|
^*Wa a^Ü»«P CaJnrne^/U'tLtt
|
|||||||
|
J
|
|||||||
|
HET
GEESTELYCK K A £ R T-S P EL
MET
Herten troef,
O F T HET
SPEL DER LIEFDE
*. J0?E°PRH DVEANN E1W:HPAJA\RBARA
CARMELIT DISCALS RBARA *r*m ende, vermeerdert met veel fchaane Coten tUttn
Den derden Druck. |
||||||
|
e Weduwe Thieullier , en Andrüas Pav.
*s Colpyn , Boeck-drucker en Boeck-ver- *oop« op de srgote Mercktinde Pauw. |
||||||
|
Jesus, maria, jom?n.
A E N DEN
SEER EERWEERDIGEN HEERE, Hr. JACOBUS HROZNATA
GRIL S, ABT DER VERMAERDE ABD^E VAN
T O N G E R L O, Ï>ER ORDRE VAN PR.EMONSTREYT.
Heer van Tongerlo, Calmpthout, EJfchen, Huybergen,
Heer in Ravels: Noderwyck., Eyndertham, Sondtr- tygen, Werbekje, Schoon-broec^Hoydonc^&c, ' SEER EERWEERDIGH HEER,
Ver eenigen tijdt heeft men
my ondervraegt wie dat was mijnen beminden, aen wie ick badde toegefchickt den arbeyt van mijn Geeftelijck Kaert- fpel met Herten Troef, oft Spel der Liefde : ick hebbe geantwoori als eene mdere Bruyt der gefangen, Dile<5tu& ïneus Candidus 6c rubicundus ,* Mij- nen Beminden is wit ende raot-ver- * 2, wigti
|
||||
|
DEDICATIE.
wïgh. Hier door niemani verjlaende
als U. E. die daer foo in fijne wape- nen , als oock in de ziele en lichaem zjjt wit en root-verwigh ; in uwe wapenen bevinde ick witte Leliën en roode Koofen, en U. E- go et ftichtbaer Ie- ven is wit blinckende door de Lelie der fuyverheyt, ende bloofende root door de wil-rieck ende Roofen der Goddelijcke liefde, V» E. wit kket doet ons als door een teecken komen tot kennijfe van V. E. wittigheyt der ziele, ende de uyU wendige daden der verduldigheyt ma- ken ons kenbaer het root-verwigh co- leur uwer martelie. Door de verduldig- heyt kan men Martelaer worden ; 't is het gevoelen van den H. Gregorius Tom. i. in E vang. Homil. 35.N0S fine ferro martyres effe pofïumus* ft patientiam in animo veraciter cu- ftodimus. Wykonnenfonderfweert ïïiartelaer wefen , is't dat wy de pa- tientie
|
||||
|
1
|
|||||
|
D E D I C A T I E.
tentie in ons gemoet waerachte-
lijck bewaren. Welcke deught men heeft bevonden dat U. E. waerachte- lijck in alle occajien heeft bewaert. U. E. Lelie-bloemen en Roofen
heeft men geroken totRoomen ten tijde als U. E. het Vicariaetfchap van't vermaert Coüegie uwer H, Witte Or- der foo treffelijck hebt bedient, dat men U. E. fuyverheyt der ziele heeft kon- tien oordeelen door de uytwendigeflich- telijcke hanteringe : van gelijcke oock de roode Roofen der liefde door U. E. lief-getalligheyt foo met werelycke als met geeftelijcke perfoonen. De devote plaetfe van Duffel is hier
van oogh-getuyge, alwaerU. E. Capel- Jaen wefende hebt by-geflaen uwen e- ven-naeflen foo jeverigh by daegh als by nachte met patientie de Jiecken befoec- kende en troojlende, en met een bran- dende liefde hun faligheyt beforgende. *3 De
f.
|
|||||
|
DEDICATIE.
De Wijt-vermaerde Abdye van
Tongerlo alwaer U. E, het Supprio- raetjchap heeft bedient , en oock'i Meejlerfchap der Novitien met groote Jikhtinge van al de Religieufn. foo dat men naer Godt en conjcientie U. E, heeftgemaèckt Prior derfefai Abdye, In al defe vermelde Officie fi uytfcbij-.
nende infuyverheyt en liefde , en wel ge-, fpelt hebbende ons Spel der Liefde, dit wel fpelen gaet te boven alle deughden, Den H. Bernardusyëgfo, Ars eft ar- tium ars Amoris, alfoofeghick'tfpel en de de konfle van de Liefde gaet al- le fpelen te boven. Dit fpelen wort niet geleert gelijck
de Philofophie difputerende , maet fpelende, dat is te-feggen, werckende, oeffenende de daden der liefde, Den H. Bonaventura feght, Non snim difputando fed agendo fcietur ars §mandi : Want niet difputerende waer
|
||||
|
DEDICATIE.
niaer werckende fal geleert worden
de konfte der Liefde, ende hierom feght den H. Joannes, Non diligamus verbo & lingua fed opere & verita- te : al o/t hy wilde/eggen, Niet difpu- terende en redekavelingen maken- de met veel foorten der woorden3 maer wy moeten beminnen met de wercken en dewaerheyt, waerachtelijck bemint hy 3 wiens daden meer/preken alsjijne tonge. Dit Ampt en Spel der Liefde U.
E. volbracht hebbende in alle U. E. vermelde Officien, gelijck in'twerelifck Kaertfpel daer Herten Troef isy den Herten Heer wint en treckt al de an- dere herten. Al/oo is't dat U. E. is ver- ko/en voor Herten Heer, dat is te /eggen Abt, om dat U. E. haddege- wonnen ende tot hem getrocken al de , andere herten der Religieu/en. Een- drachtelyck zjjn al ds Religieu/en op de
|
||||
|
D E D ï C AT I E.
de Leliën en Rooten gevaü-en als de
Biekens 3 in V. E. vindende oyervloe- digheyt van honingh, en volle conten- tementom hun faligheytte wercken. Op de deugjiden van V. E. oogh-
merck nemende en bevindende dat V. E. een Lief-hebber is van ons Spel der ^Liefde 5 en hoe V. E. hier in ervaren is met groote winfte der zjelen ; ick en hebbe niet lange in twijffelinge geiveejï aen wie ick den arbeyt van dit Geefte- lijck Kaertfpel foude toe-fchicken^ want V. E. vermacrt enftichtbaer le- ven heeft my hier toe bedwongen. V. E. fal dan believen defen mijnen
kleynen arbeyt te ontfangen en in dank te nemen met alfulck een ajfeóiie, als ick hetfelve V. E. ben opdragende. t'Antwerpen »yt ons Convent van den H. Joseph
den 10. Jumj 1666. SEER EERW: HEER,
U. E. Alderootmoedighflen Dienaer
Fr. JoSEPH VAN DE H. BaB-BARA,
Carmelit Difcals.
|
||||
|
4
Tot den Ziel-jeverigcn Lefer.
Riem ende Lief-hebber uwer Saligherft,
al is t faken dat defen Boeck won ge- noemt 't Spel der Liefde, oft Geeftelijck vw~&z^Kaer*-fi.el ' .weet dat «et vöorwaer
™* geen fpel en 1S , dat is te fe^en 't en is 'en , en te prediken van de liefde, aengefien dat lek
nieren weet oft ick waerachtelvdc Godt bem nne Dit feghc den Wijfe-man vooi- alle menfehen, hoort fit ne woorden ( Frcl rat, t n n >"u>-"-c"j- hy des hZIj / t' Den,menf^ ™ weet niet oft
»y aes haets oft der liefde weerdign is Ick dan niet wetende, oft ick in liefde ben , foo iVt
dt ick met iecht twijffele oft ick niet onweerdighiijclc f breken en fchrïjvéri van de liefde : my maeckt w. baertden^r«^^feggende(ajr^i/^,^^ kende voorfekfrde u>aerheyt oft confaentiegetuy oh/dat hjckffrcckf hj van de liefde , die met en bemint *
Hierom foo is mijnen toevlucht tot Godt, opdat brandende liefde welck genoeghfaem fal wefen om
*>jn herte heel t ontfteken in liefde, en mijnepenn" *tt m.jne tongh te maken vol vierende vlammedec l.efde. Ick roepe metden H. Vader Auguflinus : (b) O ^odt dat devUmmvan ntoe liefde omfle^e heel Ln WOm aIfoo on^eken zijnde door Godts liefde Z 'm amoti.accendat, "'t"*t4. (b) Totwin cot meuni fiamina
|
||||
|
z doorreden van het geeflelyck, Kaert-fpel
onweerdighlijck te {preken en te fchryven van't- Spel der Liefde. Ick en ben niet indachtigh oyt gelefen te hebben in
de H. Schrifture, dat jemandt onder de Propheten, Apoflelen, oft Evangeliften heeft gefchreven van de Se- raphinenAan alleenelijck den Propheet Ifaias,ende hy befchryftheelbevallighlijckhaergeftelteiiifle,feggende: (Ifaid cap. 6.) Den eenen Seraphien haddefes vleptgelen, ende den anderen fes vleugelen-,met tweebedecktëfy haer aenfcht,met twee haer voeten,en met twee vhgen]y,&c. Maer H. Propheet, ickfoude geerne verltaen , hoe en op wat maniere gy defe fetaphicke liefde hebt be- komen , aengefien gy foo wel weet te maken de rede- kavelinge van defe lief-brandende Engelen. Hy vertelt de oorfaeck hier van in't vermelde Capittel alwaer hy feght. {ibidem) Tot my is gevlogen een der Seraphinen hebbende in fijn hant een gloeyendefieentjen oft branden- de hplejiwelck, by met een tange haddegebracht van den jitttaer, en daer mede heeft hy mynen mont geraeckt. Al oft hy wilde feggen de reden dat ick foo wel hebbe gefproken, ende befchreven de eygendommen der Seraphinen, is geweeft de Goddelycke liefde. Ick wenfehe dat mynen mont ende penne oock
aldus geraeckt wierden , om alfoo weerdighlyck te mogen fpreken en fchryven dit Spel der Liefde oft geeftelyck Kaertfpeh'ick betrouwe op den Godt der lief- de,ende de Moeder der liefde de H. Maget Maria,weU ke genoemt wort Aioeder derfchoone liefde,(Eccl.i^.) dat fy myne penne, tonge , bene ende ziele fullen vervullen met liefde. Want fonder liefde en ben ick. niet. Beminden Lefer ick en twyffele geenfins, oft het |
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. '5
en is aen een jeder genoeghfaem bekent, hoe dat het
weirlyck kaert-fpel te /pelen, fchande is voor Reli- gietifen , voor geeftelycke perfoonen niet wel en betaemt, ende voor weirelycke mcnfchen daf her feer fchaedelyck is ; want rechtfïnnigh uytgefproken» ende de dagelyckxfche ondervindinge leert het ons klaerlyck , hoe datter veel met tiiyffchen en fpelen? hunne goederen hebben verloren , haer eere ver- mindert , jae hun ziele hebben gedoodt. Dit wel wetende, hierom is't dat ick hebbe ge-
tnaeckt 't Spel der Liefde oft Geefteljck, Kaertfpel, mee 't welck te fpelen voor Religieufen groote eere is, Voor geeftelycke perfoonen het wel betaemt , enda voor weirelycke heel profijtigh en' faligh is. Ick bidde U. E. dan wie gy zijt, aendachtelyck ta
billen lefèn dit Spel der Liefde oft Geeflelyck, Kaertfpel, ick meyne niet alkenelyck lefen, maer moet oock daer by fpelen 3 door fpelen verftaen ick beminnen, op dat gy alfbo lefende , volgens de leeringe mooghe leven in de liefde , en aldus de liefde bewaren inder eeuwigheyt. Want het geloof ende hope fullen ver* gaen : aengefien in den Hemel geen geloof noch ho- pe en is , want 't wort aldaer gefien aenficht aen aen- ''cht, dat alhier wort gelooft, ende 't wort aldaer be- etft ende befeten, 't gene dat hier in dit leven wort gehopt, maer 't Spel der Liefde duert inder eeuwigheyc der eeuwigheden. Daer-en-boven goedertieren Lefèr , belieft te we-
*eti en te verftaen , dat al't gene ick bier in defen
*Wk fal feggen ende leeren , hoe dat ick't felve al-
egader onderworpe aen onfe Moeder de ff, Kerckje.
A1 Wans
|
|||||
|
1
|
|||||
|
4 Voorreden van het geeftelijc\ Kaertfpel
Want 't waer my leet dat ick door mijne dwaelingë
en onverftandigheyt een ander foude doen dwaelen en onverftandigh worden om mijne fauten te bedac- ken, want geli)ck feer wel feght tot mijn propofte &er\HVdderAttguftwus:(z)Al te qualijck ert ongeregelt bemint by jy [elven die een ander wilt doenfaelen,op dat fijne fatum [ouden verholen blijven. leken fegge dan niet , dat ick geen fauten en hebbe bedreven in dit Konftelijck Spel der Liefde : maer foo ick miflaegen hebbe gedaen, ick geve my onder, en ben bereyt my te verbeteren. Aengaende den ftijl ende maniere die ick gebrnyc-
ke is flecht ende effen af; diepfmnige , welvallende, oft vercierde woorden , die als lieffelijcke blomme- jkens meer dienen tot vermaeck , als tot ftichtinge, en fal den curieufen , en den vernuften Lefer hier in defen Boeck niet vinden, alfoo ick moet bekennen gepredickt ende gefchieven te hebben heel fimpe- lijck, gelijck eertijdts deden de Apoftelen fonder ver- cierfelen van wijfe, verheven , bevallige woorden. Ick fegge dan met den H. Paulus: ( i. Connth. i. ) Chri* fins heeft my gefonden om het Evangelmm te Prediken, niet door de wijsheyt des woorts, op dat het Crttys Chrifti niet en worde verjdelt. Op defe woorden fchrijvende met fijne onfaelbaere leeringe den H, Thomas van Aqmnen, wiens onderwijfinge bevolen is aen ons heel Orden der Carmeliten Difialcen naer te volgen, wel wetende dat al die fijn leeringe onderhout niet en fal faelen, 't is den lof, welck hem gegeven heeft den Stadt-hoftder Chrifti den Patts van Roomen met noem
(a)D.^ngn/f lucan. I. y. circa inhium. Nimis perverte fe ipfum amai
qui Sc alios vult er rare, ut error (bui lateat. |
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. f
«*m Innocenüus den VI. (a) noyt (feghc Mea)ü by he-
li ""d e",$etvecftiefaeic te hebben van den weg der waer- vLLIa 1?°'»Ml«™i' heeft gevolght.(b)Dx Engels ^iiiatidt fprekende van de vermelde woorden Fatdi, 8 J> Dat hy weirelycke ende vercierde welfvrekent- hyftteenemaelHytflHyt. ' t Is waer dat de wysheyt des woorts op defe tij-
aii wort geacht voor een by (onder gratie in hec
pediken ende fchryven , maer ick hekenne dat ick
iet begaeft en ben met defe gratie. Belieft dan
eer naer te volgen de goede falige vermaningen
an defen Boeck , als wel te foecken ö. E. vermaeck
n de wel-geftelde en behaegelycke woorden. Dat
^ytgelefm vat den H. PaalmMm] vende noch voorder
°t de CorinthianeK,Ccght,(c)Mijnwaortende mynpre-
icatie en is met in aentreckende woarden der menfebe-,
§'«%• wysheyt; «.*er j» <fe betooninge van de dettght.
Hier op fclirijvende den weerdigen en noyt vol-
Fefen Leeraer Corneims a Lapide de?SocieteytJeftt,è\t
n het felvq Orden blinckt als eenen fteen bft diamant
P een Conincks Croone ; feght defe naervolgende
°orden. (dj Dat onfe Predicanten het exempel Pauli
m vooroogèftellen,op dat httnSermoonemet en &y-nver-
°Jt gebiankft met uytgefochte en opgemaekte woor~
en****r met betoomnge envoortlegginge der deughdé.
yim 't mynder propofte is oock het gevoelen en
A.J, het
|
|||||||||||||||
|
<bjaÈton,«,0?IB T" 'Ilenuit inve«>'<«* * *ia verïtatis deviaffe
|
/«sof. KJ,
|
||||||||||||||
|
r""'. Iiffl w ?cSularemacomatam excladit. 4. r-»«m, »„
|
|||||||||||||||
|
». ad, Ca-
|
|||||||||||||||
|
Wcomptn, cnfu'noltt'concionaeore», ut nimirum fermo eorum non
|
|||||||||||||||
|
8cc. Sed lf!
|
|||||||||||||||
|
V"= virtmi., Cirw;. « Lapide in Epi/2, pa„U,
|
|||||||||||||||
|
6 Voorreden van het geefïelijck, Kaertfpel
het goet duncken van den wyt vermaerden Predikant genoemt Philippus Diez,, die als eenen fchoonen dagh heeft gefchenen op fijne tyden in de herten der men- fchen,daer uyt verjagende alle duyfterniflen der fonden. PefenLeeraer feght in fijn tweedeSermoon van den fef- den Sondagh naer dry Coningen, (a) O ch hoe is't te be- weenenop defe ongeluckige tyden^als wanneer veel Pre~ dikanten in hunpoedikatten niet foo feer begeer ig en z.yn, em deGoddelijche deught voor te jlellen,als wel om te be- trachten de welfprekentheyt van hun woon te betoonent foeckende geacht te worden voor wel-fprekende men- fchen van het alderfubtielfte woort. Defen vermelden Leeraer gaet voort ende feght:(b)
Ongelijck, oft injurie doet hy aen het H. Evangelie , die dat foecktte ver eieren enfraey temaken met ydele uyt- fpraeck, ende fabtiele manieren van /preken. Het fchynt dat al defe voorgemelde Leeraeren de menfchelijcke welfprekentheyt achten als miflaegen oft fauten , oft ten minften uyt hunne onderwyfinge magh ick fluyten , dat de wel gefielde , foet-vloeyende , ende bevallige woorden foo feer niet nootfaeckelyck en zyn , maer dat 't principalijck gelegen is in de deugh- den en goede falige vermaeningen voor oogen te Hellen, 't welck ick in defen Boeck hebbe betracht te doen volgens mijn kranck vermogen. Ick fluyte dan , ende fluytende bidde U. E. leeft
wel met aendachtigheyt, leert wel 't gen' hier wort onderwefen in dit Geejlelyck. Kaertfpel, leeft wel vol- fa) O quantum eft inhis infajlicibus temporibuj , circa hoc lachry- rnandum, cum plerique Concionatores in concionibus fuis, non tam divinaro virmtem , qnarn ferroonis fui eloquentiam conantur oftendere, cupienteseloquente* acutiflimique fermonis sftiraari. Ditz.Conc. i.Dom. 6. pa/l Epiphm. (b) Injuriam S. Evangelio infert, qui illlld vanis eloCU» tionibus fubiilibiifque Phrafibus exomaie conatur. |
||||
|
oft 't Spel der Liefde. 7
gens de Weth des Heere, en fpeelt wel in dit Spel
der Liefde, op dat gy aldus wel Tpelende mooght winnen den prijs der eeuvriger faligheyt: het gene ick U. E. uytrer herten ben wenfehende , Amen. Oorfpronck van't geefteïijck Kaertfpel,
HEt beginfel van het Geefteïijck, Kaertfpel oft 't
Spel der Liefde, is geweeit een Sermoon 't Welck ick tot Antwerpen hebbe gepredickt in't Jaer ï66i. op den Feeftdagh van de II. Dry Coningen , het gene foo ick nader hantvan veel hebbe verÜtaen hun- feer wel heeft bevallen , die oock op my feer neerfte- lijck hebben verfocht, dat ick 't felve in Druck foude laeten uytgaen. Hier op hebbe ick my langh bepeyft tot dat ick 't voorlede jaer wederom op een nieuw van fornmige hier toe verweckt zynde , hebbe my laeten gefeggen , met hope dat 't fal wefen tot pro- fijt van vele zielen , dies hebbe het laeten drucken;. niaer dat een Sermoon hebbe ick vermeerdert , en- de defen Boeck daer van gemaeckt , en om alle, menfehen den oorfpronck kenbaer te maecken , ick hebbe goedt gevonden , het eerfte Sermoon hier Van woort tot woon voor te ftellen , op de felve Rianiere gelijck ick het hebbevgepredickt. |
|||||||
|
3E-
|
|||||||
|
A 4
|
|||||||
|
8 Sermoon van het Geeftelijck -Caert/pel,
JESUS, MARIA, JQSEPH.
Het Heyligh ende Geeftelijck Caert/pel, met herten
Troef gepredickt in de Kercke van den tf. Jofeph tot de Paters Carmeliten Difcalfen , op den Feeft- dagh van de Heyhge Dry Comngen door den Eerv>: P. F. Jofeph van de H. Barbara Carmelit Difcals tot Awerpen 1661. WAer is den Coninck die geboren is ? Den H.
Evangelift Mattheus aen jïjn z. Capittel.(z) Den Wijfe man feght ( Eccl. 3. ) lieve Chriftene Zielen , hoe dat alle dingen moeten hebben haeren tydt, daer is eenen tydt van lacchen , want den boogh ( fop men feght)en maghnietaltydt gefpannen zyn : hierom feyde oock den H. Paulus{ad Philip, cap. $.)verblydt V- L- tn den Heere. 't Is van daegh eenen dagh van bly- fchap , ter oorfaeck van de verheuginge , welcke op defen dagh hebben genoten de dry H. Coningen, vindende naer een lange reyfe, en naer veel onder- foecken den nieuw geboren Coninck. Jefas Chrifttts. Aengefien dan dat het is nu eenen dagh om ons waï te vermaken , ick hebbe voor my genomen naer te volgen de maniere van het weirelyck volek , die als fy maeltydt hebben gehouden , daer naer om den tijt te pafleren , en haer wat te vermaken gaen fpelen met de kaerte; nu gylieden al te famen foo ick hope , van defen dagh oft op de voorlede dagen maeltydt hebt gehouden aen de Tafel des Heeren , nuttende het H. Lichaem ende dierbaer Bloedt Chrlfti,ondcï de gedaen- te des btoots: ick hebbe U. L. heden genoodt om t'fa» men wat te vermaken met het Geeftelyck Caert/pel, (sj Vbi eji (jHi natKi e/i 1<ex t jdmk, 1.
|
||||
|
oft 't Spel der Liefde. 9
In fommige Landen men noemt het weirelyck Caert-,
ff el denBoeck,van de vierComngen:ox\sgeefteli)ckCaert- fpel is oock van vier Comngen , te weten den Coninclz BalthaJ'ar, denConinck.Melchior,denConinckGafpar en- ae de» vierdenConinck. is den nieuw geboren JefusChri- i^w.-diedefe dry vermelde foo neerftighlijk hebben ge- focht,over alvtzgende,waer is hy dieConinck,geboren is? Ter eeren van defe vier Coningen hebhe ick
voor my genomen het tegenwoordigh Sermoon te ftellen in vier deelen. In het eerfte Deel fullen wy uytleggen de ftucken van onfen Troef. In het tweede Deel, hoe datter fommige jae vele
fchijnen troef te hebben , cnde fy en hebhen geen, In het derde Deel een herten blat 't welck wy mif-
fcn, fullen wy by brengen , te weten den Herten Sot. In het vierde Deel fullen wy fpelen , en om te win^
Oen , wy fullen leeren verliefen. Eerft volgens de lof baere gewoonte , laet ons te
voeten vallen de H. Maget Maria ende om byftant te ttygen van den H. Geeft door haer voorfpraecks taet ons haer groeten met de Engelfche groeteniflè, leggende Weeft gegroet Maria,. Aendachtelyck overleggende ons geeftelijsk. Caert-
fpel: (beminde Catholycke Toehoorders) ick bevin- de 't eerfte ftttck. ce wefen Herten Aes het welck is troef en t'famen den prys waerom wy fpelen , het is U. L, kenbaer hoe dat het hert is den ftoel, den Center, de ïuft-plaetfe van de Liefde , ende de Liefde is het Aes oft fpyfe van ons hefte, foo je mant dan ondervraegh-, de, wat is te feggen Herten Aes ? Ick foude antwoorr ^dat Herten Aes welbedietde Alderheylighfte Dry- A 5 'VHldightydty |
||||
|
io Sermoon van het geeftelyck. Kaertfpel.
vuldigheyt; want gelyck het hert drykantigh is , endc imer en is voor een menfchelycke natuere om te maken eenen menfch:alfoooock in dcH. Dryvuldig- heydt vint men dry Perfoonen en maer een Godde- lycke natuere , ende gelyck het drykantigh herce is den ftoel oft ruft-plaetfe der Liefde , alfoo oock de H. Dryvuldigheyt. Hoort fpreken den H. Dionijitts(a) De Rtiftplaetfe oft Center van de Goddelijckf Liefde is de H. Dry vuldigheyt.Y)e(c H. Dryvuldigheyt fal wefen het Aes, de fpyfe dat is te feggen fy fal wefen onfe ver- faedinge, onfen loon , ons contentement,en onfen Al. Het tweede fttick, van onfen troef is Herten Heer , te wetenCfcr»/?»/jdit leert ons den ConincklijckenProfheet David Pfalm. 72. alwaerhy feghv.Godt Heer van mijn Herte.mct korte woorden gefeyt, Herten Heer, voor- waer Herten Heer is Chrifltts , aengefien hy fijn Herte, dat is fijn liefde foo heeft aen ons getoont dat hy fy fel ven heeft gele vert voor ons totter doodt. Hoort Pa/f- lus (Galat. 2. ) Hy heeft my bemint,ende hy heeft Jyfel- ven voor my gelevert. O Herten Heer, Heer van mija Hert, Laet ons defen foecken en bidden om gratie op dat wy hem uyter herten beminnen. Hier toe verwec-» ken ons van daegh met hun goet exempel de H. Dry Coningeniwam fy fiende dat fy waren dry Heeren, dry Coningen , maer dat geen van hun drye troef en hadden , dat is herten oft liefde tot Godt, want fy waren Heydenen , fy hebben geroepen gedurigh naer den Herten Heer,&ggende,waer is hy die Coninck. geboren is ? Ende fy hebben hem gevonden , ende tot ;eecken dat fy hem bekenden voor Herten Heer,\oot Heer
: (a) Centrum divini Araorii Saniftiflima Trinitas eft. S. Diomf, l. 4.
de divmis nominibuï. |
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. 11
Heer van hun Herte. Sy vielen hem te voet ende of er den.
hem op Goiidt, Wieroock^ende Myrrhe (Mattn. z. ) Het derde fltick, is Herte Vrouw , 't welck is't felve
te feggen als Vrouwe der Liefde, ende defe is de hejlige Maget Maria. Van welcke gefchreven ftaet , ïc\ Moeder van de fchoone Liefde. ( Ecclef. 14.) Gelijck in't gemeyne Kaertfpel geen grootcr troef
van herten en is naer den Heer als Herte Vrouw , alfoo POck in ons Spel der Liefde, en is'er piemant geweeft, "och falder urefen , jae en kan niet wefen, die naer Chriftus fulck een Hefde heeft gchadt als Maria. Den beyligen Idelyhonfus vanhaer {prekende {eght; (n)Den H.Geeft heeft haer geheelvierigh gemaeckt,hy heeft haex ontfeken ende gloeyende gemaeckf,in haer enwkrtmaer gefien de vlasüme des beyligen Geeft. (b) Dat woordeken tantum volgens de Logici is't
felve te {eggen als, datter is, en anders niet en is, foo dat den vermelden Heyligen heeft willen feggen, in't hert van Maria men vindt aldaer de liefde, ende Wen (let aldaer niet anders als liefde. Het vierde fluck, is Herten Sot, 't welck hier piet en
Volght, wy fullen 't {elve daer naer vinden. Het vijfde ftuck. is Herten thien , hier door worden
wel verftaen alle Lief-hebbers van de thien Gebo- den , al die de thien Geboden uyter herten onderhou- den , hebben defen troef: defe onderhoudinge is ge- legen in Godt te beminnen , ende fijnen Even-nae- ften: de dry eerfte Geboden gebieden ons de liefde ÏQc Godt, ende de feven, andere de liefde tot onfen Even»,
. (*)$. tdclphtmf.ftrm.deanima. EamSpiritu»S, totamignivit, incendita
\ncanduit, in ea Spiritus S. flamma tantnrn videbatur. (b) 1'articula t*I£. ,ttIö eft exdufivaSt feacdumlojjicos iefolwur in duas exponentes. |
||||
|
I % Sermoon van hetgeeftelijck, Kaertfpel
Even-naeften, (Deuter.cap.6.) Gyfttlt beminnen uwen
Gqdt uytgeheel uw' herte,&c. ende uwen Even-naeften getijck. u eygen [elven. Het fesde ftuck. is Herten negen, defen troef hebber»
die Godt met een fuyver maeghdelijck hert bemin- nen als denegen Chooren der Engelen, onderhou- dende op defe werelt een Engels leven : des heyligen Ambrofim feght: fa) T)e fuyverheydt maeckf Engelen* die defe bewaert, is een Engel. Het fevenfte ftuck. is Herten acht, defe hebben die
daer oefFenen de acht Saligheden , ende 't is den leften Troef. U, E. moet weten hoe dat defen is geweeft den
Jeften Troef in dit Sermoon, want om al de troeven uyt te leggen 't foude te lanck aengeloopen hebben, jtmer op fijn plaetfe in defen Boeck fal U. E. vinden de refterende Troeven tot de Herte twee toe , wan? in dit Geeftelijck, Kaertfpel oft Spel der Liefde, alle Her- ten fpelen mede , niet tot de Herten vijf, maer oock Herten vier, dry , en twee, gehjek het hier naer Ijil uytgeleydt worden. 't Is U. E. kenbaer , hoe dat in't weirelijck Kaert-
fpel veel bedrogh om gaet, want fy feggen fomtijdts troef te hebben , en fy en hebben geen , en men laet defe mede fpelen. Alfoo oock in ons Spel der Liefde, daer zijnder maer al te veel die feggen troef te heb- ben , en naer den uytwendigen fchijn men meyns en gelooft dat fy Godt beminnen , en in de dacdt en met de wereken vindt men heel anders : foo dat men, van defe wel magh feggen 't gene eertijdts. Paulus
f.-i) CaftitaJ Angeloi facit, cmi eam fertravïe Angelu» eft. S. *lp>h..
I. de Vug. |
|||
|
ofte 't Spel der Liefde. 15
Paultts fcyde-.Sy beltjden Godt te jennen , ende met de
wercken loochenen fy hem. (Cap. 1. ad Tit.) Al die valt in doodt-fonde , en al die leven buyter»
onfe Moeder de H. Kercke, en hebben geen herte, geen liefde, foo dat defe zijn fonder troef, al isY faken dat fy contrarie willen wys maecken ; van defe feght den Propheet Ofaas:Een verleyde Duyve hebben' de geen herte. (cap. 7.) Dat alle fondareti fonder troef oft fonder herren zyn;
ftelt ons klaerlyck voor oogen den heyligen Gre^orius: (a) Alfoo dick,wils({egt hy)als wygrooteiychj faelen^wy tn hebben ons herte niet.VVaerom leremias aen het lood- fche volck., 't welckgrootelyck) faelde en dwaelde, hun berifpende feyde , hoort fot volck. dve geen hert en hebt» Daer wort vertelt hoe dat den heyligen Antonius de Tadua predikende van eenen rycken ende vreckigen rnan,feyde:.DfH rycken is gekorven ende begraven in den afgront der hellen , gaet naer fijn kifte , in't midden van fijn geit fult gy fijn herte vinden , ende 't is foo be- vonden geweeft. Dronckaerts en hebben oock geen herte voor
Godt, 't en zy voor hunnen Godt, wiens Godt hunnen buyck. «• {adPhilip, cap. 3.) Sondaren die daer verweckt worden door Predikan-
ten,Ick fegge en roepe tot U. L. Is't dat gy-lieden van daegh hoort deftem des Heeren , en wilt uw' herte niet hnrtmaecken->oft hertnecktgh worden.(Pfalm.^.)Nkt vragende naer goede en falige vermaningen, gcdu- righ blyvende in ftaet der doodt-fonde , maer ftaec op,
(a) Quotiefcuroque graviter delinquimtis . cor noftfcm non habemu*.
Quare Jeremias judaico populo graviter delinquent! , improperan» air, «utii popule ftulte qui ngn habei eor. Jittm, h S, Gng.tr. U 1. «/>. tl, |
||||
|
14 Sermoon van het geefielyck, Kaertfyel
op, die daer flaept in de duyfterniiTcn van de eeuwige doodt, ftaet op van uwe mifdaden ende fielt uw' herte (Pfalm. 47.) fpeelt met Godt in ons Spel der Liefde. Nu uytgeleyt hebbende al onfe ftucken van ons
gteftelijck, Caertfpel:foo is't dat ons gebreckt denffertett Sot, waer flillen wy defen vinden 2 Nochtans wy moe- ten hem hebben , oft anders ons fpel is gebroken. Ick wel wetende waer hy gemeynelijck fit, ben
een weynigh naer noen uytgegaen t'huys blyvende, ende ick liep over de Meir , fonder nochtans myn voeten te roeren, (te weten met mynengeeft) ende ick floegh een ander ftraet in , en komende ontrent een groot huys , alwaer ick hoorde roepen den Co- nlnck drïnckf, bleef wat ftil ftaen en klopte ; terftont quam daer jemandt voor en vraeghde : wat dat was myne beliefte ? Ick vraeghde ofr daer niet en was een feker Joncker, gekleet volgens de mode , aen-heb- bende van die groote wyde broecken die de fchip- pers verre te boven gaen , omringelt en verciert met eenen winckel linten ? Den knecht feyde my jae, maer dat hy was belet ; ick antwoorde , belieft eens de bootfehap te doen, dat ick hier ben, en dat ick hem niet veel te feggen en he'bbe, ende met een woort fal gedaen maken, want ick felf heel haeftigh ben, ende moet terftont naer ons Convent toe om te pre- diken : hier mede kreegh ick myn Joncker ; hy nu by my wefende en gegroet hebbende, feyde Pater is'er jet van uwen dienfte ? Ick antwoorde dat jae: maer myn Heer, is't dat het U. E. belieft, vertelt my eerft het belet dat U. E. tegenwoordigh heeft : hy feyde, ick ben daer boven met een gefelfchap, en wy zyri
|
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. ij
zyti wat vrolijck , fpelende met de kaerte ; terftont
*oo vraeghde ick wat troef was ; Hy feyde Schappen: och ! arm Kaertfpel voorwaer Joncker fchuppen is daer troef, want 'hoe veel hebben door dit fpel m al- kanderen niet gefchupt, endegeflagen ? Jaeick ken- der fommige die malkanderen in duwel hebben ge- roepen door dat vermaledyt Caertfpel: ick bidde U. E. 0 niynen Joncker gaet met my naer ons Kerck, en !ck fal U. E. leeren , niet goet verfpelen , eere te kort «oen , en ziel verliefen, ('t welck maet al te dickwils en gefchiet door het weirelijck. Cacrtfpel)macr fal U. E. keren een profijtigh fpel om te winnen by duyfende goederen, te lieten eengeefielijck Caertfpel:hy vraegh- «e my wat is dat voor een fpel \ Ick feyde, k is leeren Godt beminnen uyt geheel ons hert, en uyt geheel onfe ziele, leeren dickmaels te biechten gaen en te ^ommunie , 't Sermoon hooren , &c. Hy antwoor- de Pater gy mooght wel vertrecken ; want daer en kome ick niet, want dat ick foobegonde te leven, Wat foude men van my feggen ; jeder foude met my gecken en fpotten, jae voor een fot fouden fy my "ytmaken. Hier op antwoorde ick terftont : myn "eer, 't is fulck eenen fot die in ons fpel gebreckt, 'ck bidde U. E. wort dogh hertelyckjSot, op dat alfoo door U. E. ons geeftelijck Caertfpel volmaeckt worde: *jy naer my niet wel hoorende, en ick merekende «at hy g0ec was van naturel t fat neder en ick fprack yem aen metde woorden Patili{i. adCorinth. cap. 3.) j t datter jemandt fchynt wijs te wefen onder U. L. in fe bereidt, dat hy fot wort, op dat hy wijs x.y. Ick bidde ü. E, wort dan hertelijck,{ot, dat is, ttyter |
||||
|
16 Sermoon van het geeftelijck. Caertfpel
herten ootmoedtgh , en uyter herten tot Godt bekeert:
en al acht u de werelt fot, weet dat defb zijn de wijfe: gelieft te hooien fprekenden ff. Gregorius (a) Laet om verlatten defchadige unjsheyt,en laet ons heren deprys- baerige fottigheyt. Weet oock,ó lieven Joncker ! dat al die roeckeloo-
fe gaften(die met U. E. fullen gelacchen hebben en U. E. uyt-gemaeckt hebben voor eenen fot) den tydt ful- len leven dat fy fullen roepen , wy uytfinnige menfehen, wy achteden het leven van de bekeerde fondaren , die daer ons gefelfchap verlieten,ende gingen Godt bemin- nen,en fpelen met 't Spel der Liefde. Wy achtenden defe voor (otendc. dwaes en hoer eynde[onder eere oftglorie, pet hoe datfy z,yn gerekent onder de kinderenGodts,ende onder de Heyligenu haer lof.ergo foo dan wy hebbenge- faelt van den wegh der waerheyt. ( Sap. cap. 4.) Daer en boven Joncker fiet. toe dat gy niet te
lang en wacht van hertelyck,fot te worden, dat is , van U. E. tot Godt te keeren. Want de bermhenigheyc Godts welcke vergifFeniflê belooft, en heeft den tyt van morgen niet belooft. En onder ons gefproken weet dat my veropenbaert is de ure van uwe doodt. Ick weet den tydt als wanneer U. E. den Heere fal komen haelen uyt defe werelt. Den Joncker my foo hoorende fpreken, begonde my aen te fien als een kint der Propheten ; en hy feyde gelijck eertijdts het Samaritaenüen feyde aen Chnflo, Heer (Pater )foo my dancktgy z.yt eenen Propheetfo)1^ e\]onck.&,{cyde ick, U. E. en raet niet verre daer van , want ick ben een foon van eenen Propheet,te weten van onfen ff. Vader Eltas:
(a) Relinquamu» noxiam fapientiam , & difcamus laudabilera faculta;
tem. S. Gr<gtr, l. 27. mnM, 17. (b) Domine nt video Piopheta es tu. |
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. i7
Ehas : gefeyt dan hebbende dat ick wel wifte wan-
neer den Heer hem foude komen haelen , badt hy my op alle vrientfchap, dat ick aen hem defen tydt foude walen kenbaer maken , om alfoo te weten oft hy noch langen tydt hadde oft niet. Waer't faken dat jck hier op geantwoort hadde dat den tydt noch lande was , hy foude terftont gefeyt hebben,Paterwy lullen malkanderen met gelegentheyt hier van fpre- Ken , aengefïen ick noch lange jaeren tydt hebbe. Ick leyde hem dan dat den tydt, noch leven foo lanck niet en foude dueren, als hem wel docht; dit en ftont nem niet aen : ende hy onder-vraeghde my oft myn vooifegginge onfaelbaer was , ick feyde foo myna tydinge en vooifegginge niet waerachtigh en is en *oo U. E. my met leugen-tael bevint in defe voor- le8g'nge , ick ben te vreden de doodt te fterveu, ^ant de brieven, de welcke ick daer van hebbe, zyn Je fterek ende te machtigh gezegelt, en die defe ge- dreven heeft en kan niet liegen Wel, feyde hy 5 alle menfehen zyn leugenachtigh : \ is waer Jonkar, anr- Woorde ick , maer weet dat den brief niet gefchreveii en is van een fterflyck menfeh gelyck wy zyn, maer «yisgefchrevenmetde tonge vanden H. Geeft, die aaer van fy fdven feght door den Conincklijcken Pro. fheet David(Pfal. ^.)Mijn tonge is eenpenne van een jenryver dapperiijc\ J'chryvende. Den hiïef dan welck ick van defe voorfegginge
ftebbeontfangen, is het onfaelbaer woort van de H
chnhure by den H. Lucas aen't 11. Capmel;Joncker,
kol' Hre™dck>egy niet enpejft,fal denSone des menfihe
\ men; Hierom fiet toe ende en vraeght naer de men-
B fchens
|
||||
|
i8 Sermoon van het geeflelijck. Caertfpel.
fchens klap niet, wort Sot geacht, om onder de wyfe ende voorfichtige gerekent te worden. Godt moet zyn gelooft ende gcdanckt, hy is overwonnen , hy is hier nu tegenwoordigh in de Keïcke , teecken geven- de dat hy wilt mede fpelen in ons Geefleltjck, Caertfpel, en is te vreden te weien Herten Sot. My dunckt dat ick fommige hoore klaegen , en
murmureren, om dat wy onfen tydt foo lange heb- ben gepaffeert met den Herten Sot te foecken : maer ■weet dat dit is den bekeerden Sondaer. En ons princi- pael arapt ende officie der Predikanten is , fondaren te bekeeren,en fiecke zielen te genefen,want Chrijlus feght felf,(L#c. $.)Den Afedictjn-meefteren is niet noodig aen degefinde,maer aen die qualijk te f as z.y'».Daer en bo- ven den Heere lep)V.(Marc.i )lck. en ben niet gekomen om de rechtveerdige te roepen maer om de fondaeren. Aengefien wy nu den Herten Sot, den bekeerden
fondaer hebben , laet ons beginnen te fpelen om te weten wie datrer fal winnen. Waert faken dat twee perfoonen fpelden om een
piftole, foude jemant van defe Troef loochenen? verve van daer , maer dat hy konde noch eenen Troef ftelen , ende daer by krygen , hy foude het doen, ende foo hy konde eenen grooteren Troef bekomen als hy heeft, en foude den felven niet weygeren, In ons fpel en fpelen wy niet om een piftole, om
duyfent guldens , niet om geit en verganckelyck goet, maer om onfe ziele faligheyt. En fullen wy dan He/ten Troef, oft liefde loochenen : Laet ons liever wenfehen noch duyfent herten te befitten waer het mogelyck,, om alfoo volmaeckter te fpelen , dat is, Godt
|
||||
|
G , , 0fte 't Spel der Liefde. i9
oat beter te beminnen. Den Heer verweckt en bc-
x Ytf 0I? °m herten Uyt tC fPelen als hy feëc ( proverb.
til f! Uyt HW'Hertc mntnfoon en geeft het aenmy. y «preekt ons aen met den naem van foon , om alfoo ais vader lichtelijcker ons tot fijn liefde te trecken. Laet ons dan alle neerftigheydt doen om Jefnm «oor hefde te vinden. Den H. Bernardm ons hier toe erweckende feght. (s)foeckf vierighlijckjefum, ende
Wvnde wort ontfteken in de liefde , om alfoo door'c "• j d" handende liefde verlicht te worden, en te inden die gy bemint, om alfoo u herte aen hem te
geven : neemt ooghmerck in't gene wy van daegh
««gen in t Officie van de'dry Coningen (b) Met licht
J ec^njy het licht,ende met hun gaven bekennen fyGodt.
Laet ons dan fpelen ènde naervolgen 't gene den
"eer voor uyt fpelt, hy fpelt en fmyt eerft herten, dac
*>hy bemint ons eerft, laet ons dan oock herte uyt-
Pelen en hem oock beminnen , 't is den raet van den
2derl'ffien Difcipd Chrifth(han. i. c. A.)Laet ons dan
°at beminnen want hy heeft ons eerft bemint. Defen
jrrnelden Difcipel fittende in't letten Avoridtmael en n merekende de liefde, welcke Chnftus toonde door
etuyt-deelen van/;» H.LichaemendedierbaerBloedt, ttw r i endC dkSPel derLkfde hoe dat denHeere eerft
yt-ipeelde, eerft beminde , hyleydefijn hooft in den a_ °f v,an J*fa> en als een kindeken bleef hy hangen
^n de borften Chrifti, en viel aldaer in flaepe. Be- VanTr "^ h°C dat hy ** felven leSht °P h« herte
end k u' hy vereenighc fiJn herte met Chrifti herte,
ue hy begint te ruften en te flaepen, om ons te lee-
Cb) Vm?™,^™",*™"* S««endo inardefciie. S. Banari.
«■«e4uif.n1 lamme, beam fatentur munete. |
||||
|
%o ' Sermoon van hetgeeflelyck, Caertfptl
rén dat wy mogen ruften, ende moeten ruften als Wy 't Spel der Liefde volbrengen als wy beminnen die ons eerft heeft bemint, en fal blyven beminnen. Hier uyt kan men haeft oordeelen wie datter
wint in dit Geejlelyck. Kaertfpel oiifpelder liefde; want alwaer Herten Aes troef is , endaer herten Heer eerft uytfpelt, alle andere herten worden op gehaelt ende gewonnen , foo dat wy al te famen verliefen. Maer weet, dat wy fpelen op de Spaenfche maniere quien fierde gana, die verlieft die wint. Tot defe verbefinge verweckt ons Chrifim als hy feghtby den H.Matthetts, {cap. 6.) Al die begeertJijn hertefijn zjele faligh te maec- ken , fal defehe ver lief en,ende al de gene diefijn zjele verloren heeft om mynen f wille, hyfalfè vinden Te we- ten hier namaels in de eeuwige glorie. Leert dan verlie- fen u eygen leven om te vinden en te winnen het eeu- wigh leven. Hy fal fijn zjele verliefen, dat is,hy fal ver- loochenen, hy fal fïch verfterven, niet leven volgens de finlyckheden ofc volgens de bedorve natuere, maer le- ven volgens den wille Godts. Den Coninck David nu heel bekeert zynde van'C
overfpel tot 't Spel der Liefde, riep tot Godt(Pfalm 71.) in uwen wil hebdy my geleyt, icl^ ben tot niet gebracht. Te weten tot een vernietinge oft verloocheninge van myn eygen felven, my felven niet meer beminnende, myne finnelyckheden niet meer volgende: jae ten lange leften hy vertelt hoe dat hy fijn hert heeft ver- loren. (Pfalm. 59.) Myn «mffeght hy) heeft my verla- ten : 't hert verlaet ons , als wy dit verliefen door Godt te beminnen. Seer wel komt tot ons propofte 't gen' vertelt den H, Raymtmdtts bcfchryvende het leven van
|
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. ij
van de H. Maget Catharina van Senen,een ziele geheel
Verflonden in de liefde Godts, defe wefende in haer Gebedt, haer docht dat fy fagh Chriftum by haer ka- nsen , en dat hy opende haer flincker zyde ende daer uyt genomen hebbende 't hert, vertrockhy, (S. Ray- mundm hb.z. cav. 16.)dit heeft fy daer naer vertelt aen haren Biecht-vader die daer mede heeft gelacchen, eggende dat dit waeren vroukens imaginatien ende hem. foo omkeerende tot fijn vertreck, fiet Chriftum ftaen, hebbende in fijn handen een hert geheel rootver- Wigh. en uyter maeten fchoon, en naerder komen- de heeft dat geleyt in de flincker zyde. van de H. Ma- g£t, haer feggende:&«* myn dochter,gy hebt voor u her, *e het myne,ende haer z,yde toeftuytende, is vertrocken. Siet wat dit Spel der Liefde al doet, het maecktdat
den menfeh fijn herte verheft, maer 't is een lof- oaerige verliefinge , want verliefende fijn eygen herte , wint men Godts herte , foo dat defe zielen mogen roepen met recht als den H. Paulus , ick^leve '» nu en leefick. niet, maer Chriftus leeft in my. Onfe weerdige Moeder Anna van denH. Bartholar
fneus , wiens lichaem binnen Antwerpen is ruftende» heeft vertelt dickwib gefien te hebben een foetjefeken °P het herte van onfe H. Seraf hiecke Moeder Terefai maer wat wonder ? Aengefien Chriftum fy felven noch naer haere doodt in't felve H. H^rte heeft veropenbaerti 10 c jaer 1650. ( defe veropenbaringe fal in't lange Veïtelt worden in't lede van het 15,. Cafittel) ende °nien Eerw : Pater Generael binnen Spaegnien in'c Convent tot Alve met veel andere Religieufen heeft gehen in't herte van onfe H. Moeder Terefa Chriftum PP de maniere van een Ecce Imm. B3, Pem |
||||
|
xi Sermoen van hetgeeftelijck, Kaertfpel
Den Evangehft Mattheus ieght(a)DenJöon van den
menfeh fal z«yn tn't herte van de aerde. Ende ick fegge denfoon van den menfclois in't herte van de H, Terefa. Waerom is't dat Chriftus naer dte doodt van Terefa
figh noch openbaert in haer herte ('t welck is noch geheel en ongehindert) 't en zy om ons kenbaer te maken dat den Heere dit herte heeft gewonnen , en dat de Seraphiecke Ziele Terefa haer herte heeft ver- loren door V Spel der Liefde. Sy wefende een Spaen- jareffe toonde dat fy wel konde de fpaenfche treken, qttien pierde, gana. O Goddelyck Spel der Liefde! leert alle menfehen
dit fpel; leert uw' herte veiliefen om Godt, en gy fult winnen , want die ver Heft die wint. Dit fpel verftaen hebbende veel fuyver minnende
Zielen , riepen gedurighlyck tot Godt om te fpelen, jae al flapende fpelden fy; en is't Ü. E. noyt over ge- komen 't gen' my in myne jonckheytis gefchiet, ick kerende picketten droomde by nachte van dit Caert- fpel, en my docht dat ick haddc veerthien van aefen, een dans van 68. &c. en ick fpelde den heelen nacht flapende ; fonder twyffel defen droom quam voort van een ongeregelde liefde tot het weirlyck Caertfpel. Hier door fullen wy konnen begrypen, wat dat
de Bruyt der Gefangen wilt feggen met defe naer- volgende woorden ( Cant. 5.) Jckflaepe ende myn hert dat ivaeckt. Al oft fy wilde feggen ick was foo ge- dreven tot de liefde Godts , tot dat geeftelyck, Spel der. Liefde, dat oock flapende myn hert fpelde en bemin- de Godt. (a) Chronicon. erIt fILIUs hoMInIs In CorDe terr#. Mattb. cap. 12. est fILIUs hoMInIs In CorDe teresIc.
|
||||
|
ofte 't Spel der Liefde. ?,$
O profijtigh (pel, laet ons al ce mael geerne fpe-
'en dit fpel, en laet ons wenfchen onfe herten verlo- ren te hebben, om ahóo 't herte van Chriflus te befit- ten. Dus heeft gedaen de H. Mechtildis,wam gedurigh foo riep fy , 6 Heer dat ick een van die minnende z el- kens waerjende Chriftus feyde tot haer (a) Faorfekfr gy fitlt een van defe wefen, gelooft dtt vaftelijck,en hierom geve ick u mijn herte,'t welckgy dtij; met ufult hebben. Laet ons fluyten , den tydt is gepaiïeert, en fluy- tende laet ons aenroepen de H. dry Coningen. O H. Balthafar, Melchior en Gafpar wy bidden om,
hulpe en byftant, op dat wy door U L. vooriprake mogen verkrygen gratie om 't Spel der Liefde wel te fpelen dat wy altydt mogen Godt beminnen en hem foecken in alles te behagen Coo in woorden , gedach- ten , als in werken, op dat wy onfen troef niet en ver- spelen met de. werelt, maer wel dat wy ons hert, on- fen troeffouden verliefen met Godt, om foo met ü L. sUe dry hier naermaels te mogen vinden den vierden Coninck Jefum Cbrtftitm in de eeuwige glorie, Amen. , (a) Eris tu fane una ex illis , iique ceno credss, atque ideocormeum
•ibi trado quod femper tecum habebis. Lib. », vim ca f. 16. VERWECKSEL-DICHT.
Tot 't geefielijck, Kaertfpel, in't kort begrypende al
wat in defén Boeck begrepen is. T lef-hebbers van de Kaert,, Gy moet den Troef verjïaen,
|
|||||||||||
|
' Komt leert dit Kaertfpel]
fpelen,
Komt Jlout en onvervaert, ■ïeijjal u niet vervelen. Te hebben dus gedaen, 4ls u wort voor geftelt, |
|||||||||||
|
Eer dat gy medefpelt;-
Soofuldy lichielyck, Met goet verjlant en finnen, Door Hemelfche pratyck, Godt leeren wel beminnen. Ickfegb u Viinfle, to?, |
|||||||||||
|
B 4,' Een
|
|||||||||||
|
24 Verweckfel-Dicht tot
Een ivinji van't eeuwig goet
En wort dan nimmer moe, Maerfpelt met blyden moet. 't Is recht een Hemels/pel, JVaer van men magh beroemen
Maer't ander van de Hel Om zielen te verdoemen,
Want in het wereltsfpel Men vloeckt met boet en nyt, Jaefomtyts tot duwel Komt men door groot verwyt. Dat/pel is vol bedrogb. Men leert daer J'weiren, liegen,
En daer en boven noch D'een d'ander feer bedriegen:
Syn goet men oock verlieji Syn eer doet men te kort Hierom 'k bid u verkieji, 't Spel daer men eerlyck wort. Onsfpel magh vry gefcbien Met geeftelycke lieden
Dees Hert-fchool moogbdy ften, ' De weirelijck vlieden;
Beggyntjens fpelt oock me, Spelt me devote ziel Hier /pelt m'in ruft en vre Hier noyt krakeel en viel, Noch haet noch bitter nijt; Maer bierfoo leert men minnen
Dep, maecker van den tydt Vyt kracht van ziel en finnen
Ditfpel is eerlijck goet Profijtigh met vermaeck Leert dit opftaende voet Want 't is een blydefaeck. Een blydefake is 't Met Godt den Heer tefpelen,
Maeckt dat gy niet en mift. |
|||||
|
't geeftelyck Kaertfpel
Maer wilt in liefde quehn.
Die liefde draeght is vrint Troef heeft hy altydt me Wel aendan Godt be mint, Soo heeft u Herte vre. Spelt mede geeftelyckbeyt Spelt mede alleftaeten.
Want inder eeuwigheyt Sal't aen u ziele baeten,
Spelt mede wie gy zijt Want 't is 't profijtighfpel Waer door men wort öevryt Van Duyvel, en de Hel Hoort die verlieft die wint '{ Zyn van die fpaenfche trecken
Godt boven al bemint Wilt met dg reft vrygecken.
Ach u Vrouw werelt Sot Om dat gy baer verlieft, Weet, en verflaet voar'tjlot, Gy zijt die 't befte kieft; Want Herten Söt is goet Hy wort met recht geprcfen
Siet toe dan wat gy doet Wilt Hertelijck Sot wefen;
En vraeght niet naer den menfch
Leert minnen uwen Godt, Sao wort gy na. Godts wenfch Een wyfen Herten Sot. Den Troef is Hei ten Aes D'heylige Dryvuldigheyt.
Spelt me O werelts boes Want't gaet voor d'eeuwigheyt,
Chriftus is Herten Heer Den Heere van ons hert Bemint hem even feer En in ditfpel volhert. Herte Vrouw is de Maeght |
|||||
|
ofte *t Spel der Liefde
|
||||||||||
|
Sulck menfcb en hyght noyt,
leet.
En dees heeft HerteSes, Die hier in defe Landen,
Door eengeduer exces Als Scraphien branden
En die fes vleugelen draeght Van eenen Seraplnjn Geftaegh hy Godt behaeght, Enfal eensfaligb zyn. Die hebben Herten vyf Die in vyf Chrifti wonden
Leven roet ziel en lyf Heelfuyver ganfch verjlonden.
Die in dees wonden woont
Doet in de deught profijt
Tot dat hy wortgekroont
En welvaert voor altydt.
Troef vier vant heyligfpet
Hebben die mediteren
.Het Oordeel oock de Hel En die haer tydt pajjeren
In'tfpreken van de doodt En 's Hemels Paradys, Dees menfcb. heeft Uyfcbap- groot
Hy is verjiandigh wys. Hert dry heeft defen menfcb Die doox fijn goede wercken
Vervoordert na Godt.; wenfcb En bouwt Autaer en Kercken
Fan JeCus Maria £»]ofeph Bruydegom, Dit volckfal voor en naer Meer krygen wederom. Troef twee vanonfe Kaert Heeft die met fijn gebeden
Synzkkmlbewaert |
||||||||||
|
En Moeder Godts geprefen
Dat defen Troef 'behaeght Aen die wiltfaligh wefen. Want die dees niet en acht Is een verlaeten Kint • JVaer om met al u macht Bid' ick, Mariam mint. DiehehbenB.txtm thien. Die wel de thien geboden Beherten en verfien
Dat niemant vremde goden Lief hebbebuyten Godt, En altydtforge draeght i Tot t'eynde en hetjlot Datjeder Godt behaeght. Oock herten negen heeft Die met de negen Chooren Der Engelen hier leeft
Door fuyverheyt herboren, Die als een Leli blom
'• Eenfuyver hert bemint, D?s Hemels Bruydegom Heeft hy voor fijnen mint. Den dien beeft herten acht L>ie de acht faligheden Bewaert met al fijn kracht,
•Ew die bier toe befleden Haer ziel en haer verjiant Memori met den wil Hout dies acht in u bant Maerflaet daer me nietjlil. Hert Seven defenheeft Die de bermhertigheden Oeffentfoo langh hy leeft,
■En die hun goet bejleden Om arme by tefiaen, Metfpyfe, dranckenkleet Peeswerckenftaen Godtaen |
||||||||||
|
En
|
||||||||||
|
BS
|
||||||||||
|
Verweckfel-Dicht
|
||||||||||
|
i6
|
||||||||||
|
De reft is al bedrogb
De refte is alfot. Dus hebben bier ge/pelt Godts vrinden en vrindinnen
Aen die't noyt heeft' vervelt, Altydt Jefum te minnen.
Soo gy bierfult verftaen Uyt'tfpel van defe Kaert, Elk menfch treckt hem dit aen Sijn troef oock wel bewaert. Door troef verftaen ick't Hert Dat moet, gy wel bewaeren
Op dat gyfonderfmert Voor Eeuwig wel mooght vaeren
Geeft dan u Hert aen Godt En vraeghtfijn graiiftrael Op dat gy tot lèw' lot Bewoont des Hemels zoel. Amen. |
||||||||||
|
En die den tydt hefteden,
Met 't mondelinck gebedt Hier by oock van den geeft, Door dit wort al belet, 't gen' dat ons maekt bevreeft. Nu luftigb fpelt dan aen. Op dat gy mooght verliefen
Onthout die goet vermaen En wilt geen winfte Hef en',
Want die wint die verlieft En die verlieft die wint Geen winfte dan en kieft Dus zyt gy wel verfint. O ! goet verlies wanneer Den menfche komt te winnen
Wantfoo wint hy den Heer Den meëfter van beminnen:
Wat wilt eenfcbepfel dogh Hier buytenfynen Godt |
||||||||||
|
HET EERSTE CAPITTEL.
Van den Herten Heer.
§. i.
Wie is Herten Heer ; en wie van de menfchen hebben
defen Troef van het Geeftelyck Kaertfpel, oft 't Spel der LiefHe. ; Enen Heer is foo veel als te feggen,Hee- i re van mijn herte. Soo dat alle menfcheri \ defen Troef befitten , die Godt foo i beminnen, dat fy hunnen wil geheel ■overgeven in den wille Godts , en anders niet en doen als dat den Heer belieft. Jemandt fal feggen, den menfch is een fchepfel maer
|
||||||||||
|
van'tgeeftelyck Kaertfpel. 17
ftiaer alle fchepfelen moeten den Schepper dienen,,
foo dan den menfch moet Godt den Schepper die- nen. Dat alle fchepfelen den Schepper dienen , jae moeten dienen , heeft David klaerlyck befchreven, als hy feght:D<wr uwe ordinantie oft beflieringe volhert den dagh want het dient u al dat gy gefchapen hebt. (Pfalm. ) 18.) Klimt met uw' gepeys m den Hemel en ondcrfoeckt de hemelfche Geeften , fchepfelen Godrs, en aldaer fuldy bevinden dat fy den wille Godrs. Volbrengen. Gebenedydt den Heer al fijn Engelen die daer volbrenght fijnen wille. (Pfalm. ioj. )■ Aenfiet de aerde, welcke heeft voor fondament een
afgront, en fy is opgehangen aen twee vingeren fy blyft ftantvaftigh ftaen, om dat het den wil is van den Schep- per ; maer de aerde jlaet inder eeuwigheyt. ( Eccl. 1.) Wandelt ontrent de zee , welcke door winden
en tempeeften is ontftelt in haer baeren aenmerekt hoe dat defe wateren niet en doen tegen den wil van haren Schepper. De palen oft limiten (feght David) die gy Heer aen de wateren hebtgejlelt en fullenfy met voor by pajferen > (Pfalm. ioj. Den menfch dan in foo veel als fchepfel moet
fijnen Schepper onderdanigh zyn en fijnen wil Volbrengen , wel foude jemandt derven feggen , dat den menfch kan opftaen tegen fijnen Schepper en contrarie doen aen den wil van Godt? lek antwoorde dat jae , en dit fal ick klaerlyck be-
toonen uyt de H. Vaders. Den H. Ephrem die feght3. (a) Den menfch met fijnen vryen wille maeckt de heer- fchappye ende overhandt Godts twyffelachügh. Wat is den wille Godts > Dit is den wil van Godt
(a) Homo fna voluniate libera Domimum Dei facit ambiguum. S, EpM
|
||||
|
*8 &'* I- C<*p- van den Herten Heer
va ^ UWe heylt&hm^ckinge ( Tejfal. 4.)
En daer en tufTchen hoe menighte duyfende en
loopender niet door hunnen eygen vryen wille naer de verdoemenifTe. Wat is te feggen dat gemeyn Jpreckwoort der Godts-geleerde, (a) Die u gefckaL Heep/onder h, en [al h met[aligh ma^en [onder « dat is lbo veel als te fegge„ , Godt en heeft in uwen wille niet geitelt om u te fchapen ; maer hy en fal u niet faligh maken fonder dat uwen wille mede werckt. Soo datter groot onderfchil is tufTchen het redelyck
lchepfel, te wetenden menfch, ende andere fchepfelen defer werelt:welck onderfchil bcfehryft dcnH.Bernar- *»*(*>) tck weet wel (feght hy) dat alle [chef[elen oftfi willen ofte met fijn onderworpen aen den Schepper,maer van het ndtlyck[chep[el,te weten den men[ch,wort ver,- Jocht de vry wittige onderworpmge, op dat hy vrywilU?- fyck op offert aen den Heer. Hier uytkonnen wy nu bel grypen en oordeelen wie onder de menfchen hebbea Herten. Heer van ons Geefltfyck Kaen[pel. Te weten al de gene die Godt laten wefèn Heer van hun hert, niet begeerende noch willende doen't gene dat is tegen Sl"nleGot° hU" -»**** ™^
Godt verheught ende verblyt hem alfwanneer hy van den menfch wort aengenomen voor HeervJt Herte,xv3nthy heeft geerneoveihant over de rede- lycke fchepfeleh. Moyfis die verklaert ons defen lief- lelycken en aengenamen tytel van Godts oveihant «1 den menfch. Hy befchryvende de vervolginge WÏÏ MM^"dif neJS,!r,fhJei" UihX«m% K (b) S0l° qU,'dem CrM-
«tionalivolLarTa fnWeAin )e<?am effe Crea.oti. Sed d creamra |
|||
|
van 't geeflelijck, Kaertfpel. i<)
Van de fcheppinge defer werelt, geeft aen den Schep-
per naer de wercken van vyf dagen den naem van Godt: Godt heeft gefep, en't Goddelyck woort is ge- Weeft uytwerckelyck, om te rnaecken het licht, om te hangen het firmament in't midden der wateren, om de aerde vruchtbaer te maken , en om de Son en de Maen te ftellen in hun bollen, oock om de wate- ren by een ce vergaderen, maer gemaeckt hebbende den menfeh na fijn Beelt op den fesden dagh om te Vefen fijn zegel der volmaecktheyt, wilt genoemc wefcn niet alleenelyck Godt, maer oock fijnen Heer hoort den Text, {Gen. 10.) Ben Heer e Godt heeft den menfeh gemaeckt vantflijck. der aerde. Hier door wilt ons Moyfes leeren hoe geerne dat Godt Heer is van'c herte der menfchen,laet ons dan hem maken Heer van ons herte , Herten Heer op dat wy alfoo troef hebben om te fpelen in't Spel der Liefde. §, n.
Hier wordt betoont hoe dat den Conincklycken Pro-
pheet David heeft gehadt Herten Heer van ons Geeftelyck Kaertfpel. 't T S een algemeyn fpreeck woort, 't z.yn de befle die
1 hun beteren: en voor exempel brenght men voort Bavid , om diefwille dat hy nae fijnen val hem heeft Verbetert. De fonden en deboosheyt van David zyn al ïïieer kenbaer aen de menfehen als fijne deughden en H. leven : Hierom foo laet ick achter fijne boofe wercken en fal vertellen fijne lofbare goede daeden. Naer het ovcrfpel heeft hy hem begeven tot het' Spel
|
||||
|
5© Het I. Cap. van den Herten Heer
Spel der Liefde, en onwetende zynde in dit ïpel ende
nochtans hegeerigh om Godt te hebben voor herten Heer oft Heer van fijn herte,riep tot hem met een oor- moedigh hert, en met fijne oogen vol traenen van berouw» feggende: Leert my doen uwen wille, wantgy xyt mynen Godt. ( Pfalm. 141. ) h\ ofthy wilde feg- gen j ick hebbe door't volgen van mynen eygen wil- le , tegen u opgeftaen ende te poft geloopen naer den afgront der hellen : maer nu foo keer ick tot u, en wil u bekennen en ontfangen voor mynen Heer, Heer van myn Herte. Ick belyde dat gy zyt mynen Heer ende Godt, en dac fegh ick met een ootmoe- digh ende berouwigh hert, en ick weet feer wel dat gy een berouwigh en ootmocdigh hert niet enfult verftoo- ten.(Pfalm. jo.) Wantgy 6 Heer aenfier de ootmoedige zielen , waer dat fy zyn, 't zy in den Hemel ofc op dër aerden , leert my dan uwen wille : want ick ver- kiefe u voor Heer van myn herte 5 ick wil u hebben, o herten Heer: om foo met u te winnen myne eeu- wige faligheyt. Nu Godt verhoort ende ontfangen hebbende de
begeerte ende het verfoeck van David, heeft hem gaen beproeven met tegenfpoet, om te fien oft hy hem niet en foude verlaten : Hoort hoe dat den Heer David heeft geoeffênt. Dit wort ons genoeghfame- lyck vertelt in't 1. Boeck der Coningen aen't x 6. Capitel; aldaer lefen wy hoe dat Abfolon den foon van David fijnen Vader vervolghde , ende fochte de Croon fijns Vaders op fijn eygen hooft te ftellen : in defè vervolginge nam David de vlucht fonder hoet en on- gefchoent, ende komende ontrent de Stadt Bahur foo cjuam
|
||||
|
Van 't geeflelijck. Kaertfpel. jl
<3uam daer uyt eenen man met naemSemei,en defen ver-
HtaledydeDavidfmtjtende fteenen naer hem,en hy feydet kpmt uytgy overfpelder,gy bloet fuyper>&c,{hb. z. Reg. cap. 16 J Wat heeft David in defe occafie gedaen, hoe heeft hy hem gedragen?Hoort onfen geleerden en wyt vermaerden Michael Ayguanus genoemt den onbeken* den. Hy feght hoe dat David in defe miftrooftige rey- fe heeft gemaeckt ende gelongen fijn 38. gefanck »ft Pfalme en feght,Davtd vertelt aldaer,wat hy fprack op defen wcg.Ick,hebbe gefeyt ick fal bewaren mijne wegen °p dat tck niet enfaele in mijne tonge, ick hebbe gefielt fihütwacht -ten mijnen mont als wanneer denfondaer (te wetcnSemeiJopflont tegen my.tck. benftomgeworden, ende en hebbe mijnen mont niet geopent. ( Pfal. 38.) Seght my ö David van waer komt het dat gy fop
Verduldigh zyt in lulck eene onmenfchelycke ver- Volginge ? Soo ftil te fwygen en niet tegen te fpre- ken ? Vertelt ons hier van de oorfaeck. My dunckt dat ick David hoore antwoorden en feggen , dit heb ick geleert in de fchole van't Spel der Liefdelek hadde Godt verkofen voor Heer van mijn hert, en ick wifte yel dat hy alfoo oeflfent, die hy wilt vervoorderen in de deught, en my was bekent dat Godt fulcks de- de , want gy Heer hebt het gedaen. (ibid.) Dat jemant eenen fteen fmijt naer eenen honrj
^n hont en loopt naer den menfeh niet , die den "een worpt, maer hy loopt naer den fteen, en byt daer in , hy toont door defe daet dat hy eenen hont ls> hy toont dat hy een beefte is fonder verftanr, ^ant dat hy redelyck waer en naer de reden oor- deelde , hy foude moeten loopen naer den menfeh, c« niec naer den fteen, Godt |
||||
|
jz Het I. Cap. van den Herten Heer
Godt tot onfer beproevinge fmyt fomtydts eenen
fteen van tegenfpoet , van een quaet been , accident oft fieckte , denChirurfijnen Medicyn-meefteis ko- men om te genefen , dogh den menfch en wort ter- ftontnie't geholpen , en hierom begint gy te fweiren, te vloecken tegen defe Meefters en feght , fy en ver- ftaen't hun niet , fy maecken my fiecker en erger als ick was van te voren. Jemandt wort vervolght, fijn eere wort vermin-
dert1, terftont is den menfch op fijn peert en feght; jae dat komt van die klappeyen , dat hebben die gefeyt, &c. dit zyn al te famen miflagen en naervolgers van de honden , fy loopen naer den fteen : O Chriftene ïielen en doet alfoo niet, maer keert u tot Godt met David,en feght Heer gy hebt't gedaen,gy hebt dit toe- gelaten tot myne beproevinge. Overleghtd'Exempelder verduldigheyt Job , die in
fijn uytterfte ellende gedueiigh riep : Den Heer die gaf den Heer die namfoo het aen den Heer belieft heeft foo is't gefchiet, dat den naem des Heer en z*y gebenedijt, (Job cap. i.) neemt ooghmerck op defe woorden van Job ; hy en feght niet den Heer heeft gegeven en den duy vel heeft genomen , maer den Heer heeft geno- men , want hy feght voordet, 't is de hant des Hee- ren welcke my geraeckt heeft (Job. 19.) Den H. Vaader Attguflinus defe leeringe vervoorde-
rende feght: (a) Brenght al te moei uweflaegen tot uwen Godt, foo om dat den duy vel u niet met al en doet, ten z.y dat hy het toe laet die boven u macht heeft, &c. Hier op riep David in al fijn flaegen oft tegen- fpoet, (a) Prorfus ad Deum mum refer flagellum tunm quia nee diabolus tibi
aliquid facit,mfi ille uermittac qni defuper habet poteftatem.&v^g >n/y".31. |
|||
|
vüfit geeflelyck Kaertfpit. % £
ïpoct,gyHecr hebt hetgedaen. MnerDavid'tis tégroo-
te fchande voor de werelt fijn eer te verliefen door achtei klappers; defen Conintk ontfanght dit al uyc de handen Godts en hy /eght: P/alm. 18. Veelpeys aen die beminnen uweWeth,en aen defe en is geen fchande. Al oft hy wilde feggen , die u ó Godt hebben voor Heer fy vinden peys in hun ziele voldoende uwen wille, en aen defen en is geen fchande. DenH.Bernardmop de- fe vermelde woorden van David fchryvende, feght:(a) Van waer komen de fchandaelen,van waer komt de on- fteltentjfe,'t en zy om dat wy volgen onfen eygen wille. Al oft hy wilde feggé/t en is geen fchande telydé,'ten is geen fchandael geblameert te worde,maert is fchan- de dat wy volgens onfen eygen wille begeeren verloft te Woi den van al dat ons niet en behaeght,ende tegen gaer. Aldus levende en f uilen wyGodt niet hebbé voorHer- te Heer,hy en kan alfoo niet wefen Heer van ons herte* Dit wel wetende den H. Augufmm, verweckt alle menfehen om hunnen wille te voegen naer den wil- le Godts. {k) Daer zyn ( feght hy ) twee willen, den wille Godts , en den wille der menfehen : den wille Godts is eenen vajien Regel wekken noyt en mijl van alle goede wereken ; den wil der menfehen en is foo met, wekken dickwds faelt en dwaelt van het goedt: dat uwen wille worde verbetert volgens den taille Godts, en dat den wille Godts niet en wort ge- kromt ende neder-gebooght naer uwen wille,want uwen C wille
(a) Unde enim fchandala, untle tuf batio ni(i quod propriam fequamur
'Oluniaiem. S. Benard (b) Du* voluutates funt voiumas Oei & homi- 1,um , voluntas Dei eft firna Regulaque nuraquam falitur omnium bo- £orim operam, voiumas hominum non ita quE (sepe errat Sc defleftit a 0"O. currigat.ur volunrm tua ad volunt.ite.rn Dei, non voluntas Dei de- orqueaiur ad tuao , prava eft enim ;ua„ Regula eö illa, S. ^iug, in ff jï |
||||
|
34 Het I. Cap. van den Herten Heer
wille is bedorven , en Godts wille is eenen rechten Regel.
DcaContncklycken Propheet David dit al wel weten-. de heeft fijnen wille overgegeven ende gevceght volgens den wille Godts , en daer naer bekent hy, dat Godt hem op defe maniere heeft geleydt, aen- merckt fijn woorden ; Heer in uwen wille hebt gj my geleyt. (Pfalm. 71.) en om aen ons kenbaer te maken ■wat eer en profijt dat dit is aen de ziele, hy voeght
daer by , ende met glorie hebdy my ontfangen. Dat is te feggen, ick in nwen wille my overgevende, u ma- kende Heer van myn herte , gy hebt defe myne offer- hande ontfangen met glorie mynder ziele. David bewaerende defen Troef Herten Heer , 't is
lulcken glorie voor hem geweeft dat Chrifus felfheeft gefeyt: All:. 15.' Ick hebbe gevonden David denfoon van Jeffe volgens myn her te. Dit heeft Paulus eertydts gepre- dickt tot Antiochien, gelyck ons vertellen de Wer eken- der Apofelen aenti 3. cap. Den H. Vader Hteronymus op defe woorden fchryvcnde feght; (a) ick, hebbe ge- vonden David volgens myn herte , dat is , 't Herte van David is d'aldergelyckfle aen myn herte. Wat wilt bedieden het fpreeck-woort te weten,
Dat is een man naer myn herte, dat is foo veel a!s te feggen 't is een menfch volgens mynen wille, foo : dat Chriftüs fprekende van David , dat hy hem heeft
bevonden een man naer fijn herte , 't was foo veel als te feggen , dat David was een man volgens den wille Godts, en niet een man van fijnen eygen wil- le , foo dat ter eeren van David magh gefeyt wor- den,dat hy heeft gehadt Herten Hcer-,Troefvan't Spel der Liefde of c Geefielyck, Kaertfpel. (a) Inveni David cgrdi roeo fimiiimuin, 5, Hierm.
0
|
||||
|
•van 't geeflelijck, KaertfpeL 55
j. III.
®ea H. Apoftel Paulus beeft gebadt Herten Heer van ons Geeftelyck KaertfpeL
ï N de wercken der Apoftelen wort ons vertelt hoe * dat Saulus(eev hy was geworden Paulus 1 eenen ver- volger was van onfe Moeder de H. Kerc\, opgeblafen °°f hooveerdigheyt, dragende eenen doodelycken llaet en nyt tegen alle Chrifteneh , die den Naemjefus afnriepcn. Syn hert was dorftigh naer't bloet der geloo- Vlgen j maer in defe fijne reyfe Chrtflus vol liefde tot de ,. 'glieyt der menfchen , fent uytden Hemel een klaer Icht, en hy liet daelen een ftem in fijn o oren , welck ^Pttl beviel als eenen grooten donderflagh , en hy ïmcet ^em van fijn peert. En Saulus hoorde een ftem , Saule, mttle waerom vervolght gy my; (Acl. 9.) Wel wie zyt By ? en verftaende dat het fijnen Heer was, op-ftaende v°et riep hy. Heer wat wilt gy dat ick. doe ? Hier foo °ntfongh Saulus den naem van Paulus. Rob anus fchry- Vende van Paulus , hoe dathy Saulus eerft hadde ge- ^eeft , fcght. fa) Paulus is van te voren genoemt Saulus a's eenen Sanl eenen hooveerdigcn Conmck,, macr na fijn bekeeringe is hy genoemt Paulus ,. als hjejn om fijn oot- ^"edigbcyt en fyeyuachtinge van fy felven, O wonderlyckebekeennge ! die van te voren op
[font tegen fijnen Godt, die te voren was volgende
'Jnen eygeh boofen wille, is ioo verr' gekomen dathy
°epr j Hee,r wat is u beliefte,uwen wille , dat ick, doe.
*?' oft hy feydej yck kenne 11 voor Heer -van mijnberte,
*>y 2yt mynen Herten Heer , gebiet al wat u belieft, ick
C2 ftella
"em H 'iaillu! ame diftus .lulas a %sA funerbo R'cge , (ed poft conyetfio*
|
||||
|
3 5 Het I. Cap. van den Herten Heer
ftelle mynen wil in den uwen. Dit lefende den H. Êef*
nardus feght (a) O kort woort,maer een levende woortt Inaer uytwerckelijck^en weerdigh ontfangen.Begccngy Heer dat ick lyde voor uwen naem , naer dat ick heb- be doen lyden Uwe dienaren die defen uwen naem aenriepen * wilt gy dat ick , die uwe dienaren hebbe gebracht tot ftorten van hun bloet, feïf myn bloet nu uytftorte 1 dat uwen wille gefchiede , uwen wille is nu voortaen den mynen , want ick verkies u voor Heer van mijn herte, belieft het u dat ick predicke de Mira- kelen van uCruys , ick die het Cruys hebbe mifacht, mifprefenende verftooten ? ick ftelle myne begeerte volgens uwen wille totter doodt toe. Den H. Bernardus (fchryvende van den blinden
die fat ontrent den wegh. ) (b) Eylaes ( feght hy ) wy hebben meer naervolgers van den blinden als van den memven Apoflel. Den Sone Godts die daer wandelde door de Wereltom tegenefende fiecktender lichae- men,en om te bekeeren de zielen der fondaien,komen- de by Jericho hy vont eenen blinden ontrent den wegh bedelende, défen blindeti hoorde gerugte van de fchaere volckx die daer paneerde , en hy vraeghde wat daer te doen was \ En fy antwoorden hem dat Jefus van Naz^areth aldaer gekomen was; ende dat hy dede groote Mirakelen. Den blinden om verloft te worden van fijn ellende riep met luyder ftem. Jefus Soon van David ontfermt umijnder. Den Heere dit hooiende dede den blinden by
hem brengen, en hy feyde tot hem. Wat wilt gy dat ick,
(a) O verbum breve, fed vivum , feJefücsx. feddignum omniaccep-
tione ; S. Bernardus. (b) Heu nliires habemus Evangelie! illillJ CSti, quam no« Apoftoli imitatorei ! S. Birnardn. |
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel. 37
icK « doe ? Beer datickjienmagh , ick bidde u verleent
^y het geficht. Den H. Bernardns ftaet hier verftelt en verwondert
^e goedertierentheyt van den meefter , en hy ftaet aenmerckende de onbeleeftheyt van den ^echt, wel hoe ! Heer gy feght aen defen blinden J*rat is't dat gy begeert ? wel wat overdaet is dit van "ermhertigheyt. Wel hoe ! den meefter foeckt hy te voldoen aen den wil van den dienaer , is dan je- ttiant meefter om den dienaer te dienen ? oft wel den "'enaer om den meefter ? 't is den dienaer, foo fijnen naem felf betuyght, want dienaer wort hy genoemt van dienen. Wel fchepper van Hemel en aerde , hoe Verre zyt gy neder gedaelt dat gy aen u fchepfel, en üwcn dienaer vraeght wat is u beliefte , wat wilt gy c'at ick u doen ; defe vrage maeckt den H. Bernardus heel verwondert, maer de antwoorde van den die- naer rnaeckt hem niet te min verftelt, want den die^ naer hadde moeten feggen. Heer ick en ben foo licht- veerdigh niet, van mynen wille te verklaeren , wans lck en magh geenen anderen wille hebben als den üvven , Heer 't en ftaet my niet toe te feggen wat ick begeere , maer u ftaet het toe my kenbaer te maken wat gy op my verfoeckc. Defen was blint naer den lichaeme en naer de
2lele. Maer terwylen wy mifpryfen de weynige- eerbiedinge oft refpeéi van defèn blinden tot fijnen Heer , eylaes laet ons eens de weiek door-loopen iT>etonfe gedachten , en Tonder- twyflêlen wy fallen vinden by duyfenden naer-volgers meer van defeij. Plinden als van den H. Panlm., C 3 Dar.
|
||||
|
38 Het I. Cap. van den Herten Heer
Dat Chriftas qliaeme in een Gaft-huys en dat hy o.U
daer vraeghde aen al de fiecken , wat wilt gy-lieden dat ick u doen, wat is U. L. belieft ? Den blinden fou- de roepen. Heer laet my fïen,, de kreupelen laet my gaen , den fiecken maeckt my gefont , qualyck een die foude antwoorden met den melaeifchen van wie den Evangelist Mattheus feg'nt: Doen Jefia neder ge, komen was van den bergh , z,ijn hem veel fcharen ge- ijolght. Ende [iet een melaetfch men fch komende aenbadt hem [eggende : Heer is't dat gy unit , is't dat het u be- lieft , gy kont my reymgen (Matih 8.) Cornelius a Lapide pryfl. leer 't gebedt ende vrage
van defen melaetfchen menfeh , (a) Soogy unit (fcght hy)gecft te kennen fijne begeerte van nefiontmaliinge ver- mengelt met esne refignatie oft overgevmge in den wille GcdtSyWant hy refigneert ende onderwoi pt fy [elven aen den wille Chrifli,[eggende dat hy hem uenefi[00 hy wiltx [00 hy niet en wilt, dat hy hem met en genejè. Al oft hy wilde itggen met korte woorden. Heer doet dat u belieft , en ick ben uwen dienaer , ick-fal te vrcden wefen met uwen wille. Laet.ons aenfpreken de Religieufen en alle Gee-
ftelycke Perfoonen en al die profeffie maken van't gebedt te oeffenen. Ten tyde des gebedts gy-lieden fult vinden dorrigheydt des geefts , duyfterniiFe in het verftant, geenen fmaeck , geen voldoeningc, dat Godt U. L. ondervraeghde wat begeert gy van my- ne goetheyt, hoc veel fouden terftont -antwoorden, Heer dat ick magh fien de klaerheyt uwer Myfte- rien , vervult my met de foetigheyt van uwen god- fa) Si vis. notat defiderium curati -m'j , raixmiticumrefignaüonc, re- fignar eaim & fnbmiïtit fe voiuntati Chrifli, ut fi velit curet, li non ve.l(t non curet, ütntl, » Lajude m Ev/>n<r. |
||||
|
vati't geejleljck, Kaertfpel. 355
delycken trooft. Al blinde vraegen , want die fulckx
begeeren , fy en weten niet wat dat fy vragen. Den H. Francifctts de Sales , die genoemt magh
worden den tweeden Bcrnardus om fijne honingh, vloeyende en liefïelycke leeringe , defen in fijn boeck der goddeiycke Liefde , ftelt aldaer voor oogen een fchoonc gelyckeniffe t'onfer propofte. Jemant ( fegt Hyjfal wandelen in eenen hof alwaer groeyen fchoo- «e welrieckende roofen „ en daer fulien oock liggen gedrooghde roofen , ondervraeght den dien welcke roofe rieckt daer't fterckfV oft beft 2 Hy fal terftont antwoorden de levende roofen , en nochtans 't en. is foo niet, want de experientie en de Naturaliften lee- fen ons dar de uytgedrooghde roofen ftercker riec- ken. Wel van waer komt dan dat alle man gemey- nelyck oordeelt dat de levende roofen beter en ftercker riecken. De reden is defe , om diefwille dat de finnelyckheden van den menfch meer worden voldaen. Want de levende oft groevende roofe is aen't geficht aengenaemer , 't gevoelen vint oock fijn contentement, en foo oordeelt den menfch de droo- ge roofe Hechter en flauwer als de groeyende , om dat in de gedrooghde roofen de finnelyckheden van den menfch nieten worden voldaen. Alfoo gaet het in't gebedt , den menfch acht voor
een goedt en fterck gebedt, als hy fmaeck daer in V]nt met een gevoelycke devotie , en om dat in't dor- re gebedt Aefe finnelyckheden niet en worden vol- daen , hier uyt foo fpruyt dat den menfch lichtelyck verlaet het gebedt't welck gedaen wort met dorrig- keyt des geeftsjmaer wy moeten weten dat dit gebedt C4, ■ ftant-
|
||||
|
4° Het I. Cap. van den Herten Heer
ftantvaftelyck onderhouden, krachtiger is en faliger.
Totlof va*h onfe Seraphteche Moeder Terefa vertelt
den Stadthottder Chrtfii Urbanus,(a)hoe dat fy 18. jae- ren lanck met fieckten en dorngheyt des geefts ftant- vaftelyck heeft onderftaen, fonder het geniet van eenige trooftinge met welcke de Heyligen gemey- nelyck worden getrooft ten tyde dat fy noch leven op defe wereldt. Jemant fal overvallen worden met een uytdroo-
gende fieckte graveel oft tantpyne , &c. dat Godt aen. defen feyde, wat wik gy van my, en is't niet al te waer ; Soude hy niet roepen met den blinden, Heer het my de gefontheyt fien, verioft my van defe pyne en fmerte. Waer zyn fy dan die de volmaecktheydt foecken en naervolgen met Pattlus , waer zyn fy die begeerigh zyn om te hebben Herten Heer ? Hoort Tattltts,Heere wat wiltgy datick,doen?Laei my hooien uwen wille , want ick kenne u voor Heer van my» herteOch'.hoeweHcght det)H. Bemardmi't is te bekta" gen,meer naervolgers hebben wy van dienEvangelifchen bli-nden,als van ^««H.Paulus nieuwen bekeerdeApofteL Meer die willen leven met Wtllemyntjen als met
het eenvoudigh en fimpel Dttyfken. Den H. Pattlus nu fijnen Troef befittende van ons
Spel der Liefde, dat is, nu hebbende Godt voor Heer van fijn herte, verweckt ons met eene falige verma- ninge , op dat wy niet en fouden willen blyven in onfe boosheyt, die door onfen eygen wille hadde ge- leeft , maer dat wy voortaen fouden leven volgens den wille Godis, aenhoort fijne woorden. En wilt niet gelyck, worden defer werelt, maer wort verandert ia. (a) Bremtimp Rom. in officioS. M. Terefis ieft, *
|
||||
|
van 't geeftelijck. Kaertfpel. 41
4e nietiwigheyt uwsjlns, op dat gy beproeven mooght,
welck. dat Godts goeden,behagelijcken ende volmaeckten wille is : (ad Roman cap. 12..) Al ofr hy wilde feggem verandert uwen eygen fin, uwen eygen wille , en alioo. fult gy beproeven , welcke dat Godts wil is , en de- fen volgende, als dan fal Godt worden Heer van uw' herte en fult met my hebben Herten Heer , om foo te fpelen en uw' faligheyt te wercken. §. VI.
Hier ivordt betoont hoe dat al die Religieufelijck, willen,
leven , moeten hebben Herten Heer van dit
Geeftelyck Kaertfpel.
DEn Heere van onfe Herten aenmerckende dat alle
menfchen begeerigh waeren om te komen in fijn Ryck der Hemelen, heeft fchole gehouden , ende ge- leert de rechte en onfaelbaere baen van den Hemel in te treden. Dit wort ons befchreven van den Evangelifi Lucas: Soojemant wilt naer my kpmen , dat hyjyfel-r ven verloochene , dar. hy apnemefejn Cruys alle dagen» en dat hy my naervolge Luc. 9. Eerft voor al, Chrtflns den Heer van ons herte ver*
foeckt de viywilligheyt door dat woort : foojemant wilt, niet praemende tot het kloofterlyck leven» maer foo jemant fijn felven begeeft ende aenveerc het Religieufelyck leven , door Profeffinge fijn fel-, ven verbindende , als dan foo wort daer een gebodt gegeven,te weten,dat hy fy felven verloochenefijn Cruys, Qpneme ende alle dage my naer volge. Sy felven altyd^ verloochenen, dat is, altydt leven in de gehoorfaem- Cj hm
|
||||
|
ifi Het I. Cap. van den Herten Heer
heyt tot der doodt toej Sonder gehoorfaemheyt en iÏÏet niemant waerachtelyck Religieus, (a) Want gelyck het fatfoen ofc forme geeft het wefen aen de di ngen , alfoo geeft de gehoorfaemheyt aen een Religieus het wefen. Met korte woorden gefeyt, die een waerachtigh
Religieus wilt wefen hy moet hebben Chrifins voor Heer van fijn herte. Laet ons verftaen de goede eride falige onderwyfinge
van den ootmoedigen H. Vader Francifcus(b)ick hebbe (feght hy) dichwilsgefien eenen blinden, die anders niet en hadde als een hondenen voor leytfaem in fijne reyfe;en alwaet het hondeken hem leydejjy volghde foo het voor- ginck door jleenachtige wegen hy ginck, aldaer , fioo het ginck door de flraeten hy volghde het hondeken , foo het hem leyde naer de Kercke , hy gaf hem tot het gebedt, foo het de huyfen intrede , hy vraeghde Aelmoeffen. (c) Alfoo moet wefen eenen waerachtigen ende goe-
den Religieus, want om gehoorfaem te z,ijn is't van fioode dat men blint z,y , fijn oogen fiuytende ten dienjie van fijn overfle, en al watter geboden wort, hy en moet met willen ■> noch vermagh te onderkennen ■> alleene- lijck 't g^n' geboden wort ootraoedelijck en vcerdigh- te volbrengen. De gehoorfaemheyt alfoo volbracht, maeckt ee-
nen waerachtigen Religieus , en is oorfaeck dat hy altydt heeft in fijne handen Herten Heer , Troef van ons Geeflelijck Kaertfpel. Jemant ial vragen waerom doen de ReÜgieufèn
{a) Axioma ficut forma dat effe rei, fic dat obedientia effe Reügiofo.
(b) Vicli multoties crecum quemdam , cjui don habebat nifï capiculum pro duce itineris /ui, &c. S.Francif.Tom, 3. Exemplo z. (c) Ad obedien- dum ca:«Jm eflè expedit , oculosin cbfequium pradariclaudere, ut da praceptis non velit nee valeat difcernere nifi quod przcipiturhumili;er |c prompte complere. S. Frtntif Hidtm. |
||||
|
van 't geeflelijck Kaertfpel. 4^
belofte van gehoorfaemheyt, waer het niet beter
dat fy maer en dedeeen piopoft ? lek antwoorde , belofte doen de Rdigieufèn van
gehoorfaemheyt om dat de deught volmaeckter is met belofte als fonder : a. ng fien dan dat de Reli- gienfen profvffie maken van t volmaeckfte leven, foo is't behoorlyck en het betaemr dat fv belofte doen. Dat door de belofte de deught volmaeckter isjeert ons dat onfat -Ibaer verftant den H Thomasvan Aqtdimn. „ fa) gelyck (ïeght hy) de fbnde fwaerder ,, is en grooter als fy gedaen wort met eenen hert- „ neckigen oft obftinaten wille in het qnaer , alfoo ,, oock een goet werek is lofbaerder en beter 't gen*1 ,, geinen wort uyt eenen wille vaftgeftelt in't.goet a, door belofte. Om diefwildatde deught door belofte fwaerder
valt, foo is't dat men niemant daer toe en dwinght, noch en magh dwingen , maer een jegelyck moet fy felven vrywillighlyck daer toe begeven. Door de belofte van gehoorfaemheyt foo is't dat de Religieu- fen beloven te leven fonder hooft, want door defe be- lofte worden fy het hooft afgefl.agen , en worden mar- telaren fonder bloet te {forten , ende fy en kennen an- ders geen hooft, oft geenen wille te volbrengen als den wil van hunnen Heer, defen wil verftaende door hun Oyerften van wie gefchreven ftaet Luc. 10. Die U. L~ hoort, hoort my, en die JJ. L. verfmaet, verfmaet my. O geluckige marteiaeren fonder bloetftortinge,
falige menfehen die alle dagen fterven , en dat ge- fchiet en komt voort van het befitten des Herten Heer (a) Sicut peccatum eft gravius quod proc.edit ex trolunrate cbfiinata
in rcaium, ita bonurn opus eft iaiidnbilias ex hoc quod proeedit ex volun=> >ate firmaia ia faonora per votuaj. S, Tm, ^iq. iz- S. 189. -Art. x.i» tarfar** |
||||
|
44 Het I. Cap. van den Herten Heer
dat is, door het onderhouden van de belofte der ge- hoorfaemheyt , door welcke belofte fy Godt maken Heer van hun berte. Hoort eens 't gen' dat feght t'on- fer propofte den H. Vader Auguftinm „ wy en moe- „ ten niet peyfen dat alleenelyck in de uytftortinge », des bloets wert martelie gevonden, aen de Reïi- s, gieufen is altydt martelie. (a] De Religieufen fterven alle daegh, en worden alle
daegh gedoodt, en defe doodt wort met recht ge- noemt een edele en ecrlycke doodt voort-komende van de alderedelfte deught der gehoorfaemheydï. Van defe deught fprekende den H. Seraphiecken Lee* raer Bonaventura, feght (b) ,, De gehoorfaemheyt is » een edel gedachte van martelie , welcke af-kapt 5j 't hooft van den eygen wille.,, Al oft hy wilde feg- gen , ó geluckige zielen , welcke gekomen zyn foo verre dat fy haer felven hebben verloochent, ende niet meer en leven volgens haeren eygen wille ende hooft, maer door de gehoorfaemheyt zyn aen haer felven geftorven , en niet meer en leven als in den Wille Godts : in defe daedt wort bemerckt een diepe Ootmoedigheyt, ende verkiefinge van Herten Heer. Hoort den H. Bernardus (c) „ de fomma oft kort be* „ gryp van de geheele ootmoedigheyt wort in dis „ gefien, foo onfen wille aen den God<lelyckei.i „ (gelyck het betaemt) onderworpen is. „ Den ziel-vleyigen Leeraer Thomas h Kempis, aen-*
sprekende fijne jonge Religieufen , noemtfe Marte-r i laeren,
(a) Non putemm tantum in effuftone (anguinis effe martyrium:fempeB
Hiartyriiim eft Religlofii. S. ^iugujl. ferm. 60 ad ferm. in tre. (b) Obe- dientiaeft nobile genus raariyrii qua; dccollat proptias voluntatis caputi ■S. Bonav. dt ohd. (c) Toliuj humilitati» furoma in eo videtur. fi voiua» tanoftra div'w.x (ut dignum eft) fubje&a Gtvoluntati. S. Bermtri. |
||||
|
van 't geeftclijck Koert/pel* 45
laeren , is't dat fy onderhouden en volbrengen 't gen*
fy beloven , aldus fpreckt hy in fijn 11 • Sermoon (a) „ 6 „ beminde Broeders die in de Religie onder de ge- „ hoorfaemheyt ftaet, foo gy-lieden getrouwelydc „ volbrenght 't gene gy-lieden hebt belooft, gy- „ lieden zyt al martelaeren. „ Om defe leeringe der Heylige Vaders te beve-
ftigen, fal ick vertellen een hiftorie getrocken uyt het leven van den H. Bernardus. Defen reyfende quam te gemoet eenen grooten hoop volck , en hy fagh in'c midden des volckx leyden eenen man naer de galge, ditfiende, ishyby gekomen en nam defen vaft : den Prim» met naem Theobaldus Rechter over defen dief fiende dat een Religieus voor defen wilde bidden en gratie vragen, begonde voor oogen te leggen > hoc dat voor defen geen genade noch gratie te verkry- gen en was, want hy eenen grooten ftraetfchender was, en eenen vermaerden fchelm, die niet eens, maer menighmael de doodt hadde verdient, hier op foo antwoorden den H. Bernardus. (b) Edel Heer ick weet dit feer wel, en om dat een doodt niet genoeg- faemenis, ickhebbe voor my genomen , hem veel dooden aen te doen , ick fal hem leyden naer ons Cloofter en aldaer door de gehoorfaemheyt fal ick hem allen daegh martelaer maecken , en dickwils doen fterven. Paulas fprekende van fterven feghtt (c)ickfterve alle daegh,in de dooden dickwils hebbeick: geweeft. En alfoo mogen feggen alle goede Reli- giën (en , te weten dat fy dickwils doodt zyn ge- weeft door het fterven van hunnen eygen wil. (a)Odile<3ifratrej qui in Religione fub obedientia ftatis, fi fidelitet
implerisqua; vcwiftis, martyre» eöis. V. The. * Kjmf. [ir. IJ. ainovn^ (b) Ia vUa S. Bernardi, tcj Quotidie moriot in raonibu» frequenter. |
||||
|
jj.6 Het I. Cap. van den Herten Heer
Belieft noch eens te huoren fpreken den weerdï»
gen Thomas aKempis. (a_) ,, Allen Religieus levende ,, in de gehooiïaemheyt, te vreden zynde fijnen ey- „ gen wille te breken , dien wort waerachtelyck in „ den geeft martelaer gemaeckt, al is't faken dat hy „ met het fweert niet en wort in den hals geilagen.,, Schept dan moet, ö Martelaren , en aengefien gy-lie- den door belofte van gehoorfaemheyt hebt verloren U. L. eygen hooft oft wille, weet dat het g.fchiet om alfoo te hebben Herten Heer van onsSpel der Lief de,om te leven volgens 't geloof, en wille van uwen Godt. 't Is waer, 't valt fwaer aen't lichaem dickwils te
fterven, en gedoodt te worden volgens den eygen wille , maer men moet alfdan met't gebedt aenfpre- ken door den Geeft ons vleefch , en door de ziele ons lichaem , en feggen , o lichaem weet dat de ziele door 't ingeven des H. Geeft heeft belofte gedaen (om victorie te behalen over de werelt , den duyvel, en het vleefch) van u vrywillighlyck te dooden. Om defe fchoone vermaeninge wel r'onthou-
wen , gelieft met my te overleggen de hiftorie van Jephte wel t'onfer propofte , hoort den Text. , Den „ Geeft des Heeren is gedaelt op Jephte , &c en hy „ heeft een belofte belooft aen den Heer , feggende: ,, foo gy my levert de fonen van Amraon in myne ,, handen , wie dat hy zy , die my wederkeerende eerft „uytmyn huys-tegemoet fal komen , ick fal dien ,, op-offeren aen den Heere. ,, [Judic. Cap. 11.) Nu defe belofte gemaeckt hebbende is hy naer den Le- ger getrocken , en hy heeft victorie behaelt, alles ver- fa) Ororiis Religiofuv in obedit" ii i -s p :r .us fuam voim.'atem frargere , ifte vera'.i erta fpirita m-ir yr effici ir juamvi» materiali gla- dio in collo non feriatur, Th», a K^emp. ibidem mfupra. |
||||
|
vant getflelyck, Kaertfpcl. 47
flaende , en overwinnende 20. fteden. Na vol trium*
phe wederkeerende naer huys , fijn eenige Dochter quam hem te gemoet al fingende en fpelende , wen- fchende haer Vader veel geliickx. Den Vader haer aenfiende fcheurde fijne kleederen van droef heyt en flaende fijn weenende oogen naer den Hemel dede fijn beklagh aen Godt, roepende met luyder ftem, ,,ay my arm menfchlmyn dochter gyhebtmybe- ,, drogen, want ick hebbe mynen mondt geopent tot ,, den Heere, en anders en fal ick niet konnen doen: ,,aen wie fy geantwoort heeft : mynen Vader is't „faken dat gy uwen mondt hebt geopent tot den j, Heere, doet met my 't gen' dat gy hebt belooft, ,,aen u gegeven zynde vraecke, en victorie over ,, uwe vyanden. ,, (ibidem) Door defen Vader kan wel verftaen worden de
ziele , en door de Dochter het lichaem van een Reli- gieus die om viclorie te bekomen over de wereldt, den duyvel, het vleefch , de ziel in haer profcffie heefc belooft op te offeren aen Godt fijn alderlieffte dochter , te weten den eygen wil: dat dan het lic- haem , en finnelyckheden , en eygen hoofc aenfpre- ken den Vader, te weten de ziele , en dat fy tot haer feggen op de felve maniere als aenfprack de Doch- ter haer Vader Jephte. ,, Myne ziele ,- is't dat gy uwen mondt hebt ge-
„ opent ende belooft my te geven voor een offer- ,,hande, dat 't felve gefchiede gelyck gy gefprokerj >, hebt, en al is't faken dat my moeyelyck valt alle ,,daegh te fterven, en myn hooft oft eygen wille „ te laeten af-houwen, nochtans op dat gy vidorie ,»mooght
|
||||
|
48 Het I. Cap. van den Herten Heet
„ mooght bekomen over uwe vyanden , en eetl^
„ wigh welvaren , ick ben te vreden , op dat gy 3i alfoo levende ö mynë ziele mooght hebben Godc „ voor Heer van uw' Herte die hier naermaels my- „ ne heerfchappye fal verdeden aen u in het befit- „ ten van fijn eeuwige tabernakelen.,, Laet ons hier by voegen , hoe dat aen Abraham,
naer dat hy gehoorfaem hadde geweeft om te doo- den fijnen eenigen foon , Godt daer naer heeft ge- feyt,<w datgj defe fak,e hebtgedaen,tck,fal ugebenedy- den {Genef. xi.) Oleafter die fchryft op defe woorden, en hy vraeglit
waerom dat den Heere fcydc om dej'ejake, en waerom. en noemde hy de felve niet ? Hy antwoort op defe vrage, ende feght: (a) Ick, en vinde gecnen naem weer- digh aen dat werek- Alfoo fullen gebenedydt worden alle Religieu-
fen is't dat fy niet en fpaeren hunnen eenigen foon, te weten den eygen wille: maer foo fy defen doo- den, te niet doen, ende verfterven , fy fullen heb- ben hier in het Religieiifclyck leven Godt voor Heer van 't herte, en dat Herte fal den Heer naer een gloiieufe verryflTenifTe doen op-fpringen in het lichaem door onfprekelycke blyfehap. (aj Non invenio nomen operi dignum. Oleaficr.
|
||||||
|
HET
|
||||||
|
I'
|
||||||
|
van 't geejlclijck, Kaertfpd. 49
HET II. C A P I T T E L.
Van de Herten Vrouw.
§. 1.
De H- Maget ende Moeder Godts Maria is de Hcrte
Vrouw van ons Gceftelyck Kaertfpel. Er ten Vrouw , is foo veel als te feggen
LieffeUjcke Vrouw,o(cMtnnende Vrouw. 6n defe is de H. Maria , Moeder det ichoone Liefde ■> Eccl. 24, Dat aen nie- mandt vremt en dunckr dat ick defe H. Maget den naem geve van Vrou, want defen naem gaf ■haciChrtflfts fèlfs ltervende aen dé galgé boom desCruys als hy ïeyde tot fijnen lieven Difdpdfoannes tfiet uwe Moederden aenMaria,Vrouw Jiet uwenSoon. (Joan. 19,) Voorwaer dele H. Moeder is de Herte Vrouw van ons Spel der Liefde, want fy is vol liefde altydt geweeft, en gelyck in t werelyck. Caertfpel naer Herten Heer, Herte Vrouw den hooghften Troef isjalfooin ons Geeftelyck, Caertfpel en is'er geen hooger Herte , geen volmaeck- ter lif rde te vinden naer Herten Heer,a\s HertenVromv, te weten,de H. Maget Maria,'t is een algemeyne ma- nieie van f preken in onfe ta-Ie , dat men feght, Onje Lieve Vrouw,s\ oft wy willen feggen onfe herte Vrouw. Den Engel Gabriel haer groetende feyde , Weeft ge- groet volvan gratie den Heer e is met u.{Luc.\.) Vol van gratie oft vol van liefde 't is al t felve, en onder de Godts-geleerden wort 't een voor 't ander dickwik D ge. |
||||
|
M
|
|||
|
5o Het II, Cap. van de Hert e Vrouw
gebruyckt. Want daer geen liefde en is , en kan geen gratie wefen , want de gratie wort befchreven van de Godts-geleerde op defe maniere, (a) De gratie is een mede-deeiachtigheyt der Goddelijcker JVatttere. Maer Gedt is de Liefde , foo dan de gratie kan niet wefen fonder liefde , noch liefde fonder gratie. Den H. Idelphonfus willende befchryven Herte
Vrouw van 't Spel der Liefde feght: (b) ,, den H. Geeft „ heeft haer geheel vierigh ende gloeyent gemaeckt, „ in haer en wiert maer gefïen de vlammen van den ,, H. Geeft.,, ' Jemant rypfinnighlyck overleggende defe ver-
melde woorden van den H. Idelphonfus en fal in de fel- ve niet verwondert blyven , want wat konde in Ma- ria anders wefen als de liefde ende vlam me des H. Geeft ; aengefien fy is de Brtiyt van den H. Geeft, die genoemt wort de liefde ) Is't dat haeren Bruydegom wort genoemt de liefde, foo magh de Bruyt oock met reden aldus genoemt worden. Laet ons dit verftaen met een gelyckeniffe, daer
fal een dochter trouwen met eenen Coninck, foo de- fen Coninck is van Spaegnien , foo fal de dochter wefen Coninginne van Spaegnien, en foo hy is Co- ninck van Vranckryck , fy lal wefen Coninginne van Vranckryck. Alfoo oock den Coninck der liefde, den H. Geeft aen-nemende Maria voor fijn Bruyt, foo is fy geworden Coninginne der Liefde,om dat haren Bruydegom is den Coninck. der Liefde. ' Dit wort beveftight met de H. Schrifture uyt
't boeck der gefangen, alwaer den Bruydegom des (3) Gratiaeft participatie) divina: natura:, (b] Eara, Spiritus S totara
ignivit. incendit, incanduit. in ea Spiritus fauóti flamma tamum vide' batur. & Idiljihtnf, Sirtttx dt Nativ, Vng. |
||||
|
ii'an't geejlelych, Kaertfpel. $ï
H. Geeft fprekende van fijne lieve Bruyt feght. En
ivilt niet wacker maecken mjn Beminde.(Cant. $.)Den Hebieeufchen Text draeyt defe woorden op defa maniere En wilt niet wacker maecken deLiefde.Siet den • ^eeftnoemt fijn beminde Bruyt, de Liefde (a) hy
geeft haer den naem die hy felve draeght als derde Perfoon van de H. Dryvuldigheyt. Den H„ Bajilitis overleggende onfeherteVromvAs
Bruyt des H. Geeft, feght t'haerdereere, (b) „Den 3> H. Geeft lieeft gegeven aen fijne lieve Bruyt al fijn si digniteyten. „ Onder ander digniteyten en eerlyc- ke tyrelen die draeght en voert den H. Geeft is den pnncipadften dat hy genoemt wort Godt der liefde, oft wel de liefde. Alfoo oock fijn lieve Bruyt, den principaelften tytel is, dat fy wort genoemt de Moe- der der liefde, ofte de liefde. Met recht dan wort Maria genoemt in ons „ Spel
» der Liefde, oft Geeftelyck Kaertfpel, Herte Vrouur, »j dat is te feggen Vrouw der Liefde. Nu eer dat wy fluytert dit eerfte $. van den
tweeden Troef, foo is't dat ick ( door nieuws-gie- righeyt gedreven zynde ) geerne fal doen verftaen* er> aen jegelyck laten weten waerom dat onfe Moe- der de H. Kercke in haer Litanien van Loretten °nder andere tytelen aen Maria geeft defen 5 (c) 'j Minnelycke Moeder , bidt voor ons. Waerom niet gefeyt beminde Moeder , oft ge*
minde ? Oft is'er miflehien onderfchil tuflehen min-
nelycke Moeder en geminde oft beminde Moeder.
k fegge datter groot onderfchil is tuflehen deie
D2. woorden»
6nö Sp',n,us s- anior eft fb) Omnia axioroata fua largitur illi Spiritu»
™*' <?. Oa/it, Hamilia ii, ad paait. fcjMaier aoiabili»>ora pronobij» |
||||
|
51 Het II. Cap. van de Herte Vrouiv
woorden ; want geminde oft beminde Moeder is foö Veel als te feggen , wy beminnen u genoegh ó Moe- der Maria; maer minnelycke Moeder , dat is te feg- gen,hoe feer ó Maria, dat u jemant onder uwe diena- ren bemint, gybl)ft noch altydt minnelyck , dat is noch weerdigh meer bemint. En gelyck de Philofo- phen feggen (a) datter geen oneyndelycke dingen metter daet op de werelt gevonden en worden, maer wel in de macht, dat is ce feggen , dat noyt en fal gefchieden noch gevonden worden. Alfoo oock metter daet en kander niemant ge-
vonden worden , die Maria genoegh fal beminnen, maer fy fal blyven noch altyt minnelycker , al dede jemant foo veel daeden der liefde tot Maria alifer zyn fandekeiiS op de duynen , en druppelen water in de Zee, foo en foude fy noch niet ten vollen be- mint zyn , maer foude noch blyven minnelycker. Hierom dan wort Mana van onfe Moeder de H.
Kercke genoemt Minnelycke Moeder, dat is foo veel als te feggen , noyt genoegh beminde Moeder. (a) Non datur infinitum sttu , led in potemia l'hilof.
§. II. Alle degene die dragen den Scapulier van de H. Maget
Maria , hebben de Herte Vrouw van ons
Geeftdyck Kaertfpel.
DE H. Maget ende Moeder Godts Maria aen-
fiende den grooten yver ende vierige gebeden van haeren getrouwen dienaer den H. Stmon Stock, Generael van ons H. Orden , foo is't dat fy met hem heeft gehandelt gelyck Godc eertyts heeft gedaen met Ez.echtas: van wie men leeft , hoe dat hy fieck |
||||
|
van't geefleljck. CaertfpeL jj
liggende geduerigh tot Godc fijn gebedt ftortede,
ende den Text feght : „ Den Heer heeft hem ver- " "ooi:t ende heeft hem gegeven een teecken Paralip, 3, tap. 32,. cloor'c welck hy is gefont geworden en j.aengenaem aen Godt. ,, Alfoo heeft Maria, gedaen met onfen H.SimonStocki,
ny iieck liggende en quelende van liefde tot de H. Maget Maria, riep dickwils ick quele van liefde, de welcke ick u dra°:e , ö beminde Moeder. TT- *
Hy riep als eenen anderen David : doet met my
een teecken tot goet. Pfalm. 58, Maria is neder-ge- daelt uyt den Hemel mede-brengende in haec Maeghdelycke Handen den H. Scapulier , ende heeft hem verhoort, ende het Scapulier gegeven voor een teecken , en fprack hem aen met defe woorden, (a) » Alderbeminften Soon, onrfanght defen Scapulier s> uwer Orden , een teecken van myn Broederfchap, j> die hier in fterft en fal niet lyden den eeuwigen >i brant, fiet dit is een teecken der faligheyt, eea 5,behoedenifle in de peryckelen , &c. Al oft Maria wilde feggen al die devotelyck dra-
gen defe H. Livreye, fullen my met hun hebben , ick; en fal defe noyt verlaeten , want ick achte defe voor Wyne Sonen, ende als een goedertiere Moeder fa| *ck hun verlofTen van alle quaden , fiet een teecken der faligheyt. Wie my met dit H. Kleet dienen, ful-> ien my hebben voor Herte Vrouw, dat is Vrouw van, "un herte , forghdraeghfter van hun herte oft liefde» op dat fy groeyende in liefde , ten leften komen by toy de Moeder der Liefde. D j. Aen*. ,reripe hoc tui Ordinia Scapulase.raeaConfrater-i
tHtatis fignum.tibi & cunótis Carraelitis Privilegium, in quo quia tnoriens, 9teinutn non patietur incendium, ecce fignutn falutis, fajui in p^ricii!^. |
||||
|
54 Het IL Cap. van de Herte Vrouw.
Aengefien dan dat Maria dit Broederfchap felfs
heeft ingeftelt en genoemt den Scapulier tcecken Van haer Broederfchap , feggende : (a),, teecken van ,, myn Broederfchap „ fonder twyffelen het moet haer t'alderaengenaemfte wefen, ende aen onfe zie- len t'alderprofijtighfte tot onfe faligheyt, en hierom noemt fy den Scapulier (b) teecken der faligheyt. Ick foude hier konnen menighvnldige exempe-
len voortbrengen om te beveiligen door mirakelen dat het H. Scapulier is een teecken der faligheyt, aengefien fommige Medebroeders } d'een fy fel ven heeft willen verhangen , den anderen fy felven ver- fmooren, een ander fy felven het hert af-fteecken, en- de en hebben tot het effect oft volbrenginge van't werek niet konnen komen , om diefwil dat de H. Maria door haere goedertierentheyt en moederlyc» lce forge 'tfelve heeft belet. Onder ontallycke Mirakelen fullen wy ons te
vreden houden met een , her gene gefchiet is over eenige jaeren tot Napels. Een Jongelinck fy felven begevende van joncks af
tot het quaet gefelfchap, groeyende in jaeren , hy groeyde in boosheydt , gelyck de jonge wolven, hoe ouder , hoe erger, maer droegh al even wel den Scapulier met devotie tot de H. Maget > defen wier? dickwils benfpt foo van fijnen'naturelyeken , als geeftelycken Vader , maer alle vermaningen en help- ten niet, 't Was den moriaen gewaflen, 't was al ver- loren arbeyt, ten leften de handt Godts heeft hem geraeckt , en hy is bevangen geworden met eenen fchrick van fijn boos en quaet leven ; maer bevinden» (aj Me* confrateninati» fignum, (b) Ecce fignura falmifc
|
||||
|
van 't geejlelijck, Kaertfpel. 5 ƒ
oe fchroomelycke fonden hy is geworden als eenen
anderen Cain heel defperaet en wanhopigh , feggen- ae by fy felven : ,, meerder is myne boosheyt als dat v> ïck vergiffenifle foude verdienen , Gtnef. 4. En door net opftocken van den duyvel kryght hy tentatie om fy felven 't ]even te benemen 5 tot defer eynde gaet hy 's morgens vroegh nae de veften van de ftadt en begint fy felven te verworgen, maer dit niet kon- nende volbrengen , roept den helfchen duyvel tot hulpe , ende feyde , haelt my van defe weidt, den duyvel openbaerde hem , maer bleef ftil ftaen fonder dit fchelm-ftuck te vervoordeien ; den gaft wort veiv ltelt en vraeghde , waeroin en voldoet gy niet aen Hiyn verfoeck \ Den duyvel antwoorde , op dat ick dit terftont volbrenge , foo moet gy eerft die lapkens af-fmyten ( dit feyde hy van den Scapulier 't welck de nieuw-gefinde noemen luyfe lapkens) want foo lange gy defe draeght en hebbe ick geen macht over 11 : den fondaer die hoorende , viel op fijn knien en «oegli fijne oogen naer den Hemel, en aenriep de "• Maget Maria, vragende met een weemoedigh hert vergifTeniffe fijnder mifdaden : den duyvel hoo- rende den naem Maria nam ftrackx de vlucht. Den W\ Bonaventura fprekende van de gene die defen naem ^aria aenroepen feght (a),,, Glorieus en wondei lyk » is uwen naem o. Maria, die defen bewaren en fullen » niet henouwt wotden , want de duyvelen hoo- '» rende defen naem Maria, verlaten terftont de ziele. „ **en Jonghman fiende den Duyvel vertrecken, D 4 maeckïfc (a) Gloriofum& admirabile eft nomen tuum 6 Maria , qui illud reii-
oent non expavefcent, nam dwmones audieme» hoc nomen Maria; «aura relinqmim animam S, Bmtv. |
||||
|
S<i Het JJ, Cap. van de Her te Vrouw
maeckte by fy felven dele rede-kaevelinge , is't fake
Q Maria Moeder der bermhertighcyt, dat den dny- vel my niet en kan hinderen, om dat ick drage u H. Kleet het Scapulier, daer ick nochtans ben in, ftaet der doodtfonde en vervult met boosheden : hoe veel te min fal hy my konnen quaet doen , is't dat ick een beter leven aenveerde en u beter en getrou- welycker diene : en opftaende voet is te biechte ge- gaen 5 en heeft een heyligh leven aengevat. O Her- te Vrouw, 6 minnende Vrouw , gy en verlaet uwe dienaren niet die dragen uwe H. Livreye het Scapu- lier. Dit alfoo wefende, ick rpepe met all- Mede- broeders tot de H. Maget en fegge tot haer 't gene. eertyts heeft gefeyt den Wyfeman. ,, Wy hebben- 3, de het teecken der faligheyt, in dit hebt gy ge- 5, toont aen onfe vyanden dat gy het zyt die ons ,, verloft van alle quadcn Sapïent. Cap. \G. aen onfe vyanden foo (ïenelyck als onfiennelyck hebt gy ge- toont ó Maria dat gy ons helpt en byftant doet, aen ons die daer dragen uwe H. Livreye het Scapulier, 't welck is een teecken der faligheyt, Jemant fal feggen wel wat ifler dogh gelegen in,
dat Scapulier, dat ment felve foude geven den naem van een teecken der ziele faligheyt , wat konnen, ons die lapkens, doen? Om dit al wel te begrypen , laet ons met de Phi-
lofophen onderfoecken en vragen wat dat een teec- ken is, een teecken (feggenfy)(a), is, dat boven „ de eygen kenniffe van fy felven ons leyt tot ken- ''•», niflè van een ander fake , ende 't is twee der ley , te (a) QuideftGgnum ? eftquod praner (peciem quaoj ingerit fenfihus
in alterius cognuionem facit veniie, fignum div'idimr iu naiurale Sc $d placBum. |
||||
|
van't geefielyck. Kaertfpel. 57
as weten het namerlycke teecken, en het teecken
s, naer de beliefte van den menfch. ,, By exempel men fiet ftroey roocken , defen roock is een nature- lyck teecken dat daer vier is , ende 't is een goede confequentie oft fluyt-reden, het roockt daer , Ergo foo dan daer is vier. Een teecken naer de beliefte is by exempel, men
fiet een huys waer uyt hanght eerts-vel oft een wyngaert rancke , dit is een teecken dat men aldaer nieuwen wyn verkoopt, dit is een teecken foo in- geftelt om dar het den menfch foo heeft belieft. Op defe maniere fprekende van den H. Scapuliec
't welck Maria noemt te wefen een teecken der fa- ligheyt , niet dat dit van fy felven oft uyt de nature is een teecken der faligheyt maer foo genoemt van de H. Maget om dat het haer foo heeft belieft, 't is dan (a),, een teecken der faligheyt naer de beliefte van », Maria ,, Door ontallycke Mirakelen heeft de H. Moeder Godts betoont dat fy faligh maeckt die den. Scapulier met devotie dragen en haer aenroepen. Den H. Bemardus fprekende van de H. Maget
Maria feght : (b) „ Godt heeft begeert dat wy 't al 3, fouden verktygendoor Maria , 't zy jet van hope ), 't zy jet van gratie, 't zy jet der faligheyt, wy moe- „ ten weten dat 't al vloeyt en voortkomt van Maria, Wat wonder dan dat die den H. Scapulier dragen
komen tot de faligheyt. Aengefien dat fy door het
dragen maken kenbaer door de wereken dat fy Ma-t
xiambeminnen ; endede Moeder Godts en feght fy
D j niet*
(a) Scapulare eft fignum falutis ad placirotn Maria, (b] Totum nost
habere voluit pet M.uiam fiq'iid (bei, fiquid gratis, ft qo(d falutis afe ea ogverimus redundare. S. Birnnrtt.ftrm,<liN4Uvit. Virgmn |
||||
|
58 Het II. Cap. van de Htr'te Vrouw
niet ? , Ick beminne die my beminnen. Prov. 8.
Is 't (aken dat een Jonghman hem verheught om
dat hy draeght een faveurken !t welck hy van een Joffrouw heeft ontfangen tot teecken dat fy hem bemint. Hoe veel te meer moeten wy ons verheu- gen dragende een faveur , den H. Scapulier 't welck de H. Maget heeft gegeven tot teecken dat fy ons lief heeft ende bemint. Geluckigh dan noem ick die in dit H. Broeder-
fchap zijn gefchreven van den Scapulier, ende 't felve altydt dragen met affe&ie tot de Moeder Godrs, want ick derve feggen dat fy hebben gedmigh mede Herte Vrouw van ons Spel der Liefde , dat is , dat fy de Moeder der liefde , de Vrouw der herten, de min- nende Vrouw met hun hebben , die hun noyt en fal laten qualyck varen in der eeuwigheyt : 't is hare bc* lofte , want inftellende dit Broederfchap feyde fy , (a_) „in't welck foo jemant komt te fterven, in der eeu- i, wigheyt en fal hy'thelfche vier niet lyden. „ Van't welck ons Godt en Maria wilt bewaren. §. ra.
Van de andere Privilegiën welck. Herte Vrouw de Hi
Maget Maria heeft gegeven aen het H. Scapulier. BOven het Privilegie dat de H. Maget heeft ge-
geven aen haer Broederfchap van den Scapulier te weten dat het is „ een teecken der faligheyt, ende 3, verloffinge van het eeuwigh vier. „ Soo moetea Wy weten dat fy het felve Scapulier noemt, behoede- niffe in de peryckelen ende verloffinge uyt het Va». S^evier, (aj inqaqquismorieniwrniimnonpatieturinceiidiuni.
|
||||
|
van 't geeflelijck, Kaertjpel. 59
Raeckende de behoedenifle in de peyckelen , hier
van worden vertelt vele fchoone Mirakelen hoe datter menige bewaert zyn geweeft en ongehindert gebleven van den blixem , daer nochtans die by hun ftonden die den Scapulier niet en droegen, wierden onvoorfienelycke op ftaende voet doodt geflagen; alfoo oock in den Leger veel foldaten die gefchoten 2yn geweeft, de ballen quamen tot op den Scapulier fonder voorder in te treden ofte quetfèn. Ick hebbe goet gevonden hier te vertellen 't gene dat gefchiet is niet in vremde Landen , noch in voorlede jaeren, maer het gene gebeurt is in't belegh van de Stadt Ypercn in't jaer 1648. ick hebbe het origineel 't welck is onderteeckent, en 't luyt gelyck hier volght in defe copye. JESÖS MARIA.
IN't jaer 1648. de Stadt van Yperen belegert
zynde door de Francoyfen was hem vindende binnen de Stadt den Heer de Maulel Heere van Bour- becque,foon van de Weduwe, Mevrouw van Manraye Luytenant der Ruyterye onder de troepen van Lom- boy ; wiens Cornette dragende het kleet van onfe Lieve Vrouw des Berghs Carmeli, den H. Scapulier, ontfinck op fijn borft eenen bal oft kogel van een roer oft mufpuet van den vyant met fulck een ge- Welt , dat den bal was getreden in fijn lichaem , maer door geluck , oft om beter te feggen door Mirakel, Was voor in dringende fijn hemde ende wambas in, het lichaem fonder t'felve door te pafferen , noch de. voorfcyde kleederen te hinderen , de welcke uyt- "treckende men vont den bal geheel plat, en op den ïelven als gegrateert ofte gedruckt feer befcheede-. |
||||
|
*° Het TL Cap. van de Herte Vrouw
Jyck ende pertinent de af-beeldmge van onfe Lieve
Vrouw ende van het Kindeken Jefus,
Wie iiTer die niet en merckt dat in defe gefchie-
denifle twee wonderlyckheden oft Mirakelen ge- vonden worden. Ten eerften , te fien dat het lichaem van den voorfeyden Cornet niet en is geweeft door- schoten , het welck naturelyck was, drevgende de dapperheyt met de welcke hy den bal op fijn borft ontfingh , de kleederen dringende in het lichaem. Ten tweeden, te fien den felven bal niet meer rondt maer heel plat ende op, den felven fienelyck als ge- druckt het Beeldt van onfe Lieve Vrouw met het Kindeken Jefus. Welck Beeldt waerr faken dal te vo- ren op den bal hadde geineden geweeft , foude door het fchieten uytgevaeght zyn geweeft. Ick weet de voorfeyde gefchiedenifle waerachtigh
te wefen door perfoonen weerdigh te gelooven. Ten eerften door Myn Heer de Maulde, Heere van Mon- roye, Deken van de groote Kercke tot Cortryck , die my heeft verfekert gefien ende in de handen gehadc % u^e^ben den felven bal Behecl P1^ met de voorfs?.
ar-Deeldinge. Ten tweeden , op eenen fekeren tydt my vindende in't gefelfchap van den voorfz. Luytenant Coronel hebbe van bem gevraeght, oft waerachtigh. was 't gene my vertelt was , hem voorhoudende defe gefchiedenifle, die my feyde het felve waerachtigh te wefengefchiet,, als nu voorfeyt is, ende verfekerd? my dat hy den felven bal met de opgedrukte af beek dinge als voorfeyt is hadde gehadt in fijn handen. Dat meer is den vermelden Heer Deken, heeft mw
gefeyt, dat waert faken jemant voorder preuve vands Tfoorfz. gefchiedenifle wilde hebben, Syne Keyfer» |
||||
|
van 't geefielijck, Kaertfyel. êt
'ycke Hoogheyt den Artshertoge Leopoldus , dia
niet alleen den voorfz. bal met de voorfz. af beeldin- ge heeft gefien , en in fijn handen gehadt, maer den fel ven eenige dagen o*er hem gedragen, van de felve gefchiedenifiè kan volle befcheet geven. 'tWelck ick mfiende hebbe dit tegenwoordigh verhael, als waer- athtigh , ende fimpelyck foo het my van de voorfz. perfoonen verhaalt is , beveftight en onderteeckent Wet mynen naem den 9. van September 1651. in °ns Convent van Brugge. Ende was onderteeckent F. Andrtas van de H. Maria., Prior der CarmeUten
Difcalfen tot Brugge. Alfoogetttyge ick. Philippus deMadde I.V.D.Dekftt
van onfe Lieve Frottwe Kercke tot Cortryck,- Laet ons nu fprekcn van het ander Privilegie, te
weten van de veiloflinge des Vageviers. Hoort de belofte van Maria, (a) , lek Moeder der bermhertig- s> heyt fal nederdalen den eerften Saterdagh naer de >> doodt van myne Mede-broeders, ende hun zielen j, verloifen, en leyden met my naer den Bergh van 5j het eeuwigh leven. „ Dit Privilegie heeft beveftight den Paus Joannes
den 22. in fijne Saterdaeghfche Bulle. (b),, Dien H. >, Aflaetdan ontfange ick ende verftereke, en ick be- » veftigedefenopder aerde, gelyck Chriftus om de j, verdienften van fijne lieve Moeder en Maget heeft t> gegeven in den Hemel. „ Dit Privilegie is gecon- firmeert oft beveftight door vele andere Paufen. Om [a] Ego Mater roifericordis detcendam primo fabbatho poft diem
obitus confratrum raeorum 8c liberabo ipforum anima.», 8c deducam rnecura ad momem viise «ternae. [b] iftaro S. iDdulgentiam accepto, ro-> boro ac in terfij eonfirmo ficuc propter raerita VirginisMatrijj Chn» |
||||
|
ëi. Het II. Cap. van de Herte VrouiV.
dat dit is fulck een raer ende befonder Privilegie het
welck geene andere Broederfchappen en btfitten, noch oock konnen deelachtigh worden, hier van komt datter veel vyanden zyn die dit befonder Pri- vilegie hebben willen twyffeiachtigh maecken , jae ongeloof baer, 't welck befonderlyck is gekhiet bin- nen Vranckrycki tot wekken eynde den Arts-Bijfcbop van Rouanen in't jaer 1648. heeft doen vergaderen al de principaelfte Godts geleerde , ende heeft doen on- derfoeeken of het Privilegie van de Saterdaeghfche Bulle waerachtigh is , en oft veel Paufen 't hebben geconfirmeert. Voor antwoorde van de geheele ver- gaderinge wiert gegeven defe naervolgende , dat naer aile onderfoeck is bevonden geweeft , dat het waerachtigh was, ende voortaen daer niet meer aen te twyffelen en was. Van dit befonder Privilegie , gratie oft weldaet
fchry vende den geleerden Carthagena ftelt voor oogé hoe dat al de Broederfchappen onder malkanderen deelachtigh zyn , uytgenomen het Broederfchap van den Scapulier der H. Maget Maria, 't welck heeft een befonder gratie en weldaet 't gen' dat aen d ande- re nietgemeyn en is ; hoort fijne woorden, (a) ,, Maer „de gratie van de Saterdaeghfche Bulle is eygentlyck „ aen dit Broederfchap en niet gemeyn aen d'andere. Dit kan oock klaerlyck betoont worden uyc
de woorden van Maria , want fy gevende het Scapu- lier aen den H. Simon Stock onder andere Privile-. gien, föo feyde fy : (b) „ Teecken van myn Broe- „derfchap een befonder Privilegie „ is't dat het [a] Gratiavero Bulla: Sabbatina; propria eftillius, 8c non aliis com*
«Dunis. Carthaf, Homtl. I. /, 17. m fe/to S. MarU de Monte Carmtl».
[b]Mes confraternitati'j figuura, fingulare ptivilegium.
|
||||
|
van 't geeftelijck, Kaertfpel. 6$
befonder is foo en is't niet gemeyn aen andere,
lek iefe fchoone figuren , gelyckeniflèn 5 oft be~
diedtlelen van dit Saterdaeghfche Privilegie in de heylige Schrifture. Den Propheet Ez.echiel in fijn 46. Capittel ftght:
si De deure van het binnenfte Voor-hof fiende naer 3> den Ooften fal gefloten wefen Ces dagen, maer op »> den Saterdagh fal fy geopent worden , ende de >j PrincerTefal daer in treden.,, Door defe deure van het Voor-hof kan wel verftaen worden de deure van het Vagevier , welcke fiet naer den Ooften , te weten naer het föet quaitier der eeuwige blyfehap , defè deure fal gefloten wefen fes dagen fonder bermher- tighcyt, maer op den Saterdagh fal de Princeffe dei- Engelen , te weten Maria daer in treden mee hacre bermhertigheydt , en fal verlofTen de Zielen van haer Mede-broeders ende Mede-fufters van haer Broederfchap des H. Scapuliers uyt het Vagevier. Den Propheet Sophonias befchryvende de dagen
Van de weke , feght: (a) „ 1. Den dagh van gramfchap, » 1. Den dagh der benautheyt. 3. Den dagh der el- 5) lenden. 4. Den dagh der duyfternirTen. j. Den » dagh des onweders. 6. Den dagh des geklancks. Door defe befchryvinge kan feer wel verftaen
Worden de weke en de dagen van het Vagevier. Want Ten eerften , 't is aldaer eenen dagh der gram- schap , niet dat Godtop defe Zieltjens vergrarat is,1 Want fy zyn in ftaet der gratie, maer het fchynt te Wefen eenen dagh der gramfchap, om dat fy föo ge», "faft worden en foo veel tormenten onderftaen. , , Tm
[3j Die» ir» , dies aoguftiae, diei raiferise, die» teRebtatam, dienar-
»>am, diel clangofi», Sophrni, Cup, 6. "
|
||||
|
<J4 Bet II. Cap. van de Berte Vrouw
Ten tweedenet is aldaer eenen dagh der benautheyr,
want is't dat wy eenen heeten dagh int midden van den Somcr noemen eenen dagh van benautheyt, hoe veel te meer moet den dagh van het Vagevier genoemt worden den dagh der benautheyt, aenge- fien de zielen aldaer worden gefuyvert met 't felve vier waer mede de verdoemde worden verbiant. (a) Ten derden , 't is aldaer eenen dagh der ellenden; want is't niet eene groote ellende fy felven niet te konncn helpen > Alfoo zyn de Zieltjens in het Va- gevier , fy en konnen haer felven niet helpen , want fy en konnen niet doen eenige wereken der verdien- ften : hier op feght den H Joannes in't 9 Capittel. „ Den nacht fal komen in welcke niemant fal kon- nen wereken. Dat is , de doot fal komen naer de wel- ke niemant fal konnen wereken oft jet verdienen. Ten vierden, 't is aldaer eenen dagh der duyfternif-
fen want defe arme zielen worden aldaer berooft van 't aenfchyn Godts, 100 dat in het Vagevier ge- vonden worden de twee ftraffen die in de helle de verdoemde onderftaen. Te weten (b) ,, de ftraffe „ van de gevoelycke pyne , ende de beroovinge van't ,, aenfchyn Godts. Ten vijfden , 't is aldaer eenen dagh van onweder,
want het regent aldaer een onverdragelyck vier, welck vier befchryvende den H. Vader Aftguftinus roemt het vier defer werelt daer by vergeleken maer te wefen als een géfchildert vier. Is't by aldien dat wy noemen eenen dagh van on-
weder als het tempeeft maeckt en dondert met bli- xem,
faj Eodem ignecrematur daranatus & purgamt ekaus, S, ^&P' 0>) Pcena fenlus Sc pa-na Maai. |
||||
|
van 't geeftelijck. Kaertfpél. 6$
xem , denckt oft den dagh van 't Vagevier niet met
recht genoemt en wort den dagh van onweder, al- waer de Zieltjens liggen in een onfprekelyck en on- begrypelyck vier. Tenfefden , 't is aldaer eenen dagh des geklancks;
't geroep oft geklanck dat aldaer wort gehoort, is, ontfermt n mynder>ontfermt umynder ten minften gy-lie- den myne vrienden. Sy roepen om hulpe en maken ge- 'uyt gelyck den klanck van een trompet,en dit geroep komt voort van de onverdragelycke tormenten Welcke fy lyden. Alfoo wort befchreven de weke van het Vage-
vier door den vermelden Propheet Sophonias. Maer Sophonia gy en befchryfr maer fes dagen en-
de de weke heeft feven dagen , waer blyft den Sater- dagh ? Ick vinde op defe vrage de antwoorde in't boeck Levitici aen't 16. Cap. aldaer ftaet gefchreven: VFant denSaterdagh is eenen dagh van rttfte.{Levit. 16.) Op defen Saterdagh komt de Princefle der Engelen Maria, en op dien dag foo en laet fy haer derote zie- len niet gepynight worden , maer fy verloft defe van a"e tormenten ende leyt defe in de eeuwige rnfte. Daer ftaet gefchreven in't boeck der fcheppinge.
\Genef.CapA.)hoe datGodtfes dagen gewerekt hebbende °p den fevenflen dagh heeft gerujt van alle wereken. Alfoo oock Godt die werekt in het Vagevier fes
dagen lanck wereken der rechtveerdigheyt over de Mede-broeders van den Scapulier, maer op den fevenften dagh den Saterdagh, dan hout hy op, hy ruft ter eere van fijne lieve beminde Moeder, en ■ket haer toe te volbrengen de bermhertigheyt. E §. IV.
|
||||
|
66 Het II. Cap. van de Herte Vrouw.
|
||||
|
§• IV.
Wacr toe dat z.yn verbonden de Medebroeders van het
Broederfchap des H. Scapulier om deelachtigh
te worden de Privilegiën.
E Erft voor al wy moeten weten datter zyn twee
deileye foorten van Privilegiën gegeven aen den H. Scapulier : een voor de levende Mede-broe- ders op defe werelt, en een voor de Overledenen in het Vagevier van't welck wy nu hebben gefproken. Raeckende wat dat men moet doen , om te genie-
ten al de Volle Aflaten van het heele Jaer, en al de Privilegiën gejont op defe werelt aen dit Broeder- fchap ; fal ick nu verklaren. 7e» eerjien , fy moeten ontfangen den Scapulier ge-
wyt van jemant die daer toe macht heeft. Want alle Priefters oock van ons H. Orden en hebben de autotiteyt niet, en hierom feght men in het lefte, (a) ick.mct de macht welche ick. bediene,en aen my toegela* ten ontfange u tot het Broederschap , &c. Ten tweeden , den naem van die den Scapulier ont-
fanght moet gefchreven worden , in't boeck van het Broederfchap. Ten derden , (b) men moet hetaltyt dragen aen den
halsopfïjn fchouderen totter doodt toe , jae om wel te doen men moet daer mede begraven worden. Door het dragen en wort niet alleenelyck ver-
ftaen het Phyjice dragen ; dat is, die het draeght als twee lapkens , oft als een ander kleet ; maer door het dragen
{a) Ego au&oritate. qua fuiigor 8t mihi conceffa recipio te ad confra-
teroitatem rottrs facrae Religionii, Sec fb) Scapnlare deferre debtnt fuper Seapulas ufqua ad raortem inclufivè. |
||||
|
van 't geeftelijck, Kaertfpel. dj
dragen wort alhier verftaen, dat het moet gedragen
borden behoorlyck met een affectie en de votie tot de H. Maget Marta : dit foo doende worden fy deelachtigh van alle Privilegiën en weldaden , ge- jont aen het Broederfchap in dit leven. Om te fpreken van het tweede Privilegie te we-
ten de verloffinge uyt het Vagevier op den eerften Saterdagh naer de doodt. Ten eetjien, foo wort verfochc 't gene nu is gefeyt : te weten , dat het Scapulier moet gewyt en ontfangen worden van eenen Prie- fter daer toe geftelt, Sec. als nu vooi feyt is. Ten tweeden , foo moet 't contracl: volbracht wor-
den 't gene gemaeckc is tuflehen Maria , en die den Scapulier ontfanght, want gevende den Scapulier fy ftyde, (a) teecken van een eeuwigh accoort oft contraffj Om dit wat beter teWerftaen , lact ons pnder- foecken wat dat befluyt, en in heeft een contract, oft wat dat het is. De Rechtsgeleerde befchryven dit ta wefèn (b) een Obligatie oft verbindinge van beyde de Kanten., by exempel in het contract van koopmanfehap, den verkooper ende den kooper worden verbonden, den verkooper om fijne goederen over te geven ende te leveren , ende den kooper is verbonden den ver- kooper te betalen. Nu dan Maria ingegaen hebbende een fadelyck
(c) contract daer moet wefen obligatie van alle beyde de kanten,hierom feght den H. Anfelmtts(A)noch 't en K-geen contratl alwaer niet en is een t'Jame verbmdinge. De H. Maget heeft haer verbonden ende belooft
E 2 ons tio r?'g-Um pa<ai ^rapitef11' (b) Contraaas eftultro citroqneobliKa-
,.' >c)•'Comraélu» 4 numero moralium (dj Nee aeru» eft contradus, «"'mutuanorteftobligatio. S. vinfeim. L. de Exc.-U. Virg. C^. 4. |
||||
|
68 Het II. Cap. van de Herte Vrouw
ons te verlofTen uyt het Vagevier den eerften Saterdagh,
te weten , is'tdatwy oockonfe obligatie voldoen. Wac is dan onfe obligatie ? De obligatie oft verbindinge is de defe , dat men moet lefen het Officie van onfe Lieve Vrouw , en dit wort verftaen voor die konnen lefen, cnde den tyt daer toe hebben. Aenmerckt dat al de gene die verbonden zyn het
Roomfch Officie te lefen , dat fy met het felve voldoen en niet en moeten le/en 't Officie van onfe Lieve Vrouw. Hier van fprekende den Eerw. Pater Iren&us van den H. Jacobus Carmeliet,infyn traclaet van de befon- dere bewaringe van de H. Maget irifj. Cap. §. 3. vraeght, (a) wat dat wort verfiaen door de Getjden? Ick, antwoorde dat bj de Godtsgeleerde gemeyneitjek, verfiaen wort de Getjden die in de Choor worden gele- fin , en tot welck. Officie door kerckelijcke rechten 2~yn verbonden de Clercken , foo om hun heylige Orders, als oock ter oorfaeck, van hun beneficie. Is't fake dat dit Officie gekfen wort,fonder twyffelen
daer mede wort voldaen aen't verfoeck, van't Broeder' fchap des heyligen Scapulier. Soo jemant niet en kan het Officie lefen van onfeLie-
ve Vrouw om dat fijne affairen , den tydt niet toe en laten , oft om dat hy niet en weet te lefen, alfdan wort daer verfocht alle Woonfdagen des Jaers ende Sa- terdagen van Kerfdagh tot Lichtmifle , vleefch te derven , ten waer dat Kerfdagh quame op een van defe Saterdagen , maer fop en vet wort toe-gelaten. fa) Quid intelligitur per boras Canonicas ; fy. Apud Theologo» eo
nomine coromutiiter fignificsri Canonicum Officium in Choro recitari folitiim , 8c adquod Ecclefiaftico Jure obligantur Clerici, turn proptet Sacrum Ordinern, mm ratione berteficii. Iftud lï recuetur haud dubie fati» fiet Confraterrmatis rriuneri. R. P.
Ittnem a S. lacoba Carmtl. iraiïat. Theelogtco de Jingutari immacul. Vi<& pWtftitnt. Cp, 7. $. 3. |
||||
|
van't geeflelyck, Kaertfpel. 6$
Maer die geen vleefch en konnen derven, want
deneenen fal zyn getrouwt, en fijn huysvrouwe en
is in't Scapulier niet, eenen anderen fal dienen, &c.
Veelderhande beletfelen wordender gevonden.
Hier in difpenfeert men lichtelyck , ende men doet
lefenfeven maelonfenVader enfeven maellVeefl gegroet oft een ander dagelyckfche oerFeninge en devotie. Op dat alfoo niemant berooft en wort van dit groot Weldaet, tot 't felve Privilegie begeerte hebbende. £. V.
Den H. Dominicus Sticht-Vader van het H. Orden
der Predick-Heeren, heeft het Roofen-Cransken mgeflelt om dat alfoo defondaren door defc devotie tot de H. Maget Maria■ foaden faligh worden. ^V/ Aert faken ick U. E. beminden Lefer , tea
W vollen moede befchryven hoe menigh duy- fent zielen door het lefen van het H. Roofen-Cransken fcyn verloft van de eeuwige verdoemenifle, ick en fonde noyt gedaen hebben ; hierom ick bidde U. E. te vreden te wefen met alleenelyck te verftaen 't gene ick getrocken hebbe uyt eenen Boeck genaemt Moe- derlijckeLiefde van Maria bewefen aen haer Orden der Predick-Heeren aen het xx. cap. fol. 464. De H. Ma- get Maria haer openbarende aen den//. Dominicus fey- de tot hem:mynen getrouwen yrient Dominice,wceï gy niet wat wapenen gebruyekt heeft de H. DryvuL digheyt, toen fy de werelt fchickte te vernieuwen? Waer op hy antwoorde : ö goed.ertiere Moeder , dat weet gy beter dan ick, want door u is de werelt fa- E 5 faligheyt |
||||
|
7° Het II. Cap. van de Herte Vrouw.
Jigheyt aengekomen , door de welcke de werelt ver- loft en vernieuwt is geweeft. Ende fy hem toelac- chende : de H. Dryvuldigheyt(Tprack fy)om des we- lelts boosheden te be%7echten, onder de principaelfte wapenen heeft verkoren en afgefonden dien hemel- fchen regen , te weten , de engelfche groetenifle door den Arts-Engel Gahrïèl aen my gedaeü,naerden welc- ken een excellente vernieuwinge gevolght is : daer- om is't faken dat gy vruchten begeert te doen door uwc predicatie , foo fult gy voor al foecken de we- derfpannige herten te befproeyen met den felven hemelfchen regen , hen-lieden leerende de manier van myn Roofen-Cransken te lefen, met het overpeyfen Van het leven , paffie, ende glorie van my ende mynen gebenedyden Soon ; ende gy fult de hulpe Godrs ge- voelen. Want dat is de eenige medicyne, om alle de ïtetteryen ende valfche keringen te verdryven , alle fchadelycke pellen der zielen te genefen , de welcke haer kracht en deught ontfanght van het dierbaer Bloeit Chrifli, ende van defe myne borften. Noteert dat de H. Maget in defe openbaringe
den II. Dommicum hacldj omhelft , gekuft, en haer borften gegeven te fuygen. Welcke woorden zynde voleynt, den H. Man
fiends groote fwarigheyt om defen laft van dege te volbrengen, antwoorde aldus , maer ó aldetfuyverfte Moeder gy weet hoe hertneckigh dat dit volck is van de Stade van Tholoufe, hoe feer dat fy my haeten, óverfulckx en fullen my geen gehoor geven , noch willen toelaten dat ick hen-lieden foude prediken: hoe is het dan mogelyck, clat ick my ontlafte, en uw' ff. Roofen-Cramk<:n,'t welck al de hope is van haerder |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertjpel. 71
zielen faligheyt, aen hun-lieden verkondige > Waer op
■Maria wederom heeft geantwoort: Soon Dominice, weeft geenfints beladen,maer gaet,treet ftoutelyck inde Stadt van Tholoufe laet my voorts beforgen, ick fal wel maken dat een groote menighte van volck ftw- Ser- moon fal komen hooren,ende fal foo veel daer in werc- ken dat fy u oft haer lief oft leet is, fullen moéten hoo- ien. Toen gaf fy laft aen vyfchien Engelen nyt haer ge- felfchap , datfe alle de kloeken van de Hooft-Kercke van den H. Romanus binnen Tholoufe fouden luyden,ter tydt toe dat de Kercke fbude vervult zyn met volck,en- de is alfoo verdwenen. Den H. Vader Dominicus fteu- nende op defe beloften ginck recht naer Tholo0fe,mid- dler tydt begonften alle de kloeken van felfs te luydenj de Borgers hier van verfchrickt zynde , niet wetende hoe ende waeromme fulckx gefchieden,liepen met me- nighten naer de Kercke,fommige uyt verbaeftheyt,ee- nige uyt nieufgierigheyt liepen naer den Toren , maer en vonden daer niemant: terftont ginck de mare dat de kloeken van felfs luyden , dus en willen fy niet wat feggen oft peyfen. Hier-en-tuffchen quam den H. Man vrymoedigh in de Kercke , ginck op den Pie- dickftoel , ende begonft met een wonderlycke vïe>r ligheyt te prediken den lof ende weerdigheyt van het Roofen-Cransken. Maer alfoo de Ketters hun daer dapper tegen ftelden, ende aireede begoften oft uyt de Kercke wegh te loopen , oft te fchreeuwen en te tieren , om den H. Man te beletten, foozyn daer fubii- telyck foo fchrickelycke winden , donderdagen, bli- xemen, duyfterheden des lochts , ende foo grouwe- lycke aertbevïnge opgeftaen , dat de-werelt fcheen te E 4 ver-
ft
|
|||||
|
\
|
|||||
|
yi Het II. Cap. van de Herte Vrouw
vergaen , ende niemant van al het volck figh buyten de Kercke dorft begeven ; ende dat te verwonderen is, noch het fchrickelyck tempeefl: des lochts , noch liet luyde getier ende misbaer des volckx fbo in de Kerck , als buyten , en belette den H. Predikant niet, «och het volck van hem te hooien ende te verftaen vanwoorttot woort, aloft het al ftilhadde geweeft. Hy ten lpften door een Goddelyck ingeven , willende liunne verfteende herten vermorwen,heeft gefeyt: Siet gy Borgen van Tholoufe.Jiet dit is de machtige dreygen- de,rechtveerdighlyck,ftraffende handt Godts , du z.yn teeckjnen vanfijnen torn ende gramfchap :geeft hem ge- hoor,want aen de deur e van uw' herteflaet hy en bjopt, 't is hy die u i's dreygende in de locht,hy dreyght u op dat gy ufout beteren, maer hy en k.a(lyt niet op dat hyfoude doodt flaen. Nochtans daer hanght een plageover uw' hooft,ende over de geheeleStadt,wilt gy-lieden defe tyde- lycke ende naerkomende eeuwige flrajfen ontgaenfoet is in uw' vermogen.Neemt een exempel aen de hertneckigejo- den dieChriflumgehjuyji hebben,ende roept haeftelijk. °m genade,fiellende tot middelarejfejijn goedertiere Aioeder 2l4aria,want hj haer niet enfal weygeren:verlaet dan tiwe dolingen,verfaeckt uwe ketteryc,groet AfdriMn met \ het H. Roofen~Cransken,ftelt u vaft betrouwen op haer; ende ick. belove u tegenwoordig,tydelijcke ende toekomen- de eeuwige faligheyt. Dies niet , foofien ick. hier tegen- woordig 1 jo. Engelen met brandende fwcerden in hun-, ne handen van Godt endejijne Aioeder gefonden , om u ende de heele Stade met vier en vlamme te vernielen. Dit gefeyt hebbende foo is daer in de lochc ge-
hoort een groot misbaet ende getier der boofer gec- ften, roepende wee ons, u'ce ons, want wy worden |
||||
|
•van 't geeflelijck. Kaertjpel. y$
Van de Engelen door de kracht des H. Roofen-Cransken
met brandende ketenen gebonden , ende hun misbaer Was foo fchrickelyck , dat een jegelyck ter aerdenby naer doodt foude gevallen hebben, en hadde Godt door fijne oneyndelycke bermhertigheyt hen niet behouden : hun geroep was foo fchroomelyck , dat fy den Predikant verdooft fouden hebbenen hadde Godt fijn ftemme geen meerder kracht gegeven. Dat noch meer is, by gevalle was daer gebleven
in de Kercke op een verheven plaetfe aen den muer een out Beek van onfe Lieve Vrouw , 't welck mira-r keleufclyck de rechte handt uytftekende, fcheen een jegelyck te dreygen , ten ware fy den Goddelycken Predikant des H. Roofen-Cransken hoorden , ende geT Jioorfaem waren , 't welck den H. Vader Dominicus aldus oock uytleggende feyde. Siet gy Bergers endeToehoorders,jiet niet alleen ic^waer de ongevoelijke creaturen dreygen u,d'elementen enfulle niet ophouden van tegen u op teftaen,ten z.y datgy-lieden terfl van uwe obftinaetheyt ophout, ende uwe faligheyt foecktby d'Advocaterjfe der bermhertigheyt door haren H.Pfaulter->dien ick.U.L.vanharen t'wegëverkpndige, $iet dan haer door defegebeden te verfoenen,wilt gy dat f) haren grammoedigen erm buyge tot bermhertigheyt. Defe en dusdanige vermaningen van den H- Kader
veigefelfchapt met fulcke fchroomelycke dreyge-, nienten ende openbare Mirakelen , hebben de herten der Tholoufanen foo vermorwet ende beweeght, dat fy hen allegader ter aerden worpende , met verheven handen naer den Hemel Godt om genade gebeden Rebben, metfulck een groot berpyw, dat het onme* E jf gelyck |
||||
|
74 Het II. Cap. van de Herte Vrouw
gelyck is te verhaelen. Men hoorde anders niet dan
bitter luchten, komende uyt den gront huns herten, de tranen waren foo overvloedigh , dat men een je- gelyck by nae daer in foude gewaflchen hebben : het fcheen dat een jeder fy felvcn wilde doodt flaen met 't kloppen op de borft, d'een verweckte den anderen door hun misbaer tot leetwefen van hunne fonden, jae het fcheen, dat den eenen daer in den anderen trachte te boven te gaen. Den H. Dominkus dit fiende, ende met groote bly-
fchap des herten bemerckende , oock tot compaffie beweeght zynde, keerde fijn aenfchyn naer het Beek van Maria met gebooghde knien ende gevouwen handen fijn gebedt Hortende ende feggende. O goedertiereComnginne der hemelen ende der aerden,
gy machtigeMaget,aenfet togh en aenhoort defepeniten- ten,hun leetwefen van hun voorgaende leven belooft be- ternijfe in het toekomende. Laet uwen torn ende gram- moedigheyt.treckt tn uwen fchoot der bermherügheyt H- wen dreigenden r/wz.Nauwelyckx hadde hy defe woor-
den fijns gebedts gefpioken, als het Beelt terftont, in't gefichte van een jegelyck fijnen erm heeft ingetrocken gelyck te voren, ende op den felven ftont, heeft opge- houden 't fchrickelyck tempeeft ende onweer van blix- em,windt,donder,en aertbevinge:terftont deMagiftraet voren, de borgerye daer naer komende tot den H. Dominicus , hebben hem niet alleen beterniffe des le- vens belooft maer oock hunne fonden gebiecht, ende publieckelyck hunne ketterye afgefworen , en aeh- veert het waerachtigh Catholyck Geloof, endeden H. Vader haer den fchoot der bermhertigheyt Godts openende, heeftfe geabfolveert, ontflagen van den |
||||
|
van 't geefielijck, Kaertfpel. 75
kerckelycken Ban , ende ontfangen voor nieuwe
kinderen der H. Kercke, ende heeft hun onderwe- gen devotelyck her H. Roofen Cransken te lefen. Dit is gefchiet in'tjaer 1216, onder Henricus den III. §. vr.
Herte Vrouw de H. Maget Maria helpt alle menfchen
die haer devotigh z,y» en kiefen voor Aïoeder. DAer wort vertelt (a) in't leven van onfc H. Sera-
phiecke Moeder Tere fa-Mot dat fy elf-jaerigh we- fende heeft verloren haer moeder , en foo haer moe- der ftierf, hoorde fy de vrienden tot malkanderen feggen : ons arm Terefiken, is te beklagen dat fy haer moeder foo jonck verlieft ; fy dit verftaende is ver- Hoeken , ende getreden in een kamer , alwaer was een ïchoon Marie-beelt, en vallende op haer knien r'ep:0 Maria Moeder Godts, ick, hebbe mijne Moeder verlo; en,ick, verkj-efe u voor myne moeder, wilt my togh °ntfangen voor uwe dochter. Én fy vertelt hoe datdeiê verkieunge aen haer ziele groot profijt heeft geda?n,jae oat van die ure af Maria haer heeft verwekr tot haer Orden,en twintigh jaren wefende is fy getreden in het Orden van de H Maget Maria des Berghs Carmeli. Geprefen moeten wefen alle kinderen die van
)°nckx af Mariam beminnen en haer verkiefet) voor hoeder, want fy volgen naerden alderliefllen Difci- P£l Chnftijoannes, aen wie Chriflus ftervende heeft ge- ieyt:Stet uwe Moeder, ende van dier ure af heeftfe den Dlfiif el genomen tot hem.(Joan. 19.J als fijne Moeder. J-aet ons dan haer oock voor Moeder aennemen,
e"de haer devotelyck dienen. Laet ons bekleeden l<0 In viia S. Matrij Terefe, Cap. 11,
|
||||
|
j6 Het II. Cap. van de Herte Vrouw
met hare Livreye,haer H. Kleet te weten het Scapulier Jaet ons haer groeten met den Weeft gegroet, laet ons lefen het Roofm Cransken > en onderhouden eenige devote gebedekens tot haerder eeren. Wy moeten naervolgen de Coop-lieden defer werelt, foo defe ee- nige goederen hebben op de Zee , en dat fy quade maeren hooren , oft dat het groot tempeeft heeft ge- maeckt, vreefende van alles te verliefen , gaen fy by de Voorfekeraers en vragen voorfekeringe. Op dat een jegelyck dit wel begrype, laet ons
eens gaen fien wat dat te feggen is voorfekeringe. Den wyt vermaerden LeeiaeaLejfitts derSocieteytJefu,
hier van fchryvendefeght: (a) Voorfekeringe is een den- veer dingevaneen andersferykcl,oft wel,'tiseen contraSi methetwelck,)emantop hemncemt het perykel vaneen an-*- dermans fak!e,enbemerck,t(kgth.y)is't fakedatordmaris veel wort gegeven ,als by exempel dry ten honderdë,&c. Siet wat inventien de werelycke menfehen vin-
de0 y Om al hun goederen niet te verliefen fy geven dry penningen van honderf. Ick weet wel en 't moet alle menfehen bekent
wefen , dat wy in defe werelt zyn als in een woefte Zee vol tempeeften en quade bekoringen der duy- velen , ons fchipken is ons lichaem , de koftelycke waere oft Coopmanfchap is onfe ziele , bevreeft moeten wy wefen en noyt geruft , tot dat onfe ziele is gearriveert in de have van het Hemels Jerufalem^tx. ons dan gaen tot Maria , fy fal ons verfekeren de eeu- wige faligheydt pnfer ziele, is't dat wy haer willen {&) Affecuratio eftpericuli alieni praftatio : feu eft comraflus quo
quisalieDsreipericulumin (efuteipit. Ajverte tarnen fi ordinaris mul- flim detur prpaffecuratione (V. G. itiain cenrum) &c. L<§us de tut* & luft. I. Z. Cap. 28. dub. 4. |
||||
|
varit gteplyck Caenffet. 77
geven dry uren van hondert, jae fy is te vreden mee
een ure van hondert. Wel aen dan Liefhebbers uwer zielen verkieft defe lieffelycke Herte Froxiv voot uwe Moeder , en ick belove u winfte ende profijt. Den H. Bernardm feght: (a) Maria wort genoemt Coninginne der bermhertigheyt, om dat fy gelooft wort denafgront van de goddelijke goeder tier entheyt te openen aen die fy wilt, enfoofy wilt, en alsfy wilt. Wel aen dan, hoe grooten fondaer gy zyt, ver-
kieft haer voor uwe Moeder, en doet wat t'haerder eere , en fy en fal u noyt laten verloren gaen. Sy fprekende van haer fel ven feght: Mijn borften z.yn
als torens. ( Cant. 8. ) Defe woorden uytleggende An~. gelusPolitanus,feghv.(b)de H.Maget en heeft geen kfey* ne borflen maer als torens, in ivtlcke is overvloedigheyt. Te weten overvloedigheyt van fogh der bermhertig- heyt. Jemant van de fondaeren fal feggen, 6 goedertierc Moeder ! ick foude geerne fuygen defe uwe borften Om bermhertigheyt te verwerven, maer ick vreefe dat uw' fogh maer en is voor uwe kinderen die redc- lyck , gefchicktelyck en heylighlyck leven , ende niet voor beeftelycke en boofe quade fondaren. My dunckt dat ick Mariam hoore antwoorden met defe gelyckeniffe. Hebdy noyt gefien een moeder, welcke gebaert hebbende eenen foon, dat fy foo overvloe- d'gh fogh heeft dat het kint niet genoegh en kan af- ttecken. Alfdan de moeder fent tot de gebueren om hondekens en fy leght defe aen haer borften, en fy ftiygen het felve fogh dat den foon fuyght. (a) Vocatur Regina mifericordia; , quod Jivins pïetati* abyffum cui
Vult 8c quo modo vult, & quando vultcreditur aperire. S. Bernitrd. ferm. i. fuy. S*ivt (b) Nonparra ubera habet fed m wrresfua funt ubera, ia Suibus eü abundamia, ■slngünt Poiiun. |
||||
|
7 8 Het II. Cap. van de Her te Vrouw.
Alfoo oock feght Maria , myne kinderen der gra-
tie, de goede kinderen fuygen't fogh der bermher- tigheyt, maer myn fogh is te overvloedigh , ende daerom roepe ick alle honden , alle beeftelycke fon- daeren, op dat fy uyt my rrecken en fuygen myn fogh der bermhertigheyt. Schept dan moet fondae- ïen hoe groot dat uwe boosheyt is. Den H. Bonaventurakght: (a)De fondaren die van
de Biecht-Vaders en Predikanten dickunls als onbenf- pelijck en [onder hope van betermffe verlaten worden, worden door de gebeden van Maria faligh. Door defe lieffelycke Vrouw wordt volbracht 't
gene ick lefe by den Conincklijcken Propheet David. Heer gy f uit faligh maken menfchen ende beeflen.(Pf$$.) Defe woorden uytleggende Hu go Cardinalis feght: (b) jMenfchen, dat is rechtveerdige die redelijck leven, bee- fien , dat is, fondaren onredeiijck levende. Laet ons hier by voegen de weerdige fententie van
Guilielmus P'arifienfis .(c) Die ge fielt moeften worden in den dagh des Oordeels aen dejlmcker hant , door uwe voorfprakefultgy maken dat fy gepelt [uilen worden aen de rechter handt. Al oft hy wilde feggen , alle fondaren die volgens de goddelycke rechtveerdigheydt fouden moeten verdoemt worden , fullen door de voorfprake van Maria faligh worden. (d)Met het binnenfle dan onjer herten(CegtBernardus) (a) Ssepe qui a Confelïbribus & Fradicatoribus tamquam incorrigi-
billes relinqmintur , Maria: precibus (alvantur. S. Bcnav m illud. meffi» quidamroiilta. (b) Homines , juftos ratione utentes, jumenta, id eft peccatort» irrationabiliter viventes Hugo Cardmotis. (c) Eos qui a fini» flris in judicio erant collocandi ; tna interceflione efficies ut coilocentur a dextris.Gf-'/'f/. Parificnfis. (d) Totis erpö medulis cordium totis pra>cor- dioruro afteéHbus St votis omnibus Matiam hanc veneremur, quia fic eft voluntas ejus qui totum nol habere voluit par Mariam. S. Btmwii in Nalivit. B, Mart»» |
||||
|
van't geefteljck. Koert/pel. 79
tnet alle affeclie en allegedienflighedejaet ons defeH.Mam
get vereerë,want foo is het den wille van de gene,die be- geert heeft,dat wy het alfouden door AiariaW verhiryge. Sy is voorwaer Herte Vrouw oft onfe Lieve Vrouw,
ons , die baer dienen ende lief hebben uyter herten. Ick ben indachtigh gelefen te hebben hoe dat in
onfe tyden binnen Vranckryek den duyvel van een be- feten menfeh ondervraeght zynde wat gevoelen hy hadde van de H. Maget Maria,n\ct en wilde antwoor- den , men dwinght hem voor de tweede reyfe met dreygementen van te verdobbelen fijne pynen , ofc Vel dat hy fijn gevoelen foude uytfpreken, ende hy blyft ftom ; maer gedwongen v/oordende voor den derden keer met de kracht der belefinge en door de vermeerderinge fijnder tormenten , antwoorde met een droeve Item , wat kan iek U. L. feggen : als dat ■Maria maer en heeft een herte, een herte vol van liefde. Al ofc hy wilde feggen een hertelycke Vrouw voor de ftligheyc der menfehen. Wel ongeiuckigen geeft in uw' conditie, dat herte 't welck is vol van honingh en foetigheyt, kan het bewaren eenige gale voor u? ^oe, foude dat herte medelyden hebben met my, aen- gefien dat haeren naem alleen my verbrant, en my doet vluchten \ Dat herte dan van die minnelycke hoeder 't welck voedt foo veel ontallycke liefde v°or de grootfte fondaren , en foude dat niet konnen fiederbuygen tot u om bermhertigheyt te verkrygen Vafi haren Soon ? Neen want 't is eenen Rechter on- Verbiddelyck, en fijn Moeder een Coninginne geheel Vt"eet, want fy volght naer de rechrveerdigheyt van ha- ren Soon over my: wel hoe dan, het H. dierbaer Bloet %lan den Som Godts > en de tranen van de Moeder heb» |
||||
|
8o Het lt. Cap. van de Herie Vrouw
benfy geen kracht genoegh om u te verlojfen en te tree-*
ken ttyt uwe tormenten?Eyhcs fijn dierbaer Bloet en haer ttanen zyn geftort geweeft op de aerde, maer fy en da- len niet tot den Center der aerden tot den afgront der hellen , alwaer ickben gevange , van de rechtveer- digheyt Godts voor in der eeuwigheyt > ick ben el- lendigh. Seght eens Sathan , dat het aen n ge-oor^ loft waer en toe-gelaten te vereeren dat Herte van Maria > wat foude gy doen om haèr op te offeren uwe liefde ? Och wat en foude ick niet doen om te genie- ten haere foete en hertelycke liefde ? Maer ick en kan haer niet beminnen. Laet ons profijt doen door fijne onmachtigheyt, en
aengefien wy hebben de yrywilligheyt, en dat wy den tydt hebben om haer te beminnen , laet ons haer verkiefen voor onfe goedertiere Moeder, voor onfe Herte Vrouw. Donjean de Velafio verhaelt in het leven van den
feer Eerweerdigen Francifcus de Tephes die geftorven isin't Jaer 1617. met groote opinie der heyligheyt, dat onder andere Goddelycke openbaringen hem getoont is, dat een van de dingen die den duyvcl aldermeeft vreeft , is , dat men draeght den H. Scapulier, en dat men devotigh is tot de H. Maget Maria , om dat hem hier door foo veel zielen ontnomen worden. Alle menfehen dan die Mariam met haer heb-
ben , dragen mede ende befitten eenen verfeker- den Troef om te winnen in het Spel der Liefde oft Geejielijck, Kaertfpel. |
|||||
|
§. VII.
|
|||||
|
•van't geefielyck Kaertfpel. 3 r
|
|||||
|
§• VII.
Hier wort uytgedeylt den naem van de H. Maget Maria
aen alleflaten om alle menfchen tot haere
devotie te verwecken.
MEt recht wort den naem van Maria genoemt
een uytgeftorte Olie. ( Cant. i.) Want gelyck (a) de Olie vedicht,voedt,en falft.-alCoo oock den naem van Maria die verlicht 't herte der fondaren , die geeft voetfel aen de ziele, ende d ie fa!fc en geneeft die ge- quetft ende gebeten zyn van het fèrpent der fonde. Defe nytgeflorte Olie , defen foeten naem, wil ick ftor- ten in de herten van alle foorten der menfchen, op dat fy door defe Olie , door Maria verkrygen gefonr- heyt naer de ziele , ofc gefont zynde meer voortganck ontfangen in den wegh der volmaecktheyt. De eerfte letter van defen Goddelycken Naem
is M. Defe geef ick aen de Maeghden , op dat fy door de H. Moeder en Maget Maria föuden bewaert wor- den in den Maeghdelycfcen fhet,ende oock op dat fy de H. Maget fouden naervolgen. De Naturaliften vertellen hoe dat de Lely-bloem
a's haer blaederen , \relcke uytfpruyten ontrent de aerde , af-getrocken worden , dat als-dan de felve ^ooonder en grooter wort, de reden feggen fy te u'efen, om dat defe blaederen te veel fap intrecken, en foo defe afgetrocken zijn dit fap ofc voetfel treckt 0ni hooge naer de blom toe en alfoo door overvloe- diger voetfel wort de Lelie grooter en fchoonder. Alfoo oock de H. Maget Maria willende haer Le-
F ly.bloem 0>] Oleiire lucet, pafcït & Hngit, S, Btmari.
|
|||||
|
8z Het II. Cap. van de Hert e Vrouw
ly-blom der fuyverheyt op 't aldervolmaecktfte
doen groeyen , foo heeft fy afgetrocken alle de blae- deren ontrent de aerde , dat is te feggen , al de aertfche gedachten heeft fy afgefneden , alle weirlycke con- verfatien oft hanteringe vluchtende, niet loopende lanckx de ftraeten , rnaer in de eenigheyt blyvende, en als fy moefte uytgaen 't was met haefte, Den Evangelift' befchryvende hoe dat fy is gegaen haer Nicht Elifabeth befoecken , feght: Maria opfiaende is wegh gegaen met haefte (Luc. cap. i.) Dit heeft Maria gedaen om de Maeghdekens te on-
dcrwyfen en te leeren hoe dat fy haer moeten dia- gen om wel te bewaeren de Lely-bloin der fuyver- heyt, te weten dat fy moeten vluchten alle gemeyn- faemheyt der ongelycke perfoonen , dat fy moeten af-fnyden alle oneerlycke liedekens en woorden, alle kufifen , aenraeckinge , &c. Sy moeten af-kappen al dat naer d'aerde, naer de onvólmaecktheyt leyt. Ecne Maget, welcke begeerte heeft om te trou-
wen , fal feggen oft dencken, dat defe vermaninge voor haer niet en is, maer wel voor Nonnekens, Beg- gïjmjens en devote geeftelycke Dochters. Ai die fulckx peyfen zyn verdoolt, want gy-lieden
Jonge Dochters. JofFrouwcn , die daer al lichtelyck toeiaet kleyne lichtveerdigheden , ick vreefe feer dat gy-lieden fult varen als de vliege , die vliegende ontrent de keerde ten leften haer verbrant , hoort dan , die flaet dat hy toejiet dat hy niet en valle. (a) Defe Maeghden fullen feggen , ick ben voorfekert
dat hy my fal trouwen. En zyt foo fot niet fulckx te gelooven , want gy en fout d'eerfte niet wefen de (a) Qjii fiat videat ne cadat.
|
||||
|
van 't geeftelijck ICaertfpel. 85
Welcke is bedrogen gewecft,overdenckt dan, oft hy fal
u trouwen ofte niet, foo hy u niet en trouwt, men fal noch met u gecken en u over al uyt-lacchen , foo hy u trouwt,'t minfte dat gy doet,foo hy maer en het u eens lacchen en fpreken met een Jonghman , hy fal foo ja- lours worden als eenen duyvel,peyfende,als fy dochter was fy en was niet feer fcrupuleus van te laten kuflen, en nu al is fy getrouwt, fy foude het oock wel toelaten. De expetientie welcke is de moeder van alle faken,leert ons , dat fulckx in veel houwelycken wort bevonden.' Maeghdekens al wilt gy-lieden trouwen , bewaert
wel uwe Lely-blom. Geeftelycke zielen die daer zyt in belofte van
fuyverheyt oft in propoft van de felve tot der doodt te onderhouden, zyt devotigh tot de H. Maget Maria, draeght haer mede in u gemoet ende in haer tegen- woordigheyt fullen overwonnen worden alle on- fuyvere bekoringen , 't ferpent fal verplettert worden oft bedwongen worden de vlucht te nemen. En hier- om feght de H. Maget van haerfelven , als een Ceder- boom ben ick, verheven. (Eccl. cap. 24.) IJtdorus 'm fijnen 17. boeck. befchry vendeden eygen-
dom van den Ceder-boom, feghtCa)jD<;8 Ceder met fij~ Ken geur oft goeden reuck, verjaegt alle ferpent en enfeny- nige beejlen , want in de tegemvoordagheyt vanden Ce- "■er en h\an het onfuyver ferpent niet blyven , en foo het daer blyft 't moet fier ven. Alfoo de fmverheyt van de H. Maget verjaeght alle
F 2 vlee- fa) Cedrui odore fuo fagst ferpentes ;' & omnia animslia venenofa
n2m in prajfentia Cedfi ferpens iminundui non poteft fubfiftere , 8c fi ™snferit moriiur. Itaparitas virgiaii onjnesmoms venenofos carnale». *C 'fidor. Ui. 17. |
||||
|
#4 Het It. Cap. van de Hert e Vrouw.
vleefchelijcke fenynige beroerte in den menfch , ende de tjuade tentatienfoofy niet en willen venrecken, worden door de tegenwoordigheyt van Maria gedoodt, en het helfch ferpent u>ort verplettert. f Lieve Maeghdekens draeght dan Maria mede in
u gemoet en alfoo fuldy viclorie behaelen over het ferpent en al fijn bekoringen. Ick, ben (feght de H. Ma- get) een Lelj'-bloem der delüngen. (Cant. 2.) Geluckigh zyn allé'Maeghden die defe Lelie der dtllmge dragen. Daer wort vertelt eene wonder lycke gefchiede-
niffe. van defe Lely-blom. Eenen Herder om fijnen tydt over te brengen , heeft tot fijn vermaeck bloe- mekens gepluckt ende groene tacxkens , en heeft daer van een Croon gemaeckt, ende op fijnen hoet geftelt , en alfoo wandelende ontrent fijn fchapen gemoet een ferpent op den wegh , 't welck hem in- vlieght maer wefende op fijn lyf is het ferpent afge- vallen , 't ferpent wederom met eenen nieuwen moet vlieght den herder toe , en den herder fy felven tegen {tellende door de roeringe van het hooft, foo viel fij- nen hoet af met de Croone der bloemen , ende alfdan foo bleef het ferpent op hem fitten en begonde hem totter doodt toe te quetfen ; ten felven tyde feker paflagier ofc reyfende man daer ontrent zynde ende aenmerekt hebbende dat het ferpent den herder niet en hadde konnen hinderen foo lange hy den hoet op hadde met de bloemen , heeft fy felven laeten voor- ftaen, dat daer onder ander bloemen en kruyden jet moefte wefen 't gene 't ferpent fijn kracht benam: hy is dan by gekomen, ende heeft den afgevallen hoet geftelt op den herders hooft, en fiet terftont het ferpent heeft hem verlaten en hy wiert genefen : men |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. 8j
heeft bevonden dat onder ander bloemen daer was
de Lely-bloem der dellingen , wiens reuck de fer- penten niet en konnen verdragen , en hierom foo vluchten fy de plaetfen daer defe groeyen. Alfoo oock geeftelycker wyfe fprekende, door de
Lelie der dellinge wort wel verftaen de H. Magec der Maeghden Maria, door't ferpentden duyvel,door den Herder alle Maeghden, en gelyck den Herder wel vaerde ende niet en konde gehindert worden foo lange hy droegh de Lelie der dellingen , foo en fullen van gelycke de Maeghdekens niet overwon- nen worden van de duyvelfche bekoringen en aen- ftoo£en, foo lange fy dragen met haer defe fuyver fchoone Lelie der dellingen , te weten A<faria. Men leeft in't leven van de H. MagetM* (a) hoe
dat fy quam door een nauwe ftraet en gemoete ee- nen ruyter die haer van verr' begonde oneerlyck aera te fpreken , ende fiende dat hy naer haer toeqnam , en vreefende onteert te worden , riep tot de Lelie de e dellinge , te weten tot Maria ( welcke fy altydt mede droegh door devotie in haer gemoet) (b) Beivaert mynfuyver leven , enmaecktdefen wegh vry. En fy is van eenen Engel opgenomen ende geftelt op een ander vry plaetfe. Defe aenroepinge is volgens den raedt van den H. Bernardm , (c) Sao daer opfiasn winden? tempeeften der tentatien , aenrospt Mariam. Beminde Maeghden ick geve dan U. E. d'eerfte
fetter van den Naem Af aria de M. op dat gy-lieden
door defe Maeght der Maeghden , de koftelycke
Lely.bloem der fuyverheyt wel mooght bewaren.
F 3 De
(a) Ex vita S. I;1a> (b) Vitam prajfta purara, Her para tmum (c)Siiri-
'urgant vent? tentationiira > voca Mariam. S:Bcm. Hsm, 2.pip. mijfm 'lh |
||||
|
86 Het II. Cap. van de Herte Vrouw
De tweede letter A. geve ick aen de Arme van gee-
fte , van die gefchreven ftaet (a) Saligh aijn fy die arm van geeft z,yn,want 't rijck. der hemelen behoort hun toe. Den H. Vader Auguflinus in de plaetfe van te lefen
Arme van geefte, leeft ootmoedige van geefte , en dit 'ïtomt feer wel t'onfe piopofte , want aengefien Maria wort genoemt een Lelie om hare fuy verheyt , fy wort oock genoemt der dellinge om hare diep-grondige ootmoedigheyt , en voorwaer een maeght fonder ootmoedigheydt, is als een lichaem fonder ziele. Leert dan , ó lieve Maeghden , Mariam naervoigen. lioort ende aenmerckt een wonderlycke daedt van dèfe deught in Maria. 't Is ons kenbaer hoe dat den Engel Gabrïèl is ge-
fonden tot de H. Maget , als Ambaffadeur • van de Alderheylighfte Dryvuldigheyt , ende tot haer inge- treden zijnde ( fchryft den Evangelift ) feyde, weeft gegroet volvangratie,den Heer is metu,gebenedydt zyt gy onder de Vrouwen. , De wclcke als fy't gehoort hadde , is ontfielt geweefi
doorJijnwoort,ende dachte hoedanigh defe groete was. Wat meyndy Maeghdekens , wat dat de oorfaeck
is geweeft 'van defen fchrick ende verbaeftheydt? Hoort wat feght den H. Albertus, (b) door hare oot- moedigheyt is fy bevreeft en verbaeft geworden. Want fy ootmoedigh wefende , en hoorende den En- gel f eggen , al wat aenginck haren lof, hoedat fy was vol van gratie , gebenedydt onder de vrouwen , dat heeft haer foo mishaeght dat fy verbaeft, bevreeft, ende verfchrickt wiert. Jemant fal feggen, is dat fulck een
(a) Beati paup'fe! fpiritn <?. ^4uguftinw Ugiu Beasi humiles fpiriiu, (b; Huicilitate turbata eft. S.vi&m^ Mtg, ferm, de B. l'jrg. |
||||
|
van 't geeftelijck. Kdertfpel. 87
eenoorfaeck van fyfelven te ftooten > Hier op ant.,
Woort den H. PetrusChrjfologusi^) aen een waerachtige ootmoedige uelen kan geen grooter torment overkomen als baren lof te hooren,want die waerachtigh ootmodigh is,en wenfcht niet omgeprefen te worden^maer om voof fiechtgeacht te worden : Veel menfchen en verftaen die nier alleenelyck om dat fyde ootmoedigheyt niet en kennen , ick late ftaen oeffènen. Den wy t vermaerden Philippm Diez. (preekt hier van
feer wel t'onfer propofte(b) Al de gene die gewoon z,yn (feght hy)« gaen op leege en ootmoedige plaetfen,foo defs op hooge verheve plactfèn geleyt worden , fy worden ge- meynelijck, verfchrickt, maer die deje plaetfengefvoon zyn te doorwandelen gelyck, de houwers van hptyfin, fy en vreefen niet.By exempel een Schailie decker hy fal op het oppeifte van onfe Lieve Vrouwe Toren gaen jae fal boven op 't Cruyce ftaen en aldaer met blyfchap en vermaeck eenen pot bier uyt drincken , en waert faken jemant van ons daer op wierde geftelr, fonde van fchrick en verbaeftheyt deck worden. Hierom (Tegt defen Leeraer)^/j de alderootmoediohfte
■Maget M'arut,welckegewoon was te wandelen in lece *n ootmoedige plaetfen,als fy van den Engel wort verhe- Ven tot in den Alderhooghflen > van foo veel lof en eere Wordt fy verfchrickt en bevreefi* F 4 'tWelck
Veroliumilitormemum graviusaccidere non poteft , quam iaudes
*"as audite, nam veras humilïs non optatlaudari, fed vilis reputari S. ?"r:chryf. ferm. 141. {h) Qui per loca humilia & infimaincederecon- Uevi,t. li ad fublimia c'ucitur mrbari folet 8c deterreri > at veroquihujuf- "'odi loei) allueti jam funt , utdomorum ftru&ore), nullum folem tiroo- *em concipere. Hacdecaufa cum humiliffima ha>c Virgo, in profundo nnrnilitatis artidue verfareiur , dum fe hodie ab Angelo ad ahiffirnuro «ntarum laadum culmen extoiü videc turbatur. Quoii nobis contingere "on folet quia per fuperbia; culmina folerous afcendere , imo landari gau» üemuj , »5, Diez. de liuamat. Donun. Canc, I. nu. 36. |
||||
|
SS Het II. Cap. van de Her te Vrotnv
't Welck, ons niet gemeynelijck, overkomt, en dat om
diefu>il dat ivy geivoon zyn in de verheventheden der hooveerdigheyt op te klimmen, jae dat meer is wy ver- blyden ons als wy gevreten worden. In de eerfte letter M. heeft U. E. verftaen de fuy-
verheyt van Maria,en nu in de tweede lettre A. haere ootmoedigheyt, ick fegge met den H. Bernardus , fa) Is't by aldien datgj niet en kont omhelfen defuyverheyt •van de ootmoedige Maget, volght ten mmjien naer de ootmoedigheyt van defnyvere Maget. Soo jemant dan het Engels leven , den Maeghdelycken ftaet niet en kan onderhouden 't is beter dat hy trouwt als brant, maer alzyt gy getrouwt en laet hierom Manam niet naer te volgen in de ootmoedigheyt. De derde letter R. defe geve ick aen de Rycke
Lieden , op dat fy Maria naer volgen in de gewillige armoede om alfoo Ryck en arm te wefen. 't Is een ellendige fake te fien een menfeh arm en hooveer- digh, maer te aenfehouwen een menfeh Ryck en arm dat verhenght de ziele. Daer en is geen twyffèl oft de familie van Jefus,Ma-
ria, Jafeph konde befitten, al wat'er hier op deraerden kan gevvenfcht worden, want al dat'er gcfchapen was , behoorde toe acn defe familie , en dit niet tegen- ftaende daer was fulck een gebreck dat de H. Ma- get in Bethlehem geen plaetfe en vont om te her- bergen , foo dat fy genootfaeckt was te vertrecken naer eenen ftal, endeden H. Bmy&egomjofeph heeft getimmert ende gewonnen den armen koft voor Jefus en Mariain't fweet fijns aenficht. Dit is gefchiet om
fa) Audiftij virginem , amtfftis humiletn , fi non poteftis virginitaietn
hiimilis aroplefli, (altem tmmilitatera Virginis mhimiti.S Mn.fitf.Mijf.
|
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 89
om te onderrichten en te leeren de Rycke Lieden
defer wereldt hoe dat fy moeten haer goederen ge- bruycken , niet in't gemack in alles te foecken , niet in fijn (innclyckheden in alles te voldoen met lecker te eten en te drincken. Maer of fchoon fy dit doen aen het lichaem, fy
moeften oock voldoen aen de ziele , fy felven fomtyts verftervcnde, geenen wyn drinckende, noch eenige leckere fpyfe nuttende , ende de verftoote brocx- kens fenden aen een arm huysgefin ter eere van Jefits, ■Maria, Jofeph. Oock 't is feer aengenaem aen Maria. als fy hare rycke dienaren fiet met Almoeffen verderen haer Godts-huyfen , haer Kercken , haer Capellen en Autaren. Een Ryck miltdadigh man toont met de wercken dat hy fijn affeótie niet en heeft gebonden aen fijne goederen : defen is voorwaer Arm van geeft en Ryck naer den lichaeme , want de goederen van haer felven en zyn niet quaet maer goet : foo fy qua- lyckgebruycktworden, foo brengen fydenmenfch w den afgrontder hellen , en fy blyvendaer uyt. Ryc- ke Lieden dan vereert Maria met eenige thienden ofc deelen uwer goederen, op dat fy U. L. beforge de eeuwige goederen. De vierde letter I. geve ick aen de Jonckheyt, 't is
een out fpreeck-woort. Soo d'oude fongen, foo pepen de Jongen.
En den Wyfe-man feght, het is een gemeyn feg-woort.
f en Jon^elinck, by fijnen wegh oock_ ah hy out geworden M enfal hy daer niet afgaen{Prov. Cap. 2.2.) hierom is'c geraetfaem dat de ouders van jonckx af de kinderen den, H. Scapulier doen dragen dat fy hun leeren iefen hec F ƒ Roofe»~ |
||||
|
«jo Het IJ. Cap. van de Herte Vrouw
Roofen-lCransken , en andere gebedekens op dat fy alfoo gioeyende in de jaeren , oock foude groeyen in deughden en devotie tot de H. Moeder Godts. Maer 't is met bloedige tranen te beweenen, dat
veel ouders door haer ongemaniert leven , eerder het quaet leeren als het goet. Den Evangelift Marcus vertelt ons : hoe dat eenen
vader leyde fijnen foon by Chriftus, en defen was befeten. van den duyvel die den foon ftom maeckte hy knorfelde met de tanden, en hy fchnymbeckte van gramfchap ; defen boofen geeft fmeer den foon in't vier , en in de wateren om hem te vermoorden. Den Salighmaker onfer zielen 'vol medelyden , bem willende genefen ondervraeghde den vader op defe maniere Van wat tjt is hem dit overgekomen?Den vader antwoovde,vanfijnjonckhcyt af. Marc.y. Den H.Joan- ties Guldemont overleggende defe maniere van vragen, fegt wel waerom heeft den Heer foo befonderlijck den tyt willen weten? Want voor Godt en is niet verhor/ren , en oock, ten is niet gefchiet fonder dat het Godt bekent was, waerom dan o Heerejefngedaen deje vrage ? Den ver- melden Leeraer fegt.(a)0?w alfoo den vader te doen ver- ftaen dat hy oorfaeck was van al defe quaden,om dat hy doorfijn quaet exempel fijnen foon bedorven hadde;en dit is foo feer niet te verwonderen,want ick kenne een per- foon befeten van den duyvel,die door ftereke vermanin- gen gepraemc zynde , om ce feggen wanneer en op wac tyc den duyvel in haer was gekomen tHeeft geantwoort dat den vader van defen perfoon in de jonckheyt hadde met coleer en haeftigheyc gefeyt, den duyvel moet dat
U) Ad refudendum peccatum in parentem. S. Ittui. Chryf. in hunc
focum. |
||||
|
van 't geeftelijck. Kacrtfpel. 91
dat kindt haelen, en op ftaende voet ben icic door
Godts toelaten in haer getreden. Vader , Moeder, leert met uw' goet exempel uwc
kinderen bidden en aenroepen de H. Maget Maria. Hier foo wil ick vertellen een gefchiedeniife , aen
Welcke ick felf föude twyflèlen oft fy waerachtigh ls) ten waer dat den H. Militon het felven vertelde. Ick "ebbe ( feght hy ) gekent eenen grooten Heer toe- gedaen tot den naem van Maria,waevom hy fijn kin- deren leerde van jonckx af lefen en bidden , jae hy geboot aen fijne dienft-boden dat fy malkanderen te gemoet komende fouden feggen Weeft gegroet Maria. nier mede en was hy noch niet te vreden , maer tot een vogelken toe 't welck hy hadde , dede hy leeren "ogen Ave Maria. Dit vogelken s'morgens met c krieken van den dageraet riepgedurigh Ave Mariay e" foo dacr jemandt klopte oft belde het riep , Ave Marie,, 't is gefchiet op eenen morgenftont dat door 0liachtfaemheyt het huysken van't vogelken niet en w" as gefloten , en foo men de deure van't huys open- "e» vloogh het wegh naer den bofch toe, nu aldaer ^efende den roofvogel heeft dit gefien, ende ter- «ontvervolght, ende't heeft fy felven gedoken on- tlei' de braemen en doornen ; maer den roofvogel if- ei" by geraeckt, en heeft met fijnen klauw geilagen, j3 het riep Ave Maria, 6 wonderlycke faeck ! Seght cn H. Militon terftont den roofvogel defe woorden .l00rende , viel doodt, en het vogelken vloogh om l0°gh naer den Hemel fingende Ave Maria. "'t faken dat deCc aenroepinge van den Naem
aria heeft een vogelken van de doodt bewaert, hoe
ee* te meer fal defe aenroepinge verloiTen alle de- |
||||
|
9ï Het II. Cap. van de Herte Vrouw.
vote zielen van de eeuwige doodt , ende flavernyc
des duyvels.
Hierom fegtden H. Bonaventm a{z)Glorieus oft vol
•viBorie ende wonderlyck. is uwen naem, o Adavia, die defen onthouden en fullen niet verfchrickf worden in't eynde des levens , want de duy velen boor ende defen Naem, verlaten terflont de zetelen. Oeffent u dan ö teere jonckheyc in defe devotie , vervoordert u in defe van jonckx af om door een goede gewoonte voortaen wel te varen. De vyfde letter A. defe geve ick aen Alle man , dat
is aen alle foorten der menfchen , foo aen rechtveer- dige als onrechtveerdige , aen goede als aen quade. Onfe Moeder de H. Kercke welcke geftiert wort van
den H.Geeft,in haerc Litanien van onfeLieveVrouw van Loretten ünghi(b)Deirre des Hemels, bidt voor ons>ende in den Lotfanck genaemt Weeft gegroet fterre der z.ee, Ave maris Stella.hlAa.ct foo wort de H. Maget genoemt de venfter des Hemels, (c) gy z,yt geworden de venfter van den Hemel. Daer is groot onderfcheyt tuflchen een deure,ende venfter,in-komen door de deure is eerlyck, en alle treffelyck volck wort door de deure in-geleyt. Maer door de venfter in-treden dat ftaet diefach-
tigh , fielen en fchelmen klimmen door de venfter, alfoo heeft Chriftus gefproken by den H. Joannes aen't 10. Cap. die niet en gae't door de deure in den fchap-ftal der fchapen maer door andere plaetfen, defen is een dief ende moordenaer. Maer die door de deure ingaet, dat is den herder , den meefter , een (a) Glorioratn & adtnirabile ell nomen tuum 6 Maria qui illad reti-
nent non expasefcent in punóto mortis , nam daimones audlemes hoc romen Maris ftatim relirujuuntanimam. S. Bouavent. (t>) Janua Cxli, ora pro nobis. (c) Ca;ii fenellra t'acta es. |
||||
|
van't geeft elyck Kaert/pel. $$
cerïijck man. Door den fchaep-ftal magh men ver-
ftaen het Rijck det Hemelen vervult met fchapen,' dat zijn uytverkoren zielen,alfoo worden de recht- veerdige befchreven in de H. Schrifture (a) de fchapen fal hyftellen aen de rechter z.yde. "Van dien fchaep-ftal, van dit Rijcke der Hemelen
is Maria de deure ende de venfter, de deure om dat alle rechtveerdige , goede heylige zielen komen door de voorfprake van Maria in de eeuwige blijfchap ; fy Wort oockgenoemt een venfter van den Hemel, om dat door haer hulpe en gratie alle fondaeren aen haeir devotigh , die dieven hebben geweeft en moordena- ren , komen door de venfter, dat is te feggen , door da bermhertige Moeder Godts treden in den Hemel. En wat hanght daer aen oft wy komen als recht-
yeerdige die noyt gefondight en hebben door da deure oft wel als bekeerde fondaeren door de venfter als wy even wel daer niet uyt-gefloten worden. Den honinghvloeyenden Bernardus overdenckende
de oneyndelycke goedertierentheyt van Maria roept, heeft aen alle man,aen alle menfehen haerenfehoot "■er bermhertigheytgeopent op dat alle perfoonen fanden Va» haer volhejt ontfangen, den rechtveerdigen gratie, *enfondaer vergiffenijfe,.hierom magh fy met recht van «SJ&r fel ven feggé;/c^ bengelyk, eenen fchoonenOlyf-boorm *» de veldcn(Eccl. 24. cap.)Hier op fprekende den H. ■dntojiias feoht,(c)Gelyck\ tot eenen fchoonen Olyf-boom y tonde op het velt,alle menfche kannen by komen ende de J-PJ Conftituet oves adextris [b] Oronibui finum miTeticorcfe ape-
:,'.»°tde plenitudine ejusrecipiant univerfi , juftas gratiam , peccator eninm , Sec. S.Bernard [c]Sicmad olivam fpeciofara in campis om- e' poffunt acciperefrnöus ejus.fic ad Mariam , & jufti&peccarores Pwunt accedere, ut inde fructus raifericotdia; accipiant, iï; ^iatan^ |
||||
|
94 Het II. Cap. van de Herte Vrouw,
vruchten nemen , alfoo oocl\ rechtveerdige en onrecht- veerdige kannen en mogen by Maria gaen om haer vruchten der bèrmhertighejt te gemeten. Soo dat dan defe lieve Moeder vol bermhertïgheyt,is
een algemeyne Moeder,nietaenu*ende oft haere kinde- ren qualyck hebben geleeft; als fy hun maer en willen beteren,onderhoudendede devotie tot haer foo en ver- ftoot fy niemandt tot Theophilum toe,die fy felven had- de overgegeven aen den duyvel, fchept coragie fonda- ren , en drinckt in de olie van defe devotie tot Maria, Fontinus fprekende van de uyt-werckinge ende
kracht der Olie, feght: (a) Jemant die fijnen mondt vol Olie heeft, en dat defen int water wort gefmeten en kan niet verdrincken , de reden hier van is, om dat de Olie dllenskens ujt den mondt komende de wateren verdeylt, en alfoo vat men afem ende men k.an niet fierven, noch niet verdrincken foo lange daer noch Olie is in den mondt.. Alfoo oock alle fondaren die daer zyn gevallen
in den afgront van den fondigen poel, is dat fy defe foete Olie der devotie tot Maria onderhouden in't hert ende mondt, de duyvelen en fullen defe zielen niet konnen doen verlïncken in den afgrondt der helle. Gelyck dan de olie verdeyle de wateren , ende
oorfaeck is dat den menfeh fijnen afem kryght, en- de niet en verdrinckt. Alfoo oock den fondaer hebbende defè olie der
devotie tot Maria, defe olie oft devotie verdeylt ende verjaeght de boofe duyvelen , en alfoo is fy oorfaeck dat hy niet en fterft de eeuwige doodt, (ajHuiOleum temierit in ore.fubmergi non potejir. Ratio eft quia
fucceflïvè mifluiD aquas diWdit, & fïc ipfe qiii fupter aqiiam fuerit, refpirat» 8cc. Fontiimi ds jlttftt mivtrfi. |
||||
|
van 't geeftelijck Kaertfpd. $<;
Want Maria en fal haer dienaeren noyt verlaten.
Hoort Bemardus , (a) Gy en hebt o Maria van den
fondaer hoe [eer dat hy ftinckt geenen fchrick. > gy en mifacht hem niet : iji dat hy met een leedtwefende ge- moet naer ufuchtgy met een godtvruchtige handt treek? hem uyt den afgront van Wanhope. Waerom zyn de vyf dwafe Maeghden verdoemt; om
dat fy geenOlieen hadden,te weten geenOlie der devotie tot Maria, hadden fy geen Olie, foo en hadden fy geen licht, en hierom feyden de dwafe tot de ivyfe, geeft ons van U.L. Olie,want onfe Lampen gaen tiyt.(Matth.i$.) Daer wordt vertelt hoe dat de vorrlèn ophouden
van knorren of roepen, als fy by nachte fien een bran- dende Lampe : hierom ift dat een feker Leeraer dede Schilderen een Rivier vol vorflèn en daer by uyt- hangen een brandende Lampe , en onder ftelde hy. (b) Wanneer fy maer het licht en f en, En falder geen geknor gefchien. Door dc{c vuyle heeften worden feer wel verftaen
de duy velen, die daer roepen en knorren door quade *er>tatien om de fondarige zielen wanhopigh te maken lck rade dat het is , om dat fy defe nyrgeftorte Olie niede dragen , dat is te feggen , uytgeftorte devotie tot -Maria , en fy vindende olie der devotie, fal haer jcht der gratie fenden , en de duy velen gewaer wor- gde dit licht, fnllen fwygen ende vertrecken. lek hebbe nu uytgedeylt den Naem van Maria
^s een uytgeftorte Olie , en hebbe alle ftaten tot
eie devotie verweckt, op dat alle menfehen elck in
'/"en ftaet drinckende defe Olie der devotie mogen
5 ƒj D P^cuorem quantumlibct fcetidam non hotres , non defpices,
bil pö-'nitemi animo fufpiraverit, tuillum a cefperationis bafathro fMOiann retrthis. S. Btnard. (b) Hsc yifa tacebtmt. |
||||
|
$>6 Het II. Cap. van de Herte Vrouw
wel varen hier en hier naermaels inder eeuwigheyt.
Den Eerw: Heer <^£neas Sylvius Picolomeus wefende Gefant (die daer naer is geworden Paus van Roomen met naem Pms den IL) tot Brugge komende alwaer hy aenmerckende een onfprekelycke devotie tot het H. mirakeleus Beek van Maria genaemt onfe lieve Vrovwe van de Poorterje , om diefwil dat fy aldaer voor befon- dere Patroonerfle was genomen van de Pooters oft Borgers van Brugge , hy heeft de Brughfche Stadt ge- naemt(a)^ Manaenfchefiadt oft dejiadt van Maria, hy feyde oock dat hy nu dry plaetfen wifte inde H.Ker- ke alwaer de H. Moeder Godts wiert jeverigh ge- viert, te weten tot Loretten in Italien, binnen Spagmen in de Hooftftadt van Aragonien , alwaer ge-eert wort Onfe Lieve Vrouwe van de Pilaer. Ende tot Brugge Onfe Lieve Vrouwe van de Poorterje oft Borger je. Maer Godt lof defe uytgeftorte Olie der devotie
is foo verbreyt door de heele werelt dat men Godt en fijne lieve Moeder moet loven en dancken over defe foo groote vervoorderde devotie. Ick wenfche dat jeder menfeh maeckte van fijn
herte eenen Autaer , en dat hy alle dagh daer op liet ruften deH.yl^nj^t'haerder eere brandende een vierig gebedt. Dit doende foo fouden alle menfehen heb- ben met hun HerteVrouwvzn ons Geeflelyck,Kaertfpel, Herte Vrouw is de Maeght
En Moeder Godts geprefen Dat defe Troef hehaeght
Aeii die hxiilt faligh wefen. Want die dees niet en acht
Is een verlaten hint
Waerom met al u macht
Bid' ick Mariara mint.
(a) Civitas Biugenfu Civitas Marianj. |
||||
|
van 't gseftelijck Koert ff el. 57
HET II[. CAP'ITTEL
Van den Herten Sot.
§. i. Wie met recht genoemt magh worden Heften Soc van
ons Geeftelyck Kaertfpel, pgEeftelycker wyfe fprekende van den ; Herten Sot, (gelyck het betaemt alhier ; te fpreken ) Herten Sot wort genoemt | die ootmoedigh is van herte, want een ' waeiMchtigh ootmoedigh menfch , worr geacht als eenen Sot, oft fimpel menfch. Oock dooi: Herten Sot wort verftaen eenen bekeerden fondaer' die verlaet het quaet gefelfchap, en fy felven begeeft tot Godts dienft ende liefde, dickwils te biechten gaende , 't Sermoon hoorende, &c. Dcfe fottigheyt is weerdigh geprefen , en wenfche alle fondaer en °P de maniere hertelyck Sot te wefen. ■ Want Herten Sot is goet
Hy wort met recht geprefen Siet toe dan ivat gy doet
Wilt hertelyck Sot -wefen En vraegbt niet naer den menfch
Leert minnen uwen Godt
Soo wort gy naer Godts wenfcb
Een wyfe Herten Sot.
fep?r> H' Greéorim Pfyft feer defe fottigheyt als hy
ZHVLaet ons verlaten defchadige wjshejt,en laet ons fa; r„,- Utren
r' veraci^r?3nlUS nolif faPien'^m . difeamu» laudabiiem famiraiem
w^r^T^fVST;/ ■***"«; £*S
|
||||
|
p8 Het III. Cap. van den Herten Sot
leeren de pnjsbaere fottigheyt,en foo wy waerachtelijck,
willen wijs z.ijn,laet ons ootmoedigh kennen fpt te wefen.
Defe lofbarige fottigheyt wort ons oock aenge-
predicktdoor dat uytgelefe Vat, den Predikant der waerheyt den H. Pattlm: Is'tfak,en(Ceght hy)datter je- ptant onderU.L.fchjnt wijs te wefen in defe werelt,dat hy fot worde, op dat hy wys zy.(ad Corinth. i. cap. 3.) Neemt ooghmerck op de woorden/W/i,hy fegt Soo Aaer jemant fchynt wys te wefen,aloft hy wilde feggen, men vint geen waerachtige wyfe in de wereldt,maer 't is al bedrogh en ydelheyt, hierom verweckt hy al defe •wyfe naer den fchyn,dat fy fouden leeren fot worden om wel wys te zyn,en wel wetende,dat de woorden verwec- ken en de exempelen trecken , hy fielt voor oogen het exempel Chnfi^wiem leven moet wefen eenen fpiegel, om ons daer in te fpiegelen en naer te volgen, ende hy {egf.^Ibidem Cap. i.)Hetgcn' dat Sot is van defe werelt heeft Godft verkofen om befchaemt te maecken de wyfe. Laet ons dit wat voorder onderfoecken , hoe
kan dit wefen , dat de fottigheyt meer fal worden geacht als de wysheydt ? Het Engelfch verftant den pnfaelbaeren Leeraer Tho-
mas van Aquinen fchryvende op defe woorden Pauli feght: (a) wel hoe kant gen'' dat Sot is, tvefen de wys- heyt Godls? Om dat't gen' Sot is van Godt wyfer is als alle menfehen. Al oft hy feyde^ntt fchynt jet Goddelycks Sot te wefen ; niet om dat 't afwyekt van de wysheyt, maer om dat defe fottigheyt te bovengaet de menfchelyc- ke
fa) Quomodo id quod eft ftultum poffit effe fapientia Dei, qnia quod
ftulmm eft Dei. (apientius eft hominibu» Q. d. jam aliquid divinura, videcur eïlè ftultum, non quia dsficiat a fapientia , fed quia fuperexcedit fapientiara humanam. Horoinej enim quidam confaeverunt ftultum xt'. putarequodeotumfenfumexcedit. D.Thna.tn Efifi.Cmli, |
||||
|
van 't geeftelijck. Kaertjpel. - 99
ke wysheyt, want fesere menfchen z^yn gewoon voor Sot
te honden 't gen' dat hun finnen te boven gaet. Herten Sot dan wort fot genoemt,om dat hy niet en
leeft noch wilt leven naer den fin der menfchen, rnaer naer den wil van Godt. Herten Sot heeft liever te ver- dragen ende te lyden , als een ander lyden oft verdriet aen ten doen. Soo jernant hem quaet heeft gedaen , hy en begeert dat niet te vergelden , noch en wilc geen wrake , jae hy bidt voor die hem vermaledyden. ■Moer defefimpelheyt der nchtveerdige^oii nieuw be-
keerde fondaren(fegt den H. Gregorms)(2.)wort uytge- lacche,want onder de wyfeft rekende volgens de werelt, de rechte meyninge wort gelooft dwaesheyt te wefé^want- •«/ het gene dat eenvoudelych^ en onnoofi'l wort gedaen, wort fonder twyffel van die gaf en voor fot gehouden. Soo wy dan willen wys weien voor Godts 00-
êe« > laet ons verkiefen den Herten Sot, en laet ons blyven Hertelyck, Sot. Maer aengefien ick bevinde twee foorten van Herte
S°tten, te weten rechtveerdige en ootmoedige zieltjens *en tweeden nieuw-bekeerde fondaren. Soois'tdat *ck van elck in't befbnder fal handelen ende ïpreken. §• II.
Hier wort betoont hoe dat Chr iftus/?//} heeft gehadt in defe Werelt Herten Sov» hoe dat hy fijne Discipelen tn ons allen heeft geleert Herten Sot te verkjefen van dit Geeftelyck Kaertfpel. Hier foo fpreeck ick van den Herten Sot, in foo
veel als hy te feggen is ende bediet uyt'er herten G z oot- t» \ Sed
hsecjuftorum fimplicitasderidetur, quia ab hnjusratindi fa-
aait ' ' Pur'ra"8 v"ta' faiuitas creditur. Oroneeniraqiiodinnocentet • 'Hr 1 ab ei» proeul dubio ftultwin poiatur. S.Grig, 1,10, C iö.wi C. 10, lot. |
||||
|
loo Het III. Cap. van den Herten Sot
ootmoedigb. Is't by a'ldien dat'er jemant met'er herteri, en uyt'er herten ootmoedigh is bevonden, 't is Chriftus ocwee&,DieJ)felvcn heeft verootmoedight tot'er doodt, en dat tot'er doodt des Cruys,tot de alderootmoedighfte doodt, en met een woon gefeyt, het geheel leven van Chnftus en is anders niet geweeft als ootmoedigheyt. Overleght Godt menfch geworden , en gy hebt genoegh om te mediteren ende te overdencken de groote ootmoedigheyt. ' Den H. Joannes Damafcenus dit Myfterie overleg-
gende,riep:(a) De Engelen verwonderende Throonen en Krachten zyn verbaeft,de. Hemelen ftaen ver feit,deEn- gelen beven , de femme fwyght, dengeeji befwyckt- Den H Vader Auguftmm vliegende als eenenArentin
deGoddelycke Myfterien , en overleggende defen af- gront der ootmoedigheyt in deMenfchwordingeCfcn- fi, fpreeckt den Propheet Abacuc aen met defe woor- den : (b) Gy Abacuc fegkt oock een getuygemjfe van Chriitus : Heerfeght den Propheet, ickhebbe u gehoor gehoort, ende hebbe gevreeft , ick hebbe overleyt uwe wercken , ende ben verbaefl geweefl. . Ma'er wat heeft den Propheet Joo verwondert,
heeft hy miffchien den bouw van de, werelt ver- wondert ? Verf van daer,. maer hoort wat hy verwondert heeft. Int midden (feght hy) van twee ge- dierten fult gy bekfint worden. En hoe leegh gy neder- gedaelt zyt en verootmoedight, gy hebt my daer mede (a) Miramur Angeli , ftupsnt throni Sc potdtates , pavent Cali. tre-
rrjunt Angeü , vox filet, mens deficit. S. hun: Damafi _ _ ■ (b) Die & ui Abacuc Propheta telïimoniura de Chrifto . Domme inqui
audiiri auditura tuura Sc timui, confideravi opera ma 8c expan. Nnmquid fabricam mundi expavit ï Ablit : led audi quid e^PaT1'',
in medio (inquit) duorum animalium cognofceris qui quo ufque delcen difti, expavefcsremefecifti , qnia verbum per quod omnia facta fan» io prsfepio jacuifti. S. y^u^fi, in •/•«». tmtr* Iwü» & P"S- «?. 13. |
||||
|
van 't geeflelijck Kaertfpel. joi
ferhaeft gemaeckt, want gy't woordt dooft welck. het
*l gemaeckt is , in een kribbeken hebt gelegen. Ende den H. Bernardus feght, voorwaer de Enge-
len ftaen verftclc , fiende door een nieuw fatfoen onder hun , die altydc aenbitlden boven hun. Soo dat Chnftiis felf is gedaelt uyt den Hemd om
te warden hertelyck ootmoedigh als eenen Herten Sot,' want acht dagen naer fijn geboorte is hy befneden geweeft, welcke befnydeniffe hem foo verootmoe- Qight heeft dat hy onbekent wiert by fijnen Vader, waert faken dat het mogelyck hadde geweeft : hoort hem felf fpreken , ontfangen hebbende de befnyde- niffè , foo ons vootfeydt heeft den Conincklyckcn Propheet David fprekende Godt den Vader aen uyt den «aem Chrifit. Ick. ben (feght hy) eenvremdelinck,by u €tlde pelgrim. Pfalm. 58. O eeuwigen Vader by u met een woon gefeyt ben ick onbekenden dat door het aen_ berden van de befnydeniffè in teecken van eeti fonda- '^gh mcnfch(Rom. 8.) maer feght my eens goedertieren JeJu hoe kan dit ftaen, dat gy door defe daet der oot- nioedigheyt i'oo mifmaeckt hebt konnen worden, "at gy foude wefen onbekent by uwen Vader ? Hee- le t en kan nietzyn , want gy en uwen Vader en zyt "laer een , 't welck gy felf hebt bekent by den H. s°«nnes 11. Cap. Ick en mijnen Kaderen z*yn maer een. a£r en boven een vremdelinck, in foo veel als hy 'terndelinck is,hy en is in fijn vaderlant niet, maer gy yt altydt in uw' vaderlant;wantde plaetfe der geboor- wort \ vaderlant genoemt,ende en zyt gy niet gebo-
den in den feboot yan uwen Vader > Aengefien dat gy yt den eeniggeborenSoon die in denfihoot desFaders is. G 3 (Joati, |
||||
|
loi Het III. Cap. van den Herten Sot
(Joan. Cap. i S.jDen fchoot dan des Vaders is uw' Va- derlant, raaer gy zyt altydt in den fchoot des Vaders, foo dan gy zyt altydt in uw' Vaderlant. Hoe komt dan ó Heer dat gy u noemt een vremdelinck te wefen by uwen Vader. In defe propofitie oft voortlegginge en is geen
tegenfprake , is't faken dat fy wel overleyt ende ver- ftaen wort, want hy is altydt met fijnen Vader , ende een met hem aengaende de Goddelyckheyt , ende naer defe fprekende de plaetfe van fijne geboorte is den fchoot Van fijnen Vader , maer vremdelinck ïs hy aengaende fijne menfchelyckheydt , want de plaetfe fijnder ontfanckeniiTe is Naz,areth ; ende fijn- der geboorte is Bethlehem. Nochtans als ick wel overlegge , ick magh ende
derve feggen dat Chriftus eenighfins vremdelinck is fcy fijnen Vader , oock fprekende naer de Goddelyck- heyt , want volgens het algemeyn fpreeck-woort der Godtsgeleerde,(a)«k daden en fey ten komen voort van de ferfoonen. Maer den perfoon in Chrifto is Goddelyck (want de menfehelyckheyt was in hem berooft van perfoon) foo dan de daden Chrifti waren Goddelyck. Is't dat dan den perfoon Goddelyck is en dat het
defen perfoon is, welcken fy felven onderfmyt aen die verworpe ende ootmoedige Weth der beinyde- niffe , tuffchen wefende de menfchelycke nature, in de welcke hy ons wilt faligh maken, fal hy niet metr recht genoemt worden vremdelinck by fijnen eeu- wigen Vader , aengefien den Goddelycken Perfoon aenveert het wefen van een fondarigh menfeh ? 'tls
(a) Afliones fum fqppofitorum< Sed fuppofuum in Cbtifto etat di- vimim ergo, Sec. |
||||
|
van 't geeftelyck Koert ff el. ioy
't Is het gevoelen vanden H. Bernardus,(a)tvaert fa-
\cn{Cegt hy)dat den Vader honde niet kennen fijnenSoon, in %vïe hy hem wel heeft behaegt,aldermeeft uyt dat teeke kpnde hy hem niet kennéjn hem vindende de befnydeniffe. Maer 't en was niet genoegh dat hy was een oot-
moedigh hert daer en boven hy riep al fijne Difcipelen en alle menfchen tot hem feggende, Leert van my ivant ick, fachtmoedigh en ootmoedigh ben van herte (Alatth. Caf. 9.) Al oft hy wilde feggen , 't is niet ge- noegh , dat ick U. L. Heer ende Meefter ootmoedigh ben , maer leert my naervolgen , leert oock worden Herten Sot, een ootmoedigh hert. Ofalige leeringé , (roept metluyder ftcrnme den H.
Anguflwtis) (b)O Heer ende Meefter, z.jn al uwe Tre- fooren van de verhole wysheyt en wetenfchaf in u foo verre gekomen, dat wy voor eengrootefaecke van u lee^ ren, datgy fachtmoedigh en ootmoedigh zyt met'er her- te ; is dat dan foo groot te wefen klejn f Ten ivaer falzen. dat dit gefchiede van u , die foo groot zyt, men fonds ditgeenjins kannen leeren. Want wie foude geacht hebben een menfch die over al foekt verfmaet te worden,en een die hem foude verbly- den in tegenfpoet,en feggê met denPiophectDavid,'t is iny goet o Heer dat gy my hebt veroatmoedigt.{Pftl. 118.) Den Herten Heer dan, Heer van. ons Herte, gelyck
^y hebben verftaen irft eerfte Capittel, hy ons lief
hebbende roept ende leert ons ootmoedigh zyn van
G 4 herten.
[a] Sipater poflet non agepfeere filiuirj, in quo ei bene complacuit, ex
«Joc maxime figno poterae ignorare eum , inventa in eo circumcifione. "; B'rnnrA. [b] O docirinam falutarem , 6 magiftrnm domimimquehnc- C!ne redaöi funt omnes ihefauri fapientiE 8c fcierirlsè ablconditi in te, u'pro magno dilcaraus ate, quia raitises& humilis corde > itane mag- num eft efle parvum , nifi a te qui tam magnmes, fierst difci omninö "on pollet. S, ~4n&uft. Ut virg. Ctp. jf. |
||||
|
ï04 Het III. Cap. van den Herten Sot
herten. Hy feght (a) Leert van my niet de werelt bou- wen noch in de werelt wonderlycke wercken doen,noch dooden verwecken, moer leert van my,want ick. ben ootm moedigh van herten. Ick vinde dry foorten van ootmoedigheydt te
weten, een, welcke genoemt wort, de Ez.elfche oot- ?noedigheyt, d'ander de Voffe , de derde de Chrifelycke cft de ootmoedigheyt der herten. d'Eerfte is van fy fel ven fonder verdienften , de
tweede verheft alle verdienften , de derde verkryght alle deughden. d'Eerfte genoemt een Efels ootmoedig- heyt , is te feggen , dat als jemant is plom en bot van verftant, die onbequaem is om te leeren aldus oot- moedigh te wefen en is geenfins verdienftigh : want defe ootmoedigheyt en is niet vrywilligh. De tweede foone genoemt de Voffe ootmoedigheyt^
hebben alle hyprocriten en geveynfde menfchen ; het fchynt dat fy fchapen zyn uytwendigh , en inwen- digh zyn 't wolven : van defe moeten wy ons wach- ten , hoort den H. Kader Aagujlmus (b) want den Heer heeft ons geboden , dat wy ons moeten wachten van de wolven bedeckt met vellen der fchapen. Den H. Bernardus befchryft defe bedriegelycke
menfchen feer bevalligh , feggende, (c) Sy z.jn van binnen Herodes , en van buyten z.ynfj Joannés. Al oft hy feyde, in den fchyn , 't zyn heyligen , onnoofel Lammekens, gelyck den H. Joannès ; ende van binnen, fy zyn verraders, moordenaren der zielen, [a] Difcite a me non mundiim fabricare. non in ipfo mundo mirabilia
facere 8t mortuos fufcicare fed quoniam huroili» furo corde. S. ^xgujl,- ferm.lo.de verb:s Damtni. (b) Qnia 8c fub ovina pelle , cavendos lupos Dominus prscipit ^ittgufi. I, i, deferra. in trnmtt Caf, 1%, [c) IntUJ Hero- des s foris Joannes. S Bcrnmi. tpift, J93. |
||||
|
van 't geeflelijck Kaertfpel. iof
fy foecken uwe doodt , gelyck eertydts ff er odes,
Seer wel wort defe foorte genaemt fofe ootmoedig-
heyt , want den Vos willende betrappen de hinne- kens , hy leght hem op't lant uytgeftreckt als doodt met den mont open de oogen toe , de fleert effen uyt, de hiniiekens en vogelkens meynende dat hy doodt is j betrouwen hun daer op , en gaen daer by, maer den gevfeynfden dooden fpringht op ende ver- fcheurt de hinnekens en vogelkens. Alfoo gefchiet het oock met veel geveynfde oot-
moedige zielen , men meynt dat fy te betrouwen zyn en°dat fy denghdelyck zyn, men verkeert met hun, ende eylaes men wort bedrogen , fy verleyden ons , ende brengen ons tot den val der fonde. De derde foorte is de Chriftelycke ootmoedighejt uyfer
herten, gelyck geweeft heeft de H. Maget ende AJoe- der Godis Maria , en daerom is fy oock geworden de Moeder Chnfii;t welck fy felfs heeft bekent; want foo haeft als fy nu bevrucht wsls met 't Goddelyck Woort,foo is'l dat feght denEvangelifl,Maria offtaen- deisweqh gegaen over de geberghten met haeflen ende heeftge\roet hoer Nicht Eliz,abeth[Luc.Cap.\.) Aldaer Wefende en met haer Nichte tTamen {prekende van't Goddelyck Woort hoe dat het menfeh was geworden, foo (eyde Maria, myn ziele maeckf groot den Heer e. Maer fprack Eliz,abeth hoe is dat gefchiet, op wat
maniere hebdy defe gratie by Godt gevonden, is het geweeft om uwe fivyverheyt , door welcke gy hem van joncks af hebt behaeght, oft is'l om uwe brandende liefde, met de welcke gy hem foo vie- nghlyck hebt gedient > G 5 Maria
|
||||
|
i°6 Het III. Cap. van den Herten Sot
Maria heeft geantwoort, lieve Nichte alle deifgh-
den behagen aen Godt, maer de principaelfte is de ootmoedigheyt. Weet dan , dat ick ben geworden de Moeder Godts; om dat hy heeft aengefien de ootmoe- digheyt van fijn Dienft-maeght. Den H. Bruno Lief-hebber der eenigheyt hier van
fchryvende,fegt:fa_)/J^ veel ornamenten oftvercierfe- len der deHghden,was deH.MagetMaria bekleetjnaer defe eenige deughtglinfterende blonck boven al d'ander, welcke fj/feght Godt ende Heere te hebben aengefien. Wel wat deught was defe, de welcke fy feght den
Jtfeer aengefien te hebben ; Hoort, Hy heeft aengefien de ootmoedigheyt van fijn Dienft-maeght. {Lm.Cap. i.) Siet hoe dat de ootmoedigheyt des herten over-
wint het herte Godts ? Laet ons dan leeren uyt de onderwyfinge Chnfti, en uyt het leven van Maria hertelyck ootmoedigh wefen. Al worden de oot- moedige zielen van de werelt voor fimpel en lot gehouden , laet ons leeren , ende aenvatten defe lof- baere fottigheydt : ende alfoo fullen wy hebben Herten Sot van dit Geejlelyck, Kaertfpel. §. III.
Hier wort door den Herten Sot verflaen den bekeerden
Sondaer defer Wereldt. ICk beginne met een Parabel, 't welck voorwaer
geen fabel en is , want het gefchiet noch allen daegh. Ick door den Geeft Godts gedreven zynde, focht occafie om fondaeren te bekeeren , en defe te (a] mullis quidero ornamemij induta erat Virgo Maria . fed hoc
unum pi-je cadens rutilabat quodDeura & Duminura refoexiffe dixit: «1. Bru/ta de ornam. Eccl. Cap. ƒ, |
||||
|
van 't geeftelycl* Kaertfpel. 107
trecken tot ons Geefielyck. Kaertfpel. Onder ander oc-
cafien foo ben ick gekomen hier binnen Antwer- pen by eenen Joncker , die opgefet was naer de mode met een van die wyde , breede broecken be- hangen met eenen halven winckel linten , her wam- bas fpannende aen het lyf, met lanck hayr, fraey gekrolt, ende foo bepoeyert al oft fijn hooft in de meel-ftande hadde gefteken. Aengefien ick hier fpreke van de mode, ick wil
my wat onderhouden ende eens al lacchende die Waerheyt feggen , en wie fal my dit verbieden ? Den Wyfen man en fprack noyt beter naer mynert
fin , rakende de Jongelingen defer werelt, dan als hy feyde , Den Sot verandert als de Maen. (Eccl.Cap.tj.) 't Is alle weke een nieuw quartier, een nieuwe mode. Het cerfte quartur van defe fotte Maene vertoont
haer op't hooft : om dit te deck en, als nu dragen fy eenen hoet met eenen langen toote als 't capuys der Capucynen, als nu heel om leegh als eenen platten kaes , als nu breede hoeden, als dan fmal, nu met ee- nen hoet-bant van filver , gout, fijde, oft peerts-hayr, alfdan vol linten , en fomtydts metpluymen verciert al oft fy van't maeghfehap waren van Mercurws. Het tweede quartier openbaert en vertoont haer in
den hals , als nrrmet groote kragen en kleyne kan- ten , en nu heel gefpel-werckt met een kleyn boor- deken aen den hals van lynwaet, daer nae den kondé aen den hals gevrongen , gelyck men de H. Godelieve fchildert die met haer flaeplaken wierr verworght. Het derde quartier vertoont haer in't wambas en de
broecken, nn draeght men een wambas met de mou- wen doorfneden ofr geopent, en daer fiet men uyu |
||||
|
ioS Het III. Cap. van den Herten Sot
kruypen wat fchoon en fijn lynwaet als het fottjen door de mouwen : 't fchynt dat fy fchoon, fraey, fijn hemden dragen, en als't wel onderfocht is /'t zyn twee halve mouwen , en miiïchien het onderhemde (is't dat fy een aen hebben ) is foo grof en foo vuyl als eenen koolfack ; fomtydts dragen fy gefloten mouwen , Sec. Aengaende/de broecken , zyt gy-lieden niet in-
dachtigh op wat fatfoen men defe droegh over 28. jaren min oft meer , my gedencktfeer wel dat fy foo fpanden aen het lichaem , dat den Joncker die defe droegh willende knielen op een knie , de broeck be- gonde van achter te ontnaeyen ende te fcheuren. Wat fiet men nu op defe tyden , de Jonckers broec- ken gaen de (chippers broecken al verr' te boven in wyde en breede , jae men vim Jonckers die meer van noode hebben voor hun broeck, als de Mevrouwen voor haren rock. Het vierde quartier toont haer ontrent de beenen en
voeten , als nu gaen fy met kouffen in de halve bee- nen rondt en foo verre uytftekende , dat Joncker krom en flora wort gedwongen te gaen om de mo- de te dienen. Als dan dragen fy fijde kouflens ge- ploeyt en gefronft als de huycke van een vrouw. Oock d'een reyfe fchoenen breet van vooren, en leegh van achter, nu met linten gefloten, dan met gefpen. Ick wenfcjite datdaer eens eenen Heer met holleblocken ginck om tefienoft fy oock defe mo- de fouden naervolgen. Sonder twyffelen dat jae. Seer wel dan feght den Wyfe man dat den Sot defer
werdtisgelyck aen de Maen gedurigh veranderende.
Daerwort vertelteen fabel : te weten hoe dat de
|
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 109
Goden al te famen waren vergadert , ende fy fpraken
van Diana de Mam hoe dat het een fchande was,dat fy geduerigh naeckt ginck en ongekleet, en fy von- den onder malkanderen geradigh dat het betaemde ende nootfakelyck was haer een kleet te maken ; en tot defen eynde verkofen fy Mercurim, en fy beveel- denhem dat hy terftont cito cito foude vliegen naer de Mam toe,en dat hy fonde nemen de mate van haec grootte, om foo een eerlyck kleet te maken : ende wy moeten weten, dat het alfdan was het eerfte qitartier. Nu dan Mercurius is gehoorfaem geweeft, en ge- vlogen naer. de Mam toe, en heeft de mate genomen, en men heeft volgens defe mate een kleet gemaeckc 'twelckde Mam wel pafte voor alfdan, maer mits dat fy in het groeyen was , het kleet begonde te fpan- nen , jae het begonde te berften en te fplyten , te fcheuren en te ontnaeyen. Dit de Goden fiende , heb- ben dit kleet afgedaen ende gewacht tot dat de Maen in't volle was : wefende nu volle Maen fy fonden we- derom den Godt Mercmws om op een nieuw de mate te nemen ; foo gefeyt foo gedaen , 't kleet gemaeckt Zynde men heeft het de Maene aengedaen , ende het paftede heel wel, maer voor weynigh tydts, want foo de Maen begonde te krencken oft krimpen ende te verminderen , de broeck wiert te wyt en viel van haer lyf Dit is een Fabel maer niet fondcrde waerheyt te leeren , want den Sot defer werelt te weten eenen 3onghman , levende volgens de werelt verandert als de Maen , want volgens de mode een nauwe broeck pafte eertydts wel aen myn Joncker , want't was dan de mode, maer de mode , de fottigheyt groeyende ten pafte niet meer, daer naer foo heeft men een ander |
|||||
|
I
|
|||||
|
i io Het III. Cap. van den Herten Sot
mode gedragen, welcke feer wel ginck, ende men is foo verre gekomen, dat men draeghi broeckcn wyder als vrouwe rocken. Soo dat in defe Jonckers wel volbracht wort de fententie van den Wyfen-man den Sot verandert als de Maen. Dat dit zy een Sermoonrjen oft korte vermae-
ninge voor de fotte Jonghmans ; maer de fottinen oft wereltfche Minnaereflèn en mogen niet vry gaen en pafferen onvermaent. De Sotten worden befchreven van den Wyfe-man
en de Sottinncn van den Conincklycken Propheet David, hoort hem fpreken (P/alm. 143.) De dochters z.yn omringelt, ende verckrt geljck. het f at [oen van de Kercken. Neemt ooghmerck op de Autaren van de Kercken, als nu is't vercierfel wit,om dat men viert de Feefte van een Maeght, als nu roodt ter oorfaeck dat men viert eenen Martelaer, fomtydts is't fwert voor de Overledenen , fomtydts violet op de onnoofele Kin- deren-dagh, in den Advent en Vaften ; fomtydts froen op de Sondagen naer H. Dryvuldigheydts
agh , en naer dry Coningen O&ave tot Septuagefi- ma. Daer en boven het vercierfel der Kercken op de Autaren is gelegen in bondelkens van bloemen te maken, en die op den Autaer te ftellen. Alfoo wilt David feggen zyn de Joffrouwen defer
■werelt, fy dragen witte oft groene tabbiene rocken oft roode , &c. volgens dat het de mode is, en gelyck jnen den Autaer verciert om de menfchen tot devotie te verwecken , alfoo verderen haer de Dochters om de Jonghmans aen te locken en te verwecken tot haer liefde. Sy dragen een bondelken ofc tuylken bloemen
|
||||
|
van 't geeftelijck, Kaertfpel. 111
öp de borft en op het hooft om haer fchoonder en
fraeyer te. maecken. Defe uytlegginge der vermelde plaetfe van David
en is myne vindinge oft eerfte intentie niet geweeft maer op defe maniere heeft het verftaen over ioo» jaeren den geleerden ende Godt lief-hebbenden Dionijius Carthuyfer, hoort fijne woorden. (aj De dochters z,yn opgeftelt niet met deughdelycke
- manieren,maer met werelyckfche pracht ende mode om-
ringeltfoo in kleederen als in ander vercierfelen, op het
fatfoen van den Tempel, dat is, infoo veel als fy zyn ge-
lyck, aen de Kercken over al verciert.
Oft wel op het fatfoen der Kercken gelyck, eenbeelt
oft ftatue in de Kercke geftelt, wort fraey gemaeckt, gepalleert en verciert. Maer onder ander vercierfelen der werelyke Joffrou-
Wen dnnckt my heel vremt, dat fy haer leelycker ende mifmaekrer maken alsGodthaer heeft gefchapen,want Veel wefende fchoon van aenfirht, fy placken daer ote fwerte plaefterkens,mouchskens ront,lanckworpig,jae fomzyn als een halve maen,miffchien om uytwendigh tetoonenen kenbaerte maken dat de heele maenvan binnen woont in het hooft;fom blankettenen verderen haer mismaekt aenficht bedorven door de kinderpocx- keris oft anderfins,foo dat fommige hier binnen deStadt Van Antwerpen overeenige jaren, om fchoon en fraey te Vertoonen in balletten en danfen , haer aenficht heb- ben doen fchilderen , ende van muyfvellekens heb- ben UlFiliie compofita: fnnt non raoribus virtucfis fed fajcularibus hone-
ltaiibuj C circumornatse ) in veftibiu & csteri» ornament!» (ut fimilitudo i.e™f" ',' 'amquain quod firoiles fimctemplo undique peronato. Ver at iitnihtudo terapli fïcutornatur imago, feuöatnaintemplolocasaDamf, IvthHf. tn F[alm. 143, ' |
||||
|
iiz Het III. Cap. van den Herten Sot
ben doen maken toe haer wynbrouwen , maer eylaes danfende,en door te veel danfen f wetende de vermel- de verwe ende muyivellekens zyn afgevallen met hare groote befchaemtheyt, ick foude defe konnen noemen met naem en toenaem , en waer fy woonach- tigh zyn , maer om haer eere te decken , fal't felve verfwygen. Maer 't gen' noch meer te beklagen is , en met
bloedige tranen te beweenen , fommige JofFrouwen om na de Kercke te gaen , ftellen haer op als Kermis- poppen, hier van fullen wy fpreken in de herte fes. Laét ons nu komen t'onfer propofte, ick hadde
gevraeght naer eenen Joncker opgefet volgens de nieuw mode, hy dedemyeerft voor al antwoorden, dat hy belet hadde, ick feyde daer op dat ick hem een nooïfaeckelyck woort te feggen hadde, en alfdan quam myncn Joncker voort, ende vraeghde met groote haeftigheyt wat'er was van mynen dienfte, ick feyde eerft voor al, Joncker ick foude geerne weten wat belet dat U. E. heeft, hy antwoorde Pa- ter wy fpelen met de kaerte tot vermaeck , ick feyde wel wat is aldaer Troef? Hy antwoorde rechtfinnig den Troef zyn Schuppen ( pieken feght men in Vlaen- deren) och feyde ick Joncker feer wel is Schuppen Troef: want hoe dickmael hebben Camaraden door dat duyvels Kaertfpel malkanderen niet gefchiipt, jae in duwel geroepen, om dat den eenen Troef loochen- de, en den anderen bedrogh dede , den derden om dat hy te veel verloos, fochte rufie en quamen tot vech- ten en Schuppen. Joncker belieft met my te komen en ick fal U. E. leeren met de kaerte fpelen, waef door gy meer als duyfende fult winnen. |
||||
|
<VArit geeftelyck. Kaertfpel. i r $
Defen Joncker hooiende fpreken van winfte,
vraeghde my, wel Pater wat is dat voor een fpelï
Ick antwoorde dat het was een Spel der Liefde ofc
Geeftelyck, Caertfpel.
Wel vraeghde hy waer in is dit gelegen ? Ick fey-
de in dickwils te Biechre te gaen en te Communie, in dickwils 't woon Godts te hooren, &c. terftonc antwoorde hy , Pater gy mooght wel vertrecken want fulckx en fal ick niet doen , want dat ick foo ginck leven , en dat ick 't gefelfchap verliet wat fou- de men van my feggen ; Sommige foude my met Vingeren naer wyfen en roepen , fiet daer gaet den Quefelaer, hy is Devotaris geworden. In'tkort gefeyt fy fouden my over al uytlacchen en befchaemt makers «n houden voor eenen fot. Och Joncker feydeick 't is fulck eenen fot die wy
foecken, ick bidde U. E. wilt dogh hertelyck, Sot wor- den , om alfoo ons Spel der Liefde oft Geeflelyck. Kaert- fpel te volmaken. Want fonder Herten Sot 't fpel is ge- broken : hy feyde geenfins, want myn Cameraden fou- den gram worden. Ick dit hoorende ftelde hem voor °°gen die fchoone fententien vermeit in het voor- gaende§. III. en voeghde daer by de profijtige onder- ^yfinge van den H. Bernardus in fijnen 87. Brief tot den Vaus Ettgenitts , alwaer hy feght. (a) 't Is een goet Jpei met 't welck, de werelt wort vergramt: maer Godt wort verbijt : eengoet fpel't welck, aen de wereltlycke ^tnfchen fchynt een fpotteljck, vertoghte wefen, maer aen de Engelen is't een alderfchoonfte fpeblakel- H Hier
ludo B?tU' 'P1?1" quo nnindns irafdtur , fed Deus deleflatur, bonus
iet r^"!"omin>bii» quidemrejiculum, fed Angelis pulcherrimmnpra:» 'Peaaculum. $. Birrwd. Epijl. 87, «rf E»&». Pap, |
||||
|
U4 Het Hl. Cap* van den Herten Sot
Hier by foo vertelde ick de goede vermaninge van
den Wyfe-man, en feyde al die daer nu lacchen en fpot- ten metonfen Herten Sot van't Spel der Liefdere, weten met de bekeerde fondareu , en al die defe houden en achten voor dwafe, om dat fy hun fpel verlaten, en fich begeven tot 't Spel der Liefde oft Geeftelyck, Kaertfpel: defe uytlacchers fullen ten leften komen.als fy het minffc fullen verwachten in de perykelen des doots,en geftor- ven zynde hoorende door Godts rechtveerdigheyt de fententie van de eeuwige verdoememfTe , en fiende de bekeerde fondaren , de Herte Sotten treden in d'eeu- wige glorie, dan fullen fy ( maer al te laet) roepen en leggen. Wy uytfinmge menfchen acht eden het leven van de bekeerde fondaren die onsgefdfchap verlieten en gin- gen fpelen het Geeftelyck Kaertfpel, wy oordeelden defe voor Sot,en htm eynde fonder eer oft glorie, pet hoe dat fy zyn gerekent onder de kinderen Godts, en de onder de Hcyligen is hun lot. Soo dan wy hebben gedwaelt enge- faelt van den wegh der waerheyt. (Sap. cap. 4.) Defen Joncker wiert overwonnen en liet hem ge-
feggen en volghde mynen goeden raet, vervloecken- de al het quaet gefelfchap , en bégonde te leeren fpe- len 't Spel der Liefde met Herten Troef : jae quam foo verre dat hy , fomtyts uytgelacchen wordende van fijn oude boofe Cameraden voor antwoort gaf. Waertfa* ken dat ick, noch de menfchen behaeghde , ick, en foude den dienaer Chrifli niet wefen(tot de Gallatten cap. 1.) Och Godt gave dat defen Herten Sot oft bekeer- den fondaer al veel naervolgers hadde. Ick wenfche dat door't lefen van dit Geefteljck, Kaertfpel al veel hun begaven tot dit fpel, 't welck leert een Heyligh leven, §. I\fV I |
|||||
|
*
|
|||||
|
van't gseflelych, Kaertfpel. iiy
§. IV.
t)e H. Magdalena heeft gehadt den Herten Sot van ons Geeftelyck Kaertfpel, haer bekeerende tot Godt. HEt boos ende quaet leven van Magdalena is aen
veel bekent , ende wort meer naergevolght, a's haer goet en H. leven : op dat men verkryge den ■Herten Sot foo is't dat men niet en moet befchaemc 2yn haer naer te volgen in de bekeeringe tot Godt. Den Evangelifi Lucas fchryvende van Afagdalena teght,Siet de vrouw welcke was in de Stadteen fondae- rerjfe. (Cap. 7.) Hier wort befchreven haer bekeert leven , want hy en feght niet welcke is een fbndae- tefle , maer welcke was , oft is ge weeft, en nu niet fileer en is, ó wonderlycke veranderinge ! Van te Voren was fy een vrouw opgefèt naer de mode, v°lgens de werelt, en door haere hooveerdigheyt frock fy vee! perfoonen tot den val, en wielt geacht Van alle werelycke herten , om dat fy volgens de Werelt leefde. Maer fy nu haer bekeerende tot Godt, en verlatende al dit gefelfchap , wiert gehouden voor een fottinne , maer 't was een hertelycke fottinne v°lgens Godts herte ende wenfch. Eertydts heeft onfe Moeder de H. Kercke van
^eft" wonderlycke bekeeringe gcfongen. Pojl jliixa carnis fcandala : fit ex lebete Phiala.
*n vas tranflata glorix, : de vafe contumelia. Dat is Naer 't fchandael van Pcnus luft. Wort van een pot, Fiole feet. Naer Venus luft ; in Godt nu ruft
Siet hier wat dat de liefde doet! Sy -wort een vat van Heyligheyt Daerfy een w vol'vuyligbeyt. H2 ,to |
|||||
|
*
|
|||||
|
11 ê Het III. Cap. van den Herten Sot
In defe bekeerde fondareffe is volbracht 't gene
den Fropheet Zacharias hadde voorfeyt in fijn 14. Capittel daer[uilen wefen (feght hy) [werte potten irit httys des Heeren als fiolen voor den Autaer. De ziele van Magdalena magh wel met recht by
den fwerten pot vergeleken worden , want haer ziele was fwert om dat fy gedurigh ftont op het Venus vier, fiedende in alle welluften des vleefch , en defe fwerte ziele is verandert door haer bekeeringe , in een fchoone foete Fiole vol fraey lieffelycke bloe- mekens der deughden met de fchoone roofe der lief- de , dit feyde Chnftus felf aen den Phari[<tus{Luc. 7.) [y heeft veel bemint, fy hadde het violetteken der oot- moedigheyt, haer fmytende aen de voeten Chrifti haer fchult bekennende. Haer ziele riu wefende een klaer-blinckende Fio-
le op dat de bloemekens , te weten de deughden te beter fouden onderhouden worden en niet vergaen, fy goot haer herte vol tranen , vol wateren van waerachtigh berouw. Want [y ftaende ( feght den Evangelift) achter de voeten Je[u heeft begonft te be- [proeyen fijne voeten. (Luc cap. 7.) Overdenckt wat een overvloedigheyt der tra-
nen fy heef: geftort aengefien fy noch rechtftaende de tranen in fulck een overvloedigheyt ftorte , dat fy haer kleet nat gemaeckt hebbende de felve aftie- pen en wafchten de voeten Chrifti. En om te blyven in ons Spel der Liefde fy heeft de
werelt verlaten ende verfoeyt, ende verkofen (a) de eenigheyt welcke ons dwinght om hemelfthe [akfn te contempleren oft befthouwen > den H. Gregor. ia\ Solitudo cogic rasditari cseieftia. & Gng, |
||||
|
van 't geeftelyck Kaertfpel. 117
lek wenfche uyt'er herten dat alle menfehen die haer
naer gevolght hebben in boosheden,dat fy haer naervol-
gen in penitentie en boet-dadige wereken , hoort den
H. Ambrofipts (tyfoogy haer dwalende en falende hebt
naer gevolght : volght haer oock naer inde bekeeringe.
En al is't dat u de werelt acht fot oft fottinne , en
al hout men 11 voor een dwaes en (Impel menfeh,
. Weet dat gy het befte verkieft , want gy behaelt op
defe maniere eenen fchoonen Troef van't Geeftelyck
Kaertfpel oft 't Spel der Liefde : en alfoo fult gy-lieden
niet Magdalena en alle bekeerde fondaren en fonda-
refièn komen in de eeuwige glorie , ende fpelen
't Spel der Liefde in der eeuwigheyt > want de liefde er»
fal noyt vergaen,
§• V.
^erweckfetenjom alle fondaren te bekeeren,ente verkie°>
fen den Herten Sot van ons Geeftelyck Kaertfpel. 't| S een fware laft , ende bedriegelycke genoeghte
A de fonden te doen , en daer in te. leven. Der* Vyyfe-man van Adams kinderen feght; Een fwaren, ™ft op de kaderen van Adam. ( Eccl. cap. 4. ) Laet ons hier van hooren i'preken die. dat fwaer laft.
hebben gedragen , onder veele foo bevint ick den Co- nir»cklycken Propheet David, die dit beichryvende %ht : myne boosheden z.yn boven myn hooft gekjlom-. ^n^ende als een fware laft, hebben fy my befwaert, ick. "en ellendigh jae kromgeworden. ( Pfalm. 41.) Daer wort vertelt hoe dat de Turcken hun fla^
ven foo doen ilypen en dragen dat fy dickwils krora H 3 woi-
Wi Si fectww ej errantem , feguere psmtemem. S. <Amtr>f.
|
||||
|
ii8 Het III. Cap. van den Herten Sot
worden en gaen neder-gebooght ter aerde. Alfoo feght David. ben ick gevaren met het laft en't fVare jock van den duyvel, al die de [onde doet, isjlavevan de Jonde. (Joan. Cap. 8.) Den Eerw: Leeraer Dyonipm Carthnyfer fchryvende
op defe vermelde woorden van David myne boosheden z,yn boven myn hooft geklommen ende als een fware laft hebben fy my befwaert,&c(hy fegt) (a) myne boosheden treckenfoo jwaerlyck, myn affeüie nederwaerts, gelyck, een fwaer gewicht treckt een lichte faeck, om leegh , op dat het om hoogh niet en klimme. Swaer dan en al te fware laft is de fonde , jae niet
alleenelyck onverdragelyck fwaer , maer daer en bo- ven anders niet als een bedriegelycke genoeghte, welck David oock bekent heeft in fijn 137. Pfalme, myne lendenen zyn met bedriegerye vervult. Wel hoe David is dat bedrogh , te genieten 't plai-
fier des vleefch , te omhelfen de fchoone langh ge- wenfchfte Barfabé is't dan niet waerachtigh J Maer David wat is bedrogh ? Anders als eenen droom, een Thantome, een Chimera. Uw' overfpel en was geen Thantome , foo dan geen bedrogh. Maer als ick het wel overpeyfe, David heeft wel
gefeyt dat fijn lendenen vervult waren met bedrie- gerye, want de fonde in den uytwendigen fchyn dunckt ons wat te wefen , ende 't is eylaes gelyck de appelen van Sodoma van buyten in den fchyn foet, en van binnen bitter ende verrot. Ick ben indachtigh hoe dat een kint ontrent feven
jarigh wefende , hoorde dat voor fijnen outften broe- (a) Facte fum iniquitates mesE, 8c tam gravitet trahnnt affe&um
ïncum ad inferiora , ttcut pondui trahit corpuj leve ne afcendat, Dyomf. C/uikuf, in PJalm- 41. ■ ■*,. |
||||
|
van't geeflelyck. Kaer t/pet. 119
der wiert gemaeckt een nieuw kleet, dit kint dede
niet dan kryten en weenen , om dat het oock geen en kreegh, Vader en Moeder om't kint te paeyen zyn overeen gekomen met den kleer-maker en hebben het bedrogen , fy fenden het foontjen by den kleer- maker om de maet te nemen , 't ki'ndt was heel ver- blydt, nu den kleer-maker de maet genomen heb- bende , feyde, ick fal u een kleet maken achter, en van voren niet, licht door fonder mauwen } met ee- nen naet en paffementen dat men niet en fiet. Dat kint was daer mede foo wel te vreden dat
het niet meer qualyck gefint en was, maer grooter en wyfer wordende het bevont dat dit een kleet was vol bedrogh , want van voor , en achter niet, dat was Niet > licht door fonder mauwen, al wederom Niet, met eenen naet oft paflement dat men niet en fiet, 't was oock Niet, met een woort gefcyt 't was een kleet vol bedrogh. O lief-hebbers deflsr Werelt gy-lieden hoorende
cn fiende dat een ander leeft gekleet met da vlee- fchelycke welluften , het fchynt en u dunckt dat ,f gemoet foude wefen verfaet, waert faken dat gy konde bekomen uwen wenfch des vlgcfch 't gene gy bemint, maer weet dat uwe gepeyfen % uwe lendenen Vervult worden met bedrogh » gelooft aen die het "eproeft hebben en die 't kleet defer genoeghten hebben gedragen. Dat hier van fpreke den H. Va- der Augtiftinus (a) met een honger ighgepejs tot nieuwe 'Wellufien wiert ic\getrocken. Al oft hy feyde,hoe meer dat men voldoet aen fijne finnelyckheden , hoe meer, H4 dai* (i) Famtlica cogitatione ad novas volwpiates ttaheba*. J, «•%«,?,'
|
||||
|
i lo Het III. Cap. van den Herten Sot
dat men den duyvel dient : foo veel te meer quade begeerten kryght men om noch te fondigen , want de fonde en verfaet noyt. De fonde is als den droom : daer fal jemant fchier
doot van honger flapen gaen , en flapende den hee- Ien nacht fal hy droomen dat hy fit aen een tafel vol lecker fpyfe en dranck , en dat hy luftigh eet en drinckt, ende wacker wordende fal voelen het be- drogh van den droom , groot'er honger hebbende als van te voren. Alfoo feght Auguflinus ben ick ge- varen , my is fulckx over-gekomen door de fonde des vleefch , als ick my nu hadde verfaet in den flaep der fonde , ick vont my felven niet verfaet maer ter contrarie met een hongerigh gepeys tot nieuwe welluften wiert ick getrocken. Al wel overleyt , de fonde en kan niet verfaden,
want fy in haer felven is eenen Niet ende bedrogh. Sonder Godt en is nietgemaeckf , door dat woordeken Niet wort verftaen de fonde, feght den H. Atfguftintts. Wel aen dan fondarige menfchen defer werelt
aengefien de fonde is een fwaer jock, en onverdra- gelycken Iaft , daer en boven eenen Niet vol bedrogh, doet afftant der fonde , verlaet de occafien ende be- keert u tot Godt , en wort Herten Sot, dat is eenen bekeerden fondaer , een ootmoedige ziele. Om noch meerderen af-keer te krygen van de
fonde , overleght en mediteert , dat is , betracht te verftaen , hoe dat een fondaer door de fonden veran- dert in den duyvel jae felf een duyvel wort; om dit wel te begrypen , fal ick uydeggen een bequaeme plaetfe van de H, Schrifture. Godt
|
||||
|
van 't geeftelijck, Kaertfpel. "ïir
Godt naer dat hy alle dingen hadde getrocken uyt
den DÜiet door fijn Almogentheyt, komende om den menfch te fcheppen de H. Schrifture vermeit hoe dat hy den menfch heeft gemaeckt van't flyck der aerde. Aldus heeftGodt denHeere den menfch gemaeckt van-
flym oft'tflyck. der aerde. ( Genef. Cap. i.) Men moet ooghmerck nemen op dat woort flyck\>
en daer by moet men verftaen dat 't flyck. niet en is aerde oft water alleene ; maer 't wort gemaeckt van alle beyde te famen. Want aerde fonder water is an-, ders niet als ftof, ende het water is dun en loope- lyck , daer moede dan wefen water en aerde. De aerde beteeckent het lichaem , en't water be-
teeckent de gratie : om dit water der gratie riep ge- durigh onkH.SeraphiekeMoederTerefa:tleeï geeft my dat water der gratie , welck water der gratie in de fcheppinge van den menfch wiert overvloedighlyclc ingeltort, foo dat Adam en Eva ware o vervloedighlyk befittende de gratie als fy eerft gefchapen wierden. Nu dit water hebben onfe Voor ouders verloren
foo dat iy naer den val alleenelyck zyn gebleven ftof, en hierom feyde Godt tot den menfch naer den val: weeft indachtigh dat gy ftof zyt. {Genef. cap. 3. ) Hier uyt foo fluyte ick dat den menfch is gewor-
den de fpyfe van het helfch ferpent door den val der fonde , want den duyvel aenveert hebbende het we- fen van een ferpent , en Godt den menfch geftraft hebbende , feyde tot het ferpent, gy fait de aerde eten. Uyt defe waerheyt foo is't dat ick trecke een con-
fequentie oft uytvolgende leeringe , weerdigh om bemerekt te wefen, Dit nu foo voorgeftelt dat een H 5 fonda-
|
||||
|
12 i _ Het III. Cap. van den Herten Sot
ibndarigh menfch is de fpyfe van het ferpent den dnyvel, wat wort dan den menfch r Eerft moet ick onderfpecken , wat komter van de fpyfe welcke wy eten, en waer toe dient ons de fpyfe > Hoort de Phi- lofophen (a) de fpyfe verandert in defubflantie van de fake , welcke gevoedt wort. Wonderlyck gepeys '. o heymelyck fecreet ! hier
uyt foo volght dat den menfch door de fonde wort «erde fonder water , te weten fpyfe van den duyvel, jae hier uyt foo volght dat den menfch verandert in den duyvel, aengefien hy hem verilint, en foo wort den menfch een duyvel. Want de fpyfe verandert ïn de fubftantie van die de fpyfe op eet, den duyvel eet den fondaer op. Soo dan hy verandert in den duyvel. Defe Ieeringe heeft Chriflm felf beveftight ; wans
hy fittende aen tafel in fijn leften Avont-mael en aen- fiende de ziele van Judas den Verrader , hoe dat hy door fijn quaet voornemen , door fijn doot-fonde nu was geworden de fpyfe van den duyvel, en hoe Sathan hem nu hadde opgeeten en verflonden , den Heer feyde in de tegenwoordigheyt van al fijn Difcipelen, Een van a-lieden is een duyvel(Joan. cap. 6.)en den H, Anfelmus willende beveiligen defe waerachtige berin- ge Chrifii feght , (b) de fonde is eenen grooten duyvel. Kinderen der menfehen hoe langefuldy wefcnfvae?
van herten , befwaert met hetonverdi-agelyck]a{tder ^bnden,/2g£ my waer toe,tot wat eynde bemintgy-lieden deydelheyt endefoeckf de leugenen oft bedrog?Uoon naer de ftem van den H.Geeft die foo dickwils klopt aen uw* hertQ
(a) Aüraeoiiim contrenitiir !n fubfenttetn aliti.
(b) teccaium eft magr.us ilsmon. S. ^inftU
|
||||
|
varCt geeftelyc\ Kaertfpel. 11}
hcrte en feght, ftaet op flapende ziel, ftaet op 't is
genoegh gefondight, en bekeert u tot Godt, wort Hertelyck. Sot, Sot naer de werelt, en begeeft u tot een ander beter leven ; en vraeght naer 't feggen de* «ïenfc'hen niet, laetafalle converfatien, vifiten, ge- felfchappen door de welcke gy u felven hebt bedor- ven , en zyt niet befchaemt te feggen dat gy ver- moeyt zyt van dat boos, ledigh , en vleefchelyck leven. De woorden verwecken , En de Exempelen trecken,
Den H. Ambrofitts verhaelt. Hoe dat'er was een,
Joncker die door't quaet gefell'chap is gekomen by een fraey en fchoon vrouw perfoon , waer op hy ver,- lieft is geworden , en is methaer menighmael geval- len in fonde , daer en tuflchen hy wort vermaent in fijn gemoet vanden H. Geeft , hy hoorde den Heer kloppen aen fijn herte , ende hy nam defe geeftev lycke en inwendigen roeringe waer , en om de occa- fie te vluchten hy ginck voor eenigen tydt uyt'er ftadt. Daer naer wederkeerende defe vrouw per- foon hem aenfiende , docht by haer felven , wel is dat niet dien Joncker die ick foo beminde , en hy my » en door hem lange aen te fien bevont dat hy't was, teiv ftont is fy by hem gegaen en heeft hem gegroet. Hy maeckte den onbekenden en onbeminden , weL ièyde fy en kende gy my niet, ick ben die perfoon Welcke gy foo feer beminde, hoe is't mogelyck dat gy my niet en kent, en zyt gy niet indachtigh hoe dat wy te famen hebben gewoont langen tydt als flian en vrouw , en feght gy my nu niet te kennen? |
||||
|
124 Het III. Cap. van den Herten Sot
Hoe dickwils hebben U. E. defe myne er men omhelft ? Ick ben die vrouw perfoon welcke gy als een Afgodinne hebt ge-eert, en kent gy my dan noch niet; Den Joncker ( foo ons vertelt den vermelden H. Va-
der ) heeft haer gegeven defe naervolgende fchoone Antwoorde.(a)frV/^»(feyde hy)datgy die perfoon z.yt, ick, en ben die niet, is't dat gy die vrouw z.yt [onder eer e enfehaemte, ick en ben dien Ionghman met diefonder fchaemte met u heeft gewoont foo gy die z,yt,weet dat ick dien niet en ben, want nu bttyten Chrtftttm en hebbe ick. in mynherte niet,noch oockjet anders en begeere ick met~ O wyfen Herten Sot, die door fijn felven te bekee-
ren tot Godt heeft gefmaeckt hoe foet en goet dat is te fpelen in ons Spel der Liefde, ende niet vragende naer het out quaet gefèlfchap is vol-herdigh geble- ven Herten Sot van ons Geeftelyck Kaertfpel, dat is te feggen, hy is gebleven tot Godt bekeert. Ick wenfche alle jongelingen, Joffrouwcn, endo
alle fondaren defe couragie ende moet, van de occa- fien te vluchten : en buyten Chriftum niet meer lief te hebben, niet meer te beminnen 't gene Godt mis- haeght. Laet ons dan naervolgen David,Magdalena, en alle
wyfe Herte Sotten en Sottinnen , om alfoo wys te wor- den volgens de leeringe Chrijii, welcke ons fal leyden daer wy inder eeuwigheyt ons fullen verblyden. Amen. HET
(a) Si tu es illa ego non funï ille , fï tu fsmina illa es ab!ijue pudore & verecundia ego non futn ille Javeniscjui abkjue pudore 8c verecundia tibi cobabitabam. Si tu ipfa es , fcito me ilium non eilea quia jam praeter Chriftum nil in corde meo habeo , nee habere volo, tf. ~4mbrof, l. 6. de panitent. |
||||
|
van't geeftelijck Koert ff el. xt$
HET IV. C AP IT TEL.
Van de Herte Thien.
§. i. Al diefondigen tegen de Thien Geboden en hebben de
Herten Thien met van ons Geeftelyck Kaertfpel. ]0 M wel te begrypen , wie dat fondi-
<>en tegen de Thien Geboden , fal ick in'tkort alle de Geboden voor oogen ftellen , en befchryven wie dat zyrt die daer tegen mifdoen. HET EERSTE GEBODT.
Ick ben den Heer uwen Godt gy en f uit geen vremde
Goden hebben , &c. (Exod. Cap. zo.) TEgen dit eerfte Gebodt fondight men op dry-i
derley manieren. Ten eerften al die gaen by waerfeggers oft waerfegJ gerinnen om van de kortfe en andere fieckte verloll te worden,en om hun geluck te weten,fondigen tegen die Gebodt; defe groote dwaesheyt overleggende den H. Vader Juguftinus,Csgt(a)dat de Priefters vermanen alle gelooviyw, of datfj weten dat alle kpnften dertoovery* aen defeckegeen remedie kan aendoenmaer dat defe z.yn ftrovpen van den ouden vyant,met welcke den vermale- djden verrader hetmenfcheljkg^htfieckt te bedriegs {*) Admotieant SaceHotes fidele» populos ut norerint magicas arte,
afferre . Sic. Sed hac ede laqueoi annqm hoftis quibusilleperfidm, ge-
mis huraamim decipere nttitur. |
||||
|
u6 Het IV. Cap. van de Her te Thien
En op dat alle menfchen fouden hebben een af-
treck van defc fonde hy voeght daer by de geftelde ftraffe welcke t'fijnder tyde wiert onderhouden. (a) Soojemant van de klerken fulcks heeft ged aen^dat
hy worde afgeftelt van fijn H. Ordre ; en foohy leeken is , dat hy worde uyt gebannen, Ten tweeden tegen dit eerfte Gebodt fondigen al
die gierigh zyn , want gelyck Paulus leert ( Gal. 5. ) de gierigheyt is den dienft der Afgoden. Innocentius feght, dat feer wel den Apoftel heeft
befchreven de gierigheyt, feggende dat fy is een dienft van de Afgoden: (b)want gelyck. de afgodery dient aen't heelt van den Afgodt,alfoo dengierigen aenfijn threfoor, den eerften met alle neerftigheyt vereert fijnen Afgodt den anderen met alle forge bewaertfijn threfoor , den eenen vervoordert neerftighlyck den dienft van fijnen Afgodt, den anderen vermenighvuldight den hoop desgelts. Soodat dan de gierige menfchen fondigen tegen dit
eerfteGebodt,want fy aenbidden vremdeGoden,en hier- om feght feer wel de waerheyt den H. Paulus. De gie- rigeenfullen 't Ryckder Hemelen niet befttten.(i.Cor.6.) Al die eenigen Ampten en Officien bedienen , is't
dat fy befitten de gierigheyt,fy fullen wercken hun ver- doemeniflfe. En dooft geit datftom is, maeckp recht dat krom «.Hoort wat ick lefe in'tBoeckEcclefiafticus aen't 20. Cap. Hant-giften en gaven verblinden de oogen der Rechters,endegelyck een die (lom is in den mont,keert hy henftrafftnge af,GloJfafegthiet op,hoc datAfutus is een (a) Si hoc exercuerit clericus degradeiur, & laicus excommunice»
tur. S. ^Augufi. qn ijl 26. Cap. ultimo. (b) Sicut quim idololatria fervit firnulachro , Gcavarustbrfauro : ille
curoomnidiligemiacolitfimulachrum , ifte cum orani cura cuftodit the- faurnm, ille cultum Idololatria; diligenteramplificat, 8c ille ciimuluto pecunia: augnientat. Inrmmt, dt vilit, humtmx coni. I. 2. Cap. iy. |
||||
|
van't geeftelyck. Kaer/fpel. ny
fekjsrfoorte(a)van vorffen,welckegefmeten zynde in den
muylvan eenen hont, maeckt hemflil-fwygende,foo dat hy met en kan b affen: Alfoo de har.tgiften ende gaven ge*. geven,ende ontfangen doen den Rechter fwygen. Soo dat wel van defe feght den Propheet If ai at
aenfijn ^G.Capittel.Stomme hondcn,niet kpnnendehaffen Arnoldus vertelt in fijn verhaelingen hoe dat eer»
feker man hadde een proces by den Rechter , ende hy gaf hem eenen fchoonen Os , op dat hy voor hem foude wefen. Dit hoorende de ander partye, heeft aen de huyfvrouw van den Rechter gefonden een ichoone Koe. Op dat haren man voor hun foude wefen. Als den eerften hooide fententis geven te- gen hem , hy ftont verftelt en riep, Os fpteckt, en den Rechter antwoorde , den Os en kan niet fpre- ken , want de Koe en laet dat niet toe. Saligh is hy die fijn handen uytfchut van alle giften
(Ifa. c, 33.) Die foo handelt, toont dat hy niet bd'eten er> is met den gien'gen duyvel , want die gierigh is «eeft noyt genoegh , gelyck feght den H. Bernardus (u)die daer gedronckpn heeft van het tydeiyekwaterder gjerigheyt, fal wederom dorji hebben. Ten derden, fondigen tegen dit eerften Gebodt, al
06 gene die hun lichaem te fcer toeven gelyck da
§ütfige:vnn defe feghtPaPihs^wiens Godt hunnenbuyek,
f (1 • Cor. Cap. 6.) Den H. Vader Auguftinas hier van
Pokende maeckt defe naervolgende rede-kavelinge.
*c/ £) at wort van denmenfeh aenbedenJtgent hy boven
ce.[/ Mu,"»eft quardam fpecies ranse qux projeöa in oscanis ipfcmia-
; \'.2ra facii ut non poffit latrsre. Sic xeniiia datum fit receptum faci: iterurn"?tacere'GloJT-t. tb) Quibiherst ex aquatemporalisavrrhix, fitiet t(lr . ■ U"nard. (c) Hoc ab homine coütur , quocl pra: ceteris diïïgïJ f.a' P1"* J'ligunt ventreio quara Deurn , quia ex feftis Dei, fariunt *«ta ventrij, s, ^i„&aft.
|
||||
|
n8 Het JV. Cap. van de Her te Thien
andere faken bemint, degulftge beminnen meer hunnen buyck als Godt, want van Godts Feeft-dagen en heylige dagen,maken fy feeften van den buyck,- Den H. Hieronymus fchry vende op de woorden van
J)avidmynen Komnckende mynen Godt-, feght:(z)dien heeft derven feggen voorwaer mynen Godt,want mynen buyck en is mynen Godt,niet want de quade begeerhck~ heyt en is mynen Godt niet. Men leeft van een Ryck man die te feer beforgbt
was voor fijnen buyck , maer om dat hy voorfichtig en verftandigh was is hy gemaeckt Raetsheer van den Conincfc van Vranckryck, en als dan begaf hy fich noch meer tot overvloedigheyt van eten en drincken , foo dat de vettigheyt by naer door't vel was uyt-berftende. Den Cock defen Heer dienende beeft hem aen gefproken met defe woorden. Myn Heer wat een ontftekinge fal daer wefen in den af- gront der hellen, als wanneer u vettigheyt fal ver- brant worden 3 Defe woorden heeft hy wel over- leyt ende niet qualyck genomen , en begonde fy fel— ven aen te fpreken met defe woorden , voorwaer hy heeft de waerheyt gefeyt, want myn vleefch fal we- fen fpyfe der wormen, en myn vettigheyt de fpyfe der duyvelen, maer ick fal maecken dat het foo niet en fal gaen , en hy heeft aengevat de wereken der penitentie en heeft fijn vleefch gekaftyt. met vallen en fobeiheyt, en heeft Godt behaeght. Godt gave dat alle gulfige defen naervolghden. HET
(3) Ule aufiis eft dicere vere Detis meus , quia non eft venter Peus
jaeus, quia non eft libido Deus meus, S. Hitnn. tfalm. f. |
||||
|
van 't geefielijck. Kaèrtfpel. i xsf
HET tl. GEBOD T.
Gy en [tilt den Naem van den Heere uwen Godt niet
ydelyck, aen nemen,(Exod. Cap. 20.) ICk vinde oock dryderleye foorten der fondareft
die fondigen tegen dit tweede Gebodt. D'eerfte zyn , die fonder reden door een quade ge*
woonte fweiren en vloecken , en fulcke worden van Godt geftiaft: hoort den Wyfen-man , die veelfweirt, fal met boosheyt vervult worden ende van fijn httys en fal deftraffe niet afgaen. (Eccl. Cap. 23.) De tweede zyn die fweiren en valfchen eedt doen,
't welck Godt expres heeft verboden, gelyck liec ftaet gefchreven. Gy en fait niet valfchelyck fweiren iti mynen naem. (Levit. Cap. 19.) Dt derde foorte zyn die blafphemeren gelyck ge-
meynelyck doen de tuyfchers en fpeelders van het Werelyck Kaèrtfpel, want veel verliefende, hebben te- gen Godt op-geftaen en hem geblafphemeert. Den ft* Bernardinus van Senen feght: (a) Gelyck. den Franf- wan wort kenbaer uytfijnfprake den Duytfman uytfijn Woorden alfoó de vermaledyde menfchen worden bekent door het blafphemeren. O helfche menfchen , o duyvel- [che borgers, want alle tongen van die blafphemeren *-yn defuyte ofte mont der duyvelen. Ick vinde dry foorte der landen, re weten, het
Iant van het hemelfch Jerufalem. Het lant van defe serde ende het lant der DuvfternilTen in den afgronc der hellen. I Wik Sic Co?'?0'cuntur Galliciex loquela fua. Alletnanni ex fïrmone fuo.
ve«re& A'10m'nes ex blafpheraiis, óhominejinfernales, óiartareiCi* func' p C'è,aes naniq; blafphemarura Hngiia; ctemomim fiftula;, vel ora |
||||
|
ïjo Het IV. Cap. van de Herte Thien
Wilt gy-lieden eens weten , van wat lant dat gy
zyt j ick (al het u doen verftaen , foo gy belieft oogh- merck te nemen op uwe fprake, is't faken dat gy den Heere looft, gebenedydt, en geerne wat geefte- lycks hooit, 't is een teecken dat gy zyt vant eeu- wigh Vaderlant van't Hemels J'erufalem,want uw' ton- ge maeckf u bekent. (Matth. Cap. 16.) Maer foo ick u hoore fpreken anders niet als
van de aerde , van de werelt , foo is't dat ick fegge dat gy-lieden aenfche en werelycke menfchen zyt, want fulck oordeel heeft Chriftus felfs geftreken foo ons vermeit wort in de H. Schrifture : Sy zyn van de werelt, en daerom foo fpreken fy van de werelt, die van d'aerde is, [al van d'aerde fprekfn (Joan. 1. cap. 3.) Ende foo ick jemant hoore blafphemeren ick
fegge dat defen is eenen lants-man van den afgront der hellen , eenen inwoonder der duyfterniffen. Den H. Hieronymns die vraeght waerorn dat de
Son in't fterven van Chrijlus haer licht heeft verloren ende hy feght : (a) Het fchynt dat het groot licht, te weten deSon haer f r alen heeft wegh getrocken,op dat die boofe blafphemeerders niet enfouden haer licht genieten. HET III. G E B O D T.
Viert de Heylige dagen des Heeren. (Exod. Cap. 10.)
TEgen dit derde Gebodt, fondigen al die ilave-
lycke wercken doen fonder uyterften noot. op Sondagen en Feeft-dagen. 't Is wel te beklagen met droevige tranen de abufen die men fict gefchie- den tegen dit Gebodt , daer zynder duyfenden dïc (a) Videtur luminare raajus retraxifle radios fuos ne impii blalphc
mantel fua luce frnerentur, S. Meren, in Matth. |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. 15 r'
«it Gebodt overtreden , ende weynigh' worden ge-
Vonden die hun fchultdaer van kennen. Ick fpreke, van die da er de Sondagen en Feeft-dagen over-bren- gen in de herberge te fitten , te drincken , te tuyiïchen en fpelen , danfen en fpringen : het waer dickmael Winder fonde , noch de ongemete goetheyt en fbude foo niet o ver-tred en worden met eenigh hantwerek te doen ('t welck fomtijdts toe-gelaten wort om den gtooten noot) als alfoo defe dagen over te brengen. ™ ftaet niet verftelt in defe leeringe , noch dat 11 dit niet wat vrems en dunckt, 't is het feggen en de Talige onderwijfinge van den H. Vader Auguftinpts. (a) Het [oude dicku'ils beter betamen dat dej'ongbmannen ploev- «■en en acteerden , en de dochters Jonden beter/pinnen cit, koeren als wel in fulcken fpelenperjkelenfeljck, te danfen. Waer toe meynt gy-heden is den Sondagh in-ge- 'telt ende Heyligh-dagen , ten zy om te ruften van 5*c flavelij cke wereken , ende op die dagen te werc- ^ei voor de ziele , Mifle hooren , te Sermoon gaen. . 'et in't Sermoon gelijck een feker man wijs- Waeckte aen fyn huyfvrouw, welcke dickwils keef |
|||||||||
|
^m dat hy altydt uytliep de geheelen tijdt van d
|
c
|
||||||||
|
. °ndagen en Feeft-dagen , en antwoorde dat hy
1 Sermoon hadde eeweeft , en 't was een herberge
Velrl- • • , c- Wl-Ke wiert genoemt, in t Sermoon.
HET IV. GE BOD T.
*J^rt Vader ende Moeder , &c. (Exod. Cap. zo.) |* Egen dit vierde Gebodt fondigen alle kinderen "*• die Vader ende Moeder niet gehoorfaem en fa) p 1z zyn'
las ]an/?*are<que fepim, vel jnveoe» fiirae. aratri ducere, rel Puel-
tfl via». ,lac«e 8c colum trahere , guam in hi« Indi» periculosè laltare *• '• de jo. end. |
|||||||||
|
i?1 Het IV. Cap. van de HefteThicn
2yn, hoort Paulus tot de Coloffen. 3. Cap. Kinderen z.yt
gehoorfaem aen uwe Ouders m al dat fy gebieden.
Ten eeiften de kinderen moeten doen dat hun gebo-
den wort. Want gelyck ons leert den ouden Mejfret.fa) Den Vaderdes Huysgefin is in huys,gelyck den Coninck, in fijn Rjck- En gelyck. de onderfaten van den Coninck, z.yn gehouden gehoor faem te wefen aen den Coninck, in de faken welcke raken de regeringe van t Ryck,, alfoo de kinderen moeten gehoor faem x.jn aen Vader int gene dat raeckt de regeringe van't huys. Hoe veel kinderen vint men nu die niet vlytigli en
zyn om terftont te voldoen aen dat hun wort bevolen. Plutarchus doet een vrage en feght, foo gy-lieden Vaders en Moeders wilt weten oft uwe kinderen goet fullen wefen en voort-ganck doen in deugh- den. Gaet feght hy, tot den Pot-backer en fret als hy de gebacke potten treckt uyt den hoven, hy ilaec daer op met fijnen kneukei oft met fijn hant , en foo fy een doof geluyt geven't is een teecken dat fy ge- borften , gefpleten oft gebroken zyn , en hy verworpt defe, maer foo fy eenen goeden , fchoonen klanck geven hy oordeelt dat fy »oet zyn. Alfoo oock Vader en Moeder weet dat uwe kinderen zyn gelyck aen aerde potten , want Paulus feght Wy hebben ons thre- foor oft onfe üele in aerde vaeten. (1. Collof. Cap- 4 } U kinderen dan, zyn als aerde vaeten , beproeft hun feggende,3W»»w, Anneken-> Baboken->Terefeken> &c gaet eens dien brief dragen tot Oom, oft gebiet jet an- ders : foo uwen foon oft dochterken antwoort, Va- fa) rater Familiaj eft in domo, ficut Rex in regno . & ficut fubdi1' Regis tenemar obedire Regi, in hisquae fpeitam ad gubemationem te' gni, ita filii tenemur Paiti Farailias obedire in bij hdje pertinent ad di*1 ponendas domos Mtffuih. |
||||
|
van 't geeflelyck, Kaertfpel. 133
der waerom moet ick altydt gaen, dat Babokfn gaet,fy
en gaet noyt uyt, ick moet altydt gaen , dat is een teecken dat dit kindt niet veel en deught, om dat 't fulck een quade antwoorde oft klanck geeft : maer ft>o het kindt feght wel Vader ick gaen terftont, en ifter noch jet anders van Vaders beliefte. Och dat is, eenen goeden klanck, een goede antwoorde, 't is een Wecken van een goet kindt. Kinderen hoort en luyftert toe, wat gcfeyt wort
ln de H. Schrifture van de kinderen die ongehoor- ftem zyn aen Vader en Moeder. Hoort ende ont- hout defe fchiickelycke Sententie , foojemant gebaert heeft eenen foon , die nieten hoort naer het gebodt van Vader oft Moeder, dat het volck. derfiadt hem worpe met fteenen. (Deuteron. Cap. ai.) \Vaert faken dat alle kinderen tegenwoordigh dus
^oeften geftraft worden, men foude niet veel kinderen ttieer vinden, want de meeften deel zyn ongehoorfaem cn doen Vader en Moeder veel lyden aen. Hoort Glojfa op dit Gebodt, fy leert noch voorder
Wat dat de kinderen moeten doen als fy grooter 2yn 5 te weten hoe dat fy de Ouders moeten onder- houden , helpen en byftaen ; dit zyn de woorden, (a) Eert Vader ende Moeder : hier in dit Gebodt wortgebo~ den dat de kinderen moeten eeren hun Ouders, met het °fficie der godtvruchtigheyx., te weten hun in haer noot* lakclyckheden helpende. £>e kinderen moeten naervolgen de Oyvaren ala
ty jonck zyn, den Vader en Moeder over de Zee vlie.
13 gende,
tentlH°fl-0ra Patrem.8cc. di'cit Gloffa. Hic prseïpitur ut filii honorem Pa-
es.oHicic pietatis, videljcet eii,ia neceflitatibus eorum fubveniendc, |
||||
|
IJ4 Het IV. Cap. van de Hert e Thien
gende , fy leggen de jonge boven op hunnen rugge
en foo diagen fy de felve over de Zee , en nu a!s va- der en moeder heel out worden , de jonge leggen den Vader en Moeder op hunnen rugge , en vliegen foo over de Zee. Alfoo gy-lieden kinderen die daer in u jonge jae-
ren zyt gedragen geweeft van Vader en Moeder. Överleght hoe dat gy-lieden hun hooft met kryten en roepen hebt gebroken, en nu fy out en kout zyn verdraeght wat fieckte van den ouderdom , toont de deught der godtvruchtigheyt. Daer-en-boven wort vertelt hoe dat de jonge
Oyevaren (lende dat Vader en Moeder foo out zyn, dat fy hun pluymen verliefen en haer felven niet en konnen verwennen. De jonge trecken haer pluy- men uyt, en decken daer mede Vader en Moeder. Al- foo lieve kinderen ontreckt wat van u felven , van geit en goet is't dat het uwen ouden Vader oft Moe- der van noode heeft. HET V. GEBOD T.
Gy en fait tikt doodt-flaen. (Exod. Cap. zo.)
ICk bevinde Dry foorten der menfchen die tegen
dit Gebodt fondigen. D'eerfle zijn die haeten nijt dragen : dat defe fon-
digen en doodt-flagers zijn , ftclc ons voor oogen klaerlijck den H. Joannes in fijnen eer f en brief aen't 3. Capitel. Al die fijnen broeder haet en nyt draeght hy is eenen doodt-flager. De tweede zyn de achter-klappers oft eer-bene-
mers, wiens tongen z.ynfcherp volgens de leeringe van |
||||
|
van 't geefielyck. Kaertfpel. 135
David (Pfal. 56.) want door achterklap als doot een
fweert wort de ziele gedoot, 't welck meer moet ge- acht worden als het lichaem te dooden , want door het doodt-fteken en wort maer een lichaem gedooc friaer hier worden vele zielen gedoot, ten eetften die den achterklap fpreckt, ten tweeden wiens eere ge- fcheurt wort, ten derden van die 't hooren en geerne hooren , en konnen beletten en nochtans niet en doen. Al dan die fijnen broeder haet,hy is een doodtflager,en
dl die doodt-Jlager is, en heeft geen deel in'tRjck.e Godts. De derde zyn die met'er daet jemant doodt-ilaen,
ende men vinter van defe dry foorten. Sommige en dooden maer het lichaem , en defe en zyn niet te vreefen , ptincipaelyck als men gedoodt wort voor de rechtveerdigheyt. Hierom feyde Chriftus by den H. Evangettfia Mau
th&us aen't 10. Capittel, en wilt niet vreefen die het lic- haem dooden. Andere en dooden maer de ziele , dat zyn die een ander trecken tot doot-fonde, gelyck den duy- vel die ons eerfte Ouders heeft verleyt tot de fonde» "ierom wordt hy doodt-flager genoemt by den H-Joannes Cap. 8. D/e»(feght hy)w4J« #» doodt-Jla- &er van den beginne. Andere die dooden ziel en lichaem % dat zyn die
daer kinderen dooden voor het Doopfel, oock die eenige drancken geven aen groot-gaende dochte- ren om foo de levende vrucht te dooden en te doen Vergaen. Daer-en-boven oock die hun felven ver- hangen, verfmooren , öft vermoorden. Voor defe en 1Tlagh niet gebeden worden, nochte en mogen be- graven worden op gewyde aerde, tot öraffe, l4 HET
|
||||
|
J3 6 Het IV- Cap. van de Herte Thien
HET VI. GEBODT.
Gy en fait geen overfpel doen. {Exod. Cap. 5.)
|
||||||||||
|
H
|
Ier wort verboden overfpel met'er herten,
met de woorden , en met wercken. Van over- |
|||||||||
|
fpel met'er herten fchryft wel den H. EvangeUfta
Jbtatth&us aen't 5. Capittel, die gejten heeft een vrouw om haer te hegeeren, hy heeft nu overhel gedaen in fijn herte. Want gelyck Glojfa hier op feght. (a) De begeerr lyckheyt is moeder van het overfpel, gelyck. de gram^ fchap van den doodt-fagh. Oock hier wort verboden overfpel met de woor-
den : defe doen overfpel met de woorden die daer van fpreken en door hun oneerlycke woorden in't iierte van een ander ontfteken vlcefchelycke begeer- ten , hierom feyde Paulus tot de Ephefien aen't 5. Ca~ fittel. Overfpel en alle pnfuyverheyt dat defe onder U. L. niet genoemt en worden : want hier van fpre- k.ende, 't vier wort ontfteken. Daer wort hier oock verboden 't overfpel met de
wercken foo gefeyt wort van den felven Apoftel jille overfpelders, oft onfuyver menfch en heeft geen deel in't Rycke Godts. Den Overfpelder wort fwert, leelyck en onbe-
kent by Godt, en oock fomtydts voor de menfchen. Den Propheet Jeremias in fijn beklaegingen aent vier- de Capittel, befchryft hem op defe maniere. Hen aen- Jicht is fwerter geworden dan kolen 3 endejy en z.yn nief bekent geweefi in deftraeten. Om alle getrouwde eenen fchrick te geven van
defefonde, ick ben indachtigh gelcfen te hebben by {&) Concupifcentia eft mater aJuhetii, ficut ita homicidii, GUJJa. |
||||||||||
|
van 't geeflelyck. Kaertfpel. 157
Thomas Cantipratenjïs. (a) Van eenen foldaet, hoe dac
hy in 't midden van den nacht is ftillekens op-ge- ftaen uyt fijn bedde fonder de vrouw^wacker te ma- ken , en is gegaen naer een plaetfe alwaer hy't over- spel heeft bedreven , en hy quam s'morgens naer huys rnet de Maene-fchijn. Wiens aenficht fijn huyf- vrouwe van verre fiende door de venfter begonfte fchroomelijck te roepen, door wekken roep de dienft-boden zijn veibaeft geworden , en liepen al te ftmen boven , die oock fiende hunnen meefter, heb- ben gefchreeuwt al oft fy den duyvel hadden gefien, 'twelck den foldaet hoorende voelt naer fijn aen- ficht en vint dat 't felve door de ftraffe Godts veran- dert was in eenen duyvels muyle met twee horens bovenop. Hy begint leetweefen te verwecken over fijn overfpel , en heel vtoegh ginck hy naer de Kerc- ke om te Biechten en vergiffenifTe te verkrijgen over fijn mifdaet, daer quamen hem te gemoet koey Wachters met koeyen , en herders met fchaepen , de beeften begonden getier te maken en wegh te loopen ak dul wordende van dit monfter te aenfien. Komende ontrent het Kerck-hof den Paftoor lefende fijn Getyden aeti de deure van de Kercke, en fiende dit duyvels hooft Paer hem toekomende, treet in de Kercke en fluyt de «ettre toe. Alfdan den foldaet fy felven neder-fmytende plat teraerderiep, ontfermt u mynderó H. Vader,hebt ^ede lyden met den ellendigen fondaer,ick en ben gee- nen duyvel gelyckick uytwendighfchyne, maeris my over gekomen defen voorleden nacht door myne fon- I5 den ^ ).ExdSm!',um 1>«"l rtftrt Thomas Cantipratenjti l, z, vty w» &/>< i.^ri.
tttttert i}ni vultnm dtm'nis hubtbat |
||||
|
ar 3 8 Het IV. Cap. van de Herte Thien
den , belieft myn biechce te hooren en te vergeven myne mifdaden , dat daer nacr Godt met my doet 't gene hem belieft. Ende terftont foo hy gebiecht hadde , foo heeft hy wederom ontfangen fijn voor- gaende gedaente. Den Leeraer die dit vertelt feght, wy hebben ge-
fien menfchen die defen foldaet wel hebben gekent. Beminden Lefer waert faken , dat alle overfpelders
foo mans als vrouwen moeften geftraft worden , met al fulck een uytwendige ftraffe , dat de onfienlycke horens die nu al vele dragen , eens fienelyck wier- den , wat al duyvels hoofden en fouden wy niet ge- moeten > Men foude wel mogen geduerigh 't Cruys in d'handen hebben om den fchrick te verjagen : al te veel en zynder maer die dit duyvels fpel fpelen. 't Is een gemeyn (preek woort : geluckigh is hy,
die door een andermans ongeluck wort geleert; op dat dan niemant en worde geftraft, dat hy de ftraffe van den vermelden foldaet wel over-leggc, ende in de plaetfe van te fpelen het duyvels over- fpeljvoortaen mede fpelen in't Geejlelyck. Kaert-fpel,oft Spel der Liefde. Den Troef van Herte Thien , dat is de thien Geboden wel te onder-houden. HET VII. GEBODT
Gy en fitlt niet flelen. (Exod. Cap. zo.) TEgen dit fcvenfte Gebodt fondigen dry foorten
van menfchen. Ten eerften die een fake gevonden hebben , en die de felve houden ende niet wederom en geven aen den eygenaer wetende aen wie die toebehoort. Ten tweeden, defe fondigen die bedrogh |
||||
|
van't geefielyck. Kaertfpl. t 39
doen in de Coopmanfchap, 't welck verbiet den Apo-
ftel i. adTheJfal. 4. Niemandtenovervalle,often be- driege in eenige faecke fijnen broeder,want den Heere is een wreker van alle defen. Al dan die uwen even-naeften bedrieght die daer fchryfï twee voor een,gy-lieden be- drieght ende wort geftraft van den Rechter. Hoort wat ttiy gefchiet is : ick belas eens een befeten menfch van den duyvel, ende gehoort hebbende, hoe dat den dnyvel aen fijn volck fomtydts wyn bracht , ick door nieuwfgierigheyt gedreven zynde ( al hoe wel ick niet te wel en hebbe oedaen) hebbe sevraeght waer dat hy defen wyn haelde , hy antwoorde ; dat tappe ick af, van het vat daer den weert heeft twee voor een gefchreven : en dat laet Godt toe. Bedrieght den menfch , en wilt in uwe Coopman-
fchap ryck worden , 't en fal niet baten , dat geftole goet fal voor den duyvel gaen. Ten derden , de woec- keraers fondigen tegen dit Gebodt : oock die met gewelt 't goet der arme weduwen en weefen befit- lei, defe en fullen 't Rycke der Hemelen niet befit- ten, ten zy dat 't felve goet wort wederom gegeven. HET VIII. GEBODT.
Y7 enfultgeen valfche getujgenijfe geve. (Exod. Cap. 20)
ICk bevinde dat men kan fondigen op dryderley
manieren tegen dit Gebodt. Ten eerjien , door Vreefe doende eenen valfchen eet, van de defe feght oen Wyfcn-man in't boeck, der fpreeck,woorden aen't 6. kapittel, een valfche getuyge draegt Godts üele haet en pdt:zn niet alleenelyck defen, maer oock die de waer- heyt fwygen als fy de felve moeten feggen,Hoort Ghjfa |
||||
|
rï4° Het IV. Cap. van de Herte Thien
(a)fyzyn alle beydefchuldigh , die de waerheydt ver- borght, en die een leugen feght. Ten tweeden fondigen tegen dit Gebodt die om
giften en gaven doen een valfchen eedt,tot defc fpreeckt fèerwel den Prof heet Ifaias aenfijn $.Capittel : Wee ( feght hy) die daer rechtveerdigh maken den boofen menfch om giften en gaven : gy-lieden neemt wegh de rechtveerdigheyt van den rechweerdigen. Defe met recht worden wel vergeleken by den
vermaledyden Judas die Chriflum heeft verkocht voor geit. Hoort't is het concept van den weerdigen Beda: (b) Die voor giften tegen jemandt feggen een valfche ge- tuygeniffe, verhopen waerachtighlyck. de waerheyt, welene Godt is, voor geit. Hoe dickwils en wort dit niet gedaen , en dat
van die Judam felf vervloecken , om dat hy fijnen Meefter voor geit heeft verkocht. Ten derden , foo is't dat fondigen tegen dit Gebodt
al die valfche getuygeniife geven, oft wel uyt liefde, oft wel uyt haet. Oock al die liegen. Want hoort den V^yfen-man{Proverb. Cap. \y.)Die een leugen fpreeckt, hy enfal de handen des Heeren niet ontloopen : dat is te feggen, hy en fal niet ongeftraft blyven. Jemant fal feggen ick voor my, 'k en fal niet liegen,
maer ick fprekc wel met eenen krommen treek ; ick bidde u leght my eens defen treek uyt ; wel by exem- pel , men vraeght naer Vader oft hy 't huys is 5 Ick antwoorde neen , want myn Vader en is geen huys, 'twelck is van houdt en fteenen, maer hy is van (aj Uierque reus eft , & qui vetitatem occultat , 8c qui rnendacium
dicit.-G/e/A. (b) Qui pro muneribus contra quemlibet falfum teftimcy Dium cücunt profecto veritatem , qua; Deus eft , pro pecunia venduat* V, Bcd.% fufcr Marmm II. quxji. 3. Cap, abtit. |
||||
|
van't geejhlyck Kaertfpel. 14.Ï
vleefch en beenen : macr kintdat is gelogen ; och ten
doet, want men feghtdatden H. Petrus van valfche
gctuyeniffe kan ontfchuldight worden ; want on-
dervraeaht zyndc oft hy van Cbrifti Dtfcipelen niet en
was, en oft hy hem niet en kende? Hy antwoorde ick en
kenne den menfch niet, maer ick kenne hem als Godt.
Defe kromme en fotte uydegginge den H. Pafchafim
niet konnende verdragen,roept,(a) fwaerder enfwaer-
der loochent den H. Petras , want boe dteper hy gaet in
de loocheninge, fio veel te meer metfwetren fondight hy.
Ende hierom en moeten niet gehoort wcfen du [eggen
dat hy Godt met en heeftgeloocbent, maer den menfch.
Want oock den menfch te loochenen isfonde.
In Chrifio zyn twee natueren te weten de godde-
lycke ende de menfchelycke, en hierom Petrus en wort van de valfche getuygetiiffe en leugentael niet ontfchuldight. Want 't was een affront gedaen aen Chnftus foo veel als menfch. Maer wat willen fommi- ge ftuderen om door kromme trecken Petrum te ont- fchuldigen, aengefien (b) Petrus fy felven heeft be- fchuldioht, en met overvloedige tranen fijnen val heeft beweent. Soo dat Petrus in de fchole der krom- me mevninge niet en heeft geftudeert. HET IX. GEBODT.
Gy en fdt uwen naeftens huysvrouw niet begeerenl
(Exod. 20.)
Hier wort verboden begeerte te hebben tot de
huysvrouw van fijnen even-naeften : door het U) Gravin, qm.lem ac gravius .negat quiaqn«i o profandi». ia ne-
gadonem vadi., tsnroedam euro uramemoarnpltu» peccat. . E. ide? non ant audiendi qui dicunt. quod non negaven Deum . M hominem quia 8C hominem negare mendac.um eft S. Pafih til,,t»liUt. (°j Pe,rus neehafi reftriaionefe excufevila pece»".*«■»"«£»£ . «fMmfcholareftriaionismetnaluftHdBU. typ» ApW» i< P"»m> l>üt% |
||||
|
141 Het IV. Cap. van de Herte Thien
ïèfde Gebodt wort principalyck verboden 't werek van overfpel, en door dit wort verboden oock de be- geerte. David fagh een vrouw haer waftchen en hy heeft defelve begeert, (i. Reg. Cap. ii) Hierom geeft ons al te famen een goede vermaninge
den H. Vader Gregorim(a)'t en betaemt met (feght hy) faenfehotiwen, dat niet en betaemt begeert te wefen.. Leert hier uyt wel u oogen bewaren, Maegndekens
en flinckt foo lanckx de ftrate niet, en gaet foo niet al gapende en iïende naer ongelycke perfoonen, want den dief fal door u oogen als door venfters u W' trefoor fte- len, uw' ziele hinderen. Dat Ö. L. voor exempel dient den Propheet Job in fijn 31'. Capittel. Ick, hebbe (feght hy) metmjne oogen een verbont oft contrail gemaeckt* cp dat ick, oock, niet enfoudepeyjen op een maeght. Jemant oogh-merek nemende op defe woorden
Vin Job, hy fal recht hebben om figh te verwonderen, Want hy feght ick hebbe een verbont gemaeckt met myne oogen: waerom, o Job ? Hy antwoort om alfoo niet te peyfen van de maeghden. Wel Job men peyft met de oogen niet : en foo dunckt my uw' fpreken wonder te zyn. Maer weet dat Job was eenen grooten Philofophus,
(b)niet en iffèr in't verft ant,ten my dat het eer ft is geweeft in den fin. Job dan om geen tentatien oft bekoringen te hebben op maeghden, hy heeft fijn oogen wel be- waert. Godt gave dat alle getrouwde oock hun oo- gen wel gade floegen en foo fterlinckx niet en fagen naer andere, alfoo doende fouden fy al veel ftricken en netten der duyvelen ontloopen. Oock
(i) Non Keet Jntiieri qnod non lieer conenpifcere S- Gngnr in ttb. z.
Jfcfr (b) Nihil eft in intelle<3ii quinpriu» fueritin fen/ii. <Axim* Philof. |
||||
|
van 't geeflelyck Kaertfpel. 145
Oock tegen dit Gebodt fondigen , die haer foo
opfteüen als Goddinnen om begeert te worden van ongelijcke perfoonen. HET X. GEBODT.
En begeert niemandts goedt. (Exod. Cap. 2.0.)
ÏN dit Gebodt wort verboden niet alleenelyck te
ftelen , want in het fevenfte Gebodt wort dat be- fonderlyck verboden,maer'tegen dit Gebodt fondigen die begeerte hebben om een ander mans goet te heb- ben , maer vreefende de galge en derven niet ftelen. Al de gene die op eenige maniere fondigen tegen
een van defe thien Geboden die en hebben Herte Thien liet, want om een Herte Thien te wefen foo moet men uyter herten alle de Geboden onderhouden. Hoort den H. ApoftelJacob(Cap. z.)Diefondightin een,wort van alles fchuldigh. Gelyck by exempel om te mogen feggen met
techt dat is een heyligh goet, rechtveerdigh menfeh, 11 en is niet genoegh dat defen fijn oogen wel be- ^aert, fijn finnen verfterft, fuy ver leeft, &c. iVt by al- d'en dat hy fijn handen niet recht en hout, en van de r^fte al wel doet, defen om die eenige faute en magh niet genoemt worden eenen man geheel goet. Al- 00 feght den Apoftel , al onderhielt gy-lieden de j?egen Geboden heel volmaecktelyck , en dat gy. "eden maer en faelt in een, gy en fult niet hebben nerte Thien van ons Spel der Liefde. Al dan die de thien Geboden metter herten, met
'etde onderhouden, defe hebben Troef Thien van ons
Geefieljck Kaertfpel. §. II.
|
||||
|
144 Het IV. Cap. van de Herte Thien
§. II.
Die Godt bemint ende fijnen even-naeften,defe hebben fe±
kerlyck.de Herte Thien van e»jGeeftelyck Kaertfpel. |
||||||||||
|
J
|
Einant willende wefen wat verheven van veiftant
ende gelefen hebbende ''t lefte van't voorgaende |
|||||||||
|
§. I. hy (al feggen hoe dat terftont is geleert en betoon*
uyt den H. Jacob,fat diefaelt oock in een Gebod t hoe dat hy niet en kan hebben Herte Thien van't Spel der Liefde, ende nu foo wilt men hier leeren die aen twee Geboden voldoet, dat hy de Herte Thien heeft> weet dat defe leeringe niet en is wat nieuws , maer 't is de leeringe Chriftt befchreven van den H. Matthms aen't 22. Cap.DeSchriben cnPharifeen hoorendedat Chriftus de Saddieceen hadde den mont geflopt en gebraght foo verre dat fy gebot-muylt waren , quamen fy noch eens, en eenen Doótoor van hun Wem- geleerden ftont op, en vraeghde Meejler wat is het groot Gebodt in de Weth? Jefus heeft hem geantwoort, gy fttlt uwen Heer ende Godt beminnen uyt geheel tt herte, uyt geheel u z.ie- le, &c. dat is t'eerfte ende het groot f e. Ende het tweede Gebodtgelyck. aen dit, gy fttlt uwen even-naeflen be- ginnen als ueygenfelven. Ende in defe twee Geboden .hanght de leeringe van de geheele Weth ende Propheten. Al oft Chriftus wilde feggen , al de Geboden foo van
de Weth als der Propheten fteunen op defe twee Ge- boden der Liefde, tot Godt ende fijnen even-naeften. Jae dat meer is, alle andere Geboden fpruyten uyt de- fe twee , gelyck de tacken uyt den boom fpruyten. Maer als ick het wel overpeyfe, de thien Geboden
ftaen gefchreven in defe twee, Moyfes hadde tweeta- |
||||||||||
|
van't geeftelijck. Kaertfpel. i^
felen, en op d'een volgens de algemeyne leeringe
ftonden dry Geboden gefchreven , te weten de eerlte dry welcke raken en toe-komen aen Godt en fijne liefde. D'ander feven Geboden ftonden op de tweede
tafel van Moyjes , welcke raken de liefde tot fijnen even-naeften. Alfoo leert ons den H. Vader Auguftinus. Laet ons eens hooien naer de rede-kavelinge van den
H. Paulus tot de Romeynen aen't i j. Capittel. Die fijnen naeften bemint,die heeft de Weth volbracht. Wantgy en fult geen over ff el doen,gy en fult niet doodt-flaen,gy en fult nietftelen,gy enfult geen valfche getuygeniffe geven, gy enfult niet begeeren,ende foo wat ander Gebodt dat'er meer ts, dat wort in dit woon begrepen, oyfu.lt uwen tiaeften lief-hebben gelyck. ttfelven. Maer jemant fal feggen , is't dat defen de Wet vcjl-
brenght die fijnen even-naeften bemint, waer blyft dan de "Wet der liefde tot Godt?Hoort den Engelfchen Lee- faer (a) Inde liefde van fijnen even-naeften is befloten ds liefde van Godt, ende oock in de volmaeckte liefde tot Godt moet ingefloten wefen de liefde der even-naeften: hoort wat ftaet gefchreven by den H. Joannes in fijnen 1-brief aen't 4. Cap. dat Gebodt hebben wy van 6odt„ dat die bemintGodt,dat hy oock, beminnen fijnen broeder, CJae hy fegt noch voorder)/oo jemant feyde,want ick, be- minneGodt,en dat hy fijnen broeder haet draegt,hy is leum genachtig. Want hoefiude hyGodt beminnen die hy niet enfiet,is't dat hy fijnen broeder niet en bemint die hyfiet. Laet ons hier by voegen de uytlegginge van Hay-
m°n Bijfcbopyfchryvcnde op de brieven Pauli aen't 1 j„ . K Capittel
***c tn e*one P'0*»»» includiwr dileaio Dei. GU£k ^nifl, in
|
||||
|
146 Het IV. Cap. van de Herte Thien
Capittel nvt-vermeit. Hy feght: (a) Aengefien in de lief- de van fijnen even-naeflen is oock, gelegen de liefde Godts , want de even-naefiens en kpnnen niet bemint worden fonder Godt, noch Godt en kan niet bemint worden fonder fijnen even-naeflen. Ende Chnflus lèghtby den H.Joannejaen't 15. Cap.
dit gebiede ick.U- L. op dat gj'-lieden malkanderen be- mint. Soo gy-lieden dan begeert te hebben de Herte Thien van ons Spel der Liefde. Wandelt in deliefde\[ad Ephefi Cap. 5.) Den menfch heeft twee voeten en foo hy wilt wandelen oft gaen: neemt ooghmerck daer op ende de experientie fal het u leeren , hy heft eerft op den rechter voet ende daer naer den flincker voet. Alfoo PmIus ons vermaenende om in de liefde te
wandelen, hy feght wandelt, dat is te feggen, heft op uwe twee voeten der liefde, eerft tot Godt, ten twee- den tot uwen even-naeften. En gelyck om te wan- delen den menfch lichaemelyck fprekende en kan geenen voortganck doen fonder dees alle beyde te roeren, alfoo in den wegh der volmaecktheytniemant fal voortganck doen fonder te oefFenen en te roeren de twee daden der liefde tot Godt en fijnen even-naeften. Hoort Chriflus by den H. Joannes aen't 13. Capittel. Hier uyt fult gy-lieden kennen dat gy-lieden myn Dif- cipelen z*yt foo gy-lieden lief de hebt tot malkanderen. Eer dat ick fluyte foo moet ick hier vertellen de liefde
tot Godt ende fijnen even-naeften van den H. Jgnatius de Loyiolafticht-vader van de wyt vermaerde Societeyt Jefu. (b)/« de leffen van fijn Officie wort tot fijnder eere (a) Quia in dile&ione proxirm confiltit 8c dileótio Dei : neqne enim
proxirnus fine Deo, nee Deus fine proximo diligi poteft. Haymon Hit' berjiad. Epifcop in epi/i. ad Rem. 13. (b) In ejus Officio left. 6. fl opiio datetur. malle fe beatitudinis incertura vivere , & intetim Deo fervire Si Dtoximorum faltui, quam certum ejufdem gloria: ftatim mori. |
||||
|
varit geefielyckKaertfipel. 147
gefeyt. Hoe dat hy onvermoeyt was in z.ielen tot Godt te
bekeeren , en dat men hem [omtyts heeft hooren [eggen: Waer'tfaken den ketts wiertgegeven,dat hy liever joude "nfeker leven van defalïiheyt, en daer en wffchen Godt dienen en de [aligheyt van fijnen even-naefien befirgen, dsfeker van de felve glorie , terjlont te fierven. En feght loannes niet ? Wy weten dat wy geflelt z.yrt
Hyt de doodt tot het leven,om diefwil dat wy lief hebben de broeders.{\. Ioan. Cap. 3.) Als ofchy feyde: (z)Omde liefde van onfe broeders [uilen wy kpnnen treden in de» Hemel, Scghc Meffreth. §. III.
Verweckfielen om te beminnen Godt, en oockfijnen even*
naefien,op dat alle menfihen de[en Troef[ouden heb- ben van de Herte Thien van't Spel der Liefde. ONfen Salighmaker ftelt voor oogen grooto
verweckfelen om ons al te trecken tot fijn üefde als hy feght: lek, ben uwen Heer ende Godt, en gv Juk uwen Heer ende Godt beminnen wyt geheel u herte, ****. (Exod. 10.) Wy Zyn dan verobligeert oft verbonden om
J^°dt te beminnen , ten eerften om dat hy is onfen */eer j ende onfen weldoender, die ons gegeven heefc 00 Veel gratiën en weldaden van fcheppinge, be- *Vaetinge , en verloffinge : want 't is hy die ons heefc |egeven het wefèn , niet een fimpe! wefen alsaen de _eenen , niet een groevende oft gevoelende wefen, Uripelyck gelyck hebben de bocmen , kruyden , en- . Ka de totsiiaH^r'1'?6^ ("" Mtffmh) propter dileöjonem Fratruin ingred*
|
||||
|
148 Het VI. Cap. van de Herte Thiett
de alle onredelycke gedierten : maer een verftande- lyck wefen 't welck ons maeckt mede-gefel met het wcfen det Engelen , en 't gene ons aen fijn Godde- lyck Beeldt gelyck heeft gemaeckt. Dit overleggende den Propheet David , het daelde
foo diep in fijn ziele dat hy belofte maeckte van Godt te beminnen ende te loven. Ick fal getuyge- nifle geven van myne liefde tot mynen Heer, hem gedurigh myn leven lanck gebenedydende : want hy heeft my eenen geeft gegeven beqptaem om te verftaen. (Pfalm. 14.) Is't faken dat het weldaet van de fcheppinge ons
gtootelycks verobligeert oft verbint om hem te beminnen , het weldaet van onderhoudinge en heeft geen minder kracht om ons te verbinden, als wy overdencken dat het den Heere onfen Godt is die ons fpyft en onderhout, die ons geeft al wat wy hebben 't zy van gratie, 't zy van nature , oft de fortune, dat hy ons bewaert van < onfe vyanden foo onfienlyck als (ïenelyck. Al defe weldaden overleggende David, hy riep:
Heer ick, fal u beminnen , wantgy z,jt mynefterekte, Heer mynen toevlucht ende mynen verloffer.{Pfalm. 17.) Noteett , is't faken dat 't onmogeïyek is aen een
redelyck menfeh te ontfangen van een ander groote weldaden, fonder te gevoelen liefde tot die't weldaet doet : en fullen wy ó arme fondaren ontfangen foo veel ontallycke weldaden van Godt, fonder liefde tot hem te verwecken ï Sullen wy konnen leven fonder hem te beminnen uyt geheel ons herte , uyt geheel onfe ziele, uyt al ons kracht en macht? Het is een algemeyn fpreeck-woort onder de j
|
||||
|
van't geeflelyck, Kaertfpel. 149
Tofcanen, il dona é la chiave del c»ore:dat is degifte oft
weldaet is denjleutel van het her te, al oft fy wilden feg- gcn'c weldaet doet intreden de liefde van die het prefent geeft : want al die weldaden ontfanght, verbint fy felven aen die het geeft , ende 't is oock een fprecfc- Woort onder de Franfchen, quiprend,fe vend,Die ont- fanght gift oft gave: verhoopt fy felven alsJlave.Als 'wy dan alle dagen ontfangen foo veel weldaden van Godt, wy verbinden ons , wy verkoopen ons foo aen hem , door het aenveerden der prefenten, dat wy fprekcnde naer de reden aen ons felven niet meer moeten wefen , maer geheel aen Godt. Eertyts wirt gefeyt aen Alexander den Grooten, hoe
dat veel foldaten van Macedonien hem niet en bemin- den : jae dat fy niet te wel van hem en fpraken , maer dat fy over hem murmureerden, den Coninck ant- Woorde , ick en paffe daer niet op , want als het my belieft ick fal defe foldaten my haeft doen bemin- den , en kan haeft maken dat fy goet van my fullen Spreken , foo dat ick met'er daet kan doen verande- ren haet en nyt in liefde. Alexander dan dede roepen defe foldaten , en foo haeft als fy gearriveert waren, ny dede nyt-deylen aen al fchoone prefenten: de fol- daten zynde befchaemt en overwonnen door de goetheyt van defen Monarch, terftont fy veranderden nun haet en nyt in liefde, en hun murtnurende tonge "ebben fy verandert in een danckbarige , ende fpra-^ ken anders niet als eer en deught van Alexander , eft feyden over al dat'er nergens gevonden en wiert in de heele werelt {ulck eenen goeden en lof-baerea. Ceninck, 't Wekk Alexander verftaen hebbende, hy, K j .keerde
|
||||
|
150 Het XV. Cap. van de Herte Thien
keerde hem toe fijn Hovelingen en fprack hun aen tnetdefe woorden:Heb ick, het 17. L. niet wel voorfeyt, dat ick, haejl den haetfotide veranderen in liefde ? Al ofc hy hadde willen feggen, daer en is geen herte foo harr, noch ziele foo verwildert, 't welck niet en wort veran- dert door prefenten en weldaeden. , Is't fake dan dat Godt ons geeft alle dagen , jae alle oogen-blicken oft moment, meerder weldaeden als Coningen defer werelt konnen geven , wel waerom en fouden wy geen liefde tot hem dragen 5 O fondaren die daer uwen Godt in de plaetfè van
te beminnen : gedurigh vergramt , 't en kan niet we- fen ofte wel gy en overdenckt niet 't gene dat Godt « doet. Men leeft itft Boeck, der Scheppinge,(cap. 40.) hoe dat den fuyveren Jofeph wiert by fijnen mantel getrocken en by naer overweldight om in overfpel te vallen, maer hy gedurigh voor oogen hebbende de weldaden Godts , feyde : Hoe [oude ick kpnnen dat tjuaet doen ende fondigen tegen mjnen Godt. Al oft hy hadde willen feggen, 't is my onmogelyck. Want die de weldaden Godts overleght, hy wort
verweckt ende getrocken om hem te beminnen , en die men bemint en magh men niet vergrammen. Ick dan , feyde dien fuy veren Jongelinck Jofeph , en kan niet fondigen noch den Heere vergrammen aenge- fien ick hem beminne. Ick wil U. L. nu verwecken om ooek den even-
naeften te beminnen. Noyt naer myn verftant worden vermaeninge
beter onthouden in de memorie van de kinderen, als defe , welcke worden gegeven van Vader ofr Moeder liggende op het doodt-bedde : dat blyft |
||||
|
van 't geeftelijck. Kaertjpel. 151
als gedruckt in't hert ende het is onvergetelyck.
Den ouden Tobias nu voelende dat hem de doodt
aenquam , hy wilde fijnen foon den jongen Tobias ge- ven voor Teftament een goede falige vermaeninge, Welcke beter dienen voor de Jonckheyt als veel geit en goet : want die veel goet en geit erven vallen den meeften deel daer door in 't ftrop der duyvelen ende in veel onnuttige begeerten. Den ouden Tobias dan riep voor fijn doodt fijnen
foon. Ende hy heeft hemgefeyt, hoort de woorden van ntynenmont endefielt defe in u herte als een fondament. Tobis. Cap. 4. Al oft hy hadde willen feggen : ick fterve foon , ick. fterve, maer voor myn doot wil ick n geven een Teftament, welck Teftament gy altydt fult bewa- ren,ende noyt breken , ende hy feyde ; Al wat gy niet geerne en hebt dat men u doet,Jiet toe dat gy het oock. aen «en ander niet en doet.^Izwt alfoo levende gy fult deliefi. de hebben tot uwen even-naeften : verweckt dan u fel. ven tot defe liefde door het overleggen wat dat gy wilt van de menfchen ende doet dit aen hun. 't Is °ock de leeringe Chrifii by den H. Mattheus aen't 5. ^ap. 't gene gy-lieden begeert dat de menfchen u. doen* doet defe dingen oock, aen de menfchen. Ick foude hier konnen by brengen ontallycke lee-*
l'ingen foo uyt de H. Schrifture als uyt de HH. Vaders, maer ick houde my te vreden met den H. Joanncs Guldemont, defen feght. fa) Ten is niet van noode veel Uvmoonen , noch lange wetten , noch veelderhande lee- Ylnge j dat uwen wil zjy de weth. K 4 Wei , W Non opus eft naultisfermonibtu, neque prolixts legibnsnec varia
f? . na . voluntaituafirleK ; vis beneficia capeie , coofer bètieficiura . erl. vis mifericordiam confecjui, miferere proxitni, via iaudari, lauds. •tetar , Tj, aiBar; > amaa ^ [0Mt cayfoft. HtmiLl] aiPofulum. |
||||
|
ijl Het IV. Cap. van de Her te Thien
Wel H. Vader belieft eens uyt te leggen cnde
ons te doen verftaen defe korte goede leflê , hoe dat de voldoeninge van de liefde tot onfen cven-naeften is gelegen in onfen wil, en dat onfen wil kan de Weth wefën. Hoort fijn fchoone antwoorde : Soo gj wilt weldaden ontfangen,geeft weldaden aen een ander,wilt gy bermhertigheyt verwerven , ontfermt uwen even- tiaeflen , wilt gy geprefen worden , pryji een ander-, wilt gy bemint worden f Bemint. Defe leflë is kort en goet : defe lefle moet alle
menfchen verwecken tot de liefde van fijnen even- naeften. Ick vinde noch een fchoon verweckfel tot defe liefde,
welcke Cbriftus felf heeft gegevcn,want Chriftusüende dat'er veel waren die niet en achteden de liefde tot hun- nen even-naeften,en alfoo met haet en nyt vervult,quar men om offerhanden te doen aen Godt, gaf hun defe fchoone Goddelycke leeringe: Soo gy uwe giften offert voor den Autaer, enfoogy aldaer indachtigh wort, dat uwen broeder jet heeft tegen u,laet uwe gifte daer voor den Autaer,en gaet eerft u verfoenen met uwen broeder■> tn dan komende offert op uwe gifte. (Matth. Cap. 5.) Wat dunckt u van defe leeringe Chrifti ? Hy en
begeert geen giften , geen offerhanden , met een woort gefeyt, hy en begeert van ons geenen dienft, ten zy dat wy eerft voor al verfoent zyn met onfen even-naeften. Soo dat niemant en kan Gödt beminnen fonder
fijnen even-naeften , nochte fijnen even-naeften fon- der Godt. Laet ons dit eens uytleggen met een gelycke-
niffe, hy exempel, jemant heeft eenfchjlderye van den |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. i y j
Coninck van Spagnien, die den Coninck vereert en
liefheeft, foo hy feght, en is't dat hy 't beek van den Coninck verfmaet, mifacht, befpot, hy toont klaer- lyck dat hy geen waerachtige liefde en draeght tot den Coninck. Ten anderen dat jemant het beek lief heeft en vereerr , en dat hy den Coninck miipryft en niet en bemint, 'ten is oock geen waerachtige liefde: Den menfch is't beek Godts, want de H. Dryvuldig- heyt heeft felver den menfch gefchapen naer fijiv beelt, die dan het beek Godts mifprijft en niet en be- mint ; hoe fal hy met de waerheyt konnen feggen dat hy Godt bemint. Van defen feght recht uyt den H. hannes in fijnen i.
Brief aen't 4. Cap. foo jemant feght, want ick. beminne Godt, en is't dat hy fijnen broeder haet,'t is eenen lettge- *iaer,want die fijnen broeder nieten bemint die hyfiet^hoe *s't mogehek dat hyGodtfoude beminne die hy met enfiet Den }i. Joannes Guldemont fchryvende op het 5.
kapittel van den H. Matthms , vertelt oock aldaer de vermelde gelyckenifTe van het beelt , hoort fijn ^oorden (a.)Die den menfch bemint,hy isgelyck, aen den iene dieGodt bemint, want''t beeltGodts is den menfch in u'ie Godt wort bemint; op defelve maniere als den Co- ninc\ in jijn beelt wort vereert. Sqo wie dan begeert de Herte Thien van't Spel der
Liefde: dat hy Godt beminne ende fijnen even-nae- "en om Godt, aldus levende hy fal de Thien Gebo- den volbrengen : en fal weerdigh wefen om mede te spelen in ons Geejlelyck, Kaertfpel. K5 HET
(a) Qui amat hominem , fimili» eft ficut qui amat Deum , qnia im.-go
in.' oJ101"0' inquo Deus diligitur , ficut Rex in fua imagine honora- ir. * Junnti Chiftfi, in C*p. 1, Matlb. |
||||
|
154 Het V. Cap. van de Herte Negen
«MBf:i8liiSlii6Bi:afai:ÜÜ'-«8li»5ai
HET V. CAPITTEL.
Van de Herte Negen.
§. i. Al die een Engels leven bier op defe werelt onderhouden,
hebben Herte Negen van ons Spel der Liefde. Lle menfchen die op defe werelt onder-
houden de Leli-bloem der fuyverheyt,de- fe hebben een Engels leven , en foo uyt- volgelyck hebben Herte Negen van ons Geeftelyck Kaertfpel. Den H. Hieronjmus in fijnen iz. Brief tot Euftochium aldaer fprekende van de Maeghdekens, van de fuyvere zielen , hy feght: (a) Soo haeft als den Sone Godts is gekomen in defe werelt, hy heeft voor fy felven een nieuwe familie ingeftelt, op dat hjydie van de Engelen wiert aenbeden in den Hemel, oock,joude hebben Engelen op der aerde. Dat de fuyvere Maeghdekens onderhouden een Engels en Hemels le- ven op defe werelt leert ons den H. Petrus Chryfologus in fijn 43. Sermoon alwaer hy feght, (b) Int vleefch, bovenst vleefch, oft niet naer het vleefch leven , dat en is geen aerts leven maer 't is een Hemels leven. Men leeft in veel levens der H. Maeghdekens
hoe dat fy beftwiderlyck byftant en hulpe hebben gevonden van de Engelen, want in den noot zyn fy gedaelt uyt den Hemel om defe Maeghdekens te bewaren op de wereldt. {aJStamnmfiiiofDeiingreffuseft fnper têrrara , novaro fibi familiara
jnftiimt, mqnisb Angeljj ailorabatur in Csli» baberet Angelos in ter- ri« S. Hinm. Ep'fi. %i. adEuftocbium 59. [b] In catne prajter carnem ySrere • noiuerrciUfhacft/ ledcskftif Ü.PttrinChiyJ'oi.Serm.qi. |
||||
|
t-39
|
|||
|
van 't geeftelyck Kaertfpel. 155
Sulcks lefen wy in't leven van ottfe H. Saraphieck,e
•Moeder Terefa : fy reyfende naer de Stade genaemt SaUmanca om aldaer een nieuw Cloofter te bouwen onder wegen den nacht aen-komende fy heeft ge- doolt , niet wetende waer dat fy was , waer door fy feer verbaeft wiert : en fiet daer komen twee foete Engelen met brandende fackelen ende leydea Terefa buyten alle perykelen. Bemerckt de Engelen der Hemelen komen haer ter hulpe. Ick lefe van myne alder-licffte ende noyt ge-
noegh beminde Patronerfle de H. Maeghten Marte- laerejfe Barbara^Van welcke foete,lieffelycke Maeght Wy befonderlyck fullen fpreken in den Troef van de Herte Vier) maer nu alhier wil ick wat vertellen van haer wel t'onfer propofte. Den Rechter Martims een boofen Tyran,als hy de
H. Barbara hadde onmenfehelyck gehandelt, 't hooft niet hameren geflagen , de oxelen verbrant, de bor- ften afgefneden , gegeeflelt foo ongenaedelyck, dat velen vleefch was af-gehaelt, wiert fy op eenen nacht geheel wznjefus haeren Bruydegom genefen. (a) Den ^refident door het ingeven der duyvelen fiende dat ny haer met tormenten niet en konde overwinnen fty heeft gepeyft haer te quellen met oneere en fthande: hy gebiedt dan dat men de H.Barbara,(bade uyt doen al haer kleederen, en dat men haer naeckt joude leyden lanxft de Stadt. Het Maeghdeken flaet *>aer oogen naer den Hemel en beveelt aen haeren Bruydegom de forge van haer lichaem ende ziele. Ick fpreke aen alle lief-hebbers , alle minnende
»en:u O-H"'*11 'ortnentis virxere nequivit, ignoroinia tentandum pinavic.
L.B J" v21"e frol'atam , tota civitae cacism imperat circuraduci.
U- 6' °I«- S. B,.rb*rt,
|
||||
|
Ï56 Het V. Cap van de Her te Negen
zielkens der fuyverheyt, en niemant en is bequacra
om genoegfaemelyck dit torment te overleggen , en groot genoeg te achten, noch ora dit wel te begrypen. Ick vrage wat is geweeft het meefte torment het
welck Chrifttts in fijn bitter padie heeft onderftaen? jemant gelefen hebbende de openbaeringen van de H. Brigitta fal feggen, 't was 't myfterie van de GecC- felinge, want hy wiert foo geflagen dat het vleefch tot de naeckte ribben wiert uyt-gehaelt. Gy hebt gelyck , dat fijn meefte torment is geweeft in de geeflelinge, maer weet dat de flagen het niet en waren , want hoort David fpreken uyt Chrifli naem gebonden aen de Colomne : Deflagen z.yn op my ver- gadert y en ick. heb het niet geweten. ( Pfalm. 43.) Maer fal jemandt feggen , hoe kan dat wefen ? Om dit te verftaen, belieft te hooren een gelyckenifle of twee, by exempel, de Sterren hebben haer licht , ende als de Son nu voor den dagh komt men fiet 't licht der fterren niet meer , al hoe wel dat fy noch op de felve plaetfeftaen , daer fy by nachte foo klaer waren fchy- nende, van waer komt dat ? Hoort de reden der Phi- lofophen (a) het groot licht verdttyjlert het minder licht. Oft wel by exempel daer valt jemant, ende in den
val hy breekt fijn been , en hy kryght noch een kley- ne wonde aen fijn knie, den defen roept en fchreeuwt van pyne, en feght dat niet verdragelyck en is defe pyne: en dat hem jemant feyde wel gy en fpreckt niet van de wonde ontrent uwe knie hy fal antwoorden, Wel ick en weet daer niet van: hoe is dat mogelyck lal jemant feggen ? Hoort het waerachtigh fpreeck- woort. De groote pyne, verdooft de ^/y»ff. (a) Majuj lumeri offufcat minus. Phitofifh.
|
||||
|
van 't geeftelyck, Kaertfpel. j$j
Alfoo feght den H. Anfelmus van de geeflelinge
Chrifti, hoort fijn woorden, (a) Soogroot was de kracht vandefchaemteChrifti, dathydeflagenvergelyckende hy defe fchaemte niet en heeft gevoelt, waeromhy heeft mogen feggen , op my zyn dejlagen vergadert endeick\ en hebbe het niet geweten. Defe fchaemte welcke de Evangeliften niet en
hebben befchreven, heeft de H. Moeder Godts MariA veropenbaert aen de H. Brigitta. Hoort haer woorden (b) Mynen Soon gebonden aen de Colomne niet'tminfte hadde hy bedeckt, maergelyck, hy geboren isgeweeftfoo ftonthy,endehy lyde de befchaemtheytfijnder nacktheyt. Soo dat de naecktheyt Chrifti was 't grootftc tor- ment : nu fult gy-lieden beter begrypen wat tor- ment , wat pyne, en fmerte dat heeft geleden myn alder-lieffte Patroonerflè de H. Barbara. Aengefien dat Martianus haer geeft de fententie van naeckc Wft de ftadt geleyt te worden. Maer foo ons foet Maeghdeken haeren toevlucht
neemt tot Godt, ten tyde dat fy haer kleederen be- gonde uyt te fchudden, fiet uyt den Hemel daelen neder twee Engelen (c) omringden haer met een fchoon fneeuw wit kleet blinckende als de Son , en foo wiert door de Engelen ons lelie-blom bevryc en haer ziele vervult met blyfchap. Willen wy nu eens verftaen de reden waerom
dat de Engelen onfe H. Moeder Terefa en myn al- (a) Tama erat pudoris Chrifti vis . ut Hagella in compaiatione, bnjaf
Oonfenferit. undedicerepoterat : congregataifunt fupetme flagellaüc 'gnoravi. S. ^nfdmm d, P*ffi°n* Domim. (b) Alhgatu. aatem Bihil ora- nino operimemihabebat, fed ficut natu» eft fic ftabat 8c pattebatni era- befcentiam nuditati» fuae /• I- XtveUt. C*p. 10. (c) Sed padori. raag.i «pam dolori» vindex Deuj, animum gandio corpu» Stola mduit £* o&tit S. B»rb»r* in left. 3. ftamii »«8»r. |
||||
|
I j8 Het V. Cap. van de Herte Negen
derlieffte Patronerflè Barbara , en noch veel ontallyc- ke andere Maeghdekens in den noodt hebben by- geftaen en geholpen,hoort fpreken den H. Ambrofms: (a) Ten is niet te veru>onderen(Ceght defen H. Leeraer) ift dat voor de Maeghden de Engelen der Hemelen vech- ten , ivelckf Afaeghdenjlryden op de maniere der Enge- len. Want defnyverheyt maeckt Engelen , en al die de fityverheyt bewaert is eenen Engel. Ift faken dan dat de Maeghdekens zyn waerach-
telyck Engelen, om dat fy een engelfch leven ley- den op defe werelc, foo dan wort wel befloten dat fy hebben de Herte Negen van ons Spel der Liefde. §. II.
Hoe dat den H. Jofeph Bruydegom van de H. Maget
Maria, heeft te boven gegaen de negen Chooren der Engelen, fioinfityverhiyt alsinjtjn Officie en hier ftyt volght dat hy de Herte Negen van ons Spel der Liefde is te boven gegaen. OP dat een jegelyck wel begrypehoe dat den
H. Jofeph Patroon van onfc H. Religie (van wie wy befonderlyck fullen fpreken in den elflten Troef de Herte dry) heeft fuy verder geleeft als de En- gelen in den Hemel, foo moeten wy weten dathy de fuyverheyt foo volmaecktelyck heeft gehadt als fijn alderlieffte Bruyt de H. Maget Maria. Het is'c concept van den vermaerden Leeraer met mem Mendoz.a, en hy fèght hoe dat 't felve leeren den H. Vader Hieronymus ende Augufiiwts. Hoort dit zyn de U) Neque mirum fi pro vobis Angeli militant, qua; Angelorum roori-
bu§ militatis, Caftirs» enim Angelos facit, <jui eam (ervavit Angelui eft. $. vimirojlus l. dt Viri, |
||||
|
van 't geefielyck, Koertfpel. 159
Woorden : (a) Heteenwigb woort beeft uytgelefen, niet
alleen een Moeder Maeght, moer oock, fijnen Voefter- Vader den H. Jofeph met de felv e fuyverheyt begaeft. Nu dit foo wefende ick feggedat den H. Jofeph*
te boven heeft gegaen de negen Chooren der Enge- *en foo in fuyverheyt, gemeynfaemheyt met Godt, a« volheyt der gratie , want aengefien fijn lieve "tuyt hier in de Engelen te boven ginck, foo moeft «y oock te boven gaen , dat fijn Bruyt te boven gtnck de negen Chooren der Engelen, als nu voorfèyt is. *^it wort beveftight met dat onfaelbaer verftant den Engelfchen Leeraer den H. Thomas van Aquinen. Hy *eght : (b) Maria heeft te boven gegaen de Engelen in dry dingen, in welckefy oock^te boven ginck.alleandere menfchen te weten , ut de volheyt der gratie, in de ges. meynfaemheyt van Godt, ende fnyverheydt. Ende door defe fijne foo verheve fuyverheyt ge-
'yck aen fijn lieve Bruyt, heeft hy verdient den naem
Van Vader over Je/w gelyck Maria methaer foo vol-
ynaeckte fuyverheyt is geworden de Moeder van Jefus>
1 ls den fin van den H. Auguftinus. (c) Verheugbt tt
°fiph, want door de verdienden der fuyverheyt zytgy
afgetrock,envan u huyfvrouive ,foo datgy weerdighlyck,
ader wort genoemt van den Salighmaecker.
Soo dat dan den H. Iofepb heeft te boven gegaen de
negen Chooren der Engelen in fuyverheyt. Laet ons nu bethoonen hoe dat den H. Iofèph my-
Nuf • ^'^"«ternuni verbum , non folum Virginem Matrem, fed etiam
'on Jofephum eadem virginitate donatuno. Idem docet S. Hie- Ch"'ft"S comr(1 Helvidium . etiam S. Auguftinus ferm. 14. de Natiritate
Il . "• ■Mtndoz.a in l. Rtg. Cap. 6, ttum. 2 l./iS. I. fol. 437. (b) Exceffit Ij ln An.Belos in tribus, in quibas, 8c excedebat Cieteros homiie» ride- (c\ r^S* Plenitl"iine, familiaritaie Dei, & pumateS. Thom opnfc. 8. ) ijaude Joleph quia per meritum virginitatis ita feparatm es ab *om concubitu ut Pater djcati» Salyatofis. tf.v^H/ï, |
||||
|
i6o Het V- Cap. van de Herte Negen
«en lieven verkofen Vader ende Patroon te boven heeft gegaen de negen Chooren der Engelen in fijn- Officie. Om dit wel te beginnen my fal helpen den H.
Tattlm met een fententie , welcke hy feght tot de He- breeuwen aen't i.Cappittehfoo veel beter is hy als de En- gelen geworden, hoe hy v erfchey dender naem boven die be-erft heeft. Maer den H. Jofeph heeft be-erft eenen naem boven al de naemen der Engelen. Want aen wie van de Engelen heeft hy oyt gefeyt gy zyt myneh Vader. Soo dan het Officie gaet te boven al de negen Chooren der Engelen. Den H. Bajilms overleggende Jofeph vereert met
den naem van Vader hy feght: (z)niet eenen Engel heeft defen naem mogen dragen den tydt van eenen oogenblick,» tn met defen naem wort eenen Jofeph vereert. Om klaerlyck voor te ftellen hoe dat den H. Jo-
feph het Officie van de negen Chooren der Engelen heeft te boven gegaen , laet ons overleggen hec Ampt der Engelen en het Ampt van den H. Jofeph, Eerft laet ons fpreken van de Engelen : het Ampt
oft Officie van defe is nieuwe tydinge te brengen, van 't gene den Goddelycken wille heeft geordorv neert; ende de alderbefte en falighfte nieuw maere, welcke fy oyt hebben gebracht, is geweeft de Ge- boorte Chrifii: maer den H Jofeph > en heeft hy niet in het befonder verklaert al de eygendommen oft particulariteyten van dit Goddelyck Myfterie der Geboorte Chrifii foo aen de Herders als aen duyfent en duyfent andere menfchen, want men magh niet twyf-
'" (a) Komine Fatrij, neque Angeluj Heet brevï temporis/paiio poiui'
nuncupari, hocttoni Jofeph infignhui. ■S.Bafi/ws, Hi.miL dt Btptifm». |
||||
|
van't Geeflelyck, Kaertfpel. 161
Wyffelen oft den H. Jofeph over al waer hy quam, hy
bootfchapte de komfte van Meffias. Jae hy en heeft niet alleenelyck vcrkondight de
Geboorte Chrifti , maer heeft den felven gethoonc roepende:^t het Lammeken Godts , die wegh neemt de fonden des werelts. ( Joan. 1.) Laet ons nu fpreken van het Officie der Arts-
Engelen , defe zyn van't felve ampt als de voorfeyde Engelen , uyt-genomen dat de Arts-Engelen de grootfte nieuw maeren brengen. Alfoo leert ons den H.Gregorius.(a)Die't minjie bootfchappen't z.jn En- gelen , maer die t'grootfle bootjehappen worden genoemt Arts-Engelen. Man- gelyck wy terftont hebben gekyc den H. Jofeph gaet dit Ampt al te boven, want een van de grootfte nieuw maeren is geweeft de verkondinge Van de Geboorte Chrtfti. Het derde ordre van de Engelen worden genoemt de
•Machtige. Defe worden van Godt gebruyekt tot ver- nielinge der boosheyt van de vyanden. Onfen H. Va- der Jofeph brengende het foet lieven Jefeken in /£gyp- Cen, hy heeft doen vergaen en. heeft verpletten ofc vernielt alle de Afgoden. Het vierde ordre der Engelen zyn de Krachten , hec
officie van defe is door Godts ordonnantie voort te hengen wonderlycke dingen : maer wie heeft 't le- Ven van den H. Vader Jofeph gelefen ende gemediteerc fonder te vinden wonderlycker faken als onder de ^achten. Het vyfde ordre der Engelen zyn de Heerfchappyeit,
*«tus worden fy genoemt, om dat fy oeffenen een L fborte
••> r' min'ma nnntiant Angeli : qiii cero fumma annnmiant Ar-
«nangeli vosaoittt S. Gre£or. Ihmit. 34, m Èvang. |
||||
|
ióz Het V. Cap. van de Herte Negen
foorte der regeringe boven d'ander Engelfche gec-
ften.
Maer de Heerfchappyc van onfen beminden
Bruydegom is wel anders , die onder fijn gebiet heeft gehadt den eenigen geboren Soon van Godt den Va- der. En feyde Maria niet tot haren Soon hem vinden- de in den Tempel, Jïet uwen Vader ende hy wasgehoor- faemaenjofeph en Maria.(Luc.cap.z.)irioe wel fpreckt denH. V&derjiugttfiinus t'onfer propoite(a)D«j dienfl (feght hy)der Apoftelen is onderChriftus(\ck met oorlof legge t'felve van de Engelen) en om Chriflus, maer den dienfl oftAmpt van denH-Jofeph is omChriftas en boven Chriflus. Is't faken dat den dienft oft Officie is der Engelen en Apoftelen om Chriftum te dienen en on- der hem te wefen. Hier uyt volght klaerlyck dat het Ampt en Officie van den H. Bruydegom verre te boven gaet de Apoftelen en Engelen , aengefien die fy dienen en die fy gehoorfaem zyn j aen hem dient en gehoorfaem is. Hetfefdeordre zyn d'Overheden,deCez)ngei\e\t om
Coningen defer werelt te bewaren. Onfen Vader Chrifli, is geftelt geweeft om te wefen den bewaeider van den Coninck der Coningen. Waerom fommige H. Vaders feggen dat alle menfehen hebben eenen Engel voor bewaerder, maer Je fus heeft gehadt den H. Jofeph in de plaetfe van eenen Engel. Het fevenfte ordre zyn de Throonen,deCedienen voor
eenen ftoel oft ruft-plaetfe aen Godt, als wanneet hy oordeelt de menfehen. Maer den fchoot ende armen van onfen H. Patriarch Jofeph hebben gedient voor (a) Mifterium Apoftolorum eft fub Chrifto (ego idem dico de mini*
flerio Angelorum ) & propter Chriftum , minifteriura autem Jofeph 85 propier Chriftum & fupra Chriftum. iï. viuguft. Serm. 10. de ttmfore. |
||||
|
vanH geeflelyck Kaertfpel. 163
Throon oft fit-pUetfê aen dien felven Godt, om uyc
tcdeylen aen de menfchen de ryckdommen van fijne oneyndelycke bermhertigheyt. Het achfte en negenfte ordre der Engelen, zyn geftelc
°tn re blyven in de regenwoordigheyt van de God- «elycke groot-machtigheyt. De Cherubinen om te contempleren oft re befchouwen de wonderlyckhe- den van fijn weien. Ende de Seraphinen om re bemin- den fijn oneyiidelycke goetheyr. Maer wac zyn geweeft de gewoonelycke en dage-
'yckfche exercitien van den H. Jofeph. Nu als de Che- r*tbinen hy fagh fijnen Soon aen, en contempleerde fijn Goddelyckheyt gedoken onder de menfchelycke na- tUere , als nu hy noemde hem fijnen Godt, nu fijnen Co- ninc^ hem lovende en danckende, nu handelde hy met "e*n en noemde hem aenbiddelychen Vader. Nu hem u>eder beminnende als fijnen Soon,hem gevende menigh- **4el eenen lieffelycken jyts. Door weideen kus en.ora- "elfinge den H. Jofeph brande in de liefde,al verr' bo- I Ven de Seraphinen. Geluckjger mer een woorr gefeyt, ende verhevender als de negen Chooren der Engelen. ■*°0 dar hy dan heeft gehad t de Herte Negen van't Spel f*r Liefde , volmaeckter als de Engelen felf. Aengefien y lr> fuy verheyr, liefde en Offlcien van de negen Choo- en der Engelen hun heeft te boven gegaen. §. III.
u^ H. Albertus Belyder van ons H. Orden heeft gehadt in fijn leven de Herte Negen van ons Geeftelyck Kaerrfpel. C\ Nfen H. Albertus feven-jarigh wefende om het V-/ Engels leven beter en volmaeckter te onder- in a houden |
|||||
|
/,
|
|||||
|
x^4 Het V. Cap. van de Herte Negen
houden hy is als eenen anderen Joannes Baptijia geloo- pen uyt de werelt naer de eenigheyt. Waerom t'fijn- der lof wort gefongen in fijn officie. Cum puer feptem fuperajfet annos
More Baptijia jugiens paternum Liwen ad facram properavit alma , Virginis adem
Candido velans httmeros amicl», &c. £-- / Dat is
Als het kindt was feven-jaert s*
't Volghde wel Baptiftam naer
Werelt uyt met blyden moet,
Liep hy naer Carmejus foet
't Order van Maria Maeght,
Waer men witte mantels draeght, &e.
Aldaer wefende noch foo jonck hy onderhiel de
ftraffigheyt van den Regel, geen vleefch etende, veel waeckende, en biddende, iy felven verdervende door hayre kleederen en difciplinen. Jemant fal vragen waerom heeft hy van foo jonge jaren foo groote Avereken der penitentie gedaen 5 lek antwoorde om alfoo fijn lichaem ende ziel fuyverlyck te bewaren. Wel fal men hier op feggen , hy en wifte noch niet van de dertelheyt des vleefch, hy en verftont noch niet van de quade bekoringen om daer mede fy fel- ven te bederven, waer't niet beter ge weeft dat hy hadde gewacht tot 20. jaren , want 't fpreck-woort is, dat men eerft met de werelt moet hanteren, en van als proeven eer dat men het cloofterlyck leven aenveert. O vqrmaledyt fpreck-woort, dit ftryt tegen de H.
|
||||
|
van 't geeft elyck Kaertfpel. 165
Schrifture: en ftaet daer niet gefchreven , in't beklag
van Jeremias aen't 1. Capittel?'t Isgoet aen den man als hy van joncx af heeft gedragen hetjock. des Heeren. En- de wat feght den Wyfe-man Proverb. 11. van die in hun jonckheyt hebben een quade maniere aengevat. Een jonghman volgens fijne wegen,oock. alshy out fal gewor- den zyn,hy enfal van dien wegh niet afgaen. Hy preekt v°lgens den gemeynen ganck, want't waer te bekla- gen dat al die qualyck hebben geleeft dat Cy hun niet en fouden konnen verbeteren. Maer fönder twyfFelen 't zyn de grootfte Heyli-
gen die noyt van joncje af tot'er daot toe en hebben gefondight. Ick antwoorde dan op de voorgaende vrage, te
Weten, waerom dat den H. Alberms van fijn jonge jaren föo veel wereken der penitentie gedaen heeft ? Sec. En eer dat ick de antwoorde geve , ick «oen een vrage, waerom is't dat men fout het vleefch 1 Velck is vers geflagen en heel jonck en goet? *ck hoore u antwoorden , op dat het vleefch niet era bederve. Alfoo fegh ick van onfen H. Albertus hy heeft fijn teer vleefch en jonck lichaem gefoutea ^et het fout van penitentie niet om dat 't bedorveo ^as , maer uyt vreefè van dat het foude bederven. Om fijn fchoone Leli-blom der fuyverheyt te be-
zaten , hy heeft de felve geplant onder de doornea» te \men onder de kaftydinge des licbaems. In de verwiffelinge oft anagramma van den naera
•dlbertus ick vinde dat het te feggen isfa) Drymael wit:
t Welck is te feggen drymael Leli-blofn. Ten eer-
L,j ftea
M .'ALBERTUS JhupmmA TER AtBüSi
|
||||
|
■Jl
|
|||||
|
166 Het V. Cap. van de Herte Negen
ften in fijn kintsheyr. Ten tweeden in fijn opgaende
jaren. Ten derden tot'er doodt, ó Engels leven , van welck leven fprekende den ouden Meffreth hy feght: (z)De naervolgers van de Engelfchefuyverheyt levende tegen het vleefch , onderhouden een Engels leven. O H. Albertus u geheel leven is een Engels leven geweeft,foo dat men met recht magh van u feggen dat gy hebt ge- hadt de Herte Negen varit Spel der Liefde. Door dry- mael wit kan verftaen worden drymael eenvoudigh, fimpel als een duyfken. Door het wit coleur verftaet men de onnoofelheyt oft eenvoudigheyt, om dat het wit niet en is vermengelt met ander coleuren. Voor- waer ick fegge van onfen H- Albertus 't gene ecrtyts heeft gefeyt Ifidorus in fijnen 5. Boeck. in den 45. Brief (b) wit in fijn tonge, witter in Jij n gemoet, en d'' alderwitfle in fijn x.edelycke manieren en leven. Uyt fijn tonge en quam noyt een onflichtbaer woort tegen de Leli-blom van fuy verheyt, fijn herte was foo fuyver dat men't ■felve konde bemereken uyt fijn oogen. Onnoofel fiende als de duyfkens oogen. Jae al fijn geheel leven was t'alderfuyverfte Drymael wiu Hierom in fijn Officie ■voor den Magnificat wort gefongen defen lof(c)o Al- herte Jf iegel van nettigheyt,fuy verheyt, en onthoudinge. Drymael M>tf,drymael Leli-bloem drymael fuyver is te leggen altyt heeft hy een Engels leven onderhouden wel wetende wat een foeten reuck de fuyv'er Leli- bloem geeft tot in den Hemel, foo dat men magh feggen met Paulus (1. Cor. Cap. i.)wy zyn den goeden Reuck.
(a) AngeücE puritatis feéhtores, prater carnem vivemes, Angeli-
'carn ducunt vitara. Mtffreth Dominica ^ ptftTrinit. (b) Simplex lingua,
litnplicioranimo, led motibus Sc viti fimplifrunus.T/jjiimi Pelufita. I.3.
Ipi/l. 4j. ,(c) O Albene aeraia mundiiia;, puritatis,, Sc continentia;,
*4n!<pho*» ai Mtt&nfcat,
|
|||||
|
van 't geefielyck. Kaertfpel. i (,-f
RettcJ^van Chrifttts:dit feght hy van fy felven,en van al
die de fuyverheyc bewaren en onderhouden. Surius die vertelt ons van den H. Juliaen ende de H.
JBaJiliJfa fijn huys-vrouw , hoe dat defein den houwe- lycken ftaet niet levende naer dat toegelaten wort in delen ftaet, in't midden van den winter eenen foe- ten reuck gewaer wierden al oft haer flaep-camer hadde vervult geweeft met witte Leliën. S. Juliaen; die fèyde, hoort lief foo lange als wy de fuyverheyt liillen bewaren , foo is't dat wy foo fullen riecken by Chriftus 't welck haer alle beyde heeft verweckt om eenwige belofte te doen van fuyverheyt. Onfen H. Albertus dit wel wetende van jonckx af hierom liep hy naer't Cloofter om foo fijn welrieckende Leli-blom beter en volmaeckter te bewaeren. 't Is de leeringe van den H. Atnbroftus(n)de Leli-bloem Chrijii dat zyn. befonderlyck. de Maeghden, Maer onfe Leli-bioem wiert geplant onder de
doornen van tentatien en quade bekoringen dés vleefch. Want Hngo Ca.rdina.el die feght: (b) Lelie on-* derde doornen i$ de fuyverheyt tujfchen de bekoringen, Den duyvel dan fiende dat den H. Albertus van
jonckx af geweeft hebbende in den Religieufclyc- ken ftaet, en foo hy nu hem foude begeven tot de Cloofterlycke beloften , den duyvel heeft fy felven verandert ende aengenomen de gedaente van een. *choone fraeye Jourfiouw , ende is den H. Alber- tus gaen beibecken , om hem alfoo door de bekorin-, 8en des vleefch te trecken uyt het Cloofter. Ees dat wy voortgaen laet ons eens onderfoecken waer-» L 4 om-
«h) r't C'"''fti fpecialiter funt virgioes S.^imbr. lih. de faftit Virg. C. l$
W l-mara inter fpfnaa eft caftiias inter tensationet. Hup Cmi.%n. Cm, |
||||
|
i68 Het V. Cap van de Her te Negen
om den duyvel hem veranderde in een vrouw per-
foon , konde hy hem niet gaen befoecken als eenen grooten Heer en foo veel in fijn oore blaefen tot dat hy hem foude gevolght hebben. Sonder t'wyffelen den duyvel konde dit doen , maer hy heeft geradiger gevonden fich te veranderen in de gedaente van een vrouw-perfoon om alfoo hem eerder te overwinnen. Men leeft in 't Boeck, der Tellingen, hoe dat den
boofen Baalam te raede hadde geweeft by Balac om de Ifraeliten te overwinnen. Delen dan oorloge voe- rende heeft een groote menigte van de alderfchoon- fte vrouw-perfoonen mede geleyt , welcke aen- fchou wende de Ifraeliten , hoort wat'er gefchiet is, t zyn de woorden ende leeringe van den H. Petrus Chryfologus in fijn ij.Sermoon(a)fcandaelbeeftBaalam den waerfegger voorgefmeten aen't volck, van Ifraèl: als wanneer by te getnoet is gegaen eenen Leger volets, niet met gewaepende mannen , maer met feboone opgefette Dochters : om alfoo de wapenen te veranderen in vlee* fcbelyckfi lief deunde triumphe te doen keer en infehande en oneere , en om op fijn alderbejie te ontheyligen al de Heyligheydt,door de vuyligheydt des vleefcb. En is Adam niet gevallen door fijn huys-vrouW
Eva, is David niet overwonnen geweeft door't aert- fchouwe van Berfabe > Samfon door den fchoot van Dalila ? Sec. Dit foo wefende , daerom is't dat den duyvel
heeft aengenomen de gedaente van een Joftïouw wel
fa) Scandalum populo Ifraelitico Baalam divinator pbjecit , quando
bellatoribus , non cumferratis viris, fed euro puellij toto Jenociniofu- catis occurrit ut artna verteret inlüxum, Ttiumphuro routaretin infa- mi'am , & ad furomum prophanacet tqtam de turpitudine fanftitatem 6» Pttm Chyfhl, Strm. 17. |
||||
|
van 't geeflelijck. Kaertfpel. \&a
Wel opgefet om alfoo Albertus te vangen door Venus
liefde. Defe geveynfde Juffrouw gaet naer't Cloofter
ende vraeght naer Broeder Albertus , hy komt voort met fijn gewoonelycke zeegbaerheyt en vraeght wat dat haer beliefte was ? Sy feyde met korte woorden, ick verftaen dat gy van fin zyt Profeffie te doen. ■frfaer wel verfmt, eer gy begint, want roet naer daet, kpmt te laet. Overleght hoe dat gy alleene zyt van uwe familie, velcke foo edel is en wyt-vermaert, gy fult u inder eeuwigheyt beklagen foo gy te niet doet ftilck een familie volght raet voor den daet, en komt in de werelt neemt een huys-vrouw, en Godt fal u gebenedyden met den zegen van den houwelycken ftaet. Albertus floegh fijn oogen naer den Hemel en
lïiaeckte het teecken des H. Cruys,en riep tot Jefum en ■Maria, dat fy fouden hulpe fenden op dat fijn Leli- bloem aldus geplant onder de doornen foude mogen bewaert worden. Ende hy heeft overwonnen den duyvel met alle fijn liften en laegen: waerom t'fijn- der eere wort gefongen. Vicit atricem fcelemm juventam
Atqtee f allaces erepi figuras. Dat is: Hy heeft verwonnen de voejlerjfe der boosheden Ende bedriegelyckf figuren van beneden. Den duyvel , de wereldt, ende het vleefch over- wonnen hebbende tot het lefte van fijn leven , hy is fuyver geftorven, gelyck hy fuyver hadde geleeft, L 5 jae
|
||||
|
I70_ Het V. Cap.van de Herte "Negen
jae ick legge," hy heeft een Engelfche doodt ge- fmaeckt, die een engelfch leven hadde onderhouden. Nu hy overleden zynde, en bekent voor eenen Heyligen, (a) 't volck heeft begeert dat men foude fingen een Mifle. niet van Requiem meteenen fwerten Cafufel, maer de Mifle van de Belyders met eenen wit- ten Cafufel. De Geeftelyckheyt ftelde haer daer te- gen , en feyden dat men moeite Requiem fingen. Den Biflchop dede een gebodt van niet te begraven noch Mifle te fingen tot dat Godt hier op foude teecken van antwoort geven. Ende 't volck in de Kercke biddende, daer daelde neder twee Engelen gekleet met wine kleederen, en fy begonden niet de Mifle van Requiem, maer van eenen H. Belyder, Osjufti,&c. Wat is dit te feggen dat de Engelen uyt den He- mel komen de Mifle felf fingen ïn't Mufieck 1 Veel redenen konnen hier voortgebracht -worden , maer ick fegge alleenelyck een : te weten om dat in de werelt geen ftemmen , noch fangers gevonden kon- nen worden , om over een fuyver ziele fcheydende «Jt de werelt te fingen , maer dit komt toe aen de Hemelfche Engelen , de Engelen defer werelt te ver- eeren met Lof-fanck en Mufieck. Is't faken dat den H. Thomas van Aquinen vindende
oen H. Bonaventura fchryvende 't leven van de H. Vader Francifc0s,ü:yde:(b)Laet ons den eenen Heyligen ■van den anderen laeten fchryven. Alfoo fegh ick laet de fcngelen der Hemelen fingen en verkondigen den dinr.ao^1Ui1."iflam,,P0Pu.,a!, de '«*» Ccnfeffore. clerus vero pro
Srfnl*'' a Domino divinum refponfum expe&odum Scarum &t / 2"?5^2 '■ de.fanao Confeö°re eelebfjnd.ni eii<,
C^%fi«*U6lbjsinamus SaDftum pro 5ana°la-
|
|||
|
van 't geeftelych, Kaertfpel. 't-*\
lof van den H. Albertus, eenen Engel defer aerde, de
Engelen toonden blyfchap over hun vermeerderde gefelfchap. Met de negen Chooren der Engelen fal Albertm le-
ven,om dat hy met Hert e Negen van ons Spel der Lief- de wel heeft gefpelt,foo dat hy heeft gewonnen den Co- ninek, der Engelen,Herte Heer van ons Spel der Liefde. §. IV.
Vermaeninge tot alle Maegh'dekens,op datfy welfottden
bewaeren en onderhouden defen Troef Herte
Negen van ons Spel der Liefde.
NUftaet het ons toe te prediken voor d,e Maeghden
(a) endeals ick het wel onderfoecke,ick bevinde dry foorten van Maeghden. Op dat dan geen foorte der Maeghden en blyve onvermaent,wy fullen de dry foor- ten uytleggen ; de befchryvinge van defe dry foorten vertek ons den H. Joannes Guldemont fchryvende op den H. Mdtth&us (b) Daer zyn (feght hy) Maegh- den naer den lichaeme , maer niet naer den geeft. Daer Z-ynder naer den geeft,en niet naer het vleefeh,ende daer Z-ynder naer den geeft en naer den lichaeme. De Maeghden naer het lichaem en niet naer den
8eeft, moeten berifpt worden, want defen Maeghdom ctl is niet prysbaer : hoort Boëtms in een van fijn brie- Ven hy Ccghl:(c)Geenfins en fal n profijtigh wefen defen Waeghdom des lichaems, ten zy dat daer by z,y den .(») Nunc nobi» ad virgines Sermo eft. S. Cypr. Epifcop. ir Mart. de
/"/>. fr habitu virg. Cap. z. (b) Sicut enim, 8cc. Triplices funt virgi-
c, *■ Carne non mente , mente non corpore , corpore & meiïte. S. ft*».
'J,»/?; fup,r Ma.nbs.wm , & babstur ^z.ij.^.Cap. (c) Nihil omnino tibi
L°. vir8'n'tas corooris, fïnon 8c ipfa prafto fit virgiaitas mentii,
""W m f /v/7, a,i %,ltm vnpntum.
|
||||
|
I7ï Het V. Cap. van de Herte Regen
maeghdom desgeefis, want defe moeten gerekent wor- den onder de vyf dwafe Maeghden met een fchoonc lampe fonder Olie. De thien Maeghden in het Evangelie worden al
Maeghden genoemt, maer fy en zyn alle thien niet ge- treden in de eeuwige glorie, want daer en waren maer vyf die Maeghden waeren in den geeft, en d'ander vyf en waren maer naer den lichaeme , wat wonder dat defe vyf niet en zyn getreden in den hemel want den H. Gregorifts feght feer wel : (a) 't en is geen profijt fttyver te wefen in't lichaem,die befmet is met den geeft. By exempel jemant in den Maeghdelycken ftaet,
komt in't gefelfchap ende hoort oneerlyck fingen cnde onkuyflchelyck fprcken , defe neemt vcrmaeck daer in ; ende kryght quade begeerte tot de onkuys- heyt, maer en begeert 't felve gcenfins te volbrengen, defe perfoon blyvende Maeght naer den lichaeme, verheft haeren Maeghdom naer den geeft. Op dat alle Maeghden naer den lichaeme oock
Maeght blyven volgens den geeft, ick geve haer de vermaeninge welcke Chriftus eertydts gaf aen fijne Difcipclen weeft voorftchtigh gelyck. de ferpenten. (Matth. cap. 10.) Onder ander daeden der voorfich- tigheyt van de ferpenten, foo is't dat een befchryft den Propheet David: gelyck. een ferpent jjr /elven doofmae- kende met hetftoopen , welck niet enfal hooren de jlem van de befweerders ende des tooveraers die wyfelyck, befiveert (Pfalm. 57.) Om dit al wel te verftaen foo moeten wy weten
hoe dat onder ander ferpenten is een foorte, 't welck heeft
(a) NihiJ valet cnm mundura effe corpore qui pollntu» eft mewe.
tS, Crfgor. |
||||
|
van 't geefteljck. Kaertfpel. ijj
heeft eenen fchoonen diamant in fijn voorhooft. De
jagers dit wel wetende gaen in de boflehen , en leyden tooveraers mede, die met hun bef\raren en foetfin- gen defe ferpenrcn doen uyt haer hollen kruypen ■en voor den dagh komen , en foo fy gefien worden, terftont worden fy gedoodt ende den jaeger neemt den diamant. Luyftert nu eens toe naer de voorfichtigheyt van
dit ferpent, gewaer wordende 't gefangh , het ftopt alle beydc fijn ooren. Jemant fal feggen, wel hoe, kan dat ferpent fijn ooren ftoppen , aengefien dat hec noch handen noch voeten heeft ? Om de waerheyt te bekennen, defe vrage is heel nieufgierigh maer aen defe nieufgierige vrage voldoet den H. Vader Attgufli- nus (a) fchryvende op't vermelde gefanck van David, by feght : het ferpent floot fijn een oor e tegen de aerdey en met den fleert flopt fy d'ander oor e. O Maeghdekens onthoudt defe vermaninge en
*yt voorfichtigh als dc ferpenten , als die tooveraers te weten , de jongelingen komen om U. L. te be- toveren oft op hun verlieft te maken met bevalli- ge , foete lierTelycke t'famen-fprake op dat gy uwen diamant, uwe fuyverheyt des geefts niet en verliefe, ftiaeckt u felven doof aen al hunnen oneerlycken klap , op de maniere van het vermeit ferpent, ftopt u een oore met den fleert, te weten met de gedach- tenifle van't eynde uws levens : overdenkende dat dc doot 't eynde des levens fal overkomen onverwacht, aIs eenen dief in den nacht, ten tweede floot u an*. der oore tegen de'aerde , dat is te feggen met de ge- dach-
. O] Aiiidit uoam awem \err* , 8c de cauda opwrat alteiam. i?.v%»/?. |
|||
|
174 Het V. Cap. van de Her te Negen
dachteniifle van dat gy van aerde zyt ende in aerde fult vergaen , alfoo fult gy-lieden doof worden aen al die oneerelycke klappers ende defe jaegers die daer foecken uwen diamant u fuyverheyt te benemen, gy-lieden fult blyven Maeghden naer't lichaem en naer de ziele , ende alfoo fult gy-lieden vaft houden de Herte Negen van ons Spel der Liefde en fult onder- houden een Engels leven op defe werelt. Laet ons nu fpreken van de Maeghden naer den
geeft ende niet naer den lichaem. Wel wat zyn dat voor Maeghden : zyn defe weerdigh geprefcn ofte niet; Ge- prefen moeten fy worden , en op dat wy bedwongen worden haer te pryfen, laet ons uyt-leggen defe foorte der Maeghden. Defe zyn die fonder confenteringe oft veiwillinge, verkracht worden, defe worden geftelt onder de waerachtige Maeghden, ende al verliefen fy de fuyverheyt des lichaems tegen haeren danck, fy onder-houden al evenwel een Engels leven, en defe verliefinge der lichamelycke fuyverheydt baert en brenght voort een dobbel Crcone ; fulcks lefen wy gefeyt te hebben de H. Lucia aen Pafchaflus, defen vergramt wordende op de H. Maget Lucia , om dat fy hem hadde gefeyt: die fuyver leven, zyn den Tem- pel van den H. Geeft ickfeyde Pafchajïusfal u doen ley~ den naer een bordeel, op dat den H. Geeft u verlaete; aen wie de JHaeght antwoorde : foo gy my tegen mjnen danck doet verkrachten , de fuyverheyt fal my die- tien tot dobbel Croone. Men leeft van veel Maeghdekens hoe dat fy van
vreefe oft in de verkrachtinge eenige faute gefchiede in den geeft, dat fy in fulcke occafie geftelt zyflde. haer felven hebben in't vier gefmeten liever als |
||||
|
van 't geeflelyck. Koert ff el» 175
Onteert te worden : ander haer.in't water gewor-
pen , &c. 'tOnfer propofte wort vertelt vax\Jacobm deVitriaco
(a) befchryvende de hele geringe van de fiadt Londen, e§htjtf/.f de ongeloovige vyanden de Sadt Londen hadde te nietgedaenjy hebben veel Macghden verkracht fom- mige welcke niet en kpnden in deKercke vlttchtenfmeten- "oerftlven in de Riviere verkiefende liever te fierven als ^fuyverheyt teverliefen. Ende hy voeght daer by defe naervolgende ge-
'chiedeniiTe : hoe dat een van defe Maeghden liggen- ^6 in de Riviere , twee van de vyanden fiende dat fy «iet en verdronck , maer bleef dry ven boven 't water, lT>et een fchipken zyn daer naer toe gevaren, en heb- ben haer in genomen: maer foo fy methaer wilden 0tieerlyck handelen, fy heeft verkofen liever te ver- rocken : en fmeet haer wederom in't water, en fiec ^oor een opftaende tempeeft 't fchipken is om-geila- §er> en defe twee gaften zyn verdroncken, ende de- Ie Maeght door Godts gratie is gefont en fuyver naer Zlej cn Uchasm aen 't landt geraeckt. 't h waer den H. Ambrofius die k^\v.(b)hetvleefcb
B kan niet bedorven worden, ten z.y dat eerfi den geeft edorven is. Is dit foo,waerom dan fy felven liever ver- keken als verkracht te worden tegen fijnen a«ck j De antwoorde hebbe ick terftont hier op epnft te geven y. cn fegge nu n0cn , dat de Maegh- eketis wel hebben gcdaen , liever te verdrincken als
tas y. .Um hoftes infideles Londinsnfera civiratem deftruxüTent. mul-
gere"^"1" vi?lemer corrnperunt. Alise enim cum ad Ecclefiütn confu-
vire: !?on portent fe in fluvium projecerunt magis moti eligentes quam
fa ""'era amittire. Ucobus ds Vitruct. (b) Non poceft caro Coriiun»
' mllmenjptiu!fueri?sotfupta,15,.y<ffl>*r»/. "
|
||||
|
176 Het V. Cap. van de Herte Negen
als verkracht te worden, van vreefe ( mits dat dcrt menfch kranck is) oft den geeft hier in foude ver- willight worden: maer niet verwillight zynde on- der de Maeghden blyven fy gerekcnt. Hoort de leeringen van den H. Thomas van Aquintn. (a) Een Maeght welcke foude belooft hebben de fuy
verhejt,ende dat defe metgewelt verdruckf wiert datfj baerde : voor Godt foude fy noch Maeght blyven. Soo dat defe foorte der Maeghden , te weten naer
den geeft fuyver en niet naer den lichame oock heb- ben de Herte Negen van ons Geeflelyck, Kaertfpel. De derde foorte der Maeghden,zyn Maeghden naer
de ziel ende lichaem» naer het vleefch en dengeejl. Om dat Engels leven te onderhouden op defe weirelt daer van komt dat'er foo menighte dnyfende Cloofters worden gemaeckt als geeftelycke vrywillige ge- vangeniffen, om alfoo de Leli-blom geruftelyck te bewaren , en een Engels levens fonder verftooringe te onderhouden, foo van de ongelycke perfoonen , als van den duyvel. (b) Den H. Bernardus fchryvende op de woorden van 't Boze^ der gefangen : een gefloten hof is mynfufter myn Bruyt. Want een gefloten hof wort gefeyt een heylige Ziele,alsfj ter liefde vant eeuwigh U' ven van de wereltfche beroerte haer aftreckt, op dat den ouden vyandtSathan niet en foude kennen in-brè- kfn om't binnenfle der ziele te ftelen. Heraclides verhaelt hoe dat een feker Maeght met
naem Alexandrina om haer fuyverheyt foo naer de« (a) Virgo cjUfe voviflet eaftitatem , & opprefia violenter. fi pareret
exillo aöu , coram Deo adhucefl'et Virgo, D. Thomas, fufcr 4. ftntcmi"'/ f b) Hortus conchilui Soror roea Sponfa. Conclufus enim hortus S. Aor iDaeffe dicirur , dum amore vita: aiteriia;, a ftepitu faiculari fe abftrahi'» Ne ad interiora rapienda hoftis amiquu» irrumpere poÜ5t $■ Stroan»- Strm, 6a, Ca f. 4, |
||||
|
V4H 't geeflelyck, KaertfpeL tfj
'ichaeme als naer de ziele wel geiuftelyck te be-
waren , heeft haer ftadt verlaten , en is gekropen in een graf, ende heeft een kleyn venfterken open gela- ten , waer door fy thien jaren lanck ontfinck weynigh fpyfe en dranck, en fy heeft dele 10. jaeren noch man noch vrouw gefien. De H. Melania Romana die noorende is haer gaen befoecken om haer eens te fien, maer fy en konde niet, fy is dan blyven ftaen aen het venfterken , ende ondervraeghde haer wat Oorfaeck fy hadde om foo heymelyck ende gefloten te leven : Hoort feyde fy : eertydts door de occafien Van jongelingen heeft mynen geeft eens gequetft geweeft, en op dat hy my, noch ick hem niet meer en foude fien , ick hebbe my felven hier binnen geflo- ten , verkiefende liever levende begraven te wefen, a's in de occafie noch te komen : vreefende myn Hert e Negen larit Spel der Liefde > te weten, myn fuyver herte te verliefen. Hoe veel Maeghden zynder gefloten in een graf
°ft gevankeniife , bekleet met een fwerte wyle over ^caenficht, en noyt oft iaer en laet men de men- fthen defe Maeghden fien ; ick verftaen hier nauwa °efloten Religieufen , welcke als doode begravo nienfchen leven in het Cloofter : rot defe geftorve oft 0tr» beter te feggen verftorve Maeghdekens fpreken- "e den H. Pattlns feght (Colojf. 3.) Gy-lieden zyt doot ende uw' leven is gedolven oft begraven met Chrifio* Omloopt de eygendommen van een ftervende menfefaj ■*e» eer fien, hy begint fijn fprake te verliefen. Te» Reeden, het gebruyek der finnen verheft hy. Ten derden , hy verlieft fijn eygen roeringe , hy wonk M fonder |
||||
|
178 Vet V. Cap van de Herte Negen
fonder macht van fy felven te keeren oft genden.
Ten vierden , hy verlieft de naturelycke hitte ende
fterft. Alfoo feght den ouden Meffreth gaet het meC vrywillige Religieufen, fy fterven alle daegh : komt in een Cloofter van 20. oft meer Religieufen ende gaet op en neer gy fult peyfen en oordeelen dat al de Religieufen doot zyn : want fy hebben haer fpra- ke verloren door de deught der ftilfwygentheyt. Hoort de woorden van Afeffreth (a) een Religieus ver- Heft alfoo veel als fijn fprak,e de ftilfwygentheyt of fijnen tydt en plaetfen behoorlyck. bewaerende. Ten vyfiden , gelyck den ftervenden menfch verlieft
't gebruyck der finnen, alfoo oock eeq Religieus verlieft't gebruyck van fijn finnen, de felve verfter- vende en mortificerende , hoort den vermelden Lee- raer (b) een Religieus verlieft't gebruyck,van fijn uyt- wendige finnen, door een eerlycke, Religieufelycke be- waeringe van't gehoor, 'tgefichte endefmaeek. > &c. want dat hy geerne eet oft drinckt men fal het hem niet geven, dat hem wel fmaeckt, fal hy door verftervinge bitter maecken door't felve te befproeyen met het pocyer van aliem. Tenfefden , een Religieus komt foo verre dat hy fy
felven niet meeren kan roeren nochte verfetten, en dat kryght hy door fijn belofte van de gehoorfaemheyf. Hoort, wat hier van feght den felven Leeraer (c) Een Religieus verlieft fijn eygen roeringe , te weten fijnen tygen wille : want noyt en roert hy hem of en [a] Religiofus perdit quafi loquelam per filentium locis 8c tempori'
bus convenienter fervatum. Meffrah Strm- 8?. Demi». 16. poft Irin't' littcra P. [b] Amittit ufurn fenfuum exterioriim per honeftaro Reiigio' fam cuftodiam , vifus, traétuj, 8cc. idem ibidem, [c] Perdit moturn prp* priuravidelicetpropriam voluntatem, quia nufcjuam fe raovet vel v»di(> nii pet obedientiam vel Iiseruiam praslatormn. |
||||
|
van 't geeftelyck, Kaertfpeï. i7p
&aet nergens, ten z.j door de gehoorfaemheyt oft oorlof
fan de Overflen. Belieft eens ooghmerck te nemen op defe woor-
den door de gehoorfaemheyt oft oorlof. Daer is groot onderfchii tuflchen jet te doen met oorlof of door oorlof, en te doen door, of met de gehoor- ftemheyt. Met oorlof jet doen is als jemant jet §eerne foude hebben , en om dat te verkrygen en (y lelven hier in te voldoen hy vraeght oorlof , en dat *an fomtyts jae dickwils wefèn ionder verdienden Jae faute, te weten als men fulcks vraeght ende de Pverften door bidden en hooft brekingen daer toe |>eweeght om toe te laeten 't gene wy geerne heb- ben. Maer jet doen door de gehoorfaemheyt en ^an niet onvolmaeckt wefèn , want als dan wy en tagen niet, maer 't wort ons geboden , ende die
e Overften aenhoort en voldoet, hy moet weren
athyaen't gebod tGodts voldoet.
Dit leert (a) Onfen Eerweerdigen Pater Jomnes van JejHs Maria Generael der Carmeliten Difcalfen in fijn ^"■erwyfinge der Novitien in't z. deel aen't 6. Cap. van e &hoorfaemheyt. Alvvaer hy wonderlyck welfpreckt
an defe fchoone deught.
Jfn Sevenften, ende ten leften den ftervendé menfch Cr'ieft fijn natuerelycke hitte ende fterft. Alfoo
gbt Mejfreth:(b)Een Religieus verliefl alle hitte dat is
"fygen alle vleefchelycke ende werelyckf liefde. ^e Religieufen dan , zyn voorfichtige Maeghden /•a, M z vcr-
0"etii o'd <J"od i<J ob<:diendi genera fpeólat, vulgatam illamdjfiinai-
aliU(j P1* oculij habeanr, aliud fcilicet efle quicquam cum obediemiana iii. ,j£ °°edientia prsftare , &c. V. laannes a Ie/h Mari/*C«? ï-dceée- '^otem''" "°v',f (b) Religiofus amiititomnem calorem hac eftoiBne» * ««alein ye| mundialem. Sc. MeJJretb ibiiem. |
||||
|
tSo Het V. Cap. van de Herte Negen
verkiefende de verftervinge , ende begraveniffe in de Cloofters om foo wel en alder-beft te bewaeren Herte Negen van ons ff el der liefde,ende te onder-hou- den een volmaeckt Engels leven op defe werelt. Maer alle Maeghdekens welcke geerne onder-
houden het Engels leven, om dit alder-beft te be- waeren door een Cloofteriyck leven , en konnen niet al Religieufen worden , fora om dat fy Vader en Moeder moeten byftant doen, fbmmige om dat fy eenige beletfelen hebben , ander om andere oorfa- ken. Wel dit is waer, maernufalick eenen goeden raet geven: op dat defe Maeghdekens in de werelt wel fouden onder-houden het Engels leven. Ten eerften aenveert defe vermaeninge, blyft
t'huys foo veel als gy kont, ende en maeckt u niet veel te vinden elders als t'huys oft in de Kercke , het is een fchoone vermaeninge welcke gaf den H. Hiero- nymuszen Euftochium hoort ( fchreef hy) lieve dochter inChrifto(z)weet dat bttyten huyfe looien de fitte maegh* den,maer blyft gy t'huys met uwen Bruydegom Iefus. Want volgens 't fpreck-woort. Dieftaet en waeght
blyft felden Maeghf.hnckx de ftraeten hier wort men gegroet, daer wort men aengefproken , en foo mefl veel verkeert met ongelycke perfoonen het Engels leven .der fuyverheyt wort vermindert. Blyft daf in de eenigheyt foo veel als gy kont. Ten tweeden een goede vermaeninge is , dat cP
Maeghdekens fouden veel fwygen en luttel iprekefl' Defe tweede vermaeninge bevinde ick gegevefl
aen alle Maeghdekens, en hierom Alciatus tot eef
eeü"'
Ca) Foii» vagantnr virgines ftulta:, tu imtiafecus efto cum fpoafo'
S. Hitnn, Efift, ij, „4 EfiS, |
||||
|
van't gecjielyck, Kaertfpet. iSi
eeuwige memorie heeft doen fchilderen een finne-
oetlt oft Emblema , te weten een jonge dochter jiftaende op een fchilt-padde , en onder ftont ge- ehreven. Quodque manere domi: etc tacitas decet ejfe puellas Suppofuit pedibus : taliajïgna meis. Dat is. Om dat wel fiaet voor dochters fijrt Stil te fwygen en t'huys te z.yn Soo beeft hy dees teelden vermeit Onder myn voeten gefielt. Om dit wel te verftaen , weet dat de fchilt-padde altydt t'huys is, want fy draeght gedurigh haer huys mede. Alfooalle Maeghdekens moeten, altydc t'huys olyven, en uyt-gaende haer huys mede dragen , te weten in't gemoet hebbende om terdont t'huys weder te keeren. Defen raet is oock goet voor alle huyfvrouwen.
^ant (z) huyf-vraaw is fia veel als te [eggen blyft t'httys vrouw. Ten anderen weet dat de fchilt-padde ftil is en,
geen klanck en geeft, oft roept, om te leeren dat het de dochters niet toe en ftaet veel te fpreken oft te rOepen. Laet ons al te famen aenroepen al de Engelen
fkr Hemelen , alle H. Maeghdekens , op dat fy dooc "aere verdienden ons verkrygeo ftantvadigheyt ir» «edeughtder fuyverheyt : om alfoo hier gefpelt heb» kende 't Spel der Liefde met de Herte Negen, hiec fiaermaels met al die lieve Maeghdekens te mogen we- ien in de eeuwige glorie. M 3 HET w) Domkella Sd eft raaneat uxor tfomf. fscw Relïgfofaj in ceüa» |
||||
|
iSi Het VI. Cap. van de Herte Acht
HET VI. C APIT.TEL. Van de Herte Acht.
§• i.
Al die de achtSaUgheden volbrengen,hebbenHeneAcht
van ons Üpel der Liefde oft Geeftelyck Kacrtfpel. DE EERSTE SALIGHEYDT.
Saligh z,ynfy die arme van geefle z,yn,want hetRyck der
Hemelen behoort hun-lieden toe. (Matth. Cap. j.) Oor defe arme van geefte worden
veiftaen , die de werelycke goederen verfmaeden , en verbeten , énde leven fonder affeótie te ftellen op de felve, die dit doen, feght den H. Ambrofius fchryvende op den H. Evangelift Lucas: (z)fy fullen verdienen de eeuwige goederen. Want voorwaer hy toont dat hy tot grooter Ryckdommen geboren is, te weten , tot de eeuwige > die de tydelycke ver- fmaet: en dit is't eerfte werck der liefde van onfen (Troef Herte Acht. Als den H. Bernardus met fijn broeders ginck intre-
den het Cloofter , t' huys latende den jonghftcn broe- der Gmdo ; den outften fprack defen jonghftenaen en feyde: (b)Schept moet broederNivardus u kpmt nu al- leen toe al de goederen van onfe befittinge. Den jonghftcn noch wefende een kindt en antwoorde voorwaer fa) Qui Conteropferit facularia ipfe morebitur fernpiterna S. ^Ambrof.
'LeS j in Lm. Cap. 6 (b) Eia frater Nivardesd te folurn re(picitomnii terra pofTeffionis noftrse Ref. vobij ergo cslum 8c mihi terra l non ex aquQdivifiohaicfiftaeft. Cuilül.al/. in vita S. Benard, t^Cap- 3. |
||||
|
van't geejlelyck, Kaertfpel. 18 j
tiiet kinderlyck maer hy feyde , voorU.L. dan is den
Hemel en my de aerde ? Niet rechtveerdighlyck. is defe verdeylinge gedaen. Men leeft hoe dat den H. Vetrus die het al verla-
ten hebbende met een waerachtige meyninge en liefde om Godt naer te volgen, op een fekeren tydt als door nieufgierigheyt gedreven zynde , en gelyck hy wat ftout en familier was met Chriftus, hy gaet tot hem en hy feght : Heer f et u>y hebben het al ver- laeten , wel wat fal ons daer voor gegeven worden. Den Heer verftaen hebbende de vrage van Petrus
hy feyde tot hem en tot al die fuleks hadden ge- vraeght. Ickftgge U. L. al die verlaeten 't huys 't landt, &c. om mynen naems wille , honden werf fal hy het wederom krygtn , en fal het Ryck, der Hemelen befitten. Matth. 5. Cap. 19. Aloft Chriftus hadde willen feggen. Saligh z,ynfy die arme van geefte zyn , want het Ryck, der Hemelen behoort hun toe. Wy hebben int eerfte Capittel. §. 4. gefproken van
de Religieufelyeke belofte der gehoorfaemheyt, ir 't voorgaende Capittel §. 4. hebben wy geraeckt de belofte van fuyverheyt. Hier ftact my nu toe Wat te fpreken van de be-
lofte van armoede aengefien wy hier handelen van die arme van geeften zyn, waer onder principaelyck de Religieufen worden gerekent om dat fy defe ar- moede door folemnele belofte beloven. Je mant niet wel gefirit op de Religieufen , fiende
■«kt fy beter vaeren met hun armoede, als hy (cW 1Tlet fijn Ryckdommen : hy fal vragen wacr toe ge- daen belofte van armoede ? M" 4 Hier
|
||||
|
J84 Het VI- Cap. van de Her te Acht
Hier op foo wil ick antwoorden (onder paflle met
een zedelycke en onbeiifpelycke maniere , op dat defe qualyck gefinde niet erger gefint en worden. Ick fegge dan dat de Religieufen belofte doen van
armoede om dat de Difcip'elen d'eerfte naervolgers Chrifti fülckx hebben gedaen , 't welck gefchreven ftaet in de Werckcn der Apoftelen aen't 4. Cap. van al datfjf befaeten, niemandt van allede Difcipelenfeyde dat 't fijne was , maer 't was aen henlieden algemeyn. Sulckx wort ons geboden : hoort de woorden
van onfen Regel, (a) Niemandt van de Broeders feg- ge dat hém jet eygemlyck. toekpme , maer dat het aen U. L. algemeynzy. Jae tot het kleet dat wy dragen wort verboden re feggen dat is myn kleet, maer wy moeten feggen ons kleet,al oft wy wilden daer mede te kennen geven , ick hebbe dit kleedt foo lange als het myn Overften belieft. Wilt hy het af-nemen en aen een ander geven , ick moet patientie hebben wel weten- de dat het myne niet en is , maer onfe , tot 't gebruyek van die het den Overften belieft. En foo moet het gaen in alle Religieufelycke ftaeten. Ick fegge noch meer , te weten dat de Apoftelen
foo wel deden belofte van armoede als de Religieufen nu doen , foo dat niemant qualyck gefint magh wefen op de belofte van armoede onder de Religieufen. Maer delen qualyck gefinden fal feggen toont my
dat de Apoftelen ende de Difcipelen oft Chriftenen in d'eerfte vergaderinge belofte hebben gedaen van armoede: op defe uwe vrage antwoort feer wel Corne- lius a Lapide. De armoede des geejis}den eerflen die defè geleert
\a) Rtgu'nCarm. Difcal. dr mn hahinio proprium : nullus fratrum fiba
«ditjmd proprium efi'e dicat led lint vobis ornoU comtnuma, 8cc. |
||||
|
van't geeftelyck. Kaertfpel. 185
beleert beeft met woorden en exempelen is Chriflus daer
naer de U. Maget Maria. Hier naer de Apojlelencn alle d'eerfle Chriftenen , jae dat meer is fy beloofden defe Armoede , (a) (en gelyck nacn feght belofte maeckt fchuk) hier van cjuam dat Ananias en fijn hnyfvrouw Saphira defe belofte over-tredende , van den H. Petrus Kjn geftraft geweeft met een haeftige en onvoorfinni- ge doodt , gelyck vermeit de H. Schrifture in de Wercken der Apoftelen aen het 5. Cap. Van defen armen Religieufelycken ftaet fprekende
den H. Paulus in fijnen 2, Brief tot de Corinthianen, aen't 6. CapittelMy &gc,niet hebbende en alles befittende. Soo dat een Religieus ondervraeght zynde wat dat hy hadde in fijn Celle , in fijn Refter , &c. foude konnen antwoorden wel te propofte met defe dry Woorden niet met al, niet heeft hy want hy moet Wefen arm van geeft , niet als eygenaer befittende, Nut hebbende en dat Met al, want al wat hem van noode is tot fijn lichaem wort hem toe-geworpen om dat fijn intentie is , eerft 't Rycke der Hemelen te foecken,en ftaet daer niet gefchreven:/oeel>f eerfl 't Ryc- ke Godts,ende al de refie (al U. L. by-geworpen worden, Afatth. Cap- 6. defe Religieufen hebben hun forge ge- Worpen op Godt volgens den raet van David die feght: worpt uwefirge op den Heere,en hy fal uffyfen. Pf. 54. Ick hebbe gefien een finnebeelt t'onfer propofte Wel paffende. Daer was gefchildert een vogelken gefloten in fijn huysken wel voorfien van eten en drincken , en onder ftont gefchreven. Sit tibi: cura mei. Dat is: Vat tt z,y : forge van myi (a) Ccnd.a Lap.inCap.f.Matth. Pauperatero fpiciius pri-ius verbo
& exemplo docuit Chriftuj , deinde B. V. Maria. Mox Apoftoli 6c omnes primi Chrifliani. Imo hoc vovebant , nnde Ananiai 8c Saphira hoc *otum violaotcj a S. fc;ro punid (unt fubita motte. Actor. Cap, %. |
||||
|
lS6 Het VI. Cap. van de Herte Acht
Al oft 't geflote vogelken wilde feggen aen fijnen
meefter , ick finge , ick love den Heer , en aengefien dat gy my hebt verdeylt oft gefepareert van in't wilt te vliegen , hebt dan forge van my den koft te geven, ick en fal daer voor niet beforght zyn maer gy fult voor my forge dragen, aengefien ick hier fitte geflo- ten en finge t'nwer contentement oft voldoeninge, Alfoo mogen ftoutelyck'feggen goede Religieufen, Heer dat aen ft forge zy , van my. Om uwen Goddelyc- ken wil ben ick gevlogen uyt de werelt, en hebbe my vrywillighlyck laeten vangen en ben gefloten als een vogelken in fijn huysken. Hier fal ick fingen in de Chöor , uwen lof fal ick verkondigen, ick fal leven in de gehoorfaemheydt, en gy Heer fult forge dragen van my den koft te beförgen. Voor't fltiyten van defe eerfte Sal^gheytJaet ons hoo*
ren fpreken denhonich-vloeyenden Leeraer Bernardus fchryvende op d'eerfte Saligheyt: (n) Saligh zyn fy die arme van geefte z,jn : want 't Rycke der Hemelen be- hoort hen-lieden toe fhy feght) dat men defe niet en acht atteenelyck, hemelfche dingen te beftten,om dat men niet en hoort van andere fpreken in defe belofte: weet dat fy oock. befitten werelyckegoederenden datfoo,als niet heb- bende en alles befittende , &c. Jae hy gaet noch voort defen H. Leeraer ende hy fegt
total die ryck zyn en niet Religieus gefint. Dengierigen beeft dor f naer aertfche goederen als een bedelaer , den getrouwen dpenaer Godts verfmaet het als eenen Heer. [a] Beati Panperes fpiritu. quom'am ipforum eft Regnura Ca>!orum.
Noneos söiment folacadeftia poffidere, quia ea fola audiunt in pro- rniflione. Poflïdent 8c terrena 8c quidem canquam nihil habentes 8c orn* nia pofliJentcs tScc. Ergo Av?rus terrena efurit ut mendicuj, fidelis comercmitut Dominua
3, Bernard. Strm. ii, m Cmt. |
||||
|
van V geeftelijck Kaertfpel. 187
Al oft hy feyde hoe meer dat den gierigen befit, hoe
min dat hy verfaeyt wort ende als eenen bedelaer hy vraeght geduerigh om noch te hebben : deie Waerheyt heeft wel gefeyt den H. Geeft : Vengieriaen en fal met geit niet vervult worden oft verfaet. [Eccl. CaP- $•) Soo dat hy altydt gebreck is lydende, en wort daerom wel genoemt van den H. Bernardus eenen be- delaer : maer eenen armen menfch al verlaetende, hy wort als eenen grooten machtigen Heer. Want daer Godt fpyft en forge draeght daer en gebreckt niet. §. II.
DE II. SALIGHEYDT.
Saligh z.jn de faeghtmoedige want fy de aerde befitten
[uilen. (Matth. Cap. 5.) IN het werelyck Kaertfpel die de Herte Acht heeft
die heeft een blad t met acht herten, foo dat defe hanght aen't getal,_ want foo daer een gebreckt ten ls dan geen Herte Acht , alfoo oock in ons Geejteljck, Kaertfpel de Herte Acht is gelegen en beftaet in de acht Zaligheden te onderhouden ; hy en magh niet een achter-laten maer moet de felve acht al onderhou- ^eti y maer weet dat die een volmaecktelyck onder- hout , 't en kan niet wefen oft hy fal de felve al on- derhouden , fiet hoe dat dit wel fluyt. By exempel Wv fpreken tegenwoordigh van de faechtmoedige, ^el niemant en kan waerachtighlyclc faechtmoe- Q'gh zyn oft hy moet eerft arm aen geeft zyn , 't is "caenmerckinge van Chromatim(z)den menfch (feght Ckrtm ?omo nbn paterit «ffe roitis niTj prins fuerit pauper fpiriui. |
||||
|
i88 Het VI. Cap. van de Herte Acht
defen Leeraer ) enfd niet kpnnen faechtmoedigh wefen
ten zy hy eerft is geweeft arm van geeft. Want die ryck zyn, ick fpreke van de rycke die de ryckdommen be- fitten met afft&ie , defe en zyn noyt faechtmoedigh, maer hooveerdigh , fpyrigh en grammoedigh. De faechtmoedige worden foo genoemt als van
faecht-gemoet, te weten , om dat hun gemoet nieten wort ontftelt in het lyden , in de injurien , in den te- genfpoet, maer't gemoet blyft faecht dat is, 't blyft foet, ongeftelt, minnelyck en goet. Hoort den Pro- pheet David (preken, hy over-leggende het gemoet der faechtmoedige , feght. Maer de faechtmoedige fttl- len erven de aerde, en fy fnllen verblyden in de me- nighvitldigheyt van peys. ( Pfal. 36.) 't zyn duyfkens fonder galle , fonder te willen wreken oft quaet met quaet te vergelden. Jemant fal feggen 't is tegen myn eere, hy heeft my geaffronteert, ick moet thoonen dat ick een man ben daer coragie in fteckt. Ick ben in- dachtigh gelefen te hebben by Bellarminus [Conc, 2,6.) hy vertelt hoe dat'er twee fprekende t'famen, den eenen den anderen noemde gierigh te wefen , den defen terftont rapieiken uyt , feggende komt hier buyten , dit f weert fal betoonen hoe dat gy daer aen lieght : een geeftelyck perfoon daer voor by paffe- rende en gehoort hebbende de oorfaeck van de ky- vagie, hy feyde tot hem , mynen vrient peyft in u fel- ve dat gy defen nu hebt doot gefteken, fnlt gy daer mede verliefen den naem van gierigh. Volght my- nen raet, laethem gaen , ende maeckt hem befchaemt en leugenachtigh door wercken contrarie aen de gierigheyt, door Aelmoeffen te geven , weldaden te doen, &c. |
||||
|
van 't geeftelyck Koert ff el. i89
Wie meynt gy-lieden dat'er wint in een huysge-
Gn , by exempel, daer fulleif t meyfen met den knecht Woorden hebben, fy roepen om't feerft, den eenen Verwijt blauw en grauw, d'ander haelt uyt den Wek al wat fy weet en fpouthet uyt, wel ten lan- ge leftenden meefter komt in, en vraeght wat daer te doen is, terftont maecken fy een fype , 't meyfen loopt naer de keuken , den knecht naer den ftal. Maer dat is niet genoegh , ick wil weten wie ge-
Wonnen heeft, men fal my antwoorden die 't lefte Voort heeft gehouden , want die eerft fwyght hy thoont geen coragie meer te hebben , defe verheft. Wel meynd' gy-lieden dat het gaet onder de menfehen als onder de haenen. De kinderen bren- gen fomtyts de haenen van de gebueren by een, en fy doen de felve tegen malkanderen vechten, vraeght wiens haene heeft gewonnen , klaesken fal feggen mynen heeft gewonnen want hy heeft 't lefte ge- kraeyt, ó Hecht kinder fpel S fy verkrenken den hae- ne en maecken de beefte vermoeyt. Alfoo oock als jemant tegen u kraeyt, u quaelyck aenfpreeckt, foo gy wik wel doen , fwyght : ick hoore antwoorden; neen dat en magh niet wefen , men foude feggen dat ick ongelyck hebbe, dat ick geen coragie en hebbc men moet thoonen dat men fijn tanden heeft, men, moet vreken het ongelyck 't welck ons is aenge- daen. , , r i -
Hoort den H.Ambrofim die geheel wel fpreckt in
defe queftie , (z)Ten ts (fcght hy)geen dm vAnfterckfc J) fehe» te vreken , maer't is een dm van verworpene. (a) Vidicare fe , Bon eft ada' fottitudinii. fed abjeaionii & timidi-
«a.ii». vincitur ab inimico, noa vincit qm fc vindicat. S, ^miref, 1.I, °fti"«r, dip. jö. |
||||
|
190 Het VI. Cap. van de Her te Acht
heyt ende van vreefejefen wort overwonnen vatifpm
vyandt, want hy en wint niet die fy[elven vreckt.
't Is aen alle man kcnbaer hoe dat den Cohinck,-
lycken Propheet David onder andere wercken heeft overwonnen ende verflagen dien groote Reufe Goliath. Maer is't U. E. oock bekent hoe dat hy heeft
overwonnen Saul. Leeft, i.boeck, der Comngen aen't 24.. Cappittel al daer fult gy-lieden bevinden hoe dat hy &«/vindende in de fpeloncke heeft gefpaert, jae dat meer is te verwonderen , hy heeft hem bewaert van de befpieders die hem verfochten tot de doodt te brengen. Wel is dit niet uweftem mynen Soon David> Gy zyt
rechtveerdiger als ic\ ? wantgy hebtmy goetgedaen en daer voren heb ick^ u qtiaet weder gegeven, nu foo weet ickvoorfeker dat gy fnlt regneren. Hier uyt defe hiftone kont gy-lieden fien hoe
dat David heeft konnen dooden fijnen vyandt Saul en 't felve niet en heeft gedaen , oock foo moet gy lieden weten dat hy Goliath den vyant heeft gedoodt. Den H. Auguftinus vraeght in welcke daed° David m'tkloeckfte heeft bethoont , oft in het iparen van fijnen vyandt ? Hoort de antwoorde van dien vermaerden Do&oor van de H. Kercke. (a) Stercker oftgenereufer, ( feght hy) is David geweeft,Saul fijnen vyandtfpaerende als Goliath ter aerdenfmytende. Leert dan faechtmoedigh zyn om foo weerdigh
te worden, om te mogen fpelen in't fpel der Liefde. § IN.
|
||||||
|
li in inimico parcens quam Goliath ad re»
intra. |
||||||
|
van't geeflelyck. Koert ff el. ï$t
|
|||||||||
|
§. III.
D E III. SALIGHEYDT.
"aligh zyn fy die droevigh z,yn : want fy fullengetrooft
worden. (Matth. Cap. 5.) |
|||||||||
|
h
|
|||||||||
|
Oor defe droevige konnen feer wel verftaen
|
|||||||||
|
worden de berouwige fondaren, die met een
^aerachtigh leetwefen beklaegen hun fonden , over "efe droevige menfchen maeckte eertydts blyfchap ^en H. Paulus, 't welck hy vermeit in fijnen z. brief tot de Corinthianen aen't 7. Cap. Nufoo verblyde ick, my, Ktet omdat gy-lieden bedroeft z,yt geweeft, maer cm dat iy-lieden bedroeft zyt geweeft tot penitentie : wantgy~ heden zyt bedroeft volgens den wille Godts. Godt en be- teert geenfints dat den menfch droefheyt maeckt over Jecdatgefchaepen is , want alle dingen en zyn geen trae- en Weerdigh, Maer alleenelyck begeert Godt dat den Menfch beweent 't gene dat Godt niet en heeft ge- iHaeckt, hoort den H. Joannes, {Cap. t.)Sonder Godt ts nietgemaeckjt, dat is tefeggen, defonde , volgens de ^legginge van den H. Anguftinus. Pa-dus dan ver- ^eUghde hem om dat defe menfchen bedroeft had- den geweeft , volgens den wille Godts, te weten, be- lenende hun fonden, en defe beweenende droef- \|eyt is oorfaeck van blyfchap en trooft, en hierom eyde Chriftm: Saligh zynfy die droevigh z.yn, wontfj men getr-ooft worden. fcxempel hier van moet ons wefen den Coninck,
Povid die gevallen hebbende in fonde, riep tot Godt, ontfermt u mynder GodtfPfal. 50.) Hier komt in den geleerden Diex. en hy vraeght, wel Pavid waerora |
|||||||||
|
ipi Het VI. Cap. vaa de Herte Acht
en feght gy niet als op andere plaetfen. Godt mynen Godt ? Hy antwoort, (a) hy en heeft niet derven feggen ontfermt u myndèr mynen Godt, want fondigende heejt hy hem verloren. By exempel, gy hebt een peert ende gy fpelt met een ander om't peert, en gy verlieft, daC peert naer de verliefinge is weleen peert, maer gy en mooght niet meer feggen myn peert, want doof 't fpelen hebt gy 't felve verloren. Aldus feght David Godt is wel Godt , maer niet meer mynen Godt, want door 't overfpel heb ick hem verloren. Nu David overleggende fijn verliefinge begaf hem tot de droefheyt over fijn fonden weenende. Ick, (feyde hy) f al alle nachten myn beddeken waffchen, metmyne traenen falickmyn ruft-vlaetfe befbroeyen(Pfal. ó.JNaer al fijn overvloedigh weenen, foo is hy naer de maete van droefheden vertrooft geworden , hoort fijn woor- den. Heer volgens 't getal o ft de mate van myne droef- heden in myn herte , hebben uwe trooflmgen my ver' maeckt- Siet en verftaet hoe dat die prysbaerelyck droef zyn die droef zyn om dat fy Godt vergramt hebben, die fy moeiten beminnen , om dat hun leet is dat fy ge' daen hebben 't gene Godt haet en nyt draeght te wetende fonde, hierom fuüen fy getrooft worden. Aengefien wy hier fpreken van't berouw ick
hebbe goet gevonden hier te vertellen een exempel 't welck fchrick heeft gedaen , en in een feker ftadft malkanderen wat heeft doen fpreken , het exemp" wort vertelt van C&farim in fijn z. Boeclc der t'fa- men fprake aen't 15. Capittel. Eenen fekeren Jongelinck van Parys heel del'-
CiSX
(a)Ncc veroaufuseftdicere, miferere mei Deus men», quiapeccan
oom perdidit. Bitz,. |
||||
|
vah't geeptyck KaertfpeL i$j
caet, aen de fonden en de gefloeghten des vleefch den
toom los-laetende heeft fy felven met veel foorteJi **ct fonden befmeurt. Ten leften geraeckt met een •leekte , uyt vreefe des doodts hy heeft gebiecht: eer ^y voorder gaen hoort wat van defe gaften feght den H'.Vader Augufiinus (&) de biechte welcke inder ge~ fraeght en wort van een flervende ick, vreefe dat hy in de felvefal fierven. Hy dan heeft de fonde verfoeyt en belooft beterniffe , ende heeft oncfangen het H. Sa- crament des Autaers ende het H. Olyfel ende korts daer naer hy fterft ; wiens lichaem met groote fö- 'emniteyt wiert begraven, want 't was een grooters Edelman. Weynige dagen daer naer den dooderi Veropenbaert hem aen een van fijn vrienden, feggena de dat hy verdoemt was, den vrient wiert heel onr- ftclt ende verbaeft roepende wel hoe gy hebt ge- biecht , &c (b) den dooden antwoorde, dat hem had* de gefaelt een waerachtigh berouw. Defen overleden heeft berouw gèhadt, maer hy
ftght geen volmaeckt berouw , en daerom is hy ver- doemt gevveeft. Jemant fal hier op derven {eggen* ^el hoe kan defen verdoemt wefen is't dat hy be- r°uw heeft gehadt, al hadde hy geen volmaeckt bè= r°uw , aengefien hy heefc de abfolutie ontfangerij ^elcke (c) abfolutie van onvolmaeckt berouw maeckt ee% volmaeck.1- lek foude hier wel op antwoorden dat "jo berouw tnaer en heeft geweeft een natuerelyck' be-* lQuw 'twelck is onnuttigh : om dit wel te verftaen N Jaet
. fa) Pamicentia qax a moriente tantum petïtür, tïroeo ne In :pfa tno»
'latut. S. ^4ug„fl. Tom. io. Serm. ;y. (b) Unum bonum defuit mihi, 3c 'te, qaideftiiocinqnic Refpondit detuoSus. Vera contrhio. Sic refereï
v*(arius. (c)£x attrito fit coniritM. |
||||
|
*94 **et ¥1' Cdp- van de Herte Acht
laet ons ©nderfdecken wac dac is een natuerelyck be*
rouw,ick fegge het dus te wefen als den menfeh alleens lyck droef is om de fonde,om dat hy fieck is gewordefl door de fonde;van dit natuerelyck berouw fpreckt eert fekerPfedik ant devSocieteytle/u met naem Fabri (feght hy)bedriegen hier hun/elven dn meynen f entten' tie te doen en door de/clve naer den Hemel te vliegert* daerfy noch in de diepte va/i z,yn,fulck, een isgeweeflSaul &c. oock met een dn/danige droe/heydt was bevangen denComnck vanAmiochien,dte weende indacht igh /ijhe qHaedcn,ivelckp hy haddegedaen in feru/alem,ivant hj meynde datjïjn fiechje en peryckel des doodts was over^ gekomen nyt de/e fondegelyck ons vermelt't eerjie boeck der Machabeen aen't 6. Cap. wiens droefheyt we/ends geheel natuerelyck aldus oock is geweeft onprofijtigh. Maer ick en vinde niet ncotiaeckelyck fulck te feg>
geiijwant voon-gaende in ons vermeit exempel ick bc vin.de dat den verdoemden daer heeft by gevoeght defe naervolgende woorden^ foo ons vertelt Ca/aritts(b)al ifi /aek_en(Ceyde den verdoemden)^ ick aenGodt door dttt raet van mynenBiecht-vader hebbt beloo/t (oberheyt,ofl andere faken die raken de faligheyt, nochtans/eyde mj myne confcientie, want /oo gy gefont wort gy en fult 't niet kpnneiï onderhouden,ende om dat myn herte meer oe* negen was om te overtreden myne belo/ten als om de/eivl ' te
(a) Multi hic (e deeïpiunt, qui fe paenitemiam agere , eaque ad Cs'
lumevolareputamcum adhuc in Profundo ha;reant. Talis fuit Saul. Si' inil dolore f.ffictebaiur Rex Antiochus , qui dolebrr ir.emor tnalorurt1 qua; fecerst in Jernfalem quia ideo pntabat irfiictum fibi morbum & jf' flare mortetn / i. Mackub. 6 Quorum dolor rrcre naturalii, adeoqu8 inuülis fuit ,.8tc Fitfrf-Tm. ). Óomm 3 cdvtr.tus. (b) Licet erim U*" proroiierimcorfUto ronfeiToris mei cominentiam , live aiia qua: faluti' iunt; tarnen dicebai mihi t onlcimtia , quia fi convslueris cbfervare n"1*. poteris , &quiacor reagis decHnabat ad iranTgreffionem ,quam ad VO1' obtervaüonem, nullius peccati merui remilTionem. Ita O/oriw. |
||||
|
van't geeftelyck. Kaertfpel. 195
ff onderhouden , ick, en hebbe niet verdient liergiffenijfè
T><m een fonde. Dat dit exempel diene voor die wel te pas zynde
niet en willen hooren naer den ract der Predikan- ten die hun verwecken om dickwils te biechten «eek wefende fy ftellen de felve nyt tot den uyter- «en , en als dan veel wordender wanhopigh , oft en doen geen goede biechte , (a) ick en verwondere iï)y niet dat een laete biechte f00 mifprefen wort* aengefien dat fy vol peryckelen is. Leert dan'droef zyn over U. L. fonden <, leert
dickwils gebruycken het H. Sacrament der Biechte. Leert dagelycks meer en meer Godt beminnen, •eert fpelen in't Spel der Liefde op dat gy naer een droe- vigh hert vol leetwefen en berouw , in der eeu- wigheyt mooght getrooft worden , Saligh zyn f) diê droevigh zyn: Wantfy fullen getrooft worden, §. IV.
DE IV. SALIGHEYDT. ^aligh z.ynfy die honger ende dorft hebben naer de Recht"
veerdigheyt: want fy fullen verfaedt worden
(Matth. Cap. 5. )
Hier wort ons geleert dat het aefi de zielen,
welcke wel willen fpelen in ons Spel der Liefde* niet genoegh en is te begecren de rechtveerdigheyt maeC %ht Chnftus-.Saligh z,ynfy die honger ende dorft hebben **er deRechtveerdigheyt want fy fullen verfaet worden, ^aer moet dan onderfrhil zyn tuffchen de recht» Ni Veer-
is) Non miiabor amodo pcenitentiam feratn, vi* effe verami
|
||||
|
19 & Het VI. Cap. van de Hert e Acht
■veerdigheyt te begeeren , ende honger en dorft daeï
iiaer hebben. Ick bekenne dat jae , te weten , dat'eC ©nderfchil is, en aengefien dat wy hier fpclen om op het beft Godt te beminnen , foo wenfche ick aen ons allen te hebben honger en dorft naer de rechtveer- chgheyt > ende niet alleen begeerte. Hoort den Leeraer der volmaecktheyt den H. Huronymus , (a) Ten is niet genoegh de rechtveerdigheyt te begeeren .maet men moet hongerigh daer naer wefen,op dat men door de' fcn honger ons [elven noyt genoegh rechtveerdighen be- kenne nochte en geloove; maer laet ons verfiaen dat wjl altyt moeten hongerigh linfen. Defe fchoone onderwyfinge wort beveftight met de
verheven onderrichtinge van den H. Bernardus in Jij' tien 253. Brief tot Gannum. (b) Noyt ( feght hy ) derf Rechtveerdigen oordeelt genoegh verfiaen te hebben, maer hy heeft altyt dorft en honger naer de rechtveer* digheytyfoo dat waer'tfatsen hy altydt leefde, altydtfoo -veel als in hem isjoude betrachten rechtveerdiger te tve' fen,altydt foude hy fijn befte doen om van goet in beter voortganck, tegaen. Want is't faken dat neerftigh te we- ien in de volniaecktheyt.volmaeckt is:voorwaer niet te willen voort-ganck doen is achterwaerts gaem WaeC zyn fy die daer feggen , wy en willen niet beter zyn al« ons voor-ouders ? Den vermelden Leeraer fy felveO laetende voorftaen al oft fommige Religieufen fulcktf liadden gefeyt, fpreckt hun aen met defe woorden- (a)<?
(al Non fuffictt veile juftitiam, fedefürire, ut perhancfamen nuffl'
quam nos (aria juftos efle crcdamus, fed (emper juftiu'a; opera efurire in' lelligamua. S. Huron. (b) Numquam juftus arbitratur (e compreheP* difle, numquam dicitfatiseft, fedfemper elurit fltitque juftitiam , itau' f' feroper virerit, feroper in quantum in fe eft , juftior efle contenderef» feroper de bono in melius proficere totis yitibus conaretur, &c. S. Bi'' nmi. efifi. 2J3. «d Cmtohot, "~ J ' |
||||
|
vdtft geeftelyck, Rdertfpek 157
*a) O Monmch^ en wiltgy dan niet vervoorderen \ En
tvïltgy dan niet achterw nertsgaenlOch men. Welwas "■anfSoo (ïeght gy my) wil ick\ levenen blyven daer toe tck gekomen ben , noch erger worden , fal ick. niet toe- flaen, en beter en wil ick, niet worden. Gy dan wilt we- fin 't gene niet en k,an we feu. Aengelïen dan dat het niet en kan wefen te bly-
ven ftaen , wilt in u felven ontfteken eenen yverigen dorft tot de rechtveerdigheyt, geeft u felven de fpo- re om voort te gaen < want ftil blyven ftaen en kan fiiet wefen. Den H. Hieronymm fchryvende het fchtift van het
graf van de H. Paula fchreef defe woorden onder veel andere , (b) Sy wort nuverfaedt om datfy honger heeft gehadt, verfaet voor in der eeuwigheyt om dac fy altydc hongerigh was naer de. rechtveerdigheytj a' oft hy wilde feggen , fy heeft ontfangen de belof-' te Chrifli , om dat fy volbracht heefc de leeringe ^hrifti fy wort verfaedt om dat fy honger heeft ge~ "adt naer de rechtveerdigheyr. %• V
DE Y. SALlGHEYDTi
>*aligb z,yn de bermhertigewantfyfuüen bermhertigheyA
verwerven, ( Matth. Cap. 5.) BEIfeft oogh-merck te nemen hoe dat; defe,2Srfóf
^cht van ons Spel der Liefde^, te weten de acht ' N j . Salighederij SUani <^.K?or|ache pon vis proficcre ? Non vis ergo deficere ï Nequaf
jjec * .QP'd'ergo ïSic rnihi inquis vivere volo & manere in quo perven:., Seft (V?l fie.r' paiior, nee rneiior cupio. Hoc ergo visquodeffe nonnc/, • \°J S. Hieron, in Ëpitaphio S. Faulas, Saturatür quia sfMJvJs. • ' |
||||
|
'J98 Het VI. Cap. van de Herte Acht
Saligheden aen malkanderen hangen , 't welck ick
oock hebbe bethoont in de uydegginge van de tweede Saligheyt. Siet dan naer de maniere Chrifli, in de vierde Sa-
ligheyt gefproken hebbende van de rechtveetdig- lieyt, terftont in de vyfde , (3.) voeght hy daer by de foermhertigheyt: want alle werck der deught oft 't is fchult, en foo is't rechtveerdigheyt; oft ten is geen fchult, en foo is't bermhertigheyt. De menfchelycke nature is meer genegen tot
het quaet als tot de deught, en hier van komt dat den menfch liever ontfanght als uyt-geeft, daer het nochtans contrarie gefchreven ftaet in de Wercken der Apojielen aen't zo. Capittel.'t Isfaliger te geven als te ontfangen. En om datf den menfch volgens fijne ge- negentheyt liever ontfanght als uyt-geeft hier van ïs in de werelt voortgekomen de woeckerye om meer te winnen als d'ander , welcke woeckers, en tvoekeraers al zyn verboden op doot-fonde , en dit al niet tegenftaende fy worden noch al gevonden in «de werelt, maer't kindt heeft eenen anderen naem gekregen , en't heeft eenen anderen mantel aen , al evenwel 't is 't felve kindt. Aengefien den menfch genegen is tot woekerye
oft onbehoorlycke winfte. Volght den raet van den Wyfen^man , gaet woeckert met Godt, wel Godt is ryck , want fijn ryekdommen en hebben geen eynde: JTiaer op wat maniere kan men woeckeren met Godt, Jioort dan naer den Wyfe-man in fijn fpreeckwoor- den aen't 19. Capittel. Hy woeckert aen den Heere die (i) Jufiitte jungit mifericordiam quia omne opus virtutis vel eft de"
fcituip & eö juttitia. t/el eft jndebimm gratuitumque 8c eft mifcricortliaJ Ornst, « Ltpidf,
|
||||
|
van't geeflelyck. Koert ff el. 199
berrnhertigheyt doet den armen , ende hy fal hem fijnen
n>eder-loon vergelden. O fchoonen weder-loon want °ver hondert guldens die men geefc aen den armen , en *al den Heer geen dry , vyf oft feven geven wederom, •^aer voor ïoo. guldens fal hy wederom geven '"neer als 10.000. Saligh dan en geiuckigh zyn de bermhertige , want berrnhertigheyt in overvloedig-, «eyt fullen fy verwerven. Geeft dan geit , broor, dranck . zyt bermhertigh , hoort de fchoone weer- dige leeringe van den H. Chryfologus in fijn 41. Sermoon, alwaer hy fcght. (a) Geeft dan broot>dranck,f>o gy Godt wilt hebben fchuldenaer ende geinen Rechter. Van onfe geeftelycke woekerye feght aldeibeft den
H.VaderAnguftinusfchryvende op het 36,gefanckvan £>'avid,(b.)Lmfiert toe(kght hy)u>at dat doet den Woe- hraer,voorwaer minivilt hy geven en meer ontfangen: doet dat oockigeeft hleyne dingen en.ontfanght groots,fiet "os bree ten groot dat greeyt uwe %i'oeck,erye,geeft tydcly- kfi en ontfangt eettwige,geeft aerde en ontfangt de-Hemel. Om de rncnfchèn noch meer te verwecken tot
"et onderhouden der berrnhertigheyt, men moet weten hoe dat die geen berrnhertigheyt en doen, &e«n en mllen verwerven. En gelyck Chryfologus *eght die bermhertiglieyt doen , fullen Godt voor fthuldenaer hebben, ende niet als Rechter ; alfoo ^egh ick , van al die geen berrnhertigheyt en doet, hy fal Godt vinden rechtveerdigh. Hoort den H. Apo- fcljacahus in fijn 1 .Cap .Oordeel fander berrnhertigheyt N4 'fal
, (a) Da ergo panern , da poiuro fi Dearri debitorem , non Judicero vis
•jabcre. Chryftlcgju ftrm <u. (b) Attemie quid farii teneratcr , minus vul; dare cetic , *& plus nccipere boe iac & iu da modica , accipe rragna, 'di quam late crefcat {sinus tuum. Da teraroralia , accipe iterna, da ei - «arn , accipe Cadum. S. UMgufir. m pfaïm. 56. |
||||
|
ioo Het VI. Cap. van de Herte Acht
falghefchieden aen die,iviegeen bermhertigheyt en heep gedaen. Overleght hoe dat alle faeken fullen veran' deren in den dagh des Oordeejs , die veel hebben ge- fcadt en niet om Godts wil hebben gegeven , fullen niet vinden , en die hun goederen hebben mede deel* achtigh gemaeckt en wegh gegeven aen den armer» die fullen veel vinden. Hoort David beichryfc deti flaep oft om beter te feggen , de doodt der rycke lie- den (Pfalm. j$.)De rycke mannen hebben ge f apen hun* penjlaep ende fy hebben niet gevonden tn hun handen, wel vap waer komt dat,hoort de oorfake befchryft der» II. Vader Auguftinus,(a)Om dat fy meten hebben geleyt in de handen Chrtfit. Met een woortgefeyt, fy en Tullen niet vinden , noch gratie , noch Godt, noch bermher- tigheyt , reden is defe , om dat fy geen bermhertig- heyt en hebben gedaen.Sahgh dan zyn de bermhertige, Want bermhertigheyt fullen fy verwerven. §. VI.
DE VI. SALIGHEYDT.
$aligh zyn de fuyvere van herten : want fy fullen Godp
pen. ( Matth. Cap. 5.) l^y Y hebben uyt-geleyt fprekende van de Herte
Thien aen't negenfte Gebodt hoe dar Job eer» accoort hadde gemaeckt met fijne oogen om niet te vallen in onkuyfche bekoringen , en diefvolgen» om te bewaren een fuyver herte. Weet nu dat om een fuyver herte te befitten men
snoet al fijn finnen wel bewaeren. Bewaert dan wol uwö
(3) Qoia uihi! pofuerant in manjbiM Chti&u S, ■•<»£«/?,
|
||||
|
van't Geeflelyck, Koert ff el. tol
UWe oogen. Oock men moet wel bewaeren fijne
banden , want gelyck het fpreccL-woort feght. Een wjfe-man heeft dit vertelt
Als t fout in't water k^omt, het fmelt.
Och hoe veel ongelyckc perfoonen door het aen-
ïaecken alleenelyck maer van de handen , zyn onr- fteken geweeft met Venus liefde , ende voorder brandende in defe liefde zyn leelyck gevallen , en dat tot geeftelycke perfoonen toe , foo dat met hun gefchiet als met het fout 't welck raeckende het wa-, ter het fmik , foo fmilt de ziele dickwils door het ïaken van ongelycke perfoonen en worden daer door ontfteken. Hoort wat men leeft in't leven der Vaders , daec
Was een feker broederken , en hy hadde een oude moeder , hy met haer wandelende moeften paffe- ten door een Rivierken, foo dat den foon genoot- faeckt was de moeder daer over te dragen, en hy nam eerft fijnen mantel, en wonde die ront-om fijne handen, en nemende fijn moeder op, droegh haer door de Riviere : Dit gedaen zynde de moeder feyde (a) waerotn- hebtgy uwe handen bedechtlHy antwoord? om dat't lichaem van een vrouw vier is,en ukjtroey. Hierom onthout defe vermaeninge, noyt en is'r
geraetfaem eenige handelingen oft kuflen toe te la- ten voor een ziele welcke betracht te fpelen in't Spel der Liefde met een fuyver herte. Noch voorder om een fuyver herte-blat van ons
N 5 G'eejleljck,
(a) At quid operuifti manustnas filii ipfe refpondit, qnia corpus mulie-
f'»ea ignui , &c. |
||||
|
%o x Het VI. Cap. van de H ene Acht
Geefieljck. Kaertfpel wel te bewaren , 't is geraedigh al- le gemeynfaemheyt te vluchten van ongelycke per- fbonen ende de famen-fprake foo kort te maken als men kan. Tot lof van den H. Augufiinus wordt ver- telt dat (a) Hy vluebte de i'faemen-ivooninge ende ge- mtynfaembeydt van de vrouwen , onder defe oock. van fijn ft/fier en fijn broeders dochter. 600 dat alle gemeynfaemheyt met ongelycke
perfoonen moet gevlucht worden , jae dat meer is den H. Vader francifcusfeght:(b)voorwaeftisfottig- hey't alle klap met vromven,mtgenomen alleene de biech- te,oft een alderkorfle vermaenmge. Vlucht dan alle voorvallende occaiien , want de oc-
cifie maeckt den dief. En foo gy tot nu toe, niet en hebt gevoelt het vier van Venm , vlucht op dat u fulckx niet en gefchiede. Men vint foo menighte jonge leckers die over al
hun neufe in fteken tot 't gefelfchap der geeftelyc. ke petfoonen toe, en fy niet konnende komen tot 't werek der onfuyverheyt, fy volgen denflmys-vegel naer. Van defèn vogel wort vertelt hoe dat hy yfer eet, en ibmtydts door ouderdom ak hy't felve niet en kan verteken, en oock als het yfer is te vaft in eenen muer geflagen als dan leekt hy daer aen. Hoort lieve fuyvere zielen , de ongelycke perfoo-
ncn , by exempel de jongmans van u gefelfchap hoo- rende en fiende dat gy in u propoft vaft ftaet, en dat gy liever fout fterven als wel te fondigen. Sy foec- ken
(a) Faroinarum, & in eis fororij & fratris filia» contubernium , farai-
iiaritateroque vitavit. Ereviar. 'Roman. Ut. 5. (b) Frivolum profecto eft. tjnodcumque mulieris colloquium , excepta fola confeflione, vel yiilre- $ione breviflima,. SI. BranctJ, coUat, 6. |
||||
|
van't geeftelyck Koertfpel. 20 j
ken als dan te lecken , te kliffen ; tot defen eynde fy
fullen een gefontheyt in ftellen die ront moet gaen met eenen kus , op dat fy onder den deck-mantel van een ftichtbaer werck , foudcn komen tot hun wellu- ften , wat dunckt u van die jonge leckers oft kuffers? Dit is maer al te dickmael gefchiet. Ende ick ken- ne een feker jonghman die op dele maniere is ge- komen tot den houwelycken ftaet met eene welcke haeren rock heeft omgekeert. Werelycke maeghden vlucht oock alle occafien en-
de al beloven de jonckers vele, jae tot trouwen toe, en Wilt hun niet gelooven,Hoort Meffretb fchryvende op defe woorden van den Wyfe-man aen't *S. cap (a) om- rinqelt u oor en met doornen , ende en hoort niet naer de boofe tonge.'t Welck is, {feght Meffreth) tegen de tegen- woordige Maeghden , welcke hoorende beloften van de Jongelingen fy gelooven terftont, het welck. is tegen dat ftaet ( Ecclef. i$.) die haefl gelooft is licht met'er her* te,cnde hj fal vermindert worden. Soo gy niet vermin- dert en wort in u goederen, 't fal gemeynelyck wefen in uwe eere en wort daer niet geüyt.Goet verloren wat verloren, eere verloren vele verloren, en üel verloren al verlorene voorwaer defe plaegen komen dickwils op den hals van die niet en onderhouden de fuyverheyt der herten , en ten lange leften komen fy foo verr' fomtyts dat fy in der eeuwigheyt Godt niet en fullen fien, maer Saligh zynfy die bewaeren de fuyverheyt des her- ten want defe fullen Godt (ten, §. VIL
(a) Sepi aureMuas fpinis, &neaudiajlinguamnequam, quod eft con-
*ta virgines modernas, qua; audientes promiffiones virorum ftatiro ere- dunt. Contra illud Eed. 19 qui cito credit levileft corde Sc rainorabimr. ^ffreth.flrm. de S. Doroth, Eccl. cap. *8. |
||||
|
i04 Het VI. Cap. van de Herte Acht
§. VIL
DE VII. SALIGHEYDT.
Saligh z,yn de vred'faemige:Want fy fullen Godts kinde*
ren genoemt warden. (Matth. Cap. 5.) SYrtts die leeft in de piaetfe van (a) Fred'faemige:
Vredemakende al ofc hy wilde feggen de werelt pryft die ftercklyck oorloge voeren , ende de vyan- den onder den voet brengen, rnaer ick fegge faligh te wefen die de vyanden brengen tot vereeninge en vre- de , en defe fullen Godts kinderen genoemt worden. Wat reden iiTer om defen naem te geven aen die den Vrede maken , hoort Cornelius a. Lapide.(b) fy fullen genccmt worden defoonen Godts, om diefunl dat fyjui- ten deelachtigh wefen het ojfcieende den naem van den Sone Godts te weten Chrijlt, wiens ampt is de menfchen verfoenen aen Godt en aen malkanderen. Jemant weet een houwelyck daer geen vrede en
is, ofte Sufters en Broeders die dwets in den fack %gen > gebueren die tot malkanderen haet en nyt dragen , foo defen hem begeeft en arbeyt van d'een kant en d'ander, ende hun door fijnen arbeyt brengt tot accoort, tot peys en vrede , defen wort met recht een kindt Gocfts genoemt, om dat hy doet het ampt en het officie Chrifti, hy verfoeht ende vereenight 't gene dat vergramt ende verdeylt was. Hoort Vaulu's van Chriflus lpreken(W Coloff. cap. 1 .)hjr heeft denpeyi gemaeckf verfoenende door het dierbaerBloet JijnsCruys, (a) Beati Pacifici , id eft pacern facientes, uti veriitSyrus.
(b) Pacifici voeabumur filii Dei : quia perticlpabum oificium 8c no«
rnen filii Dei puta Chrifti, cujus officium eft honainej reconciliare Dec Sc fibi invïcem. Sec. Corntt. a. Lap, |
||||
|
vant geefieljck, Kaertfpet. 205
Al oft hy wilde feggen Chrifius heeft foo gewerckc
öni den peys te maken tuffchen het mentchelyck gedacht en fijnen eeuwigen Vader , dat hy tot defer eynde heeft ondeiftaen den galgen-boom des C.ruye cn't ftorten van fijn dierbaer Bloedt, dat is te feg* gen door het H. dierbaer Bloet Chrifti. Om Paulits fin noch beter te verftaert hoort hem
fpreken tot de Ef heften aen't i.Capittel. Hy is onfen vrc* de,die beyde eengemaeckt heeft ende den middelen muer der onderfchmfels brekende te weten de vjantfchappen in fijn vleefch. Door fijn bitter lyden heeft hy gebroken en wegh genomen het fchutfel der fonde 't welcke Ons belette metGodt te verfoenen.^Fy dait({eghtPaultts)die tens ivartverre,£.yn bygekpineint dierbaer BloetChrtjïi,. Al de gene dan die nu op de werelt wegh ne- men den tweedracht en maecken eendrachtigheyt» die aibeyden in't fweet des aenfchyns om te faeyen 't faet der liefde tot Godt en fijnen even-naeften , on- der de menfchen die vol haet en nvt Jeven , en maU kanderen op-eten 5 jae dat fy konden fomtyts hunnen even-naeften verdrincken in een lepel water fy fou- dcn het doen. Die defe al brenght tot Vrede , dit zyn vrede makende zielen , ende defe verdienden den naem te dragen van Godts kinderen te wefen. Laet ons al wercken om den peys te maecken
over al, want eylaes wat baet ons den langh gewen* ften pevs tuffchen twee Croonen van Spagnien en Vranckryck, is't dat'er geen vrede, geen peys en Wort gemaeckt tuffchen onfen even-naeften., Is't dat in de werelt genoeghlyck is te leven fonder oor- logh , och 't is al genoechlycker om leven fonder inwendige oorloge. |
||||
|
4o<5 Het VI. Cap. fa» de Hert e Acht
David den peys nu gemaeckt hebbende met fij*
nen even-naeften , hy heeft willen naer-volgen de maniere van de werelc, als men den peys publiceert oft verkondight , men finght den Lokfanck van Te Veum. David. heeft oock willen uytwendige bly- fchap betoonen , hoort hem (ingen ( Pfalm. 132.) Siet hoegoet ende vermakelyck dat is broeders in een te woo- nen. Dat is te feggen eendrachtelyck te leven 't is foo goet en foo vermakelyck. Den H. Vader AuguftinttS hier op fchryvende hy feght, neemt ooghmerck op dat woordeken Siet $ want als dat gebruyckt wort in de H. Schryfture't is een onfaelbaer teecken dat'er wat wonderlycks naer volght : fiet dan door't ge- bruyck van vrede war dat is eendrachtelyck leven. Den vermelden Vader gaet voorder in't gefanck en fchryft op dat wootdeken hoe goet ende vermakelyck dat is: wy moeten weten dat'er op defe werelt zyn twee fooi ten van dingen, fpmmige zyn goet maer niet vermakelyck , en ander zyn vermakelyck ende niet goet, by exempel, danfen, fpringen, vrolyck zyn, leckerlyck eten en veel wyn drincken 't is verma- kelyck maer't is niet goet. Goet is vaften, verderven , hayre kleederen dra-
gen , &c. 't is goet maer ten is niet aengenaem. Wel aen dan foo gy-lieden belieft een fake goet
ende aengenaem te famen , onderhout den vrede , en maeckt peys onder malkanderen : de gemeyne over- fettinge van't bly gefanck van David als nu uyt- geley t is , te weren Siet hoe goet en vermaeckelyck. &C Den Grieckfchen Text heeft op defe nasrvolgende maniere. Wat is goet en iv at is vermaeckelyck.? Tenfj Ireedsrs onder malkanderen eendrachtigh levende. |
||||
|
van 't geeftelyck. KaertfpeL ±of
Want alhier heeft den Heeregeboden den Zegen ofk
venedillie en't leven in der eeuwigheyt. Soo wy dan wil- len defe benedi&ie over ons hooft van het eeuwigh le- ven , laetons dit Herte blat van ons Herte Acht wel onderhouden, want Saltgh z,yn fy dis vrede maecken en J) [uilen kinderen Godtsgenoemt worden foofy kinderen Z-yn ( feght Panlus ) 't zyn oock,erfgenaeme (ad Kom. %* Cap. i. ) §. VIII.
DE VIII. SALIGHEYDT. Saligh z.ynfy die vervolginge lyden om de Rechtveer-
digheyt, want haer is't Rycke der Hemelen.
( Match. Cap. 5.)
IS't faken dat lyden ende vervolginge te verdra-
gen ter eere Godts foo goet en profijtigh is dac t-hrijlus fe!f niet alleenelyck en feght dat 't Rycke der hemelen hun fal toe-komen,maerhy feght: want haer ls't Rycke der hemelen,a\ oft hy wilde feggen fy zyn van jL1 afin den Hemel. Dit foo wefende waerafkomt,daC ^en menfch niet geerne en lydt voor de rechtveerdig- ^eyt. Meffreth fal ons dry reden voor-ftellen (a) De eer- Jte is om dat wy kleyne liefde hebben tot Godt,endegroom te liefde tot ons eygenfelven. De tweede reden is-, om dat n'y filden peyfen op de vrucht van het lyden die ons °dt fai geven. De derde reden is,om dat wyfelden °v trieggen en mediteren wat dat Chriftus heeft gele den. Daer liefde is en wort geenen arbeyt gevonden: "ant die mint en lydt geen pyn , en om dat wy ^('i,' Hujus triplex eft ratio. (,. Ojita parvam dileftionera habemus ad
..eUr".> & magnom ad nos ipfos. i. Qiiia rarocogitamasde frufiu Sc mi- itateipliuspaii, quam datums eft nobis Deus. 3. Etiam quia raro cogi:a- Rius qmd Chriftus fuftinuU. Miffnth ferm. de S. Manritio & Soe. Utttr* F. |
||||
|
ao8 ^ HetFI.CapvandeHerte Acht
weynige liefde oft geen en hebhen tot Godt, daet Van komt dat den rnenfch verveelt jet ter eere Godts te verdragen. En waer't faken hy fomtydis denlooH over-leyde, hy foude fy felven wat meer verwee- ken tot de liefde Godts , en wat meer ter herren ne* men ons Spel der Liefde , want gelyck ons leert den H. Vader Augufiinus , (a) Alle wercken zyn gewoo» licht ie worden, als men peyji den loon , ende de hope van den loon is den troofl van het werck- Maer het gaet met den menfch gelyck hier volgt
Ieder foeckt den Hemel fchoon
Maer het lyden , ivilt hy vluchten In het lyden maeckt hy fiechten En nochtans hy mint den loon.
't Is een gemeyn fpreck-woort den onbekendeti
maeckt den onbeminden, ende daer van komt dat deO menfch het lyden niet en bemint, want dat hy ken- de hoe profijtigh , hoe faligh dat is te leydeh voor d* rechtveerdigheyt, hy foude bidden als een andere H- Terefa, welcke altydt riep lyden oft fierven. Van defë Seraphinfche Maeght füllen wy breeder fpreken er» van haer lyden , in de Herte Ses. DcnH.7 oannes Guldemont overleggende hoe eef*
lyck dat is te lyden voor Godt ende de rechtveerdig' heyt j en daer by mediterende de banden Pauli, toept met defenwenfch. (b) Waert faecken datmy jemant hadde gegeven te kjefen met Paulus te wefen opgenomeïï (a) Ad Deum omne opus leve fieri folet, cum ejus pre.ium cogit3J
tur , 5c fpes premii (olsrium eft laboris. S. ^Au^uji ,ptft. 143. ib) Qi"5 fiquis mihi, vel uriiverfi Csli, vel hujus caienae copiamSc optione'" largitus effet, catenaro hanc ego plane eligiflern : non eniro ita cap0' fptendidum reddit impofita corona msrgaricis confpicua, ut caten.i fef' rea.qua: proptef Chriftum fertur', mm videlicet ip(i.> regiis iJluftrior e'f catcer, ipfo etiam Calo. laan, Chrjfoft.ftrm.Z.m cap.q.adEphef. |
||||
|
van 't geeflelyck, Kaertfpel. 409
ln den derden Hemel, op wel met hem te wefen geboeyt
en gevangen ick\ joude verkojen hebben de ketenen en °°eyen,want daer en is geen genoom hooft met fijn gottdt Vol van fchoone bhnckende diamanten dat Joo blinck\t a's eenyfere keten , u elck\e ter liefde Godts verdragen "toortjnde den kercker daer Paulus in was gefloten ,u'as Veel treffelycker en eerlycker als een Coninckj PaJeysjae Veel/choonder als den Hemel felf. Den menfch dan die het lyden vlucht op defe werek,
^y toont met'er daet dat hy niet en verftaet noch en be- 8l'ypt't profijt van het lyden:defe menfchen,fpreckt feer ^e] aen onfcn weerdtgenjoannes a Cruce den 1 Carmelit ■bifcals mede-hulper van onfe H Serafhycke Moeder 'erefa in te reformeren ende op den ouden goeden voet te ftellen den afgevallen Regel der Carmeliten.Dcfen ge- heel genegen tot het lyden feght (a) Wat weet dien die Voor Godt niet en weet te lyden? Aljfer gefproken oft ge- "andelt wort van lyden hoe meer en fw oer der,foo veel te "eter. En op dat men van hem niet en foude leggen dat "y de woorden haddeende niet de wereken van t lyden. *-eeft fijn leven,ende gy-lieden fult bedwongen worden Verfbek te ftaen in fijn Cruycenjten onrechte en voor de re^htveerdigheytis hy gefmeten in den kercker, en *icrt genocmt de onvolmaecktheytfelve, omdathy 0chte alle middelen om de Rehgieufen te reformereu. Naer den flagh-regen der Cruycen van vele jae-
ren , Chrijhs openbaert hem. En om hem te trooften naer foo veel onmen-
ichelyck lyilen , feyde (bj Joannes wat is uwe beliefte, O wat
'a) Quii fcit qui pr0 Deo pati nefci:, dum de Isboribuj agimi 411»
piure» öt majores eo melius V. P. loannti £ Cruce i. Carmehta DiJcalceM.... "'"" lc°- fimmtiii, [b) Joannsiquidviiptolabotibus. |
||||
|
aio Het VI. Cap. van de Herte Acht
wat wiltgy voor allen uwen arbeyt ? Waér'c faken flen de menfchen defer werelc wierc gegeven en geftek in fijnen wille hec verkiefen van fijn beliefte. Den eenen foude vragen gefontheyr des lichaems , den anderen gek gcec, officien, ftaeten, goede förruyne» Sec. een ander een goede vrouwe, kinderen, geluck» &c. niemanc en foude Cruycen vragen , jae jeder foude verloffinge der Cruycen en lyden wenfehen. En dar al by faute dac den menfch. nier en verftaec hoe faligh dac is op defe werelt te lyden. Hoorr dan naer de vrage van onfen weerdigen Va~
der : Chriftus hem openbarende geladen mee den gal- genboom des Cruys,en gekroonc mee de doorne Croo- ne , feyde toe Joannes; wat wiltgy voor uwen arbeyt (a) Heere lyden ende verworpen te worden voor u. 't Is wel gevraeghc, wanc door defe vrage foo
hebt gy u felven gecanonizeert noch levende op de- fe werelt. Aengefien daer wort gefeyt -.faligh zyn fy die vervolginge lyden om de Rechtveerdigheyt want hoer is 't Ryckj der Hemelen. Gy bidt om vervolginge telydenen gy lydc gedurigh , foo dan, gy en fulc niec heyligh worden , maer van nu af zyc gy heyligh. Den out-vermaerden Holkot vertelt hoe dat de Hey-
ligen leven in de Cruysftraet,en dat fy fuer weten foet te maken,en hy feghc(b)^ heylige mannen die onder dan' der de bitterheyt defer werelt fmaecken,weten defe op dry manieren te verfoeten , volgens de dry manieren op de welcke men gewoon is foet te maken de wateren der Zee (a) Domine pati & eontemni pro te. [b] Viri fan£H qui inter alio*
amaritudinem mundi guftant, tripliciter fciunt eamquodam modo diil" corare ; funt tres modi, quibus folent dulces fieri aquas marit. Scilicet per folii cUvationem, per terra: tranfmeationero & per teraj diftilationeiB' Htikft. UU. 134. |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 21 f
te iveten door de ophejfinge der fin, door d'aerde te pajfe-
ren,ende door de dijlilatie van het wafch alfoo de Heyligë bannen alle tribftlaue en vervolgingen maeckenjyfost. Ten eerfien, door de opheffinge van de Son , want |e'yck de Son op-heft de dompen ofc roock deï ^ee» die daer naer verandert worden in woleken, ^elcke voort-brengen het foet regen-water. Alfoo ~e goede zielen door veel tribulatien gequollen, ^'irrimen terftont in den Hemel, oft fy overdencken ^e toekomende glorie , feggendc met Vaulas tot de "omejnen aen't 8. Capittel. Want wy honden dat het yden van defen tjdt, niet weert genoegh en is der l°ekfimender glorien. Ten tweeden , de wateren der Zee worden foet paf-
fende dóór eenige aders van faveiacruige aerde, ^ler van komt dat men fomtydts vint ontrent de uynen foete fonteynen. Alfoo oock , is't dat wy verdencken de doot, en hoe wy in aerde moeten ergaen , defe paflerende gedachten fullen alle ellen-. en en bitterheden defer werelt foet maken , hier an komt dat dien lichtelyck alles verfmaet, die op de doodt peyft. *~en derden , de Zee-wateren worden foet op defe
•aniere 't welck de experientie heeft bevonden :
, aeckt eenen ronden bol van maeghden-wafch van
,lQnen ydel oft uyt geholt en worpt defen bol in
e £ee binnen korten tydt fult gy defën wafch-bol
an binnen vol honinch-foet water bevinden , ter
orfaeck dat het wafch geen bitterheydt en laet
Pafferen. * 1 aet ons Chrifttts overleggen, uyt.wiens perfoon
O x fpre- |
||||
|
i iz Het VI. Cap. van de Herte Acht
fprekende den Comncklycken Propheet David feght; myn herteis geworden als Smeltende wafch. (Pfal. il) want uyt een fuy ver Maeght is Godt geboren, laet otiS dan in dit maeghdelijck wafch, in Chnfto fmyten a» wat ons bitter fmaeckt, al dat fwaer valt, al wat zuec ïs, ende door defe maniere van doen , 't fal al foet worden. De reden is goet, want fulck een wafch is in haef
felve foet, welcke foetigheyt voort komt van de na- ture des honinghs , en dit wafch heeft fweet gaten door welcke het zout water wort ingetrocken, efl aldus foo wort het foet. ' Chriftus is oock foet uyt de nature van het honingh» want hy is ontfangen van den H. Geeft van wie gefeyï wort (Ecclef. 24.J mynt% Geeft is boven honigh foet (a) Chriftus heeft geopende fweet-gaten , foo klcyne als groote, te weten de wonden hem aengedaen met doornen , nagelen, lancie, ende flagen , en door defö fweet-gaten foo wy willen diftilleren onfe tribula- tien van dit leven dat is , foo wy defe begeeren foet te maken , laet ons overleggen en mediteren de paffie ons Heeren Jefit als duyfkens in defe gaten der fteen- rotfe, alle bitterheyt fal verfoet worden. Hoe heyliger dat jemant leeft hoe veel te meef
tribulatien komen hem over , de reden heeft hier vat* Chriftus veropenbaert aen fijne lieve Bruyt Gertrudis ick (feydc den Heer) omringele de wegen der rechtveerdi^ met doornen:op datfy uytmyn handen niet en vallend' de de tribulatien zyn oorfaeck dat den menfch fy felvei' op"
(a) Chriftushabet poros pateotes, & magnos& parvos , vnlnera fc"''
cet,fpinis,clavis, lancea, flagelliscorpori fuoillata. Et nos periftoifoto* nbulaiiones hujus vii* ii diftilare velimus, &c. Mtffrttb. |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. 215
°p-heft naer Godt, en de foete tyden vol contente-
^ent verdrincken de menfchen. Arifloteles die feght, W ijl dat men een ey leght op het fout water het fwemt b°ven op,en[00 hetgeleyt wort in regen water het fwckx ttl gaet te gronde. De reden hier van is om dat het font ^ater dieper is ende lyviger als het foet water. Alfoo °°c(c de menfehen levende in't föet water van voor- pot , al daer nemende volle vermaeck , fy fincken ^er den aferont der hellen. Want aldaer, feght Job Y~a}>- 28) en wort den Heer niet gevonden om hem te ,e'pen. Hoort fijn woorden hyen wort niet gevonden lt] d'aerde van die foetelyck leven. Maer die vervol- 8'nge lyden om de rechtveerdigheyt, die leven in ^eel tribulatien, fy (wemmen Hoven defe wateren., ^n Heer feght ick.ben met he# in tribulatie{Pfal. 90.) te weten hulpe en by-ftant gevende op dat fy met erduldigheyt befittende de Herte Acht van V fpel der ^efde mogen bekomen de eeuwige faligheyt. |
||||||||||
|
a)_ Si ovum ponatur in aqua falfa fupernatat, fi in aqua dulci fub«
|
||||||||||
|
ia
|
||||||||||
|
efgnur ratio eft quia aqua falfa eft corpulemioï & denfior quam
*" dulci'j. ~4nji. erobtem. 3. |
||||||||||
|
O 5 HET
|
||||||||||
|
214 Het VII. Cap. van ds Herte Seven
|
|||||
|
HET VII. CAPITTEL.
Van de Herte Seven.
§. i.
Al die defeven werken der Bermhertigheyt volbrenghti
heeft Heute Seven van ons Geeftelyck Kaertfpel. E Seven lichaemelycke wercken deï
Bermhertigheyt zyn defe. Den hongc rigen fpyfen, den dorftigen laven , de naeckte kleeden , de.gevangtnen verloffen» de Jiecken befoecken ., de vremdelingett herbergen , de dooden begraven. Het eerfte is Den hongerigen fpyfen : hier toe ver*
weckte den ouden Tobias fijnen foon als hy feyde. Eet u broodt met degebreckelycke en arme ende met hon' gerige menfchen (Tob. cap. 4.) Al oft hy hadde willef feggen, deelt den armen mede van u fpyfe, ends maeckt deelachtigh daer van den hongerigen. 't Is fulck een werck van bermhertigheyt defl
hongerigen te fpyfen dat den Wyfe-man feght i»1 fijn fpreeck-woorden aen't 2.5. Capittelfoo uwen vyandt honger heeft fpyft hem > en oock wy moeten weten dat al de gene die dit werck volbrengen fuilen in def eeuwigheyt leven, hoort den Propheet Ez.echiel aenfift 18. Capittel j foojemant heeft gegeven broodt aen defl hongerigen hy fal leven met het leven. Te weten m& het eeuwigh leven. Het tweede werck der bermhertigheyt ls,Den dorfH'
gtnlaven.Soo uwe even-naeflen dorfl heeft,CegtSalomofi> |
|||||
|
*
|
|||||
|
H-rJ SnuünU fr.
|
||||
|
192
|
||||
|
van 't gecftelijck Koert ff el. ' n$
(Proverb. cap. ij.J geeft hem te dnncken, Maer hoort
Chriflus felf fpreken , ende verkondigen den lof ende profijt van dit werclc der bermhertigheyt. By den Evangelift Afatthaus aen't 10. Capittel. Al die oen een vanmyne minfle fal gegeven hebben dranck,* een beker van kout water alleenelyck, in den noem van mynen Difcipel, ickfegge U. L. voorwaer hy en falfijnen loon niet verliefen. Is't dat geloont wordt een teuge water, hoe fal dan geloont worden eenen dronck bier ofcWyn? Het derde werck der bermhertigheydt is , Den
Haeck.ten kfteden. Hoort den Propheet Jfaias oen fijn 58. Capittel alsgy fult ften eenen naeckten menfch, deekf hem. \ Is ons kenbaer hoe dat den H. Martintis niet
a'Ieenelyck foldaet heeft geweeft, maer oock Bijfchop en nochtans van hondert fchilderycn oft beelden gy en fult niet vinden den H. Maninm gefchildeit a's Bifichop : maer over al gemeynelyck als tenen Ruyter te peerde. Wel waer het niet beter , en tot ^eerder lof van defen Heyligen , dat men hem uyr- beelde met fijn biifthoppelycke kleederen : want defen ftaet wel bedient (gelyck den JJ. Martinus "eeft gedaen ) is veel weerdiger. als het Leger te v°lgen ende foldaet te zyn. Belieft op defe vrage te hooren de anrwoorde,
^enen Biflchop heeft een goeden naem , en al geeft ^y veel AeJmoefTen en al leeft hy wel, dat en is foo *eet niet te verwonderen , want gelyck de leeringe **ali luydt, 't is van noode, dat den Bijfchop onberifpe- yck^y(adTimoth.Cap.^.)masr: dar men onder foldaten ^'e gemeynelyck rooven en ftelen,eenen vint die in de O 4 plaetfe |
||||
|
2i6 Het VIL Cap.van de Herte Seven
plaerfe van een ander mans kleederen en goederen te (leien , fijn eygen goederen en kleederen geeft aen eenen armen naeckten nienfch , wie is defef toont hem , want hy is weerdigh geprefen ? Ick toone U. L. den H Martmm hy foldaet zyn-
de ende komende te gemoer eenen naeckten bede* laer treckt fijn rapier uyt ende fnyt fijnen mantel in twee deelen ende bedeckt den naeckten. 't WelclC Chrifius lbo feer heeft behaeght, dat hy hem heeft veropenbaert aen het volck ende heeft gefeyt (a) jMarünus heeft my met dit kjeedt bedeckt- Om dat dart defen HL foo liberael en bermhertigh is geweeft als hy den Leger volghde en fcldaet was, tot een eeu- wige gedachtenifle van dit werek. der bermhertig- heyt foo is't dat men hem gemeynlyck fchildert niet als BiiTchop maer als foldaet te peerde , af-fnydende fijnen mantel om den naeckten bedelaer tebedecken. Het vierde werek der bermhertigheyt is. De ge- vangenen te verlojfen. Den H. Apoftel Paulus ons wil- lende verwecken om te oeffenen dit werek var» bermhertigheyt feght in fijnen brief gefchreven tot de Hebreeuwen aen't i$.Capittcl. Zyt indachtigh de ge- vangenen al oft gy lieden tf amen gevangen waert. DaC wy gevangen waren wy fouden geerne verloft worden, wel dat wy' aen ons felven wenfehen, laet ons dat aen een ander doen. Den H. Gregorius in fijn 3. boeck aen't 1. cap. vertelt ons een raerexempel vanden Ff- Paulinas Bijfchop vanNolen.Hoe dat defen al fijn goe- deren gaf aen den armen, nu al gegeven hebbende daer quam by hem een arm vrouw , wiens foon ge- vangen was van den behout foon van den Coninck» la) Martinus hac vefte me comexit.
|
||||
|
van't geefielijck, Kaertfpel. 217
En fy vraeghde geit om haren foon te verloflên.
Den H. Pattlmus niet hebbende als fijn eygen felven. Js met defe bedroefde moeder getrocken naer Africay ende hy heeft fy felven gegeven in de gevangenifle en heeft den foon verloft. Ende aldaer heeft defen oilïchop eenigen tydt gehoveniert : och ongehoort werck derbermhertigheyt, om een flaeve te verlof- fen hy maeckt fy felven flaeve , om eenen gevangenen tas te laeten, hy aenveert de gevangenifle. Dit is een exempel weerdigh overleyt, om den
ttenfch te bewegen om wat geit ten minften te ge- ( Ven om de gevangen te verloflên. Het vyfde werck der bermhertigheyt is defiecken
befoeck.<m:tot welck werck wy vermaent worden door den H. Geeft(Ecclef cap. j.)datgy u meten fchaemt de facken te befoecken 5 want hier uyt fult gj in de liefde verfterckt worden. Dit werck is oock feer aengenaem. aen Godt,jae den Apoftel Jacobm willende betoonen da grootachtinge van dit werck , feght aen fijn 1. Capittel, Een [uyver ende onbefmette Religie is by Godi den Vader defe, de weefen befoecken, ende de weduwen in hun tri- bulatien. In dit werck der bermhertigheyt heeft uyt- gefchenen de H. Elifabeth Coninginne, welckeniet alleenelyck de fiecken en ginck befoecken , maer fy heeft de felve gedient, de vuyligheyt felf afnemende, en Vermakende al de fiecken nae de ziel met fchoon troo- ftelycke vermaninge , en naer den lichaem hun by- ftaende en helpende met haer eygen handen. Weerdigh zyn te pryfen alle Maeghdekens,
Welcke de werelt verlaten en treden in een Gafl-hujs
om aldaer de voet-ftappen van de H. Elifabeth naer te
O 5 volgen
|
||||
|
2i 8 Het VIL Caf. van de Herte Seven
volgen en vei'kiefen liever de fiecken te dienen in een Cloofter als felf gedient te worden in de werelt. Tot trooft van defe foo is't dat ick indachtigh ben
gelefen te hebben in't leven der Vaders in het Boeck 342. Cap. Een broederken heeft eenen Ouderlinck ge- focht en heeft hem gefeyt : waer 't faken dat'er twee broeders waren en dat den eenen bleve in fijn celleken, vaftende tot Ces dagen toe , en dat den anderen de fiecken diende , wiens werek lal d'alderaengenaemfle z.yn aen Godt : den ouderlinck, heeft geantwoort, is't dat dien broeder vaji 6. dagen 't is een kleyne faecke> en hy en kan niet gelyck,geacht worden aen die dejïec~ ken dient. Dat niemant dan ea fchaemt de fiecken te befoecken, aengefien daer door den menfeh foo aengenaem wort aen Godt , en verfterekt wort in de liefde , 't welck al goet is om wel te fpelen in ons Spel der Liefde. Het fefde werek der bermhertigheyt is, De vrem~
delingen herbergen. Van defe feght Chriftus by den H. Alatth. aen't io. Caf. dieU. L. ontfanght, ontfanght mj. Hier van vertelt een fchoon exempel den H. Gre- gorius ("a) Een feker perfoon(feght hyjmet naem Mar- tyrius eenen Moninck van goet en heyligh leven , is iiyt fijn Cloofter gegaen om befoeckinge te doen in een ander Cloofter , onder wegen hy vint eenen fekeren melaetfen , en defen was met groote wonden in fijn litmaeten door de olyphantfche fieckte geflagen, de- fen fiecken foude geerne naer een herbergen gegaen hebben, waer naer dat oock Martyrius ginck maer hy en konde niet op-ftaen noch voorder gaen. Martyrius door bermhertigheyt beroert wordende, heeft fijnen [fl) Gregorim liomii. jp.Snpsr Evangel vüens Jefam oivitatem, Sec.
|
||||
|
van 't geefteljck. Kaertfpel. 219
mantel uytgefpreyc op het lant en heeft den melaet-
fen daer opgeleyt, en hy nam hem op mee den man- tel, en leyde hem op fijn fchouderen, nu alfoo komen- de geladen naer fijn Cloofter toe , den geeftclycken Vader van het Convent begonde te roepen , komt geloopen en doet de poorte open , want Martyrius komt dragende den Heere, terftont foo hy quam vaft aen 't Cloofter die men meynde eenen melaet- fchen te wefen , in de tegenwoordigheyt van Mar- tyriiis heeft hem geopenbaert ende gethoont dathy onfen Salighmaker was Chriftus Jefns : ende hy keer- de wederom naer den Hemel, ende hy gaf hem adjeu met defe woorden. Martyri(z)Gy en hebt op der aerden fny niet befchaemt geweeft te dienen, te helpenjck, en [al my niet fchamen u te pellen boven de Hemelen. Nu Martyrms in't Cloofter komende jeder vraeg-
de hèm, wel waer is den fiecken die gy op uwe fchouderen hebt mede gebracht ? Hy antwoorde, hadde ick geweten wie dat was, hadde ick kenniffe gehadt dathy Chriftus was , ick hadde hem vaft ge- houden en niet laten gaen. Siet hier uyt hoe aengenaem dat is vremdelin-
gen, onbekende te herbergen , aengefien dat Chriftus fy fel ven verandert in eenen vremdelinck , op dat de ttienfchen defe wereken der bermhertigheyt te lie- ver fouden doen. Sulcks leien wy in't leven van den H. Vader Au-
guft'mus die eenen vremdelinck herbergende , ende (ljn voeten waffchende , den vremdelinck heeft fy felven kenbaer gemaeckt feggende. Groot Vader Au~ gaftinus
ro~i-Mar,y" • tu me non ernbntfti ftper terrstn , ego te noa etufasf.
Mm luper CkIoj, |
||||
|
iio Het VII. Cap van de Herte Seven
gujlinus van daegh zyt gy weerdigh geweeft tejien het
Woort vleefch geworden. O falige Herte Seven van ons Geeftelyck Kaertfpely
op dar de menfchen defe Seven fouden befitten , Chri- Jltts heeft hem dickwils verandert in de gedaentc van eenen vremdelinck. Het fevenfte werck der bermhertigheyt is de
dooden begraven. Hoe aengenaem dat dit werck der bermhertig-
heyt is , heeft ons geleert den Engel Rapha'el open- baerende de heymelycke wercken van den jongen Tobias , feyde tot hem : Doen gy bat met tranen , en begraefde de dooden , ende verliet uwe noen-maeltydt ende bergde de dooden in u huys in den dagh , ende des nachts begraefde gy die : als danfoo o f er de ick. ugebedt den Heer. (Tob. i z. cap.) Wat wilt ons hier mede lee- ren defen Engel Rapha'el, anders niet als den lof ver- kondigen van het groot werck der bermhertigheyt 't welck Tobias hadde gedaen door de dooden te begra- ven , en dat met peryckel des doodts, want 't was ver- boden de dooden te begraven , maer Tobias die achte meer't werck der bermhertigheyt te volbrengen als aen de tyrannige wetten van de dooden niet te mogen begraven te voldoen. Tobias liet fijn noen-mael om op defen tydt de doode lichaemen al ftillekens te dragen in fijn huys , en foo by nachte te begraven. Ten tweeden den Engel wilt ons hier leeren hoe aengenaem dat 't gebedt is aen Godt, 't welck gedaen wort onder dit werck der bermhertigheyt , want feyde den Engel als gy bat ende dooden begraefde, ick hebbe u ge- bedt geoffert aen den Heere, te weten als een wel- xieckende orFerhande. |
||||
|
vaxit geeflelyck, KaertfpeL 211
David die riep dat Heer e myn gebedt gefiiert worde
als wieroock. in uwe tegenwoordigheyt. lek weet wel dat hier op van de H. Vaders trerfelycke redekavelin- gen worden gemaeckt,maer ick en wil maer wat {pre- ken t'onfer propofte David wenfcht fijn gebedt ge- ftiert te worden om hoogh als wieroock. Maer weet dat hy hier mede vraeghde een brandende liefde fonder Welck 't gebedt niet goet en is. Want gelyck het wie- roock niet en roockt noch om hoogh en wort ge- ftiert ten zy dat op't vier geleyt wort, alfoo het ge- bedt 't en zy dat het komt uyt een brandende wie- roock vat, te weten uyt een herte vol vier der liefde, 't en fal niet om hoogh vliegen tot in den Hemel. Den Engel Raphael dan bevindende 't gebedt van Tobias voort-komende uyt een lieffèlyck herte , uyt een herte vol van wereken der bermhertigheydt, feyt, ick hebbe dat gebedt 't welck is vereenight met liefde op-geofTcrt aen Godt voor een offerhande. Dit zyn de feven wereken der bermhertigheyt, en
defe maecken onfe HerteSevenvan ons Spel der Liefde. §; 11.
Verweckftlen envermaeningen op dat een jegelyck, [ou-
de oefenen de feven wereken van bermherttghey, om- alfoo Herten Seven te hebben van ons Geeftelyck KaertfpeL AL degene die bermhertigheyt doenfullen bermher-
tighejt verwerve.Nict en kan,noch en fal ons foo Verwecken tot de wereken der bermhertigheyt als het gene dat van Chriftus felfwort vertelt by den H. Mat- theus aen't 15. Capittel. Komtgebenedyde myns Vaders befit hetRyck. dat voor tt bereyt is van't begin der werelt, ■ivant ick, hebbe hongergehadt endegy hebt my gefpyjljck, |
||||
|
liï Het VII. Cap. van de Herte Seven
hebbe dorjigehadt endegy hebt my te drinckengegeven,
ick was een Pelgrim ende gy hebt my geherberght, tiaeckt ende gy hebt my gelde et,kyanck ende gy hebt my befocht,ick. was in den ktrckfr ende gy zyt by my geko- men. Dan [uilen hem de Kechtveerdige antwoorden [eg' gende-.Hcere wanneer hebben wy ugeften hongerigh,en- de hebben ftgefpyji,dorfiigh ende u te drincken gegeven? Ende wanneer hebben wy t* een Pelgrim gefien ende hebben u geherberght oft naeckt ende ttgekleetl&c. ende den Coninck (te weten Chrtftus) antwoordende fal hen-lieden [eggen : voorwaer ickfeggeU. L. [oo lange als gy't eenen van defen mynen alder-minften broeder gedaen hebt foo heb dj het my gedaen. ■ Och fchoone verweckfelen om alle menfchen te
trccken toe het onderhouden van de wereken der bermhertigheyt, aengefien Chriftus ons voor de felve fchuldenaer blyft, ende ons fal betaelen met den eeu- wigen loon. Den H. Paulus ons oock willende be- wegen ende verwecken tot de bermhertigheyt, feght in fijnen brief tot de Coririthianen aent 5. Capittel,doet aen't binnenfte der bermhertigheyt. Om te verftaen wat dat Patdus wilt feggen met dat woort 't binnenfte: foo is't dat ick wil uytleggen 't gene ons vertelt den Evan- gelift Lucas aen't 1. Capittel, door't'binnenfte der berm- hertigheyt van onjên Godt. Maer , waer toe heeft de H. Schrifture daer willen gebruyeken ende by-voegen dat woort van 't binnenfte. En was het niet genoeg dat Godt gekomen is tot ons om te betoonen de nyr- werekinge oft effect van fijne bermhertigheyt, fonder daer by te voegen door't binnenfte der bermhertigheyt. Om twee redenen is daer by-gevoeght dat woort 't binnenfte. Ten eerften om te kennen te geven een va- |
||||
|
van 't Geefteljck Kaertfpel. 2ijs
«erlycke affe&ie van Godt tot ons , en om ons te lee-
fen dat gelyck de Vaders lieflijck beminnen hun kin- dren , die fy voort-gebracht hebben van hun bin- j^nfte , alfoo Godt om ons te bethoonen dat hy onls bernint gelyck fijn kinderen, hy vertoont hem aen °ns met het binnenfte van fijn Goddelycke goetheyt. Ten tweeden dat wo'ordeken binnenfte is daer by-
gevocght om kenbaer te maken een waerachtige, °lr>nenfte , geheele bermhertigheyt, voort-komende jtyt een medelyden des herten , want veel zyn berm- rt'gh met ellendige , hun helpende in den noodt,
*onder van binnen te voelen inwendigh hun dien- en , niet 't minfte geraeckt met compaffie. Den H. Panhs dan biddende en gebiedende dat wy
0tls foude bekleeden metV binnenfte der bermhertigheyt ^ilt feggen : dat wy op het volmaeckfte fouden bermhertigh wefen , op de maniere gclijck Chrifttts j^irnhertigheyt tot 't menfchelijck geflacht heeft betoont. Zyt dan bermhertigh gelyck, uwen Vader ^mhertigh is ( Lm. Cap. 6.) Seer lofïêlyck heeft hier van gefproken den ver-
eerden Oratuer Cicero als hy feyde tot den Keyfer ^£far (1) geen van alle uwe deughden is klaerder en ^nderlych? *h de bermhertigheyt, hoort oock den °èet Oviditts,(byt is eene Comncklyckefake,gelooft my e helpen die gevallen zyn. Al oft hy wilde feggen; hy is ^'eerdigh eenen Coninck genoemt te worden die berrnhertigheyt doet met den ellendigen. Jae den Propheet David was foo genegen om
berm-
**i> r ^U''a/ue tu" virlut'bns, clatior aut rrirabilior mifericordia. Cicm
cxfin, (bj Regii crede mihi tes eft , fuccurrefe Janfit, Qvii, |
||||
|
Ü4 Het VIL Cap. van de Herte Seven
bermhertigheyt te doen dat hy defe niet alIeenelycK en oeffènde met die by hem quamen , maer daer er» boven vraeghde over al : oft daer niemant bermher- tigheyt van noode en hadde. Dit Wort vertelt m't i> Boeck^der Comngen aen't 9. Capittel iffer jemant van't hujs van Saul, op dat ick, met hem bermhertigheyt doe- Wel aen dan doet u befte om de Herte Seven te
bekomen door de onderhoudinge der feven werekefl van bermhertigheyt, aengefien dat die bermhertig* heyt doet, threfooren bereyt maeckt in den Hemel» hier om foo {eyde Chriftus by den H. Mattheus aen't 6. Cap. vergadert threfooren voor U. L. in den Hemel. Op defe vermelde woorden fchryvende den H. Joan*
nes Gitldemont >,(z)wat een fit heyt is dat,in dieplaet- fejïjngoederen ende threfooren te fielten van waergyfa't tfjtgaen, en tot dieplaetfegeenfenden, waergy naer tot wilt gaen fielt daer uwe goederen daer u vaderlant is- Soo jemant naer vremde landen reyit hy draeght
wiflel-briefkens mede, om aldaer fekerlyck geit te vinden: en om in fijn vaderlant te blyven (al hy aldaet geen goederen begeeren te vinden om daer by te \& ven \ ons vaderlant is d'eeuwige glorie , en al wat wy geven door bermhertigheyt in defe werelt, falie" wy vinden in den Hemel. Ick ben indachtigh gelefen te hebben by Pepint^
een gefchiedeniflê wel komende t'onfer propofte. Daer was eenen grooten Monarch die hadde ee'
nen Sot, gelyck ordinaris groote Ptincen en Grave*1 hebben , maer't zyn dickwils forten die de fot makel" en zyn fomtydts wyfer als hunnen Meefter. D& (a) Qu£ ftuliitaeft, ibi thefauros ponere unde etituruiei, &illuc v°
prarnittere quo iruruJ e». Mie fubftamiam tuam colloca, iibi eft tua pa1*1 $, laan. Cryfifi. in Matth. |
||||
|
1/dn 't geeftelyck. Kdertfpel. iif
grooten Heer dan wandelende met fijnen jfbt, en
houdende in fijn handen een fchoon raer bevalligh Jenetteken oft ftocksken, gaf dit aen den fot met de- & conditie , hy het noyt foude geven aen jcmant ten 2y dat hy oordeelde , defen fotter te wefen als hy felfs was , bewaert dat (feyde den Heer) tot dien tydt toe: den fot feyde wel myn Heer, ick fal het fbo doen, ee- nige jaren daer naer den Monarch wort tot'er doodt «eek. (Ende aenmerckt eer wy vooider gaen , óefcn Heer was gewoon alle weken twee oft drymael buyten te reyden naer fijn Cafteel, mede-dragende £°ede provifie van leckere fpyfe en goeden dranck) flu hy (ïeck liggende om te fterven , den fot ginck °ver al ondervragen wat dat lijnen Heer al hadde gemaeckt voor Teftamenten , hoe veel duyfenden hy hadde geftelt voor arm hiiys-gefinnen ende arme Cloofters , hoe veel Miflèn hy hadde doen lefen ^oorfijn ziele 5 En al onderfocht hebbende , hy ver- ftont dat den Heer niet in't minfte beforght en was voor fijn ziele. Daer-en-tufifchen den Doctoor ko- kende , den fot die fpreckt hem aen , en feght, myn . Heer hoe gaet het met onfen Prins } Den Doótoor antwoorde hy gaet reyfen : den fot loopt terftont naer "en Caroflïer toe, en doet de Caroffe bereyt maeckeu etl de peerden infpannen : foo gefeyt foo gedaen j nu alles bereyt wefende den Caroflïer vraeght aen den *ot j wat volck daer moefte in de Caroffe gevoerc borden hy vraeghde wis darer vertrock 5 Den fot feyde dat den Heer was die ginck ver-
wecken , wel hoe antwoorde den Caroflïer hy en is niet bequa&m om te vertreckens wel feyde den fot P foc |
||||
|
zi6 Het VIL Cap. van de Herte Sevett
foo moet myn Heer den Do&oor dan liegen , want hy heeft my feifs gefeyt datonfen raeefter gaet reyfen.Defl Caroflier antwoorde, den Do&oor verftaet van de Jan- ge eeuwige reyfe. Noteert nu den wyfen flagh van de- fe*n {ot, hy gaet by fijnen Heer, die daer lagh om fijnen geeft te geven , en by hem wefende meteen eerbiedin- ge hy kuft het jenetteken ende gaf dat aen fijnen Heer cnde Meefter : hy noch wefënde by fijn verftant, feyds tot den fot, heb ick u niet gefeyt dat dit voor u is, en dat gy't felve niet en foude wegh geven tot alder tydt gy eenen fotter vint als gy felf zyt. Den fot antwoorde. om dat U- E fotter is als ick. ben , hierom geve ick, het U.E. wedcrotn,cnds voeghde daer by,myn Heer hoe fot datick,ben , waer't faecken ickmoefie een lange verre reyfe doen,ick,foude my wat voorfien. U.E. gaendemaer /pelen buyten de Stadt, hebt altydt voorjichtigh geweefl en provifie mede gedraegen, ende nu foo ickhoore U. E. vertreckt van defe Werelt,engaet in de lange reyfe vait de eeuwtgheyt,en ick, hebbe verfiaen dat U. E. geen pro* •vijie mede en draeght>dat U. E. geen goederen van AeU moefien voorenfent om die aldaer te vinden,U, E. moet weten dat men in d'ander Werelt anders niet en fal vin- den ,als't gene men voorgewonden heeft en foo U. E. dit meten doet-, aenveert het jenetteken, want fotter als mj felven oordeele ick, U.E.te wefen,want hoe arm ick ben> ick. foude n°ch wat wercken der bermhertigheyt doen. Wat dunckt U. E. van defen fot is fijnen raet niet
beter als veel wyfe do&oren fouden konnen geven' Sonder twyffel jae. Een ander exempel vertelt ons Barlaam, te wetefl
hoe dat in een feker Stadt de borgers voor gewoon-' te hadden, dat fy alle jaren op-naeraen eenen vremde- |
||||
|
van V geeftelyck Kaertfpcl. 227
hnck ende kofen hem voor hunnen Coninck, den
Geleken een heel jaer volle macht en Heeifchappye tadde over alles, ende dede al wat hem beliefde, Hiaer den tydc nu voleynt; zynde , ftonden tegen hem op , trocken uyt fijne Conincklycke kleederen ende jaeghdenhem naeckt door de Stad t n#er een Eylanr> alwaer hy niet met allen vindende , nioefte vergaen Van koude , honger ende dorft. Maer eenen oock verheven tot dit Coninck-
R-yck, ende wel wetende , wat hem daer naer foudc gebeuren, voorfagh hem in tydts, ende font vele goe- deren ende Ryckdommen naer dit Eylant, ende nu volgens de gewoonte oft koftuyme uyt-gejaeght *ynde, daer d'ander gebreck leden en groote armoe- de heeft hy aldaer getriumpheert met de voor ge- jonde goederen, ende geleeft in grooten welde. Barlaam vertelt hebbende dit Exempel, feght, door
defe Stadt wort wel verftaen de Weidt, door defe "orgers de krachten der hellen , die ons aenlocken en bedriegen door valfche genoeghten. Ende eylaes als ^y het minfte peyfen fpo overvalt ons de doodt, en» de de vreede borgeren der duyfterniffen trecken ons "aeckt ende bloot fonder goede wereken der berm- hertigheyt, naer de plaetfe der ellenden alwaer wy geen fpyfe en fullen vinden , noch geen wereken bonnen doen : naer 't feggen van den H. Joannes in fijn 9- Cap. Den nacht fal komen dat is de doot in welckp bemant en [al kpnnm ivercken. Nu dan wy wel ken- nende de boosheyt van defe bedriegelycke borgersdaet °ns terwylen wy nu tydt hebben voorfenden veel goe- den , ick meyne goede wereken doen van bermher- P2 tigheys |
||||
|
aj8 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
tigheyt,op dat wy die daer naer mogen vinden,als wy fullen gekomen zyn in d'eeuwigheyt. De arme men- fchen die niet en konnen geven , dat fy den wille heb- ben, en't is genoegh,want feght den H. Leo(a)de handt en is nietydel van gave , foofy vol is met goeden wille. HET VIII. C AP I T T E L.
Van de Herte Ses.
§. i. J)e Herte Ses van ons Geeftelyck Kaertfpel zyn de fes
Eygendommen der Seraphinfche Liefde. Eeftelycke Leeraers fchryvende van
de eygendommen der Seraphinfche liefde feggen die te wefen fefderley. Ten eerften kleyne faiiten , groot ach- ten. Ten tweedenGoAt te beminnen ende te dienen puer om dat hy Godt is. Ten derden geerne lyden ter eeren Godts. Ten vierden Godt hebben voor een eenigh voorworp der liefde. Ten vief den andere trecken en verwecken tot de liefde Godts , niet te vreden wefende Godt alleen te beminnen. Tenfefden ftantvaftigh bly ven tot'er doodt toe , in de liefde, Den inenfch heeft Herte Ses "Die hier in defe Landen Door een geduer exces Als Seraphinen branden, En die fes vleugels draegkt Van eenen Serapkyn, Altydt hy Godt behaegbt. Enjpl eens faligh zyn. fa) Mamis non efl vacua a munere (i fuwit plena 'jonS volumate»
$■ Leo ferm. j. ds eelt. |
||||
|
■d Bouttats ]
|
|||
|
van V Geefielyck. Kaertfpel. ïitf
Defe fes vleugelen der Seraphinen,oft fes eygendom.
Wen der Seraphinfche liefde , heeft gedragen onfe H.
Seraphinfche Moeder Terefa van Jefus Reformaterjfe
Van den ouden vermaerden cerflenRegel derCarmeliten.
Ende met defe fes vleugelen is fy geklommen "oven de Gherubinen, en is gevlogen boven de Se-
'aphinen.
«. n.
fiier wort bethoont hoe dat onfe H. Scraphinfche Moe-
der Terefa heeft gehddt den eerfien vleugel of eigen- dom der Seraphinfche liefde > ivelcke. is kleyne fau- ten groot achten. 1 TSde algemeyne leeringe hoe dat die een kleyne
-l dagelyckfche fonde mifacht, noch voorder fal
vallen , en foo hy niet toe en fiet, dat hy ten leften fal
^Qodt-fonde doen,hoort den H. leader Auguftinus,(a)
*zl kleyne maecken een (ware j"aute. Niet dat hy wilt
eggen , dat veel dagelyckfche fonden zyn een doodt
*°nde, maer dat fy de ziele difponeren oft allens-
jens bereyt maken tot doodt-fonde, alfoo leg'ht üyt
^fe fententie van den H. Augupnpts den H. Thomas
Van Acjuinen,\ioon fijne woorden,(b)Men moet feggen
at Auguftinusfprecht in dienfm,dat veel dagehekfihe
J°tden bereyden de z.iele,tot doodt fmde. Al oft hy wilde
eggen,gelyck het vier 't groen houdt allenskens be-
leyt maeckt door het uyt-jagen der vochcigheyt tot de
^itftekinge ende verbrandinge. Alfoo gaet het met
a "lenfeh , die dickwils valt in dagelyckfche fonde
P 3 en
ft] Di J 'ev!a facïnBt unum grave- S,^4uiuji.traB.in cup. i. lom,
tata . "duj? qnod Auguftinus loquitur in.illo fenfu , quod mulia pec-
i veniaiiadifpofitivecaufant morrale. D.Thsm. *4q. i.f. j, li. art. 4.
|
|||
|
Ï5° Het VIII. Cap. van de tJerte Ses
en defe niet en acht, hy fal allenskens de vochtigheyt
oft 't water der gratie verliefen, en dorre , jae verbrant
worden door de doodt-fonde , 't is de leeringe van den
H. Geeft gelyck ons vermeit wort Ecclejiaftici int i <?.
Capittel. Die kj-eyne dingen veracht , fal allenskens
vallen.
Dit foo wefcnde , al die begeeren te hebben Herte
Ses van ons Spel der Liefde : eerft voor al moeten fy kleyne fauten groot achten, jae foo groot dat fy lie- ver hebben te fterven als de minfte faute te doen. Want die een dagelyckfche fonde niet veel en acht 't is een tcecken dathy niet enbrant met een Serap- phinfche liefde. (a) Een jegelyck ( feght den Engelfclien Leeraer )
moet liever fierven , ah te findigen niet alleenelyck, doodelycl^maer oock, dagelycks. Als jemant eenen grooten Monarch bemint en
van hem oock bemint wort, en met dagelyckfche weldaden vereert, den defen en fal hem niet alleene- lyck wachten van wercken te doen, die den Heer niet aea en ftaen, maer oock en fal niet een woort derven fpreken 't gene hem mishaeght, jae waer't faecken dat defen Heer de gepeyfen konde fien, hy foude hem wachten van't minfte gepeys toe te laten contrarie aen het humeur van den Heer. Alfoo'pock een lief-minnende ziele ontfteketf
met den brant der Seraphinen en fal niet doen , fpre- ken oft peyfen 't gene dat gaet tegen den wil vaO Godt, wel wetende dat hy fiettot in't binnenfte vafl de ziele. (a) Quilibet debet potin» mori, qnaro peccare non foliim mortali'*'
fcd eüam veniaü«er. S. ikem. *Aq. M. 9. 1. m 4, |
||||
|
van 't geeftelyck, Kaertjpet. 2$j
t)it al wel werende onfe H. Seraphinfche Moeder
Terefa heeft altijdt kleyne, jae de kleynfte fouten groot geacht, 't welck wy konnen bemercken in haer leven, ty vertelt van haer felven hoe dat fy heeft gehadt eer.i- ge jaeren eenen Biecht-vader die niet veel en achte kleyne fauten. Hoort haer woorden In defe myne blmt- heyt hebbe ickgeblcven meer als fèventhicn jaren lanck^ tot dat'er eenen weerdigen Vader van den H. Dcrnini- c%s heelgeleert ende verjlandigh mjn oogen heeft ge opent in fommige dingen , ende die Religieufen van de Socie- te)'tjefu hebben my heelde vreefe ingejaeght, te weten Van voortaen kjeyne fauten groot te achten , en defe, haere blintheyt heeft fy lange jaeren beweent, en be- klaeghde gedurigh de ure als fy gekomen was in de handen van dien Biecht-vader die haer foo cjnalyck hadde onderwefen , haer fèggende 't is genoegb dat 'Hen «reen doodt fonde en doet, men moet de da^e- yckfche fonden foo groot niet maecken. Maer fy ver- eende defe onvolmaeckte leeringe , heeft aengeno- lften d'eerfte vleugel van den Seraphin, oft d'eerfte ey- gendom van de Seraphinfche liefde, te weten kleync fauten groot te achten .* jae refolveert een belofte te ^oen van een Seraphins leven. H^Dort aerde en ftaet verftelt, menièhen luyftert
toe en wort verbaelt, Engelen daelt neder en zijt ver\vondcrt, Serapinen komt by , enoverleght wat Therefa doet, een fake noyt gehoort, noyt geleien, *oyt gepeyft. Defe feraphinfche Maeght doet een belofte niet
alleenelijck gelijck vereyft d'eerfte eygendoro dej
Seraphinfche liefde, welck is kleyne f amen groot tt ach-
P4 tm,
|
||||
|
t$i Het VIII. Cap. van de Herte Ses
ten , fnaer fy belooft altydt te doen niet dat volmaeckt
is , maer dat fy foude verftaen volmaeckter te
wefen.
In't jaer ij<Jo. heeft fy defe meerder als Sera-
phinfche belofte gedaen. Laet ons toe-luyfteren naer den lof die de Stadt-houders Chrifti, de Pau- fen van Roomen , hebben gegeven van defe onge- hoorde belofte. Den Paus Vaulus V. Veel gefproken hebbende van
haeve raere fchoone deughden feght ; (a) uyt welcke if voort-gekpmen die belofte geheel roer en weerdigh aen- nterckf, welcke fy heeft gedaen, te weten van altydt te doen het gene naer vele faken die haer voor foude vallen oengenamer foude duncken te wefen aen Godt. Den Paus Gregorius XV. in de Bulk van haere Cano-
nisatie. Veel van haer goede wercken vertelt hebben- de, feght:(b) uyt welcke Hemelfche gave de vlamme van de Goddelycke liefde in haer herte foo heeftgebrant dat fy een alder-fwaerfte belofte heeftgedaen van Godt on- derwegen zynde te weten altyt te doen al wat fy foude verftaen volmaeckter te wefen. Aldus fpreckt oock van haer den Paus Urbanus VUL gelyck men vint in haer officie wiens officie defen Paus felfheeft gemaeckt. Den Biflchop van Taracone met naem Jacobus Die'
■pes, ovetleggende defe groote en onfprekelyckebelofte ieght,dat onfe H Moeder Tere fa de felve belofte tot'er doodt toe heeft fonder overtreden bewaert. Wat volght hier anders uyt, dan dat fy geen da'
(a) Ex qijo proceflit illud votum rarura ac notatu digtmm qnod eraifit,
nempe femper agendi, quod inter multa qua; illi occurrerent, gratius 8f acceptius Deo fibj viderentur. Panlus V. (b) Ex qnibuj caiieftibus doni» éiiiiii arooris fiamma in ejus cordc adeo exaeftuabat, ut maxime ar- duiim votum a Deo edofta emifetit, efficiendi femper quidquid perfs' <jim effe intelligetet. Grtgw. XV. in bulla Cainnif, idim dicit Vrbamii Vllk |
||||
|
van't Geeftelyck, Kaertfpel. 23$
Eelyckfche fonde heeft gedaen,'t welck men haeft door
een redeka velinge kan fluyten op defe naei'volgende ma- gere. Terefa heeft een belofte gedaen van altydt het vol- ■flaeckfte te volbrengen, 't welck is foo veei als belofte van noyt dagelyckfche fonde te docn , als men het wel ^veileght 't is meer:maer Terefa heeft tot'er doodt toe "ïere belofte onderhouden.Soo dan volght feer wel,dat y geen dagelyckfche fonde en heeft gedaen van't Jaer l56o. tot het Jaer 158a. als wanneer fy is overleden. Onfen weerdigenjoannes vanjefus Maria Generael
Van onfe Religie , wiens lichaem noch geheel en onge- Ichent wort bewaert by de Stadt Roomen in ons Con« vent der Carmeliten Difcalcen genaemt Sinte Silvefler. Overleggende de vermelde belofte van de H. Se~
r#phinfcbe Moeder Tereja,(egh^ • (a.) Maer onder al d* wereken en treffelycke daden van defe Adaeght is * aldergrootfle , dat wy niet indachtigh en z.yn oyt in tenige hijiorien van-Heyligen gelefen te hebben-, die "dofte welckf fy heeft belooft, van niet alleenelyck atngcnaem , maer dat fy foude meynen aengenamerce *"e/e» acn Godt, te volbrengen. Voorwaer defe belofte is een Engelfche belofte , en tot
z'erbaejibeyt geheel wonderlyck. •" defe belofte en konde n,et gedaen worden , ten z,y van ten gemoet wel gekoekt %e* de vlammen van de Goddelyckf liefde, en van een ^ele in Godtgeduerighlyckofgenomen- Defe foo groote ende noyt genoegh geprefen
Pj be- t») 5ed inter umVerfa Virginis gefla, maxlmam quod in alia nolla
aanaorurahiftorialegifiememinimusfuit roturDquodproiiiifit, (e non va.m°do '• 91'* Deo Bra"ora crederet effeöuram.
otuiu ijuippe j,oc Angelicum , 8c ufque ad ftuporem plane mirum ni« at> animo divini amoris flammij excoCto 8c in Deum perennüer raptp
«di non poimt. K iMnnc, i I(/il Uma, |
||||
|
154 Het VUL Cdp. van de Herte Ses
belofte moet van alle man wel verwondert worden" maer niet naer-gevolght. 't Is waer , dat'er noch fulcke Seraphinfche zielen gevonden wierden , fy fouden 't felve mogen doen : maer aengefien wy niet feker en zyn dat wy fulck een brandende liefde be- fitten : belieft naer te volgen mynen raet : te weten maeckt alle dagen nieuwer en ftercker propoften om te vluchten en af te fnyden alle occafien daer gy lieden door de experientie hebt bevonden onvol- maecktheyt gedaen te hebben. Want gelyck het fpreeck-woort feght : Als't Schaep ontrent de haege gaei,
Ahydt daer van fijn wolle laet. Soo haeft dan dat gy voelt u gemoet genegen
om ydel woorden te fpreken , feggende tegen u fel- ven , 't is maer een kleyne faute. Staet op tegen uwe qnade genegentheden en verflintfè , op dat fy niet voorder en groeven en u beletten den Troef Ses te befitten. En kleyne fauten groot te achten. Ick hebbe fömtydts overleyt by my felven met
verwonderinge, te weten waer af 't komt dat de terwe die den Lantfman faeyt onder de aerde dat fy uytfprnyt gemeynelyck ende voortkomt tot volle waffinge , ende dat de terwe die de mieren dragen onder de aerde niet uyt en fpruyt noch voor den dagh en komt. Is 't miflehen ander graen ? Och neen , want fy haelen het fëlve fomwylen uyt de fel- ve fchuere. Wel ick vrage waer af groeyt het* een. en 't ander niet ? Luyftert toe naer den H. Bafilius, hy feght de reden hier van ; (a) De mieren fnyt met haer fa) Formica fecat dentibus fructui medio» , arofofque condit , dB
rurfus in fruges exeant è terra, atque inatiles inde fibi ad ufum alimo- pis fiant. iï. Baftims htmil. 6. in Evatigettx. |
||||
|
' van 't geeflelyck Kaertfpel. 235
*anden het graen en alle faet 't midden door, en af-ge-
Knaeght hebbende dat flucxken waer in de kracht is van !Lr°eyen, fyfleckt 't felve onder d'aerde op dat het niet Wederom- uyt en fpruyt en foo onvrmhtbaer blyvende aefi haer foude dienen voorfpyfe. Wel aen dan zielkens die daer betrachten een
ei"aphinfch leven te bekomen op defe werelt, gaet totde mieren en leert af-knauwen, af-byten alle oc- Cafien van dagelyckfche fonden, en kleyne onvol- ^aecktheden leertfe grootelycks achten, en be- kent al uwe kleyne fauten op dat fy niet grooter en Worden , en u ziele verwilderen : want gelyck Wy nu terftont verftaen hebben die kleyne fauten ^ifacht , fal allenskens vallen. Beweent dan met bracke cnde bittere tranen uwe voorgaende onacht- ftenaheden , en weent foo feerover een dagelyckfche ftmde) al oft een doodt-fonde waer. Den H. Hierony- ^us befchryvende het leven van de H. Paula feght: \z)Soo beweende fy dagelyckfche fonden en kleyne onvol- maecktheden , dat gy fout gefeyt hebben dat fy mifda- <*igh ende fchftldigh ivas van de alder-grootfle quad.en. Alfoo heeft oock gedaen onfe H. Moeder Terefa pver haere kleyne fauten, want groote en heeft fy 10 haer leven niet gedaen ; 't welck ons doet geloo- Ven den Paus Paulus den V. hy feght van de H. Terefa: (") dat mengeloove datfy het bruylofts kleet in het H. uOopfel ontfangen noyt en heeft ver lor en.'t Is foo veel als te feggen dat onfe H. Moeder Therefa noyt en heeft gevallen in doodt-fonden , maerdat fyakydt 't kleet «er liefde, 't kleedt der gratie ontfangen door het \A) Ita levia peccata plangebst ut grnviffimorum ctiminum ream
aiceres S. H,„mim .in vha S. PauU (b) Veftero nuptialem in Baptifmo •u.ceptam nuntjqam anaififfe credatur. tonln V. in BM». |
||||
|
ï 3 6 Het VIU Cap van de Herte Ses
H. Doopfel, onbefmettelijck heeft bewaerr.
Maet om dat fy door dwaelende leeringe eenig0
jaeren hadde geweeft dat fy dagelyckfche fondefl weynigh hadde geacht, fy heeft defe faute foo be- weent , dat fy door de traenen den felven tydt heeft ingehaelt, en dobbel vergelt door leetwefen, 't gene fy door flechten raet hadde mifdaen. Weet dan, dat traenen en leetwefen te niet doeti
de kleyne fauten en maecken dat fy niet meer eO groeyen. Ten eerften, dat de traenen defe fanten te niet
doen , leert den H. Bemardus wel te propofte fpre- kendemetden H.Vaulus (adEphefcap. 5.) hóórt eeift de fententie van den Apoftel. Sut Broeders hol dat gy-lieden voorfichtelyck. wandelt, niet als dwafe, maer als wyfe wederom kpopende den tydt. Hy geeft ons raet, op dat wy den verloren tydt
door ydel woorden, kleyne fauten , dagelyckfche fonden , fouden wederom inhaelen , endeinkoopen. Maer fal jemant feggen't is een al-gemeyn fpreeck- woort, den tydt voor by gegaen en komt niet meer weder. Ick antwoorde dat dit gefeyt wort naer den lichaeme, maer niet naer de ziele, want alle verlo- ren tydt wort wederom gewonnen en ingehaelt door leetwefen. Luyftert nu naer den H. Bernardus (a) Den voor-
gaenden tydt diefy verloren hadde vergelt fy, als fy in de bitterheydt van fijne z.iele met leetwefen al fijne jaren everpeyjl. Soo dat de traenen dienen om uyt te vagen ende
te
(a) Pratriïtumquodperdideratreftaurat, dnm in amaritudine anima!
fiia:, omnes annos fuos recogitat. S.SnnaMus tnfuis fenuittüi. |
||||
|
van 't geeft elyck. Koert/pel. 237
*e niet te doen den verloren tydt van de onvol-
"ftaecktheyt, en daer-en-boven fy zyn oorfaeck dat de felve faucen niet meer en groeyen. Alfer voor de deure gras groeyt, foo gy 't felve
^ilc te niet doen en maken dat het niet meer en tyaft j giet daer op urine , pekel of fout water , ende 't (al verdroogen , en niet meer uyt-fpruyten. Alfoo °ock , op dat in uwe ziele verdrooge alle gras oft Sroene uytfpruytinge der dagelyckfche fonden , be- fproeyt die met bitter , brack , en fout water , dat ls met berouw en leetwefen, ende 't fal te niet gaen Cn uwen verloren tydt foo beklagende en bewee- nde , fult den fel ven wederom krygen tot baeta ^vver ziele. Ende dan fult gy-lieden befitten den cerften eygendom oft vleugel der Seraphinfche iiefde. §. III.
Qfn tweeden vleugel oft eygendom der Seraphinfche lief-
de is , Godt te beminnen en te dienen puer om dat hy Godt is: 't welck, heeft gedaen onfe H. Moeder Terefa. ICk bevinde dat in den menfch konnen wefen dry-
derley intentien oft meyningen. D'eerfie wort ge- °°emt tydelycke : als wanneer wy in onfe gebeden yragen van Godt gefontheyt des lichaems, oft ge- Uck ende voorfpoet in de werelycke goederen t1°otfakelyck om onfen ftaet te onderhouden : en ^en iiiagh niet feggen dat dele intentie quaet is, foo daer by.gevoeght wort. Heer > is't dat ons faligh is. ° |
||||
|
238 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
De tweede intentie is Hemels en eeuwigh , welc*e
voor cynde en voorworp heeft, gratie en deughcte0 in dit leven, en het eeuwigh leven hier naermaels» defe intentie is volmawckrer ende beter als d'eerfte# Defe hadde David als hy feyde: Ick hebbe nedergeboge** myn herte om te doen uwe reehtveerdigb-ntakinge off? den loon Pfalm. 118. De derde intentie , is Foodanigh dat fy Godt dient
(impelyck ende puer om dat hy Godt is, en dit is den tweeden vleugel oft eygendom der Seraphi»- fche liefde. Defe intentie heeft gehadt onfe Seraphinfche
Moeder Ter e fa, fy leefde anders niet als om Godt t6 behaegen, ten tyde van twintigh jaeren, wefende dorre in't gebedt, fonder fmaeck , fonder voldoe- ninge , nochtans fy is ftantvaftigh gebleven, wanc 't was haer genoegh als fy daer door konde Godt behagen en hem dienen. Laet ons dit verftaen met een gelyckeniffe, by
exempel, gy hebt een ftatue in uwen hof, defe ftelt gy in den Somer onder een gloriette, daer naer gy leght dele plat ter aeide, gy fluytfe in een kel- der : wel dat defe ftatue konde fpreken foude fy niet klagen ? Och neen , maer fy foude feggen ick beo gemaeckt ten dienfte van mynen Meefter, 't is my het felve waer ick ben , als ick hem maer en voldoen ick wil hem maer behaegen. Alfoo onfe H. Terefi, 't was haer genoegh als fy Godt bebaeghde, 't was haer al 't felve wat haer overquam als het maer en was den wille en't wel behaegen Godts. Sy heeft defe maniere van doen foo lief gehadt dat
fy naer haer doodt is wederom gekeert ende and?1 |
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel. 259
j^der raeden heeft fy gegeven de defe, welcke is
"ct 18. advis. (a) Dat menforge drage van de hielen op te heffen met een losheyt van al wat gefchapen is ,foo m- u'endigh als uytwendigh. Om alfoo Godt puer te lee- teti foecken. Op dele leeringe oft advis fchrijvende <jen Eerweerdighften Heer Biflchop Pallafox feght:(b) "u geheel geeftelyck, leven is begrepen in dit advis en "nderwyfinge. Want voorwaer leeren Godt beminnen puer om
, en 't felve doa-n , 't is het volmaecktfte, en daec er> is geen beter leven. Op dat wy al te famen foo haere kinderen als
Ief hebbers haer mogen naervolgen, in defen twee- en vleugel te dragen van den Seraphin : Laet ons ^ac breeder fpreken van defen tweeden eygcndom £er Seraphinfche liefde. Te w«ten Godt dienen en ^minnen niet om den loon, maer om dat hy onfen °dt is die weerdigh is bemint.
a Den H. Dorotbeus oogmerck nemende op de dien-, ften defer werelt feght de felve dryderley te wefen; Ce ^eten : den flaevely eken dienft, dienaerlycken dienji tuf°onlyck.w dienfl. Een flave dient fijnen meefter endo v°ldoet aen fijn gebodt uyt vreefe van geflagen te gorden. Den dienft-bode dient fijnen Heer en vol* k^rjght fijnen wille, uyt hope van geloont te wor- ^- Den foon dient fijnen Vader niet uyt vreefe Van gefiagen te worden noch uyt hope van geloonc *e borden , maer uyt een puere liefde om dat het lljnen vader is. Noteert wel en let op den foon, al is't faken dat
<i0f Ptocurenfe ctiarlas almas raiiy defafidas de todo locriado. inte-
«a.-: y exteriot mente. ~ivifo XVlll. (b) Todo. la vida efpiritnal fe letra ?« efte docUmsma, y advifo. t*l»fè*i |
||||
|
jaO tiet Vlll. Cap. van de Herie Ses
hy fijnen Vader niet en dient om den loon, noch- tans al de Vaders goederen komen hem toe, en h/ fal de felve erven en befitten. Alfoo oock gaet het in den Goddelycken dieiw
veel menfchen dienen Godt en onderhouden fij"6 geboden van Vreefe der eeuwige ftraffinge. Andei* oock onder de geeftelycke perfoonen dienen GodE om den loon van d'eeuwige glorie. Daer zyndcr oock, Godt lof, die Godt dienefl
als dochter oft foon , puer om dat hy onfen Vader & Defe Dochterlij cke liefde tot Godt den Hemel-
fchen Vader heeft gehadt onfe H. Moeder en Seraphiï' fihe Maeght Terefa. Want dickwils wefende met hae- re Religieufen in de geeftelijcke vergaderinge fey*' de, alwaerdergeenen Hemel noch helle , ick joude & even wel Godt beminnen enblyven beminnen. Ick heb" be over veel jaren door Aelft pafferende op de Merck* ooghmerck genomen hoe dat al daer onder den WyfeL ftaet gefchreven. Nec spe : nec metu Noch tP1' hope : noch met vreefe. Ick en hebbe niemandt aldaet ondervraeght waerom dat defe fententie daer fta^t gefchreven, maer ick laet my voorftaen dat het » tot onderrichtinge van de Rechters ende Magiftrae1 hoe dat fy hun moeten dragen in Recht te doen, el1 Sententie te geven , te weten niet uyt hope van ge' te ftrycken , en foo door de vingeren fien. Noch uy vreefe van de gratie der vrienden en menfchen c verliefen , maer dat fy noch met hope, noch met vree}(> naer Godt en confcientie fouden oordeelen. Godt gave dat alle Rechters en alle MagiftrateI>
defe Sententie droegen gefchreven boven op hu0 confcientie, en dat fy dit onderhielen. Want 't g^e' |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 241
ter in veel fteden foo krom en flom , en dat door de
giften en gaven. Hoort 't fpreeck-woorr. 't Gek dat flom is : Maeckt recht dat hom is.
't Is Godt bekent hoe veel proceffen dat'er qua-
'yck gewefen worden , en dat om eenen vriendt te voldoen ; defe Heeren en gebruycken geen brillen niaer fien al door de vingeren. Nu t'Onfer propofte, °nfe Seraphinfche Moeder heeft defe Sententie wel volbracht, Godt dienende niet Uyt vreefe van de verdommeniiTe, noch uyt hope van d'eeuwige glo- rie, macr puer om dat het haren minnelycken Vader was. Men leeft in't leven van den H. Ivo Patroon der
Advocaten (Godc gave dat men al meer naer-vol- Sers vont van defen Heylïgen ) dat hy wefende tot Parijs in het Hof van den Coninck ende eens wande- lde langhft de ftraeten heeft ontmoet een vrouw Pcrfoon, loopende door de Stadt, en in d'een hant 5*l'oegh fy een brandende fackel, en in d'ander een ^tuycke vol water : den ff. Ivo haer aenfiende wiert Vetftelc, en docht by fy felven wat wilt dit bedie- nen j En om te voldoen aen fijn nieuwfgierige ge- Peyfen , ondervraeghde haer en feyde , wat komtu °ver lieve moeder foo te loopsn langhft de ftraten als een dwaes menfch > Waer toe die brandende fackel en ^at water inu handen.?De vrouw gaf hem defe fchoone ^ntwoorde. fck. wilde wel dat ick, met defe brandende Jackfl konde den Hemel verbranden.en defen loon te niet m met dit vier: en ick wenfche dat ick m*t d*t water
Q.
|
||||
|
24* Het VIII. Cap. van de Herte Ses
konde de helle bluffchen. Wel waerom , vraeghde hj',
waer op fy hemfeyde: 07n dat Godt mynen lieven Godt foude gedient worden puer om dat hy onfen Vader is. Om ons te verwecken tot defe Seraphinfche lief-
de : overleght 't gene wy terftont hebben hier ge- feyt, te weten hoe dat een dochter oft foon , al is't fa- ken dat fy den vader dienen puer uyt liefde om dat hy vader is , dit niet tegenftaende fy deylen en erven de vaders goederen, want gelyck Paulus feght: Soofy \mderen z,yn,fy z.yn oock erfgenaem (ad Rom. cap. 8.) Alfoo oock is't by aldien dat wy Godt dienen uyt
liefde om dat hy onfen goedertieren Vader is, wy fullen erfgenaem wefen van fijne eeuwige goederen wy fullen befitten fijn eeuwigh Ryck : hy fal ons toe-behooren. Onfe H. Moeder ende Seraphinfche MagetTerefa'-
aldus Godt dienende: op eenen fekeren tydt heeft Chri' ftus aen haer fy felven veropenbaert endeaengefproken in et defe woorden : (a) Dochter nti zytgy geheel myne, ende ick.geheel uwe. Al oft hy hadde wijlen feggen, gy dient my als een dochter puer uyt liefde , en weet tlat daerom ick u geheel toebehoore ende gy aen Wy : jae noch voorder heeft Chriftus met haer ge- iproken en gefeyt: (b) Waer't faken dat ick den Hemel niet en hadde gefchaepen,voor n alleen foude ic\den fel" ven fcheppen: wat is dit anders te feggen ? Als, ó lieve dochter , waer't faken dat ick den Hemel, die den loon is van de goede wercken, niet gefchapen ef hadde , om u alleen tot loon foude ick defen fchep' pen, om u te geven eenen vaderlycken loon , te we* te»
fa) Filia jam tota mea es 8c ego totus mus.
(b) Si Ccelnm non creaüem pro te fola cteatem. |
||||
|
van 't geefielyck. Kaertfpel. 245
*en myne eeuwige Ryckdommen voor uwe doch-
terlycke liefde tot my : Aengefien gy my niet en be- gint noch en dient uyt vreefe van lhaffè, noch hope ^0 loon, maer puer om dat ick uwen Godt, en u^en Vader ben. Hier uyt konnen wy mereken hoe aengenaem
dat is Godt te beminnen met den tweeden vleugel °*c tweeden eygendom der Seraphinfche liefde , te ^eten ; Godt beminnen en dienen puer om dat hy 9?dt is. 't Welck onfe H. Seraphinfche Moeder Terefa heeft gedaen. > §. IV.
et> derden vleugel ofteygendom der Seraphinfche liefde
is, geerne lyden ter eeren Godts 't welck. heeft gedaen onfe H. Moeder Tereia. |\ Ien menfeh heeft een groote gratie van Godfa
"r-^ die kenniflè heeft, hoe dat 't lyden , is een gave es Heeren , want defen en fal niet vluchten de Cruy-
^etl 3 maer fal de felve om-helfen : als dan die daer r°efheyt maken, en murmureren over't lyden dac
7 Qp defe werelt vinden feght Job 28. en kennen
|
||||||
|
prys niet van het lyden : ende 't gene onbekent
aeckt den onbeminden : den eenen menfeh hoo- fde van het lyden kryght daer van eenen af-keer, ^ydraeghthaet ende nyt, hy vlucht het Cruys, en j°° het hem overkomt, hy maeckt daer droefheyc , } ende wort geheel melanckolick. Maer eenen die p §°etheyt van't lyden kenbaer is , hy bemint hec Ys > hy haeckt daer naer met vierige begeerten. |
||||||
|
*44 Het VUT. Cap. van de Herte Ses
en lbo het hem over-komt, hy verblyt hem daerin.
't is de leeringe van den H. David als ick. riep tot Godt hy heeft my verhoort. Ende m de tnbulatie hebdy ntj verbreyt (P[al. 4 Jdat vvoordeken verbreyt is te feggen verblydr. Maer dat ons vremt dunckt te wefen dat DA' vid feght, Heer in de tribulatien hebdy my verblydt: belieft de uytlegginge op defe wooiden van David te hooien Dionifius Carthuyfer fchry vende op de vermel- de plaetfe feght: (a) Door de droef keyt wort het herte be* nouwt, maer door de blyfchap wort het herte verbreyt. Waerom den Apoftel Paulus uyt de gedachteniffe van fijne Difcipelen geheel verblydt, myn herte (feght hy) Ü verbreyt oft vermeerdert: foo dat dan 't felve te feggd1 is, myn herte is verbreyt, oft, myn her re is verblydt. Maer van waer kan komen verbreydingeoft verbly-
dinge des herten door de tribulatien,door de Cruycen» door het lyden ? Hoort den vermelden Lecraer. In ds tribulatie hebdy my verbreyt, dat is te [eggen in de ajfli- Bie ofte verdrucktnge mynsgeeft's, oft in defieckte myns Itchaem, van binnen hebdy my getrooft, gevende een waerachtige verduldigheyt,door welene ick, allen tegen' [poet blydelyck, verdrage : foo dat myn herte uyt de in" wendige ende heylige blyfihap infy [elven wort verbreyt- Delen verholen fchat heeft gevonden ende ont-
deckt on[e H. Moeder Tere fa. En daer van quam dat men anders niet en hoorde uyt haeren mont , als Heer, lyden oftfterven. Sy riep dickwils tot Godt e,r» vraeghde voor trpoft en prefenten, groot lyden e" Cruycen. Troop
(a) Per triftitiaro cor conBringitur , fed per lamtiam dilatatur. Vd&
Apoftolus ex Difcipulorum fuorum memoria exhilaratui, cor, ing11'' noürumdilataiumeft, &c. Dttmf. Carth. m P\al. 4. |
||||
|
van. 't geeftelyck. Kaertfpel. %$$
*^ rooft my Heere met het lyden
tn n laet my in't Cruys verblyden >s aeckt myn z.iel met pynen groot C*i n fpyft my met droevigh broot: *n onder Craycen fond' ick fterven ife. ltydt wil ick lyden erven "^5 oor u Jefu oft de doot. ï^ Heen neem ick myn behaegen ^ oyt en [al myn z-iele klaegen Si ft dat ick, gecruyft wort hier, ^ n dat acht ick. niet een per : Co onder hout kan '* vter n^et branden \; raeght wat zyn Godts offerhanden S>3 eght het Cruys met 't minnen vier. Maer lief-brandende ziele waerom geroepen om te
^ogen lyden ? My dunckt dat ick haet hoore ant woor- f* geven , hoe dat Chrifttts haer in de Cruysftraet heeft Ieeten wandelen en defe verkiefen. Hoort wat haer Schiet is wel t'onfer propofte van't lyden , 't zyn. L r eygen woorden getrocken uyt den Boeck van "aer levell door haer felfs befchreven, Op eenen fekeren dagh ,feyde my den Heere , meyndy
^yne dochter de verdienften te wefen in denfmake des £?eJls ? Alderminfl, want alleen in wercke» ■> verdal- féhlyck te verdragen en te beminnen is de volmaeckf- "fyt en verdienften gelegen: gj en hebt met gehoon dat Ain H.Vaalas meer als eens heeft op-genomen geweefi m de Hemelen : maer wel dickwils inperyckelen , in Vervolgi„gen, GjMoock,dat myn leven isgeweeft vol lyden ende dat
|
||||
|
A4<> Het VIII. Cap. van de Her te Ses
ick, maer eens op den bergh Thabor verbijt hebbe geweey oock, treffelycke Heyligen die in de wilderniffe hebbed gekeft om dat fy aldaer geleyt wierden van den H. Geep ende aldaer foo van de duy velen ah van bun eygen fel' ven hebben veel geleden,en lange jaeren hebben fy berooft geweeftfoo van Goddelyken als van menfchelyken troofi- Gelooft dan myne lieve dochter voor waerachtighi
die mynen eeuwigen vader alderlieffte heeft, diefent hj meer ellenden en verdruckingen over , want naer de mate van fijne liefde, lyden de zielen op defe werelt- In wat dmgen kfln ick ff myne liefde bethoonen : ten z*J voor u begeerende dat ick. voor my felven hebbe begeert. Aenfiet defe myne wonden , en weet dat noyt n lyden gelyckfal wefen aen myn lyden. De H, Ter e fa gelecrt hebbende uyt den mondt van
de waerheydt felf hoe goet dat is gekruyft te zynj hier uyt is gefproten den grooten yver tot het lyden» hier iuyt is gekomen een verbreydinge oft verbly- dinge des herten. Die haer leven gelefen hebben konnen aldaer
aenmereken dat fy onmenfchelycke faecken heeft verdiaegen met blyden moet. Men heeft haer geacht als een fottinne jae als een tooverefle : men heeft haer naem en faem pnblyckelyck benomen-.tot de predikan- ten toe die fpraken quaelyck van haer. Haeren Biecht' vader geckte en fpotte met hare revelatien , feggende dat het al valfcheydt was en duyvelkhe treken. Jae men heeft haer in den kereker gefteken : be-
lieft eens te hooren met wat een contentement fy daer in was gefloten wy moeten weten hoe dat fy in den kerckerJfittende eenen brief hadde ontfan- gen van den Etrwterdigen Vader Joannes van Jefus |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. 247
CarmeUet Difcals , op welcken brieffyantwoort met
defe naervolgende woorden , Jefus Maria Jofeph z,yn tn de zAele van U. E. ick, bebbe ontfangen mven briefin defe gevangeniffe , alwaer ick, ben ingefoien met een be- Jonder contentement fiende daticklyde aldefe ellenden *n arbeyt voor myne Religie :foo dat, lieven vader, ts't V aldien dat myjet bedroeft, 't is om dat gy-lieden in fyne zjyt voor my, en U. L. droef heyt is'tgene my alleene 1He't 1 waerom ick. bidde u mynen foon en bedroeft is met* n°ch oock, de andere Religieufen , want ick'fiiagh feggen a's eenen anderen H. Vaitlus (al hoe tvel ick, hem niet &eyck en ben in Heyligheyt) hoe dat de kerckers , den *rbeyt, de vervolgingen , de tormenten , defchanden* fronten welcke ick ty^e en verdrage voor mynen Sa- "ghntaecker en voor myne Religie , z,ynfoo veel als ra- riteyten en f ave men , u-eldaden en gratiën. lek en hebbe my felven noyt gejlen met minder arfysyt
"'* tegenwoordigh.Ick danckf duyfent-mael mynenGodt,
tnde't is recht datgy-lieden hem oock danckbaer z,yt voor
"■e Weldaden eri-careffen die hy my aendoet,in defegevan-
&e*iijfe,eylaes mynen foon en mynen Vader iffer een nroo-
ttr plefer , iffer een aengenamer fpjfe\ een foetigheyt
^eer verblydende, als te lyden voor onfengoeden Godt?
Dit is den alderfekerften wegh , ende den minften be-
'ü'andelt om totGodt tegaen>aengefien hetCruys moet we-
'etl onfe blyfehap ende contentement. Hierom mynen va-
^er Uet onsfoeken hetCruysJaet onsftschü naer hetCruys
aet ons omhelfen het lyden. Ongeluck en qttaet teecken
tst,foo ons de Cruycen kpmen tefaelen en te ontbreken.
Op defen brief fchryvende den Eerweerdighjlen Heer
en Btjfchop van Ofma met naerae Pallafox, fegt,'t moet
|
||||
|
248 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
zyn, dat de kinderen van S. Terefa weenen} want (f
moeten fien haer Moeder in den kercker , maer ff moeten haef naervolgen weenende van blyfchap ert vermaeck aengefien fy was Jydende voor Godt, en aengefien dat fy geen grooter plaifier en hadde als te verdragen voor de liefde van Jefus, haeren alder- beminften Bruydegom : 't is een nootfaeckelyckheyt van onfe nature te lyden in dit fterffelyck leven : maer te lyden voor de liefde ter eere van de liefde JefuCknf't 't is het aldergrootfte goet 't welck ons de gratie kan geven op defe wereldt, hierom waft dat feyde den H. Petrus Apoflel in fijnen eer f en brief'aen't ^.Capittel. Lieve kinderen lydien verdraeght,maer niet als qttaet- doenders , maer als waerachtige dienaren Jeftt Chrifti, enfoogy-lieden lydt op defe maniere acht voor eer en voor een alder-grootjle glorie de vervolgingen en lyden. Het gemeyn fpreeck-woort van defe fuyver duy-
vewas lyden oftfierven. Al oft fy wilde feggen, oft wel ick moet fterven lydende voorde liefde Godts, oft wel ick moet fterven byfaute van lyden. Aengefien myn leven tot defer eynde is om te lyden voor Jefus Chriftus: ick en achte geen leves dat niet en is verge- felfchap met het lyden : en hierom wil ick myn leven cynden lydende. \ls voorwaereen fchoone leflè oftonderrichtïn-
ge fterckelyck radende , ende onderwyfende de lee- ringe van het Cruys , fywefende gehecht aen het fel- ve Crnys onderwees lydende , en fy lyde leerende, en op de felve maniere gelyck het Cruys is geweeft den predickftoel, alwaer onfen Salighmaecker heeft volmaecktelyck leeren lyden : alfoo den kercker en al het lyden van de H. Terefa hebben geweeft een |
||||
|
van 't geeflelyck Kaertfpel. 249
Predickftoel in de welcke fy ons heeft gedaen de al-
«erfchoonfte leeringe om te lyden ter liefde Godts.
Maer eylaes ! een ongeluck voor ons die geen
a«li6lien , geen lyden en hebben , en die noyt jet en
«ebben verdragen op defe werelt. 't Is hier o devo-
te zielen daer wy mogen en moeten ftorten een
°vetvloet der traenen om dat wy noch het geluck
niet en hebben gehadt van te lijden voor Godt : 't is
"'er dat wy ons moeten beklagen en quellingen
Wecken om dat wy noyt gequelt en hebben ge-
^eeft. Hier is't dat moet voortkomen een alder-
Sl"ootfte torment, noyt gehadt te hebben quellin-
§en en Ctuycen, 't is hier dat ons grootfte Cruys
Hioet wefen te leven fonder Cruys. Het aldermeefte
torment moet ons wefen te leven fonder torment.
Niet een menfch en moet wenfchen te leven fonder
te diagen op fijne fchouderen het Cruys en Jefitnt
foo geladen naer te volgen.
Tot hier toe zijn h^t de woorden ende redeka-
velinge van den Bijfchop PalUfox. Wel dan worden wy bedwongen te feggen dat
<k H. Moeder Terefa heeft gehadt den derden vleugel vandenSeraphinoft den derden eygendom der Se- ïaphinfche liefde te weten geerne lyden ter eere Godts, 'aet ons malkanderen dan verwecken door dit fchoon exempel van een dochter, een maeght, een Terefa om oock geerne te lijden. Den Wyfen-man feght: (Cap. 4.) gelyckhet gout int
f°meys,heeft den Heer de Heylïgen beproeft.EndcDavid
(Pfal. 3 3,)ieght:vee\ oft menighvuldigh z.yn te tribula-
tun der rechtveerdige, wel hoe David hebdy niet ge-
Q; faelt?
|
||||
|
2jo Het VIIJ. Cap. van de Uerte Ses
faelt ? Wildy miflchien niet feggen van de onrecht- veerdige. Hier op fchryvende onfen geleerden Mie* hdèlz/Eygnanus andersgenoemt den cnbekenden,feght- is.) dat David, feer wel gefeyt heeft, voorwaer veel z,yn de tribulatien , want nojt tjferjemant rechtveer* digh geweeft die geen tnbulatien heeft onderftaen. Maer wat wonder, want door het lyden wort den
menfeh fchoon gemaeckc als eenen bruydegom. Ick ben indachtigh eens gehoort te hebben, hoe
dat'er een jonge dochter paflfeerde voor by eenen barbiers winckel, en defe hadde noyt fien fcheeren? fy treet in huys en fy fiet daer eenen man fitten in eenen iloel omringde met een wit kleet, met't hooft op geheven, en daer by fy aenmerekt, dat den bar- bier in fijn handen neemt een fcheermes en dat hy daer mede loopt naer de keele toe van defen man: fy begint te roepen, te fchreeuwen moort, moort, en kryt en weent, den barbier nam haer vaft , en feyde wel dochter wat komt u over ? Waerom roept gy foo benaudelyck > Wat fchort u > Wel feyde de dochter , ick ben geheel ontftelt om dat ick u fien gaen , om dien man de keele af te fnyden. Den bar- bier feyde , neen dochter 't is foo niet : maer fit wat neder ende -neemt ooghmerek tot het eynde toe , ea fpreckt my daer naer aen ; naer veel bidden fy liet haer gefeggen en fat neder : den barbier vervolght fijn werek ende rafeert af den langen groven baerr, en ftelt defen man fijn knevelen en baert foo nette- kens op als eenen bruydegom, defe dochter dit fien- de fy fprack den barbier aen met de woorden van David
(a) MuhsB rribiilationes, &c. rere multa:, qm'a nnnquam aliquisfuic
Jnftm qui tribulationejnoa fufh'neret. Irucguitus, |
||||
|
van't geeftelijck. Kaertfpel. 2j!
David (Pfal. 5i.)alseen feherpfnydende fchaers hebt gy
oedrogh gedaen; want ick meynde dat gy hem de keele louc af-gefneden hebben ende nu foo bevinde ick hem heelfoet en fchoon als eenen bruydegom. Alfoo oock veel meynen en oordeelen, dat die
Jïïerifchen de gene die vervolght worden , en die vee- le lyden , en tegenfpoet verdragen , dat fy verlaten ^Vn en vervolght van Godt, ende 't is al wel over- jcyt geheel contrarie , want den Heer als eenen bar- P1* met fijn fcheers der tribulatien rafeert af alle onvolmaecktheden, ende maeckt defe weerdige en fthoone zielen bequaem om in de bruyloft der ecu- Wlge glorie te komen. Al dan die aengenaem zyn aen Godt, expreflelyck
0m dat fy hem behagen , foo moeten fy lyden, Hoort ^ac daer gefchreven (het in't boeck Tobias 1. (12. Cap.)om dat gy aengenaem waert aen Godt,'t is nootfa- *$lyck.geu>eeft dat de qudlingen en bekoringen u[ouden ^proeven. Den tegenfpoet geeft te kennen wat dat in den menfeh is , oft hy heyligh is ofte niet. Ick benindachtigh gelefen te hebben , hoe dat by
een waren vergadert veel Philofophen, en fy begonden °nder malkanderen te ondervragen , op wat maniere den menfeh kan beproeft en bekent worden, d'een en d'ander feyde fijn meyninge. Eenen die-feyde den menfeh wort beproeft op de
Maniere vati't glas, het glas is fchoon en klaerfchij- nende, en nochtans ten wort niet beproeft met het pficht oft het goet is, maer met te raken , want als het geraeckt wort als dan door den klanck wort het eproeft, Want foo het geheel is het geeft eenen kla- rcn cn Scbcelen klanck, maer foo 't gefpleten, ge- |
||||
|
251 Het VUL Cap. van de Her te Ses
kraeckt, oft nier geheel en is , het geeft eenen doovefl
klanck. Alfoo is't met den menfch gelyck ons leeft den H. Gregorins:(a.)hoedanigh(feght hy)een jegelyck,is van binnen, den tegenfpoet vanfchande en ongeluck.f^ hem beproeven. Want foo jemant is als een Seraphinfche Terefa in den tegenfpoet, fal hy den Heer loven en dancken over het prefent der Cruycen. Maer foo hy geborften is , ende niet bequaem en is om een woordeken te verdragen, in te houden , hy fal kla- gen en murmureren. Men leeft met befchaèmde roode kaecken van
de heydenfche Philofophen, onder andere van Ariflip- pus die Difcipel is geweeft van Socrates, den defen wor- dende geraeckt met een blafphemerende tonge, ver- trock en liep wegh : een ander volghde hem naer en vraeghde waerom hy wegh liep fonder te ant- woorden , waer op hy feyde. (b) Aen u is gegeven ds macht van te vermaledyden , maer aen my 'r felve te heoren. Alfoo behoorden te wefen alle Catholycken om met het H. Geloof de wéreken te befitten. Den H. Vader Attguflinns in fijn 18; Sermoon feght:
veel Chriftenen zynder, jae oock geeftelycke per- foonen, wclcke foo hun een woordeken wort ge- feyt, foo fy geraeckt worden in 't minfte , fy mur- mureren , fy gaen fonder fpreken, defe zyn geborftc glaefen : het fchynt dat fy heyligh zyn , maer fy zyn noch verre van daer. Den anderen Philofoph feyde den menfch wort beproeft en bekent op de maniere van het goudt. Ifidorm vertelt ons hoe dat den carbonkel fteen,ge-
(a) Qualis unufquifque intra fe Jateat iilataj contumeliaj probant.
S. Gngot.1. i.Diatog. (b) Tibi dataeftpotefta» maledic«ndi, mihivero audiendi. uAri/iippm. |
||||
|
van't geeflelyck, Kaertfpel. 255
worpézijnde in hetvier niet uyt en fchijntbovéde bran-
dende kolen,maer foojemant overvloedigheyt der wa- teren giet op het vier,het wort geheel gebluft al de kolen 2ljn fwert en als doot.maer als dan den carbonkel-fteen- toont wat hy is blijvende met fijn brandende koieur. . Alfoo op defe werelt veel wandelen als brandende ln de Seraphinfche liefde j jae niemant foude kon- den onder-kennen wie heyligh zijn, maer den te- genfpoct} (je stèren der tribulatien maecken het Kenbaer , want al die afwyken van't lyden ende mur- mureren , dit ;zyn geveynfde heyligen , maer die > tnoonen een blyd' aenficht, een blyd' gelaet, gelyck onfe jj jM;oe4er heeft betoont fittende in den kerc- er> dele zyn eenen karbonkel fteen, defe toonen *»at fy een herte hebben vol vier der liefde, veel wate- T*n der tribulatien en hebben niet kpnnen uytblnffchen 4e liefde. Wel feyde Pattifts,wat oft wie f al ons verdey- en van de liefde Chriftt ? Miffchien de benamheyt, oft ^eckthejt, oft de doodt, oft 't [weert ? Geenfms. Den derden Phüofoph feyde : den menfeh wort bt-
froeft gehjek. de druyve in de wijn perffe. Den H- Vader Auguflinus overleggende hoe het al
afloopt met de wijn-druyve, feght, defe hangen aen "*» wijngaert ende daer toe wort de perffe bereyt ge- ^ieckt om defe te perffen maer de druyven en z.ijngee- *en wijn voor dat fy geperft en zjjn : och (feght hy) (a) tisfulck, een profijtige perjtnge oft verdrmkinge ; de *"*/» drttyve wort gefmeten in de wijnperffe fy wort &epraemt, betrafpelt, geftooten , het fchijnt dathaer °ngelijck_ en injuriegefchtet, maer defe injwrie oft affront . (a) In torculari fraöuofa preffara, uva roiratur in torcular, premitur,
.nlutiavi(letuf fierimrsfed ifta injuria fterilis non eft , iaiofj oulja ia» •»fiaaccedeteiftetilij«Bwneret. S.Uitgvf. in PfM. $s, |
||||
|
a,jf4 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
en is niet onvruchtbaer, jae dat meer is dat'ergeen in* jurie by en quame de wyn-druyve foude onvruchtbaet blyven, en foude geenen wyn worden. Den Propheet David in fijne vervolginge en tegen-
fpoet riept tot Godt,gelyck daer ftaet gefchrevcn in fijn SS- gefanck,- Heer ontfermt u mynder want den menfcb heeft my betrappelt, verpoten ende qualyckgehandelt den H.Augupnus hier op fchryvendcfeght^ajw» wilt niet vreefen om dat u den menfch verworpt, mifacht en betrappelt heeftgy hebt wyn, gy ayt een wyn-druy. ve geworden op dat gy foude gefiooten worden. Dit wel wetende onfe H. Moeder Terefa noyt en
heeft men haer hooren klagen als fy vervolght wiert, vernedert wiert, gevangen wiert, maer ter contrarie in alle haere verdruckingen maeckte fy blyfchap, haer ziele dronck den uyt-gepreften wyn tot geeftelycke dronckenfchap toe. Want in het lyden leefde fy als onlydelyck, niet voelende de uyt- wendige ellenden , door het groot contentement 't welck in't lyden vont haere ziele. De Philofophen feggen een fpreeck-woort, (b) 't ge-
ne van binnen is, verbiet 't gene van buyten komt. Dit wort uytgeleyt onder de Philofophen met een
gelijckeniiTe op dat wy't felve te beter fouden ver- ftaen. Daer fal wefen een delicaet joffroukcn fieck te
bedde met een groote heete kortfe, en defe roept gedurigh om wat goets, wat foets, wat leckers, de Moeder haer dochter beminnende, oft het haer ge- font is ofte niet, fy maeckt een fuypen oft kandeeL «/r]!r^tlrr3qUir0nCnUiC,aVitteh0mi>vinUmhab«° • »« &«• «
S^X.L^*'"m- V(b) lms emea' Prohib« "«•
|
|||
|
. van't geeftelyek, Kaertfpel. 25$
'Cen vermengelt mee 't befte fuyker , fy geeft het aen
•fe dochter en feght, coragie myn ajder-lieffte kint, drinckt van dit foet fuypen 't is foo goet, 't is foo lccker , ick hebbe het felf gemaeckt. De dochter neemt den becker aen haeren niont,
en begint te drincken , en terftont roept fy och raoe- der 't is foo bitter , 't fmaeckt foo qualyck , en ten Va« faken gy't felve hadde gemaeckt ick foude 5"eynen dat'er jemant alflem hadde in-gedaen. ^°eder ick en kan dien bitteren dranck niet drincken. Wel wat is dit te feggen , de dochter noemt bit-
|er dat nochtans foet is. De reden hier van is, een
1 urtiem- geheel bitter 't welck voort-komt van de fieck.
e etl bederft den fmaeck : want 't gene van binnen is
Verbiet en bederft alle foetigheyt dat van bujten komt.
Alfoo ter contrarie de H. Terefa fieck wefende
^an de liefde tot Godt welcke liefde haer ziele had-
Qefoet gemaeckt al wat van buyten quam , alle ver-
^°'ginge , alle ellende , alle Cruycen het fmaecktea!
„°ec > jae foo foet dat fy gedurigh riep. Oft lijden oft
"e*ven; anders en begeer ick. niet Heer dat gy my geeft:
'e' Wetende dat naer de maete van de liefde welcke
°dt tot een ziele draeght, hy lyden over fent.
1 ^engefien wy hier fpreken van de Cruys-ftraet en het
/detMck en kan noch en magh ende en fal niet achter.
atetl > hier by te brengen 't gene dat ick lefe in haeren
^1, Brief welcke fy heeft gefchreven aen de Carmeli-
erIfen van het Convent van den H. Jofeph in Sevilien.
JESUS, MARIA, JOSEPH.
r,De gratie des H. Geejls x.j met ulieden. Weeft voor-
h Uu m^n ^oc^ters en<k myn fafters , dat ick, noyt e»
"'tithadtfalel sin Uefde voor U. Ligdyc^ictyè-
|
|||
|
z$6 Het VilI. Cap. van de Herte Ses
be tegenwoordig ende datgy-lieden noyt en hebtgehA^ een foo fchoone occajïe om te behagen onfen Heer , <*lS U. L. doet een befonder weldaet, laetende proeven )et van fijn Cruys,en tefmaeken een deel van fijn verlating1'^ als hy riep tot fijnen Vader,waerom hebdy my verlate"' Gelmkjgh is den dagh op wekken gy-lieden treede i"
defefiadt aengejien een foo fchoon weder was bereytge" maeckt-yvoorwaerick,drage U. L.jaloursheyt,en om <*1 waerheyt te [eggen als ick, verftont al de verandering^ welcke gefchiet x.ijn in U. L. httys, welcke my getrott' weltjck&ijn overgebracht , maer boven al als men rfij feyde dat men U. L. wilde uyt'erfiadt doengaen,en a"' der e particulariteyten. 't Was verre van my te bedroi' ven , want ick, hebbe ontfangen een aldergrootfle bh)' fchap inwendigh-.fiende dat fonderU.L. te doenpajfere" de Zee, onfen Salighmaecker heeft U. L. willen ontdeC" ken de mijnen ende de eeuwige threfooren,welcke U. I" fullen oorfaecken veel rijekdommen en ick hope in fij" Goddelijke grootmachtigheyt dat gy-lieden fult deelacb' tigh maeken het geheel landt alwaer wy z,ijn.Want ick laete my fterckeUjck. voorftaen, dat de bermhertighef GodtsU. L.fal helpen , en f al geven fier ckte »m te vef' dragen al defen arbeyt /onder j evers in te ver gramme"' Coragie fchept moet mijn dochters, z,ijt indachtig}1
dat Godt noyt aenjemant meer arbeyt en fwaerighef 0verfent, als hy wel kan verdragen, en denckt altijd dat Godt is met die benaut ujn : aengefien dit fek1* is j daer en is niet té vreefen. Den Biflchop Pallafox hier op defen Brief fchtf,
vende feght. Defen brief is een van de alder-he)" lighfte , en van de alder-befte gefchreven , van &6' alder-welfprekenfte , en van de alder-geeftelyckito |
||||
|
vm l J • j VM'* &eefiehck taerfftel itf
a« ai dat in den Boeck ftaet.foo dat 't fotxle wefen be-
omen de klaerheyt, defe willende voorder iiydeggeii,
c* en faldah hier op defen Brief niét feggen , aënsö-
M iy gcen aenmerckingen van noode en heeft.
° Cruys ftraët 't is rriy leet dac ick 't niet lahgec
n rnagh niaecken , want foo ick wilde féggen al dac
eggelyck is van defe, ick en foude noyt gedaen heb-
jen' want 't is De flraete {onder eynde, ons leydende ïn't
evenfonder eynde, te vreten de eeuwige glorie,
*ck worde bedwongen te fluyten , maer aengefieu
^ e tnenfchen beminnen 't eynde van 't lyden te we-
r£ eeü^gh verblyden , ick moet verhaelen eert
e*er fabelken , 't welck ons de waerheyt fal leeren,
ö Daer wort vertelt hoé dat dé voüTcnen ofc puyden
P den tydt als de beeften fpraken , een s hebbe n aen-
j'proken de Vogelen die daef quamen drincken üyt
^grachten , alwaer fy fwommen , en fy feyden wel
ck8j éfts gy-liec}en komt hier gedurigh drincken
^ daer naér gy-liéden vlieght al fingende in den
, e«nel : 't waër göec dat gy-lieden ons mede wilde
eten gaen. Den vogel antwoórdé ick ben te vre-
^n komt met ons, rhaer gy moet onderhouden twee
. ndItien , ten eerften gy moet een ftockxken hebben
c Uwen rriont ende de twee eynden fult gy leggen
" op mynen vleugel, en een op deri vleugel van
ynen medegefel. Ten tweeden gy fulc moeten Cwy-
p n » Want foo gy komt te fpreken, gy fult afval-
ende den hals breken. Den vorfch is te vreden,
^aenveert de twee conditlen, fy neemt eenen ftock
voeden Mlve,niftcnoP defevleugele» van de twee
& cn- Nu de vogelen op. vliegende fy wiert mede
|
||||
|
%$$ Het VIII. Cap. van de Herte Ses
mede gevoert, 'r welck Tiende al de andere vorfcheP fy begonden te quateren en te roepen,geckende mcl def'en vorfch,'t welck hy niet langer konnende ver- dragen , doet haren mondt open,en begint te preute- len ende te murmureren en (Iet den mondt opende verheft den ftock en valt van boven neder, 't Is eeU fabel maer niet berooft van de leeringe der waé» heyt. Wy lefen in de levens der Heyligen hoe dat fy nu (ingen in de Hemelen , wy fouden oock al geerne met hun vliegen in den Hemel, den Heer is te vil- den , mits wy twee conditien volbrengen. Ten eerfteni dat wy een ftocxken, dat is te feggen , ons Cruysken cp nemen en dat laeten ruften op den byftant van è& Goddelijcke gratie. Ten tweeden , dat wy niet en foii' den murmureren maer verduldighdijck en geem6 lijden , want daer ftaet gefchreven. In de verduldighef fult gy-lieden uwe aiele befitten. [Luc. n ) Maer al te veel volgen de vorfchen naer , foo jemant
ons maer en begeckt, befpot, men laet het Cruys vaeren ende men begint luftigh tegen te fprecken eO te antwoorden. En foó valter al vele uyt het lijdei1» te weten uyt het profijtelijck lijden , want den jmenfch is altijdt onderworpen aen't lijden. Maff ■ceerne lijden is Seraphinfchelijck leven ,'t is m^ profijt der zielen lijden, 't Is lijden naer 't welcK volght verblyden. Overleght de waerheyt van d'c naervolgende Liedeken. i.
IS't niet goet gekruyfi te zjyn
Om aldus meer te verteere» Met Godt om van hem te keren Bly te z.yn in onfe pyn In( |
||||
|
van't Geejlelyck, Kaertfpel. i/«
In't Cruys leert men altijdt fierven
Sterven na.tr den ouden menfch;
Sterven om hier naer te erven 't Gen' dat gaet naer alle wenfch.
2. 't Crttys is voorwaer , met foo fwaer,
Als't met liefde wort gedragen t Wort dan foet en vol behaegen Want dees menfch volght Chriftum naer*
Chriftum volght hy naer in't lijden En dat is de rechte haen :
Om naer't lijden te verblijden En den Hemel in te gaen.
3-
Jeder foecht den Hemel fchooft,
■Maer het lijden wilt hy vluchten In de Cruys-firaet maeckjt gy fuchten En nochtans hy mint den loon.
Waer zijn nu dé goede zielen ? Waer zijn fy die minnen 't Cruys l
Waer zijn fy die noyt en vielen ? Met het Cruysken van hun httys.
4-
Oorlof ziele voor het lejl Wilt ntt leeren, en onthouwen 1 Gen' tt noyt en fal beronwen? Stil te lijden is al befi.
"-■eert « felven overgeven I» de handen van ons Heer
■Glans fal uw' herte leven In de droef heyt nimmermeer. |
||||
|
2..£o Het FIJI. Ca f van de Her te Ses
§. V. Ven vierden vleugel oft tygen dom der Seraphinfibe
Liefde is, Godt hebben voor een eenigh
voorworpfel der liefde 't welck, heeft
gedaen onfe H. Moeder Terefa.
DEn H Vader Augufiinus feght:(a) Het leven -0&
het herte is de liefde. Laet ons oogmerek neme0' op al de litmaeten van den menfeh , jeder heeft "7° rufte , de handen en wereken niet altydt, de voetc° en gaen niet altydt, de oogen en fien niet gedurige' en foo van al d'ander litmaeten konnen wy fprel<e°' uytgenomen van't herte , want al ilaept den menfd1' het herte is in gedurige roeringe, gelyck dan heC herte , noyt en kan noch en fal ruften , alfoo wilt de'1 H. Vader feggen dat 't herte niet en kan wefen fondec liefde, 't zy vleefchelyck, 't zy wereltfche , 't zy God' delycke , het herte moet jet beminnen, ende op dac 't herte niet en zy fondeï de liefde noch fonder levd1 want ** leven van't herte is de lief de,verweckt dan{i^1 u4ffgufimus}(b)m U. L.de lief de,bemin de broeders. OP dat uw' herte leve door een H. Liefde. De liefde heeft dat, te weten als fy volmaecktlJ
(van welcke ick hier nu fpreke) (c) dat fy tot h^f ' treckt al de genegemheden foo ons leert den H. Bern**' dus. Maer wat wonder ? Want de liefde en kan m*e( hebben een voorworpfel. . Laet ons dit beter doen begrypen, met een hoog
concept der Godts-geleerde, defe vraeghden on^ malkanderen : waeröm dat Godt den Vader niete' (a; Viia Gordis Aroor. S. ^iugufli, l. j. de Tria. A
(b) Exchaie ergo in vobi» Aftorefli ftaires. S. inruil, in P/"''if<
W AmorcajieroJinfeiraducitaffeitui. tf. B,rn*rd,Jirm. 8J- '* |
||||
|
van 't geefteljck, Kaertfpel. %6t
^an voort-brengen noch eenen anderen foon, gelyck
aen dien die hy vander eeuwigheyt heeft gebaerr. De reden is defe, om dat (a) hy heeft tij t geput al fijn
°Keyndelyck,e macht, wam in de Concemplarie oh be- lchouwjnge van fijn wefen , heeft door defe befchou- nge gcbaerc een model van alle fijne Goddelycke
°ltnaecktheden: fonder ecnige verminderinge ofi ver,- ^eerderinge : foo dac Godc den Vader fy felven uytgc- Pllt hebbende , daer en refteert niet meer om mede c'eelachtigh te maecken aen eenen anderen foon. l en gaet D'et *n ^'eeuwige generatie, gelyck let gaet met de tydelycke , want den raenfch en ^eeft maer een deel van fijn fubftantie aen fijn kin,- j eren, waer van komt, dat Vader niet een alleen- Jck) jae 20. kinderen en meer kan krygen : maer °dt den Vader gevende geheel , en ganfch fijn
^derycke fubftantie aen fijnen Soon, en kan geel
,etl anderen hebben , en door nootfaeckelyckheyt y blyft in der eenwigheyt den eenigen geboren Sootj,
H *s in den fchoot des Vaders-. (Jvan. Cap. 18.)
f,Op defe felve maniere gaet het met de Seraphin- Cile liefde , want als den wille aldus bemint , de '^puthaer uyt geheel en ganfch, en fy geeft haer
j .eeI tot het voorworp't wel'ck fy verkieft te beT .lt)ncn, want die wat anders met Godt mede be-
hi?c' en heeft den vierden eygendom niet der Sera- ^'ofche liefde, hoort Augufiintts, (b) want (feght j'/■ mn bemint hy u Heer e die met tt wat apdèrs bemint Vtle^ hy om H ffiei m bemint.
h\ ^ 3 ^'cl
(tjT,;eolo6us Exaufit omnera (uara porentiam.
Pfoc«.T cnim Dwnine te amat, mji t3nim aliunid-atnat & ijuoJ |
||||
|
x6i Het VIII. Cdp. van de Herte Ses
Hier geeft den H. Vader een fchoone leffe o°$
leerende , niet dat in de werelt is tot ons eygen fc1" ven toe , ende onfen even-naeften te beminnen , te0 zy om Godt, 't is eenen jalourfen Godt, onfen God' hy wilt alleen wefen ons voorworp der liefde. De H. Seraphinfche Moeder Terefa dit wel We'
tende , op dat fy een Seraphinfche liefde fbude befi[' ten , heeft, al wa^ Godt niet en was geacht als eene'1 niet, en onweerdigh bemint te worden , hoort h^e!: fpreeck-woort Todo lo que no es Dios nada es, dat is; Al wat Godt niet en is: is niet. En vervolgelyck n'et weerdigh om bemint te worden , ten zy Godt al' leen : heeft de H. Terefa niet bemint haren even-nae* ften : fonder twyffelen jae maer defe heeft fy bemin1 met Godt : ende om Godt. Verftaet dit met een gelyckeniffe, in de rekent'
ge van het getal, al wat geteeckent wort met e& O wort voor niet gerekent, maer foo daer voor oe O ftaet het getal van I. En daer naer een oft tWeC jae dry O O O 't maeckt tetftont thien hondert, du)" fent, &c. Alfoo feght onfe H. Moeder Terefa al #at gefchapen is, is niet, 't is een O, de menfchen zyn ee11 O , maer foo defe bemint worden ter eere Godts il worden deughdelyck en doen profijt aen de zielf' lek laet U. L. peyfen hoe ryck dat de H. Terefa lS geworden al achtende niet , dat is te feggen weerdigh om bemint te worden ten zy Godt onfe" al, geduerigh voorftellende. In defe betrachtinge heeft fy haer felven uyt g'j'
put , al haer genegentheden oft affectien {tieren" tot haer eenish bemint voorworp , Godt. Eenen keraer fchryvendc vara't herte tot Godt
|
||||
|
van 't Geefleljfck. Kaertfpel. 16$
«Ieren , dede fchilderen een herte en onder wiert ge-
schreven Totum aut nihil, dat is : geheel oft geen deel. "'foo Godc handelende van onfc liefde, hoe veel *y hem fouden moeren geven, feyde ick wil u her- te geheel. Hoort fijn Gebodt, gy fult beminnen mven Heer uwen Godt, uyt geheel uw' herte, uyt geheel uw' Klile,uyt al uw' macht &c. (Matth. cap. 21.) Men vraeght waerom in d'oude Weth onder an« ere heeften voor onfuyver en onweerdigh tvièrt geacht tot offerhanden den haen : anders geen reden j}eb ick konnen vinden , als om dat defe beefte aen- 'et met een ooge den Hemel, en met d'ander de aer- e Godt niet begeerende alfulck een gedierte tot °ffeihande gaf te kennen , dat al de gene die Godc billen beminnen en oock de werek , niet aenge- i1aern en waren , noch weerdigh tot offerhande om e komen in d'eeuwige glorie. p Dit heeft Chriftus kenbaei" gemaeckt by den
Var>gelift Lucas aen't 9. Capittel. Niemant fijn handt
Vn den ploegh Jlaende ende achterw (terts Jiende , is
ecjttaem tot het Rijcke Godts.
Den Propheet Ifaias cap. 6. f prekende van de Sera-
P^irien ende haer fes vleugelen : onder ander faekert
jj1 at dat fy deden met de vleugelen , feght, iner twee
bekten fy haer aenficht, om alfoo te kennen" re ge-
Ven aen de zielen, welcke foecken te volbrengen de
^ygendommen der Seraphinfche liefde , onder an-
^ete dat fy moeten hen aenficht decken , dat is te
eggen af-keeren, en geen voor-worpfel aenfien als
dat hun kan vervoorderen tot de liefde Godts.
Dit wel wetende onfe H. Moeder :. heeft de Religie
R 4 der
|
||||
|
i(?4 Het VIII. Cap. van de Herte Scs
derCarmelitengehté gereformeert, nauw fluytendS en met ftercke trailien en gordynen daer voof maeckende, om alfoo af-getrocken wordende vaO alle werelyckfche voorworpen, haer eenigh vootv | worp, Godt, beter te betrachten. Daer en bove» " groore fwerte wylen over het aenficht , haer dec- kende als een Seraphin. Om foo beter te contem- pleren oft te befchouwen haeren Bruydegoni '•■ ènde alleen hem te foecken. Ick ben indachtigh dat ick was hier binnen Antf
werpen op den Feeft-dagli van den H. Francifcm : fo een Kercke van fijne dienaren , aldaer hoorende h& Sermoon , daer qnamen in een deel Joffionwen op< geftelt als Kermis-poppen : a la mode van hoof# tot de voeten , ende aen den hals van achter en vore» foo ontdeckt en ontbloot, dat ick oordeelde by ml felven dat fy qnamen in de Kercke om haer vleefc!1 te verkoopen : ick wenfehfte terftont de vleugele" der Seraphinen om defe hoofden , borften en halfep te bedecken : dat niemant en denckt by fy felven &l ick een lichtveerdigh oordeel hebbe gedaen , a(5 my docht dat fy quamen om haer felven, en hae( vleefch te verkoopen. Ick vraegh U. E. wraer't faken |emant pafleren^
voor by eenen winckel, alwaer voor de deure hinge" hamelbouten, ribben der fchapen, en dat hy fey# daer verkoopt men vleefch : foude gy-lieden defe" achten licht van oordeel, geenffns. Alfpo fegh '$ dat jemant bloot gaende met haer borften, en 'h$ ontdeckt, defe ftelr haer felven te koop, > Met bloedige traenen zyn te beklagen defe &*'
nieren van doen , want menighte zielen zyn &(( |
||||
|
van 't geeftèlyek Koert ff el. 165
door gerrocken tot de begeerte des vleefch : defe
voorworpen trecken de zielen van 't Goddelyck voor- dorp ; veel mogen feggen: Mynooge heeft geflolenmy- ve^ide (Proverb. cap.)te weten als ick myn oogen qua. lyck hebbe bewaert, aenfiende ongelycke perfoonen. ?n defe Joffrouwen dpor haer linten en faveurkens Wecken als netten, en't vleefch bloot om foo aen $e locken en te vangen ongelycke perfoonen. Op dat niemant gram en worde , om dat ick mifTchien te toecktelyck de waerheyt fegge , weet dat 't myn con- Cept niet en is maer't is de fchoone onderwyfinge van den ouden Meffreth : eenen Predicant naer Godts her- te 5 niemant vreefende, en de waerheyt niet fwygende. Woorc wat hy feght: (a) Sommige Maegbden verderen haer 'acnjkhten,en haer borftcn,&c. Wel wat willen fy ^ot is haer begeerte ayt fdck. een ornament? Ten z,yfoo tck o-ordeele, om te vangen teere Jongelingen, want foo gepalleert fy gaen naer de Baletten, naer de danfen, aljvaer fy veel vangen en verfmoaren in de jonden. Wat dunckt U. E. van defen Leeraer , foude wel
eenen Predikant foo groot van coiuagie zyn , dat ny fulckx aen defe foude derven feggen ? Voorwaer ^eynigh hebben defe ftoutigheyt. David die badt den Heere , op dat hy wel foude
fijn oogen bewaren om foo de ydelheyt niet te fien. Heer (riep hy) keert af myn oogen , op datfi niet en fien 4eydelheyt.(Pfal. 11S.J QnkH.Terefa om de ydelheyt niet te fien, heeft
R5 de |
|||||||||
|
U) Qiucdam virgines ornant facies fuas , peclora, Sec.
|
|||||||||
|
Qaid enim ex tali ornatu volant, nili ut ïttimo, incau
|
itos capiant
|
||||||||
|
adole,"cenre< , procedunt enim (ie ornata? adchoreas, ubi plurimoj ca
piuQt, 8c in peccatis fubmergunt. M'ffrttbftrm. CXy. litt.0. |
|||||||||
|
3.66 Het VIJL Capvan de Herte Ses
de werelt verlaten. En om beter «och bedeckt te
worden van de ydelheyt, heeft haer Religie der Carme- literfen ge reformeert, inwendigh en uytwendigh» nouw bèfluytende , om rifoo als een Seraphin meC de vleugelen der eenigheydt haer te bedecken , en geen voorworpen te fien als de welcke haer voort- ganck deden in de liefde. Als men een eenigh voorworp bemint , den
menfch verandert in't gene hy bemint. Eenen ouden Thilofopbus feyde : de liefde fal uwen
fmit wefen , dat ftddy worden 't gene dat gyfrlt hebben bemint. Want gelijck den fmit door't vier en fijn mede-werekinge doet 't yfer het wefen aennemen 't welck hy bemint: Alfoo den menfch mede-werc- Jcende met het vier der Goddelijcke liefde, fal Cy felven veranderen in Godt is't dat hy hem bemint. De H. Schrifture helpt dit concept, als fy feght hoe
dat de fondaren veranderen in't gene fy aenbidden en lief-hebben : Sy zijn geworden grouwelijck^gelijck. dat fy beminden. {Ofea cap. 9.) Om defe reden David mispn'jfende de ongeloovige, wenfehfte dat fy fouden gelijck worden aen hun Goden, hebbende handen fonder daer mede hun te konnen befchermen oft te gebruyeken in den oorloge , hebbende voeten dat fy de felve niet en fouden konnen verroeren om te vluchten met een woort gefeyt, hy wenfehfte dat fy fouden worden als ftatuen van fteen oft hout die fy aenbaden. Hoort fijn woorden. Datjygelyck, worden aen de afgoden die defe maecken , en al die op defe be- trouwen. (Pfal. 115.) Den hoogh-vliegenden Arent der Doctoren den
U. Au-
|
||||
|
van 't geeftelyck Kaertfpel. %(,y
■"• Angufiinm (a) ijl dat gy aerde bemint (feglit hy) gy
*"lJt aerde, foogy den hemel bemint gy z.ijt den hemel? loo gy G0dt bemint, wat wilt gy dat ickffegge ? Gy z.ijt Godt. Godt is door de liefde gekomen tot de menfchen en "y is menfch geworden. ïs'c faecken dan, dat den menfch klimt door liefde
lot Godt, hy wort Godt gelyck. t Forneys dei' Goddelycke Liefde is het H. Sacrament
des Autaers , tot het welcke gaende een Seraphinfche ziele vol liefde, en't felve nuttende fy verandert geheel ln Chriflus. Hoort den Engelfchen Leeraer fpreken van **e kracht des Broots der Engelen, (b) Den menfch wort Godtgetijck. ■> met de kracht van 't Lichaem Chrifli. Ende oelyck het Lichaem Chrifli is levende onder de
gedaente des Broots vervolgelyck en nootfaeckelyck is aldaer oock het H. Dierbaer Bloedt Chrifli, 't welck veroorfaecktin onfe ziele de gelyckenifïè Chrifti.Hoon den H. Joannes Galdemont (c) dit H. Dierbaer Bloedt *naeckt , dat het Conincklijck beeldt in ons openbaert. Be H. Seraphinfche Moeder Tere fa: vertelt wat dat aen haer is aefchiet. Hoort liaer eygen woorden. Op eenen Palm-fondagh , recht foo ick, gecommttni-
ceert hadde y bleef ick, foo verheven indengeejl, dat *ck oock, de H. Hojlie niet en konde doorfwelgen ende de felve in mijnen mondt houdende , docht my waer- üchtelijck dat mijnen mondt heel vol bloedts was, jMe oock mi]n aenficht ende mijn geheel lichaem feheen my daer mede overgoten te z-ijn , ende het docht my wernt te z.ijn al-even-eens al oft den Heere het 0>) Si tetram amas.terrs es, fi cilum amas ca;Ium es : fi Deura.
amas quij v;s m ^:cam i Deus es. Deus amore venit ad hominesSc taftus eft homo. S1. ^Auguü. (b) Afiïmilawr homo Deo, virtute Cor- Pons Chrifti. S.Jhom.iAq-opuf. 51 cup. if . .(c) Hic fanguis facil, ut «aago in nobis Regia floreat, S. limw, Cbrjf, htm, <tf. inlwmtm.
|
||||
|
*££ Het VIIJ. (Sap. van de Herte Ses
terfi verfchgeftort hadde, endedcfoetïgbeyt die ickdoe» gevoelde was uyt-nemende groot, ende den Heere feyde my defe naervolgende woorden Dochter ick, wil dat U myn Bloet fal profijt doen,ende en vreeft niet dat tt mjti vermhemgheyt onbrekenfaLickhebbe dat H. Bloedt ge- fiort met groot e pijnende gy geniet dat nu met foo groote vreught, als gy f et, ick betaele u wel genoegh de bly- fchap die gy my op defèn dagh hebt aengedaen. Jemant door nieüwfgierigheyt gedreven zynde
fal vragen wel vrat blyfchap hadde de H. Terefa Chnp acngedaen op den Palm-Sondagh. Sy hadde wel 30. jaeren lancïc op defen dagh Chri-
ftum genoot in haer ziele te willen komen logeeren, fiengefien dat het den dagh was var. fijnen intré oft komfte binnen Jerufalem , alwaer hy met alle tritim, phe wiert ingehaelt, maer binnen wefende niemant en noode Jefrm aen tafel noch plaetfe en wiert op-ge- Pffert om te herbergen , dit overleggende de H. Terefa noode hem cp defen dagh met een befondere devotie en ontfinck hem door liet II. Sacrament des Autaers in haer z.ele. En voor defe blyfchap foo heeft Jefus haer ziele befproeyt ende gewaiïèn met fijn H. Dierbaer Bloet, door welcke befproeyinge fy is gefchildert geweeft , ende gelyck geworden en verandert in het Beek Chrifti, gelyck Wy terftont hebben verftaen uyt den H. Joannes Giddemont, te weten hoe dat (z) dit H. Dierbaer Bloet maeckt dat het Coninckx Beelt in ons voortkomt. Onfe H. Seraphinfche Moeder Terefa , volbrengen-
de den vierden vleugel oft eygendom der Seraphinfche liefde , te weten Godt hebbende voor haer eenigh (a) Hie fcnguis facit, ut imiga in n0j:s Regia floreat. ut /V.wj.
|
||||
|
'Van't geeftelijck. liaertfpel. 16$
voorworp der liefde is verandert in't gene fy bemin-
"e > te weten in Godt, foo dat men haer met recht, niagh noemen de Goddelycke Terefa aen Jefus gelyek. Is't faken dat eenen fondaer die den duyvel be-
gint verandert in den duyvel, waerom dan en fou- den wy niet mogen feggen dat een H. Terefa Jefum berninnende als eenen Seraphin oock Jefus is gelyek EeWorden ende verandert in Jefum. Dat den fondaer in den duyvel verandert boven
c gene wy tot preuve gefeyt hebben. Laet ons noch bieeder doen verftaen om alfoo den fondaer meerder fchrick te geven van de fonde. Hoort onfen alder-geleedten Micha'èl lAZyguani an-
ders genoemt den onbekenden. Schryvende op defe ^oorden van David, (a) nochtans den menfeh gaet voor v in een beelt,feght:wanf alle z.ulen foadtgende-,maeckt ltl haer felven het heelt van den dajvel door de fchult. Och hoe veel zielen zyn fchilderyen der duy velen
Sjorden, oftom beter te feggen zyn verandert in, den duyvel, door het aenfien van naeckte, oneerlyc- ke fchilderyen, want op defe gefpeculeert hebbende, hetblyfe geprint oftgedruckt, gefneden in de ima- ginatie , en dit voor worp komt gedurigh te voren, en <W door kryght men bekoringen, genoeghte, plai- fier, verweckfelen , quade begeerten , en veel komen *ot het oneerlyck werck , en foo fchilderen fyhet oeelt van den duyvel in de ziele. Godt Adam gefehapen hebbende fuy ver, net voï
van gratie, Adam door het misbruyken van fijne vry- Willigheyc heeft overtreden 'c Gebodt des Heeren. Godt
(*) Verumtamen in imagine pertranfithomo : qualibet enim aniraa
peccan», infs imaginsra diaboli facit per culpasa. Incoimtiu ïn Pfat, t$. |
||||
|
270 Het Vilt. Cap. van de Herte Ses
Godt daelt uyt den Hemel ende roept door't geheel Arts Paradys, en feght, Adam, Adam, waer zdjdtjï (Gen. cap. }■) Maer Godt aen u zyn alle dingen bekent, en niet
is'er verborgen voor uwe ooge , hoe komt dat gy vraeght naer Adam, volgens de uytwendige ma- niere van fpreken , het fchynt dat hy u ontloopen is, en dat gy niet en weet uraer hy gegaen is \ Godt wifte feer wel waer hy was; maer om dat Adam door den val foo verandert was , dat hy 't beek droegh van den duyvel riep tot hem als onbekenr. Dit befchryft ons feer wel den H. Joannes Guldemont in fijn Sermoen van Adam:(a) Adam waer mijt gy?VFraer is mijn heelt nu kortelingh gefchildert,hoe is dat heelt verandert in de alderfchroomelijckfie en leelijckfle gedaente van den duy~ vel ? en nu enprefenteerde gygeenen Godt op der aerdet maer eenen fchrickelijcken duyvel verheelt gy in de helle. Siet hier wort Adam in, flaet der liefde genoemt
eenen Godt, ende buyten den ftaet der liefde in den ftaet der doot-fonde , wort hy genoemt een veran- deringe van't beelt Godts in de gedaente van eenen leelycken duyvel, foo dat wel wort gefeyt van de H. Seraphinfche Moeder Terefa dat fy hebbende Godt voor haer eenigh vóorworp der liefde, in't felve is verandert. Voor flot fal ons dienen 't gene dat fy van haer
felven verhaek. Op eenen feker en dag Godt heeft my toe-gelaten dat ic\
mijn z,ielefag,en defe hevont ick, te wefen als eenen klaer* fa) Adam ubi es ' Ubi eft mes imago nuper depiifta , quotnodo
tranfrouiataelt haec imago in turpiffimam ctemom's fignram & jam non vice Deum in terri», fed horribiledsraonium iniuferno reprefenus, S. loan, Chryfo/l, ferm, de viiiamo. |
||||
|
van't geefleljck Kaertffel. 271
"Unckendenffiegel. Boven , onder , een de kanten in't
midden over atfonder vlecke,ende in't midden van myne uele oft fpiegel fagh ick, den lief-hebber mjfidtr Ziele, te weten Iefum. Laet ons hier op wat oogmerek nemen , fy feght,
^ fy haer ziele fagh foo klaer als eenen fpiegel fon- ^et vlecke , en fpecu! erende hghjefnm daer in. Wel *'s jemant (iet in den fpiegel hy vinr fy felven daer 'ln J hoe komt dan dat fy feght gefien te hebben P^iftum * met k°rte woorden hier op geantwoort, ickfeggedat fy haer felven fagh maer door liefde verandert en Qhrifto gelyck. O H. -Moeder , is'er je- ^nt die magh roepen als eenen anderen Paultis (ad ^alat. cap. z.) (Jck, leveicken leve niet maer Chrifttis leefi m my ) dat zyt gy 6 Seraphinfche ziele gy leefde en BV en leefde niet. Al wel overleyt 't is wel gefeyt, want fy leefde
^'°ch niet de doodt gefmaeckt hebbende , en fy en ktfde niet, want haer leven was meer Goddelyck ^s menfehelyck fy was op defe werelt met den lic— ^eme , en met den geeft en haer liefde was fy in ^•i Hemel want den H. Auguflinds (feght) (z)diebc- ^"tflaende op de aerde, is in den hemel. sy leefde ende en leefde niet, gelyck by exempel
"^yt eenen druppel regen-water in een zee der Weï-rieckende roofe-wateren , hier in verfmoorc *ynde defen druppel, is op defe werelt, en fy en is ^t op defè werelt, fy is'er want fy is noch in't we- {en der nature , en fy en is'er niet, om dat fy veran- ^t is in't wel-rieckende roofe-watcr. Alfoo onfe H. Moeder Tere fa, haer felven worpenda
*a) Qui diligit ftsin» in terra in welg eftjtff «4k*&
|
||||
|
2.71 tiet VIII, Cap. van de Herte Ses
in de diepe zee der roofe-wateren van de oneynde* lycke Goddelycke liefde, was te vinden in't we0 der nature maer verandert in de wel rieckende lief" de , foo feer dat fy felf bekent in haer ziele als i(i eenen fpiegel haer felven gefieh te hebben verandert in Chriflo. Wel dan mach {y feggan : ick, leve , ick. *" leve niet, maer Cbnfttts leeft in triy. Dit zy genoegh van den vierden vleugel der Së*
raphinen. Godt gave dat allé menfchen dat cenigK voorworp der liefde foo wel betrachten als een Te* i refa , als dan foude men meer Goddelycke menfchcri Vinden-als men nu vint. $. VI.
Den vyfden vleugel oft eygendom der Seraphinfche lief*
de is , andere trecken tot de liefde Godts. t Welck,
heeftgedaen onfe H. Seraphinfche Moeder Terefa.
't jn N is niet genoegh Godt te beminnen, om te be>
JL» fitten den vyfden vleugel oft eygendom der Se* raphinfche liefde , maer men moet alle menfchen daet toe trecken, en verwecken. Hoort de vermaeninge vaf den H. Attgttflinns : (o) Soogy lieden f feght hy) Godt bemint, treckt alle menfchen tot de liefde Godts.Roept ae# eenjegelyck tnaeckf met my groot den Heer e , ick. en be* geere alleen niet te beminnen , ick, en begeere alleen niet cmhelft te wordemtreckfe al tot de liefde Godts die by $ z.yn,en al die in u huys z*yn:treckt al diegy-lieden kp^ \ fprekende,biddede metfaechtmoedigheyt(Hy gaet voor') I wat begeer icklWaerom fpreeck, ickJVVaeromfit ick. hit* (a) Si AmfUi» Deum rapite omnes a] amorem Dei.
1 Clamate unicuigue &dicite, magnificate Dorninum roeurn, nolo f^ lus amare , nolo folus amplecti, rapite omnes <<ui vobi» jungoncur. "" omnes qui funt ia Domo veftra. &c. S. ^A»p<ii, in Pfat. 33-, |
||||
|
van 't Geefielyck. Kaertfpel. ïy$
"V<terom leve ick, • Ten zy in defe mjne intentie oft
Weyninge op dat <wy f [amen aen Cbriflo fotiden leven. ■teyn begeerte is defe. ■ Met iulclc eenen brandenden yver was ontfteken
°nte ff. Serapbinfche Moeder Terefa. En daervan ^uam dat fy altydt fprack van haeren beminden, om a'ibo kenbaer te maecken haer herte vol liefde,en met ^oorden der liefde in d'ander herten de liefde te °nt(teken en voort te brengen. . Tot defer eynde heeft fy geordonneert dat men ^n'1 Benee' Ordre foude alle weken eendeughtvoor- alen , op welcke men foude houden een geeftelyc- . e t'famen-fpraecke , 't welclc Godt lof noch over al, 10 onfe ff. Religie wott onderhouden ; den Overften ^raeghc aen jegelyck wat dat fy op de voorgeftelde ^eught hebben gepeyft , en elck feght fijn goet- ^"cken , en foo wort onderhouden de geeftelycke fettien-fprake , ingeftelt van onfe ff. Moeder Terefa j111 malkanderen te verwecken tot meerder lief- de Godts. Jae de H. Terefa was foo verflonden in de liefde
C°dts, dat al waer't faken treffelycke Heeren haer Süairien fpreken van werelycke affairen , fy voeghde i aei W gcdurigh wat geeftelycks , hopende door ae>-" brandende woorden der liefde, haeren even- aeften te ontfteken in de liefde Godts, en te ver- anderen de ongeregelde liefde tot de goederen efer werelt. Jemant nieufgierigh wefende om te ^eten wat dat hy aldermeeft bemint, dat hymaer °gnmerck en neemt op fijne woorden. % exempel jemant fpreckt gedurigh van de jacht S 't is |
||||
|
*74 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
't is teecken dat het eenen lief-hebber daer van 'iS>
jemanr. fpreckt gedurigh van de herbergen , en feght daer in de guide poort is goeden Rynichen wyn, il1 het haemeiken is't befte Leuvens bier , en daer $ goeden Franfchen , &c. dat is teecken dat defen lec- ker is , en dat hy eenen lief-hebber is van fijner1 buyck. Eenen anderen lal feggen daer vint men wat fraeyts , daer zyn fchoone dochters , 't is teecken vafl Venus liefde. Dat defe fulcken teeckenen zyn , wort klaerlyck
beveftight met deleeringe Chrifii felf ,by den H. Joart' nes in fijnen eerflen Brief aen 't z. Capittel, aldaer feght hy : Sy z.yn van de werelt, en daer om fpreken fy van dl werelt. Al oft hy wilde feggen , uyt hun woorden kont gy-lieden oordeelen wat dat fy voor een herte heb' ben , defe fpreken van de werelt om dat fy de werelt beminnen, 't Is een fpreeck.woort, Hoedaenigen vA' der, dufdaenïngen foon. Hoedanigh den mont , Soodaenigh den gront.
Let op de fprake, en oordeek dat den gront te
weten het herte gelyck is aen't woort. Het herte dan van Terefa brandende en/quelends
van de liefde Godts , wat wonder dat men haer atv ders niet en hoorde fpreken als van haeren lievcf Bruydegom Je fit, want noyt en \&n men genoegh (pre' k,en van die men bemint. Geen woorden en kan ick genoegh vinden , oP1
uyt te leggen , ende te doen verftaen hoe profijtig^ dat is, te fpreken van Godt en fijne liefde. De tf' Schr fture vermeit hoe dat Godt heeft eens gefprokf^ (Pfitl, ii-) qndshier op oogmerck nemende den & |
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel. zy$
Thomas van Aquincn feght: (3) Een woortheeft Godt
■en Vilder gefproken niet een genseyn woort, maer
"^ombrengende de liefde : te weten den H. Geeft die
G°dt is, en de liefde.
Ick derve feggen dat alle menfehen die fpreken
§°ede ftichtbange ende Goddelycke woorden , dac y Wel vergeleken worden by Godt den Vader, om *pt fy door hun woorden Godt baeren , ende de lief- Qe voortbrengen in de herten van hunnen even* beften. Phüo komt hier wel te propofte als hy feght, is't
aecken dat door de woorden van den duyvel ge- Proken met liefde tot hem , den felven terftonc '°ort-komt : waerom en foude Godt niet voort- komen by die met liefde van hem fpreken ? Aengefïen dat den eenen menfeh door fijn on-
^i'lyck fpreken brenght den anderen tot doodt-fon-.
.e> 't welck is fbo veel als baeren den duyvel in de
'e'e van de toehoorders, waerom en foude Godt
,lct voortgebracht worden in de ziele van de toe-
^°orders door het heyligh fpreken ? Hoort Thomas
" Kempis , wiens leeringe vermaert is door de
s^oeele werelt (b) Ujt de Goddelycke t'famen-fpraekfi
*,eght hy) wort geboren de liefde Godts. Want hy weer-
l&ht hem te wefen by die van hem fpreken•
*-aet ons eens voortbrengen hier van eenigc
CXernpelen. E>aer wort vertelt in't leven van onfe H. Moeder
eref*. Hoe dat alle menfehen hoorende fpreken van
S 2 Tereft
[b\ ter''?m "O" qnalecumque fedfpiran? aroorem. S. Tho. ~4q
«Wat .div'n" »ero colkxjiiiis nafcitur Araur Dei. Ipie eaito adeffs ucde'e loquemibus fetmon. De divinis occupat, ÏSim'is *■ KpntH . |
||||
|
3-76 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
Terefa dat fy foo heyligh was , en föo wonderlyck in dcughden , een jegelyck fochte de eere te hebben van haer gefien oft gefproken te hebben, jederdan liep naer't Cloofter om aen hun nieufgierigheyt te voldoen. Onder ander dry gefellen verdroncken in het plaifier ende ydelheyt defer werelt : wat gepin- teleert hebbende , en 't hooft ftaende half locht van den dranclc , den eenen feght tegen den anderen : men klapt foo veel van Terefa, willen wy haer eens gaen befoecken, op dat wy mogen feggen dat wy haer cock gefproken hebben : wel feyde den anderen, lat't ons gaen : foo gefeyt foo gedaen. Sy vragen naer Moeder Terefajy komt voor en feght (volgens de ma- niere van fpreken in ons orden ; Deo Gratias : fy ant- woorden volgens hen fatfoen : Terefa gewaer wor- dende dat het wereltfche Jonckers waren : hief haer herte tot Godr, ende begonde een rede-kavelinge te doen van de liefde Godts, ende ftelt hen voor oogen de peryckelen defer werelt, ende de bedrie- gelyckheyt des vleefch, en met haer tonge branden- de van de liefde, heeft defe gaften tot Godt getroc- ken , en door haere goede Heylige woorden ver- dreven de wereltfche fottigheyt, de valfcheyt van Sathan , ende het bedrogh des vleefch , ende heeft gemaeckt van kinderen der verdommeniffe, foonen der faligheyt. Defe Jonckers van haer vertreckende fpraken
malkanderen aen en feyden wel wat dunckt u van Terefa .? Ick voor my fy heeft my geraeckt ende myne ziele ontftelt, en foo ongenift gemaeckt, dat ick voortaen liever fal fterven, als Godt noch ver- grammen. Den anderen feyde, voor my ick hebbe |
||||
|
van 't Geeftelyck Kaertfpel 277
door haer woorden iulck een iralge gekregen van
"e ydelheyt des werelts , dar ick met den eerften wil activeerden den Religieufelycken ftaet : denderden %de dat hy meer profijt hadde gedaen met defe lcorte t'famen-fprake van Terefa , als door al de Scr- lT1oonen die hy in fijn leven hadde gehoort, want 'eyde hy, my docht dat myn herte fmok en verginck er! dat ick een nieuw herte kreegh. O H SeraphitifcheMoederück dit verftaende eygene
13 toe de fententie welcke den H.Gregorius feght van de eriphincn- (z) Sy beminde en fy brande , ende in baer "*ttt rtifle fy:beminnende fy brande, ff rekende , andere 0ntftnckfy m liefde,en al die fy raecktemet haer tvoort, terfton: dedefy hem branden in de liefde Godts. Haer herte was in vier verandert fy brande en
Vei'Hchte, want de oogen der verloten en verduy»
^ide zielen heeft fy verlicht, en hun foo bewecgbt
^at fy mochten roepen met David: ons herten zynge~
u orden als gefmolten wafch. ( P/al. 21 ) AI die by haer
karnen deden voortganck in deughden , door haer
^°ddelycke woorden , welcke fy aitydt gebruyek-
.5] om op defe maniere alle zielen te trecken tot de
,e'de Godts 5 niet willende alleen beminnen , noch
, etl faligh worden, maer uyt'er herten wenfehen-
e el werekende de faKgheyt van at!e menfehen.
Godt gave dat men al veel naer volgers vont van
efe Seraphinfche ziele , ende dar een jegelyck gee-
e'ycke koutenantie inbraeht, om alfoo oorfaeck te
eferi dat Godt by ons kome, want 't is de belofte
Sj Ckrifti,
atden 1 art ^ ar^em - a'que ifl ipfofaoardoreïeqniefcuntramando
Pfoiin -qiJf "-^0 & alios accendunt, & quo» verbo tangunt, ardere "nuj in Dei amore faciuot. S. Grt&r. Papa. htmil. 34. ia Evm. |
||||
|
278 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
Chrifti. Alwaer twee oft dry vergadert zyn in mytitf
noem •> daer ben ick, in't midden. Matth&us uen't !»• Capittel. Sulcks lefen wy van de twee Difcipelen die naer Em0!
teyfden, t'famen wandelende fpraken van al 't genegS' pafleert was in de Pajfie Chrifti, hoe dat hy foo onmefl? fchelyck hadde gehandek ge weeft , en hoe lief dat hy'c menfchelyck gedacht hadde gehadt. Ende hier van fpi'C' kende , Chriftus aen-nemende de gedaenre van eciu'11 Pelgrim ftelde fich in't midden van defe Difcipelen , e'1 t'famen reyfende den Heer verklaerde hen de H.Schrij' ture, en gaf hen veel goede vermaningen , welcke t'&? rnen-fprake voortbracht den H. Geeft den Godt def liefde in hen herten , en hierom als hy vertrocken waS? fy feyden tot malkanderen , wel en was ons herte nit( brandende in ons,als hy ons aenfprack. op den weg,en $ hy verklaerde en uytleyde de Schrifturen. Luc. cap. 2.4' Defe fententie mochten wel feggen die dry g3'
flen die door het t'famen fprekcn met Ter e fa zy11 bekeert, want door haer woorden zyn fy ontfteke1' geworden in de liefde Godts en zyn geworden ruft" plaetièn van Jeftts , daer fy van te voren in de fond6 Waeren ruft-plaetfen der duyvelen. Den wel verftandigen Idiota fpiekende van de coö'
templatie der liefde , feght, (z)de liefde kpmtvoort v$ ii o Godt te beminnen door het gehoor , om dat vaïï ' gefchreven is, die my hoort enfal niet befchaemt u">t" den, maer faligh z,yn jy die hooren, en dien met et* waerachtige liefde beminnen. A\ oft defen leeraer met al de andere wilde &$
(a) Orirur amor ad te Amandum per nujitum, qiiic de tefcriptui» ',q
qni af.Jit me non ccnfunjeiur, fed beati funtcjui audient, & qai ieVe amoie diliguiH,/diW/« L 1. de cemempl, *Amms. |
||||
|
van 't geeftelyck, Kaertfpel. 279
S^ gelyck het Geloof voortkomt ttyt het gehoor, (ad
*-°m. cap. io.)alföo komt oock voort door het gehoor ^ liefde. Ick wenfche dat de geeftelycke t'famen- Pl"ake wat ïtieer in't gebruyck waer , en dat men
^at meer fprakc van de affairen onfèr faligheyt. TauUrus vertelt hoe dat Godt hem heeft veropen-
"aertaen een van fijn dienaren ende dede fijn beklagh van feven beweenelycke faken , onder andere van de- le twee : Ten eerften hy beklaeghde van de groote on- ^ickbaerheyt der menfehen hem met liefde niet ver- p'dende al de gratiën en weldaden , Ten tweeden : hy Cleklaeghde dat de menfehen foo weynigh van hem Praken in het gefelfchap al oft fy hem niet en kenden.
~renfaligen LattrentiusJuftinianHs , defe maniere van °en overleggende, hy feght: (a) eylaes is't niet een be~
"^'tenelycke fake, dat alleen de dienaeren Chrifti geen '0rge en dragen te hoor en oft te fpreken van de fae dien u'eli:ke aengaen hunnen ftaet, fy en vragen daer met ae'f al oftfy onverflandtgh waren in defe wstenfehap.
Den Coopman over al hy fpreckt van fijn faken
etl vraeght gedurigh raet, den huys-man oft lants-
J^an fpreckt van faeyen oft maeyen , een jegelyck is»
e"gh en fpreckt van fijne goederen en affairen , en-
e Godts dienaren fpreken alderminft van de afBi-
,.en > waeraen hanght't welvaren van de eeuwige fa- |gheyt. Hoort den Evangelift Mattbeas aen fijn 16. , aP' iv at f al het den menfeh basten, is't dat hy. de ge- eele iverelt wint en fijn aiele verloren gaet f
Onfe //, Moeder Terefa: dit al wel wetende op dat aer ziele foude welvaeren en de ziele van haeren
, . S 4 even.
direvelT1011^0'0' ' *°'' 'erv' De' yaz proprio congruunt öawi, au-
109«i nou curaat vel ignorant. <?. Lturint. lufiinïm. |
||||
|
2§o Het VUL Cap van de Herte Ses
even-meften , fy heefc haer begeven tot geeftelyckö propoften te onderhouden , waer in fy getoont heefc dat fy hadde den vyfden eygendom der Seraphin' fche liefde, re weten een ander trecken en verwed ken om te beminnen die fy beminde, ende fy ge iloten zynde in haer Cloofter, en aldaer niet kon- nende roepen met haer fprake , dat mende ftem foii- de hooren in de ongeloovige en geufe landen , hiel' voor ginck fy bidden , traenen ftorten , en wercken doen der penitentie. Hoort den Paus Urbanus hier van fpreken in haer
officie 't welck hy felf heeft gemaeckt. (a) De dttyflef tiijfeit van de ongeloovige , ende ketters beweende fy miï gedmrige traenen:ende om te verfoenen degramfchaf dei Goddelycke ftraffefy offerde Godt op,om hunfaligheyt te bekomen,vrywillige tormenten en wercken der peniteH' tie. Hayre kleederen,Difciplinen, vaften-dagen onder- houdende voor 't welvaren der zielen. §• VII.
Den fefden vleugel oft eygendom der Seraphinfcht
liefde : is ftantvaltigh blyven in de liefde tot'ef doodt toe. 't Welck heeft gedaen onfe H. Moeder' Terela van Jefus. BY duyfenden menfchen zynder die beginnen
wel te leven, maer weynïge hebben de coura- gie van te volherden : 't welck eertydts te kennel' gaf den H. Vader Hieronymtis in fijnen brief, (b) bt' (a/ Infidelium & hsereticoruui tenebra» perpetuis deflebat lacn'n"?'
aique ad plaran Jam divins uliionis iraro voluntarioi proprii Cotf0 Cruciatus Deo proeorum (alute dicabac. Vrban Papa . in officia ijus Uii- f' [b] Csepifle roultorum efl, adculmen penreniffepaucoium. S. Hitf1'
Efifitl ad Lhinim. |
||||
|
•van 't geeftelyck Kaertfpel. 281
&°nji te hebben •, dat doen vele , maer tot het hooghfle
*-ynder weynigh gekomen , te weten tot heteynde zyn- ^t Weynigh ftantvaftigh gebleven. Daer wort vertelt in't leven der Vaders van eenen
tremyc die veel jaeren hadde overgebracht in een goet volmaeckt leven , jae fes jaeren lanck heeft hy §eleeft fonder eenen menfeh te fien , etende daedels, Cn drinckende water : den duyvel niet konnende Vei'dragen defe foo ftrenge eenigheyt, heeft hem fanden in de gedaente van eenen Abt, daer naer in !~e gedaente van eenen Jongelinck , die hem feyde *j0e dat fijn vader doot was, en dat hy al fijn goede-. eten hadde aen hem achter gelaeten , op dat hy de
elve femde uyt-deylen aen de arme menfehen ; den
tteniyt feyde dat hem niet en betaemde, want hy ni1 verftorven was van de werelt : wel feyde den J?ngelinck , Godt fal van u rekeninge vragen foo efe goederen verloren gaen. Hy wort overwon-
. eti ende fy reyfen t'famen naer de ftadt, en fiet den ]°Hgelitick den duyvel verdween , den Eremyt komt ltl't huys van fijn overleden Vader ( volgens t feggen yan den duyvel) ende den Vader die noch leefde «ottit hem te gemoet, maer en kende fijnen foon ,Iet > en vraeghde wie zyt gy ? Den Eremyt was befchaemt ende en fprack niet : den Vader vraeght "och eens wie zyt gy ? En hy verbaeft en befchaemt, leyde ick ben uwen foon ; wel feyde den vader, ^aerorn zyt gy wedergekeert ? Hy de reden niet <Jetvende feggen , feyde 't is de liefde , en ick begeer- de by u te wefen, en hy is daer gebleven , en is ge» a'len in hoererye , en geen penitentie oft boet-dac
S$ digheyt |
||||
|
iSi Het VIII. Cap- van de Her te Ses
digheyt daer voor doende is geftorven en verdoemt1 fiet wel begonft en niet volherdigh. Hierom fegh1 •wel den Propheet E&echiel aen fijn 18. Capittel, t faecken dat den Rechtveerdigen hem af-keert van & Re chtv eer digheyt, en dat hy boosheyt heeft bedrev(f>' fal hy leven ? Godt en f al niet indachtigh wefen alfi)1* rechtveerdige wereken die hy heeft gedaen. Geen profijt dan noch geen verdienden fal bj
hebben die niet ftantvaftigh en blyft tot'er doodt; hierom foo feyde Joh in fijn 2.4. Capittel. Soo lange als den adem noch m my is , foo lange als ick, leve , myii1 Rechtveerdigh- makinge , welcke ick, hebbe begonft tl honden, en fal uk, niet vcrlaeten. Onfe H. Motder Terefa , is geweeft ftantvaftigh in
de liefde tot'er doodt fy heeft haer rechtveerdigh- inakinge van joncks af tot er doodt onderhouden noyt heeft fy afgedaelt, maer allen dagh voortge- gaen in deughden. Waerorn Paulus den vyfden heeft doen gelooveO
dat fy ("a) het bruyloft kleedt 't ivelck,fj ontfangen had' 4e in het Doopfel, noyt en heeft verloren. Soo dat fy noyt in haer leven heeft gevallen uy11
de liefde Godts, 't welck foo aengenaem is geweeft aefl Chrifto dat hy uyt den Hemel is gedaelt ende haer rech- ter hant vaft nemende ende doorftekende met den nage' fijnder paffie heeft gefeyt(b)iV# voortaen als een waef- achtige brttyt fnlt gy mijn eere vierighlyck, voorftaen. Wel wat vremde maniere is dat van trouwen, ifl
de plaetfe van te geven eenen Rinck, Jtfus geeft ee- nen nagel, en hy geeft den felven niet alleen, mad' flaet
b) Nu,.tialem veftcm in Baprifmo fufceptam nunquam amifiiTe ere'
damr Paul. y. (b) PdncepjutverafponfameutDzelabish-ir.nrerri. |
||||
|
van 't geeft elyck\ Kaertfpel. 2S5
Met defe door heter bant,omfoo niet af te wycken.(Ifai.
*"P- 4-1.) daer door gaf Chriftus te kennen de denght «aerder ftantvaftigheyt, want gelyck jet vaft wort genagelt met den nagel, alfoo is't dat Terefa door ^aer deught der ftantvaftigheyt verdient heeft vaft gehecht te wefen met Chrifto , fy mochte roepen als Cenen anderen Paulus (ad Galat. cap. 2.) ick, hen met Chrifto gekyuyft ende fal tot'er doodt gekruyft hlyven. Den H. Bernardtts fchryvende van den gekruyften jeftis en overleggende 't gene de Joden riepen, te we- ten is't dat hj den Sone Godts is dat hj nu af-kpme van "e« Cruyce ende wy [uilen in hem gelooven[Matth. cap. z7-) wel Heer onfen bloedigen Bruydegom ( feght den Vctmelden Leeraer ) waerom en quaemt gy niet van den Cruyce , aéngefien fy beloven in u te geloo- Ven ? Den Heer die fagh 't binnenfte gedacht der herten , ende al hadde hy af-gedaelt, iy en fouden hun ^och niet bekeert hebben. MaerHeer, waerom niet "eproeft : neen feyde den Heere , ick en fal van den ^tuyee niet komen , om foo met myn exempel de ^hriftenen te leeren de ftantvaftigheyt in het lyden tot'er doodt toe 't mynder liefde. Defe denght heeft Terefa volbracht en daerom
rieP ty gedurigh Heer , lyden oft ftervcn. Al oft fy ge- duerigh hadde willen feggen , Heer ick en wil niet °P-houden van lyden , nier op-houden van te verdra- Sen» ick en wil van myn Cruyce niet daelen oft af. ftant doen ten zy met de doodt. Den Hcc-re aenfehouwende uyt den Hemel dat Se-
raphinfch herte , komt by haer ende feght defe woor- den: Gy weet wel de trouwe tnjfchen ons, ick. en geve u "Ht meer als dat n toekomt. Uk,gevt n myne droefheden, |
||||
|
2.84 Net VIII. Cap. van de Herte Ses
en mynen arbeydt welck.cn ick hebbe onderflaen» £f mooght defe offeren en prefenteren aen mynen eeuwig Vader,als oftueygen verdienden waeren,engyfnlt vtf* krygen als dan,al wat gy kont wenfchen van hem. Siet hoe verre dat een ziele komt door het volhef'
den ende het ftantvaftigh blyven in de liefde Godtf' Noch voorder fy fiet rot haer komen eenen bran*
dender Scraphin met eenen fcherpen fchicht end^ hy doorfteckt haer het herte. 't Welck den Paus va° Roomen Urbanns den VUL in haer officie tot eeuwig5 gedachtenillè heeft geftelt. Jae de volmaeckte Seraphinfche liefde is foo ge"
groeyt in't herte van Terefa dat fy begonde te roepen bootfehapt aen mynen beminden,want ick cjuele van lief' de Ende fy is door de liefde fieck geworden,• dat nie* mant vremt en dunckt in defe myne maniere van fpreken , want wy moeten weten dat de liefde foo wel oorfaeck is van de kortfe, als de hitte des lic— haetns. 't Is de leeringe van den H. Ambrofms die fèght, (a) Geen minder kortfe en is't van de liefde , als van hitte , want d'eerfte ontfieckt de z^iele , en d'ander het lichaem. Maerkan men oock fieck worden van de God-
delycke liefde? Och jae, wanr anders fouden wy moeten bekennen dat de Goddclycke liefde in haer uytwerekinge foo krachtigh niet en is, als de lief- de van Venus, 't welck geenfints en magh gefey t wor- den : maer de liefde van Venus is foo krachtigh dat fy de menfehen doet fterven (en fulcke hebbeick fom- tydts uyr-gelicht) foo dat de Seraphinfche Godde* lyckc
(a) Nee rninorem febrim efle dixerim Arooris guam calori», illa ani-
fflum, hoc Corpus irjflammat. S. .Ambrofiai. |
||||
|
. van't geefieljck. Kaertjpel. 28^
^cke liefje doet oock de lief-minnende zielen
Iterven. «ck hoore Ter e fa roepen ,icl^ bengequetjl met de lief-
.c door den Seraph n , ( Cant. cap- 2.. ) en dek wonde 5 oorfaeck niet alleenelyck van myn (leekte maer °ck van myne doot: en hierom riepick met Paulus: Jpfogfitn ontbonden te wefen tnde met Chrifio te z,yn. anc foo ons leert Hngo de SViclore,de Uejde quetfi,de %tjde maeckt qmiende. (a) , Nu en Dcn icj^ niec verwondert dat Terefa foo
aeckte en fnaeckte naer de doodt, dat fy hoorende e urcflaen, riep couragie , Godt lof noch een ure, aerder myn doodt, want fy was gelyck geworden fen een menfeh , die gequetft zynde , de kortfen ryght van de wonde , en hoorende dat 't vier in de °nde is en dat hy moet fterven , hy haeckt en t)aeckt om de doodt. , Alfoo oock onfe H. Moeder Terefa voelende dat
J6* fieckte voort quam van de wonden welcke jefits en den Seraphin haer hadde gegeven , en voe- dde dat 't vier in defe wonden was , te weten dat emels vier , dat Goddelyck vier, fy riep om te ei'ven, om te fcheyden van defe iverelt, wel we- vetlcJc dat al fulck een liefde niet langer konde bly- jetl vereenight met een fterffelyck lichaem, en foo 1 °°r haer vierige begeerte van te omhelfen haeren eniinden Jefus, fy is ten lange leften geftorven door p «efde. O foeten tyran, 6 lieffelycken beul, ó fa- =en rnoordenaei\ , jemant fal feggen kan dan de liefde den menfche
°oden; Hoort den H. Petrus Chryfologus in fijn 147. } AM?t vulneret, amoilanguidtim facit Hup ii S, ViSm. |
||||
|
i86 Bet VIII. Cap. van de Herte Ses
Sermoon. De liefde (fcghc hy) (a) ten z.y dat fy tot hM* begeerte home, Jy doodt den minnaer. En een ziele vvelcke queelt van liefde heeft fc'
ver de doodt als het leven, hoort den Wyfen-ma11 (Eccl. io.) Beter is de doodt als degednerige qaelhnge> En hoe dat mogelyck is te fterven door de liefde
befchryft ons Richardus als hy feght ; (b) Sy drooght ttyt meier herte, met den lichaemfy verdwynt, en&1 groeyende de deught oft kracht der liefde in de z.ielt> foo vermindert de flerckte van het lichaem. Onfe H. Moeder voelende de uytwerckinge def
Seraphinfche liefde al haer verlangen was naer ha- ren Je(ns Jae fiende dat de doodt noch niet en quaif fy riep al fingende dit Liedeken. [a] Arnor nifi ad defiderata pervaferit, necat amantern. S. Pit'i-
Chryfü. ferm. I4f. [b] Corde tabefcit, Corpore deficit, cretentevirtute mentis, decrefcit fortiiudo Corporis. RuharA. de S. Viclore. |
||||||||
|
I.
Die eeningh' overfoet
Der Goddelycker minnen Waer in dat myn gemeet Leeft ende ruft van binnen; Doet Godt de boeyen aen. En maeckt myn herte vry, Los ende heel ontdaen Van des vleefibs heerfchappy'. 2.
En dit oorfaeckt in my
Sulck een innigh bewegen, Om dat ick 't wefen vry In myn net heb gekregen, Dat my het fterven niet Een bitter fterven is; Een hel, een fwaer verdriet Dees' levens duyfternis'. |
||||||||
|
Ach ach l hoe langh, hoe langO
Valt my dit droevigh leven ■ Hoe ist my bier foo bangh! Hoe ivordt myn ziel gedrevett> Om eens ontdaen te zyn Van defes lichaems handt; Om foo Godts klaer aenfchyft 't Aenfien irit eeawigb landl' 4-
Hoe bitter , end' hoe fuer. Is my dit aerdfch in-ivoonert, Alwaer die qua' natuer Toch niet en doet als kroont Tegen dat opper deel, 't Welck voel mint en lief heefti Maer niet naer ixienfch gebee» Godt grondigh aen en kleeft- Jet, |
||||||||
|
van 't geejieljc^ KaertfpeL 287»
5- Der liefde , die met kracht
■w/j Heer, my dan ontleeght \My maeckt in liefde droncken,
?n ditfivaer pack der packen Dus in het alderminft |
||||||||||||||||||||||||||
|
j?s hchaems, t'welck verweegt
<»Sl] êeefi, die anders fnacken J'/ nasr dat Eenigh goet, |
||||||||||||||||||||||||||
|
My lafligh niet en zyt;
Wan. uw doodt, alle winft Myfchenckt uyt defen tydt. 10. Ach Doodt, Doodt over-foet Verf boven boningh raten l O komt dan op den voet, Want naer u boven maten 'lek dorjie, haeck', enfucht, |
||||||||||||||||||||||||||
|
en hals:
|
||||||||||||||||||||||||||
|
jjler dit pack van de,
ant 't is doch vleefch en bloei, Wekk hem belet in al's. |
||||||||||||||||||||||||||
|
6.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
t Is niy fa wreedtfte doodt,
Vjler niet te mogen fierve: ■ |
||||||||||||||||||||||||||
|
ant Godts aenj'chouwen bloot\Gy zyt al myn plaifier,
|
||||||||||||||||||||||||||
|
■J>et my dit leven derven.
't leven my ontfteit
jjj?* leven : d watjmrt'! Jfe*'t fierven myn' ziel quelt s 't leven niet'foo bert. j^lleen de hope hout
plsflervens my in't leven : £.aat als myn hert' benauwt 21 levenjal begeven, Jw dees hope geeft, gy vafiejeckerbeyt, jjlt daer men ivaerigh leeft, ei leven my verbeydt. 8. j^y Doodt, hoeft u danfnel, jjt t leven ons doet Jmaecken _Lnit > komtfonder uytftel, ljier u is al myn haecken O^fiet.ickfterf.kkftetf,
üte "aat gyfoo vertoeft. |
||||||||||||||||||||||||||
|
Myn' vreught, almyngenucht,
Die my vermaeckt alhier. 11. Want even wel ickfterf
Om dat ick u moet derven, O Doodt, die my die erf Myns geeft fult doen beërven, Die erf -Jeggb' ick, mynsgeefts. Wiens hop' allen verfaeyt Hier in dit aerdfch f oreeft Myn' ziele ongepaeyt. 12. Want geen leven voorwaer
Ts't leven hier te achten. By't leven, 't welck aldaer Wy eens by Godt verwachten : Oock eerft moet hier te niet ;Dit leven gaen te moei, \Eer dat men't leven liet, En leeft in 's Hemels zael. 13- O Doodt, en wil my dart
Soo overftrengh niet wefen, Want pet, myn' ziel en kan Niet/onder u genefen: 't Is waer, ick leve; maer |
||||||||||||||||||||||||||
|
"■et
|
||||||||||||||||||||||||||
|
eens,
|
||||||||||||||||||||||||||
|
, moer menighwerf,
t0^enmy bedroeft. O T 9'
j> -Uven ! neemt eens acht
* Vi «eet dat zyn de vonchen |
||||||||||||||||||||||||||
|
i88 Het VIII. Cap. van de Herte Ses
|
|||||||
|
In dit troef traenen dal.
17- ,,.
Sy fterft dandagh en «fl«;" Om dat door haere fcbicbten
Die doodt foo langb' verw^'' Van't leven hoer t'ontvlicbt?"" O wat een' doodt is dit, O wat eenftervenfuer Den geeft, die hier verhit ■ Is door Godts liefde puer. 18- K
Ach Godt! ach eèuwigb Gw'
Ontwen my uyt dees ftricktfh Ontftuyt dit lichaemsjlot. Om dat ickmagb fien bikken Alleen eenftraeltjen klaer Van't leven, daer myn ziel Om kermt metfulck misbaer Midden die aerdfch gekriel. 19. Siet aen hoe dat den lujl
Van u eens te aenfchouwen, Myn hert doet ongebluft Leven infwaer benouwen j 't Welck toch in alder wys, Hoe dat gy 't keert oft draef1 Sonder u fijne fpys VMoet leven ongepaeyt. |
|||||||
|
Dit leven is veel eer
Eenjlerven overfwaer Aen myne ziele teer. 14. Want 't is myns geefts natuer
Een droevigb over-ïyden, Een' doodt, eenftervenfuer Geduerigb 't allen tyden, Dat hy naer fijnen wil Niet Jhellyck uyt den tydt hit wefen over-ftil Grondigh en overlydt. 15-
O Leven, antwoort my.
Wat kan ick Godt opdragen Beter met herten bly, Die by nacht en by dagen Leeft in myn ziel altydt, Als u, waer door noch vliet Van «zy verf ende wydt, Godts overfoet geniet ? 16. Ach naer die doodt alleen
Dan, om Godt te genieten, Is't dat myn' ziele reen Haeckt met een groot verdrieten Want hem alleen fy mint: Bet is baer bitter, al |
|||||||
|
Wat buyten hem fy vint \
Dit Liedeken heeft fy felf gemaeckt in de Spaef
fche taele, ende 't is weerdigh met goeden tydt ovc(' lefen te worden, hier geeft fy te kennen hoe dat *? haeckte en fnaeckte om haeren Bruydegom te fa" aenficht aen aenficht. Op eenen fekeren tydt foo fy felf verhaelt fpr^"
fy haeren lieven Bruydegom aen met defe wo"r' den. |
|||||||
|
van 't geefteljck. Kaertfpel. 289'
"eer datgy Tere fa waert en ickjefrs ,foudegy wel de
Premie bcbben,welck_e ick hebbe,want wefendefoo het ts'iy hebt goet f attentie te hebben,want gy f et Terefa, ^elcke gy bemint, waer ick en f en niet die ick beminnc-, tn hierom foo verlange ickfoofesr naer de doodt, om te rn°gen fien die ick foo lange hebbe bemint. Ten langen leften de liefde (ierek als ds doodt, heeft
"e ziel van't lichaem doen fcheyden. Hoort haer ^°odt befchryft den Patfs Urbanus op defe maniere: (tySoo dan met eenen onver dr agely eken brant der godde- ycke liefde, meer als van de kracht der Jïeckff)onder de &edaente van een duyve heeft fy haer alderfuyverfte z,ie~ egegeven aen haeren Bruydegom. Ende luyfterc naer den loi-fanck welcke den fel-
Ven Paus Urbanus heeft gemaeckt. H&c efi dies : qua candidx,
Jnftar columba editum Ad, facra Templa fpiritus Se tranftulit Tere/ia. Dac is: '/ Is nu den fchoonen dagh Dat Terefa duyf en maeght Heel fuyver met gelagh Haer uel ten Hemel draeght. Maer eens ondervraeght, wat wilt dit bediedenj, at de ziele van Terefa fcheyt uyt defe wereldt met Cn witce duyve. Door defe witte duyve wort wel ^ei'ftaen den H. Geeft, die de ziele van haer gevon- en hebbende fuyver , net, ootmoedigh , vol liefde, yhaddefijn woon-plaetfe aldaer gemaeckt, en nu; . T fchey- co)«nib3.tfUe"bil"'B'lqrdivini anioris incendio potiusquam vimotbi fub
* 'peci« punffiffla» aniujam Deo fed4id.it. vrt,P*t* in op.ua. 6, |
||||
|
%cf> Het VIII- C*p. van de Her te Set
fcheydende van defe werelc , tot teecken dat »7
ftantvaftigh haddc gebleven in de liefde Godts , W vertoont hem tot teecken dat fy faligh was. Al w£' overleyt fy moefte faligh wefen , want 't ftaet ge fchrevenby den H.Mattheus aen't \o.Cap.Al die fant' vaflighfal blyven totter doodt,tot het eynde,dcfenfdl jf<' ligh wefen. Ófc wel den H. Geeft heeft hem verthcoi'1 om kenbaer te maken dat hy de ootfaeck was van hac re doodt, aengefien fy geftorven is in de liefde , van af liefde , en door de liefde. Eer dat wy voorder gaen , foo ift dat ick wil U. fc*
doen verftaen met een gelyckenifle de doodt va" de liefde. Op dryderley maniere werekt de fonde in dei1
menich,enfom fterven in de fonde,£om van de fonde,t$ fom door de fonde. Dit uytgeleyt hebbende , men & dan beter verftaen , hoe dat fommige fterven in af Uefde , van de liefde, en door de liefde. In de fonde, fterven al de gene die fterven bnytei1
de vergaderinge en vereeninge van onfe Moeder de &• Roomfche Afoflolycke Kercke: oock alle Chriftenen Se verfcheyden in ftaet der doodt-fonde. Van de fonde, fterven die door dronckenfehap e"
overdaedt hen lichaem quetfen van binnen , fco c\& fy daer van fterven : oock die door onkuysheycU» door vuyle wereken worden gehindert in het lic haem ende daer van fterven Door defonde, fterven de gene die malkanderen i"
duelle roepen , en malkanderen daer quetfen en vet' moorden, en neemt ooghmerek dat defe lefte ftet' Ven in defonde , want fy fterven buyten den ftaet dei gratie, oock fy fterven van defonde, door de wondei» |
||||
|
en fv ft ƒ"** f S^Ph^k Koertfpel. l9%
y iterven 400r de fanden, want fy blyven ter plaetfe
. u°dt, vermoort door de fonde. rfe ?/fe t0t Cen ceami& fchande heeft onfe ./^«fo.
j.. '/^ ftraffclyck verboden te begraven in de L/, ?erdc > maer weI «* beeften, om hun
«telyck fcheyden van defe werelt. te *U dan ''°nfcr ProPofte ' <°m fterven in de liefde;
^ ^eten die opftaen van den val der fonde ende ver, w? hebbGnde kun leven , fy fcheyden van defe • eitin ftaet der gratie, 't welck 't felve te feeeen al« fterven m de liefde.
f Van de liefde derven die Godt foo liefhebben dat ve^Uetft worden in het lichaem, aldus is geftor- b j n H. Vader Francifcus: wanthy ontfangen heb- %el de Vyf Wonden ChriP heeft gednerigh ge-
cW .Van t,c Iicfde , foo feer dat hy ten leften van £ Js geftorven. Ter /°G1 ^ 'iefde is geftorven onfe H' Seraphinfche
gen Vael0m clen ^** Paulmden vyf den haer heeft dat°C?t-^° °ferhands der liefdeyticemt ooghmetck iHdryck die in de duelle ftcl'ven ' vei'ftheyden
T-treJronde' "^ &fi»de, en door de fonde. Alfoo de H. tl'(TcK 'S §eftorven in de geeftelycke duelie te weten ellde cn haerherteende de liefde, tuflehen haer ziele dele , H- Geeft' en gclyck in de duelie die den an- ^A AZ ?edoodt' hv neemt de vlucht. Alfoo den ben [ ' *iefde den H. Geeft : haer overwonnen heb- te^2 * e"de «o de godfieiyeke duelie gedoodt heb- den n, r ^e l'eÖe, men heeft hem fien vliegen uyt •ondt van de H. Terefa , tot teecken van victorie. . T z Sv U) o ru • *•*
|
||||
|
i?a Het VIII. Caf. vdh de Herte Set
Sy dan overleden zyndc in de duelle , daer uy*
volght dat fy geftorven is in de liefde, want in ftaet de* gratie is fy verfcheyden, oock ■van de liefde, want de Wonden die haer Ckrifttu-, hadde gegeven in ha* handt met fijnen nagel der bitter pa'ffie , ende c^ Wonde die den Seraphin hadde gegeven in haer het' te dede haer quelen en fterven van de liefde maer de0 H. Geeft heeft 't werck volbracht en heeft oorfaec^ geweeft van de doodt foo dat fy door de liefde is geftor- . ven , meer als van fieckte, gelyck wy in defen fefde» vleugel der Seraphinfche liefde hebben verftaen. 5y is geftorven op den Fccftdagh van den H. Serafb0' fchen Vader Francifcus 's avondts den 4, Odober 15 8 *• De Eerw: Moeder CaJfUduv&n den H. Engel op de ' felven ocgenblick als het onfen Heer beliefde üff bruyt Tére/* te roepen van defe werelt, Moeder c4y\ du woonende te Valliadolid, en op defen tydt van h^ fcheyden defer werelt van7ew/i, fy was in haer g<J" bedt ende fagh dit vifioen oft openbaeringe : den V- Francifcus hadde by der handt onfe H. Terefa hy lef ^ haer in den Hemel, ende daer naer heeft fy verltae dat onfe Moeder op dien tydt hadde opgeheven g ^ weeft in den geeft ende was geftorven. Wet 1° men konnen vragen, waerom komt den H. V*a^ Francifcus onfe Moeder Terefa inhaelen om te ga naer den Hemel > Was het miffchien om dat fy ^iettJ, fijnen Feeftdagh ; Dit foude eenighiins mogen g^ feyt worden, maer ick wil een ander reden voorbi gen , te weten om dat den H. Vader Franctfcus cen raphinfch leven onderhouden hebbende op defe ^ reidt, ende nu vindende eenen Seraphinfchen Pe^ J| fcheyden van defe wereldt en geweeft hebbende . |
||||
|
van 't geeflelyck Kaertjpel. 29 5
acnfchou\rer van dele goddelycke dueliejieefc haer de
handt gegeven;en (00 wiert Terefaecn Seraphinfche zie-
'ejinden Hemel geleyt van eenen Serafhinfchen Vader.
Voor't fluyten van de Hert e Ses onferfpel der liefde,
'°o ift dat iele wenfche alle menfchen te betrachten defc
Seraphinfche liefde , van alrydt ftantvaftigh te blyven
fotter dootlt. Een jeder maeckt hem bereyt om pylera
pf liefde te ontfangen. Hoort den ouden Origines,(a)
3°efchoQti ifl boe eerlyck, een wonde te ontfangen van de
leJde, een ander heeft ontfangen eenfiheute van devlce-
■>cvelycl^e liefde, gy ontdecht uwe litmaeten, u herte, en
r'fe[enteert u aen den fchoanen f ijl der liefde Godts.
, Laet ons de H. Terefa aenroepen op dat fy onfe
^erten ontfteke met het vier der liefde , en dat fy ons
Cr'ofTe van het eeiwigh vier.
O Charitatis viclima
Tu Corda nojlra concrema
Tibique gen'es creditas
Averni ab igne libero..
Dat is: O offer and, der minne
Verbrandt ons herten hier
't Geloovigh volck vrindinne
Bewaert , van't helfche vier.
1 *^en H. Vader Auguflinus feght, (h) de brandende Y etl worden levende genoemt 5. en de uytgeblufte de r 'erte kolen u'orden doodt gefeyt, fieechj(kght ky)dc, 0'eJte h de roode kolen j de k0UWe ty de, brandende *?* fy ontfleken worden.. T 3 Laet *Wca*™ pulc'""tn eft Suam decorum , vulousè charitate accipere,
'e Jacn] re' atUor's jaculum accepit : tu , nuda membra «ia Sc prsbö 'Pellant ?rm°'?" Ongm.bsmU 2. inCant. (b) Ardentes carbonet \h.\ |
||||
|
'ïp4 Het IX. Cap. van de Herte Vyf
Laet ons oock foo doen , te weten onfe koud8
fwerte herten leggen by het brandende herte van Terefa, en door onfe gebeden blafen, op dat ons herteO worden verwermt ende ontfteken op defe wereld en dar wy defe brandende liefde ftantvaftelyck raO' gen onderhouden tot dat wy in liefde zyn geftorveO» HET IX. C A P I T T E L.
Van de Herte Vyf.
§. i. Uytlegginge van de Herte Vyf,
^Oor de Herte Vyf verftaen ick de vy» ! bloedige Wondekens Chnfti, en of begrypen wat profijt dat is , de'fi \ Herte Vyf te befitten , foo ift dat \^" 'fal de fchatten en Ryckdommen da£f in verborgen uytleggen. Majolus vertelt ons (a) de groot-machtigheyt eö*
«Ie onverhaelycke Ryckdommen der Princen d^ meeften-deel vermengelt met ydelheyt hoe dat >/ voor hun felven hebben gebout fchoone treffely^ ke Palleyfen : onder ander wonderlycke faecken fr verhaelt van den Coninck van China die heeft f9 fchoone Saelen groot en breet verciert met fchoo" fchilderyen en tapyten : onder al defe , waeren è.^ vier al d'ander te boven gaende, een geheel van lato' Inet een alder-grootfte konfte gemeden ende ge' "werckt heel bevalligh : de tweede was geheel va' filver , de derde geheel van fijn gout, de vierde ^ overdeckt ende verciert met peeden en diamanten- (a) Majolus 1. U Cap. 25. MirabiL
|
||||
|
van 't geeft elyck Koert ff el. i95
En foo wy hier by willen voegen de Salette van
0en grooten-machtighen Cham 't welck was met
goudt bekleet, en al de pikeren oft colomnen wae-
e>J van maffif goudt, en.de in dit wierden gefloten
°de bewaert al de koftelycke juweelen en fchatten
va" defen Heer.
Hier hebdy de vyf miraecken der natuere van
ae koftelycke Palleyfen. O wonderlyck is de liefde Godts , ick vindem on.
***<rte Vyf van ons ff el der liefde, te weten in de vyf toCÏÏdekenS €hn^ Vyf PaIlc7fen al verre defe ver-
«dc te boven gaende, aldaerift profijtigh voorde j^el te ruften , want fy wordt bewaert en Ryck ^eemt ooghmerck hoe dat't eerfte Palleys van den °ninck van China was van Jatoen, hoort den H teil?"ln $*** b0eC^ der °Fenhaeringt aen't i. Cafit-
te' befchreyvende het Palleys van de Wonde in de voe, > hy feght, fijn voeten z,yngelyck aen latoen,
flt n den anderen voetis't Palleys vanfilver, Hoort, dei-7 'S de ord-inantie f^nder voefen(Ecclef caf. 4o)hec ■ de Palleys was van goudt met omgedraeyde **>A*T' HOOn dC BUiyC def §e/an§en befchry.
*«»ƒ handen Va" haeren Bruydego«n. Syn gulde «f* z.yn ront gedraeyt. {yCant. cap. 5. ) et7(J 'e* vierde Palleys was omringde met peetien
f0 "t diamanten ,- op dat defe oock alhier niet en feoj 8ebrck«i, hoort de Bruyt wat fy voorder' *1}> fjn handen zyn vol hyacithen.
hande VieC Palleyfen gevonden hebbende in de twee fcriivd1 ende tVCe VOeten van onfen Moedigen
' e§°m , hier by moeten wy voegen de vyfde |
|||||
|
4 e:i
|
|||||
|
ï$6 Het IX. Cap. van de Hcrte Vyf •
en prlncipaelfte woonplaetfe, te weten, in de geo-
pende zyde in het doorboort herte. Aenhoort de Bruyt (a) uwe z,yde is verciert met Saphyren. Den fteen Saphyrus is van nature blauw , met
kleyne gout typkens als fterrekens blinckendc : eel' wy voorder gaen , en beteeckent defen fteen niet wel de geopende Zyde en het Herte van onfen gekruyften Jeftts, blauw door de flagen typkens oft teeckens ifl overvloet, vol liefde tot ons blinckende als fterren' DcnH.Hieronymtis feghtdat in'tHebreeufch&tp^f
voortkomt uyt woort Scaphar en beteeckent Schoons- Pierius feght dat defén fteen hier voortydts itf
groote weerdigheydt wiert gehouden , als door de- len beteeckende den Conincklycken en opper-Pne- fterlycken ftaet. Abttlenfts feght oock dat den Saphyrus hier voof"
tydts genoemt wiert den fteen boven alle ft eenen. N11 komt hy eygen toe aen de Paufen ende Cardinaleflj jae als den Paus heeft gemaeckt eenen nieuwe11 ■Cardinael, fentaenhem den fteen Saphyrus, gelycif men geeft aen de Biflchoppen den rinck j ende de oude opperfte Rechters in ^Egypten , droegen aef den hals hangende den Saphyrus , waer in gefnede*1 was 't woordt Verkas , dat is : Waerheyt. Voorwaer wie is de waerheydt als die van fy fel'
ven heeftgefeyt,/c^ ben den wegh,de waerbeydt,en b(- ieven,:e weten Chriftus. 't Geopent Herte Chrifti mag^ wel genoemt worden den fteen Saphyrus, want ChW ftus was eenen fteen{i. Corinth. cap. io.)en indathei't was gefchreven Veritus , de waerheyt, te kennen ge' ven#
fa) Venter tum diftinflus Sapphyris, Alfu» textüj : latus diflinSl10
Sapphyris. |
||||
|
van 't geejielyck. Kaertfpel. 297
Vende dat door defe wonde den waerachtigen wegh
er»'t volmaeckt leven was te bekomen. Gelyck wy noch voorder hier (lillen hooren. Den H. Bernardm wel kennende hoe dat de kofte-
lyckfte trefooren waeren gefloten in dit palleys van't ge- opent herte nep.(a)Eengoet threfoor.,een goede peerle is # Herte foetenJefu,wie ijfer die defen kpftelycken (leen fal Verworpen ? Ick, fal liever geven al watick, hebbefmy- tende al mjngedachten in't herte van mynenHeereJefu. In dit geopent herte fijn te bekomen al de Ryck-
oommen der ziele. Hier ift dat de ziele wel wort kewaert van alle ongeluck. Hier om ift dat in't ^oeck der gefangen ( Cap. x. ) den Brnydegom be- ginnende't welvaeren van fijn lieve Bruyt heeft tot haer geroepen. Komt myn dujve in de gaten van de fteenrotfe,in het
hol van den muer. Al oft hy hadde willen feggen,komt fleemt uwe vlucht in de wonden van myne handen ende voeten , komt en woont in myne geopende zyde en aldaer fult gy bewaert worden van den hel- fchen duyvel en al wat u kan hinderen. Dat door defe gaten der fteenrotfe ende het hol van
den muer verftaen worden de vyf Wondekens Chrip, hoort den geleerden Hugo Cardinael, (b) het woonende "ft neftelende dujfken in de gaten der fteenrotfe: betecc- hnt een Ziele woonende in de Wondekens van de voeten en handen Jcftt Chrifti. In het hol van den muer,dat is te figgea m de geopende Zyde Chrifti. T 5 ende fa) Bonus thefaarus, bona raargarita , cor mum bone Jefu.quis hanc
•Bargariisij, abijciat ? quin porius dabo omnia , ja&ans otnnem cogitatio- ncm in cor Domini mei Jefu. S. Bsrnard. /irm. 3. de Paffïtme cap. 3; LaK- ^°!um^a babiians five nidificans in foraminibus Petra:, eft anima abuana in vtilneribus pedum & manuum Jeïu Chrifti, In cavernj mi. wi*, in foflione laterii Chrifti Sec. liugt Card. |
||||
|
ze/8 Het IX. Cap. van de Herte Vyf
Ende den H.Bernardus in fijn fefdeSermoon op't BoeCK
der gefangen, ooghmerck nemende hoe dat de ziele in defe Wondekens bewaert wort, feght: In defe digp0 ende verborgen plaetfen bewaert haerfelven de dttyvto ende fist den roof-vogel onbevreeft ront om vliegen. Waer is de voorfek.erfte fterckte voor defieckte hielen?
waer is de rnft-plaetfe , nergens als in de Wonden v0 enfin Salighmaecker. Op de felve maniere fchryft van defe gaten der ftecn'
rotfe.van de Wondekens Chrifti, datgoddelyck verhe- ven Engelfch vei'ftant den H.Thomas van Aquinenift fijn 60. werek. van.de menfchelyckjieyt Chrifti aen't 19. artic. (a) In de wonden Chrifti. de II. Kercke(en alle ge' loovige z.ielen)fit ende nefielt,als fy in de Paffe ons Hee* ren de hope van haer falighejdt fielt: ende hier door bc-> trouwt fybewaert te worden van de liften en laegen vat den roofvogel, dat is te feggen den duyvel. Den troef van Herte PJfonfci fpel der liefde hebben
alle menfchen die daer woonen door meditatie ofc betrachtinge in de vy f Wondeken Chrifti. Vees hebben Herte Vyf
Die in vyf Chrifti Wonden Leven met z,iel en lyf,
Heel ftijver ganfeh verflonden : Die in dees Wonden woont
Doet in de deught profijt
Tot dat hy wort gekroont
En welvaer voor altydt.
{a) In vnlncribus Chrifti, Ecclefia f 8c omnij fidells anima ) fedet Se
nidificat, cum in pafTione Dei fpetn falmis fua; ponit: & per hoc ab in- fidijs Accipitris, diaboli (e mtandam confidit. S. Tkom. ^i^. opuft, 6ö4 de immatiitalt Cbrijli an. 19. |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 299
Den H. Bonaventura verweckt ons al te famen om
^oon.plaetfen te maecken , niet met Petrus op den
_ergh Thabor, want defe vraege van Petrus wiert be-
1*PC, maer feght hy. (a) 't Is ons goet bier te wefenfay
*Preckt van den gekruyften Jefus) laet ons maeckfti
™"kr dry 1 ab'e m abelen , een in de Voeten, eeninde
**anden en 't derde geduerigh in de geopende Zyde.
. Al defe zielen fullen geprefen worden , want daer
*s te leeren al wat raeckt de volmaecktheydt, en
^lerom feyde den vermelden Leeraer , een lief-heb-
^er Van de deughden , (b) Aldaer wil ick, ruften en
^aeckcn , aldaer fal ick.f\>reeck?n aen fijn herte, hier
■W u>e[en myne rtijle in der eemvigheydt.
§. II.
Hoe dat de Herte Vyf van ons Spel der Liefde veroor-
■ faeckt in den menfch , het gefuyvert leven.
Y\ E leeraers der volmaecktheydt onderwyfen
'*-' ons hoe datter zyn dry levens , 't eerfte wort §enoemt het gefuyvert leven , het tweede 't verlicht kyen , het derde het vercenight leven. Al defe dry *evens in welcke gefloten is het fop der volmaeckr- "eyt bekomt den menfch door de Herte Vyf van ons f pel der liefde, 't Welck ick klaerlyck fal betoonen ïn dit ende de tweede naervolgende. §, Nu fal ick a«eenlyck raecken het gefuyvert leven. Het Ampt oft officie van't gefuyvert leven is den
Menfch net te maecken ende te fuyveren van alle *°nden die hy heeft bedreven. Ten tweeden indruc» . >») Ronum eft no» hic effe , faciamus hic tria tabarnacuia , uniim in
P «bus, nniiiu in raanibus, aiiud continuüm in latere.S. Bmavtnt. part. etir ' -^ 1!>' vo!o ciu'afc2;'e & vigilat«, ibi loquatad cor e'jus, hic «t requies mea in fsculura iaculi, |
||||
|
joo Het IX. Cap van de Hert e Vyf
ken eenen aldergrootften haet en nydt tegen de foO"
den. Ten derden moet geven fterckte om teoen te ftaen en kloeckmoedelyck te vechten tegen aHc quaede bekoringen. Al defe dingen brenght voorts in de ziele de Me'
ditatie van de vyf Wonden Chriftl, foo dan wort we' gefeytdatfy veroorfaeckt in den menfch het gefuy vert leven. Het eerde Ampt van't gefuyvert leven is dat hd
den menfch fuyvert van fonde , wel (feght den H- Bernardfis) (a) wat iffer foo l^rachtigh om onfe wendef* der ziele te genefen , als wel de gedaerige Meditatie van de vyf wonden Chrifti ? Den Kcyfer Conflantinus wefende befmet met Ai
melaetsheyt men heeft hem geraeden veel jonge kinderen te deoden ende dat hy hem foude baeyeO in het werm bloedt van de kinderen, belovende dat hy op defe maniere foude konnen genefen worden ende gefuyvert. Maer den II. Joannes geeft ons eenen beteren raet
om te genefen onfe melaetsheyt der ziele , als hy feght , Het bloedt van Jefits maeckf ons fuyver van alle fonden. (cap. i.) d'Oude vrah feght Paulus is een figure ge weeft
Van de nieuwe, lek lefc wonderlycke Ceremo- niën eertydts in d'onde weth gebruyekt inde gene- (ïnge oft fuyveringe van de Lazerye oft melaets- heyt , ten eerften daer moeften twee muffchen ge- nomen worden ende Cederen hout , ende eenen purperen draet} endeHyffope, ende op defe maniere wiei'E
fa) Q:n'J tam efficaïad ciiranda confclenriz vnlnera, quam Chrifti
vulcerutn fedula meditatio. iS'. Bernard, ferm. 61. in Cant. |
||||
|
van't geeftelyck. Kam ff el. $ot?
^lei't de Lazeryc ende meiaetsheyt genefen ( Levit,
CaP- i+) O (choone figure van de nieuwe vveth der gratie
a'*aer de meiaetsheyt der ziele wort genefen , te Weten door Jefmn Chnflnm den gekruyften. In de oude Weth, d'een van de twee muflchen
^iert gedoodt, en d'ander liet men vliegen , defe be- kekenen de twee natueren in Chrifio , te weten de ^nfchelycke, ende de goddelycke , de menfchelyke Mature isgedoot geweeft, de goddelycke bleef leven. koor't Cederen houdt kan en magh wel veritaen .
^°rden den galge-boom des Cruys , op welcke., defe "foffche de menfchelycke nature wiert gekruyfV Cnde gedoodt. Dftor de Hyffope wort kenbaer gemaeckt de
^clrieckende wercken Chrifii , en fijn oneyndelycke Verdienften , door de felve ons faligh-maeckende. -Ten leften door den purpuren draet wort wet
Vcrftaen het purper H. dierbaer Bloedt Chrijii, door 't Velck wy van onfe meiaetsheyt der zielen worden 8efuyvert , en wy die verre waeren van de faligheyo ^ant gelyck de melaetfche verre woonden buyten "eftadt, alfoo de melaetfche fondaren woonen buy- *en de ftadt der gratie , wy dan die verre waeren zyn ■ v gekomen, hoort de woorden van den H. Pattlus tot ^ Efhefien aen't i. Cap, , maer nu in Chrifto Jefugy~ lleden diefomtydts waert verre , zyt by gekomen in het **• Bloedt Chrifit. Dat is te feggen , door de kracht van het Bloedt^/». Geluckigh zvn fy die hun toevlucht nemen tot-
*te Wondekens Chrifit , Want fy fuUeo komen tot |
||||
|
•oi Het IX. Cap. van de Herte Pyf
Den ouden Meffmh vertelc ons een Exempel
van eenen Jonghman die door't boos ingeven dei duyvclen lange jaeren quaeiyck hadde geleeft, ei nu den duyvel toebehoorende , maer den helfchen vyant hem vreefende te verliefen, hy heeft hem vet'- openbaert in de gedaente van een weerlyck Priefter en feyde tot hem , laet ons te famen gaen wandelen buyten de ftadt , en fijn wille was van defe Jongh- man om den hals te brengen : nu t'famen buytetf zynde fy paffeerden voor by een Capelleken ( alwaer den gekruyften Jefus wiert geviert, gelyck buyten Antwerpen 'té Hoboken) den Jonghman 'feyde myn Heer laet ons eens ingaen , neen feyde den duyvel gy mooght gaen en daer-en-tuffchen ick fal u hier al ruftende verwachten. Den Jonghman in de Capelle tredende fagh veel
volck te biechten gaen , en jeder vont hy devotigh aenbidden den bloedigen Bruydegom den gekruy- ften Jefttm. Tot wie hy fijn oogen ophief en badt met bloedige traenen om vergiffeniffe fijnder fon- den,en feydc:(a)Heereenmifacht nochte en verfoeytniet * deel 'f welckgy met u H. Dierbaer Bloet hebtverlofi. En door Meditatie tredende in de Wondekens Chnjli hy begonde te beweenen fijne fonden ende kreegh eenen aftreck van de felve , en ginck opftaen- de voet te biechten , ende wiert foo gewaffen in de Wondekens Chrijii, en hy die verre hadde gewoont als een melaetfche ziele, buyten de ftadt der gratie, hy is in Chrijio komen woonen. Nu't volck komende uyt de Kercke den duyve!
ondervragende naer fijn mede-gefel, oft fy hem niec (a) Ne defpicia» partem tuam qiiam redemifli fanguine tuo. |
||||||
|
van't geefteljck, Kaertfpel. ,öa'
p"en en hadden, maer fy antwoorden hem niet te
jennen, nu den jonghman aytkomende en den duy- ^el hem niet kennende vraeghde oock aen hem aei' fijn Camerade , wel feyde hy , dat gy hem faegu
jjllde gy hem kennen ï Och jae feyde den duyvel. " e" Jonghman feyde weet dat ick ben die u Came- fa«e hebbe geweeft door myn duyvels leven , en nu ^° en kent gy my niet meer, om dat ick ben ge- afle» ende gefnyvert met het H. dierbaer Bloet Je fa
hrifti, 'twelck den duyvel hoorende is met eenen
'«nek verdwenen. ^ Ick lefe iu't boeck. der getalle aen't 11. Cappittel hoe at de kinderen van Ifrael gebeten zynde van het fer-
^ in de wilderniflfe , dat fy niet en konden genefen ^ 0rden van de doodelycke wonde, ten waer faecken ^ac fy aenfagen een ferpent van koper , 'twelck °dt tot defer eynde hadde doen maecken door
j°yfis, ende't felve hadde doen verheffen, 'twelck ce gecjuetfle aenftende fy wierden genefin. ( Numeri aP- il.
£0Den ouden wyt-vermaerden Tertullianm inftjneé
kol n ie afg.odderJe Mn't J. Capittel feght {a)dat j^ere Serpent beteeckende de f gure van den gekrujfien ^taer eer wy voorder gaen , onfen gekruyften
gelv iWC! ver§eleken by 't kopere Serpent, en defe TljJ leni{i:s en 1S niet vremt, feght den geleerden §*°P"tlatltis , want noch min noch meer gelyck dat pe ^ent ^dde het wefen van een waerachtigh Ser- > en nochtans ten hadde geen fenyn : Alfoo oock *'"u*£®f?iï U^V, terpentij fignram defigna™ Dominica: Crucijf
|
||||
|
jo4 &et IX- Cap. van de Herte Vyf
onfen Salighmaecker hy heeft wel aengenometi de
nature ende het wefen van een fondarigh menft'1' maer hy en heeft 't fenyn der fonden niet aengeo<>* men , maer wiert geacht ende gerekent ondet' "? fondaren. Gelyck dan het kopere Serpent genagelt wier
op eenCruys't welck wiert verheven, op dat de ge' quetfte dat fiende fouden verloft ende gefuyvef worden van de wonden. Alfoo feght den H. Joannes aen fijn 5. CaptteUM01
verheven worden den Sone des menfeh , op dat al die * hem gelooft,niet en vergaen, maer dat hy hebbe het ew wigh leven. Dit feyde Chrijius aen Ntcodermts al oft W hadde willen feggen , 't is van noode dat den Soon " menfehen oock genagelt worde op een Cruys gel)"r,' het Serpent, en dat hy opgeheven worde : op dat » fondaren die gebeten zyn van het helfch ferpco1' hem aenfiende door Meditatie, met de oogen des g loofs, mogen genefen worden. Defe uyt-legginge kan ick betoonen goet te $c'
fen uyt de leeringe van den Paus Adrianus. Defen Paus heeft eenen brief gefchreven aen ^'
rolus Coninck, van Vranckryck, miffchien dat de' Coninck hadde gefchreven aen Adrianus om een i ' medie voor de fonden , en den Paus antwoort de woorden.(a)^/ degene die gejlagen oft gebeten is vaiï fermenten der fonden,dat hyChrijlum den gekruyften $ fchouwe,ende hy fal komen tot fuyveringe. Het tweede Officie van het gefuyvert leven is > J
di-uck^
(a) Quicuitiqne ergo percufius fuerit a ferpentibus Vecci\°ctP^
.. Chtifiuin Crucifixen iruueamr, 5Cc, *idrunui Papa , £p>fi> ** |
||||
|
t van 't geefteljck Kaertfpel. ,0j
^ucken eenen aldergrootften haec en nydt tegen
üe fonden. ' ° Om haet en nydt te krygen tegen de fonde, weet
«« den menfeh door de fonde wederom is kruyfen- «e onfen Salighmaccker : hoort Paulus , wederom in. **» kruyfende den SoneGodts. (ad Hebrx. 6.jjemant fal «ggen Chriftus is geftotvcn, hy heeft geleden , hy is jerrefen , hy en kan niet meer fterven noch Iyden >s waer, macr weet dat Chrijius nu in den Hemel
«verfoude noch eens gekruyft worden , als wel te boeten verdraegen ende te fien doen een doodt-fonde Overleggende dan het bitter onmenfchelyck ly_"
*en Cbrifti , de ziele fal krygen haet en nydt van de ionde,aei)gefien den Heere foo veel heeft geleden voor Je felve , en noch is te weden 't onderftaen, waer'c laken het konde gefchieden. Wel fcght ?*»/»,, en 't magh noch gefeyt worden"
Je Veten dat de boofe menfehen Chnftum hebben ge' ïnJ ft,' dC" H' rader 4*0*™* fcghc i (a) De auade
men fien om te ontfangen deftrafe , om datfyoehrmfe bjbbe». Du dan alleene (faljemantfegge„ )futlenvei «oemt worden die gekruyft hebben? /^ dervefewen jae a'fi alleene. Soo dan wyfondaren van defe tydentynge frJhisH fakn (antweort Auguftmus) dat Godt meten 'Wervracght de z.Ulen, gy-Ueden z.yt geruft. Maer 't is de ziele, welcke van Godt fal onder
™*egtworden , want defe foo dickwils fy doot.fonde ö?et, wederom opeen nieuwkruyft fy den Heere |
|||||
|
Een
|
|||||
|
$c6 Het IX. Cap. van de Herte Vyf
Een ziele rypfinnighlyck overleggende al "ö
Wonden Chrifti, die den Heer voor de tonden heeft onderftaen : fal fulck een haet en nydt krygen tegen de tonde , dat fy duyfentmael liever fal fterven als dien goeden Jefus noch eens te kruycen oft te ver- grammen : om dan haet en nydt te krygen tegen de tonde kruypt in de Wondekens Chrifti door me- ditatie , en daer fult gy oock bewaert worden van niet meer te vallen. Wel te piopofte komt hier de Bruyt der gefangen
ondervragende haren Bruydegom op defe maniere. Loet mj weten (feght fy) die myn z,iele bemint ■> waef geeft gy voetfel, waer ruft gy in den middagh ? Laet my dit weten op dat ick, niet en beginne te hopen als eelt vagebondt achter de kudden. (Cant. i.) Den geleerden Bijfchop Philo uytleggende defe
plaetfe feght, de Bruyt roept ende vraeght, waer dat het is daer haeren Bruydegom voetfel geeft , dat is te feggen , fterckte tegen de fonde, waer is't dat gy de ziele voet ï Waer is't dat gy ruft in'c midden van den dagh 5 Welck is u beddeken } U ruft-plaetfe? Ick hoore (feght defen Leeraer) haeren Bruydegom Chrtftm antwoorden , myn ruft-plaetfe , myn bedde- ken is den galge-boom des Cruys , myn oorkuffei1 is een doorne Croone , myn flaep-laecken is myn H- dierbaer Bloedt, myn rufte is lyden. Siet myn alder- lieffte Bruyt gy vraeght waer ick flape , hier is't, e" dat in den middagh, in't midden van den dagh , wa!li: gelyck de Son 't alderkrachtighfteis , ende't alde1'- heetfte in den middagh : alfoo ick wefende de St»* der Rechtveerdtgheyt hebbe myn grootfte wermte e°"* de hitte, dat is, liefde getoont met uytwerckifge* |
||||
|
van't geefleljck, Kaertfpel. J07
Hangende aen den galge-boom des Caiys, liggende
°P die beddeken der liefde : daer en boven gy vraeght, ^aerdatick voetfel geve, om te verftereken i 't Is fier ó lieve Bruyt : maer aengename ziel, waerom *st dat gy foo neerftigh zyt om dit al te weten > "oort haer antwoorde ; op dat ick, als een vagebondti. niet en beginne te hopen achter de kudde der mede-ge» Men. Al oft fy feyde , ick onderfoecke dit met fulcfc ^en forghvuldigheyt, om u gevonden hebbende dooc ^e meditatie van't bitter lyden en Wonden door defe *?VerIegginge voortaen niet en loope met de kudden ^r mede-gefellen, dat is met de menfehen levende als beeften. . Om dan niet meer te fondigen noch voortaen
Icc meer beginnen te fondigen , is'er niet beferalste
Saen overleggen het beddeken van onfen bloedi- °en Bruydegom , te weten het H. Cruys met den °°twonden Jefus , laet ons daer blyven woonen als
refts en aldaer contempleren , hoort Job. 39. Den
~^rent blyft woonen in de fleenrotfe en van daer con- e!Kpleerc by de fpyfe. Alfoo moeten wy doen als Arents
y'egen naer de fteenrotfe , te weten Chriflus , en tre- .en in fijn vyf gaten oft Wonden, en aldaer contem-
refenonfe fpyfe der zielen om haer te verftereken,
1 ^eten contempleren hoe dat wy voor fpyfe heb-
njn het H. Sacrament des Autaers het H. Lichaem
n «ierbaer Bloet Chrifti.
Tenderden het gefuyvert leven moet geven wape-"
jfn en fterekte om tegen te ftaen , en kloeckmoe- SWyck te vechten tegen alle quade bekoringen.
u" Veroorfaeckt oock de overlegginge van da |
||||
|
•308 Het IX. Cap. van de Herte Vyf
vyf Wondekens Chnfli. Soo dat wel gefeyt wotU
dat defe Wondekens te overleggen , en in fijn me- morie mede te dragen voort komt het gefuyvei* leven. '. Hoort den H. Bernardus (a)fitlck. een kracht heep
den gekyttyften dat die alleenelyck. heeft defe gedachte" nijfe hy verjaeght 't geheel leger van den dttyvel. Defe kracht wel wetende den H. Apoftel Petrf*
hy raetalle menfchen hun felven daer mede te W3' penen , om foo onwinnelyck te wefen van den duy- vel. Hoort fijn woorden in fijnen eerjien brief aent^c capittel ,foo dan Chriftus geleden infjn vleefch , en g)'" lieden wapent u met defe gedachteniffe. Ende hier op fchryvende den H. Thomas feght: (ty
wapentU. L. met de gedachteniffe van de Pajfie Chrip- Men leeft in't leven van onfe H. Moeder Tereff*
hoe dat fy de duyvelen niet meer en vreefde als <& vliegen, want by haer gedurigh hebbende den ge- kruyften Jefus , fy en vraeghde naer de quade tefl' *atien niet, jae naer de duyvelen felf, die fomtydt" met groote hoopen quamen in haer celleken, mae fonder haer te ftooren , nam fy het H. Cruys en ter- ftont vertrocken fy ; hierom is't dat den H. Augup' rins feght: (c) Alle quellinge ende belegeringen der dti]' velen gaen met de kracht des H. Cruys al te niet. Laet ons onder-houden defe Herte Vyf'van on5
Spel der Liefde , en alfoo fullen wy al de conditien v^ het gefuyvert leven bekomen tot 't profijt onfe -zielen. . •„* (aj Tanta eft virtus cruris Chrifli ut ad folam ejus memoriam to^r
diabolifugeiurexercitus. S. Eernardn, detajf. D {b) Armaie vos . gitaiioTie Pafiionis Chtilli. GloJ> uüftUca. (c) ümnfadsmonum ;, chinamenta vircute crucii ad nihil tedigiUKur, S. viuguft. «• "' *v |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 305
§• HL
"2 Herte Vyfv&n ons Spel der Liefde veroorfaeckt in
de ziele van den menfch het verlicht leven,
|\ E hooghfinnige Vaders befchry vende het ver- j^ licht leven , leggen dat het ampt oft officie van
^ leven is , licht te geven ende hulpe nootfakelyck
^ in practycke te ftellen de deught op het model
welck onfen Salighmaecker ons heeft gegeven. Maer dit wort volkomentlyck gedaen door de ^ditatie van het lyden en Wondekens Chrifti. Soo
^o het verlicht leven wort verkregen door defo
Meditatie.
Aen Moyfes wierteertydts bevolen een figure van ^et verlicht leven, gaet fèyde den Heere en maecht
°'gens het exemplaer oft model dat it op dm her oh ge- to°ntis, (Exod. cap. 25.)
,. Alfoo fegh ick , wilt gy-lieden bekomen het ver-
ent leven gaet door uwe gedachten op den bergh ,ari Calvarien ende aldaer fal u licht gegeven wor» ?n> om in den geeft te fien , op wat maniere gy ni°et leven.
, Den H. Francifcm de Sales in't lefte van fijn boec-
Kender Goddelycke liefde feght, den bergh van -Cal-
arten is de fchole van de.oppe-rft$ volmaeckyheyt. , '-aet ons dan opklimmen naeï defe fchole , hier
rant de lampe welcke ons verlicht, de lampe is de; ^enfchelycke nature, de olie is fijn uyt-geftort H.
xrbaer Bloedt, het wieck oft lemmer is fijn vleefch, 'et vier is fijn liefde , daer is't verlicht leven te leeren. Al<aaer is't dat den meefter op fijn Predick-ftoel
V 5 leert |
||||
|
3i o Het IX. Cap. van de Her te Vyf
ïeert de volmaecktheyc. Hoort hier van fprekeo de0
JJ. Auguftinus,(a)dengalge-boom desCrttys alwaer aeti' genagelt waren de ledekens van den ftervende Chriftfts,^ cockgeweeft den ~Predic\-ftoel van den leerenden meefter- Wat deught en wort hier niet geleert en on-
derwefen , en dat meer met de wercken als met de woorden, blyft hier fitten en woonen , en gy dut door meditatien gewaer worden een verlichting^ ïn u verftant, en gy fult fien hoe dat Chriftfts voor f geftorven is , en foo {alt gy t' fijnder exempel leerefl il felven alle daegh verfterven. Wanr waerom vraeghC Taalus is Chriftfts geftorven; Hoort fijn reden. Chrifttff' is voor alle geftorven op dat de gene die leven , ntt nid weer aen hun felven en leven^maer aen die voor hun ge ■fiorven is. Hier wort dan geleert dat den menfch fy fel-' ven moet verfterven en niet leven volgens fijne finne- lyckheden , niet nae het vleefch, maer nae den Geeft» Het gefuyvert leven leert den menfch , laet het
'qtiaet , het verlicht leven leert den menfch ; doet het goet. Het quaet dan verlaten hebbende door't me- diteren van de Herte Vyf, de vyf Wondekens Chrifth Wort nu voorder volmaeckt en doet het goet, 't gene ,u hier by den gekmyften Jefus wort onderwefen- Leert u felven in alles verfterven , kruyft u met Chrifto, en alfoo fal de werelt u een Cruys wefenen gy ae*1 de werelt, de werelt dient u vooreen Cruys als gy" haer niet nae en volght, en al is't dat gy volgens utfC nature genegentheden voelt en de felve niet toe efl ftaet, maer u felven verfterft , dan foo is de werelt $ een Crüys , ende gy zyt aen de werelt een Cruys , of*5 dat
(a) Lignnm illad ubi erant fixa rnernbra moriemi» , etiam Cathe'
dra fuit Magiöri dpcentis iï. ~4uguft, tro.S, 119 in lomnem. |
||||
|
van V Geefteljck, Kaertfpel. %ij
at gy door u goet leven haer vergramt, den duyvel
en de werelt lyden , als den menfch fy felven kruyft ende verlterft. Op defe maniere kan wel verftaen ^'°rden de fententie van den H, Paulus tot de Gallatten ^n't 6. Cap- aen my is de werelt gekruyft , en ick. aen de ^ f relt. Met een woort gefeyt , de weiélt is my cen cruys, en ick ben aen haer een cruys. O geiuckige zielen die haer felven met Chrifta
Kruyfen , defe zyn geftorven aen hun eygen felven ende fy leven geheel aen Chrifto , defe en hebben geen treek om haer affedfcie te ftellen op jet dat gefchapen ,s '• om dit beter te begrypen imagineert u eenen ^'ftladigen die om fijn boofe daden wort levende 8ekruyft , nu handen en voeten genagele zynde, dat ^en hem prefenteerde leckerlycke fpyfe , fchoone ■^leederen , veel lant en goet, hy foude het al wey», Eeren , niet begeerende als een falige doodt. Alfoo gaet het met de volmaeckte zielen, welcke
plicht zyn geworden op den Bergh Calyarien s en ^12 hun felven hebben vrywillighlyck gekruyft, defe etl hebben geen affeótie noch tot fpyfe noch tot fchoone kleederen , noch tot geldt oft goedt, want *V en peyfen maer om Godt een goede, ziele op, * offeren? * ƒ Gelyck dan den gekrityftea menfch voor fijne
^ifdaden gekruyft , niet en peyft als om Wel te «erven , alfoo de vrywillige gekruyfte zielen en «encken maer om wel te fterven , ende naeckte- Jck, dat is, fonder eenige affe&ien tot de werelt,. foecken fy in alles den naeckten gekruyften fefum gelyck te worden, y* fftK
|
||||
|
Ui. Bet IX. Cap. van de Herte Vjf
§. IV.
De Herte Vyf van't Geeftelyck Kaertfpel veroorfaeck*
het vereenight leven. HEt alder-volmaeckfte leven, 't welck te bc
komen is in den wegh der deughden wort genoemt, het vereenight leven , en dit wort alderbeft gevat door de Herte Vyf, te weten , door het medi" teren van de Wondekens en lyden Chrifii. Defe propofitie of voor-legginge dnnckt aen veel
vremt te wefen , feggende dat alfulck eene meditatie goet is ende profijtigh , voor die eerft beginnen , voor de nieuw-bekeerde fondaren , op dat fy fouden ver' licht worden : maer niet voor de geeftelycke zielef van den hoogen fin. Dit is voorwaer een groot bedrogh, ende feel'
leelyck abuys, ende hierom fal ick tegenwoordigh klaerlyck betoonen hoe defe meditatie is den alder- bequaemften ende alder-volmaeckften wegh om met Godt vereenight te worden. Als de Philofophen, en de Godts-geleerden jet klaer-
lyck willen beproeven , betoonen ende befluyten , fy gebruyeken gemeynlyck de authoriteyt van treffe* lycke Leeraers , ende met reden beveftigen fy de faecken. Ick defe voorfeyde propofitie willende houder»
ftaen en betoonen dat fy waerachtigh is , beginne met de authoriteyt van onfe H. Seraphinfcht Moeiel Tereja, wiens geeftelycke leeringe foo groot is ach" tende onfe Moeder de H. Kercke , dat fy op haereti Feeftdagh in't Gebedt van haer Officie roept tot |
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel- 51 j
^odt fa) om gevoet te worden met de ffyfe van haere
&e*(lelycke leeringe. Ende op dat een jegelyck haere authoriteyt foude
'e meer achten foo fal ick vertellen 't gene over eenige. ]aeren is gefchiet, ende een jegelyck kan het vinden lnden Brief van den Alder-doorluchtighften Heer myn ~*eer Joannes de Pallafox Bijfchop van Ofma , van den ^aet van fijn Conincklycke Majefteyt, gefchreven aen ei Eerw: fader Broeder Jacobus van onfe Lieve Vrou->
f Presentatie , Generael der Carmeliten Difcalfen.
In't jaer 1639. eenen Geus van de vermaertfte , en ff geleertfte binnen Duytflant, eenen die foo hertnec- ^'§'i was in fijn ketterye, dat noch de fterckte van ^ waerheyt van het Geloof , noch de Difputen en ^ontroverfien der Catholycken van de aldergeleert- e hem niet konden overweldigen, en brengen tot
?e waecachtige Religie, is bekeert geworden mira- e^ufelyck door het lefen der wereken ende fchrif-
ten van'defe Goddelycke Meefterffe de H. Tere fa; ^aer't was geheel op een mirakeleufe maniere : de r°ecken van defe Heylige , waren gevallen onder ]ln handen , en hy las defe om de felve te verfoeyen,
^de om tc fchryven tegen al dat fy gefchreven had-r e> rnaer wel verr'van te komen tot 't eynde van fijn
oos voornemen , want hy is foo klaerlyck over-
wonnen door defe lefinge , dat naer verbrant te heb- en publickelyck al fijn wereken die hy hadde ge-
weckt , fwoer af fijn ketterye , ende treede in de ^ei'gaderinge van onfe Moeder de H. Kercke. Alfoo is't "M den Heer, myn Heer Eduardm de Bragance heeft V 5 ge- , U; Exaudi no» Deu» 8cc, Ita oa-leftis e]u» dodninx pabnJo nutriamur.
|
||||
|
5i4 Het IX. Cap. van de Herte Vyf
gefchreven aen fijnen broeder met de naer-volgefl' de woorden. Soo ick was om te fluyten defen brieft ick ben indachtigh geworden twee faken weerdtg'1 overleyt die hier defe dagen zyn gefchiet in dè fta"11 van Bremen onder 't Hertoghdom van Wittenberg1* een ftadt feer vermaert binnen Dnytflant, ende wa«f uyt gefproten zyn de alder-grootfte ketters van &l lant. Veel jaren gepaflèert, daer was in defe ftadt eene" van hun Minifters die veel benautheyt maecktf door fijn boecken der Controverfien aen al de Ca- tholycke Doótbren hier ontrent : en op eenen feke' ren dagh hebbende hooien fpreken met grooten lo* van de H. Terefa , hy fochte naer de boecken die f/ gefchreven hadde om daer mede te gecken en tege11 te fchryven ; ende hy fchreef dry jaren lanck op de- fe materie. Ten leften hy komt tot kenniflè dat h& niet mogelyck en was, oft dat defe Heylige niet et1 volghde den waerachtigen wegh der faligheyt, waef om hy verbrande al fijne boecken , hy verliet fijn fbrge van Minifterfchap , ende bekeerde hem tot ons geloof , hebbende vervloeckt ende af gegaen fijn ketterye, op den dagh van onfe Lieve Vrouwe Licht' mijfe, op welcken dagh ick hebbe hem fien te Com- munie gaen, met fulck een groote devotie en foO veel traenen lancx fijn wangen , dat men fagh dat fijn aengevat Geloove feer groot was. Hy onder-hout een leven tegenwoordigh, gelyck aen die den ver- loren tydt wilt inhaelen , ende hy fchryft tegen- woordigh op de brieven van den H. Vaulus verfaec- kende nu 't welck hy van te voren valfchelyck had- de geleert. Dit is een getuygenifle feer fchoon om te betoo*
|
||||
|
van't Geeflelyck Kaertfpel jij
11eft, hoe wel dat onfe H. Moeder Terefa,heeft hefchre-
Ver> j belieft nu te gelooven aen haer leeringe welcke V geeft 't onfer ptopofte , principaelyck in't it. kapittel van haer leven ende in de 6. wooninge vaa het Cafteel der 7islen aen het 7. Capittel. Sy %eekt tot haere Religieufen. Gy-lieden fult gelooven myn Snfters dat die
Statiën ende verheventheden ontfangen heeft , van ^e Welcke ick U L. nu hebbe gefproken , dat nie-. ^ant meer en fal moeten mediteren de Paffie ende ^enfchelyckheyt van onfen Salighmaecker, aenge- "en hy hem befigh hout in de exercitie van de God- "eK/cke liefde , van defe faecke heb ick op ander PWfen gefproken heel in't lange , en niet tegen- ^acnde dat ick weet dat'er veel contrarie leeren aen't gene ick hebbe gefeyt, feggende dat ick my §fet en verftaen in defen hoogen (in , en dat het beter ls > alleenelyck te contempleren in het vereenight 'even op de Goddelyckheyt heel puer , ende vlieden aWat lichaemelyck is , naer dat men den gefuyver- ^fn ende verlichten wegh gepffeert is, dit niet te- §enftaende fy en fullen my noyt konnen doen ge- loven dat hunnen wegh goet is. Ick hebbe gé.waeï goorden dat den duyvel my heeft willen bedrie- 8en door dien Wegh : fbo dat ick groote experien- tle hebbe van dêfe. En gelooft nier aen' die u fal leeren contrarie sëft
lTlyne leeringe,. voorwaer ick en kan niet begrypen Vat dat fy peyfen, die daer leeren dat men moet vtahten al dat lichaemelyck is , levende gelvck wy Wn, in een fternyck lichaem, ende met meerder r«denen, om dat fy oock willen wegh genomen heb- |
||||
|
3 ï<? Het IX. Cap. vandefferte Vyf
ben de menfchelyckheyt Chrifti: ick en föude' niet Iconnen gelooven dat fy het doen , maer iek late mf voorftaen , oft foo fy het doen, fy fgllen hun felven hinderen en al d'andere. Endeick belove dit volcfc dat fynoyt en fullen intreden de twee volmaecktft* trappen van ons Cafleel der pielen , want verliefend* hunnen wegh, wclck Jefus is, fy en konnen hier to« niet geraken , haónChriftus fpreken : Ick, ben dei wegh , de waerheyt ende het leven ; en op een andef plaetfe feght hy , niemant en komt tot den Vader, te* zy door my. (Joan. cap. 6.) Jemant falmy antwoorden (feght onfe H. Moedei
Terefa) dat de voorgaende woorden hebjpen eenefl anderen fin , maer ick en kenne genen anderen, en' de ick hebbe my altydt wel gevonden, defe myn? leeringe gevolght te hebben, 't, welck myne ziek wel weet goet te wefen. Daer en boven ick fegge dat den anderen weglt
peryckeleus is , in welcke ick my vindende eens ge leydt, daer naer klaerlyck hebbe gefien de peryc kels in welcke ick hadde geweeft, ende ick hebbe my af-getrocken door de hulpe van eenen dienae.t' Godts, aen wie ick hebbe te kennen gegeven d« maniere van myn bidden. Dit is de fchoone getuygenifle van Terefa welcke
komende tot het vereenight leven , Chriftns heeft haer getrouwt doorflaende haer rechter-handt met den nagel van fijn bitter Paffie , al oft hy hadde wil' len feggen , myn dochter gy zyt gekomen tot het vereenight leven door het mediteren van myne vy.» Wonden en bitter lyden. Den H. Bonaventma feght dat den H. Vader Fran-
|
||||
|
van 't geeflelijck Kaertfpel. 317
cfcus is gekomen tot' het fop der volmaecktheyt in
het vereenight leven , in 'welck leven en van welck Hen hy is geftorven , want twee jaren voor fijne 'doodt, is hy vereenight geworden met Chriftm op defe maniere : Chriftm openbaerde figh aen hem ge- kruyft , maer bekleet met ks vleugelen als eenen Seraphin hy heeft 't lichaem Franctfci doorwont mee vyf bloedige wonden , en is vereenight met (ijn zie- k' Nu om te betoonen dat den ff. Franctfcus defe Vereeninoe hadde verdient door het mediteren van de Saffie Chrifii, hierom heeft den'Heer hem vcropen- Wrt als eenen gekruyften Seraphin. Laet ons by defe getuygeniifeh voegen de leerin-
Ee van den geeftelycken Vader Thaulerus. De princi- paelfte oorfaeck van al de véreeningen met Godt is de Paffie Chrifti j foo dat de waérachtige contemplati- Ve geeften, en al dié daer trachren naer de volmaeckt- .^eyt-, moeten treden in de Wondekens Chrifti, om f°o hen felven aldaer fchoon te maken , te fuyveren, te \vaflen ende uyt te fchudden van al dat Godt niet eii is , ende aldaer fy felven vaft binden en vereeni- Sen met Godc, door het Threfoor ende koitelycke Meditatie van de Wondekens Chrifti. Alfoo fpreckc *haulerus cap. 36. injiitm.- Veel andere getuygeniffen foude ick hier kon-
nen by brengen , maer ick en oordeele 't felve nieü van noode te wefen , hope dat defe vermelde ge- lloeghfaem fullen wefen. ■ >■ ■ ' Laet ons nu goet maecken de leeringe.rnet rede-
en oft a ratione gelyck de geleerde fpreken. Rechtfinnelyck gefproken waert faecken dat ons
]et konde verwecken towf&aot: yan defe beproefde |
||||
|
jil Het IX. Cap. van de Herte Vyf
opinie en dat'er een contemplatie völmaecktet waeO
aen welckehet foude redelyck wefen aen te kleven» 't foude forider twijffelen wefen de contemplatie vafl de Goddelyckheyt, naeckt en puer : maer wy we* fende gelyck wy zyn , hangende aen onfe finnen ofl1 jet te konnen begrypen nootfaeckelyck moet me" een conclufie maecken , oft flot-reden , ende belydef dat wy niet en konnen met meerder proportie oft gelycke mate met on(ên geeft beter contemplerei' oft befchouwen de Goddelyckheyt s ten zy in fc menfchelyckheyt met welcke de Goddelyckheyt is vereenight. Ende alfoo op dcfe maniere wy hebben middelen om te fien met meerder klaerheyt de God- delyckheyt , met meerder contentement en mindet peryckel ende grooter profijt als in de contemplatie van de Goddelyckheyt alleen. 't Wclck ick, fal doen verftaen met een gelycke
ïiifle , by exempel, wy willen aenfien de Son , wy moeten wachten tot dat de Son bekleet wort met een licht doorfchynende woleksken, want fondef 't woleksken wy fouden eer blint worden als de Son puer fterelinckx te aenfehouwen met haere branden- de ftraelen : alfoo oock die de Goddelyckheyt wilt contempleren , befchouwen, hy moet dat doen vereenight met de menfchelyckheyt, oft anders den menfeh is hier toe onbequaem, en gefyek den H. Vanlm , feghr in fijnen i. brief tot Ttmotheam aen het 6. Capit, Godt wie nop menfehen heeft gefien, jae oock niet en \anfien. Ten anderen niemant en fal in difpute brengen da*
het wefen van het vereenight leven gelegen is in de liefde : maer de liefde e» wort mee geen comernpla^ |
||||
|
van 't geeflelyck Kaerlfpel. 319
tien beter en meer ontfteken als door het befchou-
^er> van den gekruyften Jefns. Soo dan't is defe con- templatie welcke den menfch brenght tot het ver- eenight leven. , Dat de liefde niet beter noch meer en wort ontfte- etl als door defe contemplatie , is maer te klaer,
ar>t liefde brenght liefde voort, gelyclc vier, vier
°or brenght in een fubjeót wel bereyt gemaeckt.
|.en ziele dan fittende in't midden van't vier der lefde in de Wondekens Chrifti , bereyt gemaeckt
°°r het gefuyvert en verlicht leven , fal deïè ziele
aer niet in biande geraecken , en verandere en ereenight worden met Godt ?
• hierom riep den H. Bemardus , myn liefde is ge- "j Hyfl y woonen dan in den gekruyften , is woonen in ?''efde, door welcke liefde de ziele met Godt veree-
'ght wort.
Men leeft in't leven van de H. Mechtildis, hoe dat ^ gedurigh was bevreeft oft fy oock foude wcfcn
der de uytverkoren. Chnfins feyde fhaer openba- j ^e) myne lieve Bruyt foo gy wilt verfekert zyn, vlcieght altydt mede in u gemoet de gedachtenifTe j, n ^y , ende leght in de wonde van myn rechte £,nt al uwe wercken , en ick fal defe ftieren tot uwe da '^ yc '■> in de wonde van myn flincker-handt leghc j c lr> al uwe ellenden, fieckten, tegenfpoet, vervol.
^ §e > en ick fal verduldigheyt beforgen. En foo gy ""êeerc vereenight\ te worden met my als eene
da erachtige Bruyt, woont in myne geopende zyde,
ald r 1S-^e ^aeP-kamer, de ruft-plaetfe voor my en u,
=r ift dat ick de zielen van der eeuwigheyt hebbe
l°uwt voor inder eeuwigheyt. Uwe affe&ien
|
||||
|
?2o Het X. Cap. van de Herte Vier
fteltfe in myne voeten , en ick fal u leeren wandele
gelyck liet betaemt aen de Bruyt Chrifti. . Wandelt feght Paulus(ad Ephef cap. $.)in de Hef*
hier op fchry vende den H. Thomas, feght, doet alt] voortganck- Niet met de voeten maer met de affect* dat is te feggen met devotie tot de vyf Wondelce» Chrifti, door welcke als door een deure de ziele «c in het alder-volmaeckfte leven. HET X. CAPITTEL.
Van de Herte Vier.
'Al die de Herte Vier hebben van ons Spel der LieW '
en gullen in der eeuwigheyt niet fondigen. \ Oor de Herte vier wort verftaen de M "^
ditatie van de Vier Uyterften , te W^ van de Doodt, Oordeel, Helle en H ^ melfche glorie : den Wyfe-man [tcCl -------- Cap. 7.) hier van fprekende feght, U>(?,
indachtigh uweUyterfon,ende gy enfitlt in der ee»»'^
heyt niet fondigen. En voorwaer hoe foude het W^ lyck wefen dat jemant foude fondigen, die daer wo^ met fijn gedachten in de doodt \ Alle fondaren h° den op van fondigen als fy gaen woonen in de do Vavid overleggende den ftaet der fondaren, vra^
tot GodtsH«r hoe lange,tot wanneer fullen defond* glorieren? Hoe lange fullen fy boosheyt fpreken? Hoe ^ oe fullen fy hunnen mondt openen,die daer wercken £)/ rechtveerdigheyt. Pfal. 93. Heer fy hebben u volck* .nadert, weduwen en viemdelingen hebben (y |
|||
|
aar
|
|||
|
van 't Geeftelyck Kaertfpel 3 2 r
^oort, jae fy loochenen uwe Goddelycke voorfin-
^'g'heyt, fy hebben gefeyt den Heer en fal het niet !ler», noch Godt en fal het niet verftaen. O Heer hoe batige , tot wanneer fal dat boos duyvels fpel duren? Hoort en luyftert toe naer David, hy antwoort en
e&>(z)tot dat denfondaer een put gemaeckf wort. Hier °P fchry vende Hugo Cardinael feght(b)fo£ dat denfon- "■"■er treet in het graf . Dat is te feggen , tot dat eens rypfinnighlyck overpeyft den dagh fijnder doodt. Tcrftont fullen .wy in't naefte §. befonderlycfc
preken om een falige doodt te bekomen. Nu naer de doodt foo volght het oordeel : wel
^e fal konnen fondigen die daer overleght dien *chrickelycken dagh , alwaer eens eenen dooden ge- beft hebbende , door Godts toelaeten weder keer- ^ tot fijn Camerade, die hem ondervraeghden , hoe ^at 't al was vergaen jn het oordeel \ Den overleden %de. 't Is daer een benauwden tjdt,
Men rekent nauw men fehelt niet qttyt.
Een jeder draegt aldaer fijnen boek mede,te weten fijn
j-Onfcientie,befchreven met de werken van de menfch. *"*oort den H. Joannes,de dooden fullengeoor deelt wor- den uyt het gene dat gefchreven falwefen in de boeckfiti Volgens hun wercken. Hier komt wel t onfer propofte "er>i/. ^w^ro/wwf^fchryvende op'tfefdegefangh van Uavid. De boecken(Ceght hy)z.yngeopent, niet met inck\ &efchrevenmaer met de voetftappen derfautenM boeckfi X uwer «otf' D,onec fodiatnt peccatori fovea. tb) Dotiec ingrediatiir pecca-
fcti r f'""ID' Hugo Card, (c) Libri aperti funt, non utiqueatrameoto iiVn?,^L • vea'S>'» deliftortira , aperiemur libri confrientia: tua;., »pe. 'sntHi übn cordii tui, culpa nóöra reciiabiwr, S, ■Amhof. «a Pf< 6, |
||||
|
jiz Het X. Cap. van de Herte Vier
.uwer confcientie [uilen geoptnt worden , de boeck^
<van u herte [allen geopent worden , ende on[e [chid(' cnftfauten , onfi [ondcn [allen gele[en worden. N'6 en fal aldaer blyven ongeftraft. Godt die nu niet en begeert de doodt der foncV
ren, maerwelhun bekeeringe en faligheyt , die #* als dan lacchen in onfe verliefinge ende verdomme' nilTe , om dat wy onfen tydt der bermhertigheyt piet waer en hebben genomen , Godt die nu foet eIl faechtmoedigh is , fal dan welen quaet en liee' recht veei digh. Htigo Cardinael (a) lchryvende op defe woorde1*
van David tck. ben eenen worm : hy feght, daer ert^ niet[aechter als eenen worm wanneer by geraekt wort' Ktaer met harter dan als by raeckf. Hy wilt fegge" Chriftus die vergelyckt hem by eenen worm en als $1 hem raken op defe werelt door wercken der penitent hy is faecht, foet en bermhenigh. Maer foo tff wachten tot den dagh des oordeels, hy fal alsdan o& raken , 't welck geheel hart fal vallen. Siet den worm als men defen raeckt hy laet o"'
met hem gewerden, maer foo hy raeckt, hy doof' boort het hartfte hout en al wat dat hy vint. Niet beter dan als nu dickwils te treden in d&
dagh des oordeels by ons felven, en effen te ftelk11 door een goede biechte en wetcken der waeracht1' ge penitentie , 't welck lichtelyck fal gefchieden 'j dat wy den dagh des oordeels wel levendig1' overleggen. Naer het oordeel foo volght de ve rdomeni'1
voof
(a) Nihil eft mollius verrai erna tapgimr, nihil iliuïuj du-in taP?
üttfft Caxditi, |
||||
|
±
|
||||
|
van't geejlelyck, Kaertffrel. 323
°°I de quade; d'helle al ift faecken dat fymaer ge-
weckt en is voor de groote fondaren , fy dient °chtans oock voor de rechtveerdige ende goede ie'en , op dat fy noyt in de lelve en komen. Want le jiaet, dat hy toejiet dat hy niet en valt, om dan niet vauen hier in doodt-fonde en hier naermaels in den gront der hellen , niet en is'er profijt iger dan 3,1- aer levende te woonen. Hoort den Propheet Job ( cap. 14.) wie fal my dis * Atie doen, wie fal my dat geven, van my te dttyckjsn ■ 'e begraven in de helle , op dat gy my Heer , aldaer , eWaert ? Geen zielen levende op defe werelt zyn beter c^aert als woonende in de helle. , Hierom feyde David (Pfal. 54) datfy daelen leven- Jtfi de helle, of dat fy daer niet en daelen fiervende3 8«t den H. Bernardus. ®e gedaehteniffe der helle bewaert de goede en
cntveerdige , op dat fy niet en fondigen ende oock
fondaren, op dat fy (ouden opftaen van fonde, ende
et meer fondigen , hierom gaf David defen wenfch
*] de fondaren die Godt door de fonde vergrammen
^ «e vergeten , hoort fyne woorden : dat fy al peeren
j, «e helle al die Godt vergeten. (Pfal.y.jM oft hy wilde
j 8§en , op dat fy aldaer de helfche tormenteh over»
t &§ende die fy verdienen door hun fonde, komen
^c afllant van de fonde ende beterniffé des levens.
er en boven overleght oock een van de »ier
"terftcn , te weten de eeuwige glorie, en medi-
c't hoe dat fy duert in der eeuwigheyt.
. Men leeft in't leven van onfe H. Aioeder Terefa hoe
. tfy fingende den Credo in de Mifie en komende
Xi acn
|
||||
|
$i4 Het X. Cap. van de Herte Vier
aen defe woorden wiens Ryck. geen eynde fal hel
dickwils wiert buytcn haer felven , denckende op &c oneyndelycken loon die belooft is voor een koi: goet leven , ende fy heeft ingebracht een gewoofl1- onder haere Religieufen ( welcke gewoonte nOc tegenwoordigh door de geheele Werelt onder \&& re Religieufen wort onderhouden ) dat men d«l Woorden Cujus régni non eritfinis foude fïngen op £Ê hoogen toon en trager als d'ander woorden. Die dan de Herte Vier heeft van ons Spel der Lief»1'
en fal in der eeuwigheyt niet fondigen. §. II.
Een van de Herte Vier, van ons Spel der Liefde : w
is te [eggen , een van de vier uyterflen , waer $* principalyck,» al ons u'elvaren hanght, is de dooft' om tvelckefaligheyt te bekpmen, 't isgeradigb te vi' kiefen voor Patronerjfe de H. Maget ende Marte'a' refle BA RB ARA. HEt is een out waerachtigh fpreeckwoort, Ej/>}"
goet, al goet. Want foo jemant wel fterft, »1 kryght goet oordeel , hy wort verloft van de hc' ende ontfanght voor loon de eeuwige blyfchap ^ hcmelfche glorie. Hier van komt dat alle menfchen, jae oock ^
boofte defer wereldt foecken ende wenfchen e6 goedt eynde , ende falige doodt. Daer ftaet in't Boeck. der getallen aen't 2 $. capittelfi
dat den alderbooften menfch met naem BalaarflJ t fende op 't fop van den bergh Phagor , endeaer»^ , de 't volck Godts gekomen ivyt itëgypten door ga |
|||
|
van't geeflelyck Kaertffd. 325
plachten een jegelyck onder fijn leytfmannen tre-
üen in't lant der beloften , kreegh een begeerte daer
°e>ende riep totGodt,<sL# myn uelefierve met de doodt
Jr Rechtveerdige, e,n dut myn uyterflengelyck, zyn aen
Al even eens gaet het met dnyfende menfchen fy
°°ren dat veel Religieufen , werelycke Priefters, «eeftelycke perfoonen en andere in de werelt wel Jn geftorven , tertlont foo (eggen fy met Balaam, eer dat ick oock foo magh fterven», en dat myn Vnde aen defe gelyck magh wefen, maer wat ftaet ler gefchreven, niet al die [eght Heere, Heere, faltre- ** in't Ryckje der Hemelen Maer wel leven doet wel j^fven , hierom eenen H. Vader fchryvende op't °eck der getalle , feght: Balaam hadde beter gefeyt ac myn ziele leve met 't leven der Rechtveerdige, . * Wel dat fy fterve, want een rechtveerdigh en goet Ven verooi'iaeckt een Heylige en falige doodt. Qttalis vita, : finis it(t. Dat is : Hoedaenigh 't leven wort beleyt Soo is het eynde als men fcheyt. "an gelycke veel hoorende dat de lief-hebbers " de H. Barbara wel vaeren, ende door haer voor-. Prake verkrygen een falige, rechtveerdige doodt, lachen oock alfulck een eynde : feer wel, maer §nt dan nu tegenwoordigh , ick wil leven met een ?v°°t leven tot de H Barbara en zMusiuh gy ver, erven een blyde, falige doodt. Defe devotie tot yne alderlieffte ende noyt genoegh beminde Pa- °ner(fe, de H. Maget en Martelareffe Barbaxa^va. X 5 door |
|||
|
31(5 Het X. Cap. van de Herte Vier
door haer voorfprake te bekomen een Talige doodt»
is een van de outfte devotien weickc over duvfent jaeren en meer is gebruyckt geweeft in onfe Moedel de H. Kercke. Den oorfpronck hier van is defe, fy ontfange11
hebbende de fententie van te moeten onthalft wot' den , haer Vader genaemt Diofcorus , heeft verfochf van den Rechter Manianus een vreeden Tyran dat hj foude mogen de eere genieten van fyn Dochter fel» met fijn vaderlyeke handen 't hooft voor de voetefl te leggen , 't welck hem is toegeftemt, ende hy heeft dat treur-fpcl volbracht. Dit lefen wy in haer offi' cie en't famenhoe't felveis afgeloopen, (a_) den Vf der Diofcorus heeft fijn eenige Dochter , met fijn eyg$ handt onthalft, maer'ten is hem niet ongeftraft gebleveti alfulck. een booshejt „• Want 't vier is uyt den Hemt' gevallen , en heeft mefer daedt onvoorjienlyck, weg" genomen den doodtfager. De H. Barbara dan gaende met haer Vader buytefl
deftadt naer eenen hoogen bergh om aldaer van heU» gedootte worden ; onder wegen foo wort haer vet' openbaert van Godt, hoe dat den Vader, om dat hy haer foo onmenfehelyck vervolghde , foude geftrai1 worden met een haeftige ende onvoorfienige doof- Defe openbaeringe verftaen hebbende, ende k^ mende aen den op-ganck van den bergh , heeft wsfi haer Vader gevracght een weynigh tydts, om voor'11 lefte haeren Bruydegom Jefus te aenbidden : een d' ligh Gebedt voorwaer ende ptofijtige vrage hee* fy voor al haere dienaeren gedaen , te weten fj heeft (a) Et Pater filiam quam habuit unicarq propria manu obmiric3»'l<'
verum non impune fuit illi tanta iropista» : nam ignij cslo lapfu», extC"' plo abfampfit parric'dam. Ex cffiaa 6. Btriart. |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. J17
£afi Godt verfbcht, dat, gelyck haer Vader , om dat
"y haer vervolghde , foude overvallen worden met Ceti haeftige ende fubiete doodt, alfoo oock ter con- ^ratie al die haer fouden beminnen ende vereeren, fou- de bevrydt wefen van de felve, hier volght het Gebedt. GEBEDT
"» de H. Maget ende Martelareffe Barbara tot hoeren
Brttydegom. OOneyndelychen Godt , die Hemel en Aerde ge-
fchapen hebt.., ende de nee haer e palen ge fielt hebt, le de woleken gebiet te regenen , ende de Sonne tefchy-
HeH over de goede ende quade : o goedertieren Godt alle *lyigen z.yn u onderdanigh ,jont my uwe Dienfl-maeght efi gratie , dat alle de gene die den dagh mynder Paf-
y jaerlyckx tot uwer lof, ende eerefttllen gedencken, Hn de doodt niet onver fins ende haeflelyek,en overvaüe,
^ter dat fy mits waerachtigh berouw ende biechte, %w het H. Sacrament des Autaers verfierekt worden, e*de en u>ilt o Heer hunder fonden niet gedencken in *n dagh des Oordeels, want gy weet wel dat wy&rm,
*?anc\ende boos zyn. - Haer Gebedt ge-eynt zynde , is daer terftont een etnrne uyt den Hemel gekomen tot haer feggende
y'mt myn Bruyt, komt myn vriendinne, entfanght de r°one die n bereyt is van der eeuwigheyt in myn Ryc\e.
"^'le het gene gy gebeden hebt,wort h van my toe-geflemt
eiegeven. Hier over fy danckende den Heère is op-
§eftaen met blyden moet als eenen kloecken Reu-
e» om te loopen den wegh, en komende op den
X 4 bergh,
|
||||
|
3 ïS- Het X. Cap. van de Herte Vier
bergh j viel op haer knien } voeghde haer handtf1
te famen, en floegh haer oogen naer den Heme>' en gaf haren fuyveren witten hals bereyt aen haere0 Vader 5 ende ontfinck den flagh met alle content^ inent, ende gedoodt zynde , haer ziele wiert geley* door Godts lieve Engelen in de eeuwige gloria Ende haeren Vader wiert den hals gebroken van o1 duyvelen , die hem hebben gedragen met ziel e" lichaem in den afgront der helle. Den ouden vermaerden Mtfreth befonderen diena^
van de H. Barbara in fijn eerfte Sermoon feght: (a) " vruchtbarigh gebedt van defegloriufe Maeght > wal? wat is'er beter aen den menfch,als te hebben vergijfen<jje der fonden,die ten lejlé dentnenfch verfmoorëin de heil1' VergiffenifTe kryght den menfch van fijne fof den door een goede Biechte , welcke de H. Barbal beforght aen haer dienaren : ende gelyck den men0 hoe naerdcr de doodt foo veel te meer wort gequol' len van de duyvelen , foo ift dat defe lieve Maeght d6 zielen bevryt van al de helfche aenftooten. Belieft eens te hooren hoe fehrickelyck dat ofi
duyvelen de menfchen quellen in het uyterfte. Den H- Cyrillus in fijnen brief gefchreven aen d^
H. Auguftinm vertelt van eenen die verrefen Wa* van de doodt , dat hy heeft gefeyt defe naervol' gende (voorden. Aenkpmende de ure van myne doodt in deplaetj1
waer ickfack, lagh , was vergadert fttlck, een menigh' vuldigbeyt der duyvelen dat men de felve niet en had**1 kpnnen tellen,wiensgedaenten foodanigh waren datrft$ (a) Oftuftuofa oratio hujus Virginis glotiofe , quidenira eft mei'"'
homini, quarahabere veniampeccatqrum fuorum , quae finaliter röe'' gunt hominem in infernum. Mtffwh firm. i.dtS.Barkaralit. D, |
||||
|
van 't geeflelyck. Kaertfpel. 329
,tet helycker , noch pynelycker , noch fchrickelycker en
\onde peyfen : jeder menfch fottde liever hem op defe we~
elt laten levendigh branden,als defe gedaente der boofe
y*nden te Jien. Defe by my komende vernieuwden
5"1 memorie van alles dat ick oyt hadde bedreven
,e§en Godt, my raedende dat ick niet meer en foude
-'°Pen op de Goddelycke bermhertigheyt, aengefien
* hem foo grootelyckx hadde vergramt.
L>efe gefchiedeniffe overleggende Meffreth roept
0t ons allen ende feght: fa) Siet van alf#lck,eenfchric-
yckgefcht doet verlojfen al haer dienaren en diena-
eJJen , de alderfalighfte Maget Barbara.
.. Let op de groote forghvuldigheyt van myne alder-
'«ifte Patroonerffe 't is haer niet genoegh dat fy heeft
efoight voor de doodt een goede volmaeckte
T^chte , en het H. Sacrament des Atitaers, ende het
& '. tijfel maer op dat defe haere dienaren naer al defe
rivilegien niet wederom vallen en fouden in fonde,
j*°°r de uyterfte bekoringen der duyvelen die fy ge-
^l'Uycken in't lefte van't leven , wel wetende dat 't at
anght aen't lefte : veiloft oock haer devote dienaren
ar> alle duyvelfche openbaringen ende bekoringen.
. (b) Want ick, derve feggen getrouwelyck., geljck, het
l* veel is beproeft,dat die haer devotelyck,heeftgedient,
üe eeuwige doodt niet en f al jien.
*s dan defe myne vriendinne niet weerdigh be-
gint te wefen ? Is het niet profijtigh haer te dienen? ~f het niet faligh in haer devotie te volherden ? Son- d« twyffelen jae. X 5 Hier- fam 1 ?Cce " tam 1,or"l>il' afpeöu Beatiflirca Barbara, fuos famuloj
roulalq„e facit liberari. Mtfnth tttfupr*.. (b) Qnia aiideo dicere confi- »;e';" 9uen"dmodaoi in mult>» eft expermm quicumque ei devote fer- «w, mortem aiernam non yidebit. idtra ibidem. |
||||
|
3jo Het X. Cap. van de Herte Vier
Hierom foo is't dat ick door eenen devote*
wenfch wenfche, myn herte te wefen eenen inck' pot, myn bloet het inck , myn vel papier, ende my" tonge de penne , om in alle herten te mogen druckc" en fchryven defe foo profijtige devotie. Ick weO" fche foo veel tongen te befitten als'er bladeren gc' vonden worden in den fomer op alle boomen & kruyden , en daer by een ftem klinckende als h^ trompet van het toekomende Oordeel, en ick veü' fche my felven vermenighvuldight en dat ick kort' de wefen in de vier deelen des Werelts, om al/o" over al defe foo heylige ende noyt genoegh gepr^ fen devotie te prediken, Jemant dit lefende fal verftelt ftaen en feggen d*c
men wat de devotie verbreyt van S. Barbara 't 's goet maer te fpreken met foo groote aflë&ie 't iJ niet prysbaer. Ick antwoorde op defe ontftelteniffè , met def
H- Igtiatius Bijfchop ende Martelaer die verlangend^ mer de Leeuwen om verfcheurt te worden , feyde (oO fy niet en willen komen en my verfcheuren, ick fal de fe gewelt aen doen en -maecken dat fy my verflio' clen. Syn geeftelycke fonen dit hoorende feyden , dat fy dit niet wel en namen , en dat al fulck een affe&ie en devotie tot de verfcheuringe der Leeuwen te groot was , hy &ntwoorde(a)Fergeeft het my kjndereflt want wat profijt my dit doet, weet ick. het beft. Alfoo bid ick oock den goedertieren Lefer dat
hy my believe te vergeven myne foo groote affectie tot de H. Barbara , want wat profijt my defe devo- tie heeft gedaen weet ick , en wenfche my duyfent (a) Ignofcite filioJi quid mJbi profil, egofcio.S. Hiirm.difcrip. Eccltf-
|
||||
|
van't geeflelyck, Kaertjpel. 331
"duyfent-mael devotiger , om alfoo getrouwelyck
e "°pen haer hulpe en byftant tot'er doot toe. *ck kenne eenen perfoon die devotie hadde tot
efc rnyne lieve Patronerfle. Defen wiert tot'er doot 'eck tot Duway in't jaer 1644. ende hadde een apo- eftia in de keele, welcke toe-floet fijnen mont, foo at hy niet en konde biechte, noch het H. Sacrament Js Antaers ontfangen, den Biecht-vader feyde tot e'cn perfoon, geeft een teecken van berouw ovet ' ^e fonden , ende ick fal u geven de abfolutie, want 1 ls onfnogelyck dat gy kont biechten : den fter- enden perfoon dit hoorende fprack de H. Barbara Ct)> enfeydeinwendigh. O ! rnyne lieve Patronerf- e 'ck hebbe u van joncks af gedient om te mogen ^°en een goede Biechte voor myn doodt, en nu foo egbt men my dat ick moet fterven fonder biech- |
||||||||||
|
d
|
.n- Verkryght my gratie by Godt, en helpt uwen
|
|||||||||
|
^naer die op u betrouwt. Daer-en-tuflchen kom-
er in eenen Doftoor met naem Remi , en hoorende ^ defen fiecken verlaten was van dry ander Do- ften , en dat hy haeft moeft fterven , feyde tot hem l°on zyc gy re vreden te fterven een ure vroeger Illec hope van te genefen , en men fal met alle ge- pelt de ^0/? erna doorfteken , en weet, foo gy dit niet °e en laet, dat gy geen fes uren meer kont leven? Uefen perfoon gaf teecken met fijn hooft , dat hy «'el te vreden was defe te laten open-vlimmen , be- bouwende op de H. Barbara , dat fy hem niet en rou- ^6 Uten alfoo fterven : den Barbier wort geroepen ^de den mont wiert geopent met een inftrument, Cnde de ApoflemaAoox het lancet wiert door-fteken, ^ , op-ftaende voet wiert hy genefeo verklaercnde |
||||||||||
|
j 51 Het X. Cap. van de Her te Vier
dat fijn alder-lieffte Patronerfle Barbara hem hadde
by-geftaen ende verloft van een. doodt fondef
Biechte.
Voor het flot van defe Herte vier fullen wy vee»
fchoone Mirakelen vertellen , om klaerlyck te bc toonen dat de H. Barbara is wel genoemt voor ed1 algemeyn fpreeck-woort de Moeder van de BitchU> om diefwil dat fy haer dienaeren en dienareflèn , niec en laet fterven fonder Biechte en de gerechten vafl onfe Moeder de H. Kercke. Soo dat fy oock we' getituleert wort Patronerfle om te verkrygen eefl yoorfienige ende falige doodt. Jemant door curieusheyt oft nieufgierigheyt ge-
dreven zynde foude geerne weten , waerom de Bus- fchieters ende Canoniers by naer over al , de H< Barbara hebben verkofen voor hunne Patronerfle: myne antwoorde is defe , om diefwille dat fy hande- len met het bufpoeder , door 't welck lichtelyck een ongeluck gefchiet, en op dat fy door haere voorfpra- ke fouden bewaert worden, fy hebben haer verko- fen voor Patronerfle. Hier uyt fpruyt oock, dat de- fe Gulde-broeders genoemt worden Barbarijen, dat is te feggen Lief-hebbers van de H. Barbara. Ick birlde u beminden Lefer wiegyzyt, te wil-
len worden Barbarift, dat is Lief-hebber van de H. Barbara, op dat wy al te famen genieten 't gene wy fullen wenfehen in de ure des doodts , te weten een waerachtigh berouw , goede Biechte ende het ontfangen van alle de rechten van onfe Moeder de H. Kercke. Maer jemant te vreden zynde van nu voort-aen
de H. Barbara te dienen, fal met recht mogen vra- |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 535'
§en Wat is't van noode te doen en te lefen 't haerder
cerej Eerft voor al 't is geradigh dat gy-lieden u doet
tchryven in haer Broederfchap 't welck by naer °Ver al te vinden is , tot Loven in de Capelle van ara,tot Brugge by de Ecry.Paters Auguflynen, °o oock by defe Paters tot Mechelen-, Thienen, Dteft, en Loven. Oock tot Gendt in de Parochiale Kerckff van S. Jacobs ende onje Lieve Vrouwe of S. Peeters. . Oock in S. Martens Kercke tot Aelft,a\w&ez op den
Vlei-*den Sondagh van de Maent te verdienen is Vollen "dflaet voor al de Mede-broeders ende Mede-fufters. Dit Broederfchap is feer vermaert binnen de Sradt
*an Antwerpen , van 't welck ick in de naefte §, befonderlyck fal fpreken. De jaerlyckfche oeffeniuge. 'fal wefen haeren
*eeft-dagh te vieren den 4. December op defe naer- v°lgende maniere. Vaften in de Vigilie, op den avondt den 3. December , ofte niet konnende va- ^er>, eenigh goet werck doen tot haerder eeren, op den Feeftdagh te Biechte gaen , cnde ontfangen het '**• Sacrament des Autaers. Maer die op defen Feeftdagh belet zyn, fullen
dieven hun devotie te houden den Sondagh onder ^e Oólave , oft op een van de acht dagen. Die haer tranffatie oock begeeren te vieren defe
Wort gehouden op den iz. Februarij. Raeckende van het vaften op den avondt het is
cen oude gewoonte onder de Lief-hebbers van do **• Barbara,en om U. L. hier toe te verwecken, luy- ftert toe wat'er gefchiet is o ver eenige jaeren in' de ftadt van Mechelen. |
||||
|
334 Het X. Cap, van de Hitte Vier
Daer quamen dry Jongelingen het lant befi£Ij'
ende wefende in de herberge op den 5. December A1 Vigilie van de H. Maget Barbara. Soo feyde den eertf" tegen den anderen, belieft gy-lieden van den avonC te eten, mooght het doen , ick voor my foude geer^ . onderhouden myn oude devotie van te vaften & eeren van myne byfondere Patronerffe de H. Barbal wiens Feeftdagh wy morgen vieren. De ande^ twee dit hoorende feyde : wy zyn oock te vrede" defe devotie te doen , want men feght voor een g£' meyn fpreck-woort dat al die defe devotie onder* houden , ende op haeren dagh te Biechte en te Corfl' munie gaen, dat iy niet en fterven fonder biechten- Den Weert dit hoorende , en zynde wat roeckelooS van leven, feyde : ick hebbe eenen goeden vette*1 Capuyn gebraden voor U. L. wilt gy-lieden die11 niet, ick fal hem felf eten, ende en fal daerom niec fterven fonder biechte : en veel ander diergelycte fchimpige woorden gefproken hebbende , heeft W& ge-eten ende gedróncken, ende is flapen gegaen W^' te pas, en op den morgenftont heeft men hem doot vinden liggen in fyn bedde. Dat dit een exempel $1 aen die daer uyt-lacchen defe goede devotie tot &9 H. Barbara om niec te fterven fonder biechte. De weckelycke oeffeninge fal wefen op de*1
Maendagh te leien de Litanien. De dagelyckfche Oeffeninge fal wefen het Ge>
bedt, gclyck hier volght aen'c welck is gegevef 40. dagen Aflaet H. B ARB ARA
f. Verloft ons dagh ende nacht. ^, Van ten doodt onverwacht. |
|||||
|
^
|
|||||
|
van 't geejlelyck Kaertfpel.
|
|||||
|
GEBEDT.
^\ Heylige Maget ende Martelareffe BARBARE,
^^ komt my dogh m het uyterfte myns levens te httlve
r»at ick^fonder Biechte niet enfierve:maer eer dat myn
eyt uyt defe werelt, verkryght voor my by Godt
^achtigh dat de felve eerfl door de Biechte gefuyvert,
t J met het H. Sacrament des Autaers , gewapent, j^ e met het H. Olyfel verfterckf wordeiop dat wy niï>e lsnaeren en Dienaerejfen , fcheydende uyt defe werelt3
«en weerdigh wefen te genieten de eeuwige faligheyt» e niet» glorieren in derecuwigheyt. Amen. ^.~y»e Hooghweerdigheyt F. Ambrosio Capello JJchop van Antwerpen jont aen allen die Gebroeders
£ *« Gefafters van de H. Maget BA RB ARA die dit jat fullen Ie fen , 40. dagen Aflaet.
|.tndeomU. L. noch meer ie verwecken tot het j, etl en onderhouden van dit Gebedt , weet dat dit ^ felve is, hetwelckeertyts alle dagen leefde Hen- |n JA C°ck_, en dit oock géfeyt hebbende', als hy lagh 1 en brant , de H. Barbara heeft fijn gebedt ver- 0 °rt > ende hem genomen uyt het vier , ende geftelc hy rate ' e°de hy en is niet geftorven, voor dat te §cbiecht was, ende ontfangen hadde alle de rech- 8ef Ia-n °nfe Moeder ^e H. Kercke, dit mirakel is Q ctlict in't jaer 1448.111 Hollant,, binnen de ftadt ^"wgenaemt. Dus vertelt SmiusTom. 4.
fy , "^eldie het Gebedt niet en konnen lefen dat ieJ^c^s feggen dry mael onfen Vader ende Weeft Vei °j!' 'ter eeren van de H. Dryvrddigheyt, aen de t0t efecc devotigh was de H. Barbara in haer leven, Geleken eynde fy dry venfters heeft doen ma- |
|||||
|
$ 3 6 Het X. Cap. van de Her te Vier.
ken in haeren Toren , het welck verftaende haïy Vader , heeft bevonden dat fy Chriften was, en" haer willende vefkeeren tot de Afgodderyen , " predickte , geduerigh roepende over-luyt, Godt" Vader, Godt den Soon , Godt den H. Geeft, dry P£l' ibonen en eenen Godt, defen is mynenSchepp£' mynen Verlofler , mynen waerachtigen Godt. TD'w' corus haren Vader dit al hooiende heeft fijn Doctl' ter gelevert in de handen van den vreeden Ty1^ Martianus , &c. Ende is onthalft van haren Vad*1' Nu die geen van defe voorfeyde dagelyck^ Oeffeningen en gebruycken , dat fy ten rainften * dagen feggen. H. B A R B A R A.
Verloft ons dagh , ende nacht Van een doodt onverwacht. u Om alfoo door haer voorfpracke te genieten v
rechten van onfe Moeder de H. Kercke en te ve,j krygcn een falige doodt, ende hier naemaels eeuwige glorie. §. III.
Hier wort verkeert hoe dat die van Antwerpen o1»1'\
leggende het profijt der z.ielen,door de devotie v$ u H.Barbara,fc<ier Broederfchap hebhen vernkuw't' alfoo oock,een fdige doodt te verkrygen. E Erft voor al , foo ift dat ick fal voorftellen >..,
Biffchoppelycke Bulle van de vernieuwde Inp' ,, ge van het Broederfchap der H. Aiaget ende M$ larelfe Barbara. FR. Am bros ius Cap Eli o by der gratie & *
ende gehengenifle des Heyligen Apoftely^ |
|||||
|
A
|
|||||
|
van't geefleljck, Kaertfpel. 537
«oei Biflchop van Antwerpen. Alle Chrifti ^eloo-
^gcn Saligh eyt in den Heere. Alfoo ons voorge- houden is door onfe beminde in Chiifto de Eerw: 5)eeren Aubertus van den Eeden Canoninck endc *i*eforier van onfe Cathedrale Kercke , Heer Mei- j-Wor van den BolTche Piebaen- ende Canoninck, I*eer Francifcus Hilwerven Canoninck , ende V"eei' Arnoldus Crols Canoninck der felve Kercke, f^er Jafpar Antony Munt-meefter der Conincklyc- ^.e Munte , Heer Daniel van den Brul onfen Secreta- ls 5 Petrus Mennens , Hubertus Crama ende meer ndere feer toegedaen tot de H. Barbara Maeght endo ^artelareiïe , hoe dat nu over de dry-hondert endo ^cer jaeren wiert geviert de H. Barbara ende aen- |eroepen voor een befondere Patronerfle in't uyter- er> om te verkrygen de weldaden der H. Sacramen- en- Tot wiens eere was opgerecht een Broeder- coap het welck befonderlyck trachte de eere tot de V°orfz. Heylige te vervoorderen föo dat in't jaer 3yo. ten verfoeck van de Borger-meefters ende etHeynte , als oock de Mede-broeders der felve p'derfalighite Maget ende Martelarefle Barbara den ei>eerdighften Heer Andreas Biffchop van Ca- n ei'yck heeft toegelaten , dat men door geheel de adt van Antwerpen ende binnen de palen der fèlve. . e^Feeftdagh van de H. Barbara jaerlyckx folemne- ^ck foude vieren , voorders heeft bevolen, dat men ar> alle flaefFelycke wercken fouden op-houden , op e pene van de Canonieke rechten daer toe geftelt,, j 8e'yck-vormigheyt van andere Feeftdagen door e H. Roomfche Kercke ingeftelt, gelyck blycke-' X '■■■>■/- lyck |
||||
|
3jS Het X. Cap. van de Her te Vier
lyck is by de brieven ons voorgehouden. Waerotf1
ons hebben ootmoedelyck gebeden ter eeren va" de voorfz. Heylige , het felve Brocderfchap door «c verargeringe des tydts vervallen , wederom te hef' (tellen ende van nieuws op te rechten ende nieiitfe Ordonnantien tot dire&ie der felve te maken ende te ftellen. Soo is t dat wy foeckende haere god-' vruchtige begeerten te voldoen het Broederfchaf ter eeren van de H. Barbara Maeght en Martelaren6 door den quaden tydt vergaen , goet gevonden heb' ben mits defe te herftellen, ende in fijnen ouden ft3£f te fetten , oft foo't van noode is , inftellen ende va" nieuws oprechten een Broederfchap in onfe Cathc' drale Keickeinde Capelle in den Ommeganck , aC de Zuyt-zyde der felver Kercke wefende daer t°l geordonneert van de Eerw: Heerc-n Deken en^ Capittel, op de Statuten ende Ordonnantien , fli* advis van de Mede-broeders des voorfz. Broedef' fchap, daer op te geven. Herftelt den 4. van $ Maendt September 1661. F. Ambrosius Epifcopus Antverpienu*'
Ter Ordonnantie van fijne boven-fchreven Hooghtf' Daniel van den Brul Secretaris. Op defen vermelden dagh der vernieuwde infiv' linge den 4. September , welcke gefchiede n\$ Vollen Afyaet, foo is't dat ick alsdan hebbe gepredic^ om defe devotie te drucken in de herten der me"' fchen, ende ick hebbe goet gevonden een kort W gryp alhier te ftellen van dit Sermoon. Het wort vernieuwt tot kennijfe. Colof. cap. 3 •
Al'e dingen vergaen met'er tydt, foo gecurly<* als lichamelycke', overleght yfer oft ftael het verW |
||||
|
1. van 't geefleljick Kaenfpel. 339
'j'fskens , den menfch vergaet, de devotie en gee-
elydce Oeffeningen verflouwen, ende foo fy riet
rnieuwt ende hervat worden, fy gaen te niet.
Uyt de vermelde BifTchoppelycke Bulle hebben
f gehoon hoe dat over dry hondert Jaren , foo flo-
ei'de her Broederfchap van myne alderlieffte Pa-
°neriTe Bar bar a , dat men haeren Feeftdagh vierda
s andere gebode Feeftdagen der H. Kercke.
'-'efe foo fchoone en weerdige devotie is foo ver-
1 etl > dat men alhier niet en wifte te fpreken van
er Broederfchap , ende de devotie tot defe H. Ma-
^ Was geheel kleyn , maer wat wonder > Haer
^ daden waren weynigh bekent, ende (a) den on-
j er>den maeckt den onbeminden , hierom van
. êh dit out vermaert Broederfchap wort vermeuwt
\hnnijfe.
j^ c *s Godt lof gefchiet met dit Broederfchap als 5lj- [den vogel Phenix, defen verbrant zynde ende fn ^ etl vergaen men vint onder de affchen een klcyni be .^en 't welck groeyende kryght vleugelen en f^1^ wederom te vliegen beter als van te voren al- gen 1eeft het Broederfchap van de H. Barbara eertydts is reerc' maer is allenskens in alTchen vergaen : dat dep e§8cn te niet gegaen ; maer de Lief-hebbers van bpD n rydt, minnaeren van defe H. Martelarefle heb» bet; e devoiren gedaen, ende middelen gefocht om te &Wr°rtnken, dat is, de kleyne devotie vleugelen 0\'eT^en en<^e ^^™01 tc c'oen vuegetl hooger als
tliy . y hondert jaeren. Het welck ick hoorende
Ziele heeft groot gemaeckt den Hcere , ende
|
||||
|
j4° Het X. Cap. van de Her te Vier
gelyck Jacobs geeft herleefde hoorende dat fijnen H»"
ven (oon Jofeph , die hy voor doodt hadde gereke" noch leefde , aifoo oock mynen geeft heeft herlect" verftaende de blyde maere van de vernieuwde *°' ftellinge. Dit Broederfchap dan wort vernieuwttS kennijfe op dat aen de menfchen kenbaer foude V/0^ den dat de H. Barbara is een waerachtige vriendin1^' Men vint al veel vrienden maer 't zyn meeft£l1'
deel al broodt vrienden , ende geen noodt vrienden, % tyck het out fpreeck-woort gaet, ende 't is de leent1? van den Wyfen-man (Eccl. Cap. 6.) Den vrient tt] ge fel, en f al niet blyven in den dagh van noodt. Sy zyn gelyck aen de Oyevaeren , die ons konl£
befoecken met den foeten fomer , en fy vertreed foo haeft fy den winter riecken. Aifoo veel vriend konnen wy tellen in voorfpoet jedcr komt ons ^' fbecken als het wel gaet, maer foo fy riecken Qe. tegenfpoet fy vertrecken , fy vluchten , ende in n0<^ en worden geen oft weynige vrienden gevonden. Hierom (egt den Ecclejiaflicus int 6. Cap. Eenefiü,
trouwen vrient is eenftereke befchermenijfe,ends dte P. vint,defen vint eenen fchat,by eenen getrouwe vrief^ > is niette geljck,en,ende geen gewicht van gout endefi^ en is te weerderen tegen de goethevt Jtjnder trouwe^- < Siet hoe groot dat geacht wort eenen waerad1
gen goeden vrient , ende't is een onfaelbaer fpre^ \ woort : men kent de vrienden in noodt. Want als , niemant van noode en hebben en kan men de vrief$. niet onderkennen,hoort wat feghtden H. IJïdorusföj geluck, ende voorfpoet is de vrientfchap onverfekert $ )( (a) In felicitate incerta eft amieitia «pa nefcitur mm» petfona i
licitai diJigatur, $, /yWww. |
|||
|
van't geeflelyck\ Kaertfpel. 341
e» weet niet oft den perfoon ojt wel 't gelttck\ hemmt
"foort.
Willen
wy dan teecken hebben van eenen goeden
°eti'ouwen vrient , neemt ooghmerck oft hy in te-
&et)fpoet niet en verlaet, want gelyck den Wyfen-mart
§ht in fijnen Boeck, der fpreeck, woorden aen't 17. ca-
". ttel: op alle tyden hemint hy die vrient is> ende m de en°Mwtheden wort hy herent.
O Goddelycke Vriendinne H. Barhara , gy toont
^et de wercken dat gy zyt een waerachtige en getrou- , e Vriendinne , aengeiïen gy in de uyterfte benouwt- eden des doodts uw' vrienden byftant doet, beforgen-
e ïuyveringe der confcientie door een waerachtigh
^rouw ende Biechte , daer by bewaerende met het • Sacrament des Autaers , ende wapenende met het
• Olyjfel, verjaegende van defe zielen alle duy vclfche
erbeldingen, te niet doende alle cjuade bekoringen". ,. O waerachtige Vriendinne ons by-ftaende ats
.e trienfchen ons verlaten, als alle goederen o\s let en konnen helpen ! wel feght Ecchfiajhcns dat ,etlen getrouwen vrient niet genocgh geweerdeert an «rorjen y wznt 't is cjen fchoonften fchat wdeke 2'ele kan befitten. O ij% Barhara gy zyt een Vriendinne , niet met de
, n8e en woorden beminnende , maer met de werc» en ende waerheyt. Hierom dan wort vernieuwt dit Broederfchap , op
alle menfehen mogen komen tot kenmffe van defe
Jle»dienne , en alfoo door de kennifle verweckt wor-
en tot haer devotie om te vetktvgen byftant in d©
Sterfte diende. '
Y 5 Plinitts
|
||||
|
^4i "Het X. Cap. van de Herte Vier
Plinius vertelt ons in fijn 22. Boeckaen't il. cap'
(a) van de fonne-bloem hoe dat als een mirakel J& dat fy haer felven altydt keert naer de Sonne , jae 's foo ftantvaftigh in dele roeringe, dat niet tege"' ftaende de Sonne met grove dicke wolcke bedeel wort , en al is't dat fy niet gefien en wort door de" regenen tempeeften , fy haer nochtans altydt draeyc naer de felven , foo groot is haere liefde ende inctirtf' tie tot de Son. (b) Alfoo magh ick wel feggen dat de H. Barbara hact
oock draeyt en keert tot haere dienaeren , jae prin^' palyck in de benaude , verwolckerde , duyftere ff den, (c) te weten, als den menfeh fijn geficht verliej* door de doodt , als fijn herte begint te breken , aJs het kout fweet begint overal uyt te berften , dan ist dat fy alle vrintfehap betoont , alle GoddelycJ^ hulpe beforgende tot dat haer dienaren wel zyn ^ den Heer geftorven. Lieve ende wel beminde Mede-broeders ick fpree^
U.E. aen met de woorden getrocken uyt den eerp* brief van den H. Petras aen het derde capittel. Lief-hebbers des Broederfchaps,daer toe zjtgj- lied*»
geroepë,dat gy-lieden de Benedictie erffelyck, be fitten fo^' Want door dit Broederfchap, door defe devo^
tot de H. Barbara komt men tot de gedachtenifle de' doodts , ende men denckt op fijn uyterften ende vac is verfekert van een goede vnendinne vol macP en hulpe, byftant te hebben. Schept dan moet Lief-hebbers van de H. Barbal'
en komt tpt kenniflè van haeren Goddelycken W {a} Heliotropium miraculüm fa>pe diximiu. Pliaiiu I, 22. c*(<
{b) Tantu» iyderi» amor etiam r.ubilo die. (c) Tanttu üaibar* amor etiam ncbilo die; |
||||
|
van't geefielijck Kaertfpel. 343
lknt in het uyterfte des levens , want hierom is't dat
^n dit Broederfchap vernieuwt. Ick derve feggen dat den duyvel niet en foeckt
Qefe vernieuwinge van't Broederfchap. Jae ick feg- §e noch meer , te weten dar den helfchen duyvel °°i'faeck is , dat dit Broederfchap is te niet gegaen. Jemant fal my feggen , dat ick royn reden van dit
eggen foude willen kenbaer maecken. Wy moeten weten hoe dat den menfch door dit
roederfchap ende devotie van de H. Barbara komt
*0t de gedachteniiTe des doodts. Want vraeght aen Jemant van defe dienaren , waerom dient gy de H. "■vbara j terftont antwoort hy om te verkrygen ten
ƒ'ge doodt : en foo wort den menfch indachtigh de *j°odt, en peyft om eens wel te fterven , welcke ge- ^achtenifle foo profijtigh is voor de ziele dat den wyfen-man felfs feght, dat defe in der eeuwigheyt Iet en fullen fondigen. , Daer wort vertelt in de wereken der Apoftelen l0e dat'er , als den H. Paulus was predikende , viel ,encn jonghman uyt een venfter doodt ter aerde, *"elck Paulus fiende hiel op. van prediken en ver-
r°ck. (Attor. cap- 20.) Hier van fprekende den ff. Joannes Guldemont, (a)
, B°t: Vaulus af-kpmende ts wegh-gegaen , want defen
°°den jongelinck. was genoeghfaem leer oer , al ofthy
j y^e > ten was niet van noode te prediken daer de
°°dt tegenwoordigh was , en daer den menfch ge-
aachteniffe heeft des doodts.
"en duyvel dan wel wetende dat het Broeder-
tw ^4 fchap
Bofl^f n<^n* Paulu« profeftuf ea . fufficiebat eniro moEtiii calu pro
«Ote. J. IMnnes cbryfoji. bmii. 4j.
|
||||
|
r;44 Het X. Cap. van de Hert e Vier
fchap van de H. Barbara den menfch brenght tot gc' dachteniffe des doodts heeft 't felve te niet ge<*ae!?' Ick lefe hier van een fchoone figure in't ee*y Boeck, der Coningen aen't vyfde Capittel. Aldr.er wo1 vertelt hoe dat de Philijlynen geflagen hebbende o Jfraeliten boven andere goederen , oock mede hcbb«" genomen de Arcke des Heeren,endc geftelt in den Ttf fel van Dagon haren Af-godt, ende Godt heeft de i*1' woonders van Az^oten hierom geplaeght ; waer i quam dat de Philiftynen wilde de Arcke wegh voefel1 en naer Accarom ftieren. Sy ftelden de Arcke Godts op den wagen , en de*
wiert getrocken met twee jonge koeyen, en al*0 hebben fy defe gefonden naer Bethfames. Maer een fake is weerdigh om te verwonder^11'
defe koeyen geladen met de Arcke gingen uyt oeP wegh niet, fy en floegen nieuwers in , noch naer o flincker zyde , noch naer de rechte zyde, maer eet1' drachtelyck gingen fy voort, en nochtans geen ro^11' fchen gingen mede om defe koeyen te ftieren, en £ lyden door de rechte baen. Wel wie was den leytS' man ? Hoort den ouden Vader Origines die geleeP lieefc ten tyde van de H. Barbara > en aen haer br<e' yen gefchreven , hy feghc : (a) Den duyvel fiief^ en leyde defe koeyen. Jofeph Htbr&us ftaet verftelt lefende by Origines ie
woorden, dat den Leytfman van de Arcke des ffeeï1 was den duyvel, En lange gefpeculeert hebbed foo in Origines , als in den Text van de H. Schrift*1* feght ten leften 3 dat hy voldaen is geweeft. \Va° hooit feght defen Leeraer wat dat de Arcke des ffi (a) Diemon dacebat en. Origints htmil, li. in *j< nttmtr.
|
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. ^
ten veroorfaeckte:(a) Door de Arcke quam den fchrick
df* doodts in alle fïeden. Welcke verfchrickinge des <Wdts den menfch brenght tot de gedachteniffe des doodts, door welcke gedachteniffe den menfch wort Setrocken van de fonde. Want (b) hoe lange [al denfon- daer fondigen , vraeght David ? en hy antwoort totdat aen hem eenen put gemaeckp wort oft graf, te weten tot dathy fal peyfen om te fierven, Door defe Arcke des Heeren , fegh ick , dat wel
*an verftaen worden de H. Maget Barbara. Want Eelyck in de Arcke waten ruftende twee Tafelen van ^ioyfes , waer in gefchreven ftonden de thien Gebo- den , ende het Hemels Manna ; alfoo oock in de H. . Barbara ruft de macht om den fondaer te verkrygen kracht om al fyn fonden te biechten voor fijne door, die hy heeft gedaen tegen de thien Geboden , tegen ^odt en fijnen even-naelten. Daer en boven foo tllft in haer macht het Hemels Manna , te weten het "eforgen van het H. Sacrament des Autaers aen haer dienaren voor het fcheyden van defe Werelt. En door haer komt den fchrick des doodt in den Menfch. Den helfchen vyant dit wel wétende door het
Vetliefen van veele zielen met defe devotie , heeft dit "toederfchap te niet gedaen , en fal het noch doen, foo veel als het hem mogelyck is. Om dan den duyvel felf fchrickelyck te worden,
'aet ons 't fijnder fpyte defe devotie vermeerderen, ^P dat de gedachteniffe des doodts hier uyt voort- komende ons bewaere van alle doodt-fonden. Y5 O Bar-
WjFiebat pavor mortis in finguli.i urbibus (b)Ufquequo Domine pecca-
otes 8c donec fodiauir peccatofi fovea id eft donec cogitet ie morirarü. |
||||
|
'346 Het X. Caf. van de Herte Vier
O Barbara ( feght Mefreth (a) By tt is defontey*1
van't leven , want ick. derve[eggen , gelyck. het in vil\ is bevonden , al die haer devotelyck, heeft gedtent, en\$ de eeuwige doodt nietjien. Hierom ó Lief-hebbers wort vernieuwt
Broederfchap tot kennifle , om kenbaer te maecke0 dat haer dienaren niet en fullen verdoemt wordefl» dat fy hun ziele niet en fullen verliefen. Goet verloren , wat verloren, Eer verloren , veel verloren, Aiaer z.iel verloren , al verloren. Veel verliefen hun goederen , veel hun eere, cfl
veel hun ziele, 't welck met bloedige tranen is iC beklagen. Hierom dan wort dit Broederfchap vef' nieuwt op dat veel dwaelende zielen faligh moge'1 worden. In het naefte §. fullen wy mirakelen voortbren'
gen , om foo door exempelen te trecken tot defe de' votie , die met woorden verweckt zyn ge weeft. 't Broederfchap dan in defe ftadt is vernieuwt tcrt
kennifle, om te komen tot kennifle van haer wel' daeden, van haer vrieiitfchap, van haer befondetf Jiulpe in den uyterften noodt. 't Wort vernieuwt om alfoo de Borgers van Ant'
werpen in te drucken de gedachtenifle van de doodt om alfoo niet meer te fondigen , en ftervende te mo- gen beginnen het eeuwigh leven, 't Welck ons ver- Jeene door de voorfprake van de H. Barbara , Godt den Vader, Godt den Sone } Godt den H. Geeft. Amen. Ca) O Barbara apud te eft foru vit*, quia audeo dicere confiden,er»
quemadmodum in multis eft expertum , quicumque ei devote fei»>6fU raortem ajternam non videbit. Meffmb ftrm, i.diS. B*tb, |
||||
|
van 't geeflelyck, Kaertfpel.
|
||||||||||||||||||||||||
|
347
|
||||||||||||||||||||||||
|
L I E D E K E N
*er eeren van myne alderlieffte Patronerfle de H.
Maeght ende Martelarefle BARBARA.
Stemme : Is't niet goet Capucyn , te zyn Sec.
, i. Om dat dan d'inwoonden waren
|
||||||||||||||||||||||||
|
I ^feer Soet devoot te zyn>
*~Aen Barbara hoogh ver
ft< beven, ■°ie baerdienaers bier doet leven
Sonder vrees van d'belfche Vir pij'n:
^ant al die baer byjlant vragen
En verlaetfy nimmermeer,
-nfyfal oockforge dragen
Datfy komen by den Heer.
i.
Och ! hoe menigb fondaer
menfeh
J"e hoe menigb duyfent zielen
houden nu in d'helle krielen
Nder des duyvels boofe wenfeb
Waer door Barbara voor/preken
n Zijn den Hemel inc
*W dat al bun quaey gebreken
Hoor de Biecht zyn uytgedaen
3-
- O Antwerpen fchoone Stadt,
|
In devotie niet te feer:
Maer nu op den dagh van heden Hoort men eenen jever groot
Door 't aenroepen met gebeden Voor een al gewenjle doodt.
5-
Het gebedt bebaegt baer wel
Hieromfal s'baerdienaers leyden Als de ziel van't lyffalfcheyden En verlojjen van de hel
Met recht magfy baer beromen. Dat die baer devotigh zyn,
Noyt in d'helle f uilen komen, Noch gevoelen d'belfche pijn.
6. Dit heeft fy van haren Godp
Voor baer dienaers hier verkre- gen, 't Welck noyt en magb zyn ver- fwegen Want het is eenfaligh lot,
Met een fuyver ziel te fierven, En door Jefum wel bewaert
't Is bly febeyden om te enen, 't Gen' dat naer den Hemel
voert. 7-
Dat myn tong eenpenne waer
Mijn bloedt wenfeh ick inck te wefen,
Op dat olie menfeh foud' lefen Een Gebedt het heele jaer.
rflmynvel wenfeh wkppkrm |
|||||||||||||||||||||||
|
JV«
|
er^er moeten wy u achten
|
|||||||||||||||||||||||
|
zyt gy al meer van krachten
|
||||||||||||||||||||||||
|
Hoor dat aytgelefen vat,
or't verkiefen voor vrindinne |
||||||||||||||||||||||||
|
h
|
||||||||||||||||||||||||
|
^Barbara een lieve Maeght,
|
||||||||||||||||||||||||
|
ees Stadt door hoer liefd' e
|
en
|
|||||||||||||||||||||||
|
ininne
•den Godt nu al meer bebaegt. hr 4"
JWeer bebaeghtfy aen denHeer
^ wl over-feven jaren |
||||||||||||||||||||||||
|
r34? Wet X. Cap. van de Her te Vier
Een inck-pot wenfch ick niyn\Hoort naer uwe Barbarifteti»
hert, ' [Die haer dagen niet verquijlerh Want haer lof wil ick verderen] Moer u dienen allen tydt,
Om te Jierven/onderfmert. \Maekt dat wy gedusr welvareft 8. Soo by dage ah hy nacht,
Maeght lof-weerdigh Chrijii En wilt onfe ziel bewaren
Bruyt, Van een doodt onverwacht. Amen.
't Is een faeck genoeghfaem om te verwonderen» als jemant wik overleggen hoé veel Mede-broeder^ en' Mede-fufters gefchreven zyn in dit H. Broedef' fchap binnen Antwerpen, want van den 4. Septeni' bet 1661. tot nu den 20. Mey 1666. zynder ingc fchreven 7750. foo dat 't een jaer door 't ander gere' kent, alle jaeren zyn ingefchreven over de 1550- Godt moet zyn gelooft en de H. Barbara gebêne- dydt over defe voortgtoeyende devotie. §. IV.
Mirakelen van deW. Barbara door welcke fy heeft bc
toont dat fy is de Patronerjfe van een falige
ende gewenjie Doodt.
HET I. MIRAKEL.
PEpinus Docloor in de H. Godtheyt, ende ver'
maerden Predikant van de Orden van den B. Dominicus , verhaelt in fijne Sermoonen van den Ad' vent op den Feeftdagh van de H. Barbara dat een fc ker moordenaer om fijne boosheden ende diveryef binnen de ftadt van Centen is gevangen geweeft , end^ tot de galge veroordeelt 5 defen niet tegenftaends fijn quaet leven , was nochtans befonderlyck devo' tigh aen de H Barbara, dagelyckx een goet Gebedt haer op-dragende : hy dan hangende aen de galge & |
||||
|
vatit geeflelj/ck Kaertjpel. 349?
taeft niet konncn fterven voor dat hy met de H. Sa-
cramenten der Biechte ende des Autaersettü verfterckc Was ; want alfoo een feker reyfende perfoon, naerr den tweeden dagh pafleerde voor by de galge , end© borende hem luchten ende kermen , hier in ver- wondert zynde vraeghde hoe dat hy noch kofte lc- Ven , feyde ick en kan niet fterven ten zy al voren °fitfangen hebbende het Hooghw: H. Sacrament des ■dutaers , die Goddelycke teer-fpyfe. Defen vremde- «öck komende tot Ceulen heeft't felve te kennen ge- 8even aen den fcherp-rechter : defen vreefende ge-; kaftydt te worden van't Magiftraet dat hy fijn din- gen niet wel en foude hebben gedaen , is in den nacht heytnelyck gegaen naer den patiënt ende heeft hem. ^et een lancie doorfteken , dan al even-wel is noch blyven leven. Defe mare is gekomen ter ooren van't Magiftraet van Ceulen die ter plaetfe komende,hebben ^em noch levende gevonden, aen wie als hy gefe^t hadde dat hy niet en kofte fterven , ten zy hy wel gebiecht ende gewapent waere met het H. Sacrament des Amaers, hebben hem doen afdoen, en in het Gaft- huys der Melaetfchen binnen Ceulen doen leyden, al- Waer hy gebiecht ende devotelyck gecommuniceert hebbende heeft fijnen geeft aen Godt gegeven. HET II. MIRAKEL.
Men leeft in de Chronycke van die eenige ver-
ftheyde menfehen defer werelt genoemt Cartbuyfersy
Rel
igieufen en naervolgers van den H. Bruno die at
fyn plaifier nam in te wefen alleen met Godt in't vierde
Boeck, aen't derde Caphtel,hoe dat den weerdigen Pater
•dtiduinus, die heel devotigh was tot de H. Barkara,
|
||||
|
?5° Het X. Cap. van de Her te Vier
welcke oock is geweeft een lief-hebfter der eenig'
heyt, levende gefloten tnffchen vier mueren in eenen Toren vrywillghlyck met alle contentement 5 defef goeden Religieus las alle dagen haere Getyden om foo fekerlyck door haer voorfprake te genieten, 't gene wy al te famen fullen wenfchen, te weten een voorfienige doodt. Het is gefchiet dat de meeuw bergen met alle gepelt zyn gevallen op eenige Cel- len der Religieufen, ende (es Religieufen , en eeO Novitiuszynlevendigh begraven onder den meeutf en zyn aldaer geftorven : twaelf dagen daer naer deti fneeuw wat vergaen ende gefmolten zynde, men heeft gaen befoecken de Religiufen , men doet d'een Celle open end'ander , maer men bevint datjedef Celle hadde gedient voor hun graf nu komende tot de Celle van den Eerw: Pater Attdmnm men vint hem wel te pas naer 12. dagen geen fpyfe nochte dranck genomen hebbende ende alleen foo hy felve ver- melde, door de voorfprake van fijn alder-lieflte Pa- tronerfle Barbara mirakeleufelyck bewaert, opdat hy (fbohyfelffeyde; nier en foude fterven fonder eerft genoten te hebben al de gerechten van onfe Moeder de H. Kercke, defe ohtfangen hebbende, en een ieder verweckt hebbende tot defe foo profijtige devotie is fahghlyck in den Heere geruft. Ita Petrm Dorlandus. HET III. MIRAKEL.
Den vermaerden Predickant in Mifnia, met naem
Mefreth in fijn eerfte Sermoon van de H.Barbara, verhaelt aldaer dater geweeft is eenen fekeren Abt in VrieflandtdesOrdensvanq/Wc, die met andere Monincken gefonden was naer't Capittcl Generael. |
||||
|
van V geefielyck, Kaertfpel. 351'
yU als fy waren gekomen ontrent eenen bofch, alwaer
f:e moordenaren dickwils quamen , en de reyfende 'eden dooden , foo hoorden fy een ftemme roepen, erW: Vaders om den naem ons Heere Jejtt Chrifii, nde om de eere van de H. Maget ende Martelaref- e Barbara komt by : van defe Item wierden fy veel 7^eer verbaeft ende haeften hun veel meer oock van Ie plaetfe te verlaten. Maer defe ftem riep noch eer ende luyder, komt, komt, om den naem Chrifti, 1 ncle de liefde van de H. Maget Barbara. Den Abc °°rende wederom den naem Godts ende die van de • Barbara,keen terftont fonder vreefenaer die plaet- 1 > waer hy defe ftemme hoorde , daér komende en eft niet gefien , noch gehoort, feggende in fijn fel- r. *?• O Heere Jefa wat ftemme is defe , welcke my • ° feer gebeden heeft om uwen naeme. Naer defe w'endige woorden , hy fagh een mans hooft met Pene oogen onder eenen boom liggen , hem toe- kende , lieven Vader en weeft niet vervaert, maer f ept uwe twee andere Broeders , en dan fal ick U. E. I ogen de wonderlycke dingen , die my den Heere e'c gedaen door de verdienften van de H. Barbara, hn ^ nu gekomen waren met al hun volck, het k °" feyde Jt gene ick U. L. nu fal verhaelen , ver- ov " 8nt dat voor alle volcken ende plaetfen , daer gl u'c komen , ter eeren Godts ende ter eeren ende *ni jC Van ^e beylige en weerdige nojt genoegh lief-be- *f Patronerjfe Barbara.
9|s . hebbe geweeft eenen ryeken Coopman , en
^0 A °U °luam coc ^el"e p'aec^e» *°° quamen die
^ann cn en^e namen ray a^ a"e myn Coop-
cnap > ende fneden my het hooft af, en om dat
|
|||
|
551 Het X. Cap. van de Herte Vier
ick in qnaden ftaet was , ende myn ziele beiVse
met groote fonden , quamen daer met menightebe' fche geeften als hagelen uyt de woleken om t°T. ziele wcgh te voeren , maer terftont quam my te hulpe de glorieufe H. Bruyt Barbara , ende my oia" ringelende met haer blinckende kleedt, verlofte W. uyt defe helfche handen , om den dienft (al hoe *' kleyn) die ick haer placht te doen , te weten ick va' ftede op haer Vigilie , en op haeren dagh ginck lC^ te Biechte en ontfinck t'haerder eere de H. Cof' munie. p Tot beveftinge van defen byftant neemt &1
hooft van hier, ende voeght het aen myn lichae1^', 't welck licht ter rechter-hant van de haege bedec met de bladeren , ende daernaerfal ick opftaen en gaen met U. L. op dat ick door waerachtigh bero^ ende Biechte, verkrygen magh vergifTeniffe van 3 , myne fonden. Den Abt ende fijn mede-gefelle11 dit hoorende hebben Godt gelooft ende de H- ^L get Barbara , ende fy hebben volbracht alle dingen 't hooft begeert hadde , ende terftont foo ftont d> menfche recht op , ende ginck met den Abt tot caefte Dorp in de Kercke , alwaer hy fprekende ^ groot berouw fijn Biechte, en ontfangende ^eA-t rechte van de H. Kercke, in de tegenwoordig" j( van al die daer waren is falighlyck geftorven , e fijn lichaem is eerlyck begraven. HET IV. MIRAKEL
Augttfiinm Wtchmans(infua Brabantia Ma?1" If
vertelt hoe dat ontrentZ«w inBrabani in deAbdf^ ^ |
||||
|
-van 't geefielijck Koert (pel. 5 ƒ 3'
arck, was eenen Religieus, met naem Henricus vaft
^"■inghem , die als doen was Provifeur van het Moofter j feer devoot tot de i/. Barbara. Defen op e'ien tydt rydende te peerde , is onvoorfins ge- ilen met het peerdt in een groote diepte des aters , foo dat'er geen hope en fcheen te we- fen van de doodt te konnen ontkomen. Enda let terftont aen hem veropenbaert eene fchoone ^ aeght , nemende het peerdc by den toom , en ec felve uyt het peryckel leydende ende ftellcn- e op eene verfekerde plaetfe , feyde tot hem : £k ben Barbiira de dienfi-Afaeght ons Heeren Iefit rtfii> gy hebt my dickptaels aengenamen dienfi ge- tien , ende hierom en hebdy niet konnen onvoorfienelyck\ uVen ' f00 lange 0J in mynen dienfi blyft. De fèlve 2~ Maget heeft hem voorfeyt, dat hy foude worden bt van het voorféyde Cloofter , gelyck hy oock is ge\vee^. j^j. nael. i van geta]ie <\en t^_ {y heeft ei1i oock bevolen meer ende meer in haeren
'enft voorts te gaen , ende andere daer toe te
.erWecken , her gene hy oock gedaen heeft,
aftellende tot haerder eere Officium duplex. Het
e'ck van te voren niet en was. Defen Abt is
5eftorven in't jaer 1339.
Door fa Mirakel fbo is't dat het geheel HJ
rden van Premonflreyt van den H. Norbertns feer.
evotigh is geworden tot de devotie van de H.
arbara , ende onder andere foo wort aldermeeft
Reviert defen Feeftdagh van de H. Barbara tot de
, "rbertinerflen binnen Antwerpen , alwaer is ruften-
een deeltjen van haer H. Reliqmen , de geheels
Z Q&aye
|
||||
|
554 Hef X. Cap. van de Herte Vier
Ociave finghc men aldaer 's morgens een Sole1 * nele Miffe. Naer den noen predickt men , en & naer volght het Lof in't Mufieck met de Bene"'" étie van het Alder-heylighfte Sacrament des Attt^ lek vreefe te lanck te vallen , want veel en ful*e niet laeten te feggen dat defe devotie niet 'c alhier te propoft en komt in dit Geeftelyck, K#er lek fluyte dan , en fluytende bidde een jegetyce
te overleggen ons Herte Fier van't Spel der Liefde» weten mediteren de vier Uyterften om alfoo i» "e eeuwigheyt niet te fondigen. En aengefien gelyck wy hier hebben verft3
dat het al hanght aen een geluckfalige doodt, ^j die wel is geftorven , moet ontfangen goet Oorde.t' ontgaen de helle ende treden in de eeuwige g'^'J foo bevele ick myn alder-lieffte Patronerffe de ' Barbara, op dat wy door haer mogen %WciL den Goddely eken byftant nu , ende in de ure ó * doodts , nu om te mogen volherden in haere dev tie , in de ure des doodts om gefuyvert zyndev' fonden , bewaert met de Hemelfche Spyfe hef ^ Sacrament des Autaers, verfterekt met het H Oljjr' alfoo fcheydende uyt defe werelt, weerdigh te lV^ gen gevonden worden met defe -beminde CW Bruyt en alle Heyligen te leven in der eeuwig^6)' Amen. |
|||||
|
f#
|
|||||
|
van't geeft elyck. Kam ff el. 3 5 ƒ
HET XI. C A P I T T E L,
Van de Herte Dry.
§. 1. "lette Dry van ons Spel der Liefde , is de devotie van
Jesus, Maria, Joseph. Ver honden en vyfcigh jaren was da
devotie van den H. Vader Jofefh wey-
nigh , en hy was als eenen verholen
fchat verborgen. Den aldergeleerftcn
^^ Jfolanus van het Orden der Eerweerdige
paters Predickheeren heeft vobrfeyt dat de devotie tot
^1 H. Jofeph foude met'er tydt groot worden, beliefc
ens te hooren de woorden van defen Goddelycken
ropheet, (a) Den H. Geeft enfal niet of houden -van ds,
Jrten te roeren der geloovigen , tot dat alle Rjcken van,
\' ftrydende kerckfi verheugende den H. Jofefh, meS
'etiwe vereermge vervolght,tot datter Clooft>jrs,Kerc~
v» en Autaeren t'fijnder eere fullen of gerecht ivorden%
■>']n Feeft- dagen ftllen geviert worden ende beloften fuU
n <*en hem gedaen worden en volbracht.
Oefen Leeraer heeft defe Prophetie gefproken
^trent het jaer 1522. Maer door wie is defe voor-
,eêg'nge volbracht \ Ende wanneer > Ick weet wel
^ fen Paus GregoriHs dm XV. heeft ingeftelt fijnen
eeftdagh , maer door wie is de groote , jae oneyn-
, Z 2 delycke
«eCQ SP'r.'<us Saoöns oon deficièt a tnovenciis Córdibus fidelium, do-
Va pf,^ne 'mPerium Milicantis Eeclefia: exultans Jivinum Jofephnro, no«' fjn, "finatnr eencratione , condat Ccenobia, Ecclefias , ac Altaria in felïe_, gat honorem. Fefta cekbrabantnr. & ei vota vovebunt, 8c m. c«Böi. ijifarm At Iftlmii miAimtkUnfn Or<t, F«rf«, f art. 3, ccf, 6, |
||||
|
55^ Het XI. Cap. van de Herte Dry .
delycke devotie van Jefm, Maria, Jofeph , begon
ende ingeftelt. (a) IiifitniisMeichovienfis DoBoor van der Godthef'
van't orden derPredkkheeren met den wyt verraaerde (b) Rabadinera ende noch veel andere feggen al te #* men dat defe Prophetie is volbracht door onfeH.v^' der Terefa , welcke met haere reformatie t'famenhee in't licht gebracht defe foo goede devotie , fy »s welcke deerfte Kercke heeft toege-eygent aen de' H. Jofeph in't jaer 1562.. Ende fy feght in't BoeC* vanhaer leven, mjn herte verhettghde fiende het H. &* crament des Autaers uyt-geftelt in't eerjle Convent «"* de Reformatie genoemt het Convent van den H. lofef'1' welcke devotie foo gegroeyt is dat'er ontallycke C^" venten tegenwoordigh gevonden worden van de H- Iofeph , 'twelck men lichtelyck kan geloove"' want alhier in defe landen de meeften deel der Co"' venten van de Carmeliten Difcalfen worden genoet11 van S. Iofeph, tot Loven, tot Mechelen, tot Gendt,t0 'Brugge , tozDuynkercke, tot Dendermonde , ende h' binnen de Staat van Antwerpen, alwaer is ruften'1 het Mirakftleus Beeldt van den H. Iofeph gevicrt tf>f grooten toe-loop des volcks} hulpe vindende ' hunnen noodt. 1 Jemant door nieufgierigheyt gedreven zynde *
vragen. Wel waerom heeft den H. Geeft niet Veiy weckt jemant van een ander Orden om defe deV.0' tie re vervoorderen , waerom juft van't Orden ** Ca-rmeliten ? Veel redenen foude ick konnen voortbrengt t
(a) Jnftin. Mekbov. fupir litan lauret, Dif Il6, nw». 31)
\b) Rabtdintr* in vita S. Ttrtfia, |
||||
|
van 't geeflelyck Kaertfpel. 357 '
'fcaer onder vele laet ons te vreden wefen met eer),
lc Weten defe om dat den H. lofeph was den bewaer- ^ei' van Iefets,ende den Bruydegom van Maria, om dat ^y was den derden Perfoon van de Heylige ge- tc«ape dryvuldigheyt ( 't welck wy in het naefte ?• fiillen betoonen ) wel hoe volght daer uyt dat het 'ettiant moefte wefen van het Order der Carmem hen? Ick antwoorde en legge dat aengefien de Carme-
l*en Godts eere hebben voorgeftaen ende vermeer-
ert van de oude Weth af, ende aengefien fy d'eer-
e Zyn die de eere en devotie van de ƒ/. Maget
laria hebben vervoordert.
Het betaemde ende het ftont toe , dat'er jemant
,atl dit Orden foude opftaen om de devotie in te
retigen van den H. lofeph.
Dat dit Orden is 't gene de eere Godts heeft voor
»e"aen , maecktons genoegh kenbaer de H. Schrif-
Ie in't Boeck. der Coningen aen't 18. Capittel.
p. '"daer leeft men hoe den H. Patriarch E lias Sticht- «der van ons Orden der CarmeUten , die woonach- §h is gew-ee(t op den Bergh Carmetpts , alwaer on- Keligieufen CarmeUten Difcalfin ( en van wekken ergh onfen Generael Prior is ) noch tegenwoordigh °°nen,doende aldaer veel profijt der zielen, defen H. llas ondervraeght zynde van Godc wat dat hy maeck- 1 hy antwoorde , Met eenen jever ben ick ontfiekfti °°r den Heere der heyr-krachten, want de kinderen a* Jfra'élhebben uw' contralï verlaten,uwt Autaeren pi . *** ende vernielt. Siet hier den jever tot Godts « r»e. Maer meer heeft hy fijnen jever getoonï ak Z 3 hy
|
||||
|
95$ Het XI. Cap. van de Her te Dry
hy den Coninck Achab aenfprack met al fijn volck et»
gaf defe berifpinge , wel hoe lange fultgy-lieden nocv wanck. gaen van alle bey de kanten ? Is't dat den Heet Codt is volght hem , enfoo het Baal ts volght defen. Hy was foo vierigh om de glorie Godts te vermeerderen dat hy noch doodt,noch Coningen en vreefde , maef wat wil ick al veel fpreken van fijn vervoorderingS der eere Godts, aengefien de H. Schrifture wyt #* foreet dit vermeit. Raeckende de yermeerderinge van de H. Motdti
Godts ; den eerften is geweeft den H. Agabus ( va" wie wort gefproken in de wercken der Apoftelefl) defen ten tyde dat de H. Maria noch leefde in't ja«' 38. heeft hy in de neder-daiinge van den Bergh Ca?' melus opgerecht een Capelle ter eere van onfe Liet/1 Vrouw : om defe en andere vermeerderingen v$ haer devotie, foo is't dgt diverfche Paufen ons hebben genoemt het Order der onfe Lieve VroHV>f' broeders. Jae Aflaeten hebben fy gejont aen die aen fre
Orden oft Religieufen defen naem foude geven. Dit foo wefende ivat refteerter noch , ten zy oa
jemant van dit Order der Carmeliten foude begint^ en vervoorderen de devotie tot den H. Vader Jofef»' En 't is foo gefchiet, want 't is onfe H. Serapbinfi'1 Moeder Terefa van Jefas, welcke defe devotie heeft < gebracht ende vermeerdert foo feer , dat fijnen Fe£'' dagh wort geviert de gehecle werelt door met %tc°' te devotie, foo onder de werelycke als onder de ge ftelycke. Defe devotie is fop gegroeyt dat men by ff
jii£t
|
||||
|
vant geeflelyck Kdertfpel. 3 yj»
&iet een groote Kercke meer en vim oft dae? is te
v>nden een Capelle van den H. Jofiph , Godt fy ge- looft Defe devotie heeft onfe ff. Moeder Terefa achter-
gelaten aen haere kinderen voor een teftament , ende "e Tonen en dochters van de ff. Terefa mogen feggen pet David. Wy en hebben u niet vergeten \ noch wy en ^bbenniet booflyck gehandelt in u teftamentfPfal. 45.) , Niet alleenelyck heeft fy defe devotie bevolen aen 'aer kinderen maer aen alie menfehen die foeken fa- 'gh te worden , aen al die hulpe en byftant beoeeren °° naer den ltchaeme als naer de ziele. Hoort wat fy ertelt in haer leven aen't 6. Capittel, verlaten zynde j^ alle Doftoren, geheel lam liggende , fy feght. "•f nam ick, voormynen Patroon ende Advocaet den l°neufen S. Jofeph , ende beval my hertclyck aen hem: ^e tck, hebbe merckelyck, bevonden dat foo wel van tU fwaerigheyt,als oock van andere meerdere die myn ™ ofte myner z.ielen welvaert acngingen , my dcfen )'Hen fj Vader ende ff eer e verlof heeft, met meet der Oorfpoet, dan ick. van hem wifl te begeeren. 1 ^ty en gedenckt niet dat ick tot noch toe , jet van ** begeert hebbe, dat hy gelaten heeft te doen. • ^n foo gy-Heden my geen geloof en geeft,z,yt hem oock, I otl^h en vraeght wat gy begeert ende de experientie H"etoonen waerachtigh te wefen,te weten dat men ?efkrygt 't gene van defen ff. Vader wort gevraeght. o L Wenfche alle menfehen defe devotie op dat fy mo- t),f en ^e Hene Dry van ons geefelyck Kaertfpel, jf_f HerteDry haddein haer leven defaligeAfargareta tjtro van't Order derPredickhcerinnew.wdke fom- Z 4 tydts |
||||
|
^éb Het XI. Cap. van de Herte Dry
tydts als droncken wefende door de liefde, i',eP
langhs het Cloofter , O ! datgy-lieden wtfte , wat*c^ in myn herte draege , wat ick. aldaer beflayte. . Defe lieffelycke Maeghr geftorven zynde , j curieusheyt heeft doen haer zyde open inyden eo<* hebben het herte uyt-getrocken , om te mogen ^e" ten wat defe falige Brmt Chrifti droegh in haer herte' ende fy hebben gevonden dry fchoone groote ge' öeenten ende op d'een ftont gegraveert heel foec c net, een kleyn foet kindeken , in d'ander een fcbo0' ne dochter, in den derden eenen weerdigen ma11' beteeckende dat defe Religieufe hadde altydt ge' hadt de Herte Dry van ons Spel der Liefdt. Te Wet£ de devotie tot Jefus , Maria , Jofeph. Men leeft oock van eenen Edelman hoe dat j*"
groote devotie hadde tot den Glorieufen Vader den P' jofeph en ter eere van Ieftts, Maria , Iofeph , hy noo dickwils aen fijn tafel een arme vrouw , eenen * men manen een arm kindeken , ende onderhiel d fe devotie lange jaeren. Ten leften liggende op "' doodt-bedde , hy fagh inkomen dry perfoonen ve ' gefelfchapt met duyfenden Hemelfche Geeften , bl' ' kende klaerder als de Son, waer door fijn %e&° wiert verblyt> fijn herte fonder fchrick des dood ' 'en fijn ziele verheughde in den Heere. Defe ö ; perfoonen by het bedde komende feyden , gy he ibo menighmael dry arme menfehen genoodt t° fer eere , wy komen u nu nooden om te treden ir> eeuwige faligheyt, ende gaf in de handen van Ur Maria y Iofeph , fijnen geeft. ( Beminden Lefer wie ifïer die alfoo niet %et
en foude fcheyden uyt defe werek \ Sonder twyfele ' |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaerlfpel. ^Si
a' die leven , fouden alfoo geerne fterven. Volght
dan naer defen Edelman , volght naer de H. Terefa, 0nderhout fijn devotie, en hy en fal niet weygeren "jnen Goddelycken byftant. Vervoordert fijn devotie, verciert fijn Auraeren
^ Kercken , en weet dat u giften en gaven 't fijnder e^'e gedaen , u fullen verdobbelt worden hier en "ier naermaels, want den gever en verheft niet, Herte Dry heeft defen menfcb,
Die door fijn goede werelden Vervoordert naer Godts wenfeh
En bouwt Aataer en Kercken. Van Jefus, Maria,
En Jofeph Brttydegom,
Vees menfeh fal voor en na
Meer krygen wederom.
§. II.
"f Herte Dry van ons Spel der Liefde, te weten
Jefus , Maria , Jofeph , z.yn de gefchaepe
H. Dryvuldigheydt.
GElyck de dry Goddelycke Perfoonen hebben
al 't fa men gewerekt in't Myfterie van de al- ^theylighfte Menfchwordinge Chrifli ; alfoo aen- bereken \vy dat fy de principaelfte trecken , ende ?e wonderlyckhcden van hun Dryvuldigheyt, 't zy ,n't maecken dat de dry fubftantien van Iefpts in de eenigheyt van den Goddelycken Perfoon, 't zy ver- enigende op eene befondere maniere de dry per- Z $ foonen, |
||||
|
3<£z Het XI Cap. van de Hert e Dry
foonen , welcke hier toe hebben gedaen oft gécor)" tribueert op der aerden : a!s om ons te doen aen* fchouwen hier in dit dal der tranen een beelt vafl hun grootheyt, ende een hooft-ftuck van hun on* ' eyndelvcke macht. De Philofophen leeren ons dat het is t'ordinatf
van de levende oorfaecken welcke zyn in't ordre d** tiatnre , voort te brengen effeóten oft daden aen oe oorfaeck gelyck : alfoo isJt oock waerachtigh in'{ orden van de Menfch wordinge , dat de eeuwig6 Drwuldigheyt , welck is den oorfpronck van l Goddelyck leven, gevende't wefenaen deMenfch' wordinge , fy heeft defe aen haer gelyck gemaeckt» en ons voor geftelt als een beelt van haere wondef' lyckheden , 't welck te boven gaet al wat raer is op defe werelt. 't Is naer dit beelt dat riep den Propheet Davi<*>
Toont u aenficht en wy fttllen faügh z,yn. (Pfal. 79.) Want gelyck 't aenficht van den menfch kenbaef
maeckt wat dat hy van binnen is , want 100 wy cc nen menfch fien met waterachtige oogen , droef vafl wefén , men fcght, dat is eenen melanckolyckeO geeft, en foo de oogen draeyen in het hooft, me11 feght dat is een grammoedigh menfch , met ec" woort gefeyt het aenficht geeft de kennifle vaoc gene binnen in den menfch om gaet. Alfoo wilde David feggen : Heer Godt Vader»
Godt Soon , Godt H. Geeft, toont door de menfch* wordinge als een aenficht de teeckenen van de ofl* gefchape Heylige en eeuwige Dryvuldigheyt. De dry perfoonen van de gefchape H. Dryvuldig"
heyt zyn Jefm, Maria , Jofeph. |
||||
|
vdn 't geefteljck Kaertfpel. 3 6$
De H. Maget Maria is het beelt van Godt den Va-
ei' > Jeftts van Godt den Soon , fprekende naer fijn
£1enfchelyckheyt, den tweeden perfoon volgens dat
y is't woort des Vaders : den derden perfoon van
Qefe gefchape Dryvuldigheyt is den H.Jo-fefós-
O diep-grondige weerdigheydt tot welcke is
etheven geweeft de H. Maria, als wanneer Godt
jen Vader haer heeft verkofen , om te wefen Moe-
^er van fijn Goddelyck Woort ! Maria een jonck
^aeghdeken hout de plaetfe, en draeght het beelt
^D Godt den Vader op defe werelt, ende fy baert in
{• bidden des tydts dien, die den Vader baert in
er eeuwigheyt.
Den eeuwigen Vader baert fijnen Soon fonder
v*°eder , ende Maria geeft 't wefen aen den Soon
onder Vader. Den Hemel heeft willen toonen in
It: mifterie dat de mede hulpe van de tweede oor-
,aecke aen Godt niet en is noodtfaekelyck dan ak
*et hem belieft , ende al wat Godt doet tuffchen
hun mede-werekinge, hy kan 't felve doen
°°r de kracht van fijn Goddelycke macht.
met korte woorden gefeyt volgens 't order
er nature en den gemeynen wegh daer en worden
*Ce° kinderen voort gebracht, ten zy door vader
,nde moeder, maer als het Godt belieft de moeder
. an ontfangen en baren fonder vader, gelyck het
, gefchiet in de Menfchwordinge Chrifti. Soo dat
*n gelyck Godt den Vader heeft gebaert GoaccLn
. °n fonder moeder, alfoo heeft Maria gebaert Chri~
Jttt^ fonder vader.
Godt den Vader baert fijnen Soon in der eetj-
'Ehcyt, cn gelyck hy altydt heeft gehadt kennifft? |
||||
|
364 Het XI. Cap. van de Her te Dry
van fijn wefen , en niet en kan paiTeren eenen oogel"
bliek ibnder te begrypen : alfoo en konde het me gefchieden oft hy heeft hem altydt vooit-gebract" als terminus oft pael van fijn kenniiTe. Ende Maria en baert fy niet haeren Soon vootlP
der eeuwigheyt die befit in de Menfchwordinge ee; Goddelyck leven , 'r welck hy noyt en fal verli O Joden , gy-lieden hebt wel aen hem benon^ het menfehelyck leven, als wanneer gy-lie den hè*1 hebt gekruyft , maer gy-lieden en konde hem f"6 benemen een berer leven , te weten de Goddelyc*' heydt welcke noyt is verdeylt geweeft van't l"-' haern , ende de ziele; Godt den Vader baert fijöy Soon fprekende een eeuwigh woort, 't welck is " pael oft terminus van de kenniiTe welcke hy hee van fijne grootheden. Maria en heeft fy niet gegeven het wefen ,
de Heylige woorden der ootmoedigheyt, welc>* woorden ons hebben wederom gegeven ons ven0* ren leven , ick wil feggen het woort, dat fy gaf & den Engel Gabrïel,Siet de dienftAfaeght des Heerenw gefchiede naer uw' Woort. (Luccap. i.) , De Godts- geleerde feggen, dat de ff. Maget h^
óntfangen den Sone Godts door het gehoor, °^ diefwil dat fy gegeven hebbende geloof aen "■ woorden van den Engel, en toe-ftem mende aen d propofitie oft voorlegginge welck den Engel haê dede uyt den Naeme Godts , op den felven tydt "c, woort is vleefch geworden in't lichaem van MaP^ en het Goddelyck Woort is bekleet geworden I°f de menfchelyckheydt, het onfienelyck Woort geworden fienelyck in het vleefch, het eeuw^** |
||||
|
van 't geeflelyck Koert/pel. tff
w°ordt heefc fy fel ven doen hooren in den tydcj
Godt den Vader baert fijnen Soon fonder eenige
^fiiyverheyt, en fonder fijne glorie in't minfte tq
^tninderen, Maria geeft aen Godt den Soon 't men-
chelyck wefen fonder te verminderen haere fuy-
^heyc. Jae ick derve feggen dat fy door't ontfan-
°^n en het baeren van lefus noch fuyverder is °e-
fe°Aden ' 'lweIck ick lichtelycIt betoonen kan , on-
^ Moeder de H. Kercke in de Mïflè van haere ge- horte en ontfangeniife finght. (a) Die fijns Moedert Jverheydt met en heeft vermindert maer vermeerdert. ^ Jemant dit niet konnende begrypen fal feggen : VqC tan dat wefen ' aen2eficn de Maeght Moeder Om dit wel te doen begrypen foo is't dat ick fal
i„ , e§gen eenen tytel die aen Maria gegeven wort G ae Litanien van onfe Lieve Vrouw van Loretten (b) ^{den-huys , waerom niet gefeyt Goudt-buys , ofc >c Ver-hftp ? Door het goudt wort Godt verftaen? ^elck de Bruyt der gefangen heeft gefeyt , /;» "ft is't befte Goudt. (Cant. cap. 5.)
.En wje ist hooft van den Bruydegom van Chri- opf k°rt Pa*lut Corint'Il/t h00fi <*"#»" Godt- Hl'er
Pichryvende Nicolaus Riecharde hy feght, foo dan'c te \1S ^e Go£Melyckheyt : ende Maria wort be.
jjj clcetit door het Silver om haere witte Lelie-
5j. eiTi der fuyverheyt. Als het goudt in gloeyende
^ er Wort gefmeren het Silver wort vergulr,
^ er de verguldinge en vermindert het Silver niet,
er ter contrarie het wort verbetert.
<3) S U ^00
"«inDJt'r-i'f Ec<*cfia 'n Miffa S- Maria . qui mattii intearitatem non
*»* m ftctavit, (bj gemuj au$ga; r " s |
||||
|
}6£ Hei XL Cap. van de Herte Dry
Alfoo oock Godt puer Goudt daelende uyt d^
fchoot fijns Vaders, in het brandende forneys i$l gloeyende Silver , dat is in't Maeghdelyck lichae1*1 van Maria, welcke foo was brandende in de lieÖs Godts, dat den H. Idelphonfm feght,(a) de H. Mae$l Marva is van denH.Geefi ontfteken gloeyende gemaeckf1 in haer enfagh men anders met als de vlamme van fc* U. Geeft. Godt dan het befte Goudt , aenveerdende b^
Maeghdelyck vleefch en bloet, hy heeft de fuyve1' heyt, het filver niet vermindert, maer verguit efi" de gemaeckt Godts Moeder, en hierom wort fy %l' noemt Gulde-buys , foo dat haer Moederfchap niet & heeft haer eer en weerdigheyc vermindert maer fte vermeerdert. De H.Maget Maria dan in de gefchape H. Dryv^'
digheyt, is het Beek van Godt den Vader. Den tweeden perfoon van onfe gefchape DryvP'
digheyt ïi Jefu, Godt ende menfch, foo dat den fcl^e tweeden Perfoon van de ongefchape H. DryvnlM' heyt oock is den tweeden Perfoon van de gefch»)? Dryvuldtgheyt. En gelyck in de eeuwige Dryvuldigheyt zyn <W
perfoonen en maer eenen Godt. Alfoo in defe $c' fchaepe Dryvuldigheyt zyn dry perfoonen Jeftts, M^ ria, Jofeph, ende daer is eenen Godt, te weten Jefüst. niet alleenelyck Godt maer oock menfch , en al' hy menfch, hier uyt en volght niet dat in hem tf twee perfoonen , want in de menfchwordinge \V'6 demenfchelyckheytberooft van haeren perfoon» * (a) Eam Spiritus S. incendit, rncinduit, in ea Spiritus San&i 8*
ma tantum vidsbatur, S. idtlfhmf. Jttm. de ^itmnnt. B, V, M»ri». |
||||
|
van't Geeftelyck. Kaertfpet 367
*JUs leert ons het geloove , want (a) gelyck. de redelyc*
*e z~nle ende 't vleefch een menfeh is, alfoo oock, Gods e»de menfch is eenen Chriftus. Defe propoiïtie oft voort-legginge dat Jeftts 't
t eelt is van Godt den Sone, en is niet van noode in |
|||||||
|
lange te betoonen aengefien wy wel weten dat
y Godt is ende menfch. |
|||||||
|
, öen detden Perfoon van onfe gefchape Dry vul-
*j&heyt is den H. Jofèph Voefter-Vader Chrifti, en r**ydegom van Maria deferi draeght het Beek van
^°dt den H Geeft. E)en H. Geeft is onvruchtbaer in den fchoot van do deihcylighfte, eeuwige en ongefchaepe Dryvnldig.
pt ■> en hy en brengt geen perfoon voort, wefenda e Uyterfte paele van de goddelycke voortkominge:
^aer van buyten is hy foo vruchrbaer , dar wy hem 'Cnbidden , als den levenden oorfpronck van alle ge- "aepe Heyligheyt, van alle ingeftorte gratiën, en
ati alle goddelycke gaeven, wekke aenfien den H.
van hunnen oorfpronck , hierom
.,c ^at onfe Moeder de H. Kercke den H Geeft noemt,
) Levende fonteyne, vier, liefde en geeftelycke falvin-»
* » kfimt Vader der armen , gever der gaven , &c. Alfoo oock den H. Rechiveerdtgen Jofeph is on.' ^chtbaer in't Order van de Goddelycke veree-
r. 8e met de menfchelycke natuere , hyen heeft van V*1 fubftantie niet mede deelachtigh gcmaeckt in e generatie Chrifti.
"ieiom ift dat Jefus fy felven vergelycktby de «tin, "J0"" anima ratiooaiij & caro unus eft homo , ita Deuj & homo
»ita, Jt (-''*"' Ex fymMo S. ^libanajii. (b) FoDS rivas , ignis cha- *«. j J"'"»»''» unöio. Veni Pater pauperum. veni dator muneiuai.
"• «. EtcUfi*. |
|||||||
|
368 Het XI. Cap> van de Her te Dry
' bloem des velts hy en feght niet gelyck te wefen aen »
bloem van den hof, maer van het velt, om diefwil d* defe bloem niet en wort gefaeyt, befproeyt, geacket geplant door de handen der nienfchen , en daei'0' de menfchen over de blom van den hof worden ge' naemt als vaders om dat fy de bloemmen plantC' &c.' Maer de bloemme des velts heeft anders geeOe vader als de Son. Alfoo de Menfchwordinge Chrifti en is't we*K
niet van eenen menfch : in welck werck verft2 ftaende den H. Iofeph ■> den Engel wieit terft0"1 van Godt gefonden en dede aen Jofeph feggen : S»0 van David en wilt niet vreefen , want dat in haeft boren is, 't is 't werck, van den H. Geeft. Maer ift dat den H. Jofeph is onvruchtbaer in &
fchoot van de aertfche en gefchape Dryvuldigbe7' gelyck den H. Geeft in de hemelfche en ongefchaef* Dryvuldigheyt : hy is uytter maeten vruchtbaer V» buyten gelyck den H. Geeft : want 't is door W.( voorfprake dat lefes aen de menfchen mede-d^ oneyndelycke gratiën. ( Den H. Geeft en Ie fes mede , zynde fonte)nen^
gratien,ende Maria en Iofeph zyn de goten door vfc ( ke ons wort deelachtigh gemaeckt 't water ^ graden. De Bruyt fprekende van haren Brüydegom Ui
feght,y»j» handen z.yn gotide omgedraeyde vol van <* t r»anten:cï\ wie zyn defe handen van Ie fes ten fy M^ j en Iofeph, welcke handen zyn verguit geworden d ^ het handelen van het gout te weten Chriftus , " jj en menfch , defe handen te weten Maria en J°P^ moeften gulde handen worden, want fy brandt |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. $69
'n de Ifpfde Godts , ende Cv omhelfden dat Godde-
*ycK Woort. h't faken dat jemant peck handelende "iet wcrm handen, wort befmet, waerom en fouden "eft twee werme handen der liefde Godts, niet God- "elyck worden , dat is verguk worden , handelende "etgoudt, te lieten Godt. Defe handen.za'h vol hyacinthen,fehoone diamanten*
"at is te feggen vol van gratiën , vol van benedi&ien, °tn defe uyt te deylen , aen al hun dienaren en diena- ren. Die defe handen heeft, hy heeft oock Iefunt mede
en alle Goddelycke zegenen over fijne ziele. Onfe ff. Moeder Terefa vertelt in haer leven hoe
dat Ieftis aen haer heeft verhopenbaert, foo fy befigh ^as met te bouwen 't Convent van den ff. IojQphyCr.dc &i haer defen raet feggcndc-.Dochterfeogy wilt wel be- ^aert wefen,jlelt aen d'een z,yde van'tConvent mjne lie- ve Aioeder. Aen d'ander z.jde mjnen Vcefter-Vader den "• Infeph j en dit doende ickfaltn't midden woonen. O geluekige Familien , geluckige zielen, falige
^lenfchen , die foo zyn bewaert, want ift faecken dat
J°dt in d'onde Weth om eenen fttyveren Iofeph heeft <re-
c*iedydt V hnys vanEgypten(Genefcap. 3.) Hoe veel te
eer fal hy ons gebenedyden, om dar wy den ff,
"Ieph beminnen ende vereeren.
Iele ben indachtigh gelefen te hebben een Spaensr
c°ncept van den ff. Jofeph. Te weten , waerom dat ;°en in de H. Schrifmere niet een plaetfe en leeft an dat den ff. Geeft figh foude veropenbaert hebben *n dien tydt dat Godt menfeh geworden is , tot dat J>riftfis wierr geleyt van den ff. Geeji in de Woe~ >e. Aa |
||||
|
J70 Het XI. Cap. van de Herte Dry
Noteert dat het een al-gemeyn gevoelen is, endc
opinie , dat den H. Jofeph doodt was als Chrtfttts wiet11 geleyt in de woeftyne van den H. Geeft foo dat deO h Geeft fich niet eens en heeft veropenbaert foo lan- ge lofiph getrouwt is geweeli. Waerom ? anders geen reden dan dat den H. lofeph
weiende den derden perfoon van de gefchaepe Dry •vttldigheyt, preientcrende den H. Geeft, genoeghfaerU v, as om /e[us en Maria, te bewaeren. Dit is foo veel als re leggen , dat hy het ampt en Officie des H. Geeft heeft volbracht. Maer eer dat wy fluyten defe redekaevelinge val1
de gefchaepe Dryvuldigheyt , foude ick niet moge11 feggen dat den H. lofeph met recht Vader mag'1 genoemt worden ? 't Is waer hier van hebben wf ge;proken in't 5. Capittel. Maer ick fegge nu nod1 meer , te weten , dat hy heeft verdient defen naem val1 Vader om dat hy oock mede heeft gewerekt in of1 Menfch woidinge Chrtftt , te weten af-gaende b'f recht van den houwelycken ftaet, en door het ondel'" houden van fijne fuyverheyt. 't Is 't concept van de*1 H Vader Auguftmm: hoort fijn woorden : (a) VerUf ti lofeph, want door de verdtenften der fuyverheyt, hev' gy u foo onthouwen dat gy Vader wort genoemt van dl* Salighmaecker. Al ofrhy wilde ïeggen : lofeph met nj" fuyverheyt heeft verdient Vader te worden. Dat g benedydt zy de ongefchaepe en gefchaepe
H. Dryvuldigheyt. §• IjI*
u
(3) GaaJ* Jofeph quia p*r raetiium virginitatis ; ita feparatH»e'-
tixotii concabitu, ut pater dicarii Salvawris, tS, vtus»ft. |
||||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. , 371'
§. in.
•d'k flaeten worden verweckt tot de devotie van den
H. Vader Jofeph. Y\ Aer wort vertelt in't Boeck. der Scheppinge hoe dat
5*-' den Coninck Pharao foo hoogh verheven heeft en ouden Patriarch /ofeph, dat, als het voJck by den
°nincJc cjuam vragen terwe oft ander weldaden hy
eyde tot hun : gaet tot Iofeph en al wat hy O. L. feght
*°et dat. A\ oft hy hadde willen feggen gaet al tor °Jeph, want hy ifl: die den ileutel heeft van myne goe-
, eren , en doet al wat hy 11 feght, want die fijn gratie Ceft 5 ick laet hem genieten aile weldaden.
p Alfoo oock is van de felve macht den H. Vader Io~
Jh j en al die hem devotigh zyn, verkrygen van Godt
erWoedigheyt van de Hemelfche gaven. Hoort hier
/ r preken den vermaerden Ifolanus : (a) onfen Heere
i1** Chriftns (feght hy) verheught hem oneyndelyck als
1 anneer dat hy tnfijn licht der glorie fiet de devote z,iel- j. ' affèèlie dragen tot den H- Iofeph , om hem te veree- ^ ' {e aenroepen , endefijn hulpe te vragen-, Godt ver- rt hun begeerten, hy onderhout hun bede, hy voldoet f> "un wenfchen,ende om de liefde en glorie van fijnen v " ^"efier-F'ader^y maeckf hun deelachtigh liberalyck, n"e grootfle Hemelfchegaven.
van A Vlae8n U- L- waer't faecken dat de Broedeis d"^11 ouden Patriarch Iofeph, ende de andere on- aten van den Coninck. Pharao,niet en hadden willen fa) c . Aaz gaert
t""0' lof^iP^' .F'liu' intuetur in lumirte gloris fus qnempiarn fando
fc.to''e8o t ' '"'U8 oudere honori-, ejus irnplorare luffragia., gauder,
Pfo pa'. '" faam nutritorera honoret.anouit noü>, exaudit clememiiis
terna S'oria muneia infundit Casleft», iftl». P. 4- '*?■ 7:
|
||||
|
57* Het XI. Cap. -van de Herte Dry
gaen tot Jofeph als den Coninck hun font om hulpe
en byftant te krygen : foude fy niet weerdigh zy" 'geweeit te fterven van honger en ellenden, aengc lienfy hebbende al fulck eenen lichten middel ntfc en begeerden den (elven te gebruycken: . Altöo oock al waer't faecken dat het meeftende£l
van de Chriftenen overvallen wierden van gebrek en ellenden defer werelt foo in de ziele als in heC lichaem , fy en fouden niet te beklagen zyn : aenge' fïen Godt hun door fijn Heyligen doet gaen tot de'1 H. Jofeph fijnen Voefter-Vader , ende Bruydego^1 van Maria: om alfoo door fijn voorfprake hun te hc'' pen ende te verlofTen , oft wel om de ellenden v# duldighlyck te doen verdragen : veel en achten o' niet, hierom ift dat ick wil alle ftaeten verweck^ tot de devotie van den H. Jofeph. i. Gaet dan tot den H. Jofeph , Vader ende Moede
des huyfgefin-.As gy-lieden hebt een nieuw geboreki0 ' ende offert u kindeken op , ende fprecktden H-J"^ sfeph aen met defe woorden. O H. Vader Jofeph, (a)lC offere u dit kint nieuws geboren, ontfanght dit ol\ der uwe bewaeringe , want 't is feker dat den helfc»e Herodes , dat is , den bopfen duyvel niet en fal fael . van dit kint te foecken", ende te vervolgen over om 't felve te vernielen ift dat hy kan : maer O "t Vader Jofeph het kint wefende bedeckt met de vle^ê len van uwe bewaringe 't en fal niet moeten vre£»e ^ maer fal eens met'er tydt vervullen een van de ft° len in den Hemel, uyt welcke de boofe Engelen g -vallen zyn. ^ .$&
(&) Accipe puerum, futurum eft enim nt Hero^es qu«re« ad te-' 'düm uim. |
|||
|
van't geeflelyck. Kaertfpel. 375
Wie fai de kinderen beter konnen bewaren , aen~
gefien Godt den Vader geenen beteren heeft gevon- den om fijnen Soon te bewaren op defe werelt. 1. Gaet tot den H. Jofeph,al die daer in den hoüwe*
yckenftaet rufie en twifi vindt,en roept fonder ophoii-' "en om fijnen goddelycken byftandt,en bidt hem door de troubelen en droefheden in welcke hy fy felven ^otir als hy peyfde fijn huys-vrouw te verlaren , aen. ^ie dan openbaerde den Engel ende feyde : Jofefb ® avidsSoon en wilt niet vreefen te nemen Maria, u bttys-, vrouwe,want dat m haer geboren is,dat is van den ff, Qeejï. Bidt den H. Jofeph dar hy wik alle jaloürsheyt Jyegh nemen, ende alle mif-verftandigheyt, ende gy- mden folt hulpe vinden. ?. Gaet tot den H. Jofeph , al die daer noch niet ge-
trottwt en z.yt,en begeerte hebt om te trouwen , en bidt hem door fijn groot geluck 't welck hy ontfingh,ais hy Vviert gemaeckt wettelyckenende waerachtigen Biuy- degom van de H. Moeder Godts Afaria,dat hy u oock yilt verkenen een Godt-vreefende pcrfoon volgens u~ ^en ftaet om alfooGodc wel te dienen in peys en vrede, ende fijn Hemelfche zegenen te verwerven. 4 Gaet tot denH.lofeph alle Boden,Voer-mannen Rer*
Jetlde-mannen> Pofien te voet ofte te peer de-, en beveelt u, aen defen grooten Heyhgen , en bidt hem door fijnen ai*beyt en moeyte welcke hy heeft geleden vluchten-? **c met fijn lieve Bruyt naer ^.gypten , en wederk.ee-» j^nde naer Ifraël, dat hy y oock van alle ongeluc* .ken wilt bewaeren. Den weerdigen Pater Gratianus in fijn, vyfde boec\
VAn S' J°feph, vertelt aldaer hoe dat een feker Rili-,
A a 3 gieus
|
||||
|
374 Het XI. Cup. van de Her te Dry
gieus die voor gewoonte hadde te mediteren , ende t-e
overleggen de reyfe van den H. Jofeph, op eenen feke- ren tydt fy felven vindende in eenen botch daer veel vreede beeften waeren , was fijnen toevlucht nemen- de tot den H. Jofeph. En defen Heyligen heeft hem veropenbaert, ende hy toonde hem den goeden weg» en vergefelfchapte hem tot dat hy was buyten het peryckel, ende tot dat hy was op de goede rech- te baen. Men leeft oock in de boecken der fondatien van
onfe H. MoederTerefa,hoc dat fy vergefelfchap met ee- nige Religieufen , reyfde om te fonderen 't Cloofte^ van Veas ende fy heeft haer bevonden met haer ge' felfchap op eenige fteen-rotfen heel fcherp ende oneffen, ende geheel buyten den wegh , ende by het fteyl af-hangen van eenen bergh , alwaer de Waege- lieden niet en konden ryden , noch naer d'een oft d'andcr zyde achterwaers keeren , dan heeft Terefa al het vclck vermaent den toevlucht te nemen tot Godt , ende in dit openbaer peryckel , hen onder ds befcherminge van den H. Iofiph haeren goeden Va- der te ftellen. Nauws en haddetife Godt en defe» glorieufen Heyligen gebeden , oft en hebben bene- den eenen ouden man gefien , roepende hout ftil, an- ders foo gy voorder treckt, fult u in groot peryckel ftellen. Waer op men hem vraeghde werwaers fulle'1 wy dan gaen ? Derwaers antwoorde hy : d'welck nochtans eenen wegh fcheen daer de wagens niet e» konden tyden; waer naer de Voerlieden ende fy me' de hun-lieden mirakeleufelyck in eenen goede» Wegh en buyten peryckel bevonden hebben. Sy ai> beyden ende deden alle neerftigheyt orn defen onde° |
||||
|
vati't geefielyck. Kaertfpel. 375
Wan te foecken en re bedancken , maer en vonden
hem niet, foo de H. Terefa hun hadde voorfeyt, want fy hun had vermaent geen moeyte te doen , ende dat haeren goeden Vader Iofeph hunlieden voor eenen Leytfman hadde gedient, ende uyt dit pcryckel ver- 'oft daer fy in waren. 5 Gaet tot den H. Iofeph al die daer gaen reyfen op
deu>ateren,Cooplteden,Schippers,&c. Want den H. Io~ ftph is den Engel, die den H. hannes in fijn boeck, der openbaringen heeft geilen. Deferi hadde eenen voce op c'e aerde , en den andere op de zee. Aloo oock is den &• Vader Iofeph , hy ha f: fijnen eenen voet, dat is iè eggen , fijn bevel en macht op de aerde om fijn die» j^ren te helpen en by te ftaen , en den anderen heeft *}y op de zee > om aldaer oock te helpen al die hem ^lcnen en aenroepen. Twee weerdige Priefters van het Orden van den
"■ Vader Francifcus , over etrelycke jaren te fchepè £egaen zynde met 30. andere perfoonen , om over |!e Zee in Nederlant te komen , hadden nu met goe- efl wint langen tydt wel voorfpoedighlyck gevaren s Wanneer daer ten onverfienfte opryfende een or°iiwfaem onweder , heeft het Schip met ful'ckeh S^elt tegen een fteen-rotfe aengefmeten dat alle .e p'ancken van malkanderen fpringende , de men- • ^en in't water gefet hebben, en alle doen verdrin- pCn > behalven de fc twee Religiéufen : de welckc I ode dit groot peryckel , hebben hen (eer vierig- , ^ aen den H. Iofeph bevolen , ende vindende een ncke, hen daer op gefmeten, oft den wi nt ende ^peeft hen elders aen't lant ( door Godts berm. Aa4 hertigheyc |
||||
|
37<S Het XI. Cap. van de Herte Dry
hertigheyt en S. Iofephs voorfprake) ftieren mochte.
Dry dagen ende dry nachten hadden fy ten ge
nade van water ende wint foo gedreven , van hongP1
koude ende doodts vreefe by naer overwonnen-
Waerom fy buyten aller menfchcn hulpe ende by
ftant geftelt zynde , hebben wederom den H- J°fef
aengeroepen : 't welck fy foo haeft niet gedaen e"
hadden , oft den H. Jofeph , in de gedaente van eenen
fchoonen Jonghman , heeft hem aen hen-liedC
geopenbaert, ende naer eene vriendelycke groetf'
niffe geleyt tot aen het naefte lant ; alwaer fy h£l1
nu vindende uyt foo groote peryckelen verloft, heb'
ben hunnen verloffer begonft te bedancken : mze(
niet wetende wie hy wefèn mochte , hebben hen1
cerft gebeden te willen feggen wie hy was : w&c
op hy antwoordene^ ben den H. Iofeph Bruydegom v^
Maria , ende hy beval hun noyt te willen verget^
tlit weldaet, ende feyde waer't faken dat fy hem ee|1
aengenaeme faecke doen wilden, dat fy niet eca&
dagh en fouden laten voor by gaen , op den
fy niet en fouden [even Vader ottfe,ende [even Weeft £e'
groet \eten, ter gedenckeniiïè van fijn feven weedofl1'
men ende blyfehappen. Belovende aen alle de %c
ne , die hem dufHanighlyck fouden dienen , dat »;
fijne.befonderc hulpe ende byftant in in allen hunfle
noodt fullen genieteu , ende principalyck als fy vS
clefe werelt komen te verfcheyden , in de ure «
doodts. 't Welck defe Religieufen doende, en %i
andere leerende , is defe Godtvruchtige OefTeniflp
in het gebruyek gekomen. , j
G.Gaet tot dcnH.Iofeph alleEdel-mannen die door
qttadei? tjt z.yt arm^tuw^Wjgy-lieden moet eene v |
||||
|
van't Geejielyck. Kaertfpel. 377
*°tider devotie tot defen H. Man draegen , want
:lv niet tegenftaende dat hy a£-quam van Coninckx j^oet, en van den Edelften ftam defer werelt, hy j|eeft altydt geleeft in een uyterfte armoede, welcke ,y meer pryfde als de Ryckdommen defer werelt en ^ fijnen uytterften noodt-, hy en bedroefde hem niet, 'ae geheel contrarie , hy gebenedyde Godt, ende be- dekte hem uyt geheel fijn herte , om dat hy weer- ^'gh was gevonden te beproeven de armoede, hy Gerekte geerne om fijn arm leven te onderhouden ^ct fijne famlie. 7 Gaet tot den H. Jofeph al die daer hebben overvloe-
^igheyt der goederen, ende bidt hem dat hy U. E. defe Bratie wilt verkrygen van fbo te gebruyeken uwe we- rclycke goederen, dat gy-lieden niet en verlieft de Ceuwige : want anders wat foude U. E. bateu in de- *e werelt fchatten te befitten en daer naer begraeven te Worden in den af-gront der hellen ? Tot defer fVnde offert fomtyts een goede Aelmoes op aen fijn Steken ende Autaeren om de felve te vercicren. 8. Gaet tot den H. Iofeph gy Timmerlieden , want hy
ls befonderlyck Patroon van U. L. aengefien hy oock een Timmerman is geweeft , bidt hem dat gy-lieden Iqo mooght timmeren met U L. handtwerek dat p-lieden niet en vergeet u ziel te timmeren en op te gouwen met de dry goddelycke deughden,door wele- ne het geeftelyck bouwfels der ziele wort vohnaeckt, v°'gens de treffelycke leeringe van den H V-tier ^ugitflinus.^) Het hnys des Heeren %Jjn wyfelf, ijl dat A a j wy
'a/ Domus autem Dei nos ipfi, no» in hoc fseculo spdificamur Do«
us Dei credendo fundatur , fperando erigiiur, diligendo perficitur S. |
||||
|
378 Het XI. Cap. van de Herte Dry
wy felfzyn het buys Godts , wy worden geümmert t»
gebouwt op defe werelt. Nu hoort defen Vader noc" voorder fpreken hoe en op wat maniere defen bouw moet begonft worden ende volbracht Het huys Godtt geloovende wort het fondamentgeleydt, hopende wol* het vervoordert, ende beminnende wort het volbracht- Leert dan timmeren U. L. zielen met het H. Gs| loof, de hope ende liefde, ende om defen bouW wel te timmeren, bidt den H. ïofeph dat hy uw^ meefterfy, dat hy u beftiere aergenen hy van U. ** Ambacht is. 9. Gaet tot den H. ïofeph alle fondaren en al ift dat g/
lieden hebt verleren de gratie Godts door de doot' fonden, ift by aldien gy defe verlore gratie wedef' om foeckt, bidt den H. ïofeph neerftighlyck door fij" uyt-nemende droefheydt , welck hy gevoelde als hy fijnen beminden Iefum hadden verloren , mae* niet door fijn fiuite, op dat hy u verkryge de middc len om defe gratie wederom te vinden. 10. Gaet tot den H. ïofeph alle Ambachts-mannent
metfersyfchaüiedeckers Ó"c ende vraeghthem gratie dat gy mooght u Ambacht doen en uwe wereken ftierefl tot de eere Godts , en als gy-lieden, hoogh moet klimmen dat den H. ïofeph u wilt bewaeren. Gelyck het gefchiede in't bouwen van onfe Kerck?
van S. ïofeph hier binnen Antwerpen in hetjaer 163 6- Ian van der Strepen Adetfer werekende aen defe Kerckp is gevallen van 66. voeten hoogh ende aenroepende de# H ïofeph blyft geheel ongehmdert en wel te pas. Gaet tot den H. ïofeph al die daer betrachten eenen hoo'
gen trap der liefdeGodts,et\ diedaer begeeren vereenigc te worde met haeren goddeyckcnBmydegomlefnSigy |
||||
|
. vait't geeflelyck Kaertfpel. «79
''eden moet nemen voor Patroon den II. Iofeph ende
ern draegen een befondere devotie: ick hebbe ge- ^erckt feght onfe H. Seraphinfche Moeder Tere fa dat "die hem een befondere devotie hebben gedraegen, dat fy vervoordert zyn geweeft in deught, want hy "faeght groote forge voor die hem dienen. 1X. Gaet tot den H-Iofeph alle foor ten der Religieufen,
"^zrelycke Priefiers,Begijntjens,devote dochters,en aldie ^aer profeffien maecken van Godt te dienen, 't zy in pt Aótif 't werckelyck leven, oft het contemplatif j^ven, foo gy-lieden wilt voorganck doen ende be- amen een volmaeckt leven , neemt uwen toevlucht t0t den H. Iofeph in wie alle defe levens en alle vol- ^aecktheyt te vinden zyn , 'twelck feer wel fcght "jnder eere den geleerden Idiota (a) in u o H. Iofeph V«gekomen alle deughdenfoo van het werckelyck. leven 5 van het befchouwende,niemandt is aen u gelyck,nie- tndt is weerdiger oft hooger verheven in den hemel ah S) naer lefus en Maria,&a wat wonder aengefien gy zyt a1 een hoogerOrder der gratie als alle andere Heyligen: 5. ^eten den derden perfoon van de gefchape Dryvul- '§neyt,'t welck wy in't voorgaende §.hebbé uytgeleyr. 13 • Gaet tot den H. Iofeph, fladthouder Chrifli Paus an Roomen, Keyfer, Coningen, Cardmaelen, Bijfchcp- ' n'Religieufen, Princen, Graven, Edelmannen, Coop- den ,. Ambachts-mannen, getrouwden, ongetrouw- . ^'Jlecken, gefonden, rechtveerdige , onrechtveerdige eot al devotie tot den H. Iofeph. Unfe H. Moeder Tere fa vertelt in haer leven , ende bhttde macht der andere Heyligen is gepaeli, fy heeft 'tti)t ,e onjnes vjrmtes tam «dHvje tju3in contemplativse conirsne-
t*"ta /ne"oe aqualis tibi . netao major se niii Dsus S; mater eim. "■ '• I. tap. i% .,■ ' |
||||
|
380 Het XI. Cap. van de Herte Dry
■haer eynde,maer de macht van den H. Jojefh en heett geen paelen , maer is oneyndelyck. Andere Heyligi* zyn Patroon tegen eenige fieckten in het befondef» maer den H. Jofeph is voor alle fieckten,alle nootfr' kelyckheden , foo naer den lichaeme als naer de ziek' cnde feght Terefa 'ten gedenckt my niet dat ick of jet van hem hadde gevraeght, oft 'ick heb het ^ verkregen. Wat wonder ! want hy is almogende in den Hc'
mei, hoort hier van fpreken den geleerden Ioatt»1 G er jon (a) den H.Jofeph en verkryght met maer hyf' bief.hy en bidt niet maer ordineert Voor dat ick fluyr defc HerteDry van ons Spel der Liefde,foo heb ick g°e gevonden te vertellen Mirakelen die bekent felf g, fien te hebben den Eerwetrdtgen Pater Antonius v&n JWoederGodtsProvmciael derCarmelitenDifcalfen W nenVranckryckdrt verhaelt hy in fijnen boeck genoe'1' het noyt genoegh geacht Threfoor van den H. Iofepb * fijn eerfie deel aen't n. Capittel. (b) Ick hebbe gefien ( feght hy ) menighte van perfo0'
nen geflaegen met vallende fieckten , ander met °^ genefelycke fieckten foo geoordeelt van Do<üto,-en,relj' ftont zyn fy gencfen geweeft,foo haeft fy den H. Jeje! hebben aengeroepen ende jet t'fijnder eere gedael1' Maer boven al te verwonderen,ick, hebbe gefien rakel der Mirakelen, te weten dat het leven aen een **, overleden was is wederom gegeven, 'tu>elck,gefchte in deKerck,e van denH.Iofeph totAvignon,alwaer t^e las een Mijfe voor diegeflorven was ter eere van den &' (s) Non impetrat fed imperat, non orai fed ordinat. (tannts G'r'
part. 3. trad. in mag. S. lafeph. •$ (b) Le Threlor ineftimable de S. Jofeph.déconvert par Ie R- P. At>*° y
de la Mere de Dieu, Provincial de RK. PP. Carmes Defchauffes <» Proïince de S- Thetefe a Lyon, M.D.CJ.JV. 1. Part. Chapure 11. |
||||
|
van 't geeftelyck Kaertfpel. • j8i
*0fiph,ende de» doeden is ten tyde van deMiffe verrefin
11 Wederom levende geworden.
. Laec ons dan al te faemen gaen totjeftts, Maria,Jo-
yh > ende laet ons defen troef van Herte Dry vzni fpd '* liefde wel be waeren, op dat wy hier naémaels met
3efHss Maria, Jofeph, tnder eeuwigheyt mogen leven. HET XII. CAP1TTEL,
Van de Herte Twee.
§. i.
'fi hebben Herte Twee , al die onderhouden het in-
wendigh , ende uytwendigh Gebedt. ■$0 S vermakelyck te lefen de H. Vaders,
M §?-*?% fchryvende op de vrage van den H. Hl wSÊï Eltfem ■> EHas hadde gefiyt tot Elifeus, ~K\ vraeght vanmy dat ubelieft, ende hy * feyde ickbidde of dat in my kpme uwen Abelen geeft. (/-4- Reg. cap. z.) Door defe dobbelen Geeft verftaen fommige het
*®lfen't Contemplatif leven , andere verftaen dat hy ^sghde een dobbel kracht om te ftraffen de vyan- ^en Godts, andere feggen dat defen dobbelen Geeft be- fef ckent de liefde tot Godt en tot fijnen even-naeften, ,c is al wel gefeyt. Maer volgens myn gevoelen alder- °eft t'onfer propofte heeft gefproken den oud?n Theo- Phlatttts , als hy feght, (a) ick. verftaen door defen ybbekn Geeft het dobbel gebedt van Elias,te weten het ltlu>endigh gebedt , ende het uytwendigh. Van andere (a) Oratio interna 8t externa. Oraiio vocali» ac roentalis. Oratio "! « cordis. |
|||||
|
\
|
|||||
|
Jü-ri £*>!""'f\o
|
|||
|
3Sl Het XII. Cap. van de Her te twee
genoemt het fpreck-gebedt, 'tgebedt des mor> ende tgebedt der ftilfwygentheydt oft des geeft5' tgebedt der roeringe van de lippen, en van de x& nnge des Herten. Dat onfen H. Vader Elias heeft gehadtdefet^
foorten van bidden, geeft hy felf genoeghfaekel/
te kennen, als hy feght: (a) Den Heere keft, in w&
tegenwoordigheyt tckfiaen , ofterfdwefendefe]aefl*
douw oft regen,ten zy naer de woord'e van mjnen mort-
Door defe woorden Godt leeft in wiens tegenwoot'
digheyt tckfiaen , wort kenbaer gemaeckt fijn inwe"'
dign gebedt, want wat is ftacn in de tegenwoordig'
heyt Godts, ten zy fijn herte opheffen tot Godt, *»
dencken dat Godt ons aenfiet. £n heeft Godt r>*c
gefeyt aen Abraham, wandelt voor my m myn tege^
woordigheyt ende z.yt volmaeckt, oft naer den andere
lext,engyftilt volmaeckt worden, al wel overleyt,^1
yshcttnwtHdigbgebedtmn z.y een opheffinge des geef1
tn Godt. En wat is de tegenwoordigheyt Godts, ten ff
een opheffinge der geefts tot Godt, hem imagincre>
tegenwoordighte wefen, foo dat Etias bekert f
hadt te hebben het inwendigh Gebedt
Oock hy bekent gehadt te hebbe 't gebedt des rnont*'
als hy feyde,*/? datter douw oft regen valt,ten z.y vo!ge»s de woorden van mijnen mondt,hier op fchiyvende i& H. IoannesGnldemont inJijnSermoon van den H.Elirt' feght : (b) '/ Gtbedt van Elias wort denflentel van Jt* hemel, want hy gebiedt ende den hemel wort oefloW» daer naer bidt hy noch eens, en den hemel wort geopert- vJanifyiülti)TiaU,-inCUJU5^nfPe,aufto- fieritannUhi, ros vel P»?
?be enim&r3H> Verba' I^jWh odlfii ferrao filte hnflifli** |
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel. 3S5
Den Propheet Eltjeus willende leven in den wegh
iCr volmaecktheytnaervolgende fijnen Vader heb-
, e«de den keus van te vragen al wat hem beliefde
'heeft anders niet gevraeghtals fijnen dobbelen geeft-,te
(ten fijn tweederley gebedt, desmontsende des geefts.
■ Jemant fal vraegen wel wat onderfchil is tuikhen
12 twee manieren van bidden >
/.."e H. Schriftiue fal ons wonderlyck wel be- . ,|ryven dit onderfchil. Ifaias oen fijn 28. Cap. ons ver- j ende fijn droefheyt welcke hy maeckte over fijn t * kght: Als eener Swalmvenjonck, fa o fal ick. roe' 1 > ick, fal dencken als Dttyve. De Swaluwen bemin. jj Lefer als fy fingen oft quetteren, foo doen fy hunne . cksjens heel wydt open : maer de Duyven , hier en lpCn hun grommelen oft roncken doen fy met be- <j etl beek , als infwilgende hunne eygene itemme v Qt de ftroote tot in de borft toe : ende dit grom- L, etl ofce roncken dient hun even foo wel, om hun Q e^ als om hunne liefde kenbaer te maken. Den Li 'llnck Eaechtas dan, om te kennen te geven, dat hy y I 'bidden van fijn Lyden ende van fijne droefheyt (e '"Oondelycke gebeden ftortede : Ick fal roepen, %v y ) ah eenjongh van een Swaluwe » openende rj, en wondt om myn beklagb tot Godt teftteren .-ende L ^an den anderen kant infgelycks te verklaren dat 1 *arnen oock vele inwendige gebeden, meditatien, V0 a^tingen ende bedenckingen oeffènde , foo in], ny daer by; lek. fal bedencken als eene Duyve. iw °PPende myne gepeyfen tot in't binnenfte myns bej ' "°°r meditatie , betrachtinge ende aendachtige *W n&eom my te verwecken tot lof endanck- 5nSe voor mynen goeden ende bermherrigen |
||||
|
3 $4 Het XII. Cap. van de Herte twee ^
Godt die my uyc de tanden des doots verloft he
Aldus fpreckt oock den H. Propheet Ifaias aen t V ^
Cdpittel,z\waethyfeghr.wy fullen bneffchenals Bier\\, tnde gelyck, Dttyvenfulkn wy overpeyjen de fachtt*1, waer het brieften encle brullen der Beeren van't i'OcP ^ de mondelyck gebedt, ende het overpeyfende CüC der duyven , van't inwendigh mediteren , betracP de, ende bedenckende gebedt verftaen wort. 0 Maer op dat men weet, dat de Duyven niet a
«n fuchten , roncken ende grommelen uyt droe»11 1 maer oock uyt liefde ende blyfehap, foo is't ^r-^t geeftelycken Bruydegom in fijn gefangh , tot 1^ geeftelycke Bruydt aldus is fprekende : O mjne W ^ in de gaten der ft eenrotje,in het hol van den muer^ my u aenjicht, laet uwe ftemme luyden m myne °° ., want Hwejlemme isfiet ende u aenjicht is fchoon\L \u i.)Hy wilt hier mede feggen dat de godtvrüchtige % ^ hem feer behaeght en aengenaem isv, als (y haer,tC t> ten in de Meditatie ofte bettachtinge tot hem \ett° ^ om haer 't ontfteken in de liefde tot hem , gely** duyven met haer gayen onder malkanderen doen- u Jemant al wat verftaende van het uytwendigh ge ^
des monts, als te lefen, te bidden 't Roofen-Kransk^'^ Cetyden van de Onbevlecle Ontfangenijje, &c. Sfll g gen wel dat gaet wel,en ick verftaen my daer aen, J ,^ aengefien de Vaders der volmaec ktheyt feggen f 't inwendigh gebedt des herten beter is , en dat 't ^.f, delyckgebedt vergefelfchapt met het inwendigh,d'a ^ beft is, wat is dat inwendigh gebedt, meditatie" ^ betrachtinge } Anders niet en ift als een geefte'; ^ herknauwinge der fpyfe onfer zielen , op dat ïy^j wel bekome. |
||||
|
van't geeftelyck, Raertjpèl. $ 8 j
Tot welcke herknouwmge , hy een fuyvere Sma*
toitmne noodende, fy feghc dac de H. Leeringe ofte
Woort Godts , waerachtige fpyfe onfer zielen gelyck
,s aen eenen wyn , die weert is niet alleen gcdronc-
ken te worden van de Herders ende Leeraers der
*^ Kercke , maer oock van de felve mee aendachtig-
heyt te worden gefmaeckt, ende om foo te feggen
"erknouwt. Uwe kek (feghc fy) welcke diegoddelyckt
fpyfe onfer z.ulen voortbrenght is gelyck, den bef en wyn,
^eerdigb voor mynen beminden om te drinckpn > ende
v°orfjne lippe ende tanden om te herknonwen.
Aldus hadde voor gewoonte den godtvruchrigen
'f<Uc als een fuyver ende lieflèlyefc Lammeken on* trent den avondt naer't veldtfigh te vertrecken , om te overdenck,en,èit is om te mediteren,betrachten ende ''jnen geeft aldus met Godt te oefrenen. Het Bieken in den voor-fomer vlieghc herfewaeits
Ct) derrewaerts van't een bioemeken oft kruydeken
,°P't ander , niet loilèlyck oft by geval} maer met fe-
Cl'e natuerelycke voordachtigheyt, niet om figh ce
. Crrnaken oft te behagen in de fchoone énde heffe*
vcke landauwen , maer alleen in honingh te foeckeri
lcr> wekken gevonden , gefogen , ende haér geladen:
et>bende , vlieght wederom naer haren kofl: oft ho-
'nghraet , alwaer fy met hare könfte in alle neer-
'oheyt verfcheyt het wafch van den honingh, ende
"3n t wafch maecht hare rate, in de welcke fy harert
°riingh tot haet onderhout voor den aenilaenden
Vltlter bewaert.
» Even alfoo doet eene godtvtuchtige ziele in hare
lc<htatie ofte betrachtinge : fy gaec van't een My« |
||||||||
|
Bb . ftcr
|
w»
|
|||||||
|
5 8 6 Het XII. Cap. van de Her te Twee
fterie , van't een punót oft bemerckinge op d'andef niet loflelyck foo 't valt oft onbedachtelyck , me enckelyck om haer te vermaken , oft om geleerthey maer alleen om honingh van godtvruchtigheyt eiy de H. beweginge uyt de Goddelycke Myrterien t' rapen , de welcke bekomen ende gemaeckt hebbei1' de , vergaedertfe in haer herte, onderfcheytfe vü" malkanderen, ende naer gelegentheyt, voorliet hae van al wat haer dienen kan , foo in tyden van vod'' fpoe:, ende geeftelycken vrede , als in tyde van tege11' fpoet ende bekoringe , ofte geeftelycken oorlog'1' In deler voegen foo is't dat de geeftelycke Brul
in haer ge fangen der ge fangen gedurighlyck is vliege11' de, nuopdeoogen, nu op de lippen, nu op de wange"' nu op het hayr van haren beminden , om daer uytc fuygen duyfent foetigheden, ende gevoelen van "' Liefde : foo dat fy door de felve heel ontfteken zynL' nu met hem fpreckt, nu hem ondervraeght, nu he'1 aenhoort, nu tot hem fucht, nu tot hem tracht, f tot hem fpreckt, gelyck hy oock van fijnen kaf haer herte vervult met geeftelycke genoeghte en» blyfchap, het felve verlicht met hemelfche wyshey* ende overvloeden doet in alle foetigheyt, op et alfoo fonderlinge wyfe , dat men van defen handel ac ziele met Godt wel feggen magh,het gene de H. Schri' tme van May fes feght , dat Moyfes met Godt ffr^ ende dat Godt hem antwoorde. (Exod.,Cap. 19-) Men leeft in't leven van onfe H. Moeder Terefa,h°
dat fy haer felven vindende niet wel geftelt om do haer gebedt met Godt te fpreken , feyde : He^ fpreckt aen my, en ick 'fal u aenhoorén ende «* infpraken fal ick waer nemen. * |
||||
|
tv. „ ™H * getfelyck Kaertfpel. 3s7
Het L j Ce, dan Van °ns Katrtffdhthbcn die
ijtwendtg» ende mwendigh Gebedt onderhanden. *r «'m hethoom hoe krachtigh dat is het inwendigb
ende nytwendigh Gebtdt. >H jeverigen Lefcr in dit Traftaet van het Re»
SI m0£t ick lanSer fPreken foo wt onder- en f T my fdven aIs °rfd«wyfinge van ü. E. t alle iUcten moeren bidden. Nu fal ick fprckcn jaegroote kracht des Gebedrs. VT/I01"?118 vertc,t«*'' *r<fc boeckEfdrasaen't u "•e ce i , C,den C<»»«^™" gehouden hebberL % YÏÏ yfkc maeMc- Dl7 van fijn Edclman- beö l bcbb^ 't hooft wat licht van den wyn , heb* ^e T\ u gePaflrem ' met raetfclkens, onder an. f°Ude f' VD01' Sefte!t ende gevraeght dat jeder °P cW *.' en feSSen *'ac dat het fterckfte was
r^c»e wereldt. ^'on T$en dIe mifrchien den v/yn te veel hadde
Vaii'toK D en voelenc!e dac den wyn hem beroofde ö gebiuyck der volle reden,feyde_/?erck is denu'm °Ft m0 """^" wefende miffchien een pluvmftrykec toitie "W-vager van den Coninck , en hebbende fijr» ce^0l.? u'ei behaegen van noode om vervoorderc l h*n Tt0t 0ffide' feydc: Den Conmck is preker.
elde den' 'l hooft miflehien wat verweimt heb-' fe,1de Van den dranck , en daer door ontfteken we- tiit 0t*p"m liefde,fcyde,fterker z.yn de vrouwen.
Hlfc J Ict noch ai!e da8cn ' wanc gaet in een aP van een deel Jonckers half Wc geheel Bb* ' b,e. |
||||
|
|88 Het XII. Cap. van de Herte Twee
befchoncken , en ondervraeght, wat dat 't ftercfc1 en't befte is , elck fal fijn hert recht uyt feggen efld fpreken volgens fijne genegencheden , den dro" kaert fal feggen dat het den dranck is , den eerg1 ' rigen , dat het ampten en officien zyn, den onka) fchen fal feggen , dat het een foet bevalligh vo" * worp is van ongelycke perfoonen. Maer nu laet ons ondervragen de dry Edelm^'
nen wat reden dat fy hebben om mlckx te feggL ' Gy dan die daer hebt gefeyt dat 't fterckfte is»*\ wyn geeft reden daer van : my dunckt dat ick "e hoQie antwoorde geven , om dat den wyn het he ■ verblyt, den menfch verwermr, en doet komen v ^ coragie, defen aengenamen dranck fal eenen fol" lbo verre brengen dat hy van dry vyanden niec fal loopen , dendronckaert is Hertjen finder firge> /, en peyft niet oft hy ryck is ofte arm , neemt oo'è jnerck op die Maendagh vieren, fy en hebben t'hW qualyck een pot om uyt te drincken , en defen dr° . ken zynde en is niet eens ongeruft oft ibrghvuW'» om't gelagh te betalen , maer hy acht hem foo g als den ryckftcn, foo dat den dranck wel fterek aengefien fy den menfch brenght tot vergetend1 h van fijn armoede, ende alle fijne ellenden : hy ^e geenforgen voor morgen, laet ons nu hooren naer de j, den van den tweeden die gelèyt heeft, dat den Con> .r fterckcr is , defen ftelt fijn fondament in de H. Sc'1 ture, als Godt gefchapen hadde de viffchen, de vo» len , en alle gedierten , foo heeft den Heer gefeyt den menfch hebt heerfchayjye over devijfchen dei4 erover de vogelen der hemelen,ende heeften der aer iA de denConinck heeft overhant over dé menfch,hy |
||||
|
van't geeflelyck Kaertfpel. 5?3
^at hy begeert, t moet onder hem al buygea , wort
^aer een victorie behaelt in Nederlandt. men fchryfe 3e» den Coninck de eere toe. &c. Laet ons onder-vragen den derden met nnem Zoro
^e/jWaerom feydegy dat de vrouwen't ftercker wa-. ren ? Aengefien Salomon felfs feght: wie [al eenftercke vYouwe vinden?Ende onfe Moeder de H. Kercke noemt iet kranck. vrouw gejlacht. Ick hoore hem feggen fter- *er fijn de vrouwen , want den fterckften Sampfon is vau een vrouw overwonnen, en dat is genoeghfaem om te mogen ieggen dat de vrouwen ftercker zyn. En ^'eet oock dat een vrouw met haer foete liefTelycke ^'nne-treckskens eenen man meer fal vangen en, 'uden, als alle yfere banden.
Maer ick fegge dat boven al deft en andere faken et fterckfte is het gebedt. Daer en is niet foo fterek op
1,6 aerde noch in den hemel. Hoort den H. Joannes "Idemoni (a) hy khryvende van de onbegrypelycke
ature Godts , feght: Daer en is niet machtiger als een
etlfch wel biddende.
^an den wyn worden de oogen pntfteken , de Vangen roodt, &c. Hoort David fpreken als hy met
efrn koftelycken wyn was bevangen : Myn herte
*feght hy) is van binnen in my verwermt geworden, n<*e in myn gebedt der betrachtinge oft Meditatie fal't
Hr ontweken worden.
L)en dronckaert wort ontfteken tot onkuysheyt} °'8ens het gemeyn fpreeck^woordt , als den buyck
j 's dóór overdaer , de refte wort oneerlyck , endc
n "• Hieronymm. feght : Ic\ en fal noytpeyfendat
, , B b 3 m
n' e ,ncoraprehenf.bili Dei natura. S h.n:.arv0, HtmiK
«mine probè otame nihil eft poiemius. |
||||
|
r39<> Bet XII. Cap. van dt Her te Twee
eendronkemenfchfityveris.want waer dedronketlfc^?
«evenden wort de onfuyverheyt heeft d'overhant. (&) Alfoo oock door de geeftelycke dronckenfchap aei
gebedts wort't vier ontfteken niet.van Venus- maef van de liefde Godts en overwint alle aenftooten. Hier qyt konnen wy oock befluyten dat 't gebe^
ftercker is als de vrouw , want/t is doort gebedt ctec den H Thomas van Aqutnen een ongefchickte vroüV heeft overwonnen gelyck oock onfen H. Albertus. Alleenelyck raoet ick nu befhoonen dat't gebedt fter^'
ker is als den Coninck. Hoort, feghtden ff. loanr>ei Guldemont, (b)'t gebedt is een eeuwigh thre(oor,wetf' diger,verhevenderyen ftercker als de coninckljke macht' Ende hy doet dit verftaen met een bevallige gelyck^*
ïiilTe, daer fal(Ceghthy)eenen Coninck,Jteck,vallen tottf doodt,de medicamenten,noch Dotloren, noch fijngoew' ven, noch heerfchappye en konnen hem helpen , ende i& gebedt van een goet,arm Kehgieiis [al hem ge font makfi' ende doen opjiaeti- $00 dat het gebedt ftercker is als d*" wyn,de vrouw ende den Coninck,jae dat meer is feg"1 den H. Bernardtts((.)'t gebedt wint den onwinneljcW Codt,ende het bint den Almachtigen. Gelyck ons kla^ lyck vertelt wort in de H. Schrifture.(Exodi 3 1.) Go» fèght tot Moyfes en wilt niet bidden voor dat volc*' laet my gaen. Laet ons dan aendoen defè fterc^ wapenen , want wy hebben defe van noode, hoort d^ H. Joannes Guldemont (d) gy-Heden hebt wapeiiW van noode, engroote wapenen zyn het gebedt. Laet ons van de kracht des gebedts oock hootf
Ca) Egonunquam ebïium caftiim piuabo, ubienjm ebrietas inveoi'V
libido donainaiur. S. Wtrmymns (b) Thefauru» perpetuut eft oratio » m JRegia facultate fuperior S. Jamnes Chryf. tam- •>■ fnpra. (c) Or^',( wincit invincibüem ligat omnipotentem. S. Bermxrd, (d) Atmis V° 9P«$ e# magna armatura oratio. ó\ leun. chryf, Homit, at fop. |
||||
|
van 't geeflelyck. Kaertfpel. 591
Moeken den H. Thomas de Villa-nova (a) een fchoon
"'inckende- fterre in't Orden van den H. Vader Augu- }{lnus. Defen op eenen fekeren tydt predikende voor lJne Keyferlycke Majefteyt Cm olm Quintus: om'hem
(e Verwecken tot het vechten tegen de Tureken , fon- Jer te vertrecken ende den Oorlogh te volgen , t'huys "'yvende : feyde dat hy hem foude begeven tot het 8ebedt. En fiet een wonder der wonder, de victorie en- *f het geluckigh uytkomen van den oorlogh is in de handt ^"■n den gene die niet en vecht. Ten tyde van den /f. Ambrojlus foo waereti daer
^eel papiere jonckers van die gepluymde hafe jagers, ^'e al veel beflagh maken als fy liggen in't winter bartier, alwaer fy fittende by een goet vier , met |°et wyn en bier , men hoort noch men (let dan ,. 't is ^°e dat fy haken en fmaken om te mogen wefen in j^mpagnie , en fcggen dat hun handen kittelen en u" gemoet verlanght, om den flagh te mogen ge.
p" op den vyant, ende eylaes inden dagh van oor- '°ge , als fy fien dat op t nypen komt, men Joncker |.°et het hafe-vel aen , ende neemt de vlucht, hygaet ['Sgen achter een haege verre van daer, oft begraefc e°-i in een gracht tot dat den flagh volbracht is , defe
llagh men wel toe fchryven't gene David vertelt a° de kinderen Ephrem(Pfal. 77.)defe kinderen (feght
y)fpannende hun boogen , op den dagh van d'oor loge
V2 te rugge gekeert. Defe dan en. diergelycke Jonckerkens derfdm
cggen ten tyde van deu H. Ambrofws (ende men vin-
cr «och rnaer te veel op defe tyden) dat de gebeden , Bb4 der
& Tb M'ta- te' * '" man''>us non P'sMantij , ftat ppntju* viötoriae.
"»' 4 Villa.mv4 firm. WAra Catsh <$jimt% |
||||
|
391 Het XII. Cap. van de Hens Twee
der Religieufen en rechtveerdige zielen niet ve« en jconden helpen in de oorloge , maer dat fy wak- ren die de vi&orie behaelden. Den H. Ambrofms vertelde aen defe,de hiftorie va"
den H. Elifeus hoe dat hy omringelt wefende met &* jjen ontallycken leger den knecht die riep, och , oc" och wat [uilen wy maecken. (I. ^.Reg cap. 6.) wel tfat heeft Elifeus gedaen, miffchien een yfer harnas aert gedaen , de rapiere in 'd'handen genomen geenfi"5' maer hy heeft genomen 't harnas van het H. Gelood ende aengedaen het heimet der Rechtveerdighey11» en fijn waepenen waren fijn gebeden , en voor rapierö fijn tonge, en keerde en wende fijn gebedt van atfe kanten. Hoort den Text. Elifew heeft gedaen tot G'odt Jeggende , ick bidde *
flaet dit volck. met de blintheydt, ende den Heere heefir gejlaegen volgens 't woordt van Elifeus. Waer zynjy «afroept den H. Ambrofius)(a)die d«ef
[eggen dat de waepenen ftereker z.yn , en meer kpnV^ als de gebeden der Heyligen ? Siet hier een gebedt v#* Elifeus heeft bet geheel leger gequetft. Maer hier op fullen antwoorden onfe Joncket'5
van defe tyden en feggen , wel dat is gefchiet in cï°ü' de weth , yindt my noch een fulcken Heyligen ? Om defe klappers die het al hebben in de kaecke°
en niet in de faecken : om defe befchaemt te make°» ick en wil geen victorien van oude tyden , noch van yremde onbekende landen voortbrengen , maer vafl defe eeuwe en van defe landen. In't jaer ons Heeren 162.1. ende daer naer noch
(a| Ubi funt qui dicunt plufqsiara prece» fandornm armo f°^e'
ïcee nna oratio Eiifei toium exetcitna vuluerat. S. ^itibrof. ]«.%'■ > f. 4e £ƒ«ƒ«, '*.................." ' |
||||
|
■van't geeflelyck ■ Kaertfpel. 5 9 3
j eens ïn't jaer 1624. onfe weei'dige A4oeder Anna van
den H. Bartholomeas , welcke is geweeft de befondére
I Mede-oefelinne van de H. Moeder Terefa,en van haer
1 «eeft fy gefeydt. Defe heeft de werelden der Heyligen:
'nde ick. drage den naem.
In de ermen van defe weerdige Moeder Anna heeft
Onfe H. Moeder Terefa haren geeft gegeven. ■ Defe Moeder dan woonende hier binnen Antwer- pen in het Cloofter der Difcalceaterfen op den Rogier fy wordt vermaent van Godt ontrent den midder- nacht , hoe dat den Hollander befigh was met liften en lagen te leggen om 't Cafteel, in te nemen , fy heeft terftont ontboden eenen Priefter Godts, en heeft het •'ooghweerdigh H. Sacrament des Atttaers doen nyt- ftellen, en heeft al haer Mede-fufters vergadert in ^e Choor ende heeft haer gebedt begonft te ftorten, *Hi eenigen tydt gebeden hebbende, foo wiert ge- ^oort een ftem uyt den hemel roepende. Bidt al meer, üidt al meer. Ende fy heeft door haer gebedt vi&orie verkregen , en blyvende in een nauw gefloten Cloo- fter, heeft de verraderye ontdeckt en den Heer heeft vitlorie gegeven in de handt van eet} vrouw- Als wy dan jet begeeren van Godt laet ons aen
doen de wapenen des gebedts ende hy fal ons °ntfeimen. Wat wonder dat hy ontfermt en bermhertigheyt
^°et , want uyt den foeten mondt des gebedts Komt voort de fterckte van eenen Leeuw. De aengenaemfte fake welcke den menfch Godt
kan aendoen , is bidden , en hier op is hy foo verlieft,
star hydieonverwinnelyckis, hem laet overwinnen.
B b $ Jemandt
|
||||
|
594 Het XII. Cap. 'van de Herte Twee
Jemandt fal feggen , niemant fal my dat ^ys-^.
ken, want de experientie wefende moeder van a faecken heeft my contrarie geleert, want ick ^c Godt en fijn Heyligen foo dickmael gebeden > 't fchynt dat hy flaept, hy en hoort naer my niet. Hier op heb ick twee antwoorden , ten eerfteff
gy-lieden ó fondaren wefende in doodt-fonde en fa biddende, weet dat de fonde belet en oorfaeck ,s' dat gy niet verhoort en wort, hoort David feght ^ fy felven,Ift faken dat ickfien boosheyt in myn hertel Heer en fal niet verhooren. (Pfalm. 65.) In't Boeck der gefangén ftaet gefchreven hoe dat ie(l
Bruydegom geerne hoorde het gebedt, de ftemme va" fijne Biiiyt, (ondertwyffelen dat dit voortqtiam uyt ue fchoonheyt ende fuyverheyt haerder Confcientie. Hier van fchryvendc den honihgh-vloeyendc"
Leeraer, den H. Bernardus , feght: (a) Dat uwe ftem k^ch in myne oore, &c. &
ff rake van het gebedt en kan niet foet wefen , ten tf dat het aenficht der confcientie , fchoon z.y, want d& de ftem niet aen en ftaet ift dat het aenficht niet en bc haeght, dat thoont hy als hy terftont daer by voeghtt uwe ftem is foet en uw' aenficht is fchoon , oft uwefte^ is foet, om dat uw' aenficht der z,iele van uwe cof>' fcientie fchoon is enfttyver. d'Eerfte reden dan, waerom veel niet en worde0
in hun gebedt verhoort, is om dat hun confcientie befmet is door de fonde. De tweede reden, waerom veel niet en worden vet'*
* (a) Sonet vox tua 8cc. non poteft effe loquela orationes dulcis, n'"
vacies confeienti» fit decora , quod enim non placeat vox (i difplicea' facies, demonftrat cum illico lubdit , vox tua dulcis 8c facies t"? decora, velquia facies tua decora, <$. Btrnard. fttm. 16, in Cunt, |
||||
|
van 't geeflelyck Kaertfpel. 395
•J°Ort is tot profijt onfer zielen , hy en geeft niet ter-
'Ont 't gene wy vragen , om ons te leeien volherden, ^"> overvloediger te geven, om pafc begeerte meer- ^er te majien belieft 4it te verftaen met een gelyc» öiffe. Den Vader komt van fijn affairen en ©ntrent fijn
JJüys fiet aldaer fpelen op ftraete fijn lieve Soontjen, *y thoont eenen appel aen't kindt, welcke fiende c kindt, laet al fijn fpelen en loopt den Vader naer»
"en Vader treedt in huys en vraeght wel Pbiliphtn "ebt gy Pappa lief, terftont 't kindt feght jae , den Va» "er toont den appel, Pbilipken fteckt fijn handeken uyt, maerden Vader feght holla , alfoo niet, vaéght Cetft u mont af en fnut u neus, 't Soentjen neemt fijn "eus-doeck en vryft al de vuyligheyt af, en fteckt ^och eens fijn handeken uyt : neen feght den Vader §eeft eerft een fchoon handeken, ''tkindt kuft fijn "andeken , noch al niet feght den Vader , doet een Cerbiedinge totter aerde. Phtlipkfti doet dat oock den *ader feght fteckt u beentjen uyt, danckt den Hee- le > kuft my eens , waer hebdy Pappa lief,'t kindt llaet J^P fijn borft , en feght daer Pappa , wel wie hebdy 'lever Pappa oft M<tmma?DeMoeder dit fpelaenhoo-» rende verheft ielf haer patientie en komt binnen, en |eght maer lief, hoe kont gy Philipkfn foo tenteren, f is u lieffte Soon en gy quelt dat foo lange .? Hoort
. We wilt gy't kindt den appel geven oft niet ? Och |ae feght den Vader , wel geeft hem dan, waerom foo atlge uytgeftelt * hoort myn reden, myn blyfchap is *e Wefen met myn Soontjen , en hem foo te fien bid-? er> en vragen , ick ftel uyt te geven om myn plefier^
^4e daer naer geef ick hem noch m$er als hy Ver* |
||||
|
3 9^ Vet XII. Cap. van de Herte Twee
wachte, nr.er foo ick hem terftont den appel hadd gegeven, hy foude wederom op ftraet geloop^11 hebben, en hy en hadde my dat contente ment n'j aen gedaen ,'t welck ick nu hebbe genoten :'et» om dat hy foo fraey ftantvaftigh is geweeft in't vi'3' gen met alle beleeftheyt, ick fal hem koopen #' nen fchoonen nieuwen hoedt. Onfen Vader die in den Hemel is Chriflus onf£f5
Saligbmaker, heeft fijn piefier te wefen met de kinde' ren der menfchen door het gebedt. Myn blyfchapf1* ( feght hy ) zyn te wefen met de kinderen der menfeh^' l Prov. cap. 8.) Aen defe kinderen toont hy watt ge° fy geerne fouden befitten oft verkrygen , hier toe d menfchen begeven hun tot het gebedt: hy feg*1' wafcht ii eerft voor al, maeckt uw' ziele fchoon doO het H. Sacrament derBiechte,d\t gedaen zyn<ie,k»ft rf mynenfoon, kfiielt neder, bidt noch eens, leght uw' h0' den te [amen. Maer goedertieren Vader , waerom e(l geeft gy ons niet 't gene wy verfoecken, vragen, ende begeeren, wilt gy't ons miffchien niet geven ? Och jae' wel waerom en geeft gy het ons niet terftont J W'1' gy weten de reden , is't fake dat ick u terftont g^e en voldede aen uw' gebedt, foo foude gy de kindÊ* ren naervolgen , terftont uwen Vader vergeten, gael1 fpelen en niet meer bidden. Ick ftelle dan uyt, va" pwe vrage te voldoen tot u profijt om veel red ene"' Hoort den H. Anfelmus ftelt ons de redenen ChriP voor oogen als hy feght:(a) Heer gy fielt uyt te geven,of datgy ons foude leeren volher den in het gebedt: Heer-,0 en geeft niet terflont dat men vraeght, op dat gy, ortfi (aj Diffets Domine dare ut doceai perfeverare S. *4nfilm. t. de ">'"''
fnra Crueis Dtmini. Differ» üomine dare non qtiod nolis dare , fed ut d»^ d«fiderio abundantiui poffu d»re . &c. |
||||
|
i>an't geeftelyck Kairtfpèl. 397
^tgeertegrooter z-yndetovervloedigerfottde konnen geve,
't Is oock het gevoelen ende leeringe van den H. Vader Anguftinns, (a) De gratie (leght hy) is ttytgeftelt *P dat de begeerte [oude groejen. Want feght den ff. *homas (b) een nroeyende begeerte maeckt de z.ieU be- Warner. Hoe meer dat den menfch geerne wat hadde, W meer dat hy bidt, foo groeytde begeerte,en door begeerte foo wort het herte van den menfch groo-
t£t>en uy tvolgelyck bequamer om meer te konnen ont- fïngen, om dit wel tcverftacii, begrijpt defe gelyc- keniffe. Een arm menfch heeft eenen rycken goe- den liberalen vrient, hy gaet met een kleyn facxken ctide hy geeft fijn herte te kennen , cnde bidt dat hy ^m foudc believen te helpen. Defen vrient blydc tynde dat hy hem bidt en vraeght om wat geit, fal feggen hebt gy niet «en facxken , ick fal het vullen? ken armen geeft een facxken , hy dat fiende , fal feg- §e» gaet naer huys , en leght dat facxken wat uyt, lT)aeckt het wyder breeder en langer , en komt mor- gen wederom , ick fal het voldoen met piftolen. Ick vrage U. E. fal defen ongetrooft vertrecken?
Och neen ° wel hoe, hy en geeft niet 't is waer, maer den vrient ftelt uyt om meer te mogen geven. Alfoo oock onfen goedertieren vrient Cbriftus (c) als wy hem bidden om wat te verkrygen , hy ftelt ons uyc °p dat ons facxken, ons herte door de begeerte fou- de wyder en grooter worden om foo bequaem te ^efen om meer te konnen ontfangen. Hier van lefen wy een lchoone gcfchicdcniflc m
de H. Schrifttere, vertelt van den ff Ioannes tnjijn 11. •mm crefcere facit aniroam capaciorera & Ttom, f-\. 1- ...
k) Dific» D«mine dars : «e» 9«od uolis date, *c. S. ^,tmy |
||||
|
$98 Het XL Cap. van de Herte Twee
Cap- Lazarus den Broeder van Magdalena en Matw* is Geck geworden rotter doodt, hierom hebben lij Sufters tot den Heere gefonden eenen bode , enofl Martha hadde gefchreven eenen brief met defe wooi' den. Heer die gy bemint isJieck..Op defen brief oft kortf woorden fchiyvende den H. Auguflinus feght datte1 noyt korter en volmaeckter briefis gelefen gewe" éerft foo feght Martha in haren brief: Heere, wek* woon te kennen gaf, dat fy in hem geloofde, en da{ wel wifte dat hy Heerfchappye hadde over alle tè* ken , en dat hy haeren Broeder konde genefen. Teti anderen foo fchreef fy (a) Heer die gy bemint'
fy wel wetende, feght Augufltnus, dat hy niet bemirf endeverlaet, niemandt die Godt bemint fal verlate'1 worden inder eeuwigheyt. Ten derden, foo fchiee» Martha , dien is fieck,geworden , te weten haren Broe* der Lazarus, die den Heer beminde , fy ftelt daer by den noodt van die den Heer bemint om foo meer tC verwecken. O korten brief vol fubftantie. Belieft nu ooghmerck te nemen,op't gene dat de ƒ/•
Schrift ure vertelt,den Heere ontfangen hebbende defefl brief, en verftaen hebbende de Geckte van Lazarus"- hierom als hy gehoon heeft dat hy fieck. was , foo is hj doen gebleven in deplaetfe twee dagen. (Ioan. cap. 11.) Let op dat woort, hierom is hy gebleven : w^
waerom ? Om dat hy verftaen hadde dat hy fiecfc was, wel dat moefte een reden geweeft hebber» om terftont te gaen , ende niet uyt te ftellen defe reyfe. Terftont fullen wy aen defe vrage vold oen- Den Heer dan komende by Martha, hy vraeghde naer haren Broeder en fy antwoorde : Heer hy is vief (a) Dominê quem amas, non enim amat 8c deferit.
|
|||
|
van 't geeftelijcl^ KaertfpeL 3 yy
ygen doodt, hy ftinckt nu, al oft fy wilde feggen, Heer
.c 's nu wel tydts j hadde gy gekomen teritont, gy Qadde noch tydts genoegh gekomen om hem te ge- e'en. Den Heer feyde : toont my de plaetfe , ende hy
'ep>Lazaruskpmt daer ftyt,ende hy ftontop,en quanv
üyc het graf.
, Siet hier , hoe dat den Heer heeft uytgeftek van
e genefinge te geven, (a) op dat de begeerte ver-
eerdere zynde , overvloediger foude geven. Wanc 11 de plaetfe van dat hy Lazarus foude van fieckte
heeft hem meer gegeven, wanc hy l>eft hem van de doodt doen verryfen.
Alfoo handelt Gpdt met veel goede rechtveerdi- !e zielen , hy ftelt uyt haer vrage, niet dat hy dc ^ive veygert , maer om overvloediger te geven ^er de volherdinge in het gebedt. Öen Heer laet fomcydts toe , dat een Stadt van de
i^nden wort belegert, de menfehen beginnen re
de Stadt wort ingenomen, andere worden
°ck belegert, het geheel Landt begeeft haer coc hec
!l'°edt, en als het ten erghften is , als men leeft fon- ,er hope van't leven des landts wederom te krygen, J^1 Heere thoont fijn kracht en liefde ende geeft vi- , °rie » en't landt begint als eenen verrefen Laaartts te brieven. , Qrieyndelyck groot is de kracht des gebedts, en-
; ^'onderlyck goet, aengenaem en foec is'c gebedt f*e tegen woordigheyt Godrs.
Q en H. hannes in fijn boeck. der openbaringe aen't 8. P'ttel vertelt aldaer.hoe dat hy £agh veel foorten der
JJ) Diff n Engelen
-*>/*/ IS omins iMS w aua° de'""letio abundaatws uoffis date»
|
||||
|
400 tiet XIL- Cap. van de Herte Twee <
Engelen, alderhande ampten volbrengende , cP feght : Daer is eenen anderen Engel gekomen ende 'l jiont voor den Autaer s ende aen de [en wierden gege^ veel wieroockingen* Hier komt in Theophilaclus,£l1 hy ondervraeght, wacrom dat die andere Engelen de foo kareffeerden hem bewieroockende J Hoort de Leeraer , defen Engel was bewaerder van een ree ^ veerdige ziele , welcke gebeden ftone in overvl° digheyt hier op de aerde , ende den Engel komeri (om foo te fpreken) geladen met defe gebeden karefleerden hem, (gelyck felfde H Schrifture W* tuyght) op dat hy [oude geven de gebeden der Hey»$, Maer let noch al voorder wat'er gefchiet is .
den Hemel als wanneer den Engel heeft opgeo" defe gebeden , 't zyn de woorden der H. Schrift*' In den hemel is geworden een flüfwygentheyt ont'( ten half ure lanck,- (aJDen H. Vader Auguftinnsjn^ >, ooghmerek nemende,roept tot ons al te famen en ie» Siet den hemel luyfiert toe naer de gebeden der Hey^l, ( De Engelen en fingen niet, fy en fpelen niet, 't fwye al wat in den Hemel is , toehoorende naer het o bedt der Heyligen. Ick derve ïèggen dat hier uyt volght, dat de g*'
de gebeden op defe werelt geftort aengenamer %> in den Hemel als het gefangh der Engelen. v Laet ons dit verftaen met een gelyckeniffe : ip u
maent van Mey , als alle vogelen fingen den mei1 wort verheught, maer hooiende den Nachtegael ftaet verbaeft ende blyft ftaen ftil-fwygende »°. rende defe foo foete ftem. ,q0 (t) Faflus eft filentium in Oio quafi media hora. Eccc "
auiculiac preces Sanctocum. & -dn^ufl. |
||||
|
*4» V jrf/W^ Kaertfpél. ^
Alfoo in den Hemel de Engelen fingen IiefFelyck en
oienoneyndelyck te bovenalle gcfangh der vogelen,
n'aer als den Nachtegael,dzt is te feggen,als een d°evote
le' in den nacht defer werelt fijn Galm oft Stem <reeft
oor haer gebedt,de Engelen houden op van finge°n en
uyiteren toe , ftiUfwygende met groot vermaeck. Dit alfoo wefende laet ons begeven tot het bid- en ende ftantvaftigh blyven , al ift faken dat den
ouyvel, de werelt , het vleefch roepen dat wyfouden Phouden, mst een woort ge%t laet ons naervolgen
ei1 blinden die ontrent den wegh fat.
j Den H. Lucas vertelt ons hoe dat deri Heen reyfen- 'naer Jerufalem eenen blinden vont fittende ontrent
£ wegh , hy hoorende dat Jefus pafeerde nep, jlfui °°* van David ontfermt u mynder , ende die voorby
*£&» benfpten hem [eggende, dat hy [oude fwygen, *er hy nep noch meer.
^ Laet ons oock meer bidden hoe min dathetaen- fch* aen °nfe vyanden ' tor dat wy komen te aen-
°Ouwen in de eeuwige glorie Jejttm Chnflum. Maer eer ick floyt dit §. een woordeken moeticfc pej fe§gen ' aen-merckt en onthout, hoe dat de En. ^e" ftil-fwygen in den Hemel om toe te luyftereiï ^er t gebedt der Rechtveerdige , ende hoe dat veel p,[nfLhen beletten °P «ïefe werelt dit gebedt, prind,, J yck die daer ten tyde der Miffe klappen en fnap. «en " T d°0r hun wroorden een ander verftroeyen,
kersandcr belerfelcn geven in het gebedt. Defe Joncl t:>edren r ^^ f°0rte der menfchen vo,gen« rnynen
^ote'n i j" betfr t>hUyS blyVen ende gee"Mi<ra
n > als die te hooien (onder goede manieren. Cc Ten
|
||||
|
40i Het XII. Cap. van de Herte Twee ,
Ten is niet geboden van onfe Moeder de H. Kercli
fimpelyck Miflê te hooien , maer niet eerbieoinS en goede maniere : waer uyt volght, dat die niet e voldoen aen dit Gebodt, die daer klappen en oD" gemaniert ftaen ten tyde der Miffe. Maer foude ick wel derven de waerheyt fegge°'
gelyck my felfs van defe Gaften hebben bekent ■> weten dat fy foo ftout zyn en ongodtvreefende ■> fy in de Kercke ten tyde der Miffe klap uyt-ftae foo oneerlyck , al oft fy ware in de Lepel-ftraet ■ °e ftaen getneynelyck aen den inganck van de Kel ken tegen de lefte Miffe oft Jojfronw Miffe loog noemt ; om dat de lanck flaepende Joffrouweo a , daer haer laten vinden , ende defe gaften loncke" al watter in de Kercke komt. Ende fy groeten m£ een beelt'twelck pinck-ooght, als wel het hoog " Weerdigh H. Sacrament des Autaers. j Daer wort vertelt dat Chnflus uyt den Tefl'P
heeft gefmetcn met een fweepe al de kcopei'S verkoopers, al de offen en beeften, voor reden "a by voegende , Mjnhujsïs een huys desgebedts. Godt gave dat men op defe tyden vonden gee'
lycke perfoonen geheel ontfteken in den jever v de eere Godts, en dat fy defe koopers ende vei'k0 pers des vleefch jaeghden uyt de Kercken , fegge" dat het huys des Heeren is een hnys des gebed. en niet een Fleefch-huys, ofte oneerlycke k^p'fi ^ Dat dit genoegh zy gefeyt voor die fulcks do
daer-en-tuffchen laet ons malkanderen verwec*£| tot het gebedt, en dat principalyck in den TeW. jn't huys des gebedts, op dat wy mogen ver"0^ worden. §• |
||||
|
va»'t geefielyck. Koertfipel. 40 j'
§. III.
noe goedten nootfaeckflyck, dat is de Herte Twéé te oti*
derkonden, van ons Spel der Liefde , te weten
de manieren van bidden.
OP veel-det-hande plaetfen heeft onfe H. Moeder
Terefa in haere wcrcken gehandelt ende ge- dreven van hei: gebedt, ende veel boecxkens zyn- j*er gemaeckt van het gebedt die getrocken zyn uyC
are wereken. Ick voor my en fal tegenwoordigh niec °ortbrengen als de copye van eenen brief, waer in y betoont hoe noodrfakelyck dat het gebedt is. Icfc
eginne den brief met opfchrift , en fal den felven van joort tot woort voorfteilen, op dat wy door haer on-
erWyfinge gedaen aen eenen Bijfchop,oock onfe onder» yfmge mogen om fangenen vinden profijt onfier zjelen* *len den Doorluehtighjien Heer , mjn Heer Don
Alonfie Velafiqttez, BiJJchop van OJma. JESUS, MARIA, JOSEPH.
ALderweerdighften Vader van myne z'elej
Het alderbefonderfte faveur van 't welck rny bevinde fchuldigh aen onfèn Heer, is, ns.y f §even te hebben een ftereke begeerte van te wc j n gehoorfaem : om dat ick in de oeffeninge van j :e deught gevoele een contentemenc ende pnfpre- j> ycken trooft , wefendc een deught welcke on- Salighmaker meeft heeft bevolen. *' Gy beveelt my 't welck niet lange geleden ep Lel jf p |
||||
|
404 Het XII. Cap. van de Her te Twee
isj vanGodtvoor U. E. te bidden, ick hebbe ce° groote forge daer van, rnaer U. E. gebodt heeft 't ie ' venoctj vermeerdert. Ick hebbe het gedaen fonde1 acht te nemen op myne kleyne verdienden , alleen^ lyck overleggende dat het een fake was van U. foo geordonneert. Ick hope in de Goddelycke goet' liey t van de welcke dat gy , door de middelen van dei onderworpinge, fult verkrygen 't welck my he« goet gedu nekt te vragen en dat U. E. aengenaem ' wefen myn goede begeerte, welcke voortkome ^ myne gehoorfaemheyt. j.Soodan aen onfen Salighmaecker prefenterep'
de de weldaden welcke ick weet hy U. E. gedae heeft, U. E. gegeven hebbende de ootmoedighe)^ de liefde, den jever der zielen, ende de eere God'' en wel kennende U. E. goet voornemen, ick vraegh^ van Godt voor U. E. een vermeerderinge der v0' rnaecktheyt en van alle deughden , op dat gy i" volmaeckt foude wefen, als de weerdigheyt d^ |
|||||||||||
|
GodtU. E.ingeftelt heeft, verfoeckt. In dit g^
|
|||||||||||
|
men heeft my getoont dat het principaelfte , 't we
nootfakelyck is om fijn deughden te bewaren |
|||||||||||
|
U. E. ontbrack : en gy weet , als het principae11^
('t welck is het fondament) komt te ontbreken , ». heel gebouw oock komt te vallen , ende niet e11 verfekert. Nu dan't principaelfte dat U. E. ontbreC , is , het gebedt, met de ontfteke lampe , welcke ■ licht van het geloof. U. E. faelt oock in de ftantv ftigheyt van dit felve gebedt, 't welck gedaen m°. worden met gewelt, brekende 'tgenedacde veree ge belet, welck is de falvinge van den H. Geeft ■> . ^iefe faelinge oft dwalinge veroorfaeckt aüe dot™ |
|||||||||||
|
van't geeft elyck\ Kaertfpel. 405
heden van de tweedracht welcke de ziele gevoelt.
4. Men moet verdragen de onbeleeftheyt van
Qat, groot geral der gepeyfen , de onbeleefde imagi- Natiën , ende de driftigheyt van de naturelycke roe-» rWgen,, foo van de ziele , om de dorrigheyt ende tWeedrachtigheyt welcke fy heeft , als c^pck van't "chaem, om dat 't niet en heeft de onderdanigheyt Welcke 't lichaem moet hebben aen den Geeft : want «lift dat ons dunckt dat wy geen onvolmaeckthe- ^en en hebben, niet tegenftaen.de als Godt opent de °ogen van de ziele, gelyck hy gewoon is te doen in het gebedt, men fiet klaerlyck al fijne onvpL ^aecktheden, 5. 't Gene men my heeft geloert rakende het Or,.
^re welcke U. E. moet onderhouden in het beginfel Van het gebedt, is , ten eerden maecken een teecken. ^es H. Cruys , daer naer U. E, fal fy felven befchul- p'gen van al de fauten en fonden gedaen t'federt de 'efte Biechte , U. E. fal fy felven ontklceden en nyt». ^hudden al oft U. E. op defe felve ure moeftegaen ftetv Veti. En uyt-volgelyck U. E. fal hebben e,en waerach.» '"gh leedtwefen over uwe fönden , en voor penitentie u't lefen den Mtferere. Hier naer fal ö. E. fcggen dcfQ
^oorden. Ick. kome Heer in uwe Schole om te leeren,en Hlet om te onderwyfen:ic\ fal [preken 'aen uwe Afajefteyt; *" ift dat ick, maer en benftofe». ajfehën, en eenen elkn.-x "■lgen worm der aerde: oock feggende, toont Heer,uw» "juicht in my , al iftfaecken dat ick maer en ben ee,n mi- rabel miere. En U. E. fich op-pffèrende aen Godt dooi: en gedurige brant-offêrhande, futt voor oogen ftetler*
°ft voor uwen Geeft , 't lichaem Jefit Chrifii gekruyft,
G c 3 die.
|
||||
|
40(5 Met XII. Cap. van de Herte Twee
die U. E. aendachttlyck fal aenfchouwen , ende ovef* leght van deel tot deel, met alle aendachtigheyt end liefde volgens dat uwe ziele fal bequaem zyn. 6 In d'eerfte plaetfe , overdenckende de Goddelyc'
ke natuere van't eeuwigh woott des Vaders veiee' night met de rnenfchclycke natuere , welcke va** foaer felveii geen wefen en hadde , ten zy dat Gou haer gegeven hadde , ende in defe overdenckinge fi1' aenmerckinge maken op defe onfpiekelyike HeWJ' op defe diepe ootmoedigheyt , door welcke Go« hem komt te niet doen fbo verre dat den menie' wort Godt, Godt hem makende menfeh. U. E. 6 oock overdencken defe kloeckmoedigheyt, ende'1' beraelheyt met de welcke Godt heeft gebruyc^ fijn macht, fy fel ven openbarende* aen de menfche11» hun deelachrigh maeckende van fijn glorie , van W macht, en fijn grootheyr. 7. Ift dat dit in U. E. veroorfaeckt een verwonde'
ringe , 't we'ck gemeynelyck gefchiet in de ziel*' blyfthierop, om aendachtelyck te bemereken ee" Iiooghde foo verootmoedight: ende een leeghde (o° verheven. U. E. falaenfien het hooft Chrtfii gekroofl* rnet doornen, alwaer U. E. fal overdencken de haf' (digheyt van ons verftant, Ende vervolgelyck 0 vragen van onfen Heer, dat hy believe te openen w oogen uwer ziele s ende verlichten U. E. verftarf door't licht van het geloof. Op. dat wy konnen be" grvpen met ootmoedigheyt wat dat Godt is , & wat dat wy zyn , om foo te konnen met defe ootmoC dige kenniffe bewaren fijn Geboden , en volgen (ij"' raden , doende in alles fijnen heyligen wille. U. *' fal oock acnfierj fijn handen doorboort ende gen^ |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 407
ê^t , overleggende fijn liberaelheyt ende onfe vreck-
^eyt, vergelyckende 't gene hy ons geeft, en't gene ^y hem geven. *>. U. E. fal oock aenfien fijn genagelde voeten,
°oghmerck nemende op de neeiftigheyt met de ^elcke hy ons heeft gefocht, en op de craegheyt. met ^elcke wy hem foecken U. E. {al aenfien fijn geo- pende zyde , ontdeckende fijn herte, en de groote 'lefde welcke hy ons heeft gedragen als hy heefc gillen wefen ons neftjen en onfen toevlucht, en hy ^eeft begeert dat wy ten tydeder diluvien , van ten- ^tien. enlyden , fouden treden dooc defe deure in de j^cke. Daer naer fal U. E. hem bidden , dat gelyck *ty begeert heeft dat fijn ayde foude geopent wor- ^n tot teecken van de liefde welck hy ons <koegh ^*t hy 't foo make dat ons herte haer opent om hem *e ontdecken , te verklaren en openbaren onfe noou, 'akelyckheden, en dat wy mogen verkrygen 't ge- fte ons kin helpen tegen onfe quadea, 9. U. E. moet u begeven tot 't gebed? , met over-
E^vinge in de handen Godts en onderworpinge , ende
^ felven laten leyden fonder fwarigheyt door den.
^egh welcke Godt begeert, u betrouwende met
voorfekeringen op de Goddelycke Majefteyt: hoort
°£ met aendachtigheyt de leffe welcke Godt U, E„
7I geven ,/t zy dat hy U, E. fijn fchouderen keert,
|t2y U. E. fluytende de deure , ende U. E. buyten
jaetende i 't zy dat hy tot U. E. keere fijn aenfchyn,
.■ E. nemende met fijn hant en U. E. doende trede»
n fijn Cabinet : U. E. moet dat al nemen met. een
SelyckheytdesGceftsjis't dat hy ÏJ, E. doet een%e
Cc4 benf^
|
||||
|
^oS Het XII. Cap. van de Herte Twee
berifpinge, U. E. moet het goet achten , u felven ver*
ootmoedigende aen fijn Heyligh en waerachtigb oordeel. io. Als hy U. E. fal trooften, moet g"u felven ge'
looven onweerdigh , en pryfen van een ander kant fijn goetheyt, welcke heeft van natuere haer te open- baren aen de menfchen , ende deelachtigh te maecke11 van fijn mogentheyt ende fijnder volmaeckthedefl' 't U een groot affront aen Godt , te twyffelen vfl" fijn bermhertigheyt de gratiën deelachtigh te wot" den , aengefien hy meer wilt uytfchynen in fij" bermhertigheyt, als te boven gaen in de macht vaö fiin rechtveerdigheyt. En is't dat 't fou wefen e& groote blafphemie, te loochenen fijn macht, welck» hy heeft om te vergelden de affronten die me*1 hem aendoet , het fou noch wefen een veel groo- ter, hem die af te nemen alwaer hy wilt doen uyt' fchynen fijne overvloedige liberaelheyt van fijn fa' veuren. Ende fijn verftant niet willen onderworpen* ?t foude een teecken weten , al oft men Godt felf wil' de onderwyfen in het gebedt liever als geleert t{ worden ('t welck nochtans 't eynde is waerom mef gaet tot het gebedt) en't foude wefen tegen de inten' tie oft meyninge met welcke men moet gaen. Hief' om betoonende U. E. ftof en afch , gy moet hebbO1 de qualiteyten oft eygendommen van't ftof en af' fchen, welcke zyn te woonen in den center va" de aerde. ii. Maer als den wint dit ftof, oft defe afch opheft»
fy foude doen tegen haer natuere , dat fy haer niet of waerts en hief, ende wetende op-geheven, fy kliw pj) s fop veel als den WW op-draeghc ende opheft, £fl |
||||
|
van 't Geejieljck Kaertfpel. 409
"ïer dat den wint ftil ftaet, 't ftofdaek wederom naer
'ljn plaet om leegh. Alfoo ift nootfakelyck dat de ziele welcke haer vergelyckt by de affchen en ftof ^ock heeft defe eygendommen : fy moet blyven in *let gebedt , leegh gefeten op haer eygen kcnriiffej ^aer als den foeten wint des H Geejls blaefl defe fal ^e ziele verheffen , en ftellen in't herte van haren, ^odt, en hy falfe aldaer onderhouden , haer openba.. tcnde fijn goetheyt, en haer kenbaer makende fijn ^acht : 't moet wefen dat de ziele weet te genieten *»t faveur met danckfegginge , aengefien Godt de ^ele leyt in fijn binnenfte der liefde haer leggende legen fijn borft, als een wei-beminde. Br uy ten haer ^reffeert als eenen waerachtigen Bruydegom. 1 z. 't Waer een onbeleefcheyt, en een vremde
"ottigheyt aen de vrouw van eenen Coninck(welc- ^e hy van flechte conditie hadde verheven) niet te J'ertoonen in het Hof, ofte Palleys op den dagh als haren Bruydegom 't felve foude begeeren, gelyck ^cde de Coninginne Vajihi, regen welcke den Co- h'ick met recht wiert vergramt, gelyck de H. Schrift *Hre vermeit. On(en Heer heeft voor een gewoonte e gebruycken de felve maniere tegen de zielen ^elcke haer vertrecken van fijn tegenwoordigheyt, ant fijne Majefteyt verklaert dat alle fijne genoegbten
tyn te wefen met de kjnderen der menfchen;en waert fa- *e dat alle zielen haer vertrocken van Godt, fy fouden «em berooven van fijn genoeghten , al is't dat dit 8efchiede onder den deck-mantel oft pretext van ^otmoedigheyt, 't welck niet en foude konnen paf. ■ ten, > Cen zy voor onbeleeftheyt, en een foorte van
C c j mifl |
||||
|
4io Het XII. Cap. van de Herte Twee
imfpryfingen , niet ontfangende van fijne handel* 't gene hy geeft, gelyck het foude wefen een faute van verftant voor jemandt die van noode hadde eefl faecke , voor fijn onderhout de felve niet te ontfa°' gen , als men defe foude geven. 1%, lek hebbe oock gefeyt dat gy moet wefen inf
gebedt als eenen worm den wekken heeft altyt dei1 buyck tegen de aerde. Gy moet ooclc hebben dit cy gendom , dat is te feggen , gy moet wefen onderwof' pen en onderdanigh aen den Schepper, en aen ofi fchepfelen , foo dat U. E. fy felven niet meer en mag» verheffen van de aerde als eenen worm, al is't dat ofi fchepfelen boven haer treden , en dat de vogels hac( byten. Door't woort, van te zyn betrappelt met de voeten , ick verftaen als ten ryde van't gebedt ^ct vleefch opftaet en rebel is tegen den geeft, en dat het vleefch aen den geeft prefenteert oft voorfteit duy' fent foorten van bedriegerye en ongeruftigheden» leggende dat den geeft foude meer profijt doen baet onderhoudende in de exercitien , te weten in te hel' pen fijnen Even-naeften, ftuderen om te predikef' om te gouverneren 't gene fijnen ftaet aengaet. 14. Men kan hier op antwoorden dat fijn eyge11
affairens zyn d'eeifte , aen welcke men is meer vef' bonden remedie te ftellen : want de volmaeckte lief' de begint van haer felven, ende den herder om Wfi te voldoen aen fijnen laft, hy moet fy felven ftellel1 op een plaetfe feer verheven , van waer hy kan fiep fijn kudde der fchapen, en kan onderfcheyden ew6 oordeelen, oft de wolven de fchapen hinderen, wee dat defe hooge plaetfe is het gebedt. ijf. Den worm heeft oock defe qualiteyt oft ef
|
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfptl. 411
pndom , is't faken dat de vogelen des lochts haer
"}'ten , fy en verheft figh niet van de aerde , ende en Vei"lieft niet de gehoorlaemheyt ende onderworpin» §e. welcke fy heeft aen haren Schepper, 't welck be- *Jaet in te blyven op de felve plaetfe , alwaer den ^hepper defe heeft geftelt. Op de felve maniere den ^enlch moet ftantvaftigh blyven in de plaetfe waer j^odt hem geftelt heeft, welck is de plaetfe des ge- bedts, al is't dat de vogelen , te weten de duy velen, Wen en tormenteren met imaginatien, en moeye- tyeke gepeyfen en ongeruftigheden , wclcke fy op ^fen tydt ftellen voor oogen , omkeerende de ge» Peyfen , en doende dek rollen van den eenen kant "aer den anderen , het alderquaetfte is dat het herte ^°lght op den felven tydt de gepeyfen , foo dat geen *lpyn profijt en is , welcke men treckt uyt het gebedc Verdragende met parientie defe moeyelyckheden : en 'j't is opofferen in brant-offèrhande, dat is te leggen j*at het geheel Sacrificie oft offerhande verbrant in "et vier der tentatien , fonder datter jet uytkomt. 16. Ende en gelooft niet dat het eenen verloren Vdt is , in't gebedt te blyven fonder daer jet uyt te
Wecken , men wint al vele , aengefien dat men werckt '°nder eygen baete , en alleen voor de glorie Godts. want al is't faecken dat ons dunckt te vergeefs te "breken , het gefchiet nochtans aen de zielen 't felve , s aen de kinderen , die wereken in de brieven van aer Vaders, die voorwaer alle daegh niet en ont-
jagen loon, noch dagh noch ure, maer in't eynde es jaers fy trecken het al.
l7- Dit is feer gelyck aen't gebedt van't hof ken, |
|||||||
|
ülty
|
yxjeftts Ckrifitts vraeghde aen fijnen Vader, dat
|
||||||
|
411 Het Xn.Cap.van de HerteTwee
men hem foude afnemen de bitterheyt ende moey^ lyckheydt, welcke men voelt om te triumpheret» over het onderfte deel van de ziele. Hy en vraeghde niet dat men hem foude afnemen de droefhedeP» maer alleenelyck de droef heydt met welcke hy dö ièlve verdioegh. En'tgene dsxjefus Chriftus vraeghdc voor't onderfte deel van den menfch, was, ■"at<*. ftetckte van den Geeft haer foude mede deelachtig'' maecken aen het vleefch om haere flouwigheyt c verftercken , en om dat't vleefch oock foo veerdigl1 foude wefen om te lyden als den Geeft. Maer oe antwoorde welcke hy ontfingh , was , dat dit niet ef betaemde , dat nootfakelyck was uyt te drincken de fen bitteren Kelck ; dat is te feggen , dat hy verwo15 defe onmoetwilHgheydt van de flouwigheydt d?' vleefch 5 om ons te kennen te geven ende te doe11 verftaen al is't dat hy waerachtelyck Godt was , d^c hy was oock waerachtelyck Menfch , aengefien hj gevoelde de pynelyckheden gelyck de andere mefl' fchen. iS. Die hem begeeft ende vervoordert tot h&
gebedt heeft noodigh veel te wereken, ende hy ^ moet noyt keten te wereken , ten tyde van Somer en als het wel gaet, om provifie te maken g' lyck de miere voor den winter, en voor den tyo van overvloedigheyt der wateren, alfoo hebbend^» om by te leven , niet en fterven van honger , gelycP d'andere onverftandige gedierten onvoorhen v^ provifie, gy weet wel dat defè wateren , en den ty<* van den winter , is de doodt, en het oordeel. 19. Men moet gaen naer het gebedt methetbruf
loft-kleedt j met het kleedt der groote Feeftdag** |
||||
|
van't geefteiijck.Kaertfpeti . 413
frelcke zyn dagen der rnfte, en niet om te wercken;
°p defe dagen, al de werelt tracht fy felven op te fet- te« ende te hebben koftelycke kleederen : foo oock °m te gaen naer een publiecke blyfchap , jeder is ge- hoon grooten onkoft; te doen, ende hy gelooft fijn Selt wel befteet te hebben als het hem luckt, gelyck "ty wenfchte in defe occafien. Meti foude niet feer ^cl wetende konnen worden, noch eenen grooten ^ourtifaen in de werelt, fonder veel te verteeren, en Veel te arbeyden : ende om te worden eenen Cour- üfoen van den Hemel, en te leeren defe wetenfchap ft>o verheven , dat en kan niet wefen als met tydt, clde met arbeyt des geefts. 20. Ick en fal U. E. niet meer feggen : ick vrago
Veigiffeniffe van de ftoutigheyt, welcke ick geno- den hebbe , dit al voor te fiellen : ick bekenne daC •kfen brief is vol fauten en indifcretie ; maer 't is °°ck de uytwerekinge van den jever ende de affe- ^ie, welcke ick behoorde en moet hebben voot u*en dienftj als wefende waerachtelyck U. E. ón«. <Waet en een van uwe fchaepkens oft lammekens: *ck bevele my in U. E. H. Gebeden, en ick biddo ^odt dat hy U. E. beware, en in U. E. vermeerdera Gjne gratie alle dagen. Amen. U. E. onweer dige Dienarejfe Teres a van Jesus.'
§. IV.
Uier fd ick. voordellen defeboone verft andige ende weer* dige aenmerekingen die Pallafox Biflchop van Ofma op den voorgaenden brief heeft gemaeckf. XY\ Efen brief (aldus begint Pdltfox)is gedruckt
JL/ gsweeft met de Wecken van de H, Tsrefa, |
||||
|
414 tiet XII. Cap. vdH de tterte Twee
en voorwaer t is een van de wyfte , en gecftelyckifë van al die fy gefchreven heeft. Ick geloove ïelf da5 onfen Salighmaker defen heeft geheel en ganfeh bc waert om't groot profijt dat fy kan doen aen de ge* heele werelt, en principaiyck aen a'le foorten dd Prelaten , nu aengefien dat fy is van groote weerde en gefchreven aen eenen BifTchop van de Kercke» welcke ick diene, al hoe wel onweerd;gh , ick viage aen den Lefer dat ick wat magh verbreyden i" defe aenmerekingen» i. In haer eerfte en tweede getal van haren brief»
fy geeft klaerlyck te kennen haer onderworpinge» 't welck een vrouw moet doen willende eenen Pre* laet onderwyfen en leeren , ende als een dochter aef haren Biecht-vader , hierom feght fy , dat fy t doet door gehoorfaemheyt. 5. Sy feght in't derde getal dat al wat fy fchreef
in defen brief was van Godt , 't welck kennelyck i' gemaeckt door defè woorden,men toondsmy,men my verfiaen. Ick geloove dit vaftelyck , want 't ge dat is in defen brief, en is niet alleenelyck van Godt» om diefwil dat Terefa was fijn dienft-maeght ; mae' om dat fy trafteerde oft handelde met Godt in hef gebedt, welcke is den wegh door welcke Godt fy felven te verftaen geeft aen de zielen. Miflchien dat fy een openbaringe heeft gehadt, en aldus defen brie* volgens myn gevoelen heeft meer van Godt, aenge* fien fy is van de H. Terefa, en van haer gebedt, oft van eenige openbaeringe. 4. In't felve getal feght fy een fake welcke moe'
fte doen beven alle Prelaren van de H. Kercke 3 voo' my ick en weet niet waer my verbergen oft duy« |
||||
|
Vantgeefielyck Kaertfpel. 415
^entGodt feyde aen Tere/a, al wast by aldien dat defen
Prelaet hadde de ooimoedigheyt,de liefde,jever der ue~ 'e»j ende. de eere Godts, dit niet tegenjlaende het princi- Paelfte gebrack, hem om te volher den in fijne dettghden, *n om fy [elven volmaeckt te maecken. 5. Mee oorlof van den Lefer ick fal wat bly ven opde-
e plaetfe. Wat is dat, "wat gebreckf aenjemant die de lefde heeft, aengejien defe deught den oorfpronck\is van *"e deughden ? Wat gebreekf aenjemant die Bijfchop is tfi die jeverigh is voor de x.ielen , aengejien dit fijn prin- Ctpaelfie exercitie is van fijn Ampt ende Officie ? Wat Inbreekt aen degene diejorge draeght van de eere Godts, ^Kgejien dit is't eynde het alderverhevenfte voorworp ""«n eenen Bij]chop?En dit niet tegenftaende Godt feghc 3en defe Heylige,^? het bejle gebrack. aen defen Bijfchop, *' ivas't dat hy al defe fchoone qualiteyten befat. Maet i^0dt feydc terftont aen de H. Terefa,endeTerefa feyde et aen den Biirchop,Prelaten,Geeftelycke Priefters Jaet
0r,s toehooren met alle aendachtigheyt. 6. Hem gebrack een Gebedt vergefelfchapt met
leekte, en fulck een fterekte dat fy kan breken
Je beletfelen der vereeninge, welck is de falvinge ^es /ƒ. Geeft, en fonder de vereeninge , des H. Geeft ^elcke bewaert wort door het gebedt, de geheels ^erelt leeft in groote peryckelen , en is onderworp °en om te verliefen de vereeninge met Gjodt : en ngeluckigh is een ziele, welcke met Godt niec
ereenight en is.
7- De Prelaten moeten hier leeren tegen hun fel- en oordeel te geven , 't welck is , dat den jever niet
~en°egh en is fonder gebedt, dat niet genoegh en is
hebben da liefde ten zy dat men heefc het gebedt,
|
||||
|
4i6 Het XII. Cap.van de Herte'fu>eê
en dat de begeerte van de eere Godts niet genoegl1" fat-m en is, foo fy niet en is vergefelfchapt met nc gebedt. Ick en fegge niet dat defe deughden ong<£ noeghfaem zyn om ons faligh te maken : maer icJt fegge dat fy loopen in peryckel van niet lange <• volherden fonder gebedt * aengcfien (y haer dickwlls verdeylen van ons , om nier te gebruyeken het g^ bedt ; ende fy ons verlatende, om niet gebonden l wefen aen het gebedt, wy fullen ons felven verdoe' men en ons felven verliefen , blyvende op den feWc tydt berooft , en van't gebedt en van defe deug"' den welcke zyn de uytwerekingen ofte effe#e voottkometide van't gebedt. 8. De reden hier van is klaer, want hoe ift "*
wy begeeren dat de liefde volherdt , ift dat God niet en geeft de gave van volherdigheyt ? Ende hoet>e' geeren wy dat Godt ons de ïelve geve, ift dat $J defe van hem niet en vragen ï En hoe fullen wy && vragen , is't datter geen gebedt en wordt ondei: houden 3 Hoe fal dit Mirakel gefchieden fonder ge' bedt 5 De goten door de welcke pafferen de me*' deelachtigheyt van Godt aen de ziele en van de z,e aen Godt, defe goten gebroken zynde door de Ö" des gebedts , waer door fal loopen dat water van"*! H. Geeft; foo dan fonder gebedt daer en is geen m£ deelachtigheyt van de ziele met Godt om te b"^y ren de aengevatte deughden , noch om te verkiy»£ de deughden welcke men heeft- verloren, daer efl geen hulpe noch middel, ift dat ick 't derve fegge ' |
||||||||||
|
om te doen een goet werek. ^^^^^^^^^^
9. Den H Bemardus reprefenteerde dickwils |
aefö
ee<
|
|||||||||
|
Jeeringe aen den Paus Eugemtis , die was fijnen g'
|
||||||||||
|
van 't geefielyck Kaertfpel. 4,7
«elycketi foon:en al waer't faken dat den eenen was Vu
carius Chrifti,en dac den anderen maer en was eenen ar- £ien Religieusf* welck. welgelyckenifle heeft van defen. bnefvan de H. Terefa,alu>aer hetfehaepken onderwyjl den Herder) niet tegenftaende den H. Bernardus (a) fpreckt op defe maniere aen den Paus. Ick, vreefe [eer Eugenijat de groote menighvuldigheyt der affairens dat f) H doen achterlaten hetgebedtjek vreefe datfy ufuüen hengen tot een hardt hert,'t welck, de devotie niet enfal ferwermen, en dat het medeljden niet enfal kannen milten , noch leetwefen falkpnnen breken en datgy niet *n valle in eenen ftaet alwaer gy geen fchrick en hebt van tifelven , om dat gy niet en kent het ongerege.lt le- ^tn 't ivelck in nis. Ofchoone woorden van defen foe- len ende feer geeftelycken Vader Bernardus de Prela- l^n behooren wel roe te hooren ende defe vermaninga *e bewaren in hun herte. io. Wat meerder ongeluck kan overkomen aen ee-
^n Btjfchop, aen eenen Overften,acti eenen Pafoor oft
*terder,zcn ccncnPriefter,a\s te hebben een hert foo ver,
«ardtdat het verjaegt uyt fy-felven de devotie ende be-
teytfchap van te doen 't gene hem toeftaet , fonder te
Peyfen om goet en heyligh te worden? Wat refteert aen
?jefe ziele 't en zy fy iel ven verlieien voor in der eeuwig-
eyt in het quaet:een hert'twelk met devotie niet en wort>
Veru>ermt.Al dit komt voort van geen gebedt te doen.
ii. Is'er eengrooter ongeluck voor eenen Prdaec
' voor eenen Overften , als niet te letten op de noot-
akelyckheden , foo geeftelycke als werelycke van
f«T- Dd fiJFj
'e ad j1 tibl EnSem ne molmudo nejy>tiorara imermifla orationé
'. i j°r dütum perducat , quoddevotione npn incalefcit. S.Gemard, ** i> «« «mf. *U Euiminp Papam. |
||||
|
4i8 Het XII. Cap. van de Herte twee
fijn ondcrfaten, en defe aenfien met voldaene oogert en een verhardt herte ? t Welck, met compajfie niet be- iveeghten wort. (a) Dit komt van geen gebedt te doen« iz. Wat grooter ongeluck kan overkomen aen
eenen Prelaet te hebben de borft van coper, en't herte van vfer om fy-felven te bewaren, met tranen & IcevxeCcnïtl'Velfk.ntet leetwefen niet en wortgefchetfft (b) Dit komt voort van geen gebedt te doen. i;. Is'er een grooter ongeluck voor een Overfte
als te wefen dat monfter oft leelyck vertoogh ( va11 't welck den H. Bernardus fpreckt op een ander plaet' fe) die van het hooft maeckt de voeten , meer achten* de het tydelyck goet als het eeuwigh 5 Die maeck1- ïn't achterfte deel van't hooft de oogen , aenfien<le de tegenwoordige plefieren en genoechten , en n*et beforght zynde voor het toe-komende , die van ds fchoudeien maeckt de borft , gebruyekende del3 tot quaet, en d'ander om goet te doen , ten leften ee$ die heeft alle andere conditien van een monftef welcke defen Heyligen aldaer onderfoeckt ï E" wat meerder ongeluck voor eenen Prelaet fy felv^ fiende in defen flaet,en daer van geen fchrick, -» beeft?(cl Dat komt al van geen gebedt te doen. 14. Wat grooter ongeluck aen een fiecke als &
komen door defe fteiffelycke fieckte in fulck c& ftaet, dat hy niet en gevoelt, (d) noch fijn fieckte ïïO& (ijne doodt 2 Dat komt van geen gebedt te oerTeflCi1' Siet 't gene gebrack (dat Godt feyde) aen de fchoC"
ne deughden met welcke defen H. Bijfchop was b*' gaeft, en Terefa > vermaent hem van Godts wegen, °? {a) Quod coropaflione non molefcit (b) Quod compunflione "^
fcindiuir. (c) Et feipfura non exhorret, fd)Quijnon lemit. |
||||
|
<Van 't geefelyck. Kaertfpel. '419
**at hy foude fijn befte doen om't gebedt te beko-
men : want al ift faken dat de deughden welcke hy efat voor alfdan konden gedueren voor eenigen tyc
Onder gebedt ; al even-wel gelyck Bernardus feght: 'Jl herte't gebedt verlatende foude allenskens ver» *|art worden en alfoo door defe middelen de deugh- "en verliefen ! nu als den geeftelycken foldaet is on- twapent van deught en gebedt, wat refteert aen efen, 't en zy te worden triumphe en viftorie fijn-
st vyanden. ij. Men moet ooghmerck nemen in het derda
?etal, hoe dat defen H. Prelaet van doen af, dede ge- cdt,maer hy liet fomtyts achter't felve te doen , 't zy
^t het was om de affaircns van fijn Ampt, gelyck enfa te kennen geeft, 't zy om de moeyelycke ten-
ten en quellingen welcke hem overquamen , maer. °dt en ftont dit niet aen , ende en was niet te vreden
^ dat hy maer gebedt en dede op fommige dagen,
?aer hy begeerde dat hy hem ftantvaftelyck en erckelyck foude begeven met vierigheyt, gelyck
,Ctl den raet van Vaulus : bidt jon der ophouden. En by ^ H. Lucas ftaet. Vraeght ende men f al het u geven e°hengyAieden fult vinden, kloptendemenfal u ope«*
pn- 't h daerom dat de H. Terefa ons leert dat eenen e'aet fonder gebedt,gcenen Prelaet en is.
,i|16- Jederwoort, van't vierde getal verdient nier. ^ eenelyck aenmerckingen , maer een groote rede- ^aeVelinge: men fiet klaerlyck dat defen H. Prelaet Otiv ^e§ar^cot het gebedt, maer Terefa verweckt hem J*1 c felve noyt te verlaten , om foo te triumpheren er de vyanden door het gebedt, welcke zyn ver-
|
||||
|
4» Bet XII. Cap.van de HerteTwee
ftroeytheden , ongeftadigheyc des geefts , ongert** ftigheyt en veeldethande tentatien ëh ellenden ae welcke wy zyn onderworpen , de welcke voortU men fomtyts om d#t- het lichaem niet wel en is ve ftorven , t'ander tydt om dat den geeft is verftroey » maer dickwils door den wille Godts die dat toelae > om de iïjne te beproeven , en om te fien oft hy hu weerdigh vint voor hem. Men overwint al defe v koringen door een ootmoedige volherdigheyt, ° dat wy moeten gelooveil voor een onfaelbare &• dat alle de duyvelen der hellen fullen vergaderen , ƒ by malkanderen voegen om te beletten dat een zi£ geen gebedt en doet ( en befonderlyck eenen Pre» . die moet verantwoorden voor foo veel ziel^ 'twelck kenbaer maeckc 't groot weldaet 'twc'c hanght aen't gebedt. 17. Men leeft in't leven der Vaders van den Oc
ften , hoe dat eenen H. Religieus vont aen de po°l te van Ahxcmdrien ( een Stadt wel bewoont) eet1 duyvel met de gedaente van eenen menfch Hapere j maer hy fagh wel hondert duyfent duyvelen die al vlogen rondtom een Eremitagie oft hutteken * cen«i armen'Eremyt die gebedt dede en voorw'3 ( wat hadde Alexandrien duyvelen van noode omh" te quellen , aengefien de inwoonders felf > al fondaf oft duyvelen waren. t 18 Defe Hemelfche Leerareffe naer dat fy 8,,
wapent hadde eenen Prelaet met het fchilt van verduldigheyt, en met de volherdigheyt in't geb^ begint in't vyfde getal te onderwyfen op wat &■ niere hy moet vechten ende bidden eerft voor al v\ verende fijn confcientie: want foo men hem beg6 |
||||
|
van 't geefielijck, Kaertfpel. 4a i
°_rn te fprcken met Godt: voor dat men fyn confcien-
tje heeft onderfocht, men fal niet konnen iien , noch hem hooren , noch met hem fpreken, Hoort wat Att- ZHfiinus feyde:(a)o/? dat ickmy en n magb kennen,maeckf. *ieer dat ick, my kenne , op dat ick u kenne. Al oft hy Mlde feggen ift dat myn paffien gerucht maken in '^yne ziele, hoe fal ick konnen Godt hooren fpre- ken \ Ift dat myn quade genegentheden my ftom 'üaken om de.felve niet te beklagen en te bewee- ^n , hoe fal ick konnen wefende ftom, fpreken aen podt ? En foo myn paffien my verblinden, hoe fal ick bonnen fien 't licht Godts ! Om defe rede en defe ^ffè&en moet men fy fel ven fuy veren, en fchoon ïna* ^en eer dat men gaet by Godt. 19. Het gebedt dztTerefa leert aendefen Prelaer,om
te beginnen het gebedt,is heel fchoon.lek, kpme in uwe
^chole Heeroom onderwefen te worden , en niet om den
^eefier te maken en een ander te onderwyfen ; iekfal
**« H fpreken al ijl dat ickmaeren ben {lof en afch, ende
eeit ellendigh worm der aerde : maeckt kenbaer mynen
^eer, uwe macht in my al tjl dat ick, ben een miferabeh
^iere. Dit is al by naer getrocken uytde H. Schrifturen
J-Qde't komt wel te 'pas, op dat wy t felve feggen in het
eginfel des gebedts, ick twyfFele felffeer ofter een
•Mer maniere is beter en voorfichtiger en geeftelyo»
^^nochtedat'er een bequamer en eygentlyker is t'on-»
er propofte om te doen voor al fijn wereken. Hier*
^ ift dat ick defe maniere hebbe willen herhalen
'"erjop dat men ooghrnerek daer op neme,
*o. Op't eynde van 't vyfde getal, Tere fa ftek voosr
D d 5 oogefM
'*) Ut noverim me, 8« noverim te» &c. S. -Auga/l..
|
|||
|
%ti Het XII. Cap. van de Herte Twee ^
oogen van defen PrelaetJejW Chnflm gehrujjt'vve^te
is een marterie geheel foet ende profijtighlyck 0' mediteren oft betrachten, aengefien al ons «' yen van den ge\ruyflen Jefus is voort-gekomen , wan^ wy waeren foo verblint dat wy noyt en hadden g - kent fijn Goddelyckheyt, waer't faken fijn mcllfc" " lyckheyt ons niet en hadde verloft. En hoe f°u wy ons felven hebben verloft van onfe tonden , »ia By niet gegeven fijn lichaem aen het Cruys , !J ziele aen de droefheden , en fijn verdienden aen on ^ ziele 3 Wy moeten remedie foecken , in't wek geweeft onfe remedie Van onfe quaden , en wy f"°e^ ten overwinnen het ferpent 't welck ons heeft g<j' keten door de mifdaden';, en ons veroorfaeckte doodt, aénfiende het houdt des Cruys van de eeU' wige faligheydt, 't is in hem dat wy fullen vwde liet leven > aengefien ons leven in hem is genage geweeft aen het hout des Cruys. . 2.1. Terefa vermaentin't fefde getal, van ftü te ftaeP
om te overleggen eenen gekruyften Godt voor ofl welvaren en rerriedie, en om de liefde welcke «7 t'onswaërt heeft gedragen , en oock om wel te oveP leggen defe Goddelycke natuere vereenight ntf onfe vernederinge aengefien dit aen ons verwed een verwonderinge : want'e eynde des gebedts en niet mediteren of betrachten , maer beminnen , en u? volgelyck Godt dienen. Nu om te beminnen end te dienen men moet foo veel niet mediteren , * men moet fy-felven met Godt vereenigen door d liefde ; foo dat, ift faken de redekavelinge in my hc^ yeroorfaeckt de verwonderinge, de verwondering^ |
||||
|
vant geefielyck Kaertfpel. 41 $
fal in my voortbrengen liefde, welck is het eynde
Van' gebedt. iz. Terefa in't 7. getal fy ftelt voort de méditatien
welcke hy doen moet op de H. Litmaten van dsn gekrnyfïen Ie fits. Sonder ongelyck te doen aen de ver- heve godtvruchtigheyt van den Saügcn Petrus d'Al~ cantera, noch aen de Chriftelycke wel-fprekentheyt Van den Eerw. Pater Ludovicus van Granude,v'erwon- deringe der verftanden op defetyden. Ick eri vincle niet dat'er eenen ftyl gevonden 'wol t, noch gepeys foo Verheven , foo in't fatfoen van te feggen , 't 'zy in de fubftantie gelyck gebruyekt Terefa met korte 'woor- den in't 7. en 8. getal , jaefelf fy en heeft niet in a! *iaer wereken foo wel oft jet foo fchoon gefeyt. 23. Men kan mereken op het 9. getal, de g'roote
foetigheyt met welcke Terefa brenght defen Prelaet (ot het gebedt , de groote getrouwigheyt met wele- ne fy bereyt den geeft tot al wat Godt met' hem fal billen doen , en in defe betrouwinge de groots foe- llgheyt met welcke fy den Prelaet couragie geeft S'oi te verdragen en te lyden ftantvaftelyck. Men ^an oo'ck aenmerken het fatfoen ende maniere met ^elcke fy hem vermaent om te onderhouden met ^nvoudige liefde de fchouderen en het aenficht van ^en Goddelycken Bruydegom , d'een als den Heere "ern vertreckt van ons , weygerende dat wy vragen, en d'ander als hy fijn aenfchyn thoont ons gevende. *" oft fy feyde : Dat Godt met my doei 't gene hy è%- &ert, als ick, maer en doen 't gene Godt begeert. , M- In het io. getal, naer dat Terefa zen den Pre- aet remcdien hadden gegeven tegen de aftliöuen oft D d 4 qyc! ■■- |
||||
|
414 tiet XI. Cap. van de Herte Twee
quellingen, fy geeft hem raedt om te ontftngcn de weldaden van Godt, den eerfteiï raede is, dat hy hem foude verootmoedigen , den tweeden , dat hy foude aenbidden fijne goetheyt, den derden , dat hy f°U(3e loven fijn liberaelheyt oft miltheyt, ende den vier- den raedt, dathy nieten foude twyffëlen van fijnC almogentheyt, al oft fy dede defe mervolgende re* dekavelinge. Is't dat Gadtgoet is,is't dat hy bemint,is't dat hy almachttgh is ende oneyndelyek. in al fijn v0^ tnaecktheden,wat enfalhy niet doen, wefende oneynde* lyck goet, machtigh ende milt aen een %kl welckf hy be- mint , ende van wekkfi hy bemint wordt. 25. In heteynde van't felve getal, fy vetvoordett
met een vernufcheyt, ende een wonderlycke gr3"15 de vergelyckenifle van het ftof, en't felve wel toe- eygende aen de gene die bidt ; en op dat'er niet en ge* breke aen haer welfprekentheyt, noch aen de ver- volginge van haer redekavelinge , 't is de felffte ver' gelyckeniffe welcke fy heeft voorgeftelt in't vyfd« getal, als fy feght: 'k. ben anders niet als ftof, al oft fy fèyde :foogy aytftoflaet u verdragen van den wint del H. Geeft , daer, waer hy ufal willen verhef en. Is't da' is met voorfpoet oft faveur, als een opgeheven ftof, foo bet is met tegenfpoet, als een ftof vertreden ondef de voeten , en oft gy zyt op der ae'rde oft opgeheveö van der aerde , gy moet altydt bly ven ftof, kennende dat gy anders niet en zyt als ftof, aengefien ick^°f^eti' feyde Abraham : fVy z,yn van ftof ende in ftof fullet* wy vergaen. 16. In het 12. getal , fy vertelr wonderlyck"
plaetfen uyt den boeck van Efther , met een manie?* aldcrverhevenft , gelyck eenen aldergrootften fchrf |
||||
|
t)An 't geefleljck Kaertfpel. '42 j
1 vcr oft uytlegger van de H. Schrifture foude kon-
den doen , en 't is om te beproeven de eerbiedinge, ^e gerefigneerde oft overgegeven ootmoedigheyt, ende de ootmoedige gehoorfaemheyt, met welcke lT*en moet ontfangen de weldaden van den Bruyde- &om fy mifpryft feer de onbeleeftheyt van de onge- manierde Bruydt, want als fy fchnldigh is aen hae- ïen Bruydegom fy moet hem believen : en al over- *eydt ifler jet meer onredelyek als te hebben alle °bligatien oft verbintheden van de geheele werek aen eenen periooon : en aen defen ondanckbaer te *yn ? Kfer jet meer contrarie aen de reden , als aen ^odt verbonden te zyn van't natuerelyck wefen het ^elck hy my heeft gegeven door de fcheppinge: eti van't wefen der gratie door den roep , van de volherdinge in de gratie door de fterekte welcke by my geeft om de felve te bewaeren, en al wat ick ben door de veiloffinge, ift dat ick ondanckbaer «en aen al fijn weldaden ? Dat myn ziele fy ontkleet en uytgefchut van de goddelycke liefde , en dateer ftiaer en zy Godt alleen die bemint , en dat hy my aHeene bemint ! ó mynen Godten laet dit niet toe! .17. Sy vervolght wonderlyck wel in het 13. getal, de gelyckenifle van de worme, en dat met fulck een klaerigheyt , dat het foude verduvftert Worden daer jet willen by te voegen. Ick fal alleen- 'yck feggen dat de ziele , met reden, magh houden v0or groote eere haer te noemen eenen worm der aerde voor haeren Godt, aengefien dat Davïd fprekende van °nfen Heer , hy feght : dat hv was eenen worm der "terde en de vtrworfinge der menfehen. ( Pfal. 11 •) Ddj wie |
||||
|
4i<J Het XII. Cap. van de Hertc Twee
wie is'er die fy felven niet fal verootmoedigen na«c dat hy gefien heeft defe ootmoedigheyt ende vef' worpinge 3 Wie fal de ftoutigheyt hebben van *J felven te verhooveerdigen aengefien hebbende verworpentheyt van den Sone Godts ? 28. In het 14 getal fy antwoort op de tentati5
Welcke den duyvel voorftelde aen de Prelaten, a' wanneer hy opftockt, feggende dat beter is geda^ te wercken als te bidden : en die fijnen tydt moet hefteden om te gouverneren de perfoonen die hef zyn onderworpen, ten is geen reden dat hy fijt** tydt befteet tot het gebedt. Op 't welck Terefa atf' woort dat de eygen nootfakelyckheyt van den Pre' laet moet voor-geftelt worden aen de nootfakely*' heyt van d'ander. 't Is een Heylige antwcoi'^ welcke den H. Gregorius , den H. Bernardus, en & die van defe fake gehandelt hebben oock hebben g' bruvckt. En voorwaer foo eenen Prelaet hem nief en begeeft tot het gebedt, hy en fal niet konneP» noch weten , noch willen werken. Hy en fal niet kof*' nen , want de krachten fullen hem gebreken , hy ö* fal niet weten , want hy en fal het hcht niet hebbed 't welck van nöode is, hy en fal niet willen , wan' de godtvruchtigheyt fal hem gebreken , en al fij11 pynelyckheyt fal voortkomen uyt faute des gebedt 't welck is den trooft en de verlichtinge van altfi weicken. 29 Defe antwoorde van Terefa komt over een vt&
de woorden van den H. Paulm hebtforge van u,en vaf> u kudde, maer hebt eerfiforge votr a, en daer naer voo1 Itfchaepen. ( Att. cap. xo, ) Want foe den Herder ■i" een cjuaden wegh doolt, de fchaepen fullen oocfc |
||||
|
<v an't geeft elyck. Kaertfpel: 417
dooien. Den H. Ambrofim feght, dat de affairens
knoeten gedaen worden met neerftigheydt, maer niet ttoet ongeruftigheyt. (a) Al oft hy wilde feggen : ten *nagh niet wefen dat affairens ons trecken van het gebedt , want anders fy lullen maecken dat onft: Wercken geen goet uyt-komen fullen hebben , ende «y voeght noch hier by op een ander plaetfe met den H. Bernardm , te weten, dat de ziele van een Biffchop moet voortkomen uyt het gebedt om te gaen naer 't werek , en alfoo andere befproeyen met de wermte der devotie welcke hy in't gebedt heeft gekregen, (b) Weeft indachtigh dat al moet dienen aen den geeft, ende naer een brandende gebedt, dat daer *>lyve heete ajfchen -voor den tydt van de affairens, om ["o defe te verwermen. 30. 't is hierom dat den felven H Bernardm fchry-
vende aen den Paus Ettgenim, hy noemt deocenpa- 4len ofte affairens welcke eenen Prelaet geheel afc- hecken van't gebedt, vermaledyde affairens, al is't dat defe fijn officie aengaen, om diefwil dat fy hem benemen het licht, de warmte, ende gratie wele- ne zyn nootfakelyck om wel te voldoen aen lijn ampc ; (c) Defe vermaledyde occupatien fatten h hert "art maeckeniis't datgy u geheel begeeft aen defefonder '""ar H te yeyfen. Dus fpreckt Bernardm aen den Paus. ^e H. Terefa leert dit wonderlyck wel als fy feght dat den Biffchop fiet fijn geheel Bifdom uyt de verhevent- ^cydt des gebedts , want met het licht vanGcHcde gene die bidt, hy fiet den Biffchop en Bifdom : en (») Diligenter non anxiè. S. ^Arabrof.
. o) Memento quodomnia debent feryire fpiritui . 8c poft o.rgtionenj «•jeani .rtianeantcinereseftuantes ad tempora nes»otiorum, 4'. Berhani,
jU,,'c) Ad hoc te trahent malediéte iftas occutiationes fi totutn te dederi» '». nihil jifai Reliqnenï. S. Bernxri, [.i.di cm f. ui Eng.
|
||||
|
428 Het XIT. Cap. van de Herte Twee
fonder gebedt, hy én fiet noch Bitichop noch Bif* dom : dat is te feggen , den Biflchop berooft var» het gebedt hy en fiet niet 't gene fijnen laft en ainpt vereyft, ende hy en peyft op fijn kudde r^et. 31. Men moet aenmercken in het 15. getal , al'
waer fy fpreckt van de dorrigheden , en als 't gepeys draeyt nu naer d'een kant, nu naer d'ander, ende het herte volght het gepeys , en dit niet tegenftaende het profijt des gebedts en is niet kleyne. Terefa en W'^ hier door niet feggen , dat het herte , dit is te feggen het contentetnent oft toeftaen , haer laet gaen tot &6 tentatien, want fy en fpreckt maer van d'ondetfc gevoelyck deel oft partye > als wanneer dit opftaeC tegen het oppeifte deel. Waerom het is van noode» te verftaen dat dit kan gefchieden op tweedere manieren. Ten eerften als de gepeyfen welcke opefl' baren in't gebedt niet quaet en zyn , maer als fy al' leenelyck veroorfaken verftroeytheden , en dat ff met te propofte en komen aen't gene dat men medi' teert, gelyck't foude konnen wefen dat men peyft op eerlycke occupatien , oft andere. Weet dat me" hier in niet en fondight, al ift faken dat't herte fort' wylen fy felven aenhanght oft daer op blyft ftaefl' Ten tweeden als de tentatien oft bekoringen quaet zyn en boos : als Terefa feght dat 't herte defe volghf ten is niet te feggen dat den wil daer in confenteer* oft toeftaet, maer alleenelyck dat de quade gene' gentheden van den wille, ende d'eerfte roeringe val» een herte 't welck niet wel verftorven en is, fou<^ willen naergaen, waer't faken dat't opperfte deel van den wille geen tegenftant en dede door de mid' delen der gratie > verworpende defe tentatien, c& |
||||
|
Van *t geefelyck, Kaertjpel. 429
Volherdende in het gebedt: en 't is op defe maniere
dat men moet verftaen defe plaetfe van de H. Terefa 32. In het 16. getal, fy ftelt een verheve gelycke- flifle van de kinderen der familie , die wercken fon- der dagelyckfchen loon om al t'famen te ontfangen in't eynde van't jaer : 't welck is het felve, 't welclc den Vader defen hebbende twee Sonen eenen gehoor- &em , en den anderen een verloren foon , den Vader feyde aen den eerft geboren foon die hem gehoor- faem wa.s,Soon gy zyl altyt met my, en al myn goederen Zyn de uwe, maer 't was van noode defen naeckten foon te Sleeden. ( Lm. cap. 15 ) "-33. In het 17. getal fy vergelyckt het gebedt
Van die benout zyn oft geafïligeert van defe tentatia °ft'bekoringe , aen't gebedt van onfen Salighmaec- ker ïn't Horken van Olïveten, waer door het wel blyckt dat Godt hadde gegeven aen Terefa een alder- Wghfteen een aldermyverfte kenniffe van de Mi- flicke Theologie , oft verheven Godtheyt, al oft fy ter Schole met de Godts-geleerde hadde gegaen , aen- gefien fy foo wel handelt, fprekende van't opperfto deel, en't onderfte deel van de ziele ons Heeren Jefit Chrifli, en ons toonende 't weynigh dat men leydt in't gebedt, vergetyekende ons lyden by 't gene onfen Heer Jefm heeft geleden voor ons in't Hofken van Qliveten. 34. In het iS. getal, fy vertelt de gelyckeniflfe
vat de Miere , op dat wy fouden gaen tot het gebedt,1 aiet alleenelyck bereyt, raaer wel vervult ) oft örn beter te fcgen dat wy veel fouden wercken in hec gebedt, voor den tydt als wy't niet en fullen konnen doen. 't Is dit 't gene den H. Geeft ons wüc doen |
||||
|
45© Het XII. Cap. van de Herte Twee
verftaen als hy den luyaert fendt tot de Mieren. Galt (feght den Wyfen-man) Luyaert tot de Miere. Gelyck fy in den Somer neerftigh is en forghvuldigh om te voorfien haer hol met graen en andere provifi6 voor den winter, dat wy oock foo fouden provifie doen ten tydevanhetgebedt, welckc ons veel goe- deren geeft, om daer by te leven ten tyde van on- fe affairens en occupatien 't Is hierom , dat den Abt Tafchafim (a) heeft wel bemerckt dat Chriftas in het Hof ken drymael heeft gebeden , voor de dry dagen die hy moejie blyven in het graf. Maer ten tyde van de dry uren welcke hy heeft genagelt geweeft aen het Cruys , hy badt met meerder vierigheyt ende kracht want is't dat hy in't Hofken badt fweetende water cnde bloct, om te triumpheren en overhant te heb- ben over de apprehenfie der droefheden die haer prefenteerden in fijne imaginatie , hy badt op het Cruys en ftorte fijn dierbaer Bloet uyt geheel fijn Lichaem , om te overwinnen de droefheden welc- ke hadden veroorfaeckt en voort-gebracht defe ap' prehenfie oft begrypinge. 35. In het 19. getal Tere fa om te verklaren defuy-
verheyt welcke men moet hebben om te begeven tot het gebedt, en te fpreken met Godt, brenght feer wel te propofte de gelyckeniffe van die te bruyloft gaen : fy volght hier in naer onfen Saligh- maecker, die dit voorftelde om te betoonen hoe dat men fy felven moefte bereyt maken tot het nutten van het H. Sacrament des Atttaers: En defe fuy verhey t welcke onfen Heer vraeght van ons in de H. Commu- nie* (a) TM rogat in oratione dominum quia tribus diebus fuiurui erai i»
Jorde terts. Pafehafiiis in Matth, cap. ï6, l. 12. |
||||
|
van 't Geeflelyek Kaertfpel. 431
*** 1 defe vraeght Terefa op de felve maniere om Godc
e vereeren en te aenbidden in het gebedt : want
gaen by eenen Coninck ten zy dat hy eerft
verleght oft'er niet en is dat misftaet ? En wat
f*oet Godts tegenwoordigheyt oorfaken ofi voort» ,rengen in een ziele , ten zy een inwendige net- '§heyt ende fuyverheyt S 36. In het 10, getal, Terefa, naer dat fy heeft be-
tont met een licht der Seraphinen aen defen Pre- let wat hy moet doen , fy eytu haeren brief met ter- ^Vnen van een alderdiepfte ootmoedigheyt welcke e'"> kan imagineren , en defe groote ziele, voor
1 elcke wy by naer geen plaetfe weerdigh genoegh °nnen vinden om haer te vereeren volgens haere
'Crdienften , fy en vint geen plaetfen verworpen en. Otmoedigh genoegh om haer te verbergen en te
Scken. ) 37- Wy konnen noch aenmereken , al is't fa-
fetl dat het Ampt tan eenen Bijfchop veroorfaeckc ^° veel raere qualiteyten , dit niet tegenftaende, , erefa fpreeckt aen defen H. Prelaet anders niet als van j 8ebedt, om dry redens. Teneerfien, om dat dit fou- e ^efen een teecken van alle andere deughden. Ten
Reeden, om dat de H. Terefa met een groote zedbaer- eyt niet en wilde fpreken als van Jt gene fy haere
F °fèfiie maeckte. Te» derden om dat fy geloofde met ern fprekende van't gebedt, dat fy hem gaf de te*
^edie voor alle Geeftelycke (leekten , ende hier door p fy hem de middelen om te bekomen al 't gene at hem konde volmaeckt maken. Aengefien men
a£h feggen van het gebedt 't welck de H. Schrif-
ture
|
|||
|
4j 2. Het XII. Cap. van de Herte Twee
ture feght van de wysheyt. Alle goederen zjyn &J haer gekomen. (Sapient. Cap. 7.) |
|||||||||||
|
Qt'
|
|||||||||||
|
38. Tenleften ick hebbe alle pynen van &e g;
beele werelt om te fluyten defen Godde!yckcn brl ^ ende ben droevigh my Gende gepraeint ende dwongen om de kortheyt welcke de aenmerkmge vereyfchen. Al hoe wel ick in defe wat buyte fchreef hebbe geloopen , maer 't is 't minfte van my devoir welcke ick hebbe aen de H. Terefa, want >; voorliet alhier aen onfe nootfakelyckheyt, PnniL palyck en befonderlyck aen de myne , en van al Prelaten dat fy fouden gebedt doen , waerom ick ^ ge fonder te liegen , defen brief en al defe wonder' lycke onderwyfingen mee welcke fy is vervult , c behoorden niet alleenelyck gedruckt te word6 op papier , maer oock op alle herten van die for» der zielen hebben. ,< Ick. voege hier by en [egge dat defen brief van onfe "
Moeder Terefa met de aenmerkingen van den Biffc» " Pallafox genoechfaem zyn om alle foorten der z.iil$ onderrichten , en wel te leeren bidden. . Leeft aendachtelyck, defen vermelden brief met *>*
aenmercktngen en wiegy z.ytfnlt onderwefen worden U. E. f al geleer t worden boe,en op wat maniere de He Twee vanons Spel der Liefde moet gebruyekf wor<*e tn hoe profijtigh en nootfakelyck. defe is. rf Onfen weerdigen Broeder Francifctts vant kindek &
^/«^Geeftelycken Soononfer H.MoederTerefa h^6 |
|||||||||||
|
wel 't gebedt
in fijn leven. Op de Vigilie van den Feeftdagh van de
|
k 'e
|
||||||||||
|
van't geeftelyck. Kaertffel. 453
Apoftelen Peecer ende Pauwels van den jaere 1-598.
«et welck fijn proef-jaer in de Religie geweeft is, gebeurdent , terwylen de Religieuien van 't Con- sent van Madrid (alwaer hy woonde ) collatie de- den , datter fulcken tempeeft van windt , donder, Wixem en regen opftondc , dat allen de werelr vol jchrick ende vreelè was. Den Prior met d'andere Religieufen in den Refter zynde riep onfen Broe- der Francifcus by hem , ende feyde met luyder ftem- jöe : Broeder gaet op de plaetfe , ende bidt Godt dat hy ons hier niet en laet verdrincken. Onfen Broeder gingh terftont uyt den Refter naer de plaetfe, ende ftellende hem aldaer met een oprecht geloof, ende vaft betrouwen op fijn knien , heffende fijn oogeri "aer den Hemel, badt Godt met groote vierigheydt, gely ck hy in diergelycke occafien gewoon was te doen, leggende : Heere de gehoorfaemheyt beveelt my dat ick, H [oude bidden, dat dit tempeeft of-houden magh. Hee- re gy fy„t het dom ende ick betrouwe vaftelyck dat gy ™« oock doen fult. Heere doet ons dan die vrientfehap. ten wonderbaer faeck , op den felven oogenblick hiel «en windt, regen ende tempeeft op, ende het wiert fchoon weder met fraeyen Sonne-fchyn. |
|||||
|
HET
|
|||||
|
434 Het XIII. Caf>. van het Herten Aes
HET X11I. CAPITTEL. Van het Herten Aes.
§. i.
•De Aiderhfeyiignfte Dryvuldigheyt dry Verfoom» e"
eenen Godt, is Herten Aes van ons Spel der Lief',e- ^g Oor Herten Aes 't welck is Troeft t'fa' men den prys waer om wy fpele'1' wort Urel veiftaen de ongefehaep2 'l oneyndelycke ende eeuwige
Alderhey
°* lighfle Dryvuldigheyt: wy moeten w£'
ten , hoe dat het Herte is den ftoel, de ruft-plaetfe o" Center van de liefde : ende de liefde is het Aes, $ fpyfe van ons Herte : lek vraege dan , wat wilt bc dieden Herten Aesflck antwoorde endefegge dat Hef ten Aes wel bedier ende te kennen geeft de H Dr f vuldigheyt: want gelyck het herte drykantigh is, end is maer voor een menfchelycke natuere om te m3' ken eenen menfeh: al(bo oock in de H. Drwuldtghel vint men dry perfoont-n , en maer een Goddely<> natuere. Ende gelyck het drykantigh hert is de ftoel, rnft-plaetfe der liefde : Alïbo oock de H- D''f vuldtgheyt: hoort den H Dyonifius de rufl-flaetfe 1)$ de Goddelycke liefde is de H. Dryvuldigheyt. (a) Ift by aldien dan , dat de H. Dryvuldigheyt is "ƒ
center oft natuerelycke ruft-plaetfe van de licW ' hier nyt volght dat al de gene die troef hebben v* ons Spel der Liefde , dat is te feggen die waerachtelyc |
||||||||
|
V
|
||||||||
|
(a) Centrum divinis Amoris fan&iflima Trinitas eft. Dyenijiuf
p«g..l. 4 De divinis nomin. |
||||||||
|
^
|
|||
|
van 't geejtelyck. Kaertfpel. 45 ƒ
Godt beminnen, dat fy de H. Dryvttldigheyt met hun
«ebben , want hebbende de liefde fy moeten ooclc «ebben de ruft-plaetfe van de liefde , want de Godde- 'ycke liefde en kan niet wefen noch ruften in een vremde Center,maer de eygen oft natuerelycke plaetfe oft center is de H. Dryvnldtgheyt foo dan die de god- *■ delycke liefde befit , hy befit ende heeft oock den Center van de felve liefde. Defen Center oft ruft-plaetfe der goddelycke
*Jefde is drykantigh, dat is te feggen dryvuldigh en tfaemen eenigh, te weten dryvuldigh in perfoonen *n eenen eenigen Godt. En defen te aenfchoiwen c is den loon van ons Spel der Liefde. Onder alle de gratiën en weldaden welcke de
Eoetheyt Godts heeft gedaen aen fijnen dienaer ■Abraham een van de aldermeefte , volgens myn ver- pandt is gefchiet in de nederdaelinge van Mambre, als Jjjn Goddelycke Majefteyt hem quam befoecken lenelyck in Abrahams tabernakel gelyck ons vertelt
r'Ort in't boeck, der fcheppingen aen't 18. cap. Den Heer eeft aen kern veropenbaert in de nederdaelinge van
ytambre. 't Was Godt felf die veropenbaerde, maer ge- ^ck daer gefchreven ftaet,dat den fterffelycken menfch
J^°dt niet en kan fien gelyck hy is , foo ift dat Godt *Jem heeft vertoont op defe maniere. Abraham ophef-* ■>ende fijn oogen hem openbaerden dry mannen. En dat °der de gedaente van dry perfoonen , den genen die
^n eenigen Heer was, komt fijnen dienaer befoecken» , Myftcrie der Myfterien i den eenigen Heer opeu- aei"de hem in dry perfoonen aen Abraham. Daer ftaet
«Schreven in't beginfel van't boeck der fcheppinge
Eez Lan
|
||||
|
4?5 Het XIII. Cap. van het Hem Aes
Z>aet ons maecken den menfch naer ons heelt endegttj*
kenijfe , door defe woorden wordt betoont dat de ti- Dryvuldigheyt is den werckman van den menfch,mae noyt en hadde de H. Drjvuldigheyt haer te voorefl veropenbaert.waerom den H. Sales fegt,dat jbrahatfl met recht wort genoemt Vader der geloovigen&nwV gen hebbende fulck een befondere gratie van te begry* pen en te fien 't fondament van ons geloove,en hy is de eerften die de H. Drjvuldigheyt heeft aenbeden, hoor den text,fcjy heefter dry gefien ende eenen aenbeden- tn neemt oogh-merck op de maniere met welcke hy d H. Dryvuldigheyt aenfpreckt. Heer ijl dat ick. gratl hebbe gevonden in uwe oogen , en venreekt van uwe dienaer niet, maerickfal een weynigh water brengen* ende gy-lieden fult wajfchen uwe voeten ende rujt °i}' der den boom. Let op defe maniere van fpreken, als nu fpreckt hy»
alofter maer eené en waer,feggendeHeer,als nu fptecK hy aen veel feggende gy-lieden , om ons kenbaer t maecken hoe dat Godt is eenigh en dryvuldigh. Dat is een Myfterie van ons H. Roomfch Catholj^
Geloof, want (a) dit is het H. Catholyck. Geloof, dat mc* geloove te wefen eenen Godt in de Dryvuldigheyt eti<* dryvuldigh in eenigheyt. ^ §. II.
Herten Aes oft Aes van ons herte fal wefen Godt in der eeuwigheyt. , AEs oft fpyfe is het felve te feggen ; nu wy ^
wetende dat men in't Rycke der Hemd6 |
||||||||
|
I>
|
||||||||
|
nocheet,noch dnnkt,wantin'tRych, der Hemdene* .
_ (a) Hae eft fiJes Caihol. Ut unum Deumin Trinitate , Ss Ttin"a'
>n unitaie ïeneremur, tx Sjmt. S. ^ithmajii. |
||||||||
|
vatft geeftelyck, Kaertfpel. 437
*i»ch fpyfe , noch dranckf^é. wat ist dan,oft waer in is
gelegen ende beftaet het eeuwigh Ryck der Heme* 'cn. Dit (feght den H. Geeft by den H. Evangehfta Joannes aen't 17. Capittel) dit ist eeuwigh leven dat fy' H kfnnen waerachtigen Godt. Verftaet dan, wat dat het •des van uw' herte fal wefen voor de eeuwigheyt, be- grypt wat dat fal wefen uwen bon $ 't fil wefèrj Godt te fien. Den loon dan waerom wy Spelen , den prys , de
Jvinfte welcke wy verwachten , Veer dat wy wel fullcra. hebben gefpeelt, dat is te feggen op defe werelt Godt ^olmaecktelyck bemint dat fal wefen te fien de H. Dry~ ^uldigheyt en eenen Godt. Hoort den H. Bernardus \a) Den prys van ons/pel der liefde is Godt te fien , te /e— '"en met 6odt,te wefen met Godt,te wefen in Godt, dte't "ifal wefen in ons allen. Godt hebben die 't aldergrootfte Z°et is , en waer 't aldergrootfte goet is , aldaer n het aldergrootfte geluck, ende aldergrootfte blyfchap , een ^ttwige verfekeringe ende verfekfrde eeuwigheyt, ai- daer ts waerachtige verheugmge, volle wetenfchap» "He fchoonheydt, alle faUgheydt. Siet hoe wd dat defen H. Leeraer befchryft de»
ptys , den loon van ons fpel d&r Liefde, hy maeckt ons kenbaer hoe dat hy, die met ons fpeelt den felven ,s) waerom wy fpelen, want fonder Godt en konner» *'y niet fpelen , dat is te feggen volmaecktelyck beminnen , fonder fijn Goddelycke Gratie en heb- Ee 5 bert (a) Pfa>mïum eft vfdere Deara, vïveie cum Deo, efle cavn Deo0
^"e in Deo , quierit omnia in omnibus, iïabereDeum qui eftfamroum °Onum Sc ubi eft (urn roumbonum, ibi eft furoma feiicicai 8i. (umma ju« öriditas, asterna fecuritaj, 8c fecura atcernita» > ibi eft veca IctitU , plena.
°>ei»i^, onrais pulchritudo, omni» beatiiudo. «ï. Simark «p. 4.. mei».
|
||||
|
43 8 Het XIII. Cap. van het Herten Aes
ben wy geenen Troef, geen Herte, geen Liefde , den defen dan, te weten Godt, fondei wie wy niet e0 konnen fpelen , is den prys waerom wy fpelen, want Godt te fien is onfen loon, onfen prys , onfen al. David gelyck wy hebber, verftaen in't eerjle captt-
tel heeft gehadt Troef van ons Spel der Liefde, te weten Herten Heer , hem Heer van fijn herte maeckende Defen overleggende de winfte , den prys van dat foet fpel roept tot Godt: (Pfal. i6.)Ickfal ver fat we- fen als u eeuwige glorie fal veropenbaeren. Aloft hy ley- <le Heer voor al 'c fpelen , voor dat ick u bemint heb- be , u te fien fal het Aes worden van myn herte ■> te weten 't volle contentement , ick fal wefen fonder xneer te wenfchen , ick fal zyn verfaet , jae ick fal wefen al te feer geloont, 't welck Godt felf eertyts heeft kenbaer gemaeckt aen Abraham feggende : IcK uwen loon al te groot. (Genef. cap. 15.) Het Aes dan, van ons herte is Godt in wiens aen-
fchouwinge wy ten vollen, en boven maeten fullen verfaet wefen. . Jemandt geroert door de nieuwfgieiigheydt » 13'
vraegen wel hoe ift mogelyck dat alle falige zielen fullen contentement en volle voldoeninge hebben in den Hemel 2 Hoe fullen alle Heyligen verfaet zyn? Aengefien dat fommige volmaeckter Godt fulle11 fien als andere , en defe andere dit (lende fy en ful- len niet voldaenzyn , maer fullen trachten , haecken» en fnaecken om foo volmaecktelycker Godt te fien» gelyck die hem beter fien en volmaeckter. Hier op foo ift dat ick antwoorde, ende ick bekenne waer- achtigh te wefen dat den eenen volmaeckter Godt fa.1 aenfchouwen als den anderen in den Hemel > e<fi |
||||
|
van 't geeftelyck. Kaertfpel. 4*9
't is deleeringe van den H. Paultts. De klaerheydt van-
de fon is een ander als van de maen, en van de maen is anders , en't is een ander k}.aerheydt der fterren , want d'eenfterre verfchilt van d'ander m kjaerheyt, alfoo fat wefen de verryjfenijfe der dooden.(i. Carinih. 15 ) Door 't eerfte licht der ion wort wel vetüaen de klaerheyt van Godt, want gelyck de (on van haer felven heeft 't licht en al watter licht befit, 't komt al van de fon: alfoo Godt is 't licht van fijn eygen felven ick, ben 't licht des iverelts, ïeght hy feif by den H Joannes en al die licht hebben 't komt van hem : door de maen Vort wel verftaen de H. Maget Af$ria, want gelyck naer de fon geen klaerder licht en wort gevonden onder de Planeten als de maen , alfoo oock geen grooter onder al de Heyligen naer Jefm als Ataria%en als Panlus feght:^ een fterregaet de ander te boven. Dat is te feggen , dat den eenen Heyhgen klaerder Godt fiet in den Hemel , want hy voeght datx by f00 fal't ivefen in de verryfftmjfe der dooden , te weten onder de Uytverkoren in den Hemel. Den eenen lal den an- deren te boven gaen in Heyligheyt. Maer uyt dit verfchil en komt niet voort eenige
Ongeruftheyt ende wenfehinge van voïmaeckter te wefen , maer ygelyck is te vreden met fijnen ftaet. Dit fal ick ü. E. wel doen begrypen met eene
fchoone gelyckenifle getrocken uyt den H Francif- cus de Saks, in fijn eerfte Sermoen van Alder~heyUgen\ Aenfiet eenen goeden vader die fijn twee kinderen be- kleet met gonde-laken , en foo defe twee kinderen fciet en zyn van eene lenghde , noch dickte, noch. gtootte daer moeten meer ellen laccken ?yn voor E e 4 de,a
|
||||
|
*j4o itet XIII. Cap. van het Herten Aes
«en oudtften en den grootften als voor den Jongh-
«cn eode minden , foo dat men ül moeten hebben
11 °^ 7' e^Cn VO°r ^en ou^cften > ende dry oft vier
ellen fullen genoegh zyn voor den kleynften : nu dit al gemaeckt zynde , gy fijt defe alle beyde fien wel fraey nettekens opgefet met eenen Rock van goudt laken komende van 't hooft tot de voeten , defe uyt- volgelyck moeten al-even-wel te vreden zyn, aen- gefien jeder foo veel heeft als hem naer fijn groote toekomt. m Dat men dan ondervrage den Jonghften feggen-
de wel Lucas waerom heeft uwen Broeder meer goudt-laecken in fijnen Rock als gy ? En zyt gy hier op niet jalours , dat uwen vader hem meer geeft als aen u ? Lucas foude antwoorden , dit en moet geen oorfaeck wefen van ongeruftheydt oft murmiiratie want't en komt niet voort uyt vaders vreckheydf, want dat ick foo groot waer als myn broeder, hy foude my oock foo vele geven, ende ick hebbe dat my behoeft, dat my paften ben daer mede fon- der Jaloursheydt te vreden. _ Al foo feght den H. Saks , ift in de eeuwige glo- rie onder de geluckige zielen , want fy zyn ten vol- len voldaen , met 't gene 'dat iy befitten , ontfangen hebbende volgens hun groote verdienden. En wat dunckt U. E. ó lieven Lefer waer het niet een kleet der glorie quaelyck gegeven dat men aen een onnoofel kindeken dar terftondt naer het doopfel gedorven zynde , gave de groote verdienden van eenen Jpoflel oft Martelaer, die groot zyn geworden door veel wetcken en menighvuldigh lycfen.' Jeder dan ontfangende naer fijn verdienden ,' elck «aef |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 44T
dat hy gefpeelt heeft met de liefde,hier mede is hy vol-
daen en verfaet,jae meer als hy verdient,ende al defe zie- len zyn te vreden:want fy fien Godt die '/ Aes is van hun herte ende fy en foecken niet meer als fy en befitten. Het overleggen van defen Prys moet ons cor-
tagie geven om geerne te fpelen, om ftandtvaftigh te beminnen. Iele mcyne dat gy-lieden fult gelefen hebben in 't leven van onfe H. Moeder Terefa , de devotie welcke fy hadde in te hooren fingen den Credo van de Miffe , maer befonderlyck wierdt fy getrocken met defe woorden , (a) wiens Ryck, geen ej>nde fal wefen. En overleggende defe ecuwigheyt fy fwom in de tranen van blyfehap en trooft. Den H. Francifcus de Sales feght van fy-felven in
't vermelde Sermoon , voorwaer ick. en lefe dit noyt in t leven van die groot e H, Terefa, oft ick. worde groote- 'yck^s geraeckt 5 niet tegenjlaende mjne ellende ende hart- "*yt vanmyn herte;ende den H. Bijfcbop gzet voort en *eght)»»«ta« iftfaecken dat de gedachteniffe welck^men heeft in dit ler/en,hoe dat 't Ryck,e der Hemelen eeuwigh ts i veroorfaeckt aen't menfehelyck, herte fulck,een bly- fehap en vermaeck, ■> wat meynt gjlieden hoe groot moet U'efen het contentement der Heyligen,waerachtelyck be- ffende defe glorie in der eeuwigheyt fonder die te kpn- nen verliefen ? Voorwaer dit en k.an van ons arm ver- ftandt niet begrepen worden. Hierom den H. Taulus willende ons kenbaer maec-
kenonfe onmachtigheyt, ende kranckheyt des ver-
"andts fchryft tot de Corinthianen in fijnen eerften brief
ten'tx. capütel, geen oogen en heeft gefien , noch oore
E e 5 ge-
La] Cujus Regni non «it fiuij, I
|
||||
|
441 Het XJII. Cap. van het Herten Aes
gehoort,noch ten is in des menfchens herte nietgedaelt, t
gene Godt berejt beeft voor de gene die hem lief hebben- §. III.
Verweck, felen om te lyden en te flryden voor al die
wenfchen den prys van ons Spei der Liefde. NIemant en fpreeckt beter't onfer propofte als den
H. Paus Gregonus, want hy overleggende 't gene Wy nu hebben vertelt van den prys der eeuwige glorie, feght: (z'j Dit hoorende 't ge moet „ wort ontweken, endt •van nu af [oude den menfch geerne wefen alwasr h) hoptJich[onder eynde te verblyden. Maer totgrooteprj?' [en en kan men niet komen , ten fy door grooten arbeytt waerom den H. Panlus fght hy en [al nut gecroond •worden ten [y die wettelyck gejtrcden heeft. Dat u dan behaege de groot hcy dr van den Prys,maer
dat u niet vervaert en maeckfi denftiyt van den arbeyt- {?) AA hxc audiia inardefcit animus jamque cupit ïllic aflïitere, u»'
fe fp=rat fine fine gaadere. Sed ad mafjni priemia perreniri non poteft niG par magnoi moo*
te*. VJnde 8c i'auluj dicit non coronatmur niii qui legitiroe certave' lit, deleftet ergo magnitudo prairaiormo , fed non deierreac cena' men laborum, ii' Grtger. koynil. 37 m Evtwg- 'T SAEMEN-SPRAECKE
TuiTchen den Bruydegom en de Bruydt, tuffchefl
Godt en den menfch , alwaer den menfch
wort onder wefen om geerne te lyden,
en te verblyden.
Bruydegom. Jae den druck , wort gelild
OVrindin, ick bemin Droef heyt fmert „ valt roei
Die my liefde draegen, hert. All' die lydt „ enverblydt Als den menfeb, naer mytl
't Gaet naer myn bebaegen, vienjcb. |
|||
|
van 't geeftely
|
445
Segbt my danck,,metgefanck.
Bruydegom. Lieve Maeght „ noyt en klaeght Watfal overkomen Seght óHeer„geeft noch meer
Van u Cruyce Hommen ? Want Cruys-Uoem,, draegbt de roem
Over al „ in dit dal Die dees heeft „ by wel leeft Die dees draegbt„my bebaegt Bruyt, Nu wel aen„ moet 't foo gaen
Kfal my reguleren. En myn moet „ onder voet
Duerigh doen pafferen. Ickfalftaen,, als den Haen
Op de K.rck, altydtfterek My bewaeyt „ en my draeyö Weft oft Noort, foo 't be- boort. Bruydt.
Lieven Godt,, ick was fot |
||||||||||||
|
Draeght het Cruys „ van fijn
buys. Bruydt.,
Soeten Heer „ ick ben teer, 'k En kan niet verdraegen Met eenwaort, wort gejloort
Ziel doet niet dan klaegen; Verlojl dan „ my daer van, Geen Cruys geeft „ foetelyck leeft
Aen natuer „ valt het zuer,
Ick wil zyn,,fonder pyn. Bruydegom. O Ifottin ,, dwaefe min Heeft u ziel bevangen Alsgy klaegbt„flechteMaegt,
Met 't nat lanx u wangen Om dat gy , wort van my Wat beproeft „ foo 't behoeft Weet myn treek,, 't is geen geck
Die ir.kflaen , fiaen my aen, Bruydegom. |
|||||||||||||
|
Neemt't Cruys op,, klimt tot fop Eer ick bad' geleden
|
|||||||||||||
|
Pan myn Cruyce Jiraete
Siet my aen „ voor u gaen 't Is al't uwer baete
Lieve Kaer „ volght mynaer
Siet myn bloet, overvloet Over al, in dit dal Stort ick uyt,, voor u Bruyt. Bruydegom. tyeefï gerieft „ dat belieft
■den u Ziel en finnen
Watfatfoen„ dat ick doen
iWilt natuer verwinnen:
Sieckte groot„ totter doodt Graveel, pyn, oftfleerjijn Kortfe druck „ ongeluck |
|||||||||||||
|
Staet doch by „ helpt nu my
Ick ben wel te vreden
Met u wil,, blyfickftil Wat gy doet „ is al g»et Droef heyt, pyn „fieca te zyn Staet my aen,, nu voortaen. Bruydt. Maer 't is waer,, 'tgaet hy naer
Tegen onfe finnen
Dat den menfeb „ naer u weufch Cruycon moet beminnen;
Dat men looft,, die berooft Het valt hert,,'t is oockf-nert Naer de fin „ niet te Min |
|||||||||||||
|
^444 Het XIII. Cap. van bet Herten Aes
|
||||||||
|
Geeft aen my „ ick ben bly
Uwen lujl,, ismynrujl. Bruydegom. U verheught „ indedeught Bruytfeer boogb verheven Vroomlyckjlryt „ geerne lydt
Ick die f al u geven Roofen-hoet „ naer het bloet
Saligh huys „ naer het Cruys
Naer de pyn „ fal eens zyn s'Hemels throon „ uwen loon. Bruydt.
[Dit beviel, aen myn ziel 'Meer 'k en magh niet wenjiben Want 't is'tjlot,, m.ynen Godt Seggen alle menfchen Die dit beeft „ eeuwigh leeft Dat ick maer „ daer en waer Hemelryck „ al gelyck Geeft ö Heer,, dan niet meer». Amen. |
||||||||
|
Aen de ziel „ 't wel beviel
Bruydegom. Lieve Bruydt „ overluydt
Sal ick van u/preken,
Ah gy lydt,, en verblydt g'Hebt dan geen gebreken,
Geenverjchü,, heeftuiv' <wil\ Aen de myn., 't f al wel zyn, Gaet moer vooi\„ ongejloort Volgbt my naer „ bier en daer Bruydt. 'k Ben bereyt„ gy my leyt
Waer 't ufal believen
Oftgyjlaet,, metterdaet 't Sal my al gerieven
Want ick weet „ goet befcheet Inuwil,, blyfickjlil. Watgy doet „ valt myfoet Want umin,, ismynfin. Lieven Codt „ geeft voor 't flop
't Cruys voor beel myn leven
Droef heyt groot„totter doodt 'k Wilmy overgeven
Heel in u „ helpt my nu Cratyfoet,, eeuwigbgoet |
||||||||
|
Die dan den loon bemint dat hy oock den arbeyt
liefheeft; die heteynde betracht, moet de middelen om het eynde te komen gebrnycken. Daer wort vertelt in de Chronycken van Spag-
nien als den Coninck, van Pomtgael fonder kinderen de- fe wereldt was gepaflèert, hoe dat veel Princen en groote Monarchen hebben betracht dit Ryck te be- fitten,maer Phtltppus den Coninck van Spagnien,is met eenen grooten Leger daer naer toe gegaen, en heeft Vortugael belegert ende ingenomen : en daer naeï hoorende datter al veel groote Monarchen begee* |
||||||||
|
•van"t geeftelyck. Kaertffel. 44 ƒ
Hgh waeren , om du Ryck fe!f te befitten : heeft doen
nieuw geit flaen en dede daer op graveren en fnydeil eenen gewaepende foldaet met een hellebaerde in fijn handt, en boven defe ftondt gefchreven (a) dte het begeert. Ende rontom ftonden defe woorden , (b) Joo jemant begeerigh is van't Ryck., dat hy peyfe van oorloge. Al oft hy wilde feggen 't en fal niemant toe- behooren ten fy door bloedige flaegen, door oorloge en met gewelt, anders niet. Alfoo fal het gaen met 't Rycke der Hemelen,
hoort den H. Matthem. (c) 't Rycke der Hemelen lydt gewelt ende de geweldige nemen dat in, (Cap. n.) Caffianus in fijnen eerften Boeck der geeftelycka
't faemen fpraecken vertelt ons aldaer , een weer- dige gefchiedenifTe van den Abt Moyfes, defen H. Abt Was begaeft met groote geleertheydt, ende befonde- re ftilfwygemheyt onderhoudende , tot hem zyn gegaen den Abt Caffianus vergefelfchapt met den Abt Germanus , ende komende aen fijn Celleken hebben hem ootmoedighlyck gevraeght ende gebeden dat hy hun foude believen te geven een falige vermae-w ninge, een ftichtbaer woort, den Abt Moyfes die fweegh en hoe hy meer fweegh,foo veel te meer baden fy hem te willen fpreken , jae ly vielen hem te voet, feggende Vader fpreeckt een woort der ftichtinge. Ten lange leften den H. Abt wiert overwonnen door hun fmeecken en bidden , en openende fijnen mondt, gaf hun defe naervolgende leeringe. Gy-lieden weet wel myn lieve kinderen,foo veel als'er
in de werelt zyn, fy betrachten jet, ende jegelyck, (a) Qui volet. fb) Si qms cupidus eö Regni: Je pugna cogitet.
(c) Kegnun Cxloium vim patitur Sc viajenü rapiwn iJi»d, Mank, C*p. 11. |
||||
|
'446 Het XIII: Cap. van het Herte AeS
beftiert foo fijn handelinge om fijn voornemen te hekpMM'
"Benen die emringelt is met proceffen hy heeft voor oogett om de fententte t'ftjnder voordeele te doen geven, ei* daerom roert hy allefteenen dat is tefeggen, alle vrien- den met giften en gaven , foeckt hy de Advocaeten en Rechters te verblinden ; hy is geduerigh in onrufle tot dat hy bekomen heeft 't gene hy wenfcht. En wy Chriflenen hebben oock °nfe intentien , ons
•voornemen : antwoort my eens wat betracht gy-lieden, ■wat is uw'voorworp ; gy-lieden fult my feggen , ons eynde is de eeuwige glorie, defe betrachten wy , naet defe haecken wy. Wel feyde den H. Abt, ickgeve U. L. defe lep dat
gy-lieden op defelve maniere blyft leven gelyck defe,die daer toegekomen z.yn te weten door veel te lyden , en ge- duerigh gewelt te doen aen de nature; want 't Rycke der hemelen datlydtgewelt, ende anders memandt'ds de geweldige nemen dat in. Ende Chriftus geeft ons een fchoone leffe als hy
feghtby den H. Lucas aen'111. Capittel. Ick bereydt V. L. 't Rycke der hemelen , gelyck mynen Vader'tfel- •uc aen my heeft bereydt. Hier op fchryvende Oleajier, maeckt defe redeka-
ve\mgc,(z)feght ons,o goeden Jefu op wat maniere heeft Godt den Vader 't Ryck bereydt gemaeckt aen u ? Door den Kelck van't bitter Lyden, antwoort hy. En fullen daer noch menfehen zyn , die fondec
lyden en verdragen , gelooven in den Hemel te ko- men ? Wel hoe, is dat Chriftus moefte lyden om te treden in fijn Ryck 't welck hem toebehoorde, fullen
(a) Qnommlo diTpofuit tibi Pater Regnum tuura , die nobis qu*f«?
bone Jefu ; t'et Calicem inquit Faffioni». OUtjttr. |
||||
|
van 't geeftelyck Kaertfpel. a±j
fiillen de Chiiftenen wilien een ander mans Ryck
intreden fonder Cruys ? Met een woordt gefeyt , 't en kan, 't en fal, jac
C en magh niet wefen. Den H. Vader Auguftinus (a) hier van fprekende,
fc'ghr, want niemant en kan in tweeplactfengetroofi "ü'orden, noch jemandt en kan hier , en hu-r naermaels figh vet bijden , maer 't is noodtfaketyck. dat hft een Verheft ,foo hy 't ander wilt befitten Hierom een feker Spagnaert dede fchilderen een
fchilderye, endedede prefènteren daer in den Hemel •tiet alle haere genoeghren , en op de aerde al de plaifie- l'en defer werelt, ende in't midden dede hy fchry ven. Uno de los Dos. Eerdatgy't befl verlitft , Een van twee ve^ktefi.
Geen twee Hemelen. Hier onderhouden 't gemac-
kelycklevcn,hebbendealfijn plaifieren, overal loopen- de en fwierende daer het den menfeh wel aenftaet3defeu verlieft door den Hemel het contentement defer werelt, ende dcor fijn quaet leven, hy gaet af het recht, 't ^ elck hy hadde tot den eeuwigen Hemel. Volght Chri- VHm naer en (oo fult gy-lieden al komen tot den eeuwi- gen loon: hoort den H. Petrus : Chrifitts heeft geleden ^ooy ons,aen U L. een exempel achterlaetende, op dat &}-liedenJijn voetftappen foudt naervolgen( i. Cap. z.) Defe plaetfe uytleggende den weerdigen Beda,ieght:
v*)ChnjliiS heeftvoor ons geleden aenll. L. achterlaten* *** een exempel met van genoeghlen,maer van ellenden en i. 'a) Nemo enirn poteft inutroqne teculo confolari , nee poteft quis
'c 8c inFmurogaudere , fed unum neceffe eft ut perdat, qui altertim ■'t PoffiJéte. S..XU£ufl lib foMoq Cup. 2. jJ-") ChriRus paflus eft pro nobis, vobis reliquen» exemplura non quf.
o.'3 ddiciarnm, (ei tribulatioaum, contumeliaturo, doloriun eniois
^ mortis, &c. Btia,
|
||||
|
448 Het XIÏI. Cap. van kt Herten Jet
tnbulatien, van oneere , van droef heden, van cruyctn
tnde lyden totter doodt. Wel aen dan laet ons overleg- gen hoe dat naer lyden volght verblyden , naer tegen- fpoec vooifpoet, naer doornen , komen de rooien» naer de doodt , het leven. Daer wort vertelt in't leven van den H. FurfeUs,hoC
dathy fomtydts klaeghde van fijn lanck Cruys, en var) den grooten arbeyt,ende in dit beklagh foo hoorde ny" de Engelen fingen(a)gee» tydtis lanck^geen arbeytfwaer rnet welcke de glorie der eeuwigheyt wordt verkregen. Den H. Bonaventura vertelt in't leven van den H-
Vader Francifctts , hoe dat hy dickwils feyde : (b) het qoet dat ick. verwachte is foo groot, dat my alle pjnt duncktte wefen verheuginge. Laet ons dan geernelyde"» ©m hier naermaels te verblyden. G E B E D T
Tot de H. Dryvuldigheyt onfen prys, van't
Spel der Liefde.
OEenigen Godt dryvuldigh in Perfoonen,verrnaeCf-
van onsgemoet, Aes van ons hctte, fpyjè van oti> z.iele , ons Contentement, onfe voldoening», onfen trooj'' onfen prys , onfe rufl-plaetfe oft Center , onfe verfaedifl* ge , onfe eeuwige blyfchap , onfen al geeft ons wysheyt of dat wy hier verhjefen hel falighfpelder ltefde,geejt ofl raedt, op dat wy liever hier lyden als hier naer, getf' ens liefde om te volher den in't (pel der liefde totter dool» toe, op dat wy alfoo flervende mogen het eeuwigh levl" beginnen , en u o alderheylighfte , eeuwige ongefehaef Dryvuldigheyt, den loon , den prys van ons fpel genti' ten in der eeuwigheyt der eeuwigheden. Amen. (a) Nullum tempus longtim . nullus labor durus quo «eternitati» g'j
»ia aeqsiriiur. (b) Tantum ^ft bonum quod expeöo, ut omnis p*" saihj videatsi efl'e delc&atio, S. Bmavint. i» vit» S. fr»nf. |
||||
|
van 't geeftelyck, Kaertfpel. 449
HET XtV. C A P I T T E L.
Van den Herten en Schuppen Troef
§. L Hier wort uytgeleydt het Kaepffpel met
Schuppen Troef. |
|||||||||||
|
AEnjiet 't voorftaende heelt
En let eens op bet vechten, En hoe men Schuppen jpeelt,
"iet He eren en met Knechten Menfchupt, men vegt daer al
Men kyft, menfiveert, men
flae^ De menfchen zynfoo mal
Sy worden boos en quaet.
. 2. Dit f pel is vol bedrogb «fen leert bier Jweeren, liegen En daer wel boven noch
D'een d'anderfeer bedriegen: Syn goet mui bier' verlieji,
Sy.ifaem doet men te kort
Godcs liefde hier bcvrieft
'Nïsmandt oyt eerlyck wort.
3. 't Is recht een duyvelsjpel
«eei ydel vol van Rammen, 't Is 'tfpel van d'beljche hel.
Vin zielen te vrdommen Want in dit Kaerte-fpel,
Men wort vol haet en ayt
|
Als Joncker Jan en C!aeé
Die nialkanderen beminden: Zynj'y vyanden groot Geworden om een woort. Dit is hier dagelyckx broot Het /pel dat brenght fulckié voorti 5. Veel öngelilck, en drack
Vint men hier jonder faelen d'Een lochent een Troef-Jluk
d'Ander wilt niet betaelen. Hoort wat'er fa gefchiet Tuijthen twee gajlenfel, Sy quamen in't verdriet Óock door dat duyvelsjpel. 6. Ten is niêtverr' vanhief
Alwaer twee kameraden Spelden by een goet vier
En droncken limonaden; Sy [pelden om ter beft Om geit. om bier, om Wyn En die jou winnen 't left, •Sèüd' vry en liber zyn. 7. Syjwoeren overhoop,
|
||||||||||
|
J
|
._-_,_..„„„ „..„ „-------
|
||||||||||
|
Komt men door groot verwyt. \Begonde hun t'onjtellen
4. Hoe me.iigh menjch eylaes'-- Den eenen neemt den loop Roe menigbt' goede vrienden i Soa ick nu gaen vertellen, Ff Dm
|
|||||||||||
|
iSCHVFPEN THQEF 4oc
|
|||
|
4jo Het XIV Cap.van Herten en Schuppen Troef
|
||||||||||
|
Den defen loopt hem naer
En treckt rapierken uyt, En roept inetftemme klaer Gy zyt eenen jchoonen guyt. 8. Een fielfeer welgemaeckt,
En hierom gaet gy hopen Soo'tfweert by ugeraeckt
Cyfult 't voorwaer bekoopen? Ü handen draegbt gy krom Gy lonckt de Troef en af Enfweirt u ziel daerom; Waenm u left-mael gaf, 9. Int midden van't gelagh
Een kaeck-fmeet <wel te degen Hoejtont gy dan enfagh ?
Met dëfenfcboonen zegen, En defen jongelinck, Gaf u daer by een lap Dat gyftrackx dore ginck Gevoelende 't rootfap. 10. Jonckergy Heght daer aen
Sprackfijn gefel van verre, Komt aen 'kfal blyven ftaen,
Komt joncker vander Sterre: Sa, fa, komt met ufixeert Gy wel geveynfden gafl 'k Ben van u niet verveert 'k Bid u my eens aentaji. 11. Gy hebt f00 menighmael
Door't Kaertfpei ons bedrogen. |
||||||||||
|
En in al u verhael
Soo menighmael gelogen : Den ander hem toefchoot, Maer deesgafhem den peel Men joncker die viel doot Met eenfteeck, hy befiveed- 12. Waer is dees ziel gegatfi
Door dit f pel en duwellen, lek fal 't u doen verflaen
Al rechte naer der hellen : O droevigh dayvels fpel! Wat brenght dit fpel al voort- Schuppen, vechten, duivel' Alwaer men wort vermoert- 13. Siet wat dit fpel al boert
Oft voortbrenght alle dagen O Helfche boofe Kaert
Dat fpel moet men beklagen. Dit fpel moet zyn 'gevlucht Jae het verdient vervloeckU Hier door komt menighfucirf Daerom bid ick verfoeckt. 14. O/u Spel der \icfr\e fott
En wilt het weirlyck vlieden Spelt hier met hlyden moet'
Oock geejlelycke lieden ; Spelt Moninckfpelt hier mét Spelt mée devote ziel, Dit fpel is vol van vree, Hier noyt krakeel en viel, |
||||||||||
|
Dit gedicht gelefen hebbende , my dunckt en icfc
laet my voorftaen dat den Lefer by fy felven rnur- mui eert, en feght waerom dat werelyck Kaertfpei (oO vervloeckt , aengefien dit wort gefpeelt tot verrnS' kinge en recreatie van den geeft. Ick antwoorde dat den geeft moet vermaecfc1'
worden met andere betamelycke fpelen. |
||||||||||
|
vau't geefietyck. Caertfpel. tft
lek ben indachtigh gelefen te hebben onder ande-
fe fabelen van zsEfopus hier wel komende t'mynder propofte te weten van den Efel ende den hont. Den Efeljfeght <i/£foyus, ooghmerek nemende dat den hont wonderlyck aengenaem was aen den Heer, hy over- peyfde byfy felven met fijn efels verftandt, wat dac Van defe vrientfehap konde de oorfaeck wefen , en waerom den Meefter foo beminde een beefte die geen arbeyt en dede : den Efel heeft bevonden dat den hondt, foo dickwils den Meefter 't buys quam , hem te gemoet liep, quickftertende , en lieffclyck haffen- de, en op den Heer fpringende met fijn pooten. Dén Efel heeft goet gevonden den hondt naer te volgen om oock de gratie van fijnen Meefter te bekomen, en bemint te worden als den hondt. Op eenen dagh dan den Heer t'huys komende den EfeJ is naer hem ïoegeloopen en fijn voorfte pooten heeft hy op de fehouderen van fijnen Meefter geleyt , roepende op »jn befte maniere : den Heer gequetft ende heel ont- ftelt, roept met luyder ftemme hulpeen byftant van "jne dienaeren, en defe quamen nyt g' loopen mee ftocken , en hebben den Efel luftigh geflagen. Defe fabel overleggende den ouden vet maerden Afef*
freth,hy fegt,t'mynder propoftt (V)op defe maniere van "en Efel, zynder al velegeejlelyckfyrekfnde-i die achten e» oordeelen dat hun toegelaten is allejpel,maer nochtans de waerheytgefeyt.fy mishaegen,waer door fy meynen te ''(hagen. Alle (pel dan en is niet prysbaer , lof baer en profijcigh voor de ziele , door het werelts kaert- F f 2, fpel 'a) Iftomodo moralver mul i funt, qui teputant, qóod deceat ^os
ninu lujj, _ ai timen (n rei veritace, tepe inde difpUceat, unde te ïWcere lepmam. Mtfr.th./trm. 61, |
||||
|
451 Het XIV. Cap van Herten en Schapen Troef
fpel (ommige hun willende vermaken hebben ge* fpL-lt eerft om een oort, daer naer om eenen ftuyver» fchellinck, pattakon, piftole, &c. alEfels fpel waec door fy verdienen (lagen , berifpinge en ftrafnnge- Daer wort vertelt een ander (abel van Mtnervü hoe dat fy op den wegh fluyten vindende , daer op begonde te fluyten , en al fluytende , wandelde on- trent een fchoone ftille riviere , ly fagh aldaer als m eenen fpiegel, hoe dat haer kaecken waren op-ge- fwollen en als vier ontfteken door het blafen , ly heeft de fluyten wegh gefmetcn en noyt voortaen willen fpelen. Soo geeftelycken als werelycken Lefer , die u felven fomtydts tot vermaeck hebt be- geven tot het werelyck Kaert-fpel, 'thuys komen- de en by u (elven wefende hebdy fomtydts niet be- vonden , dat door dat fpel u kaecken zyn root ge- worden van grammoedigheyt en leugentael 5 Heb- dy niet aenmerckt hoe dat 't vier der gramfchap ü herte heeft ontfteken ? Sonder twyffelen dat jae, volght dan naer Minerva en fmyt wegh al die fluy- ten , ick wil feggen ontloopt dit fpel waer door men leert liegen oft fluyten , want die bevint dat hy kleyne fonden heeft bedreven door dit fpel » en't felve niet en verlaet, hy fal vallen in grooter quaet. Hy fal komen tot fweeren , vloecken, en blafphe- meren. Religieufen , geeftelycke Dochters , Beggyn- tiens , en wilt niet fpelen dit werelyck Kaertfpel, endc vo'ght naer de vootfichtige prysbare Maeght Sar* dochter van Ragml, welcke gegeven zynde voot Bruydt aen den jongen Tobias , om haren lof kenbae* te maecken,fy feyde,«<yf en hek ick tny wet den fpelen' 4e gevoeght, noch met dtn genen die m lichweerdig' |
||||
|
van't geefteljrck. Kaertfpel. 45-3
heden wandelen, en heb ick. my met deelachtigh ge-
maeckt (Tobia 3. Cap. ) Ick moet hier vertellen het gene ick dickwils al
lacchende en weenende hebbe gefien te weten jon- ge kinderen, vyf, fes oft feven jaerigh, fpelen dit vermaledydt fpel, en ick vragende waer fy dit had- den geleert, fy antwoorden by vader en moeder. Sy kenden en verftonden hunnen troef meer, en beter van dit fpel, als hunnen Heer ende Godt den troef der liefde. Soo d'oude fongen,
Soo pepen de jongeni Sy dragen het haerken, Van moerden en vaerken. Dit fiende ick loegh om dat defe onnoofele kin*
deren foo bevalfigh fpelden , en foo wel kenden de treken van 't fpel en uytwendigh lacchende, inwen- digh wiert ick bedroeft,.overleggende hoe dat defe; kinderen meer ervaren waren en verftandiger in dit vermaledydt kaert-fpel, als in't Spel der Liefde, fy en waeren ni$t wys genoegh om een daet te doen van Godts liefde , noch van een waerachtigh berouw,, en fy konden het &aert-fpel {pelen beter als A, EL. C en de Chriftetycke leeringe. §. IL
Exempelen tot fchrick, van het ennnttigh werelyck,
Kaer t- fpel. ONder ander fchroomelycke exempelen wort
vertelt van eenen die al fijn geit door 't fpelen F f 3 hadde |
||||
|
454 Het XIV. Cap. van Herten en Schuffen Troef
ludde verloren uytgenomen een penmnck en granj wefende om het gedurigh verlies , hy heeft fij" ziel en lichaem aen den duyvel gegeven , en tot teecken van dien naer veel blafphemien hy wierp den pen- riinck aen den duyvel. Den morgen ftont aen-ko- mende, alleene door den wegh gaende , hy heeft gemoet twee duyvelen in menfchelycke gedaente, die feyden wy zyn uwe Heeren aen wie gy u felven hebt overgegeven , en tot teecken der waerheyt vj toonden den gefmeten penninck , en fy feyden gaet voor ons, hy badt dat fy hem fouden laeten naer fijn huys gaen , en dat hy foude volgen binnen twee da- gen alwaer het hurt foude believen , 't welck fy hem roe-lieten , den eerften dagh hy bleef in fijn huys droef ende wanhopigh, maer niemant defe dingen kenbaer makende , en hy en heeft noch ge-eren noch gedroncken. Op den tweeden dagh voor by fijn huys paflerende een arm vrouw met haer kint tuflehen de ermen , fy vraeghde een fluexken broot om Godts wil : hy feyde ick en fal het u niet geven ten zy dat gy dit vraeght ter eeren van myne Hee- ren de duyvelen , met wie ick haeft fal vertrecken, en aen wie ick my felven hebbe over-gegeVen, *t welck fy niet en heeft willen doen , en defe vrouw is gegaen by de vrienden van defen perfoon , raeden- de dat fy fouden neerftighlyck onderfoecken wat dat hy daer mede wilde feggen , en dat fy hem wel fouden bewaren, 't Welck de vrienden volbracht hebben, en hyverklaert hebbende de waerheyt van de fake hy begonde te roepen : fiet fy komen om my mede te dragen laet my gaen , op dat fy my niet en nemen met gewelt. Maer foo de vrienden hem |
||||
|
van't geeflelyck, Kaertfpel. 455
Vaft hielden ende rot berouw wilden verwecken,
de duyvelen onftenelyck hebben hem ter aerden ge- Worpen ende gedoodt. ( ha Meffreth. ) Wat dunckt U. E. ziel-jevengen Lefer , magli
men dit fpel niet noemen een helfch duyvels fpel, aengeiien veel naer't verliefen der goederen oock hun ziele hebben verfpeelt ende verloren? O vermaledydt fpel weerdigh vervloeckt, om dat
door't felve gemeynlyck wort gevloeckt ende ge- blafphemeert, door welcke blafpliemien de roer.- fchen als Joden den Heere noch eens cruyfen. Dit is de leeringe ende het gevoelen van den H. Vader Augttfinus, fchryvende op dat woordeken , Hj heeft gebUff hemeen.{Matth. %6.Caf){z)Niet min enfondtgen fy die blafphemeren Godt regnerende in den Hemel, ah die hem wandelende op defe wereldt hebben gek,ruyfi. Hier van leeft men een fchrickelyck exempel ge^
fchiet in de Univerfiteyt tot Loven: alwaer veel goede onnoofele kinderen worden gefonden , om te ftude- ren en te vervoorderen in de geleertheyt, rnaer door het quaet gefelfchap verleyt, fy leeren beter Anfto-* teles Sillogifmus maken 'mBaroco door't pinteleren van't Leuvens Bier , als een SülogifmHS in de Schole van de Philofophie. Sy worden eer ervaren in vloecken, fvvei» ren en blafphemeren , als in forma te difputeren. Sy begiypen met den eerften,wat dat \s{vacttum in poculo) een ydel pot, (b) AU dat'er geen ydelheydt gevonden en wort in alle faken der natuere. Alhier is't dat fy leeren de beefte fpelen, romfteken, den poUjagen, de blinde F f 4 kaerte
(z) Non minus peccant qui blalphemant Deum regnantera in calis,
Huam qui Crucifixerunt eum ambuiantem in lerris. S ^iu^u/l. fuper <kt vtrU Matth. »6. BUffixmmt. (t>) Non datur vacuüm in remin natura, ïhilofopbi. |
||||
|
45 6 Het XIV. Cap. van Herten en Schappen Troef
kaerte , &c. Soo dat fy aldaer meer morden vervoor- dert in de fielterye als in de Philofophiei 't Is binnen de Stadt Brugge een out fpreeck woort
van de ftndenten. Sy treckcn de Ejels poorte uyt ende k°* ynen de Boeverye poort in. Dar is te feggen , fy gaen roct een Efels veritant naer de Umverjiteyt, en fy keereO wederom boeven vol fielterye. Maer defe Boevenyt' poort is over lange jaren op gedolven en toe-gefloten: miiTchien om dat de Bruggelingen volgens de falig* heyt der kinderen , lievei hebben dat fy Efels oft bot weder-keeren , als by de boitigheyt boeverye me" de brengen. Tot Loven dan feght Thomas Cantipratenfis lib. apff-
exemp. 103. was eenen goeden eerlycken borger, en defen op, den goeden Vrydagh 's morgens vroeg» gaende naer de Kercke, pafïeerde voor by een her- berge , al waer fpelden ecnige jonge boofe fluden* ten die met blafphemeren , en vermaledyde vloec- ken, den bermhertigen Godt vergramden : defei' man vont ontrent de deure eenen onbekenden man van den hoofde tot de voeten doorveont , waer by andere peifoonen waren beweenende het ongeluck van defen man, den borger ondervraeghde wie dac dit moordadigh ftuck hadde bedreven , de omftaen* ders antwoorden, (a) Defe jongelingen die daer in derf ¥Fjn-k,elderfpelen.Ter(kontdta borger in-tredende hy beiifpt defe gaften , roepende met ftrafFe woorden oftfyhun»iet enfehaemden, op fulck eenen devo- ten nacht te fpelen en blafpemeren , en hy onder* vraeghde waerom fy dien menfeh foo onmenfche-' lyck hadden doorwont en gequetft. Defe jongelin' (9) Jfti i'oquiunt jnvenes qui fic in cellario ludirot. |
||||
|
van 't geeflelyck, Kaertfpel. 4J7
gen wierden ontftelt en feyden dat niemant by hun,
en hadde geweeft, noch dat fy jemant hadden ge- flagen. Op ftaende voet fy gingen met den borger om defen door-wond en menfch te fien , en fy en von- den hem niet. (a) Eude elck. befonder overleggende fy felven , en overpeyfende, hebben aenmerckf dat fy met hun fweeren en 'fchriekfljckf blafphcmien , wederom Chriflnm gtkruyft hadden. Seer wel dan feght den H. Vader Auguftinus niet
win en fondigen fy die blafphemeren Godt regnerende in den Hemel, als die hem wandelende op defe wertldt hebben gekruyft. Den Meefter van defe herberge is foo beweeght
geworden dat hy een beter leven heeft aengevat en Vel is geftorven ; en van die ure af noyt meer fpel- ders heefc laeten in fijn huys fpelen. O Lief-hebbers van de eeuwige faligheyt , weet
ende verftaet hoe dat dit werelyck Kaertfpel te fpelen, fchande is voor Religieufen, voor geeftelycke Per- foonen, 't felve niet wel en betaemt voor werelycke menfchen , 't is heel fchaedelyck, want hoe veel en Zynder niet, die haer goederen met tuyfchen en fpe- len hebben verloren, haer eere hebben vermindert, jae hun ziele hebben vermaledydr. Defe vermelde exempelen zyn genOeghfaem om
alle menfchen foo werelycke als geeftelycke eenen aftreck te geven van dat ellendigh fpel : om de gene- gentheyt der jönckheyt te breken : dat fy aenmerc- ken in dit fpel, oft wel men wint, oft men verlieft, foo men wint, men wort befeten van den gierigen F f $ duy Vel, jfa) Converlïque finguli ad fe ipfos, animadverterunt fe juraroemi»
'uu 8c blaljphemiii terribilibu», turfrnn Chriftum cruciafle. |
||||
|
458 Het Xir. Cap. van Herten en Schuff** Troef
duyvel, men wilt noch meer winnen , en heele nach- ten foude men blyven fpelen door de hope van noen meer te winnen. Soo men verheft de begeerte groeyt van noch te fpelen, feggende de fortuyne la diaeyen, en met defe hope iy blyven fpelen , en ver- liefen tydt en goedt. |
||||||||||
|
§. III.
Kerweckfclen tot het H. Kaertfpel met Herten Troef;.
dat is met wereken der liefde. |
||||||||||
|
Men gaet in deughden voort.
4. O ziel, beminde ziel!
Wilt dit fpel voel beberten Hier door niemandt en viel.
In ongeluck oftfmerten: Hier doorfoo valt de doodt Seerfoet en lieffelyck Want Jefus liefde groot Doet fierven f onder febrick. 5. Wordt Ryck in deughden
■fchoon En blyft met Godt hier fpeelen,
Denckt omdenprys en loon Soo f al 't u niet verve elen,
Den menfeh is ryck en vroet, En wenfebt noch al om meer: Aldus 6 Ziele doet Zyt dorfiigb even f eer. 6. Seght noyt dat is genoegb
Met u verfiandt en finnen Moer mint Godt last en
vroegb Van buyten en van binnen Mint Godt met u vryvoil Mint hem met u gemoet In liefde blyft noytftü |
||||||||||
|
ICk voenfeh uyt 's Hemels
landt Een Engels tongb verheven
Daer by een boogb verftant Om goede les te geven
lek voenfeh Godts gratiflrael Om 't fpel der Meïdefoet In d' Herten al-te-mael Te drucken met voor/poet. 2. Ach fpel ! ach koene blat. Weerdigb zyt gy geprefen
Soo men dces Troef wel vat De zielfal zyn genefen
Men leert hier lief getal Wefen op alle tydt En minnen Godt van al En altydt zyn verblydt. 2-Hierfpreeckt men noyt geen quaet Hier leert men niet bedriegen
Hier voort men noyt verfmaet Hier hoort men niemant liegen
Men kyft hier, nog men/weert Men feght hier geen quaet vaoort
Het goet voort niet verteert |
||||||||||
|
van't geefielyck Kaertfpel. 459
Moer loopt opftaende voet. • De liefd' is onfen Godt.
|
||||||||||
|
7. Loopt voort geduérigh gaet\
Omnieu-iven Troef te koopen Niet een half'ut' enjlaet
Maer wilt geduérigh hopen Loopt als een bleken o m, Envlieght gejlaedigh ront Runt om de Rooje blom Enjiiygt daer uyt den gront. 8. Suyght uyt den Roojelaer
Suygbt uyt defuyver liefde Net eens maer 't heelejaer
tVant liefde al geriefde |
Hy niemant en verfmaet
't Is een profijtigh lot Voor die op hem verlaet. 9. Door dit fpel wort den menfch Soo ven', foo hoogh verheven
Dat hy naer fijnen wenfch Niet meer voortaen wilt leven;
Hy leeft, en hy leeft niet Maer Chriftus leeft in hem Hy voelt dan geen verdriet 't Is blyden Requiem. |
|||||||||
|
§. IV.
ben H. Norberttis Belyder ende Arts-Biflchop van
MaeghdenbutgV», Apoftel van Antwerpen, ende Sricht-vader der Ordre van Praemonftreyt, heeft met de wercken betoont dat hy Werten Troef hadde. DEfen H Aïtfch-Bijfchop Norbertus in fijn Ampt
ende Officie heeft hem foo lof baer gedragen dat "y 't felve onberifpelyk. heeft bedient,raet recht moch- *e hy roepen : lebben eenen goeden Herder,(Joan. cap, ïo) Want hy en focht fijn eygen baete oft profijt nier, ^aer't welvaren fijnder fchaepen,foo dat van hem wel ■^aghgefeyt worden 't gene men leeft in't boeckdec §efangen aen't 1. Capittel,5^ hebben my geflelt bewaer* der onder de wyngaerden,ende mynen wyngaert en heb lck niet bewaert. Defe woordenschat Hugo Cardinael) (a) worden nytgehydt voor goet, daer door wort ver- Jtaen den perfoon van eenen goeden Prelaet die niet en i°eckt 't gene hem profijtigh is , maer aen veele. *" oft hy wilde feggen , defen en is geen bewaer- (a) Hocexponimrinbonam , in perfona boDi Pnlati, qui non quserit
^odfibiuuleeftled quod multis. Hugo. Card. i» Cant. |
||||||||||
|
4<5o Het Xir. Cap. va» Herten en Schuppen Troef
der der tydelycke goederen , maer een bewaerdef der zielen , werckende , waeckende voor't welvaci'c van fijnen even-naeften. Waer't faecken dat ick wilde betoonen hoe dat
den H. Norbertus hem altydt heeft gedragen ten tyde van fijn Goddelyck leven, ick en foude het niet si konnen befluyten in defen Boeck. Waerom ick v* leenlyck wil betoonen hoe dat hy fijnen Herten Troef der Liefde tot fijnen even-naeften heeft uyt-ge- fpelt ende getoont hier binnen de Stadt Antwerpen, waerom hy wort genoemt Apoflel van Antwerpen- Op den tydt wanneer defen gtooten Heyligen
fijnen intré dede binnen Antwerpen, daer woonde alleen eenen Priefter, die het volck beftieren foiide ter faligheyt , maer om de menighte , mits oock de onachfaemheyt, en vermocht hy 't felve niet, noch fy en geloofden hem niet, om dat hy niet ftichtbaei'- lyck en leefde. Hierom is het volck , als een kudde fonder herder in verfcheyde grove dolingen geval- len ; ondertufTchen is't gebeurt dat hier quam eenen ergen doortrapten Ketter Tanchelinus genaemt, die onder dit volck bequamigheyt vont om fijn bedrog te faeyen, hy was eenen den alderbooften der men- fchen , eenen vyandt Godts ende der H. Sacramenten» partydigh aen de H. Religie ende ons Chriften Ge- loove : alfoo dat hy leerde , den dienft der Biffchop- pen ende Priefteren te vergeefs te wefen , dat het nutten van't Hooghw: H. Sacrament niet noodigh en was ter faligheyt, ende trock het volck tot de felve dwalinge , fy geloofden aen hem ; ende hem volghden ontrent dry duyfent gewapende mannen: foo dat'cr noch Hertogh, noch JJiffchop > noch eent* |
||||
|
vont Geefleljck Koert ff el. 461
gen Vorft en was die hem dorft wederftaen, oft on-
der fijn oogen komen , die h>e leeringe met en hielden. Het water waer mede hy fijne handê had<te gewaffchen droncken fy, ende als koftelycke Reh- quien bewaerden dat ; als de dochters in de tegen, woordigheyt van haere moeders , ende de Bruyt in het aenfien van den Bruydegom van Tanchehnus mis- bruyckt wierden > dat achten fy voor een godtvrtuh- tigh weick, en dathouwelyck voor gcluckigh. De- fe fijne verfoeyende dolinge , al was hy nu geftotveti, is onder de menfchen gebleven , ende en konde geen- fins uyrgeroeyt worden , hoe wel nochtans dat daer van den Bifkhop van OmerycK ™relf Pnefters tot hulpe des Paftoors der plaetfe geftelt wierden : daet- om heeft den felven gedacht nootfakelyck te wefen om het onkruyt met de wortelen uyt te roeyen , den H. Norbertum als wefende machtigh in woordenen- de wercken , nu rondomme vermaert door hjne welfprekentheyt ende Heyügheyt , te bidden dat hy tot hun-lieden komen wilde , want daer eenen grooten oogft voor handen was ende flappe arbey. ders. Den H. Norbertus den grooten noot vetftaende, ende wel wetende dat de ketteryen als eenen kanc- ker voort-kruypea, ten zydat men daer tegen is, is terftont met fommige van fijne Canonicken binnen Antwerpen gekomen : ende de Clerg.e heeft aen hem haer Kercke van S. Michael met feker inkomen met oorlof van den Biflchop van Caweryck. Bmgordus genaemt, overgegeven ; hun betrouwende dat Godt door fijne verdienden, ende door het hcht fijnder cetinge de duyfternirfen der onwetentheyt eods dolingen foudc verdryven. Het welck den H.Nor- |
||||
|
462 Het XiV. Cap. van Herten en SchuppenTroef
bertus met fijne Canonicken met fulcken vierigefl jever volbracht hebben , dat binnen koite jaeren, dt voorgaende ketteryen in fulcker manieren zyn verfmacht, dat men geen voetftappen der fcUa meer en heeft gevonden. Men fagh de gedaenren van het H. Sacrament des Autaers , die thien oft vvf- thien jaeren in kiften oft koten verborgen hadden gelegen , wederom brengen , ende het Hooghw: H. Sacrament ftellen in't openbaer in de Kercke , Ca- pellen , 't felve met lof-fangh vereei en , ende tot trooft der fiecken langhx de ftraeten met licht te dragen , &c. Getrocken uyt fijn leven 20. Cap. Syn woort was brandende als een fackel, ende al
die hem hoorden predicken wierden gevat, gevan- gen , en overwonnen. Den H. Bafilms in de uytlegginge van het 28. Ge-
fangh oft Pfalm van David ( hy feght) (a) Den hert met fijn aejfemen treckt uyt de hollen de verhole gedier- ten, alfoodeni/. Norbertm met fijn predicken heeft getrocken verwilderde menfehen levende als beeftcn gekropen in hollen, in plaetfen verdey't van onfe Moeder de H. Kercke , en heeft defe bekeert. Hy mocht feggen als eenen anderen Paulus, kk. bert
gepelt Predikant, Apoflel ende Meefler { 2. ad Timoth. cap. 1.) Den H. Vader Auguftmus verfoeckt dry con- ditien op dat jemant waerachtelyck genoemt magh we- fen Predikant, (b) Dat hy wegh neme de dwahnge, dat hy inflelle de waerheyt : en dat hyvoede de hcfde- En. heeft den H. Norbertm de dwalinge niet wegh geno- men uyt defe ftadt, alshy de duyvelfche leeringe vafi (a) Trahit certu« oris lefpifatione è catis animaiia kt< n ir, Btfilu*
,nP(al 1» (b) Tollat error-rn : in.erar yeritatem ; 8t nuttriat Chariia- «em. i, *Aug*jtin. I. de bon» viimt cap. 18. |
||||
|
van't Geefieljck. Koertfpel. 463
Tanchelinus heeft te niet gedaen ? Hy heeft oock in-
geftelt in de herten der menfchen de waerfeeyt van het Hooghw: H. Sacrament des Autaers , want die nu foo verre gekomen waeren dat fy het H. Sacra- ment met de voeten hadden verftooten , geenfins ge- loovende dat aldaer wiert gevonden het H. Lkhaera Chrifli, fy hebben door de goede vermaeningtn van den H. Norbertns hun verftandt laten vangen, ïndede waerheyt van fijne onderrichtinge foo aengevat , dat fy liever fouden hun hebben laeten martelifcren als daer nu voortaen van te twyffelen , hy heeft oock de liefde opgevoedt, ver weckende de inwoonders Van Antwerpen tot dickmael te nutren de fpyfeder liefde , te weren het H. Sacrament des Autaers. 't Is alhier dat defen H. Apoflel heeft uyt-gefpelt
fijne liefde om alle de inwoonders te verwecken en te trecken tot 't Spel der Liefde ofc Geejieljck, Kaertfpel, nun leerende wel Biechten , devotelyck ons Heer °ntfangen , neerftighlyck te Sermoone gaen , fuy- Verlyck leven jeder volgens fijnen ftaet , Sec. t welck al trecken zyn van ons ptofijtigh en H. Geeflelyck, Koert fpel. Dit Spel der Leifde wort noch dagelyoks gefpelt
°nder fijne kinderen , en fy maken profeffie van alle menfrhen dir fpel te leeren alfoo hun faligheydt berekende , op dat fy hunnen Even-naeften oock ^ede fouden faligh maecken. |
||||
|
4<j4 Het XIV Cap. van Herten en Schappen Troef
§• V.
Ven H Francifcus Xaverius Religieus der Societeyt
Jefu Apoflel van Indien heeft fijn l ierten Troef
gefpelt met fijnen Even-naejien.
Dien grooten Apoftel van Indien ende JapO'
nien den H. Francifcus Xaverius leer edel vafl ftamme, kloeclc van veritandt t groot van gemoet* nu uyt de ydelheyt des werelts getrocken door de" H- Ignatius^hy begonft fijn Herten Troef,c\it is te (eg" gen fijn liefde te betoonen tot fijn even-naeften 1" het groot Gaft-huys van Venetien , alwaer hy voO' groore fwaerigheyt , ende gevoelde eenen af-kee' van de nature in het dienen van eenen den welckei1 half rot was, vol van (weken ende apoltuymen : maef de liefde heeft defen af-keer overwonnen , ende licb^ gemaeckt het wélcke foo fwaer aen de nature fchee" te wefen, als wanneer hy de nature overwinnende» met eene ongehoorde kloeckmocdighcyt, <y felvei1 gefmeten heeft op de wonden van defen fiecken ei1 met fijnen mont uyt-gefogen het etter , ende de vuf< ligheyt van defè ftinckende apoftuymen : naer wek' ke viótorie van de lief Ie gevolght is eene in wend1'' ge foetigheyt, ende blyfchap in het dienen van dn*' danige fiecken , ende hem alcydt licht geweeft iJ' het welck van te voren foo fwaer viel. Siet wat dat 't Spel der Liefde al voortbrenght, d>'
fpel overwint de nature , ende maeckt fwaere fake11 licht, bitter maeckt het foet. Wel feght den geleer' den Idiota fchryvende van de Goddelycke liefde a(» 13. Cap. De waerachtige liefde maeckt altemael ItC"1, |
||||
|
van't geejlelycjk, Kaertfpet. 46 $
'igenefwaer ende lajiigh is,'de liefde en wort nop ver*>
fnoeyt door de fwaerigheyt. Endé den honingh vloeyen- den Lceracr Bemardus in fijn 43. 'Sennoon op de Cant. kghf.Om dat de liefde Jlerck. is als de doodt,fy overwint de bitterheytvan alle fwarighe den. In dit Gafthuys en by andere fieeken ge/pelt heb-
bende 't Spel der Liefde : hy is vertröcken naer vremde Landen om fijn liefde aidaer te oeffenen in de be- keeringe der ongelöovige , Godt heefTeertydts aen Anantas veropetihaert dat hy Taulum tot dé bekee- ringe der heydenengeroepen hadde: infgelyckx heeft hy te kennen gegeven aen de Suftcr van den H. Xa- verius , dat hy herfi tot de Bek'eeringe van de nieuwe Vverelt wilde gebruycken; 't Welck hy oock heeft Volbracht ende heeft foo binnen Indien As, lapomen en Veel andere Landen de wilde 'mehfchen getemt, ende beeftelycke menfcheri gebracht tot het gebruyck Van reden, hierom wel en met rechr wort hy ge° itititulecrc det> Apoftel van Indien en laponien. Daer wort Vertelt in fijn leven hoe dat defen
grooten Heyligen noch'"johek 2ynde heeft gedroomt dac hy geladen was met eenen fwaeren grooten ^loriaen , 't welck Wort üytgeleyt met een gedicht lti't vyfde boeck. van d'eerjle eeuwe der Societeyt Jeft* °p defe naervolgende maniere. XA VER I foo ick. wel tot kennis uwer minnen
Aenmerckt wat bj nacht verbeiden uwe finnen. Het groot en fwaergewicht van eenen Aloriaen Beteeckent al den lafl die gy moet onder f aen. *Vn kjsn ick, du hert, nu weet ick. ({gedachten G g Wmt.
|
||||
|
4<>S Het XIV Cap. van Herten en Schuppen Troef ^
Waer naer met fuiken neerfl foo kloecke werkentracbte De hef ie du foo vremt tn's menfc hens z.ielefpelt En heeft tt noyt foo wel naeft leven a'gebelt lek. f en dat in it-pack, heel Oojlen is geladen Waer me'gy henen treedt door d'ongebaende paden-' Geen bargen z.jnfoo hoog,foo dtc\ metfneeuw bekJeet Geen rotfen z,jn foo fel, geen fanden z.yn foo heet, Die tt doen Jlille fiaen : niet eer enfultgy rnfl'n, Voor dat gy &ytgeraec\t aen de Chmeejche kufleft '• En daergj uwen laft alfdanfult leggen af, Daerfal de liefd' tt oock doenfincken in het graf. Oock naer fijne doodt foo is't dar defen weerdi'
gen Apoftel'noch (peelt het Spel der Liefde, feynden- de uyt den Hemel de liefde tot fijnen even-naefte'1 in de herten der menfehen die hier leven op de we' relt : fulcks lefen wy in't wonderbaer leven , va0 Joanna Dedemaker Beggyntjen tot Aeljl : welcke hec*1 uyt-gefchenen in mirakelen foo ten tyde van hae leven , als naer haer doodt, In't 25. Capittel R*cii defe naervolgende woorden. Op den Feefidajh van dl* H. Francifcus Xaverius,wasfy fooontfleken met den)1' ver der z.ielen dat fy qualyck, wifi waer haer j"elven•l*' ten. Het fcheen dat fy wel alle hoeck.cn des werelts fotf* doorloopen hebben , om de zetelen tot Godt te trecken- Sonder twyfTelen dat defen grooten Apoltel nOc^
allen dagen deelachtigh niaeckt de liefde tot fij"e even-naeften in de herten van al de Religieufcn de Societeytjefu, want den jever is wondeilyck in c\c' lof-baere mannen : fy ftuderen dagh ende nacht ^ de teere kinderen van jonckx af te leeren fpelei" 't Spel der Liefde. |
||||
|
•van't geeflelyck Kaertfpel. 467
§. VI.
Onfe weerdige Moeder Anna van den H. Bartho-
lomeus heeft haer Herten Tiodgefpett, dat«
baer Uefde betoont binnen Antwerpen.
Lieven Lefer ick hebbe in de Herté twee , hande-
lende van't Gebedt U. E. voor-geftclr in't korc hoe dat onfe weerdige Moeder Anna Antwerpen heeft ycrloft door haereliefde.Godt biddende.Maer nu foo fal >ck die vertellen met de Approbatie van den Biffchop. De Approbatie van denBifchop van Antwerpen hoe de
felveStadt. Anno i6zz. mirakeUuftlyck.bevryt is
van een enterpries die de Neder-zyde tegen
defe was hebbende.
IOannes door Godts ende des Apoftolycken
Stoels gratie Biffchop van Antwerpen , alle dia aefen fien fullen faligheyr in den Heere. Kennelyck ende getuygelyck maecken wy, dat gefien hebben- de de depofmen voor onfe Commiffariffen refpe- ftivelyck gedaen, te weten voor de Eerw: Heeren Godefridns Diepenbek Aerts-Priefter, Zegerus van Hondtfum Pasnitenticr, J>^^ van Hemffen ende Gaf- per Exftrix Plebaen , alle Licentiaten in der Heylioer Godtheyc en Canonicken van onfe Cathedrale Kercke van Antwerpen , door Moeder Priorinne ende andere Religieufen des Convents der Carme- 'iterffe Difcalfen defer Stadt van Antwerpen in de ftraet geheeten den Rogier, door den Eerw : Pater ^ovinciael der felver Ordere, door Joannes Greyns G g 1 Schipper t |
||||
|
4^8 HetX1KCap.van HertenenSchuppenTroef-
Schipper ende Adriaen Berendocq Notaris, ende "ye * ve depoGtien volkomentlyck ende rypelyck ondel - focht hebbende, oock genomen hebbende den ra van de geleerde inder heyliger Godtheyt ende an- dere Gpdtvruchtige mannen , wy verklaert hebben» als wy door defe tegenwoordige verklaren , aen on^ genóeghfaem kennelyck te wefen dat in December in t jaer i6xi. als den Prins van Oragnien Mafir'itm meynden eenfdeels door macht , ten anderen doof verraet, te nemen de Stadt van Antwerpen, ende door Godts wille fijn armade verthoeyt wierde en' trent de Willemftadt, foo dat hy door den wint ende vorft felver nauwelyck onrquam, de Eerw. Anti* de SanBo Bartholomeo in den middernacht door God' boven naturelyck verweckt is om te bidden, wa^1 in een mirakeleufe veropenbaringe te bemerek^11 ftaet, en dat fy lanck boven hare naturelycke macht» mits Godts verfoeckinge in't gebedt volhert heeft» ende door haer verdienften en volherdinge in't ge' bedt gefien is te veikrygen die mirakeleufe ve1' ftroydinge van de Armade des vyandts, welcke al- le de werelt kennelyck is 3 't gene fekerlyck te recbc gehouden magh worden een teecken haerder heV" ligheyt. Tot welcker getuygenifle hebben wy de- fen met ons hant onderfchreven ende bevolen onfe15 Segel hier aen te hangen. Gegeven t'Antwerpe" den 4. October Anno 1629. Joannes Bijfchop van Antwerpen
De plaetfe des grooten Segels va»
Syn .Hooghweerdigheyt.
Niet
|
||||
|
van't Gèeftelyck, Kaert/pel. ' iJ- 4(59
Niet alleen en is de Sradt van Autwerpen Anno
1612. in December van Mauritius Prince van Orag-
nien mirakeleufelyck als uyt de boven-gemelde
' Approbatie gebleken is,bevvyi;. gelMvfeh, ■rhaer is
. oock niet min wonderlyck int iacr 1614. in Oóto-,
ber bewaert van eenen iiftigen aen-ib.gh die oafs: te^en-partye was hebbende op 't Cafte&l van Ant- werpen, daer de Scadt, jat het gapfeh tandt aen- hinck , als alle menfchën bekent is. Wanneer ais den • vyant s'nachts gekomen was met eetïige duyfende
foldaten ende diveriche praclyckige inftrurnenten op datfe 't felve Cafteel, daer als doen weynige fol» ! daten op waeren , fbuden verralTchen , is Moeder
Anna wederom door een fternme (die fy feyde de ftemme was van de H. Moeder Tere fa)- op geweckt ende heeft haere Reiigièufen tot 't gebedt geroepen voor 't H. Sacrament , alwaer fy eeneivtydt heb* bende gecontinueert, haer heeft doen flapen -gaén»■ feggendc dat het perykel nu gedaen was , als 't oock; ^*as ; want op dien tydt eenen foluaet die in't' Ca- fteel op 't fchiltwacht ftonc, den vyandt' is geuact' gemorden en fchietende den aen-flagh beert ont- deckt, ende den vyant doen loopen. AffrabatHm v.erpia, Anno 16.29. den 3. -Ociobev. Onfe weerdige Moeder Anna befittendg de Ber*>
, ^ Twee, dat is te feggen, hebbeade de gratie van
"et inwendigh ende uytwendigh gebedt fy heeft ^efe uytgefpelt ende gewonnen de bewaunge de= fsL' Scadt . ende uytvolgelyck van bet geheefe» landt. |
|||||
|
Gg3 HET
|
|||||
|
470 Het XV. Cap. Conditien van't Spel der liefde
HET XV. CAl'ITTEL Conditien van't Spel der Liefde
§. i. V'eerfte Conditie van ons Spel der Liefde is, al die
geenen Troef en heeft, moet onder-fteken,
ende en magh niet mede fpelen.
Y hebben verftaen uyt het 13. Capitv
tel, hoe dat Herten Aes den Troef is van ons Geefieljck. Kaertfpel. En nu on- der de Conditien van ons Spel is defe te weten , die geenen Troef en heeft moet onderlteken, hy en magh niet mede fpelen : dat- istefeggen , al die geen hert en heeft, geen liefde tot Godt en magh niet wefen, noch fpelen m't ge- felfchap van de minnende zielen : om dat hy geen liefde en heeft , en aengefien de Goddelycke Lief- de Troef is. 't Is U. E. kenbaer, hoe dat in't werelyck fpe'
dickwils bedrogh omgaet , want als men befpreckt dat die geen Herten en heeft, die geenen Troef en heeft dat hy moet ondetfteken. Veel feggen Troef te hebben , en fy en hebben geenen , en Je men laet defe mede-fpelen , want naer hun woorden 'tfchynt dat fy Troef hebben. Alfoo oock in ons geefielyck. Spel, daer zynder maer
al te veel die feggen Troef te hebben , dat is te feg- gen , die daer uytwendigh fchynen Godt te bemin» nen uyt hun herte , maer met'er daet vint men con- trarie , foo dat van defe wel magh gefeyt worden, f) |
||||
|
van't geeftelyck\'Kaertfpel. 471
bekennen Godt re beminnen of te kennen door de liefde
tn'de met de we? ben loochenen fy hem (adTitum cap. i.) Dit bedrogh gebriiycKén alle fondaren v^n on-,
fe Moeder de H K'cke, (daer naer fullen wy be- fondeilyck fpreken van de nieuw-gefiende) onder- vraeght alle fondaren hoe groot dat fy zyn , wel Joncker , getroude ongetroude bemint gy-lieden Godt ? Terftont fullen fy antwoorden met vollen monde , och jae, en noch daer by fullen fy voegen Wel hoe , fouden wy Godt niet beminnen ? daer gefchreven ftaet : gy fult uwen Heer uwen Godt be- minnen. Ende eylaes met de wereken loochenen fy Godt, fy en beminnen hem niet. Jae de Tonden be- tuygen contrarie aen hun woorden, want dat (y, Godt beminden , fy en fouden hem niet vergrammen. Hoott dan toe alle fondaren ende onthout defe
leflè, ick fegge dat gy Godt niet en bemint, noch niet en kont beminnen , foo lange gy-lieden zyt, en blyfe in den ftaet der doodt^fonden : gyvlieden dan zyt uytgebannen van ons Spel der Liefdchoon Paulus die Jefnm Chrifium onfeu Heer niet en bemint, dat hy uytgebannen z,y. Defe moeten vertrecken: fy en mogen. niet mede fpelen want fy en hebben geen herten, geen Troef 't welck kan beveftight worden met «en gefchiedeniffe heel wonderlyck om hooren. Den H. Antonius de Padtta , predikende op de uyt-
vaert van een ryck menfeh die wreckelyck hadde ge- beft ., fijn herte teenemael ftellende op de goederen, «Wen H. Predikant begonde fijn Sermoon met de ^oorden van den Evangelift Lucas aen't 17. CapitteL ■£*«» Ryckfft hgeftorvenende hy is begraven, in de bel- G g 4 k |
||||
|
'471 Het XV. Cap. C&nditien vqn't Spel der Liefde
Ie. Jae feyde hy , deïen'' rycken Man is overleden U. L. vrient, ende hy is begraven in den afgront der hellen , de vrienden dit hoorende wierden verftek en Honden verbaeft , en waren gram tegen defen Pre- dikant , den H. Antonius dit (lende , hy fprack oe vrienden aen , feggende', dunckt ö. 'L. miffchien jTiyn waerachtige leerrnge vremt te wefen , (a) Gaet in fijn Threfooren ende fchatten , ende aldaer fa" gy-liedeti int midden vinden fijn herte : men heeft iijö lichaem open-gefneden ende fy en hebben 't hert nlC* gevonden1, maer doende fijn kcftèr open , fy hebbet1 't herte gevonden in't midden van 't gek, wel ctap heeft Chufttts gefeyt by den Evangelift Lucas 11. cap- waerU. L. Threfoar is aldaer falU. L- hert wefen. D& 'danfijn hc'rte ftelt buyten Godt,op ryckdommen,op tlê gcnoeghten des vleeich', op dropekenfehap, &c. hy en heeft geen herte voor Godt, ende foo uvtvolgc Jyck hy en heeft geenèn Troef van ons Spel der Lief '<■'■ Den Cpnincklyckerf Propheet David Pfaitn. 61' geeft een fehoone vermaeninge voor alle ryck? roenfchen,is't faken ( feght hy) dat de goederen ovit' vloedi-gh' 'z.jn en wilt u herte daer op niet jlellen-^ oft h ƒ wilde feggen , en 'rhaeckt uwen Afgodt daer va" niet , dat het geldt u diene , maer gy het gek niet • Het geit dient u als gy "t felvé gebruyekt om eerlyCf en degelyck te leven, als men volgens fijnen (ta# en goederen geerne de arme menfehen mede dey'ï' Maer als dan dient den menfeh het gek , als hy lij11 affectie daer op laet vallen: en 'tfelve mer een oO' geregelde maniere bemint , defe affectie brenglli: \oof{
fa) Sed ite ad Theianmm ejus, 8c iüvenietis cor in medio il1'0*
«V. tinton, de Padua. |
||||
|
van't geeftelyck. Kaertfpel. 475
Voort een gierigheyt, ende de gierigheyt wort noyt
Verfaet. Maei laet ons eens onderfoecken van waer dat
het komt dat den gierigen menfch noyt en wort ver- faet. Eer ick hier op antwoorde , {00 moet ick voor oogen ftellen hoe dat de alder-ryckfte Coop-lie- den die meer als 300. guldens alle daegh hebben voor in-komfte , als fy van de fchuldenaren vermaert worden , om een fomme geit, fy fenden defen wegh' foo dickmael als fy konnen en ten lange leften door fchaemte bedwongen tot betaelinge , het fchynt dat fy een ribbe fnyden uyt hun lichaem ,: als fy fehevden van een deel Piftolen , want volgens hun nature fy fouden liever daer foo veel noch by doen als iy af- nemen , en dat groeyt als het vier gelyck den Wy- fen man feght: de gierigheyt is als een brandende vier 'f welc\ noyt feght 't is genoegh. ( Proverb. cap.. 30.) Hoort wat Ariftoteles feght van het vier,(z)Het vier
door gedurig droogh hom by te doen groeyt fondercynde. Alfoo de gierigheyt door het by doen van goe-
deren , en wort Biet gebluft , maer ter contrarie het groeyt meer en meer.fonder eynde. Maer wy fullen nu voldoen aen de vermelde v> age,
te weten waer van dat het komt, dat den gierigen noyt en wort verfaet. Hoort den ouden JMeffreth.octfi defe reden, (h)Om dat het geldt niet en wort gdeyt daer den dorft isvan den gierigen , want den dorfl vanden gierigen is in de z.iele,maer hy leghtfijn geit in de ktfte. (a) Ignis per appofmoncm corobuiti:.iliam crelcit m infinitum. fhi-
hf, l 2. de anima..
(b) Caufa elt qula pecunia non apponimr ubi eft (itist <i':.» enim aysri
eft in anirca led ïpfe ponit pecaniam ia atca, &.C. Meffreth Dtm. $i pc/l. Epiph. .: |
||||
|
474 Het XV. Cap. Condititn van't Spel der Liefde
O fotten gierigen(gaet defen Leeraer voort)die itgelt legt in de borfe oft kfie,dat geit en is aen u geen verfadingt' mier dorji foo dangy enfult niet kpnnen verfaet wordertt want 't geit is een lichaemelycke faecke: ende de ZJelefi een geeflelycke fake en voorwaergeen geeftelvcke dingen en kpnnen met lichaemelycke vervult worden;noch oocK geen lichaemelycke dingen kpnnen vervult worden met geeflelycke- By exempel: gelyck de k}fie niet en k^n ver- vult worden met wysheyt, alfoo en k&n de z,iele ntft vervult worden met geit. (a) Niemant dan en Helle fijn herte op de goederen
defer werelt, want alfoo u/oi t den menfeh berooft van fijn herte, maer foo u He goederen overvloedig'1 zyn , dient u van de goederen , maer en wiltfe fel* niet dienen , heft uw' herte tot Godt ende en laet het niet daelen op der aerde. Den H. Vader AugufimHt (b) gaf defe vermaninge aen een Weduwe met naem Proba. Ende in een van fijn brieven tot haer gefchreven heeft defe woorden. Het raeckt aen de wt- dxwelyck? forge, is11 dat de Ryckdomnten overvloeyen* en fielt u herte daer met op , op dat het in defe verrot- tende niet en kpme te flerven , het welcke boven tot Godt moet q^aen om te leven. Alle dronckaerts ende onkuyfche menfehen en
hebben oock geenen Troef, geen herte voor Godt, maer hunnen buyck is hunnen Godt. Hoort den H. Paulus van defe fchryven tot de Philippenfen aen't derde Capittel. Daer wandelt'er al vele,van welcke ick. XI. L. dickunls hebbegefproken , maer nu foo fègh ick ^>et (a) Verbi grati.1. Sicur arcanon poteft iropieri fapiamia , ficnecani-
im pecunii tdtm Ibidem. (b) Pertinent ad viJualero curam, divitiz fi affluant, ne apponat cor«
neineïiputrsfcendo moriatur, quodfurfum eflè debet ut vivat. 6. *4u-, £u/l, Efift. ui. Ad i'robam v-iüuam. |
||||
|
van't geejlelyck, Kaertjpel. 475
tveenende vyanden van't Cruyce Chrijii, wiens buyck,
hunnen Godt is. Wiens eynde is de verderffemjfe. Wy moeten weten ende verftaen de nytlegginge van den H. jdmbrofms op defe vermelde woorden Panli, om alfoo de felve wel te begrypen. Defen H. Vader feght, dat'er ten tydeals Paulus was predikende, een nieu- we Se&c op ftont van geuferye die de H. Schrifture niet en aen veerden , al waer fy fprack van vetfter- vinge en wercken der penitentie, hierom noemt hy defe, vyanden van't Cruyce Chrijii, en fy aenveer- den de H. Schrifture uyt-leggende die volgens hun- ne maniere, den toom los latende aen alle dronc- kenfchap en overdaet, en hierom feght Pauius:wiens buyck, hunnen Godt is. Den Propheet David feght : Pfalm. 5. Mynen
Godt mynen Coninc\. Hier op fchryvende den HVader Hieronimus, feght: (a) Dien heeft derven figgen waer- acbtighlyck, mynen Godt,om dat dm buyck, mynen Godt niet en is: al oft hy wilde feggeri,die de dronckenfchap beminnen , ofte de bnkuysheyt lief hebhen , die en hebben geen Herte, geen liefde tot Godt. In defe wort volbracht 't gene den Propheet Ofeas heeft Voorfeytaen fijn 7. CaV. Een vcrleyde Duyve geen herte hebbende. Den ff. Gregorius leert ons met klaere woorden
hoe dat alle fondaren vallende en levende in doodt- fonde, geen Troef en hebben, dar is te feggen , datfy geen herte en hebben. Hoort fijne woorden : (b) Alfoo dickwih wy grootelycks faelen , ivf en hebben ons herte (a; Rex meus& Densmeus , ille atifus eftdicere vete Deus men*,quia
Don eft veuter Deus mens , quia non eft libido Deu» meus« S Hicron. in ffatm. % (b| Qjiotiefcnmque graviwr delinquimtij eor noftrum non habema»
$ GregWt i. 2. tap, Ui |
||||
|
47Ó Het XV. Cap.Conditien van'ffpel der liefde,
niet, Waerom Teremias aen't loodtfche volci^t welck grootelychj faelde hun benfpende , fejde, (a) Hoort fot volc\ die geen herte en hebt f Wy moeten weten hoe dat men geen twee Hee*
ren dienen en kan. Alfoo fegh ick , dat men geen twee Heeren en kan beminnen , men kan Godt niet dienen en lief-hebben , en oock de Ryckdom- men , het vieefch,. Sec. want defê faken en komen niet over een, 't zyn diverfche Goden, 'tzyn an- dere Heeren , fy gebieden contrarie : wel( fegbt Patilw)wdt mededeelachtigheyt is'er van de Rechtvcet" digheyt met de boosheyf.Oft watgejelfchap is'er tujfchen 't Itcht met de dttyfterniJfenïWat over een kominge is'et tujfchen Chnflus en Belial](z. adCorinth. Caf.G.) al ofc hy wilde fcggen geen , en om dat fy niet over een en komen , hierom en kan men defe twee niet dienen , den eenen gebiet fuyverJieyt, matigheyt, Sec. den anderen gebiet onfuyverheyt , onmaetig* heyt. jemant /al feggen , men kan wel Godt bemin- nen en dienen , ende men kan oock wel wat de werelt en het vieefch dienen. Daer wort ons ver- telt in't derde Boeck der Coningen aen't a. Capittel, van de twee moeders welcke 't famen geflapen hebbende met haer twee foontjens , den eenen wiert s'morgens doot gevonden, ende elck feyde den levende haer toe te behooren , en dit proces is gekomen tot den Wyfen Sdomon ; die niet konnen-. de oordeeien wie dat was de waerachtige moeder, feyde dat men den levenden foon foude verdeylen en aenjedereeadeel geven : d'ef-n vrouw antwoor- de
(a)Q«wre Jcremias Jndaico populo graviter delinquent! improperans ah, aodipopulc ftuïte qui non habei cor lertmt* i- |
||||
|
varit geeftelyck IÏMrtfpeL 477
de aen den Coninck dat het gefchiede , maer de wier*
achtige moeder dit hoorende feyde , dat 'het niet verdeelt en worde , "maer geeft haer het levende kint; Salomonliendc de tranen uytloopen , en hoorende de- fe ftem, heeft geoordeelr dat dit de '• waerachtigc moeder was , ende heeft geboden dat men haer (oude geven den levenden foon. Hier komt in den H.Ber- nardns(a)Dat bj verdeylt worde,dcfeflemen is niet van vader noch van moeder,Wam een moeder fal Kever haer kindt geven als te laten verdeden. Want wat is te feggen°verdeylen, ten zy döoden i Want een kindt gelapt, gemeden in twee deeterf moet fterven. Alfoo gaet het met die twee Heeren willen be-
minnen en dienen , fy willen geven een deel aen Godt en een deel aen de werelt, dat is foo veel als te be- minnen en te begeeren de doodt van 't herte , want een verdeylt herte en kan niet leven in de liefde, maer het moet vergaen en fterven. Dit heeft Godt voorfeyt door fijnen Propheet Ofeas aen't 10. Capit- tel : hun herte is verdeylt, nu fullen fy vergaen. Al oft hy hadde willen feggen , foo haeft als den menfeh. wilt twee Heeren dienen, foo haeft fy 't herte ver- deylen , nu , te weten op ftaende voet, terftont ful- len fy te niet gaen. Want den Heere en heeft niet geboden een liefde met een half herte , maer hoort den Text^y fait beminnen uwen Heer, uwen Godt ujt geheel uw" herte r'tis een out fpreeck-woort vaa de lfefde, van het Herte. Am totum : aut nihil.
Dat is: *
Geheel , oft geen deel. la) Dividatur non patrtJ, non matris ifl» vo* cirt. S. «er». Epifi. ijl. |
||||
|
478 Het Xf. Cap. Conditie» van'tfpel der liefde
Geeft uw' herte geheel aen Godt, oft geheel aen
de werelt, want den Heer is niet gedient , nochte en kan niet voldaen worden met een verdeylde liefde. Een feker Leeraer vertelt ons hoe dat'er gevon-
den worden feker foorte van Arens, die eenen poot hebben toe-gefloten en plat, gelyck de pooten der ganfen , en den anderen poot is open veTrdeylt, efl heeft fcherpe klauwen gelyck de Arens hebben, de- fen vogel vlieght in de locht om de ptoye aldaer te bekomen, gelyck d ander Arens , endc hy fwernt in de Rivieren om aldaer oock aes te foecken : mat* defe foorte van Arens worden lichtelyck gevangen ende gedoodt door de raven. (a) Alfoo zyn ooc\ die twee Heer en met een herte
willen dienen en beminnen , fy willen Godt dienen bc geerende de hemelfchcgaven, ende oock, den duyvel, be* minnende de aertfche dingen. Sy hebben altydt met den Arens voet,den voet van ee#
gans, met een geeftelycke affeBie, een aertfche afetlie, ff willen van twee klanten voldaen worden hier met de verblydefwemmen in de hopende wateren der ver<ranC' hflycke goederen:en boven met de geeftelycke uelen wil- len fy vliegen om de Hemelfche genoeghten te geniete»- Maer 't z.yn vremde geeften ende van de rave die de» duyvel wel beteeckent, worden fy terftont overwonnen- Gelyck den Propheet Ofeasfeght ; hun-lieden herte if verdeylt, terftont, nufuilen fy te niet gaen. (a) Tales funt qui duobus Dominis fervire volunr. Deo appeten 1°
carleftia & diabülo, amando terrena . Habent fernper cum pede Aqui- lino, pedem Anferinum , euro affedu fpirituali, affeöuro terrenum V u.ramque tiparo volunt pa/cere . 8c fic cum delitiofis natura; in Huxis ror- tuna: boms. 8c furfurn cum Wris fpiritualib'-u evolare ut cadeftera rapiant Petrus Btlcfnv.ReduB. mor*!. I 7. cap. i. Sed ifti degeneres üint fit a CO*'. »0, qui dubolum notare poteft facile fuperamnr. |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 479
Al de gene dan die Godt uyt geheel hun h'erte
niet en beminnen , al de gene die doodr-fonde doen, defe al te fa men en hebben geenen Troef van ons Spel der Liefde, foo is't dan reden dat fy ondeifteken en ondergaen naer den afgront der hellen. Want gelyck den H.Joannes fcght in fijnen 1. Brief. 3. Cap. Die niet en bemint die blyft in de doodt, hy blyft in de duyfternifle, hy en heeft geen brandende herte der liefde. En alle fondaren die in doodt-fonde zyn , zyn fonder liefde Godts , foo dan , fy moeten onderfte- ken , ondergaen , ende en fullen met Godt niet leven inder eeiwigheyt, ten waer fy hun bekeeren. §. II.
Hier wort betoont hoe dat alle nieuwgejlnde, allefeSien
buyten het eenigRoomfchCatholyl^ Geloof'geenenTroef en hebben van ons Spel der Liefde foo dat fy al moe- ten onderfeken , dat is , ondergaen naer de helle. 't"! Seen algemeyne vrage in de Chriftelycke Lee*
X ringe , hoe veel Goden dat'er zyn , ende op defe vrage foo van ons , als van de nieuurgefinde wort geancwoort, dat'er maer en is eenen Godt. Voorder foo vrage ick, hoe veel gelooven dat'er
Zyn ? En ick antwoorde op myne vrage en fegge, dat'er foo veel Gelooven zyn als'er Goden zyn, ttiaer daer en is maer eenen Godt, foo dan maer een Geloof. Hoort den H. V aulus,een geloof, een doop- fel, eenen Godt: (tot de Ephejien aen't 4. Capittel.) Daer en is dan maer een geloof, en al die twy-
felen aen een Artikel die dwaelt ende valt af. Laec »ns dit doen begrypen met een redekavelingc, ge- |
||||
|
480 Het XV. Cap. Conditien van't fpel der liefde
lyck Qvrïflm is een ende beftaet met de GoddefyO heyt ende de Menfchelyckheyt : foo dat by aldiefl jemant fijn Goddelyckheyt, ofte Menfchèlyckheyt loochent , oft fijn ziele oft fijnen Menfchelycken wille niet en wilt bekennen , defen neemt wegh . onfen eenigen Heerc. Ende gelyck het eenigh Doopfel beftaet in fijn
deelen , dat foo jemant doopt in wyn , oft die niet en doopt in denNaem desVdders,ende desSoons,ende des H. Geeft, maer doopt in den naem der Engelen , de- fen vernielt het doopfel ende doet 't felve te niet. Alfoo oock die eenen Artikel des H. Geloofs herf-
neckighlyck loochent, defen en heeft geen waer- achtigh geloof, foo dat al de nieuwgefinde , Calv'f mf.cn , Lutheranen en hondert andere, het geloove niet en hebben, om dat fy hertneckighlyck loochenen Ar- tikelen welcke onfe Moeder de H. Kercke vootftclt, daer nochtans de Kercke niet en kan dwalen,felfs vol- gens de leeringe van onfe tegenpartye. Hoort Lmhet fpreken : (a) De Kerekfi Godts wort geregeert door den Geef Godts ende Chriflus blyft met fijn Kercke tot de volcyndmge des werelts , ende fy is de pilaér ende vafigheyt der waerheyt: dat weten wy: want foo heef het Symbolum , ick. geloove een heylige algemeytie Kercke. 't Is onmogelyck, dat die Kercke dwaele ooCk in den minften Artikel, (b) Item ick fal Ketter zyn in dien ick niet en houde»
het gene de Kercke fal gefloten hebben. Laet ons hier by-ftellen de onder-wyfinge van
Wit aker (c) hy overleggende de leeringe Pmli 1. d (a) Lmherus de fervo arbit.
(b) In Refp. ad Dlal. Sylr. prierat concl. %,
(c) Witakenij, controy. i, q. j, cap 19.
|
||||
|
•vatft. gecflelyck Kaertfpet. 48 ï
Timoth. 5 • te weten, de Kercke is depilaer ende vaftig-
hejt der waerheyt-Seght.Uyt defe plaeife Pattli bejlnjten de Papijien feer wel, dat de Kercke niet en kan dwalen: andere verq^adenuge k°nnen dwalen ende dwalen met'er daet maer dit is eygen, ende een merck-teecken van de fa •vergaderinge dat fy niet en kan divalen. Beminden Lefer wat dunckt u van defe getnyge^
niflen , en vangen defe ketters hun iel ven niet mee hun eygen leeringe ; De Kercke Chrifii en kan niet dwalen , Lmher en JYttaker feggen plat uyt dat fy niet dwalen en kan , jae dat hy een ketter is , die het met haer niet en hout : Calvyn feght, (a) dat fy is " de getrouwe bewaerfter dei; waerheyt, ende dar de felve in haer altydc lal blyven ftaen : maer daer al- tydt de waerheyt blyft ftaen „ daer en.kan. geenc dwalinge zyti, foo hout dan Calvyn dat in de .Kerc- ke geene dwalinge en kan zyn. Wel waer is defe Kercke. ? Aengeiien fy maer
eenenis, foo wytoe-ftemmen : dat de gereformeer- de defe hebben, daer uyt fal volgen dat de Lutheranen hier uyt gebannen zyn , want fy en komen niet in alle Artikelen over een, ende Luther feght dar de Kercke niet en kan dwalen oock in't minde Arti- kel , defe hebben divei fche Artikelen en d'ee» oft d'ander moet dwalen, jae ick fegge fy dwalen alle- bey , ende onfe Moeder de H eenige , Roomfche, Apoftolycke , Catholycke Kercke is de waetachtige, welcke noyt gefaeit oft gedwaelc en heeft, noch niet en kan dwaLn, Door defe eenige Kercke verftaen ick het eenigh geloof, het welcke wy befutcn , en niemant buyten ons. H h lek fa; ]o»a. Calr. 1, 1, Iuft. cap. t, §, 10.
|
||||
|
4& i Het XV. Cdf. Conditien van't fpel der liefde
lek en ben niet van fin hier veel lange difputcti
voor teftellen , want die daer van curiuszyndat fy lefenatde wereken van den Eerw. P. Cornelws H&' zwiert Priefter der Socicteyt Iefu : ende fy fullen in fijne Collatien voile contentement vinden. Hier uyt wort wel befloten dat alle nieuwge-
finde buyten onfe Moeder de H. Kercke , leven fonder het eenigh geloof, hebben fy het eenigh ge- loof niet, foo volght hier wel uyt dat fy geen lier- de en hebben, hebben fy geen liefde > Soo dan geen Sierte , geenen Troef van ons fpel der Liefde , fy moe- ten dan onderfteken ', ondergaen ende en konnen niet faligh worden. Dat dieJt geloove niet en heeft» de Goddelycke liefde niet en kan hebben is klaer» want Pattltis feght: (ad Hebr. cup. 11.)fondergeloav' en k.m min Godt niet behaegen , foo dan oock niet be- minnen. Alle onfe nieuwgefinde dan , al onfe Bybel-fufter'
kens èn hebben geenen Troefgcen Herte van't Spel del hief de ■> en dat by faute van het waerachtigh geloof, al hunne wereken der bermhertigheyt, al wat dat fy doen ten behaeght Godr niet, om dat fy nieten levefl in de liefde, en fy en zyn in de liefde niet , on1 dat fy het fondament niet en hebben , te weten lietHeyligh, eenigh, Catholyck , Roomfch , Apo- ttolyck Geloof. Defe verdoolde febapen zyn te beklagen , fiet
wat een quaet dat hebben gedaen twee Sufanna-bo$" ven , te weten huther en Jan Calvyn. Ter ooifaeck van defen naem wckk ick hun ge-
ve , te weten Sufanna-boeven , ick moet hier vertel' len 't gene my is gefchiet hier binnen Antwerpen & |
||||
|
■van 't geejieljck, Kaertfpel. 4S}
3t jaer 1658. ten tyde van den Vaftcn , foo ftelde ick
de Evangeliën van de j. eerfte Sondagen Jt famen met de uyt-legginge van de vyf geboden van onfe Moeder de H. Kercke, en fprekende tegen onfe nieuwgefinde hoe dat fy niet en houden van dcfs geboden , ick feyde dat den oorfpronck hier van Waren twee Sufanna-boeven , te weten Luther en Cal~ vyn. Eenen dagh daer naer dat ick dit hadde gepre- dickt, daer vraeght haer my eenen Heer ', by hem komende, en malkanderen gegroet hebbende, fey- de hy , is't U. E. Eerweerdigheyt niet die gifteren predickte ? Ick antwoorde dat jae , wel feyde defen, 't Sermoon en beviel my niet qualyck , m'aer U. E. heeft eenen miflagh gedaen , dan ick meyne dat het onvooifins uyt den mont is geflibbeit, want foo hec gefeyt waer vrywillighlyck en bedachtelyck , men ibude teden hebben om over 11 predikatie te kla- gen. Ick antwoorde myn Heer belieft my kenbaec •te maecken myne faute die U. E. aenmerckt heeft, en foo het een faute vrywillighlyck oft onbedach-. telyck gedaen is , ick fal het bekennen, hy feyde daer op myn groote faute ende miflagh te wefen, dat ick eerelycke mannen haer eere hadde geraeckt, jae dat ick die wyt vermaetde trtfïelycke mannen» te weten Luther en Calvyn , op wiens leven niet te feggen en is , genoemt hadde Sufanna-boeven : ick gaf hem defe antwoorde, myn Heer ick en hebbc hier binnen Antwerpen niet feer lange gewoont, en foo era 2yn my noch de eygendommen der nature van defe 'nwoonders niet heel wel bakent, en vreefende dat- ter miflchien noch andere fouden Yerargerc zyn, ick Hhi fal |
||||
|
484 Het XV. Caf. Conditien vartt Spel der Liefde
fal Sondagh naeft-komende foo aen U. E. als aen at» Ie andere trachten te voldoen op den ftoel der waer- heyt in het gene ick volgens U. E. feggen , foude mifdaen hebben. Hier mede was hy te vreden , en feyde hem goeden avondt ende ick hadde nu ge- noegh geroken dat hy den gereformeerden hol- lantfchen kaes in hadde. Den Sondagh daer naer wefende den derden Sondagh
van den Vaften komende op den ftoel ick fagh ront uyt naer dien Heer,ten leften ick vont hem ftaen aen S. A»' na Autaer met twee oft dry gelellen ick liet my voor- ftaen dat het oock van de nieuwgefinde waren. Irt't midden van het Sei moon foo noemde ick defë
twee gaften, te weten Lutber en Cdvjn , Sufanna-boe» t/e»,terftont foo nam ick 't woort op, en feyde hoe dat my jemant hadde komen fpreken over defen naem van Sufanna-boeven, en dat men geen eerelycke mannen als waeren Lttther en Calvyn alfoo en moefte noemen:en- de ick hebbe hem geantwoort dat ick van daegh pU* blieckeiyek foude voldoen,vreefende, ofter nochmeef waeren die my dit qualyck hadde afgenomen. (Ende ick fprack 't volckaen op de naervolgende maniere.) lek hebbe gelefen 't boeck van Daniel het 13. Ca'
pittel ende ick fal in 't kort voorftellen de reden waerom die twee oude mannen genoemt worden Sufanna-boeven en aifoo fullen wy klaerlyck fien oft ick gelyck oft ongclyck hebbe gehadt, als ick Lx* ther en Calvyn hebbe gedoopt en den naem gegeven van Sufanna-boeven. De Hiftorie van de onnoofele Sufanna is aen jedel
wel bekent, fy is getreden in den boomgaert orn haer. te waffchen , ende fy font de twee dochters wegk |
||||
|
vatft geeftelyck. Kaertfpel. 485
en dede de poorte van den boomgaert (luyten , en-
de fy hebhen de poorte gefloten, maer fy en wiften niet dat daer heymelyck lagen twee ouderlingen. Ende doen de jonge dochters uytgegaen waeren, foo
zyn de twee ouderlingen opgeflaen , ende fy hebben tot haer geloop en ende gefeyt : fet de deuren van den boom- gaert z,yn gefloten ende niemant enfiet ons ende wy heb- ben luft 't uwaerts daerom confenteert ons,ende verfaemt V met ons , ift dat gj niet en wilt, foo [uilen wy tegen tt getuygenis feggen: dat'er eenen Jongelinc\met u gtnveeft hee[t, &c. (Daniel cap. 3.) Dit al niet tegenftaende Sufanna en heeft geenfins
willen onkuysheyt toe-laten , maer begonde mee luyder ftem' te roepen , ende de ouderlingen riepen oock , ende fy hebben haer befchuldight, ende doen gelooven , dat fy qualyck hadde geleeft, &c. Noteert defe twee ouderlingen waeren Priefters,
hoort den Text. Twee Priefters op-ftaende : ende de Priefters hebben gefeyt, als wy wandelden alleene in den boomgaert [y is in-getredcu , &c. ende een groot e meniohte hebben aen de[e twee Priefters gelooft, ende fy hebben haer veroordeelt, ende Sufanna heeft geroe- pen met een groote ftemme , ende fy heeft gefèyt, Eeu^ wigh Godt die zyt den bekender van verhole faeck.en, gy weet hoe dat fy een valfche getuygemjfe tenen my hebben voort-gebracht. Ten lange leften Godt heeft door fijnen Propheet
Daniel de valfche getiiygeniffen ontdekt , ende defe twee Priefters zyn tot'er doodt verweten. Door defe twee Priefters konnen wel met recht
verftaen worden huther en Calvyn 5 want fy waeren
H h 5 alfebey
|
||||
|
'486 Het XV. Cap. Conditien van't Spel der Liefde
allebey Priefters. Door de onnoofele Sufanna wordt verftaen onfe Moeder de H. Kercke, welck haer lidt- maeten fuyverende en wadende door de H. Sacrameti' ten-,Lutiger cnCalvyn woonende in defen boomgaert, te weten in de vergaderinge van onfe Moe der de H- Kercke , den eerften wilde flaepen niet een Nonne , en den anderen noch erger't gene ick nieten derve noe- men , want 't is te onmenfchelyck. Maer Sufanna, dat is de H. Kercke heeft haer daer tegen ende geenfins willen toelaren defe foo onecrelycke fonden , 't welck fy gewaer wordende zyn wegh ge- loopen : -en als de twee Sufanna-boeven hebben fy de onnoofele Sufanna de H. Kercke gelaftett, ende gefeyt dat fy niet en deughde , dat fy mocfte gereformeert worden, en veel hebben aen hun gelooft. Sufanna heeft geroepen met een groote fiemme tot Godt alfoo onfe Aioeder de IL Kercke heeft geroepen tot Godt en- de over al gepredickt, dat Luther en Calvyn Sufanna boeven waren , maer al even wel, om 't gemackelyck leven veele houden vaft aen de dolinge ende leerin- ge, ende fy gelooven aen hun , ende fy mifpryfen jae vervloecken de onnoofele Sufanna : maer den tydc fal komen dat Daniel den rechtveerdigen Godt fal opftaen , ende defe al te famen ftraffen met de eeu- wige doodt. O nieuwgefinde het geus leven is ge- mackelyck en'c is goet volgens 't lichaem foo te leven , maer ft is quaet foo te fterven. Nu gy-lieden verftaen hebbende de Hiftorie der
Sufanna-boeven, weet dat ick geen ongelyck en heb- be , noch geen mis-flagh hebbe gedaen , oftmif-ver- ftandigheyt gebruyekt ; maer wel met recht heb- be ick defe twee gaften Luther en Calvyn genöemt |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 487
Sufanna-boeven, en weet dac ick voortaen defe an«
ders geenen naem fal geven, aengefien fy de werc- ken van defe Sufanna-boeven hebben gedaen', foo mogen fy oock wel den naem dragen. Ick fluyte dan , en fcgge dat alle nieuwgefinde
cnde alle feéten die met on(e Moeder de H. Kerck/s niet aen en houden, dat fy al moeten onderfteken, dat fy moeten verdoemt wefen, want fy en heb- ben geen waerachtige liefde , geen recht herte tot Godt en dat by faute van een igoet fondament, te weten het eenigh, Roomfcb-, Catholycl^, Apofiolyck. Ge- loof. Het fondament begevende 't geheel bouwfel moet te niet gaen, by hun begeeft het fondament, foo moeten fy dan te niet gaen , fy moeten onder gaen. Maer geen foo hertneckige geufen , oft foo het
hen belieft acn te vatten , het H. Catholyck, Geloof', en af te fweiren alle andere feóten en gelooven , op defe maniere konnen fy Troef bekomen van ons Spel der Liefde , ende winnen den prys , te wetet» de. eeu- wige faligheyt. 5- III.
X>e tiveede Cmditie van ons Spel der Liefde is, die Troef
hceft,die herten beeft,die liefde beft^dat hy moetfpelen. HEt werelyck Kaertfpel heeft dat voor een con-
ditie , als men Troef uyt-fpelt , dat al, die Troef heeft moet den felven uyt worpen , oft wel hy en magh niet winnen, om dat hy'T reef gsJoo* chent Jaeeft! Alfoo fegh ick,moet het gaen in ons Spel der Liefde
al die liefde befit moet liefde fpelen : door dit fpelea Verftaen wy Godt beminnen. H h 4 |
||||
|
488 Het XF. Cap. Conditien vatt't Spel der Liefde
Op defe obligatie oft verbindinge , fonde ick
geerne doen een propofitie oft voorftellinge, welc- ke fal fchynen contrarie aen de geheele Philofofhie cnde Theologie : en dit niet tegenftaende godtvruchte- lyck üyr-geleyt, fal wefen heel over een komende, en gelyck aen de Chriftelycke Godtvruchtigheyt, Want alle Philofophen en Theologanten vaft-houden, datterniet foo vry en is afs de liefde, a's wetende den eerfteri geboren foon van den wille , welck is begaefr. niet een naturelycke liberteyt oft vfywilligheyt. Maer ick derve feggen dat de liefde Godts in ons
niet meer vrywilligh en is , maer fy is bedwongen en overweldight, want als ick overlegge de groote ende bedwingende verbinteniifen , weicke wy heb- ben om Godt te beminnen , myn gevoelen is dat on^ fe willen foetelyck zyn overweldight, ende mach- telyck getrocken door een foet ende aengenaem ge welt van de Goddelycke liefde, Soo jemant op my geftoort worde over defe pro-
pofitie oft vooritellinge j ick neme den H. Panlus voor mynen byftand,t die gedreven wefende met het felve gedacht, feght : de liefde Chnfit praemt ons, (i.Corinth. yCap.) jae fy praemt ons , fy bedwinght ons , maer ick bekenne dat gy dcfe leflê niet en fult verftaen , is't dat gy in't Spel der Liefde, in Godt te be- minnen niet en zyt ervaren, 't Is de leeringe vanden H. Vader Angnfimus ,(z) En unit niet pejfen dat gy ge* (a) Noli cognare te fnviuiro irahi, ttahiiur anïiuus 8c aroore, 8cc.
Da arnaiuem , 8c fentir quod dico ; da deltderantsra , da talcm ti f§i' quiddicam : Si autem frigido loquor nefcit quid loqiior , &e. Kamuro viiïdero oftenditovi & trahis illam , nuce» pnerodemonftramcr 8c tra* hitur. Araando trshirur. *yiuwft.-tra8 :6 in toan.po/himtium. Si ergoiftaquae imer delicjas 8c voinp'ate jterrenas revelamnr arnan*
libus, trahant, quoniamyeruo) eft, trahit fua quemqtie volupias , nc»» trahit revelatus thrifius, &p. |
||||
|
van't geefleljck Kaertfpel. 489
tmcken w°rt tsgen twen danck>den Geeft wort oockge~
trocken met de liefde. Jae fal jemant (eggen, foo ick ge- trocken ofr gedwongen worde, foo en gefchiet dat niet met myne vrywilligheyt, maer door gewelt. Hier op antwoort den H. Auguftmus hoe dat defe leeringe niet en is voor alle man, brenght my (feght hy) een minnende z.icle,en defe fal gevoelen en begrypen wat ick, fpreke^brenoht een verlangende z.iele,enfy weet wat ick, falfeggen. Maer foo ickfpnke oen een bevrofe aiele ge- heel kontfonder liefde ,Jy en weet niet wat ickfegge , ff en verftaet my niet. Als cj toont een groen tackjken aen etn Schaep en gy
treek} dat tot u gy toont noten aen een kint, en 't wort getrocken , minnende wort het getrocken , fonder quet- finge des lichaems wort bet getrocken , met den bant des herten wort hetgetrocken-is tfaken dan dat de blyfchap- pen ende genoeghten defer werelt,getoont aen die defe be- minnen , trecken, want't üklaer. Elcktreckf fijn ge- noe«bte : en fal Chnjïits vertoont, Chrifius kenbaer gemaeckt aen den menfch , niet trecken ? Hier mede wort myne , foo het fcheen , vremde
voorftellinge, waerachtigh betoont, maer gelyck wel feght den vermelden Leeraer dit moet gefpro- ken worden met minnelycke zielen. Ick fpreke dan aen alle Lief-hebbers van ons Spel der
LieHe die haerHerten hebbé ende liefde,die daer Troef hebben , fout gy-lieden wel konnen wefen oft leven fonder fpelen,dat is te (eggen fonder Godt te beminnen J Om noyt te wefen op defe werelt fonder liefde fonder fpelen met Godt, ick bidde U. E. overleght fomtydts hoc dat Godt goet is ende fchoon, en wat HI15 is |
||||
|
49° Het Xr. Cap.Cenditien vah't Spel der Liefde
is de liefde ? TUto de liefde befchryvende feght : (a) JDc liefde is anders niet als een begeerte van te bejttten eett fakegoet endefchoon , defen Leeraer gaet voort en be- ïchtyftjt'e waerachtige fchoonheyt (en hy feght) defeis ïvelck? altydt is,noch nieten vergaet,noch met engroeyt, endoor wiens mede,-deelachtigheyt alle dingen fckooti zyn. Niemant is begacft mee defe waerachtige fchoo- nigheyt, als Godt, want fy is in hem oneyndelycfc , fy is altydtin hem geweeft en fal in der éenwigheyt in hem blyven : fy en kan niet groeyen noch vermindetc worden, en al wat fchoon is dat komt van Godt. Aen- fiet foo veel fchoone menfehen , aenfiet de fchoone Son , Maen , den Hemel met haer Sterren, overleght de fchoonheyt der blommen , &c. hoe fulr gy-lie- den dit al konnen overleggen , en op-klimmen tot den Godt, Schepper van al defe fchoonheden , fondd' hem te beminnen ï Voorder om bedwongen te worden Godt te be-
minnen : mediteert de dry trappen die Godt is ne- dergedaelt 't onfer liefde. Ick bcvinde dry trappen te weten dat die bemint gelyck wort aen't gene hy bemint, ten tweede dat hy hem vereenighc, ten der- den dat hy verandert in't gene hy bemint. Defe dry trappen worden gevonden tuffchen
Godt en ons, den eerften is geheel klaer , want Godt is ons gelyck geworden die ons niet gelyck en was, jr.e foo gelyck., dat hy heeft aenveert degelykeniffe van't fondtgh vleefch , wat.dunckt U. E. ó beminde ziele; Gqdt die oneyndelycfc was , wort tydelyck , die on- lydelyck was , wort lydelyck , die de heyligheyt ielt fa) Amor nihil eft aliud quaru defiderium poffidendi rem boDara ac
J»oli.hrsm../7<iN>. V :ra pulchriuido eft que fempei, Sc o«jui panïcipa- tione omnia funt pulchra. |
||||
|
van 't geejlelyck. Kaertfpet. 451
is ende den oorfpronck van alle fchoonheyt, goet-
heyt ende heyligheyt, hy wort geteeckent met de befnydeniffe , 't welck is een teecken van een fonda- righ menfch , om alfoo gelyck te wefen aen den fon- darigen menfch die hy beminde. Van defen eerften trap is hy gekomen tot den tweeden trap , te weten tot de vereeninge met onfe natuere ; welcke veree- ninge foo nauw en fterck 't famen heeft gebonden ende geknoopt dat de vreede doodt den fel ven knoop niet en heeft konnen ontbinden , want al is't faken dat Chnflas in foo veel als menfch op den galge-boom des Cruys is geftorven : dit niet tegenftaende de doodt en is foo fterck niet geweeft , dat fy de God- delyckheyt heeft verdeylt van de menfchelycke na- tuere: want volgens't fpreeck-woort der Godtsge- leerde,(a)'f £«»e dat Godt eens heeft aengenomen,en heeft 'tfelvenoyt verlaten. Van defen tweeden trap is Godt gekomen tot den derden , te weten tot de verande- ringe in den menfch, want ten was hem niet genoegh , dat hy ons gelyck was geworden , nochte vereenight, maer hy wilde een worden , en verande- ren in ons maeckende van hem en ons 't lichaem van fijn Kercke , van welcke hy is het hooft, ende wy de litmaetcn : en boven al dat gevende aen ons allen in het befonder fijn lichaem ende H. Dierbaer Bloet voor onfe fpyi'e ende dranck , door 't welcke hy en wy een worden. Hoort Chnftus fpreken by den H- Joannes aerit i6. CapitteL Geiyck^my den levenden Vader gefan- den heeft, ende ic'k leve om den Vader : alfoo diemy eet fai oock, leven omwfnen't wille. Soodat den menfch door het nuttenvajitjfï. Sacrament des Autaers leeic (a) Quod feraïl affumpfit nunquam dimifit.
|
||||
|
491 Het XP. Cap. Conditien van't Spel der liefde
het leven van Chnftus, en alfoo de menfchen wor- den Cbriflelyckf hielen. Laet ons dit wat beter en breeder doen verftaen>
Is't by aldien dat 't vleefch getrocken van Adant oor- faeck is van de doodt, om dat de ziele wort veree- night met een vleefch dat bedorven is door de fchiw der erf-fonde : Alfoo oock moet wefen de vereenin- ge met het vleefch van Jefus Chriflas, een beginfel van een geeftelyck en Goddelyck leven. Om dit wel te begrypen , weet dat de redelycke
ziele treekt tot haer twee gemeynfaemheden met het vleefch van Adam. d'EerJle is natijreel, als wanneer fy gefchapen zyndc
door de Almogentheyt van den Schepper , vereenight haer met het vleefch , om foo van defe twee faken ce maecken eenen menfeh, want den menfeh beftaet in ftofFe oft materie en't fatfoen oft forme , 't vleefch is de ftofFe , ende de ziele is't fatfoen , het wefen oft de forme, in defe verfaminge fterft de ziele fon- der de doodt te begeeren , om diefwil dat de fonde welckeaen de ziele veroorfaecktde doodt, maer en is aenveert, ende niet vrywillighlyck gedaen. De tweede gemeynfaemheyt van de ziele met hot
vleefch van Adam is vry willighlyck, door het toe- ftaen van haren wille : als wanneer de ziele leeft vol- gens de quade genegentheden der bedarve natuere, door de fonde om te loopen in de doodt volgens de leeringe van Paalns, die feght foo gy-lieden leeft vol- gens het vleefch , gj-Ueden fttlt flerven. In d'cerjle vereeninge de ziele geeft het leven aeu't'
vleefch, en fy ontfanght de dcodt door defe veree- ninge des vleefch. |
||||
|
vantgeeftelyckK«trtfpet. 495
In de tweede veieeninge de ziele leeft volgens hec
vleefch door een fehadige genoeghte , volbiengende cnde voldoende aen de welluften der finnclyckheden, en foo ontfanght fy een vi y willige doodt, want als ae fonde eedacn isfy brenght voort de doodt.{Jacob.caf.u) Dit foo wefende, op dat de ziele het leven ont- fanae fy moet vereenight worden met een vleefch dat°levendigh-makende is , welcke vereeninge haer deelachtigh maeckt het leven , dit gefchiet door het nutteB van't Vleefch ende Durbaer Bloedt JefuChnfti m het H Sacrament des Amaers, hier door leven wy een ander leven, een Goddelyck leven , die my nut [al door my leven , met mj leven , m my leven , en ick tn hem. Den H. Vader Huronymus feght, het leven dat onfe
ziele ontfanght, door het nutten van t H. Sacrament des Autaers en is geen gemeyn leven , maerbuyten ma- ten verheven , 't en is geen groeyende leven gelyck wy hebben gemeyn met de kruyden en planten , 't en is geeh gevoelyck leven 't welck wy gemeyn hebben met andere gedierten , 't en is geen veiftandelyck leven 't welck wy hebben met de Engelen , noch 't en is «een leven van de heyligh-maeckende gratie, want de°fe moeter wefen van te voren, eer wy nutten en ontfangen de H. Communie , want Chnflus en is eeen fpyfe der dooden , maer der levende zielen Een levende ziel door de H. Commmie ontfanght
cnd-verkryght't leven Chnfti, wat wonder 2 Want 't gene dat men eet verandert in die het eet. ■■ Dentf Patlus door't dickwils ontfangen vant tf.
Sacrament qmm foo verre dat hy nep. W<^**'»
leve ick mei maer Chnftns leeft m mj. Al oft hy wilde
fegcen door de H. Commmk', door het nutten van t
|
||||
|
494 &et XV- Cap. Conditien van't Spel der Liefde
ff. Lichaem Chrifti,ick ben nu verandert in die ick foo dickwils hebbe ge-eten. Den H.Joannes DamafcenHS den lof van den H. Paulm verkondigende, feght: (2) gelyck, net yfer in't vier gefmeten, voorwaer heel vier wort : alfoo Paulusontfteken met de liefde is geheel de liefde geworden. Alofc hy wilde feggen , hy is geheel Godt geworden, want Godt is de Liefde, foo Godt de liefde is,en dat Paulus geheel de Liefde geworden is,foo dan is hy Godt geworden : dat is te feggen,dat hy heeft eenGoddelyck leven aengenomen. Godt die de Liefde is , (b) heeft dat van nature, oft
wel hy ontfanght die hem gelyck. z<yn-,oft wel hy maeckP hem gelyck Dus fpreeckc den H. Hieronymm. Wy nu dit al verftaen hebbende wie is'er die de»
naem wilt, oft derft voeren van lief-hebber Chrifti en niet en fal fpelen Troef'uyt, dat is te feggen, in't werrk ftellen de liefde , hy moet het doen , jae hy wort be- dwongen te fpelen , dat is, te beminnen oft anders en fal niet wel varen, want de weldaeden nu vertelt en oneyndelycke andere vermaenen ons , trecken en be- dwingen ons te fpelen , te beminnen dien goeden en fchoonen Godt. Hoort den H. Gregorius (c) den Heert roept ons als wanneer hy metJijn gegeve weldaden , als met eenjlem aen onsgefonden tot hem treckf. En als wy het wel overleggen, 't is Chriftus felf*
die ons defe conditie van't fpel heeft ingeftek , foo dat wy defe moeten volbrengen. Den Heer heeft ge- boden dat wy fouden fpelen , als hy feyde aen den ge- leerden des Weths die hem vraeghde, wat is het groot (a) Velut ferrum in igne raiffum totum profeéïo igni» efficitur It»
Pauluschatitate fuccenfuj totus fanciu» eft chatitas. S. lotn. Damafienus l.q art fiii. cap. 14 (b) Amoraut parem accipit, aut parem facit. S. Hieron. (c) Vocat iios Domions quando collaÜJ fuii doni», <juafi yoce ad nol tniffa ad fe trahïu S. Grt&or, 14. mtrM, |
||||
|
van't Geeflelyck. Kaertfpel. 495
gebodt by den H. Matthem aen't 21. Capittel, den
Heere antwoorde, het eerfte ende grootfie gebodt is, gy fait beminnen uwen Heer , uwen Godt uytgeheel ti herte : uyt geheel u z.itle, &c. Het is dan een gebodt ; is't een gebodt ? Hoe fal
een Godc-minnende en Godt-vreefende ziele derven liefde loochenen. Dat en kan, ten (al, nochte ten magh niet gefchieden. Waer't laken dat'er twee oft dry Edel-mannen 't
famen fpelden om een duyfent guldens oft om't befte peert van hunnen ftal, foude jemant van defe Troef hebbende om te kannen winnen den felven looche- nen ? Geenilns : jae dat mee-r is hy foude liever noch een daer by ftelen waer't faken hy konde. Wy en fpslcn ïn ons Spel der Liefde niet om duyfent guldens, oft om een peert, maer wel om ons eeuwigh welvaren, wie fal dan liefde loochenen ? Wie en fal fijn herte niet geven; Jaefelf,wie en fnl niet wenfehen om meer herten tebe- futen dat het mogélyck waer ? Oft ten minften niet mogélyck zynde , hy fal fijn herte, dar is fijn liefde foo groot maecken als het hem mogélyck is. Siilckx lefen wy in't leven van den H. Vhilippm
Nenus. (a) Hy gequetfl zynde met de Goddelycke liefde tjuelde van liefde geduerigh > ende fijn- herte was foo brandende, dat bet niet en kpnde blyven in de gemeyne plaetfe, want het herte wiert te groot ende den Heere heeft dat foo wonderlyck. vermeerdert dat'er twee ribben z.yn gebroken ende wegh genomen ontrent het hert op dat het herte meerder plaetfe hebbende groo- (a) Charitr.te vnlneratus languebat jugitcr , tantoque cor ejus <eQua«
°at ardore in cnra imra fines fuos continefï non poiiet, ilKul titiutn Con» fraöis aique elan» Juabus coftulis lairabiliter Dominui ampliaïurK Brei iar. %oma~. Itiï. J■ |
||||
|
49<5 Het XV. Cap. Conditien van't ff el der liefde
ter fou.de worden, en alfoo bequamer zyn tot meerder liefde. .
Laet ons dan geen liefde loochenen , maer wei meer
liefde wenfchen , en laet ons fpelen , fonder op-h ou- den , dat is, beminnen fonder ruften, fonder ft" tc ftaen , om foo te winnen en te bekomen den prys van ons Spel der Liefde , te Weten de eeuwige glorie. §. IV.
T>e derde Condkie van ons Spel der Liefde is,dat mengee*
y del glorie magh nemen in fijne Liefde oft Troef. HEt gefchiet dickwils in 't werelyck Kaert-fpe*
datter jemant fijnen roem draeght , ende glo- rieert , feggende dat hy fal winnen , en fijn reden hief van is , om dat hy fchoone Troeven heeft, maer ey- laes men fiet defe maer al te dickmael verhefen» want hun dunckt dat fy niet en konnen verliefen eO foo en letten fy op 't fpel niet, ende misbruyckcn hunnen Troef. Alfoo oock in ons Spel der Liefde die hun liefde
groot genoegh achten , die glorieren en roem. drae- gen dat fy beter zyn als de andere, defe in de plaetie van profijt te doen met haer liefde, door de ydel glorie, verliefen alle verdienften, defe fullen ge- lyck worden aen den Pbanftus die op fy-felven bc troude en op fijne goede wercken en C foo ons LucaS vertelt aen fijn i8. Capittel) hy feyde : lck.va$e twee* mael ter weke , ick, en ben niet als andere menfchen. NV 1 moeten weten dat de ydele glorie over de goede wercken , oorfaeck is , dat defe wercken doodt zyf- IcJc ben indachtjgh gefien te hebben een finnc. |
||||
|
van't geeftelyck Kaertfpel. 497
beidt, gefchildert op defe maniere, daer waeren
twee brandende fackelen- 't faemen gebonden , een
met de vlam om'hoogh , en d'ander met de vlam
naer de aerde, en onder defe ftont gefchreven:
Quod me alit : extingtiit
Dat is.
't Gen' my voedt : de doodt aendoet.
Want het wafch , 't vrelck moet wefen het voet-
fel om de fackel te houden branden , als fy om leegh wort gehouden 't is oorfaeck van de doot, 't is oor- faeck dat de brandende fackel wort gebluft en dat de vlam te niet gaet. Alfoo oock fprekende geeftelycker wyfe , de gra-
tie Godts , de liefde welcke ons Godt geeft , is't fake dat wydaer mede naer de aerde fien, dat is te feggen, is't dat wy aen den menfch , aen ons fel ven toeftemmen defe liefde , al oft wy dele deiight felf gedaen hadden , als dan de gratie , de liefde welcke moefte wefen 't leven en het onderhoutfel der deug- den , 't is oorfaeck van de doodt, 't welck oorfaeck foude wefen van ons geeftelyck leven , waer't fa* ken dat wy feyden : Al Wat ick, ben , dat ben ick, door de gratie. Aen Godt zy eer en glorie. Den H. Mattheus vertelt ons in fijn 8. Capittel, hoe
dat Cbrifttts dalende van den Bergh , hem zyn naer- gevolght een groote fchare , en fier een rhelaets rnenfch komende aenbadt hem , feggende : Heere foo gy wilt gy kpnt my fryveren , ende Jefus uytjlekende Jtjtf kant-, heeft hemgeraeckt,feggende :ick.wil wort gèfuy- vert) en terfiont isfijn melaetsheytgefuyvert, ende Jefus feyde tot hem fiet toe > dat gy 't niemani enfeght. Ii Neemt
|
||||
|
4s>S Hel XV. Cap. Conditien van't Spel der Liefde
Neemt ooghrherck hier op Chrifius doet een goet
tverck ende gedaen zynde, hy vetbiet den melaet- fchen die genefen was, 't felve werck aen jemant te Vertellen , wel wat is dit te feggen } Hier komt in met fijn vernuft verftant den ƒ/•
Vader Auguftinus : en hy feght, dat dit gefchiet >'* tot onfe onderwyfinge • hoort fijn fchoone leeringc (a) Den Heere feyde /iet toe dat gy het aen niemant cfl feght: om ons te leeren onfe deughden en gaven ; niet tl •verheffen , moer te bedecken , op dat wy fouden wefen fonder ydel glorie , Godtdie was onbequam om ydel glorie,hy en konde niet fondigen3maer hy heeft dit bevolen om ons te onderrichten,hoe dat wy ons moe- ten dragen in de deughden,in de goede wercken deC liefde, hoe voorfichtigh dat wy moeten wefen in't GeejielyckSfel der Liefde , datwy ons't minfte nieten moeten toefchryven , noch verheffen , noch peyfen» noch glorie nemen in onfe wercken. Ick ben indachtigh gelefen te hebben by den Pr«J
fheetjob aen fijn 31. Capittel, een vremde maniere van fpreken, welcke plaetfe uytgeleyt zyjid,e , fal w^ komen 't onfer propofte : hoort wat hy feght : Is't dat ick. Myn handt hebbe gepuft met mynen mondt, welck. is de meefte boosheyt ende verloocheninge tegel* den alderhooghftcn Godt. Maer Job wat vremde maniere van fpreken is dit*
wel hoe ? Is dat fulck een groote fonde 'fijn eygen handt te knflen ? Waer't fake gy feyde dat het eert van de grootfte boosheden waer , een ander man* vrouw te kuffen dat foude men konnen gelooven. Of
(a) Ut doceret boj , vinmes cJotefiqne noftrai non jaflar* fedc*W*\
3. <At^iTMt ia bstc v«ba, vide nemioi dica». |
||||
|
van't geeftelyck. Kaertfpel. 499
Om defe vremde, maer goede maniere van /pie-
ken te verftaen wy moeten weten hoe dat de H. Schrifture dickwils verftaet door de handen her, werck dat den menfch doet, Job wilde dan feggcn, is't dat ick myn wercken kuffe, dat is te feggen , toe- fchryve acn my felven, door ydel glorie, 't is een alder- grootfie boosbeyt ende verloochenitige tegen Godt. Hoort den H. Vader Gregorius, dien kuft fijn hande
met fijnen mondt> die glorieert over fijn goede werc- ken,en die defe vertelt om geprefen te worden, (z)want die wort overtuyght dat hy loochent de gratie van fijnen Godt, die fy felven toe-fchryft het gene hy werckf. Die dit doen in ons Spel der Liefde, en fullen de gra-
tie Godcs niet verkrygen. Ick vraegh U. E. en waer het niet een groote fot-
tigheyt aen een arm menfch die daer van deure tot deure gaet bedelen fijn broot, fy felven te beklee- den met rycke kleederen, want in de plaetfe van't volde te bewegen tot de liberaelheyt , niemant en foude willen defen geven , want die arm en hooghveerdigh. is , en verdienen geen medelyden. Wel wat is den menfch in de tegenwoordigheyc
Godts ? Ten zy eenen armen bedelaer, die alle da- gen bidt om fijn dagelycks broot, foo naer den lic— haeme als naer de ziele > maer als hy hem prefenteert vOor de Goddelycke Majefteyt opgeblafen en vol glorie geheel hooveerdigh , voorftellende fijn gceda gereken , hy neemt van Godt fijnen goeden wil welck "y heeft om te geven gratiën en weldaden , ende foo den menfch wort arm en hooveerdigh, den Heera I i 2. treckc ,Ja) Nam auöoris fui gratiam negare cotwincisar, qui(qnU fibi uibuj*
""od epsratur. ■& Grejor. Iit.il. mar ui, «/>. ie. |
||||
|
|0G> Met XV. Cap. Condkien van't Spel der Liefde^
treckt af fijn liberale hant, en fluyte toefijn Threiöot der gratiën , eni foo komt den menfch te verlieten* met fijn liefde en goede wercken , die hem mocften doen hebben nieuwe gratiën in overvloedigheydt' Om dat de ydel glorie den menfch geheel fthadig'1 is , hierom(eydeChriflusby den H. Mattheus aen't &• Capittel. Siet toe dat gy uwe rechtveerdigheyt met en doet -Voor de menfchen. Om dat gj van hun-lieden fout gefien'-worden-, oft anders fooenfuldy geenen loon heb' ben by uwen Vader die in de Hemelen is Op defe.y.ermelde woorden foo feght den H. Joan*
fles Guldemont fa) Eenen boom geplant en gefet in eenen algemeynen.wegh , en kan geen vruchten dragen tot dtf fy ryp zyn , om dat de voor by gaende menfchen defelv* afwerpen : fnlc\eenen boomis den menfch die ydel glorie foecht, d.ien als hy met fijn vruchten jlaet tn publieck? plaeifen om gejiente worden van de menfchen, verliep hy fijn vruchten,- Daer wort vertelt een exempel in't eerfte boeck, vdfl t
leven der Vaders aen't z. Capittel, van een feker Erem)'t die begaeft was met alle denghden der ziele,maer die fy felveïi van defe denghden beroemde,'t welck den Duy- veïgewaer wordende,is terftont in de gedaente van een vrouw perfoon gekomen aen fijn Kluyfe,feggende: fW- fy inden nacht fekerlyk foude verfcheurt worde van de wilde beefté.jten waer faken hy haer in fijn Kluysken lieC komen-.welke vrou tv oft duy vel ingetreden zynde,heeft hem toegelacchen endebegonde hem te raken,en hy liet dit al toe fonder tegen te ftaen, en den duyvel hem uyt- (a) Arbor plamata 8t fita in f ia publica , non poteft fruöus ferrc a»
mataritatem , quia tranfeuntes eosdejiciunt ; talis arbor eft homo S'0" liam qua>renj, o,ui quando cum frucHbus fiatin publico ut videatura' fcominibiiJ perdit tru&ui fcos. S. hun, Chryf. In hsc veiba. |
||||
|
van't geefleljck. Kaertfpel. jol
ïacchende is verdwenen : en veel duyvelen hebben
t'famen geroepen.(z)0 Moninck. die u [elven tot deler- ren hebt verheven , hoe z.jt gy in de helle verfonck.cn? Leert ellendigen die hem verheft fal vernedert worden. Hy wanhoptgh wordende ,' uyt fehaemte Van de menfchen is wegh geloopen , en heeft hem bege- ven tot alle (oorten der fonden , foo feer dat 'hem, niemandt met alle goede vermaenin'ge eq koude tot beterniffe brengen. Laet ons dan Godt beminnen , dienen, enuyt'eï
herten liet hebben , ende hem toe fchicken al wat wy zyn, al wat wy hebben, feggende met David;, aen Godt alleen eer en glorie.•■■*' lek ftuyte met een fabélken', daer wort vertelt,
hoe dat ten tyde als de heeftenfprakeiv; den Arendt Coninck onder de Vogelen'heeft gehouden een maeltydt ende hy font dè fwaluwe die 'dapper üj in't vliegen tot al de-rVogélén , ende belafte hem dat hyfe al foude nooden tegen den derden Mey precies tegen ten iz. uren , foo gefey't y foo gedaen. De kan-, we defe bootfetup ontfangen'hebbende , fy docht by haer fel ven dat fy foo fwert was, foo leelyck j en dat- het een fchande foude wefen fich aldus té vertoonet> in't gefelfchap van al de fchoone vogelen, fy floegh defen raet, tcgaen by d'eeh en d'ander om wat te leeneu van de fchoone pluymen : (y ls"daï» gegaen by de fwaen om wat witte pluymkens, 'de-nckende wit en fwert j}eck,t mei af: daer naer is fy gevlogen by de bloet-vincke 'en "vi'aeghde wat fóefe roode pluymkens, daer naer quam fy by dé'papegay en daer I i | ' vraeghde. (a) O Monache qui ie ulque ad ftellas exiQHebaa quotnpdo «duifor--*
Hum e« demer(5s ï difce mLfer, Sec. tx vith Patrum-i. i. c<q>ti. |
||||
|
r$o i Het XV. Cap. Conditien van'tfpel der liefde,
vraeghde fy al veel-der-hande foorten , nu genocgh hebbende heeft al defe pluymkens gefteken hier en daer , en haer docht dat fy fraeyder was als al dat'ef genoot foude wefen , nu opgefet zynde in de plaets van precies te komen ten 12. uren fy quam ten een ure als nu d'ander al faten aen tafel, om alfoo meer geilen te wefen, nu daer wefende fy ftelde het op een proncken , 't welck defe vogelen van natuere hebben , en daerom roept men tegen defe prenck, k01** hfns en fy ftellen den beek op de borft en heffen ha- ren hals om hoogh ; defe dit foo doende in haren in- ganck , alle de vogelen ftonden verftelt haer nicc kennende, ende fy ginck opwaerts naer't hooft eyn- de, om miflehien te fitten aen de rechter zydc van den Arent, den Arent haer fiende met fulck een op- geblafentheyt , hy vracght wat is dat voor een vo- gel ? Sy antwoorden de kauwe > wel feght den Arent van waer is fy foo fraey J Sy feggen dat het al geleent goet was , terftont den Arent dit hoorende heeft be- laft aen al de vogelen elck te nemen dat hen toebe- hoorde , ende jeder 't fijne genomen hebbende, de kauwe haer fiende foo fwert als {y van natuere was» liet haer hooft fincken tuffchen haer beenen en ginck al fluymerende wegh. 't Is een fabel beminden Lefer , maer fy leert ons
de waerheyt : door defe fwerte kauwe wort verftaen den menfeh die fweit is van natuere fonder verdien- iten, fonder gratie , fonder deughden ; Godt uyt fijn Threfoor van goedertierentheyt leent den menfeh fijn gratie , hy geeft hem een wit pluymken van fuy- verheyi , een root van liefde , gave des gebedts , gra- tie van wdfprekentheyt, van vcrftant, Sec. Als den. |
||||
|
vatft geeflelyck Kaertfpel. joj
«lenfch hier op glorieerr en fy-felven defe gaven toe-
fchryft, den Heer neemt wegh dat hem toekomt, en den menfch blyft fweert als te voren. Hierom feght ïaulm : wat hebdy dat gy niet ontfangen en hebt, foo gy het ontfangen hebt, waerom glorieerde gy\ Om dan niet qualyck te varen fchryft Godt toe al
wat gy hebt, hebdy eenen grooten Trpef van ons Spel der Liefde , hebdy een brandende hertc, en roemt daerniet op, maer feght met Paultts.•■met de gratie Codts ben ick. dat icli ben,ende degratieGodts en is m my niet ydel oft ledigh geweefi. Al oft Paulus wilde feggen, de voor-komende gratie Godts , welcke my is gege- ven puer uyt genade fönder myne verdienden , defe en heb ick niet ledigh gelaten , maer met de meder werekende gratie , myn befte doende , en myn pro- fijt daer mede maeckende , ben ick vervoqrdeit in den wegh der volrnaecktheyt. Alfoo moeten wy doen , als wy ontfangen lief-
de , gratie \ in de plaetfe van defe te verliefen door ydel glorie , wy moeten ons befte doen om vol- maeckter liefde en gratie te verkrygen, om alfoo met Paulus voortganck te doen in de liefde ,_ ende hier naermaels te komep in de hemelfche glorie. Herten , liefde heeft Godt eerft uyt-gefpelt, laet ons hem 4,a,a oock, naervolgen en liefde fpelen. ( i. Joa». cap. 4. ) f. Y.
De vierde Conditie van ons Spel der Liefde 4t,v
Die wint die verheft.
DEfe maniere van fpelen heefe ingebracht eade
eerft leeren fpelen Chnflm onfep Salighmaker» I i 4, 'Êwelck |
||||
|
504 Het Xr. 'Cap. Conjitien van't Spel der Liefde
't welck-ons wort vertelt van den Evangelifta MAt- them aen fijn 16. Capittel, want al die begeert fijn ziele faligh te maeck.cn , hy f al fijn z,iele verliefen cnde die fijn TLiüe v.erlonn heeft ommynen't wille,hy fd defelve vin- den. Dit heeft Chriftm fel f gefproken,foo dat dan om te winnen in" ons Spel der Liefde , men moet alle devoi- ren doen en alle neerftigheyt om te verliefen. |
||||||||||
|
,En ivilt geen winfte kiefen
Want die wint, die verlieji En die verlieji, die wint Geen winfte dan en kieft Dus zyt gy wel ge fint. 3-
Och ! goet verlies, wanneer Den menfche komt te winnen
Want (00 imjtf hy den Heer Den Meèfter van het minnen;
Wat wilt eenj'chepfel dogh Hier buyten fijnen Godt De reji is al bedrogb De refte is al fit. |
||||||||||
|
HOoridie verliefl; die wint
't Zynvan die Spaenfcbe trecken Godt "boven al bemint Wilt met de reft vry gecke'n ' Acht'u Vrouw wereltfot , 0,n dat gybasr verlieji, Weet en verfiaet voor'tfiot. Gy 'zp dle't befte kieft. ' 2.
Nu hiftigbfpelt dan aen Op dat gy mooght verliefen ' Onthont dit goet vermeten |
||||||||||
|
Sonder twyftèlen: aen vele menfehen dunckt defe
Conditie heel vremt, wa^nt jeder is uyt om te win- nen j en hiertoe doet hy duyfent devoiren , en fal men nu gaen leeren fijn befte doen om te verliefen; lek dit wel wetende hebbe voor my genomen
defe leeringe Chrifti uyt te leggen, om foo een jeder de felve leflë te doen begrypen, en foo te verwec- ken tot het verliefen en niet tot het winnen. Eerft voor al, hoort een gelyckenifle voorgeftek
van den H. Gregorius,(a) Wt dat gy de tarwe bewaert, gy verheft, foo gy defe faeyt, gy vernieuwt. Want l'a) FnimentiHü fï feivas, perdis; li feminas, renovasquis enim nefciar,
ouodfniaientnra , cam in 1'ernine mittimr, perit aboculis, in terra deficit! fed uad? putrefcit in p«lvere,inde vjrefcït in renovatione. iS' Gng.hom.p. |
||||||||||
|
van't Geeflelyck Kaertfpel. joj
wie en weet niet, dat de tarwe als fy. gefaeyt wort, dat
fy te niet gaet van de oogen der menfchen-en fy vergaet? JUfaer daerfy verrot wort en tenietgaet daen foofchiet fy ujt op een nieuw. Jae de verliefinge , de te niet gae- ninge is oorfaeck van winfte , want voor een , ont- fanght den faeyer veel. Alfoo een menfch die fijn ziele verfterft , die fijn ziele begraeft door de ootmoedig- heyt, hy fterft om te leven , hy verheft om te win- nen. Hoort den H. Broeder Gillis Mede-gefel van den H. Francifcus , hy feght, (a) Soo gy wel wilt le- ven verfterft u,enfoogj wel wilt winnen leert verliefen, Den Ouden Origines (b) fchryvende op defe woor- den Chrifii hier boven vermeit hy (cghv.foo jemant lief- hebber van het tegenwoordigh leven fijn ziele fpaert vreefende te fierven, en peyfende fijn ziele door de doodt te verliefen , defenalfoo willende fijn ziele faligh maec- ken,hyfdfeverliefen,baervremdelinck.makendevanhet eeiiivigh leven. Ai'aer foo jemant verfmadende het tegen- woordigh leven,totter doodt toe voor de waerheyt heeft geftreden,hy falfijn ziele verliefen-, te weten infoo veel dat oen gaet het tegenwoordigh leven , maer om dat hy voor Chrijlus fijn ciele verhefi,defenfalfiijn ziele faligh maken in't eeuwigh leven. Soo dat een groote konft is te verliefen , te weten
te verliefen , dat is te feggen, verloochenen fy felven,
niet levende naer het vleefch, maer naer den Geeft.
't Is een al-gemeyn fpreeck-woort, en de fonda-
I i 5 ren
(a) Inter alia paradoxa ait S ^£^idius foews S. Fmncifii
Si vh benevivere, te niottifica. Si vis bene lucrari, difce perdere.
(b) Si quis, incjuit , amator vifse praefemis parcit anima fus: timens
tnoti. & putans aniroam faam per hanc roorrem perire , illevolens hoc mo.to lalvare animam luam perdet eam, aiieoasn Ulam facienj a vita Eterna, Sic. Origines in «s/>, 16. Matthxi, v |
||||
|
$0 G Het XV. Cap. Conditien vatt't Spel der Liefde
ren in den Biecht-ftoel gebruyckcn 't felve dick- mael, te weten, 'tvleefch is kranck, maer den geeft is veerdigh , is't dat men berifpt de fonden des vleefch, en feght myn Heer men magh foo niet leven , wel Tater, 't vleefch is kranck,, (Matth. cap. 16.) Is't faken dat gy kent de fwackheyt des vleefch , en leeft naer den vleefche niet, maer leeft naer den geeft, ter- ftont kryght men voor antwoorde , 't is foo moeye- lyck, al oft wy dat niet en wiften, maer Joncker weet, ten zy dat gy u gewelt aendoet gy en fait de fauten niet overwinnen , kruyft dan u vleefch, ftiaft u finnelyckheden , verftertt u felven , verlieft uwe nature , doet te niet uwe ziele , en dit doen- de gy-Iieden fult winnen, want die verlieft die wint, Quien pierde gana. Verliefen dan, is foo veel te feggen als fy felven
verderven , ende verderven , is fy felven verlooche- nen , die dan fy felven wel volmaecktelyck verloo- chent die verlieft, en foo verliefende hy wint. Wy moeten oock weten dat 't volmaeckter is fy
felven te verloochenen als wel fijn goederen te ver- loochenen en af te gaen , en om dat het volmaeckter is, hierom is't moeyelycker. Den H. Vader Gregorws(a) ftclt ons defè fchoone Iee-
ringe voor oogcn,voorwaerChrifttts als hy aenfijn naer- volgers nieuwe wetten voprftelde heeft gefeyt: ten z.y, (t) Certecum (e fequemibru nova mandataproponeret , dixitnifiquij
renuntiaverit omnibus qua: poflidec, nonpoceft eflt- meus Difcipulus, ac fï aperte dicat : qui per vitsro reterem aliena concupifcitii : per novas Converfationis ftudiura 8t veftra UrgiminL Quid vero in hac Ieöione dicat audiamu» : qui vulc poft roe venire
abneget femetipfum. Ibi dicitur ut abnegerom rsoftra , hic dicuur ut abnegemu» noj , 8c fortafle- laboriofum non ell iiomini relinquere fua: (ed valde laboriofnm eft telinquere Jémeupfum. S. Crtgtt. Pap. Htmthz. ,|l »• Evttng. |
||||
|
vatt't Geeflelyck Kaertfpel. 507
datjemant verlatten heeft al wat hy bsfit, hj en k.att
mynen Dtfctpel met wefen, al oft hy klaerlyckjeyde: die door't audt leven andermans goederen begeert, door de nieuwe bekeeringe dejlt uwe eygen uyt : moer wat dat hy wtlt in defe lejfefeggen lact ons toehooren : Die wilt (feght Chnflus) die het belieft naer my te komen oft my naer te volgen,dat hy fy felven verloochent ; daerwort gefeyt dat wy onfe goederen fonden verloochenen en ver- laten : hier wort gefeyt dat wy ons felven fouden ver- loochenen : ende miffchien ten is niet moeyelyck, aen de» menfch te verlaten fijn goederen , maer feer moeyelyck* is't fy felven te verlaten. Daer zynder al veel onder de Religieufen, die heb-
ben geloochent en verlaten alle goederen defer werelt, maer fy en hebben noch tot nu toe niet volmaeckte- lyck hun felven verlaten. Ick ben indachtigh gelefen te hebben hoe dat op ee-
nen fekeren tydt eenen jonghman quam by den H. Gre- gorius ende hy fprack hem aen met defe woorden: Va- der ick (oude geerne weten wat dat is eenen menfch die fy felven heeft verloochent,en bidde u Vaderlycke goetheyt my te leeren wat dat is fy felven te verlaten,ver- lielen, oft verloochenen. Den H. Vader verftaen heb- bende fijn vrage,feyde5ick fal u antwoorden,maer cerft voor al voldoet myn gebodt. Ende wat meyndy heeft hy geboden?Daer was tot Antiochien een groot Kerck-hof alwaer lagen by duyfenden doode beenderen , hy fëy- de gaet daer naer toe, en daer wefende feght tegen defe dooden alle quaet dat gy kent peyfen, ende hy*. is gegaen, en aldaer komende hy ftelde hem in po-: fture, ende begonde duyfent affronten te feggen aen defe dooden , roepende gy beenderen van boofc |
||||
|
|oS Het Xr. Cap. Conditien van't Spel der liefde
menfchen , van woeckeraers , van moordenaers &c. Iiy braeckte al uyt wat hy oyt quaets hadde gehoort oft gelefen Ende foo keerde hy wederom naer den H- Gregorius feggende j Meefter ick hebbe U. E. ge- bodt volbracht, wel vragende den H. Vader wat hebben de doode beenderen geantwoort J Hy fey- de fy en hebben niet een woort gefproken. Alfoo is ( feyde den H. Gregorius ) en alfoo moet wefen een verftorve , verloochende , en verloren ziele , niet antwoordende als men qualyck wort aengefpioken .maer de antwoorde loochenen , in de antwoorde ver- fterven, de fprake verliefen , en dat om te winnen 't profijt onfer zielen. Men lieght foo dickmael om beters wille, loo-
chent uw' fprake, uw' quade antwoorde om beters wille. Laet ons dan leeren verliefen, om te winnen ; om
alfoo voldaen hebbende aen defe conditie van't Spel der Liefde te mogen altydt in der eeuwigheyt leven in liefde. §• VI.
Exempelen der Heyligen die hun herte verliefende, heb-,
ben gewonnen. |
|||||||||
|
w
|
Y fpelen 't Spel der Liefde niet Godt den
|
||||||||
|
lief-hebber onfer zielen , hy fpeelt eerft , dat
is , hy bemint ons eerft, nu foo wy ons herte daer op,
heggen hy wint ons herte en hy gaet'er mede deur
en wy verliefen.
Op de felve maniere van 't werelyck Kaertfpel, by
exempel Herten Aes is Troef, jemandt fpelt u,yt
|
|||||||||
|
-Van 't geefleljck Kaertfpel. 5°9
Henen Heer , wat Troef daer op-geworpen wort den
tweeden verlieft fijnen Troef van Herten. Alfoo in ons Spel der Liefde, Godt den Vader fpele
Chriftnm uyt, Herten Heer , Heer van ons Herte , foo wv herten hebben, dat is liefde tot hem, wy moe- ten hem naer-volgen en onfe herten op hem leggen want geivck den H. Bernardus feght (z)is t dat het * verdriet 'eerft te beminnen, dat» met en verdriet ivedet. te beminnen : te weten beminnen van die gy eerft be- mint wort, dit doende foo is't dat den Heer on* overwint ende wy verliefen , want fijnhefde tot ons is grooter, als d'onfe tot hem. Soo dat wy ver- 1£ Dat 't eerftc exempel zy den H. Vader Auguftmm
„aerdat hy gedoolt hadde buyten onfe Moeder de H Ketcke , nu wefende een litmaet van de felve , en, omleggende de liefde Godts tot hem, hy nep tot Godt, (b) ho vier't welck altydt brant tnnoyt en wort gebluft. O liefde, welckfi altydt feer verhit »*,* noytfianw ere worlontjhcktmyMfeige'kWgebed ontfteken wor- den van 0 , of dat ick » g'keel beminne. lek W » beminnen Heer , want gy hebtmy eerft be-
mint,oH.rader foo gy u begeeft tot de liefde om Godt «c beminnen, gy f uit feketlyck uwe herte uwc z«de verliefen. Waerom meyndy dat defen H.. Vader al- tydt geichildert wort met fijn herte buyten fi,n Uc- haem, 't felve dragende in fijn handen. Ick fcggc de telen te wefen , om dat hy infijP leven heeft geleefc .,;„,.,, rprlamarr. S.Btrnurd. /b)Oignisqui
hquii. taf' 19- |
||||
|
j t o Het XIV. Cap. van Herte» en Schuppen Troef
fonder herte , hy hadde fijn herte verloren en dat met Godt fpelende oft hem beminnende, ende de H. Dryvuldigheyt heeft het gewonnen , tot beveftin- ge hoort een gefchiedeniffe , welcke vertelt wort in cenigehandt-boecken binnen Duytflant ruftende. Op eenen fekeren tydt, naer de doodt van den
H. Vader Augufkinm Godt heeft gefonden uyt den Hemel eenen van fijn Engelen , tot den Biftchop Sigisbertus , wekken Engel mede-brocht een fchoon ront befloten Chryftal , omringelr met peerlen en diamanten en in dit Chryftal was ruftende het lief- vierigh hert van den H. Attgufiinttt en den Engel fey- de : fa) Eerw. Heer gelooft vaftelyck. dat dit het herte is van den H. Vader Attgttflmus, 't welck, Godt door my* fijnen Engel tot u fent, 't welck. is't Threfoor van de Alderheylighfte Dryvuldigheyt. Maer Engel des Heeren ick foude geerne weten
van waer komt dat herte in den Hemel, aengefien vAttguftmtts light begraven op de wetelt ? My dnnckt dat hy geeft defe antwoorde : als Attgufiinus leefde top de aerde, hy heeft by den H. Ambrofim leeren fpelcn 't Spel der Liefde, en fpelende heeft hy fijn herte verloren : foo dat hy wel feyde met David (Pfal. 39.) myn herte heeft my verlaten. Ende Godt heeft dit herte gewonnen , ende om dit te doen ge- looven fiet ick brenge dit hert uyt den Hemel. Maer jemant fal feggcn men kan niet leven fon-
der herte, kan men niet leven , als wy't onfe ver» Jiefen, Godt moet ons een ander geven, 't is een goede redckavelinge , ende 't is maer te waer, en (a) Reverendiflime Doroine, Crede firrniier quod hoc fit cor S. Pa-
ir» Auguftiniquod Deus ptrme, foum Angelum ad se mitiit : quoft efi tjaelaiiriis SS. Iiinuati». |
||||
|
van 't geeftetyck. Kaert/pel. yii
iierom als Godt een herte wint , hy ftelt fijn herte
in de plaetfe, op dat den menfch nu niet meer en foude leven voor fy felven , maer voor Jefus wiens herte hy draeght. Den H. Raymttndtts befchryvende het leven van de
H. Maget Catharina van Senen , hy vertelt aldaer in fijn i. Boeck cap. 16. hoc dat fy op eenen fekeren dagh , Godt heeft gebeden dat hy foude believen haer herte geheel te winnen en wegh te nemen, (i) fy aldus biddende haer docht dat fy faghkpmen Chriftm, die haer ftinckfi z.yde openende, heeft haer Herte wegh genomen. Dit heeft fy daer naer vertelt aen haren Biecht-va-
der die daer mede heeft gelacchcn, feggende: dit vrou- kens imaginatie te wefen, en hy vertreckende heeft Chriftm aen hem veropenbaert, geheel omringelt mee Hemels licht, (b) dragende in Jijnhant een Hert geheel root enfehoon., en naer der komende heeft dat geleyt in de flincker zyde van de H. Maget, haer feggende : fiet myne dochtergy hebt voor tt Herte» het myne, ende haer' g.jde toe-fluytende is vertrocken. Defe veranderinge der herten befchryvende ee-
nen fekeren Latynfchen Poëet, hy finght op defc naervolgende maniere. f al Vldehaturamemillificoramiinvifione veotre Chriönj, 8c lat ut
finiörumaDerire, abia.oque corde recedere. S. \*jmmd.1 t ca? 16. in vit», tb) In manu fcrens Cor quoddaro mbicundum 8c ïlluftre , pro- ptiufqueacceden.. illud in nniftruro Virgimi latu. impofuu diccm :jc. ce fiHa raea, fcabe» pro ««de t«o co» me«m. cUutajut Uren; receffiw |
||||
|
L
|
||||
|
511 Het XF. Cap. Conditien van't Spel der Liefde
Cor fine Corde mihi efi , fine vita vivere , vita:
Quifine utroque dedit vivere , utrumque tulit.
jVec tulit, ut fine utroque forem, fed vivat ut in me Cor fine corde , novum cor fibi finxit antans. (q^e
Nunc neque veile meumefi, neque nolle at amantisutrum~ Qui mihi me rapuit, Cor mihi cum rapuit.
Vive igitur , mea vita, meum Cor : difcet amare Hinc, qmfeniminm, dumfibivivn> amat.
Dat is te feggen:
Mj is een Hert, maerfonder hert-
Myn leven , is fonder leven Dit heeft genomen fonder fmert Die het leven heeft gegeven, Aen aïle-bey , niet om te z.yn
Sonder beyd', maer op dat nu ruft In my Jefus Hert, fonder 't myn: 't welck. my aendoet, 's Hemels luji, Willen oft niet, 't is myne niet
Jl4aer is voormynen Bruydegom Als dan is dit met my gefchiet Als hy myn Hert nam wederom: Leeft dan in my 6 Jefu fo et
Wantgy zjyt die myn Herte heeft Cy hebt myn leven , en myn bloet lek, ben heel u, gy in my leeft. Die daer leeft voor ufelven leertt
Hier uyt, voort aen niet meer leven: Dan voor Godt, die u heeft ver-eert £» 't Hert aen u heeft gegeven. Wie
|
||||
|
van't geeftelyck, Kaertfpel. 51$
Wie en fal dan fijn befte niec doen en alle gewelc
om te vevliefen fijn herte, aengefien.dat die het fijne verheft wint het herte van Jefas. Iele vinde een Dochter van de H. Catharina van
Senen, welckc oock lieeft gefpelt, maerin't eerfte ,was fy begeerigh om te winnen ende Chriftus heeft haer laten winnen , maer om haer vplmaeckt te maken den Heer heeft noch eens gefpek en hy heeft dan felf gewonnen , en door fijne winfte hy heeft haer leeren lyden. Defe Dochter wort genoemt Rofa de S Maria^an
welcke men leeft in haer leven , (a) hoe dat fy is fieck geworden met pyne in de kele ; en den ge- nen die geheel wenfehelyck is , wiens kele d'alder- foetfte wort verkondight in't boeck der Geiangera aen't 5. Caf. te weten Chnpis , heeft fy felven ver- openbaert aen defe weerdige Maeght , en heeft haec verweckt tot het fp;len, ende den prys wiert ge- ftelt in het wel behagen van die foude winnen. (Ge- lyck dit oock fomtydts gefchiet in 't werelyck Kaertfpel , men vraeght voor wat prys willen.wy fpelen > Ende fy antwoorden die wint fal den prys oft winfte in-ftellen. Chriflas fpelde terftont, en fiet op Rofa viel het loc
der winfte : gewonnen hebbende fy vraeghde den prys , miflehien indachtigh 't gene . de Bruyt fegtit in't boeck der Cantiken , fijn vrucht is fiet aen myn kele, Rofa dan heeft gevraeght dat haer pyne der ke- Kk Ie U) Invita venerabilis fbroris Rofe de S. Maria LimenG», ex tertio
ordine S. P DoraKci fcriuta per R. V. Leonar'um Hanfem ! rovin- cialero Anj-elia? & fociura R P Magiftti Generalis Ord. Prsdicaiorma Sdita Roma: 1664 S.Thtdog. Mag,. E-xtrnHnm en cap. ij. |
||||
|
514 Het XKCap.C'onditienvan't fpel der liefde
Ie fouden verfoet worden, en 't is lbo gefchiet» fy heeft haer vraegh verkregen. Maer den Goddelyo ken fpelder a!s niet konnende verdragen defe win- fte van Rofa, hy is wederom gekeert, en heeft het fpel op een nieuw ingeftelt en met een geluckiger lot is winder igeworden , den prys , de viótorie is ge- weeft de pacientie oft verduldigheyt van Rofa , den Heer voor loon verdobbelde terftont haere pynen, welcke den geheelen "nacht haer hebben ontflapigh gehouden , het behaeghde Rofa by haer felven te onderfoecken en te overleggen oft fy int eerfte oft wel in't tweede fpel meer profijt hadde gedaen , doen fy nu meer toe-gaf aen den Bruydegom , als aen haer felven, hierom foo overwonnen als gewonnen tfl hebben is al even bly geweeft, verwonderende de eeuwige wysheyt,welck {pelende op defe werclt bekene fijne biyfchappen te wejen met de kinderen der menfehen- De Moeder van Rofa aenmerekende dat aen haer'
dochter wederom waren gekomen de voorgaende pynen , en dat met Vermeerderinge, fy vreefde dat fy foude fterven. Maer de hertelycke dochter om af te nemen defe vreefe fy heeft foetelyck en ftillekens ontdeckt het heymelyck myfterie , te weten dat dit fpel was van haren Bruydegom , en foo fy met duf- danige woorden vertelde hoe dit gefchiet was , fy veranderde van gedaente , en haer aenfïcht wiert klaer-blincke'nde , gelyck eertydts het aentïcht vat) den H. Stephanus. Hier uyt konnen wy klaerlyck bemcreken hoe
dat Chriftus op defe werelt wilt winnen , op dat wy verliefcndc fouden leeren met Rofa de patientie, en* de foo onfe zielen beficten in der ceuwigheyt. |
||||
|
van't geefielyck Kaert/pel. ji|
Onfe weerdige Moeder Anna. van den H. Sartho-
lemetts , vertelt in haer leven hoe dat fy fomtydts heeft gefien het Jefekfn fitten op het hertc van onfe H. Moeder Terefa maer wat wonder ? Aengefien oock naer de doodt van onfe H. Moeder men Je- fttm heeft gefien in haer herte. Beminden Lefer U. E. fal gelieven te weten s hoe
dat het lichaem van onfe Seraphinfche Moeder Terefa noch geheel is en ongefchonden oft onbedorven, ende haer herte al oft het noch levende waer, wort bewaert tot Alve binnen Spagnien , en dat ftaet in een fchoon Chtyftal van boven geopent, om dief. wil dat men door experientie heeft bevonden , dat foo haeft men 't felve Chtyftal van buyten fluyt terftont 't Chryftal in ftucken fpringht, al oft dat Seraphinlch Herte noch brandende , niet en begeer- de een bepaelde plaetfe oft limite. Ick Wis van fin met korte woorden te vertellen^
hoe dat in dit herte een openbaeringe is gefchiet maer aengefien ick achterhaelt hebbe de Copye van eenen Biief, welcke gefchreven heeft den Secretaris van onfen Eerw: P. Generael uyt Spagnien , ick fal de- fen Brief hier van woort tot wooit ftëllen , overgefêe uyt het Spaenfch in onfe Nedeilandtfche Taele. Copye van eenen Brief.
Gefchreven uyt Alve £*w»e»Spagnien door den Secretaris
van den Eeru': Pater Generael van Spagnien der
Carmeliten Difcalfen den 17. Oojlmaent i6jo.
ONfen Eerw: Pater Generael quam tot Alve den
leften van de Maem Julius, omaldaerte paf- |
||||
|
'516 Het XV. Cap. Conditien van't ff el der liefde
ieren naer de H. Wilderniffe, hy hadde in fijn ge- felfchap den Eerw. Pater Prior van Torre , ende den Eerw. P. Procurator van Salamanqua ; oock aldaer arriveerden den Eerw: Pater Refteur van Salaman- qua , ende defe alle te famen gingen met intentie om te vereeren het Herte van onfe H. Seraphinfche Moeder Terefa, 't welck ftaet in een groot Chry- ftal tuffchen de Sacriftie van de Difcalceaterffen van Alve , het is daer foo geftelt dat het gefien won , foo van de Religieufen van binnen , als van alle were- lycke van buyten : nu dan wefende aldaer al defe vermelde treffelycke perfoonen en doende haer de- votie , den P. Procurator voot 't eerfte (iet dit herte foo groot worden dat 't Chryftal geheel vervulde, en hy wiert al in't fweet van benautheyt, ende gaf dit te kennen aen d'andere het gene hy fagh , ende op eenen oogenblick alle andere fagen het oock vol- maeckteiyek , ende in't midden fagen fy onfe H. Moeder Ter e fa geheel gekleet, al oft fy hadde ge- leeft , het aenficht geheel bly ende fchoone Onfen Eerw: Pater Generael fagh daer by eenen
Ecce Homo , den Eerw: P. Prior van Torre fagh eenen gekruyften Jefus, aldus fagh oock den Eerw: P. Re- itor , de andere en fagen maer onfe H. Moeder Terefa. Ick die dit fchryve, gebrack daer als den H. Tho-
mas , men verhaelde my dit wonder Mirakel , ick en konde.my fulcks niet laten voorftaen waerach- tigh te welen, dan en liet niet te gaen met den P. Procurator om dit H. Herte te eeren, komende wy fagen noch het gene fy my vertelt hadden , myn ©ogen fagen uytwendigh dit wonder , maer myn fcerte gevoelde wel anders als ick kan fpreken , Cqo. |
||||
|
van't geefleljck, Kaertfpel? 517
veel is dat waer , dat wy al te famen van daegh ful-
len fweiten dat dit alfoo gepaffeert is : ènde waert'c
faken dat ick eenen fchilder waer foude het aenfichc
uytrecken , hebbende alle myn leven noyt fchoon-
der , noch naturelder , noch klaerder jet gefien , als
was onfe H. Moeder gelyck oft fy leefde, wy waren
al perfoonen niet gewoon te genieten open-
baeringe , ick geloove dat dit ons wilt te kennen
geven om ons te leeren , te vereeren ende refpeóte».
ren onfe Overften , ende hun Ordonnantien goet te
vinden , en dat onfe H. Moeder daer door toont met
wat een eerbiedinge oft refpeft fy haer Overfte hiet*
onthaelde. Gelooft moet Godt wefen in der eeu..
wigheyt in fijne Heyligen.
Uyt defen Brief beminden Lefer heeft U. E. ver»
ftaen , hoe dat in't herte naer de doodt van Terefa fy haer felven veropenbaert, en oock hoe dat Chriflm- hem heeft in't felve vertoont als Ecce Homo , en als Gekrttjfl : Wat wilt dit bedieden , ick derve feggen- (latende plaetfe aen wyfer Mannen hier over te oor- deelen) dat Terefa haer heeft veropenbaert om ken- baer ie maken dat waeracktighlyck haer Herte was ende Chriftm heeft hem veropenbaert gegeeffelt en gekruyft om kenbaer te maecken dat hy dit Herte ge- kocht ende verloft hadde mctü)nH.DierbaerBloet want in haer leven heeft Chriftus haer veopenbaert,feggende, myn Doehter waer-het faken ickmynH. Dierhaer Bloei niet en hadde gehort,voor u alleene foude ick. hetflorten, Oft wel laet ons feggen 't onfer propofte van ons Spel der Liefde. Den Heer heeft hem 'veropenbaert in't Herte van Terefa om aen ons kenbaer te maken K k j dac |
||||
|
518 Het XP". Cap, Conditien van't Spel der Liefde
dat hy haer herte had Je gewonn en , en dat (y haet' herte hadde verloren. Om te betoonen dat dit herte hem toe-behoorde. O H. Moeder fèer wel hebt gy gefpelt op fijn Spaens die verliefi die wint: gy hebt u ziele, u herte verloren, (pelende, minnende met Iefus, maer defe verliefinge is oorfaeck van de win- ninge der eenwiger glorie. Laet ons door al defe fchoone exempelen leeren
verlisfen onfe ziele , door verlopcheninge en ver- ftervinge van onfp finnelyckheden. Door Godt jneer te beminnen als ons eygen fel ven , op dat \vy verloren hebbende op defe werelt, met aldeHeyli- gen mogen winnen Iefitm , en de H. Dryvuldigheyt voor onfen eeuwigen en al te grooten loon: veilieft dan om te winnen. |
||||||||||
|
Gy hert uyt dn verhael
Jloe over fejlhien jaeren Ons Pater Getierdel
JJeeft wel fen openbaerett Een Ecce homo Joet Int bert van Trefa net Siet ivat dit fpel al doet Jck. bid hier wel op let. Die hier fijn Hert verliefi |
O Heer fpelt dog met my
En laet my hier niet winnen% Enjlaet my altydt by(nen En woont dog heel van bin- Van binnen in myn Hert Van binnen in myn z,iel Dit fpel myn '*Jel behert Dit fpel my wel beviel. Den Sone van dé menfeh |
|||||||||
|
'Aldaer komtChnftus woonëjn't herte fal hy wefen,
IVant dat hertGodt yerfyeftl AU gy naerfjnen wenfeb Hymaekt aldaer fjnthroonë Dit Kaert-fpel hebt gelefen Hy neemt aldaer fijn rttftJ Gelefen niet alleyn, Het Herte kpmt hem toe Maer fpelen moet daer by Dit Spel is Hemels lujl Spelt dan met liefde reyn Men wort hier nop vam Soo wort gy eettwigh bly.
mee Amen. |
||||||||||
|
vatït Geejieljick Kaertfpeh 5 i£
GELUCK-WENSGH
Aen den goedertieren Lefer. UE. nu gelefen hebbende.dit Spel der Liefde jick
. wenfche dat U. E. herte daer door magh on» fteken worden in Godts Liefde > en vol van vierige begeerten om te blyven fpelen. Den tydt wort verkort, ende, fchynt niet lanck te
wefen als men fpelt met 't werelyck Kaertfpel, stwelck voortkomt van de liefde tpt de winfte : niet minder maer meerder fal ons Spel der Liefde voort- brengen in dezielen. Men.leeft van Jacob ( Genef. 29. \ hy heeft om Rachel ge dient f even jaren ende het dochte hem luttel dagen te z.yn,overmits degrootheyt derLtefde. En fal het jemant verdrieten te fpelen , Godt te
beminnen en hem te dienen 5 Niet om een fchepfel te bekomen maer den Schepper felf, niet om tebe- fitten verganckelycke goederen , maer de eeuwige^ {00 dit Spel der Liefde acn jemant verveelt , 't is by faute van kennifle. Als men jet kent goet te wefen , defe kennifle
baert en brenght voort de liefde , de liefde ver- weckt de begeerte > ende de begeerte wort niet vot- daen , 't en zy dat men befit, 't gene men bemint? en dit befittende men kryght blyfehap. Wel aen Corragie-A&x. is te feggen Herte fchept moets
en leert wel kannen den prys , den loon , waer om. wy fpelen, te weten de eeuwige faligheyt, om al« dus uwe liefde te verwecken, en daer naer begeerigh K k 4 m
|
||||
|
jio GELUCK-WENSCH.
te wordenden noyt in rufte te leven ten zy U. E,
befit dat gf bemint, en alfoo eens mooght de eeu- wige blyfchap genieten : de blyfchap komt voort van de befittinge* der goederen die men bemint, be- mint dan de eeuwige goederen , en fpelt om defe f onder ophouden ,"'' op dat U. E. naer uwe doodt mooght vinden ende befitten de goederen van het ceuwigh leven. Amen. Speelt weli foo vaert gy wel.
F I N I S. |
||||
|
TAFEL
VAN HET
GEESTELYCK KAERT-$PEL. OOrfpronck varit Geeflelijck Kaertfpel ofte Spel der
Liefde. '. - fol. 7 Sermoon van't G'eeftelyck Kaertfpel. 8
Verweckfel Dicht tot 't Geejlelyck Kaertfpel in't kort be-
grijpende al wat in defen Boeck begrepen is. 23 Het I. Capittel. Van den Herten Heer.
g. I. Wie is Herten Heer ? en wie van de menfehen hebben de-
fen Troef van het Geeftelijck Kaertfpel aft Spel der Liefde. 26 g. II. Hier wort betoont hoe dat den Conincklycken Pro-
pheet David heeft gehadt Herten Heer van ons Geefte- lijck Kaertfpel-. 29 §. III. Den H. Apoftel Paulus heeft gehadt Herten Heer
van ons Geeftelijck Kaertfpel. 35 g. IV. Hier wort betoont hoe dat al die Religieufelijck willen
leven, moeten hebben Herten Heer van dit Geeftelijck Kaertfpel. 41 Het II. Capittel Van Herte Vrouw.
§. I. De H. Maget ende Moeder Godts Maria i's de Herte
Vrouw van ons Geeflelijck Kaertfpel. 40 g II. Alle de gene die dragen rfera Schapülier van de H. Ma-
get Maria , hebben Herte Vrouw van ons Geeftelijck Kaertfpel. 52 g. III. Van de andere Privilegiën welcke Herte Vrouw de H.-
Maget Maria heeft gegeven oen het H. Scapulier 58 g. IV. Waer toe dat zijn verbonden de Mede-broeders van't
Broederfchap des H. Scapulier cm deelachtigh te worden de Privilegiën van het felve. '66 g. V. Den H. Dominicus Sticht-Vader van het H.1 Or-
den der Predick-heeren , heeft het Roofen Cranstfen ingeftelt om dat alfoo de fondaren door defe devotie tot de H-. Maget Maria J'oudenJ'aligh worden. '^69 Kk5 -g.-VI.
|
||||
|
TAFEL.
§. VI. Herte Vrouw de H. Maget Maria helpt alle menfcben
die haer devotigb zyn en kiefen voor Moeder. 75 §, VII. Hier wort iiyt-gedeylt den naem van de H. Maget
Maria aen alle Jiaten om alle menfcben tot hare devotie te verwecken. 8l Her III. Capittel. Van den Herten Sot.
§. I. Wie met recht genoemt magh worden Herten Sot van
ons Geeftelyck Kaertfpel. 97 §. II. Hier wort betoont hoe dat Chriftus felfs heeft gehadt in
defe werelt Herten Sot, e» hoe dit hy fijne Difcipelen en ons allen heeft geleert Herten Sot te verkiefen van dit Geefte- lyck Kaertfpel. 99 JJ. III. Hier wort door Herten Sot verjiaen den bekeerden
fondaer defer werelt. 106 g. IV. De H. Magdalena heeft gehadt Herten Sot van
ons Geeftelyck Kaertfpel, haer bekeerende tot Godt. 115 g. V. Verweckfelen om alle (onderen te bekeeren, en te verkie-
fen den Herten Sot van ons Geeftelyck Kaertfpel. 117 Het IV. Capittel. Van de Herte Thien.
§. I. Al die fondigen tegen de Thien Geboden en hebbede
Herte Thien niet van ons Geeftelyck Kaertfpel. 125 $. II. Die Godt bemint ende fijnen even-naejlen defe hebben
fekerlyck de Herte Thien van ons Geeftelyck Kaert- fpel. 144 5. III. Verweckfelen om te beminnen Godt ende fijnen even-
r.ieften, op dat alle menfcben Troef fouden hebber, van Her- te Thien van't Spel der Liefde. 147 Het V. Capittel. Van de Herte Negen.
JJ. I.- Al die een Engels leven hier op defe werelt onderhouden^
hebben Herten Negen van ons Spel der Liefde. 154 §. II Hoe dat den H. Jofeph Bruydegom van de H. Ma-
get Maria , heeft te boven gegaen de negen Chooren der En- gelen , foo in fuyverheyt als in fijn Officie , en hier uyt volgt dat hy de Herte Negen van ons Spel der Liefde is te bo- ven gegaen. 158 §. III. Den H. Albertus Belyder van ons H. Orden : heeft
gehadt in fijn leven de Herte Negen van ons Geeftelyck Kaertfpel. I63 |
||||
|
TAFEL.
§. IV. Vermaninge tot alle Maeghdekens, op datfy <wel Jouden
bewaren en onderhouden dejen Troef Herte Negen van ons Spel der Liefde. 171 Het VI. CapitteL Van de Herte Acht.
J. I. Al die de acht Saligheden volbrengen, hebben Herterj
Acht van ons Spel der Liefde, oft Geeftelyck Kaert- fpel. 182. D'eerfte Saligheyt. Saligh zyn fy die arm van geeft zyn,
•want het Ryck der Hemelen behoort Inm lieden toe.{Mattb. Cap. 5.) ' Ibid, §. II. De 2. Saligheyt. Saligh zyn de facbtmoedige want fy
de aerde befitten Jutten. {Matth. Cap. 5. ) 187 S- III. De 3. Saligheyt. Saligh zyn Jy die droevigb zyn,wans
Jy Jutten getrooft worden. { Matth. Cap. 5. ) 191 §. IV. De 4. Saligheyt. Saligb zynjy die honger ende dorft
hebben naer de Rechtveerdigheyt : want Jy Jutten verfaet worden. {Matth. Cap. 5. ) 195 §. V. De 5. Saligheyt. Saligh zyn de bermhertige, want Jy
Jutten bermhertigheyt verwerven. {Matth. Cap. 5.) 197 §. VI. De 6. Saligheyt. Saligb zyn de Juyvere van herten:
ivantjy Jutten Godtjien. {Matth. Cap. 5.) 200 §. VII. De 7. faligheyt. Saligh zyn de vredjamige : want
Jy Jutten Godts kinderen genoemt worden. ( Mattb. Cap. 5. ) 204 g. VIII. De 8. Saligheyt. Saligh zyn Jy die vervolginge ly-
den om de Rechtveerdigheyt, want boer is't Rycke der He- melen { Mattb. Cap. 5.) 207 Het VII. Capittel. Van de Herre Seven.
§. I. Al die de Jeven wereken der Bermhertigheyt volbrenght
beeft Herte Seven van ons Geeftelyck Kaertfpel. 214 §. II. Verweckjelen en vermaninge op dat jegelyck Joude de fe-
ven Wereken der bermhertigheyt oeffenen , om alfoo Herten Seven te hebben van ons Geeftelyck Kaert- fpel. 221 Het VIII. Capittel Van de Herte Ses.
J. I. De Herte Ses van ons Geeftelyck Kaertfpel zyn de fes
eygendammen der Seraphinfcbe liefde. 228
J. II. Hier wort betbomt hoe dat onfe H. Seraphinfchf
|
||||
|
TAFEL
Moeder Terefa heeft gebadt den eerflen Vleugel oft eygert'
dom der Seraphinfche Liefde , welcke is kleyne fauten groot achten. 22? g. III. Den tweeden vleugel oft eygendom der Seraphinfche lief-
de is , Godt te beminnen en te dienen puer offl dat hy Godt is, 't welck heeft gedaen onfe H. Moeder Terefa. 237 ff IV. Den derden Vleugel oft eygendom der Seraphinfche liefde
is, geerne lijden ter,eeren Godts, 'twelck beeft gedaen onfe H. Moeder Terefa. 243 ff, V. Den vierden vleugel oft eygendom der Seraphinfche lief ds
is , Godt hebben voor een eenigh voorworpfel dei' liefde,'t welck heeft gedaen onfe H. Moeder Terefa. 260 ff VI Den vijfden vleugel oft eygendom der Seraphinfche lief-
de is, andere trecken tot de liefde Godts, 't welck heeft gedaen onfe H. Seraphinfche Moeder Terefa. 272 fi. VII. Den f ef den vleugel oft eygendom der Seraphinfche liefde
is , ftantvaftigh blijven in de liefde tot'er doodt toe. 't Welck heeft gedaen onfe H. Moeder Terefa van Jefus. . 280 Het IX. Capittel. Van de Herte Vijf.
§. I. Vytlegginge van de Herte Vijf. 294
§■ II. Hoe dat de Herte Vyf van ons Spel der Liefde veroor-
faeckt in den menfch,hetgefuyvert leven. 199 §, III. De Herte Vyf van ons Spel der Liefde veroorfaeckt
in de ziele van den menfch het verlicht leven. 309 $. IV. De Herte Vyf van't Geeftelijck Kaertfpel veroor-
faeckt het vereenigbt leven, 3ia Het X. Capittel. Van de Herte Vier.
g. L Al die de Herte Vier hebben van ons Spel der Liefde,
enfullen in der eeuwigheyt nietfondigen. 320 g. II. Een van de Herte Vier , van ons Spel der Liefde : dat
is te f eggen, een van de vier Uyterfien ; ivaer aen principa- lijck al ons welvaren banght, isdedoot, om welcke falighlijck te bekomen, 'tis geradigb te verhief en voor Patronerffe de H. Maget ende Martelarefle Barbara. 324 Gebedt van de H. Maget en Martelareffe Barbara tot haren
>, Brwydegom. 327
|
||||
|
TA F E L.
Gebedt tot de H. Maget en Martelareffe Barbara 33?
ï III Hier wort verklaert hoe dat die van Antwerpen over-
levende het profijt der. zielen, door de devotie van de H. Barbara haer broederfchap lebhen vernieuwt, om aljoo oock een falige doodt te verkrijgen. 336 « IV Mirakelen van de H. Barbara door welckefy heeft be-
toont datfy is de Patronerffe van un falige ende gewenjchte doodt. 348 Het XI. Capittel. Van de Herte Dry.
fi I. Herte Dry van ons Spel der Liefde, is de devotie van
' Tefus, Maria, jofeph. ,'_'."« ' T 355
ff II Herte Dry van ons Spel der Liefde , te weten Jefus,
MariaJofeph.zyn/fege/c^H.Dryyuldigheyt. 361
S. III. Alle floten worden verweckt tot de devotie van den H.
' Vader Jofeph. 371
Het XII. Capittel. Van de Herte Twee.
ff I Defe hebben Herte Twee, al die onderhouden het in- wendigh ende uytwendigh Gebedt. 38r ff. II. Hier wort betoont hoe kracbtigb dat is bet mwendigh
ende uytwendigh Gebedt. 387 r ju Hoe goeten nootfakelyck dat is de Herte Twee te on-
3' derhouden , van ons Spel der Liefde , te weten de maniere •van bidden. TT ... r ,T , r 4°3 Brief van de H. Terefa oen myn Heer Aiphonfus Valafquez
BilTchop van Ofma. Ibld- tf IV Hier fal ick voorfiellen de fchoone verftandige ende weer-
*'dige aenmerekingen, die Pallafox Biffchop van Ofma op dtnvoorgaenden Brief heeft gemaeckt. 413 Het XIII. Capittel. Van het Herten Aes.
ff l De Alderheylighfte Dryvuldigheyt, dry Perfoonen en eenen Godt, is Herten AeS van ons Spel der Liefde. 434 ff II. Herten Aes oft aes van ons herte fal wejen Godt m der eeuwigheyt. . n ... ... 43°
ff III Verweckfelen om te lijden en teftrijden voor al die wen.
*' fchen den prijs van ons Spel der Liefde. ^442 Het XIV. Capittel. Van Herten en Schuppen iroefl
fi I Hier wort uytgeleyt bet Kaert-fpel met Schuppen ''Troef. 44SI |
||||
|
TAFEL.
f. II. Exempelen tot Jchrick van bet onnutiigb iverelyck
Kaert fpel 453 J. III. Verweckfel tot bet H. Kaertfpel met Herten Troef,
dat is met wenken der liefde. 458 §. IV. Den H. Norbertus Beiyder ende Arts-Biflchop
Van Maeghdenburgh, Apoftel van Antwerpen ende Sticht-vader der Ordre van Pramonftreyt, heeft met de wercken betoont dat hy Herten Troef badde. 459 g. V. Den H, Francifcus Xaverius Religieus der Societeyt Jejis
Apoflel van Indien heeft fijn Herten Troef gefpelt met fijnen even-naeften. 464 g. VI. Onfe weerdige Moeder Anna van den H. Bar-
tholomeus heeft hoer Herten Troef gefpelt, dat is haer liefde betoont binnen Antwerpen. 4S7 Het XV. Capittel. Conditien van't Spel der Liefde.
J. I. D'eerfle Conditie van ons Spel der Liefde is, al die
geenen Troef en beeft, moet onderfleken, ende en magh niet mede fpelen. 470 §. II. Hier wort betoont boe dat alle nieuw gefinde, allefe&en
buyten bet eenigb Roomfcb Catbolyck Geloof, geenen Troef en hebben van ons Spel der Liefde, foo dat fy moeten onder- fteken, dat is, ondergaen naer de helle. 479 §. III. De tweede Conditie van ons Spel der Liefde is, die
Troef beeft, die herten heeft, die liefde befit, dat by moet fpelen. 487 j. IV. De derde Conditie van ons Spel der Liefde is, dat men
geen ydel glorie magh nemen in fijne Liefde oft Troef. 496 j. V. De vierde Conditie van om Spel der Liefde is. Die
wint die verlieft. 503 g, VI. Exempelen der Heyligen die bun berte verliefende heb-
ben gewonnen. 508 E Y N D E. ^—^™ ' ' ■
FACULTAS PROVINCIALIS.
Fr. Joannes o Matre Dei Carmelitarum Difcalceatorum Pro-
vincis S. Jofeph per Flandro-bdgiwn Provincialis. Cttrri Librum , cui titulis hst Getftelyck Kaertfpel met
Hérten Troef, feu Amoris lufus a R. P. F. Jofepbo h S. Barbara Religiofo Ordinis noftri compofituni, duo |
|||||
|
congregatïonïs noftraf Theologi, qtiibvts id commifliiiö
fuerat, recognoverint. & in lucem edi pofle probave* rint. Ex commiffione R. Adm. P. N. Philippi a San- ftiffima Trinitate Prspofiti Generalis ejufdem Or- dinis ; facultatem concedimus ut typis mandetur. In quorum fidem praefentes dedimus Sigilo nofcro muni- tas & proprio nomine fubfcriptas. Datum Bruxellis nono Februafïi. 1666. F. Joannes a Matre Dei Prov. " APPROBATIO.
R. P. Ifidori a S. Jojepb quondam Procuratoris ac Definitoris
Generalis e? Le&oris Sacrce Theologice Et R. P. Cceleftini
a S. Lidwina Leitoris.
NOs infra fcripti Ordinis Carmelitarum Difcalcea-
torum Religiofi fidem facimus , nos ex commiffio- ne nobis fafta vidifle & legifle Librum hunc, cui titulus het Geejlelyck Kaertjpel met Henen Troef, a R. P. Jojepbo a S. Barbara, Provincia; noftraj.Flandro Belgica? Sacerdoti Profeiïb compofitum : nihilque in eo repe- riile fancta? Fidei Catholicae Romans contrarium , ut a bon is moribus alienum. Quocirca dignum judicamus ut. typis mandari , & publica? luct, ad multorum ütt- litatem exponi poflit, in quorum fidem prsefentes de- dimus propi'ia manu fubfcriptas. Roma; in Conventu noltro S. Mariaj de Scala. Die 3. Aprilis. 1666. F. Isidorus a S. Josepho. F. Celestinus al S. Lidwina A PTk O BA T 1 E.
DEn Boeck wiens Tytel is bet Geefielyck Kaertjpel met
Herten Troef, gemaeckt door den Eerw: Pater Jc- Jeph van de PI. Barbara Frielter van ons Orden , heb ick over-lefen , ende in defen bet gene tegen bet H. Geloof is ftrydende , ofte aen de goede manieren ee- nighfins wederfpannigh foude wefen niet vindende , jae ter contrarie, aenfiende dat den menfch hier door in dit dal der traenen fy felven in den Heer lieffelyck kan vermaecken , als wefende tot vervoorderinge van het geloof ende vermeerderinge van de goede manieren, oordeele dat defen magh in't licht komen. Tot Loven in ons Convent van den H. Jojepb der Carmel. Difcal- fen. 18. Januarii 1666. F. Carqlus a S. Joanne. Sacr, Tbeol. Leiïor,
|
||||
|
?r*Z
|
||||||||||||||
|
/.
|
||||||||||||||
|
APPROBATIE.
Efen Boeck g-cnaemt Het Geeftelyck Kaertfpel niet
|
||||||||||||||
|
D
|
Herten Troef, oft Spel der Liefde m't licht gebracht
door den Eerw: Pater Jofepb van de H. Barbara Religieus van ons Orden, heb ick aendachtelyck onderfocht, en hebbe defen bevonden , met het H. Geloof, geheel over een komende , oock feer proiijtigh om de Godtvruch- tigheyt te vervoorderen , ende quade manieren uyt te roeyen , waerom ick het hebbe geoordeelt weerdigh gedruckt te worden. Tot Loven in ons Convent van den H. Jofepb. 28. Januarii 1666. F. Eduardus a S. Marco Sacr. Theol. Letlor.
|
|||||||||||||
|
APPROBATIE.
Dit Geeftelyck Kaertfpel tot inwendigh vermaeck van
een devote ziele feer curieufelyck gevonden , en- de in't licht gebracht door den Eerw: Pater F. Jofepb h S. Barbara van de H. Orden der Cameliten Difcalfen, en heeft niet tegen ons H. Roomfch Catholyck Geloo- ve, noch tegen de goede zeden, overfulckx magh naer myn gevoelen ende oordeel, feer profijtelyck gedruckt worden. Aldus gedaen binnen Antwerpen defen 30. Mey 1666. F. GoDEFRIDUS MaRQUIS.
Soera Tbeol. Dottor. Ord. FF. Prcedicatorum.
APPROBATIE.
DEfen Boeck van'.t Geeftelyck Kaertfpel met Herten
Troef, uytgegcven door den Eerw: Pater Jofepb van de H. Barbara Carmelit Difcals overfien hebbende, be- vinde den fel ven niet te behelfen 'twelck foude ftry- den tegen het Catholyck Roomfch Geloof, ende alfoo den ielven is vol van goede, eerlycke ende vermake- lycke vermaningen , verweckende die Godtvruchtige Zielen tot de Liefde Godts , fonder welcke Liefde feght den Apoftel Paulus ick ben niet, foo bevinde den fel- ven nut ende prolijtighlyck om in druck uytgegeven te mogen worden , 'toorconde myn handt-teecken. Defen 19. Meert Feeftdagh van den H. Jofepb 166Ó. AuEERTUS VAN DEN EEDEN.
Proton. Ap>l, Canoniek ende Arcbid. van Jntw. Lïb. Cenfor,
|
||||||||||||||