts wierd W eerloos verklaart, en gebannen,
galg.' 2" WTer ll l ,and ^ mogen komen, op pfne van dè ***** Veieen£lU1M T? T t/emelde ^gevecht baarde indewor<i"P e^gde Nederlanden droefheid en. rouw,, en in >Enge-3J* *** land
|
||||
|
*$» VERVOLG der HISTORIE
t<S6y. ^an(^ 8rote blydfchap. De Staten toonden echter een wow*
derbare ftandvaftigheid in de gemene verflagentheid over de tegenfpoed. Men heeft zonder uitftel en met ongeme- nen yver gearbeid om 's Lands vloot weer te herftellen, en andere fchepen in zee te brengen, in plaatlë van die men had verloren. Dit wierd zo veel te fpoediger volbragt, om dat vele fchepen weinig of niet belchadigt waren. De uiter Midlerwyl quam de Ruiter, met zyn vloot, op welke de zyn vloot op kngenchen te vergeefs gekruiit hadden, om hem, waar t denEems. mogclyk den buit te ontnemen, die hy op de Goudkuft en ZieG./&Wjn deWeftindien van hen had verovert, den zelden van Au- bJ!RMierbu' gu^us gelukkig op den Eems binnen, tot overgrote blyd- ?<J5-?9i. fchap der ingezeten dezer Landen, die in grote vreze ge- Ait^ema XLV. weelt waren, dat hy met zyn vloot in de handen der lin- Boek, b/, 469. gelfchen zou vervallen. Hy berichtte de Staten dat 'er noch ^tJi'.Merc negen fchepen in zyn vloot waren bequaam om dienit te Wl, Deel, il. doen, te weten zes van Amfterdam, en de fchepen van 9S -100. Meppel, en van Aart en Jan van Nes > maar dat die fchepen moeiten fchoon gemaakt en voorts met het nodige voorzien worden. Op dien togt had hy ontrent zesentwintig fchepen» zo groot als klein, van d' Engelfchen genomen, waar van de meeite verkocht, verbrand, of in den grond gehakt, eneeni- gen in 't Vaderland waren opgebragt. Daarenboven bragt de vloot zeftienduizend pond. olyfanrstanden, en tfSz. mark gouds, in Holland , welk goud ontrent bedroeg 119111. guldens Hollands geld, behalven noch anderen koltelyken buit. Men zocht het volk aan boord te houden, tot dat de fchepen in Texel en 't Vlie zouden binnen zyn; maar 't zelve door zo lang een reis zeemoede geworden, wou aan land. Dies riepen zy, als uit eenen mond, dat ze naar huis wiiden. Elk verlangde naar vrouw, kinderen, en vrienden. Met grote moeite hield men eenigen t'fcheep en in ordre. Doch op de Noordhollandfche fchepen hielpen woorden noch redenen, en meeft al 't volk ging door. De matrozen hadden malkanderen dietsgemnakt, dat men ze in Texel op de oorlogfchepen zou brengen, daar, ze zich te zwak toe I kenden. Door al dat verloop van 't volk uit de Noordhol- land- |
||||
|
vak ËNKHUIZEN. i??
landfche fchepen heeft men daarna eenige matrozen uit i($t;
d' Amfterdamfche fchepen moeten ligten, om hen in 't Vlie te brengen. OndertmTchen -wierd de Heer de Ruiter, door de Heren D= Ruiter
Staten van Holland, den elfden van Auguftus, tot L. Ad- Xdmirïvah miraal van Holland en Weftvriefland, in plaatfe van den Holland ver- Here van Waflenaar verkoren, en ten zei ven dage by be- koren, fluit der Algemene Staten, aangeftelt, om, gedurende de^'^'^"J aanftaande togt, als eerfte perfoon en Opperhoofd over 's^ &,/,„., £/. Lands vlote te gebieden, doch onder't oppergezag, be- 591-396. ftiering en beleid van de Heren Rutger Huigens, Raadpen- Attzmn XLK fionaris de Wit, en Johan Boreel, hunne Hoog Mog. Ge-jJJ»'f 47£ volmagtigden op de vloot. Dit wierd de Ruiter door eenen zieva,, déze brief bekent gemaakt, metlaft om zich ten fpoedigfte naar Gevolmagtig- Texel op 's Lands vloot te begeven. Dies vertrok hy den ^^itpKt7a. veertienden dier maand, met den Viccadmiraal van Nes €nf^pj^K ontrent achtendertig vrywilligen. 20 Bevelhebbers als Ma- Mer'c xv'i. d. trozen, derwaards, wordende het bevel over de vloot op hl. 104-10j. den Eems voor Delfzyl, volgens lalt van de Gevolmagtig- den der Staten, aan den L. Admiraal Meppel opgedragen. Onderwylen hadden de Gemagtigden der Heren Staten in tiel.Ad- Texel het befluit, by hunne Hoog Moi?. nopende den dienft mmal rto,mp 1 TT j ri •- ° iö K-i * weigert onder
van den Here de Ruiter genomen, den twaalfden van Au- deRuiterte
guftus, den Opperhoofden van 's Lands vlote bekent ge-ftaan. maakt, die alle gocdwillig aannamen zich daar naar te rich- "ZKAinma ten: uitgezondeit alleen den L, Admiraal Tromp. Dcw^^f*^' verklaarde, dat by onder den L. Admiraal de Ruiter niet Brmidt't Leven begeerde te fhtan, en dat hy niet van mening was in zee te*>«» de Ruiter, gaan; dewyl hem eenander, nu hy de vloot in goede ordreWi W.398* en ftand bad gebragt, boven het hoofd wasgeftelt: verzoe- kende, dat hy voor dezen togt van den dienft mogt worden ontflagen; dewyl hy doch den zelven met geen'luft noch genegentheid zou konnen doen. Doch hy wierd eindelyk door eenige beweegreden der Heren Gemagtigden, en zich "ader bedenkende, overreed, zich naar de mening der Sta« <xn te voegen en op de vloot te blyven. Gg De
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*J4
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De Algemene Staten hadden der, 29. April ook een ge-
heime Reiblutiegenomen, nopende het toezeggen van meer- der foldyen aan het bootsvolk dat op's Lands vloot zou die- nen: welke Reiblutie het Collegie ter Admiraliteit van't Noorderquartier, kort daar na by openbaren trommelflag had doen uitroepen. Dit deed men om de Ichepen van Oor- loge te fpoediger te bemannen. Dan zulks wierd niet wel opgenomen, en is defwegen aan het gemelde Collegie ge- fchreven, dat hunne Hoog Mog. daar over ten hoogften waren ontdicht» nadien men by openbare uitroepinge aan al de wereld had bekent gemaakt, 't geen hunne Hoog Mog. by fecrete Uefolutie hun hadden aanbevolen, met alle dis- cretie en befcheidenheid ten aanzien alleen van kloek en er- vare zeevolk, in 't werk te ftellen, met bygevoegde ordre, dat men niet alleen zodanige luiden als by trommelflag en openbare uitroepinge, dirééfcelyk tegens hunne Hoog Mog. intentie en ordre, tot hoger maandgelden dan tegens vyf-- tien guldens waren aangenomen, niet zoude hebben te zen- den op de Oorlogfchepen van hunne reforte, maar dezelve aanftonds afdanken, ten ware zy luiden met vyftien guldens ter maand wilden te vreden zyn■■: 't welk ook aan de andere Collegien ter Admiraliteit en aan de Kameren der Ooftin- difche Maatfchappye dezer Landen is bekent gemaakt, om- te ftrekken tot derzelver narichting. Daarenboven gaven de gemelde Staten laft, dat, indien de veertien Ichepen van oorloge ftaande ter directie van 't voorfchreve Collegie ter Admiraliteit in 't Noorderquartier niet genoegzaam met volk mogten wezen voorzien, men het volk van het veer- tiende fchip zoude afligten, op dat de dertien Ichepen vat» het zelve Collegie behoorlyk met volk bemant zouden kon- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t66<f.
DeScater.
zyn mifnoegt ppde Admira^ lireit vau 't Noorderquar- tier, wegcus hec beloven vau meerder foldy aan 't boutsvolk» Ahzema
XLV, ,'tie^, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
nen in zee lopen.
. Men had, eenige weken geleden, goedgevonden, dat men eenige peifonen, in de zaken van 't zeemanfchap en 't oorlog ter zee wel ervaren, met de drie Heren Gevolmag- tigden van hunne Hoog Mog. over 't bedryf van 's Lands vlote, zou.laten in zee gaan, om de gemelde Heren in alle voor-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'van ENKHUIZEN. -%$f
•Voorvallende gelegentheden, als Zeeraden, van raad te die- j^g~
ïien. Hier toe waren eenige mannen, die geacht wierden tot dien dienft nut en bequaam re zyn, voorgeflagen j als namentlyk, Jan Kornelilzoon Vrek, Burgemeelter van Monnikendam} DirkPieterfzoon Roodhoofd, Burgmeefter van Purmerend, Kornelis Kruik, Raad en Vroedfchad van Schiedam} Dirk Duizend en Douwe Aukes, beide Koop- lieden t'Amfterdam} Jakob Muts, Koopman te Schiedam ; Adriaan Bras, Koopman te Hoorn} Klaas Adriaanizoon Bakker, Equipagiemeerter te Delfshaven, en Simon Wil- lemfzoon, Koopman te Middelburg. Doch na eenjg over- leg lieten zich de Heren Vrek en Simon Willemfzoon toe dien laft gebruiken: ook gaf men hen een Acte van indem- niteit, of fchadelooshouding, om hen buiten fchade te hou- den, indien ze, buiten vermoeden, in 's vyands handen mogten vervallen: met verdere toezegging, dat hen, na het eindigen van den togt, zodanige eergift en gedachtenis zou toegevoegt worden, als naar gelegentheid van tyd en zaken bevonden zou worden te behoren. Toen 's Lands Oproerop't vloot noch in Texel lag, ontftond 'er een gehele oploop fc'»p vau onder de matrozen op'tfchip van den L. Admiraal Tromp, Tr^™P- om dat zy het anker niet wilden winden, dan in den name soek, bi. 477! van den Prins van Oranje, zonder op hunne Overheden of G. Brand bet Bevelhebbers te willen paffen: daar, toen dat oproer wat ■Ltver.vande ter neer geleid was, meer moedwil opvolgde, als ze met het Ruaer>hl- 4°9« geen de kok hun fchafte niet te vreden waren, en, met de bakken naar de kajuit lopende, daar veel geweids bedreven. Dan korts daar na wierden eenige van de voornaamfte op- roermakers gevangen, en by den Krygsraad te rechtgeflelt. Twe moeften trekken om gehangen te worden, en die de Deniil galg trok wierd ftraks aan de nok van de ree vaft gemaakt dwfl**' en gehangen: d'ander flrengelyk gegeeffelt, gebrandmerkt, eri voor fchelm aan land gezet. Noch vier anderen wierden De: Witbe- §egeelTelt, en één gekielhaalt. vind dat men" In deze dagen gaf de Heer Johan de Wit, Raadpenfio- ™ï*£^
aaris van Holland, en een van de drie Gcvolmagtigden op oitTeKMn1"* Gg 2 's zcekau lopen.
|
||||
|
%7fi VERVOLG der HISTORIE
166?. 's Lands vl°ot, een treffelyke proef van zyn verfland, met
G. Utandbtt den Vaderlande eenen dienft te doen, dien de nakomelingen Levenvande niet ligt zullen vergeten, ten aanzien van 't nut dat 'er°uit SoT*» ' volëde- Dit gefchiedde toen hy 's Lands vloot, tegen het gevoelen van de Lootfen en zeevarende luiden, uit Texel met Zuiden, Zuidwefte, en met Wefte winden in zee heeft gebragt. Voor dezen wierd by al de Lootsluiden, voor zeker gelooft, dat maar tien ftreken van 't kompas aanlei- ding gaven om uit Texel in zee te komen, en dat 'er twe en twintig ftreken, die in dit geweft meeft waayen, de fchepen binnen hielden: maar nu heeft de Raadpenfionaris de Wit, door naaukeurig onderzoek, zelfs in perfoón be- vonden, dat de fchepen van de rede van Texel, door's Lands diep, ofte uit de Slenk, ofte uit het Spanjaars gat, met zS. onderlcheide ftreken van 't kompas in zee konden fteken- invoegen dat niet meer dan vier ftreken, te weten, Weft- noordweft, Noord weft ten weften, Noordweft, en Noord- wefttennoorden, het uitkomen konden beletten. d'Oudfte en ervarende Lootsluiden dreven ftyf en fterk, dat het'on- mogelyk was met zware fchepen door 't Spanjaards gat in zee te lopen. Doch de Wit voer zelf met de floepen en etlyke Lootsluiden in 't Spanjaards gat, om de gronden daar men de meefte ondiepte had, te peilen, en bevond' dat het gemelde gat, met een gemene vloed, op de on- diepfte plaatfen, ten minften tweëntwintig voeten waters word gevonden. Op deze ondervinding ffeunende bra<*t de Heer de Wit zelf met den Heer van Haren twe'van de zwaarfte fchepen der vlote, den veertienden van Auguftus door het Spanjaards gat, met een Zuide en Zuidwefte wind' met gemak in zee; die den volgenden dag door de meefte fche- pen van de vloot, door het zelve Spanjaards gat, zonder ongemak of grondroering, met een Weftelyke wind wier- den gevolgt. Hier uit ontftond dat vele zeevarende luiden dat zeegat, ter gedachteniffe van de Wits ondervindinge in plaats van 't Spanjaards gat, Heer Jan de Wits Diep noemden: welke benaming noch in fornmige kaarten van Holland, federt uitgegeven, word gevonden. D* |
||||
|
van ENKHUIZEN. i?7
D' Oorlogsvloot, die de Staten der Vereenigde Neder- *, .
Janden, na dien ongelukkigen zeeflag van den dertienden 'tGetahfer van Junius, binnen den tyd van ontrent acht weken, weer Nederlandfche in zee hadden gebragt, beftond nu, tot verwondering van ^?™3}?1'» de ganfche wereld, in 03. fchepen of fregatten van oorloge: *tulenvan"& verzien met 4$ $7. ftukken gefchuts, en bemant met ifoyi. Ruiter, bl. matrozen j 1185. mariniers of zeefoldaten> en. j?oi. landfolda- 4°ï-4o7. ten, in alles met ipójy.koppen. Deze zeemagtwierd verdeelt y^j'^r'/ ., in vier Efquadresj waar van het eerfte ftond onder het be- lit* " \ ' vel van den Heer Michiel de Ruiter L. Admiraal van Hol- land en Weftvriefland, het twede onder den L Admiraal Kornelis Evertfzoon, het derde onder den L. Admiraal Kor- nelis Tromp, en het vierde onder den L. Admiraal Tjerk Hiddefz. de Vries. Het fchip van den L. Admiraal J. Cor- nelifz. Meppel, die onlangs, gelyk gezegt is van zyn togc met de Ruiter naar Guinea was binnen'gekomen, moeft benevens de andere worden fchoon gemaakt, en de Vicead- miraal Schram was van zyn wonde, die hy in het voorgaande Zeegevegt in zynen arm had gekregen noch niet genezen $ dies bleven deze twe Bevelhebbers deze reis aan de Wal: maar Cornelis Slord, Cornelis de Boer, en David Vlug van Enkhuizen, en andere Kapiteinen van het Noorderquartier bevonden zich op dezen togt by 's Lands vloot. Ook waren by deze vloot elf of twaalf branders, ettelyke behoef tfl uiten, en meer dan twintig galjoots, jagten, en ander kleen vaar- tuig, om af en aan te zenden. Bovendien hadden de Heren Staten noch verfcheide fchepen in 't Land: onder anderen twaalf, onlangs uit Guinea gekomen, waarvan men negen in 't kort kon in zee brengen; en noch een goed getal grote r .G"ecllt"*f"j fchepen van den nieuwen aanbouw, die byna gereed waren selTche^or- om dienft te konnen doen. 'logfchepen en Men was niet zonder reden bekommert voor tien weder- IO- N«'^r!and-
kerende Ooftindifche fchepen, daar de Engelfchen geftadig dfn^0'1*.11" y kruiften, en niet weinig op dien buit vlamden. Doch 'zie^teL deze waren hen gelukkig ontfnapt, en in de haven van Ber- *LK Boek, b£ gen in Noorwegen binnen gelopen, d'Engelfchen, hiervan 480.4S1.48j.. de tydmg krygende, en heet op dien roof, beftonden den % fZ' v ^l i der-106-k&,
|
||||
|
4# VERVOLG der HISTORTE
ïtiöi. dertiende van Auguftus^ met veertien kloeke oorlogfehe*
pen, twe of drie branders, en vier kitzen, de gemelde t-en Ooftindifche fchepen, en eenige andere Nederlandfche koopvaarders in de haven van Bergen aan te vallen: dan zy "wierden, zo door 'c gefchut van de Schepen als van de Landkaftelen, zodanig ontfangen, dat ze na vierdehalf uuren gevechts, met verlies van eenige fchepen, en zeer veel doden en gequeften, genoodzaakt waren, hunne an- kers te kappen, het roer te wenden, en fchandelyk de vlugt te nemen, na dat ze de haven van de Koning van Dene- marken, tégen het recht der volkeren, aldus hadden ge- fchonden. De Hollanders hadden in dezen ftryd alleen vyf- cntwintig doden, en tzeventig gequetften. ' DeBiflchop Den volgenden dag, heeft ChriftorTelBernhart, Biflchop vaiiMuiiikt van MuTifter, een heimelyke vyand der Staten, en nu aan^ deToo^ogïan gezet en onderfteunt door de Engelfchen, eenen brief door Zie Aitiema een' Trompetter aan de Algemene Staten gezonden, inhou- XLKBoek, U. dende de redenen, die hem bewogen, den Staat den oorlog J17.JJ16.Ï97. aan te dpen; doch hunne Hoog Mog. hebben den negenen- 6zl.62S-6ai' twintigft'en dier maand den Biflchop geantwoord, dat zyne 649-670.7. redenen om hen den oorlog aan te doen ongegrond waren, IsCkrcGehb. en raet een, dat ze alle magt zouden gebruiken, om hem, tfe^l?TiK *n zo een onrechtmatigen oorlog, gerechtelyk tegenftand Bveky'bl. ' te bieden. Aldus geraakten deze Landen ook in oorlog met 136-14J. den Biflchop van Munfter, die noch dit jaar in'tLand van Twent en'i Graaffchap Zutphen rukte, en de Staten eenige \ fteden af nam, tot grote fchrik der ingezetenen dezer Pro- Vaft en be- vinden, naait aan de Landen van den Biflchop gelegen,
«aedagoverde Dan de troepen van den Staat .hebben niet lang daar na de Nederlanden Biflchopfchen twemaal geüagen, en eenige poften van hen Hkgefchrevcn. hernomen. Weinig dagen na dat 's Lands vloot had zee AuguftM.' gekozen, wierd by de Staten een algemene vaft- en bededag Hall Mm. die zyn zou den t. September uitgefchreven, om Gods ze- W). Veelt gen over hunne wapenen af te bidden. Dan eenige Predi- ^Ónbefuisd kanten beftondeh dezen bedcndag te misbruiken, en de Sta- fver van eeni- ten over het voeren van dezen oorlog in hunne Predikatien gePredikaiitejihatelyk voor het volk af te majenj voemamentlyk waren |
||||
|
van E.NKHUIZE.N. z^-
*y niet wel te vreden, om dat de Staten den jongen Prins r^r
van Oranje, nu noch geen vyftien jaar, niet maakten tot '° Stadhouder en Generaal over 's Lands magten te water en (,.) zfe
te land; even of de vloot dan beter Bevelhebbers zou heb- ^itzJma MK ben. Doch eenige van deze driftige yvéraren wierden met &f^' bl- 4S3* het inhouden van hunne gagie tot nader ordrc geftraft. r0//*°4',/ Ook namen de Staten daar na eenige nadrukkelyke beflui- staten TflWK ten, om deze luiden te noodzaken binnen de palen van hun <>t'*"S 6.7. ' ampt te blyven, zonder zich met zaken de Politie of Re- l'1-No™»ib-e» gering betreffende, te bemoeyen ( i.V t"~l'$e?f' Men had van s Lands vloot, onder 't beleid van dien groten Meuheeft
Admiraal de Ruiter, gefterkt met den wyzen raad der drie grotc verwag. Heren Gevolmagtigden der Staten, die op alles goede orde J'"",va"'s fielden, en verfcheide nutte zaken in trein bragten, grote die anders°uit hope en verwagting, dat zy veel goeds voor 't Vaderland viel. zoude te weegbrengenj maar't viel geheel anders uit, en, ZieG.Bw»^- de uitkomft leerde dat alle menfehelyke voorzoge, wysh'eid, ''L.ev>n vana* voorzichtigheid, vruchteloos en te vergeefs zyn, indien 409^^ ze niet door den Goddelyken zegen achtervolgt worden • AitzanX want na dat de vloot eenige dagen in zee gekruift had, om XLV-^eh de Engelfchen op te zoeken, quam zy den z9. Auguftus by 4St"*$4'4iJ<; het land van Bergen in Noorwegen, daar men tyding kreeg van het gevecht der Engelfchen met de Ooftindifche fche- pen en andere koopvaarders in de haven van Bergen. Men was federt met grote vlyt bezig om alle de Nederlandfche fchepen uit die haven in zee te brengen, maar de wind hun tegen zynde wierden zy eenige dagen opgehouden. Einde- lyk quamen negen Ooftindifche fchepen en vele koopvaar- ders by de vloot; waarby zich daarna noch twe Ooftindi- fche fchepen, met noch eenige Weftindifch-en Spaanfch- vaarders voegden: zynde het Ooftindifch fchip, het Slot v*n Honingen genoemt, grond geraakt hebbende, met noch ^e Straatsvaarders in de gemelde haven blyven leggen JJen befloot eindelyk den 8. September met de vloot niet 't Veü °P de Noordrehe kuft te blyven, maar den koers naar Hot? te fle ' Cn twe oorlogfchepcn op 't Slot van rauningen en andere achterblyvende koopvaarders te laten
|
||||
|
Ï4ö VERVOLG öer HÏStOïUË
l6/r^ paffen. Dies ging de vloot dien zelven dag van voor 't land
van Bergen onder zeil, zettende haren koers Zuidweftaan: dan zy wierd den volgenden dag door een' fchrikkelyken> ftorm belopen, die eenige fchepen deed vergaan, en andere verftrooide, zo dat'er maar acht en veertig by den anderen bleven. Twe Ooftindifche met noch vier Oorlogfchepen, door den ftorm van de vlag gedwaalt» geraakten den f $. dier maand onder de Engelfche vloot, en dus in hunne han- den, 's Lands vloot quam eindelyk ontrent half September op de Hollandfche kuft. Daar na verftond men, dat de En- gelfchen noch vier oorlogfchepen, genoemt het Huis te Zwieren, den Gelderfchen Ruiter, den Sint Paulus van Zee- land, en den Sint Paulus van Enkhuizen, met twe branders, vyfof zes behoeftfluiten, en eenige koopvaarders, famen zeventien of achtien fchepen hadden genomen, die, door een Bremer fmakfehipper mifleid, een koers hadden geno- men , waardoor ze in de Engelfche vloot waren vervallen. Anderen, te weten, elf oorlogfchepen en drieOoftindifch- vaarders waren dit gevaar gelukkig ontfnapt. Dus ftrekte de onftuime zee als tot een veranderlyk toneel der menfehe- lyke zaken, daar men de Goddelyke beftiering met opmer- kende ogen op kon aanfehouwen. Hier eag men nu hoe God, d'Opperbeftierder der dingen, alle raadflsgen en voornemens der menfehen, hoe voorzichtig beleid, in kor- ten tyd kan (luiten en vernietigen. Al de grote gedachten |
|||||||||
|
Verwonde-
ring dat de twe Vloten el Pander niet wateo ont- moet. TAcG.BraniI
|
die men van deze vloot en derzelver Opperhoofden en Be-
stierders had gefchept, wierden door de ftormwinden des Allerhoogften overftaag geworpen, en een merkelyk ge- deelte van den rykdom, die men in behouden haven zocht te brengen, in handen der Engelfchen gegeven. Men was verwondert, dat twe zulke grote vloten, ge-
|
||||||||
|
't Leven van de durende den verhaalden zcetogt, malkanderen zo lang had-
Ruiter, bl, jen geacht zonder t'ontmoeten of in gevecht te geraken. IW/etVóJcb Na den ftorm, waar door de Hollandfche vloot zo verftrooit lil.Deely 'ion. was geworden, behaalden de Engelfchen, die op hunnekuft toekt M. by na niets daar door haxlden geleden, groot voordeel op «4-1*7« de Hollandfche fchepen; terwyl de Ruiter d'Engelfchen vruch-
|
|||||||||
|
va* enkhuïzen: 24Ï
Vruchteloos zocht. De EngeKchen begaven zich naar hunne j$6$
havens, gelyk ook de Hollanders daar na naar de hunne *, * />**.«» Zonder dat d'een of d'ander veel reden had om te konnen ?• Novtmbsr. roemei > hoewel d' Engeffchen eenig voordeel uit de ver- ilrooijing der Hollandfche vloot hadden getrokken. Dè quade uitflag van dezen Zeetocht deed het onverftandig volk, dat gemeenlyk naar d'uitkomft der zaken oordeelt, morren en zeggen, dat de Gevoimagtigdt n der Staten oor- Zaak waren van al dat onheil, om dat zy zich met de Ruiter niet wel hadden verftaan} maar die Admiraal betuigde het tegendeel, en fprak naderhand met zeer veel lof van den Raadpenfionaris van Holland. Kort na dat de vlodt binnen de Havenen dezer Landen was gekomen, trokken de Heren Gevolmagtigden naar den Hage f, en verflag gedaan heb- * Den 4» bende van 't geen in den togt was voorgevallen, wierden ze ment *** J Wegens hunne zonderlinge wakkerheid, arbeid, voorzich- tigheid en goed beleid, van hunne Ed. Hoog Mogende, en ook van de Staten van Holland in 't byzonder bedankt i-. fjwemhü De Ruiter bleef na hun vertrek noch etlyke dagen in Texel, Eeniae wan- om den Krygsraad over eenige wederfpannelingen te helpen fcedryveï» en |
||||||||||||||
|
bywonen. Twe oorlogfcHepcn ('t eene Ooftergo genoemt, Jfe<Mp
|
'aiinc-
orJen |
|||||||||||||
|
onder den Kapitein Allard Pieterfzoon de Boer, en 'i ander 1"^"^°
Sint Pieter, onder den Kapitein Jooft Herman Klant) wa- zieG.Btand ren in 't btgin van Oc-rober, zonder verlof uit de vloot en 't Leven van de in Texel gelopen, zo zy zeiden uit gebrek. De Kapitein ff*'/w">^4??« de Boer wierd van zyn ampt en bedieninge afgezet, en men 44*'*+<'-4ïf« |
||||||||||||||
|
hield alle zyne gagie voor verbeurt **: hy gaf vodaar toe van zyn volk, die zich meefter van 't fch
|
Den z7,
ip zouden Oftober, |
|||||||||||||
|
gemaakt hebben, was gedwongen geweeft. Ter zelver tyd
wierden ook de vonniffen tegen eenige andere Bevelhebbers uitgefproken en uitgevoert Het volk van 't fchip Ooftergo, buiten ordre, gelyk gemeld is, in Texel gekomen, had geweigert weer in zee te gaan, voorgevende dat het fchip fe lek was, Eenige Heren van den Raad ter Admiraliteit in ^'riefland, Ook de Heren Gevolmagtigden der Staten, d]e zich op de Helder onthielden, hadden hun meermalen tot hunnen plicht vermaant: hun voor ogen Hellende wat Hb flraf
|
||||||||||||||
|
24e VERVOLG der HISTORIE
ié$t ^1 a^ *Y tci za^cn van hunne wederrpannigheid te verwngten-
hadien. Doch de muitzucht had geen oren. Derhalven moeft men zich nu bedienen van de itcrke hand, en't recht ging zyn' gang. Vyf hooiden van 't oproer , en een matroos, wierden ter dood verwezen, en met de koorde geftraft. Dus, liep de lelie zeetogt van dit jaar ten einde; Etikliiüzen De Stad Enkhuizen leed by dezen oorJog-grote fchade in lyd door dezen j, are hoofdneringe. De Haringbuifen doriicn niet in zee gaan ooilogved j vreze voor ^en vyand} dit baarde ^rote veriegemheid,
lcharie ui hare , , . , ,. ./, f, . » , . . P t boofilneriusp. vele huishoudinge milten hier door hare Koltvviniung, vele
neringe en handwerken,.hier van afhangende-, Honden ilil, vele buisluiden, kuipers, baringpakkers, keerluaden^en der- gelyken willen voor kunne vrouwen en kinderen niets te win- nen , en de Reders moeiten hunne koftelyke capitalen zien Uóll.Mcrc. ft'1 leggen- De Algemene Staten hadden -welordregezonden XVi.ü*fitèl. aan alle hunne Admiralen, Commandeurs, en Kapiteinen 14& ter zee, en daar by uitdrukkelyk bevolen, dat men aJle En- gelfche Viflchers in zee ongemolefteert zoude laten, op dat
het arm onnozele volk niet geheel de eltnden zoude fmaken, die de oorlog op hen-had gebragr, hopende dat door dezelfde Chnllelyke melydentheid van de zyde der Engellchen aan de Nederlandfche Viflchers gelyke vryheid in 't viflehen zou veilcent worden. Doch men floegin Engeland daar op geen achtj en men zeide dat de Hollanders zulks deden om voor hunne Haringbuifen vryheid te verkrygen om re-mogen vif- fchen, nadien zy groot gebrek hadden aan Haring-, en zon- der dezelve niet beitaan konden: dus wierden onze VifTchers van de ('ngtlfche oorlog-en andere fcfepen hard gehandelt en gevangen opgebragt, tot grote droefheid der Ho-llandfche Ingezetenen en inzonderheid van die der Stad Enkhuizen. , Men wierd te dezer tyd niet alleen bekommert en befeha- ^ Rovers, digt door de EngeJichen, maar ook door de Turfche Ro- doui giote vers, welke wegens den oorlog tuflehen Holland en Enge- fcha !e [and daar toe de belle gelegentheid hadden Die van Algiers vvifn^i^ bsagtcn in weinig we!en tien meeft Nederlandfche fchepen
bL 3X. " ' °P' waar ofU^er ^n van Sarclam, welker fchipper met vyf- entwintig perfon.cn, en één van Hoorn, waarvan fc hip per Pieter
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 145
Pierer Janfzoon Bois met achtien perfonen tot Slaven ge- ,£5^
maakt en verkocht wierden Volgens het advys van de gezamentlykeGemagtigdenuit Zware toe-
de Collegien ter Admiraliteiten den elfden van November r"ftl"'-ten opgeftelt, warende Algemene Staten van voornemen, (aizo°"z"cg£.ö/W men beducht was dat o' EngeK'chcn tegens 't voorjaar noch •tLerenvmdt met meerder magt in zee zouden komen dan du jaar w;^ Ruiter, bl, gefchied) tegens half Maart of in 't begin van April ji. *&•*&' 2ware oorlogichepen, en iz fregatten, benevens 11. bran- ders, 12. advysfregats} noch 11. advysgaljoots en 14. grote galjoots tot navoenng van water, bier en ander fcheep-be- hoeften, in zee te brengen. By deze vloot moeft de t >oft- indifche Maatlchappy volgens verding tufTchen den Staat en haar gemaakt (1 ), noch zo oorlogfchepen voegen. De ge- (r.)Zie melde Gevolmagtigden ter Admiraliteiten hadden ook, door ^t'j^""1 , laft van hunne Koog Mog. een overdag van "tgeen de voor- è/.4oq,°li\ noemde toeruiting, m den tyd van twaalf maan'en, zou komen te koften, gemaakt; era uitgerekent, dat dezelve (bthalven de io ichepen, die op koften van de Ooiiindi- fcbe Compagnie zouden uitgerufi worden ) ter formne van elf millioenen, zes honderi en achtenveertig duizend zes hon- derd en veertig guldens z&& belopen. Hier uit kan men af- 12 •, ^_ nemen met hoe zwaren laft de Staat der Vereenigëe Neder AHzma xLV, landen te dezer tyd, door den oorlog ter zee wieid gedrukt. A'«^> W. Datvr d'otarlog te lande, raet den Biflchop van Munfter, *'? ?2(5- £■* noch byquam, die door den Koning van Engeland wierd |f»l ^viTzl' gevoed (2.). 6iü-670. De Heren Staten, wetende dat men met legers noch vlo- Her weke.
ten-, zonder de Goddelyke hulpe, niet kan verrichten, had- ^tf^ed . den, gcl^k boven gemeld is, bevolen, dat men God op alle' maaJèlyken Woe; sdagen voor den weMfand des Vaderlands zou bidden: vaft-eiibetfea «raar daarna, ziende dat d'y^eri-n die wekelyl<e gebeden 'iaS vf^"derc. «cheen te verflaauwen, vonden ze eindelyk geraden, dat LwmZ'nd ' ^en dat wekeh/k gebed in een' maandelyken vaft en bede- RuimlT^. .Jg z»u veraméeren: met bevel, dat mCn op den eerfren j '*^dag in de maand niet den halven > maat den- genelen Uw «aar toe; zou g«feruiken. Difc wietd of> den eerften Hh z Woens-
|
||||
|
VERVOLG der HTSTORIE
|
|||||||||
|
%44
|
|||||||||
|
Woensdag' van November begonnen, en voort van maancf
tot maand vervolgt. Hunne Hoog Mog. gaven ook een Plakkaat uit iïrekkende tot beter bezorging van 's Lands Vloote. Ook befloten de Staten van Holland een Regiment zeefoidaten op te rechten. Mei? heeft ook den Kapers toe- gedaan uit te lopen, en vier maanden in zee te blyven, om hun avontuur op den vyand te zoeken. Men verbood de Groenlandfche VifTchery, en d' uitvoer van alle gereedfehap en behoefte tot de Walviichvangft, voor het gehele toeko- mende jaar, op verbeurte der fchepen en goederen. Men gebruikte deze en andere voorzorge, dewyl men te gemoec zag, dat men de matrozen, tot bemanning der oorlogsvlote, in 't voorjaar van noden zou hebben. Die van Enkhuizen, zo na aan zee gelegen, waren by dezen feilen oorlog op dat woefte element, ook op hunne byzondere verdediging be- dacht, en beraamde by voorbate een Ordonnantie op het ftuk van de Schutters - wacht, en de bewaringe van hunne Stad. Zy verzuimde ook niet hunne Burgers en Ingezetenen in den wapenhandel te oefFenen, en maakten ten dien einde een Ordonnantie voor den Dril- meefter, waar naar die en de Schutters, welke door hem onderwezen wierden, zich zouden hebben te gedragen. In dit zelve jaar zyn de Heren Burgemeeftei en, volgens vorige Refolutie geauthorifêert op de vergadering der Steden van Weftvriefland te confenteren, dat de Munte dezes Landfchap van zes jaren tot meer jaren in ieder Stad zoude mogen blyven. Behalven de zorge en rampen van dezen verderfFelykert
oorlog tegen de Engelfchen, wierden deze Landen noch door een zware plage der Goddelyke Voorzienigheid aange- taft, toen den vyfden van December een hoge watervloed,_ verzelt met een fchrikkelyk onweer, en harden ftormwind, vele dyken doorbrak, en den Ingezetenen van Zeeland, Hol- land , VriefTand en de Ommelanden grote fchade toebragt. Dedyk tegen het Y brak tuflehen Durkerdam en Schelling- wouw, fchuin tegen over Amfterdam, op twe plaatfen door, zo dat de Buikfloter- meer, Broeker- meer en anderen Me- ren, ja ganfeh Waterland nu met de daad tot een waterland' wies»
|
|||||||||
|
166?.
Ordre tot
beter bezor- ging der vlotc. Aitxema V.
Deel, ól. f09. & out PM. Hf. Deel, bl. 219. Brandt als bo- ven , bl 460. 461. JEen regi-
ment zeefol- daten opge- recht. De Kapery
word toege- laten. De Wal-
vifch vangft verboden. Groot Plak-
haatb. JU. Deel, bl. 296". Ordonnantien voor de Schut» ters en Dril- meefter te Enkktiizen. treuren van
Enkb.bl.i74-. Men ftaat
toe dat de Mtmte langer in ieder Stad mag blyven. Een hoge
Vloed. Zie Ouden-
hoven van de Cimbren fag. 107. Commcl. hefcbr. van AmftMZ. 11S4. Qudbofiï-a- torvl, 564. |
|||||||||
|
van ENKHUIZEN. 24*
wferden. t' Amfterdam liep het water over den Nieuwen. l5?f-
dyk, de Warmoettraat en Nieuwe-markt. En by Sparen- ^jjj^ dam liep het zo hoog over den Slaperdyk, dat het land ;ig,?t"9 p] aldaar alom onderwater raakte. De vloed braktuflchen de Lange Ne- Huisduinen in, en nam den groten Zanddyk weg. Op de deri.a»o*yX. Helder fpoelden 17. huizen, en op het Nieuwe Diep de ^,;-^ Schans weg. De dyk op Texel brak by tSchild door, het v.d.U. joS. Eiland Wieringen fcheurden midden door, en 't Eiland Mar- HoU.Merc.XVi.. ken wierd van de Zee overlopen, enz. Dit onweer was zo Ded> M*47* zwaar en ongemeen, dat fommigen achtten dat deze Lan- den federt het jaar 80Q. na Chriftus Geboorte, dergelyk niet was overgekomen-. Met den aanvang van het jaar van zeftien honderd zesen- 1666.
tzeflig, dat gedenkwaardig was, wegens den bloedigen oor- Toerufting log tuffchen de Engelfclien en de Nederlanders, was men ^^ec'Litlo- iri deze Landen al vroeg bezig om de vloot toe te ruften, pen da koo"p. Om daar toe te meer en te ligter volk te bekomen, hadden vaarden en de de Algemene Staten het uitlopen van alle koopvaardyfche- «(Tchery ver- pen, raazeilen voerende, den eerften van Februarius, op 0Q^BtPkk, verbeurte van fchip en goederen, by plakkaat verboden: ipatb.in.Dect> als ook de grote en kiene viflchery, op gelyke penen j waar bh 59?. Hoi/. by de Stad'Enkhuizen in hare hoofdnering de Haringvanglr Merp xvtt. geen gering nadeel leed. Het verbod van de Groenlandfche G'rM'p/al. vaart wierd met een nader Plakkaat van den zevenentwin- j^ttti, uLDeet,. tigften dier maand vernieuwt en bekrachtigt,, waarby de U. 196. Staten verklaarden, hoe zy ver/tonden, en daar by önveran- Den aau* derlyk zouden blyven, dat, zelfs na het uitlopen van 's Lands>nocjJ twaa]f vlote, de gemelde vaart t'eenemaal, zonder eenige veran- grote fchepeti dering, het gehele jaar door gedurende, zou zyn en blyven worden vcort» verboden. De Staten van Holland verftonden te dezer tyd yp^'l .andh dat men den aanbouw van noch twaalf fchepen van oorloge iev'e„tmdeC van de grootfte foorte zou bevorderen : om te zyner tyd in Ruiter, tl. 464. de plaatle van de genen, die, gedurende den aanftaanden Eenige zomer, ineenig gevecht met d'Engelfchen, of by ftorm of ?°°ft "' °ngeval mogten komen te verongelukken, te konnen die- ^en. gcno* ne.n- Ook wierd goedgevonden, dat de Collegien ter Ad- miraliteit eenige bequame Lootfen, die ontrent de kuftenfc 1 Hb 3 gron*
|
||||
|
»4* VERVOLG der HISTORIE
ift&& gronden, rivieren, havenen, en zeegaten van l'ngeland, ea
Kader veE- byzonderyk achter en tuffchen de banken van Harwits en ia
bonimet 't Konings Diep wel kundig en ervaren waren, in dienft zou- Deaewxtkt&. den aannemen , ten minftei voor ieder fchip één. Niet lang Tebuarks]1' re voren * nad de Nederlandiche Staat met den Koning Zie Ahzcm» van Denemarken een nader verbond gemaakt, ftrekkende
V Deel, M. tot nadeel van Engeland. Men bad in Vrankryk, door den ^v ?w°'lc ^ederlandlchen Gezant, den Heer van leuningen, lang verklaart den aangehouden, teneinde dat de koning den Heren Skaten, oorlog tegens volgens het verbond met hen in den |areio<5i. gefloten (r.), Eugeland. tegen» de Engelfehcn-, ak eer<te verbrekers der vrede, zou AHzimafl^D. byfpringen. Waar op zyn Majefteit eindelyk f den oorlog, M.É&& ' zonder htnger uitftel tegens b.ngcland verklaarde. i 26. Jnn. Ter wyl de gemene zaken in dier voegen ftonden verwier-
Zic.ditzema y-en-d-ie van rinkhuizen cp hun verzoek, den zeventienden van
o', fat 2 FebTuarkis Uétrooi van de Staten van Holland er* Weftvi ies- DeSiad Enk- larad,.dlat de drie nieuw gekozen Burgerneefteren dier Stad, huizen kiyjjc en by abfëntie van- iemani' van dezelve de prdènten al voren O6trooi om cmdeitdeneed-gebra-gt zynde, jaarlyksop akrm eerlren Januarj? renrebdït'ilefü ZOiié<>w verkiezen zeven- Schepenen, uit een dub-bekj- getal (z.) Zie vm' veertien pertonem , by de afgaande Burgeoaeeiteren op-
Uandv.van gefleit en genomincert; welke zeven Schepenen door den T.nkij.bLx^ Schout i-n der t>d, of by defzetr-s abienrie, door den Prefi- \v*'oli ML derende B'tirgemeelïer onderden eed> zoutten worden gebragc. 419. ^e verkiezing- van de gemelde zeven Schepenen uk een dub- Vroie tuf- bel! gerais door de afgaande Burgcmectteret» opgeftek > pleeg
fchttn He S:?.ren y^or dezen aldaar aan den Schout te ft-km (z.y Diergelyfc cndei«i5»ilcliop QQ,rooi wieref te dezer vyd aan meer andere Stecten,, en in 't f-,) Zie volgende ja ir ook aan-de Stad Hoorn gegeven. Juenach*
Ait^maK tienden van ^ipril wiei"d' de vrede tuffchen. de Staten der ver-' Veel, f>/. eenigdte' Nederlanden, en den BiiTchop- van Munfter, die 64^- *6 '. c*en inge7-ctenen va" Qveryrlel, d''Ommelanden,, en hunne 77e. naburen veel Ieedt had toegedreven ( j. ), door bemiddeling (4.) Zfe van ecnipe Vorftew gefl'oten' (4 ): 't geen den Heren Staien
AitKemaV.^ mee.r rurrnte gaf orn den oorlog tegens Engeland; voor te ƒ/*// *Merc. zetten-, ook was men hier door te En-khuizen en 'm hel Noor- bi. jf. derquattier buiten vrezen* voor eenige» toeleg vai*dien Kif- fchop
|
||||
|
van ENKHUÏZEN. 247
fenop op defte gcweften. Midlerwyle raakte de Nederland- fltey
fche vloot gereed om in zee te {teken, en de A/gemene De Neder- Staten (lelden tot Opperhoofd over dezelve Michiel. Adri- 'anJ^a vloot aarrfzoon -de Ruiter, L. Admiiaal van Holland en Weft- "^* '~er?cd' vrieiland, en voorts tot Hoofdofficieren onder hem, Korne- feebl^w» lis Evertfzoon, L- Admiraal van Zeeland, Aart van Nes, dezelve. L. Admiraal van de Maze, Kornelis Tromp , L. Admiraal öe.GJfe#£ van Amftcrdam, Jat» Kornelifzoon Meppel, L. Admiraal gt%™,™n?l van 't Noorderquïtrtier, Tjerk Hiddes de Vries, L. Admi- JitzewKD. md van Vriefland, de Viceadmiralen de Liefde, van HuUi,#.3oj. Bankert, Schram en Koenders,, en de Schoutenbynacht Jan van Nes, Sweers, Kornelis Evertfzoon deJo> ge, Stach» houwer en Bruinsvelt. In 't midden van Mei quamen eenige Vorftelvke perfo- DeK«H>
TJagien enedelen in Texel, om 's Lands vloot te bezigti- jenbu?"*T" gen: te weten de Keurvorlt van Brandenburg, de Prins van Prinsw» O- Oranje, de Vorften van Holftein en Aanhdd, Prins Mae- »»je en andere rits vanNaflau, de Graven vanSoIms, Dhona, en Hoorne Grot(;"' ko* de Heren van Biederode en van Gent, met vele andere Gro' JSi'Safc ten. Zy wierden aan htt bnord van den L. Admiraal de gen. * Ruiter en d'andere Bevelhebbers met alle eere ontiangen, Dtai6.Meh
en hunne komfte veroorzaakte grote vreugd en geiuig onder G"lhmdhe* 't volk, inzonderheid het. byzvn van den Here Prinfe van RhZT"? Oranje. De Matrozen, maakten daar over een eroot ee- 4^7 Ml' |
||||||||||
|
roep, dat ver klonk: 't was niet dan lang hef de i'riw: lang MenM. ff.
Èeef de Prins-van Oranje. }\ Ruiter liet het volk alle fcheets- , Mu' <ioec ocffeninge doen, ook twe jagte of kiene fregatten, van de ve'rmaaS,? |
||||||||||
|
apiteinen Pieter Wynbergen en Dirk de Munnik, een
fpiegelgevecht houden: zy gingen tegen elkanderen aan, en gaven d'cen den ander, in 't voorby zeilen, met los kruid de lage: waar in de Vorften en Heren groot vermaak fchiepen. Ook wierd het volk op d' Admiraaislchepen elk Zygeven met vyftien ton z-waar bier belchonken. Den volgenden das ''«^ver- tegen het vallen van den avond voer dit V01 ftelyk gezellciiap ceri"£ei,i e» SrSl.r d^0epeHn H *£ d:™^F«l -ér oJS^jSlW
"L>. Melder Men had de Ruiters Matrozen met ontrent aojjclerd ziivere dukatons op den naam van zyn Keurvorftr-
|
||||||||||
|
tyk
|
e
|
|||||||||
|
148 VERVOLG der HISTORIE
t866. tyke Doorluchtigheid vereert: ook zag men, toen de Heren
aan land quaaicn, eenig goud en zilver onder 't volk te grab- bel werpen. 'tGetaldet Deze vloot beftond uit twe en tzeventig oorlogfchepen, dwe^loofcn'^ert'en fregatten, vier advysjagten, negen branders, [één daar onder elf kitsen drie hoekboten: hier onder waren elf oorlogfchepen van't Noor- wegens het Collegie van 't Noorderquartier, te weten: De ^Z-'g'T' if^' Admiraal Jan Kornelifzoon Meppel voerende het fchip bet Leven van Wettvricfl md voorzien met acht en tzeventig itukken, drie de Ruiter., bl. honderd vier en negentig mannen; de Viceadmiraal Volkert 463-471. Schram het fchip de Pacificatie met drie en tzeventig ftuk- Dc'eTJ'b/^i. ken * drie honderd zeven en twintig mannen ; de Schoutby- fioU.Aièrc 'nacht Fredrik Stachhouwer, het Schip 't Wapen van Enk- xrii. Veel, huizen met twe tzeventig ftukken, drie honderd en acht M» 80. mannen> de Kapiteinen Adriaan Houttuin, de Prins van Oranje met twe en zeftig ftukken, twe honderd twe en
veertig mannen; fan Krook, de Hollandfche Tuin met zes en vyftig Hukken, twe honderd acht en dertig mannen j Graaf fan van Hoorne, Gelderland met vier en zeftig ftuk- ken, twe honderd en rachtig matrozen en veertig foldateii} Govert 't Hoen, Jofua met vieren vyftig ftukkën, twe hon- derd acht enjtwintig man; Pieter Klaafzoon Wynbergen, 't Noorderquartier met zeltig ftukken, twe honderd zes en tachtig manj Kornelis Viktol, Kaleb met achtenveertig ftukken, twe honderd negen en twintig man; David Vlug, 't Wapen van Naflau met zeftig ftukken, twe honderd vyt- tig man; en Adriaan Berkhout, voerende het fchip de drie Helden Davids met acht en veertig ftukken, twe honderd acht en twintig man: famen uitmakende zes honderd vyf en tzeventig ftukken, drie duizend en vyftig koppen. In IS oordholland bleven noch vyf fchepen legden, by gebrek van volk, te weten, de Kapiteinen Klaas Anker, voerende jiet fchip d'Eendragt met vierenveertig; Kornelis facobs- zoon de Boer, de Rode Leeuw met zefenveertig; Klaas Valehen, 't Wapen van Medenblik met zefenveertig; Jan Maauw, 't Kafteel van Medenblik met dertig; en Gerrit Pollhoorn, 't Wapen van Hoorn met dertig ftukken ge- fchuts. Pcn |
|||
|
vamENKHÜIZEN. ï49
Den eerften van Junius, en eenige van de volgende dagen, rgg£
raakte 't meefte gedeelte van 's Lands vloot, met verfcheide De Hoi- winden, uit de gaten van Texel in zee, waar by zich kort k'^fclie vlo.' daar na de fchepen van Zeeland, uit de Maze en Vriefland £"* ' tn voegden. De Engelfche vloot beftaande uit éénentachtig zkG. Brand oorïogfchepen, behalven de kitien en branders, onder het kt leven van bevel van Prins Robbert, en den Generaal Monk, Hertog *6f'ter> bl> van Albemark. liep niet lang daar na ook in zee. Deze twe aitzma 'v. vloten kregen den elfden van Junius malkandcren in 't gczigt > Detl, bt. 8 \ %. en raakten kort na den middag, lufTchen Duinkerken en ZieHoli. Noordvoorland (den hoek van Engeland, die tuflehen het ^j'f/Ilo banaal en de riviere van Londen uitftrekt) met eikanderen 'vier Jchrfk- jn een verfchrikkelyk gevecht > dat tot 's avonds ren tien uren krlyke zeefla. duurdej doch de volgende dagen, te weten, den twaalf- ge"tuflehen den, dertiendenen veertienden dier maand, t'elkens weer z^1™' g met grote hevigheid en verwoedheid hei-vat wierd. In dezeBis|,0Vg^ vier vermaarde zeedagen, betoonde de L. Admiraal Gene-478-496. raal de Ruiter een verwonderens waardige voorzichtigheid, -Aitzema V. beleid en dapperheid, gelyk ook de andere Opperhoofden ^o\ bi' van de Nederlandfche vloot, waar onder ook de L. Admi- UollM^'blüt. raal Meppel, de Viceadmmul Schram, en de Schoutbynacht Stachhouwer %an Enkhuizen, en andere Bevelhebbers en Kapitcinen, grote blyken gaven van eene mannelyke kloek- / moedigheid en onvertzaagheid. De Nederlanders behaalden De Neder- hier op de Engelfchen, die t'elkens de wyk namen, eenen {ai"fcrs !*'>*• volkomen zege, die nochtans den overwinneren op veel Jp^Êuccf- bloeds itond. Behalven den L. Admiraal Kornelis Everts fchen. Zoon, en den Viceadmiraal van Huift, lieten hier het leven Branê als de Schoutbynacht Stachhouwer, de Kapiteinen Uttho vanboven bL +96- Treflong, Pieter Salomonlzoon, Pieter Janfzoon Uiten- bo^eS/?1* hout, Wouter Wyngaart, Adriaan Houttuin, SimonBlok,711-716.' en ontrent achthonderd matrozen of ioldaten. Op de fche- Het verlies pen van het Noorderquartier waren vierentachtig doden er, aa'jwe<1cN honderd en drie gequetften; waar onder de L. Admiraal^ j'uzmaV. Peppel had veertien doden en vierentwintig zwaarlyk ge- Bed,U.-jiel quetüj de V'iceadmiraal Schram tien dood en zeftien ge- quetftj de Schoutbynacht Stachhouwer, hy zelf en noch *' negen-
|
||||
|
ifo VERVOLG der HISTORIE
ï666 negentien dood en acht gequetft: de Kapiteinen Govert 't
Hoen vier dodenj Pieter Wynbergen elf doden en negen gequetften> Adriaan Teding Berkhout acht doden en vier ■ gequetften 5 Johan Belgicus van Hoorn zeven doden en vier gequetften; Jan Krook twe doden en vier gequetftenj Cor- nelis Viófcol vyf doden en elf gequetften; David Vlugh vyf doden en veertien gequetften j en Houttuin dertien doden en vyf en dertig gequetften. Aan de Engelfche zyde was 't verlies ongelyk groter, en men achtte dat het getal hunner doden vyf of zesduizend menichen beliep, en daar onder de Viceadmiralen Willem Barkley, en ChriftofFcl MingSj, met verfcheide Kapiteinen > Ontrent drie duizend Engel- fche gevangenen wierden in's Lands havenen opgebragt, onder welken ookGeorg Askue Admiraal der Witte, vlagge. Drieentwintig oorloglchepen hadden de lingelfchen verlo- De Witftek re_ waar van zeventien waren verbrand, in de grond ge- ecn verhaal van.., .' , . . r , 7 -.tut
dm flaeop. fchoten, of gezonken : zes andere fchepen zyn in Holland
zie /Jitzemaopgebragt. De Nederlanders hadden vier fchepen verloren,
V.Dee/, bh: die alle verbrand waren. De Raadpenfionaris de Wit on»
xw* ll\' /,/ derzocht naaukeurig hoe zich alles van dag tot dag in'tge-
eten, hl. vecht had toegedragen, en ftelde daar uiteen verhaal op
68<t-<>9?. van den flag, 't welk daar na ter vergaderinge van hunne
Hull.Mac.bl,, Hoog Mog. wierd gelezen, en op hunne ordre in druk'uit-
Men houJ ëcgeven» om a^e de wereld hunne overwinning, die de
een Dank en Engelfchen zich ydelyk poogden toe te eigenen, te doen
bedédag, en blyken. De Heren Staten Generaal befloten.een algemenen
viert alom &xk -en bedcdag over alle de vercenigde Provinciën uit te
wïLm°y."~ fchryven, en daar toe te-f tellen den dertigften van Junius,
G. Brandt om ten zelven dage God te danken over de verkregene victo-
ahboveii, hl. rje tegen» de Engelfche vloot, en te bidden om verderen
49V. ïoo ^"zegen: bevelende wyders ten zelven dace alom me tekenen
_lt< van blydichap over de gemelde overwinning te tonen, met
, het luiden van klokken, branden van vuren, en lofleh van
den Scii.outby- gefchüt j gelyk ook ten geftelden dagen in de fteden en
nacht F. Scach- dorpen dezer Landen gefchiedde.
hou iver won! TVe dagen voor het houden van dezen dank - en bededag,
be2ravei"1ZCn te weten den achtentwintigften van Junius, wierd het Lyk |
||||
|
"van ENK HUIZEN, ïfZ
Van den dapperen en voor het Vaderland gefneuvelden Schout. .gg*
bynacht Fredrik Stachhouwer, binnen de Stad Enkhuizen
zeer ftatelyk, en onder den toevloed van een grote menigte
van'menfchen, begraven: eenige Compagnien gewapende
burgers verzelden deze Lykftacy. Zeker Dichter vereerde
te dezer ty-d 's Mans roemwaardige gedachtenitfè met een
fraai Lyk-vaers, 't geen zyne dappere heldedaden meldde,
en in dit zelfde jaar, kort na zyne begraafnis, te Enkhui- ,_-. .
zen door den druk wierd gemeen gemaakt, onder den vol- ovc/2yn- ^
genden titel: dood.
LIJCK-KLACHT,
Over de ontijdige Doodt van den vromen
Manhaften en KloeckmoedigenZ.ee-hel dit, DE E. HEER
FREDRICK STACH-HOUWER,
SCHOUT B Y NACHT
Van Hollandt en Wejl- Vriejlandt, onder het Ëd: Mog:
Colkgieter Admiraliteit 'm fflejl-Vr'ieJlandt en 't
Noor der - quartïer^
Zijnde glorieufelijk voor 't Vaderlandt
geftorven, in de bevochten Viétorie tegen de Engel-
fche, op den 14^"- en begraven den i8> Juny 1666. |
|||||||||||
|
\K Oeftu, O! Frecerijck,
Soo ongelucki'ghlyck
£e« kloot, de Doodt doen fmaken > jyioefj BritteNS vluchtend'loot |
Die door den roock en 't vyer
Dan gins, dan weder hier, De baren hebt door-vlogen; Om 's Vyandts moedigheyt» |
||||||||||
|
<U ' Un. verw°elte Vloot I Door uwe ftrijdtbaerheyt
moedigh Herte raken? / Te dempen naer vermogen.
Ii a Om
|
|||||||||||
|
i^ VERTOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
YJ7" At wonder nu? dewijl
" Hy voormaels in örasij* Al gaf een proef en teecken , Waer uytmen kond' voor-iien Wat namaels.foud' gefchién, En hier nu is gcbleecken. Daer van is een bewijs,
Den S PE c K en P o R T rj g i j s» En Moor, en Indianej Van 's Vaders wijs beleyt En 's Broeders dapperheyt Hy den American e. Soo vecht een vroom Soldaet
Voor d'eere van den Staet». En om de goede name: Soo vocht dees' Batavier. Wel eer, en nu oock hier Uyt plicht, om lof en fame; Tot fchtick van Ascq en Monk,
Tot Hollandts eer en pronck» Tot Carels fmaedt en fchande; Om Heyd' en Jorck doen fien. Wat wonder kan gefchien Door d'QpPER-coNiNGS hande^ "T\It moedigh Opper hooft
^ Is fchielik ons ontrooft,
Diens doodt wy feer beklagen:
S T A c H - H o u w e R s wacrde ruein
Die moet de vlugge faem
Door al de wereldt dragen.
En ftellen klaer ten thoor»
Dat hy was een Partoon, ;Van onverrfaegde Helden:. Wy hebben alle Hof Om zyn verdiende lof üeiladelijcK te melden. En dat fijn naem voortaen
In ''• Helden Boek magh ftaen»
Op dat men fraeg maah weten
Hoe defe Schout'Bï Nacht».
(Ter eeren zyns gedacht)
Hem eerlijck heeft gequecen.
|
|||||||
|
Ouxfoor u dapp're handt,
U Vaders Stadt en Landt,
t'Herftellen in dien luyfter
Van zegen, roem en eer:
Om 't licht en glans nu weer
Te trecken uyt bet duyfter.
Te fetten op den Throon^
Te niet te doen dien hoon
Eu fchimp, te langh geleden:
Te breecken hunne maght,.
Te temmen-hare pracht,
Verr' boven recht en reden.
U Oogh-wit is volbraght,
Door 's He e ren gunft en kracht,
( Diens name zy geprezen.)
JVlaer ach ! een wee-geklagh,, ,
Een droev' en nare dagh
Is onder ons gerefen.
Ter oorfaeck Moedig» Reldï
Dat ghy zyt neêr-gevelt
In Ybloeyen uwer dagen,
In krachten, in verftandt,,
Hebt ghy u 's levens pandt
Den Lande opgedragen.
Al ftrijdend' als een Leeuw,
Niet achtend' op 't gefchreeuw
Der j.ammer!ijclc gewonde;
'*t Getal van dien, hoe groot
En fwaer, en veel, noch Doodt,,
U niet af-fchricken koude;.
Maergaf u meerder*hert,
Envvierd'daer door gerert
U ftoiite Ziel, tot wraecke,,
Om met een verfche moedt
In vlam, in gloedt en bloedt
Te ftaen voor onfe fake.
Te firijden voor ons Landt,,
Volftandigh in den brandt
VanSwavel, Roock en Donder:
Te vechten handt aen handt
Voor d* eer, van Neder landt.
Tot 's vriendts e» 's vyandt* wonder..]
|
|||||||
|
v.** enkbuyzen. *n
GeTeydt gby burger fchaer f Ruft zael'ge ziele, ruft,
Dit Liick na 't Graf, om daer | Geniet u hertens lult,
e ruften van die latte T
Daer hy voor 't VadeRlamot, In 't Oorloghs wreede brandt,. Tot in der doodt op pafte. |
||||||||
|
n,
n |
||||||||
|
1 H. h;
rs Lands vloot, die na dit gevecht voor het grootfte ge* x^6.
deeke binnen de Wielingen was gelopen, (zynde ook eenige ^La.«h fchepcn in 't Goereêfche gat en m Texel ingekomen) om ^^ zich te herfteïlen en van het nodigen te voorzien, liep den Gt Bra„dt vierden van Julius en eenige volgende dagen-weer in zee, als boven, fa fterk drie en tzeventig oorlogfchepen, zeftien fregatten, g*1** - tien advysjagten, en negentien branders; t'famen honderd ^ '^,,1' en achtien zeilen, behalven het kleen vaartuig, dat de vivres KDee/, bh en andere behoeftigheden voerde. Die van het Noorder- Sij». in. enz* quartier hadden by deze vloot veertien oorlogfchepen en twe fregatten, gevoertdoor den L. Admiraal Mep pel, den Vice* admiraal V. Schram van Enkhuizen, Govert 't Hoen, die in plaatfe van den inlden vorigen flag gefneuvelden Fredrik Stachhouwer was Schoutbynacht geworden, en de Kapi- teinenjan Krook, David Vlug, Sergeant Majoor Graaf van Hoorn, Pieter Klaafzoon Wynbergen, Adriaan Berk- hout, Kornelis Jakobfzoon de Boer, Jan Hek, Klaas An- ker, Klaas Valehen, Hendrik Viffcher, Pieter Kerfleboom, Gerrit Klaafzoon Pofthoorn, en Jan Mauw. Dè meelte van déze Bevelhebbers waren burgers van Hoorn en Enkhuizen» De Engelfche vloot, onder het opperbevel van den Gene- raal Monk, Hertog van Albemarie, was fterk ontrent tno- gentig oorlogfchepen, en negentien of twintig branders.. Beide deze vloten, die ieder in drie Efquadêis verdeelt wa- ren, raakten den vierden van Auguitus ontrent dèn middag, Raakt mer inde Noordzee ontrent acht mylen ten Noordooften van 't «'Engelfche fe Noordvoorland, met eikanderen ineenfchrikkelyk gevecht, f*£ ^"^0*- ^ar van weer kanten zeer hardnekkig wicrd gevochten. De G.B^aneU L« Admiraal de Ruiter wierd aan alle-kanten fel aangetaft, als boven, bt. doch hy bood dapperen tegenftand, maarwierd door den L. !?•*** &% Adjniraal Tromp en andere niet behoorlyk onderfteunt. De tu^,D^l Li 3t Ka-» ' 7°
|
||||||||
|
z?4 VERYO'LG dür HISTORIE
Kapiteinen Rut Maximiliaan, Hugo van Nyhof en KorneKs
van Hogenhoek, de Ruiters Feconden wierden doodgefcho* ten. Ook fneuvelde Jeuriaan Poel, Kapitein op het fregat de Vrede. De L. Admiraal Jan Evertfzoon wierd zyn been afgefchoten, daar hy aan overleed. Tjerk Hiddes, L. Ad- miraal van Vriefland, verloor ook zyn been en leven. De Viceadmiraal Koenders ftierf inlgelyks aan etlyke wonden.} ook ineuvelde Kapitein Henrik Vroom. Het fneuvelen van deze Bevelhebbers door eenige ongelukkige fchoten , in 't begin van't gevecht, veroorzaakte zodanige flaauhertigheid en wanorde onder de Zeeuwfche en Vrielche fchepen, dat het ganfeh Efquader ten één uren na den middag begon te wyken, zonder op het fchieten van dien Generaal de Rui- ter , die zeer hevig wierd bevochten, tot (land gebragt te worden of tot zyne hulpe af te komen. De Ruiter hebbende zo veel vyandtfn op den hals, en door weinige geholpen wordende, vond geraden het meefte gros der afvvykendc fchepen met kleen zeil te volgen, en is dus al flaande, en te gelyk afwykende, langzaam zuidwaards afgezakt: want zyn {chip was zeer reddeloos gefchotetr, en hy had zo veel doden en gequetften, dat men met het gefchut geen ge- noegzame tegenweér kon doen, hopende te vergeefs op den L. Admiraal Tromp, die met het Amfterdamfch en Noord- hollandich efquadre het Engelfch efquadre van de blaauwc vlagge op de vlugt flaande en onvoorzichtig vervolgende, daar door wel drie mylen van de Ruiter was afgeraakt. De L. Admiraal van Meppelen raakte onderwylen ook in een fcherp gevecht met den Engelfchen Viceadmiraal van de blaauwe vlagge, dien hy ettelyke uren lang op zydelag. D'aanvechting en tegenweér was by na even zwaar. De gemelde Viceadmiraal wierd wel drie or vier malen met verfch volk verfterk, maar des nietemin door den L. Ad- miraal van Meppelen met zo grote dapperheid bejegent, dat hy moeit by fteken, en over ftaag wenden. Dan van Meppelen was zo doornagelt, dat hy naauwlyks kon zee houden, en al aan 't zinken was: hy had vyf voet water in 't fchip, en zyn onderfte laag kruid ftond in 't water. Doch met
|
||||
|
[van enkhuizen. %xr
ïnet grote naarftigheid kreeg hy het fchip weer dicht. Zyn 'x66€.
grote maft was op zeven pkatien doorfchotcn. Eenige Ka- Boll. Merc, pitcinen van 't Noorderquartier ftonden hem trouwelyk by,*'- '"9 ah. en 't kofte zynen Schoutbynachr Govert 't Hoen 't leven, fff v-Dee/' Hy zelf had honderd zo doden als gequetften.. Zyn Kapi- 'óiy' tein Ysbrant Klemenfzoon wicrd het been aan ftukken ge- fehoten, en zyn twe Luitenants wierden fwaarlyk gequetft. De Ruiter wierd op den volgenden dag op nieuw en ftreng bevochten, en bevond zich in grote nood, doch wierd van den L. Admiraal van Nes, en den Kapitein David Vlug van Enkhuizen, die zich meeft achter hem en dichtft by de Engelfchcn hield, trouwelyk geholpen, tot dat hy dus al vechtende begoft met zyn byhebbende fchepen de banken te naderen, en binnen de Wielingen liep,, daar de L. Ad- miraal Tromp met zyn efquader den volgenden dag ook aanquam. Dit was het einde van dien ongelukkigen zeeflagj in welken de Nederlanders echter maar twe, doch de En- gelfchen wel vier of meer fchepen verloren. Ook waren velen van hen zwaar,getroffen, en hadden zeer grote ram- pen gekregen. Maar al verloren de Engelfchcn meer fche- pen^ zy hielden de zee, daar hunne overwinning in beftond, en men zag ze den zevenden van Auguftus met ontrent tach- tig zeilen, kleen en groot, voor gaars in Schoneveld leggen. Daar en tegen wierd deze aftogt van de Ruiter, zonder één cénig fchip van. zyn efquader te verliezen, by hoge en lage itandsperfonen, zeer geroemt, en verdiende by verftandigen zo groten lof, als hy ooit in eenigen zeeflag had bevochten. Midlerwyle wierd de vloot weer toegerult en herftelt, en , 's Lai"'s
men liet eenige van de meeftbefchadigde fchepen beooften Weér lierfték; van de flad Vullingen zeilen, om ze te fpocdiger weer toe 6. £><?»<// ' te maken. De fchepen die zulks van noden hadden, waren a,s boven, fcefentwinrig in getale; waar onder zes uit het Noord^r-bi'J*f*"**'to panier, te weren, Weftvriefland gevoelt door den L. Ad- giraal Meppel, Naflau door Kapitein David Vlug, Gel- derland dooi Graaf lan van Hoorn, 't Wapen van Enkhui. zen door Pietcr Kerfleboom, Pieter Klaafzoon Wynbeigen, «■ Kornelis Jakobfzoon de Boer, welke alle te.Hoorn en Euk-
|
||||
|
if6 VERVOLG DÈn HÏSTORÏË
Enkhüizen t'huis hoorden. De L. Generaal de Ruiter had
Zyn ongenoegen wegens het doen en beleid van den L Ad- miraal Tromp in't gevecht, ter zaken dat hy zo laat t'zeil ging, om by den vyand té komen, en zo lang van de vlag vlag bleef, aan de de Heren Staten, en aan die van de Ad- miraliteiten, te kennen gegeven: en alhoewel Tromp zich zocht te verfchonen, zo wierd hy nochtans, door de Staten van Holland, volgens het befluit van de Heren Edelen en de meefte fteden van zyn ampt verlaten. Doch eenige leden waren hier tegen. Die van Enkhüizen verftonden ook, dat men de zaak tnoeft zien by te leggen: dan men bleef door meerderheid van ftemmen by het gezegde befluit, en men ontfloeg hem van zynen dienft, met bevel van in den Hage te blyven tot nader ordre, zonder naar de vloot te gaan of te fchryven, op pene van ichuldig gehouden te worden aan muitery. Hy beloofde dit te zullen nakomen. Men Iteldc ten zelven das>e tor L. Admiraal onder het Collegie van Am- fterdam den Heer Willem Jofeph van Gent, in plaatfe van Tromp} tot Viceadmiraal den Schoutbynacht Ifaak Sweers, in plaatfe van Van der Huift; en den Kapitein Jan Gidi- onfzoon Verburg tot Schoutbynacht in plaatfe van Sweers: voorts den Kapitein David Vlug van Enkhüizen tot Schout- bynacht onder het Collegie van 't Noorderquartier in plaatfe van Govert 't Hoen OndertufTcheu wierd in Zeeland dagen nacht gearbeid,
om de Vloot te herftellen en van alles te voorzien : maar ter- wyl men daarmede bezig was zeilde d' Engelfche vloot naar't Vlie, daarze, onder het beleid van eenen ontaarden Hollan- der , Laiirens Heemskerk genaamt»te voren om zyn laf hertig* heid gebannen, den negentienden van Auguftus, meteenoor- logfchip, brandeis en ander kleen vairtaig, met eenen voor- vloed , binnen den Vlieftroom liepen,en eerft rwe oorlogfche- petij aldaar op de wacht leggende, fchoon ze zich wel ver- weerden , in den brand (faken; waar na ze met het kleen vaar- tuig op de daar leggende koopvaarders, waar van het volk met de boten en chaloupen vlugtte, aanvielen, en dezelve verbrand* den: en of fchoon eenige hunne kabels kapten, om met den vloed
|
||||||||
|
ÏÖ55.
|
||||||||
|
D' Engel'
gcHche ver-
branden veel Icoorvaarders in'tVlic. Commeli»
Ik/Ar. vtm Amfl. h. 1194 Cbrfin. va» Medenb. bl- 30?. 304. Ho/l. Merc, bl. 120. j 21. |
||||||||
|
YAtt ENKHÜIZEN. ï?7
Vloed inwaait té dryven, 20 wierden ze echter door deze |£gg#
brandftichters, die in de chaloupen zynde hunne riemen te baat hadden, achterhaalt en aangekeken. Men telde daar toen over de honderd, anderen zeggen ontrent honderd en vyf- tig koopvaardy - fchepen, daar onder zevenentwintig Mos- kovifch-en eenige Guineefeh-vaarders, die alle klaar lagen om met den eerrten goeden wind uit te lopen. Deze fche- pen waren niet alleen door de Gecommitteerden der He ~n Staten, Gerard HafTelaar van Amfterdarn,, en Jakob liaart van Alkmaar, gewaarfchouwt, maar hun ook belaft binne- waarts, en naar de havens daar ze van daan quamen te lopen: maar zy hadden geen oogen om het gevaar te zien, voor dat hen het quaad overviel. Door dezen ramp wierden vele kooplieden en reders van Amfterdarn en de fteden van dit Noorderquartier niet weinig getroffen; inzonderheid der ï-Cefterut ftad Hoorn, die meer fchepen daar by verloor, dan een vanhef!*rt- vlotk 1 €f% * SP61J %
alle d'andere fteden. Den volgenden dag traden d' Engel- ^ ^f '
fchen op het Eiland der Schelling aan land, koelden hun Dok ver- moed aan een deel weerloze menfchen, en ftaken het Weft- branden zy op einde, boven de wind, in den brand, waar door wel haaft sJ^fj1-1 drie honderd en vyftig huizen in kolen lagen, konnende de huizen.'2 Inwoonders niet anders dan vlugten, en flechts zo veel Onpartydfe bergen als zy dragen konden. Vele lieden wierden daar Clnm.cpt/it door tot grote armoede gebrast, doch daar na door de lief-^f" %?U'. ■ j j- 1 -j ■ 11 1 T », . Mire.el, 121.
dadtgheid eemger mededogende Ingezetenen van ons Vader-
land vertroolt. Na dat de Engelfchen dit alles verricht had- den , ftaken ze weer in zee; doch een van hunne Oorlog- fchepen, genaamt Breda, met zeftig ftukken, dat mét mond behoefte en andere noodzakelykheden naar de vloot D p ,.. Was gezonden, geraakte op de Helder aan den grond, wor- kanten word dende het volk dat 'er op was, fterk honderd en zeftig gelaft Je ge- bannen, gevangen, en het fchip verbrand. 'nieemetoc Onderwylen hadden de Heren Staten van Holland allen S°nettec™JAe'
1 redikanten, in de fledenen ten platten lande, ernftig doen manen/" aanmanen, om in (leze bekommerlyke geftehenifle van ty- G.Bumdt den en zaken, niet alleen op de maandelyke bededagen aIs boJÏ">bL hunne predikatien en gebeden, naar gelcgentbeid van denj^jj^ - Kk tyd,
|
||||
|
%
|
|||||
|
*f8 VERVOLG der HISTORIE.
if6' ^' met byzondren nadruk te doen, en G^ds zegen over*
't lieve Vaderland af te bidden; maar ook dat zy alle mo- gelyken ernll en yver zouden bybrengen , ten einde de toe- hoorders tot rechte boe.vaardigheid moeten worden ge- bragt, en te gelyk opgewekt om in hunne byzondre hui- den ten zelven einde dagelykfche gebeden tot God uit te Horten, en om zynen goedertierenc-n byftand re fmeken. Ook volgden d' andre Provi cien dit godvruchtig fpoor. Voorts wierd ordre geftelc op den aa bouw van twaalf 'sLands nieuwe grote oorloglchepen. De vloot herftelr en toege- Vloot loopt ruit zynde, liep in het begin van September weer in zee, weer in zee^, joch voercjc in dit jaar van belang niets uit Te dezer tyd. Vee/^T/Hi. neeft men al wederom tot behoud en fecuriteit, inzonder- enz.\lo(l. heid van den vier Noorder-Koggen Zeedyk» ain hunne Merc, hl. Ed. Groot Mog. voorgedragen , het bedyken van het Koe- l^'.enz" k gras, om alzo het Eiland Weeringen aan het vafte land te 't Eiland Wie- trekken, en voor KolhornenGeeftmer- Ambacht, Schager. ringen aan de en IN iedorper-Koggen, mitfgaders den vier Noorder- vadewalte Koggen Zeedyk, een dode kom, en verlandinge door flib tKS ["lewmt °f Üibber * aan te winnen, Dit wierd wel onderzocht, en Omvsèr^bl. j..men maakte daar van op ordre van hunne Ed. Groot Mog. * Dit is kaarten, beftekken, en uitrekeningen van de koften j dan tit>enifyk de js wederom, zo wel als alle voorgaande pogingen daar on- ""Yl-'^aZ" trent, blyven fteken De Heren van Medenblik maakten dit de zee l>y naderhand die zaak wel weer levendig, dan na veel raadple- Vvrmop-werp. gingen en onderzoek, is echter alles vruchteloos en zon- DocllvrUC"'der gevolg gebleven, In de maand October quamen drie Eenise Ooftindiiche" Retourfchepen in de havenen dezer Landen Ooflmd. fche- gelukkig binnen, die daar na van noch tweandere, waar on- pen komen der ook één voor de Kamer Enkhuizen, welke door ftorm van 'S^rtit de overigen waren afsedwaalt, gevölgt wierden. Het Fnk- Zle Hoi/. , . rb. * , , ° ■.-, j j n r
Mtrc e/. huizer (chip wierd by Isi oorwegen door den ltorm afgemat,
Ij0-i58, noch door drie Schotfche Kapers geplaagt, doch geraakte behouden in de Zond, en het ander Ooftindifch fchip voor Gelukftad op de Elve, van waar zy daar na in het Vader- land quamen. Een ander Retour-fchip, Kalf genaamt, bleef in 't inkomen van 't Viie, wordende van tzeventig per~ fonea
|
|||||
|
van enkhuizen: *y$
Conen alleen tweëntvvintig geborgen: des niettegenftaande itfffö
liepen de Aótien van de Maatfchappy op vier honderd. In de maand Januarius dezes jaars vroor en fneeuwde het Harde en
heftig; ruim zes weken ftond de vaart geheel ftil; daar naIan8e Winter, •dooyde 'c en was drie weken open water. Maar het merk- ^tbYuu waardigfte is3 dat het op den ïg. Maart zo hart begon te ^ vriezen , met eenen Noordooften wind, dat den 17. 't Y
toelagj en men'er den 18. van Nieuwen en Durgerdam, lang het Ys naar Arnfterdam overliep; de gehele Zuiderzee was 2,0 fchielyk toegevroren, dat vele, zo inkomende als uit- gaande Schepen, op zulk een' onverwachte vorft niet ver- dacht wezende, in Zee bevroren raakten : men liep den if dier Maand noch over het Y, en den zó. 's morgens gingen 'er noch drie jonge Gallen over van Amfterftam naar Water- land; doch's avonds zag men de Waterfchepen voor de ftad zeilen. Den eerften van April lieper'er noch menfehen voor Uitdam of Schepeldoekshaven op de Zee, en een Vrouw &at 'er op en fpon. Ter zelver tyd vroor de Rivier de Elve terftond zo vaft toe dat het Ys daar in by de drie weken ftaan bleef; en veel Viflchers, die van Hamburg en Altona naar Zee op den vangft uitgingen, waren met hunne Vaartuigen ten dele omgekomen, ten dele zo deerlyk geftelt, dat zy door verlies van hunne Handen en Voeten, Neuzen en O- ren, onbequaam zyn geworden, om hun brood te verdienen. Deze ftrenge nawinter had de toerufting van 's Lands 'stands
oorlogsvloot wat vertraagt; doch het weder wat zachter vlo(,r w»^ ge- ,^ ,° , . f. ö ' 1/11 j- rteJ gemaakt.
wordende heert men een ongemenen yver bef leed om die g. Brandt
klaar te maken en in Zee te brengen, terwyl de Staten op Leven van de
het beftier van de?elve de nodige ordres Melden. Den zef- Ruiter ■.bl.
den van Junius liep's Lands vloot, voor zo veel die vaardig 'H* *- '
■1 r,, . - , , ^ in- 1 rb Loopt 111 zee,
was, uit 1 exel in zee, onder het Oppebeitier van den L. g. Brar.dt
Admiraal de Ruiter en den Heer Cornelis de Wit, Ruart als boven W.
van Putten en regerend Burgemeefter der Stad Dordrecht, *6?-"'Leven
als Gevólmagtigde en Gedeputeerde van hunne Hoog Mog. £££%/.
°? dc vloot van den Staat. Den dertienden was de vloot, 709. wj.'
die men in drie Efquadres verdeelt had, tot cénentzeflig
ichepenen fregatten van oorlog aangegroeit, waar onder 'er
Kk z ze-
|
||||
|
16(3 VERVOLG der HISTORIE
i66j. zeven waren uit bet Noorderquartier, te weten, de L. Ad»
miraaljaa Cornelifz. Meppel, voerende het lchip Weitvnes« land ; de Viceadmiraal Volkert Schram het fchip de Pacifica- tie; de Schoutbynacht David Vlug het fchip 't Wajen van Utrecht-, en de Kapiteinen Gernt Boos, jan Hek, Pieter Klaafz. Wynbergen, en jan fanfz. Maauw, voerende de fche- pen Willem Prins van Oranje, Juftina vanNaiTau, 't Noor- derquartier, en Kaleb. By deze vloot waren ook veertien Word door-Branders, benevens vele gal:joots en advysjagten. Den rol- ftormover- genden dag wierd ze door een' harden frorm overvallen, die vallen. veje (grepen befchadigde, en qaam. den zeventienden voor Koomtvoor de rivier van Londen of het Konings Diep ten anker j daar
deRiviervan men na het houden van twe Krygsiaden daags daar aan be- L°GdfiW/W. ^00t» raet zeventien, van-de ligfte fchepen en fregatten, 567-S70.'/' nevens vyf advysjagten, eenige gaijoots en boots de rivier Lev.derZeeb, van Rochefter op te zeilen, en de Engelfchefchepen en fre- R.7IJ- enz. gatten trachten te bevechten en te vernielen. Het bevel over ^fno^Inz deze zeventien fchepen wierd gegeven aan deL. Admiraal Men be'fluit van Gent, den Viceadmiraal Johan de Liefde, en den Schout- de Rivier van bynacht David Vlug. De Burgermeeuer en Ruart de Wit Rocheftetop kegaf zjGn 0p het fchip van den L. Admiraal van Gent, om, dezen togt zelf in perfoon by te wonen. Den negentienden gingen ze's morgens ten vier uren met den voorvloed onder zeil, en laveerden met een Zuidweften wind het Konings Menneemt Diepop. Den volgenden dag quamen ze voor de Riviere bet Fort char-van Rochefter,. namen het Fort Charneiïe in, 't geen ze "e/»e1"'/ ui des anderendaags met veel oorlogs- en fcheeps-behoeften, m.sii.t die'er in waren, plunderden en verwoeften,. ook lieten ze Lev. der Zeeh. de gronden en diepten van de Riviere onderzoeken. Mid- */. 717.710. lerwyle zag men den L. Admiraal Aylua,. met de Vriefche fchepen uit het Ooft naar 's Konings Diep komen* Graaf Jan Belgicis van Hoorn, voerende het fchip den Eenhoorn van 't Noorderquartier, te voren door gebrek van.volk op- gehouden, quam insgelyks ontrent dezen tyd by de vlaggeï Hetgrosdet [)es zei ven daags zeilde de L. Admiraal de Ruiter met het vlote houtje gros (jer vjotc voo't tot voor Quinenborg, om aldaar den "smfoyiy Teems of de Riviere van Londen, bezet te houden,, en liet . den
|
||||
|
rhx ENKHUÏZEN. ï6i
den L. Admiraal Aylua en den Viceadmiraal Schram met j££-
blieven weten, dat ze met hunne fchepen zouden volgen.
Daar na heeft ae Ruart den Viceadmiraal Enno Doedes
met zyne fchepen, en den L. Admiraal de Ruiter in Per-
foon met alle de branders by zich ontboden. Men v oer toen Men vaart
den tweé'ntwintigften van Junius naar de Riviere van Ro- naarde Rivier
cheiter of Chattara. Daar lagen vier Engelfche branders va" Rocj^er-
, . . „ . . , ö ■• , ° . , Brandtbl,
dwars in de Riviere gezonken om de doorvaart te beletten. c74. at^/.
Wat beneden het kafteel van Upnor hadden zich zes En- Zeeb.bl. gelfche fchepen, een weinig van den anderen afgefcheiden, 720, wï* bequimelyk geplaatft, en hier hadden ze ook twe grote fche- pen gezonken om de Rivier te (toppen, die ze daar ook met een uikke yzere ketting, lopende over katrollen, die op vlotten dreven, hadden gefloten. Achter die ketting beneden het kafteel van Upnor lagen vier van hunne fche* pen, en twe fregats boven de ketting Aan beide de zyden van de ketting op het land waren twe bateryen, ieder met ^ acht Hukken, die gedurig fchoten. ook lagen daar etlyke
muskettiers, die infgelyks vuur gaven. Doch niettegen- j TaDBa; ftaande dit alles heeft Kapitein Jan van Brakel, behorende kels dapper- onder 't Collegie ter Admiraliteit te Rotterdam, met eenheid. helden ftuk den weg ter overwinning gebaant, en zeilde met zynfchipj de Vrede, dat een flecht fregat was, en ligt gemonteert, met een grote onverzaagtheid voor uit en over de ketting, en veroverde als in een ogenblik een En- heM^hlcf07^ gellch fchip genaamt Jonathan, fchoon de vyanden van de joiiatham. fchepen en bateryen hevig op hem kanonneerde. De Com- rj>e Ketting mandeur Jan Danielfzoon vanden Ryn, met het brandfchip die over de Pjo Patria van Brakel volgende, zeilde recht op de ketting Riv'«!ag aan, zo dat ze brak, en hy een twede Engelfch fchip Mat- j^^p* thias geheten, aan boord ley zyn dreg vaft hechtte, en 'er den brand in ftak. Doch eenige melden dat de ketting door °rdre en beleid van den, Schoutbynacht Üavid Vlug wierd J°s gemaakt, brengende of zendende eenige matrozen aan r^dj die een der yzere bouten, daar ze aan vaft was, bra- ken : en dat die bout noch heden ten dage t' Enkhuizen, Ier gedachtenifle van dit ftout heftaan, werd bewaart. Ver- & k 3 vol-
|
||||
|
m VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
,-gg7, volgens wierden de fchepen Carolus Quintus verbrand, de
Ingelfchc Royale Charles verovert, en het Slot van Honingen in den
■fchepen ver- brand gefteken. Den volgenden dag befloot men de Rivier
verover? van Rocnet'er hoger op te zeilen, daar men boven het ka-
Bianctty W. fteel Upnor dicht by Chat tam-, zonder den donder van 't
57Ï-Ï78. gelchut en den hagel der musketten t'ontzien, noch drie
het Leven der van fe grootite en weerbaarfte Konings fchepen, te we-
721,71*,* ten» de Loyaal Londen, de oude james, en de Royale
Oake verbrandde. Daarenboven hadden d' Engelfchen ver-
fcheide van hunne fchepen en branders laten zinken. Deze
grote zegen koftte den Nederlanders weinig bloeds (fom-
migen zeggen geen vyftig, anderen geen dertig man) en
vervulde het gehele Hof en ganfeh Londen met fchrik en
Vem^'Juny. verbaaftheid. Den volgenden dag zakte het Lfquader met
Het Neder- je twe genome fchepen j de Royale Charles en Jonathan,
^ladcr'zakt JedeRivier van Rochefter weer a£ M-idlerwyl waren ook de
livter weer af. Zeeuwfche fchepen, vyf in getale by 's Lands vloot geko-
orarMbl. men, waar door ze nu verfterkt wierd tot tachtig fchepen
*7r ^n van O01'°g5 daar fc^-ï noch vier fchepen by quamen. De
fdiapYhHöj, tydingvande gemelde overwinning , by Chattam behaalt,
land over de- vervulde de Hollanders met eene onuitfprekelyke blydichap.
zen zege. De Algemene Staten bedankten de Helden, die hunne ordres
Verecringe hadden uitgevoert. De Staten van Holland vereerden aan
^"wTtt'de" den Burgemeefter en Ruart de Wit, en de L, Admiraalen
Kuiter en van de Ruiter en van Gent ieder een gouden kop, daar op het
Gent. voorfchreve exploict en overwinning ftond uitgebeeld, tot
-G. Brandt een gedenkteken in hunne familien en voor de pofleriteit.
#/$8/.609. Dav-id Vlug van En-khuizen, Schoutbynachc van Holland
Aan David en Wefivriefland, onder den Zeeraad van Weftvriefland en
.Vlug. 't Noorderquanier, wierd door hunne Hoog Mog. wegens
zyne dapperheid, ook eerlyk befchonken met een goudeket-
v,t betgeen tinS en daar aan een gedenkpenning waardig veertien hon-
tmder xynAf. derd guldens met dit opfehrift : De Staten Generaal der Vcr-
beeldfelin l^per eenigde Nederlanden, heiben goedgevonden aan dra Schoutbynachl
ïigefveden, en yiu„ a^s in ^g quaijieh onder den Luytenam Admiraal van
uit de Aarttelt, ,-, °7 y , ,, , i r» >
vanM Mui. bent gecommandeert hebber de t'et gros 'uan Fregatten ^ daar mede
bet fameux exploit den ZI. il. Z3. Junii 1Ó67. op de Rivieren
•valt
|
|||||
|
vanENKHUIZEN.: zsi
van Londen en Rcchefter is in rt werk gepelt, te ver eer en een x6$9.a
Gcuden Keiten met een Medaille, tot e<.n gedenktetken in z,yne familie en voor de Po/l riten,. En de zoetvloeiende Dichter ■Gerard Brandt de Vader, Heeft op de Afbeelding van de- zen Zeeheld het volgende Byichrift geftelt: Dit's VLUGF^d'Enkhniierhel'df, die Harwtts aan derft randen,
Die Karels oorlogsvloot by Chattam helpt verbranden
De vlam en rook van 't vuur, daer Hollandt vree door wint,
De rechte hoogfels fyn en diepfels van ('yn print.
De flaele ketting, die hy los brak en deê finken,
Gaf hem de goude die gy op (yn borft fiet blinken.
Soo krygt de deught haer loon. Dus eert een vrye ftaet
De Kettingbrekers van het tweede Damiaet.
G. Branöt.
De Kapitein fan van Brakel wierd insgelyks eerlyk be- Aanj.van
loont. Hem en zyn bootsvolk wierd boven het genomen ^akel «> zyn fchip, noch vereert een fomme van twaalfduizend guldens, k^P'™1»* en aan hem in 't byzonder noch een goude ketting'met een E„Jdt alsfea, gedenkpenning, ter waarde van twaalf honderd gulden, venH,585. Ook wierd hem daar na als Kapitein bevel gegeven o,p een kloek nieuw oorlogfchip. Aan de Commandeurs van zeven brancKchepen -wierden ook de beloofde loongelden toegeleit Con'man-C en voldaan. De treffelykfte Hollandfche Dichters betuig deurs der den ook te dier tyd hunne blydfchap over de zegen van brandfchepen. Chattam, en vereerden die met hoogdravende lofdichten. De Algemene Staten gaven Code bovenal d'eere van dezen 0£^£%a voorfpoed, en beichreven een dank - en bededag over de hy'chattaml Vereenigde Provinciën, tegens den zefden van Julius, en Brandtht. wierden op dien dag door het ganfche land na het plegen jS?-585. Van den Godsdienft, vreugdevuren ontfteken, de klokken geluid, en andere tekenen van blydfchap getoont. Deze overwinning, waar door 's Lands vloot nu buiten kyf mee- *ier ter zee was, en zp diep in 't hart van Engeland had Brandt f Sn durven inbreken, zou (verftonden fommigen) de vrede, %yt. AitKctmL Waar aan men binnen Breda arbeidde, meer bevorderen W *?• W 4& dan honderd t'famcnfprekingen-, 't welk in't kort ook door a'uirkomft bleek: want dezelve wierd den leliën van Julius ge*
|
||||
|
164 VERVOLG der HISTORIE
getekent, en den vierentwintigften van Auguftus wederzyds
bekrachtigt en afgekundigt, tot gro^e vreugde der Ingeze- tenen dezer Landen in 't algemeen, en inzonderheid der Stad Enkhuizen, die daar in geen gering belang had we- gens de grootheid harer zeevaart en haringviflcherye, die ze nu weer vry en veilig kon oeffenen, zonder door vyande- lyk geweld verhindert of geftoort te worden. Op deze vrede, die den vryen Staat in zynen vorigen
luider ten vollen had herftek, en 's Lands wettige regering en vryheid, van binnen en van buiten beveftigc en verze- kert , volgde erlang het invoeren en bezweren van het per- petuel Edi£ï en eeuwigdurende wet (dus luidde den tytel) tot voorftand van de vryheid, mitsgaders tot confervatie van de eenig* heid en van de gemene rufle van den Lande van Holland en Weft- •vritflands welk EdicT: den vyfden van Auguftus al was vaft- ge fielt, doch eer ft in December wierd doorgedreven, en daar na in trein gebragt. Dit ftrekte tot mortificatie en vernietiging van het Stadhouderfchap, en om alle Regen- ten en Magiftraten te verbinden aan de forme van regering die toen plaats hadde. Sedert eenigen tyd, al voor het jaar irtöj.was'ertufTchcn
het Admiraliteits- Collegiete Amfterdam en dat van Weft- vriefland en het Noorderquartier, merkelyk verfchil ont- ftaan over Schepen, die, naar Amfterdam gefchikt, en, by nood, in de Weftvriefchc en Noordhollandfche Havens, ingelopen zynde, daar genoodzaakt wierden, 's Lands Ge- rechtigheid te betalen. De twe Collegien quamen, op den zcftiendcn van Auguftus van 't jaar 1667, overeen, dat van Schepen, onder een van beide de Collegien, alwaar zyniet t'huis behoorden, buiten hogen nood, een gedeelte hun- ner ladinge ligtende, gene Rechten zouden gevordert wor- den. En dat in geval van hoge nood, alleen van de geligte goederen 's Lands Gerechtigheid betaalt zou moeten wor- den aan dat Collegie, onder welks Didricl de ligtinge ge- fchied was. Maar indien de geligte goederen, in eene Ha- ven van een Collegie, onder welke 't Schip niet t'huis be- hoorde , geloft wierden, zou daar yan 't gehele Recht, ter plaatfë
|
||||||||
|
1667.
De vrede
«net Engeland word gefloten. Aitzema VI.
Deel-, bl. i?2. Brandtbl. J99. 60;. 605.607. <Slo.6lI. Huil. Merc. XVIII. üeel,b/. Hl. enz. en HeteeuvPig
Edid word inge voert. Aitzema
bl. 168. 169. Refil. van Confid. bl. 800. 805. Hvll. Mere. bl. 128« «*?• |
||||||||
|
Verfchil
tuffchen de Collegien der Admiraliteit van Amfter- dam en 't Noorderquar- tier. Zie Adm.
Vlak. I. Deel, fel. 145. |
||||||||
|
vAX ENKHUIZEN. z6S
'pkatfè der loffinge, en daarenboven noch het halve Recht, ,^t
Van al wat 'erin 't Schip bleef, aan eenen bedienden van dat Collegiej ter plaatle daar het Schip geheel geloft word, fnocten betaalt worden, wordende de wederhelft door het Collegie, waar onder het Schip t' huis behoort ontfangen. De HaringviiTchery was te dezer tyd noch in goeden De Haring-
bloei, en Holland genood van deze voordelige nering, ^«„i; jaarlyks buiten de uitreding, meer dan dertig tonnen gouds. zyu rïntP De Stad Enkhuizen ging in deze Haringvangft de andere huizeu nock Hollandfche fteden verre te boven, en zond thans noch ten "' oel* dien einde meer Buifen in zee, dan alle andere tevens. Door- dien nu de Haring veel zout van noden heeft, zo bloeide te Enkhuizen ook noch in dezen tyd de handel van het zout en de zout-ketens. De Heren Wethouderen bleven ook in gene gebreken, om dien voordeligen handel, waar in een groot gedeelte van het welvaren hunner Stad en derzelver Ingezetenen beftond > zo veel het mogelyk was, voor te ilaan, en te bevorderen ; en geboort hebbende de menig- . vuldige klagten van de gemene Keet-luiden, over het in- ge„ va,,'^"*
brengen van wit gerafineert zout, binnen deze Stad uit an- Zoutuitandere dere Provinciën, ftrekkende tot merkelyk nadeel en verloop Provinciën van derzelver zout neringe, en den lm poft van 's Stads Ex- kinnen die iii i • i i j - ^ran word
cys, hebben, om daar in zo veel zy konden te voorzien, yÊrb0^cn.
den zeventienden van September het invoeren en verkopen Keurenvan van gerafineert zout, komende uit andere Provinciën als EnkLb/.zi+ Hollanden Wefivriefland, binnen hunne Stad verboden, ten ware het zelve alvorens hier zoude zyn hermeten, op pene van vyf en twintig guldens op ieder honderd zout t'el- kens te verbeuren. Ten zelven dage hebben de gezegde Ordonnan- Keren, ook verfcheide andere Keuren en Ord-onnantie be-tien voor de raamt en vaftgeftelt: als een voor de Zoutmeteisj een voor Zout.meters de Zoutdragers; ook een voor den Panneboeter, om de ™ Jragersc"z- ^outpannen dicht en goed te onderhouden, of nieuwe pan- viskopërs? nen te maken} en eindelyk een voor de Haring - en Vis - ko- Keure» va» pers. Volgens deze Keuren en Ordonnantien, beftaande ^nkb.bt.zi^. uit verfcheide nieuwe, ook eenige oude en vermeerderde ll>'il6, Artykelen, hadden zich alle de genen die 't aanging flipte- Li lyk
|
|||||
|
<*-
|
|||||
|
VERVOLG der HfSTORIE
|
|||||||||||||
|
i66
|
|||||||||||||
|
lyk te gedragen op penen daar in uitgedrukt. Dus poog-
den de gemelde Heren Wethouderen,, door het inftellen vaiï goede en billyke Ordonnantie, de voornoemde neringen, ten befte van hunne Stad en derzelver Inwoonderen, voor te ftaan en te bevorderen, ook alle Ichadelyke misbruiken, ftrekkende tot nadeel en verderf van dezelve, zorgvuldig te weren, en te verbeteren. In het volgende jaar begon men tuffchen Hoorn en Enk-
huizen een bequamen ry of wagenweg te maken en met klin- kerts op de kant te beftraten ter breedte van een Roed of veertien Hoornfche houtvoeten ter plaatfe daar dezelve niet breder was, doch daar dezelve breder wierd bevonden, van de eene goot tot d' andere, en daar dezelve te fmal was, wierd die behoorlyk aangehaalt en verbreed. Men had lang in overweginge genomen , of tuflehen de gemelde Steden een trekvaart of een ryweg zoude gemaakt worden; einde- lyk wierd het laatfte vaftgeftelt, en deze weg, zynde ruim. vier duizend en vyt honderd roeden lang, aangevangen, en geleid door de Dorpen Wejïerblokker, Oofterbïokker, Hoog- karfpef) "Lutjebroe^ Grotebreek, en Bovekarfpel, als mede door de Gerechten van Bitmcwyzem en fVeflwout, welke twe laatfte Kerken een weinig ter zyden, en niet zo na aan den Ryweg leggen. Alle Dorpen aan dezen weg leggende zyn tot het helpen dragen der onkoften, tot het maken en be- ftraten van denzelven, die vry hoog liepen, op zekeren tax geftelt, waarby zy zich eens vooral, zo ten aanzien van het maken als onderhouden van dien weg, uitkochten: bly- vende het onderhoud van denzelven voorts ten lafte van de Steden Hoorn en Enkhuizen. De Gecommitteerden van de Dorpen of platte land - fteden Bovekarfpel, Grotebroek» Lutjebrock, en Hoogkarfpel, floten ten dien einde, den tweéntwintigften van Februaiins dezes jaars, met die van Hoorn en Enkhuizen, binnen de laatftgenoemde Stad, een verdrag, waar by de Gecommitteerden van de gezegde plat- te Land - fteden beloofden wat zy tot het maken van den voorfchreven weg, aan die van Hoorn en Knkhuizen voor ééns zouden opbrengen, mits dat hunne refpeciive opgezete- oen
|
|||||||||||||
|
1667.
|
|||||||||||||
|
166$.
De Ryweg ttt'flchen Hoorn en Enkhuizen gemaakt. |
|||||||||||||
|
Verdrag
tuffchen Hoorn en £nkhuizeti met He platte Land lieden ■wegens dien Ryweg. |
|||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||
|
van FNKHUIZEN. x$?
nen den voornoemden Straat-ofte Ryweg, niet alleen vcor ,g<gt
hunne perfonen, maar ook met hunne wagenen en karren en allerhande vee, vry, onbekommert, en zonder eenige onkoften van Tollen of anderfins te betalen, zouden mo- gen gebruiken j en zonder dat ook eenige andere paflanten, 't zy te voet, te paard, te wagen of met derzelver beeften, in hunluider refpective diftriéten, over eenige lallen van Tollen ofte diergelyke zouden worden gemolefteert \ bly- vende de Heren van Hoorn en Enkhuizen gehouden niet al- leen den voorfchreven Straat-en Ryweg te maken, maar ook altoos en ten eeuwigen dage te onderhouden. Wyders is geconvenieert en verdragen, dat die van de Gerechte der voornoemde Land-fleden, elk in hundiftrict» zouden heb- ben en behouden de Keure en Schou over hunne wegen en bruggen als vanouds, mits alvoren met de Heren van Hoorn en Enkhuizen convenierende over een pyl, naar de hoogte van dewelke zy de Straat zouden leggen en moeten onder- houden enz. Daar verliepen onderwyle noch eenige jaren eer die weg voltooit was. Dezelve is meelt aan weer zyden met huizen voorzien, en naderhand ten grootlten delen cierlyk met bomen beplant, 't geen denzelven zo fraai en Deooftin- aangenaam maakt, dat hy weinig weerga heeft. Den ach- difch-vaarders tienden van Mei quamen in Texel binnen drie wederkerende komen binnen Ooftindifche fchepen, waar onder één voor de KamefEnk- Ml.Merk. huizen: dezelve wierden in dit jaar noch van tien anderen ,j..JIf gevolgt, onder geleide van den Commandeur Johan van der ,' Laan: onder anderen tyding brengende, dat de oorlog met
de MakafTers noch vinnig aanhield, en dat dezelve twemaal. °s£Tee£', van de Nederlanders waren gedagen. Ë£k£ï Verfcheidc jaren achter een was 'er tufTchen Zuid - en Noorder-
Noordholland verfchil geweeft over het aandeel, dat beide quartierovcr deze Quartieren in de gemene iafteh te dragen hadden. fe*"^U"g ^"idholland had van ouds opgebragt 7j> guldens 10 ftuivers, "^„.^. en Noordholland zo guldens 10 ituivcrs> in de hónderd digeStmtvan gu.dens. Het Noorder-quartier klaagde dat het te hoog ***'«"»¥* bezwaart was. «t Zuider- quartier'bood wel verligting aan; £ft/^ doch meende, dat men vooraf den Staat der Geldmiddelen 1g8- J9*x, LI i moefl:
|
||||
|
268 VERVOLG der HISTORIE
166S. m?eft °Pen leggen. Dan dit wierd plat uit geweigert. Men
wift ondertuflchen, dat de Verpondingen in 't Noorder- quartier wel vyf en twintig in 't honderd beliepen. Daar- entegen quam 'er uit de Convooigclden naauwlyks 20 veel- als 'er tot de huiffelyke laften van 't Coüegie ter Admirali- teit befteed moeft worden j zodat 'er de uitruftingen uit de onderftandgelden der Provinciën moeden, worden goed- gemaakt. Daar en boven was het Quartier met eene fchuld MAitzm* van m?cr dan twaalt Tonne Gouds belaft (r.). De Ge-
Vl Deel, committeerde Raden van beide Quartieren, lang met mal- XLVill.Boek., kanderen in onderhandeling geweeft zynde, quamen einde- u--4«8-. lyk, in July dezes jaars, famen overeen,(z,), op den vol- tilifST SemJe voet: f- Van al{e Laften en Heden, Holland en Weft- GrootPlak' vriefland betreffende, endoor de Ridderfchap en Steden in-
hnatb ui Deel, gewiiligt, zou voortaan gedragen worden, in ieder hon- bl.-i^.Refol. dcrd Guldens, ZÏÏffZ Door't Zuider-Quartier. - - /8».„-.0
jeKiti.M. Door't Noorder-Quartier - -. ƒ ig. f-0 |
|||||||
|
812, enz*
|
|||||||
|
f 100 - 0-0
II. De byzondere Laften van 't een en 't ander Quartier,
de Los-en Lyfrenten enz. zouden by elk Quartier afzonder- lyk gedragen moeten worden, 't Noorder - Quartier moeft de koften der Zeeweeringen, omtrent de Helder en Huis- duinen, dragen, mids dat dezelve niet boven de vyfentwin- tig duizend Guldens in 't jaar beliepen, tjen acjtter een vol- gende jaren, jaar door jaar gerekent. Hoger lopende zou zulks als een gemene Lafl der Provincie aangemerkt worden * mids dat de Staten, tot het doen dier zware koften beflo- ten hadden,,blyvende midlerwyl de uitvoering den Gecom* mitteerde Raden in W.eftvri'Hand en het Noorderquartier aanbetrouwt; III. Het Collegie ter Admiraliteit in 't Noor- derquartier zou, om tot behoorlyke Lfitrufting in ftaat ts zyn, jaarlyks met tachtigduizend Guldens, of zo veel min- der dan de buitengewone Onderftandgelden zouden bedra- gen, ondprftsunten die fomme, door de beide.Quartieren» vol»
|
|||||||
|
van ENK HUIZEN. i6>
volgens de gemelde verdeling gedragen worden. Deze on- r*ge
derireuning zou echter ophouden, ten miniten het Noorder- quartier zou 'er geen recht op hebben, zo dra het Collegie 's jaars vyfmaal honderd duizend Guldens inkomen had , of 20 veel of meer dan het Collegie ter Admiraliteit op de IViaze. IV. Alzo het Collagie ter Admiraliteit in 't Noor- derquartier, gedurende den tngelichen Oorlog, op het vierde deel, het zelve gerechtelyk komende, uit ide Onder- fèandgelden aan de drie HoUandlche Admiraliteits Collegien toegedaan, tekort ontfangen had negen honderd duizend Guldens, zou de helft daar van, door de Gecommitteerde Raden in 't Zuiderquartier, en de wederhelft door de Ge- committeerde Raden in 't Noorderquartier, aan het gemel- de Collegie worden goedgedaan V. De verdeeling van de Penningen, door beide Quarrieren, in't vervolg, te lig- ten, zou op den ouden voet blyven, zullende 't Zuider- quartier als van ouds negen en zeventig en en een half, en het Noorderquartier twintig en een half in't honderd, van't opgenomen geld genieten. VI In geval van onverhoopten doorbraak van den Weilvriefchen Zeedyk, zou de gemaak- te Verdeeling t'eenemaal ophouden. VII, Het middel van het Dennezout* in't Noorderquartier geheven, en voor- heen ten Comptoire Generaal van Holland gebragt, zou voortaan der befchikking van de Gecommitteerde Rader* in dat Quartier blyven, VIII. Het voordeel, ontftaande in het verminderen van Renten en Intreften over deComp- toiren der Domeinen, in beide de Quartieren, zou voor- taan, in tyden van vrede, gebruikt moeten worden tot af» loffing der Hoofdfommen, ten laften dier Comptoire ftaan<: de, of anders niet dan tot eenparige verligtiag. der. beide Quartieren, naar de voorgemelde Verdeeling. ÏX. Zo lang die * Verdeeling ftand hield, zou het Collegie ter Admi- raliteit in't Noorderquartier het vierde deel genieten van * Repartitie* "e Onderftandgelden, aan- de drie Hollandfche Admirali- tóts- Collegien toegedaan. X. Jaarlyks, of zo dikwils als «X ecnigc verandering voorviel, moeft'er, volgens deze LI % al-.
|
||||
|
47» VERVOLG der HISTORIE
jgg„ algemene, eene byzondere Verdeeling, door de Gecommit-
teerde Raden van beide de Quartieren, gemaakt worden. Deze O vereenkom ft, tuflchen de wederzydfche Gecommit- teerde Raden, fchoon, onzes wetens, door geen uitdruk- keiyk Staats - befluit bekrachtigt, heeft federt in verfchei- Het Veer ^en' opzigten ftand gegrepen. Naderhand zyn 'er wel
van Enkhui- wel wederom gcfchillen, over het wederzyds aandeel in de zen op Har- gemene Laften gerezen > doch men heeft zich eenen gerui- niet7eitk VCt" rnen l^' 'mmers ten naaften by, aan de overeenkomft van (i.) 7. het jaar 1668. gehouden.
Sdrafcrt In den aanvang van jaar itftfp, te weten, den dertien- Vefcbr.van jen van Januarius is het Veer. van Harder-wyk op Enkbuize»,
ljhBM.i^. °P verzoek der Schipperen, den bodem ingeflagen (1.): Het zeilen' ten bewyze dat de Koophandel en Vaart tuflchen de gemelde
van Aal of Steden zo groot niet was dan in vorige tyden. Den dertig- ■Wiirmetdeu flen dier maand hebben de Heren Staten van Holland en Hg« verbo- Weftvriefland by piakkaat verboden, in Zuiderzee, en fpe- (i.) Zie ciaal van de gronden van het eiland Wieringen Aal of Wier
Pink.HUI. 30. met den Elgcr te zeilen, of de Wier op te halen, en aan 7a». 1669. tien Dyk te brengen, maar moeflen die plaatfen ongeroert nieil^arc or' blyven, op honderd gulden boete, en verlies van zulk vaar- (;'.) L.Sjl- tuig en gereedfchap (z.). Men had in dit voorjaar veel
vtusl.üoek, zware ftormcn en hoge watervloeden* Verfcheide fchepeli ^T kf 1 kleven hier en daar, als ook vele koopvaarders in het Ka- Rovèrsin'zee. "aal (3.). De Turkfche Rovers quamen ook met menigten (4.) Sylvius in zee, en deden veel fchade. Die van Algiers alleen waren
li.-j. 13.46. met achtentwintig of dertig fchepeli in 't vaar-water (4.). w'fo'n'ï! Waarom deze Staat in het volgende jaar den L. Admiraal '(°.) g'. van Gent, met een vloot Nederlandfche oorlogfchepen, naar
Brandt't Leven de Middelandfche zee zond , om tegen de Rovers van Al- van de &''&> giers te kruiflen, die ook cenige van dezelve vernielde ($■.). M^JiXl. ' De Ooftindifche Maatfchappy was te dezer tyd in eenen Deel', bi. irf. bloeyenden ftaat Dertien van hare Retouvlchepen quamen DeOofhu- in'tlaatft van funius behouden in de havenen dezer Landen,
chfche Maat- ^j]e waven ze zeer ]?0{telyk geladen, bedragende de inkoop cen'SFóeyeu- van dezelve drie en dertig tonnen gouds en vyf en tzeven- den (laar. tig |
||||
|
van ÈNKHUIZEN. 271
tig duizend gulden. Jan Thyfz. had het bevel over de?e ^ ^
fchepen gehad, en deed aan hunne Hoog Mog. ver- flag van den goeden ftaat der zaken van de Maatichappy in Indien. In het begin van Auguftus zyn 'er noch zes an- |
||||||
|
ïepen t nuis u S6 enz%
met elf, twaalf, denien, ja veertien vhTchen (2.). 't Was De Groen- in dit, gelylc ook in het volgende jaar een vrugtbare tyd: landsvaanicrs alle eetbare waren kon men voor een'geringen prys bekomen. vj!"£eiye« Nochtans fcheen de overvloed, die anders een zegenis, (2.]'i sy. in eenen vloek te verkeren: want dewyl 'er geen vertiering vhtsM.46.tf. ■was, zo daalden het Suivel, het Zaad, en andere Waren . Skch.e tyd tot een al te lagen prys. Hier door floegen de landeryen af In'tnil<"le11 in waardy en huur. De Huisman klaagde dat hy zich van vjoej4 den landbouw niet konde ernerenj de Steeman dat hy van ZieP.de zyne landen niet en trok-, de Koopman dat de negotie ver- Lange NederU vielj en de Werkman dat 'er niet te winnen was: dus z?ig Jnck'^clflt. men de Ingezetenen, in't midden van hunne volheid, door rui Neder/.
een nieuw'oordeel Gods, hoe langer hoe armer worden. Vloeken Zegen} Men had in het volgende jaar een' lange en ftrengen win- tlt 2Ö*
ter. De vorft was den zevenentwintigften van December straige begonnen, en duurde tot in de maand Maart. Veler hout, Winter. turf en andere voorraad raakten op, 't geen grote armoede L SHvim 1. en verlegentheid baarde. Den vierden van Maart zag men f^J' *'• 67« 77 en den achtentwintigften dier maand 71. paardefkden xx'üM'ml met volk van Stavoren over de bevrore Zuiderzee te Enk- Cfoou. van huizen aankomen. Men reed ook met paarden en wagenen Medmb. bi. over den Rhyn, Maas, Waal en andere rivieren als of het X^'^thuil'^% over vaft land was geweeft. Men had by menfehen geheu- (hu{'t \'$a. genis dergelyke felle koude nier. gehad: meelt alle Noten hl. o^.S. Lok «n Moerbefien bomen, en de meefte Wyngaarden waren Chon.van uitgevroren. Den vierentwintigften van Junïus quamen in ^eOoft1'72?* ' Vaderland vyftien Ooftindifche Retourfchepen onder het vloot koomt'* bevel van den Heer Mattheus van den Broek. Den inkoop binnen, van derzelver lading bedroeg tweenveertig tonnen goudsj L.SyiviuslL en men verwachtte noch vier fchepen van Ceylon. ' nli/L^cl' Vrank- y, 74. |0*7a;
|
||||||
|
%y% ■ VERVOLG der HISTORIE
Vrankryk begon in den beginne van het volgende jaar^'
|
|||||||||||||||||||||||||
|
'Vrankryk
bezwaar: den Koophandel eu Haring» vanglt der Hollanders. Ho//. Meic. XXII. Deel, bl. 7. |
tegens het Tractaat van den pire 1661. den Hollandfchen
koophandel en fcheepvaart te bezwaren. Inzonderheid zocht men de Haiingviflêhery dezer Landen te benadelen en te ondermynen. JVlen ftelde eerft vierentwintig, daar na tweëndertig, en eindelyk veertig ponden op ieder laft wit- ten Haring, die met Hollandfche fchepen in Vrankryk zouden worden gebragt: gelyk men ook aldaar zelf een |
||||||||||||||||||||||||
|
Compagnie van Haringvangft wilde oprechten, en den
Hollandfchen Haring by na geheel verbieden. Dus wierd de HaringviiTchery, die de Hollanders, en met name die van Enkhuizen, vele jaren met groot voordeel hadden ge- oeffent, niet alleen van de EngeMbhcn, maar ook van de DeRyweg Franfchen benyd en belaagt. De Ry-en Straatweg tufTchen Hoornen Hoorn en Enkhuizen wierd in dit jaar voltooit, tot groot Enkl.uizen gemak der Poftwagens en andere Rytuigen , en men heeft word voltooit, ^en zevenden van April een Keure en Ordonnantie beraamt en vaitgeftelt. waar naar zich de Voerluiden en anderen, dezen Straatweg gebruikende, zouden hebben te gedragen. |
|||||||||||||||||||||||||
|
De Ooftin •
^ifche Maat-; fchappy ont- fan^t een ryk Retour, |
Den achtten van Junius quamen in de havenen dezer Lan-
den vyf Ooftindifche Retourfchepen, waar onder één voor de Kamer Enkhuizen. Daar na zyn 'er noch elf onder heC bevel van den Commandeur Speelman, in het Vaderland ge- |
||||||||||||||||||||||||
|
lukkig aangekomen; en eindelyk den vierentwintigften van
Auguftus noch twe fluiten. Dus ontfing de Maatfchappy |
|||||||||||||||||||||||||
|
Doet een
Ichone nii- deeliiiü. |
een koftelykRetour, en bevond zich in eenen zeer bloeyen'
den ftaat-, gelyk ze aan hare fchone uitdeling van vyfen- |
||||||||||||||||||||||||
|
tzeftig ten honderd, die ze in dit jaar deed, en waar door
toe üi""f0te hare Aftien tot op f 70 fteigerde, ook wel liet blyken. Zy (i.ys.Syl-bcüoat nu ook, om Indien in een goeden (tand te houden, vhs, 11. £«*? dertig zo oorlogfchepen als jagten, met vyf duizend en |
|||||||||||||||||||||||||
|
bl ifi'. Ho//.
Al ere. bl.
74-76. Men is be-
ducht voor nieuwe on- Iufteu. |
|||||||||||||||||||||||||
|
twe honderd Zeelieden, en ander krygsvolk in een merke-
lyk cretal, derwaards te zenden (1.). Midlenvyle begoften zich te dezer tyd weer eenige don-
kere wolken, van onluften en zwarigheden, eerft ten aan- zien van Vrankryk , en daarna van Engeland tegen den Ne- |
|||||||||||||||||||||||||
|
derlandfchen Sta'at te vertonen, die daar na in een' fchrik-
- - - jee
|
|||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUÏZÊN. '%?ï
idyken oorlogsftorm uitborften. De Algemene Staten be- itfii
fioten een zomervloot van een merkelyk getal oorlogfche- DeStaten pen, fregatten en branders, onder 't beleid van den L. Ad- keflmtenceu rniraal de Ruiter, m zee te brengen, om op de beweging bren'en."6tC Van Vrankryk naar den kant van Duinkerken een wakend ZieG.V*»** oog te houden. Ten dien einde wierden in het Noorder- ''Leven vandt ouartier toegeruft zes oorlogfchepen, twe fregatten en één ^lte[).bJ' advysjagt: te weten-de fchepen Monnikendam, Juftina van '" * Naftauw, 't Wapen van Holland, 't Wapen van Alkmaar, Kaleb, en De drie Helden Davids, gevoert door den Schout- bynacht David Vlug, en de Kapiteinen Pieter Klaafzoon Wynbergen, Cornelis Jacobfzoon de Boer, Jan Krook, Jan Drk, en Gerrit Boos. De fregatten genaamt Zierikzee en Mercurius, en het Galjoot de Prins, wierden gevoert door de Kapiteinen Adriaan Berkhout, Jan Maauw, en Gon- dert Pieterfzoon. De Collegien ter Admiraliteit van de Maze, Amtterdam, Zeeland, en Vriefland, hebben ieder cok een zeker getal oorlogfchepen toegeruft, en de ganfche vloot, beftaande in zesenveertig fchepen en fregatten van oorlog, tien advysjagten, en zes branders, in alles tweë'n- tzeftig zeilen, raakte in de maand Junius in zee, zich ont- houdende tuffchen de Maas en Öoflende, daar ze door de Ruiter geoeffent wierd in ordre en rang te zeilen, en op zyn feinen te wenden en te keren, als of men in een gevecht geweeft ware. Deze togt flrekte alleen om den oorlog voor te komen, de Spaanfche Nederlanden te bewaren, en 's Lands havenen en kullen tègens allerlei overval te befcher- men. Den tweëntwintieüen van September ontrent den mid- , ucIlA.'kkeV
oag ontltond er een zware irorm uit den Zuidzuid weiten, veel onheil met een zeer dikke lucht en grote regen, en beliep de baart. Kullen van Vrankryk, Engeland, Vlaanderen, Zeeland, GÓrand't Rolland, en andere Landen met een fehrikkelyk en vcr-T-ZüfL. ineiyke geweld, houdende de Morin aan meer dan tvve et- Holl.Merc.lL
|
|||||||||
|
a,e« lang. De wind ioeg de zee en dromen op verfcheide l?4- »?£•
|
|||||||||
|
] j*1 Z° noo&' ^ar ^e^enV oeiden, vele menfehen en h
|
onder^
in in de "huizen of wc Mm ver-
|
||||||||
|
Z74 VERVOLG der HISTORIE
verdronken, vele fchepen gingen te gronde, of wierdeiï
op droog en tegens de hoogten gezet, overal zag men de wrakken dry ven. Etlyke dyken braken in, of wierden mer- kelyk befchadigt:: eenige polders liepen onder. De muren en wallen van lomnüge fteden, inzonderheid aan de zee- kant, zyn ingeftort. Vele grote gebouwen en menigte van huizen wierden in 't geheel of ten dele omver geworpen ,, en ontallyke hoge {choorftcnen,, enfware bomen, omver,, or uit d'aarde gerukt. Doch op cl? eene plaats duurde de ftorm langer en trof veel feller dan op d'ander: en dat won- derlyk en aanmerkelyk. was, 'sLands vloot lee&in dezen ge- menen ftorm gene of weinig fchade. De Sehoutbynacht Vlug had drie kabels.en ééu anker verloren. Twe of drie andere fchepen waren ook eenigermate befchadigt, doch konden noch zee houden, 't Scheen dat de Goddelyke voor- zienigheid deze vloot in dien ftorm wou bewaren en fpa- ren, om die in 't volgende jaar tot een voornaam werktuig van 's Lands behoudenis te doen ftrekken; Na het bedaren van 't onweer feheide de vloot van eikanderen, en keerden de fchepen naar de havenen dezer Landen, daar ze in 'C laatft van September alle behouden in liepen. OnderturTchen vermeerderden de gedachten, dat de Ko-
ning van Vrankryk iet voor had, tegen de Vereenigde Ne- derlanden, en dat Engeland met hem verftand hield. De Heren Staten wierden dies aangaande van verfcheide kanten gewaarfchouwt, maar wierden door onderlinge verdeeld- heden verhindert om zich recht in flaat van tegenweer te ftellen. Die van Holland zochten de andere Provinciën daar toe wel te bewegen, maar vele beletfclen en twiften^ zo over hét uitvinden van geldmiddelen, als over het aan- Itellen van een Kapitein en Admiraal Generaal, waren oor- zaak, dat men de wervingen van 't nieuw krygsvolk (die eenige Leden niet wilden inwilligen, of men moell eerft den Kapitein en Admiraal verkiezen) te laat by der hand nam, en veel te langzaam en traag was ontrent het beflui- ten der zaken en verbonden, die tot 's Lands befcherming konden dienen. Hier door wielden vele dingen., tot ver- |
|||||||||||
|
i#7ï.
|
|||||||||||
|
"sEands
vloot lyd wel f ïig fchade. |
|||||||||||
|
Keert naat
ie havenen de< zei Landen, Gedachten
yan oorlpg. |
|||||||||||
|
Twift wet
Jiet aanbellen van een Kapi • tein en Admi- raal Generaal, |
|||||||||||
|
van ENKHUIZEN, -zyr
Mcering van de grenzen aan de landzyde, niet in tyds naar ^^
behoren bezorgt. De toerufting van eene magtige oorlogs- vloot tegen hét aanftaande voorjaar wierd wel in o ver we* ginge genomen, doch men quam tot geen befluit, en 't liep noch etlyke weken in het volgende ;jaar eer men met ei- kanderen over dit hoogwigtig ftuk kon overeenkomen. In Holland waren ook verfcheidc Steden en Leden der Rege- ringe die Prins gezind waren, en daar onder bevond zich Enjcj,u{jrti. ook de Stad Enkhuizen, die, gedreven door een aaloude werpt den zucht tot het huis van Oranje, in 't laatffe van dit jaar, Wnsoptot door den mond van den Heer Burgemeefter Buiskes, de lJ^"^ v~ eerfte was, welke den jongen Prins tot een hoofd of Kapi- ^. Mul* ' tein Generaal over het nieuw op te richten vliegend leger van den Staat voorftelde, wordende daar in gefteikt door de gladde tong en redenen van den Heer Andries van Voflën Secretaris van Enkhuizen. Waar op de Heer van der Aa, Secretatis van Rotterdam, zo men zeide, heeft geantwoort. DatJfcwn Wat D....... •voor/iellm is dat. En eenige achtten 't aan- foXSXT"
merkens waardig* dat de Prins van Oranje tot algemeen
Veldovcrite juilt wierd voorgeflagen door Buiskes, wiens voorvader Pieter Buiskes, in't jaar 157». befteiling van den ouden Prins Willem den I. ontfiüg, om Enkhuizen voor hem te verzekeren. Nu komen wy tot dat droevige gedenlcjaar van zeftien >£ƒ.*»
honderd tweëntzeventig, waar in de Staat der vrye Neder- ^^uiln^" landen door den gevaarlykflen en fchikkelykften oorlog zo- WOrden door danig wierd overvallen, dat alles ftond op het punt van een'gevaarly. zynen ondergang. De Staten zochten in den aanvang dezes ke" °?r,0S jaars de Koningen van Engeland en Vrankryk aile mogdyke ^C%i^'Brmid voldoening en veigenoeging te geven; maar alles was vruch- bet leven van 'teioosj dewyl de oorlog reeds vaft frond. Terwyl nu Ne- tk Ruiter il. |
||||||||||
|
_^en vyf en zes uren, ten Zuidooften en gaande naar het
|
Een Comecl
vertoont zich. |
|||||||||
|
. e&-n. Z,y was zeer bleek, en haren flaart naar ons ge-
z'£>tontrent drie ellen lang ook naar het Wellen uitgeftrekt; vwlli.llock, Mm z zybi. 178.
|
||||||||||
|
i75 VERVOLG der HISTORIE
i&Ti. zy ^'e^ z'c^ zeer 'aaS cn Pas boven den Horizon: waarom
zy ook maar weinig malen hier te lande, en dat van de
hoge duinen, maar by Luik befcheidemlyker en langer, is
gezien geworden. Midlerwyle bleef men in dezen kommer-
lyken toeftand van zaken in Holland met malkanderen, en
d andere Provinciën, noch lang twiften en hairkloven over
't verkiezen van een Kapitein Generaal, 't uitvinden van
DeStaten geldmiddelen, 't aanileUen van nieuwe wervingen, en't
• U"*k fluiten van verbonden met andere Mogendheden, tot on-
Toik te wer-
derlinge befeherming. Dan hier van zou veel te zeggen
ven. vallen, indien't oogmerk dezer Hiitorie niet meervereiichte ZizJ.Le te fprcken van de zaken der zee, en die dit Noorderquartier
^JG(f'"t en inzonderheid de Stad Enkhuizen betreffen } waarom wc p.Valk Venv\ ons ontrent andere dingen en voorvallen, zo veelde aaneen- V.urep. bl. fchakeling der gefebiedeniflerj zal toelaten, zullen bekorten. 50? enz. De Staten van Holland dan, ziende het onweer opko- mt" uïtï85" men',£ Scen hen wegens de Franfche en Engclfche magten
ruften. dreigde, befloten eindelyk in Januarius nieuw krygsvolk te G. Bfandbet werven, 't geen al eerder had behoren gedaan te worden,
Levm van de maar de twe partyen, die in den ftaat waren, konden mail 6?{'La', kanderen ten befte van 't gemeen niet verffaan. Den vier- De vaart op den van Februarius wierd by de Algemene Staten vaftgeftelt»
Groenland, dat men ten oorlog zou toeruften 48. kapitale oorlogfchepen, Soorewee"en 24" branders> z4- fnaauwen of ligt vaartuig, en x^.galjoots. verboden! ®m deze vl°ot te spoediger niet bequaam bootsvolk te be- Den 17.^ mannen, vond men gerade de Groenlandfche viffFchcry, als
a?. Feb. mede de vaartop Ooften en Noorwegen, voor dit lopende wJ/ijT' 'aar' by twe Plakkaten te verbieden'. De Staten gaven ook
'Itfardévorfl:.la{* om met deze toerufting allen fpoed te maken j doch De Prins de harde vorft en 'tys, 't geen tot in Maart in 't water bleef,
word Kapitein bragten daar in veel verhindering toe. Den vierentwin- 6Sw<* t*8ften van Febi"arius wierd eindelyk zyn Hoogheid Wil- j/«'/to!™ Benrik, Prins van Oranje, tot Kapitein en Admiraal wnde Witten, Generaal, onder de bepalingen en inbindingen, in andere f. Ledere. Hiftorien te lezen, by de gezamentlyke Provinciën, gedu- hoim"svhm rende den aanftaanden veldtogt, opgedragen: welke bedie- '4187-189.. ninS de Prins aannam, en als zodanig een den eed afleide. Wei*
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 277
Weinige weken daarna zag men wat de Engelfchen in tg1i%
den zin hadden: want onze zeer ryk geiade Smirnafche vloot, De Engd- beftaande uit vierendertig Koopvaarders daar onder ook eeni fclien taften ge van Enkbuizen, onder geley van vy f of zes oorlogfchepen ■ X\ïotïi",, ^'ierd den drieëntwintigften vanMaart, door de Engelfchen zieG.fiW* Admiraal Robbert Holmes, met twaalf kloeke fchepen en als boven, bh. drie kitzen, trouweloos zonder eenige aankondiging van oor- 6^.L.Syh'ht log, ontrent het eiland Wicht, aangetaft en in drie aanval- "^££jj*. len fel bevochten.: maar de Nederlanders verweerden zich DeKonin- met zo grote dapperheid, dat hy t' elkens afwyken moed: gen van En^e. alleen wierd één Hollandfch oorlogfchip verovert, 't geen J k^'rkfarerT kort daar na zonk* waardoor de Engelfchen, vier koop- ^noorlogte- vaarders affneden en wegnamen. Met deze winft moeften-gen dezen ze zich genoegen, en de vloot verlaten» die voorts be- Sraa'' houden in 't Vaderland aanquam. Hierop volgde eene c^fJu^ verklaring van oorlog, die den zevenden van April, zo te Ten, ^ Londen als te Parys, in den name van de Koningen van 370-378- Grootbritanje en Vrankryk, tegen deze vereenigde Neder- Syh>ks b/. landen wierd afgekondigt. De Biflchop van Munfter, I9zóoc4f en de Keurvorft van Keulen hebben insgelyks, ten geval- Biflchopra» len van den Koning van Vrankryk, den Staten den oorlog Munfterea aangezeid; waarby zich naderhand de Biflchop van Straats- Keurvorft. burg voegde: en Zweden, daar de Koning toen noch een ™e„ «V^- kind was, liet zich door geld bewegen, om, onaangezien Zkhiken.' de Triple alliantie, ftil te zitten, en de Staten te verlaten, hi.^^d.enz. Ondertuflchenhadden de Heren Staten, op de tydingvan iiVlv"l!bl*-
het aantallen der Smirnafche vloot, befloten dat de Colle- ToeruftiW
gien ter Admiraliteit noch een meerder getal fchepen, tot terzee word
verfterking van's Lands vloot, ten ipoedigfte zoude uit-vergroor*
ruften, de eerede fchepen naar de zeegaten zenden, en alle 10m'*-\Mmrt°
— 1 ! , 1 ï fa j Ordre ge- mogelyke vlyt aanwende om de matrozen, daar toe ver- ftelctotverze.
«ifcht, in dienft aan te nemen. De Staten (lelden ook een kering der
^ader ordre tot verzekering der zeegaten, op dat de Engel- zeegaten.
fchen met geen fchepen en branders in 's Lands havenen zou- Dsq j^J^T"^
Jeri vallen., en aldaar d' oorlogfchepen verbranden. Men Leven L**S '
neeft ook befloten alle tonnen in het inkomen der zeegaten Ruiter, bh.
03? te nemen, en fchuitj.es in de plaats te leggen, de.kapen 640.64?«- \
Mm 1 en.
|
||||
|
z7% VERVOLG der HISTORIE
en bakens weg te nemen, een loze kaap op te rechten, om
de vyanden te raifleideiij en een deel galjoots en lootsboten buiten gaats te laten kruiiTen. In de fteden Hoorn en Enk- huizen was men ook yverig bezig om zich in een ftaat van |
||||||||||||||||||||||||
|
Twe Dril-
|
||||||||||||||||||||||||
|
tegenweêr te ftcllen. De Wethouders van Enkhuizen von-
.'fchofcii t'Euk- den goed, ten dienfte der Schuttery, twe wapenhandel fcho- rechtT OPSC" *en °P te rechten, 'teene onder Jaa van der Burgh, op den 04» de Alt». Domtoren, 't ander onder Silvefter Pauwelfzoon, by de tek.v.M. Mul. Wefterpoort. Zy vonden ook geraden een Vaandel Waart- Waartgel- geuers aan te nemen onder Hopman Joris Vos. Midler- |
||||||||||||||||||||||||
|
ders aangeno
men. 0e Staten
fchryven aan die van Enk« huizen om 500 man ge- |
||||||||||||||||||||||||
|
wyle fchreven hunne Ed, Groot Mog. aan de Wethouderera
der Stad, om drie honderd mannen uit de Schuttery gereed te houden j waarop twe Vaandelen, die te famen zodani- gen getal konden uitmaken , gepaart wierden De Hop- luiden met hunne Luitenants en Vendrigs, mitsgaders alle |
||||||||||||||||||||||||
|
icedteïioudeii. hunne Schutters, die zulks by lotinge was te beurt gevallen,
|
||||||||||||||||||||||||
|
Aantek,
|
uh hadden zich volgens deze ordre gereed te houden, om op
|
|||||||||||||||||||||||
|
't eerfte opbod, mar Workum in Holland te vertrekken,
aldaar veertien dagen in bezettinge te leggen, en dan we- derom afgeloft te worden: alhoewel de Wethouderen liever hadden gezien dat zulks om de vier weken wasgelchied, om de grote koften van het heen en weer trekken te vermyden. Wanneer ze uittrokken zouden de Hoofden elk twintig en de Schutters ieder tien duivers 's daags tot loon genieten, |
||||||||||||||||||||||||
|
Die van*
|
't welk by het gemene Land zou betaalt worden; en een
|
|||||||||||||||||||||||
|
som ontfan- iegelyk vermogt een man van gelyke foort in zyne plaatfe
genookder- te huren. Ontrent dezelve tyd ontfingen ook de Wethou- gelykeaan- deren van Hoorn dergelyke aanfchryving. Men bragt ook ^Gro'tefóe. w die StaC* veel &rote mcta,e ftukken gefchuts, horende
rufting ten onder de zeven fteden van ditNoorderquaitier, welker wa- oorlog in beide pens ook op dezelve gegoten waren: ook maakte men veel die fteden. krygstoerufting, en ammunitie ten oorlog gereed, die naar DehuirtX ' antlere plaatfen wierd gezonden. Ter zelver tyd vloog de
den worden op trommel den ganfehen dag door de Steden, roepende d'een geweer geftelt. ombootsvolk, d' ander om foldaten, een derde om ftoepjes, •ZicNcderl. en aijes fcnecn m rep en loeri Alle huisluiden in de Dorpen
«.I3.Z4- ?o, van "u gewe" «onden op geweer, t geen ze alle dagen in
dC
|
||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZE'N. 179
de ftedèn quamen kopen. Men zond eenige ervare luiden j^72s,
in 't land, om hen in den wapenhandel t' onderrechten j ook gebeurden'er verfcheide ongelukken met dit boeren- en onervaren krygsvolk. Men werkte ook fchier nacht en dag Men maak*. onophoudelyk, op zondagen zo wel als andere, aan 'tuit- J^,v"fche. rulten en klaar maken van oorlogfchepen. kkfr> Midlerwyle nam Lodewyk de XIV. den zevenentwintig- De Koning
ften van April affeheid van het Hot van Vrankryk, en ver- ^X^Jfc trok met een goed getal Edelen, Paarden, Muil-Eztls, be- he7höofdvau nevens tachtig karren, die meeft met geld en zilverwerk be- zyncLeeers. laden waren. By Charleroy monfterde de Koning zyn trou- P- Valkenier pen, en bevond syn leger fterk te zyn drie en vyftig dui- *??,"w Eur'f* zend raan, 't welk zyn Majelteit zelf in Perfoon comman- aiz.%fi>m9' deerde, behalven noch drie andere legers, ftaande onder k(,iu.efia, den Prins vanCondé, den Marfchal deCrequi, en den Her- tog van Luxenburg, famen beftaande uit ontrent honderd en achtien duizend man te voet en zesentwintig duizend te paard, waar by zich noch de magten van denKeurvorft van Keulen en BifTchoppen van Munüer en Straatsburg voegden ; zynde alle deze heirmagten gefehikt, om deze vereenigde Nederlanden aan alle kanten te gelykerhand aan te vallen. De Algemene Staten bragten hier tegen ook een leger te Het leger «Iet Velde, 't welk by Doesburg gemonftert en maar zeventien ^tate" JTord ©f achtien duizend man iterk bevonden wierd. De Heren VaiLnUr bt Staten, ziende zo vele zwarigheden aan alle kanten opko- 362-364. men, vonden goed eene algemene Boet - Vaft- en Bededag Ee" nuan- in deze Landen uit te fchryven tegen den vierden van Mei, &/'n fti ' met bevel van dezen dag, en vervolgens tot nader ordre, Va&enkrbL »p den eeriten Woensdag van ieder maand daar aan volgen- «64 Nederi. de, dien met een heiligen yver te vernieuwen, om de God- &*****»«'» bh,. delyke hulpe in den nood des Vaderlands af te bidden. In ^5* 8l"8?* vele (leden wierden alle avonden ten zelven einde Bedefton- ^er» gehouden, met groten toeloop van volk, 'sLands 's Lands vloot raakte tydig gereed, en om de oorlogfche- vloot raakt ge-
pen van Amfterdam over Pampus te brengen, had men vier reed.Kiften grote kiften vervaardigt, die zo wel naar de forme der fche- om de k^F*0- pen waren gefehikt, dat twe voor onder den boeg, en d'an SS"* dere
|
||||
|
fc»ö VER V O LGderHTSTGRIÊ
itfn ^ere twe aan '£ achterfehip vaft floten j als men die wilde
'Valkenier bl. gebruiken, liet men door't uittrekken van een prop dezelve
36?. Comme/ir, zo voi Waters lopen, dat zy noch even konde vlotten, wan-
ikfér.van neer onC|er de fchepcn met ketenen vaftgebonden zvndc
Amfl.bl, 1197. •_/, j-ij 1 1/-1
' wierden keg gepompt, die dan door haar ryzen de ichepen
wel twe voet uit de modder ligtten. Men bedacht nochver-
fcheide andere middelen om de fchepen by een' hogen vloed» de wind tegen zynde, over de gemelde droogte te bren- gen. Zo achterlyk en traag als men had geweeft om zich •te Lande tegen zo magtigen Vyand in een ftaat van defen- iie te ftellen, waar door de Franffen daar na zo gemakkelyk tot in den boezem van dezen Staat drongen, zo zeer wierd daar en tegen de toerufting ter zee met alle kracht btyvert. v-si^b^'h t ^ neC ^andvolk, dat ontrent het ftrant woonde, wierd op Stundopge- behoorlyk Geweer gezet, en geordonnecrt op het geluic weergeftdt. der Klokken en het branden van Vuur-bakens zich naar de üezeegawn zee 0p hunne poften te begeven. Op verfcheide Zee-plaat- je op^cbL *~en wier^en nieuwe Forten opgeworpen, de oude gerepa- kensgeftelt. reert, en zekere luiden geordonneert, om de tonnen en ba- kens op te nemen , als de Vyand mogt naderen Men ruftte de ontzachlykfte en talrykfle Vloot uit, die men ooit uit deze Landen had in Zee gebragt, beftaande in 6ij. Oorlog- fchepen, 24,. Branders, ip. Advysjagten, en 4, Fregats, houdende noch een goed getal Oorlogfchepen vaardig tot Onze Vloot een referve. Deze Vloot bemant met uitgcleze Zeevolk, fteekcinzee. ftaande onder ervarene en dappere Bevelhebbers, raakte vroeg klaar, en in 't begin van Mei in zee. Men was zo (i.")p* voorzichtig geweeft, dat men alle Oofterfche, Noordfche V*rw. Europa (3roenianc|fche vaarten fcherpelyk had verboden, om daar Copyl'bL door de Vloot te beter te konnen bemannen (1.). Die van 67 69-y. Enkhuizen hadden by deze zeemagt vyf oorlogfchepen, te LeCkrcGekh. weren: het fchip genaamt de Pacificatie, op hebbende 76. .., 'u.l ' ftukken, gevoert door den dapperen Volkert Schram, Vicc- *De Oorloe aimiraal van Weftvriefland en het Noorderquartier; de fclicweti vaii" Maagd van Enkhuizen, ophebbende jt. ftnkken, gevoert *"te j?T ^oor ^cn manmoedigen Schoutbynacht David Vlug; de te''*& M Wai. jupiter, voorzien met 46. ft ukken, gevoert door den Ka- '' ' ' * pirein |
||||
|
van ENKHUIZEN. 181
piteïn Cornelis de Boer, een man zeer lieftallig jegens zyn g^,-
volk, en welfchaffende, waar door hy allereerft zyn ma- trozen bequarn j de Goude Leeuw met f6. ftukken, ge- Voert door den Kapitein Pieter Kerfleboom 5 en Gelderland met f6. ftukken, gevoert door Maarten de Boer, een Jong- man van zeer goede hope. De overige fchepcn in dit Noor- D'Overfgc derquartier uitgefuft waren 't fchip jofua met f4. ftukken,gjg™^ gevoert door Jan Dik, Alkmaar door Klaas Anker; 't Noor- quanier. derquarrier met 60. ftukken, gevoert door Jan Maauwj TKtG.Brimd JulHna met 64. ftukken door Jan Hek} De drie helden Da- '*L.even™H dt vids met f o. ftukken, door Klaas Valehen •, 't Wapen van 6<i?666l ÏMafTau met 6z. ftukken, door.......; Weftvriefland met Vttibititrifö
78. of Ho. ftukken, door Graaf Jan van Hoornej 't Wapen /»jw» Ne. zo.
van Hoorn met 30. ftukken gevoert door Pieter Klaafzoon^""" ^24f» Wynbergen; 't Wapen van Medenblik met 44. ftukken, door Hendrik Viflerj Kaleb met 4«. ftukken, door Jan Krook: behalven noch één fregat en één Advysjagt gevoert door Hans Hartvyk, en Jan Pyper j benevens vier branders, gevoert door Hendrik Munr, Pieter Syvertizoon Bokkes, Sterkte of 'c Herman Dirkzoon de Boer, en Cornelis StofFeJfzoon Mik getal der fche» Eenige dagen daar na wierd 's Lands Vloot noch met vele ?sc£a *"s vIo . fchepen verfterkt, na welker aankomft zy beftond in 91. sterkte der* fchepen en fregatten van oorlog, 5*4, of, zo ander zeggen vyandelykc 44, brandfehepen, ij. advysjagten, t'famen irtS- of 178. ylo°u . zeilen. Daarentegen was de Engelfche en Franfche vlootcopymNo'it t'famen fterk 116. fchepen van oorlog, 24, branders en 24 m.Sjhhabh' Kitzen. 24?' 244. Hunne Agtbaarheden de Heren Burgermeefteren van Enk- Verpachting
huizen en die van Grotebroek, verpagten, den twede van^*" c Wei, tot Bovenkarfpel, de watering van het groot - flag zie zy»ie- voor een jaar, aan Cornelis Haan, voor z8o. guldens. Het richt-jcbnft nieuw opgerigte wageveeer tuflehen Hoornen Enkhuizen^'*?^'*ww ^•erd van'tScherloo in de nieuwe ftad verplaarft wegens de '"verpiaJuH' ^yheid van den Straatweg} en was het voornemen der van't Veer op ethouders de Wefterpoort met een Uur-en flachwerk Hoorn
te ve,zien, doch deze laftigc oorlog, dcor twee Koningen,M^'f'vm en derzelver aanhangers, ons op den hals gefonden, heeft ' ¥' N» de
|
||||
|
tg* VERVOLG der HISTORIE
^ de uitwerking daar van bekt. Middelerwyle quam 'er Aan-
OpboJ vootfchryving om vyf en feventig man; dies deed' men omvra»
vyfentzeveu- ging aan de Schuttery, elk Hopman in zyn Vendel, wie tigjnan. v! y willig r op vyf tien ftuiveis daags, wilde dienen, (zulks 0,11 ^*was het goeddunken en befluit der Wethouders, den groten
Krygsraad alvorens aangedient, die'er niet veel tegen had) onder Hopman Jan Slett, welke zes guldens, Simon Dil, anders Landman, als Luitenant, die vier guldens, en Ven- drik Gerbrand Semeins,. die drie guldens daags had. 't Ge- tal vol zynde, datze eerft qualyk konden krygen, (waar onder Jan Broeder van den Burgemeeller Admiraal) vertrok- VeallMei.kenfe Woenfdaags * tegen de avond, te fcheep naar Wor- kum, volgens dit berigtfchrift y gemaakt voor de uittrek- kende Schutters: ..^. ._ Hun bericht M De Hopman.-» Stedehouder, Vendrig, Sergiant, zul- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
icnrift.
|
|
^ ^ jen gehouden zyn in eige perfoon met haar Vendel uit te
trekken. Een Schutter zal een man mede Schutter zynde, anders niet, in zyn plaats mogen huuren; Wanneer een Vendel ordre heeft om uit te trekken, zal een iegelyk met zyn volle geweer op de Wyk ,. of zodanigen uur en plaatfen moeren zyn, als hem by trommelflag, ofte aan- leggen van CorperaalsT is bekent gemaakt, op de boete van een gulden, en zo lang wegblyvende tot het Vendel t'fcheep is twee guldens, en geheel, vyfentwintig gul- dens. Niemant zal dronken op de gefielde plaats ofte |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fcheep komen, nochte hem in 't fehip ofte op de reis dron-
y,,, ken drinken, op de boete van twee guldens. Zo een „ fchip of fchepen by qüaatweêr, ftilre ofte anderzints on- „ derwegen mogte inlopen, ofte aanleggen, zal niemant „ vermogen aan land, uit het fchip, ofte in 't voortrekken „ uit zyn gelit te gaan, zonder oorlof van den Bevelheb- VI.,, ber, op de boete van drie gulden. Niemant en zal aan „ eenige Ingezetenen van dezen Staat, waar het ook zoude ,5 mogen zyn, eenige overlafr., hinder of fchade doen, in j» geenerhanden manieren,, op de boete van vyftig guldens» yil.jï en uitgelezene urafFen: Noch ook aan eenig perfoon, 't p zy oud of jong, eenig fchimp of fmaad aandoen, veel ,, min
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tanENKHUIZEN. 2S3
£, min in eenigerlei manier ongeregelde dartelheid bedry- f(j7
5, ven, op de boete van vyftig guldens, en uitgelezene ftraf- 3, fen. hen iegelyk, 't zy in't uittrekken, voortrekken, VIII. ï, in de inlegeringen, ofte op de vvagt, zal zyn Officieren „ in alles gehoorzaam zyn, volgens't berigt, airede ge- ,, maakt, ofte noch te maken, op de boete van vyfentwin- „ tig guldens, en uitgelezene ftraffen Niemant zal zyneïX. „ Opperhoofden qualyk toe fp rek en, tegenftaan, offchel- „ den in gcenderhande manieren, op de boete van vyftig „guldens, en arbitrale core&ie. De Kotineefters zullen x. „ het woord ofte leuze onttangen aleer de ronde zal mo- ,, gen voorby gaan, uitgezondert dat zy luiden gehouden „ zyn zullen, den Bevelhebber, ib die de ronde doet, ten ,, allen tyden, het woord te geven, op dat bevonden mag s, worden, of de Rotmeefters het woord vergeten zoude ,, hebben ofte niet, op de boete van denig ftuivers. DieXI. 3, op zyn fchildwagt daar op hy gefield is flapende bevon- 3, den word zal verbeuren dertig ftuivers linde zal een XII. ,, yder zyn fchildwagt, daar toe hygeftelt is, wel ende naar ,, behoren moeten houden en waarnemen, op de verbeurte „ van dertig Huivers De Rotmeefters zullen het woord XIII. 9; aan hunne Rotgefellen niet overgeven ofte bekent ma- ,, ken, dooi fchry ven aan de wand of anderfints, dire&elyk « ofte indirtctelyk, op de boete van drie guldens vyftien ,a ftuivers. Niemant zal van de wagt, 't zy lchildwagt ofte XIV.1 9> ronde, wat hem bevolen is, nochte uit de hoofdwagt, 5» ofte andere Corps du Guarde naar een herberg, eenige ■si andere plaatfe» ofte zelfs naar zyn eigen Logement mogen j» gaan, op de boete van agtien guldens, doch zo iemant 3, enige noodfakclyk heen voorvallen zal de Bevelhebber ofte ,, Rotmeefter in de wagtplaats daar over fchikken. Wie XV. s, dronken ofte befchonken op de wagt komt, zal verbeu- 5» ren zes en dertig ftuivers. Alle en een yder zy gehouden XVI. » zich modeft en zedig op de wagt aan te ftellen, Zonder » cenigc petulantie ofte de minfte moedwil aan te rechten, j> op de boete van vier guldens tien ftuivers. Niemant zal XVII. » den anderen vermogen te fchelden of verongelyken, met Nn l 3, woor»
|
||||
|
i§4 VERVOLG der HiSTORIE
*tt>7z. »» w0orden °fte werken, dirtcteiyk ofte indiiecrelyk op
„ geenderhande manieren, op de verbeurte van vier gul- XVIII. » dens **en duivers. Veel min zal den een dat ander ver- „ mogen te flaan, quaadwillens aan te tallen fchoppen ofte „ ftooten, op de boete van zeven guldens tien ituivers. XIX.'» ^ie zyn mes ofte ander geweer trekt, ofte aanveert om „ een ander te grieven, ofte quetlen zal verbeuren zes en XX. » dertig guldens. Die een ander quetlt zal verbeuren twe „ en tzeventig guldens alles behoudens den Heer Officier XXI.» zyn le§1, Niemant zal zyn roer ofte mufquet, buiten „ nood vermogen af te fchieten, naart 't bezetten van de „ nachtwacht, op de boete van vier guldens thien ftuivers. XXII. >» Ende zullen ingelaten en aangenomen Schutteren dezel- 35 ve Ordonnantie onderworpen zyn als eigen. Aldus ge- „ arrefteert by Burgemeefteren ende Vroedfchappen, naar ;, ingenomen advys van den groten Krygsraad binnen der- „ zelverStadt Enkhuizen, den zeventwintigften van April, ,, 1671. my prefent And. vin Vojfen ". Oordcelen De reden waarom 'er volk wierd aangenomen, en de over die aamie-ge]ot:erie Vendelen niet uittrokken, daar ontrent waren menvanvry- verfcneidene gevoelens: fommigen, en wel van de driftig- Amtc\.vattfen> die den Heren Burgemeefteren geen goed hart toe- Mu/. droegen, achtten de Heren te moedeloos, en geen hart ge- noeg te hebben, om den Schutteren het pad te wyzen i an-
deren en wel de onpartydigften, waren van verfland dat de Heren dus wyflyk deden om de burgers, van welke het ve- len, die geen ander in hunne plaatfe konden huren, ongelegen zou komen, te verfchonen. By deze Vrywilligen wierden zo veel Waardgelders gevoegt, dat ze famen een getal van 300. uitmaakten. Twe dagen te voren, te weten den drie- ëntwintigile van Mei hebben de Heren Burgemeefleren der WaardgeU Stad Hoorn hunne aangenomen Waardgelders gemonftert, ders te Hoorn beftaande in twe volle Vaandels, welke ter ftond van daar worden gC- vertrokken, en met hun een grote halve Compagie Bur- gers, famen 300. man, onder hunnen Kapietein en Buvge- meefter Meinard Sonk, hebbende noch volgens het oude ge*1 bruik ieder Burger een gulden, en de Waargelders, iede-
tier
|
||||
|
van ENKHUIZEN. zËf
tkn ftuivers daags voor hnn Krygsloon. Den dertigften dier Ji?72>
maand, zyn van daar noch gefcheept i$jf Boeren of Land- UitccnAanï zaten uit de Dorpen ten platten lande genomen: bedragen- tek veeok de de twaalfde man uit de huiüuiden van dit Noorderquai-^^ "^' tier {taande op geweer en onder dezen eed : Wy zweren het ^z. ;'>?•" Land getrouw te zullen zyn, '» te gehoorzamen onder de Staten en Landzaten den Prins van Oranje. Deze waren verdeelt in veertien Vaan- te Hoorn in- dels, en vertrokken van deze Stad met zefHen binnen-fchc-8^^'^^ pen, onder 't bevel van Jacof/ Lobs, Burgemeefter te Me- nnedb'l. denblik, op Harderwyk en van daar aan den YfTelkant, al- 24-30, 38- waar zy in redelyke goede ordre aanquamen, om den inval van den Biftchop van Munfter te helpen keren; fommigen wierden gezonden naar Doesburg, om aldaar het leger van den Prins van Oranje te helpen verfterken zulks wierd ook gedaan by andere Hollandfche Steden en Dorpen. Dit was niet nodig geweeft, en men had de ingezetenen wel kunnen fparen, en een groot gedeelte van de volgende on- heilen voorkomen , indien men wat vroeger met de Duit- fche Vorften, als daar was de Keurvorft van Brandenburg, en het Huis van Bronswyk, had aangefpannen, en troepen van hun overgenomen, gelyk men naderhand noch doen moeft. Midlerwyle brak de Koning van Vrankryk den zevenen- DeFranfche
twintigflen van Mei met zyn Leger op van voorMaftricht, ^"^|,c^jBm dat hy eenige dagen had geblokkeert gehouden, en deed val in deze vervolgens in 't begin van Junius dien zeer beruchten endden, fatalen inval in deze Vereenigde Nederlanden, waarby bin- nen den tyd van weinig weken, drie gehele Provinciën van dezeven, te weten, Gelderland, Overyffel, en Utrecht, be- nevens een gedeelte van Holland en Groningen, en onder of met dezelve 74. Steden en Schanfen, mceft alJe bewald, dezen rampzaligen Staat ontweldigt wierden, en dat met 2?danig een trouwloosheid en lafhartigheid, dat de onkun- ^'ge bezetrelingen noch in fommige plaatfen aan de eene Poort ftreden, terwyl de Vyanden door de andere wierden ingelaten, en deze yverige verdedigers aldus gevangen wa- ren, eer Zy willen overwonnen te zynj 't geen men breed- Nn $ voerig
|
||||
|
**<S VERVOLG der HISTORIE
|
|||||
|
i57%. voerig in de Gefchiedeniflen van dien tyd kan lezen (i.).
(i.) ziep. Ous zag men Nederland op het punt van zyn verderf, en
Valk. Verro. by zich zelf, en by naburige Vortten, reeds voor verloren Europa bi M, gehouden. Het yeen de 'Koning van Vrankryk den weg zi8. enz. baande om met zyn heir m deze Landen te vallen en by na F.Cojlerm ■ alles te overftromen, was de overgrote droogte die men by KeiM. Vloek na een ganfeh jaar gehad had, en hoedanige by menfchen tl if^Q geheugenis niet gezien was, zo dat van September 1671 , Netferl.Scbou- tot Augüftus 1671. naauwelyks eenige regen viel, daar an- toneelbi.41;. ders het voor en najaar by ons zo vogtig is : hier door wa- enz. , en t|e Rivieren, die anders de Bolwerken van onzen Staat fSSïïf" zVn' zo u'tgeJroogt» dat men 'er °P vele plaatfen. den ploeg
Keutjiofmiu door getrokken heeft. Den vyfden van lunius befloten Deel, bi. £67. de Heren Schepenen van Harder-wyk de Stad aan de Franfen Brand het Qvef te geven, en zich te verlaten op de Barmhartigheid iLiur?M,67$. van ^en Koning van Vrankryk Dit vermeerderde de zorg Die'vaii en fchrik voor den Vyand in dit Quartier niet weinig. Die
Harderwyk Van Enkhuiz,en deden by die gelegentheid een getrouw en befluitende Chriftelyk werk: zy namen uit goeder vriend - en nabuur- Franfchenoverfcó'aP de kinderen uit het Burger-Weeshuis van Harder- te geven, wyk en plaatiten en voedden die in het hunne j van waar , Dievan dezelve, 't gevaar over zynde, door den Magiftraat van ^"men'de" Harderwyk, den }o. July 1674, we^r zyn te ruS ontboden, WeêskinJe- die ook den Wethouderen van Enkhuizen in eenen zeer be* len van Har- leefden Brief bed; nkte ("*.)•■ ilerwykinlmii Terwyl de grenzen van dezen Staat door drie legers van
We&hms. ^en {^oning van Vrankryk, en het leger van den Kcurvorrft Scbr.-iffert van Keulen, en Biflchop van Munfter, te gelyk aan alle icfcbr.vais kanten wierden overvallen, en ieder ogenblik het laatfte Harderw. II. fcjieen ? jn welk Nederland Hond verdelgt te worden •, zo 7j'u 1^6. gar" God ons op den zevenden van funius, voor Soulsbaay, DeNeiicr- een heerlyke overwinning op de Engelfche en Franfche
lan4fchcVloot Vloten. Het gevecht begon ontrent ten zeven of acht uren behaak in een VOQr j£n mi(jdag en duurde tot 's avonds na zonnen onder- I-overw^»."8 g;inS De ftryd was van wederzyden hevig, hartnekkig en Hing/ bloedig. De L. Admiraal de Ruiter en alle" Nedcrlandiche Bevelhebbers gaven hier de uiterlte proeven van beleid en
• • dap-
|
|||||
|
vat* ENKHUIZEN. i$r
dapperheid, tot dat eindelyk de vyandelyke vloten genood- IQ,2
aaakt waren af te wyken, en het bloedvergieten van dien zkG&ané- bekommerlyken dag en hachelyken ftryd, daar't toen a! aan 't Leven van de hing, een einde nam: en men hoorde de L. Admiraal de *"""'' *>'• Ruiter verklaren, dat hy vel z,ïejkgen had lygewoout;. man- SyivïuJl. z+g. nooit mfcberpw en langduriger gevecht was getuee/i. De dappere 249. Valkenier L. Admiraal, Willem Jofeph, Baron van Gent, wierd »,*'•; 446-4?°- den aanvang van den ftryd dooreen kanonkoegel getroffen, ^^i^i^- en liet 'er 't leven. Op de Ruiters fchip waren ontrent Aame^vm dertig doden, en zo veel zwaar gequeften, die meeft arm- M. Mul, of beenloos waren > het fchip Gelderland, gevoert door den dapperen Jongman Maarten de Boer van Enkhuizen, had vyftig zo doden als gequetften op. 't Verdere getal van doden en gequetften op d'andere fchepen, is my, by ge- brek van aantekeningen niet gebleken. Doch 't is zeker, dat'er, behalven van Gent, in de Nederlandfche Vioot weinig Kapiteinen of luiden van naam gebleven zyn: ook had men geen verlies van fchepen, dan alleen het fchip Jofua uit het Noorderquartier, gevoert door den Kapitein Jan Dik van Hoorn, dat door de Engelfche wierd in den grond gefchoten, en eenige branders, die alle vruchteloos vergin- gen. Maar van de zyde der Engelfehen van den Admiraal Monragu wierd, na dat hy lang en grouwzaam tegen den Kapitein Jan van Brakel gevochten had, dooreen' brander aangefteken en verbrand j hy zelf meende zich met zyn *°on in een floep of boot te bergen, maar die raakte in de grond, zo dat hy nevens zyn zoon, of, gelyk andere ver* halen, met twe zonen, jammeriyk verdronk. Behalven «lezen fheuvelden ontrent achtien Kapiteinen , of Ridders van hogen ftaat, en ontrent negentien waren zwaarlykgequetft, cn't getal der doden of zwaar gequetfte matrozen, waren on- zent vyfentwintig honderd mannen Daarenboven zyn 'er ve- ƒ gevangen, die uit de gezonke of verbrande fchepen wier* den geborgen* De Franfche verloren twe capitale fchepen,. zynde het eene met 80. ftukken verbrand, en het ander mer 7°- ftukken gezonken j d'Engelfche zes capitale fchepen, van Welke drie de vlagge voerden, zynde twe daar van ver- brande |
||||
|
288
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
brand, drie gezonken, en één genomen; en van hunne
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1672.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mindere vaartuigen als branders,
over de twintig vernielt. |
kiezen enz. wierden 'er
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In Holland
begeeft men zkh op het horen vaa 't kanon in de Kerken. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In Holland vvierd het donderen van't Kanon op'tftrand
gehoord, waar van de tyding komende in eenige fteden, wierden aanftonds de klokken geluid, de huizen gefloten, en in de kerken vurige gebeden tot God uitgeitort, on» |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
zyne hulpe en byftand tegen de onrechtvaardige wapenen
van zo magtige Vyanden te erlangen. De tyding van deze overwinning quam den negenden van Junius in den Hage, en recht ten tyde om de verbaafde gemoederen van groot en kleen, door droeve maare, die dagelyks van de landgren- zen quamen, ter nedergeflagen, weer eenigfins te verquik- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gejammer
te Eiikhuizen. Arir.tek van
M. Mule |
ken en op te beuren. Doch t' Enkhuizen hoorde men daar-
beneven het gejammer der vrouwen, reikhalzende naar ty- ding van den haren nit de vloot, die ze 'er in menigte op |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
hadden, toen men vernam dat 'er zo een' ganfehen d*g ge-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
te lande.
|
fpoed marteld en bloedig geftreden was. Onderwyl ftond de Frant-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fche voorfpoed te lande niet {til, geen ongeval quam alleen,
en de eene droeve maare joeg d'ander. Men verftond mee de uiterfte droefheid en fchrik, het haallig overgaan van vele fteden en fterkten; de verf]agentheid zag elk ten ogen |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De gevluch'
te komen te Enkhuizen, Hoorn eu elders. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■uit, en nam toe door het veelvuldig en geftadig vluchten
der ingezetenen onzer naburige landfehappen, die de den- den breder uitmaten, om beter ontiaug, heul en herber- ging te erlangen. Van den tienden tot het einde dezer |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aantekvan maand, quamen dag op dag te Eukhuizen, Hoorn en an-
fLp** "w"pere plaaifen van dit Noorderquartier een menigte van fche-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cefterus Ne-
ikrl. Vloekt en Zenen bl. 30. tihdcrl. Scb. l>l. 71. |
pen met menfehen en goederen, die uit Gelderland, Over-
yflel en elders herwaards vluchtten; zo dat alle de kaaijen
en havens vol waren, en men fchier geen huizen wift aan
te wyzen om de goederen te bergen. De fchrik en ver-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
baaftheid was zodanig, dat men geen vaartuigen genoeg
wift te krygen om de vluchtende over te voeren, tot zo
Z>enï)Jwiy>verre dat men bevonden heeft, honderd ryksdaalders toe
Dehuiflui* vragt voor cén fchip geg-even te zyn. OndertufTchen qua-
de» komen ° , , .,, . , t *-» 0 , J ir, .?..
t'luiis men "c huifluiden, waar van de twaalrde man vrywill'g»
fc voor
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
?au ENKHULZEN. zsv
■V-oor het loon dat hy bedingen kon, uitgetrokken waren, , ,
van den Yflel weer t' huis. De fchielyke fchrik^ <die het verftand bedwelmt, en de DeWetho».;
krachten verftikt, een weinig geweken zynde, hebben de deren van Wethouderen van Enkhuizen, (befeffende de aangelegent- yU^w^enj. heid hunner ftad, als gelegen aan den Hollandfchen kant, ^" e ontrent het midden der Zuiderzee, die hier niet boven twe Aantek. va» tnylenin de wydtc heeft,en recht gepiaattl om alle fchepen M.MuL t' onderfcheppen, welke in af-en aanvaren deze engte nood- wendig door moeten,) op eigen behoudenis het oogc gewor- pen, en goedgevonden dezelven te verfterkentegen alle aan- val van vyanden. Ten dien einde wierden tot Opzienders, Opziende» om over dat werk goede toezigt te hebben, gepleit, aan ^J^w de Zuidzyde van de Stad, de Heren Jacob de Wit, Maar- ten Roos, Gerbrand Blaauhulk, Volkert Teerkoper, Ger- rit van Nyenburg, Mr. -Jan van Gent, Vroedfchappen, Mr. Sieuwert Lafceroan, Secretaris, en Doftor Paulus By- man, Landmeter en Rector der Latynfche Scholej en aan deNoordzydevandeStad, de Heren Dirk Quirynfz Doctor Thomas Montanus, Mr. Walig Prooft, en Joan de Vries, Vroedfchappen. Den zeventienden van Junius floeg men ua werk handen aan 't werk, gravende een gragt, diep veertien voe- worJmetyvo ten., zo wyd als den Beer lang, en van denzelven dwars bcSon,ien« door \ Strand in zee lopende. Dit wierd om 't gereelfte gedaan; "want het befluit was eerft een gragt langs dien ganfehen Stadsmuur te maken. Voorts heeft men borft- Xveringen -opgeworpen langs de Keten, muren, punten, klokhuizen j houten bateryen in zee geflagen; het Zee- brugje befchanft; hameyen buiten de Kete-en Noorder- poort opgerechtj rondom grofgefchut geplant: waar van eenige, met hun toebehoren, -door de'Ooll - en Weftindi- fche Maatfchappyen verfchaft-, en anderen van Hoorn geko- men zyn. Dit alles wierd verricht door den goed willigen Endoorde a'beid der burgeren, werkende by beurten, twe vaandelen Burgers m« ™aags, ieder één halven dag: naderhand vierj en eindelyk yvere" ty ycderom twe: nadien door de Regering der Dorpen, onder J^J" voor^ «e Stad behorende, volgens gedrukt bevel hunner Ed. O o Groot
|
||||
|
2{,o VERVOLG der HISTORIE
,7 Groot Mog de Heren Staten van Holland en Weftvriefland»
een goed getal boeren dagelyks afgevaardigt en tothulpe der burgeren gezonden wierden j dan dit hield wel haaft op, dewyl ze de Dyken, op verfcheide plaatien met borftwei ingen en grof gelchut beplant, bewaken, ook fommigen naar den Zeeftrand moeiten: alleenlyk quamen de Weftenders en Gewillig- Noordbedykeis geduriglyk. Nooit zag men eenig werk heidderbur- lulliger begonnen, noch raadbefluit gretiger uitgevoertj gersenvrou- njet-aueert van mannen, maar ook van allerhande vrouwen, gev'lutucu. zelfs der Wethouders} uit welker fexe, bezwangert mee een' brandende yver tot welftand van Stad en Vaderland, 'er gevonden zyn, die, één'halven dag te weinig achtende, Neitert. eenige dagen zonder pofen gearbeid hebben. Tot het voort- lt°$"<)9* ze"en en voltrekken van dezen arbeid Ter vérfterkinge van K«%».W.*7ij.de Stad hebben ook niet weinig geholpen de vlugtelingen uit Gelderland, Overyflel en Utrecht, als ook die van Haar- lem , Kennemerland, Zardam en de Waterlandfche Dorpen > waar van de meefte vermogende te Enkhuizen hunnen toe- vlugt hadden genomen. Die van Enkhuizen verftonden, dat de Vlugtelingen die hun zelfs en hunne goederen inde fteden quamen bergen, en aldaar minnelyk en mededogend ontfangen wierden, zo wel gehouden waren hunlyf en goed te helpen befchermen en bewaren, als de burgeryj doch elk toonde zich daar toegewillig en niemant ftelde zich daar te- gen, 't Was iets zonderling, dat alles op de veften zo door malkanderen woelde, door de menigte van mannen en vrou- wen, oude en jongen, boeren en boerinnen, ja zelfs dames en juffrouwen: veel handen maakten ligt werk, en het zelve wierd in korten tyd zodanig voltrokken, dat de Had onwin- baar fcheen. Aan de Zuiderzee was ze beveiligt door Uit- leggers enOorlogfchepen» en aan delandzyde had ze de lage weylanden , die men tot allen tyden als de nood begon te nypen, in den tyd van twe of drie uren kon doen onder Ontroering vloeijeu.
en beweging Dus tot voordeel van 't gemeen bezig wezende, zag men
öp^iienvsa op Woensdag, den tweëntwintigften van Junius, 'snamid- nenlchepen.1 daSs ten twe uren' van ^en Wierdyk, ontrent tzeventig of Muls Aantik. tach-
|
||||
|
van ENKHUIZEN.
|
|||||||
|
api
|
|||||||
|
tachtig zeilen, die alle dicht by een, uit sec naarde Weft- t^it
wal toe (levenden. De Wethouders, beducht voor eeriig onheil, geboden alle vaartuigen, (uitgenomen het oorlog- fchip de Munnik, dat by het Wefterhoofd aan den grond lag) in en buiten de Rommelhaven leggende, binnen te fchieten, en het gefchut op de blokhuizcn te laden. Voorts Zonden ze den Secretaris Lakeman met een bode en t we fchut- ters van het Vendel H. dat toen aan den mond van de Noor- derhaven de wacht had (want men waakte toen met één Vendel 's daags) aan de Wadgeleidcrs, met een menigte Hamburgervaarders (daar een overgrote gevlugte rykdom in was) welke op droom lagen, om voor deBlaauwe»poorc ten anker te komen, tot bevrying der Wierdyk en Rom- melhaven Ook vaardigden ze Simon Slobaf met een fchuit naar de.gemelde vloot, om kondfchap te halen: die be- fêheid bragt, dat het fchepen waren in dienft van de Heren Gecommitteerde Raden, die van den Yflel komende, daar het hen te heet viel, naar Hoorn gingen. Dit baarde ook grote ontfteltenis in de zee-dorpen, daar de huifluiden, de klokken geluid hebbende, met volle geweer op de dyken yerfchenen. Deze vloot dien zei ven namiddag by den Nek ^oo^Iteo!s in het gezigt van de Stad Hoorn komende, en haren koersaa,u,!Seren5e- derwaards zettende, baarde aldaar ook geen geringe ont-ter vloot, roering} dewyl men ze aanzag voor een vloot van Franfche Uiteen» Am' Commiflie-vaarders vol foldaten. Op het gezicht van de- 'J:"-™cooE zei ven draafden terftond de Poften langs de wegen om daar tiederLv!Bek van overal kenniflete geven, teneinde elk een zich fpoedige» Zegen roogt bereiden om den Vyand met eene dappere kloekmoe- ^?**??* digheid af te weren. Verfcheide Boeren Vaandels waren al op weg naar deze Stad, daar alles was in de grootfte ver- warring en ontfteltenis} deuren en venfters wierden toege- fineten, en elk bergde wat hy konde, menende dat het nu den dag was van onzen ondergang, en dar nu het Land, 't £een men waande aan den Vyand verkocht tezyn, ftond geleyert te worden Dit quaad vermoeden, 't geen men van s Lands Regenten had opgevat, maakte velen moede- loos. De Wethouderen zelfs min noch meer dan 't gemeen Oo x ver-
|
|||||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||
|
*<?£
|
||||||||||||||||
|
I6fï.
|
verflagen fchenen radeloos, en hebben eindelyk eenen Mr.'
|
|||||||||||||||
|
Pieter Dirkfzoon Hoorn, Corporaal der Schutters van den
Ouden Doelen onder de Compagnie van Kapitein Molen- werf, toen: onder het Stadhuis de wacht hebbende, la ft gegeven, omzien met zes of zeven mannenderwaards te be- geven en de gemelde fchepen te vifiteren; gelyk hy teritond dede, en bevond dat het fchepen van ons eigen volk waren, die Graaf Maurits van den Yflelkant herwaards gezonden had, op dat ze niet in handen der Vyanden zouden verval- len. De voornoemde Corporaal hiervan befcheid gebragt hebbende, raakte daar door weer alles in fbilte, en bleven de voornoemde fchepen hier den ganfehen Zomer leggen. Men ftelt de- Dit voorval bragt de. Regenten der Stad Hoorn echter fiaaHooruin tot nadenken: want ziende hoe weinig zy in ftaat zouden
|
||||||||||||||||
|
ftaat vau te-
geuweêr, |
||||||||||||||||
|
7,yn, indien de Vyand op dergelyke wyze op hen afquam,
|
||||||||||||||||
|
om zulk een open ftad als deze was, tegen zyne aanvallen
te befchermen, vonden zy aanftonds goed, hunne-Stad, zo veel hen mogelyk was, te verfterken, en hebben daags daar aan, te weten den ij va*j Junius, by het omblazen der Trompet de Burgers en Ingezeten, doen aankondigen, dat de Buurten ftaandeop Noi io; 11. en 12 Letter L. M. en N tégens morgen zouden by een komen, op zware boe- ten by de onwilligen of nalatigen te verbeuren: dan zulks wierd zeer gewillig gehoorzaamt, en men (lelde ze date- lyk tewerk, om alle vervallen Wallen en Bolwerken dezer Stad te repareren. Eerft wierd. dit by den Uiterdyk en de Wefterpoort by der hand genomen, en vervolgens ook op alle andere plaatfen: De arbeid wierd door de Burgers en Ingezetenen, niemant uitgezondert, by beurten, en met groten vlyt gedaan, wordende alle dngen by het omblazen der Trompette, weer andere Buurten aangezegt om ter (i.yra«»vei'fterkinge van de-Stad te komen werken {i.\ Dies had dnntek* niemant redenen om zich met deze moeite- en arbeid be-
zwaart te vinden, door dien dezelve by Wyken wierd ge-
daan, en niemant daar van bevrydwas. Te zwaarderen iangwyliger was dit werk» om dat de Aarde daar toe nodig jeer verre moeit gehaalt worden,-als uit den Uiterdyk, den Bui^
|
||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN.1 apj
Buiten Luyendyk, en andere noch verder afgelege plaatfen j/fri;
meer ( i. ). En dewyt de Zoden Aarde met wagens moeden ( i.) Fyk» gehaalt en aangevoert worden, wierden de genen die Paar- M'Cbrim.bk den hadden gcïaftelfc opzynHoefflagvoor niet teryden* dan 2"* «Ie Voerluiden en Slepers wierden voor het gebruik van hunne Wagens en Paarden betaalt (*•')'« Men ging met dezen (i.)Uitem arbeid zo lang voort tot dat men de Stad in eenen tamely- -Aantik. ken ftaat van tegenweer gebragt had, zynde het gehele vJ„^l^rm' werk > naar de gelegentheid des tyds, net en deftig gemaakt, Bypbhzf4. tot genoegen en verwondering van allen, die het quamen (4.) Neef. zien (3.^ Die van Alkmaar, Medenblik en anderen ver- Si™J'f*'V/ flerkten insgelyks met yver hunne Heden (4.). ty'7f T. ' Ondertuflchen wierd de Zuiderzee zo onvry, dat men DeZuider-
met geen fchip durfde naar Haarlem of andere plaatfen te «eis onvry. varen, zonder het wel met volk, kruid en lood te voor- zien. Men rufte te Hoorn zes Turf-fchepen ten o&rlog HMenruf*tc toe, elk ophebbende zes ftukken gefchut en achtien man.- fchep"«urtom nen, die ieder op hun eigen koft één gulden daags trokken, dicvry cehou- Deze fchepen, die den vyfentwkitigften van funius in zee ae."- ftaken, om op den Vyand te kruilTen, en dus de Zuiderzee *""**»*** vry te houden, 't geen ten hoogften nodig was, hadden tot hunnen Admiraal Jacob Lobs, Oudburgemeêfter van Medenblik, die een braaf wei bemant Wydf chip voerde, hebbende ook onder zyn bevel vele andere ten oorlog toe- gemaakte fchepen, van Amfterdamen andere Waterlieden, feaaen een Vloot uitmakende van meer dan honderd fche- pen , met welke zy den Vyand verwachtten, dan dees had gebrek aan vaartuigen. Den zesentwintigften bragten onze Schepen een vyandelyk fchip te Hoorn op, en kozen ter- Üond weer Zee. Dus hielden ze door deze goede voorzorge de Zuiderzee vry, en,den Vyand uit deze Landen, De»vol- v^'7'Xt genden dag galgen van Enkhuizen onder zeil zes haring- I'-! f lïal •chepen zynde ten oorlog uitgeruit, en trekkende ieder twe gaarmeczes honderd vyf en' twintig gulden 's maands voor huur, opheb- fchepen t' zeil,. "e ieder, zes ftukken en dertig man,., onder Willem Vos, ^f,"'/^ vm: Vjceadmiraal op Zuiderzee, en de Kapiteinen Cornelis Plemp, Xan Broekvait, Simon Robbert, Pktcr Janfzoon, 0 o 3 en.
|
||||
|
194 VERVOLG oer HISTORIE
rfj- en Klaas Aalbertfzoon, elk op twe gulden's daags, om zich
te vervoegen by Jacob Lobs, Oudburgemeefter, en Ge- committeerde Raad in Weftvriefland en't Noorderquartier» wegens de Stad Medenblik, als Admiraal over de Ichepen van 't Collegie ter Admiraliteit van 't zelve Quartier, ter Men neemt beveiliging van Zuiderzee. Ook wierden t' Enkhuizen ten noch tien1"" zelven einde tien fmaklchepen, ieder op vier gulden 's daa«s, fmaklchepen aangenomen, voerende ieder eenig geféhut en twintig man, iu dienft. eik op eigen kolt voor één gulden daags, gelyk ook die van de haring oorlogfchepen trokken. De manfehap, die op de gezegde fmaklchepen zoude dienen, wierden by omvra- Ongenoegen ginge in de Vendels gebuurt, ter zake van het ongenoegen ier burgerye. der burgerye, om de eerfte aanneminge van 't volk voor de haring - oorlogfchepen, die ter gelieven der Kapiteincn ge- ilaan hadde. Zodanig moeit men de gemeente naar den mond zien, hebbende de Burgemeefteren in deze teere ty- den het hart niet, dit of iets anders naar hun goeddunken én wysheid te fchikken, tèn ware zy zich alle uren wilden in gevaar ftellen, om van het graauw mishandelt te worden. Doch toen men deze aanneming nu naar den zin van 't ge- meen liet gefchieden, kon men bezwaarlyk (zo verkeert zyn dikwils de menfehen) volk genoeg krygen, om op de ge- melde fchepen te dienen. Naderhand wierden 'er maar vier Vyandelyke van de tien nodig geoordeelt en gebruikt: want door deze nom"SC" goede voorzorg wierden wel haalt eenige kapers van den Vaikvubl.7%0. Biflchop van Munfter verovert, d'overigen binnen gedre- ven, en zo naauw ingefloten, dat ze buiten ftaat waren, om de Zuiderzee langer onveilig te maken. Eenige foldaten Gevangenen van den gemelden Biflchop hadden zich naar het eiland Urk Enkhuizen begeven, in meninge om dat uitte pionderen} doch in gebragt. plaatie van buit te maken, wierden zy zelfs tot buit, alzo d'inwoonders hen gevangen namen, en naar Enkhuizen
voerden.
Utrechteu Midlervvyle kreeg men tyding, dat zich niet alleen die andere fteden ,, ; .,, rt 71 \c iu u cevenzich van K-ampen, Deventer en Zwol, maar zelr Utrecht, en
over, eenige omleggende plaatfen, lafhartig en trouwloos aan den
Aantek, van Vyand hadden overgegeven j ook dat hare gevlugte burgers
m. Mui. ' a kc- |
||||
|
van E'NKHUIZEN. ij>r
benevens hun goed, door de geblevehewierden t'huis ont- x71#
boden. Dan de Wethouders van Enkbuizen, achtende dit te Ordrege- wezen een werk, dienftig tot ftyving van den vyand, en fMt rot bewa- een dekiël voor trouwelozen, om oorlogsgereedfchappen, c'Sif'VJf' eetwaren, enz. te konnen veifchepenj hebben verboden 2ca^ " " cenig goed, hoe het genaamt zou mogen wezen, te vervoe- ren, dan naar plaatfen, die van den vyand niet vermeeftert ^aren, mits behoorlyke borge ter Secretarie ftellende; uit- gezondert dat in gemene veerfchepen wierd ingelcheept: ten dien einde belaften ze fchepen, wagens, enz. te onder- zoeken $ ook alle inkomende perfonen, om niet te verraden of overvallen te worden, turffchepen door den gezworen fteker, Cornelis Pieterfzoon, te laten ftekenj kettingen voor de havens te fpannen, (tellende hier over Jacob Kroon en Klaas Maartfzoon tot Opzienders. Voorts hield men de.Poorten gefloten, en wierd het bewind van dit alles in handen van den groten Krygsraad geftelt j in welker verga- dering Gerbrand Blaauwhulk en Joan de Vries, als gemag- tigden uit de Regering, volgens het eerfte punt van het Schutters bericht - fchrift, reeds hadden zitplaats genomen. Deze dan gezamentlyk vergaderd, geboden hunne mindere bewindsluiden» op de boete van één gulden, geweer te dra- gen ; alle inkomende perfonen, en langs de ftraat gaande vreemde van het geweer te beroven: en by twe Vendelen, Deburgeol |
||||||||
|
na dat zealvorenj om de ongelykheid derzelver, eene nieu-
|
twe vendels.
|
|||||||
|
>ve verdeling der tien gemaakt hadden, tevens te waken:
t°t twede hoofdwacht verkiezende het oudlappers Gilde- huis, by Aggefpaal j alwaar een nieuwe houten loots ge- maakt wierd, tot een flaapplaats voor de Schutters. Deze had het opzicht over de Zuidzyde der Stad, de Rommei- haven, en deze poften: de Blaauwepoorti inde poort on- °er Domburg, als'er geen foldaten warenj Willigenburg $ in- 'l Keurmeefters huisje op de Beurs, doch dit was haaft arS Denenbürg •, de Prins in de Ketepoort j en de Koe- poort. pe Hoofdwacht in 't Stadhuis had het opzicht over de Noordzyde der Stad, de Noorderhaven, en deze poften: de Boereboom.} de Oude - Gousboom j de Noor- der |
||||||||
|
xp6 VERVOLG ötïr HISTORIE
derpoort ♦, het Giethuis; de mond der Noorderhaven, in
de Viflchers-buurt j en in 't Reurmeefters-huisje op de Langebrug. 't Getal der Schutters binnen de Stad Enk- huizen beliep thans, volgens de nieuwe verdeling der tien vendelen, op duizend zeven honderd vyf en tnegentig man- nen. Deze moeften op hunne beurten waken en de Stad be- waren volgens het Bericht-fchrift, en Ordonnantie by de Heren Burgemeefteren en Vroedfchappen, na voorgaande genomen advys van den groten Krygsraad, daar op den tien- den van Februarius gemaakt, en den vyftienden van Junius dezes jaars noch met eenige Artikelen veemeerdert. |
||||||||||||||||||
|
*&JZ.
|
||||||||||||||||||
|
Droevige
(laat van 't Land. Neder/.
|
't Verlies van Utrecht en Naarden, waar door de vyand
in't hart van 't Land boorde, bragt ganfeh Holland in laft, daar men tot het uiterfte middel moeft komen, de (luizen
|
|||||||||||||||||
|
Scboutoneil, U. opende, en 't water liet inlopen; oordelende dat het beter was
<H.enz.Cafè. verdorven land dan verloren land. Het leger van den Staat %el:vanAmlt onder zvn Hoogheid den Here Prins van Oranje, wierd op bl.1202. ' vyf poften of paffen, daar men de vyanden had te wachten, verdeelt. De zwarigheden die den Staat van alle zyden |
||||||||||||||||||
|
Gemor on-
der de ge- meente en 't graauw. ZkJ.Le
C/erc, Gefcb. IM Veel-, bl. 379.40^-408. Sjh'iui, bl. 514- 545'? ï°
ytfkfnier, bl.
£6 j. enz.
|
||||||||||||||||||
|
overvielen veroorzaakte groot gemor onder de gemeente,
inzonderheid onder het graauw, altoos gewoon de rampen van landen en luiden d' Overheden te wyten. Voornament- lyk wierd al dit quaad den Here Johan de Wit Raadpenfio- naris van Holland, en zynen aanhang te laft geleit •, en al- hoewel de andere party, door hen in alles te dwarsbomen, zeer veel hielp tot den ondergang van de Republyk, echter wierd al het quaad gefchoven op hen die nu in 't onderfpit begonnen te raken, Vier perfonen zochten den Raadpen- |
||||||||||||||||||
|
fionaris in den Haag te vermoorden. Vier anderen hadden
te Dordrecht ook een' toeleg gefmeed om Cernclis de Wt** Ruard van Putten, om te brengen. Het gemeen had in de meefte fteden een quaad vermoede op hunne Magiftra- ten. Te Dordrecht ontftond een fchromelyk oproer * men dwong aldaar de Wethouderen den Prins van Oranje tot Stadhouder te verheffen. Dergelyk een opftand was 'er op dien zelven dag te Rotterdam. Zo ging 't ook in vele an- 4ere Hollandfche fteden, als Haarlem, Leiden, Gouda» Delft,
|
||||||||||||||||||
|
van ENKHUYZEN. 197
Delft, enz. alwaar men alles deed wat de Prins en zyne jg-i#
•Aanhangelingen begeerden. In Zeeland fchokten de zaken byna op den zelven voet. Binnen Hoorn lag her ook ge- weldig overhoop, eeni°e Heren van de Regering waren by Vele ingezetenen verdacht, als of zy verftand met den vyand hielden, en men was fchier dag op dag bevreeft voor eenen oploop. De Heer Reinier La/igewagen, die langs verfcheide trappen ten top van eere was geftegen, als zyndeRaad, Oudburgemeefter, Ontfanger der gemene Lands middelen, . _. en Bewindhebber der GeoólrooideOoftindifche Maatlchap- vmXueor™y pye ter Kamerc Hoorn, ftond voornamentlyk ten doel voor Feykenfyp, den haat van 't volk, dat daarna zelf op zyn huis aanviel, *'• 227« liet zelve plunderde, en alles aan ftukken floeg. En alhoe- wel de meefte andere Wethouderen met hem eene Jyn ge- trokken hadden in 't befchermen van de Vryheid der Rc- publyk, en 't weren van de Stadhouderlyke Regering, zo \vas nochtans het gemeen wel meeft op hem verbittert. Te Enkhuizen, daar men altoos noch meeft de zyde van den Prins had gehouden, waren echter ook verfcheide Regen- Aantè. vak ten by het gemeen zeer verdacht: en niets is 'er inderdaad m. Mul. ' in tegenfpoed den lafler der fchendzieke tongen meer onder- hevig , dan de Overheden, wiers doen en laten als dan naau- keurig word nagefpeurt, enden fchuld van alle rampen aan- gewreven j waaruit dikwils in zorgelyke tyden grote onhei- len ontftaan. In alle deze verwarringen en verbaaftheid, wa- n „ - ren de wyfte Regenten als bedwelmt. De Raadpenfionaris de gentheid der "Wit, anderfins een wakker Staatsman, was zo verflagen, Regenten, dat hy de Staten van Holland bewoog, om een Gezant- inj-l* fchap aan den Koning van Vrankryk te zenden, en te ver- 3^207 nemen wat hy van de Republyk zou vorderen, om haar den Syhiasbi.' *rede te geven: want het fcheen dat de fteden den moed 117-318. hadden verloren, en dat men in dien dringenden nood geen ^^JF ^ beter middel wift uit te vinden. Men floeg voor den Koning /S'iSïtti »«n v rankryk een iomme gelds, en eenige fteden van de 101. yeneraliteit te geven. Dit keurden de Edelen en een groot deel der fteden voor goed. De Gemagtigden van Amfter- aam, en noch van vyf Noord hollandfehe fteden, welke te* Pp gen
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||
|
298
|
|||||||
|
107-2. gen ^at Gezandfchap waren, bevonden zich toen niet in de-
vergadering van Holland De iteden, welker Gcmagtig- den daar waren, (tonden het vooritel toe, uitgezonden de ftad Enkhuizen, zeggende dat men by het afwezen der an- dere iteden geen befluit kon nemen. Evenwel gingen de andere met het befluit voort, en bragten het in de Genera» liteit, om dat ze bevreeft waren, dat.de Koning naar geen vqorflagen zou willen luilteren, wanneer men te lang wacht- te : en men bood dien Vorft aan al de plaatfen die de Gene- raliteit toebehoorde, en noch tien millioenen aan geld daar- enboven. Doch de eiiTchen van dien Koning waren zo buitenfporig, dat de Staten, door de tegenkanting van Am- fterdam en eenige andere fteden, die onderhandeling afbra- ken, en een befluit namen, om hun Vaderland met goed en bloed te verdedigen. Men vond goed twe derdendelen der zee foldaten uit de fchepen van'sLands vloot te ligten, G. Br/melkt >t weijc ter{ioncj wierd in 't werk geftelt, en uit de Vloot ^itcr^bt genomen ontrent twe duizend mannen, die men te lande 687"638.' gebruikte om den verderen inval der vyanden te fluiten. De uirge- In dezen benaauwden tyd, terwyl de gemene zaken van
trokkebur* dezen Staat dus duifter ltonden, waren de Wethouderen van iïuizelrwor. Enkhuizen niet alleen bedacht om door alle mogelyke mid- den t-huis " delen hunne ftad in zekerheid te ftellen, maar ook bezorgt ontboden. Voor hunne burgers*, die onder Hopman Slecht naar Wor* M^Mut' m" ^Um waren getrokken, willende hen liever in de Stad heb- 'z6Juny. benj dies ontboden ze dezelve t'huis, en gaven bevel aan Een fchip Joris Vos om hen met zyne Waardgelders af te loflen. Aan snetfoldarcn een fchip met Soldaten zonder geweer, uit deoverwonne fte- de'stadV°0r den» daar ze in de Kerk gezeten hadden, voor de haven ge- komen, gaven zy laft te vertrekken, na dat 'er één by En»elfche hunne Achtbaarheden ondervraagt was. Ook wierdeneenige Pekken1'5''61* Engelfchen, alhier gevangen zittende, gefcheept om naar %1Jum. Rotterdam gezonden, en uitgewiflek te worden. DePoft van De Poft op Amfterdam op Groningen en ganfchDuitfchland, en weder- Gromngen om van daar op Amfterdam, ging, wegens de onveiligheid Bioc^etluvën der wegen, van Broekerhaven, daar reeds een Pofthuis was, te water, te water op Stavoren; om. dat de Wethouders van Enkhui- zen |
|||||||
|
van ENKHUIZEN. ïP9
ien by nacht geen Poorten of Bomen wilden openen, 't ,g7l;
welk hen vriendelyk verzocht was. Eenfchuit met gefchut- Eenfclm» kogels, te Amfterdam gefcheept, om naar Zwol gezonden jn« kogels te worden, op Zuiderzee zynde, hoorde de fchipper dat die huizcti' " ftad reeds over, en in handen van den Biflchop van Munfter wasj dies bragt hy dezelve te Enkhuizen, daar de kogels iB.jfunj, door Hopman Kikkert in Stads-wapenhuis wierden opge- slagen. De zucht tot bewaring der Stad, veroorzaakte dat Naauwe men op kleine dingen ook acht floeg: want een kaag, wil- ftal,'5'1" iende't zeil naar Groningen, wierd onderzocht en bevon- Aantel^ van den rapen geladen te hebben, en vervolgens uitgelaten. Dit M.Mul. ter ooren van het volk gekomen, begonnen eenige te mor- Ten, die ook anderen gaande maakten en opentlyk zeiden dat het Land verraden, en de Stad verkocht was $ en dat H , • Pieter Vis, zynde Oudburgermeefter en Gecommitteerde vanBureèmr. Raad ter Admiraliteit, het voorbeeld van fommigen in an- Visisingevaar dere fteden volgende, zyn goed en rykdom had gefcheept, va"geplondea in de kaag met rapen overdekt, en zelf zou zoeken te ont- K wo^eu; vlugten. Alles, zo men zeide, quam hier van daan. Jacob Hilbrandfzoon, broeder van Vis, zou zyn zoon te Ham- burg wezende, zenden een leeg vat, waar fn befchuit we- derom zou komen: dit vat wierd door iemant gebragt by de gemelde kaag, leggende in de Oofterhaven, met eenen tegen den fchipper zeggende, Hier is 't Vat van Vis. Dit tyierd van eenigen ten quaadften opgenomen en ten ergften geduid. De Heer Vis, fchoon onfchuldig, hier over ont- itelt en voor handdadigheid vrezende, ging naar Burgemee» fleren, en verzocht Hopman Timmerman, in 't Stadhuis «de wacht hebbende, toezigt te nemen op alle onordentelyk- hëden, betuigende het tegendeel met tranen in de oogen, "WenfchCnde Gods ftraffen over zyn huis, zo hy zulks ge- daan had ■, ook bood zyö vrouw ain kiften en kaflen, en al fe* geflotenen te openen. Dus bleef het hier byj hoewel er velen uit luft tot pionderen, gaarne eenige buitenfpa- ^gheden aan 't huis van dezen Regent gepleegt hadden, daar 't dan ligt niet by gebleven was. Pp z Den
|
||||
|
5co VERVOLG oer HISTORIE
i !,^-,- Den volgenden dag quam 'er een fchuit uit Texel met on-
ÉenigKa- fent twintig rauwe gaften, komende van een Kaper: deze
persaften wilden t' Enkhuizen binnen, en 's avonds naar Amtterftarri} wordenbmre» rria-jr wierden buiten gehouden: doch twe, op verzoek van den." seMm" eeten en drinken te kopen, toegeftaan aan't land te komen i de fchuit aan't Hoofd zynde, drongen ze tegens de wil van den Hopman van den Hoof, die de dagwacht aan de zuid Zyde der Stad had, meeftopj maar door hem weder mee den bloten degen afgedreven zynde, vloog 'er een valfch gerucht door de Stad, dat 'er volk aan 't Hooid was, die ze bemagtigen wilden. Straks rende men derwaarts, en riep eenparig, van niet één aan land te laten j gelyk ze dan ook, zonder 't te betreden, 's avonds in den veerman wierden gezet. De verflagentheid der gemoederen bragt te weeg, dat men dufdanig een getal volks moeft buiten de Stad we- ren, zo om den burger genoegen te geven, die het mis- trouwen op hun Overheden vooreen heldeftuk uitbazuinde, Een vreem- als om de Stad tegen alle verraflmgen te bewaren. Een vreem- deling'Linlyfs deling, die men zeide het gefchut op de wallen gemeten te gevaar. hebben, wierd na drie dagen zittens in de hoofdwacht der foldaten, en na ondervraging van de Wethouders ontfla-
gen $ dan van een menigte menfehen gevolgt zynde, was'er geen zekerheid voor 's mans lyf geweeft, zo hem de bur- gerwacht niet had bevryd. Ook ontzagen zich fommigen , ?f\C{efm te dezer tyd niet uit moedwilligheid de nieuwgemaaktc der borftwl-" vefting werken te befchadigen: waarom die van den Ge- tingen, rechte de volgende waarfchouwing aan den dag gaven. „ De Heren Schout, Burgemeefteren, ende Schepenen der
,, Stad Enkhuizen, met leetwezen voorgekomen zynde, dat „ de nieuwe borftweringen, ende banketten, ofte voetin- „ gen van de borüweringen, rondomme deze Stad, met ,, zo een' loffelyken yver, ende vrywilligheid der fchutte» „ rye ende burgerye, zelfs tot vrouwen incluis, airede op- „ gemaakt, en noch opgemaakt werdende, door eenige „ moedwillige ende ongebondene de zoden uitgehaalt, be- w klommen ende belopen werden, waar door zo loflfelyken „ ende
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 301
i, ende gerenomeert werk wederom zoude werden gefchan ■ i(,-i%,
„ dalifeert, ende vernietigt, hebben, omme daarinne te „ voorzien, ende 't zelve, voor zo veel mogelyk voor te jj komen ende beletten, met voorgaande advys van de j, Achtbare Vroedfchap, gekeurt ende geordonneert, ge- „ lyk haar E.- keuren en ordonneren by dezen, dat niemant j, het zy man of vrouw, jong of oud, zich zal onderwin- M den de voorfz, borftweringen, nogte bankketten. ofte voetingen van de borftweringen, te beklimmen ofte be- lopen, veel min dezelve ruineren ofte bederven, met zoden uit te halen, aarde af te werpen, ofte op eeniger- hande manieren te befchadigen, op pene van zes guldens, met het opperfle kleed, die de borftweringen, en drie „ guldens, neffens het opperfle kleed, voor die de banken „ ofte voeringen van de borftweringen, zal komen te be- ,, lopen ofte befchadigen > te appliceren twe derdeparten » voor den Officier, en één derdepart voor den Armen. „ A ldus gedaan ende gearrefteert by myne E. Heren voor- „ noemt, den 19. Juny i6yi. ter prefentie van my Secre- „ taris S. W. Semeins ". Sedert wierden 'er vele, daar onder zelfs de Schout en
een Burgemeefter van Hoorn, daar op gewandelt hebben- de, door de Schutters in de boeten beflagen. 's Daags daar- Brand op aan, 's avonds ten acht uren, zeer hard waayende, ontftond den z"^«ha^ 'er op den Zuiderhavendyk een brand, door bakkers dove \\$t kolen, van Vlugtelingen op een kamer wonende gehaalt; maar wierd wel haaft, zonder veel fchade te doen gebluft. De verflagene gemoederen waren naaulyks een weinig be- daart , of ze wierden weer door nieuwe zwarigheden gewel- dig geflingert. Te weten, de Wethouderen van Hoorn, Grote ont- zeide men, daar't alles overhoop lag, de Hopluiden der fteltenisomfcr burgervendelen van hunne Stad by zich ontboden hebbende, de burgers. en hen bekent gemaakt, dat zy en die van Amftcrdam al* d^tj^"^ leen waren de Welmeenders van 't lieve Vaderland, en dat de rell der fteden, vootnamentlyk die van Enkhuizen be- floten hadden, genoegzaam buiten hun beider toeftemmin- ge, met de vyandelyke Koningen iets te handelen, tot Pp 3 groot
|
||||
|
y>% V E R V O L G 0 e R HIS T O RIE
groot nadeel van den Staat. Dit, als een vuur over Hoorn
7i' vliegende, wierd wel haaft eenige burgeren van Enkhui- zen, en boven allen den Oudvoorzittend Schepen Cornelis Moffel, aldaar zynde, zelfs van die uit de Regeringe,. toe- gebeten, doch hy hem hcftelyk het tegendeel beweert. Ook quamen 'er brieven van denzelven inhoud te Enkhuizenj't geen verfcheidene bewegingen en bylïere ontftelteniflën baarde. De Wethouders van Enkhuizen ontboden hier op de Voorzitters van den Krygsraad, Egbcrt van den Hoor, en Albert Kikkert, en verklaarden toegedaan te hebben, neffens alle de andere (leden, zelfs Hoorn, uitgenomea Amfterdam alleen, Gevolmagrigden te zenden aan Vrank- iyk en Engeland, om te zien of men tot een Vrede, de Vryheid, Religie» en wettige Regering dezer Landen in kracht blyvende, konde geraken i of hoe verre zich die ge- moederen zouden laten gezeggen* en onmogelyk zynde zulks, of iets te konnen erlangen , dan met krenkingen dei- gemelde punten, zeide de voorzittende Burgemeefler Adam Kortleven, zyn hoed afnemende, en uit aller naam God tot getuige te nemen van hun goed voornemen, van nooit zulks toe' te ftaanj maar goed en bloed, nevens hun bur- gers voor Stad en Vaderland, op te zetten. Daar de Krygs- raad , hen het zelfde verklaart hebbende, genoegen innam. Ênkhuiien Ook hadden hunne Gevolmagtigden, eenige dagen te vo* Icentzich.be. ren, benevens die van Amfterdam (toen Holland een punt cjuaamomden van befchryvinge had gemaakt, of en hoe verre men met yyand tegen te de Franfchen in onderhandeling zoude treden) ter Verga- dering van de Staten, daar zich geen ftad tot tegenftand bf-quaam oordeelde, maar op eene bezending aandrong, verklaart beftendig te zyn, zo ze alle getrouwe naarilig- heid wilden te werk (lellen. Erberme. 't Was te dezer tyd droevig en erbermelyk in Holland ge- lykeftaatvan ftelt. Met de tégenfpoed wies de fchrik en veibaaflheid, 'tVadedaud. door de verbaaftheid d'onorde, door d'onorde het miCirou- r,Wi/., ^. en ^ quaid vermoedcn. D' argwaan gelooide 't ergflc, * en binnen weinig dagen dreunde ganfeh Holland van twe- dra^t en oproer. Men had het op d'Overheden en Wet- • ° * hou- |
||||
|
van ENKHUIZEN. 503
Bouderen geladen. Die hield men voor d'oorzaken van 's ^,
Lands onheilen, en nep dat ze't Vaderland verrieden. Aan de gemeentens, door bekende en onbekende middelen op de been geraakt, en gaande geworden, was langer geen hou- den. D'ingewortelde en aangequeekte Genegentheid voor Gcnegent- fcyn Hoogheid den Here Prinle van Oranje, die in de har- p"d VO(" Jen ten van fömmigen Wethouderenj. van de meefte Predikan- Oranje." ten , van 't grootfte deel des volks, ook krygsluiden en ma- trozen, niettegenftaande de bekende Seclufie en 't Eeuwig Edict» nooit was verftorven, maar met zyne jaren opge- groeit, borft nu tevens uit. Men riep overal, dat de Staat niet was te redden, of men moeft de Loevefteinfche factie (dien naam gaf mende Heren die de Stadhouderlyke Rege- ring tegen waren) en 't Eeuwig Ediófc vernietigen: en zyn Hoogheid hetStadhouderfcbap en Kapiteingeneraal-en Ad- miraalfchap van Holland opdragen, op zulk een voet gelyk zyn voorvaders en voorzaten die waardigheden hadden be- kleed. Dit was de gemene ftem des volks, die men erlang moeft volgen. D'eerfte opftand begon te Dordrecht, daar Opftand d« de burgers zich by het graau voegden, en de Vroedfchap volks te Dor- perften, by fchriftelyke ondertekening, van'rEeuwig Ediól? $ ^^ af te gaan, zyn Hoogheid, yan 's Stads wegen, tot Stad- ^.vlikeniv houder te verklaren > en denzelven van den eed, tot het niet M. 677 ■ 682. öntfangen van't Stadhouderfchap, t'ontflaan. Dit gefchrift ƒ*£'• Ma'c' "wierd by de Vroedfchap, Luiden van achten, en eenige ' 9* Predikanten ondertekent. Dit exempel floeg voort van En andere d'eene ftad tot d'ander, en op d'eene plaatft met meer ge-feden. weids en oproers dan op d' ander. Vele Regenten wierden s^tvm M» gedw,ong€0 van 't Eeuwig E diófc af te gaan, ^én hunne amp- ytlkêJUT ten te verlaten. Vele burgers te Hoorn drongen den leften 6S2-702* van JuniuS-zeer hard aan gelyk zy voorheen meermalen ge- Die van daan hadden, om,de Stad te hebben onder den Prinfe van J™™* yranje: wanende dat de Regenten niet anders beoogden Pru^vano" an die met alle de overgebleve fteden te ftellen in handen ranje ftellen. van de EngeUchen of Franfchen. Dit quaad vermoeden ver- u>*«» dmtth. wekte groot gemor onder het gemeene volk, dat door eeni- gen die 'er i^n voordeel in zochten heimelyk wierd aange- iiookt;
|
||||
|
;?04 VERVOLG der HISTORIE
ftookt: dies wierden de Regenten dagelyks meer en meet*
gcperft om den Prins voor Stadhouder te erkennen: dan de- zen daar toe weinig luft hebbende, trachtten dit zo veel in hen was te verhinderen; tot dateindelyk de Schutters, wa- kende op het Hoofd, met hunnen Kapitein den gezegden laatften Juny, eene grote Prinfe Vlagge kochten, en die met een groot gelaat en vreugde de Vorit van den Toren van het Hoofd uitftaken, fchietende daarenboven driemaal falve uit hunne fnaphanen: zy haalden ook twe Stads- Trompetters, die op den Hoofd- Toren Wilhelmus van Naf~ Jauive bliezen, terwyl ter zei ver tyd de Italiaanfche Zeedyk en andere plaatfen daar omtrent zwart van menfehen waren, die zich meeft alle voor den Prins verklaarden, en een mis- hagen toonden tegen de Staatfche Regering en het Eeuwig Edict. De Luitenant Roofterman, de Wacht onder d' Oof- terpoort hebbende, liet aldaar mede een Prinfe vlagge waai- jen: daarna wierd ook een door de Schutters van 't Stad- huis uitgefteken. Voort drongen de burgers den Regenten fterk aan, dat zy den Prins tot Stadhouder enz. zouden verklaren. Dan deze hier mede aarfelende, wierden zy den tweden van Julius zo fterk geperft, dat zy de ftad in handen van den Prins zouden hebben te leveren, of dat ze een korte verandering zouden gevoelen. De Wethouderen zich dus van 't gemeen overheert ziende, beloofden zulks dien dag te zullen doen j waarmede de burgers zich te vrede hielden en dit met vreugde verwachtten. Doch alzo de biljetten daar van eerft moeften worden gedrukt, 't geen tyd ver- eifchte, zo begon het driftig volk weer te morren, menen' de dat de Heren hunne belofte niet zouden nakomen. Maar toen 's namiddags ten vier uren de klok van 't Stadhuis be- gon te luijen, zag men een grote menigte van menfehen der- waarts lopen om te luifteren, wanneer 'eruit de Burgemee- fters kamer een briefje wierd gelezen, behelzende, dat zo eenige fteden zich medej wilde verklaren voor den Prinfe van Oranje en zyne goede affairen, zy infgelyks gereed waren hunne Stad in handen van den gemelden Prins te leveren •* dit gedaan zynde hebben ze de biljetten daar van aan alle Poor-
|
||||
|
van ENKHÜLZm pf
Poorten en andere pkntfen doen aanplakken, en aan hunne 16*71;
ganfche fchuttery, elk onder zynen hoefflag, wyn en bier gefchönken, zynde voorts de gehele ftad vol vreugden. De bezondere voorvallen van deze verandering, hier en elders Voorgevallen, t' ontvouwen zou 't oogmerk en 't bellek van dit werk te buiten gaan: alleenlyk zullen we dan maar met weinig woorden, om de wiflèlvalligheid der zaken in dezen droevigen tyd te tonen, ter loops zeggen, wat het gevo!g was van alle deze beroerten onder de gemeentens. De Heren Staten van Holland dan, hebben op het voor- Hf' Eeuwig
flel van Leiden, eerft toegedaan, dat men zyn Hoogheid vérnietl» en den Here Prinfe van Oranje vrye magt over de patenten, de prj,',sBto'c gelyk zyn voorouders die hadden gehad, tot kennelyk we-'Stadhouder derzeggen toe, zoude op opdragen. Voorts wierd by enz.verkoren, de Staten verflaan, dat de Leden der Provincie malkande- u ^'re^'ïT ren, en al die den eed op 't Eeuwig Ediét hadden gedaan, Va/k'enkrh.' van den zelven eed zouden ontflaan: en daar op wierd zyn 694-697- Hoogheid by hunne Ed. Groot Mog. aangeflelt en verko- j*°a Merc' ren tot Stadhouder, Kapiteingeneraal en Admiraal van Hol- * 9«^ land en Weilvriefland, met alle zodanige waardigheden als 7' by de Prinfen zyne voorouders waren bekleed. Men liet
daarna, door een aanzienelyke Staatsgewyze bezending, zyn Hoogheid de voorlchreve waardigheden opdragen, en van den eed, tot het niet ontfangen en aannemen van het Stad- houderfchap gedaan, ontflaan of ontbinden. De Staten Spfy. Generaal hebben insgelyks den hoogemelten Prins tot Ka- sj'vb"" h* piteingeneraal en Admiraal, over de militie te wateren te '^0" **2" lande van de vereenigde Nederlanden aangeitelt. Doch die van Vriefland, Stad Groningen en Ommelanden, behiel- den het recht van de patenten. Die van Zeeland vonden zich ook genoodzaakt het Stadhouderfchap van hunne Pro* Grote vincie aan zyn Hoogheid op te dragen. De tyding van het vreugde over verheffen zyner Hoogheid tot de hoge ampten, boven ge- vaYzyn g meld veroorzaakte onder het gemeen een grote vreugde. De Hoogheid. Heren Wethouders van Enkhuizen kregen daar van op Ma.Mui. Dingsdag den vyfden van Julius tegen den avond kennis, Aar-f&. Valk. 4oor eenen brief van hunne Gevolraagtigden in 's Graven-™7'4* 0.3 hage,71*'
|
||||
|
30« VERVOLG der HISTORIE
Kf^ hage, en dat de Heer Burgemeefter Admiraal wegens de
Stad Enkhuïzen den vierden dier maand mede in de voor- gemelde bezending naar den Prins in 't leger was tegen- woordig geweelt, om zyne Hoogheid de gezegde hoge amp- ten en waardigheden in.den naam en van wegen de Heren Staten van Holland en Weftvriefland op te dragen. Deze tyding dan wierd terftond van het Raadhuis afgelezen j het gefchut op de wallen en 't fchip, op de reede leggende, geloll. De fchutters op en van de wacht trekkende gaven inede dapper vuur> terwyle andere vlaggen lieten waaijen, tonende allerlei blyken van een uitgelate blydfchap. Doch deze vrcugdetekenen konden wel droevige voetftappen heb- ben nagelaten* Eenige ftukken in de fchepen voor de Stad waren met fcherp geladen, 't geen 'er door verzuim niet was afgenomen j dies raakten de kogels op 't ftrand re fmo- ren, zodanig, dat de modder eenigen, die langs den Groe- nen Wièrdyk wandelden, om d'ooren fpatten, De Heer Drje dagen te voren was de Heer Dit maar van Wynber- k^om1"'"611 Sen» gewezene Bevelhebber der ftad Rees, te Broekerha- Btockeriiaven. ven aangekomen, vrezende veel ligt voor de ftedelingen: Anntekvan zyn goed wierd door den Schout van Grotebroek aange- ef. Mul. houden; doch na eenige dagen weder lofgelaten, en hy ging wonen twe "huizen van defluis, by de Bovenkarfpelder Kerk. De boeren zulks ter ooren gekomen, en dat zyn ftad den Franfchen was overgegeven, wildenze zyn huis pionderen j gelyk hy ook met grote opfpraak der Enkhuizer burgers al- Zie ook Li j^,. jn vryewoning zat en zitten bleef. Doch zyn onfchulj SSwJS bleek uit een loffelyk getuigenis, zyn Ed. den'tienden van «/.4*16-417. Junius binnen Rees gegeven, zynde gcfchreven en onderte- kent door drie Predikanten, namentlyk, Johan Jacob Zei- ler en Wilhelmus Strabeek, Predikanten te Rees, en Wil- helmus Smetterus, Predikant te Burik. Deze verklaarden onder anderen, dat zyn Hoog Ed. zyn eed en pligt getrou- welyk had voldaan, en in de alleruiterfte verlegentheid en hulpeloosheid, zich zodanig met eene byzondne en buiten gemene heldenmoed had gequeten, dat by a!dien het niet onmogelyk geweeft ware, door gebrek van middelen tot wc-
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 307
Wederftand, de flad onder Gods zegen zoude behouden ,g7l;
zyn geweeir.: dat hy het echter tot het uiterfte had laten komen, en zich zo lang met een moedig Leeuwenhart ver- keert, rot dat hy door de gehele burgerfchap en Magis- traat, ziende de ruine en 't verderf van hun alle voor ogen, geperft en gedwongen wierd met den vyand te verdra- gen...... Doch hoe loffelyk dit getuigenis ook mogt we- zen j 't wierd nochtans van velen niet aangenomen: want het ergfte wierd thans ligtft gelooft. Een felle Nóordwcfte wind De flraml. vervulde dien namiddag de nieuw-gedolveftrandgragt, die R1"^ vol by na voltooit was, met water in weerwil van den daar w*tc£y voorgeflagen dam. Ook wierd de eene Wapenhandel • mee- Dècenc fter, Silvefter geheten, afgedankt, om dat 'er zo weinig Drilmeefter fchutters in deze dagen verfchenenj d'andere Jan van den J°^ a%e- Burg wierd by de Weftcrpoort geplaatft; en Domburg met ^^Muh gefc hutbehoefte, daar omtrent leggende, verzien. Een^»/^. nieuwe fmak , zynde een Amfterdammer oorlogfchipop Zui- Eenoolog- derzee, drie fchepen van Zwol ontmoetende» gaf fein om aan^na^ver*: boord te komen $ dan zy niet huitterende, fchoothetmet fcherpi doch zich zelven in den brand, en wierd in korten tyd verteert. Een van de drie gemelde fchepen wendde 't derwaarts, bergde het volk, zynde zeventien man, met een touw uit het water: eén was 'er met het fchip ver- brand. Hopman Jan Slecht quam 's Zondags middags, met zyn DeEnkhuL'
burgervaandel, in twe fmakfehepen, van Workum, wéér2«burgers t'Enkhuizen, in 't gezigt van een menigte menfchen, diekome" ƒ,mis* hen verwellekomden. Die van Grotebroek kundfehap kry- Verbod re- gende, dat zich etlyke luifluiden vervorden kool, boter enz. gen •niirvoe- van Broekerhaven naar den Vyand te verfchepen, gaven denre» van waren. derden van Julius eenc waarfchouwing aan 't licht, waarby zulks verboden wierd, en een iegclyk uit die haven varende gelaft, dat zy gehouden zoude zyn atteftatie van de Wet d<?r plaatfe, daar zy luiden geloft zouden hebben, ten hun- nen wederkomfte aan den (Jfïicier van Grotebroek, of ie- mant by hem daar toe gefield, t'elkens te vertonen, dat zy luiden hun waren aldaar hadden verkocht en gelevert, Q.2 *■ op
|
||||
|
$o8 V E R -V OLGdêrHISTORIE
1671. °P pene ak fauteurs der Vyanden te zullen worden geftraft.
Eenigerui- Ten zelven dage quamen van Groningen t' Enkhuizen voor rfrsk°miru de haven ontrent vyftig paarden en zesendertig man, zynds 1 2intekVv«»nieuwgeworvene ruiters, willende naar zyn Hoogheid in 't M. MuU.' leger, en verzochtten aan de Heren Burgemeefteren te lande t£ mogen-reizen, om dat de paarden zeemoed waren, en noch eten noch drinken hadden}, hun verzoek wierd inge- willigt, waar op ze den volgenden morgen vertrokken, toe leidsman hebbende Volkert Semeins, bode der Penning- Vertrekken meefteren,, om de geruftheid der huifluiden: die, toen ze Hoogheid. de dorpen Venhuizen en Hem naderden, zeer ontroert tjuty.' wierden en de klokken wilden trekken j doch wierden van Semeins, die hén alles verklaarde, met grote moeite weer- houden; maar aan den Blokdykermolen komende, daar zy 's nachts bleven, wierden zy van de Wethouders, na dat hun geleibrief en des Prinfen handtekening hen gebleken was, blyder ontfangen en onthaalt. Van daar reden Vol- kerten het Opperhoofd op eenen wagen naar Hoorn, daar men hen doortogt weigerde, en buiten om langs de Stads- fïngel wees. 's Avonds quam. de Bode weer t' Enkhuizen-, latende den bevelhebber by zyn gezelfchap. G.Ktaker Gerrit Kraker, een opgetimmerdc ever met één ftuk ge* neemtcen fchut op de Zuiderzee voerende, ontmoette een fmak met dTwnSemeo veel volk> zick niet flerk genoeg bevinde, nam hy Jan Pie-
ïienndStaat- pen (Hopman op een haring oorlogfchip, om brandeis af fdie te zyn. te weren in de vloot op de Noordzee, en thans tot bevei- *fAAi'?' Vl>n l'8mS <*er Zuiderzee met anderen ontboden} een perfoon, die, wegens zyn flecht gedrag dit ampt met grote opfpraak bediende) met eenige van zyn volk over, en klampte hera toen aan boord} dan zy bevonden het Staten foidaten, en wel honderd in getal te wezen, zonder geweer van Zwol ko- mende, daar ze gevangen hadden gezeten * zy verzagen hen van fpyze en drank, en.zonden ze t'Enkhuizen op, met eenige brieven, by Kraker en Piepen geopent, vervult met de elendigheden dier OveryfTelfche lieden. De Burgemeefte- ren verzagen hen van verdere mondkoft, en een geleibrief op Workum. in Vriefland, daar ze naar toe wilden. JNaauw? |
||||
|
van ENK.HULZEN. £c9
fyks waren ze t'zeil gegaan, of daar quamen van Harder- ,9?1
wyk, in een fchuic wederom anderen aan 't hoofd, by af- Noclfamlere wezen der bevelhebbers, die ze'er altoos wat van afhielden, foldaten ko- gelyk ook de fchutters wacht aan de Blaauwepoort dede, {"f." 'fj^L, toen ze 'er door meenden te gaan. Men ondervraagde hen* hoofd, doch zy verfchilden in 't antwoorden, 's Avonds wierden ze in den Veerman gezet, en, gelyk ze begeerden, naar Ara- fterdam gevoertj wordende het vyandelyke fcHuitje in de haven gebragt. Dufdanige voorvallen, en het bezigtigen van fchepen en goederen, ook wel van brieven, was de da- gelykfche tydkortiug der genen, die de wachr, en opzigt over de ftad en haven hadden, daar over hen dikwils vele wederwaardigheden ontmoetten. Ook quamen ten zelven Brieven by dage brieven aan de Burgemeefteren van Enkhuizen van de die van Biok- Blokzylder Wethouders, enden bevelhebber van den Bif-Z)r fchop van Munfter over die plaatfe, belovende geleibrieven voor de genen welken water, turf, hout, en alles dat al- daar gevonden wierd en-die van Enkhuizen nodig was, wil- den halen ..indien men hen koren, eetwaren, en voorts wat hen ontbrak, op gelyken voet,. wilde laten toekomen. Dan Antwoord den brenger dier brieven wierd aangezet, nooit dergelyke^10?* brieven weer over tedragenj dat men hier geen gebrek had, en dat ze liever alle door gebrek der aangebodene dingen zouden zien vergaan, dan den vyand om zulks te fiheken. Een antwoord't geen te meer geroemt wierd,. om dat te schaarsheid Enkhuizen turf en hout tot eenen zeer hogen prys ge-van turf, Wa- fteigert,. en 't water om te brouwen, byna niet dan te «w «>*• Haarlem, 't geen koften baarde, te bekomen was, wegens de droogte, die zo groot, en door den Ooftenwind veroor- zaakt was, dat men van 't Noord tot het.Zuid, een groot ituk weegs in zee, droogs voets kon lopen, en de havens der Stad droog waren. De Admiraal Jacob Lobs, quam 's namiddags den vyfden DeAcun|,
*an Julius, met zyn onderhebbende Zuiderzee - vloot, voor raal Lobs ■^klunzen op de rede, en vertrok met twe of drie fchepen koomt met. naar Medenblik, medebrengende datze daags te voren, op ^"J^otvoor den middag by Vollcnhoven, eenlandtogt, met elf floepen, ^JSL Q.q $ enM, fluit
|
||||
|
?io VERVOLG der HISTORIE
%, - en ontrent honderd man, hadden gedaan, en op den oever
ontmoed drie BifTchoppelyké Ruiters, die haalt vyftig1 an- dere uit een bofch te hulpe kregen > dat ze daar op naar de floepen hadden moeten vlugten, dewyl ze zonder pieken tegen paarden niet beftaan konden; en dat ze echter maar twe gequetften hadden gekregen, d' een door een kogel aan den vinger, d'ander door zyn' eigen degen. Dufdanig een tyd beleefde men thans, en niet ongelyk dien van een eeuw te voren; ziende de Zuiderzee onveilig, en van oorlog - in plaatfe van koopvaardy-fchepen bevaren. Jafper Janfzoon, een Enkhuizer fchutter, oud achtien jaren, doch klein van pcrfoon,' was 's Zondags met Hopman Jan Slecht t' huis ge- komen, enden volgenden dag met Luit jen Doffer, voe- lt fkèr'ka'cr renc*e cen botfchuit, voor jonge, van Enkhuizen t'zeil ge- nctm"eenbot- gaa"» om buiten Texel fchol te vangen} alwaar ze 's ande- fchnit van ren daags een dubbelde floep op hen zagen arkomen, die Enkhuizeu. Jafper dacht een Franfman te zyn, 't geen zyn fchipper niet s ?'IJf* geloofde. Doch toen ze het want op drie nettert na binnen hadden, bcfpeurden ze te laat, dat het een Duinkerker ka- per was, die wel vyftig man op had. Hy leide de botfchuit terftond aan boord j twe van zyn volk fprongen over, maar de een zyn been in den dreg aan Hukken. Zy pionderden den jonge, die onwillig was, maar met het piftool op't oor gedwongen wierd} namen't compas, eten, drinken, en den fchipper, (tellende vyftig gulden voor hem tot los- geld en honderd voor de fchuit, die ze Jafper mét zyn toe- behoren, en drie Engelfche kaaks (een Zeker foort van brood) voor mondkoft, maar zonder compas, wedergaven. Doch hy wetende hoe de wind en het land van hem was, ,, zette alles by, geraakte dien zelven avond noch onder Wie- ringen, en van daar by de wal langs, den volgenden mor-
gen te Enkhuizen in de haven, brengende de droevige ty- ding aan des fchippers huisgezin. Een'gefol- Eenige foldaten dien zelven dag, zonder geweer, van «laren komea Zwol hier voor de haven komende, wierden etiykc van hen Toor de Laven.'s avonds in den Veerman gezet, d'andere, naar Hoorn en Am^k. van Medenblik willende, uit de Stad gelaten. Een fchip, dat M. Mui; veel |
||||
|
'van ENKHUIZEN. 311
veel gevlugte goederen in had, wierd voor Vollenhoven door -
de floep van Tan Piepen genomen. De eigenaars toonden £en (&L hen wel den vrygeleibrief; doch zy bragten 't desnietegen- wordgeplon- ftaande naar hunnen Hopman, die tot zyn volk zeide, lullig dert. mannen elk zie dat hy gaauw isj waarop de maats toevielen, en plonderden alles, voornamentlyk't zilverwerk, en zon- den'cfchip toen t'Enkhuizen op. De Predikant dier plaatfe quam hier naar het gemelde fchip, en zyn goed, dat 'er ook in was, vernemen, en hy kreeg het zyne ontrent we- der } ook wierd alles vry verklaart, en de maats moellen on- der eede alles, 't geen ze gerooft hadden, weer opbrengen. Ondertuflchen had zich de Zuiderzeevloot van alles voor- Dcvloot zien, en ging van voor de ftad weer t'zeil. Jan Pronk, ga«t'zeil. fchipper van 't Veerfchip, 's morgens naar Amfterdam moe- koeltem« tende, wilde zyn fchip niet laten onderzoeken door Hop- dcri Veerman, man Kikkert, die 'er een fergeant en twe fchutters in ge- zonden hadj fcheldende hen, en die de laaftemaal zyn fchip doorzocht hadden voor dieven. Kikkert belaftte den ge- mene onderzoekers, Klaas Maartfzoon en Jacob Kroon, geen ketting te laten vallen, ging naar Burgeraeefteren, en wederkomende verbood hy hem te varen: dies voer 'er dien dag geen veerman. De Gildemeefters vraagde hem, waar- om hy 's avonds te voren niet ter gewone plaatfe had aan- geleid, maar in de Oofterhaven, daar men vermoedde dat hy iets had ingefcheept: doch hy antwoordde diesaangaandc geen rekenfehap fchuldig te zyn. Maar voor Burgemeefte* rcr» komende, zeide hy dronken geweeft te hebben, en be- loofde beteifchad; dies wierd hem toegelaten te varen, na dat zyn fchip alvorens door Hopman ten Broek bczigtigt was. Een boer uit Hoogkaifpel, zich in dienft van Kapi- Eenboer teinGreving, die te Enkhuizen volk werfde, begeven heb- neeintdienft |
|||||||||
|
en.
|
|||||||||
|
bende, liep naderhand met noch drie foldaten weg, doch c"2aatl°r'
wierd gekregen en op den toren gezet: maar hy kocht zyn ge- Vangenis en dienft nf voor tachtig guldens. Dien zelven dag Eenftaiukrt tegen den avond quam in de Stad de ftandert Ruiters, fterk Ruiters koon* inde vyftjg man> van denRitmeefter den Here van Lier j al- «'EnW»""»» ie lchoon volk, die hier in bezetting gelegt wierden tot be- |
|||||||||
|
ftï VERVOLG der HISTORIE
,37r. waking der dyken. Zy wierden binnen de Stad en naar het
Stadhuis geleid door Hopman Kikkert met eenige fchut- ters. Een menigte van menfchen, zulks ongewoon zagen dezen intrek, en elk oordeelde daar van naar dat hy de He- ren Burgemeefteren en Vroedfchappen min of meer toever- Dejaar- trouwde. De gewone jaarmarkt wierd te dezer tyd, we* lüeteehoudcu. ?cns ^en droevigen toeftand van zaken, te Enkhuizen niet 9 ju/y. ' gehouden. Geringe dingen konden thans ontlteltenis en Enkbmzer beweging onder het gemeen veroorzaken. De klok op den ^"'m)Va" Ztiidertoren van half negenen des morgens fpelende, was het lood van de flagklok afgelopen, waar door zy in üee van flaan klepte. Veel volks raakte hier om op de been, menende dat 'er onraad of brand was* doch de onderrich- ting bragt ieder haall in ftilte. Negentien loldaten, te Does- burg gevangen gezeten hebbende, zonder geweer van Sta- voren voor de haven van Enkhuizen gekomen, wilde de ichipper hen lofTen$ maar zy begeerden, volgens hun ge- leibrief, naar Amfterdam, en zo naar 't leger: dies wierd hem belaft met hen voort te varen. Eenige Ruiters buiten- fporigheden gepleegt hebbende, moeften daar voor de ftraf» welke was de zadel van een paard, op 't hoofd dragen, en de trompetter dezer gallen twe uren voor hen blazen. Welk foort van loon over wanbedryf, vele • Ingezenen, die zulks aanfehouwden, vreemd voorquam. r>eSchutters Een Gevolmagtigde geheimfchryver, en eenige perzoo- bejegenen e«n nen van zyn Keurvorftelyke Doorlugtigheid van Branden- Afgezautvan burg komende, over Groningen, voor de poort, wierden nktwei ^oor de wachthoudende fchutters, over 't afleggen van 't ge- M.Mith weer, vry onfatzoenlyk bejegent; niet tegenftaande zy zei- Aunttk. jen en ook bewyzen wilden wien zy waren j dog 't wierd door den voorzittenden Burgemeefter Kortleven die hen in
hun herbergplaats, d'Ooftindifchen Thoven, tot laat in avond gezelfchap hield , verzagt en verzoet •> en vertrokken il J'tfy. zv s'maandags naar den Haag. Dien zelven dag quam te Enkhuizen een Bode te paard, van zyn Hoogheid, om te weten wat krygsvolkhier lag, om zig in de aanfehryvingen» «laar van te konnen dienen. Waar op dan s'anderen daag*
het
|
||||
|
van ENKHUIZEM. 3Ï?
^eJ.YenJel van Hopman Greving, door Eurgemeefbren, f< •
n^chen de twe poorten, gemonftert, en cenentzevemig Ss inan iterk bevonden wierd. üe Heren Amerongen, en Pel- Vendel ge- fljtz, afgezant zyner Keurvorftelyke Doorlugtigheit, van monftert' Harlingen komende, zeilden in een jagt voorby deze'Stad, ll?"fch s W oensdaags avonds, ten acht uuren, bragten een vremde, getucht. en even daar na eenige Enkhuizer burgeren van Hoorn ko- nW- mende, tyding, dat beyde de vyand'lyke vloten voor de jian,i\'vm *al, en etlyke duizenden akeede by Petten geland waren •Mu/' dat ook de Huifluiden, door't geheele Noorderland de klok- rchnriS°ikien DJ\ WaS fnellyk °Ver d'Stad en baarde «« Haard ec„c
fchrikkelyke ontfteltenis, voornamentlyk in de vrouwelyke grote 0,,S- cexe, die by troepen gints en herwaars zwierden j te meertenis-
om dat de Geheimfchryver Lakcraan, dienze, verzelt met
^¥e.v!?.wilHSfn'caSepectfchaP» ^gen gaan, ordre had
om de ftellingen binnen te halen, en de goten deï beermuure alwaar men de nieuwgedolvcn ftrandgiachts- aarde langs en doorgekrilld hadde, toe te floppen 5 dat meeft gedaan wierd tot geruftheid der burgeiye, welke al eenire dagen te vo- *en geroompek en gezegt had, dat die bequame bruggen voor de vyand waren, als men de Stad, volgens de verko- pingeaan Vrankryk, zo men waande, op vrydag den vyftien- den dezer, zou leveren} en dat het 'eral naar be<ron re se- yken, Straks wierd het gefchut, 't geen no. ongekden was, geladen. Middelerwyl gingen de w&achthebCdfHop" luiden van den Hoof en Weiïwoud, dk zyns weegs met en goed gevolg ronde doen, en deden de verzamelingen elk ™ Vai] 1C fl!'a,ten> Zonden ieder naar huis» «» ftelden aanwasY ^"'^ "ï8 gemft^ Dus nam de ^elyke
aanwas der menigte haaft een einde, door veele byeebraite redenen. Doch het fcheelde weinig, of zy zou omtrent
thien uuren weder gaande geworden hebben, 't geen adu w e il Ver0n2aa5t; e,emSe vrjrwilligen een roopafrd op zyr. voor"' tre^nde' la"gs debreedeftraat, naar 't Noord"* zomn?" gefchut dat er§een had' maakten groot eeraas' *yn» zelfs was de Ronde in die verbeelding. Zeker dege-
Rr melr
|
||||
|
prf VERVOLG der HISTORIE
y . melde tyding brengers deden onvoorzigtig, van dit onder het
gemene volk te (trooyen, daarze de rechte zekerheid noch niet willen j en dat tegen den nacht. Zaken daar wel dege* Eenige Rui- lyk grote onorde uit te vrezen ftond. 's Morgens quameri ters voorde hier eenige Ruiters voor de Wefterpoort; dog geen gelei- po""y brief hebbende, nog by de Standaard in de Stad hooiende, Aantek.'vem.iaaellen ze vertrekken. In de oude Wefterftraat, over de
M. Mul. Vyfelftraat, op't ander hoekjen als daar de kat uithing, had ^ Een put men al voor eenjge dagen bezig geweeft, een put, onder kaud,"1 ea debedftede, in'thuis te graven, als wanneer de delver een kaars in een lantaarn eifchte, om de aarde te ftouwen om de ton, die'er al in ftond, maar die verfcheiden malen uitging, dog ten laallen opbleef, en de put in den brand zette; met zodanige kragt, dat de delver wel haaft langs een leder Van beneden naar boven vloog. De vlam aan de zolder flaande, had zyn klederen, neffens de huisvrouw en nog een man, dat pas over de put leggende, al 't hair van 't hoofd en aan- gezigt gezengt, de lantaarn de verweaf, en hem op verfchei- den plaatzen gebrand. Met eenen flag was 't gedaan; en 't fcheen ( meenden zommigen) een zwavelachtige aarde ge- weeft te zyn, en dat derzelzer lucht, door de vlam der kaarfe isaangefteken geworden, 's Middags ten half eenen ging het oorlogfchip de Mercurius (werdende gevoert door Pieter l>.Bakker Bakker, Hopman geworden in de plaats van den overle- word Hop- jen__ t _ Hen) van voor de Stad met al zyn volk, ftyf hon- derd man naar Texel t' zeil. Ondertuflchen verfcheen de Ritmeefter van Lier, met een Trompetter, en drie Ruiters, om zyn Standerdgaften betalinge te doen> terwyler by den grooten Krygsmad befloten wierd, geen vremde Perzoonen op de wallen te laten komen, op datze niet iets aan de ftuk- Nacht olAtt ken quamen te futfelen: ook geen bedelaars in de ftad. 't voor deverby- Welk beide door de wacht te weeren ftond. En wierd hen zeilende (c.he- ook door de Wethouders bekend gemaakt, hoe zy ordrc f*.». gegeven hadden aan de Ooftindifche khepen, 't Wapen var» Alkmaar en Zoetendal, op ftroom tot bevrying der Stad
leggende, niemant na bezette Nachtwacht te laten voorby zeilen, enz, Des middags reden, voor de eerfte maal, ze- ven |
||||
|
van ENKHUIZEjKr: pf
Ven ruiters op drie poften, aan den Noorderdyk, om die x^2.;
te bewaken; dog naderhand vier op twee poften} dat rot haar vertrek duurde. Maar my ftaat iets wigtigers aan te tekenen, 't geen ontrent een uur gaans buiten de Stad ge- fchied is, en daar men God voor de verhoeding van onheil Voor te danken bad. De Hopluiden Theunis Sifflonïzoon van Venhuizen, en Beroerte re
Gerrit Nantfzoon van de buurt derzelve, wierden voor de Venhuizen. Heren Gecommitteerde Raden in Weftvriefland en 't N oor- Mm "$*( tm derquartier te Hoorn ontbodenj alwaar hem fcherpelyk "Wierd aangezeid met al hun op geweerftaande manfehap nie- mand uitgezondert, naar Leek te gnan, en vandaar met ichepen naar de Helder j dat elk hem hadde te verzien met honderd kogels, drie pond buflèpoeder, en vier dagen mond- koïlj dat als iemand hier tegen dede zou hy aan den lyve geftraft worden. Hun Hond dan te gehoorzamen, t' Huis -komende lieten zy zulks met hun trommelflagers omflaan, en dat ieder zig 's anderendaags morgens ten negen uren voor de huizen der Hopluiden hadde te vervoegen. Dit Devron- de Vrouwen ter ooren gekomen, raakten etlyke der voor- ^™^rre", barigften op de been* maakten in der yl tot Hop vrouwen uittrekko^ Mary Syverts in Venhuizen, en Anna Bakkers in de buurt* voegden de eerde tot Stedeboudfter toe Mary Pieters, de laafie Pietertjen Wilhelmus huisvrouw. Deze lieten mede de trommels, zynde ketels, flaan, en uitroepen, allevrouw- perfonen, zullen morgen ochtent ten acht uren komen voor de huizen der Hopmannen, met degen of vork, op de boete van zes guldens, dat wy ook zekerlyk zullen in- halen. Dien dag dan gekomen zynde, verfchenen ter ge- if^,1 zetter uur en plaats meelt alle de vrouwen van 't dorp; deze Uit een drift, die om boete voor te komen} en gingen de Hopvrouwen een ieder bezigtigen of zy alle geweer hadden *ttede gebragt} datze alle hadden (de een haar mans degen , ,e in huis* of voor hem gereed geweeft was, d'ander een vork et12 ) behalven één, daar Mary Syverts tegen zeide, Weteen de vork door de rokken itotende, dit 's door de kle- d'ren, maar zo je daadlyk geen geweer gaat halen, zal 't Kr % door
|
||||
|
'5ï6 VERVOLG der HISTORIE
1672. '*■ tyf Saan- 2.y wierd gehoorzaamt. Midlerwyl verfchenetï
fomrnige Schutters, of, wegens 't opbod, of voor ruiters vrezende De mee 11 e bleven t'huis, oordeelende het te we- zen een zake nooit gehoord, en barbarifch, alle, en op zo- danige ordre uit te trekken. Niemand kon de Hopluiden fpreken, doordien de vrouwen hen en hunne huizen bezet hielden; en 't geweer toonden den genen die voornemens ■was daar in te booren De Luitenant van de buurt moeit, na eenigen tegenftand 't zyne, in handen harer thien of twaalven, overleveren} en zocht met eenige mindere Be- vclhebberen haar te winnen met zoete woorden : doch alles te vergeefs. Maar tot teken van verwoedheid en dat het hol- lende gemeen onftuitbaar is, bleek zulks in Mary Pieters, huisvrouw vah Pieter Freekfzoon, Schepen en Luitenant van Venhuizen, de zachtzinnigfte en gezeggelykfte vrouw ( verhaalde men ) die ooit kon gevonden worden. Zy be- kleedde het ampt hares mans niet alken onder de Vrouwen; maar alfze zag dat hy (wiens dienftmaagd zy geweeft was, na dat hy, overleggende hoe hy varen zou over dit haar misbe- dryf, toegeleid had, dog vergeefs, haar tot haren pligt te brengen} met kragt en geweld, haar zocht in huis te fcbeu- ren, riep zy om hulp} en zulks verkrygende, derfdenzc geza- mentlyk haar degen en vurkpunten hem voor de Oogen flin- geren, en zyn voornemen vrugteloos te maken, zeggende, befte my niet lkfr ik heb dy al lief; doufefi toch niet uit. Dit ge- Inde Buurt, fchiedde in 't dorp. Jn de buurt vertoonde het werk zich ylTelyker. Eenige, daar onder Jan Thyfzoon, zynde Ser- geant , met goedheid niet te winnen ziende, gebruikte han- digheid, en zyn degen trekkende begon op de vrouwen te flaan,- dat van de fchutters qualyk genomen wierd, (want deze had 'er een vrouw, die een zufter onder enz.) welker een, dit aanziende, zeide myn roer is geladen daar ftaat een kogel op , die't raakt zal't voelen •, en een ander, zyn zeg- gen aan dit knopende, op'tmync ftaander twee die 't voeld zal't niet na vertellen} met zodanigen gelaat, het geen ver- zekerde dat zy het meenden. Doch de bedaarfte onderlie- pen de hevigften. Evenwel en zwichten de vrouwen niet; |
||||
|
van ENKHUTZEN. $17
en Jan had in die bezigheid, een fteek met een degen van i6ftt
een Vrouw, door de kleed'ren, langs de linkerborft gekre- gen, maar was niet aan't vleefch geraakt. Middelerwyl dropen de meelle Schutters af. De Hopluiden met de Bur- gemeefters zagen geen kans om't volk meê te krygen; en de fchepen lagen vaft by Leek te wachten. Ook durfde'er nie- mantj Om de grote bedreiging der Staten, naar Hoorn, en zy ontzagen ook de zaak zo hoog aldaar aan te brengen, en den wederhorigen te zien ftraffen, om een zaak dieze niet konden goedvinden. Nochtans (leunende op hunne bereid- willigheid, gingenfe (behalven den eenen Hopman die zyn Luitenant zond) vergezelfchap met een Burgemeefter, naar Hoorn, en der Staten vergadering. Alwaarze aan Johan Ham, wegens de Stad Enkhuizen daar zittende (de andere Heren gelcheiden zynde) de zaak verhaald hebben en zei- den, zyn iuy ftrafbaar, z,o ftraft ons, -wy zyn hier, -wy kunnen *t voll^ niet meê krygen. Daar 't antwoord op was} indienje ge-* hoor&aamt had, had je welgedaan; ook, nuje-weggebleven zyt. I^Py hebben te hard gegaan; laat 'er z,o veel trekken als u goed- dunkt. Onverwacht was dit antwoord. Maar 'er zo een te geven in zulken geval, was C verftonden eenigen ) de Acht- baarheid der gebieders niet weinig te naj en des te zorgely- ker, zo men naderhand enkelyk voort wil met een gebod dat eenigzints tegen de borft is van 't wifpelturig volk} dat zulks gedachtig blyvende, ligt zoude wanen door tegenftre- ven, dergelyke bevelen wel te zullen krachteloos maken. Sedert wierden 'er acht vrywilligcn gehuurt, en naar de Helder gezonden. Op dezen voet ging het ook in de vier dorpen van de in de Streek,
Streek. Nauwelyks quam de vierdepart in Hoogkarfpel hun vergaderplaats. Jan Raven Burgemeefler te Weftwoud, by geval ontrent de vergaderde Schutters komende, zeide, wannen hoe dus bezig, -waar heen? (hy wift noch van geen op- bod) de Huifluiden dit horende, en oordelende boven hun- "5 geburen uit te moeten, wilden niet, maar dropen af. Weftelyker ftonden de Vrouwen met vorken, paflènde op den Grotebroeker Schout, hunnen Colonel. Dees ziende Rr~i de
|
||||
|
3*tf VERVOLG der HISTORIE
f de toeloop waflen, liet de venfters en deuren toedoen, las,
1 * en fchreef de namen der geblevene, op> die hy om de wei-
nigte naar huis zond. OndertulTchen ontmoette hy in Bo- venkarfpel etlyke vrouwen, voor de poort van den Predi- kant Jan de Wit, hem vragende, wel Burgemeefter als al ons manvolk uit is, wat z,al 't dan wezen, als de vyand komt, en ons dood/laat. Daar hy op antwoordde: dan is je kofi gekogt. ( Welk zeggen zedert een fpeekwoort wierd.) Dan het fcheelde weinig of s' hadden hierom zyn huis geplondert. Hun uitgezondenen bragten byna het zelfde antwoord van Hoorn als die van Venhuizen. Deze en die van Bovenkar- fpel waren byna eens om een bcfending aan zyn Hoogheid te doen, en te vragen hoeze zich te dragen hadden in dier» En te Leek. getyke voorvallen. Binnen Leek was 't ook vol ongenoe- gen, en de Vrouwen waren meefter, dreigende die dood te flaan, die d'eerife voet in de fchepen zette, 't zy wie 't ook was. Dus zag men hoe elendig de burgerlyke oneenighe- den zyn, als die den zoon tegen den vader, broeder tegens broeder, enden eenen burger tegen den ander ophitfende, alle billykheid, door verbitteringe, onder den voet treden, en de menfehen om hunne hevigheden te voldoen, noch goed, noch bloed, noch eenige andere pligten van verbin- tenifle, doen aanzien, gelyk de ervarenis van alle de Hol- landfche, Zeelandfche, en Vriefche Steden, ftaandet'ei- ker uur in een bloedbad, en fchikkelyk moordtoneel te ver- anderen , wel dcgelyk in deze dagen geleerd heeft. Doch de Stad Enkhuizen bleef tot noch toe, in ruft en vrede, be- vryd van zulk een verterende kanker, die de grootfte Staten ter nederrukt. En wat hindering dit in de redding der za- ken van 't Vaderland geweeft is, kan elk verftandige ligt bevatten. DeZuulcr- j)e Zuiderzee vloot voor de Stad ten anker komende, kwunwor ^ragt mede, datze op Vrydag, wel zeven honderd folda- deStad. ten, onder het opperbevel van Aylua, die te lande reed, 16 Juty. uit de Lemmer, in ligte turffcheepjes hadden geleid * voor ^'m'S' van Blankenham j die aldaar gezamentlyk geland waren j doch «Gecnvwert mets uitgerecht hadden, om dat de Vyand, met een groot getal
|
||||
|
van ENKHUIZElSr. jr*
getal volk, daar ontrent wezende, op hen afquam. Alleen- l6
lyk haddenze eenige beeften bekomen. Van dezen togt wierd niet veel tot lof van den Admiraal Lobs gefproken. De Heer van Lier vertrok wederom naar zyn Hoogheid- Zondags voor den middag, na de Predicatie, wierd de ge- rijuty. meente van den ftoel bekent gemaakt, dat de Kerkenraad Men predifce volgens goedvinden van Burgemeefteren, in dezen droevigen vieraiaafiijS toeftand van tyden, verdaan had viermaal in de week te laten wesk*. prediken (by gemeene tyden was 't altoos des zomers drie- maal, te weten Dingsdags, Woensdags, en Vrydags, en des winters viermaal, de Donderdag daar by komende, ge- bruikelyk geweeft) en na ieder predikatie een yverig gebed doen: onvermindert nogtans de maandelyke bededagen, die federt bloeimaand, door ordre hunner Ed. Grootmo- gende waren aangefteltj waar naar een ieder zich kon voe- gen. Eenige fchepen vol foldaten, zeilden dien zelven dag voorby dezen Stad, inwaards aan. Zes duizend ponden bus Zesduizend fekruid, door de Wethouders tot Hamburg gekogt, kreegESe men hier binnen. De voorzittende Hopluiden wierden by Stad. den Burgemeefter Kortleven ontboden, die hun bekent Opbod voor maakte, dat 'er van de Gecommictterde Raden te Hoorn,lietKrytssvolk, Voor al'tkrygsvolkdat binnen Enkhuizen lag, een Opbods- brief * om na de Helder te trekken, gekomen was; en dat * Patent;-' hy 't goedvinden van den Krygsraad daar over begeerde te ver- ftaan. Deze vergadert zynde oordeelde het volk in de Stad van , ^tt™™*1 nooden te hebben} doch dat men.om eenigfints te voldoen, daaroverf13* den wervende Hopman Brandys die bykans volkomen zyn manfchap, maar fleehter volk dan Hopman Greving had , zoude laten trekken. Welk befluit de Burgemeefteren goed keurden: en met een toeftonden dat de Hopluiden der tien DeHopIftfc.' hurgervendelen, op hun ernftig verzoek, met verzegelde *'en kr>'S^n |?'"iefjes, het woord of leufe der Stad gefchreven door den j^001 ^chtmeefter Meynard janfzoon Prooft. zouden ontfan- §eiH dat s'avonds voor de eerllemaal, ea voort dagelyks gefchiedde. T>e vyamfc»
De Engelfche en Franfche Vloten fterk honderd en tien Ig^™
«.nepen van oorlog, behalven de branders en 't ander vaar Jnfij^o" tuig, üezeLanden»;
|
||||
|
VERVOLG oer HISTORIE
, naderende onderwyle de Hollandfche kuft, hadden
|
|||||||||||
|
$20
tuig
|
|||||||||||
|
1672«
|
|||||||||||
|
eenen aanflag op Zeeland en Holland voor, waarom deze
twe Koninglyke Vloten, de Vloot onder den Luitenant Ad- miraal de Ruiter niet aandeden, die op Schoneveld lag, welke daar mede Zeeland dekte. Zy maakten eenen aanflag op Brouwershaven, daar het hun mislukte. Hier afgewe- zen ftaken ze verder naar de Hollandfche kuft: deFranfchen bleven voor de Maas poft houden, terwyl de Engelfchen de Hollandfche Kuften allarmeerden, maar dezelve was met Ruitery en Landvolk uit Noordholland zeer wel bezet. De Staten van Holland ontfingen van de Helder een' Brief, ge- fchreven den dertienden van Julius, behelzende dat de gan- fche vyandelyke vloot zich aldaar voor de wal vertoonde, en dat men vreefde dat de vyand daar met de naafte vloed wel zou mogen landen. Hier op wierd goedgevondeneenige Ruitery derwaards te zenden om die landing te beletten. Die van Amfterdam bragten veertig vaartuigen, met Kanon, Ammunitie en volk voorzien, op de Zuiderzee, om den vy- and het landen in de Zee-gaten te beletten j de Burge- meeller Lobs van Medenblik was daar Admiraal over. De Engelfchen maakten dikwils meynen om het Eiland Texel en defzelfs Fort te bemagtigen. Uit Kitfen, die het Strand dicht daar onder naderden, Kanonneerden zy het zelve: doch als zy den aanflag, die ze daar op voorhadden, meen- den werkttellig te malen, ging de Ebbe, tot verwondering van alle Zee-luiden twaalf uuren lang, 't geen hun voor- nemen verydelde. Deze tegen natuurlyke Ebbe wierd alleen in Texel, en niet op de Zeeuwfche kuften vernomen, welke voort van een' zwaren ftorm uit den Weft Noord Weiten wierd gevolgt, die een Engelfch Oorlog-fchip van in de tachtig Hukken, voor Petten, dede te gronde gaan, en een zynde de Brandwacht, van tl. Hukken, voor 't Oog ftran- den, en eenige Victualie-fchepen en klein Vaartuig vergin- gen, en by de vyf honderd menfchen verongelukten} dit noodzaakte de Engelfchen de Hollandfche ftrand te verla- ten , en naar hunne havens te wyken, om zich te herftel- len (1.).
v Onze
|
|||||||||||
|
Doch wor-
den wonder- lyk belet door een buitenge- wone Ebbe. ( I.) Com.
melin liefcb. van Arnfl. bl. Ï206. F. Co/le- nts h'ederl. Vloek ets Zegen, Clerc. III. Deel,
bl. 499.460. C. Brmicl het Leven van de Ruiter bl. 697. 699. Vallen, bl, I08..809. |
|||||||||||
|
van ENKHÜYZEN. 311
Onze Zuiderzee vloot was ondertulTchen van voor de i6n;
Stad Enkhuizcn, eerft naar Medenblik, en zo naar Texel OnzeZni* vertrokken, tot bevryine der Zeegaten; als mede Hopman derzcc-vloot
B, ' jit?i/r i-»i vertrekt naar
randys, met zyn vendel, hen lege turfpont, van Drel- icxeL
burg, ging van't Hoofd, naar Broekerhaven, t'zeil, om ïïjufy.
aldaar vremd volk en goed, uit de Stad komende, in te 'M. Mtih nemen> voor de Ketepoort wierdenze gekeert j en eenigc Aan'lAui Schutters, uit 't vendel K, aldaar de wacht hebbende, ge- Nauwe toe- zonden, die hem in de. haven bragten, en vaft hielden. Een zigtteEnk- Jagt van Amfterdam, met zes en veertig vaten kruid, ieder buizen, honderd ponden wegende, bragt het aan de Ooftindifche ]„*</"{; ££«« Maatfchappy. Ook quam 'ereen fchip aan met koorn zyn- wor,jinde de het zeite en lefte, dat door de Wethouders van Enkhui- Sa<l kbragr. zen te Amfterdam gekocht wasj zynde hunne Stad nu wel voor anderhalfjaar van mondkoft verzien. Vier van de Vier Smak» voornoemde gehuurde Smak-zynde Zuiderzeefche^ oorlog-^,1^"^. fcheperi, ieder twee ftukken, en twintig man ophebbende, ruft gaan cc\' gingen 't zeil onder de Bevelhebberen, Fem Klaaizoon Keur- zeil. meefter, Jacob Potter, Jan Jeuriaanfz. Ton, en Simon Janf- w^»' zoon Kerfeboom, elk twee guldens 's daags hebbende, op eygenkoft. Alle manfehap, buiten 't fchut, zelfs vreem* opfehryï den, elk in zyn vendel, opgefchreven, oud zynde boven ving der man- de twaalf, en beneden de tzeventig jaren, en bevonden te fchap buiten't zyn een getal van twaalf honderd en drie perfonen te famen;rcllut' doch zo men s'alle, die ten oorloge en elders voeren, mede Aantik'van had konnen aantekenen, zoude hun getal wel viermaal zo m. Mul.' groot zyn geweeft. Deze alle zouden gebruikt werden om de ftukken te regeren, kruid aan te dragen, enz. indien de Vyand iets op de Stad wilden ondernemen. Rondom de^'j^j^jfe Stads wallen lagen thans op de batteryen honderd en elf bateryeii te ftukken gefchuts van verfcheide grote: als zeven op Willi- Enkhuizcn. genburg, negen op Denenburg, vyftien in de Keten, ze* Ven op der Tinne, twe benoorden de Ketepoort, zes op 't <pranje bolwerk, vier op 't bolwerk Hollandia, twe bezui- den de Ketepoort, noch twe benoorden dezelve, vier op 't bolwerk Zeelandia, twe aan beide zyden van den Boeren- boom, drie op Vriefland, drie op 't bolwerk Stad en Lan- Ss den,
|
||||
|
jta VERVOLG der HISTORIE
jg_£ den, twe aan beide zyden van den Ouden Goudsboom, drie
op't bolwerk Naflau, twe beweftende Noorderpoort, twe beooftcn dezelve, elf op den Beer» één op de Groene Wier- vier op de baterye Kattenburg (federt zo genaamt, op dat iemarit, op fchildwacht ftaande, een kat fchoor, menende dat het iets anders was), drie by Jacob onder de Kaaps, één aan de Zuidzyde van den mond der Noorder- haven, één aan defzelfs brugge, vier aan de Noordzyde van den mond der Noorderhaven, twe voor Schagens huis, een voor de Ooftindifche V/erf, vier op 't befchanfte Zeebrug- je, drie langs den Wierdyk, en één voor den Ooftindifchen Gefclmts- toren. Op eenige van de voornaamfte plaatfen, die men Col?ftabe?sby achtte meeft voor 't gevaar bloot te ftaan, lagen de kogels, 't zelve. fchroot, en kettingen by ieder gefchut, als ookelks gereed- fchap, en dertig fchoten in kardoezen. Over deze Itukken
waren tot Conftabels geftelt, HendrikPotzalf, Barent Klaaf- zoon van Bremen, Jan Los, Erafmus Coenradus, Koert Jeuriaanfzoon, Hendrik Hendrikfzoon, Reinder Pieters- zoon, Hendrik Advocaat, Jan Prooft, Clemmet Janfzoonf en de Meefter gefchutgieter. Deze moeften op het gefchut en zyn toebehoren paffen, en elk op of by zyn poft flapen , om altoos by der hand te Zyn, waar voor zy in 't etmaal ieder één gulden kregen. De Stad ver- Ten zelven dage wierd in het Lazarushuis bevonden te zierzich van wfezen Vyf en dertig duizend negen honderd ponden bofle- Aantik.va» ^""id, 't welk 's wekelyks vermeerderde, doordien eenmo« M.Mul. ' len buiten deSrad ftaande, daar ontrent vyf en twintig hon- derd ponden inleverde i want hem was verboden iemant an- Eh andere ders te verkopen. Ook was men bezig met het maken van Kryp-bc- vyf honderd morgenftarren, lang acht voeten, en verzien met zeven yzere pennen. Als mede eenige voetangels j en dat vorders in tyde van nood, koft dienen tot tegenweer. OrJreop In den grooten Krygsraad wierd honderd guldens, en goed- jbe^woord. dunkende ftraffen *" geftelt op gene die 't woord der Stad , *#L anders dan aan die gene, die zulks behoorden te weten, aua- men bekent te maken: en hier van was de oorfaak, dat de
Hopman Cry tman, op de Wierdyk ten eten we~zen.de 't zelve aan
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 3a5
'aan de dienftmeid, om moftaard gaande, had gegeven. Na j^tt
dat 'er door de Gcvoimagtigden der groote Krygsaad Al- Enophec
bert Kikkert, Egbert van den Hoof, Jan ten Broefce, Hop bewarende»
luiden, U'igger Blaau, en Reinier Puit, Stedehouders, * '" «/#
een ontwerp gemaakt was, is 'er door de Wethouders deze * Luitenants,
nevenfgaandc ordre uitgekomen. \ Reglement.
Reglement ende ordre, waar naar een leder
't zy Capiteinen, Officieren, gemeene Schutters, ende lnwoonders dezes Stads ■> in tyde van allarm, aanval van den vyand, tumulte ofte commotie van binnen haur zullen hebben te reguleeren. |
||||||||||
|
ju C Oo wanneer eenige vyand defleyn ofte toeleg zoude
|
Artlcüt,
I. |
|||||||||
|
„ *^ mogen hebben de Stad aan te doen, 't zy te fchepe,
?, ofte lande, zullen het zelve gewaar werdende, de klok- „ ken binnen deze Stad geklept werden, te weten in de »j Zuydertoorn de ordinaris kerkklok, ende het wachtklok- ,,, jen, als mede de klok, hangende in het klokhuis van de j, Wefterkerk. Indien buiten vermoeden eenige commotie IL „ ofte tumulte binnen deze Stad mochte voorvallen, zal de „ ordinaris klok in de Zuiderthoorn geklept werden. De'III. „ relpeétive Capiteinen, Officieren, Schutters, ende In- „ gezetencn zullen by voorfz klokkengeklep gehouden zyn „ aanftonds ende ten fpoedigften hun te vervoegen op hare )t ordinaris wyken, verzien zynde met haar volle geweer, }i kruyd en fcherp, waar op zy geftelt zyn, agtervolgende j, de Ordonnantie voor dezen ten reguarde van de Schut- „ terwacht gemaakt, om allé onheil op alle bedenfcelyfce ,, wyze voor te komen ende te verhinderen, op pene dat ij de nalatige zal verbeurende fomme ran vyfentwintiggul- j» dens, ten profyte van die Compagnie onder welken de » gebrekige gehorig zoude mogen zyn. Zo wanneer bin- IV.' jj nen de voorfz. Stad, eenige tumulte, commotie, ofte 5, oproer (dat God verhoede) quame te gefchieden, zul- $s z „ len
|
||||||||||
|
5t+ VERVOLG der HISTORIE
„ len de twe refpective Capiteinen, ende Officieren, met
,, hunne onderhebbende Schutteren, gehouden zyn haa-r
3) aanftonts vervoegen ter plaatfe daar zy vernemen zullen
,5 zodanige onluften te zyn, omme dezelve te verhinderen,
j, beletten, ende doen beletten, zo veel in haar vermogen
), zyn zal, ende aldaar zo lange verblyven tot dat nader or-
), dre van de Heren Burgemeefteren zullen hebben ontfan-
„ gen, zullende voorts de Capiteinen van de refterende
„ Compagnien met hare onderhebbende Schutteren, ten
,, einde voorfz. haai* hebben te vervoegen» op zodanige
j, plaatze als de Heren Burgemceftereti na gelegentheid van
V. „ zaken haar zullen aanwyzen. Indien de vyand by eenige
„ aanval ofte deuein te water ofte te lande als voren de Stad
„ quame aan te doen, zullen op vooriz. klokken geklep,
„ alle Capiteinen met hare refpeclive onderhebbende Com-
„ pagnien op de wyk gekomen zynde, haar in aller yl heb-
j, ben te vervoegen ter plaatfen zo volgt:
„ A. Zal zich vervoegen met een gedeelte van zyn Con>
„ pagnie op de Wierdyk,. ontrent het Zeebrugjen, en zo „ voort Noordwaard op. „ B. Zal zich vervoegen by de Blaauwepoort, ende op
,, de Wierdyk Noordwaard tot aan het Zeebrugjen, en by „ abfentie van G. ook het bolwerk moeten bezetten. „ C. Zal met een behoorlyk en genoegzaam gedeelte vaa
„ zyn Compagnie het bolkwerk Willigenburg bezetten en- 5-, de met de reft zich vervoegen daar de principalen nood ,, vereiflchen ende het Zein van de Thoorn aanwyzen zal. „ D. E. en H. op hare wyken zynde zullen geftadig ie- „ mant af en aan zenden, om te vernemen waar eenig hulp „ van node Zyn zal, ende op die ptaatfe daar het Zein aan- „ wyft, haar na deze of gene buitenpoften vervoegen, om- : „ me de behoorlyke affiftentie te doen. „ F. Zal hem aanftonts van zyn wyk begeven na de
„ N oorder poort en dezelve bezetten met een gedeelte van
„ de vefting daar ontrent, mitfgaders het bolkwerk achter
„ het Giethuis.
„ G, Zal hem aaniïonds vervoegen ontrent de Nöorder-
» haveflj.
|
||||
|
van ENKHUIZEN. $zf
jj haven , voorby Jacob onder de Caaps, en de nieuwe ba- ,^
„ tery, en in abfentie van A. zal ook de Wierdyk tot aaa r> het Zeebrugjen moeten bezetten, 3, I. Zal Denenburg ende de Kete moeten bezetten.
„ K. De Koepoort ende de vellen ten wederzyden na
j, vereifch van zaken. „ De Capitein ofte Capiteinen, die volgens patent van
j, zyn Hoogheid de Here Prinfe van Oranje, aireede bin» „ nen deze Stad gekomen zyn, of nader ftaan te komen, „ zullen met hare refpeclive Compagnie of Compagnien „ hare poft nemen by de Ketepoort op der tinne, de Noord- „ zyde van gezeide poort, en daar ontrent de nood meeft », vereifchen zal, zo lange tot dat na gelegentheid van za« „ ken van de lieren Burgenieefteren nader ordres zullen ■n hebben ontfangen. „ De Ritmeefter met een gedeelte, van zyn Compagnie
>, paarden zal zich vervoegen by de Kete en Noorderpoort, „ ende met de reft van dien door de Stad ronde op ronde >■, doen, omme alle onhtilen voortekomen. Alles onver- >j mindert nochtans dat de refpective Capiteinen ende Rit- „ meefter, met hunne onderhebbende Compagnien ofte s) wel met een gedeelte van dien, haar zullen hebben te 9, vervoegen op zodanige plaatzen daar de nood nader zour n de komen te vereifchen, ende haar van de Heren Burge- „ meefteren zullen werden geaffigneert ende aangewezen. „ Indien iemant van de binnenfte Compagnien zyn wyk .VI. » zoude moeten verlaten, omme als voren een andere poft yt waar te nemen, zullende refpective Hoof wachten, yder ,, in zyn quartier, aanftonds, de wyken die als boven ver* w laten zyn, gehouden wezen te bezetten ende voorzien *» met een Corporaal ende behoorlyk aantal van fchutteren, », omme alle onheil van binnen te beletten. Die zyn poft, VXI. »» waar op hy geflelt is, verlaat, zal verbeuren ten behoeve. » als voren, een zornma van vyfentwintig guldens, en arbi- » trale corre&ie De ichildwachten op de binnenpoften uit- V1IL. » gellelt zynde, zullen, by nacht, iemant 't zy een of meer jj. perzonen ontrent haar vernemende, gehouden zyn haar |
||||
|
^i6 VERVOLG der HISTORIE
„ te doen ftaan, ende aanftonds den Corporaal te roepen,
„ ende by aldien zodanige perfoon ofte perfoneo quatnen „ te naderen, zal by den fchiUwacht weder geroepen wor- „ den aan den Corporaal ende naderende waarfchouwen te „ ftaan, die als dan noch naderende, cnde de Corporaal „ met de andere fchutteren uitkomende, zal of zullen ge- „ bragt werden in de Corps du Guarde, ende gemulcteert ,, na exigentie van zaken,- doch ingevalle iemant aan de „ buitenpoften, 't zy op de muren ofte veilingen van de „ Stad quame te lopen ofte op te klimmen, dat als dan de „ fchildwacht dezelve zal doen ftaan, ende dezelve voor de twedemaal gewaarfchout zynde, ende dan noch naderen- „ de, de fchildwachten zullen vermogen krygsrecht te ge- IX. „ bruiken, na vereifch van zyn geweer. Ende zal een yder „ wie hy ook zoude mogen wezen vernemende eenig on- „ raad van buiten ofte commotie van binnen, gehouden „ zyn het zelve aanftonds aan de Heren Burgemeefteren, „ mitsgaders aan de refpective Hoofdwachten-, zonder eenig „ verzuim van tyd te kennen te geven, als een opregt bur- „ gerende getrouw patriot fchuldigisende behoort te doen. X. „ Ontrent het vervangen van de refpeótive Compagnie on- ' „ der den anderen op hare poftplaatfen, zal deze navol- „ gende ordre werden geobferveert ende waargenomen ". „ Als<. G. > waakt zal \ H. > zyn poft waarnemen.'
vj »» Ende op dat alle onheil van buiten werde voorgeko-
',, men ende ten fpoedigfte ontdekt, zullen geftelt worden „ deze navolgende zeinpalen, te weten een by de Ketepoort |
|||||||||
|
55
5» J5 3» |
op de uiterlten hoek van der tinne, een op de vefting
benoorden aan de Koepoort, een op den Beer achter het Giethuis, een op het Noord by de haven, ende een op Denenburg j en zo by aldien aan eenigen hoek van de |
||||||||
|
„ Stad
|
|||||||||
|
vak ENKHUIZEN. %%7
ii Stad, waar ontrent de voorfz Zeinpalen geftelt zyn des
ji nachts zich onheil ofte aanval van den vyand quame op j> te doen, zal op die plaatze, alwaar het voorfz ongemak j) zoude mogen wezen aan de Zeinpaal opgehaalt werden j) een lantaarn met een licht* welk zein des nachts van de 3) wachten op den Thoorn werdende gezien, alwaar conti- 3, nuelyk goede wacht gehouden zal moeten werden, Z/ 3, terftond uit den Thoorn aan dien hoek daar het zein aan- „ wyft, zal uithangen een grote lantaarn met een licht, en- 3, de alsdan in allerfpoed de klokken kleppen, als breder „ in den beginne dezer Ordonnantie ftaat vermeit. „ Zeinen van de Schepen leggende op de Rede
j> voor en ontrent de Stad Enkhuizen. „ 's Avonds met het bezetten van de Nachtwacht, zullen
», de Schepen ten dien einde op de Rede gelegt, het zelve „ bekent maken door het affchieten van een mufquet, ende ,, 2ullen de voorfz. fchepen, in plaatze dat ordinaris achter 3, op hebben geftelt een lantaarn, indien na bezette wacht s, eenig onraad zoude mogen vernemen, achter opftellen. „ twe ligtende lantaarnen, zullende dienen om in de Stad 3, kenniflè te geven van het aankomen van vyandlyke fche- „ pen of ander ongemak, doch by aldien eenig fchip ofte >, fchepen in weerwil van gezeide Uitleggers op de rede si willen pafleren, zullen dezelve ten einde als voren, een jj fchoot met grof kanon geven. Des morgens zal de dag- j) Wacht weder afgefchoten worden meteen mufquet, en 3, indien de bovengemelde fchepen des daags eenig onraad s> vernemen, 't zy vyand of anders zullen dezelve om rede- si nen voorgemelt van de kruifteng laten waaien een grote s» Prinfe vlagge, omme het zelve van iemand werdende ge- >» *ien kenniffe te geven aan de Heren Burgemeefterenj en- 33 de de refpeótive Hoofdwachten, op alle nodige ordres in ii tyd werden geftelt, ende by de hand genomen. |
|||||
|
>, Na-
|
|||||
|
ja» VERVOLG der HISTORIE
167:; » Namen van de punten om de Stad. *, Oranje achter het Lazarus huis.
9, Hollandia by de Zuidermolen.
5, Zeelandia benoorden de Koepoort.
„ V rietland benoorden de Boerenboom.
5, Stad en Landen, aan de Zuidzy van de oude Goudsboom,
5) NalTau bezuiden de Noorderpoort.
„ Aldus gearrefteert by de Heren Burgemeefleren endc
„ Vroedlchappen naar ingenomen advys van den groten „ Krygsraad, binnen der zei ver Stad Enkhuizen, op den „ ü, July 1671. my prefent S.Lakeman. Daarna quam van zyn Hoogheid een Opbodbrief * aan Bur-
OpbodYoot gemeefteren, voof Hopman Greving, om naar de Kluinder
Greving. te gaan ^ ^et geen aan (jen groten Krygsraad vertoont wierd j
*1w*. als ook een' brief inhoudende dat het Regiment van wyle
M. Mv.il den Overften van Gent, 't welk in Nimmegen gelegen had, 'Aantek. njer wederom zou verzamelen, Den volgenden dag ver-
Van Gents trQ^ hopman Greving te fcheep met zyn vendel. Midde-
Kernment zal , , r. . . , , o , t» j ■«•
te Enkhuizen lerwyl wierd m de laagte op den Beer, door yrywilligen,
yergaderen. een wachtplaats voor de Schutters gemaakt, die zedert het
Vffi'r ^""fe Corps du Guarde genaamt wierd. 's Avonds was 'er
\VWitpiaats Drand i" een galjoot, leggende voor de oude maftewerf, in
word ge- de nieuwe haven, en by een fluit dk eenig kruid in had $
maakt. doch ze wierd zonder merkelyke fchade te doen geblufcht.
Band in een Woensdaags 's avonds ontrent ten half negenen quamen 'er
*7°3«b> eenige jongens by de Schutters, die de wacht aan de Noor-
Brakelvan derhaven hadden, zeggende de Burgemeefter Brakel van
Swol word Swol, welke die Stad mee verkocht héeh, is in't Galeitjen,
Se"nSc"; f een herberg zo genaamt. Daar de Schutters op vraagden
M. Mul" m hoezydit witten, zy antwoordden, wy zyn van de Kuinder,
en kennen hem wel, hy heeft onze Schoutins zufter ge»
trouwt, 't Hoofd van de wacht zond hier op een man naar
den Hopman-, die naar den Oudburgemeeüer Kortleveo
ging de zaak verhalen, en laft kreeg, hem in 't Stadhuis tc
brengen: te meer, om dat hy zyn lyf dien nacht niet zeker
ö zou
|
||||
|
van ENKHUIZEN. $i9
iou geweefl hebben. De Hopman Jan Slecht dan quam l6.
en vraagde hem in 't Galeitjen, of hy de perfoon was van
Swol; hy antwoordde ja; daar de Hopman op vervolgde
gy hebt dan met my te gaan. 't Welk hy, een weinig verzet
wezende, dedej en een grote nafleep van menfehen volgde
hem, vaft roepende, hang 9f den "verrader. Onderwege,
jnaar voornamentlyk in der Bevelhebberen kamertjen,
(daar hy 's nachts bleef, en 's anderen daags in de Valk ter
gyzeling gebragt wierd ), wierd hy, van fommige Swol-
fche vrouwen gekend, en gezeid te wezen Hendrik van Bra-
Jcel, een Vryer, Vendrig van de Burgers te Swol, en
broeder van den Burgemeefler, 't welk over een quam met
Jiet gene hy den Hopman verklaart had. Donderdags 's mor- ag «uyt
gens was hy voor Burgemeefleren, en's namiddags voor den Doch word
groten Krygsraad} doch niets tot zyner bezwaarnis wetende wcérondkgen
«och vindende, lieten zy hem gaan.
In deze maand bragten de vermogende Ingezetenen, dien D<j F»'a«»c
het aanging, in de zeven Noordholkndfche /leden, kuu^^ zilverwerk of gemaakt goud en zilver op het Stadhuis tot capltaide-00 voldoening van de capitale lening, in handen van de daar ninge. toe gefielde perfonen, door ordre van de Staten dezer Lan- Cbrm.vap den. Voor ieder once gewerkt goud kregen ze 48. gulden ^'*nil-M- \z. fluivers> en voor ieder once filver van de grote keur .kregen ze 3. gulden y. Huivers. Dit gefchiedde ook in de an- dere Heden, en was de toeloop in Amflerdam zo groot, dat men de luiden naaulyks voort kon helpen. Dit zilver en goud wierd tot geld gemaakt j en nademaal Dordrecht AW»v. geen borg wilde of kondc fl ellen voor 't gevaar der verzen- &te«*«/M ding, en de OveryfTelfche fleden door den vyand waren af S'^S^T* gemeden, zo bequamen die van Amflerdam voor dien tyd C Cmmdin by provifie de Munt, en hebben in hunne Stad vele goude W-vanAmjl. ■ducaten en zilvere ducatons, benevens andere loopbare ^•1io4-"°& Munten doen flaan, om daar mede de hulptroepen vanBran- Ecnige fol- denburg en andere volkeren te betalen. daten komen Den tweden van Auguftus quamen eenige Bevelhebberste Ellk',l""««.'
en foldaten van 't Regiment van den Overflen van Gent te l£j$vm Tt Enk- M. Mui.'
|
||||
|
$jé VERVOLG der HISTORIE
jg^ï; Enkhuizen binnen, f dat voortaan dagelyks gefchiedde) efc
haalden hunnen mondkott, tot nader01 dre by denStedehou- * Lmtcnani. der * Lelyvelt: krygende ieder voor drie dagen een half brood De Broeker- Van zes ponden , en twe ponden kaas. De Broeker markt fthott.^" wiei'd'om dezen droevigen toeftand niet gehoudenj maar Het Noord-wel het NoordhoUandlche SynoJus, 't welk op heden in 't Ivllanlfche Ziekenhuis, daar toe bequamer dan de Zuiderkerks kruis- Synode wonl j^amer (alwaar zulks plag te gefchieden) geoordeelt, zyn gewu cu. aanvang namj en fcheidde binnen 's weeks, zo om den el- lendigeu itaat onzes Vaderlands, als om 't afzyn van eenige leden der bondgenoten (die mits't innemen dier landfchap- pen, de vergaderinge niet konden by wonen;) latende als Ge- Do. Brem- volmagtigde öm Zyn Hoogheid , over zyne waardigheden en imPEOTom bedieningen te begroeten, en hem tot Voefterheer en Zoog» zyn Hoogheid vrouw over de gemeinte en derzelver Chriltelyke Religie te te (preken, verzoeken......den Here Theodorus Brouwerus Predikant
MAMt?'V'm te Enkhuizen-, een Man al van overlang zeer Prinsgezind,
en daarby zeer welfprekend, geleerd, en met vele aangena- me gaven verciert. Korts hier na verrichtte hy zyn bood- fchap, en verworf een gunftig antwoord van den jongen Quaadver- Prins. Maar het gemeen de oorzaak zyner reilè niet weten- moede onder de^ verzierde dat hy in gefprek wezende met één, andere daar uitont. zeiden met twe Vroedfchappen, f en wie, was alzo onzeker;) liaan, dat deze, woorden enkelyk naar inhaling der Franfchen fmakende, gefproken hadden, en dat Do. Brouwer zich hef-
tiglyk daar tegen gekant hebbende dezelve nu aan zyn Hoog- heid ging verklagen, om zo de Regeering te zuiveren, (die doch gefuiverd moeft wezen, zo men waande) naar het voorbeeld van andere fteden. Maar t'huis en hem zulks ter ooren gekomen, verklaaide hy den naaftvolgendenZondag, in de vroegpreek, alles verdichtte zyn, en bevryden een iegelyk Wethouder van zodanig een zeggen $ daar by voe- gende den wezentlyken inhoud Zyner laft, roemende met Twe Kageu een de wysheid en goedguniHgheid van onzen Stadhouder. metfoiiateii Twe kagen met foldaten, verzien van geweer, quatnen komen 't Enk- van Coeverden, over Sehokland in de haven. Verlcheept lunzen. • ' -. *
|
||||
|
van ENKHUIZEN.
|
|||||||||
|
??t
|
|||||||||
|
èynde, gingenze naar Harlingen, Eer) perfoon komende i&ii,
met een (chip van Stavoren , * bragt tyJing aan de" Bewind- DeOortiu- hebberen van de Ooüindifche Maatfchappy, dat veertien ^cI,ev^°c OolHmlifche fchcpen, in de Welter Eems, op Woensdag £ems!°^ ten één uren waren in't inlopen. Daar op wierden honderd * 4 ^ugvft, en twintig sjouwers aangenomen, en elf lichters ( één der- 2ieSjMesfi zelver, daar de Heren Kortleven en Blaauhulk mede gingen ^if]j'J^ul vier ftukjens, fommige der andere twe, ophebbende) er. Dteit bi. 460. zy vertrokken 's Saturdags 's morgens. De Hoornfche zeil- G. ünmdbet den, defgelyks verzien, 's middags voorby de Stad. Als £«*»''«»<& mede de Amftcrdammers, die twe Jachten tot geleiders ?7t*^ 'ya. hadden. Doch over 't aannemen dezer sjouwers, dat naar ktniet b/.üi'o. de gewonelyke keur der Bewindhebberen gefchiedde, was Sn.Hol/. veel gezegs en het gemeen t'onvreden; fommigen, die voor Ma^blM fê' nier aan't fterken der Sfad moeften arbeiden, oordeelden, /jatek. *' dat deze aanneming by lotinge had behoren te gcicruedenj 6 Juguft. zynde dit zeker een klagte niet buiten reden. Derhalven *Cmveyem wierd den voorzittende HopluidendoorBurgemeefteren aan . DcGemeeu- — .. . 1 «>. . 11 r 1 1*. j 1 te is over-f
gedxent, dat de Bewindhebbers, Om [Ongenoegen der bur-aannemen der
gerye wég te nemen, voor hen verfchenen waren en bekent sjouwers t'oB'
gemaakt hadden, dat de nu airede aangenomen sjouwers maar vredeu. . veertien dagen zouden dienen, en dan voortaan in de ven- /^f1"'* dels daarom geloot werden; 't welk terftond vedpreid wierd, Buskmik en het volk gerufter maakte. Achtien honderd ponden Bus- aam Kap. J5a- fcruid wierd uit het Lafarus huis geli.gr, voor den Kapitein keI '^oudca. Éakker die in Texel lag. Ten zei ven dagen quamen te Enk- Achf«f' huizen zes metalen flukkeu, fchietende vierentwintig pon-.ftukken ko- den', en twaalf yzeren van achtien ponden, van Delft zynde «»e« van DcJft. voor dezen by de Wethouders daar om gefchreven 5 ook quamen in drie Jagren aldaar op de rede de Heren Ameron- EncieHeren gen, en Peluitz. met zeer vele gerede gelden, Zy gingen Pdu^faae" aan land, en d'eerfte eens by den Oudburgemeeftêr Ham,Stad. d'ander terwyl de Stad bezien, 's Avonds vertrokkenze ^r.te^van Wederom naar Hamburg, alwaarze ontrent deElve, van^'^/* een fchuirje gewaarfchout wierden, anders zouden ze veel» ligt in de handen van drie Engelfche vervallen-hebben, die Tt z daar
|
|||||||||
|
ftt VERVOLG der HISTORTE
iSjii ^aar °P tien paften, daarom dacht het hun veiligft naar Bre-
inen te varen, alwaarze wel aangekomen zyn. 8 Auguft. 's Maandgs's morgens ten één ure, lichte, en volle maan zynde, wierd den Hopman van den Hoof, by Aggefpaal Een vloot de wacht hebbende, aangediend, van een zyner Schutteren toomzich"' °P ^er Tinne wakende, dat 'er eenige musquet-, naderhand •snachts voor kanonfchoten, van den Zuiderdyk, by Leek, gedaan wier- de StaH. den 5 en dat een vloot fc hepen, zich voor wind en ft room A/lA"tek vm breed opdoende, langs dien hoek recht naar de Stad toe- zeilde } en die airede zeer begon te naderen. Van den Hoof zulks ziende belaftte de Conftabels te wekken, 't gefchut, dat geladen was, klaar te maken j ordre te verwachten} en ging zulks den Heren Burgemeefteren en de hoofdwacht, Zie btven tl, volgens het negende punt van delaafte ordre, bekent maken. *1(S* Midlerwyl gaven de wachten op der Tinne, en langs de Keten cerft met kruid in de maten aan te fteken, einde- lyk met mufqutt-fcherp teken (dat zy of niet zagen, of niet hoorden, of niet achtten, welk laatite't waar» fchynelykfte was) om af te houden, of't anker vallen te laten. Alles wachtte op de komft van Burgerneefteren. Mol- fel quam eerft, die neffens den Hopman, laft gaf aan den Vendng van Denenburg met een vierentwintig ponder over de vloot te fchieten, gelyk gefchieddej na dat van Willi- genburg een twaalf ponder, vrugteloos, alvorens naar haar was afgegaan. Waar op zy ziende dat het ernft was, de zeilen ttreken, en het anker in den grond wierpen. Simon Slob, met eenige roeyers en fchutters, wierd daatlyk in zyn fchuit afgevaardigt, om kondfehap. Wederom komende bragtenze een perfoon met twe dienaars aan land j en de Hopman bragt hsm voor de Heren Burgemeefteren Huig en Moflei, ( deze waren maar alleen inde Stad ) op 't Stadhuis \?'aiVr vergadert: die hem vraagden zyn naam, en de reden zyner lmbovonden '<oain^e ontrent hunne Stad: daar hy op antwoordde, een worden. duitfeher, Jorman genaamt, te wezen, een üverfte in Sta- ten dienft van een Regiment voetknechten, beftaande ifl veertien vendelen} dat hy dezelve tot Amfterdam geworven C0
|
||||
|
van E'NKHUIZEN. f$%
en daar ook een opbodsbrief * ontfangen hadJe, om met .-^
dezelve te gaan naar Groningen, die in vier kagen en zesen- * Patent. twintig Smakichepen gefcheept, en alzo gevoert doorzynen Schipper, ter plaat ze daar hy, te flapen leggende, zoon- 2agt gewekt was. De Burgemeefter Huig dan eifchte den opbodsbrief, daar hy op zeide door haaftigheid die vergeten te hebben, en in 't zelve fchip te wezen. Straks wierd zyn knecht, ten geleide van den Vendrig van 't vendel H, den Stedehouder "f Kant > en twe fchutters gezonden met de roei- t Luitenant. fchuitom die te halen. De waarheid en ïynHoogheids hand- tekening aanliurgemeefteren gebleken zynde wierd hem toe- gelaten zyn reis te vorderen, met vliegende vendel en roe- rende trommel voörby de Stad. Dus eindigde dit te gelyk Waar ^ met de fchrik en verflagentheid der Vrouwen, en den <jeverbaaft- toeloop der eenen, die opgeklopt, of door het dreunende beid eindigt, gefchut ten bedde waren uitgejaagt. Sommige waren van gevoelen dat men had behoren een wapen kreed en de klok- „. ken, volgens gemaakte ordre, te hebben laten gaanj om te " '*'* zien wat gelaat een iegelyk den Vyand zou vertonen, en of men den regel zou nakomen. Doch. Burgemeefteren waren van zodanigen oordeel niet. Midlerwyle was dit voorval nut voor de Stad enburgerye$
want de ervarentheid leerde dat vele dingen zo niet waren, als men zich bad ingebeeld. Te weten; de beddingen van De Beddin- meeft alle flukken, waren door ordre en zuinigheid van den ««><!« ftuk- Stads bouwmeeliert Nyenburg, te klein en te fwak gemaakt: te zwak kc-C* niet tegenftaandc hem zulks dikwils was voorfpelt; dies was maakt, het metale ftuk daar af-, en had tevens de planken aan ftuk /ianttk. ven ken gelopenj zodanig datze tot vorder gebruik ondienftig iWK^' waren. Derhalven maakte de grote Krygsraad tot Gevol- verzoek vair magtigden Eghert van den Hoof, Cornelis Moflêl, ]oan den Krygsraad ten'Broeke, ClaasUil, Hopluiden-, Wkger Rlaau. joan ■<*««> cgen Sant, Reynier Vos, enMeyncrtSemeins, Stedehouders, $ xLunnann. or» den Burgemeefteren by monde, en den Wethouderen by veizoekfchrift te vertonen: dat de beddingen, m betert dien- den, 't welk zy verfochtenj nefïèns, de beloofde ftaken, of Zcinpalen op de wallen, en een w'achi op den toren om Tt i de
|
||||
|
■354 VERVOLG der HTSTORTE
l(-z de klokken ten tyde van onraad te kleppen-, paalwerk voor
de gantfche Keten in zeej een borttwering om de gehele veftinge, daar toe elk vendel zyn perk, wezende veertig roeden, afgefteken diende, om te radder gedaan te krygenj want ontrent de vierhonderd roeden dienden 'er noch ge- 10 Awfi' maakt. Den volgende dag arbeidde Hopman ten Broeke werkt' de laat-met zvn vendel het laatte aan de wallen. En was nu gemaakt Oeaaiide de borltweringen op Willigenburg, Denenburg, langs de wallen.^ Keten, op der Tinne, de halve punt Oranje, de halve punc Wat er ge* Hollandia, tot aan de Koepoort, van deze de halve puni Zee-
Aantek. van landia, de halve punt Naflau tot aan de Noorderpoorc, de M.Mul. Beer, en de groene Wierdyk j een Blokh.üis van aarde tuf- fchen de Ketepoort en 't Boomfluiters huisjen, zo hoog dat men over de hamery, op den Dyk ftaande, zou kunnen heen fchieten■■, de gragt door de voetinge der veiling gegraven by de Kete - en aan wederzyden de Koepoort > de gragt óp ftrandj alle beddingen onder het gefchut j 't Zeebrugje be- fchanftj drie bateryen in zee geflagen, vier hameien buiten de Poorten opgerecht, en de Kruid kelder aan 't Oranje bolwerk met aarde overdekt, 's Avonds wierd voor deeer- ftemaal in de Prinee Corps du Guarde gewaakt. Be Goede- Eenige Gevolmagtigden van zyn Hoogheid quamen hier ten van in de Stad. Zy ontboden aanllonds, in den Toelall, hun Vrecmdelm. herberg, de voorzittende Hopluiden, die ze hun volmacht
verzek-rt. toonden, verzoekende zo't nood mogt doen, byitand tot' Aantekvan, volvoeringe van hunnen laft; die deze was, om alle de ge» $1. Mul. vlugte goederen binnen deze Stad, toebehorende Warnaar Crans, Coenradus Nieuland, Willem Roeier, Harare •NieuwefToon, Willem van Brakel, Albert van Hemert, Gysbregt van Dieden- Burgemeefleren van Swol, Claas Cok, Facteur van Hollandfche Koopluiden op Munfler, Dirk Roeling, GrifHer van Overyflel, beide van Swol, Rut-' ger Haarfolt, Droft van Lingen en Zaland (wiens goed by; Jan Pypen was aangehaalt,) Johannes Buis, en Johannes |
|||||||||
|
B
|
|||||||||
|
SicrctariJJcn. j^gjjj} SwoHche geheimfchryvers, * in verzekering te ne~
Stadhuis ee- men' te verzegelen; en in't Stadhuis in bewaring te Hellen, bragt, tot zo lange air deze perfbnen (die by zyn Hoogheid ver- dacht
|
|||||||||
|
van ENKHUIZEN. 3?r
dacht waren,') zich zoude gezuivert hebben. Hierop gin* i&iiè.
gen zz aanttond vergefelfchapt met den Hoofdofficier Cor- nelis Huig, Nicolaas Waterman, Heflel Vis, Schepenen, en den Secretaris Lakeman, hunnen lad ter uitvoeringe brengen, verzegelden de koffers, en lietenze, onder 't ge- leide van de Schutters naar 't Stadhuis brengen. Ondenul- ichen waren de huizen, daar ze woonachtig waren, nacht en dag, met Schutters wachten, voor en achter bezet, om niets hun te laten ontflippen. Dit was een werk tot vollen genoegen der burgerye. Daar na wierden ze bekommert door de Weduwe van eenen Tengnagel, die ze voor een fchelm uitgemaakt hadden, dat de vrouw bewezen wilde hebben j maar zy wierden wel haaft ontflagen van Schepe- nen. Sedert quamenfe met een onbepaalden ladbrief, en voerden het goed, neffens vele andere dats'erby verzegelden (dog met eigen zegel) naar den Haag. Naderhand is alles £n naarde»* tot 's Lands profyte verkocht. Verfcheiden oordelen liepen ^j^C^"** over dit werk} eenige keurden het zeer noodzakelyk, en wel^j^^. Sederl, de meefte Andere laakten de manier> en de werktuigen Scboutvmci-, u. daar toe gebruikt, want deze, zynde Koopluiden van Am- *48 2,49 *92» fterdatn, waar van de een met de bogt om den arm vertrok- ^e"Jek 5^ ken was, en nu Makelaar, niet ter goeder naam en faam ftond. m. Mul. ' Eenige zeiden datze zyn Hoogheid hadden mifleid, om zich zelven daar by te verryken. Onderwylen wierden de gemelde twe eerde verzochten De Beddini
punten der Gevolmagtigden van den groten Krygsraad, door ferbrecd ce" de Wethouders toegedaan} en men begon daar op de bed Zeinpaknop- dingen te verbeteren, en de Zeinpalen op te rechten Doch gerecht, de Heren Wethouderen achtten, dat het eene al te over- l1/1"^' grote kollen voor de Stad zyn zoude, zo een regel palen „euv^j«!n* voor de Keten te flaan} die ten minden twe dik haddei wethouders ~moeten daan, en in de langte met bomen gefloten worden: over de andere ^aar in plaats van dit, waven zy te rade geworden, tot ver20ciucl». Verderkinge der plaatze verfcheiden ankers daar voor te la- puuten.' ten zinken} twe home bateryen noch in zee te daan} het Amie\ vm Stads oorlogfcheepjen, Neptunus genaamt voorzien met^"-^ gefchut en dertig man, uit eiken Vendel drie te huren op vyf.
|
||||
|
;?5 VERVOLG der HISTORIE
* vyftien duivers, en eigen koft, 's daags, daar op, onder den
Kapitein Hendrik Roos., in't Zuidergat te leggen, om nie-
mand by nacht voorby te laten, en ttrwyl die klaar wierd gemaakt, twe zandfehuiten, ten zelven einde. Aangaande het vierde punt, zeidenze van voornemen en beft te zyn een Ingenieur te ontbieden om dan, volgens zyn oordeel > 't nood- zakelyke te maken i en dat zy alree aan dien te Medenblik hadden gefchreven > maardewyl hy van daar vertrokken was» zouden ze nu een brief naar 's Gravenhage zenden. Derhal- ven diende men zyn komfte af te wachten. Doch van d' an- kers, bateryen, en den Ingenieur is federt niets gevallen. Men houd Ter zelver tyd ontftond 'er te Enkhuizen een valfch ge- i'Eukhuizen rUcht, dat'er ontrent het Zwarte water wel honderd kleine ÊOAf»^iwfffc^ePCn gereed lagen, en de vyandelyke Steden daar ontrent ^f. Mui. vol volk gepropt: dies hield men binnen de Stad goede ij Aiiguft. wacht, en maakte zulks aan allen bekent. Waar op gebeurde dat Saterdaags, *s morgens ten drie uren, eenige fchepen on- trent de Keten quamen aan zeilen, maar de fchutters fcho- ten met musquetten, waar op zy de fokken ftreken en van de wal afwendden. Hopman Pypen, hier iets verrigt heb- bende, wilde met een kaag wederom naar Schokland t'zeil. Verfcheide Vrouwen waren in 't ruim gelopen om ineê te varen, maar hy zeide laft te hebben van niemant mede te nemen; derhalven wierdenze door de wacht, aan den mond der Noorderhaven, daar uit gehaalt. Ook hadden al de Hop- luiden, tot bevrying der Zuiderzee varende, bezonder be- vel ontfangen van de Gevolmagtigde Raden ter Admirali- teit, boven geleibrief, boven al, de fchepen naar overwon- nen plaatfe willende, en daar van daan komende, vaft te houden en op te brengen. Doch die daar op moeiten paffen Men meent wierden veelal met geld omgekocht. Dien zelven dag 's a- •vele Menfchen vonds ontrent ten zes uren meende de Meefter gefchutgie- tezien, en ter, van den Beer, met een verrekyker te zien, dat 'er een ^„"^menigte menfchen by den Gelderfchen-hoek, dendykop, ten. * quamen j en zeide tegen de wacht van 't vendel H. aldaar, wat wacht houjei z.ie je geen volk, die neen antwoordde. Som-
mige daar by gekomen, zelfs de Oud- burgemeefteren Jong- knegt
|
||||
|
van enkhuizen: 337
fcnegt en Teerkoper, beveftigden het zeggen van den eer f^lt
ftenj deze dan belaften de fchutters, hier en by de Noor derpoort, zich gereed te houden; zonden een fleper, by geval metzyn paard daar gekomen, om kondfchap naar dien hoek } en Teerkoper ging om de Ruiters te doen opzitten, en Jongknegt om het de Hoofdwachten te kennen te geven. Dus raakte in der yl de gantfche Stad op de been Dan Pyle Janfeoon beter met het oog, dan al de andere door den verrekyker ziende, riep van buiten, dat het paalwerk was, 't geen den kruin boven den dyk uit ftak. Straks wierd naar eiken Burgemeefter een man gezonden, die, wedergekeert, het toen met alle d'andre befcheidentlyk zien konden Ook bragt de fleper wel haaft het zelfde: daar op de eerde diender wat wierd uirgelagchen. Op het geroep dat zekerlyk aan de Overyflelfche kuil, Semeins
een menigte fchepen gereed lagen, vonden de Heren Bur- w°rd gezon- gemeefteren goed, een kasjotter, met eenig volk onder op- oTcrWTclfcfie zigt van den Luitenant Gerbrand Semeins, en Frans Ham-Knft te bc- ' lïng, 't Noord uit te zenden , en te zien langs de gantfche zigtigen. kuft wat 'er van was; dan de2e bragten tyding, dat ze de I4^%*A gehele ovei'Zeefche kuft bezigrigr, maar geen fchepen altoos fezien hadden. Ook voer Jacob de Wir, daar toe uit depe£t*or"
'roedfehap Gevolmagtigd, met twe fchuiten langs de Ke Keteninz«e. ten, om den grond te peilen ; en hy bevond met een daag- lyks ty op 't droogfte zeven en één half voet water} en dat de ankers, die men daar van meeninge was te leggen, tot beletting van fchepen die de Stad meenden te naderen, geen ryo ft' nut ter wereld zouden doen. 's Middags wierd de voorzit- jjfc},c Be_ tende Hopman van den Hoof by de Heren Bewindhebbe- windhebbers ren van de Ooftindifche Maatfchappy, ontboden; die hem,aien 'ooroa». zeiden dat de fchepen buiten cm naar huis zouden gaan, dat '£? "''«kren* het bootsvolk 'er afwas, en dat zy derhalven honderd man- ^mX vim nen van noden hadden, die ze verzochten dat uit de Ven-M,Mt/. dch mogten geloot werden. Ten half vieren Krygsraad Zvnde, wierd her toegeftaan; en 's avonds tien man, in ieder Vendel, op achtien ftuivers en de koft daags, geloot; ook met een drie man uit ieder vendel voor 't Stads Oor- Vv> log.
|
||||
|
35$ VERVOLG der HISTORIE
,g7l> logfcheepjen. Tot dit loten waren gerechtigt boven de acïr-
tien en beneden de zeftig jaren, 't zy ze fchutters waren of
ij Augu/li niet. 's Maandags gingen de eerden in twe ligters 't zeil,
waar van de eene valt raakte en vruchteloos keerde; de an-
't Schip dere met het oorlogfcheepje Neptunis naar 't Zuideigatj
Neptums daar't zeftien yzeren en twe metalen .Hukken inkreeg, die
WOrd lil t. ' _ , J i r i r^ 1 J •
Zuidergaa zo twaalf als zes ponden fchoten. Dezen zelven avond wier-
gèlegt. den, buiten de gemene Trompetters, drie buurwachten,
P I of itoepjens, voor de eerfte maal, op den Zuidertoren ge-
op Hen Zuider- ftelt, om gedurig wacht te houden, en in tyde van onraad toren geftelr. de klokken te klepjen Metikrygt |}es z.ondags na den middag den eenentwintigden van
ty^ngva'"" Auguitus ontfing men te Enkhuizen de fchrikkelyke tyding
vermoorden van d'ongehoorde en onmenfchelyke moorden, en mishan-
van He Heren delingen, aan de perfonen van de Heren Cornelis de Wit, Je Wit. Oudburgemeefter der Stad Dordrecht, en Ruwaart van Syhfus IT * " Pu«en, en Johan de Wit, onlangs Raadpensionaris van
29*-409. Holland, en nu Raadsheer in den Hogen Rade, den voor- Valkenicr bi. gaanden dag, 's avonds ontrent vyf uren , in den Hage, door "miPt^rc ^e Haagfche burgers en het graauw gepleegt, en dat al? k' i?J 140» onc'er ^' °gen en m 'c rP^ë1 van 's Eands hoogfte Overheid $■ de Heren Staten van Holland, hebbende hen met geweld uit de gevangepoort gehaalt, met musquet- fchoten en (la- gen gedood, met lonten by de benen fchandelyk en moeder" naakt aan de fchavot-wip opgehangen, en daar na fellyk, afgrylelyk en verfoejjelyk tegen de dode lyken gewoed , f y- dende hen niet alteen het vleefch en de uiterlyke leden van de lichamen, maar haalden zelfs ook de harten en het ingewand op een barbarifche wyze uit dezelve. Dit was het jammerlyk einde van die twe doorluchtige gebroeders, die ten fpiegel verstrekten van de wifTelvalligheid der menfche* Gr«te blyd- lyke hoogheid. Grote blydlchap veroorzaakte deze droevige fcWpdaarover maare onder het onwetend en wispelturig volk, zo door het *J/imttk vAo ganfche land, alsook binnen.de Stad Enkhuizen, daar de, M,Mi)l, ' burgery des avonds en eenige volgende dagen, op en van de wacht trekkende dapper vuur gaven, zeggende dit is ter eere van den dood der. Witten, Zo fel was 't gemeen op
deze
|
||||
|
van ENKHUIZEN. $jp
■deze vermaarde mannen gebeten. Men had zelfs hunne af- .^r.
gefnede leden en de flukken van hunne klederen verkocht. Gozen Hendrikfzoon, bontwerker te Enkhuizen, toen in den Haag zynde wanneer dat verfocijelyk en onmenfchelyk gruwel-ituk gefchiedde, bragt een ftuk van den Raad pen* fïonaris hemd en klederen mede j en federt wierd de kleine toon van denzelven by Klaas Schouten, wondheler hirr ter ftede, gevonden, in welken eenige (zo groot was de bit- terheid en woede des volk!^ hunne randen zetten. Den volgenden dag ontftond 'er binnen Enkhuizen een
• groot oproer, 't geen door het volgende geval veroorzaakt wierd. Vier duizend ponden kaas, eneenige drooge koe- J.Tappeï tongen, wierden door den zoon van Jacob Dol, de vrouw en ^oekteeiuge meid van Jacob Tapper, Roomsgezinden, by 't Verlaat tonrencever* in een (chuit geladen? omme, zo men zeide, naar Broe- zenden, kerhaven, daar dezen dag noch drie diergelyke waren afge- izAuguji. gaan, gevoert, aldaar gefcheept, en zo met een Franfche M^u'f'v<m vrybrief, van welke Tapper over lang geroemt had zulk een ' J* * te hebben, naar den vyand gezonden te worden. Eenige 'tGcen haajf vrouwen dan, toen hy, henen voer, achterhaalden hem, by b«lec werd. de Lutherfche Kerk, gebiedende dat hy zoude weder keren. Hy niet luifterende, gaanze naar de fchutters van 't Ven- del G. die'er twe man in zetten, welke de Schuit met kaas ( alzo hy geen borg en vrybrief, ter Secretarye gehaalt, kon tonen, zonder dewelke niemant iets vermogt^e vervoeren) ter plaatze daar ze geladen was, bragten. Ondertuffchen Waren 'er by duizenden, meeft vrouwen op de been geraakt: Waar tegens Tappers vrouw zeide, je zoud de man varen la- EemVe ten, ik weet dat hy een goed kerel is. Daar 't antwoord op gepaft Roomsgezüi» wierd, verzelt met kyven en fchelden, gelyk zy ook deed. ^c" fPTekca Gerrit Hendrikfzoon, gebynaamt Poeften, ook Ebbenhout,ft^cgM ter zake hy een werkbaas in 't zelve was, die om zyn vrouw Van de Gereformeerde ter Roomfche kerke was overgegaan: dees, onder den hoop flaande, voerde naar zyn gewoonte vee] quaad gefnap, over dezen handel, met te zeggen, hyzou te nacht, op de -wacht /taande -wel middel vinden, zo hy wilde, im de J'chuit tfit te laten, De vrouwen dan omringden hém, en Fy 2 gin-
|
||||
|
343 VERVOLG der HISTORIE
1(571. g'11^11 aan ^ ^helden en dreigen, met welke munt hy haat*
betaalde* daar by voegende, zo hy zyn geweer had, hy zouder me' hagel endef Jchieten, of hy onder een d;el katten fc>>oot. By geval quam de Vendrig van't vendel H. aldaar, die, de oorzaak dezes zo fchielyken aanwas van volk veritaan heb- bende, hem ontrent zyn perfoon vervoegde, zeggende^ houje nwndGerrit, gy hebt'er gemeenlyk teveel praats mee. Daar 't antwoord op was > dat wil ik niet doen, waarom zou ik zwy- gen. Om dat je groot gevaar loopt, herhaalde de Vendrig , era hy, zo ik myn pijlools had, by myn ziel, ik zou 'er een vyf, zes onder de voet fchieten. Daar de Vendrik hem op toedreef, dan waar je immers een dood man. Dat mogt het doen, zeide hy9 Daar een had ik ze maar» De vrouwen wierden byna als verwoed,, toera groot oproer 2e dit hoorden, en begonnen hem aan 't lyf te tornen. Hy ^oor^vervfekt ^ejje ^ Q^ j0peQj en bergde zich in een buis ia de Peper- ftraat j 't geen de vrouwen voor en achter bezetteden. Dit gefchiedde ontrent s'avonds ten zes uren. Onderwylen wierd de kaas in de Waag, daar ze federc door den Opperfchout bekommert wierd, opgedragen; 't welk vele van 't huis in de Peperftraat, derwaards lokte * en fommige der omftan- ders deed zeggen, men behoorde de kaas prys te maken, en aan 't Weeshuis te fchenken. Daar Tappers dieaftmaagt, een quaadaardig klopje (verhaalt men) op antwoordde, zo wou ik dat het rottekruid was, en in de duivelfche Geuzen haar hert fiakt dat srer*aan borfien als padden. Op deze quaadaardige woorden geraakte het gemeen aan 't hollen en 't klopje in groot gevaar De Waag verftrekte haar tot een fchuilplaats, anders zou zy 'er niet levendig, meende men, hebben afge- komen , zo verwoed wierd het volk door zulk een vuilaar- dig zeggen, 't Vendel H. moeft dien avond waken, en ge- raakte te met op de wyk. De Hopman vernemende 't gevaar van de klop. ging met eenige fchucters en een grote nafleep, van volk, haar uit de Waag naar haar huis brengen. Daar komende, zeide ze, noch fleutel te hebben noch volk. daar jn te wezen. Hy bragt haar toen naar 't Stadhuis, om haaf voor de handen der gemeente» die zeer op haar gebeten was* te bcvryden, Onderwylen dat dit gefchiedde > vloog het ove$
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 341
Over de Stad $ en genaakte de tyd dat het vendel in 't Stade t6?ti
huis moeit komen. Van waar naauwelyks de poften bezet Tappers waren, of men kreeg kundfehap dat Tappers huis, ftaande hM,s looP£ 8e" op de Bredeftraat, geplondert wierd. De Hopman en p(^J^"| ce" Vendrig, door Burgemeefteren gelaft, gingen met etlyke worden, fchutters daar naar toe j en vonden 'er een grote menigte men • fchen en al eenige ftenen door de glazen. Ook quamen, uic gelyke laft, van de andere Hoofdwacht, de Luitenant, en eenige fchutters van 't Vendel I. zy bezetten toen gezament- lyk het huis voor en achter j kregen met mooy praten een iegelyk weer naar huisj en men zette dien nacht tweichild- wachten voor de deur. Dit was ten elf uren. Des anderen daags quamen vier vrouwsperfonen, onverzocht, getuigen voor Burgemeefteren, datzy, neftens vele anderen, dieze wiften te halen, de voorverhaalde woorden de klop (zit- tende federt tot de diefleiders) hadden horen fpreken, als mede die van Gerrit Hendrikfzoon. 's Woendags was de klop, zynde gelyk gezegt is de meid van Tapper voor Bur- gemeefteren , daarze alles ontkende. Zy wierd na eenig zit- ten vry gelaten, doeh voor drie jaren gebannen, uit dezer Stede ende derzelver gerechtigheden. Jacob Dol wierd 'er ook ontboden, die Tapper ontfchuldigde en zeide de kaas aan den huisman verkocht te hebben, Op 't verfchepen van de kaas quam zedert dit versjen in 't licht. De oude Tapper * had de kunft van 't onderzoeken. * Zie de
De naneef vind nu ftof om op die kunft te vloeken. Befibrymgvas
Zy was t, die onlangs by zyn koele kelder vogtj xqö*. »07
De geeft der Franfche wyn naukeurig onderzogt.
Nu meent hy weer ter fluik 't Weftfaalfche Zwyn te azen»
Niet met een varkens draf maar Hollands vette kazen.
Doch d' Inquifitie wil met Tapper gants geen maats.
Want tapt hy langer zo, dan word zyn kroeg wel vaats.
Ontrent drie honderd foldaten, alree van't Regiment van DeSoIdarw
den Overfte van Gent hier aangekomen, + kregen geweer j beginucii t« en begonnen 's Woensdags % avond te waken aan deze poften: wa."l'^^s Domburgs poort, haar Hoofdwacht -, In de twe huisjens in $ 24 pj^ * Vv % t de
|
||||
|
34* VERVOLG der HISTORIE
de Keten; De Boere boom -, en de oude Gousboom. TuP
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
l6 en %"J
'Auguft,
|
fchen Vryd ig en Saturdag 's nachts, verbrandde ontrent de
nieuwe Jetting, (zyndedaar verzeilt en geborften) 't fchip ge-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
E«"0ofti"- naamt het Kalteel van Medenblik, uit Ooftindiën voor de ka-
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
fchip ver-
brand. M.Muls
Aanu\. Val* for.ier bl. Si! |
m£r Enkhuizen nu |aat[j; t» hujs gekomen, door 't vallen van
de kaars in de Salpeter en eenige matjens; doch de meelte
en befte lading was daar al uit; in hebbende noch ftaarko- per, tin, twe honderd kiften fuiker, Sapanhout, Peper, |
|||||||||||||||||||||||||||
|
vyftig manden Salpeter. Van tachtig man, die 't ontlofte
verbrandde 'er één, te weten Evert Schokkert en een ander |
||||||||||||||||||||||||||||
|
R. Lange-
|
verdronk. De Heer Langewagen, Burgemeefter te Hoorn
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Wi«ft"rvangC" %mm met een floep van haar Ooftindifch fchip, hier aan
Hoorn is 'c hoofd en in den toten. Dit raakte ter oren van de ge-
•cEnkhutzen meeste j en bracht ze voor de deurj die wanneerze hem za-
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
ïu gevaar.
27 AWfi- |
gen beftond te roepen, dief, dief. De wagen ftond wel twe
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
^^^^^ uren voor 't huis te wachten, 't zy hy vreefde uit te komen,
of dat hy met eenige derEnkhuizerBewindhebberen en der- zelver Boekhouder, die by hem waren, wat te doen had. Eindelyk quam hy> doods van verf, en de leden trillende, onder een groot ge jou en geroep, voor den dag. Daar. was 'er al een onder den hoop die het mesjen gereed had om de wagenftrengen aan ftukken te fnyden. Naaulyks was hy 'er in of de wagen floeg gezwind voort. Aan de vierde kerk eens pleifterendej raakten de boeren ook in beweginge} doch hy rukte fnellyk naar Hoorn: daar hem infgelyks eenige moeijelykheden bejegenden. Sedert wierd Zyn huis ge- plonderd, en hy'tontwykende, zes honderd guldens op zyn Verklaring lyf geftelt. Midlerwyl bleef het gemeen noch verbittert wn zyn Hoog- tegen de Regenten der lieden, en waande dat vele van hen fchuHigin™" met den vyand geheult en het land verraden hadden. En of van de Hoi- fchoon zyn Hoogheid in een' brief, aan alle of verfcheide laDdfcheRe. Vroedfchappen, ook aan die van Enkhuizen gezonden, en ëe'u!"eerbrkf terftond door den druk gemeen gemaakt, opeatlyk te ken- 'vrmzyn'fiw nen gaf.' „ dat de ongelukken, die het God belieft had beid den S fut? „ aan den Staat te doen overkomen, voor een groot ge- |
||||||||||||||||||||||||||||
|
aÖ7Z,
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
5J
|
deelte veroorzaakt waren door de trouwloosheid en ïa-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
V. cheteit van zodanige Bevelhebbers, Officieren en folda-
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
van ENK HU TZ EN. 54?
j, ten, den welken d'eerfte en principale poften op de fron- x^u
», tieren van 't Land waren aanbetrouwt Dat hy ook aan „ alle de wereld betuigde, dat hy geen kennis ter wereld, >ï ook zelfs geen opinie hadde, dat'ereenige Regenten van j» de Provincie Holland, of van de Steden der zelve, zouden j, zyn, dewelke tegens eer of eed zich zouden hebben verge- „ ten, om door verraad, correfpondentie met de vyanden van „ Staat, of met eenige andere onbehoorlyke middelen» iets j, te hebben gedaan, of ondernomen, 't welk tegens de j, plicht zou zyn van een eerlyk of trouw Regent. " Deze « pochrfe • ronde verklaring van zyn Hoogheid, wierd toen nochtans muitzuchc ', m den wind geflagen, en kon de opgevatte en gevoedde arg- ëaat Jiaar waan niet wegnemen, noch al 't oproer ftillen. Men wilde ^ftzValkente eene verandering in de regering der Hollandfche fteden, en f^-w, Fjirop*^ ■fommige Regenten, die in 't oog liepen afgezet hebben. W.732»769* De Staten van Holland zochten 't oproerig volk met een ilreng plakkaat te beteugelen, maar konden hun oogmerk niet bereiken. De muitzucht ging haar gang. Men riep dat de aanhangers van den gewezen Raadpensionaris de Wit verraders en niette betrouwen waren, en dat ze daarom van 't kuflen moeiten. Hier door raakten de burgeryen in verfcheide fteden meer en meer tegens hunne Wethouders gaande, en de irmitery was niet te ftillen, of men moeit tot de verandering in de Regering komen: dien volgens wierd zyn Hoogheid door Zyn Hoog* de Heren Staten magt gegeven, om de Magi(traten, die J^eid f'rorn^ by de burgers verdacht waren, in de-deden van Holland, rcccri,,g j„ die zulks begeerden, van hunne ampten t'ontdaan, en aVi- Holland re deren in hunne plaatfe aan te ftellen. Doch onder verkla- vwaoderwfc ring, dat zulks alleen zou gefchieden voor die reize, zon- p^^Jféf l/„ der gevolg voor het toekomende, en onvermindert't nadeel 7^4 cnCojgm van de privilegiën, vry - en gerechtigheden der voorlchreve Ho. 6z, fieden in 't toekomende: en dat de gemelde Regenten daar door géenfins zouden worden gequetih of benadeelt in hun- neri goeden naam en faam: veel minder dat dezelve daar uit Zouden mogen worden gehouden, of aangezien als hadden ze zich in de reyeringe van den Lande niet naar behoren gedragen: en dat zyn Hoogheid dezelve; met hunne familien eiv
|
||||
|
344 VERVOLG der HISTORIE
i6n'. en goe^cren, zou nemen in zyne fpeciale prote&ie en fau-
*Vr/t\mde, vegarde *.. Hier door raakten vele Regenten, die in 't oog liepen, in verfcheide fteden, op het aanhouden der gemecn- tens ot door het beleid van anderen, uit de regering -, en gedurende deze beroerte en opftand der burgeryen was 't geen Iconft om iemant, hoe deugdzaam en trouw dat hy was, by 't volk, dat nu gewend was het ergfte te geloven, een lafterkladde aan te vryven, verdacht te maken, in haat Te Enkhui- te brengen, en op 't lyf te vallen. Onder alle deze bewe- zen blyft de gingen is nochtans de Regering binnen de Stad Enkhuizen verandert.0"" *n a'^e nare delen onverandert gebleven, alhoewel niet zon- Amtek. van der veel opfpraak en bedreigingen van fommige onruftige M.Mui. menlchen, die echter t'elkens door de goede orde en't be- leid van den groten Krygsraad , betraande in de burger Hop- Juiden en Luitenants, welke met de Wethouders in goed verfland leefden, zyn gefluit en ter nedergezet geworden; dies bleef alles binnen Enkhuizen in eene tamelyke rufte, daar het in de meefte fteden dezer Landen veel al vervult was met twiften, verdeekheden en oproeren. Opfpraak In deze dagen was 'er veel gezegs wegens het verkopen wejiens het der Weftvriefche munte. Die van Amfterdam verzochten verkopen der aan ^Q jr;e fteden, dat ze, mits de onveiligheid der Zui- muntc."eC,C derzee, de munt voor eenigen tyd mogten te leen hebbenj Aimtek. van dan zulks wierd hen afgeflagen. Dies leiden ze het toe M.Msil. om dezelve te kopen, waar toe, zo men zeide, die van Hoorn en Medenblik, als mede de meefte Heren uit de
Vroedfchapte Enkhuizen, wel genegen fchersei), achtende dat dezelve maar onkoften baardej en tot lafl: van de gemel- de fteden ftrekte, en dat het derhalven beter was dezelve «un die van Amfterdam voor twemaal honderd duizend gul- dens, 't geen 'er voor geboden wierd, te verkopen Doch dewyl het gemeen de munt niet wilde miflen, en'er-ook vyf of zes Heren in de Vroedfchap te Enkhuizen, en mogelyk HetLykvan °°k fommigen inde twe andere fteden, fterk tegen waren, zo 4"OfTery is zulks blyven fteken. 's Maandags den negenentwintigften koointmeteeu van Auguftus quam het lichaam van Daniel Baron d'Oflery» faj^iT Euk* gewezene Bevelhebber binnen Rynbcrk, die in 't leger van |
||||
|
vXk ENKHUIZEN. $4f
2fn Hoogheid by Bodegrave, twe dagen te voren, was ont- 1(j7t#
halft, in een kaag t'Enkhuizen aan het Hoofd. Defchip- per kocht een laft zand, om het zelve, wegens den groten «ank, over de kift te fchieten, en vertrok toen naar Leeu- waarden. Niet lang daarna wierden de aangekomene Soldaten van Ds aange-
wylen den Överften van Gent, door de Heren Burgemeeftc- k°H,e 'opaten ren te Enkhuizen, tuftchen de twe Poorten gemonftert, en j^/t"^6" ontrent drie honderd fterk bevonden} als mede de ftandaart t sej>tmb. Ruiters van den Ritmeefter van Lier, die'er zelf tegen- Wokzyl woordig was. Den volgenden dag wierd Blokzyl, door doord'ofize» eenige vriezen met behulp onzer Zuiderzee - kruizers ingeno- \ Septemt. men, enden Bevelhebber door de burgers den hals afgefne- Zie SjkHüsM, den. Jacob Potter, Hopman op een Smak-oorlogf chip, *i7 :#*%*»!& wierd neffens 't zelve en zyn volk afgedankt, 't Schip ge- * sf0'" ^07' naamt het Wapen van Alkmaar hier op de rede leggende, wor(j afgc- ging; van wegen de Amfterdammer kamer naar Ooftindien «Jankt. t'zeil. Ook Wierd de dag wacht verandert, te weten 't jSept. Vendel dat by de Aggespaal waakte ging naar huis, en dat ^e Daff- in 't Stadhuis de wacht had, moeft met zyn halve volk des Wachtword morgens, en de reft des namiddags deze punten bezetten: veraiderc. Denenburg} de Ketepoortj de Koepoort; de Noorder- MA™'fr vm poort} op den Beer j de Noorderhavenj en de Blauwepoort. * "' 's Avonds wierden by de Burgemeefteren in den Toren ont- De 50j,jateö boden de voorzittende Hopluiden, en haar een opbodsbrief, worden van van zyn Hoogheid, door eenige Gevolmagtigde Raden, Ettktateoi vertoont} welks inhoud was dat alle de foldaten, hier leg- "caa011di°nkz'vI gende, naar Blekzyl hadden te vertrekken. Waar op zy°cz' Dingsdag * morgens gemonftert wierden, 't geweer, dat • 6 $tp. hun geven was, weder overleverden, en ander, dat in een kaag van Hoorn was gekomen, ontfingen, en onder den Överften Luitenant Appeldoorn in drie Smakfchepen ver- gokken} na datze alvoren geld ontfangen hadden zonder Welk zy niet t'fcheep wilden, Ter zelver tyd wierd onder 't opzigt van eenen Muller, Eenaanfag
vanAmfterdaroj eenaanflag op Swartfluis ondernomen, met op Swartfluis, behulp van onze Zuiderzee-vloot} doch dezelve, niet voor- miflukr. |
||||
|
34<J VERVOLG der HISTORIE
zigtig beleyd zynde, miflukte. Het Jagt, daar de Amftef*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Zie Sylvius
bl. t\x\. Valke- nier bl. 8l?. Aantek. vim
M. Mul. * Luitenant.
S. KarUe- boom met zyn Volk word af- gedankt. 7 Seft.
De Burger-
meed:. Lange- wagen word belet t' Enk« huizen te ha- venen* 8 Se[>ti
|
dammer op was, geraakte vaft, en wierd door deBiflchopfe
in brand geftoken. Van dezen togt wierd veel gefproken, maar weinig tot lof van den Admiraal Lobs, en zyn Stede- houder * Vos. Simon Karfeboom, Hopman op een Smak- oorlogfchipj diens fchipper Elle... voorSwartfluis het hoofd was argefchoten, wierd met fchip en volk afgedankt; a!s mede Jacob Kroon en Klaas Maartfzoon opzienders op de haven en defzelfs ketting, die nu maar by nacht voor de ha- ven gefpannen wierd. De Hoornfche Burgemeefter Lange- wagen, in een Smakfchip, 't zy hy hier moeft wezen, of, dat hy de haven wilde zoeken, wegens 't fchrikkelyk wayen, voor 't hoofd komende met mening om de haven in te zei- len, wierd hem zulks belet door een groot geroep van volk dat daar wandelde, en waarby zich in een oogenblik uit de |
||||||||||||||||||||||||
|
Stad een grote menigte voegde: dies vond hy zich genood-
zaak op derede ten anker te gaan, daar't fchip geweldig |
|||||||||||||||||||||||||
|
Eenige Oor«
logfehepen ea volk worden afgedankt. * 11 Sept, t I? Sof** |
flingerde. De vyf Haring oorlogfchepen (Hopman Vos noch
't zee zynde) wierden afgedankt) * mitsgaders alle Confta- bels die op de ftukken palten, behalven beide de Stads Con« ftabels Clemmet Janfzoon en Jan Prooft, ook de twee Smak-- fchepen onder Fem Claafz. en Jan Tonj j~ en men haalde |
||||||||||||||||||||||||
|
het Stads oorlogfcheepjen, dus lang in 't Zuidergat gek>-
gen hebbende tot bevrying der Stad, weder binnen, en dankte het volk af. |
|||||||||||||||||||||||||
|
Ontrent co
Perfonen ver- |
In de groene Papegay vergaderden ontrent de vyftig per-
|
||||||||||||||||||||||||
|
zoeken van het , . ,
gemene Land honderd en betaling.
14 Sept. |
aan 't gemene Land, aan oude fchulden, wel
veertig duizend guldens, fchuldig was: al-
dien ze geen betaling konden krygen, Jacob
Simonfzoon Toon, en Meefter Timotius Thol
|
||||||||||||||||||||||||
|
doKteli.va» volmagtigden, om recht en betalinge te verzoeken, eer ft aan
de Edele Grootmogende Heren Staten van Holland en Weft- vriefland, en daar het niet konnende erlangen, aan zyn i(6 Setv, Hoogheid den Here Prinfe van Oranje. Zy vertrokken Vry-
daigs, na dat hunne meetters van ieder honderd guldens, die elk te goed had, drie ftuivers, tot de onkoften hadden: opgetchoten. In's Gravenhagen komende, kregenze toe- zeg-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHÜIZEN. 347
èegginge., 20 wel van hunne Ed. Groot Mogende, als de Al- ,g7j,
gemene Maten, van Obligatien ten lafte van 't Gemene Land te zullen ontfangen; en over zulks wierden federt de Heren Gecommitteerde Raden ter Admiraliteit daar toe ge» magtigt j als blyki uit het volgende befluit: Extract uit het Regijler der Refolutien van de
Hoogmogende Heren Staten Generaal' der Veree* mgde Nederlanden. Jovis den lp. September l6jz.
*
5, T S naar voorgaande deliberatie, ende inachringc geno-
„ •* men zynde dat de leveranciers, inde vorige oorlogen 5, verfcheiden materialen ende behoeften aan 't Collegie ter ), Admiraliteit in Wettvriefland ende den Noorderquartiere „ gelevert hebbende, lot noch toe van haar achterwefen niet „ hebben konnen werden voldaan, en dat zich althans zeer „ vele difficulteiten openbaren, die de voldoeninge van de „ voorlz. Ichulden in gelde zeer diffidl, zo niet t'eenemaal „ onmogelyk maken, goedgevonden en verftaa» dat het ,, gemelde Collegie ter Admiraliteit in Weftvriefland ende 3, den Noorderquartiere zal werden geauthorifeert, gelyk 5, het zelve geauthorifeert werd mids dezen, omme ten be-. „ hoeve van de voorfz- Leveranciers te pafferen Obligatien ii ofRentcbrieven ten lafte van het meergemelte Collegie, 55 tor zodanige fomme als dezelve Leveranciers deugdelyk 3j ten achteren zyn, ende dat met belofte van zodanige in- j, treffen, als het meergemelte Collegie van andere Obli- 3, gatiè'n en Rentebrieven jegenwoordig trekkende zyn. Was 5, geparapheert Isb. van Vierflênj vt. onderftond accordeert K, met het voorfz. Regifter, getekent H. Fagel ". Vele van de Leveranciers dan kregen Rentebrieven, an- BeKaasyaer
^ere met ftout fpreken geld. De Kaas van Jacob Tapper, j. Tapper die hy voornemens was te doen vervoeren, doch die men wor£iv«- aangehaalten in de Waaggebragt had, gelyk we gemeld heb-koc,lt5' Xx 2, ben,
|
||||
|
54« VERVOLG der HISTORIE
ión.1 ben, wierd den zeventienden September door de Herérï rad
den Gerechte der Stad Enkhuizen voor gereden gelde ver- kocht, om de penningen daar van komende daar te em- ploieren als bevonden zou worden te behoren. Willem Ba- rentfzoon, Makelaar kocht deze kaas, duur genoeg, voor beide de Weeshuizen, om dat deze haar enkel hebben wilden » en zich lieten voorftaan, dat ze volgens het verbod van uit- voering prys zoude verklaart worden,, en dat niemand daar dan nader aan gerechtigt was, dan deze twe Godshuizen. Doch hier over wierd daarna noch voor Schepenen gepleit», en federt den Schout, Armen, en Eigenaar, ieder een der- Benige or- depart daar van toegewezen. Ten zelven dage vernietigde
düor'den eu de grote Krygsraad hun voorgaande gebod, volgens welke Krygsraad ver-een ieder Bevelhebber der Schutteryc verpligt was zyn ge- aiiilcrt. weer te dragen; en befloten op nieuw op de boete van een gulden, dat hy diens wacht het 's nagts geweeft zoude heb-
ben, den volgenden dag den degen op zyde moefr. dragen. Ook fchaften ze de dagwacht. op het goedvinden der Wet- houders af; als mede met twe vendelen des nachts te wa- ken; maar zy waakten's avonds alleen met- één vendel aan de volgende poften: te weten, de Blauwepoortj Willigen- burgj Denenburg} (hier was achter de huizen die 'er op uitquamen een ftaketzel gemaakt) de Ketej de Ketepoortj de Koepoort-, de Noorderpoort} de Prince Wachtplaats5 en de mond. der Noorderhaven. Eengerchut Het oorlogfchip van Willem Vos, van de rede naar de
afgefchoren 8 naven zeilende fcfooot zyn gefchut af, en door onvoorzich- 19 Sept.' tigheid, een kogel door de muur van 't huis de Zeeridder,
op de Oofterhaven, en dezelve bleef op de folder, daar hy» een poot van een tafel gebroken had, leggen. Sederd wierd hy De Prins ^ jn 'tgatdcr muur gemetzelt, ter gedaehteniiTe. Zyn Hoog-
een^ZuTdc" ne^ fchjeef te dezer tyd aan de Gecommitteerde Raden in ztekruifersuit Weftvriefland en 't Noorderquartier, hoe hy bericht was, te ruften. dat de Vyand, dewyl hy vernam dat de Zuiderzee- kruiflers ioSett. afgedankt waren, eenige kapers gereed maakte; en der-
Aantek. van , S jij r, 1 • j ? u •/
M Mul, halven oordeelde zyn Hoogheid, dat men eenige builen van
Enkhuizen, verzjen met delzelfs kloek bootsvolk (dit wa-
ren |
||||
|
van ËNKHUÏZEN. 345»
ren zyn Woorden) wederom behoorde aan te nemen. Waar jg,^ -
op dan de afgedankte Hopluiden, doch opeen daalder daags, mexdevyf haring fchepen ieder voerende twintig man, heb- bende vyftien duivers daags op eigen kolt, dienlt kregen en t'zeil gingen. Midlerwyl wierd de grote Viflcherye open v.Se,?rote geftcld. Waar op Jan Jacobfzoon Roeter, Jan Nannings- ^^J1"/,, zoon van Noordein, Sieuwert Krommedyk, Bregt Mos» gertelt. fel, Cornelis Moffel, en Ysbrand Moffel, befloten ieder een fchip ten haring te zenden, dat voor een maand van BionJkoll verzien was: gelyk gefchiedde. Doch de fchepen der vier eerften, wierden wel haafl; door de Engelfche ge- nomen j Cornelis fchip bragt vyfendertig tonnen aan, en dat van Ysbrand een en een halve ton. Zyn Hoogheid DePrins fchreef aan de Staten te Hoorn hoe hy zekere kennifle had- waarfchout de de ontfangen, dat de Engelfche vloot reeds in zee was, en Staten voorde op onze kuil kon wezen j hy gebood derhalven de vierde vJ^ C1C man ten platten lande naar de zeekant te brengen. Dit 5 Ortob. bragt wederom een grote ontfteltenifïê in de gemoederen Óe vierde der Enkhuizer burgeren Donderdaags vertrokken twee M.3U va" 'c, vendels uit de Streek van hier te fcheep naar de Helder, die wor^imrden al vorens daarom geloot hadden, dat vrediger toeging dan Zeekant ge- voor dezen» en op redelyker voorwaarde. Doch dit f'chryven zonden, van den Prins wierd niet waar bevonden 't geen vry wat ge- 6 0fleb' ruftheid baarde. Onderwyle wierd de kermis wegens de be- kommerlyke omftandigheden te Enkhuizen niet gehouden. Vyf Enkhuizer oorlogfchepen, daar van de maats reeds Oproer van
afgedankt waren, voor de plaat dezer Stad gekomen zynde, 'rBootsvolk * wierden door de Gevolmagtigde Raden ter Admiraliteit ovethetl'>- aan de Noordenders, een zonderlinge hand daar afhebben- »yf oorlog" de, befteed, gelyk voor dezen, om ze daar over en aan 't * 8.10. otioh. hoofd te brengen. Dit ter ooren van de bootsgezellen, die daar op hadden gevaren» gekomen zynde, verfcheenenze, 's Morgens ten 2es uren, een honderd vyf of zes flerk, voor 't buis van den Qudburgemeefter Vis, Gevolmagtigde Raad ter Admiraliteit, bezetten 't voor en achter, en begeerden van hem , of anders zouden ze zyn huis aanftonds pionde- ren , dat zy, die 't leven voor Land gewaagt hadden, de Xx 3 fche-
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||||||||||
|
5p
|
|||||||||||||||
|
fchepen zouden insjouwen. 't V/elk hy, na eenig tegen-
zeggen, dat vergeefs was, hen moeft toeftaan. Daarop belalke hy den roeper Jan Swan het bekken te flaan, dat allebootsgefellen, vyftien guldens's maands gehad hebbende» 's middags in 't gemeene Lands Wapenhuis zouden komen, 20 zy wilden, om te dobbelen. Gelyk gefchiedde. En zy namen aan > om ieder ichip, daar toe vyftig man, meer noch. min, hadden te loten, voor driehonderd zedig guldens, op eigen licht en mondkoft (bier en nodig gereedichap zou hen gegeven worden) aan't hoofd te brengen. De boeren die naar de Zeekuften getrokken waren, quamen ondertuflehen wederom t'huis, en kregen ieder één ducaton voor die reis. Vrydaags, 's morgens den veertienden van O&ober ont- fing men t' Enkhuizen tyding, dat ontrent Woerden by den Zaagmolen, op den twaalfden dier maand gefchoten waren beide de Hnkhuizer Hopluiden over de Zee foldaten, Ys- braiid Boterkoper, met een mufquet kogel door de buik» en Jacob Vifler met een ander door het hoofd, welke neer- geftort was, en zyn lighaam ligt verbrand j want de Molen daar zyne foldaten hem by gebragt hadden, en die by de vegtplaats ftond, wierd toen d'onze'er af moeiten, door de Franfche aan brand gefteken. Boterkoper geraakte al- vorens levendig in een fchuitjei daar in hem de Prins be- fchouwde, die aan een foldaat, welk by hem was, naar Zynen naam vroeg; die 't hem zeide. Waar op zyn Hoog- heid hem ernftig belaftte, zorge voor zyne genezinge te dragen. Voorts wierd hy in Bodegrave gebragt. Op deze tyding vertrok zyn huisvrouw, daar de gequetfte zeer om geroepen had, van Enkhuizen derwaarts, met haar broeder Heflel Vis, en Hilbrand Jacobfzoon Vis, die't lich- aam van Viflcher zou zien te krygen. Doch in Bodegraven komende vondenze Boterkoper dood, zynde Donderdaags 's morgens geftorven. Heflel ging derhalveri by zyn Hoog- heid een geleibrief verzoeken voor't dood lichaam, dien hy verkreeg, met een antwoord dat Boterkoper als een vroom foldaat voor 't Vaderland geflorven was. 's Zondacs quamen- ze te fchcep van Amfterdarn te Enkhuizen. De Wapenhan- del- |
|||||||||||||||
|
*6yi.
|
|||||||||||||||
|
XlQMi
|
|||||||||||||||
|
Twe Enk-
tiuizer Hop- Iuiden worden ontrent Woer- den doodge fchoieii. Aantek. van
M. Mui. |
|||||||||||||||
|
\ Lyk van
den eenen ge- naamt Boter» koper word t' Enkhuizen gebragt. j6 OKoi.
|
|||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. jjri
delmeefter * van der Burg (éen perfoon driftig, en die het ,^t#
drillen zeer wel verftond) ging "f, ten verzoeke van eenigc * DrhmreHer. Schutters, voor Burgemeefteren, en verzocht (om dat 'er + «7 oü<A, geen foldaten waren, als wat jongens, en geen vyftig in ge- scluutèfs ver* tal) dat de Schutters, zo veel als hen zou believen, de laatfte zoeken het eer aan het lyk van Boterkoper, die op het bed van eere ge- i<aar Krygsge» ftorven was, mogten bewyfen, in't voor aan trekken, naar brulk re mo* gewoon Krygsgebruik. De Heren Burgemeefteren dan ^\%%aob.' maakten dit den Krygsraad bekent. Die 's namiddags ver- gaderde, en met de meefte ftemmen het Vendel A. (om *t Geen word dat Boterkoper in 't zelve woonde) daar toe volmagtigde, roegefta*n. en aan andere vrywilligen vryheid gaf om zich onder 't zelve te begeven. Hier op hield men den twintigften van Oótober's namid- H*tLyk va"
dags ten twee uren, met grote ftacy d'uitvaard van den -tcr^uerwotdl Hopman Boterkoper. Voor aan trok de Burgerhopman Claas begraven. Uil, met zyn Vendel fchutters, (daar zich verfcheiden ande- ren hadden bygevoegtj treffelyk opgemaakt, zynde de meefte in't zwart gekleed, en alle in't geweer, metflepende vendel en pieken % de roers beneden de hand, en met de trom- pen neerwaards. Toen volgde een gewapend man, die een Blood Zwaard in de hand had, dat hy met de punt om hoog hield: voorts dehandfehoenen, fporen, een vergulde degen, half uit een fluwele fchede getrokken, en het wapen; alles ge- dragen by zyn foldaten, ftekende in rouwgewaad: achter <fe- *e de bare en dood kift, gedragen door Jan Lakeman, Vol- leert Weftwoud, Meefter Lukas Timmerman, Burgerhop- lüiden, Joan Kant, Take Quirynfzoon, Meefter Wigger Bla.au, Jan Mul, Reinier Puit, Meinerd Semeins, Jan Le- lyveld, Gerbrand Semeins, Luitenants, Meindert Mul, Vendrig, Pieter Landman, Sergeant van 't vendel K, Cor- "elis de Boer, Pieter KarfFeboom, en Maarten de Boer, ^•eehopliiiden j het dood - kleed, daar een Vlag, degen en schede op lag, wierd aan de vierhoeken gehouden door de Burgerhopluiden Cornelis Moffel, Frans Krytman, Joan ten Broeke, en Jan Slegt. De naafte vrienden en een zeer grote fleep menfehen gingen achter't lyk. Alles gefchiedde met goede
|
||||
|
tfï VERVOLG der HfSTORIE
t<:"i, goede orde, en de lykftacy begon van de Bredeftraat en
ging de Wefterftraat en de Torenftraat langs, in 'c gezigt van duizenden van menfchen, waar door de luif van Urreni Arentiz. in viel, en zig eenige bezeerden. De Schutterye dan komende aan de Kerkdeur, op 't Munnikeplein, alwaar de gelederen zig in 't midden openden, en rechts om wen- den, lietenze het lyk met zyn gevolg door haar, in de Zui- derkerk trekken. De Vendrig en een trorHtnclflager traden voor de vrinden tot aar. 't graf. Daar 't lichaam in gezet zynde, begonnen, op het teken van binnen, de Schutters driemaal vuur te geven -, en Petrus Hovius (de plaats van Frans Kants des dodens neef bekledende) f eiken reize 't Ven- del over 't graf te fungeren, 't Wapen, degen, fporen, en handfchoeneri wierden aan deooftelykfte Vroedfchaps pylaar opgehangen. Alles dan befchikt zynde, ging de gewapende man voor de vrinden naar huis 5 daar de Schutters noch drie« maal vuur gaven, en vertrokken. Dit was het einde van Ys- brand Boterkoper, Bevelhebber van Creveceur, daar uit hy nevens veel kloeke welmeenende mannen uit andere fterkten » in 't begin dezes oorlogs, geligt en met zyn Vendel Zeefolda- Zyn ceftaltetcn l^c^ee? wierd gezonden. Hy was Burger geboren, en hoedanig- van goede ouders, meer dan gemeen van lengte, fraai van heden. leeft, wel in 't vleefch, en fchoon van gedaante. Hy ftierf in zyn negenentwintigfte jaar: zynde opgeklommen tot die
waardigheid van Bevelhebber, langs alle de trappen der fol* daten. Zyn kloekmoedigheid was gebleken in den verleden
oorlog tegen den Biffchop van Munfter, in't veroveren van
Lochem, en in verlcheide Zeedagen tegen de Engelfchen > D'ander ge- hy liet na twee kinderen en een bevrugte weduwe. Fen ge- fneuveldc ^y. jot^ trofJaCob Viflclier, zoon vanden Oudburgemees- Viflcbe" tyne ter Gerrit Segerfzoon, en Hopman van een vendefZeefol- Jrayehoeda. daten, die, gelyk gezcgt is ter zei ver tyd fneuvelüe. Hy «iglieden. was mede wel gemaakt van leden, van meer dan gemene grote, fris van perfoon, en niet minder in fiere moedigheid dan zyn makker, daarvan Chattam, Munfter, Herwits, en menig Zeegevecht, getuigen zyn. Hun beider dood wierJ zeer beklaact van een ieder," betreurd van vrinden, en kon- den |
||||
|
van ENKHUIZEN. 3fJ
den de ouders van VifTcher 'tqualyk infchikken, als die zich ^%m
te meer quelden om dat zy niet wiften waar zyn lyk geble- ven was. Sedert geloofde men dat hy van de Franfche bin- nen Woerden was begraven. Hubertus van der Meer, Pre- Graflchrif- dikant te Bovenkarfpel, een goed dichter, gaf, achter eentel1, berymde uitvaard, deze twe Graffchrifren in 't licht. op
YSBRAND BOTERKOPER,
Heer Boterkoper wou de tenten OpKopm»
Doorzien der twee paar Elementen, Eoceikoper.
Dies vond hy 't water en het vuur
Ter Zee, daar Franfchen en daar Britten
Haar yd'le glorie lieten zitten:
Maar als hem 't Oorlogs avontuur
Zyn geeft in open lucht dee geven,
Om eeuwig door den dood te leven.
Toen leid hy 't flerflyk lichaam af,
En vond de aard hier in dit Graf.
|
||||||||||
|
Een ander op
c o B v i s s c H e r;
|
||||||||||
|
J A
|
||||||||||
|
D'Enkhuizer Maagd, die 't leven gaf ' Op Hopman
Aan Hopman VifTcher, zocht zyn graf y-iflcher.
Ook in haar' teed'ren fchoot te delven :
Maar Mars behield het voor zich zelven.
Wyl Munfter voor zyn degen boog:
Zyn Krygsdeugd over Chattam vloog j
En Harwits voor zyn arm moeft beven.
Doch eind'lyk liet hy 't lieve leven,
Van jongs aan deugd en eer verpand,
Ten dienfte van zyn Vaderland.
Hou op na VifTchers lyk te viflchen,
Het kampveld wil zyn graf niet miilëu.
Ty Te
|
||||||||||
|
374 VERVOLG der HISTORIE
, ,. Te dezer tyd quam op alle binnenfchepen, zo wel vretn-
Beflag op de de, als die te Enkhuizen thuis hoorden, bcflag. Waar op
buiiienfche. 'er aanftonds zo veel, als 'er tot het Veer op Amfterdam no- Fc»- dig waren, uitloten; de reft ontrent vyftig gingen naar 21 "' Zuidholland t'zeil, hebbende daags fommige drie, andere
i6 Qrtob. vier, en vyf guldens, naar datze groot waren. Tot ter Gou- Die Krygs. da komende kregenze ruitery, en voetvolk in, dieze, nef- bain voeren."1" ^ens wel duizend fchepen, alle vol foldaten, en wat daar De Kete toe behoorde, naar de Brabantfche kant bragten. Te dezer word beftraat. dagen wierd ook gemaakt een ftraat van klinkerts, in de Kete, tot gerief van de gene die by nacht de ronde deden. Keure tegen Het ftelen van allerhande hout, als heiningen, banken het {leien van enz. ging thans t'Enkhuizen fterk in zwang j 't geen men hout., veei a\ 0p j„n hals der wakende fchutteren leidde, en Zeide dat die het zelve in hunne wachthuizen verbrandden: waar-
om de Heren Wethouderen, den éénendertigften van Oéto- ber, daar tegen een Keure nebben gemaakt, waarby zoda- nige moedwilligheden op verbeurte van vyf en twintig gul- Hetwaken den, en arbitrale ftrafFen naar bevindinge van zaken. Het ?an de boeren wa[?en van je boeren onder den overften Veen, Schout van voetoefte"?™ Grotebroek, wierd ook op eenen beteren voet gebragtj vol- i^Novenil), gens eene Ordonnantie daar op gemaakt: behelzende onder anderen, dat zy, in cas van onraad, de behoorlyke zeinen zouden bebben te geven, des nachts met het ophalen van vuurpannen, en des daags met horden, daar toe zynde, op jïetoptrek-"-arbitrale correélie: dat de Colonel ook zyne ordre zou heb- ken der .Schut- {,en te. volgen, in 't vifi teren der in en uitvarende fchepen teiloNoveml>. enz- °P gelyke Pene- Het korten der dagen veroorzaakte DeSoidateii. dat het trekken der fchutters van de wyk met vliegende ven- vertrekken,, del, en flaande trommel, naar't Stadhuis, op hield, en 11 *\°n wierd befloten dat een ieder fchutter, met zyn volle.ge-» ©orlosfchïp weer, voor zeven uren, in de Hoofdwacht had te wezen., raakt over de De hier leggende foldaten vertrokken, volgens den opbods- Flaat. brief van zyn Hoogheid. Ten zelven dage geraakte hec Aanflagop. jsfte oorloefchip over de plaat. Vyf honderd mannen qua-
doorquaadhe.m£n Ult de ^Ulnder en Blokzyl voor Zwartfluis, te land, en kid miflukr, ontrent der dertig KruuTers daar onder die van EnJchuizen, met
|
|||
|
van ENKHUIZEN. $rr
Itiet drie befchanfte vlotfchuiten verzien met halve kartou- l6- :
wen, te water, hebbende ontrent de drie duizend mannen 29^ t'fcheep om te landen en gezamentlyk op de Zwartfluis M.Muls aan te vallen. Van het landvolk vielen twe honderd op den Aa*Sek- beftemden tyd zo dapper aan, dat ze genoegzaani het fort mifl'ukteoiifC al meefter waren * doch de fchepen, blyvende flechts Van <lerncmii!<£ i verre leggen fchieten, zonder fchade te doen, wierden van Syiv'msbi.4S6. die te lande waren met hoeden gewenkt, om aan te zeilen, fflóY'S^19'* maar te vergeefs, offchoon wind en ftroom gunftig waren: daar op een deel ruiters, van HafTelt en Meppel, van ach- teren op ons volk quamen inrennen, en wederom het fort vermeefterden, waardoor ontrent honderd van de onze zyn gebleven, zo dood) geflagen en verdronken; als gequetft, en Wel ontrent twe honderd gevangen. Wanneer deze ryding te Enkhuizen quam, wierd de gemeente zeer misnoegt, en fchold den Admiraal Lobs, en den onder Admiraal Vos open» baarlyk voo/fchelmen, willende hen beide aan een galg heb- ben, 't Wcjk hen naderhand, thuisgekomen zynde, in 't aangezigt wierd verweten: en had Vos. toen hy zyn voeten in de Stad zette-, zich niet voortgepakt naar Hoorn, 't volk zou hem getornt hebben. Daar komende, fchynt hy voor de Staten, neffens Lobs zyn zaak geregtvaardigt te hebben; want hen is geen leed wedervaren, maar zy zyn beiden in dienfl gebleven. Sommige geloofden datze onfchuldig wa- len, omdat het teken,'t welk was befloten te geven, by 't landvolk, niet gedaan wierd5 waar door de fchepen niec wiften, 70 men zeide, dat den aanval gefchiedde, dan toen het paardevolk den vyand te hulpe quam: hoe 't zy, dit 's Zeker, had men gelyk gevochten, en die te land geholpen, Zwartfluis, en Haflelt zelf, daar't mede op toegelegt was, waren door de onzen verovert geweefl:: daar deze aanflag nu voor de twedemaal miflukt was. De eenigfïe Kaper die Een En- *hansvan Enkhuizenvoer, wierd door een Engelfch oorlog-geJ{ch oorlog- schip, 't welk eenige^koolfchepen geleidde, by nacht zo als %0*'Ma!i % aan 't anker lag, overzeilt, zo dat hy 'er by neerfonIc3 en EuklmwcD.^ zyn meelte volk bergde zich in 's vyands fchip. Van welk ongeluk men op den eerilen van December tyding kreeg. Ty 2, Alle
|
||||
|
^S VERVOLG der HISTORIE
r . Alle enze Zuiderzee-kruilTers, wierden, * met de genen
DeZtiider. ^ie daar op voeren, afgedankt, zee Kru iflers Het was in de Kerken dezer Stad een gebruik, dat, als wordenafge. 'ergepredikt zoude worden, de vrouwen naar ftoelen lieten *i Deamb bewaren door eenige gehuurde, of wel eigen kinderen, die Misbruik in'maar één ftoel mogten hebben, volgens een voorgaand ge- de Kerken bod j 't welk wel haaft in een misbruik veranderde,. want- daar t'Enkhuizen. warender die 'er twintig en meer hadden, en dapper den Mf^ly/ *vm baas {peelden: waar door grote kyvagiën, vegteryen, en diergel) ke onordentelykheden quamen te gebeuren. Om welke voor te komen, e« al^s °P eenen beteren voet t« Verbod daar brengen, trachtte men de oorzaak weg te nemen, door hec teSeiu maken.van dit volgende verbod, dat op Zondag, voor den iiüneifhx Hji^cJag^ ru de predikatie, van 4en p.re<?il?.-ftpel wierd ai-
gelezen: „ Niet tegengaande de Chrifteïyke gemeente tot diverfe
„ reizen, zelfs van den Predikftoel is verkondigt ende voor- „ gedragen, dat met het bewaren van de predikftoelen, „ voor de predicatiën, verfcheide fchandelyke ongeregeld- ,, heden worden gcpleegt, overmids diegene, die plaatze M bewaren, veïe ftoelen om haar ledig hebben, oi kinde- ,, ren, noch geen verftand. konnende gebruiken, daarop „ hebben zitten, en. tegen eenieder die daar mede zitplaat- „ zen willen-nemen, opftuiven met kyven,.fchelden en roe- j, pen, ja fomtyds malkanderen teitelyk aantallen, waar „ door zodanige ongeneugten, en ongeregeltheden komen „ te ontftaan, dat het al te fchandelyfe is in het huis des „ Heren zulke ergerlyke enormiteiten te dulden ofte gele- „ den te worden y ende hier op nader gelet, ende by de „ Heien liargemeefteren wyder in achtinge genomen zyn- j, de, op deaanklagte van de E. Kerkeniaad, ende gehoord „ hebbende het advysvan de Kerkmeefteren,. is verdaan j, ende goedgevonden, omme voor te komen alle ongere- „ gekheden ende importuniteiten, ^ie voortaan in't huis „ des Heren zouden mogen werden gepleegt, zo hebben „ Kerkmeefteren door ordre van de Heren Burgemeefteren, *, gcordonpeert, ende een ieder by dezengewaarfchout, end*5 ?> ■
|
||||
|
van ENKHUIZEN. #7
i, bekent gemaakt, dat van nu voortaan na dezen dag, nie* «,&»,
„ mand, 'tzy van wat qualiteit dezelve zoude mogen wezen,
3) gene uitgezondevt, gene plaatzen in de Kerken zullen
S3, mogen doen bewaren. Maar dat een iegelyk zelfs zullen
„ moeten hare ftoelen mede brengen, ende plaatze nemen>
j,, daar zy alsdan plaatze zullen kennen bekomen. Wer-
„ den derhalven de Gravemakers en-de Stokmans belaft,
„ wel fcharp regard en toezigt te nemen, dat van nu af
„ geen plaatze, 't zy van wie het zoude mogen wezen,
„ zullen mogen bewaart worden; ende by zo verre eenige
„ ftoelen mogten vinden ledig ftaan, ofte van niemand be-
,, waard wordende, dat in zulken geval de ftoelen zullen
„ weg nemen, ende niet weder geven voor en aleer van
„ ieder ftoel zal wezen betaalt zes ftuivers: ende dit alles
„ zonder eenige oogluikinge ofte eenige conniventie. "
Ook wierd verboden het zitten van eenige kinderen in 't
hekjen. Dit gaf ftoffe tot praten voor de vrouwelyke (exe, als daar aan gelegen,, die 'er verfcheiddyk van oordeelden, 't geen 'er niet weinig in zwang ging. Maar aan 't houden •was werk,, voor die tot toezienders gefield waren j en 't floop haaft weer in, door die gene, die 't alderminfl hadT den behoren te verbreken. De Wachtmeefter gaf den drie- D*Waehi£ cntwintigften December 's avonds het woord verkeert aas het'woortT * alle de hoofden van't vendel H, dat waken moeft) 't welk dus veikccrt. uitquam; de Hopman van den Hoof, ten acht uren van Hoorn komende, ontfing van zyn vrouw het befloten brief- lèn met 't woord, dien dag omgebacht, ('twelk ook over een quam met die van andere Hopluiden daar 't de Hop- man 's anderen daags aan vernam ) en ging 'er meê naar 't Stadhuis, en de ronde doem Aan de eerfte poft komende, verzoekt hy 't woord van den Rotmeeller als hoofdrondej die 't hem gaf, zo als hy 't van. den Wachtmeefter Proolt °ntfangen hadde. De Hopman zeide dat het zo niet was. De ander bleef'er by, en zeide dat hy 't overal zo zou vin- den. Gelyk gefchiedde. Van den Hoof dan gaf aan alle het rechte woord, en laft aan niemand als op dit te laten ¥.eiby gaan. In 't Stadhuis komende was de Wachtmeefter 2) l al
|
||||
|
•JS* VERVOLG der HISTORIE
167». a^ "^gegaan om de binnen ronde te doen, die, de Prince
wachtplaats aandoende, door den Rotmeefter Maarten Go- fenfzoon het woord afgevraagt wierd ; hy gaf het verkeerde. Daar Maarten op zeide, dit is't niet, fluks geeft het, oft gaat'erdeor. Prooftantwoordde, -wel Maarten wy kernen mal- kander en immers wel, ik ben de Wachtmeefter. „- Ik weet van TVachtmeefter of niet, zeide de Rotmeefter, geef'bet rechte, of ik fioter in, roepende met een zyn gezellen uit het wacht- huis. Meynerd ftelde het op lopen» maar het rechte woord, zo als hy 't van den Burgemeeller ontfangen had, en in dc brief jens was geftelt hem in den zin komende, keerde hy we- der , en zeide tegen Maarten, ik heb 't woord aan alle verkeerd gegeven, hou daar is 't rechte, met een hem 't zelve gevende § Zuiderzee we^° dan zeide de Rotmeefter, had ik je een dou gegeven, raak: vol ys, zou je't zelfs niet gedaan hebben? hier over wierd hy, van de en een oorlog- grote Krygsraad, in een boete beflagen van een anker wyn, fchecpjebui- dat hy ook betaalt heeft. Zeker een genadige ftraf, die, ze". " Ul* n*et ove'eenqt;am, met het quaad, dat begaan was. Het 27 Dccemb. oorlogfcheepjeh de Mercurius op de rede voor'tvriefen ge- Menbytte komen, wierd, de zee nu vol ys zynde, door de gebrokene i'^'To'ei}6 ^chotzen, binnen de rommelhaven gehaalt, met grote moei- "DeFrari- ' ten- Rondom de Stad, in de grachten, wierd het ys, dat fcheiidoenby noch niet heel fterk was, opgebyt, door de tien vendelen de harde vorll Schuttery, van de welke veel volk in 't water viel. HollandT in '* laatfte van de maand December, beftond de Her-
28°. 09-30. tog van Luxenburg, eenigc Franfche trpepen ujt Utrecht
Vecemb. en andere veroverde lieden by een gerukt hebbende, een
Oapartydig jnval over 't ys in Holland te doen. Hy raakte (terwyl de
Zfcbttte Graaf van Koningsmark met liet Nederlandfche Krygsvolk
Valkenier bh van Bodegrave naar Leiden week) hoewel het weer begoft
8?8-84ï-S« t'ontlaten, met eenig volk zonder tegenweer te vinden,
L Leven van ^y gebrek van goede ordre, te Zwammerdam over den Ryn:
/;/.' ir6-122'. met menmë> om vo°rt te trekken, indien hem de vorft had
Sylv'mtUi willen dienen. Ter zelver tyd wierden de fchanlTen hy de
8?7- S41. Nieuwen brug, door onorde en verflagentheid verlaten.
vZ'kCefz7en Ganfch Holland, horende dat de Franfchen, door de ves-
U^qq.ku tingwerken en iterktens, waar mede men de toegangen had
voor-
|
||
|
van ENKHÜIZEN: 3fp
Voorzien, waren ingebroken, en verwachtende dat ze zou- .s-^
den voort trekken, daverde toen van fchrik; Doch de Sta- ten betoonden in dat gevaar hunne ftandvaftigheid en wak- kerheid. Zy befloten den Veldmarfchalk Wurts naar 't leger, dat Bodegrave verlaten had, op 't fpoedigfte t'ont- bieden} zonden eenige Heren derwaarts orn ordre te ftellen, Rrygsvolk van alle kanten by een te rukken, de Magiftra- ten der fteden te verzoeken , zo veel vrywilligen uit te ma- ken , als ze konden by een brengen, om den vyand 't hoofd te bieden. Hier op quamen terftond eenige vendelen bur- Cmmetin gers uit de Noordhollandfche fteden te AmfWdam, om opjj*/dr v- AmJt» de eerfte ordre hoger op te trekken y ook trokken burgers 'l °^' uit vele andere fteden insgelyks uit, om op- den vyand los te gaan, indien de Heer geen fchielyken dooi had gegeven. Men beval den Grave van Koningsmark (die men te Lei- den weigerde in te laten) met z.yn volk naar de Goudfche Sluis te keren. Daar heeft men toen poft gevat, en de Her- tog van Luxenburg daar ontrent gekomen zynde, vond 'er tegenweêr, en zich genoodzaakt te rug te keren, alles on- derwege in brand ftekende en verwoeftende: ook het hy de dorpen Zwammerdam en Bodegrave jammei-lyk in d'aflchc leggen, en alle d'inwoonders, ouden en jongen, mannen en-, vrouwen-,, maagden en kinderen, die het niet ontvlie- den konden, deerlyk vermoorden offchenden, en door al- lerlei gruweldaden en d'onmenfchelykfte wreedheden fchrik- kelyk mishandelen. Op Vrydag * na den middag kreeg men t'Enkhuizen de , De tyding
tyding van dezen inval der Franfchen, die men zeide dat ilIcrva"vcr" met eenige duizenden over t ys de poften waren voorby ge t'Enkhuizen trokken, en de Stad Leiden hadden ingenomen Dit ver- groteverfla- Oorzaakte in deze Stad, zo wel als in andere fteden, eene goiheid. fchrikkelyke ontfteltenis en verflagentheid: en met een vloog *J?r®j:c™k 'er een gerucht, dat alle de ftukken, die t' Enkhuizen op de m, MuC Wallen ftonden, vernagelt waren: doch zulks wierd door den Oudburgemeefter van Gent> den Schepen Roos, en den Hopman van den Hoof, die ze alle bezigtigden, valfch be- tonden. Hier op wierden dezelve terftond geladen, het kruid:
|
||||
|
360 VERVOLG der HÏSTO;rIE
kruid op zyn plaats in de kardoezen verzien, en al dat ver-
der nodig was beftelt. Sedert wierd 'er door die van Enk- huizen eenen brief gefchreven, dat toch de genen die de poften verlaten hadden 1 anderen ten voorbeelde mogten wor- den geftraft. Ook hebben de Noordliollanders alle dagen voor hunne dyken in Zuiderzee gebyt. Dit deed men ook t'Amfterdam voor de fchepen in'tYs. Voort (lelde men op alles goede ordre $ men verfterkte alle de poften •, en maakte veel ysfporen, fc'haatfen en fleden met ftukjes- kanon voor- zien, gereed. Dus liep dit droevig en fataal jaar ten einde, en men bevonfl in 't algemeen ons" lieve Vaderland in eenen |
||||||||||||||
|
l^li
|
||||||||||||||
|
(O Zie
460.471- 478
48?-4S8. ^o 1- f 11. Valkenier hl. 389-417-454'
foS ?6f. S14-818.
S?7-84r.«» andneSchry- vers, KJ73.
D. Vlug werft t'Eiik» lunzen eenige bootsgezellen, om te land te dienen, 3 y«».
|
erbermelyken (laat. De Stad Enkhuizen gevoelde in 't by-
zonder eene neringloosheid boven andere $ dewyl de haring- vaart, 't voornaamftc dat haar deed bloeijcn, geftremt was. Evenwel hebben de burgers, boven de gewone•fc'hattingen» ëén twe honderdfle penning, en viermaal een capitale le- ning , beftaande in gelykeen penning, opgebragt, aan ge(d, gemaakt of ongemaakt gouden zilver, t'hunner keure; doch tot noch toe gezeten, als Hechts van een oorlog horende, en als niet gevoelende, gerekent by andere fteden, die of het jok van den wreden vyand op den halze hadden, of den zelven dagelyks van hunne muren konden aanfehouwen ( 1 .)♦ In den aanvang van het volgende jaar wierf David Vlug, Schoutbynacht van Weftvriefland en 't Noorderquartier, als Hopman te land, te Enkhuizen eenige bootsgezellen> op thien ftuivers daags; waarvan de tóeloop niet groot was> om datze vreefden, het monfteren in lang niet te zullen ge- fchieden, en dienvolgens ook hun daggeld niet ingaan. Doch |
|||||||||||||
|
dingsdags in de kleine Kerk het volk dat hy had aangenomen
monfterende, bevond hy te hebben ontrent tachtig man, en daar onder veele trefFelyke burgers kinderen. De toe- loop wies, na 't monfteren, 20 aan, dat, eer 't donderdag was, hy 'er twee honderd kon tellen: met dewelke, 't ge- z'eid was, dat hy's namiddags tuflehen de twee poorten, zou t'fcheep gaan: daarze ook alle quamen verzien van geweer. Maar juift als men den voet van 't land zou ligten quam 'er fchryven, uit den Haag, aan'de Heren Wethouders, dat men
|
||||||||||||||
|
Aantek*
|
||||||||||||||
|
tan enkhuizen; 36*1
«ïen geen volkeren, daar ontrent van noden hadde. Op \^i%.
welken brief dan Vlug en zyn gaften afgedankt wierden: Doch die
dat hen zeer leet was, boven al den Hopman , die lang ge- v?ety at2e' .
,,,.= riijj 1 i_-j *—._/•» u ► dankt wordea, wenicht had, de gelegentheid te mogen ontmoeten om het
Vaderland eens te lande dienft te doen. Van dezen handel
Vvierd met veel ongenoegen gefproken onder de burgeryj te meer om dat de vyand eenige poften genoegzaam bcmagtigd had, die'er zo ze voorgaven diende uitgeflagen. Onder- DeBnrger tufTchen wierden den Hopluiden der burgervendelen: op Hooide» hun ernftig verzoek, ter hand geftelt, een eigentlyke-n flaat ^v0]r,d(^1Jft van'tgêfchut, en derzelver toebehoren, op dat men in tyde^,. teriï3U(j Van onraad niet verlegen had te ftaan. Men bevond op ver- geftek. Icheide plaatzen en bolwerken rondom de Stad iio Huk- ken kanon van verfcheide calibre, en lagen op alle daar toe aangewezen kruid plaatzen in Kardoezen gereed twaalf fcho- ten voor ieder ftuk. Jn eenige fchepen van Harlingen ('want 'tyswas airede uit . 7? ^"T
't water gedooit) quamen vyf itandaarden Ruiters van den fert tomen!» Princevan Gourland, hieraan, om over land te reizen naar fchepen zyn Hoogheid} zy klaagden zeer over 't water} want het £'Ei'khuizen. paaide een harde wind, terwylze tufTchen de twe Foorten cofifJhe rd- opfeheepten, daar de paarden gevoerd* wierden. De Bur- ters en derzel- gemeefteren dan verzochten van de voorzittende Hopluiden ver gedrag in eenige Schutteren in de wapenen, tot gerufthefd der burge- Noordholhudt rye, dewelke de ruiters door hen zouden laten trekken. Menf^"/^Scfjiti' hield daar over Krygsraad en befloot, drie vendels te wape- 277.£S?. nen, en dat men, om eerft, te loten hadde; waar op de <3rie vendelen aanftonts de trommel floegen, en «Ik zich «aar de aangewezene plaatfe begaf. De ruitcry gereed zyitde Trckkeul trok door hen heen, en zo de poort uitj by welke d'Over-^oor<le StaJ* fle, Zyn affcheid nam, van de Heren Burgerneefteren, hen bedankende voor de eer die zy hem aandeden. Ondertuf- ei^amnV fchen ging Leendert Gerbrantfzoon Kuiper, als Hopman om SchcJdanJ' °P een Munnikjen, r'zeil, om Schokland te bevryen, daar te bevryen. eenige Eranfchen met een fchiiit geweeft hadden om brand- Menkrygt fchatting. Ook kregen de Heren Wethouders een brief van tydingdac .4e Burgemeefteren van Harlingen, welker inhoud behelfdeCoevcrdfa ' -- 2«, - ■"— datverovertlS! |
||||
|
3<ïi VERVOLG der HISTORIE
, - dat Coeverden zekerlyk over was. Ontrent vierhonderd
Zie van deze Courlandfche dragonders, in fchepen, aan 't hoofd komende> verovering wierden opgefcheept, en trokken door de Stad, ftaande het Sjlvius bi. jïo. vendel D, half by de Wefterpoort en halfby den Dompto- 'bl%is Sf'zT ren ge^cnaart^ (want één vendel wierd genoeg geoordeelt.) Omtrent Ook wierd, op het goedvinden der Wethouders, in den. 400.Dragon- groten Krygsraad bcflotcn, dat alle kleine Krygsraden, elk <krs komen in jn jlun vendel f ZOude maken acht adelborften, die, mits |
||||||||||||||||||||||||||
|
ecnige fpelingen van 't Woord gefchiedde, 't zelve zouden
trekken door ontfangenj Rotmeefters in de wachtplaatfen wezen, en de |
||||||||||||||||||||||||||
|
ronde doen, naar vereifch van zaken. De voorgemelde Dra-
gonders wierden noch van tvve honderd gevolgt, waar op 't vendel B. in de wapenen geraakte. De voorzittende Burge- meelter Admiraal, van de dagvaard komende, bragt, door |
||||||||||||||||||||||||||
|
d
bBa
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Noch 200«,
Dragonders- komen ï' Eukhuizen. 14 Jan.
4J0. Schut
ters moeten zich gereed honden om te vertrekken. M. Muls,
Manlek. |
ordre hunner Ed. Groot Mog. mede, dat vier honderd en
vyftig Schutters,, zich hadden gereed te houden, om, op de eerüe aanfehryvinge zyner Hoogheid, te vertrekken j 't welk den groten Krygsraad bekend gemaakt wierd* die'er: om loten,, wat vendels eerft hadden uit te trekken. En be- floten zy wyders, dat een iegelyk hadde mede te gaan, op de boete van honderd guldens, ten profyte van de drie uit- trekkende vendels-,, zonder, daggeld te genieten > of zo 'er eenige waren die't begeerde^ ofwel onvermogende, zouden; één halve gulden ontfangenj welk geld men uit alle buiten |
|||||||||||||||||||||||||
|
't fchut zynde perfonen, 't zy vremden, burgers > of wel ver-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
mogende weduwen, zouden konnen bekomen. Leendert:
|
||||||||||||||||||||||||||
|
16?
|
<!»,
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Gerbrandfzoon Kuiper, in de wandeling Hopman Leen ge-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
11 Jan.
.18 ƒ<»»,, |
naamt, wierd. afgedankt j en des anderendaags weder aange-
nomen met zyn tjalkjen. Pieter van Marken wierd Vendrig |
|||||||||||||||||||||||||
|
van't Vendel.H^ iri de plaats van Meinerd Mul, die ge-
trouwt was. |
||||||||||||||||||||||||||
|
Voorzorg
ter bewariiiiie |
Ontrent dezen tyd leverden alle, die ontrent het Lazarus
huis woonden, een verzoekfehrift in aan de Vroedfchap, |
|||||||||||||||||||||||||
|
van het Kruid- waar Dy zv verzochten dat'er een graft om 't zelve mogt ge-
anagazvn. graven worden, om dat'er zo veel kruid in lag, en niet zon- der perykel...... De Wethouders antwoordden zulks van voornemen te wezen, en maar naar't opzomeren te wachter*.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. ;*;
t)c voorzitters van den Krygsraad vertoonden midlenvyl aan Jg ,
Burgemeefteren hun befluit, datfe genomen hadden ontrent Over (ror- het uittrekken. Die 't in de Vroedfchap bragtenj dewelke der op het uit- liet wat te hard geoordeelde, en met een volmagtigde, om j^J" c!er het wat te matigen, uit den hare de Heren Pieter Vis, geu/J^^"^ Hendrik Huig, Gerbrand Blauhulk, en Joan de Vries." Ook quam 'er, op vele aanklagten, deze waarfchouwinge Toor de wacht, aan den dag: ..„ De Heren Burgemeefteren en Vroedfchappen der Stad waarfchau."
„ Énkhuizen, hebben naar voorgaande genomen advys van win^ voorde j, de grote Krygsraad, by dezen allen en een ieder Schut- Wacbt> 5, ter, en wie het vorder zoude mogen zyn, willen waar- „ fchouwen, dat niemant zich zal vervorderen, eenig hout „ van de wallen te halen, Schuttingen te flopen, Heinin- 9, gen te breken, ofte in wat zoorte ofte qualiteit het zoude -3, mogen zyn, te amoveren ofte weg te flepen, ende het 5, zelve te brengen in Corps du Guardens, om aldaar ver* „ brand te werden: ingevalle nochtans (buiten verwachtinge) „ iemand bevonden zoude mogen werden zulks gedaan of 3, daar aan handig geweeft te hebben, zal daar over wat de j, Krygsaaad aangaati werden gemulöeert in de fomma- van „ vyfentwintig guldens, ende daar en boven "gehouden zyn 3, 't gefpoelieerde te beteren, Ende zal den Corporaal, en ,, by abfentie van dien alle de Schutters in de Corps du Guar- j, de zynde, al waar zodanig hout als boven werd verbrand ^, ofte ingehaalt daar voor aanfprakelyk zyn, ende geliou* 35 den het zelve aan de Krygsraad aan te brengen: onver-' j» mindert nochtans de Keure by de Heren Schout, Burge- „ meelteren, ende Schepenen in den voorleden jare i6jz. „ dien aangaande gearrefteert. Werden voorts alle en een „ ieder Schutter gewaarfchout dat niemand, wie hy ook 3, zoude mogen wezen, zich zal vervorderen zyn mufquet is of geweer te loflen, 's avonds na het luiden van de poort-- 3» klok, en 's morgens voor het luiden van dezelve, op pene j) dat de gene die bevonden werd buiten nood zulks gedaan 33 te hebben, zal verbeuren vyftig ftuivers: onvermindert de a, Ordonnantie voor dezen ten reguarde van de Schutters % z Z n wacht
|
||||
|
16.% VERVOLG der HISTORIE
j(57j#j „ wacht geëmaneert. Ter Ordonnantie van de Heren voöïv;
„ noemt S. Lakeman '\ sfantek. va» Ook wierd 'er beter ordre op de Turf in de wachtplaat-. M Mul. fen te brengen geftelt. Want by gebrek van deze had men andere middelen by de hand genoman. Walig Prooft maak- te men Vendrig in de plaats van Gerbrand Semeins, die 2co. Dra- in een ander Vendel was gaan wonen. De Heren Burge- conderswor- meeftercn maakten den groten Krygsraad bekend *,. dat S'.'ekgr. er' door bevel van zyn Hoogheid, twe honderd dra- *\^jan. gonders hier ftil zouden leggen, die 'er wel mede te vrede waren, 's Namiddags quamen 'er ontrent zeftig binnen, de reft zo lang by de boeren blyvende, als de Stads lynbaau tot ftallingen bequaam wierd gemaakt; die wel. haaft ge- i %l 7«"* reed was:\vaar op zy in de Stad quamen f, en naar de ftal reden, alwaar hen het hooi dagelyks toegemeten wierd, voor ieder paard vyftien ponden. En heten zy omroepen wie hen Onlre op het begeerden te flapen te hebben. Ondertuflchen waren de uittrekken der Gevolmagtigden der Wethouders eu grote Krygsraad ver- Bergers vaft> dragen en over een gekomen, meer door believen van de £\_\m% eerfte dan met goedvinden van de laafte-, te weten, dat alle die zelfs uittrokken, zouden daags hebben, zo zy wilden, thien Huivers, dat een iegelyk vermogt een man, van ge- lyke zoort, in zyn plaatfe te huren, die geen geld van de Stad zoude ontfangen, maar in tegendeel daar aan moetea geven, zo hy, gegoed ftond, op Vzooo. guldens, endaar boven, 31. guldens io. ftuivers»
8000. - -- - - zo. sSooo. r -.. - -- if. 4000. - - -- - 10. iOOO. - - - - J*.
Om zo eenigzins de gelden te vinden, die men van nodeni
had om andere Schutters te lonen. En wierd zulks in de drie eerfte, uit te trekken Vendels, aan de Schutters be- kent gemaakt, en met een gevraagd, wie een man in zyn plaats zoude huren, om eens een overflag te maken wat het de Stad ontrent kollen zou (want het land gaf 'er niet toe.) Deze drie Vendelen hadden ook hunne byzonderc |
||||
|
viK ENKHUYZEN. 3%
èfagen om zich te oefFenen in de wapenen, te weten, d*:A > xg7,,
Maandags en Donderdags, de E, Dingsdags en Vrydags, en de G, Woensdags en Saturdags-, 's morgens. De Heren ZynHoog* Wethouders ontfingen * eenen brief van zyn Hoogheid daar hicd fchryfe in hv fchreef, dat de gezeide vier honderd burgers zig had- f'™ ?c W1N , } , ', , ° , 11 ' ° , houders, dat
den gereed te houden, zo t mogelyk was, met een goedede4ocbiirge©
Snaphaan, en een tas met patronen gevuld, in plaats van zich moeien een landroer en bandelier j en dat de hierleggende krygsvol- £cree(i hou- keren voor de burgers zouden uittrekken} dat van wegens de e'i' 2g « ^ BurgemeePceren, aan hem, wel y verig verzocht was, om dat Aamk. van dé meefte Schutters niet begeerden te gaan, zo lang deM.Mut. ibldaten bleven. In deze dagen ging 'er wederom een malle Eenvai*<* ïtlap om, doch zo mal niet> ©f ze maakte eenige eerlyke be-^criK "' dienaars van Ampten verdacht, onder de herfenlofe gemeen- te 3 te weten, men ftrooide uit, datzy de Stad, op den toe- komenden Bededag, (die maandlyks gehouden wierd door laft hunner Ed. Grootmogende,) aan de Franfchen zouden overleveren; en tot dien einde zou men den burger daar uit ligten. Om welk zeggen twe vrouwen voor Burgemeefle- ren ontboden wierden j die haar fcherp doorftreken. In de Bovenkarfpelder Kerk monfterden f ontrent hon- elf"li^.bo^
derd boeren, daar ze ook loten, (want de vierde man moeft, ukrrck'ke^! wegens de aanfehry vinge, uittrekken, ten platten lande) heb» 131 ƒ«»; bende kaft onwillig geweeft orazulks te dóen, maar eén Plak- Dankdag fcaatvan hunne Ed. Groot Mbg. dede hen andre befluiten ne- ^"^ ™£\ men. En, volgens ordre dezer Heren, hield me» hier een verden «ehou- Dankdag, op den gewonelyken Bedendag, over 't innemen den. der fterke Stad Coeverden. De Heer Adriaan van Bredehof JLf*' Hoogfchout van Hoorn, wierd door de Weftvrie'fche Ste- Bredehof"ord den Overften £ gemaakt over het regiment febutters, der Overflenover zes Steden Hoorn, Enkhuizen, Medenblik, Edam, Mon- hetRegiment nikendaro, en Purmerende, zynde Alkmaar thans onder Scliutr«sder Zuidholland betrokken, 's Avonds bragt het, in eenige zes? pe^' Wagens, van Hoorn, hier aan de Voiiïrn van Vriefland , f CohneK en herbergde in den toelaft. Den volgenden dag gingen de De Voiftin Burgemeefteren (uitgezonderd Admiraal die evenwel thuis J^J^nt- 2a 3 *was) °^Fek.
|
||||
|
tf6 VERVOLG der HISTORIE
. 6 , was) verzelt met den geheimfchyver * van VofTen, 'haar
* Secretaris, begroeten, 's Zondags was ze driemaal te kerk ; 's morgens ■■% ïeh. in de Wefter - by Do. Brouwer; 's namiddags in de kleine* by Do. Jacobus Hovius, en 's avonds in de Zuider - kerke by Do. Conftantinus Hartman; werdende, t'elkens in den in * en uitgang, by de hand geleid, door den Burgemeefter van Gent, in het gezigt van een .menigte menfehen. Van waar- ze naar de maaltyd reed, dieze in den Toelaft voor de He-, ren Schout, Burgemeefteren, en Schepenen, had laten aanrechten, welke 'er alle quamen behalven de voorzittend 6 ftto. Burgemeefter Admiraal, 's Maandags 's morgens vertrok zy wederom naar Hoorn 3 om dat de Zee met ys gefloten ■was, daarze, met het hierlegende Jagt, over, naar Harlin» gen, had gemeent te varen. De Dragon. Ten zelven dage quamen hier van zyn Hoogheid, op»1 der en Schut- bods brieven voor de Dragonders, en de Enkhuizer Schut- KrSF°kfe". terye» en hadden deze zich naar Amfterdam te gegeven.' zen op ontbo- ®e Burgemeefteren vertoonden 't aanftonts aan den Krygs» den. raad} waar op het den Schutters van elk Vendel, dat ftond Aanuk. van uittetrekken, bekent gemaakt wierd. Des anderendaags mid.»
6Ftbr dags ten twaalf uren, loten 'er zo veel af, als een ieder boven de honderd en vyftig mannen in zyn Vendel was hebbende.' Met dit beding, dat zo het wederom deze Vendels haar beurt rhogte worden om uit te trekken, deze uitgelotens perfonen, die thuis bleven, niet wederom zouden vermo- gen te dobb'len, maar vaft ftaan, en 't lot voor die nu uit- trokken open. 't Welk rond had te gaan. Tot dit loten hadden ook toe te treden de Adelborften en Landpiraten. 7Febr. Dingsdags middags vertrokken de Dragonders; daar veel lep?kken*volk naar te zien liep. Claas Uil, Joan Lakeman, en Albert Kikkert, Eurgerhopluiden, vertrokken met hun Vendels Schutters (daar zich weinig gehuurde onder zien lieten) van hier, te lande, om dat de zee als noch gefloten bleef, naar Amfterdam, na dat ieder Schutter alvorens, een pond kruit, lond, en loot, ontfangen had, onderden voorganger en leidsman den Here voorzittend Burgemeefter Dirk
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 307
Birk Admiraal, volgens den eed by den Schutter gedaan' ,g7ji
als blykt uit het volgende Formulier: „ TK zwere ende belöve de Heren Burgemeefleren desEe^ utlers
5, Stads Enkhuizen gehou ende getrou te wezen, de- 'j, zelve afïftenüe, hulp en byftand te doen» de geregtig^ jj heden der voorfz. Stad te helpen defenderen ende befcher- j, men, alle deflruélie, berovinge, oproer, ende commotie 3, binnen dezelve voorvallende, te helpen beletten, waar de j, opgemelte Heren Burgemeefleren my voorgaan haar ge- ,, trouwelyk te volgen, de Kapiteinen ende Officieren over „ my geüelt te gehoorzamen, ende voorts alles te doen dat 3, een goct Schutter fchuldig is, ende behoort te doen. Zo 3, waarlyk moet my God almagiig helpen "», Een ieder trok van zyn wyk, en Lakeman eerfl ter poor- Orrfrc va»
ten uit, om dat hy 't brief jen van r. getrokken had, in den ^J"!1"?"'der Kiygsraadj. toen Uil, en eindelyk Kikkert, in goede or- schutters" dre, en't gezigt van duizenden van menfehen, waarvan Aantel^ v<m hen vele tot aan de vierde kerk gingen vergezelfchappen. Dit M. Mui, gefchiedde 's morgens ten acht uren. De Burgemeefter reed in eenen wagen, om alles in de Dorpen ror hun komfte te bereiden. Ook waren 'er andere wagens te voren beftelt toe het geweer en wat een ieder mede nam. In de Blokkers rufc tenze wat, en hielden 'er hun middagmaal j van daar trok" leenze buiten om Hoorn, alwaarze die van Medenblik aan» troffen j en zich gezamentlyk naar Oofthuizen hun nachtruft- plaats fpoeden; hier wierdenze van den Huisman wel gedient. 's Anderendaags quamenze met grote gevaarlykheden over 9t ty ys t'Amfterdam; zynde één dag te voren ook drie vaandelen Hoornfche fchutters onder den Colonel, den Here Adriaan van Bredehof, derwaards getrokken. Hier °ntfingenze by troepen Jaft een Amfterdammer Sergeant te yolgen, die elk zyn huizing aanwees. . Middelerwyl quaam de Hertog van Holftein te Enkhuizen ^^Jf?8
aan Burgemeefleren, wegens zyn Hoogheid, vertonen, dat fcoomtt'EuW deze Stad tot loopplaats had te ftrekken voor vyf, of zes, huizen, Regimenten die noch ftonden geworven te worden -t en hy ver*
|
||||
|
513 VERVOLG der HISTORIE
\6i*~. vertr°k des anderendaags * met een ys- fchuit naar StavOrefl^
* 9 Febr. Sedert wierd 'er door de Heren Wethouders groot weer ge» Twchon- daanop dat dit getal verminderd mogte worden. Den tien* ie^nF,m' den van Februarius lieten de Heren Staten van Holland en jvmi -5 57« 'W'eftvriefland een Plakkaat uitgaan wegens het betalen van den twe-honderdften penning. Een Advysjagt van Hoorn Ooftimlifche naar Ooftindiën uitgelopen, van de Engelfchen genomen, fehcpen aan- doch van de onzen weer hernomen, en benevens verfcheide faten "*"" aiK*ere pryzen m Zeeland ingekomen, bragt bericht dat drie Sjlviust/t. 518. van ^e Ooftindifche fchepen, nu laaft uit Texel vertrok- ken, van een Engelfch Koningsfchip met éénentzeftig ftuk» ken waren aangerand j doch dat zich dezelve zodanig ge- weert hadden, dat de Engelfchman gedwongen was geweeft Inde (lenenhen te verlaten. Te dezer tyd wierden in de fteenen, op de »p de Graven graven, zo ze van een ftuk waren, garen gehouwen, omze gemaakte" met een bokjen te gemakkelyker, zonder breken te ligtea. Voor welk houwen men de eerfte reize als de graven in de Kerk geopend wierden, tien ftuivers zoude moeten betalen. DeVorfiin De Vorftin van Vriefland quaam f hier voor de twede» van Vriefland maa| ujt fen jjaag en vertrok met haar Jagt, eenige da- kortmt weer , tti- ■> -7 j a. j j
t'Eiikhuizen. gen daarna, naar Harhngen. s Zondags \ tegen den avond
t 17 Febr. verdronk in 'tys Jacob Gerritfzoonen zyn vrouw die hy in 't Jac.Gerritfz. fleedjen gehad had -, en ze wierden voor 's maandags morgens verdnnkeii^r niet gevonden. Zeker een droevig ongeluk voor de twe 't Ys, kinderen dieze nalieten. Hy was een Vroedfchap en Sche- i zi Febr. pen van Grotebroek, en bemind van een iegelykj hy had
t' Enkhni- dien dag noch tot Medenbük op fchaatfen geweeft; t 'huis zen worden komende troonde hy zyn vrouw > die niet heel graag was, op vier Kapers 'tys-, daar ze beide dood uitgetogen wierden, hebben mal- ^D^Boeren kanderen om den middel vaft. Vier kapers maakten zich te lortenmalkan-dezer tyd klaar om van deze Stad zee te kiezen, te weten deren af. -één Galjoot, twe Evers, en één Koolhaaldertje. Ten zcl- EenStan- ven ^age vertrokken de boeren om de andere, die aan den koomet' Enk- Uithoorn eenigen tyd gelegen hadden, af te loflèn. 't Ven- huizen, om del H, geraakte in de wapenen op de aankomft van eert na?r Staveren {landaard ruiters, die van hier naar Stavoren zouden gaan ; ^jufiWr maar voor ^e ^ta<* diee^ zo vee* yS> ^ac ^e Schippers 't niet |
||||
|
van enkhuizen: 369
cfurfden wagen, derhalven wierdenze door de Heren Burge- 167ti
meefteren naar Medenblik gewezen, -van waar het gemak- kelyker gefchieden kon. Den volgenden dag quamen de uitgetrokken burger ven De ijitge»
dels te voet wederom t' huis; hebbende altoos teAmfler-tr°lkcSchHC*' j . . T , 1 • • 1 ters komen
dam gelegen,- aldaar twemaal gewaakt} en in twe reizen acht we£r t>Euk-
guldens voor feflien dagen ontfangen. Zy waren te Mon- liuizeu. nikendam en te Hoorn, daarze een nacht ftil gelegen had- den , treffelyk door de burgers onthaald. Te Enk hui zen komende trokken ze voor't Stadhuis, alwaar ze driemaal af- fchoien, en van daar naar hunne wyken. 'c Vendel E, bragt den Burgemeefter Admiraal t'huis, die ieder Schut- ter een half pints roemer wyn fchonlc. De fchutters van d'andere Noordhollandfche fteden, ook die van de dor- pen, trokken ter zelver tyd ook weer naar huis: dewyl de toeleg van zyn Hoogheid, om Naarden met eenige duizend man te overrompelen, was achter gebleven j nadien het ys daar toe te zwak wierd bevonden. Alle d' Oorlogfchepen, Menliont! die te Enkhuizen in de haven lagen, kregen een dubbelde t* HuJchuizen wacht, en een klokjen daar ze alle uren op moeflen flaan^SöcS:C om dat een Schotsman, die daarna gerabraakt wierd, had fdrepen. ' getracht te Amfterdam ia dezelve brand te ftichten. Wei- nig tyds daarna quarn een Waarfchouwing aan den dag voor Waarfcliou; de gene die van hunne vafte goederen een Capitale leening ^'"S wegens hadden te geven, luidende als volgt: Leeuw "f" 3, 'T) E Heeren Burgemeefteren, ende Regeerders des
}> Stads Enkhuizen, alzo haar Ed. Wel acht bare by ï, bet Placcaat * van haar Ed. Groot Mog. van den 10. der p^y^P^f „ voornoemde maand January, op den ophef van de Capi- ^ "b/. 104,6. 3, tale leeninge ge - emaneert te laft is geleid, van de huurders Sjlvius ït, 3-57, >> ofte bruikers der onroerende goederen, by forme van » executie te innen den tweehonderden penning van dien 3> binnen een maand: en indien den voorfz. tweehonderden )j penning binnen den voorfz. tyd van een maand van de j, bruikers ende huurders, by executie niet zouden konnen n bekomen, als dan den voorfz. twee h onder dfte penning Aa a bin*
|
||||
|
37o VERVOLG der HISTORIE
>r7:? „ binnen den tyd van noch een maand, mede by de execu»
„ tie op de voorfchrevtn onroerende goederen zelfs, of ei- ,, genaars van dien, te verhalen, hebben met advys van de „ Achtb. Vroedfchap goedgevonden by dezen alle bruikers,. „ huurders ende eigenaars refpe&ive te vermanen ende waar- „ fchouwen, dat zy voor het expireren van de gefielde „ tyden tot de betalinge van de voorfz. Capitale leening „ baar vervoegen ter Weeskamer alwaar de ontfangers van „ dien baar des voormiddag van 8. tot 10. uren, ende des „ namiddag van i. tot 5. uren zullen laten vinden, om aldaar j, prompte voldoening te doen, op dat niet komen te ver- „ vallen in de pene by't voorlz, Plaecaat geftatueert, en5 „ een ieder zig voor fchade hoede.. Aftum et publicatum 3, den 28. Febr, 167?,. Ter Ordonnantie van dezelve And,,. „ van Voffen 'V. DeDoops- Te dezer tyd deden de Doopsgezinden in dit Nöordèr- gezin.kn in dit quartier eene Collecte in hunne Gemeenten, om volgens -; Noorderquar- aanfchryyinge van de Staten en den Prins van Oranje, teri oenTeleTlel" behoeven van het Krygsvolk te doen maken een party goede deren voor de rokken, kouflen en fchoenenj gelyk gefchiedde. Elke Ge- krygsluiden. meente.wierd by hen, naar haar vermogen, geftelt op ze- ker getal j, en wierden dus een grote menigte van dergelyke klederen door hen verzamelt;; welke hunne Opzienders als Gecommitteerdens zelfs aan zyn Hoogheid* behandigden. CamuSn j)je van Sardam en d'omleggende dorpen leverden vyfdui- Amft'bl'izyi.^1^ zu-ke rokken, en zo veel paar fchoenen en kouflèn. Die Vtrv.van Val', van Enkhuizen, Hoorn, en anderefteden en dorpen dezer kfttier bL geweften hebben 'er ook een groot getal, voor de krygslui- 139.160.. den vervaardigt* Dezelaften, hen in't byzonder opgelegt, Aantekènkt;* acnttc men als een f°orE van vergelding 4 om dat ze, vol- gens de Godsdienftige gronden van hunne gezindheid, be- neyens de andere burgers geen wachten waarnamen, noch tegen den vyand uittrokken: en zy hebben ook, voor zo bndfthe " vee* ^ wetc» ^IC byzondere laften, in vergeldinge voor de Oorlojjfchc- vryheid van hunne confeientie, welke: zy in deze Landen pen gaan in genoten, gaarne en gewillig gedragen. see* _, Ondertuflchen wierd Willem Quaak Hopman op een *8F^- ■ -: fauov
|
||||||
|
van ENKHUIZEN. j7f
Munnikjen, ophebbende vyftien man, die elk vyftien ftui- ,g7,<
vers daags trokken. Ook was Jacob Lobs wederom toe Admiraal aangenomen, die tot zyn Stedehouder had Willem Vos. Klaar zynde, ging hy t'zeil, benevens de vier kapers, 's Nachts * wierden te Enkhuizen gevangen drie franfehen , Eenigeva!»' Zynde foldaten die onder de nieuwe geworvene Vendels be- ««^Munters hoorden, welke gezeid wierden valfche ducatons geflagen of vaneen.^' gegoten te hebben, die hier by menigte uitgegeven wier- * z Maart. den. Des Zondags daarna quamen hier binnen eenige Rui- EenigeRui- ters behorende onder een Standaard, die met de reft volgde jf^jXjfz'o,. om hier in bezetting te leggen j en daar was geen Burgerven- j Maart,' del om in de wapenen: gelyk voorheen zulks tot geruftheid der burgers pleeg te gefchieden. In Holland wierd thans de Menbdluit grote en kiene Viffchery, als ook het uitlopen van Kapers ee»vl°üi:in verboden, om de vloot te fpoediger te bemannen: alle vaart ze|-g qI"^iu op Ooft en Weft wierd insgelyks opgefchortj en alle die in Plak. w. Deel', vreemden dienft waren, weer t'huis geroepen, Hunne Ed 2?f.300.302. Groot Mog. befloten den negenden van Ma-art, tot het uit- i4|r,// M ruften van de vloot, noch één twe hondeïfte penning texxiKDeeJ/ Jigten. Ook refolveerden hunne Hoog Mog. een vloot van bl. 46.47. achtenveertig capitale oorlogicKepen, vierentwintig fregat- G,m vtak.lll. ten, en een groot getal branders te doen vervaardigen: ^wJr/£°*°' waartoe de Heren van de Admiraliteiten in den Hagè ont- ropalLDeti* boden zynde, ordre kregen zulks met alle vlyt te doen. Ook bl. 146- ifo. wierden te dezer tyd de Heren de Ruiter en Tromp, doorj^ Coftm's toedoen van zyn Hoogheid den Prinfe van Oranje, ^^èr mer^1' tnet eikanderen verzoent; zullende de Heer Tromp weder bU 103.' als L. Admiraal van Amfterdam in zee gaan. De uitrufting Men ruft cea vaneen oorlogs vloot nu vaftgeftelt zynde, zo begon men °?lloR^oot I te Enkhuizen zeven van de grootfte ichepen» waar van 'er ZnkiZïzenzel twe in de Maas lagen, klaar te maken. Doch met de oud- ven fchepen. lappers viel om hun dagloon, veel te doen. De Gevolmag- Il£efc. tigden Raden ter Admiraliteit befloten in plaats van eenen- Lf M«<irt\ dertig ftuivers, die ze aan ieder man altoos getelt hadden, metdeoudJap* maar vyfennvintig ftuivers des daags te geven voor timme- pers veelt te ren j en ftelden tot verfcheiden malen een uur om te dobbe- doc"« Jen, daar ze alle wel quamen, maar niemand wilde op ditMA"^if'va^ Ma % geld '
|
||||
|
%7z VERVOLG der HTSTORIE
geld de (tenen aan nemen. Hun Gilde - meefters wierden
|
||||||||||||||||||||
|
i6yi;
|
||||||||||||||||||||
|
voor Burgemeefteren ontboden, die'er gingen, gevolgt vaa
den hoop, en den Heren voorftelden datze genegen waren twintig dagen te werken, en maar zeltien te ontfangen, de vier zouden voor zyn Hoogheid uit liefde zyn •, zo men hen éénendertig fluivers wilde toeflaan. Hier by blevenze hoe hol het 'er ook ging: want zy vreefde zo zy vyfentwintig fluivers namen, dat het ten voorbeelde van volgende tyden Zouden (trekken. De Heer Vis dan ziende dat, ze niet te ver- zetten wa>en moed hen op dat bod aannemen. Eenige Rui- In de vier Streker dorpen wierd een Standaard Ruiters Tl W eker"*" vercfceld , die 'er tot (Uileggen gekomen waren, welke door derpen ^eiegt.^e boeren, beitelt moeften worden, en voor-hen en de paarden, Soldawngé- ftallingen, zout, zuur, en bier bezorgt? De aangekomen ge- monftett. worvcne foldaten wierden gemonfterr,, en ontrent vier hoiv Dc'zce-'" ^erd ^er^ bevonden. Ten zelven dage kregen deZeehoplui- kapircuien den dienft, en wierden hen:hunne fchepen aangewezen, als ferjrgcu dienft. deji Viceadmiraal Volkert Schram»'t Schip de Pacificatie met zes en tzeventig (lukken; den Sdioutbynacht David Vlug't Wapen van Enkhuizen met twe en tzeventig (lukken} Cot» nelis deBoer, de Rooleeuwmet zes en veertig (lukken, legr gende inde Maas; Pieter Karflëboosi, de Gouden Leeuw met zes en vyftig, (luk kenj Maarten de Boer, Gelderland met zes en vyftig (lukken ; Pieter Bakker, de Jupiter roet zes en veertig (tukken, leggende in de Maasj JanKrpok, 't Wapen van Alkmaar, met twe en tzeftig (tukken. De Heer Vis, Raad ter Admiraliteit deelde briefjens uit naar zyn believen, |
||||||||||||||||||||
|
Onluflen
tvcgeiis Wet sjouwen. J4 Maart,
|
volgens gewoonte om te sjouwen De gemeente, zulks ho*
rende, was 'er niet mede te vreden,. en begeerde dat 'er om |
|||||||||||||||||||
|
gedobbeld zoude: worden. Zy wierden dan verdagvaart om
|
||||||||||||||||||||
|
in den
|
gemeene lands tuin te komen. Als het nu op een.
|
|||||||||||||||||||
|
loten zoude gaan was het, door de menigre des volks, on-
mogelyk; deihalven oordeelden de Gevolmagtigde Raden, voor 't beften, dat men uit eiken Vendel twintig zoude lo- ten , op voorwaarde dat alle die met loten een sjouw wonnen, npodza'elyk mede ten oorlog zouden moeten varen, of an» dcis ftond hen niet één duiver te ontfangen. 't Welk deze; oio'* -
|
||||||||||||||||||||
|
VA.N ENKHUIZEN. ?75
morgen ook 20 gefchiedde. Tegen den avond den 19. van ,<{7?i
Maart gingen naar Maaflandiluis t'zeil, ontrent dertig tim- Men vaan merluiden, om de twe daar leggende Enkhuizer oorlog- TOottd'öor-- fchepen te verftellen. 's Anderendaags wierdenze van een t°f^f*0 i0C nodig getal sjouwers gevolgt. Onderwylen ging de trommel, om volk, voor de dienft-
hebbende Zeehopluidenj daar ze redelyk welaan konden komen : te meer, om dat alle vaarten verboden waren (1.). G^11 f',.. De Weftindifche Maatfchappy deed, in deze dagen, uitde- Deei) fa air." Jingvan de renten der Losrentebrieven, voor twe jaren, tot ?oo. 302. twe ten honderd; en weinige dagen daarna wierd het Oc- j° Maart. trooi van deze Maatfchappy. verlangt-( 20- Ondertuflchen Groo/pM^M hadden de onzen te dezer tyd een aanflag op Harderwyk, Dee/,i>/ u';o." zynde daartoe uit ieder Compagnie vyfticn man gecomman- Aanflag d:r deert onder den Collonel Palm,. famen uitmakende drie dui- «'"««op zend man. De-ze wierden te Amfterdam ineefcheepr, en »*"7**":-' 1 / r ■ rL 11 n » i r 1 Hbl'- Mac.
quamen den eenentwintigden van Maart s nachts wat lager U^Sylvhsbl,
dan de Stad onder de wal voor Hatderwyk.} dan men be- fó.Verward floot, dewyl de wind tegen was, die onderneming, tot den E^rfal]' volgenden nacht uit te ftellen; maat, dcFranfehen hier van " ' ' 2J^ verwittigt, fchikten eenig volk daar binnen, waar door de onzen aldaar aL'es in een ftaafcvan .tegenweêr vindende, -ge- noodzaakt wierden onverrichter zaken te rug te keren, Mid-> lerwyl wierd Weefp aari de overzyde van. de Vecht met royale Bolwerken, en met brede,en drepe gragten verfterkt, Cmmmrm Van Amfterdam en Enkhuizen quamen aldaar eenige vende- ffvan Amfi' len Burgers, die benevens het Regiment van den Overlten nn' Stokheim deze Stad bewaarden* Te dezer ryd wierd 'er zo een menigte Hai ing op-de Zui- Een menigte
derzee gevangen, dat men'er twe honderd om één en één- Haring in z'ui- halve ftuiver verkocht. De Ruiters in de Streek by de boe- <^z«gevan- *en leggende wierden nuverwiflelr, dat thans wekelyks ge- !J'0 Maan. fchiedde. Ook quam een Vendel blauw rokken, van Weefp, Eenige Gar.' binnen Enkhuizen om wat uit te ruften. De foldaten hier f?1Z0^en yrnt- loopplaats hebbende wierden in de Wefterkerk gemonftert, am mwiflelr* • en aldaar een goed getal gevonden. Doch daar mogten 'er geen inde Stad komen, ofde Hopman, Luitenant, en Ven- Aaa 3 drig„
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||
|
374
|
||||||||||||||||||||||||
|
drig, moeften aan Burgemeefteren den eed van getrouwis-
heid afleggen. De grote Krygsraad bedoot, op 't goedvin- |
||||||||||||||||||||||||
|
•=Ordre op de
|
||||||||||||||||||||||||
|
Burgerwacht, den van Burgemeefteren, met vliegende vendel, en roerende
|
||||||||||||||||||||||||
|
21 Maart.
Aantek. van |
trommel, van de wyken naar de Hoofdwacht te trekken,
daar een ieder voor zeven uren had te wezen. Zy hadden |
|||||||||||||||||||||||
|
M.Mut.
|
||||||||||||||||||||||||
|
gaarne, om de menigte der hier leggende foldaten die vele
moed willigheden en ftraatfehenderyen bedreven, met twé vendels teffens gewaakt j en des te tterker binnen ronde uit- gezonden. Des nacht wierd Lubbert Herefzoon aan goud en zilver ontrent zes honderd guldens ontftolen, uit zyn werkkamert je, daarze , door twe regels ruiten, boven de luif, met een ftenen kandelaar, daar op een kooltjen, kaars, en fwavelftokken, ingekomen waren. En zo hy 't niet gehoort, en hen verjaagt had, ongetwyffek zou 'er meer geftoven heb- ben. De Burgemeefteren dienden de voorzitters van den gro- ten Krygsraad aan, dat ze oordeelden én goedvonden dat'er noch een half vendel by het hele 's nachts zoude waken, welke zyn Hoofdwacht by Agges-paal zoude hebben, als voor dezen. Hopman Timmerman, en Semeins beleiden de vergadering, in welke 't befluit der Wethouders goed gekent wierd. Des maandags nam het, met 't Vendel A, zyn aanvang.
Ook ontfing de grote Krygsraad laft en ordre van de Wet- houders, (want de Burgerhopluiden hadden aan hen ge-, klaagt, over de grote moetwilligheid der foldaten, zelfs aan de rondensen de wacht) dat men"die zoude gevangen nemen, of by tegenftand, ter neder fchieten, of üekeri, die eenige ftraatfchendery bedreven, of wel de rondens en wacht niet behoorlyk quamen te bejegenen. Doch dar men zich zoude fchikken naar de gelegentheid der zaken; en de rondens met hoofden verzien die men bequaam zoude oordelen in deze gelegentheid. De ruiters in de Streek leggende vertrokken van daar. En in plaats van hen was een vendel foldaten in die Dorpen gelegt. De vier Enkhuizer kapers quamen vol- gens het opbod der Staten, hier weder aan. De twe Eveis brachten drie pryzen mede, doch Hamburgers, daar ze niet dan moeite van hadden, 't Galjoot had, zo men zeide, een Ooit-
|
||||||||||||||||||||||||
|
r Dievery re
Enkhmzeu gepkegt.
24 Maart, |
||||||||||||||||||||||||
|
De burger
wacht word verfteïkr. 2J Maart.
|
||||||||||||||||||||||||
|
27 Maart.
Haaroidre
tegen de jnoedwillig- liedeu. |
||||||||||||||||||||||||
|
De Enkhui-
zecs komeu weer binnen. 29 Maart,
|
||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. $ft
Ooflendenaar, wat.verligt van zyn vracht, en 't koolhaal- j6y^
dertjen, een fchip genomen hebbende , had 'er geen voor- deel van, vermits het hernomen wierd. De kapery had in DeKapery Weflvriefland, federt dezen oorlog, niet veel te beduiden Mrhansnier. gehad; hebbende zyn Hoogheid pas vier honderd guldens ^1 tebeclul" voor zynen tienden penning genoten} en zyn ontfanger Wil• 3'0 Maart. km van Nek ontrent veertig guldens. Tuflchen Donderdag en Vrydags nachts, gefchiedde iets Moedwil-
dat ons niet te vergeten ftaat om aan te tekenen; te weten : %he«fcn van vyf foldaten, ontrentten half. elf uren, in de Paktuinsftraat, "ï^f^!*" alwaarie uit een kelder gekomen waren, krygende eemge Aantek.va» moeite met malkanderen, maakte groot geraas: dat zo lang M.Mu/. duurde tot de buren opquamen, en de ronde daar by\ Zynie Mr. Wouter Sibrandfz. Sergeant van 't Vendel F, ('tgeen dien nacht in't Stadhuis waakten), metzesfchutters. Tegen zjci,yte„CcnC"e welken de foldaten zoetjens aandrongen, met den degen in borger Kende* de hand, en den Sergeant als dwongen tot deinzen j die hen eindelyk zö verre bragt met hard en zagt toefpreken, en voor onheil te waarfchouwcn, dat zy hem beloofden, by handgevinge dat ieder van hen zoude ftil en vredig naar buis gaan. Daar op zo fcheidenze. De ronde ging ooft op de Pakruinftraat in; en zy naar de vierfprong op de haven $ daardedegens weder uit de fcheden geraakten} en door hun roepen en tieren de Sergeant van 't Vendel I, Pouwels Al- bertfzoon Bobber, op zyn folder, van waar hy hen ver- maande tot ophouding, of anders dreigde hy onder hen te fchieten, met een fnaphaan, daar hy wel meé vuurde, doch zonder kruit. Zy raapten in tegendeel ftenen en gingen aan 't gooien., OndertufTchen quam de Sergeant meefter Wou- ter de haven langs gekomende vvezende, op de brug, Dob- ber begon dan te roepen zie daar de ronde. De foldaten dit diende, gaan op der loop, maar houden (lal, even om 't boekjen in de Keizersltraat, aan 't fchutting van 't Land- Wantje. De Sergeanr gevolgt van de zyne, hen op. 't fpoor tredende, en weinig denkende op hun pal ftaan, zette de eerfte voet naaulyks'thoekjen om, of een der foldaten fprong. met den bloten houwer voor den dag, onder den hellebaard varia
|
||||
|
376 VERVOLG der HISTORIE
van meefter Wouter, floeg naar hem, dat mis was, en zy«
kling herhalende, fcheen hy van mening door flag of ftoot, 't hoofd der ronde, ondereenige bedreig-woorden, beteren wiffer te treffen. Maar't wierd door de fchutters, die riepen Sergeant 't is tyd^ voorgekomen; ja mannen, antwoordde hy-, fchieter cp in. Fluks borften'er drie roers los, van welke een kogel den voorvechter in de regter borft, door 't lichaam vloog, zo dat hy dood ter neder ftortte. Of de twe andere niet geladen waren, dan ofze -mis fchoten, weet ik niet te zeggen. Zyn makkers kozen 't hazepad, de ronde den weg naar 't Stadhuis; latende den doden leggen. Alle de buren daar ontrent geraakten op dit fchieten van den bedde, en voor de deur. 't Was ontrent elf uren. Die van de Hoofd- wacht by Aggespaal quamen ook met een goed getal, fchut- ters , van 't aldaar wakende Vendel E, en ontmoetten een foldaat, die ze, niet tegenftaande hy zeide vanden hoop niet te wezen, mede namen by den gefchotene} welke zy op een flede door een flepers paard getrokken, met den ge- vangen naar de diefleiders bragten, van waar hy des mor* gens in de Schutters kamer gebragt wierd, en door het Geregt bezigtigt: welke den gevangen ook op vrye voe- ten fielden op 't zeggen van Meefter Wouter, die hem on« nozel en onfchuldig verklaarde, 's Middags yerfcheen de Sergeant voor Burgemeefteren, daar hy alles verhaald heb- bende, door hen bedankt wierd, als een die wel gedaan hadde. Zulks was ook de taal der Schepenen geweeft, toen hy voor hen, wegens den gevangen, ontboden wierd. Over dit gebeurde viel veel te praten. Elk oordeeld 'er
van naar hy gezind was. De grote Krygsraad, onwetende van de gelegentheid des gevangens, was over zyn loslatinge t'onvreden; klaagde't aan Burgemeefteren j en dat den do- den door hen had behoren gefc houwt te worden: zy prezen, neffens den burger, die doch, voornamentlyk hier, naau- lyks den foldaat mogt luchten of dulden, den gantfehen- handel: maar de foldaten zwoeren het te zullen wreken op iemand uit dat Vendel, zelfde Hopman onder welke den gefchoten behoorde j die ook mondeling Meefter Wouter om
|
||||||||||
|
i57j:
|
||||||||||
|
Een van de
foldaten word dood gefcho- ten, en zyn makkers vlugten. |
||||||||||
|
Het gedrag
van den Seige- anr der Ronde word goed ge- keurt. Veiftheide
oordelen over <Jat voorval. |
||||||||||
|
van ENK HUI ZEN. 377
©m de aaarits gelden, zynde twaalf ducatonnen, (de han- icy».
deling had de handeling te blyven) aanfpraak. Doch de Sergeant hem niet te wil -wezende, wees hem naar Burge- meefteren: tegen één vanwelkede Hopman, zo men zeide, geen heufche taal gevoert had, rakende het zelfde voor- werp. En zeker de manier van komen, hun taal, en be- jegening^ waar mede de hoofden van 't Vendel zich uitlie- ten,, zweemde meer naar gebieden, dan gehoorzamen $ en zy drongen hard aan, voornamentlyk de Hopman van de dragonders (die zeide een baron te wezen, en niet te vreden met een leeg huis, verzien met een bed, een dienftmaagd, enz. door de Burgemeefleren beftelt) om by de burgers in- gelegert te worden, Doch de Wethouders hadden 'er geen ooren naar, en zeiden, diende hun deze onthaling niet, zo mogtenze wel naar beter omzien. De Heren Wethouders hebben dit onderwylen niet alleen zyn Hoogheid bekent gemaakt, mitsgaders de verwydering tuflchen de burgers en foldaten (welke laatfte langer geen flaapplaatfen beko- men konnende, men in de Stadsbaan begon te herbergen) en verligting van deze verzocht} maar ook goede toezigt en zorge gedragen, en met een wakend oog de welvaard dezer Stad, en derzelver burgeren behartigt: derbalven ging de Burgemeefter Roos des "Vrydags 's nachts zelfde buiten en binnen ronde doen, om te zien of 'er ook eenige moed- willigen te vinden waren, die verhaal zochten, gelyk men zeide dat de foldaten hadden voorgegeven j ook quam 'er een , Kcur° te£ea Keure aan den dag, die door de Stad en in de wachtplaat- jerfoidaten, fen Avierd aangeflagen,, zynde van de£en inhoud: 3, A Lzo men in ervaringe komt, dat verfebeiden folda-
sj ten alhier binnen de Stad Enkhuizen, guarnifoen en 3> haar Ioopplaatshebbende (de vrome uitgezondert) haar «3 niet en ontzien, zo by dag, als by nacht, de goede in» » gezetenen der voorfz. Stad, aan haar perfonen, goederen, 5> en huizen te molefteren, overlafl en geweld te doen, en 3, grote petulantie ende moedwil te bedryven, ja zelf dat a, de zomraige hebben derven onderwinden de ronde van BH ' ' '" „ de
|
||||
|
^78 VERVOLG der HISTORIE
„ de Schutters dezes voorfz. Stads te agvclferen ende aan te
„ vallen, 7.ynde alle zaken in een welgeftelde politie into- „ lerabel en op 't hoogde ftrafbaarj zo is 't dat Schout y „ Burgemeefteren, en Schepenen, des Stads voornt. met „ voorgaande advys ende goeddunken van de Achtbare „ Vroedfchap, tot fecuriteit van de voorfz. goede ingezete- „ nen, alle en een ieder van de voorzeide ioldaten, voor „ zo veel haar binnen deze Stad en Jurisdictie van dien ont- - houden, hebben willen interdiceren en verbieden by de- „ zen eenige van de voorfz. ingezetenen, aan haar perfonen „ of ■goederen, eenig moleft, overlaft of geweld te doen, of benige de minfte petulantie of moetwil te bedryven , 1, veel min de ronde en wacht van de Burgers, op wat tyd
het ook zy, eenige moleften aan te doen, aan te vallen , ^ of niet te refpecleren op pene dat de Conti aventeurs, na j, exigentie van zaken, op-'t rigoreuft, en zelfs, het delict; j, zulks vereifchende, zonder conniventie, met de dood zul- „ len werden geftraft 5 ook voorts verftaan en geordonneert „ dat niemand van de gezeide foldaten, daar onder niet „ begrepen d'Opperofficieren, Capiteinen, Luitenanten,.. „ Vendriks, haar des avonds na.de klokke half negen uren» „ buiten hare refpe&ive logementen zullen mogen laten vin* „ den, op pene dat die gene, die des onaangezien na de voorfz. tyd daar buiten bevonden ende geattrapeert zulle» 9 werden door de Heer Officier, of burger binnen deze „, Stad de wacht hebbende, in hegteniflè gebracht, en na „ exigentie van zaken andere ten exempel geftraft werden,. ., En zuilen op dat alle onheilen des te beter werde voorge- . komen, gene herbergiers, tappers, ofte brandewynver- ,! kopers, binnen de Stad, aan eenige foldaten, by haar niet ,, logeerende (na dat de klokke acht uren geflagen zal zyn) X vermogen te tappen of verkopen eenige bieren, wynen, „ gebrandewynen, ofte andere fterke dranken, veel min „ van gezeide perfonen, eenige gelage mogen zetten ofte ,, houden op de verbeurte van hare neringe voor den tyd ,, van zes weken, ende zes gulden daar en boven mitsgaders „ drie guldens by ieder gafte te verbeuren, tenprofyte van i «j den
|
||||
|
van ENKHUIZEN. fa
j) den Heer Officier, zulfende de waarden, ende tappers ig7,
„ moeten inftaan voor de boeten van hare laaggcrjoten} en-
„ de zullen dezelve gehouden zyn, rer begeerte van de He-
jj ren Officier, ofte burger Capiteinen, hare deuren aan-
,, ftonds te openen, om de nodige vifitatie te kunnen doen,
,, op pene van daar over arbitralyk te werden gcconigeerti
„ en werden de Heren Officier en burger Capiteinen , ofte
„ hare ordres hebbende, geauthorifeeit by onwilligheid de
„ deuren in zulker voegen, op te doen maken als na exi-
„ gentie van zaken zullen menen te behoren. Een ieder
„ zy gewaarfchout en wacht zich voor fchade. Aldus ge-
j, daan ende gearrefteert by de Heren Schout, Burgemees-
„ teren ende Schepenen der Stad Enkhuizen op den i.
5, April, 1673, my prefent S. Lakeman ".
|
||||||
|
Sedert wierd de foldaat begraven, op der drenkelingen De <Wge-
Kerkhof, hy was geboortig van Barreveld in Gelderland, fchpic/°Jd:iat een Metzelaar van zyn handwerk, fris van perfoon, en on- ^ ^ra' trent de dertig jaren oud. Zyn mes had hy 's morgens aan Aamk. vm zyn makker gegeven en gezeid, wy zullen t'avond vrolyk M.M«l» Wezen , en ik mogt moeite krygen, want ik heb een bozen dronk; 't Schynt hy een houwer geleent had j want hy was'er 's avonds met een ^verzien. Vele zeiden dat hy een deftig borft ■was, en andere het tegendeel} onder deze had hem de Hop- irian Semeins horen zeggen dat hy de Stad binnen veertien da* gen verhoopten te helpen plondren. Den volgenden dag wierd ScfrikKnj»' 'er's morgens in de vroegpreek afgelezen, dat de Zomerbeur- ?aiule Predik- ten nu zouden wezen Dingsdags en Vrydags ochtent en t,CJEnkhuize Woensdags avond j doch om den noch gedurenden droevi- ^ ^,7v gen toeftand, zoud men een vergadering houden Donderdag 'Wyn e« 's avonds. Dezen dag wierden wel honderd en tweoxhoofden Eraudewyn koelewynen, en twe ftukkengebranden door den Schout aan- Scfoa/aange." Schaalt, uit een boeijer, die dezelve van Embden had willen haalt. ^rengen naar Duinkerken} hy had den Chefter, die om den gfweldigen gezonden, en sjouwers daar in gezet had, daar uitgejaagt. En deze wyn wierd den twaalfden van April door Schepenen ten behoeve van den Schout prys verklaart, die ze, ' Bbb z om
|
||||||
|
380 VERVOLG der HISTORIE
om dat de Fifeaal daar niet achter zou komen, naar Arnfter-
dam zond in den Veerman. Op den achften dier maand na den middag arriveerde de Prins hier in.de haven, om dat hy zync reis naar Texel wegens den feilen Noórdweflen wind tegeins den nacht niet konden voortzetten: zyn Hoogheid ging ondertuflehen ten geleide van Thomas Vlug, dewelke 's avonds by hem fpylde, de ftukken bezien en vertrok des anderen daags De voorzittende Hopluiden Timmerman en Semeins
wierden voor Burgemee(teren ontboden, die van hen ver? zochten, om drie vendels-fchutters in de wapenen te hek- ben tegen 'sanderdaags als wanneer een valfehe munter gehan- gen zoude worden, om zo alle onheilen voor te komen, die ligtelykeenigemogtenby der hand nemen, en zeidenj datteö dien zei ven einde de dragonders te paard, en't vendel Blau- laken onder den Hopman Morgenftcrn uitWeefpgekomen» belalt zouden worden zich gereed te houden-. De Hoplui- den dan beleiden de vergadering, daar. befloten wierd de katfte loting * te vervolgen, en uit dien hoofde hadden de Hopluiden Timmerman, Uil, en Lakeman in de wapenen te verfchynen Dezen morgen vroeg wierd de Kofter naar Hoorn gezonden om Do. Schalkenius, die de Franfche taal konde ipreken (want in de Claflls van Enkhuizen by geval daags te voren vergadert was niemand die met den dood- fchulJige te recht konde komen, uitgenomen Do. Ruiter e» van der Meer, die hem wel ver (tonden maar niet al te
wel met hem konden fpreken.) te verzoeken, dat hy deri
misdadiger], geen Duitfch verftaande, wat beliefde te ver- trooften in zyn uiterften en het gebed te doen : rr>aar hy floeg zulks af wegens zynezieklykheid > derhalven gingdeuitgezon? dene, volgens zynen laft, naar Wognum, om Veritraten zynde Proponent, en een zoon van Mr. Joris, die een jaar ia Vrankryk geweeft was, te verzoeken: deze nam 't aan , en gekomen zynde verzocht hy, dewyl hy noch jong was, een Predikant, om hem wat te onderfchragen. By beurten kreeg hy 'er een dien ganfehen nacht; tegens dewelken de mun- ter zich deftig gedroeg, bereid wezende de dood te lyden, mei
|
|||||||||||
|
De Prins
koonu t'Enk. huizen. |
|||||||||||
|
Drie Ven-
dels Schuttert verzocht in de wapenen te komen. IJ ApU.
|
|||||||||||
|
ï4 Af, il.
* Zie boven. hl. ?6l. Een valfehe
Munter word t' Enkhuizen ter dood gc- bragt.. Men zend
em.eenPtsdi. kant die Iran fcii kan Spreken > om,
en Mifdadi- gen ter dood se bereiden. |
|||||||||||
|
Pie zich
-aeer bereid
leont.
|
|||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 381
met zulk een bfy gelaat en geruftheid, dat een iegelyk, daar léj^.
by geween; zynde, zich niet genoeg over zyn lieftallighcid en vrolyk wezen konde verwonderen. Men zag al den toeftel vaardig, en 't fchavot geplaatft, c^IjS„word
met het aanbreken van den Saturdag, men hoorde de trom- maakt.86" mels roeren, die ten tien uren de vyf vendels op haar poften \%/i$riL, bragtenj te weten, de Hoplurden Timmerman op de Beu* lingpyp, een gedeelte van hem by 't Kruidhuisj Uil op 't JNcordend van de Breedeftraat, Lakeman op de Zuidhut, Morgenftern bydeBerndeftciger, en de Dragonders te paard voor deHanepoot. Ten elf uren werd zyn vonnis gelezen in Het vonnis 't Franfch en ÏScderduitfch, dat hy met de koorde geftraft word gelezen», zoude werden , dat 'er de dood na volgde, en opgchangen buiten de Stad, den vogelen tot een roof (als hy dit hoor- de, ontftelde hy zich buiten maten, want hy had van te vo- ren van der Meer gebeden, of die den Gerechte belief ie uit zyne name te fmeken, dat hy mogre begraven worde, en 't antwoord was, dat het niet konde wezen; doch men had hem dat niet gezegd) cn zyne goederen verbeurt. La Fleur, Zyn makker zyn makker, had het aantsfehouwen en wierd gebannen.wordgeban- Hy dan verzelt met Do. Hartman, die't gebed in 't Duitfch 1ICU* Zoude doen, Do-van der Meer en Verltraien, die't bin* nen in 't Franlch had gedaan, op't fchavot komende:, ver» DeMifda- voegde zich r.aar de zich zeer ftilhoudende menigte, welke «ligekoomtop- hy in't Franfch aanfprakj ontrent op deze wyze:Gy alle die \c"avot» f" de Franfchc taal verftaat tot u zal ik fpreken, of het noch ge*aanfpaak"" cenige vrugt of waarfchouwinge konde verfchaften: Ik ben aan het volk een eerlyk mans zoon geboren ew heb nooit eenige fchelm- ftukken gepleegt, maar door quaad gezelfchap verleid zynde voornamentlyk van eenen la Roche, heb ik my tot deze vuile mifdaad begeven,om welken alleen ik nu moer lyden, derhalven verlaat het quaad gezelfchap, en wykt af van den bozen, en zo zult gy bevryd zyn van de handen der Rech- ters. Ongetwyffeld zou hy zyne redenen vervolgt hebben, had hem de Scherpregter niet nu en dan by den ftrop ge- trokken, die hem de fpraakwat belettede, ende hem dwong af te breken. Zy alle dan begaven zich op de knien enHart- Bbb \ mars;
|
||||
|
5$ VERVOLG der HISTORIE
7g i man hief een kort doch deftig gebed aan: en 't zelve geein-
Zyn dc'od. digt zynde, klom de patiënt de ladder op, daar hy op't aan- manen van zynen aanfehouwer en makker, OnZjsVadsr begon te bidden, als wanneer hy'er afgefloten werd. 's Namiddags wierd hy buiten aan een nieuwe galg gehangen. Dit was het ZvnaF- einde van Jean de 1' Orange uit die Stad afkomftig en gebo. koiiift en hoe» ren hi het Dauphinaat, oud vier en twintig jaren, groot van danigheden. perfoon, en van eerlyke ouders, hebbende zyn vader een wynkoper geweeft; van jongs had hy den oorlog gevolgt, en met Duc de Beaufort in Candia geweeft, aldaar een ' wonde in de wang ontfangen, en was nu in Staten dienft. Hy was zeer-welfprekende, minlyk, goed van verftand, en Roomsgezind, doch niet bitter, en flieri, zeide men,, op de gronden der Gereformeerde Religie, daar hy rechtzinnig Zyiiaffcheul van konde fpreken. Daags voor zyn fterven verzocht hy om Tau zyu i»ak- zyn makker La Fleur noch ééns te fpreken, van denwelken *er« hy vergiffenis verzocht, dat hy hem wegens handdadigheid aan 't gieten valfchelyk befcbuldigt had, met een roemer
wyn en zo eene hertbrekende taal, verzelt met fmekingen, beleeftheid, kuffïngen, en een doorflaand gelaat, dat het de tranen uit de oögcn van La Fleur, den Opperfchout, Do. Ruiter, en anderen trok; zodanig datze alle niet een woord konden fpreken. Zy vergaven malkanderen, en fcheidc La Fleur wenende, maar 1'Orange wift van geen verandering, en zo 't in alles bleek, kon nooit iemand den dood te lyden meer getrooft wezen. De Graaf Vier dagen daarna * bragt het de Graaf van Waldek van Waldek \{icr aan ? en deed een algemene monfiering f van 't Krygs- Kr°nfïvofk."J volk dac in deze Stad was' 'c welk achter .de Oflefchurcn,
*TT9 Arih ï^n dien einde gefchaart flond, in het gezigte van duizen- t Reveu, den van menfehen: dit gedaan zynde vertrok hy aanftonds. Aantik.vnn j.]y nacj dien zdven' dag ook te Hoorn gemonftert drie com- mecnAartck. Pagnien ruiters en zes compagnien voetvolk, die aldaar, on-
Moeijc!yk«' dèï den Overilen Stokheim in garnizoen lagen. Wanneer lieden made de foldaten te Enkhuizen monüerden, onftond 'er eenige
ioUfil]' ,, moeijelykheid met de zelve, en geraakte het Vendel A en
"tianuk'van ^ > ^8 de naaile zynde, in de wapenen, doch wierd door M.Mut. "';...,.; den
|
||||
|
van ENK HUIZEN. ':; %%
den Here Schram beflift. Daags te voren hadden de ruiter8 ^ .
binnen Hoorn ook grote moetwil tegen de matrozen, die Uit een, Aar.tek. ter zee dienen zouden, bedreven, waardoor zy iamen hand- gemeen raakten en een gevaarlyke opfchudding in die Stad Veroorzaakten. Den laattren van April wierd 'er te Enkhui- Zen Vroedfchap en Krygsraad gehouden om fervies gelden voor de foldaten van de burgers te halen, 's Avonds den DeKaper- eerften van Mei wilden de kapergallen 't huis van Sybrand gaften wüicu, Jacobiz. Bergerboot pionderen, doch wierd zulks door Jan e,e" hu'^ i']on" ten Broeke, die de wacht had, belet. Den volgenden dag 'X'w^-,w» quam 'er een opbcds-brief van zyn Hoogheid voor de fol- M. Mui. daten, die weinige dagen daar na vertrokken, zynde ten Soldatenver- dien einde beflag-op de ïchepen gelegt. Ter zei ver tyd ver- vtJu^Jm trokken ook van Hoorn demen of veertien compagnien Ook va» voetvolk onder den overfte- Stokheim naar Weefp en Mui- Hoorn, den, van waar het krygsvolk naar Vriefland was gezonden. * *-*ƒ**£ Weinige dagen daar na. * vertrokken ook van Hoorn in ltimAmiUdi fehepen (die ten dien einde waren in beflag genomen, en van Amfterdam gezonden) twe honderd dragonders, welke in dezen winter van nieuwjaar af, in de dorpen van Weft- vriefland by de boeren hadden in quartier gelegen. Zy wierden naar de Vrielche kuft gevoert, daar de onzen veel volk van noden hadden, om die Provincie tegen de Fran* fchen en de troupen van den Biüchop van Munfler wel te befchermen en te bewaren,. Niet lang na het vertrek der 10 $&%■ trygslieden begonnen de burgers te Enkhuizen weer met ten vendel tevens te waken. Ook hadden de Heren Bur- , .E«>0pMs* gemeefteren een opbods-brief voor drie vendelen van hunne burgers? fchutters ontrangenj die in gevolge van dien den negentien- Aaut'ek. vm. 'den dier maand, in zeven ligters naar Amfterdam vertrok-m.MuI, ten, en vervolgens naar Weelp. Dien zelfden dag vertrok:- wD,7'iaac ken van Hoorn in negen fehepen drie vendelen burger- MuMenvti* fchutters, onder het bevel van den Heer Mr. Adriaan van trekken. Bredehof, Hoogfchout dier Stad als Colonel, en de Kapi- VitewAanttki.. teinen Mr. Jacob Keizer, Telmer Hinlopen en Evert Klomp. Zy wierden eerft gebragt te Amfterdam, van waar zy naar Muiden wierden gezonden, om aldaar in bezettingen te leg- gen. |
||||
|
384 VERVOLG öer HISTORIE
|
|||||||||||||||
|
i67}.
|
gen. Ter zelver tyd vertrokken ook van Hoorn, in ver-
|
||||||||||||||
|
fcbeide fchepen twe compagnien ruiters, naar Nieuwer-
fluis, om dien poft tegen de Franfchen te helpen bewaren. DeWftwe- Midlerwyle wierden de borftweringen om de Stad Enkhui- rm<? der stad zen <joor ftads - arbeiders zeer verbetert. Den negenen- word verbe- ••« j- 1 1 i_- * • ° , te:t twmtigften van die zelve maand quamcn hier weer vier vaan- Èenigvort- dels voetvolk, zonder zydgeweer en voorzien met klugtigc
volk koomt in en ongewone furketftokken: dan deze ontfingen weinig da- |
|||||||||||||||
|
de Stad.
« 8 Juny.
Toeleg om
fchepen in de liviere van Londen ie doer, zinken. Brand Het
Leven van de Ruiter, bl. 77?-78i. Holl Men. hl. 71. Vervi. |
|||||||||||||||
|
gen daarna*een opbods-brief om naar elders te vertrekken»
OndertuiTchen wendde men alle vlyt aan om 's Lands vlooC ten fpoedigfte te doen uitlopen. Men had te dezer tyd een toeleg vim etlyke fchepen met ballaft zwaar geladen, in de rivierc van Londen te doen zinken, om waar het mogelyk die te floppen en onbruikbaar te maken. Ten dien einde waren bedcktelyk acht zinkfchepen gereed gemaakt, en ai- rede naar Texel gezonden, en men had de toerufting daar- om te fterkcr voortgedreven: want had deze aanflag willen gelukken, men zou ganfch Engeland, zonder zeeflag of |
|||||||||||||||
|
Europa II.üee/, bloedftorting, in verlegentheid gebragt hebben. Den ne-
bl. 1 jx. genden van Mei geraakte de Ruiter met 11. fchepen van oorlog, 4. fregatten, 4. branders, 2. fnaauwen, en 4. gal-
joots, van het Collegie ter Admiraliteit te Rotterdam, be- nevens 4, oorlogfchepen van 't Noorderquartier» uit het Goe-' reêfche gat en de Maas, behouden in zee. Ontrent den zei-, ven tyd waren de gerede fchepen van 's Lands vloot met de zinklchepen, onder de Schoucenbynacht de Haan en David Vlug, uit Texel in zee geftoken; te weten, 16. oorlog- fchepen, 10. van Amfterdam en 6. uit het Noorderquartier, 8.fregatten, li.branders en één waterfchip van Amfterdam, z. branders uit het Noorderquartier, en noch 8. zinkfche- pen, t' zamen 4,7. fchepen. Deze quamen den volgenden dag hy de fchepen, die onder den L. Admiraal de Ruiter, uit de Maas gelopen waren, beftaande deze vloot nu in yt. zeilen. De Bevelhebbers en fchepen, die uit het Noorder- quartier zich by deze vloot bevonden, waren de volgende: • David Vlug van Enkhuizen, voerende het fchip 't Wapen Tan Enkhuizen met 7i. ftukken, en de Kapiteinen Pieter m., ; Kerflc- |
|||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 385"
Kerfleboom, Cornelis de Boer, Pieter Bakker,'Klaas Wyn- ^j^
bergen, Hendrik Viflcher, Jan Hek, Jan Dik, Jan Muys, en Jakob Roos, meelt alle burgers van Hoorn en Enkhui- Zen, voerende de fchepen, 't Wapen van Naflau met f8« 't Wapen van Holland met 44. Jupiter met 44. de Kaleb met 46. 't Wapen van Medenblik met. 44. Weft vriefland met 80. d'Eenhoorn met 70. Juftina van Naflau met 66. en het Noorderquartier met öo. Hukken, benevens de Com- mandeurs der twe branders, Hendrik Munt en Pieter Buk- kes. Men befloot naar de riviere van Londen over te (te- ken , en aldaar de fchepen te doen zinken', men zond de Schoutenbynacht van Nes en Vlug, met zes fregatten, zes branders, twe mauwen, en zeven galjoots, nevens de acht Zinkfchepen naar de Middelgronden, om die te doen zinken ter plaatfen hen by gefchrift aangewezen; dan de Engel- Ichen, waarfchynelyk van dezen toeleg bewuft, lagen daar met in de dertig fchepen; waarom men goed vond met de gemelde zjnkfehepen onverrichter zaken te rug te keren. Daarna wierd 's Lands vloot noch mee verfcheide grote . stands
fchepen en fregatten verflerkt, waar onder noch vier uit mn vetCcheüt het Noorderquartier: te weten, de Viceadmiraal Volkert oorlogfchepen Schram voerende de Pacificatie met 80. (tukken, en de Kapi- verflerkt. teinen Jan Krook, Klaas Valehen, en Maarten de Boer, voe- i^^fA rende de fchepen Alkmaar met 64, de Prins met 64, en #„,;„•, tl Gelderland met 60. (tukken, benevens een brander gevoert784-788. door den Commandeur Harmen öirkfzoon de Boer. Na 794-79?* 799«' d?ze verfterking beftond 's Lands vloot, die in drie efqua-tuff^nd^sè dres verdeelt wierd, in f z. fchepen van oorlog, ia. fregat- derlandfche eti ten, 14. advysjagten, en 2f. branders, in alles ontrent hon- de EBgdfdien derd zeilen. Onder de veertien oorlogfchepen van het Noor- e" Fra»£l«a derquartier waren 'er zeven, die in de Stad Enkhuizen wa- v,oten' ïen uitgeruft. Uit Zeeland had men flechtsdrie of vier fche- pen, -en uit Vriefland, Stad en Lande, niet één {chip on- der de vlag, ook ontbraken van Amfterdam en Rotterdam Koch verfcheide fchepen. De Engelfche en Franfche vloten V/aren nu met eikanderen vereenigt, en overtroffen de Ne- ^erlandfche,, die men in vergelyking van dezelve een khen ■% ~ Ccc Hocg* |
||||
|
3g<ï VERVOLG der HISTORIE
i&tx» Hoopkeii noemde, verre in getal en grote van fchepen. Zy
befloegen de zee zo verre als men zien kon. Men telde on- trent honden) en wat min dan vyftig zeilen, en daar onder tuflcben de tachtig en tnegéniig grote ichepen en fregatten van oorlog. Heteerfte Den zevenden van Junius, op den manndelyken biddaej, 4eej»evecht on- en juj[^ tjen zelven dag op welken men in 't verleden jaar vel'! cioii je Vyanjen jn Souwlsbaay aantaftte, raakten beide de vlo- Zie G. Brand ten ontrent Schoneveld by Welt - kappel aan elkander, 't let Leven var. Gevecht begon ontrent ten één uur namiddag, en daar wierd de< f "Ta bl' aan wederzyden hevig gevochten tot ontrent tien uren in Vervolg van't den avond, wanneer de duidernis der nacht, want het was Verw. Eu;opa, donkiQ maan, den ilryd eindigde, en de Engelfchen en *'• ??i • ?5?« Franfchen in ftilheid afweken. Verfcheide dappere Bevel- ^oT'ón. nebbers lieten hier kloekmoedig 't leven. De Viceadmiraal J.LeCfaclll. Schram en de Schoutbynacht Vlug, beide van Enkhuizcn Veel, hl. en hunnen plicht lofFelyk betrachtende, d'eerfte onder het 4 'S 480. efquadre van den L. Admiraal Tromp, en d'andre onder 't D. Vitte elfa"' e(quadre van den L. Admiraal Bankert, ftierven op het bedde dere bevelheö- van eere aan hunne wonden; ook was de Kapitein Jakob vaa bersfiicuvelen. Bergen gefneuvelt. De Kapiteinen Cornelis de Boer van Uit » A ^"khuizen, Hendrik Titus van NafTau, en Mattheus Mee- «ek.vanM.' "gang waren ?waarlyk gequetft, inzonderheid de Boer, die Mul; daarna op Vrydag den zeftienden dier maand aan zyne won- de te S^otterdam overleed Dus verloor de Stad Enkhuizcn
in dezen vicTroricufen zeeflag drie van hare dappere Zeehel- Qhboveu ^en- ^en zeide °°k 'n 'c eerft dat ^e ^aPireinen Pietér
ê/. 804. ' Bakker en Maarten de Boer, ook beide Enkhuizers, inlge- Dapperheid lyks gebleven waren: doch daarna verftond men dat ze bei- .wni' Bakker.<j£n leefden, Pietcr Bakker, voerende het fchip fupiier, * ' ï' wierd 's namiddags van de vloot afgefneden, en d' t n^elfchen ^on-len een brander op hem af. Hy gat lat! dat cenige ma- trozen in de boot zouden vallen, oin der. brander af te we- ren. Doch daar begaf zich zo veel vo ks in de boot, dat pas de helft van 't fcheeps volk binnen boord bleef: 't welk d' Kngelfchen ziende leiden hem aan boord, vermeeiierden het lchip, en hielden 't ontrent twe uren in; tot dat Bak- ker.* |
||||
|
va'n ENKHUIZEN. 387
leer, gewaar wordende dat de vyanden in 't gevecht te korü ifói.
fchoten, 't fchip weer overweldigden en by 's Lands vlooc bragt De Nederlanders verloren in dezen flag maar drie of vier branders, en niet één fchip. d' EngeHchen en Fran- 'tVerüesdet fchen hebben daar en tegen negen of tien branders en ten Engcifclieneu minften drie of vier grote fchepen verloren, Eenige melden Fraufc"eu' dat aan de zyde der Engelfchen vyf Kapiteinen waren geble- ven , en aan de zyde der Franfchen vele vry willige Edelen. 't Getal der andere doden wierd zeer geheim gehouden. Drie dagen na het gevecht ftelde de L, Admiraal de Rui- fte^RuJ[e^ ter, die in dezen zeeflagfeen onfterffelyken lof had behaalt, bers aain'i)16 " by maniere van voorraad, den Schoutbynacht de Haan in plaatfe derge^ plaatfe van den Viceadmiraal Schram, en Jan Hek, oüdfie f«euvcl<ic, Kapitein onder het Collegie van Weftvriefland en 't Noor- derquartier, gaf hy het gebied over de fchepen en vaartui- gen van dat Collegie. In plaatfe van Cornelis de Boer, die het fchip genoemt het "Wapen van Holland gevoerd had, wierd Matthys Dirkfzoon Pyl, eerfte LukenantTop het zelve fchip, tot Commandeur geftelt. Men verftond ook, dat Kapitein jan Dik, niet tegenftaande hy een van de jongfte Kapiteinen uit het Noorderquartier was, de vlagge als Schoutbynacht in plaatfe van Vlug zoude opzetten, terwyl hy daar toe uit dat Quartier de bequaamtfe wierd geoorceelt. Midlerwyl was de tyding van 't zeegevecht in 't Vaderland gekomen, en verwekte veel blydfchap onder de Regenten en ingezetenen. Den twaalfden dier maand ontfing men te v D|]y^en Enkbuizen de tyding van de dood van den Viceadmiraal Viugfaimen Volkert Schram en den Schoutbynacht David Vlug, wel- f Enkhuize». ker lyken in de gemelde Stad wierden gebragt, om aldaar A^*ek,valt begraven te worden. Mul' 's Lands vloot onderwylen op Scboneveld voor de Zeeuw- ^e twecIc
fche kuft wéér in ftaat gebragt zynde om tegen den vyand Z\^ te konncn aangaan, befloot rpen dien zelf aan te taften -, V;mdt't'leven gelyk den veertienden, zeven dagen na den eerften zeeÖae,■vmdefft&er, gefchiedde. 't Gevecht begon na den middag ten vier uren, y?,!fS,lS', en duurde met grote hevigheid tot laat iö den donkeren, Vettofnarefa^ yvylind^ de Franfchen en Engelfche ai vechtende naarde bl. 953-364/ Ccc z re-
|
||||
|
388 VERVOLG der HISTORIE
167?. revier van Londen, en men vernam den volgenden dag, dat
Waatby de zede zee verlatende de gemelde reviere waren ingelopen. Dus Nederlanders eindigde de twede zeeflag in dezen zomer gevochten, tot Wtfeelöé. merkelvke eere en nut van den Nederlandfchen Staat. De halen. Nedeilanders verloren in dezen flryd geen fchepen: en hoe- wel ze maar één vyandlyk fchip hadden zien verbranden, en
'eralleen twe, zo men fprak< gezonken waren, hunne over- winning beitond in groter zaken, die 't bevochte voordeel aan de ganfche wereld ten toon (telden. Zy hadden de twe Komnglyke vloten, ongclyk lterker dan de hunne, die ze- ven dagen te voren op hun afquamen, nu zelf op de Zeeuw- fche kuit aangetaft, en als die het gevecht zochten te my- den, vervolgt, achterhaalt, veel atbreuks gedaan, en uit der zee geflagen. Daar en tegen bleven de Nederlanders in zee, zonder binnen te lopen, en zy begaven zich weer op hunne oude poft, op Schoneveld, om van daar op de vy. andelyke bewegingen te lenen, en den Staat tegen hunne aanflagen te bewaken. Het getal der doden en gequeften ter ter w ederzyden word niet gemelt $ doch het is zeker dat de Lngelfchen en Franfchen, fel gehavent, op de rivier van Londen zyn gekomen, en, volgens hunne eigene hekente- nis, in beide de lefte zeedagen, ontrent drie duizend doden en gequetften hadden bekomen. Drie vendels Op Donderdag den vyftienden van Junius vertrokken in fch7wS>T Zeven ligtcrs dri^ vendc,s fchutters v'an Enkhuizen, onder
enïndcraik'o. ^e kapiremen Frans Kryrman, Volkert Weitwoude, en Bien i' huis. Lucas Timmerman, na dat ze alle voor het Stadhuh ge- An.itek.vfin monftert waren, om hunne medeburgers, die te Wecfp in M. Mul. bezetting lagen, at te lofTen. De ve.rlofte quamen den vol- genden dag, na het fluiten van de poort voor Enkhuizen: zy wierden binnen gelaten, trokken voor het Stadhuis, daar ze hun geweer aflehoten, en keelden vervolgens een iege-* Ook drie tyk naar zyné wyk. Ook zyn ''en zeftienden drie vaandelen «wléls.vaii fchutters van Hoorn naar Muiden vertrokken, onder bevel Mailen"3" van den Here Bur£emeefter J°an Blokker, en de Kapirei- V^linAtmtthnen ^r- Jac°k van Sander, Mr. Wormer van Schoonen, en Dirk jPaflèr-, orn de drie vendeien hunner medeburgers^ die
|
||||
|
van ENKHUIZEN. p ^9
die nu, zo wel als di^van Enkhuizen, volgens ordre van j^-,
2yn Hoogheid, vies weken hadden uitgeweeft, af te lofTen, komende de verloften den zeventienden in den nacht te Hoorn. Niet lang daar na * zyn ook van die zelve Stad Die door te icheep eeeaan vier honderd landzaten uit vele dorpen in 4°o landzate» j r ,, j 1 j- u- Tir r * # • worden ver-
deze geweiten, om de burgers, die binnen Weefp en Mui- (takt.
den lagen, te verfterken. Den eenentwintigden dier maand * ai Jimy. wierd het lyk van den dapperen Kapitein Cornelis de Boer, Delykenva» die, eelyk verhaalt is, den zevenden van Junius, in den S e,'>'oer' zeedag zwaarlyk gequetit, en daar na aan zyne wonde bin- D.Vltigwor- nen Rotterdam overleden was, te Enkhuizen, onder den den teÈnkhui. toevloed van eene menigte van menfchen, begraven. Den zenjbegraven, volgendeiuiag wierd ook aldaar plegtig ter aarde gebragthet m.MuÏ, ' W" lyk van den manhaften Viceadmiraal Volkert Schram, die in dat zelfde zeegevecht was gefneuvelt. Het burger-ven- del A. trok voor af. Daarna volgden de genen, welke de fporen, handfchoenen, degen, en het wapen droegen Ver- volgens gingen achter hec lyk de naalte vrienden, de Heren van't Collegie rer Admiraliteit, met Hellebaardiers, als mede de Heren Regenten der Stad, en ontrent de vierhon- derd menfchen. Men gaf na de begraafnis vier tonnen bier aan het volk ten beften: en de Dichter H van der Meer maakte naderhand op het arbeeddfel van dexen onverfaagden Zeeheld het volgende bylchrift: Dit Aanfight maakte een fchrik in geele Indianen,
En braght een kiile koorts in 't herte der Maranen:
Colomba tuighd fyn moed j de Faam met open keel,
Baiuind den lofFvan Schram in 's Weerelds ander deel.
Europe kend hem ook: de fiere fcngelander
Doeld met fyn moord-fchut meer op hem als op een ander.
't Sa, vuld my, feidejork, 't kanon fyn kop're keel,
En treft, in bcHRAM, den arm van Hollands Noordcr-deel,
Maar 't mi ft u, Engeland, fchoon ghy fyn arm kond raken,
Gy kond de minite wond niet in fvn herte maken;
De moed blyfr ongekreukt ten dienft van 't Vaderland,
Al valt het iyff, de deughd en word nooit overmand.
Cc f 3 Daags
|
||||
|
300 VERVOLG der HISTORIE
Daags daar aan, den drieentwintigften der zelve maand»
wierd insgelyk het lyk van den kloekmoedige Schoutby- nacht, Üavid Vlug, die mede in dien zelven zeeftryd, het leven, ten dienfte van het Vaderland, op het bedde van eere glorieuflyk had opgeoffert, binnen Enkhuizen, met grote ftacy, en op dezelfde wyze als dat van Schram ten grave gedragen: trekkende het burger- vendel K. voor aan Dufdanig was het einde van deze drie dappere Enkhnizer Zeehelden, die zich in vericheide togten en vermaarde zee- flagen, wegens hun voorzichtig beleid en onverfaagde kloek- moedigheid, eenen groten naam en een' onfterffelyken roem hadden verworven: waarom hun dood by hunne medebur- geren en andere lief hebbers van het Vaderland, in deze droe- vige en gevaarlyke omftandigheden, zeer wierd betreurt. De gewoonlyke bededag, die den eerlten Woensdag in de maand, op den vyfden van Julius, moeft gehouden worden, wierd nu door de Heren Staten verandert in een dank-en bededag, wegens de twe lefte zeeflagen. De Heren Staten zeiden in de uitfchryving, „ dat het God belieft had, uic ,, zyne oneindige goedertierenheid en vaderlyke barmhertig- „ held, den Staat dezer Landen in de tegenwoordige bekom- |
||||||||||||||||||||||
|
i67h
|
||||||||||||||||||||||
|
Dank. en
bededag in de vereenigde Nederlanden. |
||||||||||||||||||||||
|
ji
|
mcrly ke en gevaarlyke gefrelteniiTe van tyden en zaken, te»
|
|||||||||||||||||||||
|
3> ö1-
|
ns het gevoelen en de gedachten van alle hunne vyanden,
|
|||||||||||||||||||||
|
55
|
te begenadigen met baarblykelyke hulpe en zonderlinge
|
|||||||||||||||||||||
|
>1
|
voordelenj in beide de jongir. voorgevallene gevechten en
|
|||||||||||||||||||||
|
,, zeeflagen, tegens de t' iamengevoegde vloten van de ïïiag-
., tige Koningen van Vrankryken Grootbritanje ". Derhal- ren bevalen de Heren Staten, God over die hulpe van ganfcher Lierten te danken, en vicriglyk te bidden om zynen verde- ren zegen over 's Lands vloot, en om voorlpoed van de wapenen van den Staat te Lande, en verders om een heil- zame vrede. De Koning van Vrankryk had federt den zefden van Junius Maftricht belegert, en liet die Stad hard aan- raden 5 doch zy wierd door den Heer Fariaux dapper ver- dedigt. Hier meende men £ou de vyand den gehelen zomer werk hebben, en men was blyde dat hy op die fterke Stad was aangevallen j dan het viel geheel anders uit: want al-» hes*
|
||||||||||||||||||||||
|
Maftricht
word door de Franfclien be- legert en inge- iiomen. Zie Vervolg
var. 't Pep)». Europa bl. 267. »7^.278-320, |
||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. ^i
hoewel de Franfchcn daar voor veel volk verloren, waar 1673.
onder velen van hogen rang * zo wierden zy nochtans den eerften van Julius by verdrag daar van meeffer. Zo ras die tyding hier te land onder de vyanden quam, fchoten zy, den derden dier maand, in den voornacht, aan alle kanten victorie, zo uit het kanon als uit veel duizenden mufquet- ten, 't geen zulk een yflelyk gedruis en gedreun in de lucht Groteout- verwekte, dat de ingezetenen van dit Noorderquartier, niet fieltenis in Wetende wat dit beduidde, daar over met grote vreze wier- ^eze lz"fcn\ den bevangen, denkende dat de vyand nu in deze geweften hier of daar een landing zou ondernemen, te meer om dat al 't krygsvolk thans van hier naar andere plaatien was ge- trokken. Duizenden van menfehen zag men uit de fteden en dorpen langs de ganfebe kuil by een vergaderen, en men was dien gehelen nacht in alarm en bewegingej dan deze vreze en ontroeringe verminderden, toen men den volgen- den dag de ware reden van dat fchrikkelyk gefchict vernam. De Wethouderen van Enkhuizen verzuimden te dezer tyd niet hunne burgeren in den wapenhandel te doen ocffenen, en hadden ten dien einde niet alleen Dnlmeefters aangeftelt, Een Schermt om hen te leren het fchiet-geweer te behandelen, maar me5"" word Helden nu ook Adriaan Knopemakef aan tot Schermmeeiter, aanueftek'2"1 om hen ook met het zyd-geweer te leren omgaan. Zy Eenige" Zochten echter hunne burgeren, zo veel mogelyk was, te Waardgelders verichonen, wierven om dies wille eenige Waardgelders, aanSe""me" T - «r f 1 1 1T om oe burgers
Waar over zy Joris Vos tot Hopman verkoren. Hopman te verfchoiïen.
Jan ten Broke was thans alleen met 175-. Enkhuizer fcliut- /wmeii. van
ters uit, en lag binnen Weefp in bezetting. De Staten van M' Mul>
Holland ha-'den befloren, dat men de helft waardgelders en
de helft fchütters zou uitzenden. Het aannemen der waard- De •-yaarJ
gelders had binnen Enkhuizen goeden toeloop. Dies Wier» geldeis wor»
den 'er van hen eersigen met twintig tfoepjes gezonden naar Aw 1,aa-'
Weefp, daai- zesenzefiig fchütters wierden uitgeloot, welke Y?^ en
APn r ■ 1 Ti- j n •. r? 1 j Muiden ge»
uen veertienaen van Julius met den Burgemeeirer Sybrand zo,]citn. '
buiskes weêr te Fn huizen quamenj gaande de Buryemees- 10. y»/y. ' ter Buiskes den twrëntwintigiten dier maand weer derwaards Die van Hoorn hadden ter zelvcr tyd ook eenige waardgel- Uitur> A*m&> clexs
|
|||
|
%yi VERVOLG der HISTORIE
„j-v ders aangenomen, van welke twe compagnien naar Muiden
* i?. July. trokken *, om hunne burgers, aldaar in bczettinge leggen-
f 14. y«/y. de, te verloflen. Deze t'huis komende -f, wierden velen van
hen door de foldateziekte, gelyk men ze noemde, aange-
taft, waar aan wel veertig van hen zyn gefturven : want de
ganfche flad Muiden was door de grote menigte van volk,
waar mede dezelve vervult was, van de lucht dier ziekte
befmet.
Eenaanflag Prins Maurits had te dezer tyd een' aanflag op Zwartfluis
■vandeoiizen voorgenomen, dien hy den twintigften van Julius zocht ter
opZwartlluis o ' J ,. • j u j 1 •
miflukt. uitvoer te brengen. Ten dien einde had hyeenige troupen, zo
Ho//. Merc. bedekcelyk alsgefchieden konde, zo te lande als te water doen
xxiv. Deel ,i>/. naderen: dan de Vyand hier van de lucht gekregen hebbende V-mbïï'6 ^ct s nacrits °P ^en toren van Zwartfluis verfcheide vuur- 637. 'verv'o'g tekenen maken, waar op die van Haflelt, en voorts die van. vanVa/kenier Zwol en Kampen zulks van gelyken deden. De troupen van Ver™ Enro[:a p,-jns Maurits quamen alle ter gezetter tyd met het krieken • ?oo- 39u van den dag ter beftemder plaatlen; men voerde dezelve op verfcheide plaatfen te gelyk aan om die Vefting aan te taften en te overweldigen. De Heer Lobs Admiraal van de Zuiderzee was met zyne onder zich hebbende Uitleggers en Tjalken in het Zwarte-water, aanbrengende twe bateryen op vlot- fchuiten dicht onder het Kanon van de Schans, waar op de Vyand zeer hevig kanoneerde, en zy denzelven ook niet fchuldig bleven. Doch men vond de Vefting fterker dan men bericht'was, en de Vyand zeer wel op zyn hoede; daarenbo- ven quamen de Vyandelyke troupen, ontrent drieduizend fterk, van Kampen en Zwol naderen, die de onzen 's mor- gens tuflehen vieren vyf uren zo hevig aantaftten, dat zege- noodzaakt wasm, sa een Moekmoedige tegenweêr» voor de overmagt te wyken., «ets, «letachterlating van ontrent hon- derd en vyftig Soldaces > zo doden als gevangenen, in goede orde af te trekkes eia zjeh in de fchepera te begeven.: ook quamen eenige v-aa de gevfcgtcn te land door andere v/egen , en de meeften van onze .troupen noch dien zelvess avond binnen Blokziel te rugge. Dus liep deze aanflag, die anders ■fceer wel beleid was, door dit onyexwaeht vsoeg en iterk fe- COUIÊ
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 505
cours -der Vyanden, vrugteloos te niet. In deze zelve maand t^. ■
wierd -weer één honderdfte penning gevens geld geconfen- Een hon- teert, daar in men van alle Obligatien, Los en Lyfrenten, d«<Hle nen- en Aétien op de Ooft-en We/t - Indifche Maatfchappyen, n,I^f; moert betalen. Bef. ven Amjt. Midlerwyl genoot Holland ter zee geen kleine welvaart, bi jzi4
Wanneer de zilvervloot van Cadix, die eenigen tyd te Ber- Welvaart gen in Noorwegen had gelegen (beftaande in vyf oorlog- ™"ze° a" fchepen met drie koopvaarders, onder den Commandeur 1, Sylvius U Dirk Schey) in Julius behouden in het Vlie aanquam j wor-yM tl. 641. dende over de vier millioenen alleen aan zilver, behalven vele andere fcoftelyke koopmanfchappen, waardig gefchat. In dezelve maand quamcn ook in 't Vlie gelukkig binnen in de dertig koopvaarders, komende uit de Ooftzee, en eenige van Hamburg, met welke laatfle ook eenig nieuw gewor- ven volk voor dezen Staat overquam. Daarentegen is 'er Weer een vloot van wel twintig fchepen, naar Moscovien, benevens eenige Spaanfch-cn Weftindiesvaarders uitgelopen. Eenige weinige Kapers, die zónder verlof waren in zee ge- ftoken» zyn ook met veelpryzen3 daar toe vryheid verzocht en verkregen hebbende, in de havenen dezer Landen bin- nen gekomen. Te dezer tyd quam 'er een onbekende ge- Ecn 01,be; drukte brief zonder naam te Enkhuizen: waar in de fchry- kev.debrief ver onder anderen betuigde, dat hy een gebore Engelsman koormte ^ en Proteftants van geloo'f.was, God biddende voor den wel- En^ w?"' I\ 1 ir li-i /MMteR. VHn
«and zyner geloofsgenoten: dat hy uit dezen grond wierd M.Mui.
bewogen, de grote voornemens van Engeland te openbaren, welke niet waren op Zeeland, maar op het Noorderdeel van Holland, en wel op Enkhuizen en Hoorn gemunt, als we- tende dat 'er geen ketens voor de Zeegaren waren. Befluï- tende derlmlven met eene vermaning, dat ze op alles doch goede acht geliefden te geven} te meer als hebbende een Stad vol Papiften, den vyand genegen, en Mennoniten, van wien geen hulp was te wachten. Hy voegde 'er by; Ik * ve*■'lange zeer naar den laatflen September. Deze brief vond te ZieG.BmiS
meer geloof, om dat'erd'aanfchryving van hunne Ed. Groot '^ve"lT^ $/log. nopende het deflein derEngelfchen op volgde, welke gjS^sW Ddd des
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||
|
des anderen daags de Gemeente wierd voorgelezen. Hier -
op wierden de (lukken, rondom op de wallen en ftadsveften leggende, geboort, en wederom geladen: want zy waren aigefchoten en hadden te luchten gedaan |
||||||||||||||||||||||||
|
1*57»
|
||||||||||||||||||||||||
|
De vyande
Jyke vloten kousen op onze kullen |
Niet lang daarna was alles in Holland in rep en roeren»
toen men de vyandelyke vloten daar op de kuft vernam. Den tweden van Auguftus zag men ze in den laten avond |
|||||||||||||||||||||||
|
L.Sylvitisbl. voor de Maas, ja twe Engelfche kitzen quamen binnen de
645-.646.G. ondiepten in de Put: maar vermits het ftil wierd, en dat brandt'1'.Levenze jlün gevolg niet by hen konden kryeen, liepen ze met van de Ruiter , t , , ö . ö . /..• • 1 j 1 1
bl. 844.84?. "e ekbe weder uit. Hier uit kreeg men gedachten dat zy
|
||||||||||||||||||||||||
|
Worden
door eene on- gewone ebbe belet ic landen |
't op den Briel gemunt hadden. Doch fommigen verhalen,
dat ze ook te dier tyd niet alleen door een ichielyke milt wierden belet, die hen alle het gezigt benam, maar ook |
|||||||||||||||||||||||
|
door een ebbe, die etlyke uren langer duurde dan naar ge-
woonte. Dan anderen menen dat dit wonderlyk beletzel op |
||||||||||||||||||||||||
|
Zie boven
% 3x0. |
andere tyden voorviel. Doch ik vinde geen reden waarom
|
|||||||||||||||||||||||
|
men niet zou konnen denken en ftellen, dat zulks twemalen
is voorgevallen, gelyk fommige gefchiedfehryvers verhalen. Den volgenden dag, vernam men 's morgens vroeg de vy- anden voor Scheveningen, zo na by de wal dat men hunne drie efquadres bequamelyk kon onderkennen. Alle de Com- pagnien burgers van den Hage, en eenige van Delft, trok» ken naar 't itrand, met de landluiden der omleggende dor- pen, tot ontrent twintig vaandelen voetvolks. Ook wier» den in der yl achtien ftukken gefchuts derwaarts gevoert. 's Namiddags quamen de vyanden voor Zandvoort en Wyk op zee, drie mylen van de wal. Hier, en in de zeedorpen hier ontrent vergaderde ook veel volks in de wapenen. Den vierden zag men de vyandelyke vloten voor Egmond, daar na voor Petten, en eindelyk voor de Helder en Texel. Zy quamen met hunne ligte fregatten en kitzen zo na aan 't ilrand, dat ze daar op vele fchoten deden, doch zonder eenige fchade te doen, of iemant te quetfen. Zyn Hoog- heid de Prins van Oranje, van de aankomft der vyanden op1 de kuften van Holland in 't leger te Raamsdonk verwittigt,- begaf zich terftond naar den Haag, en ftelde overal ter be- veiliging van de zeeftranden de nodige ordres. Wei-;- |
||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 39?
Weinige dagen te voren * was Hopman ten Broeke met zy n .; {fai
Luitenant en zeftigfchutters van Weefpi daar hyinbezettinge * 29. Julj', had gelegen, t'Enkhuizen gekomen, latende in de eerftge- _H('Pm*" ieli melde ftad den Burgemeefter Buiskes met den Vendrig, Ser- „ "'1-,;;omc •ft !■•>!• « . n metteniae
'geant, en tweenveertiglchutters, die in t begin van Augultus fchutters
f, benevens de ftoepjes, mede van Wcefp te Enkhuizen te c' huis. rugge qtiamen, wordende hunne plaatfe [vervult door de MA'ïl]tf' vao Waardgelders, welker getal nu byna vol was. Den vyf- bok de den dier maand vertrokken ontrent vier honderd boeren uit overigen. de vier dorpen by Enkhuizen gelegen, onder den Colonel t Den4.. e» Kools, om die genen af te loiTen, weiken één maand had 7'^| g den uitgeweeft. Den volgenden dag quamen te Hoorn drie vertrekken om fchepen met Brandenburger foldaten, die door den Keur- anderen af cc Vorft waren afgedankt. Zy wierden kort daar na van meer lolJ^"* anderen ge volgt, en verzochten by dezen Staat in dien ft te fanbmzIZba worden aangenomen. Men nam ze terftond aan, en zond foldate'nko- ze naar de Helder, om onze zeegaten en kuften tegen d'on- me» hier om dernemingen der vyandelyke vloten te verdedigen.' Ter zei- «lienfi te lie- ver tyd wierd'dÈ'Heer Mr. Joan van Gent, Burgemeefter uit"ecn Aantik, "van"Enkhuizen,-gecömrolttccrt tot de vrëdehandeling, waar ,£ur<>«inr. mede men thans te Keulen gezig'was, doch die in 't vol- vanGc«é**f«I gende jaar Zöridér vrucht wierd afgebroken- pcomniitteett 's Lands vloot ondertulrchen van het nodigen voorzien, handeling *'
'en noch met twe fchepen verfterkt zynde, ging den zeven- ■sLands den van Aiigtiftii^ weer't'zeil; en men béiloot den twaalf- vl«btg»ac 1 den, dat men de vyanderi hoe 'eer hoe liever behoorde te t,ze,]> om °d naderen, en dan te talten,• en, onder Gods zegen de kult taften. dezer Landen te1 doen verlaten, en de zee alzo voor d'aan« ZieG. komende retourfchepen vry en veilig te maken. Ten zelven *w**W*»«r dage is ter vergaderinge der Heren Staten van Holland, rla TCzt^enT* dat in achting genomen was, hoe cerfl-daags tufTchen de De Staten' vyandelyke vloten en die van dezen Staat'wel een zeegevecht /lellen byzon* Zou mogen voorvallen,!'"én dat den Staat aari den goeden ^£rc'1'eïle^°'ï'' uitflag van dien ten hoogften gelegen lag, en d'overwin- U\ü^m,§ "ing alleenlyk hing aan -Gods aimagtige fchikkinge, goed- gevonden en verftaan: dat Btjrgemee.ïteren en Regeerders van de Steden der Provincie zoude aangefchreven worden', Ddd 2. ieder
|
||||
|
39« VERVOLG oer HISTORIE
jg-^ ieder in de zyne zodanige ordre te (lellen, dat de Predikan-
ten aldaar zyne Godddyke Majeftcit daar over zonder op- houden vicriglyk zouden bidden, en by alle gelegentheid van prediken hunne gebeden daar naar richten, en de ge- meente daar toe vermanen, ook dagelyks byzondere bede- itonden daar toe aanftellen: en byzonderlyk mede ten zelven einde de gemeente zouden doen byeenkomen, zo wanneer door't gehoor van fchieren met kanon het voorzeide zeege- XfitttnAan. vecht zou mogen bekent worden. Den achtienden hield tek-vanM. men ten dien einde te Enkhuizen de eerftc bedeftond, 's a- &ult v.onds ten zes uren, in de Wefterkerk, omdenGoddelyken zegen over's Lands vloot enz. te erlangen. De Kerk was
zo vol volks, dat men dergelyk by niemants geheugenis ooit gezien had. De menfehen ftonden tot voorby de vierde pylaar op't Choor, en in de portalen van de Kerk. Na dat men een Pfalm gezongen had, deed Do. Joannes Roldanus, na eene korte voorreden, het gebed, 't welk ontrent één uur lang was. ï)eJer<3e Den eenentwintigden van Auguftus, gefchiedde de deï- RCifduin'è^dc ^e verfchrikkelyke, doch vi&orieufe zeeikg der Nederlan-
HcMer. " dfcrs tegen de Engelfche en Franfche vloten, ontrent Kyk- ZieG. duin en de Helder, 't Gevecht begon 's morgens ten acht Branch't Uven uren} de wind Zuidooft zynde, als wanneer men te Ënk- Tl^I'%6%. nuizen net gefchut met gehele lagen zodanig hoorde donde- Verv.van't' ren dat de glazen in de Stad dreunden,en daverden. Dit Yer-w. Europa, duurde tot ontrent tien uuren, wanneer hetXchieten fcheen V-W 4?7- af te nemen, en de vloten dieper in zee geraakten. Straks m!'muI.' Van °P net horen van "" grouwzaam gefchiet wierden t' Enkhui- <Gcbedci) ten zen de klokken geluid en in drie kerken y verige gebeden tot «ydevan'tge- God uitgeftort met groten toeloop van volk 3 zynde de ont* b"d"e'dHo1 ^e'tenis e'nverbaattheid uit elks aangezicht te lezen, 's Na- 0 middags ten; drie uren gefchiedde dit weer in twe kerken.' Pitte» Aantth. Ter zclver tyd wierden te ook Hoorn en in verfcheide andere
Hollandfche lieden, daar men hoorde dat de vloten aan mal- kanderen waren, openbare gebeden tot den Here uitgeboe-» ïemt. Op het luiden der klokken liepen de. kerken en ver- jjaderplaatfen van alle gezindheden vol, en vele duizende» vari
|
||||
|
van ENK HUIZEN." 307
van menfchen fmeekten, op de voorgang der leeraren, cm jg-,
genade, byftand en verloffing, ten beften van het Vader- land : met zo groot een beweegnis der gemoederen, en vu- righeid van geeft, als men noch nooit in eenigen nood on- der de ingezetenen had befpeurt. Want elk hield dat aan dezen flaghet ganfche Vaderland hing, en dat men nu vocht om het uitheemfche juk t*ontgaan. Middeïcrwyl was het. *>e"evjg- gevecht der wederzydfche vloten hevig en fel, en men floegntv/t . etlyke malen door elkandcren heen. Hier gaven de Neder- landers de uiterfte proeven van beleid en dapperheid, als of dit de lefté ftryd zou zyn, fchietende met hun kanon 20 ras als met musketten, driemaal tegens de vyanden ééns De ganfche zee ftond in vuur en vlam, die, door den dikken rook, gclyk blixemftralen uit een donkre locht uitborft. Elk verging het horen en zien, door den rookdamp en 't ge- donder van zo veel duizenden ftukken gefchuts, en 't bal- deren van zo groot een menigte van musketten als 'er gedu- rig vuur gaven. De kogels, bouten, fchroot en fplinters vlogen van alle zyden, met een yfielyk gekraak en geknars van al wat getroffen wierd. De zee wierd met dode licha- men bezaait, en het gekryt en gejammer der gequetften en itervende, was om een ftene hart tot tranen te bewegen» Dus befchryft een vermaard gefchiedfchryver dit fchrikke- Zie G. lyke zeegevecht, 't geen tot ontrent's avonds ten zeven urenB,a>,dt^^' duurde, wanneer de Engelfchen naar hunne kuft de wyk vcn' S namen, en van de Nederlanders tot na zonnen ondergang gevolgt wierden. Jn dezen ftryd fneuvelden van onze zyde de Viceadmiralen 't Verlies van
Jan de Liefde en Kaak Sweers, en de Kapiteinen Jan van Gel- wederzyJc? der de Ruiters behoud - zoon, David Sweerius, Hendrik Vif- fcher en Dirk Jobfz. Kiela. De Kapitein fan Dik was zwaarlyJc in zyn been gequeft, en de Kapitein Jan de Jong wierd aan zyn oog gewond. Wyders had men in 's Lands vloot weinig ge- «Itietften en doden-, daar wierd ook geen éénfehip vermift of verloren, maar men was vier of vyf branders quyt geraakt. Doch d' Engelfche vloot was zo reddeloos, dat ze genood- zaakt was de zee te verlaten. Ook was het ge?al der doden Ddd £ en
|
||||
|
VERVOLG der HTSTORIE
|
|||||||
|
3?8
|
|||||||
|
g7, en gequetften aan hunne zyde ongelyk groter dan aan die
der Nederlanders-, doch de dood van den dapperen Admi- raal Spragh, die jammerlyk verdronk, was hun farertelykrte verlies. Men had ook één of twe van hunne grootue fchepen zien zinken, en zes of zeven zien branden, zonder dat men wift of het branders of andere fchepen waren 3 ook hield men dat ze ten minften acht of tien branders hadden verlo- ren. Den volgenden dag quam 's Lands vloot tuffchen Texel en 't Vlie ten anker, daar zich te voren de vyanden Dankdag hadden gepofteert. Tot erkentenis van dezen zege befloten over d'over- ^e Heren Staten *, dat d' aanftaande maandelyke bededag, 's Lands vloot, den zefden van September, in een'dank-valt-en bededag *2.6.4ug«Jt, zou verandert worden, in welks uitfehryving zy openclyk zeiden: „ Dat het God Almagtig had belieft, den Staat „ dezer Landen, in de tegenwoordige bekommerlyke en „ gevaarlyke gefteltenifle van tyden en zaken, in den jongvl „ voorgevallen zeedag, tegens de t' Famengevoegde vloten, 5, van de magtige Koningen van Vranryken Grootbritauje» „ niet alleen met groot voordeel, maar ook met zegen en „ overwinninge te begenadigen: zulks dat de vyanden af- 3, geweken zynde, daar door de zeegaten dezer Landen voor „ de verwacht wordende fchepen vry en open waren geftelt. Voorts bevelende God ten gemelden dage van ganfeher , . herren te danken, te loven en te pryzen, over de voorfchreve vicTrorie, zo wonderbaar aan ons gegeven, en om zynen ver-
deren zegen over de wapenen van den Staat, tot herftelling van de vervallcne zake, en ter verkryging van een vafle en gewenfehte vrede, vieriglyk te bidden én te fmeken. Dus betuigden de Heren Staten voor God en de menfehenj door deze uitfehryving, dat ze de gelukkige uitkomft van het lefte zeegevecht Gode dank witten, 'tFraiiTchc Zyn Hoogheid met het leger van Geertruidenberg opge- Legerverlaat "broken zynde, 'quam den éénendertigften van Auguftus tè Utrecht Van Werkendam by Gorkum. Dit deed den Hertog van Lux- Zitr Vervolg enburg, uit vreze van overvallen te worden met het pit van vm'tVerm. der Franfche magt, uit het Sticht van Utrecht naar den Europa bi. jj,,nt van Thiel wyken. Dien dag en den voorgaanden maebe «8*'w* ' ö ö was |
|||||||
|
van ENKHUIZEN. jpp
was 't een vervaarlyk onweer, niet alleen door grouwzame ifau
winden, maar ook door harde donderflagen, feilen blixem, Zwaar or>. zwaren hagel, en dichte ftortregen. In Binnewyzend floeg *?«• de donder in een huis beweften de kerk, de deur in en bo- ^,w?,w'U ven ten dake weer uitj het zelve brandde tot den grond toe Vit een af, zonder dat'er iets van belang uit kon geborgen worden, Aantekening* Ook wierden vele glazen door de grote hagelftenen uitge- MQgj.'dr>t flagen. Verfcheide 'fchepen van's Lands vloot leden hy Leetè-oM'$ dezen zwarcn ftorm ook vee] fchade aan ankers en kabels Kuiter,W.871. Een galjoot met lyftogt fpoelde twemaal van zyn ankers: een Noordhollands (chip moeft zyn grote maft kerven. Het fchip van Waasdorp, gevoert door den Kapitein Enge!de Ruiter, wierd ook driftig en liep groot gevaar van vergaan. De Schoutbynacht Bruinsveld verloor inigelyks zyn touwen, >sLanJs en moeft het boven Wcfei booms gat zetten. Daarna wierd vloot koomc 's]Lands vloot meermalen door hard weer en ftormwinden binnen, aungetaft, enverhindert, en eindelyk* genoodzaakt binnen de s 2?,w24» zeegaten dezer Landen te lopen, na dat ze in den voorleden Brandt als zomer tot driemaal twe Koninglyke vyandelyke vloten ge boven/*/, lukkig had bevochten, hare voornemens om te landen had 872^ 876. verhindert, tot twemalen uit der zee geflagen, en ahyd zee fcha, y"rovê- had gehouden, en nadenleften zeeflagnocb ruim één maand ren vier Hol: tyds in zee was gebleven. Te dezer tyd quam in Holland Ooit ind: de tyding, dat d' Engelfchen drie Ooftindifche retourfclie- Ket0^chc pen, ontrent het Eiland van Sinte Helena, ind'Ethiopi ^nyerV(jj„V(]f) fche zee, hadden verovert, en noch een ander retourfchip Ver-m. Ettrob, Was voorheen in d'Engelfcbe vloot vervallen. W ja;. OndertulTchen belegerde zyn Hoogheid de ftad Naarden, , Na"<le" .
die men den achften van September begon te befchieten, verover" en de Franfchen noodzaakte dezelve den twaalfden dier SyMusbl. maand by verdrag over te geven. Dit veroveren van Naar» 66}'- 662\ den verfchafte aan die van Amfterdam grote ruimte, en. aan j^.^1 ganfeh Holland veel vreugde. Twe Compagnien Dragon- w.484-49I-' ders quamen den tienden dier maand van Harlingen t'Enk 497. huizen, en trokken door de Stad naar het leger van zyn Dragonders Hoogheid: van wien de Wethouderen den vyftienden een' Eukhuizen?1 ppbods-brief omfingen voor vyf vendels Enkhuizer ïchut- ters
|
||||
|
4CO VERVOLG der HISTORIE
tg . ters. Na vele debatten in den Krygsraad, wierden vyf ven^
Eenopbods delen uitgelot, die gelaft wierden den volgenden dag ten brief voor vyf drie uren op de wyk te komen. Ieder had vryheid een man vendelen fchnt- jn zvn p\aaCs te huren en zou evenwel de tien Huivers daags %Aqnték van genieten, 'c geen velen deden, en voor ieder man, die ge- Af. Mui.' huurt wierd, tuflehen de 14. en 24. ftuivers daags gaven. Ter geflelder ure op de wyk gekomen, trokken ze alle voor Doch zulks 't Stadhuis. Dan de Heer Burgemeefter van Gent den Prins |
||||||||||||||||||||||||
|
geichrevcn.
|
af* voor Naarden gefproken hebbende, wierd dezen togt der
|
|||||||||||||||||||||||
|
fchutteren, 20 als ze gereed Honden om te vertrekken, door
een' brief van zyn Hoogheid afgefchreven. Desnietemin trokken ze tuflehen de twe poorten en beide de hoofden naar de fchepen, daar hen deze reis wierd afgezegt, waar na |
||||||||||||||||||||||||
|
Dankdag
wegens het
veroveren van Naarden.
|
||||||||||||||||||||||||
|
elk naar zyn huis keerde. Donderdag den eenentwintigden
van September Was 't een dankdag wegens het veroveren van Naarden. Men predikte toen te Enkhuizen in alle de |
||||||||||||||||||||||||
|
drie kerken, 's Namiddags ten vier uren wierden alle de
klokken één uur lang geluid, en alle het metale gefchut op de wallen éénmaal afgefchoten, terwyl het fchrikklyk waai- de. In andere fleden wierd ook het kanon geloft, en 's a- Vetboiulen voncjs heeilyk geviert. Te dezer tyd wierd de Staat noch |
||||||||||||||||||||||||
|
met ver
|
||||||||||||||||||||||||
|
Mogentheden. ö1-
|
fterkt door een verbond -met den Keizer, Lotharingen
|
|||||||||||||||||||||||
|
en Spanje, waar uit men zich veel goeds beloofde.
|
||||||||||||||||||||||||
|
D-'Opper-
hoofden der vloten Avorden in den Haag wel onthaalt en loflyk vereert. * 30. Septemb» Hall. A'krc.
XXJCDeel, |
Na dat 's Lands vloot nu alom in de havenen dezer Lan-,
den was binnen gekomen, quamen derzelver Opperbevel- hebbers in's Gravenhage, daar ze om hunne loffelyke dien- ften van vele Groten zeer wei wierden onthaalt. De Staren van Holland befloten toen *, om deze hunne dienften te belonen, ieder met een Obligatie te vereeren, als den Lt' Admiraal de Ruiter met een van zes duizend, de L, Admi- ralen Tromp en van Nes ieder een van vier duizend gulden, |
|||||||||||||||||||||||
|
bi 200 L.Syt. en d'andere Opperhoofden naar eerade, voor een gedachte-'
/7V' °6 ' nis: m we^Ke Obligatien vele loffelyke uitdrukkingen fton- Vernolgv«n%. den, als dat dit maar eene geringe vergelding was voor hun- Vcr-w /imopa ne-ongemene grote dienften, nu aan den Landen gedaan, Rezf. fié.G. en dat dezelve dienften, om de ongelegentheden des Lands, ^mïiZT'bi nu niet naar verdienden konden \vorden vergolden t~M enz. §76-879. ' ' > Dc |
||||||||||||||||||||||||
|
fAN ENKHUrZEN. 401
De weduwen en erfgenamen van de Viceadmiralen, de Liefde, 167 j.
Sweers en Schram, ontfingen ieder een rentebrief van twebui- zend guldens3 en de weduwe en erfgenamen van denSchout- byaacht Vlug mede een rentebrief van duizend gulden. Zyn Hoogheid:maakte re dezer tyd * den Schoutbynacht de , oa^ Haan tot Viceadmiraal in plaatfe van den Heere Sweers, en Jonker Engel de Ruiter tot Schoutbynacht in 't Oollegie ter Admiraliteit van Amfterdam: ook verkoor zyn Hoog» Èètiigenie«- hcid den Heer Willem Baftiaanfzoon tot L.Adnriraak en ^e w «'^ Thomas Vlug van Enkhuizen, broeder van den Scnoutby- vloot"cftdt. nacht David Vlug, rot Viceadmiraal van 't Noorderquar- tier. Daar na vvierd by de Heren Staten van Holland beflo- Ho'land ten, dat men uit de twehonderöe penning, die den zeven- verfchaffgeU den van Ocxober tvas ingewilligt, 120000O. guldens zou totbeta,,nSds* r 1 rr ii-j-öii j matrozen.
venchafren, tot betaling der mgevalle matrozen, en andere g Oéivè.
Jaflen van de jongftgedanc uitrufringe, te weten, aan 't Collcgie ter Admiraliteit van de Maze 300000. guldens, aan dat van Amfterdam öooooo, en aan dat van Noordholland 3 oooco. Binnen Enkhuizen ontflond te dezer tyd * zo groot een Oproer
oproer en verwarring met en onder de bootsgezellen, om l'1jl,k^™zê* te sjouwen op'sLands oorlogfchepen, die in deze Stad zou bootsgezellen. den worden opgeleid, dat de Heren Burgemeefleren den *y.Ofiok Krygsraad ontboden, en alle de tien vendels fchutters aan- Aantek.vm zeiden, om op klokgeklep op de wyk te komen, 't Gefpuis &1' ' rotte voor de deur van den UudburgemeefterPieter Vis te famen, daar het tegen de Heren Burgemeefteren Dirk Ad» miraal en Maarten Roos floute en harde taal voerde. Dies raakten de vier burger - vendelen, te weten A. H. G. en B. op de wyken. D'oproerigen beletten in'reerft de tromrnel- flagers het flaan, doch eindelyk verfloof een iegelyk zyns weegs. Men ligte 's nachts drie van de belhamels van 't bed, die daar na by Schepenen wierden gevonnift: namentlyk, dat d'een alle zyn gagie van de zomer verdient zoude verbeu- ren» de twede zyn hnlve gagie, de derde twe maanden, en 4at zy a]ie veertien dagen te water en brood zouden zitten. Eee Mid-
|
||||
|
40a VERVOLG der HISTORIE'
_£_« Midlerwyl wierden Cornelis Bakker, Leenert Gerbrands*
lenige nieu-zoon Kuiper, en Matthys Pyl tot zeekapkeinen aangeftelt,
we zcckapitei-in de plaatfe der doodgefchotene 5 doch hun getal wierd
nen aa"Re^clt- met één vermeerdert. Ook zond men fommige haringbuifen
|
||||||||||||||||||||
|
van eenige wel geladen t'huis
dezelve wierden twe jongens |
||||||||||||||||||||
|
van Enkhuizen in zee> waar
quamen > doch op één van
|
||||||||||||||||||||
|
Eenige bui-
(én gaan in zee Koopvaardy-
vloot koomt binnen. SyLvim bl,
?or.7I2 |
||||||||||||||||||||
|
doodgefchoten
Jn November quamde Ooflerfche vloot, fterk in de tne-
gentig fchepen ia Texel, en daarna noch eenige anderen 'm 't Vlie, gelukkig binnen. Ook negentien Moskovifch- en. eenige Hamburgervaarders. Onze Kapers bragten ook we-- |
||||||||||||||||||||
|
Vervolgvatt't je,. buit binnen, en eenige van dezelve liepen uit Holland-
Mzqi-'iw-* en Zeeland weêr in zee) die goeden buit op de Engelfchen 511-524. en Franfchen maakten, hebbende, volgens een naaukeurige lyft zp4f. Ichepen, zo groot als kleen van hen genomen: waar tegen de ingezetenen van dezen Staat niet boven de • Po-Jk"10? l & verloren hadden. Den tienden dezer maand wierd waken i'Enk- t' Enkhuizen in den Krygsraad befloten, dat de vier groot~- huizen. fte Compagnien fchutters, te weten, de F. G. I* K. by M^jSi'h va"^ve vendelen zouden waken, waar door de wacht om de
■ u' veertien dagen omquam; ook wierd het geld dat men ver- beurde door niet op de wacht te komen, zynde vyfentwin- tig ftuivers voor ieder fchutter, tot op twaalf ftuivers ver-- ' Een vat mindert, en de boete der Bevelhebberen naar gerade.' Den.-, met buskruit dertienden derzelver maand fprong op Scherloo by Enkhui- raaktdooror,-zen? 0p jiet hoekje van den fteiger, de zyde-muur van |
||||||||||||||||||||
|
vocrzigtighcH
in dsu kand. |
||||||||||||||||||||
|
't huis weg, door een vat met buskruit dat in den brand,
|
||||||||||||||||||||
|
raakte, 't geen door onvoorzigtigheid van den man des hui-
zes wierd veroorzaakt} die, zullende appelen afhalen, een brandende tabakspyp in den mond had, waar uit hy een vonk in het gemelde vat liet vallen, daar wel veertig pond |
||||||||||||||||||||
|
* 4- 12.
Novene.
Zyn Hoog |
buskruid in was, 't welk opvliegende het voorfchreve onge-
val te weeg bragt, en hem zei! jammerlyk bezeerde. Midlerwyle trok zyn Hoogheid voor-Bon, welke Stad
|
|||||||||||||||||||
|
hd&temagtigt |,y bemagtigde *; waar door de Franfchen, die noch in de
&Fra«Jckj°P Vereenigde Nederlanden ware») vrezende dat ze zouden: |
||||||||||||||||||||
|
vAv ENKHUIZEN, 4«j
Worden ingefloten, dezelve in alle haaft verlieten j eerft r(j7?.
Woerden den derden van November, daar na op den drie <3'ingenonie ëntwintigften Utrecht, en voor het eindigen van dit ja«i ^e<Je,J ver" noch vele andere heden en fterktens, als in Gromngerkttd, fj/^j/ Winfchoten, d'Oude, de Boner,ende Nieuwe Schants; 69?.694.'" ook de Eyler en Kuinder Schants. In Gelderland Hattum, 69?-697. Harderwyk, Wageningen, Bommel en Doesburg. In Bra- p**'??1", bant, 't Fort Creveceur, de Schants ter Engelen, en d'Or- vl'r™fEiiro'tti te Schants. InOveryflel, Kampen met de Scbantfen, Geel- b/.6oS 618.* muiden, Vollenhoven, Blokzyl, en Steemvzyk. In Drent, 635*660. Meppelen. In 't Sticht Utrecht, Rhenen, Wyk te Duur- fledcn, Amersfoort, Oudenaarden Yflelltein en Montfoort. In Holland Vianea, Heukelum > Leerdam, en Afperen. Dus wierden alle deze Plaatfen byna 20 ras door de Vyanden ver* laten, als zy die hadden ingenomen. Over deze heilzame Noch een verloffing, wierd den zefden van December, door het ge ee^"%S{- Land, een Dank - en Bededag gehouden, 's avonds allerlei oudefl* vreugde- tekenen betoont, her kanon geloft. en de klokken •geluid, enz. Jn de uitfehryvinge van dezen Dank-en Bede- dag maakten de Heren Staten gewag van de drie viófcorieufe -zeedagen van 's Lands vloot tegen de t we magtige Koninglyke vloten, van d'overwinning der ftad Naarden, van de ver- overing van Bon, en d'onverwachte ontruiming van fteden en plaatfen, met bevel om Gode wegens zo grote weldaden te danken en te loven. Dus liep dit gevaarlyke jaar gelukkig ten einde, en men zag ten aanzien van den Nederlandfchen Staat een wonderbaar toneel van de wereldfche wiflelvallig» heden en veranderingen, beginnende de zaken, die in den aanvang van't zelve zeer duiüer en verward Honden, in het einde zich tegen alle verwachting ten goede dezer Landen te fchikken. De Staten van Holland hebben den tweëntwin- Een twé tigften van December, tot verval van d'onkoften des oor- honderdftc logs, toegedaan één twehonderdfle penning benevens een^jj'^ „"^ *amiliegeld, welke laften ook zouden gaan over traeïamen- toegdhan. ten, die elk van 't Land was trekkende. In den aanvang van het volgende jaar quamen t'Fnkhui- OKcluyving
#en de Heren Spiering en van Arkel^ alsComrniflariflenj^jj^.pf]^' Eee % van
|
||||
|
404 VERVOLG der HISTORIE
van hunne Ed. Groot Mog. om de huisgezinnen op te fchry-
ven, die het Familie- geld moeften betalen. By hen wierd gevoegt de Heer Burgemeefter Adam Kortleven. De ge- melde Heer Spiering, Vroedfchap te Leiden, is den derden van Februarius binnen Enkhuizen overleden. Men had reeds in 't laaft van't voorgaande jaar voorgenomen in dit jaar een fterker vloot in zee te brengen dan in 't voorleden jaar, en om te beter volk re bekomen, verboden de Algemene Sta- ten by Plakkaat alle vaak, de Walvifchvangft, en 't nemen van vremden dienft: en toen befloot 84 ooilogfchepen, 6. fregatten, 24. branders, 44. galjoots, i.z. kleinder galjoots «n iz. fnaauwen, in alles uimakende 161. zeilen,! uit te ruften, en men rekende dat de kóften tot deze vloot den tyd van zes maanden belopen zoude 697T7f<i gulden. Doch terwyl.men t'Enkhuizen en andere zeefteden bezich was met alles te vervaardigen, 't geen tot zo grote toerufting ver- eifcht wierd, wendde de Marquis van Fresno, Ambafïadeur van den Koning van Spanje 'm Engeland, grote vlyt aan-, om de vredehandeling tuflehen den Koning van Gröotbritan- je en de Heren Staten, te Keulen aangeheven, te Londen voort te zetten: en. men. kreeg fchielyk de tyding, dat die gevenfehte vrede, den negentienden van Februarius, te Weftmunfter was gefloten. De gemelde Marquis de Fresna had van de Heren Staten laft en volmagt gehad om te han- delen en te fluiten, en door zyn bemiddeling wierd alles af» gedaan, en de laatffe hand aan 't werk geleid. Van de zy- de van Engeland liet men nu alle buitenfporige en hoog- gaande eifchen, in 't jaar 1671. voorgeftelt, varen, of men ging die ftilzwygendc voorby.- als onder anderen 't betalen van een jaarlykfche gifte van tien duizend ponden fterlings voor altyd, wegens het verlof dat de Koning den Neder- landeren zou geven tot de Haringvangft op de Kuften van Engeland, Schotland en Yrland. Men had te dezer tyd van de zyde van Engeland wel een artykel opgeflelt, aangaande de viflchery of "haringvangft, en daar by geeifcftt, dat de onderdanen van de Staten Generaal zich voortaan onthou- den zouden van te viftchen op de kuften en banken van z^ Mür
|
|||||||||||
|
^lnniel^. van
M. Mul.; |
|||||||||||
|
Toenifthig
ter zet?. Zie G.
Brandt't Leven var; de Ruiter, */.SSo-8S2..
|
|||||||||||
|
De vrede
t« flchen Gröotbritanje en dezen Staat .word geiloten. Zie 'Ho/L
Ma-e. XXV. ~Dee?,bl. lï-%6. Ï^.Sylviusll, fluk bl, 17 - 4T. Vervolg van V Ken». Europa, W. 747-78?.
Co[>j enbi. 71.
G. IWar.dT-mee» jarige Gefcb. |
|||||||||||
|
BcTryheid
iki fcariiigvif- fchery word daar door gu Aandhaalt,
|
|||||||||||
|
van ENKHUIZEtf. 4öjr
Majedeits gebied, i zonder alvoren verlof en paspoort daa*- tfj^
toe verkregen te hebben. Doch de Heien Staten weigerden ontrent dat punt iet in te willigen: dewyl hunne onderda- nen de vryheid der viffchery eenige eeuwen lang, zonder fteumis hadden genoten, en zonder dat daar uit eenig ver* fchil was gerezen, 't welk de vriendfchap tuflchen beide de volken had verandert. Dus liet men van de zyde van En- geland ook dat artykel vallen, zonder in 't tractaat van vre- de daar van te reppen. Hier door wierd de haringviffchery, de hoofdnering van de Stad Enkhuizen, die groot gevaar gelopen had, op nieuw beveiligt en verzekert, tot grote blydïchap van defzelfs ingezetenen. De andere artykelen zyt» in de Hiftoiien van dien tyd te lezen. Den zefden van Maart wierd de ratificatie der vrede in £^7e.vra?e?el
den H'age uitgewiflelt, en de vrede ten zelven dage aldaar oe^jV-r! ' afgekondigt. Ook wierd den veertienden dier maand dank-en Dankdag daar bededag in de vereenigde Nederlanden gehouden, en alom- o^ergehou- me tekenen van vreugde, over het veikryeen van de gemelde <fn >en vr™g- vrede, betoont, om dat een der vyandeiyke Koningen met de vyandfehap de wapenen afleide, en dat de Staat nu beter befland was om zich tegens Vrankryk te verweren. Binnen Ook t'Enk» Enkhuizen befpeurde men te dier tyd ook vele tekenen van h,IIZen' blydïchap. 's Middags, na driemaal trompetten en het lui- Mf£, ^" den der klokken, wierd de vrede aldaar gepubliceert, doch tevens door de Heren Burgemeefteren en Wethouderen ge- boden dien avond, (van wegen de harde ftormwinden geen vreugde- vuren noch vuurwerken aan te fteken, Maar den twintigften dier maand wierden in die Stad ce klokken ge- luid, en vele vertoningen van blydfehap gezien. Op de "VVaagsluif zag men een' Hollandfchen tuin, en daar in een' Leeuw, houdende zeven pylenin den linker, en een zwaard in den rechter klaauw: aan zyn linker zyde ftond de Vrede verbeeld, en aan de rechter de Prins van Oranje, de Mar- quis de Fresno, de Koningin van Spanje> en de Konin<* van Engeland. Op d'Afflagers - luif zag men d'Enkh&uizer Maagd, en aan haar rechter hand een' haringvifTcher. Op hetNoordby de Hang-brugge, den Keizer, dcKonin- ■E" 3 ginne
|
||||
|
40<$ VERVOLG der HISTORIE
1674. giwie van Spanje met haren Zoon, en den Koning van En-
geland j wat achterwaards denMarquis deFresno met eenen, brief, daar op ftond of vrede of oorlog: voors zyn Hoogheid» d'Enkhuizer Maagd, en den Koning van Vrankryk, heb- bende zakken vol geld op den arm hangen, die hy aan de BifTchoppen van Keulen en Munfter prefenteerde. Op 't Noord by de brug aan den mond van de haven berchouwde men weer zyn Hoogheid hebbende aan 'zyn rechter hand d' Enkhuizer Maagd, en aan de linker een Zwart. Op het Zuid ftonden ook de Prins, d'Enkhuizer Maagd, eneea Haringkaker, met dit opfehrift: Met hert en hand, voor V Vaderland,
Myn Stad getrouw, -voor 't huis Najfotty Heli ik gevat ê? Enkhuizer fchat. *1
Voorts zag men een menigte van vlaggen van de fchepc*
vvaayen, en op verfcheide plaatfen vele piktonnen branden , D'Enscl- en velerlei vuurwerken aanlteken. d' Engelfchen vertoon- fchentoiVen den geen minder tekenen van blydfchap over deze vredej ook veel blytl. ajs <jie nu ontflagen waren van een'oorlog, die elk tegen vt<kie.0Ver C de borÜ was, daar Vrankryk alleen voordeel van trok, en zy de fchade leden j die hen zo veel bloed en fchatten had gekoft, en hunne zeevaarten koophandel alomme verftoort-: en men zig by het fluiten van de vrede in den Hage een lylt van z8<S$. door de Hollandfche en Zeeuwfche kapers veroverde en opgebragte fchepen, onder welke alleen 160. Franfche, en al d'andre Engelfche waren. De Nederlan- ders leden minder fchade, om dat men alle zeevaart in tyds by plakkaat had verboden. ZynHoog- Aan zyn Hoogheid den Here Prinfè van Oranje, en aan licichvordErU2yne wettige Mannelyke nakomelingen, wierd den tweden !nlkTeniof"v'anFebru^'ius' door de Staten van Holland en Zeeland,
fccthuvvelyken het Eifltadhouder-Kapitein- en Admiraal- Geraalfchap op- geradem gedragen. Dit wierd naderhand door de Staten der Provin- z*e?yhy" cien Utrecht, Gelderland en OveryfTel gevolgt. Hunne Ed. ta-U] " Groot Moe. hebben zyn Hoogheid ook flerk geraden zich in.
|
|||
|
van enkhuizen: 407
in den huwelyken ftaat te begevenj en öp den voorflag van 1<j?4.
Arnilerdam befloten, hem te ontheffen van een fchuld v&nVervo/gvahu
twe millioenen, tot bewys van dankbaarheid wegens zyne Knv. Europa,
goede dienften, en om hem des te meer tot het trouwen clphbt.Q*?'
aan te moedigen. Men had in dit jaar een langen en zeer g. Bram/t
ftrengen winter. Het begon den eerften van Februarius te Tweejarige Ge-
vriezen, verzelt met veel hagel en fneeuw, en vroor zo fel ,M^óS-7j.
dat men met paarden en wagens over de Zuiderzee kon ry- H()//y 'van
den. De Noordzee was zo verre toegevroren, dat men van a4 Maart
de hoogfte Duinen geen water kon bekennen. Men telde »<>74'
van den 17. tot den 24. Maart 140. paardefleden, die van „ £ellJanSc
o ' » t> 1 1 • r 1 lui '"enge winter, ötaveren over zee t Enkhuizen waren aangekomen, behal- zie fioi/.
ven ifo. verkens, die men den zx. dier maand van Stavo- Merc. xw.
ren daar overdreef} en ook eenige fleden, en ruiters te fff.*^èl'J9/ paard, die van Enkhuizen derwaards reden. Den 24. daags J !'£.£■ voor Paafchen was 'er zo groot een onweer met zulk een me- 'mieengc- nigte van fneeuw, dat de paarden wel baaft van 't ys raakten, drukte ly/i e»«e Doch den eerften van April gingen 'er noch wel vyftig men- ^"tAk',van fchen over de zee van Wieringen naar Medenblik j en den ée«w«5w 3. zes mannen van Uitdam naar Marken. Den 4 reed 'er Befchr. van noch een man op fchaatfen over de Haarlemmer - meer. dm/l. ^.1*84^ Maar den 7. dier maand was 't reeds zo warm, dat men de jongens in de Haarlemmer-trek vaart zag zwemmen. Doch de Oofte wind zette de ys-fchotfen zodanig t'Y waarts in en op Pampus, dat 'er den 10. noch geen fchepen uit Zui- derzee t' Amfterdam konden komen: en den \\. raakten by Medenblik verfcheidc fchepen door de dryvende fchotfen in 't Ys bezet. Gedurende deze late felle koude had men t' Enk- Gebrek aan huizen groot gebreken ichaarsheid aan turf, waar van de f"r/t£"k" mande verkocht wierd voor dertien ftuivers; en noch was'er "^"^ van feezwaarlyk aan te komen: dan de Heren Burgemeefteren, He- M. Ah/,' ten, om de behoeftigheid der gemeente, zo veel mogelyk was te hulpe te komen, den veertiende van Maart, door den Roe- Per omflaan en bekentmaken, dat degenen diegebrekaan turf hadden, konden komen in 't Stads turf- magazyn, en van daar de mande voor zes Huivers halen; doch men moeft eerlt een briefje hebben van den Fabrykmeefter; dies quam daar een jne»
|
|||
|
>s Vervolg oer historie
itf74. röenigte van menfchen, om zich op die wyze van turf té
voorzien-, en dit ftvektetot'een groot geryf van vele geringe luiden en anderen die daar aan gebrek hadden. Toerufting Na 't fluiten van de vrede met Engeland , wierd by den [a^valT^ftlt' ^taat ovenvogen > °f men ^e toerulting ter zee niet zou ZicGfurmJt konnen verminderen, en men befloot cindelyk, dat voor het leven van de tegenwoordige jaar zouden worden toegeruft, en in zee ge- Puitcr bl, bragc, de volgende fchepen: 18. fchepen van oorloge, ge- 8S4-ög7. monteert door.den anderen van f 5. tot 80. (lukken, en be- mant met 400. matrozen. 24. Schepen van oorloge gemon- teert door den den anderen van fo. tot 63. (tukken, en b^ mant met 300. matrozen. 1 "\ Schepen van oorloge gemon- teert door den anderen van-40. tot f o. (tukken, en oemant met zoo matrozen, ia. Fregatten, gemonteert van 30. tot grt. (tukken, en bemant met 130. matrozen. 18. Branders. 18. Snaauwen. 24. Fluitfchepen. 12. Grote Gaijoots. 12.' Kleene Gaijoots. Boven dien zouden op de gemelde fche- - pen gebragt worden negenduizend foldaten. Deze fchepen zou men voor den tyd van zes maanden van lyftogt bezor-
gen, en zoude de koften van de voorzeide toerufting bedra- gen f737572. guldens en 12. duivers. Men had al over eenige weken, toen men een groter getal van fchepen in zee dacht te brengen, de toerufting beginnen aan te vanden, en het volk te werven, wordende ten dien einde te Enk- huizen, te Hoorn, en in andere zeefteden, lullig de trom- AllevifTche- me' eeroert, daar men nu dagelyks mee voortging. En om ry en koop* deze vloot dies te eerder met bequaam zeevolk en matrozen vaardy word te bemannen, had men by verfcheide plakkaten d?.ar ontrent Ve'r^C"' * a^'e oe(tenkelyke zorge gedragen: als door het verbieden Ver-m. Europa, aan a^e zeevarende luiden en bootsgezellen zich in eenige hl. 861. vreemde dienfl te begeven, en het te rugge roepen van de genen die zulks reeds mogten gedaan hebben: door het ver-
bieden van alle koopvaardy - vaart j de grote en kiene vif- fchery, de walvifch- vangfl, en kaapvaart} benevens het inroepen van alle commiflic vaarders die reeds mogten uit Tueruflin" ^11- ^en ^e^oot °°k cen maSt^S 'cger in 'r ve^ te orCn*
te lande. ° gen, en in dit jaar, in dienlt te hebben poo. compagnien
vod-
|
||||
|
van enkhujzen: 40?
voetknechten, 148. eompagnien ruiters, en Zf.compag- ,g74;
nien dragonders, welkers onderhouds-kofteH, alle maan* 2ware den een fomme van 1472305. guldens zoude belopen. Tot fcj,att;i|(,en verval vandezezwaretoeruflingtewater en te lande, hebben gehever), de Heren Staten van Holland en Weiivriefland buiten de gewone taxatien , het heffen van den twehonderdden pen- ning, recreatie -fchoen- en familie-geld, den zevenentwin- tigften van Maarr vaflgeflelt, een lïgting van viermaal den DeHoJlan; twehondcrdficn penning,, by forme van Capitale lening. d<p* bedingen Voor heene waren dikwils gefchillen ontftaan tufichen fchery^n züi. Holland en de andere Provinciën, over het recht om in derzee. Zuiderzee te mogen viflehen, gelyk \vy elders hebben aan- Van Znr\ getekent. Dan de Hollanders hebben den 20. April dezes j°f%Btr?v' jaars bedongen, de vrye viflchery in de Zuiderzee en het &'.IKy^clrlf- zwart water by Kampen, zonder dat die van Gelderland enjèrtBcf.va» Overytfe] zulks mogen beletten, In dit jaar wierd de To- 'Hardemjkt 1 ren Willigenburg t'Enkhuizen vereiert met een Klokken- ^*p? Toren fpel, dat naderhand met een ander fraai Speelwerk is verbe- wiiiiVenbure tert (1.). Den tweëntwintigften van April wierd de vrede word met een tuflehen dezen Staat en den Biflchop van Munfter gefloten f?«!w«k (2.): waar op die met den Keurvorft van Keulen den elf- "('fi'^,» den Mei volgde (3.). Onderwyle zag men de vyanden de wfi.van EnkH - overige fteden der Vereenigde Provinciën, na dat ze die zo bt. f04. veel gelds als hen doenlyk was hadden uitgeperft, en fnode MVr,fde,nc£ ' voetftappen van de bitterfte vyandfehap achtergelaten, met Kèn'Ln"" een' overgrote haafl: verlaten. Daarna wierden de drie Pro- De Vyanden vincien, die van de vyanden waren overheen geweeft, we- verlaten de der in de Unie aangenomen. Dus zag zich de Nederland- °v"'ReNe(fe- fche Staat door eene fpoedige, zeldzame en wonderlyke Ml<mi'- verandering, niet zonder een' zeer genadige en byzondere beftiering van den Almagtigen, van het zware jok zyner Vyanden verloft, en in zyne voorgaande dierbare Vryheid herflelt (4.). Fff
(5.) G. tvtmdtJ'mefri'ieXQcfchkA. bl. 12.C. Holl. Mm. bl. 89-91. Vervolg
wan 't Ver-w, Europa bl. 802. Copye bl. 83. ( %J) Ho//. Merc. bl. 104. Vcrv.
van 't Ver-m. Europa, bl. 804. Copye l/l. 87. G. Brandt bl. i?C. (4.) ZieSylvhis
11. Stuk, bl. $?. 45. ^.Verro Europa, II, Deel, bl, 8c2. 807-036. Brand;
■ Zivejai-ige Gejcb, bl/id. 1 - 32. 14r. en%.
|
||||
|
4*Q VERVOLG'der HISTORIE
,674, 's Lands vloot gereeed zynde, liep den vierentwiiuigiten*
'sLawls van Mei uit de Wielingen, daar de verzamelplaats was, in
■vlooi kropt in zee. Onder dezelve bevonden zich wegens 't Collegie ter
%i<zieG Erar.d Admiraliteit van Weftvriefland en het Noorderquartier, be-
't Leven'van'dl halven de branders en transportfluiten, twaalf fchepen van
Kuiter, bi. oorloge, gevoert door den L. Admiraal Willem Baftiaans-
8S<M«2. zoon, den ViceadmiraalThomas Vlug, den Schoutbynacht
iark^GeféTb'i.-fan Dik, en de Kapiteinen Klaas Valehen, Jan Hek, Jan
14«. 231. enz. Muis, Jacob Roos, Adriaan Berkhout, Maarten de Boer,
lsrvolgyan't Cornelis Bakker, Jan Krook, en Pieter Bakker: deze waren
Vcyw.hirop*, meeft burgers van Hoorn en Enkhuizen, daar het grootite
I029"'922' getal dezer fchepen ook waren uitgeruft. Daarna * zon-
* 8 Juny. derde de Lr. Admiraal Generaal de Ruiter zich van 's Lands
_ Haar ver- vloot af met een efquader van achtien oorlogfchepen, daar
nchtiïige. onder drie van het Noorderquartier, gevoert door Jan Muis,
G. brandt als r rr , ^. T, -, , ' .,.' ö r nJ ■
boven, bi. J"n Krook en Pieter Bakker; zeltien tranfport fluiten met
894-906. G. foldaten, waaronder 'er twe waren van het Noorderquar- Bmndt de jm. x\zx, gevoert door Pieter Kerflèboom van Lnkhuizen en, ^GefcTT/'."^ Klaas Wynbergen van Hoorn; zes branders j zes fuaauwen,'. 422-32V drie galjoot* vier victualieduiten, en één waterfluit. Mee Vervolgvan't dit efquader zeilde de Ruiter naar het eiland Martenique,, Ver-w. Europr., daar het op gemunt was: dan de Franfchen van zyn komft 'z?etG."fl°w§cwaai^cnouwC waren alomme op hunne hoede. De Neder» tTvejarige Gef. landers bedoten nochtans het fort Culfacaan te tnften, doch. hl. 2?% -249; moeften, na reel doden en gequetften bekomen te hebben Js |74"/ , • wederom terug keren. De L. Admiraal Tromp liep den ach» r/rw.?Európa\ benden van Juniusmet het overige van's Lands vloot beftaan» i>{. 1029-1042, de uit j6. oorlogfchepen, behalven de transportfluiten, bran» ders, fnaauwen en galjoots, uit Tourbay naar de Franfchen kuft, daar hy met ontrent vier duizend man alles in alarm, en wel honderd duizend man der vyanden langs de zee- kuilen in de wrapenen bragt, en dus dien groten Monarch, en een goed deel zyner ingezetenen met vreze en ontfteltenis vervulde j en na zich noch eenigen tyd opdeSpaanfche kuit te hebben opgehouden, keerde hy met zyn-vloot weer naar het Vaderland, daar hy in het begin van December behou» den aanquam. Op dezen togt van den L. Admiraal Tromp 3 |
||||
|
van ENKHUT ZEN. 41 ï
bevonden zich wegens het Noorderquartier, de L. Admi- I(y-4%
raal Willem Baftiaanfzoon, de Viceadmiraal, Thomas Vlug, de Schoutbynacht Jan Dik, en de Kapiteinen Klaas Vale- hen , Jan Hek, Adriaan Berkhout, Maarten de Boer, Jacob Roos, en Cornelis Bakker. Op een Bededag, den eerflen van Auguftus was hier te Eni/waae''
Lande een vreefielyk onweer waarby veel ichadc gefchiedde. "zl^L Svt. Verfcheide fchuiten en fchepen wierden op zy geworpen vmJ/.stuk,' en op 't land gezet, de dikfte bomen uit de aarde gerukt, M.\c%.Verv«J£ veel Torens, Kerken, en huizen gefchondenof ter nederge- ™n >iV^j' worpen. Het fpits inPurmerland, de Toren te Purmerende, lo'^l'iof? en op-de Kerken te Hoogt woud, opHipolitus hoef, te Qua- G. Birma Tik» dyk, en te Wieringen wierden afgeflagen en ter neergeftort, j^'V0^-w» en andere zeer befchadigjt. Dit fchikkelyk onweer deed ook »^"H2; grote fchaae in de Beemlter en Purmer, ook te Hoorn en toneel, bi. 07. t'Enkhuizen. Vele huizen wierden van hare Gevels, Schoor- w.lèmpk Me'. ilenen, Pannen, en Glazen, inzonderheid die naar hen Weften "fwtoU, 31 f, ftonden, ontbloor. Verfcheide Molens waaiden omver, en CJnmcf!"nbf;
1- • 11 • >*. >.T j ■ f 1 van Amjt,b(, dit was niet alleen in E JNoorderquamer, maar trof ook ngy, J
vele andere geweften, te veel om hier te melden, en voor- namentlyk de Stad Utrecht} daar de Domkerk van den Domtoren tot aan 't Ciioor ingeflagen, en andere Kerken en Torens jammerlyk wierden befchadigt. Voor Amfterdam raakten wel negen ichepen in den grond, d'overige dreven, op zes of acht na, weg, een gedeelte tegen den Volcvvyk, d'andere elders heen, InTexè'1 dieven veel fchepen van hun- ne ankers en wierden hier en daar op het droge gezetj vyf verongelukten, vele menfchen verdronken, en de ichade was ^en kryet al omme groot: dan het zeldfaamfte van allen was, dat men vel^f^^. die vreeflyke Orkaan, die 's Avonds tufTchen 6. en 7. ande- Seuef. ren zeggen tufTchen 7. en 8. uren begon (en maar écn, fom- 7-icG.Rranó migen'zeggen, drie quartier uurs duurde, verzelt met don- pW/iar/4e der, bhxem , regen, enhagclftenen van een vierendeel pond tfzlzi7t% zwaar ) te Haarlem niet eens gevoelt wierd. ^Naaulyks wa- Pvvolgvan*t fen de menfchen een weinig van den fchrik wegens dit or\- &rw. Europxi Weer bedaart, of men ontfing de tyding van den bloedigen ^f^/7^ Fff • VCld 9j/io4.' .
|
|||
|
4tt VERVOLG beu HISTORIE
l6j vddflag, tuflchen de Geallieerden en de Franfchen, den
elfden van Auguflus, by het dorp Senef voorgevallen : die de gemoederen verfcheidentlyk bewcegden. Sommigen hicW den dien tot groot voordeel van d'onzen uitgevallen. An- deren meenden men had met fchade gevochten, en den Franfchen de buit, doch zy ons het veld moeten laten. Die is zeker, dat aan wederzyden hartnekkig wierd gevochten, en veel bloeds vergoten, doch daar door nietsbellechts. Een Franfche'Kaper, een fnaauw, trof den zeftienden fcSap""" dier maand onder de be,'Sen van Ko1 twe Hollandfche fcnCr
Syhha IL pen aan, die van het Convoy waren afgedwaalt, zynde he.C titui, il. 107 eene de Wdhbrord van Enkhuizen, en 't ander de Oranje-
boom van Broek in Waterland. Van heteerftc had de Schip- per met het bootsvolk en 't geld, dat 'er in was, zich naar Land begeven. De Kaper daar by komende vergenoegde zich niet alleen 't zelve te pionderen , maar zou het ook in , de grond geboort hebben, indien die van d'Oranje-boom veSeincn' daar niet voor gebeden hadden. Ondertuflchen wierd de ingenomen, flerke flad Grave door de Bondgenoten belegert, welk bcr ZieG Brand j^g <joor £en prjns van Oranje dapper -wierd voortgezet, en 2xvej«rigeGc/: ^ flad eindeiyk den zeSentwintigften van October by ver^ &Q-\il ' drag tot overgave gedwongen. Zo ras als hunne Hoog 348. Vervofe Mog bericht van deze gedenkwaardige verovering kregen, van 't Vevw. fcnreven zy een dank - en bededag uit tegen den zevenden van a8Jf*iói7 November, Om God da Her e bedonder lyk over deze favorable SyMusbl'. overwinning te danken, en nevens dun< ook. naar ouder gewoonte, Jl8 124» allerlei vreugde-tekenen, met vuren, als anderfins te bewyxjix. Nieuw Oc £n wier(j[ 0Qk den gemelden dag, door ganfeh Holland, met WeftShe veel vreugde «tekenen en grote blydfchap gevierr, omdat Maatlchappy. zulk een gewigtige veiling weder onder het gebied van de- Zie oarytn zen Staat was gebragt.. De Weft -Indifche Maatfchappjr, ïoSepr I674- in den iare iözi. hier te lande opgerecht, en byna te niet T700 Groot geraakt zynde, wierd te dezer tyd gedifïblveert, en een piaLm.Bee,, nieuwe opgerecht, met een octrooi van de Algemene Sta- Ki??? '?4?«ten tot het jaar 1700. om alleen met de vereenigde magS tv. Ded, U van de2clye jy[aatfchappy te mogen handelen op de kutten |
||||
|
van ENKHUTZEN. 4r5
Van WePtindiën, Afn'ca, en die geweften, zonder met de jg_
oude vermengt, of voor haar fchulden aanfprakelyk te zyn. In de maand September quamen acht Ooftindifchc retour- fchcpen gelukkig in de havenen dezer Landen. Daar na ^ie OofHn-i bragt het de Mofcovifche vloot ook behouden binnen, „JcmS."' doch met verlies van een fchip,dat onderwegen was gezon- vifchevloot" ken. En eindelyk hebben de CommifTarifen van hunne Ed. komen bi». Hoog Mog. voor eenigen tyd naar Engeland afgezonden, ne2: „ om de zaken van den koophandel af te doen, den elfden van Van Marine December te Londen, in tegenwoordigheid van zyn' Bri- met Engeland.' tannifche Majefteit, met defzelfs gemagtigden een verdrag gefloten, gefloten, 't geen van wegen de ftoffe die 't verhandelt een _. &*. <*.•&*"* Zee-verdrag, of een TraóTaat van Marine is genaamt, en cèfcbjf? begrepen in zeftien artikelen, waar naar zich de wederzyd- 379.-388. fche handel-dryvende en zeevarende onderdanen zouden hebben te gedragen. De zes-Commiflarilen van hunnefïoog Mog. tot het fluiten van dit Verdagt afgevaardigt, waren de Heren Jan Korver en Gillis Sautyn Raden'en Vroed- fchappen der ftad Amfter.dam $ Samuei Beyer en Andries van Voflcn, Raden en Penfionariflên der lieden Rotterdam en Enkhuizenj Pieter Duvelaar, Oudburgemeefler der ftad Middelburg, en Michiél Michielfz. Schepen en Raad der ftad Vliffingen. Door dit Verdrag herftelde men de vryheii van den koophandel en viflchery, zo als die by het leven van Koning Jacob I. geweeft was. De vervoering van alle goe- deren wierd toegeiiaan, uitgezonden: alleen de onvrye goe- deren naar-vyandelyke plaatfen, te weten allerlei foorten'vaa geweer en krygsbelioeften: en men lielde ftrenge reglemen- ten tegen de zeerovery, bedrog en ongerechtigheden, die men ontrent den koophandel zoude komen te begaan. In Menraad- deze maand was men in den Hage ook bezig met te verzor- K'^81 ovcrdea gen't geen het Krygsvolk aanging: men hield raad over w.tva"oor" oen ftaat van oorlog ter zee en te lande tegens :t aanffaande iit Groot jaar op te rechten: en men vond goed, om de koften daar Phkkaatb. uu toe nodig te vinden, in het gemelde jaar twemaal óen^i^6-1^7' twekondewfte penning te heffen, "' ™ '* "* Ff/S. De ^
|
||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
|||||||||||
|
4*4
|
|||||||||||
|
De Staten van 't Hertogdom van Gelre en 't Graaffchap
Zutphen, willende goede genegentheid en erkentenis -van dankbaarheid, boven andere Provinciën, aan den Hei e
Prins van] Oranje betuigen, hebben den dertigllen van Januarius zyne Hoogheid de Souvereiniteit of Opperheer- ichappy, over hunne gehele Provincie opgedragen, onder den tytel van Hertog van Gelre en Grave van Zutphen, op zekere voorwaarden in hunne Refolutie begrepen. De Prins hoorde deze aanbieding met genoegen aan, als zynde een der grootfte blyken van de toegenegentheid en 't vertrou- wen , 't geen de Heren Regenten van die Provincie op zyn Perfoon itelden: maar zag ook het gewigt en gevolg van deze zaak, en nam voor daar op geen befluit te nemen, dan , met raad van d' andere Provinciën, welke hy verzocht hem
met haar advys te wiilen dienen. Hy fchreef ten dien einde den volgenden dag aan die van Holland, daar na ook aan die van Zeeland, Utrecht en de andere Provinciën. De Sta» ten van Utrecht waren de eerfte die zich over die zaak ver- klaarden, en den achtften van Februarius een befluit namen, om zyn Hoogheid te raden en te bewegen tot het aanvaar- den van die aangebodene waardigheid. Doch de meefte Le- den van Zeeland ftrekten daar toe dat men zyn Hoogheid emftig had te raden de aanbieding van Gelderland, als oor- baadt voor den Staat, en voor zyn Hoogheids perfoon, af te flaan: en gaven hem van dit hun beiluit en de redenen die hen daar toe hadden bewogen kennis, door eenen brief gedagtekent den zeftienden dier maand. Die van Holland waren in hunne vergadering ontrent dit ftuk zo verdeelt, dat men byna niet wilt wat men doen zoude. De Heren Edelen hielden, dat men 't zyn Hoogheid had aan te raden5 en wierden gevolgt van Dordrecht, Gouda, Rotterdam, Schiedam, Schoonhoven) den Briel, Hoorn, Edanv.en Me* denbhk. Doch de lieden Haarlem, Delft, Leiden, Amfter- dam, Enkhuizen, en Monnikendam, waren van geheel an- dere gedachten, en meenden dat men den Prins moeft raden die aanbieding niet aan te nemen. Geen van beide deze par- tyen ontbrak't aan redenen om hun gevoelen fmakelyk te ma- ken. |
|||||||||||
|
Den Prinfc
"word het Her togdom van Gelre opge- dragen . Zie G.
'Brandt Tuvja- TtgeGcfthied. bt. 414-434. MolL Moe, XXW.Dcel, Zyn Hoog-
heid verzoekt liet advys van «Je pndere Pro ■vinden ov dit ftuk. Advys van
Utrecht. |
|||||||||||
|
Van Zee-
land. |
|||||||||||
|
Van Hol-
land. |
|||||||||||
|
vjjN ENKHUYZE'tt: 4if
ken. De overige'fteden, tuflchcn beide gaande, verfton- *, •
den, dat men alles ter vryc difpofirie van zyn Hoogheid J' had te laten. Men befloor voorts de vcrfcheidendheid der
gevoelens aan den Prinfe bekent te maken. Dees ziende hoe De Prins de magtigfïe fteden rieden, en dat 'er grote oneenigheid over flaardeaa"* viel, befloot by zich .elven de opgedrage hoogheden van fe ae hand te wyzen: gelyk hy den twintigiten van Februarius * deed binnen Aarnhem in de vergadering van deRidderfchap
en Steden: die hem den volgenden dag het Erfftadhouder- en Kapitein - Generaalfchap dier Provincie opdroegen- 't geen by hem dankelyk wierd aangenomen.! In den volgende maand Maart kreeg men in Holland de Verfrw
tyding, van het fluiten van een nieuw verdrag met Enge- &tó« Slat land, rakendeden koophandel in Ooftindiën. Hier do'or eu E»geland wierden de zwarigheden over die ftofle, welke doorgaans ?™™*p°toi de deure opende tot de verwydering, tuflehen die twe vol- Zfcc w ken meermalen ontMan geheel afgehandelt. Dit verdra* **}. ócflb'S. wierd binnen Londen den achtienden van Maart «erekent^ W-J** door de zelfde wederzydfche ComifTariiTen, waar onder ook de Heren Andries van Voflen, Raad en Penfïonaris van Hnkhuizen, welke, gelyk we gemeld hebben, het Trac- taat van de Marine tuflehen dezen Staat en Engeland had- den gefloten. Men begon nu vaft van alle kanten toebe- Toebereid reidfelen te maken tot den rtanftaande veldtogt, en te zor- Mentor de,, gen voor de beveihnge van de zeen. Men ftelde krui{TersOOTlog' cnbei voor de zeegaten, convoyers langs de kullen voor de koop- &"gdïr ' vaardy vloten, en voor al orde op de grote en kleine vL 6.'*** ichery Men zag den waggelende ftand der zaken tufTchen aIs*>°v«'> deze Landen en Zweden, en andere gevaren: men verboodH' Vt |
||||||||||
|
derhjlven den vyfden van April, alle fcheepvaart op Ooften opcSg
|
vaart
ea |
|||||||||
|
en Noorwegen y ook het uitlopen der fchepen. tot de Wal- Noorwegen
viichvangft uitgerult, op verbeurte van fchip en cr0ed. verbod. De Staten van Holland befloten in de maand Mei twP _, Twehon-
galden .wehonderto _ «-^ ZZ\u!,5£g± fle zware oorlogskoften voor den aanftaanden veldtogt Men G.'Bramh h\et deze by forme van kapitale leningej niet *elyk te voren alsbovc,1> *' by forme van een reële taxatie, [t geen tot grVe bezwaar- Sm.XS^ nis hk 107a,
|
||||||||||
|
%x6 VERVOLG der HISTORIE
-jg7£ nis ftrekte van die genen welker middelen in vafte goederen
en obligatien ten lafte van den lande beftonden; maar by forme van perfonele taxatie, die grote fomme gelds ftonden Eenkoui op te brengen. Men had in dit voorjaar een fcherpe en yoaf}iZc'oflcfm *"e^e koude, de wind dag op dag uit den Noordooftcn Htiïerl. Reuniewaajsende$ zelfs op den eeriten Mei, en de volgende dagen ^98. joeg de eene buy d' ander, en men zag byna niet anders dan hagel en fneeuw. De beelten trilden op't veld, en men was in
beraad dezelve weer op ttal te brengen. Ja deze koude duur- de tot den langden dag en langer: hier uit ontltond een fchraal gewas van hooi, en het niet wel dyëu van de beeften. VeelMni- Deze plage wierd vermeerdert en verzwaart met een, ander3 zen in't land. namenrlyk het vermenigvuldigen van de Muizen, die het koorn en het gras in de meefte plaatfen hebben afgegeten, en de landen omgeploegt, als of het onbezaaide akkers wa- ren. Daarenboven hebben ze de aarde Dyken dezer landen door haar wroeten zo doorgraven, dat dezelve op vele phat- fen zeer waren verzwakt, ja lek geworden, en dienvolgens onbequamer om den flag en aanperfinge des waters te keren. Oorlog me: Den vyftienden van Junius verklaarde deze Staat den Oor» "cc* r '°S tegen Zweden, die ook den zefden van julius te Stok- ihfch.v.Amti. holm tegen dezelve wierd afgekondigt, waarby alle goede- l/i, 1113 G. ren en fchepen der Nederlanderen wierden in vcrzckeringe rT/f/'/>/™^' 8enomei15 en alle gemeenfchap en koophandel met dezelve 607-61'?. 616 vero°den; het zelfde wierd hier te Lande ook gedaan : doch die van Amlterdam en de Noordhollandfche fteden leden Totrtiftino- daar d°or vee^ fchade. De Algemene Staten befloten een naar d'Ooft. efquader van negen oorlogfchepen, onder den Heer Binkes zee" naar d'Ooftzee te zenden, tot verfterking van de Deenfche MiddelanVchc v^oot tegen de Zweden. Zy vonden ook goed op't verzoek
zee; van Spanje, een Scheeps-magt naar de Middelandfche zee ZieG. Krant ter demping van't oproer in Mcflïna te zenden; waartoe
jietL^envan\ z ^ proten Admiraal de Ruiter fchikten, om met vyfen- de Ruiter, hl, ' ■ . °r , ,, . . , «» J ■
qii.enz; twintig fenepen, van welke acht in de Maze, en zeventien
t'Amfterdam zouden worden uitgerufb, dervvaards te zeilen.
r,° ü Midlerwyle quamen in de maand van Junius zeven Ooftindi-
men^biiuieü. *"cne retourfchepen in de havenen dezer Landen behouden
bin-
|
||||
|
van'ENK HUI ZEN. 417 *
binnen. Een van dezelve was ondervvege door een Franfch i^j
oorlogfchip, voorzien met zesendertig ftukken, aangetaft, fnaar na vyf uren vechtens weer verlaten. Weinig dagen te voren * had Kapitein Noyrot voor 't EenFraa-"
land een Duinkerfche Kaper, voorzien met 14. ftukken, 6. fchc KaPer baflen en -1 zo. Man, na eenige uuren vechtens verovert, ^'i0"1^- en in Texel opgezonden. De Hollandfche Vloot, komende De Wotcn van St. Ubes, en door vier Convoyers begeleid, wierd vanSt.ubesea op den zevenden dier maand, door drie Franfche oorlog- d'OofUhdfljM» Ichepen en een brander aangetaft. In den eerften aanval nie(1 {,iunc». kregen zy, alzo het miflig weer was, de fchepen de Wolf L.SjMuèu, en St. Maria, beide van Medenblik, van welke zy het laat-/"^ 6/-tu- tte in den brand ftaken; een ander fchip van Medenblik ?Éf'"^£w raakte op de Gom va'ft en verging: met de overige quamen de tl'i'ij. Convoyers behouden in Duins. Maar als zy op den tienden van daar weert'zeil gingen, wierden ze door deze Fran- fchen, met noch drie kapers verfterkt, weder aangevallen} doch zy wierden door de Convoyers zo wel bejegent, dat ze moeftcn-afhouden: dus quam deze vloot gelukkig in Texel binnen. In de-maand Auguftus quamen in de havenen dezer 0o{Hnd Zfche- • Landen noch zeven Ooftindifche fchepen. Maar ontrent pen bkuJeii:• den zelven tyd kreeg men tyding, dat het fchip, 't Hof euéén vauifc» van Breda, van Enkhuizen naar Oültindiën gefchikt, van TluJi: 8e» vier Turkfche rovers was genomen: hebbende zich het"^G^BnmA zelve kloekelyk verdedigt, totdat het meefte volk en alle hoge Tweejarige Ge- bevelhebbers gefneuvelt of zwaargewond waren. En nade-(ch-u- 660. maal de algemene Staten der Vereenigde Nederlanden, aanv Vry,)C!d de onderzaten van den Koning van Vrankryk, de vryheid fcherytoege- ontrent de viflchery hadden toegeftaan, indien de Koning Waan. het zelfde aan hunne onderdanen wilde doen, zo heeft zyn Syivwb/.vjSi Majefteit eindeiy k mede daar toe verftaan; en zulks den zeven- j^'-^q. tienden van Auguftus doen afkondigen, £elyk dit ook van */.-juf* dezen Staat gefchiedde, tot grote vreugde der wederzydfche Groet VUk.m ingezetenen, inzonderheid van die der Stad Enkhuizen, Dee^t W. joy.» wier haringbuifen nu wéér vry en onbefchroomt op hunne nering konden leggen: hoewel de Koning van Vrankryk niet Ggg lang
|
|||||
|
i
|
|||||
|
4i8 VERVOLG der HISTORIE
r ./-., Van? daar na zulks op het aanhouden van die van Duinkerken
weer heek ingetrokken. Do.RoUa- Sedert eenigen tyd had de Heer Roldanus Predikant te luis maakt Enkhuizen , volgens voorgaande lait van het Noordhoiland- eenRepetort- fche Synode, gemaakt een Repetorium van alle zaken die dak^ei'sT federt de Reformatie van de Kerken dezer Provincie van tyd Kerkci.Ptak- tot tyd in de gehoudene Synoden waren gepafleert en voor- kaatb.il.Dee/, gevallen: voor welke grote moeite en arbeid, hunne Ed.- ^'zf% t ' ^rooC Mog. m achtnemende de grote nuttigheid en dienft " " ' die het gemeen daar uit koomt te trekken, hebben goedge- vonden en verltaan, dat aan den voorfchreve Roldanus, in erkenteniffe van dien zou toegevoegt worden, de ibmrhe van twaalf honderd zeftig guldens eens, te betalen van de . Heren Gecommitteerde Raden in beide de Quartieren naar Bedenking de gewoonlyke proportie. IndeNoordhollandfche Synode, vandeClaiEs in het einde van Julius te Haarlem gehouden, viel onder van Eukjimzen an(jeren jets te doen over 't boek genaamt Hiftorie der Refir- fieformadc maüe door Geroerd Brmdt. Te weten de Claflïs van Enkhui- vai'i G Brandy zen gaf daar op in bedenking,,, of niet by deze Synode be- Zie G.Brand n hoorde acht genomen te worden op 't boek geintituleerc ff^^fof' i) De Hiftorie der Reformatie door Gerard Brandt, als het wel- ■ ZoaPde Hals. » ^e bevonden wierd in vericheide zaken partydig en een- G i'randtiLs' „ zydig ingeftelt te zyn, en in alles de waarheid niet con- ven.b/. i%. 5J form : en daar benevens, of tegens het uitkomen van het 4J»4& w derde deel, 't welk ftond te volgen, niet diende gewaakt „ re worden? De Synodus antwoordde hier op, dat wat de
„ de KerkeJyke Hillorien van Brandt aanging, dewyle de ,, Synodus bericht wierd, dat eenige Predikanten alreeds „ daar mede bezig waren, om aan de wereld bekend te ma- „ ken wat op die Hiftorie te zeggen viel, de Gedeputeer- „ den zich zelven van die aanmerkingen zouden dienen, „ en na haar voorzichtigheid daar op letten, wat zy tot be- „ waringe van 't refpecT:, en de eere hunner Kerken, en „ der zelver handelingen dienftig zouden oordelen. " Daar nagaf Do. Henricus Rukeus, oudfte Predikant te Amfter- dara, tegen de gemelde Hiftorie een boek in 't licht* waar tegens
|
|||||
|
•
|
|||||
|
van ENKHUIZEN. 4i9
tegcns G. Brandt een verantwoording aan den dag bragt; ,£.*-
waar op Rul«eus federt weer een nader Antwoord uitgaf. Doch daar vielen te dezer tyd ten aanzien van het Ker- Onluftente'
kelyke binnen Enkhuizen eenige zaken voor, welke deze Enkhoizoi Stad meer in 't byzonder betroffen. (Do. Joannes Urilnus °'ertberoc" den vyfden van Mei dezes jaars overleden zynde, trad de Pxcdlkaut;" Kerkenraad, handopening daar toe van den Magiftraat be- komen hebbende, eenige weken daar na tot het maken van een nominatie, om daar uit naar gewoonte eenen Predikant in plaatfe van den overledene te beroepen. Sommige van de Lidmaten der gemeente, wanende voor de oude recht- zinnige waarheid en de ruft e der Kerke te zorgen, poog- den met alle kracht te wege te brengen, dat'er niemanc wierden verkoren, die berucht was van de zogenaamde Nieuwigheden» die men Kerk-en Land-ontruftende noem- de. Zy beftonden zich ten dien einde den achtienden van Julius tot den Kerkenraad der Stad te keren met een requeft» waar in zy fommige Predikanten noemden, welke zy meen- den zuiver in de lere, en daarom hunne Gemeente dienftig te zyn, verzoekende dat 'er uit dat ruime getal een mogte Worden verkoren, 't Gemelde requeft was van den volgen- den inhoud: |
|||||||||
|
,, \TErtoonen met alle behoorlyfce reverentie wy onder- Requeft
|
van
lenu»
|
||||||||
|
}J * gefchreve Ledematen van de ware Gereformeerde ec,"getafc
w KerkeJefuChrilti, woonende binnen Enkhuizen, alle pro- Kerk^iraai „ feflïe doende van de fuivere Gereformeerde Religie, met „ het begin der Unie defer Nederlanden eenmael aengeno* ,, men, wel hart in 't begin defer eeuwe beftreden, doch „ door onfe hoogeOverigheit» en de Doorluchtige voorou- „ deren van zijif Koninghlijke Hoogheit den Prince van O- „ rangie, tot grootmakinge van Godes name, en welvaert jï van ons lieve vaderlandt, en vroome ingefetenen, altijdt j) gemaintineert, edoch nu weder tot groote droelheit van 3) alle vroome Chriftenen aengevochten van veele nieuwig- j, heden, ftrijdende tegen de belijdenifTe der Kerke en Ca- „ thechifmus, dat fy onderfchreven gefien hebbende het ?U * v gr0§
|
|||||||||
|
4io VERVOLG oer Hl STORT E
'6zf. ir.gros V!*n <fen eerwaerden Kerkenraedt ontworpen, tot da
,, verkiefiHgh van een Leeraer in defe Gemeente, Gode „ dank verplicht fijn, daerop fiende foo veele mannen haer „ vafthoudende aen de oude Orthodoxe waerheitj met eens „. ganfeh eerbiedelik verfoekende, dat.de eerwaerde Kcr- ^. kenraedt, doch niet gelieve te beroepen buiten- het getal» „.door ons Supplianten hier aengevoegt, fijnde alleman* „ nen waer van wy ons konncn verlêkeren dat vry fijn van alle ,, nieuwigheden, haer houdende aen-dg formulieren van 5,seenigheit by onfe kerke aengenomen, en door den eer-- j, waerde,- Kerkenraedt felfs daer toe genomineert, op dat ,, alfoo de ontrutfe gemoederen mogen werden gelUlc, ea „die aireede groote fwarigheit maken, bevredight, en de* 35 felvc alfoo geen reden gegeven verde, haer toevlucht ts ,, nemen tot die geenc die van Godt geftelt fijn, om de „ Kerk fijns Soons te bewaren by der felver Confeffie en ,, den Cathechifmus, en te weren alle die daer tegen aen» „ g'aen 5 nemen tot onfen voordeel hettgeene over defe i'aelc j,, is gedaen in de Synode van dit Quartier tot Alkmaer, „ feuienhondert vierentfeventigh: alwaer is gearrefteert dat ,, men niet fal mogen Prediken, Catechifeeren, fchrijven „ of leren, 't welk in (aken of expreffien tegen de formulie-s ,, ren van eenigheit, Cathechifmus, Confeille, Canones des „ Dordrechtfen Sinodi, direfteiijk of indireftelijk foude „ mogen aengaen, waer aen Avy, ons verder, refereren: Met 3, eenen verfoekende, de eerwaerdige Kerkenraedt gelieve „ dele onfe goede meininge niet anders te duiden als een op= .,,. rechte en geoorloofde genegentheit tot de rurtedefer Ge* ,, mcente, en op dat Go'ds woord fuiveilijk. volgens de-ou- ,, de acngenomen Religie, van onfe voorouderen met het 3, bloet beveftight, mach weiden gepredikt, kan ook niet ,, genomen weiden tot verminderinge van de authoriteit de- ,, fer eerwaerdigen Kerkenraedt, als weidende maer alleen ,, perfoonen voorgeftelt-, door de Kerkenraedt felfs daertoe ,, genomineert. Sullen wy Supplianten ondertufTchen den 3, Heere bidden dat hy met UL. iy in defe. verkiefinge. Al* „ foo gedaen tot Enkhuifen den lóVjuly i67jf.En was aldus j, ondertekent: " " Nike- |
||||
|
van ENK-HUIZEN.
|
|||||||||||||||||||||||
|
4*r
|
|||||||||||||||||||||||
|
G er rit Symonfz- Klik.
Albert Krol de Jonge*
Albert Mol.
Kornelis Lajldrager.
Frank Gijsbertfz,
Thijs Lourenfz. Banier Offringa, Albert Krol,. Reyer Janfz. . Jan van Heerden. Auguftinus DeuiuejZ' Gerrit Stoffelf%. Pieter Michielfz, Schoof* Pieter van Stavoren,. Evert Roomunt.... |
|||||||||||||||||||||||
|
"h^flkolaes Bofch.
^ Broer Wachten Pieter Heddefz. Jan Dirkfz. Kaerts. Herman Jacobfz. de Jonge. Hendrik Pieterfz- Krijgsman, Freek jfoq/ieVi Remmen^ Theunifz,, - . Dirk.Klaefz... Klaes Jakobfz. Jan Hendrikjz. W%~ Jdkob ■AllertfzX . H-endrik Belt. Tade P iet erfz. Strïjkelollfi 'Jakob. Symonfz. Klik. |
|||||||||||||||||||||||
|
I$7J.
|
|||||||||||||||||||||||
|
Vervolgens ftondt aldus."
Nanteu der Predikanten, door den Eerwaerden Kerkenraedt'£<?«
nomineert, uit de -welke wy Supplianten verfoeken, dat een
Ut. Leeraerin defe Gemeente mach beroepen werden.
|
|||||||||||||||||||||||
|
PiTcator, tot Deutekum,
Balk, tot Winkel. Keppel, tot Amerongen. Denijs, tot Ooft-Sardnm. VanOttelen, 1 TTT . Bofcb, £ tot Woerden. Van Houten, ter Goade.
|
|||||||||||||||||||||||
|
I'3 Aftdrager tot Leeuwarden,
-'Schagen, tot Schiedam. ??"".'; . , \ tot Kampen.
Doesivurgii; 3 Vol tel en Semor, tot Swo!. Hovias, tot Stavoren. Altius, tot Harderwijk, Komma, tot Wormer. Harlingen, tot Delft in 't Gaft- huis.
Roos, op Ooftviielandr, |
|||||||||||||||||||||||
|
De Raedt,
Schuilenburgh» ^
|
^ tot Wecfp.
|
||||||||||||||||||||||
|
Cöchliuus, in den Bofch.
Schoonhoven, in deLoosdregbt. |
|||||||||||||||||||||||
|
Naer gedane Collatie met den principale is dcfen by m)
ondergefchreven, tot Enkhuijen refiderende Notaris 9 daer mede bevonden te accorderen, op den achtienden July i6jf. En was ondertekent,
S. Oukkama, Not, Publ.
9%g 3 -Dfe |
|||||||||||||||||||||||
|
%H VERVOLG der HISTORIE
De Kerkenraad had reeds elf dagen voor het inleveren
van dit Requeft den nominatie tot het getal van zeftien ver- mindert, fchoon de gemelde Supplianten zich daar van on- kundig hieldeni daar zy echter wel fchenen te weten /dat 'er geen één van de Predikanten, die zy hadden aangeprezen, was op den verkleinden nominatie gebleven. De Heren |
||||||||||||||
|
i67f«
|
||||||||||||||
|
De Wet.
bouderen ne men ijualyk.
|
||||||||||||||
|
Wethouderen, die niet lang na het inleveren van het gemelde
er Vezoekfchrift aan den Kerkenraad daarvan kenniiTe kregen, namen zulks zeer qualyk, achtende het zeer ftout en onor- |
||||||||||||||
|
dentelyk te zyn, dat amptelozen Ledematen op deze wyze
in 't ampt van den Kerkenraad traden, en dat hen zulks niet te lyden ftond. Wanneer de Gecommitteerden van den Ker- kenraad den volgenden morgen, na het inleveren van het gezegde Requeft, confent van hunne Achtbaarheden ver-» zochten, om Do. Joannes Leonius *, een van de genomi- neerde Predikanten, te mogen gaan horen; zo hebben hun- ne Achtb. terftond gezeid, tot hunne kenniiTe gekomen te zyn, dat 'er zodanigen Requeft in den Kerkenraad was in- gelevert, en begeerden daar over nader informatie. Waar op de Gecommitteerden van den Kerkenraad antwoordden, dat zy niet gelaft waren, om hiervan ietwes aan hunne Achtb» te relateren. Doch op verder aanhouden van hunne Achtb. om het gemelde Requeft eens te mogen zien j heeft de Pre- fes, die toenmaals een van de Gecommitteerden was, over- wegende dat toch den eifch van hunne Achtb. die zich zo yverig betoonden tot maintenue van óen Kerkenraad tegen zulken irregulieren handel, by den Kerkenraad zeil niet zoude kunnen ontzeid worden, aan den HeerePrefiderenden Burgemeefter, op zyn aanhoudend verzoek, het gezegde Requeft ter hand geftelt. Hier op hebben de Heren Bur- gemeefteren alle, die dit verzoekfehrift getekent hadden, één voor één voor zich ontboden en fcherp beftraft: men leide hen voor dat het naar oproer, onruft, en fcheuring fmaakte zich in dieryoegen aan te ftellen» en zeide hen aan, dut
* Do. J. Leonius wJerd den ü. July dezes iaars van Edam t' Enkhui-
zen beroepen, en in den dieuft «Maat beveiligt den 24. September daar aan volgende, , |
||||||||||||||
|
En beftraf-
ien deze Ver- Zoekers. |
||||||||||||||
|
v van ENKHUIZEN. 4?j
dat ze zich voortaan van zulke of diergelyke zaken hadden i&jx,
te onthouden, op dat de Overigheid zich niet mogte ge- noodzaakt vinden, derzelver autheuren anderen ten voor- beelden te ftraffen. De Kerkenraad zeide het hunne daar toe, en zette de verzoekers af. Dan deze befloten daar op , Doch Jeze zich te keren tot den Prins van Oranje, aan wien zy, toen «""êqucft"»! zyn Hoogheid uit het veld quam, een Requeft overlever- den Prins, den,' luidende als volgt: „ /^1 Even onderdanighlijk en feer ootmoedigh te kennen
„ ^veele Ledematen van de ware Chriftelijke Gerefor- „ meerde Religie, woonende binnen Enkhuizen, alle bor* „ geren der felver ftadt, en meert alle vaderen van huisge- „ finnen, ecnige verfcheide malen kerkelijke atnpten heb- 3, bende bedient, hoe dat fy van jonghs aen opgevoedt we* „ fende, en belijdenifle hebbende gcdaen van defUve Reli- „ gie, foodanii^h defelve hier te lande met het begin van j, van de reformatie aengenomen en vaft gefïek is gewceft, „ ook tegen alle machinatien in het begin defer eeuwen by „ uw hooge doorluchtige voorraderen godtvruchteiijk ge- „ maintineert, nu fedeit eenige tijdt herwaerts, tot over- „ groote droefheidt ondervinden, dat in de Chriftelijke „ kerke aldaer haer openbaren eenige Predikanten, kerende ,, veele Nieuwigheden, afwijkende van de oude fondamen» j, ten en belijdenifTe van de Gereformeerde kerke, foo on- 3, der andere in een voornaem poinct kan blijken by defe 3, annexe verklaringe, en de preuve daer van alfints open- jj baer fijn 5 foo dat haer Mcdepiedikanten haer niet heb» s> ben konnen verklaren voor orthodoxe Leeraren, dan „ exempt hare Nieuwigheden: veel begrepen in een feer „ fchadelijk boekje, genaemt verdediginge, Sec. in 't licht ï, gebracht door Do. Allinga, Predikant tot Wideneflè, >> en by haer geapprobeert en ondertekent, waer door groote j) en fware onluft onder de gemeente aldaer is ontiiaenj j) fulks, dat een groot getal Ledematen haer befwaert vin» 3, den mef haer het heilige Avondtmael te celebreren, corn- 5, municerende alleen met den oudtften Predikant Do. Jo- „ han-
|
||||
|
4*4 VERVOLG uer HTSTORIE
167?. 9' hannes'Roldanus aldaer: en nu onlanghs (wanneer uw'
5, Hoogheit te velde was, om ons lieve vaderlandt by fijne 5, oude vryhcit en luivere Godtsdienft te befchermen) voor- j, gevallen fijnde, dat eenJPredikant aldaer moeft worden », beroepen, fy-Supphanten kennifle hebbende bekomen van j, fekere gros Tan nominatie, by de eerwaerdige kerkenraedc j, aldaer ontworpen, waerop veele mannen waren geftelt „ haer fekerlijk houdende aen de oude Orthodoxe waerheidt: >, dat fy Supplianten in goeden en oprechten yver haer by „ defe nevensgaende requefte hebben geaddrefleert aen de „ eerwaerdige Kerkenraedt aldaer, en in alle behoorlijke j, eerbiedigheit verfocht, dat doch der felver goede geliefte „ mochte fijn, iemandt tot het voorfz. vacerende Predik- „ ampt te beroepen uit het getal, bydefelve requefte gemen- „ tioneert, dewelke alle mede by de voorfz. Kerkenraadt .,} in of onder het voorfz. getal of gros van nominatie wa- „ ren gebracht, fy Supplianten haer verfekert houdende', „ dat buiten alle fufpitie van Nieuwigheden waren: verkla- ,, ren ook niet anders voor gehadt te hebben, als de rufte „ van haer gemoet, en eenigheidt van de gemeente, midts », vermijdingh voor verdere fcheuringe in de kerke aldaer. ,, Doch het is foo verre daer van daen geweeft, dat de i, Kerkenraedt den Supplianten eenigh het minfte gehoor ,, foude hebben gegeven, dat men haer uitmaekte, voorj 3, namentlijk Do. Brouwer, Hartman en Schrijver voor een „ oproerigh rot, fchifmatijke menfehenj felfs ecnige Pre- 5, dikanten, by de voorfz. requefte gementioneert, noemen- „ de met den hatelijke naem van Labadiften, wiHênde dat „ het voorfz. requeft foude koken tot nader gelegentheir, „ haer felven voorts beroepende op een kleinder getal van „ nominatie, aireede by" de Kerkenrraedt gemaekt, doch „ fecreet gehouden, waerop waren gebracht veertien per- „ (bonen, doch van de welke niet een de Supplianten haer „ felven konden verfekeren, dat vry van nieuwigheden wa- „ ren 5 maer ter contrarie was daer opgebracht Do. Bekker, >, alreede ki Vrieslandt by kerkelijke .en politijice vergade- „ ringen veroordeelt, ook verfcheide die 't voorfz boekje |
|||||||
|
35
|
van
|
||||||
|
van ENIiHUIZEN. 4if
j, van Allinga mede hadden geapprobeert en onderteekent»
j, hebbende ook fpoedigerals ordinaris (gelijk een in deKer" „ kenraedt nootfakelijk oordeelde) een uit de veertien be~ 5, roepen j alfoo vreefe hadden, dat de Supplianten haer el" „ ders mochten addreffèren, en alfoo fulks tot uw' Hoog" „ heits wederkomfte doen opfchorten: daer by komende» j, dat het voorfz. requeft fijnde gekomen in handen van ,, Burgemecfteren", (op wat wijfe, ons Supplianten onbe- „ kent, alfoo veele Ledematen van de Kerkenraedt, ielfs „ de Predikanten, inde huisbefoekinge hebben verklaert, „ het doof de Kerkenraedt daer niet gebracht tefijn, noch „ geen confent daertoe gegeven te hebben) de voorfz. Bur- „ gemeeftercn de Supplianten een voor een voor haer hebben „ ontboden, en wel fcherpelijk hebben gecenfureert, haer „ uitmakende voor rebellen, op roer m akers, perturbateurs j, van de gemeene rufte, onruftige geefien, &c. dreigende „ de Supplianten andre ter exempel te ftraffcn, de ftadt te 3, ontfeggen, ja dat het föude willen galgen, fbodanig re- „ quellen te rekenen,» dwingende de Supplianten op alle j, verfchilpoin£ben te antwoorden, en met haer Achtbare te j, difputeren, by weigeringe haer uitmakende voor meinee- J} dige fchelmen, vagebonden, 8cc. die volgens haer con- „ fcientie op d' ondervragingh antwoorden, dan fcheldende j, voor fijne broers, Swartrokken, Quakers, Rotiften, La- „ badiften, Voetianen, weetnieten, die haer ielven foch- n tert te befwaren met een Joodfen Sabbath, haer fpotsgc- )> wijfe vragende, of fy van dat volk wareni die ruggelinghs ï, tegen malkanderen baden, om door het aenfien niet'af- ,, getrokken te werden, of fy met Rothe niet mede fouden „ opgetrokken hebben, feggende, dan foude onfe ftadt van „ veele fijnders gefuivert fijn geworden} ontfeggende eeni< „ ge, die de waerheit volftandigh beleden, het werk aen j, de Ooftindiiche Kompagnie, 't welk Burgemeefteren, s> fijnde drie van haer Achtbare Bewinthebbers, licht kon- ï> nendoen: voorts de namen van de Supplianten inBurge- j, meefleren boek aentekenende voor lafteraers, leugenaers, s, valfche befchuldigei'Sj oproermakers, &c, Infgelijks ook ühb „ de
|
||||
|
4«T VERVOLG der HTSTORTE
^„i », de Predikanten hebben haer niet ontfien, van de publijke
j, prcdikftoelen ( wel meert Do. Brouwer en Hartman) de j, Supplianten (die, feiden fy, haer naemen door het teke- >, nen van feker requeft bekent hadden gemaekt) uit te », maken voor oproersmakers van de Gemeente, fcheurfièke ï, menfchen, die het werk des Satans hadden gewerkt > dat ï, fy waren de voflen, die den wijngaerj des Heeren foch- >, ten in de brandt te fteekenj datfe een volk waren als Hy- », meneus eri Alexander, die den Apoftel acn de Satharv », hadden overgegeven, haer vergelijkende by Simon den % Tovenaer; God op den predikftoeï dankende darde Ma» %, giüraet de faek had by der handt genomen, haer bidden- i, de daer in te willen volherden , en dat volk niet met roe» 9, den, maer met tongen uit de ftadt te geefTelen ■■, al het *, welke groote verbaeftheit en droef helt veele Ledematen », aenbracht, foo dat veele ter kerke uitgingen, oordeelendc ï, foodanigepredicatienfeer oproerigh te fijn, en een middel, >, om de gantfche Gemeente aen malkanderen te helpen.. jj Daerby korat noch, dat men uit laft van de Kerkenraedt „ den Supplianten heeft laten aenfeggen, dat men haer ne? Jy vens de andere Ledematen niet tot de tafel des Heeren „ lal noodigen: ja ook een huisgefin, dat tegen de nieu«^ „ wigheden haddegeprotefteert, indehuisbefoekinge voor- |
||||||||||
|
»
V>
3» »
|
by gegaen, fonder reden daer van te geven; en alfoo fy
Supplianten by het prefenteren van het voorfz. requeft, nnchte recommanderen der voorfz. perfonen, in het minfte niet konnen geoordeek worden mifdaen te heb- ben j als alleen gedaen hebbende het gecne yder Litmaet |
|||||||||
|
( dewelke door de Kerkenraedt werdt gei eprefenteert) 'm
„ 't particulier immers notoir vry ftaende is te doen, en „ waer mede de Kerkenraedt in 't alderminfte niet en is „ geprejudicieert, mner in haer geheel gelaten, om fooda» ,, nigh verfoek af te flaen, of daerinne te condefcenderen ,'. w naer gelegentheit van faken, veel min dat Rurgemeefte- ■}, ren reden was gegeven het kerkelijke recht aen haer te ,5 trekken, om de Ledematen over verfchilpoinéten van .3, Religie foodanigh te bejegenen -, foo hebben fy Supplian» n 'en,
|
||||||||||
|
van ENKHUïZEN: $te
5, ten, vrëefende verder ongemakken foo van de Magiftraet ifaf-
„ als Kerkenraedt te fullen lijden, haer genootfaekt ge-
„ vonden, 'haer fel ven neder te werpen aen de voeten van
„ uw' Hoogheit als onfen Erfftadthouder, ganfch ootfnoe-
„ delijk biddende, uw' Hoogheit gelieve; naer fijn'liooge
„ wijsheidt, voorfichtigheit en Godvruchtigheit, 'dek har-
„ de vervolgingh te nemen van de fchouderen van de belij.
„ ders der oude waerheit, en naer het exempel uwer door-
j, luchtige voorouderen te dempen al!e dele kerk-en kndt-
„ ontruftende nieuwigheden. Onderflondt, dit loo doen-
-,, de, Sec. "
Zyn Hoogheid vond goed zich deze zaak aan te trekken ] Die teu
en zyn gezach ten voordele van de Supplianten te gebruiken *Ullnevo°r- fchryvende ten dien einde den achtentwintigen van bc- ÖL cember eenen brief aan de Heren Wethouderen van Enk- fehryft, tiuizen, welke was van dezen inhoud; Eerentfefte, JVijfe, Voorfiemge^ f eer djfcrete, lyfonders
Qoede vYièmen: |
||||||
|
» W Y «ebben geëxamineert defe ingeflote requefïe, aea
j, v ons geprefenteertdoor vecle Ledematen van de ware •9, Chriftelijke Gereformeerde Religie woonende binnen „ Enkhuifen, mitsgaders de ftukken die daer nevens fijn ge- „ voeght geweeft, en ons op den inhouden van dien, ?QO *, veel 't felve heeft konnën gefchieden, geiriformeert. Wy „ konnendan vervolgens niet verbergen, dat wyten hoogh- n ften verwondert en gefurpreneert fijn geweeft te verne- » men, dat UE. hebben konnen goetvinden, tegens de ,, voorfz. Supplianten ter handt te nemen foodanigc proce- „ duren, als waer over fy by de voorfz. requefte fijn dole- i, rende, dewijl wy, voor foo veel ons aengaet, en uit de 5, voorfz. ftukken en informatien hebben konnen afnemen »i niet en konnen fien, dat de voorfz. Supplianten bekom- i> tnerniifen, die haer altereerden, in deie tijden en daer- », Godes kerke op foo veele plaetfen door veelerhande nieu- ¥hA * i> wig-
|
||||||
|
4tS VERVOLG der HISTORIE
Ï67C •*» ^'igheden weit ontruft, getracht hebbende aen.de. Ker*
„ kenraedt op geen. onfatsoenlijke of onordentlijke wijfe be- " 5, kent te maken, en door dat middel te voorkomen de 3, Iwarighedcn by haer geapprehendeert, gemeiiteert fou« j, den hebben op een foodanige wijle, als fy feggen haer „ bejegent te fijn, getraóteeit, of in haer rulle en goede j^. name, 't fy in 't pubiijk of in 't particulier, benadeelt of „ verkort te werden. Wy fijn daer over des te meer ver* „ wondert,, om dat wy veele en veifcheide preuven van j, UE. moderatie in andere faken hebben befpeurtj en „ hebben by defen wel willen betuigen, dat het ons feer „ aengenaem fal wefen, dat U E.'Jbodanige expediënten „ mogen uitvinden, waer door de voorfz. Supplianten op „ eene behoorlijke wijle alle meeft billijke vergenoegings „ gegeven, en de voorfz. fake alfoo in der minne op cea y, convenable maniere uit de wegh geleght mach werden, „ en wy geëxcufeert blijven van ons verder daer mede te ,, moeten bemoeyen. Indien U E. nochtans foudet meenen; „ eenige redenen ter contrarie te hebben, foo fouden wy 9, ganlch ernftigh begeeren, dat U E. ons ten fpoedigfte,,. ^ immers binnen acht dagen, naer de receptie defes, daer , van lullen informeren, omme die UE. voorfz. redenen , gehoort en geëxamineert fijnde, verder by ons, indien 5, lulks buiten vermoeden van nooden fouden mogen fijn,. j, gerefolveert te worden, als wy tot de meefte, foo wel . v van Godes kerke, als voor de goede ingefetenen, aldaej; w in alle rechtmatigheit fullen bevinden te.behooreo». j, Hier tnede Ereittfefte, Wijfe, Vroome beveelenwy
*„ DE. in de froteSik, Godes. 'GefchTeven in den Hage*,. n.den 2$. December, 167$. " Was onderfchreven,
G. PRïNCE d'ORANGJMEv
Wat "de Heren Wèthouderen van Enkhuizen op deze»»-
brief van den Prins geantwoord hebben is my niet gebleken 5, maar-
|
||||
|
v&H ENKUHIZEN. 4%<>
maar wel een gefchrift, zo ik achte, van de zyde van den' t6f%»
Kerkenraad en tot defzelfs verdediging aan zyn Hoogheid, Deverant- onder den titel van Afwijfchmg der La[ieringen en onwaarheden woording Tan in ht vocrjchreve Requeft bevat. Dit Gefchrift, te lang om raaHopATbê- bier geheel in te voegen, behelfde onder? anderen: Dat het fchuldigingii*. te verwonderen was, hoe de Supplianten zo ftout en onbe- 'tvoorfz Re. fchaamt hadden durven zyn , dat ze een zaak die eigcntlyk "F^bc- kerkelyk was, en als zodanig van de Magiftraat gemainti* gtepcn' neert> tegen alle recht en reden voorbygaande andere hogere kerkelyke Vergaderingen, zo terftond en op eenen Iprong hadden durven brengen aan zyn Hoogheid: even als of alle waarheid alhier in de Kerke» en alle gerechtigheid van de Rolitie geweken-, en daar niets als het uiterfte middel over lig was- Dat 'er weinige onder die dertig ondertekenaars van het gemelde Requelt waren, die kerkelyke ampten be- dient, en vele zelfs voor hunne Achtbaarheden verklaart hadden, in het ondertekenen van hun Requeft aan den Ker- kenraad mifleid te zyn... Dat deze luiden zich zei ven een? ydele roem van rechtzinnigheid toeëigenden, daar ze dry- v.ers waren van gevoelens, dewelke de eerfte Reformateurs» heftig hadden tegengegaan. Dat ze de Leeraers te Enk- huizen met eene fchrikkelyke leugenlafter bezwaarden..... Dat zy ongerufle en andere omruilende luiden waren, die
oude zeerea weer opkrabden s en zaken ophaalden die al voor. acht of negen jaren gebeurt, en al overlang in der minne waren bygelegt.... Dat de Approbatie van het boek van Do* Allinga de gehele Claffis raakte,, en niet behelfde een toeftemming van alles dat 'er in begrepen was, maar alleen-• eene veroorloving om gedrukt te worden.. Dat de gemeente te Enkhuizen zeer vreedzaam, en nergens mede entruftwas* dan met en over deze onruftige geeften, die haar hare rufle benydden en zochten te beroeren.... Dat het de Achtb* Magiitraat en de gehele gemeente niet dan al te wel bekent "Was, wat onruften deze luiden, immers,eenige.onder hen, al voor eenige jaren herwaarts hadden gezocht te verwek* ken door heiloze middelen. Dat 'er verfcheide fchrikkelyke gafquillen waren geftrooit,. of aan de Kerkdeur aangeplakt, Hbtj 3 ' of;
|
|||
|
416 VERVOLG der HISTORIE
of hier en daar in een huis gevonden j doch dat de eerfté
vinders van zulke Pafquillen t'elkcns waren ge weeft luiden van deze calibre: waarom pok de Achtb. Regering te dier tyd genoodzaakt was geweéft, om tegen zodanige feditieufe Pafquillen tegen de Regenten van de Stad en Kerke door publyke Plakkaten voorzieningen te doen, en honderd Du- catons te flellen op-derzelver Stichters or Autheurs. Dat 'er ook een Godloze fpotterny voor dezen was gepleegt, ter gelegentheid.van de gewoonlyke Nominatie van Ouderlin- gen en Diakonen, door het opftellen van een andere Nomi- natie van ten dele gene Lidmaten, ten dele befprokene Lidmaten, met bygetekende verfierde ftemmen, en dat ten huize van. eenen dezer Requeftanten, die nu een van de -Viniligfie was. Dat deze luiden zich met openbare leugenen behielpen, en dat hunnen gewaanden yver in deze met vele ongeregeltheden en wanfchikkelykheden -was vermengt ge- weeft, om lopende by de huizen om aanhang te krygen.... Dat het Requeft waar mede zy zich aan den Kerkenraad hadden geaddrefleert, een handel was vol van confufle en tot verwerrig ftrekkende: dewyl ze door een opgegeven Nominatie den Kerkenraad als een wet met eene byg^voeg» de bedreiginge voorfchreven, 't geen een gerede Weg was tot wanorde en verdeeltheid: want zo andere Lidmaten van dezelve Gemeente, die andere gedachten hadden infgelyks complotteerden, en een andere Nominatie met bedreiginge inleverden, andere wederom een andere; wat (zeiden ze) zal het einde daar van zyn als enkele verwerringen, en ver- treding van het recht des Kerkenraads en alle kerkelyke or- dre. Dat deze luiden gevolglyk door zulk een gedrag de gemeente ontruft en gelegentheidtot fchcuring gegeven had- den , waarom men had goedgevonden hun Requeft ter zyde te leggen, zonder hen in zulk een verzoek gehoor te geven. Dat deze quaadaardige kinderen hunne geeftelyke Vaders, voornamentlyk Do. Brouwer, Hartman en Schryver, had- den getracht te diffameren en te verketteren j dat de Predi- kanten verpligt waren zulken oproerige-complottery, die over de ftad kreet, opentlyk te beftraffen: Doch dat deze |
||||
|
van enkhuizen: ^i'
luiden zyn Hoogheid iri hun Requeft met vele leugenen * 167$.) •
en valiche lafteringen mifleid hadden, en de gepredikte woorden der Predikanten fchandelyk vervalfcht en verdraait. Dat de Kerkenraad had befloten hen niet aan de tafel des Heren te laten nodigen, om meerder verbittering voor te komen, maar echter hen vryheid gelaten om op eigene be- proeving aan te gaan... Dat de Heren Burgemeefteren zich het Kerkelyk recht niet hadden aangetrokken, maar zich hier in als Voefterheren van Gods Kerke gequeten, en als Magiftraten zoeken tegen te gaan alle oproerigheid en mui- tery onder hunne burgeren, en alzo de vrede van Stad en Kerk beoogt.... Dat deze luiden niet te vrezen hadden noch voor de Magiftraat, noch voor de Kerkenraad, in- dien ze hunnen miflag bekenden, en zich voorts als ge- hoorzame onderzaten, en vreedzame Lidmaten aanftelden.. Dat hier geen kerk • en land - onruitende nieuwigheden wier- den geleert, maar dat deze luiden inderdaad zelfs volgers waren van nieuwe concepten, Maximen en defleinen.... Eindelyk verzochten zezyneHoogheid',,dat hy zulke open- bare lafteraars, oproermakers, en verkeerde flatteurs geen gelove geheide te geven, maar over de rechte gefchapent- heid van dit voorval zich nader en ten rechte naar waarheid te informeren, en te dempen alle verkeerde machinatien van zulke onruftige geeften; op dat alzo Gods kerk in 't gemeen, en alhier in 't byzonder, in haren bloeijenden en vreedzamen ftaat mogte worden geconferveert tot zyner eere en zaligheid van vele zielen. Doch het verhaal dezer kerkelyke oneenigheden en het
aan een hechten der zaken heeft my over den tyd gebragt, dien ik nu zal hervatten. Terwyl zich de zaken t'Enkhuizen dus toedroegen, wierden deze Landen, behalven door den Wogewgï laft des ooriogs, ook door een zware plage des hemels ge- ^isyteimffi- drukt, wanneer de harde Noordwefte winden de wateren, S/uk, u. 295*. gezwollen door den fpi ingvloed > tuffchen den vierden en vyf- G- ?r/mdt den van November zodanig opperften, dat de dyken overal jj"^'.yii^ niet magtig warenderzelver geweld te wè Jerftaan, waar door ^Jli Meru. * vele landen overftroomt wierden. De Noordzee zeex hoog xxyi,u«'* go
|
||||
|
4$i VERVOLG DEa HISTORE
gerezen, viel op den vierden dier maand zodanig op de
Helder aan, dat dezelve een ftuk van Huisduinen wegnam» en vervolgens al de landen tuffchen Wieringen en de'Zyp met water bedekte. Dan door de wakkerheid der landlieden wierd de Medenblikkerdyk noch gehouden. Doch de Zee» dyk by Hoorn kon den aanlloot niet wederftaan, maar brak 's morgens ten twe uren tuffchen het Zwarte Kerk jen en den Oudendyk door, makende een gat van ontrent 30. roeden lang, en 30. anderen fchryven f o. voeten diep, in- voegen het water tot voorde poorten van Medenblik ftroom- de, zettende de dorpen Scharwoud, Groshuizen, Avcn- hora, Spierdyk-, Bobbeldyk, en vele andere onder water. Die van Drechterland bleven by den eerften aanloop van 't water noch bevryd, wordende 't zelve \oor Keren énZwaag- dykvgeftuit. Die van Langereis en Geeftmer-ambagt heb- ben't ook met grote moeiten gekeert. Door den fchielyken overval konden de landluiden aiet zonder groot gevaar hun vee noch goederen bergen, waar door eenige menfehen en veel vee verdronken: zynde de elende der vlugtenden byna onbefchryflyk. De dyk aan den Muiderberg, tuffchen Mui- den en Naarden, door de Franfchen, wanneer ze aldaar la- gen, door het opwerpen van werken zeer omgewroet, brak ook 's nachts tuffchen den vierden en vyfden op verfcheide plaatfen door, lopende al het land om Naarden, Muiden, Weefp, tot Laren en Blarikom in het Goy, zelfs tot Utrecht' toe onder water. De Poorten en wallen van Naarden wier- den liier door bedorven, en zelfde ftenen Beer geheel weg- genomen, zonder eenig teken na relaten, dan een diepte van zesendertig voeten. Te Amfterdam wierden de kel- ders en pakhuizen vervult met water, dat op den Dam tot by de Waag ftond en over den Nieuwendyk heen fpoelde. De Ydyk tuffchen Haarlem en Amfterdam wierd ook , wat weer men daar tegen dede, aan decs zyde van 't Huis ter Hart, doorgefpoelt, makende het water een opening van tuffchen de dertig en veertig roeden in de breedte en drie- ëndertig voeten in de diepte: en dewyl de Slapert by Spa- rendara mede was overgelopen, wierd het daar omleggende land
|
|||||
|
H7<'
F.Coflerus
Nederl. Reunie' bl. 109-112. Cbron van Medenb. bl. uo. 32?. D.G.Noordl. Verhaaldezer Wittervloed, bl. 1. enz. Gut- berktb. bl. W-WO.G. OitthojVerhual der Waterv. bl. 366- 369. Zie F Cofle-
rus Neder/. ■Reuniebl. ui. MI.D.G. Nuordland /tls boven, bl, 2, 3. Cbron. van Hoorn door F. Rypb/. 241-24?- Gittkrtetb. bl. 116- ï4°« Commslin Bef. van Amll. bl. n 86. v |
|||||
|
van ENK HUIZEN. 4*5
land tot aan Duin toe, en zelfs naar den Amfrel en de Ve- 157j,
nen ondergezet. De Sint Aagtendyk moefr. ook buigen, waar door een groot gedeelte van Waterland onder water flroomde. De ichade aan gebouwen, menfehen en vee ge- fchied viel bezwaarlyk te befchryven. Verfcheidene fchepen zyn ook gebleven j tufichen Schevelingen en Texel alken vergiffen 'er dertien, en daar onder eenige Franfche Ka- .pers. Men achtte dat het water eenige duimen hooger ge- ilaan had, dan in den vermaarden Allerheiligen Vloed, de zwaarfte in fchrik en fchade, die by menfehen gedenken geleden was. Vriefland, OveryfTel, en andere plaatfen meer hadden mede veel fchade geleden. Dit was een zware flag voor vele ingezetenen, en deed hen de nafmart lang ge- voelen. Na dat het "harde weer wat bedaart was, en de wateren Menbeguit
naar gewoonte begonnen af teloren, wierd terftond over- ^eef/teij"r. al ordre geftelt, om de doorgebrokene dykeii te hcrftellen. fte]ie„. De Heren Staten van Holland verboden ook * op ftraffen Herdoop aan lyf en goed, eenige dyken, dammen of kaden, of eenig teken van ka»- werk, wat het zoude mogen zyn, dienende tot het afweren boden?' *"" Van het zeewater dat noch buiten was, als oni de Landen * z'i.Nev. en Polders, die niet waren ingebroken, te bevryden, door L.SyMusM. te fteken, ie bederven, onnut of onbequaam te maken,pV^l'^f. om het voorfchreve water te konnen wederflaan, onder wal ^/."'(,'01.' '"' fchyn of dekmantel zulks zoude mogen gefchieden. On- Keren en dertuffchen was men in 't Noorderquartier dapper bezig Zwaagdyk »)et het verhogen en verzwaren van Keren en Zwaagdyk,j^Lver" om deiandftreek tUiTchen Hoorn en Enkhuizen, vanouds F.CoJIerui Drechterland genaamt, tegen het water te befchermen: in als boven, 't eerft ging dit zeer wild en zonder ordre} doch daar na^Hi.AWV- vvierd op alle zaken goede orde geftelt: dehuifluiden wier-^''4*^ den op ontboden om te waken en te arbeiden, hebbende elk hun beurt en hun perk. De burgers van Hoorn trok- ken by Compagnien, elk onder zyn Hopman uit, met vlie- gende vaandels en flaande trommels, om op Keren aan den dyk te werken. Ook quamen ten zelven einde drie Com- paguien burgers van Enkhuizen te Hoorn 5 en eenige Enfc- lü htii-
|
||||
|
434 VERVOLG der HISTORIE
huizer Schutters wierden gezonden, om ter verfterkinge van
den Zwaagdyk te arbeiden Deze werkten alle met veel y ver \ zonder daar voor eenig geld te genieten} maar men gaf hen Kaas en Brood, ook Bier, *t geen met pramen wierd om- gevoert, om de'arbeiders te fpyzigen: waarvan daan deze Dyk naderhand de Kaas-en Broods-dyk wierd geheten. Men maakte deze dykagie onder negen en boven zes voeten breed, en zo hoog als men dacht bequaam te zyn om 'c. water te keren. Dit alles ging redelyk wel, zo dat men hoop- te Drechterland daar door vry van 't water te houden: te 'meer om dat men te gelyk ook met alle vlyt bezig was, om de breuk in den Zeedyk te helen en het gat te floppen, ge- lyk ten dele gefchiedde j waar toe wind en weder ook zeer gunftig waren. Doch met de nieuwe Maan, den zelHenden van Novem~
ber, iloeg het weder om met zodanig een oplopinge des wa- ters, dat het begonnen en byna voltrokken werk van der* Zeedyk meelt altemaal wegfpoelde, en het water in het land twe of drie duimen hoger vloeide dan het ooit te voren was geweeft. Hier door raakte het werk op Keren en deZwaag» dyk in groot gevaar: dan het wierd door de vlyt en wak- kerheid der burgeren en ingezetenen noch met veel moei- ten gehouden. Maar Opmeer, Hoogwoud en Eerflwoud raakten hier door mede onder water, en men kon rekenen dat 'er nu in dit Noorderquartier twintig duizend morgen lands overftroomt, en vierentwintig kerken in 't water flon- den. Die van Hoorn en Enkhuizen met de ingezetenen van Drechterland gingen met yver voort den nieuwen Dyk op Keren en Zwaagdyk te verïlerken, tot dat dezelve drie voe- ten hoger was dan het hoogfte van den ouden grond. Men begon ook 't werk aan den Zeedyk met vlyt te hervatten, men heide in 't gat twe regels palen, en bragt het in 't einde van de maand November zo verre, dat de Dyk gefloten, en, zo men dacht, alles wel bezorgt was. Maar met de volle Maan, op den vierden van December, zynde een Be« dedag, begon de wind weer zo hevig op te fteken, en het water dermate te zwellen, dat het verfche en onbeliorve .werk
|
|||||||||||
|
Korte Hifi.
V, Etikb gedrukt 1679. W» i°7' |
|||||||||||
|
Men tracht
de breuk in den Zeedyk te helen. |
|||||||||||
|
-Doch die
breekt op nieuw door. F' Cojlerm,
Noord/atsdt en Cbron. van Medenb.. als boven. Zwaagdyk
in gevaar, |
|||||||||||
|
Het gat in
tien Zeedyk breekt ren derdemak door.
|
|||||||||||
|
vanENKHUIZe;n; w
werk zulk een aanperffing niet kon verdragen, maar ten Irj-^
dele wierd gebroken, ten dele uit den grond opgeligt: in- voege 'er door twe gaten, die wel vyftig voeten diep waren, en het eene zes en het ander veertien roeden breed, zo groot een menigte van water indrong, dat het binnen wel twaalf of vyftien duimen hoger \vas> dan ooit te voren. De wind °ok/? . ondertuffchen noch fterk aanhoudende, kon de Zwaagdyk waas J den geweldigen aandrang van 't water niet langer keren, maar brak den zefden dier maand, op de hoogte van het oofteinde van Zwaag, door, wanneer het water door die opening, als van eenen berg in Drechterland nederiiortte,. Hetwatec en liep wel haaft tot voor de poorten van Enkhuizen, daar Drfc"t"rianJ men de velting met ried en fparren voor het inkalven en torEiikhmzaw doorbreken verzorgde, de fchutdeuren van de Keteboom, Korte Hifi. de Oude- Gouwsboom, en de Boereboom liet vallen, om v''nEM- liet water uit de Stad te weren, evenwel wierd het zelve daar a s oveiI' binnen zo hoog, dat men genoodzaakt was, by den Over- toom pompen te ftellen, om het binnen-water uit de Stad in het buiten- water tê pompen, waar toe men geheleCom- pagnien burgers by beurten gebruikte. Te Hoorn drong het water mede in de Stad, fchoon men alles wel met dam- men had trachten te verzorgen. Ter zei ver tyd * brak 'er ook een gat van zeflien of zeventien roeden lang in den Ou- ciyt breekt"* dendyk, die het water aan de zuidzyde van 't land tot noch door. toegekeert had,'waardoor nu ook die landen tot aan Buik- * 6.Eeumbi floot toe overftroomden; lopende het water om de Beem- Nw(tet# fter, Starmeer, Schermeer, en andere Meeren en bedykin- tjify^*vmt gen, niet zonder groot gevaar, om d'eene of d'andere aisboven. • door te breken. ; \ ifeiw&J Zo haaft het weereen weinig bedaart was, floeg men dyk yerfcheTcfe
de handen terftond aan't werk, om de breuk in den Zwaag- malen geheelt", dyk te floppen, en men bragt het in korten tyd zo verre, 'j00'1 w£ê\ dat 'er wemig water doorliep. Doch het duurde niet lang ^.^fituT' of alles droomden weg. Het werk wierd wederom hervar, als boven, en in weinig dagen gefloten. Elkeen, die het zag, oot~6/.ii6. deelde dat het nu fecuur was. Doch dit duurde niet meer I5'p^'^' dan drie dagen > als wanneer de fterke wind het water \^,vJmi$\ Ui i zo
|
||||
|
■4#S VERVOLG der HISTORIE
-*-, zo krachtig tegen den Zwaagdyk aandrong, dat het nieu*
we werk omtuimelde en wegfpoelde, waar door de ope- Zie Noord- , aing van den gebroken dyk groter wierd dan te voren. Toen lar.dals boven, wierd geheel Drechterland tot eenen poel gemaakt» de dor- •'2* pen en landeryen overttroomt, en de fchone tuinen en luft- hoven onder water gezet. Dus fcheen te dier tyde de gan-
iche Landftreek, van Enkhuizcn af tot Buikfloot toe, niet Dcbreuke anders dan een openbare zee te zyn. Midlerwyle had mea inflcnZeolyk ook weer beginnen te arbeiden om het gat in den Zeedyk woni emdelyk d;cilC te kiygen; doch men ging nu. op een andere wyze te Selser< werk: want dewyl het gat tot eene verfchrikkelyke diepte was uitgefchuurt, leide men den nieuwen dyk buiten om de
breuke halvemaans gewyze in zee, op twaalf of veertien voeten water j daar men eerft drie regels palen heide y (taan- de de middelfte en de buitenfte regel achtien voeten vaii malkanderen, welke tuflchen wyte men met Wier v-ulde.' De binnenfle en de middel-regel ftonden achtentwintig voeten van een, tuflchen welke ruimte men den aaiden Dyk maakte, en aan den ouden dyk vaft hechtte, kunnen- de heden noch beide de einden van den ouden dyk aan de binnen zyde van den nieuwen dyk gezien worden. Op deze wyze kreeg men het gat in den zeedyk, tuflchen 't Zwarte Kerkje en Schardam, No. i8. den drieëntwintigften van 1676*. Januarius des volgende jaars i6j6. dicht, en is voorts tot op den huidigen dag dicht gebleven: wordende deze plaats Slecht gewas heden noch het Zeegat genaamt. Den volgenden dag be- opdeover-, gonnen de watermolens te gaan, en raakten de meeftelan- /boomde <jen nocjj vroeg jn >t voor/aar droog, doch het gewas was ™KvmdUndt m dit jaar flecht: op de hoge landen, daar het water van II. 16-21. zelf was afgelopen, wies het gras tamelyk wel, maar de lage Cbt-ofi. van Me- iaiKjen, daar het water afgemalen moeft worden, bragten 4'3,J'weinig gewas voort: want de wortels van het gras waren Overcrote door het zoute water bedorven. Ook ftierven 'er een me- koften tot her- nigte van allerhande bomen.- doch fommige appele- en pere- deldyfeViü'dic b°men bragten veel vruchten voort} want men had een' Nöorderquai- uitrekenden fchonen zomer. Behalyen de.fchade, die deze lia. vloed heeft veroorzaakt aan de Landeryen iD dit Noorder- quar«*
|
||||
|
vak ENKHÜllEN. w
quartier, welke in dit jaar weinig vruchten voortbragten' j^
20 waren de koften tot het maken en repareren van de dy- NoorMn'ai ken in deze geweften ook uitermaten groot. Drechterlind als boven, heeft zulks alleen gekort achtentnegentig duizend één hon- 2^,a7* derd achtenveertig guldens en twe ftuivers: daarenboven «och in omflag van zyn landen, negentien duizend twe hon- derd en dertien gulden j- en voor d' intreden van opgenome penningen, negen honderd en zeftig guldens en dertien ftuivers.* ook is noch opgenomen om het Zeegat dicht te maken, honderd en tnegentig duizend en acht honderd guldens j voor welke fomme men voor intreft heeft moeten betalen zes ten honderd, 't geen bedroeg elf duizend vier honderd achtenveertig guldens. Dit beliep famen voor Dreehterland alleen de fomme van drie honderd en twintig duizend, vyf honderd en negentzeftig guldens, vyftien ftui- vers. De Noorder- Koggen hebben moeten dragen, vyf- entachtig duizend acht honderd achtentachtig guldens, der- tien Huivers* Geeftmer-Ambacht, zes duizend acht hon- derd éénentwintig guldens, twaalf ftuivers; de Schager Koggen, vier honderd drientzeventig guldens, zeventien ftuiversj en de Nieuwdorper Kogge, duizend vier hon- derd viereatnegentig guldens, acht ftuivers: bedragende deze gehele lomme te famen, vierhonderd vyftien duizend twehonderd achtenveertig guldens, en vyf ftuivers. Hoe zwaar en ongemeen de koften ter herftellingenvan de fcha- de aan den Weftvriefchen Zeedyk, door den gemelden ftorm en waters nood veroorzaakt, geweeft zyn,. kan men klaarlyk afnemen uit de vergelykinge der dyksrekeningen van de jaren 1670. tot 1679. ingefloten, zo als dezelve jaarlyks zyn gefloten voor de Hoofdingelanden van Weft- vriefland, ten overftaan van twe Gecommitteerde Heren uit den Hogen Raadc j bedragende de gezegde dykslaften der tien gemelde jaren van jaar tot jaar als volgt: ( Anno Gulden ftuiv. Anno Gulden ftuiv."
|
||||||||||
|
1670.
1671. — -. 154070 : 14.
|
||||||||||
|
ƒ2608 : o.
yo8pf : f.
1674.
|
||||||||||
|
lit
|
||||||||||
|
VERVOLG der HISTORIE
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
15.
»7-
«5>« |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
P28p7 :
|
o.
|
11677. '» j8if88
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
J(576.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
315248
35:0740 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1678.
iö7J>.
|
2.58000
128*83 |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
o.
18.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Belopende te lamen de fomma van zoipioy": 7. of twintig-
maal honderd duizend, negentien duizend één honderd en vyf Guldens, zeven ftuivers. Voorwaar een ontzachelyke fomme, en dat alleen aan Zeedykskoften voor zulk een kiene landftreek als Weftvriefland is, bevattende in zyn gehelen omkring maar 51150. Rynlandfche roeden, en dat daaren- boven noch een grote fomme had op te brengen aan het ma- ken en herftellen van de binnendyken, watermolens, fluizen en vele andere Laften, |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
De'Noord-
fche en Groen landiche vaare oygezegt. Opbods-
brieven uitge- geven L,
Stuk |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
In 't laatfte van Maart hebben de Algemene Staten het
uitlopen van Je Oofterfch - en Noordfchvaarders voor den vyftienden van April, en de Groenlands-vaarders voor den vyfentwintigften dier maand verboden. Zy hadden ook door openbare bevel-brieven de genen die onderdanen van . dezen Staat, en in dienft van vyandelyke Vorften waren, |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
uk, bt. 324. t' huis geroepen, onder beloften van vergiffenis hunner be-
gane mifdaad: maar indien ze binnen twe maanden tyds niet verfchenen, en naderhand gekregen wierden, zouden ze met Zeegevecht dood geftraft worden. De L. Admiraal de Ruiter, die met ruflehen de een eiquadre oorlogfchepen in den voorleden zomer naar de cnïraiifche01C Middelandfche zee was gezonden, geraakte in den aanvang vloten in de * van dit jaar, tuffchen de eilanden van Stromboli en vanSa- Midddandfche üno, in een verfcbrikkelyk gevecht met de Franfche vloot, £ee* „ onder het gebied van den Heer du Quefne L. Generaal van de G. iCand^' zeemagten dés Konings van Vrankryk. Het gevecht begon
'tle\m van de 's morgens ten tien uren en eindigde 's avonds ontrent ten Ruiter, bi. halfvyven. En alhoewel de Franiche vloot de Hollandfche ^4Twed°zee- met a^een m geta^» maar °°k W grootheid van fchepen, /lag tuU'cheu verre overtrof; zo wierden nochtans de Franfchen in de- de gemelde zen ftryd deerlyk gehavent. Maar den tweëntwintigften vl2t.e'p r, ,, van April daar aan volgende ontftond 'er een zware zeeilag, als bovènT' *n 'c gez'Stvan 4cn bergiEtna tuffchen de Franfche en Ne- #.973.979». derlandfch e vloten > zynde de Franfche, ond-er het opper- bevel |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
van ENKHUIZEN. 4jg
bevel van L. Generaal du Quefne, flerk dertig febepen van 167$,
oorlog, drie fregatten en zeven of negen branders: daar de Nederlandfche, onder hén gebied van den L. Admiraal de Ruiter alleen beilond uit zeventien oorlogfchepen, 2es fnaau- wen> vier branders en twe behoeftfchepen 't Gevecht begon 's namiddags ten vier uren, en daar wierd wederzyds vrees- lyk gevochten. Doch de Franfche vloot nam eindclyk de vlugt, en wierd door de Nederlanders tot laat in den avond vervolgt. Van de Franfche zyde waren yerfcheide bevelheb» De t. Ad'- bers en edellieden gefneuvek, en noch meer gequetfl:; doch «maalde (Ruk het grootfte verlies der Hollancfers beftond in dat van den L. q"et^0^ ge* Admiraal de Ruiter, die gedurende den ftryd gequetfl: wierd, fterft. en aan zyn wonde, in de baay van Siragofla of Syracufo, Zit G. Brandt binnen zyn fcheepsboorts den negenentwintigften van April, als^ov""» b£ , godvrugtig overleed, in den ouderdom van negenentzeftig iq0^iqx1. jaren, één maand, en vyf dagen. Zyn lyk wierd terftond * iS.Maart gebalfemt, en in het volgende jaar * te Amfterdam met een 1677- vorftelyke pra^t en ftacy begraven. De Heer Cornelis Tromp c',Tro»ITJ1? wierd in dat zelfde jaar van 1077. aangelteit tot Luitenant miraaiGene- Admiraal Generaal in plaatfe van den Overledene. raal. De Viceadmiraal Thomas Vlug van Enkhuizen, kruif- Een Turk-
fènde in de maand Junius met eenige oorlogfchepen tuflchen 2oekf'°voHÊ Hitland en Fairhil op de verwachtwordende Ooftindifche vanae Haring.' fchepen, ontmoette daar in 't lefè van de gemelde maand eenbuifên te lig- Algierfche Rover, zynde een fregat met twaalf gotelingentc,,:<lochword en twe baflen, genaamt de Tyger, en bemant met vieren- ?™™L. tzeftig koppen. Deze Rover wierd fchiélyk aan ftrand ge- xzvri.Deeir jaagt en genomen. De Kapitein, MuftafFa geheten, was ^.131. een Renegaat en Schotsman uit de Orkades > hy was eerft in zee gekomen, en had noch niets opgedaan; men vond op zyn fchip zes Chriften Slaven ,• en volgens zyn voorge- ven zoude hy voornemens geweefl: zyn, om de Haringbui- ièn aan te doen, en daar zo veel volk, als hy zoude konnen bekomen, uit te ligten en naar Algiers te brengen. Dus hing de Stad Enkhuizen weer een droevige ramp over het hoofd, waardoor velen hunner Ingezetenen groot gevaar lie- gen van in eene elendige flavernye vervoert te worden -, doch: • die
|
||||
|
44Ó VERVOLG bër HISTORIE
t>-g die dus gelukkig wierd afgevveert. Korts daar na verfche-
Twaalf nende Ooftindifche ichepen, twaalf in getal, waaronder Ooflind. Re- één voor Hoorn en één, de Blauwe - hulk genaamt, voor toarfchepeii Enkhuizen, en quamen in't midden van de maand JuHus 'komeobuMKu. alle behouden binnen de havenen dezer Landen. Met de- zelve quam als Admiraal t'huis de Heer Verburg, die de Maatfchappy ontrent veertig jaren achtereen in verfcheide aanzienlyke ampten had gedient. PeGeJe^ Wy hebben te voren verhaalt dat de Claffis van Enkhui- fmteerden der zen, in de Noordhollandfche Synode, klagte heeft ingebragt Noordhol. SJ'- tegens de Hiftorie der Reformatie van Gerard Brandt. Sedert ovenleHüïo. hebbende Heren Cornelius Dankerts en Jöannes Roldanus» itevanG. Predikanten t' Amfterdam en t' Enkhuizen, als Gedeputeer» Brandt. den der gemelde Synode, dat Boek doorlezen en onderzocht» ulk/'/e j en gaven tot bericht, dat in die Hiftorie eeni ge notoire vals»
1™en,^3/ heden, ook zeer fcherpe injurieuze expreffien invloeiden. G Brandt de' Waar op de gezegde Gedeputeerden, volgens laft der voör- jovgeTw- noemde Synode, met hunne klagten zich keerden tot de He» fcr'Mc P^'bl' ren Staten van Holland, en hy eene Remonftratie verzochten, 7 ♦ ^at hunne Ed. Groot Mog. de Aakken van Brandts Refor- matie, alreeds in 't licht gekomen, by Plakkaat zouden willen verbieden, of zo dit niet konde verkregen worden, om dat ieè exemplaren aireede te zeer in veler handen ge» diilribueert waren, dat dezelve ten minften zouden willen improberen, het verleende octrooi intrekken, en vooral het uitgeven van het derde ftuk voorkomen en het zelvige fup» xfrjy. primeren. De Staten hier op beraadflaagt hebbende, trok- Beflwder ]ien het verleende octrooi in, en vonden goed Brandt daar St^c/.a4r,'r' van kennifle te geven, met verdere laft en ordre, dat hy in Jfow als boven,'tlchry ven en uitgeven der voorfchreveHiftorien, zichzou- t/i. 40 - 44. de hebben te onthouden van alle aanltotelykheid, zo wel ten reguarde van de politie als van de kerken deeer Landen, op dat haar Ed. Groot Mog. niet mogten worden geobligieert* Als ook van jaar tegens anders te te moeten voorzien. De Gedeputeer- 1 yiKXe' den deden aan de Synode, in het volgende jaar 1677. te Hoorn gehouden verflag van hun*wedervaren, waar op de- zelve de Gedeputeerden voor hunne yverige devoinen heeft be-
|
||||
|
van ENKHUÜZEN. 441
bedankt-J en verzocht, als het derde deel van de gemelde ,5^,
Hiftorie uitquam, en zulke injutïeufe expreffien zoude be- helzen» met allen ernft daar regens te waken. Niet lang Prandc be- daar na beklaagde zich Geraard Brandt in zekeren brief aan klaagt zich D. Klinquant, Leeraar der Gereformeerden te Delft, ge- ^If'i'Z1*' dagtelcent den achtentwintigften van Augultus des jaars teerden. 1677, over de befchuldiginge, welke DD. Dankerts en Zie 7 de Roldanus tegenszyne Hiftorie hadden ingebragt, en betuig- ¥!'"?h hovm* de onder anderen, dat hy zich niet zoude ontzien het ver- '' '"' Tolg zyner Hiftorie een Hollandfche Synode t' onderwerpen, indien dezelve alleen uit zulke Leden beftond als hy D. Klin- quant, DocTror Bekkcr, D. van Kralingen, en diergelyken. Van den negenentwintigften AprilW den vyfden Mei Ee" Staart-
vertoonden zich hier te lande een Comeet ofSaart-fterre, in fj"^"* 't Noordweften van zes tot veertig graden boven den Horifont, Commti. Btf. beneden het hoofd van Medufa'en Andromeda. De Heer B. vanaaji.u. Bekker verhaalt dat hydien zag te Weefp 's morgens ontrent n^?- drie en vier uren, even voor den dageraad, in 'tOoftnoörd- onderzoek vu» ooften van zes tot tien graden hoven den horizont) beneden d'e Kometen, ' het hoofd van Medufa en Andromeda: doch dat de naderende W.aS- dag hem terftond het verder gezigt benam, zo dat liyzeniet Maar behoren kon befchouwen: (zynde dezelve maar een reis of drie gezien, nadien het op de tuflehen dagen en daar na een betrokke lucht was. De landen, welke in het Noorderquar- , ^. J*11 , tier in de jare i6jf. en 1676, door het zeewater overftroomt te^opgettatr* waren geweeft, bragten in dezen zomer weer rcdelyk ge- had,zy» weer "was voort} inzonderheid de lage landen, die het langft had- zeertrérgt- den onderwater geftaan, welke zodanig met. gras wierden a^*G ^W3U vervult, dat men dergelyke by menfehen geheugenis nooit i„nJverbaJ ' gezien had.- De Appele-en Pcrebomen, die men inde tui- var. de Hater* nen had laten ftaan (want vele waren reeds uitgerooit en vioed> bl' anderen in de plaats gezet, om dat men dacht dat ze wegens "^J' het zoute water, 't geen de tuinen overftroomt had, toch Zouden fterven ) waren zo vol vruchten, en boven al de Wyngaarden, die mede in het water hadden geftaan, zoda- nig met druiven beladen, dat men zich daar orer moeft ver- Kkk, won-
|
||||
|
44* VERVOLG der HISTORIE
j£ _ wonderen. Ondertuffchen wierd by de Heren Staten van
Menbefluit Holland en Weitvriefland, te dezer tyd verdaan, dat men
(tewierdykin de Wierdyk, Om dergelyke doorbreuken van den Wedvrie-
Wcftwwffiuicl ^cjien Zeedyk, zo veel moeelyk was voor te komen, zoude
te verbreden. , , ' ' , i j wj- i i • j
Vervolg <f de verbreden: want daar voorheen de Wierdyken wierden ge-
Chronykv<m_ maakt op de breedte ten meeden van veertien, en ten min- Mcilatb. bl. ften van acht voetenj 2,0 vertonden hunne Ed. Groot Mog. a^J* nu, dat men die in het toekomende zoude verbreden tot op ten minden twaalf, zeftien, achtien, ten meeden tweeën-
twintig voeten; 't welk wel in't vervolg een goed effect ge- had heeft, in de vernieuwde vakken federt gemaakt, maar niet ter plaaifendie onvernieuwt zyn gebleven, die wel van boven zyn verbreed geworden, doch op dat fmalle fonda- ment, waar door de Wierdyk te meer gevaar loopt van by een dorm of harde wind in zee te dorten. Die vaiï Die van Harderwyk oordelende dat de Sardamfche Vis- Hatdcrwyk fchers onderdonden te vhTchen, daar die van Harderwyk
5pmfa(|rSat" honderden van jaren privative gevifcht hadden, en langs "de fchuitcnen gehele drand tot drie uren gaans ver met verboden foort van netten weg. netten en fchepen vifchten en alle de vifch vernielden, ze* 3- Sebraffkt nctlben 2e te dezer tyd de fchuiten en netten der Sardamfche f/™"l. Deel, Viffchers weg genomen, en dus werkelyk getracht hun recht */. 24-17. ' en privilegie te handhavenen. Maar groter was de fchade, DeVifl'che- die de Franfche kapers te dezer tyd den onzen, voornament* «endoor ]yk in Groenland, hebben toegebragt, hoewel de Viffche- ftoort.ry SC" rYen voor allerhande flag van fchepen, langs de kurt van L.Syhhts Vrankryk, Spanje, Vlaanderen, Holland, het noorder ge« W.Dsei,bi.93.deelte van Engeland, Schotland, Groenland, Terranova, en andere plaatfen en geweden in Amerika, door den Ko- ning van Vrankryk waren vry gedelt, volgens zyn plakkaat vanden zeventienden Mei dezes jaarsj welk plakkaat ge- volgt wierd door een der Heren Staten Generaal van den derden van Juniusj in 't welk men van deze zyde het zelfde ordonneerde, en Ysland daar noch by voegde. Des niet tegendaande quamen in de maand Julius vier Franfche kapers in de Noordbay van Groenland, daar ze negen Groenfonds- vaar-'
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 44|
vaardefS wegnamen en drie verbrandden, gelyk ze ook in de tfy&
Zuidbay gedaan hadden: zo dat men naderhand bevond, dat door die van Sint Malo alleen, behalven die van andere plaatfen in Vrankryk, ontrent de dertig Noords vaarders, zo opgebragt als gerantfoeneert waren. Men viel hier over klagtig, maar vergeefs. De Koning van Vrankryk zeide dat de Zeeuwiche kapers zyne onderdanen aan de Terra- neuffche banken grote fchade hadden toegebragt, en dat hy daarom niet alleen de voorfchrevene Groenlandsvaarders en ViiTchers had doen aanhalen, maar ook de gehele vry- heid ingetrokken. Dus zag men de viiïcheryen der weder» zydfche ingezetenen op nieuws geftoort. Te dezer tyd was'er een groot ongenoegen en gemor on- Groot gea-
derde Gemeente binnen Enkhuizen, wegens het heitellen i)10r °"t!er 'c van de Regering aldaar. Eenigen achtten dat de Voorreen- Kuizen ten en Privilegiën van de Stad verbroken en vernietigt wier- over zekere den, om dat onder anderen de Heer Mr. Jacob Compoitel ,,c!lelIi»g<'« niet alleen voor zyn dertig jaren tot Vroedfcliap was aange* RcSeri"S' fielt, maar ook in dit jaar benevens zyn' Oom den Heer Mr. Joan van Gent te gelyk het Burgemeefterfchap bekleed had i en dat ook Dr. Hendrik van Schaak, geboren buiten de Provincie, in de Vrcedf. hap was gebragt en tot Wees- xneeftcr aangeftelt. Hier uit omitond een groot misnoegen Sommigen onder de burgers en fchutters, en fommigen van hen bragten ^laSeu <jeswe-; hunne klagten des wegen aan den Priniè van Oranje, met {£„" *n een aanhoudend verzoek dat zulke wanordens mogten weg- Oranje.' genomen en hunne Privilegiën gehandhaaft worden. Zyn Zy»Hoog- Hoogheid trok zich deze zaak aan, en fchreeft ren dien J"'J fclir)'fc einde in het volgende jaar aan de Wethouderen van Enk- d^w^ioadc. huizen eenen brief van dezen inhoud: ren. Erentfefte) Wyz,ey Vborfieuige, fier difcretey btfondere
goede Vrïndm. " ^A7 ^ w01'den beregt dat vele difordre ende incongre-
j> V dienten ontrent de Regeeringe defes ftads Enkhui- 5) zen ende beftcllen der felver gepleegt worden, waar door ,, de Voorregten en Previlegien der felver Stad, ende van : K kk z „ de
|
|||
|
444 VERVOLG nuk HISTORIE
„ de Borgerye ende Schutterye aldaar, geinfringeert ende
„ vernietigt komen te worden, ende alfo ons deswegen ver» ,, fcheyden klagten zyn voorgekomen, en onder anderen „ dat mede de Refolutien van haar Ed. Groot Mogende van „ den %6. Augufty, 1671. tot nasigtinge van de Borgerye „ ende Schutterye aldaar, niet en is bekent gemaakt, veel „ minder achtervolgt j dat Mr Jacob Compoflel, voor j, zyn dertig jaren rot Vroedfchap is aangefteld, ende in „ den voorledenen jaren 1677. met ende nefFens zyn Oom „ Mr. Joan van Gent, te gelyk het Burgemeefterfchap be- „ kleed heeft, ende dat Dr. Hendrik van Schaak, buiten ,, de Provintie gebooren, ende tot noch toe de Lombaard „ gecxerfeert hebbende, in de Vroedfchap is gebragt, ende ,, tor Weesmeefter aangefteld met groot miinoegen van de „ voorfchreve Borgerye en Schutterye, zo hebben wy op 't ,, aanhouden der fel ver niet mogen nalaten te verfoeken, M en te begeéren dat UE. ten fpoedigften uit UE. midden „ wilt deputeren eenige mannenvan.de welke wy het noo- y dig berigt mogen ontfangen ende nemen, op dat noch ,, tot voorkominge van meerder onluften ende Inconveni- „ enten het redres ende de behoorlyke voorfieninge op alles „ mogen gedaan en toegebragt werden. Wy zullen ons „ hiertoe verlaten, ende UE. bevelen, " Erentfeftey Wyfe^ Veorftenige feer difcrete bezondère
goede Vrinden in de jiroteEiie Godes. Gefckreven in den Haga den 18. Feb. 1678. Onderftont
Vwtr Ed. dienftwillige getrouwe G. H* Prince d'Orange.
Toen deze brief van zyn Hoogheid onder'de borgery be-
kent wierd, raakten de misnoegden te meer gaande. Eeni- gen beftonden het volgende gefchrift in te leveren: Aan ds gejirengt Kygsrasd der Stad Eukbmwn. „ Gezien hebbende 3Ï Cetl
|
||||
|
V.4N ENKHUYZEN. 44s
u een Cöpie van zekeren brief, by zyn Hoogheid denHere
„ Prince van Oranje, in dato den iS.February dezes jaars, » gefchreven aan Burgeméeftefen en Regeerders dezer Stad, „ waar van dm inhoud hier annex, hebben wy ons ver- „ pligt gevonden als Burgeren en Schutters ons zelven aan „ U E. te addrefleren, en onderdaniglyk te verzoeken, dat'dc i, geftrenge Krygsraad alle mogelyke devoire, 20 by Burge» „ rnedteren en Regeerders als ook by zyn Hoogheid gelieve „ aan te wenden, dat de Inhoud van den voorfchreven brief j5 zyn behoorlyk effect in allen delen mag forteren, ende de „ Burgery op geen middelen genoodzaakt word te denken ,3 Dit doende &c. " Men deed ook de volgende waarfchou- wing aan den Krygsraad uit den naam van vele Burgers: Ver- „ zoekeaan de Achtb. Geftrenge Krygsraad, dat z'y'gelieve j, alle devoire aan te wenden, zo by Burgemeefteren, als by „ onzen doorluchtigften Vorft, den Heere Prince van O- |
|||||||||||||||||
|
1673.
|
|||||||||||||||||
|
M
|
|||||||||||||||||
|
„ range, dat de brief van zyn Hoogheid mag zvn vollen
„ effect erlangen, omme alle commotie ende oproer te ver- „ myden, alzo gy zytgeftelt privilegiën en gerechtigheden „ voor te ftaan. Dit doende &c. " Onderlhnd Waaifchou- Winge voor verdere onheilen. Wat hier op verder is ge- volgt en hoe deze zaak eindelyk afliep, is tot myne kennfflë niet gekomen, dan alleen dit, dat de Heren Joan van Gent en Jacob Compoftel naderhand meermalen te gelyk Burge- meefteren van Enkhuizen zyn geweeft, en dat Dr. Hendrik van Schaak aldaar Vroedfchap en Weesmeefter is' ^bleven tot zyn' dood toe, die voorviel den zeventienden O&ober des jaars 1670. ■. |
|||||||||||||||||
|
De Heer Mr. Johan Homan Raad en Vroedfchap der Mr- J- Ho;
Stad Enkhuizen, verzocht te dezer tyd van den Here Prirife'manverzocfct van Oranje behoorlyke Approbatie, van de voorrechten en IwaST" preemmennen der Semeinen, door het volgende Requefr. We voor. |
|||||||||||||||||
|
■■^^^HKË^^^HH^^HaT rechten
Aan zyn Hoogheid' Seraeiaeft
|
|||||||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||||||
|
" GE mct alIe ootmoedigheid te kennen Mr Tohan
,, Homan, Raad en Vroedfchap der ftede Enkhuizen, i&kk 3 „ dat
|
|||||||||||||||||
|
44$ VERVOLG diïR HISTORIE
„ dat U E. Hoogheids Over Groot Vader Prince Willen»
5, H. L. M. en vervolgens de Hoog Mog. Heren Staten Ge- 5, neraal der Vereenigde Nederlanden by derzelver Aftens ,, van dato den zó. Oftob. 1577. en den 15. Auguftus IJ78. 5, refpeftive aan den Suppl. Óver Groot Vader, de Burge- „ meefter Meynder Semeyns, getrouvvt aan den huize van 5, Egmont, mitsgaders aan Pieter en Jacob Semeyns te fa» 5, men gebroeders, en aan alle derzelver Defcendentcn in „ infinitum hebben verleent verfcheide Preëminentien ende ,, ende Voorrechten over grote Dienften en loffelyke daden, „ die zy luiden in den grootften nood aan deze Landen en» 3, de byzonderlyk aan de Hooghm: Prince Willem hadden j, bewezen, zo in 't verftrekken ende geven van confidera- „ blefomme vanpennigen zeer veel duizenden monteeicnde, „ als andere loffelyke dienften ten tyden als deze Landen in 3, de grootfte nood ende verlegentheid waren, zonder dat ï, voornerade Semeynen daar voor ooit één ftuiver hebben „ genoten of gepretendeert, zoo als alle het genen voor- 3, noemt is uit de nevensgaande Aften in'tbreede kan wor- 3, den gezien, dat f we Hoogheids doorlugtige Voor Ou- 3, deren van tyd tot tyd fucceffivelyk de voornoemde Aften 3, tot Lof van des Suppl. Voor Ouderen hebben geappro- „ beert ende verklaart genegen te zyn de Effecten van voor- 3, noemde Aften aan voornoemde Semeynen ende derzelve „ Defcendenten te laten toekomen, zo als uit de verkla- 9> ringe by Burgemeefteren en Secretaris van de Stad Enkhui- „ zen ter Vergaderingen van haar Ed. Gr. Mog. Gecom- „ mitteerden gedaan en hier annex kan worden gezien j en „ nademaal de Suppli: volgende de voetftappen van zyne „ voorlchreve Ouderen genegen is te continueeren in den „ yver, die dezelve ten dienften dezer Landen en ook by- „ zonderlyk van Uwe Hoogheid hebben gehad, zoo keert ;, de Suppl. hem tot Uwe Hoogheid ootmoedelyk verzoe- „ kende, dat Uwe Hoogheid zoo goede gelieft te zyn naar „ het exempel van derzelve Loffelyke Voor-Ouderen, die „ alle getrouwe dienften harcr Onderzaten hebben gelau- „ deert,
|
||||
|
van ENKHUIZEN. 447
„ deert, de voorfchreve Acten te Approbeeren en vervol- ^7&
„ gens aan de Suppl. daar van te laten volgen behoorlyke „ Aden van Approbatie &c „ 't Welk doende. "
Op dit Requeft gaf de Prins dit volgende Apofiik Welke* n
Zv M . ., . , Hoogheidhen*
Yn Hoogheid-,gezien ende geexamineert hebbende «*»*
ji den inhout dezer Kequefte met de Declaratoiren „ Aören ende Documenten daar by aangetogen ende daar „ toe fpe&eerende, heeft de voorfchreve rechten ende „ preeminentien, dis daar by aan de Semeynen van Enk- „ huizen ende hare naarzatcn in infinitum gegeven zyn tot „ een erkentenifle van hare trouwe, Loffelyke ende One- ,, reufedienften den Lande ende onze Voor-Vaderen onfter- „rfelyker Memorie bewezen, mits dezen in dezelve naarzaten „ zoo verre a!s die tot eenige Ampten ende digniteiten ca- j, pabel zyn, en fpecialyk den Perfoon van Mr. [oan Homan „ Raad en Vroedfchap der Stad Enkhuizen wel willen ap* „ probeeren, confiimeeren ende bekrachtigen, eelvk dezel- » ve geapprobeert, geconfirmeert ende bekrachtigt worden „ by dezen. Gedaan in den Hage den iö.February 1678, " Was getekent
G. H.
Pance d'Qrange.
Daar onder flond het Zegel van zyn Hoogheid.
Lager ftond
Ter Ord. van zyn Hoogheid*
mede was getekent. Joh. ?e(fer,
In
|
||||
|
44« VERVOLG der HISTORIE
In dezen zomer had men door 't gehele Noorderquartier
|
|||||||||||||||||||
|
Menigte"
Muizen in 't
Noorderquar- tier. Cbron. van
|
op de landeryen een overgrote menigte Muizen, die het
gras op vele plaatlen zo fchoon afknaagden, dat 'er byna niets overbleef: 't welk eene grote fchaarsheid in het hooy te wege bragt. Zy zwommen zelf over de binnen -Meeren, |
||||||||||||||||||
|
Hoornbi. 248.. leggende de een den neus op den rug van den ander, en gin-
Cbrtn.vanMe- gen dus met ganfche troepen van de eene plaats naar de an-
|
|||||||||||||||||||
|
Ver.b.k. 339.
De Vrede
tullch:» Vrankryk en dezen Staat |
|||||||||||||||||||
|
dere , om alles te verflinden. Eindelyk wierd de Vrede tuf.
fchen den Koning van Vrankryk en de Algemene Staten der Vereenigde Nederlanden, den tienden van Auguftus, bin- |
|||||||||||||||||||
|
nen Nymegen gefloten. Na welkers tekeningen noch een
w^[|cfl°tcn'bloedige Veldflag by Bergen in Henegouwen gelchieddc.
(ks-Vlaalt'in Niet één voet lands had Y^nkryk by dezen bloedigen oor-
|
|||||||||||||||||||
|
tfeHcl/.Mere.
XXIX. Deel, W-I9?-ïl8. L. Sy/vius IV. Veel, U.. 177. enz. |
log van dezen Staat gewonnen, moetende Maftricht, dat
hem zo veel bloeds gekoft had, by deze vredehandeling weer overgeven: dus zag men het Vereenigt Nederland, dat op het uiterfte van zyn verderf gebragt was, door de wonderen van Gods genadige voorzienigheid, in zynen vo^ |
||||||||||||||||||
|
rigen luider herftelt: Wy eindigen hier voor het tegen-
woordige deze Hiftorie der vermaarde Zee-en Koop-Stad Enkhuizen, met voornemen om dit werk noch verder te vervolgen, indien wy nader kennifle en nodige berichten bekomen van de gefchiedeniflen der volgende tyden. |
|||||||||||||||||||
|
Blad.
|
|||||||||||||||||||
|
BLADWYZER
|
|||||||||||||||||||
|
DER
|
|||||||||||||||||||
|
Voornaamfte en Gedenkwaardigfte
ZAKEN.
|
|||||||||||||||||||
|
A/lert Tanies, Zeekapiiein, "1%.
Amfterdam, 4 17. 19 23 27- 28. JO»
??• 3 f- ?9. ï°- 69« 7^. 8r. 100. 102. 104. 107. ï28. 122. ii?2- 136. r 9 »S9. 209. 214. 21$. 219. 245-. 297. ?20. 329. 544. 27?. 411. 422.
Ar.dreê uit Vrielland, 104.
Andria Zikkcr, 121. 144.
Don Axtonio Oauenda, Spaanfche Admi-
raal , 89- St. Ar.tlnh■'• d}k by Amfterdam breekt
door, 2. 126. Antonius Anttnidcs van der Linden-, 72.
Antovy van der Abt, Commandeur, 77.
Aveaborn, 45.422.
Auke Steliïxg-wrf, L. Admiraal, 229.
fneuvelt, 22r. Ajlua, L. Admiraal, 260.
|
|||||||||||||||||||
|
Agter.djk breek t door,422.
Aal of Wier zeilen met
den Elger verboden , 27. Aardbevingen Nederland 9?.
% Aart van Nes, Zeekapitein , ■C 222. L. Admiraal, 246.4co. Abraham van DoreQaar, 20.
Aeccord tnflclien Amfterdam en Enklmi
Seii, 21?. Aflens van Prins Willem en de Staten ten
voordelen van de Semeinen, S. 11-15. Adelbcrfien te Enkhuizen gemaakt, 262.
Admiialiteh hare Vergaderplaats te Enk-
ïimzen, 41. Ieder Kamer van dezelve ver- kieft zyn 'eigen bevelhebbers, JO. Verfchil tuiTclien lirt Col/egie van Amfterdam en Weltvricfland, 192. 264. Adriatin Berkbout, Zetkapitciu > 248.
2C2. 27?. 4:o. Air taan van Bredcbof, word Overftcn
over het Regiment Schutters der zesNooid- hollandfche Steden 2óf. 282. Ad>/aan K^imftn, Zeekapitein ,'2ƒ.
Adr'taan Roodbaas, Commandeur, 179.
Alben Ruil-, 120. 144.^
Albert Sonk,, 1C4.
Albredt Bruinir.k, jj.
Alpirfche Rovers doen veel ïchade , 24.
3 2 h9. 188. 2u. 217. 242. Zie 7«7/ró<? /llktnaar, in 30. 2?- 29. 82. 90. ICO.
Jl8- !??• 145-.166.167, 168.170. i&2.2t4. . AltcrdVmerfz, depoer, Zeekapitcin, 241. |
|||||||||||||||||||
|
B.
|
|||||||||||||||||||
|
fèAay van alle de Heiligen ,
|
u. 56;
|
||||||||||||||||||
|
Bakent, ordre op dezelve, 28
Bakker, Zeekapitein, 199.
Bakkers te Enkhuizen, lof.
Bank van Leitinge, Zit Lombarden. WorcJ
te Enkhuizen verpacht, joj. Barent Schaaf Zeekapitein, 2 f.
Üartholomeus Pieterjz. Sterk Zeekapitein i
77- Bayert of Lazarus. huis gebouw t, 2.
Bibberen , Zeelfapitein , 229.
Beddingen van 't defchut t' Enkhuizen te
kleinen te zwak, J}J. worden verbreed» |
|||||||||||||||||||
|
?3f
■UI |
|||||||||||||||||||
|
Bw»
|
|||||||||||||||||||
|
BLAD W
iïukdaqen gehouden, Ijo. 176« 186. I
128. 238. 390. ?9j. -. |
Bedclaryen te Eiikhuizen verboden, 25.
Bcemjlcr breekt in , 3.
Belaftmg van een !Duizendfle Penning,
37. van een twemaal vyfhotiderdfte. Pen- ning, 40. vaneen Hoofd-geld, 40. van ren twc honderdlrc Penning, 41- ter be- veiliging van den Ooircrfchen handel, 66. Belonhg op 't veroveren der vyandtlyke
fchepen 226. der verminkten, 227. Beroerte te Enkhuizen, 77. Te Venhui-
zen , 31c in de Buurt], 3 ió. in de Streek , 317. te L:ek, 318. Beflag op de binnenfehepen, 3^4.
Be/land met Spanje eindigt, 3?.
Beftcltn van fchepen fcherp verboden , 64.
Bevelhebbers wegens wandevoir geflraft,
77. 2? I. 241. Ikverning, Ambafiadeur, 169,
Dever-wyk, 170 221.
Bierdragers Ordonnantie, lo5.
Blerliaye-, krygt een Ordonnantie, 20.
Bierftckers te Enkhuizen ktygeir een Or-
donnantie, 64, Zfi^w van Amfterdam ,104.
Bijjchop van Keulen, 277. 2$6.
/i/^tóp vat! Munitcr , 238 246.277.286.
Vlaak, Engelfche Admiraal> 147. 14S.
"ijl. i$2. ij;. 157. #/<;£«■ een Zeekapitcin, 103.
Bloemzuchi, een buitenfporige drift in
Holland, 82-84. Blokzyly 209. door de onzen ingeno-
men, 34c. Bodegrave verbrand, 3^9.
Boekverkopers te Enkhuizen krygen cen
Gildebrief, 208. Bogaart, een Zeekapitcin, 148. IJ4.
Bokkinghangen te Enkhuizen , getal van
dezelve , 64. Bvkkingnerbg is te Enkhuizen zeer groor,
$4. Bw; word verovert, 402.
Bomvrucbteif overvloedig en goedkoop,
|
|||||
|
Y Z E R.
Boon, Zeekapiteini 219.
G. Br/M, Zeekapiteiii, 229. 260.
Boreel {IViUem) Ambafiadeur, 138. 193.'
BtVer dtrr, 62.
Brabant, 76. 93.
Brand, in de Ryp, i3o. te Enkhuizen >
400. verteert een oorlogfmak , 207. G. Brandts Hiitorie der Reformatie, 418»
440. Brei Zeerupitein van Hoorn, %6.
Brederode (_ Heer van ) IJ9.163. 164. lof»
Vliemen, 9 J*
Bw&, 31. 9J. 128. 22r.
Broekerhaven. 21. 78. 87. 1S7. 221»
29S. 306. 307. Broeker - markt opgefchort, 330.
Brrw/ inbrengen verboden , 52.
Do. Theod. Brouwer fpreekt met Am
Prins» 5 3C. Brouwers krygen een Ordonnantie , 110.
Bruinsveld',. Schoutbyiiacht, X47.
Bruinvis, Zeekapitcin, 219.
Een Buisconvoyer van Enkhuizen brengt
een EngcUche Vtybuiter binnen, f8. Buis* convoyers van de Engellche overvallen, 148. Buijenetten , Ordonnantie op dezelve. 90,
Burgemeeflers geven verklaringen ten be.
hojveu van de Semeinen, 8. 14 16. Zie Semeincn. Buisluiden, {ommigeii worden van <Ie
Vyanden wredelyk mishandelt, 49. Een vat Buskruid raakt door ouvoorzig*
righeid in brand , 402. Bjgclovigheid ontrent de graven der over*
lcdencn, Jl. word te Enkhuizen veibo» den, Jl. c.
fApitale Leningen, 329. 369.
Ceci/ien- K/oof/tr te Enkhuizen, 2. Cbattam op de rivier van Rochetter, 161, Chirurgyni te Enkhuizen krygen een Or- donnantie, 84. Claas Ahertfzoon, Zeekapiteii), 199,
C/aas Anker, Zeekapitcin, 248. 1J3- »Su Claas Arentfoun, Zcekapitein, 199. • CU$s
|
|||||
|
BLADWYZER.
|
|||||||
|
C/iilps van Enkhuizen, haar bedenking
®ver Urands Hiftorie «Ier Reformatie, 418. Coenraad van Beimhgen, ijd. Cocverden verovert, 261. Collaterak Succcjfien, Impoft daar op ge- ftclt, 17%. Collctfe voor de Proteftanten in Piemont,
l8S. Colmnl'o verovert, 190. Cemmiffaris van de Monftering, 196". Conmiijjarijsen van kleine of mindere ge- rechtszaken re Enkhuizen aangellelc, 111. Commiffariffen op het Redres der Verpon • dinge, 6?. Ciihjlabeh te Enkhuizen, 346.
Contra ft tuflclien de Algemene Staten en de Scmeineii, 12. I?. Cornclis Albertjz, de Jonge, Zeekapitein ,
102. Cornclis V>akkp', Zeekapitein, 402. 410. Cornclis hikker, 121- 144. Cornefts Evertfzoon, Schoutbynacht, 220. Viccadiuiraal, 129.227. L. Admiraal, 247. iiieuvelt, 249. Cornelh Evertficon de Jonge, Schoutby-
.ivachtj 247. > Corne/is't jo>;ge Hoen , Zeekapitein, rja.
Corr.eiisvan hogmbuek> Zeekapitein fiieu- vclt, 2,-4. . . Ctftnetts Jacohfzoon de Boer, Zeekapitein ,
229. 2?7- 2.4S. 25:3- 273. 281 572- 285. word gequetft, fterfe, en word te Enkhui- zen begraven, 286. 2.89 Cornelh Janjkoon Schram, 24. Corne/is Keizer > aJkomcling van Pieter Seinein, 206. Corne/is Pieter/zoen Landman, 4 f
Comelii Plemp, Hopman op Zuiderzee, Corne/h Stoffelfzoon Mik, 281.
CorxelisTrouip, 1 e <,. word Schoutbynacht,
177. 2If. Viceadmiraal, 229. 22?- 1?5- l?7 L Admiraal j 247 272. 2^4. 256. 27'. 4cx). 410. word L. Admiraal Gene- raal, 429. Cornilit de Uit, Gevolmagtigdc op 's
|
|||||||
|
Lands vloot, 2^9-2.62, 2ft#. word veri
moott, 3,28. Cour/andfche Ruiters komen te Enkhui.
zen, 261. Cromivel Protector vau Engeland» 169.
178. 179. D.
'TS Aken van Ried te maken word te Enk«
huizen verboden i 24. Bank-dagen , IS6' 2>0. 2,63. 290. 298.
400. 402. Dantzik, 189. 191.
Dnvid Vlug, Zeekapirein, 227-248.25?.
2f5- word Schoutbynacht, zc6 260-265,- I7?.28o. 560. 572. ^84* fneuvelt, 28*. zyn lyk word te Enkhuizen gebragt en be» graven, 5S7. 589. Delft-, 19. 20.'?r. 76. Sr.Sj. 9f. 128.
12?. 145-. 297. Denemarken, vetfehil van de Staten met
den Koi.ing van Denemarken wegens den Tol in de Zom!, 92. 95. raakt in oorlog met Zweden, 103. ioó. Holland kant zich tegen Denemarken, 107. die genoodzaakt word den vrede te fluiten, Ic8. Deventer, 1S9.
. Diemerilyk, 4T- J?**. D/erte ii: het Suivel, 62. Il6".
Diere tyden, 42. 62 206. 216*.
Dievery te Enkhuizen gepleeg, 374V
Directeuren van den Ooltcrfclien handel,
66". 69. Dirk van Dongen, Vicccomniaiideur, 14?.
Dirk Gerritfxotm Pomp, Zeekapitein , 218,
Dirk Heytik, 20.
üirk\ Jobfzoon Iiiela, Zcekapiteiu fneu-
velt, 297. Dirk de Munnik, Zeekapitein , 247.
Dirk. by Nacbt, Zeekapitein, 77.
Drk Pieterfzotm de Groot Zeekapitein , 77,
Dirk va» WydeneJJc gezeid V>aans, 12 e.
Ditmaar Wynbcrgen, Bevelhebber van
Rees, 206 Doftwen in de Med/'cynen krygen t' Ettk»
huizen een Ordonnantie, 84« L11 z Va-
|
|||||||
|
B L A V W Y Z EiiR,
|
|||||||
|
Hetftoeïing of vergelykiiig van de laden
daar toe nodig ,v 115. f I 9- 120. 194. Re- gering van den Weftvnefchen Zeedyk , 120, Zie voorts M'eflvriefche Zeedyk., Dyütgrdaffcbup van Drechterland, rwiit
daar over tulïchen die van Enkhuizcii en Hootn, 2. 7. 92. Word bygelégt,' 7. 92. Dykgnivtit van Drechterland, 122.
Vyktnaven en Hecmraaden van Welt"»
viielland, 120. E.
Vêe, een buiten gewone Ebbe befet de V'y-
anden op deze kuften re landen , 52c. 294. Èdam, e. 1?, 2?. 28. 29. 44. £9. 90.
ïoi. 12,8. 127. 18?. 209. Eeinvig E-na ingevoert, 264. Word ver-
nietigt en de Prins Stadhouder van Holland enz. ;of. El'iifig, verdrag aldaar gefloten , 191,
E/burg verzoekt hulpe van Enkhuizen eu
Hoorn ,61. E/krt Tbomafzoor. Zcekapiteiii, 2f.
Engeland verklaart den oorlog tegen de
Nederlanden, 147. 2<8- 226. 277. maakt, vrede met dezelve , 182. 264. 404. Engelfcben ftaan naar de Heerfchappy der
zee en Haringviflch^rye, 79. dreigen de Haringvangft der Hollanders, 8 >. oorzaak van derzeïver verwydering met dezen Staat, 158. geven brieven van Reptefalie, 14?. tallen de Nederlandfche vloot aan, I4"". verftrooien de Haringbuizen 14e. hun eerde oorlog tegen de Nederlanders, 149. nemen eenige rykgeladefchepen , 151. hunne trots voor de Hollahdfche kuften, 168. drie van hunne fchepen vergaan voor Texel, 169. nemen dertig Haringbuifen, 176. willen niet dulden dat de Hollanders op hunne kuiten villchen, 212. vangen veel haiing maar bederfr, 8^. 2l6. beginnen weer den oorlog tegen de Nederlanders, 218. nemen Nieuw -Nederland in, 220. hunne toerufting ter zee, 221. halen de Nederlandfche fchepen aan, 222. overvaHen de Smyrnafche vloot, 221. huuue gtote toeiuftiug ten oorlog ,2,17. |
|||||||
|
Dminictn van Iksnukeik, ?T.
ft Doopsgezinde:. 8f. vervaardigen klederen voor de foldaten, 570. (*' Dooreftam {Abraham") Predikant te Euk- huizen-(chry ft tegen de Doopsgezinden, 8 f. Dordrecht, <\.~1%. 28. 2Q. 2J. 76. Si.
I04. 127. 167 296. 30?. 229. Drechterland tvvift over defzelfs Dykgraaf-
fchap, 5. 7. 92. Word bygclegt, 7. 9;. Ook ontrent de Zomer en Winrerpeilen , 21. is in gevaar van overflromnig, 45. De Koggen van Drechterland twiften over de Voorzitting, 9;. word door het Zeewater overftroomt, 4.3 c. Dreebterlav.dfcben Djk, 61. IJo. Regering
van denzelveii, 12?. Dril'of Wapenhandel -fiholai te Ehkhiu»
2en opgerecht, 278. Droevige» ftaat van 't Land , 296. $02,
Droogte en fleclu faiioen > II7. Gtoote
droogte, 286. Duik L. Colloticl köomt met foldaten bin-
lien Eukhüizen, 173. Duinkerkers: maken de Zee onveilig > 46.
«enige van hunne Rooffchepen worden ge- nomen en 't volk in Zee geworpen , 46. komen zelfs binnen onze Zee - gaten , 47. Doen veel kbade onder de Haringbuizen, 48. 49. 76. Make» de zee onveilig, 52. ƒ5. Nemen een fchip dat weer hernomen word , f2- Doen veel fchade aan den Koop- handel en Viflchery, 58* 63 7$. 75. 87. 38. 90. 92. 96. 99. 110. Wordenivan.de Nederlandfche oorlogfchepsn geflageii, c8. -?9. 88- beteugelt, "102. iof. 107. 110. Èenige Duinkerkers door Enkhuizers ge- nomen , los. In V'iyns verflaat M. H. Tromp je Spaan»
fche vloot, 89. 90. Duizendjte Penping word geeifcht, 27.
-72.
Durkcndnm , 4T- 244.
1 Divarrel ■ winden, <)i. r 59 Vykcn-, Nieiiw;e middelen om die te hou
den, 2. Twifr over het onderhoud vanden Wefbriefchen Zeedyk, 114, IJJ, 194. |
|||||||
|
ELADWYZER,
|
||||||
|
iuinile vloot loopt in zee, 229. raakt in ge-
recht met de Nederlaiïfdie, 22.0.237.249. 2^3. verbranden in 't Vlie veele Holland- lelie Koopvairdes, 256. en veel huizen op 't Eiland der Schelling. 2?7- tarten dcSmir- iiafche vloot aan, 277. trachten op onze kuften te landen, doch worden genood- zaakt daar va'n af te wyken, 320. hun aanflag op deze Landen, 349. veroveren vier Hoüandfche Ooftindiiche Retourlche- pen, 299. zyn blyde dat de vrede met de- zen Staat is gefloten , 406. Enkhuizen twift reet Hoorn over liet Dyk-
graaffchap van Drechterland, 2. 7. 92. over betonning van liet nieuwe Diep , '4' 7. bloeit in koophandel, 18. heeft deel in deGroen- landfche Maatfchappy, 19, voornamentlyk in de Haringviflchery, 1. 2. e. 21. 85. 9). 102. maakt een verdrag met Gróte- broek enz. wegens het ftellen en malen der Watermolens, it. Houd de zydeder Con- traremonftranteii, 5. 17. 2S. en kant zich tegen het aannemen van" Waardgelders, 23, Dringt fterk op het houden vaneen Nationaal Synode, 27. en op 't afdanken van de Waardgelders, 28. kant zich tegen de Edelen en meefte Steden, 29* Prins Maurits verzet te Enkhuizen de Regering «iet, 20, De Stad helpt een, ordonnantie maken op'de Piiotagie, 2J. zoekt dezóut- vaart ppeti te houden, 29- Men neemt al- daar volk aan om de Duinkerkers te ver- dry ven, 47. Twe booijes van Enkhuizen beveiligen de Zee gaten, 47. de Stad lyd ved fchade aan hare Hariugbmièii door de Duinkerkers, 48. 49. 58. 76. 87. Een oorlogkhip van Enkkuizen brengt een Eri'. gelfche Kaper binnen , f 8. Volk uit De- nemarken koomt in de Stad , 6t. Redres van de Verpondinge, 63. getal der Hui- zen , Zoutketen , Bokkinghangen , Lynba- r.en enz. binnen de Stad, 64. Eenige Op- roermakers worden beteugelt, 67. Een be- roerte in Stad, 77. Een brugge, daar op vele nienfchen ftonden, ftort in , 79. De Pelt koomt te Enkhuizen; 82. begint wêcr I |
||||||
|
6p re houden , P4. Een fchip voor de Stad
in Zeejbevroren, 86. Vee! volk en paarden op 't Ys , dat aan mikken breekt, doch 't volk word geborgen, §7- De Stad zend eenige oorloafchepeti tot verfterking van de Nederlandiche vloot, 89. 90. Twift. met Hoorn over het Dykgfaaffchap, 92. ont- zeid den geoidenden Priefters de Stad, 99. handhaaft haar iecht wegens de Noorder» Koggen, 100. vetpacht de bank van lening , IÓt. dringt op de toerufting tegen Dene-' marken, 107. verkrygt oftrooi tot het hef* fen van den tachtigflen Penning van de ver- koping der inmeubele goederen. 109. Een derde Kerk word te Enkhuizen tot den Godsdienft geichikt, 109. 11 o. Den Roomfehgezinden aldaar word verboden nieuwe Altaten op te rechten, 118. PrinS Willem II. koomt in de Stad. 128, De Stad word van een zwaar onweer ge- troffen, 129-142 lyd groot verlies aan haringbuifen, 14S. word bevryd voor fcha- de aan hare bakens, ici. 'Groot oproer in de Stad, 157- 167. word geftilt, 172. Eenige Soldaten komen in de Stad, 17?» de Stad kant zich tegen de uitfluiting van den Prins van Oranje, 18?- 18•>■ lyd door den oorlog veel fchade in hare hoofduering , 242. krygt [octrooi om hare Magiftraten te bcftelleh, 246. bloeit in Haring- en zour- nering, 265. haar verdrag met de platte Landlieden wegens de ftraatweg, 260. werpt de Prins tot Veldheer op, 27?. grote toe- rufting in de Stad, 278 gejammer in de ftad op 't horen van 'c gevecht der vloten , 28S. vele vJugtèlingen komen in de ftad, 288» de ftad word verfterkt, 289. 524 584, onrfteltenis in de ftad op het zien van een vloot binnen fchepen, 290. een (chip mee foldaten, koomt voor de ftad, 298. de ftad haalt een klimt met kogels aan , 299. ónt- ftelxnis in de ftad, ;Ji. 212. 226. 259. 291. de ftad acht zicl^ in ftaat om den vy- and tegeuftand te bieden, 302. eenige tut- ters en foldaten komen in en voor de ftad, 208. 309.-210. 311. 314, 228, 329. W 1 3?©- |
||||||
|
B L A D W Y Z E R.1
|
|||||||||||||
|
gens het fluiten van de vrede met EngelandV
40 f. helpen den dyk op Keren en Zwaag*, dyk verhogen, 42;. 454. Enno üoedes, Viceadmiraal, 26r.
Erik Harentfzoon Zcekapitein , 77.
Ernjt Cafimier, Stadhouder van Yriefland ^
26. ?3. Evers oï Staal Evers , viilchuiten van ze»
ven of acht laft, 47. 94. Excjzen, een Ordonnantie op dezelve ,
91. Ejier/and word door een Zanddyk aan
Texel gehecht, 60. F.
-pAb'ms de Lagmijfa, Pauflelyke NuntiuV»
lamilic-gelcl toegedaan, 403.
Fm Klaïifzoon, Kapitein op Zuiderzee,
246.
Francoh ck la Via , Tafelhouder re Enk-
huizen , 44- Franfcbc Roveryen doen veel fchade, 12 6*
I?8. 192. 19?- 4-2- 44?-
Frarijïhen , doen een fatalen inval in deze
Landen , 28 c. doen by de harde vorft een in» val in Holland, jj8. veroveren Maftiicht, 290. verlaten her Sticht Utrecht, 398. en de andere fteden in deze Landen , 402. 409. Frederik Hendrik Prins van Oranje koomt
te Enkhuizeu, 18. zyn verklaring aan- gaande deSemeinen, 46.9%. belegert 's Her- rogenboich, 61. krygc meer gezach, 78, fterft, 112. Frederik Pieterfzvm fpiingtmet zyn feliip
in de lucht, 89. Frederik Stachbowwer, Schoutbytiacht, ti9.
247. fneuvelt, 149. word te Enkhuizen begraven, 250. een Lykklpgt over hein, 251. Frcdeyil^Stcl/ingiverf, 120. 144,
Frcekje M'einder n Saneins, e-j.
Fregatten, twintig nieuwe in Holland ge?
bouwt, I70. |
|||||||||||||
|
3?o. ?5l. 262. 2.64. 268. 37>- 37i-.?84-
590. de Had yoorziet zich van Buskruid en ander krygsbehoefte, :j»0. p.1 322. ?}i. getal det ftukkcn op de bateryen der ftad, |
|||||||||||||
|
I
|
1. derzelver gefchutbehocfte en confta-
ls, 522. men werft te Enkhnizen boots- |
||||||||||||
|
gezellen om te land te dienen, 360. ruft
zeven oorlogfchepenuit, 571. 372. een011 bekende brief koomt in de ftad, 392, Op- roer onder de bootsgezellen , 401. Ónluften in de ftad over het beroepen van een Pre dikaut, 419. Requeft van eenige Ledema- ten aan den Kerkeuraad ,;419. de Wethou- deren nemen zulks zeer qualyk , 422. De gemelde Ledematen keten zien mer een Re- queftitot den Prins, 423. De Prins fchryft ten hunne voordele aan de Wethouderen, 427. De Kerkenraad verantwoord zich te- gen de belchuldiging in het voorfz. Requeft benepen, 429. het Zeewater dringt in de ftad , 4?f- Gemor onder de Gemeente over zekere beftelling der Regeringe, 44;. eenige klagen deswegen aan den Prins, die da;u over aan de Wethouders fchryft, 442. 444. gcvolgt van dat misnoegen, 444. 44^. EnkbltiXers, twiften met die van Hoorn
•ver het Dykgraaflchap van Drechterland , *(. 7. 95. Om de betonnmg van 't nieuwe Diep , 4. 7. Maken zwarigheid ontrent 't houden van een Synode, 4. Weigeren de Ordonnantie der Staten tot vrede der Kerke aan te nemen , 17. Halen met die van Hoorn Zout van Ifle de Majo, co. Een Buiscon- voyer brengt een Engeliche Kaper binnen, 58. Hen Enkhuizer zoekt eenige gevange Duinkerkers, daar onder zyn zoon wa?, te verloflen , docli zy worden achterhaalt, 78. 79. Duinkerkfche Oorlogfthepen door Énkhiiizers verovert 106. trachten hunne oiTeiuarkt aan te queken, 146. nemeu de Weeskinderen van Harderwyk in hun Wees- huis , 2S6. verfterken hunne ftad, 289. 334 houden naauwe toezigt, 199. 321, 32?. ??<s. 228. ruften eenige binnelchepen teu oorlog toe, 321 houden naauwe wacht op de Oorloglchcpen, 369. zyn blyde we- |
|||||||||||||
|
Ga-
|
|||||||||||||
|
L A D W Y Z E R.1
|
|||||||||||||||||||||
|
B
G. |
|||||||||||||||||||||
|
Gouda, S?.
|
12S. 12?. 19e.
|
||||||||||||||||||||
|
^^^^^^^
|
|||||||||||||||||||||
|
Govert 't Hoen, Zeekapitein, 218.248.
word Schoiubynach , 2f2. fneuvelt, Z,ï. ■ Graaf Jan van Hoorne, Zeekap/teiu, 248»
25?.. 281. Graaf van Nortbumberland, 80.
Graaf van IPaldek moufhrt liet KrygS»
volk te Enkhuizen ,: 382. Gragtcn worden t'Enkhuizen opgebyt,
??s.
Granen dier, 42. <52. 206. 216. il6>
Den uitvoer van dezelve verboden, 63. De Stad Grave belegt en verovert, 412.
's Qravenbage, 76. Sï. I2§. 167. I70.
22(. 296. Groenlanufcbe Maatfcbafp word opge-
recht, 19. Octrooi van dezelve vernieuwt, 22. 41-74- Die Maatfchappy raakt teniet, 97. De vaart op Groenland verboden, ijf. 205. 244. 24e. 276. 408. 43S. De Groen- landsvaarders vangen veel villen, 271. vek'ti u-orden door de Franfchen genomen eu v«". brand, 44;. Groot, Zeekapitein, 199.
Grootflag, een watetin», verpacht, 28U
Grotebroek maakt een verdrag met Enk-
huizen wegens het verlagen eau den Zo- inerpeil. 21. Een Akker aldaar door dc Zon in brand geftoken , &;>. zie voort, 507» Gr'jte - Vifcbery. Zie Harin^viffcbery.
Groiius ( Hugo ) 27. word gevangen 28»
en ter eeuwige gevangenisfc veroordeelt, 32. beweert de vrjheid der Zee. 80. H.
|
|||||||||||||||||||||
|
/^ Ah til Spinola, 96".
^Garnizoenen worden vcrwifTelr, 575.
Gnfl of Ziekbuh te Enkhuizen, 2.
Gebeden 'm de Kerken dezer Landen op 'c
horen van 't gefchut der vloten , 288. Gecommitteerde Raden van 'r Noorderquar-
tier, 61. [59. tt<. 319. 348. Gecommitteerden van Ed, Gr. Mog. wor-
den naar Enkhuizen gezonden om'het op- roer te (tillen, en hunne ontmoeting aldaar. I60- 166. Geejlmer - ambacht, 114. 119. 120.452.
Getderiar.d, 6l. 9?. 414- 415.
Gemene - Land, eenige verzoeken betaliii»
van 't zelve, 346. Gemor onder de Gemeente, 296. 203.
Genegentbeid van 't Gemeen tot den Prins ,
302, 20c. GerbrandSemctns, 2ffl1. 597.
Gerrit Roos, Zeekapitein , 260. 27?.
Gerrit Janfzoon Eyjens, Zeekapitein , ?6.
Getril Jan/zoon van der Nietibmg, 2o,
Gerrit Janfz. Seèttimer, Commandeur, 148.
Gerrit Tcuni/zoon, Zeekapitein 199.
Gefchut ■ KJok gietery te Enkhuizen, 18.
Een Ge/2fe onvoorzichtig afgefchoten 34S.
Gevecht tdflehen onze oorlogichepeu en
die van Ooirende, 40. Zie Zeegevecht. Gève/s van hout te maken word te Enk-
huizen verboden , 24. GezurAjibap van den S taat naar Mosko-
>ië, 61. Gilden te Enkhuizen cpgerecht, als van
Linnen - wevers, 19. van Houtzagers, 20. van de Mctlelaars, 64- van Witte en Kogge- brood Bakkers, fOf. van de Scneeps - tim- merluiden, 110. van Lakenkopers, 113. G/a*emak.ers krygen een Gildebrief, 84.
Goch in Kleefïchland , 76.
Goederen der Vlugtelingen te Enkhuizen
verzekert, 334. Gondert Pktertin, Zeekapitein , 272.
Gmnichen, 128.
Goud--en Zilver'Werkers krygen «en Or-
donnantie, 17, |
|||||||||||||||||||||
|
word Vicc*
83. 100. 136, 229.
|
|||||||||||||||||||||
|
d' TJ/lan, Schoutbynachtadmiraal , 401.
Haarlem, II. 76. 8l.
18.? 296. 4?2. Hagel zeer zware, 67.
Hnljhoorn, Zeekapitein,
|
|||||||||||||||||||||
|
Ham, Zeekapitein, 1J4.
Hamburg, 92. 9^.
Hans Hattivy^, z8i.
Hardenburq, Burgemeefter van Kampen»
«2, |
|||||||||||||||||||||
|
Y z e r:
Hendrink Munt, a8f. %%f,
Hendrik Piffcber, Zeekapitein, ijjj iSï»
!*•
HendrikVroom, Zeekapiteinfneuvelt, 15-4»
Henricus Rulmts, 418.
Herffl. Schone Hcrift. zo. 7^.
Herman Dirkioon de Boer, 2S5.
Herman Kleuter, Vice-Commandeur, 40,'
Hertog van Hoiftein kooiiit te Enkhuizen •.
567. 's Hertogenbojch belegert en ingenomen. 6ï,
Hes, ZccKapitein, 299.
Hijlorie der Reformatie van Brandt, beden»
kinp; van de Claifis van Enkhuizen daar over, 41S, 44c. Hilicbrar.d Gei hrands^oon Quajl, Vicead»
miraal. zie Qunft. Hoen , Zeekapitein van Hoorn. 9i.
't jonge Hoen, Zeekapitein, 199.
Hogerbeets (Rombout) 18. £i.
Holland yvert om een vloot tegen Dene-
marken uit te ruften. 107 Die vloot loop: in zee , en zeilt met de Koopvaarders door de iZond zonder tol te betalen, io8> Hol- land (teekt in zware fchuldeu. 118. De Re- genten van die Provincie dringen aan op de vermindering der Troupen. Hun verfchil des wegen met den Prins van Oranje, Il8« I2.7 - 131. buitenfporigen Bloemenhandel irj Holland. S?- Eenige Leden van Holland naar Loeveftein toevoert, 130.131. hand- haaft de rechten van hare Souvereiniteit ,151. herftelt haar afgezette Leden in hunne waar» digheid, 144. verfchaft geld toe betaling der Matrozen , 401. bedingt de vrye Vis» fchery in Zuiderzee , 409. Hollanders hebben een fterke vaart op Ita-
lië , 34, halen zout van Pundto Del Re/. 197 Holmndjche Matronen hernemen een fchip
van de Spanjaarden. JJ. Honderd/Ie ■• en ttve homhrjle - Penning ge-
ligt, ifr. 268. 393. 40?. 4IÏ. 41J.
' Hondsbofscbe, Collegie van dcnzelven lij.
Hoofd- Ingelanden van Drechterland. I1)'.
Hoofd'.Ingelanden vau Weftvriefland, 12.1-
115, Ikorn
|
||||||
|
B L A D W
HarderroyJt, 157. 270. 2.86. 27;. 442.
'Haring, Plakkaat nopende het vangen en havenen van dezelve , 6, word wel gevan- gen » doch bederft. 62, bequaamheid der Hollanders om die te behandelen. 85. 2r<J. Het drogen van gekaakte Haring word te Enkhuizen verboden , 94. menigte Haring in Zuiderzee gevangen , 117. 228. 279. Haringhttifen. Duizend van dezelve lopen
uit Texel in zee. 46. Velen worden door de Duinkerkers overvallen en vernielt. 48- 49. f8. 77- Hebben een grote vangft, maar de prys der Haring is laag. Cf. Engelfchen ftoren deHollandlche Haringbuifen. 8l 8f- I47.176. Zo ook de Duinkerkers". 87.89- Durven niet in zee gaan, \'/>. Lopen in zee, 206. 402. worden beveiligt, 2i>. Vrankryk ftaat de vrye Vifkhery toe, 417. Hariugbuifen lopen gevaar van eenTurklche Rover, 429. JHariiigviffibery op de kullen van Groot-
brittanje word de Koning van Engeland verboden. I. 2. Plakkaat nopende de Ha- ringviflchery, ?. 6 20. 16. %\. 57. f3. De Haringviflchery ruft zelf oorlogfchepen uir ter beveiliging van hare nering, fo. Die van Schotland klagen over de Haringvis- fchers; waar tegen de Staten voorzien z6. 53, Voorzorge ter bclcherming van de Ha- ringviflchery. 37. 67. <$8. Eugelfche ftaan naar de Heerfchappy der zee en Harirvgvis- fchery. 79 80. 8?. Bedenking op de Ha- ringviflchery ; I^ f. word van de Ensjelfclie betwift, ^l^. Vrankrykblyft 'erborg voor, 212. lyd veel fchade door den oorlog , 141, j •word verboden, 14?. 408. detzelver vry- heid word gehandhaafr, 404. Mattam, word aangetaft, 61. Havemneefler, 38. I}6, Heemraden van Drechterland. Ii;. * Heunraden van Weftvriefland. 1 io. , '
Hekboot\;s nitgeruft ter beveilinge van de / zeegaten, 47. ( luider. 117 14C. s.11. 421. I
Hen, Zeekapitein, iz9-
Hendrik vun Drakel, te Enkhuizen gcvan-l gaw, 218 I |
||||||
|
B L A D W Y Z E R:
|
||||||
|
Jacob Vvlkertfzowt Vkk, Zeekapitein , f?«
facob de Jiit, 104. I?o. 144. Jacobus Rolandus, 30.
Jambus Triglandm, 30. y«» Aart/zoon Verbaaf, Schoutbynacht» 177.
Jan Admiraal, 181.
yV/ff /ito, Zeekapitein , 77«
Jan van 'rirahel, Zeekapitein, i6l»itf3.
fheuvek, 187. Jan tiroekyafl, Hopman op Zuiderzee,
19?. Jan Cornelifzoon Mepfcl, Viceadmiraal,
20f, 2lf. 2l8. word L. Admiraal, 213. 232. 247. 249. 2J2. 2£4. 26o. Jan Dik, Zeekapitein, 272. 2«r. 287.
385. word Schotnbynaclit, 387. 397.4101 Jan Dui/l van Voorhout, I IQ. 144.
7<v» Evertfioon Viceadmiraal, IJ4. 170.
171. 120.L.Admiraal, 229. fneuve'.r, 254. fan Tranfzocn Hornan , 57*
Jan van Ga/ai Commandeur, IJl. IJ/4*
word gequeft en fterft, 15 f. Jan'van Gelder, Zeekapitein fneuvelt,
397-
jan GidiensKOim Verburg, Schoutbynacht,
156. Jan Gyfen , Zeekapirein , 78.
"Jan Hek, Zeekapitein, 148. ij?, itfo.
181. 38f. 387. 410. Jan Kroelt], .Zeekapitein, 248. Zfö. 272.
281. 372. -8y. 410. jf/w* vlfe«/w, Zeekapitein, 248. 2f2.
260. 273- 2Sr.' Jan Muis, Zeekapitein, 384.410.
J<m van Nek. 4. 8. 93.
7/7» van Nes, Zeekapitein, 252. Schouc-
bynacht, 247. Jan Nobelet, Zeekapitein, 148-
lan Pypen, Hopman van een Advysjagt
en op Zuiderzee, 281. 3x1. Jan Simonjkftm Blaauwbulk. J7*
lan Slecht, 282. 310. 329..
lan Ton, Hcpman op Zuiderzee, 346.
lande Waal. ijo. f44*
hn Willemfzoon Kodde, Secretaris.^?. ,7'-
, 9§- Mmm ' l*ter |
||||||
|
'Hoorn, 3. 4. 7-'fI 19. 50. 3?. 3?. ?0.
£r. 69- 76. 83. SS. 89. 90. ?i. 9?- loo. IOt. I04. IP7. II4. 119. I18. 127. Té4. I67. 171, I7J. 179. 189. 109» U3. i46- n.66. %1%. 184. iSS. 191-195. J97. 303. 544. 43 r. Hoornfée en Ènkhuizer- Schepen halen
Zont van lfle de Majo. <o. Hop/uiden der Ènkhuizer Schutters. 519.
Ihate Geve/s en Wanden te maken verbo»
sen, 14. . Ad, Houttuin, Zeckapitein, 199. 119.
548. fheuvelt, 149. gï Houtzagers. Gilde te Enklmizen opge-
rechr, 10. Invoeren van gezaagt Hout ver- Loden. 106. Hugo van Nybof, Zeekapitein fneuvelt,
aj4. Huh vmi Ecroww te Eükhuizei) 1 waar van
Zo genaamt, «f. Huisdainen, 145.421.
Wwflitukn, zie Landzaten',
Huisman, Zeekapitein, n9.
Van Bui/l, Viceadmaaal, 147. keuvelt,
/.
Jaarmarkt te Enkhuizen , word niet ge*
"* houden , 511. Jj.» 7«ce* CV?«, 3 30. 3 34, Jf ƒ■«<<£ Cornelifzcon de Bncr, Viececomman- •Jeur, 151. 154. word Schoutbynacht, 177- 199- l Jrnob Gerritfzoon en zjn Vrouw verdrin-
ken in 't ys, 368. $,7acob Kurvet, 17. JacobLobs, Admiraal van Zuiderzee, 18c.
1J>?.}09. 310 346- ?ff- 371.391. Jaccb Potter, Hopman op Zuiderzee", 34»;
I JacobRoos, Zeckapitein, 38r. 410. 'jacob Semcin, gezeid lil, Zoon van Si-
mon Semein, 9. 11. 13. ró". Jncob lap f ir-, tragt cenige goederen te ver-
jenden , beroerte daar over, 339. j4i. 547. Jacob Vffer, een Ènkhuizer Hopman,
word voor Woerden doodgefchoten, iiq, ©ratfclirift cp hem, 3 e 3, ' |
||||||
|
B L A D W Y Z E R.
|
|||||||
|
Kerkelyfon kanten zich tegen de Lombaar*
den of Tafelhouders, 42. 10). De Kete word beftraat, 554.
Keuren, zie Ordonnantie.
Kuenmjl van Brandenburg, 247.
Kikkert, Hopman, 211. 212.
A^e» om de grpie fchepen over Pampus
te brengen, 279- Klaas Alltertfïocn , Zeekapitein , 171,
Klaas Cwnpar.n een vermaard Zeerover, f 4„'
Klaas Wynbergen, Zeekapitein, 385. 410»
Klaas Valeben , Zeekapitein, 28^.410. I
Klagten wegens grote fciiade ter zee, 69.
96. Kleine Kerk te Enkhuizen verbetert, 188.
K/ok en Gefibutgietery te Enkhuizen, iS.
W. Kodde van "den Ihirg een Zeekapiieu»
van Enkhuizen, 46. Commandeur, 67.
77- 78.
't Koegras word bèdykc, 2. Men tracht:
het Koegras tot aan het Eiland Wienngen • te bedyken, 60. Octrooi daat toe, 60. Koenders, Schoutbynacht, 247. Vicead-
miraal fneuvelt, 2J?.' Koning van Engeland vetbied de Harin<*.
vifïchery der Hollanders op zyne Kutten t... 1. doch trekt dat verbod vvcêr in, 2. Koning Zeekapitein van Rotterdam , z6. "
Koophandel'bloeit te Enkhuizen, 18. ook
in deze Landen, 5?. ioz. ioy. 187. Koopvaarders. Velen van dezelven komen
in de havenen dezer Landen , 102. iOf. 175, 178.220 292. 402. 4iz. 4fc. 417. Dur- ven niet uitlopen , 1 j6. worden begeleid , 172. het uitlopen- verboden, 24f. 408« velen van de Eugelfchen verbrand, 2$6. Koppenbaoen, 200-20J.
Koren, zie Granen,
Kortenaar {EgbertMeeuszoen} Viceadmi-
raal, 220. word L. Admiraal, 229, 229^ fneuvelt-, 22C Koud Voorjaar, 146. 198. 416".
Kroeger, een Zeekapitein, 148.
Kru'tdmolcti te Enkhuizen fpringt, 86". an-
dermaal, 92. Kruidmagazyn, voorzorge t« bewaringe
yau 't zelve, 362, ^ff'ft |
|||||||
|
ta/pev Ian/zoon. 2 [o.
lefuittn zoeken zich meer uitte breiden,
72. De eerfte Jcfuit te Enkhuizen raakt in verfèhil met den Paftoor, 72. .73. * hnpiflen Higc.Il el t, 227.
Ingezetenen der Zeeftranden worden ge»
monflert, 114. loan Bunkert, Zeekapitein, fneuvelt > 22 r.
loan de Haar., Zeekapitein , 2 51 •
loan de Wit, Raadpenfionaris > ii7« M?-;
12?. 150. 196. 197. word vermoorr, 228. hannes Roidanus, Predikant te Enkhuizen >
maakt een Rcpetorium der Synodale A&ens, 418. 440. loban Boreel, Gevolmagtigcic op 's Lands
vloot, x;?. Mar, van Gent, Bargemeefler van Enk»
huizen, Gecommittccrc tot de Vredehande- Jing, 29^. , loban de Liefde, Viceadmiraal, 260. fneu-
velt, 597. IongfJal, Gezant naat Engeland, 169»
looft Herman Klant, Zeekapitein, 141.
haal^Sweers, Schoutbynaclit, 147. word
Viceadmiraal, ifö. fneuvelt, 297. IJle de Majo, Zout Eilanden in Weftin-
die', ?o. lmiaan Poel, Zeekapitein 1 fneuvelt, *J4
K.
f/"Aits dier. 6t.
"~ Kaas-en Broods-Dyk, 424.. Kampen verzoekt hulpc te Enkhuizeiii 61.
'Kapergaflen bui:ef> Enkhuizen gehouden, gapers van de vyanden genomen, 194..
417 Een Enkhuizer Kaper word overzeilc, 3Sf. vier kapers t'Enkhuizen uitgeruft» 569. komen weer binnen, 374. hebben tfeel buit op de Engelfchen en Fraufchen gemaakt, 402. 406. eenige vergaan op de- ge kuft, 423 Kapery der Ingezetenen op de Vyanden
door Tremien aangemoedigt, aS. 4S. 52 69. 102. ICO. 244. Kativjik, 127. 170,
%$£m by Hoorn, 4). 4}2. 453,
|
|||||||
|
B L A D W Y Z E ÏC
|
|||||||
|
Lombarden of Tafelhouders J worden v&ft
het H. Avondmaal geweert, 45. Loot/luider, krygen een Ordonnantie, §4'
eenige in 's Lands dienft genomen, 245. Lotery te Enkhuizen , 2.
Luhjen Doffer, 310.
Lutherfcben Godsdknfl, word te Enkhui.
zen verboden, 42. Lynbanen, getal van dezelven te Enkhui-
zcn, 64, M.
A/fAandelyhe Bededagen, 243. 279.
■*■**■ Maarten de Boer,' Zeekapitein , 2&Ï." 287. 372. ?8?. 386. 410.'
Maarten Pief er/zoen Protfl, 57,
Maartyn Snneyn, Secretaris, 4?. <fjl
Magiftraats befleliing behoort tot de'Soe-
vereiniteit van Holland, 13?.- Makelaars te Enkhuizen krygen een Of-
dotinantie, 91. Marken, 't Eiland , 24C.
Marrei'eld, Zeekapitein, 171.
Mart en GyshcrtJ%. Kr ook, Zeekapitein, 77,"
Maftricht ingenomen, 390.
Matthys Dirkfz. Pyl, Zeekapitein, 387.'
402. Maurits Prins van Oranje, zyn verklaring
aangaande de Semeineu , 14. $7. koomfc re Enkhuizen. 18. Houdt dezyde der Con- traremonftraiiten, 28. verandert de Rege- ring in Holland. 29. Koomt te Enkhuizen,; daar hy de Regering niet verzet, 30. Sterft» 45-
De Maze, 39. f o. 9'.
MederMk, II. 30. 3f. 36. 39. 69.83.'
88. 89. 90. ïoo. 101. 114. 119. 120. 128-
167. w'Vtt. 1S9. 344. 432, Meinard Son\, 284.
Memdert Semein, 8. Zoon van Simon Sei
meiu, 9- 12. 13. 14 j$, Meinert Setnein■-, Rechtsgeleerde, 95. 98.
Metfelaars te Enkhuizen krygen een Gil-
debriëf, 64. Micbiel Paul Dorp, 88,
Middelburg, 14 j.
IK mm l 04} |
|||||||
|
Yruiffefh een goed getal nieuwe Krtiü-
fers worden in zee gebragt tegen de Duin- kerkers, ioï. 103. 108. Krygsretad te Enkhuizcn> 319.333.33?.
537. 348. ?6?. 374.1 Ktygwolk naar Brabant gevoert, 354.21e
Soldaten. Kuipers te Enkhuizen krygen een -Gilde»
klief, 188. K«». Zeekapitein, 229.
■X.
ZAkenfofers werd een Gildebriéf verkent,
Lakenmakers enz. krygen een Gildebriêf,
2GO.
Landeryen in 't Noorderquartier zyn een
•verlaging en zakking onderhevig, M.' hoge prys .van dezelve, 7°- zyn zeer vruchtbaar ■na de ovcrftromiiig van 't zeewater, 441. Landilrofl, veifcliil over dat Ampt, 196.
Landvolk by de Zeeftrandcn op geweer
geftelt» 280. Landzaten, hun uittrekken tegen den Vy-
anJ, 287. 28S. ?6f- 388. 39 ?• loflcn malkanderen af en komen weer t'huis, 368. 39T- c,
Lanqcdyk, 86.
R.Langewagen , Burgemeefter van Hoorn
js te Enkhuizen in gevaar, 341, word be- let aldaar te havenen, 346. Lejlfteld word geei(cht, 70; 74. 191»
Z«it, beroerte aldaar, 3,18.
Leenari Adriamifz. Zeekapitein, 77-
leenctert Qefbmndfz, Kuiper, Zeekapi-
tein, 402. Leiden, 76. 83. 183- 189- Z9*5:
Leprozen . itms of Beyert te Enkhuizcn ge-
bouwt, 2. J. de Zicjde, Viceadmiraal > 247. 260.
{ncuvclt, 397. Lifiden ( A. Antonidei van derj/Ier't, 7?« /
Linnen '-wevers Gilde te Enkhuizen opge- (
recht, iq. Loevcflein, eenige Regenten aldaar ge
gangen gezet, 130. weer losgelaten, 131 |
|||||||
|
BLADWYZER.
|
|||||||||||||
|
■Middchn ter beveiliging van ds zee, 46.
4§- ?o. ?2. 65. 69. 7S. 99. ro2. Mhhruik ia de Kerkeu t' Enkhuizen ver-
boden, 30. Moedwil/igheden der foldateu te Enkhui-
een, 274 279. Moeite met een Veerman , 211.
Moeyelykheden , met de foldateu > | 82. met
de- Kapergaften , 282. Münk, Engelfch Admiraal, 1)7. 2?2.
Monniken worden te Enkhuizen de Stad
ontzeid, 100. Monnikendam , 2o. 2 o. 128. 214.
Montagu, Engelfche Admiraal verdrinkt,
287. Monture der feliepen, ordonnantie en
verklaring daar onirent , 70. 74. Mooh, Schout van Enkhuizen , l(?2. 174-
Moskovijche V/oot, 63, zie Koopvaarders
Moy- Lambert van Rotterdam, Admiraal,
Muiden, 582. 288. 391. 422. -
Muizen, grote menigte van dezelve in 't
Land, 22. 175-. 181. 416. 44S. Munniker\ te Enkhuizen word tot een
derde plaats voor den Godsdienft bequaam gemaakt, 110. Munt van Wejlwieland, y. 244. 229,
344-
Valfche Munter te Enkhuizen gevaugeu,
371. en opgehangen, 280- 2S2. v Muts , Zeekapitein , 229. N.
|
|||||||||||||
|
168. f72. 176. 178. 179, worden in Ei£
gelan ! flécht onthaalt, 22«. worden dooi een zwaren oorlosj gedreigt, 27e, Ncderlandfche Vkot word door florm ■be«
fchadigt, 48. flaat de Duinkerkers, 88. bevecht en vernielt de Spaanfchc vloot, 89. 90. Zeilt naar de Zond, ro4- Geleid de Koopvaarders door de Zond zonder Tol te betalen, 108- ttcekt in zee, /46. raast met de Engelfche. in gevecht, 147. 149. 1*1. i?2. 1*2 H4- 157- 170. 171. Iy4 voor Texel door ftorm grote (chade, 177. gaat naar de Ooflzee ter beveiliging van den koophandel, 189. koomt in 't Vlie binnen » 19I. word tot hulpe van Denemarken naar de Ooflzee gezonden, 199. zeilt door de Zond, 200. haar «evccht tegen de Zweden , 200. gaat weet in zee, 20e. men heeft grote gedachten van <!e vloot, 22S. 22». Zy loopr in zee, 229. haar gevecht met de Engelfchen, zJo. koomt biuuen, 221« word weer toegeruft, 221.227. 244. 247. word van grote Heren bezigtigt, 247. raakt in zee, 249. haar fchrikkelyk ge- vecht met de Engelfchen , 249. 2,-2. woi'4 weer herftelt, 2>*f. looptin zee, 258. 2J?. hare glorieufe overwinning op de rivier van Rochefler, 2(fo-262. loopt weer in zee, 272 koomt binnen, 274. raakt gereed en in zee, 179. iS.o haar gevechten over- winning tegen de Engelfche en Franfche vloten, 18«. roen befluit dezelve weer int zee te brengen, 271. zy word uitgerufl, 271, tooptinzee, 384. word verflerkt, 28f. is klein in vergelykinge van de Engelfche en Franfche vloten, 28?. haar eerftc zee» ge e echt tegen dezelve, 286. twede zeeflag, 387. waarby 's Lands vloot veel eer en voor», deel behaalt, 288- t?aat devyandelyke aan- taften. 29e. derde zeeflag, 296. gebeden in Holland ten tyde van't gevecht, 3 9*.! hevighedeid van dezen ftryd, 297. verlies aan wederzyde, 297- 's Lands vloot komt binnen, 399. haar Opperhoofden worden in den Haag wel onthaalt en loflyk vereerr, 400. loopt wéér in zee, 410, haar gevecht met de Franfche. 458. JV*«s |
|||||||||||||
|
N
|
Aarden door den Prins verovert, 299.
|
||||||||||||
|
4?2-
Najaar, een fclioon Najaar- 20. 7f.
Uanning Keizer, 1 io. 121. 144- H®.
Nationaal Synoden gehouden te Dordrecht. 50. 2r.
Neder/anders, fielten zich in (laat van te-
genweêr te«en de Engellchen , 14e. wor- Sendoot de Engelfchen aangetafl, 147. hun eerde oorlog met dezelve, 149. hunne zee- gevechten tegen de Engelfchen, 149, IJI- f14. 157. isemen yeel ïchepen van dezelve, |
|||||||||||||
|
B L A D ^
Nd ten-Loeier, 43.
Nietnve-Diep by Enkhuizen , tffift over
defztlfs beroniiing, 4. 7. Nkuwelorper-Ko%ge, 114. 119. Ilo.
Nieuw Nederland', door d* £ngclfcheii in-
genomen , 120. Nieteiv-Nierop, 32. 86.
Nieuwpoort, Gezam naar Engeland , i5g.
't Noord»-- Geit t' Enkhuizen word ver-
diept, 41. 114. verboden zand daar in te werpen, 20S. 't Noorderepuartier, ?9' 6ï. 66. 70. 86.
101. 146. 189. 234.167. 27?. 280. 294. 432-438.441. Ncoraer- Kj>ggen> 4?. ot. It4. I19. 120.
Ordonnantie op her doen der Rekeningc van derzelvcr Dykskoftcn, 100. Nóvrdhollanifcb Synode, ?o. 44. 8J. 550.
4rS. 440. Nopre/Jehe Compagnie, zie Groer, land/de
Maalfdapfy. Necrdjcbe of Noor-wegen (the vaart verbo-
den, 276. 458. vele Noordsvaarders door de Franfche genomen, 44J. Noorefwji^, 170. 121.
Noorelwyk (Heer van) leb. \6l.
,°'
OBimn ( Heer van ) zie lïeifjenaaf.
Oclrooi van de Groenlandfche Maatfchap- py, 19. 22. 41. 74 van de Weftindifche Maatfchappy, 59. n?. 22?. van de Ooft- indifche Maatfchappy, 41. ïi;. Om 't Koegras.' tot aan 't Eiland Wielingen te bedy'ken, 60. zt6, Oideiibarntveld (Joan van') 7. word ge-
vangen 29- en- onthoofd, 52. Ongenoegen te Enkhuizen, 294. 501. 5 }i.
572. 419.-451. 44? 44T-
OniHeltenis, op hec zien van een binne-
landfche vloot fchepen, 290. 552 «ver ge- ringe dingen, 312. 31}. over een valfch gerucht, 215- Omvtêr, 20. 32. 07" 74. 86. 139. 399.
4H-
Oorlog met Spanje begiut weer, 37. tnf-
|
||||||
|
Y Z E R;
i fchen Zweden en Denemarken, 103. ïo5,
198. Oorlog der Nederlanders tegen de Engel-
fchen, 149. enz. tegen Portugaal, 19c. 197. 19S. tegen de Eugelfohen, 218. 22J. tegen den Billchop van Munfter, 238. te- gen Engeland > Vrankryk , Munfter en Keu- len , 277. tegen Zweden, 416. Oorlogjcbcpen, door eenige ontaarde Ne-
derlanders aan de Spanjaarden verkocht, 96;. Een word door net Hollands Bootsvolk af- gelopen en opgebragr, 96. twe zyn in'rys in gevaar, 224. twaalf nieuwe gebouwt, 24Ï'
Ooft'intlijch Huis te Enkhuizen gebouwt»
6^
Ooflmdifcbe Maatfchappy, 6, Octrooi van
dezelve word vernieuwt, 41. II3. Bloei
van dezelve , 116. 190. 270. 272. Zend fchepen naar's-Lands vloot, 89.'Eenige van hare fchepen komen binnen, 101. 126. 148. 178. 1S7. I90. 19S. 209. 2If,,2)S. 267- 271- 2/2- 412. 416. 417. 440. word met de Engelfche bevredigt, 187. voegt twintig oorlogfchepen by 's Lands vloot, 243. Doet een fchone uitdeling, 272. eeni- ge Retourfchepen komen op den Eems, 351. Een Retourfchip verbrand , 342. Ooft- indifche fchepen aangeraden verlaten, 368. vier Retourfchepen door de Engelfchen ver- overt , 399. Een Oüftindifch fchip van Enkhuizen door de Turken genomen, 417* Ooflvriejhmd, 4e. 137.
Ooflznc, de koophandel der waars word
verboden door de Staten dezer Landen, 92. 95- 276. Opbod voor het' k'rygsvolk te Enkhuizen ,'
319- 528. 3S3. Ophcds. lyicf uitgegeven, 438.
Qp>%erteünkhuizen , 77. 157. enz. 340.
401. Oproer en Muitery in Ter Goes, Dor-
drecht, den Haag, Hoorn , Medenblik , Alkmaar, 167, 0p het fchip van Tromp, 23f. te Dordrecht, te Hoorn, 303. door ganfch Holland, 34?. onder 't Bootsvolk» 349 Mmm 3 O/* |
||||||
|
B L A D W Y Z E R.
|
|||||||
|
de Zonwering, Haring-en Vifch-verfo>
pers, 265. voor de Schutters, 282. tegen het ftelen van hout, 554. 969. op de Sec* nen der Graven , 268. Qrdrei tot verzekering van de Haringvaart.
97. tot beveiliging der Zee, 69. 78. 99. tot bewaring van Enkhuizen, 29$-. tegen het befchadigeu der borftwetingen , 500. op het verbyzeilen van fchepen, 514. op het Woord, 922. op het bewaren der ftad, 929. ecnige ordres door den Krygsraad ver- andert, 348. op't waken der Boeren ,? f 4. op het uittrekken der burgers, 369. 564. op de Burgerwacht, 974. 402. tegen de moed willigheden der ïoldaten, 974. d'Offery, Baton, onrhoofd, 244.
Ottho van Tr^Jlmg, Zeekapitcin, ftieu-
velt, 249. Ouder,dyk, 45-. breekt door , 425-.
Oudlappen te Enkhuizen, 971.
Overeenkomfh tuUehcn het Zuirler - et»
Noorderquartier over de verdeling der las» ten, 267. Overftremirg der Rivieren , 196"»
Overwinning der Nederlanders op deOes»
tendenaars, 40. op de Duinkerkers, jS^ 59» Overy£e/, <jj.
P '
'pAludanas iterft, 79.
*• Paffagie-geld, 227. 'Pau/its Reitiut, 8. S7.
Verre (van der) Gezant, 169.
Pe(i en vurige ziektens, 42. 51. 76. §t.
iro. 189- 191- 195« 2c?. 214. 2i8. Petrus Jacobfz, 8 f.
Petten, 170. 177.
Pbdips van Dorp, L, Admiraal van Zee^
land, ff. j8. 81. Piet Hein, Zyn togt en voordelen op de
Spanjaarden, $6. Verovert de Spaanfche zilvervloot, 58. Zoekt de Duinkerkers op, word gefchoten en derft, 59. Pieter Bakker, Zeekapitein, 914. 29r«
972. 98$. 986. 410. Pieter Dokjia> zSi. 985".
Pit'
|
|||||||
|
Oproermakfrt te Enkhuizen worden be-
teugelt, 67. 17;. 174. 401. Öpfcbryving der manfehap buiten't fchut,
311. Ordonnantie voor de Zoutziedcrs, e/, voor
de Gcud - en Zilver- fmids , 17. op de Bier- kaye, 20. voor de Wees - kamer , 22.1\"I- tegen den brand, 29. aangaande de Ha- riugviflchery, 91. 37, op de Pilotagie, 55. op 't floten, 3c;. op de .Vuurbakens, 97. voor de Voerluiden, 57. voor den Haven- meelter, 58. op de Schuiten, 40. op de mate en gewigte, 40. voor de Netten -Lo- der, 45. tegen het inbrengen van brood binnen Enkhuizen , 52. voor de Veerlui- den van Enkhuizen op Hoorn , 52. voor «ie Bierbekers, 64. voor.de Metfelaars, 64. ■voor de Zoutketen , 64. regen het bedelen van de 1'chepen , 64. voor de Wachters, 6$. tegen de Oproermakers , 67. voor de Doc- toren en Chirtirgyns , 84- voor de Glazema- kers, 84. voor deLoorfluiden, 84. rakende de Viflcliery in de Warering van 't Grootflag, 84. op de lUiiienetten, 90. voor de Make- laars, 91. op de Excyfen, 91, tegen het drogen van gekaakten Haring, 94. vuor de Lakciimakers, 100. op het doen van de Rekening der Dykskoftai van de vier Noor- der-Koggen, tco. Op de Pleitzaken te Enkhuizen, 10". voorde Witte-en Rogge- brood Bakkers, lof. voor de Bierdragers, ic6. voor de Rrouwers , 110. voor de Scheeps- timinerluiden, 110. tegen het drinken en onbehoorlyk fchiereii der Sclmtrers, If u op 't Victorie-vuren , til. voor de Com- miflanllen van kleine zaken, ui, voor de Ver.du - meeder, 1S0. op de Waag, 187. cp 't Veer tuflehen Enkhuizen en Stavoren , Sl'ij. voor de Bakkers, 188. op de Haring- riering, 190. 21?. voor de lopende Bode, en op de vragtlonen der Schippers, 190, voor de Stads- fchoolmeefter, 207. voor Kerkmeesters en Portiets, 209. op de bank van lening, 210. tegen het beklimmen der Stads » wallen, 216. voor de Veerfchippers , 217. aangaande de Wollewevery, 217. yoor de Schutters eu Drilmeefter, 244. op |
|||||||
|
BLAD W Y Z £ É.
|
|||||||
|
Vuthr Buiskes > Burgemeefhr, Schoon-
loon van Simon Semein , 10. Pieter Flarifzoon, Schoutbyiiacht, 1^4.
170. 171, 171. word Viceadmiraal, 177. jgy. 199. fneuvelt, 100. zyn lyk word te Hoorn begraven, 200. 201. Pieter Janjzoon, Hopman op Zuiderzee,
Pieter Jaiifzpw Santvoort, .Zeekapitein ,
77-
Pieter Ke>ffeboon, Zeekapitein, 255.281. 572. 284- 410*
Pieter Lut, een ftout Zeeman , 47.
Pieter Salomnfzoon, Zeekapitein, fneu-
velt, 249. Pieter Semein, Zoon van Simon Semein ,
9. 11. 12. 15. 16. 17. Pieter Sreaarvoi/, 86.
Pieter Uitmbout,. 2eckapiten, fneuvelt,
249.
Piet e r Wtlichfzücn Proojt, 4J. $7. 93.
P«/er Wynbergen, Zeekapitein, 247. 248.
2S?. 260. 272. 281. Puotagie, Ordonnantie op dezelve, 25.
Plakkaat nopen de Haringviikhcry, c.
l8. 20. 1-6. 51. om de Kapery aan te moe- digen , 36. op het LaftgelJ , 74. tegen de moed willigheden in't Vlie, 75.. Plehzaken te Enkhuizen, ïoy.
Pomp, Zeekapitein , 199.
Poft op Duitfchland gaat over Brockerha-
ven, 298- Gerrit Claafzoon Pejlboorn, Zeekapitein ,
229. 248. 2)2.
Predeftinatie, befluit der Staten daar on-
trent, 17. Predikanten, 248. 2?7.
Predikbeurten te Enkhuizen vermeerdert,
219. fchikking daar ontrent, 279. Premiei) om de toerufting der Kapers aan
te moedigen, 48. $2. 69. 102. Priefters, alle geordende Roomfche Pries-
ters worden de Stad Enkhuizen ontzeid ■ 99-
• Prtnfe-Wadiplaats te Enkhuizen, 228.
Prjs der. Landeryeii in 't Nooiderquarcicr is zeer hoogj 70, |
Puchler, Coïhr.el, 199. 202.
De Vürmer, 45.
Purmerctid, f. 25. 28. 128. 20Q. 2IJ*
Een P»r vliegt in den brand, 314.
Q Uakzahery word te Enkhuizen verbo."
Qunfl {Millebraiicl Gerbrawlfeoon) van
Enkhuizen, koomt met 2f. oorlogfchepea voor Algiers, 2J. veroverteenige Turkfche. Rovers ,"25. 35. bezet de Vlaamfche kuft, f f. >9. 66. 69. brengt een Vlaamick (chip in Zeeland binnen , 5 r. Word Viceadmiraal, f8. Bekleed het Ampt van den L. Admiraal Tiet Hein tot nader oicïte, 60, krygt laft om de zee tegen deiRoveryen der Duinkerkers te beveiligen , 69. Quabier der Verpoudinge te Enkhuizen
gemaakt, 63. R.
T) Aasvehl, Raad van State , 6u
-**> 't Rar.tfoeneren van fchepen teu lafte vau
de Reders verboden , 57.
Regen verandert fchielyk in ys, 241.
Regen en nat ïaifoen , 116. 116.
Regenten dezer Landen zyn verflagen en
bedwelmt, 197. $05. worden door den, Prins onfchuldïg verklaart, 3^x. doch eeni- ge worden afgezet, 543. Regenten te Étikliuizen zyn by het gemeea
verdacht, 330. Regering in Holland word verandert, 19."
50. 345. doch blyft te Enkhuizen zonder verandering ,344. Regering van den Weflvriefchen »Zeedyk>
I10- lifi. Reglemer.t voor de Weftlndifche Maat.
fchappy , 7?. ter beveilinge van de zee, 78. tegen de Peft, ii0. op het bewaren deï ftad Enkhuizen, m. ■ v Reindert Venhuizen , Zeekapitein, 148.
Reinier Langen agen, 197. 341. 34«. Remonjiranten worden veroordeelt, }!• houden hunne heimelyke Godsdienftige , Vergaderingen, 31. A fö. |
||||||
|
!B L AD W Y Z E R.1
|
|||||||
|
Schaap] van Amfterdam, 104^
Schaarsheid van turf re Enkhuizen jqQ,"'
407. Schagen, 86.
Schager- Kog^e, ri4. II9. iicV"1
S'.batkiflen van 't Land zyn door den [Oor.'
log nier Spanje uitgeput, 1171 Schattingen geheven, 409.
Schccps- timmer/uiden ie Enkhuizen verkry
gen een Gildebricf, 110. Scheepvaart dezer Landen bloeir ,23.102.
Der Schelling een eiland ,257.
Schellkger, een Zeekapitein , 1J7.
ScLelltr.gxvoinv, 244,
Scbermeejler te Enkhuizen aangeftelt, 591«
Scbtvtningen, 127. 170. 4 2 3.
Schiedam, 28-41. 95. 128. I?;. Een Schip op Zuiderzee geplondett, 31 r.' S'chokland word bevryd , j5l. Schoonhoven, 128. Schotland klnagt over de Hollandfche Ha-
ringviffchers > 26. c2, $<$««* re Enkhuizen haalt eenige goede-
ren aan, 279. Schram {Vo/kcrt} helpt Columbo verove»
ren, 190. word Sclioutbynacht, 220. Viee» admiraal, 229. gequetd, 231- 227. 247. 249. 252.260. 280. 271. 28?. fneuvelt, 586. word t' Enkhuizen begraven , 289. Schram (Mybrand) gaat met de Ooftin»
difche vloot in Zee. Word van den Rover Compaan aangetaft, dien hy dapper afweert en noodzackt te wyken , 54. 55. Schrevel jfacobjzoon, 2 5. Schutters te Enkhuizen word het drinken en onbehoorlyk fchieteh verboden, in«: hun ordonnantie, 2.44- worden in Asn wa» penhandel geocffent, 278. moeten zich ge. reed houden. 178- worden opontboden, 282. 266. 283. 400. hun bericht fchrift» 282 waken by twe vendels, 29Ï komen weer t' huis, 298. 307. bejegenen den Gezant van Ikandenburg qualyk, 2j2 liet optrek- ken der Schutters houd op, 2S4- moeten zich gereed houden om te vertrekken, 262.' 265. ordre op het uittrekken, 262. 264 07
|
|||||||
|
Remonflrantfchi Vredikanten worden van
hunne dienden afgezet, ;u Rens, Zeekapitein, 199»
Ricbftrt Deerne Engclfche Viceadmiraa!
Ineuv'elc, ie 7« Rogge is zeer goed koop, j 4. zeer dier,
41. él. 10S. Xl6.
Roker, een Zeekapiteiu, IJ4»'
Roomfchgezinden te Euklv.iizeu. Hun on.
, derlinge twift, 72' Hunnen geordende Prieders word de Stad ontzeid, 99, Het oprichten van nieuwe Altaren aldaar verbo- den , 118. (preken ftout, 559. Rotterdam, 19. %l. 59. 76. Si. 82. 94-
02. IiS. *}.$. 179- 2.7v 2.96-I Roven der Engelfchen en Nederlanders op
elkanderen, 148. If6. I72. 176. 178. #«/*?/■ (Micbiel de) zyu gevecht tegen
Aifcue I?i. en Dlaak, (fz. tegen de En- gelfclien, 170. begekid de Koopvaarders, 172. Word Viceadmiraal, 176. 189. 197. 105. 211. 218. L Admiraal, 212. koomt niet zyn vloot op den Ecms, 152. word L. Admiraal van Holland, 23?. 237. 247. 249. 253. 2J4. 286. 271- 284. 287. 400. 410. word gequeft en derft, 429. Rs//«- {jfonier Engel de) Zeckapitein,
word Sclioutbynacht, 401. Ruiters komen t'Enkhuizen, 211, zie
Soldaten, Sundvee ziekte en fterfte onder het zelve
I44. 175. Rut Maximiliiian, Zeekapiteiu fneuvelt,
1)4-
Rutger Huigens, Gcvolmagtigdc op 's Lands
vloot ,252.
De Ryp, een zware brand in dat Dorp,
180. Ryweg tuffchen Hoorn en Enkhuizen ge-
maakt, 266. 272. S.
CAifoenen ongematigde "en onvruchtbare,
° 1*6. 117. 126.
Sampfin, Zeekapiteiu, 199.
Samuel Eartboldus, 20. |
|||||||
|
B L A D W Y 2 E R:
|
|||||||
|
gen , 274. 277. ftellen 7.ich tegen de burger-
ronde , 2/J. een foldaat word doodgefcho- ten , 376. Moeyelykheden met de folda- ten, 582. Spaanfcbegat, l/o.
Spaanfcbe vloot word door de Nederlanders
geflagen en vernielt, 89 90. Spaanfcbe Zilver-vloot word verovert, e 8«
Spanjaarden doen een inval op de Veluw ,
ei.
Spanje, oorlog met dat ryk begint weer,
27. maakt vrede met dezen Staat, 112. nr.
Spragb, Engelfchc Admiraal verdrinkt,
39S.
Staart - Starren , 51. 15 3. 211. 222.228.
27 c. 441. Stad en Lande, 29.
Staten van Holland doen een voorilag tot
het houden van een Provinciaal Synode, <j, hunne verklaring aangaande de Semeinen , I£. ld. 57. betamen een Ordonnantie tot vrede der Kerke, 17. hun befluit over het gevangen nemen van OMenbarnevelr, Gro- tius en Hogcrbeets, 29. nemen een befluit ontrent den buitenfporigen Bloemhandel, §2 raken in twifl met Prins Willem II. 118. 127. Eenige hunner Leden worden naar Loeveirein gevoert, 130. i?i. Hand* haven de rechten van hunne Souvereiniteit, I?*. hunne afgezette Leden in hunne waar. digheden herftelt, 144, maken vrede met Cromwel en fluiten de Piins van Oranje uit van het Stadhouderfchap, enz. 178. iSl- 183. hunne merkwaardige Beduflie deswe- gen, ïSf. 186. ïchryvcn daarover aan die van Enkhuizen, 18?- iSj- voorzien 's Lands- vloot met achtbare ^ Opperhoofden, 22?. fchryven aan die van Enkhuizen en Hoorn» 278. Hellen bedertonden aan, om een ze- gen over 's Lands vloot, 29e. Staten der VertenigdeNederlanden bereiden
zich weer ten oorlog tegen Spanje, 2(5. huu vetfehil met den Koning van Denemarken wegens den Tol in de Zond, 92. 9c. 104. Doen een bezending aan Denemarken, 95. 104. en ZwedeiijK>4. aan de Hollandfche Sre- ^Nnii . den |
|||||||
|
567. 588. hun Eed, 367. komen weer t' huis,
J69. 2S8. 29J. eenige Vendels komen in 3e wapenen, 280. Sebaftiaan Centen, Zeekapitein , 2}I.
Saldetius fchryft tegen de vrye Zeevaart,
19-
1 Ssme'men van Enkhuizen, hunne dienften,
aan den Lande bewezen, 9-tl. De Voor-
rechten hen toegeftaan door Prins Willem den I. en de Algemene Staten , 11- 13. Ver- klaringen van Burgemeerteren van Enkhui- zen en anderen dicsaangaande, 8. 14- 17. 206. van Prins Fredrik Henrik, 4;. 98. Andere Verklaringen ten behoeven van de Sc- rneinen , 57. Ook van Prins Willem den tweden, 119. De Sraten van Holland ne- men die Voorrechten in aanrne'rkinge, 19 y. Piius Willem de derde approbeen de Voor- rechten der Semeinen , 446- 44? • Silvefter, een Wapenhandel -meefter te
Enkhuizen, 307. Simon B/e.(', Zeekapitein fueuvelt, 249.
Simon Boblwrt, Hopman op Zuiderzee,
09?«
Simon Vil, 282.
Simon KerJJeboom, Hopman op Zuiderzee,
Simon Semein yvert zeer voor de Gerefor-
meerde Religie, 9. Doet grote dieufren aan Prins Willem I. en aan den Lande, 10. Slang, een ftuk gefchut zo genaamt,
fpringt uit een Oorlogfchip van Ooftende, dat door zyn Buskruid opvloog, in een Enkhuizer Oorlogfchip , 40. 4t. Slaferdyk by Haarlem, 101. 136. 24c.
Slecbt gtzvas op "de overftroomde Landen
van 't Noorderquanier, 456. Slechten tyd in 't midden van den over-
vloed, 271. Com.Slord, Zeekapitein, 199.229.227..
Soldate" en Ruiters komen te Enkhuizen,
37?- 298. 3°8' 3°9- 3'o. 5ir. 5'4- 328. 329. 330.. 261. ?62. 264. 268. vertrek- ken van daar, 254. 266. 2<5S. 285. ple- gen Teel mocdvvilligheden , ordre daar te- |
|||||||
|
bladwyzer;
|
|||||||
|
den, 127. I2§. Hunne grote Vergadering
ju den Hage gehouden, 124, 144. raken in oorlog met de Engelfchen, 147. doen een bezending naar Zweden en Denemar- ken, ico. Imnne toerulHng ter zee, 145. IJl- 169. kanten zich tegen de mtfluiiing van den Prins van Oranje, 181. 18 ".zen- den een vloot naar de Ooftzce tot beveili- ging van den Koophandel, 189. ook een tot hulpe van Denemarken tegen Zweden, 198. befluicen de Engelfchen'tegenfrand te bieden , 222. verbieden alle vaart, 222 bun misnoegen op de Admiraliteit van 't Noot- derquatrièr, 224. hun nader verbond met Denemarken , 246. maken vrede met Muns- ter, 246. met Engeland', 264 zyii beducht voor nieuwe onlulten, 272. 274. befluiten een vloot in zee te brengen", 272 276. 277, krygsvolk te werven , 276. brengen hun le- ger in't veld, 279. maken verbonden met vcrfchei.le Mogendheden, 400. lluitcn de vrede met Vrankryk, 448. Stavene/Je uit Zeeland, 104.
Stavoren, 't Veer tufleheu Enkhuizen en
die Stad, 187. Sterfte onder het Rundvee', 144.
Stom-winden doen veel fchaden, 8. 20.
32. 4?. 48. 74 86. 88. 9r. 99. 101.116. 180 19 ï. 2C9 214. 270. 272. De Streek by Enkhuizen, 82. 217.
Suivel, dierte daar in , 62. Il6.
If. Siveers, Schoutbynachc, z4j. word
Viceadmiraal, 2f6. fneuvelt, 297. < Synoden Provinciale, 2o.-Noordhoh'and- Iche, 20. 44. 85. 2?o. 418. 440. Nacio- nale Synode van Dordrecht, 21. t:
CT'Anemivit, Zeekapitein, 171.
latwe dier, <?i, zl6. Ier Goes, isy, »„f'f v *& f' W°yd dóor ee" ^anddyk
«n t Eyerfaud gehecht, 60. Veel fchepen wyven in en voor Texel, 8. 48. SS 01 9» '69. i77. a|0l 2i4.4u. 4jj. '<,].
|
|||||||
|
landelyke fchepen komen voor Texel en 't
Vhe roven, 68. 220. Men houd daar <r0z. de wacht, 14c. is'6. i69. 221. Vele Koop. ; vaatders lopen uit Texel, 172. vele Koop- I vaarders komen daar binnen , 172. Men 'kan met achtentwintig ftieken van 't Kom- pas uit Texel lopen, 225. de dyk op Texel breekt door, 24f, - Theodorus dejovgh, eerftc Jefuit te Enk-
huizen, 72. TbommVhg, word Viceadmiraal, 401.
410. 429
S 'Thomas word verovert, 00
Tje*\Hiddefx. de Vries L. Admiraal, 227. 247. fneuvelt, 2J4. *'?
Toeleg om ceuige khepen in de rivietc van
Londen te doen zinken, ,§. Toerufling der Nederlanders' rer zee tegen
de Duinkerkers, 46. 4J. J0. fï. 5o\ 65. 69. 75. 99- ioi. Tegen <!e Engelfchen, 14?. ij,. 159. tegen de Zweden, 198. 20J. tegen de Engelfchen, 220. 22e 242.' 24 «• 2J9. tegen de Engelfchen en Fran. fclien, 276. 277. $71. 275. 404 tegen de Franfchen, 408. 41e. 4I6. tegen Zwe- den, 416. loentffiftg te Lande, 408 41 f.
Zeg/ va„ Piet Hein en zync voordelen op
de Spaniaarden , e 6". c8. r Te/ in de Zond word uittermaten ver-
hoogt , 92. 104 De Hollanders zeilen door de Zond zonder Tol te betalen , 108 Torend Willigenburg word opgemaakt,
fI7- en met een Speelwerk verciert, 4og Trathat van Marine met Engeland ,412"
Traüate» met Denemarken en Mo7ko-
vië, 112. ZMfcwtir-w Hoon, op Amfterdam ge.
graven, 209. 216. ö W ( W«w» //„^,/~ ) L. Admiraifj
bezet de Haven ra» Duinkerken, 8 iof. 110. Slaat de minkerkiche vloot, 8» be. vecht en vernielt de ontzachelykc Spunfche' "loot, 89 Kruid regende Duinkerkers, 99# roj. 110. ook tot beveiliging van den koop-
|
|||||||
|
BLADWYZER.
|
|||||||||||||
|
koophandel, IiS. raakt in gevecht tegen
den EngeHchen vloot, 147. tracht haar aan te laden, 149- zy» gevecht tegen haar voor Duins» ij2. by Portland, "152. tulTchen Nieuwpoort en Duinkerken, l?7. ontrent Katwyk, 170. word dood gefchoten, 170. en te Delft begraven, 171. lit/pen worden tot een buireniporigen ho-
gen prys opgejaagt, 82.-84. Imf, lchaarshêïd van dezelve, 309. 407,
Turkfche Roven doen grote khade, 24. |
I TulTchen dezen Staat en Engeland over det»
Ooftindifchen handel, 41^ Verponding., een Redres daar van gemaakt
te Enkhuizen, 62. Verfchil tullchen Enkhuizen - Hoorn en
Medenblik, 196. tufichen Holland-ei? .Zee- land , 208. tullchen de Admiraüteiren van Amiterdam en 'cNoorderquartier, 208 264. tuflclien de Leden van WeftvrieïTand over de beftelling der Generaliteits Rekenkamer, 21?. " Ve:flctgentheit der Regenten, 2Q7- Verjioeting van den Weftvriefchen Zee- dyk, 11 e. 119. Cori). Vhlol, Zeekapitcin, 229. 248.
Viflorie - vuren, een Ordonnantie daar op gemaakt, nr. Pieter Vis Oudburgemeeder te Enkhuizen>
zyn huis loopt gevaar om geplonderr de wor- den 299. 549. heeft nioeyelykhedeii met de Sjouwers, 272» Vifch, een zelzame Vifch gevangen, 42, Vijjchery verboden, 22e. 24v 408. opeis- jredeld, 249. vryheid aan dezeïre toege- daan , 417. word weer geftoort, 442. Uit dam ,45'. VLiamJcbe Kujl word van onze oorlogfche-
pen bezer, ff. $9. 66. 75. 78. 87. Een Vlaamfeh /chip door het volk afgelo-
pen koomt in Zeeland binnen, f J. Wik, 68. ?). 14J. 156. 173. 178.' Vlieland, 2J. 101. I04.
Vlijpngen, 145.
Vloei. Zie Watervloed-
Vlugtelingen komen t'Enkhuizen, 2S8.
de goederen van eenigederzelve worden ver- zekert, 224. Voetjpoelmge, dat is, de vyandeii, die men
op zee in handen kreeg te verdrinken , J2. Vo^eHius, Predikant te Enkhuizen yveK
tegen de Roomfchgezinden , 70-72. Volkaart Knmwitk, Zeekapitcin, 41« Volkert S(bram, zie Schram, Voo;jaar koud, 146. I^S. ' Nu» 2 Vvrfij
|
||||||||||||
|
89. 126. 188. 194. 197. Hl.
|
|||||||||||||
|
3?. ?4'
|
|||||||||||||
|
217. 242- 17c 417- 439-
7nxe. Imdirdfle Penning word geëilcht,
41.
Jivintigfte Penning op de Collaterale Suc-
ceflien vaftsicdelt, 17?. Tivift over het Dykgraaffcchap van Drech-
terland, 2. 7. 9?. Over de betonning van 't nieuwe Diep, 4. 7' °V£r de Prcdeftina- tie, 17. tullchen de Koggen van Drechter- land ovei de Voorzitting, 92. wegens het enderheud van den Weftviieichen Zeedyk , ÏT4. Ci?. 119. 12?- 194- tuilchen Hol- land en den Prins van Oranje over het ver- minderen der troupen, 118. 127- tulTchen de Regenten over 't aanbellen van den Prins tot Kapitein - en Admiraal - Generaal, 274. V.
F'Aart der Hollanders op Italië is zeer
fterk, 24. , . . n Cl. Valeher., Zeekapitcin, 199. 24S.
253. 281.
V eenhopper - Koggen, 4 ?;
Veer van Enkhuizen op Harderwyk ver»
nietigt, 27c; Veer/uiden van Enkhuizen op Hoorn, J2.
VeUjlae, by Senef, 411.
Velzerdyk, 4J.
Venhuizen , beroerte aldaar , 21 f.
Ventjagers die de Builen in zee volgen, 18.
Verhod tegen 't uitvoer van waren, 207.
Verbonden van dezen Staat met vericheide
Mogentheden, 400. Verdrag tulTchen Zweden ehPolcn, 191.
|
|||||||||||||
|
B L A D 'M
Voyflt harde Vorfl, 14. ??. 38. 41. 36.
Vorjlin van Viiefland koomt te Enkhui
zen» 56?. 368. Vran\ryk, blyfr borg voor de Holland
fclie Viflchery, 212. zoekeden oorlog der Engelfchen- tegen de Nederlanders te ftremmen. 228. verklaart den oorlog tegen Engeland , 246. bezwaart den koophandel en Hanngvanpft der Hollanders, 271. ver- klaart den oorlog tegen de Nederlanders, 477. brengt zyn legers in 'rve't, 279. valt in deze Landen, 28?. doet buitefporige eifchen , 298. ftaat de vrye viflchery toe, 417. doch verftoort dezelve weder, 442. maakt vrede met de Vereenigde Nederlan- den , 448. VreWe tuflcTien Zweden en Denemarken,
108. tnBchen Spanje en de Staten der Ver- eenigde Nederlanden, Ui. Hf. Vredehan* deling tuflchen de Staten en de Engelfchen, 169. 178-word gefloten, 182. grote vreug- de daar over, 1S6. Vrede tuflchen Zweden en Denemarken > 209. tuflchen de Staten en Portugal-» 214. en met die van Tunis en Algiers, 214. mee den Biflchop van Mun- fter, 246. 409. met Engeland, 264. 404. met Vrankryk , 448. Een Vreemdeling is te Enkhuizen in ge-
vaar, 282. Vricftand, $f. 45:, 157. 244.'
Urk» een Eiland in Zuiderzee, 194,
_ Urfum, 86. 114 119.i
Vruchtbaar jaar, 187.
Vrye Neting of Kapery, 28.
Vrywilligen uit de Schutters aangenomen ,
282. Utrecht, 62. 82 Q7- 294.411. 422.
Vurige Uoot in de lucht, 219.
Vurige ziekten s 42. 5 f.
Vuur uit den Hemel, 214.
Vuur bakens en Vuur geld, 27.
Ifyandelyke Schepen komen voor Texel en
't Vlie, 68. 220. Vyar.ds.lyke vloten "hebben een aanflag op
deze Landen, 219. 294. doch v/orden door sey b&ite» gewoue Ebbe bekt, jio. 39^, |
||||||
|
r YZE Ii.
Vyf. bondetdfie Penning word twemaal ge-
cifcht, 40. Vygb, Zeekapitein, 148» IV.
c TT/'Aakwoord verkeert gegeven , 2J7-J
^" Waardgelders, 284.' 291.
Waarfchappen van Weftvrieflaud, 121.'
van Drechterlami, 124. Waarfcbou-wirg voor de wacht, jöi.
Waartgeer/èn, 115. 119, no,
Wachters te Enkhuizen, ^2. 65.
Wanbedryven gellraft, 77. 251. 24I.
Warmte, 19.
Wafjenaar ( Jacoh van ) Heer van ObJam »
word L. Admiraal, I7f, 177. 179. 189. 199. 200--2C?. %o6. 220. L. Admiraal ». Generaal, 224. 229. zyn dood door 'c fprin^en van zyn (chip, 220. 't Water zeer laag, 19e.
Waterintr van 't Grootflaz , 84.
Waterland, 4?. 101. 244. 422.'
Water/andfcbè Dyk, 45.
Waternood, 2, 20. 4J. 74. 86. lor. ijg,
20?. 244, 431. WederJpannigen geftraft, 22f. 24I.
Weeskamer te Enkuizcn krygt een Ordön4
nautie, 22. , Weeskinderen te Enkhuizen worden mee
een wonderlyke bezoekinge gequelt, 32.'' Wee/p, 272. 385. 288. 39t. 45l-
Wekelykfcbe Bcdedagen gehouden, ijW
17«. 228. 243. Vfeflerfoort te Enkhuizen word vernieuwt».
117. De weg buiten dezelve word verbreed en beftraat, "97. Wefterpoort, 281. W'ejlindifcbe Huis word te Enkhuizen ge-
bouwt , 90. Wefiindifcbe Maatfcbappy word opgerecht,'
39. Reglement voor dezelve, "J<j. verovert S. Thomas» 99. krygt eenige rykgelade Schepen binnen, 102. 103. Tracht met de Ooftiudifche te vereenigen , 112. haar Oc- trooi word verlengt 113. vernieuwt, 411. W'eflvriefcbcn Zeedyk is in groot gevaar,
2. nieuwe middelen om dk te houden,, ?. ' Twilt |
||||||
|
BLADWYZER.
|
||||||||||
|
zekere beftelliug der Regeringe, 442. 444.'
Approheert eii beveftigt de Voorrechten i'.cr Semeinen, 447. Willem Vajliaanfzoon, word L. Admiraal,
401. 410. Willem Kodde van den Burg, 67. 7.7. 7S»'
Willem Jofepb van Gent, L. Admiraal,
ifê. fneuvelt, 2S7. Willem Vos, Viceadmiraal op de Zuider-
zee. 293. 246, 24g. 2fJ. 37I. Willem Willtmfz. de Lange, 150.
Willigenburg, de Toren daarby word op*
gemaakt, 117, 198. Wenk el, 32.
Winter, Koude Nawiuter, 1?. Harde
"Winter, 24. 2^ 3$. 41. %C, 196. 204. 224. i«s>. 271. 276. 407. flappe winter, 181. Winterf>eil in Drechterland Word vw>
hoogt, 21. Wille Leendertfzoor., Viceadmiraal uit de
Maze% 6~. 99- Witte Wittenfz, Viceadmiraal, 108. ryz.
I7o."i7l. 171. 177. 199. fneuvelt, 200. Wonnen in 't Land , 17 e.
De Wormer, 4f.
Wouter Bartelmtefrom, 83.
Wouter Pieterf Koon, 89.
Wouter Wyngaart Zeekapirein fneuvelt,"
249. Wjbrand Schram, zie Schram,
T.
y~S zeer fterk in Zuiderzee, 3<>. 38. 42."
daar veel volk en (leden op ryden , 36, 3$. Een fchip in 't Ys voor Eokhuizen , 86. Veel volk op 't Ys , dat aan (tukken breekt; doch het volk word behouden, 87. Ysbrimd ftvterkofer, een Enkhuizer Hop-
man werd voor Woerden gefchoten, fterft en word te Enkhuizeu naar Krygsgebruik begraven, 3co. 373. Ysbrand Clemenfoon, Zeekapirein, 1 J/e/»
Ysgar.g doet veel fchade, 36. 42. |
||||||||||
|
Tvviit over het ond«houd van den zelven,
114. 13?, f94. Het Hof ordonneert een generale herftoeling, Il e. een provifionele rierftoehng, II?- 120. Regering over den zelven , 120-125, loopt groot gevaar en !yd vee! fcl;ade, ioi. 137.' breekt door by Hoorn, 4:2. 434. word weer herftelc, 4;;. 434. 43.'), overgrote koften daar toe béfteed, 457. 458. dé Wierdyk word ver- breed . 442. Weftvrieflar.d, 87. lol'. 421-458. 441.
Wethouders van Er.khuizen , 309.
Wezel verraft en ingenomen, 6*.
Wielingen, 46. 22.1. 2J <•
Wier zie Aal, 170. .
Wierdyk in Weftvriefland word verbreed,
441.
Wievir^en, 55, 2.45. 43*. Men tracht
dit Eiland door een' dyk aan de. yafk wal te trekken. O&rooi daar toe, Co. 258. Wisrinpvianrd, % 6o- 86.
Willem de I. Prins van Oranje geeft een
A&e ten voordele van de Semeinen, 10 -11. 14.
Willem de II, Prins van Oranje word
Stadhouder van. Holland, 112. raakt in
twift met de Staren, 118. 1-17. zyn ver- klaring ontrent de Semeinen, 119. field zich tot hoofd der bezending aan de Hol- landfche Heden , 117. Is zeer verftoort op eenige Reaenten, 129. Jaat eenige Leden van Holland vaftzetten, 130. zoek Amfter» dam te bemagtigen, 120.121. fterft, 121. Willem de III. word geboren, 122. Word van het Stadhouderfchap van Holland enz. uitgefloten, 178. l8l< '8*. 182. 147. word Kapitein-en Admiraal Generaal, 276. 302. Stadhouder van Holland enz. ^oc. ontfchuldigt de HoUandfche Regeuten, 242. koomt te tnkhuizen , 3S0. word Erf Stad- houder , 406. word het Hertogdom van Gel- derland opgedragen; doch (laat zulks af, en word Erf Stadhouder van die Provintie , 414. 41e. (chryft aan de Regering van Euk- huizen over eenige onluften aldaar over het kroepen van <cen Predikaat, 427. ook oyer |
||||||||||
|
Zitem.
|
||||||||||
|
Nnu 3
|
||||||||||
|
B L & D W Y Z E R.
|
||||||||
|
Ztfw<r, droge Zomer, 52. 75-; Schrale
natte Zomer, 28. Zomer ■ f ei/ in Drcchtcilaud word Yct.'
laagï, 21. Zonnejchyn. Heere Zonnefchyn > 87.
Zeutketen, groot [getal derzelven te Enk-
huizen , 64. Keure daar ontrent, 64.- Zoutner'mg te Enkhuizen , 26J.
Zoutvanrt op de Weftindifche Eilanden, 29.
Zoutzieders te Enkhuizen kiygeu een Oc
donnantic, J. Z,uu!ergctt te Enkhuizen, 2o3-
Zuidbotlatidfche Syrtede, 30
Zuidetquctrticr, 267.
Zuiderzee, onvry , 29 2. 210, raakt vo! yj;
2f 8. word voor de dyken opengebyt, 260. Zuiderzee-kruiffers, 246.348.256 270.
Zuiderzee-vloot- hare verricliting, 318.
320. 321. 370. Ziv<M£1r/)'«, 4f. word verhoogt, 433;
loopt gevaar, 434. breekt door, 43J. word weer herfrelt, 43 c. Zwart, Zeekapitein, 171. 178.
Zwrthuis, aanflag daar op miflukt, 345,
3 54- ?92»
Zw/w raakt ia Oorlog met Denemar.
ken, 103. 106, |
||||||||
|
Z.
^Wammtrdam veibrand, 5 f»;
^' TLeeclyl^ breekt door by Hoorn, Mui«
herberg, en by het Huis ter Hart, 432.
Zee - gevecht i^t Nederlanders tegen die van
Ooftende, 40. tegen de Duinkerkers, {8. tegen de Engelfchen, I49. Ijl. iet. 153. 154, 157. 17c. 171. tegen de Zweden, ioo. tegen de Engelfchen, 230. 237. 249. ij2. tegen de Engelfchen en Franfchen , x%6. %%6. 388. 396. tegen de Franfehen > 428.
"Ltckufltn dezer Landen worden beveiligt
en bew?art, 145. IJ6. Kj», ui. 177- 280. 2tc. 249. 294. Zeüand, 39. 45. jo. étf, 104. 107. 145«
»44- l97«
Zeeraden aangeftelt om op 's Lanas vloot
te dienen, 134.
Zeden om de jZeedyken te behouden uit-
gevonden , 2. Zemjialen opgetecht, 33^
Ziekhuh of Gadhuis te Enkhuizen , 2.
Zierikzee, 14;. 221.
Zilver-en Gcud- Werkers, krygen een
Ordonnantie, 17, |
||||||||
|
VER-
|
||||||||
|
i-v^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V E R B E T E R I N G E N
der ingeflope feilen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BlaJz. Regel.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v. ze, 1. «fe andere.
„ v- banken, 1. barnetten, v. fcy, 1 0y.
v. e/> opdragen, 1. opdragen.
. v. huiflerende, !. tui flerende. . v. hisiuiden, 1. buifluiden. , v. aangezet, 1 aanyzeqt. v. beterfcbad, 1. beterfcbap.
y. ingezencn, 1. ingezetenen.
V. Cpgejcheven, 1. «/«•«/«, c^c;
/cbreven. v. 'j/Wtfrf»«£i,,l. Maanaags.
v bomvmeeltert, 1. bomvweejler^
v. landroer, 1. /ontroer.
v. vreesde, 1. vreesden.
v. zouden, 1 ^wafe.
v. maakte, 1. maakten.
v, gekomende, 1, gekomen. Y. 5/vfe, 1, Ziwfo.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
, voor vrucben, lees vrucbien,
v. «fcr, 1. «fc». v. dezer, I. cter Qv/. v. i&fl«j , 1. baaftig. v. Z>W', 1. 8<w£. " v. eeei, 1. oek. V. Provindien, 1 ProVSIlckn. v. ## /fw i 1. fcw« v. busknriit', 1. buskruid. J. V. I>/rt(J I'/rf/» , 1, l!/,ff£.
2. I. van ond. v- Comfagie, 1.
Compapnie.. v. £*«> n 2*">v* ***>•» '• «^*
v. tier-, 1. /;V»«
v. gequeflen, 1. gequtlften. v. dezetvea, 1. dezelve. v» /w> 1, <w« w dezelve* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9
2f,
3. 26. f' 26 27' 14' 21. 4-
4- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i.
7S-
8f. 86.
iof. 144-
185.
220.
2(6. a84-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
287-
289. 500. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In de Kanttekeningen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
) 29I. 6. v. M>/> 1 ee£.
210. 10. v. y»»;/, 1 ?»#.' i?I. 28 v bus kruik, 1 Buskruit^ ijl. 38. V. vee/t, 1. vee/. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sladz. Regel.
25'8. 21. v. rV«, 1. 5/mw.
281. 2c. v. verplttfing, 1. verplaatjtng*
2S8. 10« V, /W»/#> 1../W»/.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bericht voor den Boekbinder om de
Kaarten en Platen op haar plaats te ftellen
In de Hiftorie van ENKHUIZEN. . Tintte grond van d% 'Stad voor bl. i,
• . -
Af beeldfels van
Jacob cDirkfz. ürow&er' tuffcfien bl. 160. en i6t,
2>. Fraupis Maelfbn /tuflchen; bl. 248. en 249.
Wapens van de Herm Wethondercn
luüchen bl. 280. en 28 r.
Dr. Ruardus lapfcer tuflchen bl. 2,9 5. én 297.
£)r. Bernaraus ^PaludanusX0[chcn bl. 312. en 313,
In he£ Vervcig der Kiftorie van
EN K HUIZE N.
Tiétet' Plorifzoon tuflchen bl. 2co. en 201.
en Schram tuffchca . bl. 38^. en 387.
|
||||