--j ^

BLADEN,

ïïimamp;ETEN DOOR DE VEREERIGINamp;

JOT

yip

IN

NRDERLANDSCH-INDIË.

^ iXÏÏtï A

^¦' nbsp;nbsp;nbsp;*** * 'i

«-‘X

KR.1VMT amp; €o.

UATAVIA KN NOOIinWIJK.

1880. ¦

ISHOl’D.

Bladz.

Ollicicclc bericlitcii uit dc Jnuaschc Courant....... 70.

(’orrcspondenlic................ 70.

l'roevcu in Ncderlandsch-lndië genomen volgens liet procédé van 1gt;r.

\V. vAS DER Hevdes], tegen ziekten bij dieren door niicropbytcn

ontslaan, door II. Mars (vervolg) ......... 00.

llhevimalisehc boelonlsleking door IV. Bosma........ 04.

Grasvcrgitliging................ 97.

Dcsinfeclie van bcsmctle paardenstallen door II. Mars.....100.

Correspondentie................ 104.

Proeven in Ncderlandsch-lndië genomen volgens hel procédé van On.

VV. VAN nEn IIeyden legen ziekten bij dieren door micropliylen

onl.slaan, door nbsp;nbsp;nbsp;II,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mars.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(slot) ...........100

Merkwaardig beloop van eene buikwond bij een paard door C.

A. Penning............... 117

Balans van 1 .Inli nbsp;nbsp;nbsp;1884—30nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Ivmi 1885......... 121

Examen gebonden in de maand Februari 1886 ter verkrijging van nbsp;nbsp;nbsp;yr

een diploma van inlandsch veearts......... 122. ^

Odiciëcle berichten uit de Javasc.ho Courant....... 124.

Varia.................. 131-

Correspondentie............... 132'

9

Dc voeding en dc vocdscls van het paard in Ncderlandsch-lndië door

II. Mars................ 133.

Vceart.senijkundc nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nederlandnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ncderlandsch-lndië..... 278.

Lijst van gouvernements veeartsen in Ncderlandsch-lndië sedert 1851 nbsp;nbsp;nbsp;280.

Lijst van parlicnlicrc nbsp;nbsp;nbsp;veeartsen innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Indic......... 282.

Lijst van boekwerken, in de bibliotheek van dc Verceniging. nbsp;nbsp;nbsp;284.

Periodieken waarmede dc nbsp;nbsp;nbsp;Vercenigingnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruiling verkeert.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288.

Otliciëelc berichten uit de nbsp;nbsp;nbsp;Javaschc-Courant....... 280./^

Personalia, Necrologie, Erratum........... 294.

Correspondentie........... 295.

f\ ^ ^ \rV ' ¦ •.’ ¦quot;^v, nbsp;nbsp;nbsp;'• ‘

i ^ nbsp;nbsp;nbsp;•• u V *’’/

Bladen quot;quot;

UITGEGEVEN DOOR DE VEREENIGING TOT

Bevordering van l^eearlsenlfkunde

in Nederlandsch Indië.

Ho. 1. nbsp;nbsp;nbsp;1*^ Jaargang Hpril, ISSS.

Dit tijdschrill verschijnt in gedeelten van minstens één vel druks en wordt per vel berekend op 15 cents.

INHOUD. Voorwoord. Over Paraslelcn voorkomende in de spieren van Karbouwen. — Een geval van Syinjialisobe ophialinie blJ een paard. — Dolheid of hersenonl.sleking. — Correspondentie. — Tabellarisch overzicht van het jiersonecl van den militairen S'eterinairen dienst innbsp;Nederlandsch Indië sedert 1838. — Ilanglijst van de olflcieren van den mil. vctcrinaircn dienst. —gt;nbsp;Varia. — Personalia.

TOOÏtWOOED.

Met het doel de Veeartsenijkunde in Neerlandsch Indië te bevorderen door het houden van inaandelijksche hijeenkomstennbsp;en door de uitgave van een tijdschrift of van losse bladen,nbsp;werd in eene bijeenkomst van veeartsen den S'*™ Juni 1884nbsp;hel wenschelijke besproken van het oprichten eener « Vereeni-(jïng lol bevordering van Veearlsenijlcunde in Nedejdandsch Indië.”

Vooral in Indie, waar op veearlsenijkundig gebied nog zeer veel Ie doen valt en Avaar men als veearts veelal op groolennbsp;afstand afgezonderd is van andere collega’s wordt het gemisnbsp;aan hekendslelling van eigen ervaringen, zooals die zich hiernbsp;meermalen voordoen, zeer gevoeld.

De meening van alle op die bijeenkomst tegenwoordige veeartsen, was dan ook dat dusdanige vereeniging zeer noodig en zeer goed bestaanbaar is, en werd levens het wenschelijkenbsp;er van in gezien, die vereeniging te doen zijn zelfslandig.

Op die eerste vergadering werd besloten, de medehulp vau lt;le andere veeartsen in ludie in te roepen, die spoedig daaropnbsp;allen hunne groole ingenomenheid met het plan hebben betoond,nbsp;en hunne medewerking hebben toegezegd.

En deze zeer te waardeeren inedewei’kiiig, door het inzenden van mededeelingeii oj» veearlsenijkundig gebied is te meernbsp;noodig, daar de vereeniging uil den aard der omstandighedennbsp;altijd een klein getal leden zal blijven tellen.

Aangezien ook veeteelt in de uittegeven bladen zal worden besproken zal ook de medewerking van niet-veeartsenijkundigennbsp;aan bet bestuur zeer aangenaam zijn en doen wij daaromnbsp;thans een beroep op de hulp van veeteelten landbouwkundigen,nbsp;wier bijdragen door ons met dank zullen worden ontvangen.

Als voorwaarde lot het lidmaatschap der Vereeniging is voorloopig gesteld eene contributie van ƒ 2.50 (twee guldennbsp;vijftig ets.) ’s maands. Zij, die alleen inteekenaar willennbsp;zijn op de uittegeven «Bladen” betalen ƒ 0,15 (vijftien ets.)nbsp;per vel druks.

Bij het einde van ieder jaar zal aan leden en inteekenaren gratis worden verstrekt een tibelblad met inbond.

Dat deze nieuw opgerichte vereeniging door veler krachtige medewerking zal beantwoorden aan de eiseben van het doel,nbsp;dat zij zich stelt, is de wensch van:

Batavia, Maart 1885.

J. J. POSTMA,

President.

J. DE JONGH,

Secretaris Penningmeester.

Over Parasieten voorkomende in de spieren van karkonwen.

In Decemher 1884 werd mij gelast mij naar Palembang Ie begeven ten einde eene voorkomende ziekte bij het vee tenbsp;onderzoeken. Den 7'^™ December aldaar aankomende werdennbsp;mij dadelijk verscbillende verhalen omtrent het voorkomennbsp;van wormen in bet karbonwenvleescb gedaan. Men zeidenbsp;dat zich in de spieren sedert langen tijd, ook vroeger,nbsp;reeds vóór 20 jaren en ook later, meermalen witte w'ormennbsp;in hel vleescb voorkwamen van eene langwerpige gedaante ennbsp;van verscbillende grootte. Volgens sommigen, en dit beweertnbsp;de aannemer van de vleeschleverantie, die reeds van jongsnbsp;af slager is geweest, zouden die wormen altijd in het karbou-wenvleesch meestal in het vleescb van kapoenen en enkelenbsp;malen ook in vleescb van varkens, geiten, schapen en runderennbsp;worden aangetrolfen. Volgens anderen vindt men ze alleennbsp;op sommige plaatsen b. v. niet te Lahat. Enkelen verzekerden mij dat het vleescb behebt met zulke wormen door velennbsp;gezocht is en met graagte wordt gegeten. Verder werd doornbsp;den aannemer van bet vleescb verhaald, dat uitwendig aannbsp;de dieren nooit iets bizonders was te zien, en dat men ze bijnbsp;vette karbouwen veel meer vindt dan bij magere dieren; bovendien, dal ze niet alleen voorkomen in karbouwen, die uitnbsp;Rawas en Djambi aangekocht werden, doch dat bij ze ooknbsp;gevonden heeft bij karbouwen afkomstig van Java. Wanneernbsp;de karbouwen door de militaire voedingscouimissie worden afgekeurd, worden ze door hem aan de bevolking verkocht, die belnbsp;vleescb zonder nadeel eet. Thans echter is de verkoop verboden.nbsp;Enkelen bew'eren, dat ze de wormen hebben zien bewegen, dochnbsp;zeer zelden en slechts één keer op en neer. Men zegt ook, datnbsp;wanneer men de dieren met zout voedt, dat ze dan van denbsp;ziekte vrij blijven, ook dat de zoogenaamde wmrmen beter tenbsp;zien zijn wanneer het vleescb bestorven is en goed afgewas-schen; dat ze verdw’ijnen wanneer het vleescb gekookt is.nbsp;Van al deze laatste eigenschappen is door mij niets opgemerkt.

Volgens mededeeliiig van den resident van Palembang, zou de ziekte reeds lang bekend zijn (wat trouwens door zeer velennbsp;beweerd wordt en dat ook uit oflicieele geschriften blijkt) ennbsp;zou reeds in 1869 de paardenarts Weiss een onderzoek daarnaar hebben in gesteld. Latere onderzoekers komen tot denbsp;conclusie, dat het misschien een cysticercus is, die reeds isnbsp;afgestorven hoewel geene cysticerci zijn gevonden; anderennbsp;dat het zoogenaamde vetwormpjes zijn, weer anderen scholdennbsp;ze uit voor Distoma lanceolata.

Tot op de helft van dit jaar werd het vleesch beschouwd, als te zijn onschadelijk voor de gezondheid en werd het voortdurend verstrekt.

In Juni van dit jaar kwamen echter de parasieten in het vleesch in zoo’n groote hoeveelheid voor dat het noodig geoordeeld werd het vleesch nogmaals te onderzoeken en te beproevennbsp;de zoogenaamde wormen te de ter mineer en. Eerst werd het vleesch,nbsp;dat door kleur- reuk als anderzins geheel voldoet aan de eischennbsp;van goed, gezond, versch vleesch, doch waarin men hij hetnbsp;aanslukken snijden, dunne langwerpige witte op vet gelijkendenbsp;massa’s vond, die bleken parasieten te zijn, wegens de groote hoeveelheid waarin deze dingen voorkwamen, als bepaald schadelijknbsp;voor de gezondheid afgekeurd; later werd uitgemaakt, dat hetnbsp;vleesch naar alle waarschijnlijkheid niet schadelijk was voor de gezondheid, doch moest het omreden dat het hij de verbruikersnbsp;walging doet ontstaan worden afgekeurd.

Een miskropisch onderzoek naar de parasieten leverde weinig resultaat. Men zag de parasieten aan voor holle buizen met eenenbsp;kleine opening aan het eene, iets konisch toeloopende uiteinde,nbsp;welke kleine opening door anderen echter niet w'erd gezien. Hakennbsp;of sporen daarvan waren niet te bekennen evenmin een darmkanaal. Ook is het ectoderma niet van het endoderma te onderscheiden zelfs niet na kleuring niet picrokarmijn. De huizennbsp;zelve werden geacht te bestaan uit korrelige detritusmassa metnbsp;enkele cylindrische cellen, dwarsgestreepte spiervezelen en elastische vezelen. De inhoud der huizen was eene brokkeligenbsp;massa waarin hetzelfde gevonden werd als in het omhulsel.

Men kwam niet verder met het onderzoek, zoodat werd uitgemaakt, dat de parasieten in het Palembangsche buffel-vleesch niet waren te bestemmen, doch waarschijnlijk zoudennbsp;behooren tot de Nematoden.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Met deze inlichtingen begon ik het onderzoek op den 8 December 1884. De voor den volgenden dag te slachten karbouw werd door mij aangewezen, door den officier van piket gemerktnbsp;en des middags ten 12 ure in mijne tegenwoordigheid geslacht.nbsp;Het was een karbouw ongeveer 3 jaren oud en afkomstig vannbsp;Ra was, ongeveer een maand te Palembang, die uitwendignbsp;geene verschijnselen van ziekte vertoonde.

In den aanvang werden bij dezen karbouw geene parasieten gevonden, doch later vond ik enkelen op het bovengedeeltenbsp;van den slokdarm, als ook onder de tong. Den volgendennbsp;morgen werd mij nog vertoond een gedeelte van het rechternbsp;achterbeen, en vond ik ze ook daar hoofdzakelijk in de dijspieren in grooten getale. Dat de parasieten dikwijls over hetnbsp;hoofd zijn gezien, heeft daarin zijn oorzaak, dat de commissienbsp;van keuring de ingewanden niet kan nazien en het zeer dikwijls van het toeval afhangt wanneer men ze direct vindtnbsp;al zijn ze dan ook in nog zoo groote hoeveelheid op sommigenbsp;plaatsen aanwezig.

Den 9'^“ December werd een karbouw geslacht des middags ten 12 ure oud ongeveer 3Va jaar, afkomstig van Moussi Ilir,nbsp;eveneens ongeveer een maand te Palembang. Het dier wasnbsp;als den vorigen dag, door mij uitgezocht, gemerkt en daarnanbsp;geslacht, zooals trouwens met al de nog te slachten karbouwen geschiedde.

Kleur, reuk, hardheid van het vleesch was als gewoon evenals het bloed. Bij dit dier werden de parasieten gevondennbsp;hoofdzakelijk in de spieren van den bovenarm, minder in dennbsp;slokdarm, niet onder de tong. De parasieten waren veel kleinernbsp;dan bij den karbouw, die den vorigen dag was geslacht.nbsp;Door mij werd eene volledige sectie verricht zooals later op

meerdere karbouwen is geschied. Hart, longen, lever, milt, darmen, hersenen, alles was normaal.

In het darmkanaal was niets bizonders te ontdekken, alleen werden in het slokdarmgedeelte van den maag eenige gastrulusnbsp;larven gevonden, zooals trouwens altijd bijna het geval is.nbsp;Dienzelfden dag werd nog een karbouw geslacht, 5 jaren oud,nbsp;afkomstig van IVawas.

Vooral in de spieren van den bovenarm, op den slokdarm, werden zeer groote exemplaren gevonden, ook enkelen op hetnbsp;middenrif. Alhoewel hij dezen karbouw groote hoeveelhedennbsp;van deze zoogenaamde wormen voorkwamen, gelukte het somsnbsp;eerst na herhaalde insnijdingen ze te vinden. Ze werden hiernbsp;meestal vlak bij de beenderen aangetroffen.

Den December werd een karbouw geslacht van 3 jaar, waarbij men de parasieten vond, vooral in de spieren van dennbsp;bovenarm, onder de tong, een enkele doch groote ook op dennbsp;slokdarm. Deze karbouw was volgens den eigenaar van Tegalnbsp;aangebracht, doch reeds van 21 November ter plaatse Palem-bang, zoodat ik geen reden vond aan te nemen, dat ook opnbsp;Java deze parasieten voorkomen. Intusschen was door mijnbsp;levens een mikroskopisch onderzoek ingesteld, waai’over later,nbsp;en mocht ik met de verkregen inlichtingen en resultaten welnbsp;vertrouwen, dat in alle karbouwen thans ter slachtplaats aanwezig, zich dezelfde verschijnselen zonden voordoen.

Ik had dus de volgende vragen nog te beantwoorden; t°. Zijn de witte langwerpige ovale lichaampjes, die opnbsp;verschillende plaatsen, op den slokdarm, in de spieren, enz.nbsp;worden gevonden, werkelijk lagere diersoorten en zoo ja welke?nbsp;Zoo neen tot welk soort van zaken moeten zij gebrachtnbsp;worden?

2 . Is het gebruik van het vleesch schadelijk voor de gezondheid ?

o . Komen die lichaampjes bij alle karbouwen voor, ja dan neen en zijn ze ook bij andere diersoorten te vinden?

Een antwoord te geven op de en 2'^® vraag is alleen te

beproeven door een mikroskopisch onderzoek, waartoe door mij de noodige preparaten zijn verzameld en waarover laternbsp;zal gesproken worden.

Wat de S'*quot; vraag betreft vond ik het noodzakelijk een onderzoek in te stellen, niet alleen op plaatsen waar de karbouwen worden aangekocht, doch ook en nog meer noodzakelijk opnbsp;plaatsen waar vele karbouwen zijn en waar de aannemer innbsp;staat zoude zijn karbouwen te koopen.

Den December werd nog een karbouw geslacht, 5 jaren oud, afkomstig van Tandjong Radja waarbij de verschijnselennbsp;werden aangetroffen op den slokdarm, onder de tong en innbsp;de spieren.

Dienzelfden dag werd nog een karbouw geslacht, 3V2 jaar, eveneens van Tandjong Radja, die ook behebt was met denbsp;parasieten.

Den 15 December begaf ik mij op reis, ten einde ook op andere plaatsen een onderzoek in te stellen. Dit onderzoeknbsp;bepaalde zich tot Lahat, Bandar en Tebing Tinggi als zijndenbsp;dit de eenige plaatsen waar geslacht werd.

Den 20 December werd te Lahat een karbouw geslacht 5 jaren oud, afkomstig uit een kampong in de onmiddellijke-nabijheid. Den 22®“ te Tebing Tinggi aangekomen zag ik dennbsp;23®quot; ’s middernachts ten 12 ure een karbouw, SVa jaar oud,nbsp;ingevoerd van Lakitan; den 28®“ zag ik een karbouw te Bandar 2V2 jaar oud afkomstig van Bandar (Tebat Goenoeng).nbsp;Den 1®quot; Januari 1885 onderzocht ik te Lahat een karbouw,nbsp;5 jaar oud van Bandar, den oe een van 5 jaar oud afkomstignbsp;van Lahat, den 4®quot; een uit de Passima van 5 Va jaar.

In al deze karbouwen waren de parasieten in grooter of kleiner aantal aanwezig. Op de drie genoemde plaatsen was nimmernbsp;iets omtrent de ziekte opgemerkt geworden; zoodat het vleeschnbsp;aldaar voortdurend gegeten was; volgens het oordeel van deskundigen daar ter plaatse zonder schadelijken invloed.

Tot zooverre het onderzoek, waaruit ik het volgende besluit:

In de residentie Palemhang komt niet alleen thans, maar

kwam ook meermalen vroeger onder de karbouwen eene ziekte voor, die zich niet uit door uitwendige symptomen, doch dienbsp;daarin bestaat, dat in de spieren witte lichaampjes wordennbsp;gevonden, die het aanzien hebben van wormen of larven. Hetnbsp;voortdurend gebruik van het vleesch zonder schadelijken invloednbsp;is wel het beste bewijs, dat bet onscbadelijk is voor de gezondheid. Aangezien het echter door meest alle verbruikersnbsp;walging verwekt dient het te worden afgekeurd.

Wat het wezen dier witte lichaampjes betreft bet volgende; Het vleesch heeft, nadat het dier geslacht is, eene normalenbsp;kleur, consistentie, reuk en heeft in alle opzichten den schijnnbsp;van goed vleesch afkomstig van gezonde dieren. Altijd in denbsp;spieren van den slokdarm, meestal onder de tong en ook innbsp;de spieren van de ledematen, enkele malen in het middenrifnbsp;komen deze witte ondoorschijnende langwerpig ovale lichaampjes ter grootte van 1/4 c M. tot 11(2 c. M. voor. Ze zijn niet altijdnbsp;op dezelfde plaatsen te vinden. Door mij zijn ze hoofdzakelijknbsp;gevonden behalve in den slokdarm, de spieren van het strottenhoofd , in de spieren van den opperarm en van den schenkel, dochnbsp;ook in andere spieren. Ze zijn gelegen tusschen de spierbundels in een uiterst dun kapseltje, waarin ze geheel vrij liggen.nbsp;Uitwendig is verder niets op te merken.

De spierbundels om de parasieten heen zijn geheel normaal en is daar geen spoor van ontsteking te vinden. Een mondnbsp;of aarsopening bestaat niet, ook geen sporen van haken of vannbsp;een darmkanaal. Op doorsnede blijken die witte lichaampjesnbsp;hulsels of buizen te zijn, waarin een wit, dik, helder, geleiachtig vocht, dat moeielijk afvloeit. Waarschijnlijk zijn dezenbsp;buizen in vakjes verdeeld. Wanneer men ten minste na doorsnijding de snijvlakte heeft drooggemaakt en daarna wederomnbsp;eene insnede maakt, dan vloeit nogmaals vocht af.

Bij mikroskopisch onderzoek zijn in den wand van de buis, door mij niets gevonden, dan eenige elastische vezelen en wat

vet. Voor het overige be.staat deze uit ecne korrelige massa. Onderzoekt meu de vloeistof, die in de huisjes aanwezig is,nbsp;dan vindt men daarin massa’s halvemaauvormige nier ennbsp;worstvormige lichaampjes, die eeneu doorschijuenden kern bevatten, welke kern gemakkelijk te voorschijn komt iia kleuring met karmijn. Beweging als anderzins is door mij nooitnbsp;opgemerkt..

Bij kleuring met karmijn of na behandeling met 1°/^ zout oplossing of eenig andere vloeistof krimpen deze lichaampjesnbsp;samen en worden allen worst- of niervormig.

Gebrek aan literatuur en zaken bij dusdanig onderzoek noodzakelijk is oorzaak dat het onderzoek voor als nog doornbsp;mij niet verder is voortgezet kunnen worden. Van mijn eerstenbsp;voornemen om voedingsproeven te nemen met honden of anderenbsp;dieren ten einde de al of niet schadelijkheid van het vleeschnbsp;te onderzoeken, heh ik afgezien, omdat de onwillekeurigenbsp;proefnemingen met menschen wel genoegzaam het bewijs hebben geleverd, dat vleesch met deze parasieten behebt, onschadelijk is.

Wat aangaat de vraag, met wat soort van parasieten men hier te doen heeft, vermeen ik te kunnen zeggen dat het zekernbsp;geen Distoma zijn en ook geen cysticerci, tenzij het afgestorven exemplaren zijn, wat trouwens niet aanneembaar is,nbsp;aangezien volgens verklaringen der medici in het Palembang-sclie zeer weinig geklaagd wordt over lintwormen. Bovendiennbsp;zouden dan toch ook wel enkele exemplaren gevonden zijn,nbsp;die gemakkelijk te herkennen waren aan de haken of den kop.nbsp;Bij distoma vindt men reeds bij zwakke vergrooting en ooknbsp;met het bloote oog den dubbelen mond en aarsopening. Bovendiennbsp;komt deze alleen voor in de galvaten, een enkele die naarnbsp;het darmkanaal met de gal is meegevoerd, uitgezonderd.

Het meeste overeenkomst hebben deze zaken volgens de plaats van voorkomen, den inhoud en de beschrijving van Mischer-sche buizen of Baineysche lichaampjes. Waarschijnlijk zijnnbsp;het niet dezelfde zaken die onder dien naam door verschillende

10

schrijvers worden beschreven, doch is hel niet ónmogelijk dat de parasieten in het Paleinhangsche buffelvleesch tot die groepnbsp;van dieren moeten worden gebracht. Zoolang echter geennbsp;andere ontwikkelingsvorm wordt gevonden dan de boven beschrevene , is het echter onmogelijk, deze parasieten eenenbsp;zekere bestemming te geven.

Ten slotte wil ik nog enkele beschrijvingen aanhalen door verschillende personen van bovengenoemde Mischersche buizen gegeven.

Roll zegt, over de Trichinose sprekende in zijn Lehrbucb der Pathologie und Therapie der Haiisthiere in het deel pag. 422.

Bei der Untersuchung des Schweinefleisches ist jedoch darauf zu achten dass nicht andere Vorkommuisse daselbst fürnbsp;Trichinen angesehen werden.

Dahin geboren die sogenannten Psorospermienschlauche und die Concretionen. Die ersteren, auch Mischersche oder Rai-neysche Schlauche genannt sind in den Muskelprimitivbundelnbsp;vorkonimende, an den Enden abgerundele oder zugespitztenbsp;Schlauche, welche innerhalb maschiger Ahtheilungen, runde,nbsp;liingliche, wurst. oder nieren förmige, mit einem oder mehre-ren kernen versehene Körperchen enthalteu, von deren Aus-sehen man sich, sohald man die Schlauche zum Platzen bringtnbsp;Kenntniss verschaffen kann. Diese Schlauche veranlassen wohlnbsp;an jenen Stellen der Primitivbundel, in welchen sie liegen,nbsp;eine Ausdelinung, nie aber wie die Trichinen, Veranderungennbsp;in der Textur der Muskei, welche sogar die Querstreifungnbsp;behalten, und gegen welche sie sich ganz indifferent verhalten.

Ueher die Natur dieser Parasiten , welche bei allen unseren Hauslhieren und auch bei anderen Saugethieren, so wie beimnbsp;Haushuhn angetroffen worden sind, namentlich oh sie Pflanzen-gebilde oder thierische Organismen darstellen, ist man nochnbsp;im Unklaren. Kühn mit der Mebrzahl der gegenwartigennbsp;Forscher rechnel sie den ersteren hei und schlagt für sie dennbsp;Namen Synchytrimn Mischrianuin vor. Anderen sprechen sichnbsp;für deien thierische Natur und Gerlach namentlich mit Rück-

11

sicht auf deren indifferentes Verhalten in dem Muskelprimi-livbundel, aus.

Diese Gebilde sind, wenn reichlich verhanden, schon init blossen! Auge ini Fleische zu erkennen, in vvelchem sie als feinenbsp;weissliche, langliche Striche, ahniich Fetlstriemen liervortrelennbsp;iind besonders sichlbar werden wenn die Fleisclistückchennbsp;vorher mil Essigsaure durchscheinend gemacht worden sind.

Die Psorospermien beëintrachtigen die Gesundheit der Schweine nicht; es ist erst ein Fall hekannt geworden, wo sie beinbsp;dein verhanden sein in enornien Massen, die willkürlichennbsp;Bewegungeu gehemmt haben; eben so wenig ist der Genussnbsp;solchen Fleisches, welches aber bis weilen einladendes Ansehennbsp;zeigt, nachtheilig. Fütterungs versuche, die mit Mischerschenbsp;Schlauche enthallendein Fleische bei verschiedenen Thierennbsp;vorgenommen warden, blieben ohne Resultat.

Dr. Bruckniüller in zijn Lehrbuch der pathologischen Anatomie op pag. 121 zegt het volgende:

Endlich werden aiich in den Muskeln schlauchartigcn Gebilde getroffen welche man nach ihren Entdeckern Raineyschennbsp;Schlauche nennt. Dieselben sind wenn sie in grosseren Mengenbsp;im Fleische angehauft sind als feine langlich weisse, dennbsp;Feltslriemeu ahnliche Streifen oder auch bei starker Ansamm-lung als rundliche oder ovale Herde von der Grosse einer Erbsenbsp;bis zu jener einer Haselnuss zu erkennen. Sie stellen an dennbsp;Enden abgerundete oder zugespitzte schlauchartige Gebilde darnbsp;welche in einem Muskelprimitivhundel eingelagert sind. Inner-halh dieser Schlauche sind maschige Abtheilungen, aus welchennbsp;sich runde oder langliche, den Psorospermien ahnliche Körper-chen herausdrücken lassen, welche haufig eine nieren- odernbsp;wurstförmige Gestallt annehmen. In den grossen Knoten aber,nbsp;ist eine milchige Flüssigheit enthalten, welche nebst einzelnennbsp;oder zusammenhangenden Psorospermienschlauche, auch dennbsp;ausgetretenen Inhalt derselben mit sich führt. Die schlauchar-tigen Gebilde sind in dem Fleische verschiedener Thiere, besonders aber bei dein Schweine und Schafe, bei letzteren in

auffallend grosser Menge in den Musketn des Schlnudes uiid Schkuidkoiifes (Leisernng, Damman) getroffen worden.

Ludwig K. Sclnnarda zegt in zijne Zoologie pag. 51S sprekende over Gregarinen en Psendonavicellen:

Die Gysteu haben eine grosse Aelmlichkeit mit den an den Keimen der Fische, in der Leber iind Darm iind den Muskelnnbsp;maucber Sangetbiere vorkoinmenden ovalen Psorospermien odernbsp;mit den Mischerscben (Itaineyscben) Scblancbe die meist einenbsp;Scblaucbartige Form haben und sicb in der Muskulatur manchernbsp;Sangetbiere, besonders des Schweines finden.

H, W. Köbne, Handbuch der Algemeinen Pathologie fiir Thierarlze zegt op pag 5215;

Frslere (Psorosperinienschlauche) sind ovale Biiidgewebs-kopselii, vvelche mil nieren oder halbniotulförmige Körperchen

sind, und sicb im Bindegewebe der Muskelen aller

Haustbicre, besonders der Schweine, Schalen und Ziegen linden. Letztere (Mischersche Schlauche) lindet man ebenfall in dennbsp;Muskeln, besonders baiifig neben der Muscularis des Schlundesnbsp;beim Schafe und der Ziege, in einer bindegeweben Kapsel ein-geschlossen Haufen.

In het Handbuch der Militair Gesundheitspflege II Band pag. 511 van Dr. Wilhelm Both und Dr. Budolf Lex vindt mennbsp;onder het hoofdstuk Trichinen:

Trichinen sind mit blossem Auge erst dan deutlich zu erkennen , wenn sie in verkalkten Kapseln liegen. Sie erscbeinen im Muskeltleisch als weisse, namenllich in der Nabe der Sebnen-aussalze oft dicht gehaui'te Punkte, die dami genauer zu un-tersuchen sind, urn Vervvechselung mit ahnlichen Gebildennbsp;anderer und zwar barmloser Art zu vermeiden.

Es finden zich namlich zuweilen sehr zahlreich im Fleisch tundlich langlich weisse oder gelbweisse, derbe oder hartenbsp;Köipeichen welche oft fiir Trichinen gehalten werden, meistnbsp;aber eiheblich grös!5er bis hirsekorn gross sind. Sie bestehennbsp;aus emer dicken Kapsel und einem Kreidigen Inbalt, der zuweilen auch einen organischen Stoff (nach Virchow Guanin) ent-

15

halt. Ihr Wesen ist nicht vollkomuien aufgeklart. Sie siiid theils als pathologische Producte, theils als verkalkte Finnennbsp;ausgesprochen worden. (Virchow’s Archiv 55 Band S. 558nbsp;und 56 Band S. 147). Fine andere der eingekapsellen Trichinennbsp;einigerniassen ahnliche nnd hei Schweinen zienilich hiiuligenbsp;Erscheinung sind die Miescher’schen Schlauche (Rainey’schennbsp;Körperchen), Sie prasentiren sich ini Fleisch deni unhewaff-neten Ange als grauweisse Streifen, welche langer und gestreck-ter als Trichinenkapseln sind, hei Essigsaurezusatz triihenbsp;und daruni deutlicher werden. Sie bestehen aus cylindrischennbsp;Schlauche, welche diinhautiger und zerreisslicher als die dernbsp;Trichinen sind und eine Menge theils nierenföriniger theilsnbsp;ovaler Körperchen enthalten.

Dr. Herni. Anacker in zijne specielle Pathologie und Therapie fur Thierartze schrijft pag. 505.

Psorospermienknoten sind hisher hauptsachlich in den Leber der Kaninchen, demuachst aucli in den Leber, den Darmliautennbsp;am Schlunde, in den Muskeln anderer Saugethiere. z. B. heinbsp;Schafen. Hunden, Kalhern, Affen, Miiusen, Ratten, 3Iaulwiirfennbsp;Slenschen, selbst hei Vögeln. z. B. Sperlingen und Hühnern,nbsp;ferner hei Fröschen, und Fischen angetroffen worden. Sienbsp;stellen runde oder langlich runde, die Grosse einer Bohne odernbsp;Haselnuss erlangende Knoten dar von gelhweisser oder grauernbsp;Farbe, welche in einer starken Bindegewebshiille einen tein-granulirten, triiben, milchigten Inhalt besitzen. Mikroskopischnbsp;untersucht, besteht dieser Inhalt, abgesehen von einer formlo-zen Detritusmasse, einzelnen Fetttröpfchen and Epithelial-zellen nach Stieda (Virchow’s Archir 52 Bd.) aus. : 1« rundennbsp;Körpern aus einer fein granulirten Masse und ofter aus einernbsp;Art Zellenkern bestehend;

2®. Körpern von elliptischer und «valer Gestallt niit zarter Hüllenmembran.

5®, Körpern von gleicher Gestallt, aber niit doppell contou-I’irter structurlozer Menibran, welche eine fein granulirte Ku-gel einschliest.

14

Zu verwechseln sind die Psorosjjermienknoten nicht mit den Rainey schen Körperchen oder Miescher’schen Schlauchen undnbsp;mit Pentastomen Knötchen.

Die R. Körperchen gehen schon durch ihre Kleinheit den Psorospermienschlauchen gegeiuilier ein ausreichendes Krite-lium ah: sie sind so klein, dass die kaum mit blossen Augennbsp;als weisse Pünktchen in den Muskein zu erkennen sind.

Starkere Vergrösserungen zerlegen den Inhalt in halbmond-1'önnige Körperchen. Oh sie mit den Psorospernhen in gene-tischen Zusaninenhange stehen, ist noch nicht zuverlassig nachgewiessen , ohschon wahrscheinlich; so viel steht fest, dassnbsp;sie sclbst bei massenhaften Vorkommen in den Muskein Keinenbsp;Symptonie hervorrufen.

Ik stel mij voor deze zaken nog nader te onderzoeken en tevens een onderzoek in te stellen of dergelijke parasieten ooknbsp;op Java en ook hij andere dieren worden aangetroffen.

Vooralsnog zijn door mij noch in rund-, herten-, varken- of kapoenenvleesch soortgelijke zaken gevonden. (^)

Ratavu, Januari 188b.

J. DE JONGH, mil. paardenarts 2*= klasse.

(1) Korl geleden werd mij een fleschje vertoond, iiihoudende. ecnige witte op wormen gelijkende lichaampjes, die veel kleiner waren dan de bovenbeschreven parasieten. Deze waren atkoinslig uit het vleesch van eenen opnbsp;het eiland Onrust geslachten karbouw, en komt het mij voor, dat het dezelfdenbsp;parasieten zijn als door mij in het Palcmbangsche zijn waargenomen.nbsp;Ook op andere plaatsen, b. v. in de Preanger regentschappen, in Kraw'ang,nbsp;zouden ze meermalen aangetroffen worden.

lb

Een geval van Sympatisclie OpMMinie liij een paard*

Daar zoover mij bekend is, tot dus ver nog steeds aan het voorkomen dier ziekte bij paarden wordt getwijfeld, wil iknbsp;een geval mededeelen, dat mijns inziens wel degelijk voor betnbsp;voorkomen van dezelve bij onze huisdieren pleit.

Ongeveer een week of zes geleden werd bier per boot van Batavia een prachtige zwarte hengst aangevoerd, die op denbsp;boot zijn linker oog verwond had. Volgens verklaring vannbsp;den paardenjongen, die het paard hierheen bracht, had hetnbsp;met zijn hoofd tegen een plank gestooten.

Bij aankomst hier ter plaatse waren de volgende symptomen te constateeren: Sterke lichtschuwheid, het oog zeer pijnlijk en warm op het aanvoelen, de oogleden sterk oede-mateus gezwollen, de conjunctiva hoog rood gekleurd, terwijlnbsp;de traanafscheiding zoo sterk was, dat de tranen over hetnbsp;aangezicht liepen. Van den hulhus zelve viel voorloopig nietsnbsp;met zekerheid te constateeren, door de sterke zwelling, dienbsp;voorhanden was.

Voorloopig beval ik het paard op eenen donkeren stal te plaatsen , terwijl^ op het zieke oog compressen van ijswater werden aangewend.

Na verloop van .een dag of vier nam de zwelling dermate af dat de hulhus zelve zichtbaar werd, waarbij de volgendenbsp;verschijnselen te constateeren waren:

Eene diffuse troeheliug van de cornea, de sclera lichtblauw gekleurd, eene uitstorting van een weinig etter in de voorstenbsp;oogkamer, de iris sterk vernauwd en zooals later bleek uit denbsp;atropine-indruppelingen met het lenskapsel vergroeid, terwijlnbsp;door middel van den oogspiegel te constateeren was, dat denbsp;structuur van den iris ook veranderd was, daar kleine zwartenbsp;puntjes te zien waren, waarschijnlijk ontstaan door atrophienbsp;Yan het Irisstroma. De hulhus was op de grens van corneanbsp;OU sclerotica zeer pijnlijk, terwijl duidelijk waar te nemen

16

was, dat het linker oog yeel weeker als hel normale en hel gezichts vermogen sterk afgenomen was.

Symptomen Avaaruit ik eene Iridocyclitus meende te moeten diagnosteeren.

Als behandeling stelde ik in: een drukverband, afleiding door een dracht onder het oog te zetten, die lot meerderenbsp;prikkeling met Sapo viridis en 01 terebinth ingewreven werd,nbsp;en ieder half uur ati’opiuiseeren. Het resultaat dat ik metnbsp;deze behandeling kreeg, kan ik echter onmogelijk schitterendnbsp;noemen; de vergroeiing van den iris met den lenskapsel, werdnbsp;wel op een paar plaatsen verbroken., zooals zichtbaar wasnbsp;uit de drie of vier pigmentvlekken, die op den kapsel zichtbaar werden, maar overigens bleef de toestand tamelijknbsp;stationair.

Na verloop van een week of vier werd mij door den eigenaar verzocht ook het tot dus verre gezonde oog aan een nauwkeurignbsp;onderzoek te onderwerpen, aangezien hij meende op te merkennbsp;dat het gezichtsvermogen van dat oog ook minder was geworden; als oorzaak hiervan beschouwde hij, de inspanningnbsp;van bel gezonde oog gevergd, daar hel andere ziek was.

Het onderzoek leverde het volgende op: Het oog was een weinig pijnlijk, hij ’t betasten daarbij was er een lichte troe-heling van de cornea en eene vernauwing van den iris waarnbsp;te nemen, terwijl zich in de volgende dagen duidelijk eenenbsp;hevige iritis ontwikkelde, die ik op de gewone wijze met eennbsp;drukverband, afleiding en atropiniseeren behandelde.

Tot mijn leedweezen ben ik verhinderd den verderen afloop mede te deelen, aangezien ik gisteren van den eigenaarnbsp;bericht ontving, dat hij het paard maar verkocht had.

SoERABvu 2,6 September 1884.

ll. A. PLEMPER VAN BALEN, Paardenarts 5e klasse.

In het laatst van de maand Juli j. 1. werd mij verzocht bij een paard tc komen van den gepens. majoor IJ. dat naar hetnbsp;inzicht van den eigenaar koliek had.

Ter plaatse aangekomen bevond ik dal het paard, een zesjarige isahelle hengst, welke den vorigen dag voor een rijtuig gespannen hij mij op ’t erf geweest en daar door mij geziennbsp;was en toen goed geloopen had, los op het erf voor het huisnbsp;rondliep hij een bak met voeder waaruit het nil en dan eennbsp;handvol nam, daarna op den grond ging liggen, rollen, wedernbsp;opsprong, naar den hak liep, daarin heet of weder een hapnbsp;voedsel nam welke ook werd opgegeten. Reeds uit de vertenbsp;was het opvallend dat de oogen vrij sterk uitpuilden.

Het paard van naderbij willende onderzoeken, gelastte ik den koetsier het een halter aan te doen, doch dit bleek nietnbsp;zoo gemakkelijk te gaan daar het paard toen ook naar dennbsp;koetsier beet. Toen het eindelijk gelukt was bleek hel mijnbsp;bij nader onderzoek, dat de schedel zeer warm was en denbsp;conjunctivae en bulbi oculi sterk geinjiceerd waren.

Een nauwkeurig onderzoek was echter niet mogelijk daar het dier zoo onrustig en bijlluslig werd, dat hel gevaarlijknbsp;werd het te forceeren.

Van den eigenaar vernam ik toen ook dat het dier den vorigen dag reeds neiging vertoond had om te bijten,nbsp;doch niet zoo opvallend dat men er zich ongerust over gewaakt had.

Uit hetgeen ik tot nu toe gezien en vernomen had diagnos-

oog daarop het 2

18

(lier in de wagenkamer brengen waar het koeler en vrij donker was en alles daaruit verwijderen opdat het dier zich niet beleedigen kon.

Daarna schreef ik voor; ijsconipressen op den schedel (een aderlating was niet te verrichten , wegens de onrustigheid ennbsp;bijtlust.)

Nauwelijks was men daarmede begonnen of de aanvallen van hijtlust stegen tot hijtwoede.

Een oude mantel die toevallig in de wagenkamer achtergebleven was werd met de tanden verscheurd; toen deze verwijderd was en er niets anders te bijten overbleef beet het dier zich in de eigen knieen zoodanig dat binnen weinigenbsp;minuten deze en het bovengedeelte van de pijp tot op hetnbsp;been doorgebeten waren.

Daar ik andere bezigheden had en er voorloopig toch niets anders aan te doen was verliet ik patient met den last de ijs-compressen te blijven aanwenden voor zoover zulks mogelijknbsp;was en alleen geschieden kon over een voor de deuropeningnbsp;in der haast opgerichte schutting en beloofde spoedig terug tenbsp;komen.

Een goed uur later terugkomende bleek patient niet meer patient daar hij juist was overleden.

In aanmerking nemende dat het paard den vorigen dag nog voor den wagen had geloopen, dat het denzelfden morgen bijnbsp;mijn komst los op het erf rondliep en de vrouw des huizesnbsp;het dier nog uit de hand had laten eten, dat er niets vannbsp;bekend was dat het dier gebeten was of plaatsen op hetnbsp;lichaam had die een bizondere jeukte vertoonden geen krampen of verlammingen, geen speekselen, geen buitengew’onenbsp;geslachtsopgewektheid, kortom geen enkel dolheidsverschijn-sel vertoonde dan genoemde bijtzucht, is bij mij de gedachtenbsp;aan dolheid zoo verre gebleven dat het mij niet eens is ingevallen door sectie, meerdere klaarheid omtrent het onderhavige ziektegeval te zoeken, hetgeen trouwens te Batavia tochnbsp;steeds een haast ondoenbaar werk is.

19

Alleen is het mij niet bekend dat bij hersencongestie of hersenontsteking dergelijke bijtwoede voorkomt en dit is dannbsp;ook de reden waarom ik voor het onderhavige geval bovengenoemde vraag gesteld heb: Dolheid of Hersenontsteking.

Batavia, Oktober 1884.

SCHOOREL.

Cops, P.

Le Roy, J. C. Reyntjes, J. p, J,

Straling.

Do Vos, A.

Minlot, J. C. A. Roberton, R. G.

Postma, J. J. Wijs, J. C.nbsp;Boudewyn.s, E. H.nbsp;A. H.

Sorber, J. H, Mars, H.

Metier, F.

Hoogkamer, L. J,

De Jongh, J. Vermast, A. M.

Schilstra, S.

Plemper van Balen R. A.

Cops, P.

Le Roy, J. C. Reyntjes, J. p, J,

Straling.

Do Vos, A.

Minlot, J. C. A. Roberton, R. G.

Postma, J. J. Wijs, J. C.nbsp;Boudewyn.s, E. H.nbsp;A. H.

Sorber, J. H, Mars, H.

Metier, F.

Hoogkamer, L. J,

De Jongh, J. Vermast, A. M.

Schilstra, S.

Plemper van Balen R. A.

m

RECAPITULATIE.

Totaal indietisl gekomen. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

» nbsp;nbsp;nbsp;overleden.........S

» nbsp;nbsp;nbsp;gepensionneerd.......4

» nbsp;nbsp;nbsp;eervol ontslagen.......2

Wegens diverse redenen afgevoerd ... 2 Nog in dienst..........6

Totaal nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

RANGLIJST

VAN

DE OFFICIEREN VAN DEN MILITAIREN VETERINAIREN DIENST IN NEDERLANDSCH-INDIE.

Paardenarts 1® klasse. (Kapitein).

1. nbsp;nbsp;nbsp;MARS, H. (B. K). (15)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15 December 1882.

r. Arts 2quot; kl. 1 Dec. 75. 3' kl. 1869.

Paardenartsen 2“ klasse (1® luitenant).

2. nbsp;nbsp;nbsp;HOOGKAMER, L. J. (Bk.)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 Oct. I88t.

P. arts 3' kl. 16 Maart 1877.

.5. DE JONGH, J. (Bk). nbsp;nbsp;nbsp;30 Juli 1882.

P. arts 3' kl. 15 Augustus 1877.

Paardenartsen 5® klasse (Tweede luitenant).

4. nbsp;nbsp;nbsp;VERMAST, A. M.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 September 1880.

5. nbsp;nbsp;nbsp;SGHILSTRA, S.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id-

6. nbsp;nbsp;nbsp;PLEMPER VAN BALEN, R. A. 23 October 1882.

23

VARIA.

Onlangs werd een veearts uitgenoodigd een certificaat af te geven , dal een paard geen Iierkauwer was. en wel naar aanleiding van een weddingschap tussclien twee lieeren, vannbsp;wien degene, die beweerde dal een paard wel een herkauwernbsp;was, de weddingschap had gewonnen; hetwelk hij beweesnbsp;uit een medegebracht l)oekje, dat verloren schijnt gegaan tenbsp;zijn. Zulks als bewijs van de mate van paardenkennis bijnbsp;sommige houders en liefhebbers van paarden.

PERSONALIA.

De onlangs uit Nederland aangekomen gouvernements-vee-artsen Esser en Penningli zijn geplaatst resp. ter beschikking van den directeur van Binnenlandsch bestuur en ter beschikking van den gouverneur van Sumatra’s Westkust.

Gedurende de maanden Februari en Maart zijn in commissie gezonden ter bestrijding der aldaar uitgebroken veepest,nbsp;de Heeren T. VAN AERDE naar Passaroean, Malang, Wonogin.nbsp;P. BOSMA,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iJ-

A. DRIESSEN. nbsp;nbsp;nbsp;i»l-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘i'’

ROEIJER, nbsp;nbsp;nbsp;Wonogiri.

J.W. ESSER, nbsp;nbsp;nbsp;Wonogiri.

CORRESPONDENTIE.

HH. Inzenders van stukken worden beleefd verzocht, deze met duidelijke hand te schrijven, de keerzijde van het papiernbsp;onbescbieven te laten en ze in te dienen aan den Secretaris

J. DE JONGH.

Müilair paardenarts 2® klasse te Batavia.

Correspondeerend lid voor Nederland de Heer W. van Staa, 'oearts te Sneek (Friesland).

/'A

UITGEGEVEN DOOR DE VEREENK^^ TOT

Bcvoi'dci’iuj^ van ¥ceaif(-scuUjK«in*lc n ^

ill Nederlantlsch Iiife I ,?,. • •

INHOUD. Proeven in Nederlandsch-Indid genomen volgens het ))r2^jdé nbsp;nbsp;nbsp;J^i.-'ilfn der '

Heijden, tegen zii‘kten iiij dieren door Mikrophyten ontslaan, door H. MarSsE- Is de natuuikulte aanleg voor runderpest, oJ‘ lyphus bovum contagiosus, enkel eigen aan de aluïWlliy Uër'rumi-nantia? — Korte Mededcclingen. Overzicht der geneeskundig b(‘handclde paarden van hetnbsp;Leger in 188!^. — Offleieelo berichten. — Personalia. — Correspondentie.

Dit tijdschrift verschijnt in gedeelten van minstens één vel druks en wordt per vel berekend op 15 cents.

PROEVEN IN NEDERLANDSCH-INDIË

genomen VOLGENS HET PROCÉDÉ VAN Dr. W. VAN DER HeUDEN , TEGEN ZIEKTEN BIJ DIEREN DOOR MIKROPHYTEN ONTSTAAN

door

II. IHABM.

De Heer Dr. W. van der Heijden, onderwijzer in de geneeskunde Ie Japan, vroeger docent in de Aiiatoniie aan de universiteit te Utrecht, kwam op zijn reis van Japan naarnbsp;Europa te Batavia. Genoemde geneesheer had reeds in Japannbsp;door middel van intraveneuse injecties van Jodium, soms metnbsp;-i^eiyjikssend succes verschillende inl'ecliezieklen behandeld, zooalsnbsp;lyphoïde koorlsen, heri-heri, syphylis, longtering enz. Ditnbsp;hlijkl uit cene Nota vau Dr. van der Heijden aan deu Directeurnbsp;van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid, waarin hij de grondennbsp;van zijne heliandeliiig uileenzet en den wensch uit, dezelfde methode hij de op Java heerschende veepest toe te passen. Omtrentnbsp;de gronden vau zijne methode zegt de Heer van der Heijden:

«Reeds voor vele jaren werd o|) tlieorelische beschouwingen «aangenomen dat levende kleine, organismen de oorzaak vannbsp;«hesmettelijke ziekten moeten zijn; dit nu, is in de laatstenbsp;«jaren door Duvesne , Pasteur , Koen en anderen voor sommigennbsp;«van deze ziekten met volmaakte zekerheid aangeloond. Dit doetnbsp;«ons met groote kans vau waarschijnlijkheid aannemeu, dal

26

lOok bij andere infectieziekten, dergelijke lagere cellen als »oorzaak zullen optreden. Het is de taak der mannen van denbsp;«theoretische pathologie dit met zekerheid aan te toonen,nbsp;«door kunstmatige cultures te maken van die bacteriën, dienbsp;«zij bij ziekten in verschillende organen zullen hebben opge-«spoord en met deze gecultiveerde zwammen bij dieren dezelfdenbsp;«ziekten doen teweeg brengen. De praktische geneesheer echteinbsp;«kan niet daarop wachten en heeft, meen ik volkomen hetnbsp;»recht de Bacteriën voorloopig als oorzaak aan te nemen, ennbsp;«de ziekten te bestrijden door het vernietigen van deze lagerenbsp;«organismen. Op deze wijze van redeneering steunen de proevennbsp;«van Lister, die zulke immense gevolgen voor de Chiruigienbsp;«hebben gehad. De observatie van de symptomen diei ge-»noemde ziekten, brengt er mij toe, aan te nemen, dat denbsp;«bacteriën herhaalde invasiën in het bloed maken, die de remissiesnbsp;«en intermissies veroorzaken, dan zelve te gronde gaan in denbsp;«scheikundige stoffen, die zij zelve in het bloed hebben doennbsp;«ontstaan (gisting producten) terwijl de sporen der kiemennbsp;«zich localiseeren in verschillende oi’ganen, vooral de milt en denbsp;«klieren.

«Wij moeten er naar trachten, zoo dacht ik, eene slof aan «het lichaam bij te brengen in eene hoeveelheid die grootnbsp;«genoeg is om op eeiis de bacteriën te dooden, juist zooalsnbsp;«wij in staal zijn, de gisting van eene vloeistof plotseling te

«doen ophouden door het vernietigen van de gistings zwammen.

»De eenige mogelijke manier om dit in eens te kunnen doen «is eene dergelijke stof in voldoende hoeveelheid in bet bloednbsp;«te spuiten.

«Er zijn nu vele stoffen die bacteriën, splijtzwammen kun* «nen vernietigen maar velen van dezen zijn tegelijk ook ver-«giftig voor het menschelijk of dierlijk organisme of voor sommigenbsp;«organen van dal lichaam, zooals de metaalzouten, de mineralenbsp;«zuren enz.

«Van anderen daarentegen is eene te groote hoeveelheid «noodig om deze behandelingsmethode mogeUjk te maken

27

«zooals Benzoëzuresoda, Salicylzmr, Plienylzuur, Chinine enz. “Anderen wederom zijn niel voldoende oploshaar.

“Er schiet dan voorloopig slechts ééne stof over, die in eene “quantiteil in hel hloed kan worden ingespolen, die, voldoendenbsp;»om de hacteriën te dooden , tegelijk onschadelijk is voor de cellennbsp;«en organen van het organisme waarop de bacteriën leven.

“Deze slof is Jodium; ik los die in Jodsodaoplossing op, die «eveneens onschadelijk is en spuit daarvan bijna een gramnbsp;“Voor een volwassen raensch in.”

De gewenschte toestemming werd verkregen en werden de H.H. Rouuer en Klaauekbeek beiden gouvernements-vecartsennbsp;aangewezen de proeven te controleeren en Dr. van deu Heijdennbsp;te assisteeren.

Tot het doen der proefneming begaf de commissie zich naar Sadjira, district Lehak. Den volgenden dag kreeg de commissienbsp;het bericht, dat er in eene dessa. Sawa geheeten, drie gevallennbsp;van veepest voorkAvamen, De Heer van den Berg Assissent-Besident van Lehak vergezelde de commissie en trof maatregelen,nbsp;opdat de proeven behoorlijk genomen konden worden, en tevensnbsp;dat deze niet als oorzaak van uitbreiding der besmetting zouden worden, door ompaggering en door het aanstellen vannbsp;bewakers en oppassers, die op het terrein verhieven. Kortnbsp;daarop werden nog andere dieren ziek in de onmiddelijkenbsp;nabijheid. Dichtbij waren nog andere kralen, die veel kansnbsp;opleverden om ook besmet te worden, om welke reden allenbsp;kralen, zes in getal, door een groote pagger omgeven werden.nbsp;De 17 karbouwen daarin aanwezig werden Dr. van der Heijdennbsp;ter proefneming afgestaan.

Omtrent deze proefnemingen rapporteert hij het navolgende:

“Twaalf van deze karbouwen zijn ziek geworden, de overi-“gen hebben wij met smetstof ingeënt, maar daar zij na 5 «etmalen noch niel waren ziek geworden hebben wij de proefnbsp;«gestaakt, te meer omdat mijne voorraad medicamenten bijnanbsp;«uitgeput was.

«Van hel ompaggerde terrein met aanwijzing der kralen

28

»en de nonimers der dieren daarin aanwezig voeg ik hierbij »een ^kaartje; lervvijl op de lujgaande lyst de opgave der ge-»dane proeven met liun resultaat gemaakt is.

»Uil dit staatje van onze experimenlen blijkt, dat » dieren «volkomen hersteld zijn. De genezing treedt zeer spoedig innbsp;«en is reeds den volgenden dag na de inspuiting merkbaar; het oognbsp;«heeft een levendige blik, de sommolentie vermiiulerl, de traannbsp;«en slijmafschciding houdt op, zoo ook de mucopurulente uit-»scheiding uit den neus, de speekselvloed vermiudeil, de ontnbsp;«lasting wordt uorinaaal van consistentie en kleur, de bloedafgangnbsp;«komt niet meer voor; geen pijnlijke persingen meer, de buiknbsp;«is niet zoo ingekrompen, de rug niet meer gekromd; de tweenbsp;«eerste dagen nemen zij grelig rijslpap met kort gesnedennbsp;«gras; zoo dit wordt voortgezet vreten zij den deiden dagnbsp;«gras en beginnen te herkauwen.

«Onder dit getal was een karbouw die door de geweldige «middelen om ze neer Ie leggen en zijn woest vei zet eenenbsp;«luxatie van het henpgewicht verkreeg. Niettegenstaande dezenbsp;«zeer zware verwonding genas hij toch.”

Dat dit proces nu werkelijke genezing is en niet uitzieken • met natuurlijk herstel, blijkt uit den snellen ommekeei dernbsp;«symptomen; maar vooi’al daaruit dat een dier op deze wijzenbsp;«hersteld, wederom ziek kan worden.

«Bij alle inlectioziekten toch geldt de wet, dal een dier «dat de ziekte heeft doorstaan en daarvan op natuurlijke wijzenbsp;«is hersteld, immuu is geworden legen deze ziekte; het bloednbsp;«heeft dan zulke veranderingen ondergaan, dat een tweedenbsp;«maal dezelfde soort bacteriën niet daarin leven kunnen.

«Wanneer echter door een geneesmiddel de hacteriëu plolse-«liug alle vernietigd worden, dan blijft het dier natuurlijk «even vatbaar als nog niet aangetasten.

«Een van onze dieren, die reeds 'ó dagen hersteld was werd «wederom ziek, omdat hij aan dezelfde schadeUike invloedennbsp;«bleef blootgesteld.

«Volgens bijliggenden slaat zijn 8 dieren gestorven; ik ben

29

quot;echter in staat rekenschap te geven van de oorzaak van ieder «sterfgeval.

«Mijne methode hernsl daarop, dat door intrasanguin het «middel in te spuiten op éénmaal eene hoeveelheid wordtnbsp;«toegediend in staat om splytzw'ammen te dooden. Jodiumnbsp;«doet dit in eene verhouding van 1 op üOÜO deelen. Om nunbsp;«de hoeveelheid hloed te weten moet men het lichaamsge-«wichl kennen. Wij hel)hen ons echter hij het schatten dernbsp;«zwaarte vooral van de volwassen karbouwen verbazend vergist.

«Een dier (kraal C. No. 1), dat 150 kilogram was geschat «bleek naderhand hij weging 550 kilogram te wegen. Dien-«tengevolge heeft het veel te weinig Jodium verkregen; het-»zelfde is het geval geweest hij nog 5 anderen, alle vier in hetnbsp;quot;begin der proefneming, toen wij nog geene gelegenheid haddennbsp;«gehad eene weging te doen. (Proef A n^. 1 en 3, B n®. 1nbsp;«en G).

«In kraal E waar 2 dieren ziek waren heb ik op voorstel «van den Heer KlaareiNbeek één dier ingespoteu en één ternbsp;«controle onaangeroerd gelaten.

«Dit laatste dier werd zieker en stierf na twee dagen , terwijl «het behandelde dier herstelde.

«Bij proef F n°. 1 heb ik om ongeveer de maximaal dosis «te leeren kennen 2 maal de hoeveelheid ingespoten, die iknbsp;«gevonden had voldoende te zijn: dit dier is den daaropvolgen-«den nacht gestorven.

Zooals uit de sectie bleek was het hloed door de groote gift «Jodium gecoaguleerd op de plaats van inspuiting.

«Het dier N°. 2 uil kraal A dat reeds 5 dagen hersteld was «gew'eest werd op nieuw ziek zooals reeds vermeld is. Opnbsp;«nieuw intrasanguin inspuitende scheurde ik door de rukhe-«weging van het dier den vaatwand open en kou niet inspuiten,nbsp;«daar het uittredende hloed stollende, een obstakel daartoenbsp;«werd. Bij de sectie werd dit duidelijk geconstateerd.

«Bij proef F N°. 2 heb ik zooals bij sectie bleek niets in «de vena ingespoten, maar alles in het naastliggend bindweefsel.

30

«Alleen die dieren dus waar slecht was ingespolen of te «gei'inge hoeveelheid of te veel, zijn bezweken, en toch veelnbsp;«later dan het dier, dat wij aan de ziekte hadden over-»gelaten.

»Ik geloofde daarom te mogen beweren dat mijne methode. »het intravasculair inspuiten van Jodium in eene verhoudingnbsp;»13 lot ^0 milligram per kilogram, de infectieziekte tot staannbsp;«brengt, zelfs de veepest, eene ziekte, die zeer zeker lot de meestnbsp;«vebemente behoort, en waarbij het grootste oppervlak vannbsp;«weefsel en het grootste aantal organen wordt aangetast.

«De behandeling gaat met moeielijkheden gepaard, dat zij «echter onder stortregens en in den modder nog mogelijk isnbsp;«hebben wij bewezen; daarenboven zijn er vele verbeteringennbsp;«aan te brengen in het nederleggen der dieren en het gelijktijdignbsp;«wegen en in hel blootleggen- der vena.

«Ik durf de regeeritig ten sterkste aan te raden vooitaan «de aangetaste dieren te behandelen omdat:

«1°. Het afmaken der zieken niet is almaken der ziekte.

«2°. Het doen uitzieken te weinig dieren doet behouden en «tegelijk de oorzaak is voor grooter uitbreiding der pest.

«3°. Eene vaccinatie nog niet mogelijk is.

«Door het genezen van elk geval dat zich voordoel zal de «smetstof zwakker worden, daar zij, zooals bekend is doornbsp;«ondervinding en door proefneming, bij het doorloopen van hetnbsp;«bloed van dieren telkens virulenter wordt, met andere woordennbsp;«meer en meer geschikt wordt in hel bloed van dieren televen,nbsp;«door hel in de natuur bekende proces van aanpassing vannbsp;«accommodatie aan levensvoorwaarden.

«Ik kan niet nalaten aan dit rapport toe te voegen het «uitspreken van mijnen innigen dank aan den HEG. Heernbsp;«Spaax, resident van Bantam en den WEG. Heer vam bennbsp;«Beug Assistenl-llesident te Rankas-Beloeng, die mij in allenbsp;«mogelijke opzichten behulpzaam zijn geweest en de grootstenbsp;«belangstelling in deze proeven hebben genomen.

«Evenzoo aan beiden Heeren veeartsen Rouuer en Kiaabek-

31

•BEEK, die geene moeite en opofferingen hebben ontzien deze

• nbsp;nbsp;nbsp;proeven tot een resultaat te brengen.

• nbsp;nbsp;nbsp;In het bijzonder kan ik niet genoeg den heer Klaarenbeek

• nbsp;nbsp;nbsp;prijzen als een man, die de zeldzame talenten vereenigt van

• nbsp;nbsp;nbsp;zaakkundig logisch overleggen met snel en krachtig handelen;

• nbsp;nbsp;nbsp;een man van de raad en de daad, letterlijk en figuurlijk pakt

• nbsp;nbsp;nbsp;hij den stier bij de hoorns aan en weet de woedendste karbouw

• nbsp;nbsp;nbsp;bij den neus te nemen. Ik acht het een voorrecht voor de

• nbsp;nbsp;nbsp;Regeeriug een even ontwikkeld als buitengewoon ijverig man

• nbsp;nbsp;nbsp;als ambtenaar te bezitten.

• nbsp;nbsp;nbsp;Aan de regeering doe ik met eerbied hulde en betuig ik

• nbsp;nbsp;nbsp;mijnen dank, dat zij mij het vertrouwen heeft geschonken,

• nbsp;nbsp;nbsp;terstond in de gelegenheid heeft gesteld en mij genoemde

• nbsp;nbsp;nbsp;Heeren ter uitvoering van mijne experimenten heeft ter zijdenbsp;•gesteld.”

(Wordt vervolgd.)

IS DE NATUURLIJKE AANLEG VOOR RUNDERPEST, OF TYPHUS BOVÜM CONTAGIOSUS, ENKEL EIGEN AANnbsp;DE AFDEELING DER RUMINANTIA.?

Dit vraagstuk werd tot heden door bijna alle deskundigen met ja beantwoord, althans zijn alle schrijvers het daarovernbsp;eens dat alle herkauwers door deze ziekte kunnen worden aangetast , zonder dat een hunner meldiiig maakt runderpest geziennbsp;te hebben, bij een dier, niet tot deze afdeeling beboerende.

Uit de literatuur is mij slechts één geval bekend van twij-felachtigen aard, toen n. 1. in 1863 de veepest in Engeland heerschte en ook de dierentuin te Londen door haar bezochtnbsp;werd, stierven aldaar met vele herkauwers, ook twee varkensnbsp;behoorende tot de familie der Pekari’s en hierbij rees het vermoeden dat deze dieren aan runderpest zouden gestorven zijn.nbsp;Of nu echter genoemde varkens gedurende hun ziekte naauw-keurig geobserveerd zijn, en of er op hunne cadavers sectienbsp;gemaakt is, daaromtrent vind ik niets vermeld. In iedernbsp;geval schijnen geen duidelijke verschijnselen te zijn waarge-

nomen alllians vond de meening dat deze dieren aan veepest zouden gestorven zijn, zeer weinig geloof. Roll zegt bijv., datnbsp;deze waarneming wel op een misverstand zal berusten terwijlnbsp;niemand de waarheid er van bevestigt.

Deze twijfel wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het feit dat in Europa, waar toch verscheidene malen, de veepestnbsp;vreeselijk woedde en de omstandigheden meebrengen dat de aangetaste herkauwers, hun verblijf dicht hij dat der varkensnbsp;hebben, of dat ze op andere wijze met elkaar in aanrakingnbsp;komen, deze ziekte toch nooit onder de varkens uitbrak.

Hoewel door deze waarneming niet uitgemaakt is dat het Europeesche varken ook kunstmatig niet te besmetten is, zoonbsp;staat in ieder geval het feit vast, dat hun vatbaarheid voornbsp;runderpest, zeer gering is. ’tis mij onbekend, of ooit beproefdnbsp;is het varken kunstmatig runderpest te bezorgen, althansnbsp;vind ik nergens melding gemaakt van dergelijke proeven ennbsp;toch acht ik deze zaak van groot belang, ’t Is mij n. 1. onlangsnbsp;ten duidelijkste gebleken dat het wilde varken dat op Sumatranbsp;veelvuldig voorkomt wel degelijk vatbaar is voor runderpest,nbsp;en naar aanleiding van dit feit komt het mij zeer waarschijnlijk voor dal ook andere varkensrassen deze vatbaarheidnbsp;zuilen deelen, hoewel misschien in zoo geringen graad, dal helnbsp;lol heden toe aan de waarneming is ontsnapt.

Voor eenige maanden in de afdceling ïauah Dalai' bij de veepest werkzaam gesteld zijnde, werd mij de vraag gedaannbsp;of enkel herkauwers door deze ziekte konden worden aangetastnbsp;en wel naar aanleiding van het feit dat, kort voor het uitbreken, en gedurende het heerschen der veepest, men dikwijlsnbsp;doode varkens in de hosschen vond, terwijl men tevens duidelijk kan merken dat het aantal wilde varkens na het langdurignbsp;heerschen der veepest zeer is afgenomen.

Deze feiten werden bevestigd door den veearts Klei.'i, die zelf gedurende zijn tweejarig verblijf in deze streken meermalen in de gelegenheid was geweest ze op te merken. Naar aanleiding vannbsp;deze waarneming besloot ik met collega Kleun proeven te nemen

33

omtrent de vatbaarheid van het Indisch wilde varken voor veepest.

Na veel moeite gelukte het ons eindelijk door de welwillende medewerking van den Assistent-Resident den Heer Hoogkamernbsp;zulk een dier levend in handen te krijgen.

Tot mijn spijt werd thans de Heer Klein plotseling naar een andere afdeeiing opgeroepen waardoor hij verhinderd werdnbsp;aan de voorgenomen proeven deel te nemen.

Om zeker te zijn mijne waarnemingen bij een normaal, volkomen gezond dier te doen, liet ik alvorens pogingen totnbsp;besmetting in het werk te stellen, hel varken gedurende 14nbsp;dagen rustig in zijn hok, waar ik het telkens kon waarnemennbsp;en de zekerheid verkreeg, dat het volkomen gezond was.

Omstreeks dezen tijd diagnostiseerde ik veepest bij een djawi die zeer duidelijke verschijnselen dezer ziekte vertoonde,nbsp;en na drie dagen stierf; de sectie bevestigde mijne diagnose,nbsp;volkomen.

Was de meening juist dat wilde varkens indebosschen aan veepest stierven, dan was het zeer waarschijnlijk, deze dierennbsp;langs natuurlijken weg werden besmet dus door bet opnemennbsp;van smetstof langs ademhaling of digestieorganen.

Ik beproefde dus het eerst langs dezen weg, besmetting tot stand te brengen. Tot dit doel nam ik van straksgenoemde djawinbsp;(rund) eenige weeke deelen nl. een stukje spierweefsel, en een gedeelte van den dunnen darm, en wierp dit bij het varken dalnbsp;Cr een deel van verslond. Meermalen daags nam ik thans het diernbsp;nauwkeurig waar. Gedurende de eerste vier dagen was nietnbsp;de minste afwijking van den normalen toestand te bespeuren.nbsp;Den dag daarentegen vertoonde zich een zekere onrustnbsp;die zich openbaarde door hel telkens veranderen van ligplaats;nbsp;ook de eetlust scheen verminderd. Waarschijnlijk was een ennbsp;ander gevolg van lichte koliekaanvalleu. De ontlasting wasnbsp;normaal ook de conjunctiva vertoonde geen iritatie; van overvloedige Iraansecretie of neusuitvloeiïng was evenmin iets tenbsp;bespeuren. Tot mijn spijt kon ik de temperatuur niet opnemen

34

aangezien het dier vreeselijk woest was en mij de hulpmiddelen ontbraken het te bedwingen.

Den 6‘'™ dag vond ik het dorstgevoel verhoogd, de eetlust zeer verminderd, enkel eenig groen voedsel werd opgeiiomen;nbsp;de rijst anders met graagte gegeten bleef onaangeroerd.

Het dier ligt bijna voortdurend, de ontlasting is dun en geel van kleur, conjunctiva een weinig hyperaemisch, van overvloedige traanafscheiding is echter nog niets te merken, ooknbsp;vertoont zich geen neiisuitvloeiing hetgeen echter misschien nietnbsp;opgemerkt wordt door het telkens wroeten in het slijk.

Aan den rand der bovenlip bemerkt men eenige excoriaties.

Den 7den dag is de eetlust geheel opgehoiiden, het dier is zeer soporeus en slechts met moeite tot opstaan te bewegen. Ontlasting dun vloeibaar, etterachtig, grijs van kleur.

Conjunctiva sterk hyperaemisch, traansecretie verhoogd. Ademhaling frequent.

dag toestand van sopor zoo mogelijk nog toegenomen, steeds liggende vloeit de ontlasting bijna onwillekeurig af. Eennbsp;etterachtig secreet loopt uit de oogen, aan beide liprandennbsp;bemerkt men lal van excoriaties.

Den 9'*™ dag vond ik het dier des morgens, dood.

Lijkverscliijnselen.

Cadaver volkomen verstijfd, huidranden om lippen en neus geexcorieerd. Slijmvlies der lippen met petechiën bezet. Oogleden door een etterachtig secreet aan elkaar gekleefd.

De huid tusschen de voorbeenen, aan de ondervlakte van den buik en in de liesstreek lot aan den anus met korsten, excoriaties en hyperaemische plekjes overdekt.

Het slijmvlies der lippen, wangen, van het tandvleesch zoo ook onder de tong, met tal van petechien bedekt en sterknbsp;byperaemis(di. Het epitelium op de bovenvlakte der long lijktnbsp;grauwgeel, bevat tal van kloven en laat zeer makkelijk los.nbsp;In de keelholte is het slijmvlies sterk gezwollen en hyperae-niiscb, oj» enkele plaatsen met een dikke laag exsudaat als eennbsp;croupmembraan bedekt, welke zeer makkelijk loslaat.

35

Slokdarm normaal.

Maag tamelijk gevuld met onverteerd voedsel. Het pylorus gedeelte vertoont een grauwgeel epiteliiim dat zeer los zit, ennbsp;gedeeltelijk reeds is afgestooten, terwijl een ander deel bijnbsp;vellen, op croupmembranen lijkende, vrij langs den maagwandnbsp;bangt, die sterk hyperaemiscb is. lu het cardiagedeelte is hetnbsp;slijmvlies gezwollen, donkerrood, op enkele plaatsen zwart,nbsp;eenige solitairfollikels zijn eveneens gezwollen en met etter-propjes gevuld.

De dunnedarm is voor het grootste deel sterk met gassen gevuld , geen spoor van voedselresten is meer aanwezig, dochnbsp;het slijmvlies is met een dikke laag etter en slijm bedekt,nbsp;en heeft een vuil roode kleur. Peijersche plaques gearioleerd,nbsp;solitairfollikels sterk gezwollen en met etterpropjes gevuld, ofnbsp;uitgestooten, waardoor ulcera waarvan sommigen tot op hetnbsp;weivlies doordringen , gevormd zijn. Hier en daar ziet mennbsp;verder zwarte plekjes van ontvaat bloed, op het slijmvlies.

Op den overgang van den dunnen darm in den blindendarm, is het slijmvlies sterk gezwollen en hyperaeraisch, met zwartenbsp;strepen bezet.

Het epitelium in den hlindendarm hangt hij stukken als croup-menbranen, vrij in het lumen; het slijmvlies heeft een blauw-achtigroode tint en is sterk gezwollen; darminhoud ontbreekt geheel, hetzelfde vertoont de karteldarm; ook deze is geheel

ledig.

Het slijmvlies van den endeldarm is sterk gezwollen, heeft een bruinachtige kleur en beA^at verscheidene zwarte plekjes.nbsp;Darminhoud bestaat uil een geelgrijze etterachtige massa.

Peritoneum vertoont enkele hyperaemische plekjes, is over-rigens normaal. De niersuhstantie is een weinig broos en vertoont sporen van vervetting, de nierkapsel laat makkelijknbsp;los. De overige organen der huikhoUe zijn normaal.

De mucosa in de neusholte bevat enkele petechiën en is «en w'einig hyperaemisch, die van het strottenhoofd is sterknbsp;gezwollen en rood; gedeeltelijk met een gele detritusmassa

36

bedekt. De frachia bevat eenig licht rood gekleurd schuim , terwijl de mucosa met eenige hyperaemische plekjes hezet is.nbsp;De grovere hronchiëu zijn eveneens gedeeltelijk met dergelijknbsp;schuim gevuld, terwijl de geheele long, eenigzins emphysenia-teus is.

Pleura normaal, zoo ook pericardium; de hartspier een weinig bleek. Rechterkamer gedeeltelijk met ongestold, vio-letrood bloed gevuld, linkerhelft hloedledig

Genoemde verschijnselen . zoowel gedurende het leven , als na den dood , geven ons eene ziektebeeld, zoo karakteristiek,nbsp;zoo duidelijk, dat niemand kan betwijfelen, genoemd dier aannbsp;runderpest stierf.

Onze conclusie is dus, dat het wilde varken van Sumatra vatbaarheid heeft voor runderpest, en dat deze ziekte dus nietnbsp;uitsluitend eigen is, aan de afdeeling der Ruminautia.

Tandjong Bervelag , 6 Juni 1883.

G. PENNING,

Gouvernemenis veearts.

37

KORTE MEDEDEELIIGEN.

Naar aanleiding van hel pas verschenen werk van Dr. C. L. VAN DEN Burg, De geneesheer in Nederlandsch Indie,nbsp;derde deel, Malerica Indica, werd iu de laatste vergaderingnbsp;van de Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde innbsp;Neerlandsch Indie het wenschelijke hesproken , de geneesmiddelen die daarin worden hehandeld ook toe te passen op dieren

Van velen is de samenstelling en de physiologische werking vrij goed hekend. Van anderen echter is het noodzakelijknbsp;beiden nauwkeurig na te gaan.

Voor de veeartsenijkundigen in Indie zou zulks van groot belang zijn, doch meer nog voor de geneeskunde van dennbsp;mensch. Verschillende geneesmiddelen toch kan men alleennbsp;beproeven hij dieren en zou men later de resultaten daarvannbsp;in toepassing kunnen brengen voor den mensch.

Tot dat doel zou henoodigd zijn;

1'. Eenige stallen voor grootere en kleinere dieren.

2'. De hulp van een apotheker tot bepaling der chemische samenstelling,

3'. Die van een veearts ten einde de physiologische werking na te gaan, en ter bepaling van dosis en dosis toxica,nbsp;4'. Eene toelage ter gemoetkoming van den aankoop vannbsp;dieren , geneesmiddelen , voeder en ter verzoi-ging, of wel hetnbsp;vrije gebruik van afgekeurde troepwipaarden en trekossen.

Door de vereeniging tot bevordering van Veeartsnijkuude zullen in dien geest pogingen worden in ’t werk gesteld.

In het geneeskundig tijdschrijft voor Nederlandsch Indie Deel XXIV AFLEV. o VINDEN WE OP PAG. 448 EN VOLG. HET VOLGENDEnbsp;OVERZICHT DER GENEESKUNDIG BEHANDELDE PAARDEN VAN HET LeGER

OVER 1882 DOOR Dr. J. .1. W. E. van Riemsdijk, Chef over

OEN GENEESKÜ.NDIGEN DIENST.

58

Algemeen overzicht der geneeskundig behandelde paarden van het leger.

39

(1) Van af 20 November werden te Soerakarta onder de paarden van de lijfvvachtdragonders verschijnselen van kwaden droes geconstateerd.nbsp;Van af dien datum tot en met 10 Decemlgt;er werden 6 paarden aan dienbsp;ziekte lijdende afgemaakt. Uie gevallen zijn niet in deze statistiek begrepen.

41

40

41

40

4-2

OITICrÈELE BERICHTEI.

In de Javascue Courant van Mei en Juni 1885 komen de

VOLGENDE OFFICIEELE RAFFOUTEN VOOR OMTRENT VEEZIEKTEN .

Javasche Courant, van Vrijdag 8 Mei 1885. Over het lijdvak van 7 Maart t/m. o April zijn de volgende berichten ingekonien.nbsp;De veepest breidde zich nil in de iiegriën Padaiig Ganting,nbsp;Atar en Tandjong Beroela. In de laatstgenoemde negrie —nbsp;waar de ziekte zich in de richting van de negrie Soeroassonbsp;verplaatste — werd ecliter sedert 28 Maart een aanmerkelijkenbsp;vermindering van het aantal ziektegevallen waargenomen.

In de Padaug Ganting kwamen de meeste gevallen voor langs den groeten weg, terwijl de ziekte zich in Atar vertoonde, in hetnbsp;centrum dier negrie en nabij de grens van de negrie Telawie.

, In de laras Telawie was de veepest eenigszins afnemende, hoewel zij zich toch nog altijd voordeed in de negriën Sinbsp;Djanlang, Kalaq en Telawie.

Uitbreiding der ziekte over streken, die te voren nog niet aangetast waren, had waren had niet plaats.

Ondervolgende staat geeft een numeriek overzicht van den loop der ziekte, van 11 t/m. 51 Maart jl., —terwijl daaruitnbsp;tevens blijkt de sterkte van den veestapel der besmette negriënnbsp;bij den aanvang der ziekte, alsmede het aantal der daaraannbsp;reeds gestorven beesten.

45

Javasche Courant van Dinsdag 19 Mei 188ö. Van den Resident van Batavia is ondervolgend telegram ontvangen, gedag teekeud 18 dezer:

Runderpest op Tjikarang- en Djagawana-landen in district Bekasi: volgens veearts van gelijken aard als thans in Solo.nbsp;Afmaken van bestimrswege vooralsnog onnoodig bevonden;nbsp;voldoende gelegenheid lot afzondering zieke dieren; als hoopnbsp;op herstel door veearts wordt opgegeven, dan wel verschijnselen van meer gevaarlijken aard voor andere dieren zich voordoen, dooden eigenaren voor eigen rekening, althans betrokkennbsp;landheeren; zelfs heeft landheer Tjikarang zoodanig dier vannbsp;een Inlander opgekocht en onmiddellijk afgemaakt; voor zooveelnbsp;noodig zal omtrent dieren, op DJagawana in gebruik, dochnbsp;elders thuis beboerende, welke nu in geen geval huiswaartsnbsp;gevoerd mogen worden, nadere regeling worden getroffen.

Vervolg op het voorkomende in de Javasche Courant van 28 April jl. n°. 54, omtrent de in de residentie Soerakartanbsp;beerschende veeziekte:

Terwijl in de afdeeling Wonogiri op 1 April jl. 6 zieke beesten in behandeling waren, werden tusschen dien datum ennbsp;den 20®“^quot; April nog 54 stuks vee aangetast. Van deze 60nbsp;zieke dieren stierven er 56 en herstelden er 6, zoodat 18 innbsp;behandeling bleven. Van 8 runderen, die tusschen 11 en 50nbsp;April jl. in de afdeeling Bojolali vermoedelijk door veepestnbsp;werden aangetast, ere veerden 4 en herstelde 1. In de afdeeling Klatten werden van 1 tot en met 10 April jl. 6 dierennbsp;aangetast, waarvan o overleden.

Javasche Courant van Vrijdag 22' Mei 1885. De ziekte die onder de karbouwen in het Melslosche (Soeinba) was uitgehro-ken, kon als geweken worden beschouwd.

Javasche Courant van Dinsdag 26 Mei 1885. Vervolg op het voorkomende in de Javasche Courant van 19 dezer n°. 40,

44

omtrent de iii het district Bekassi (afdeeling Meester-Cornelis, residentie Batavia) uitgebroken runderpest.

Door den Directeur van Binnenlandsch Bestuur wordt bericht, dal hoewel door den Gouvernements veearts D. Driessek, eerstnbsp;op 16 dezer onder de runderen van de Tjikarang- en Djaga-wana-landen veepest is kunnen worden geconstateerd, dienbsp;ziekte reeds eenigen tijd te voren uitgebroken was.

Van 1 tol 18 dezer waren op die landen 102 dieren gecreveerd , terwijl op laatstgenoemden datum nog 56 in behandeling bleven.nbsp;' Op 16, 17 en 18 dezer stierven respectievelijk 8, 6 en 5 beesten.

Javasche Courant van Vrijdag 29 Mei 1885. In de binnenlanden van Djambi (Palembang) heerschte eene ziekte onder vee, waaraan de aangetastte dieren binnen weinige dagen bezweken.

Javasche Courant van Dinsdag 2 Juni 1885. Blijkens een nader rapport van den Gouvernements veearts D. Driesse.v,nbsp;betreffende de veeziekte in Bekassi, zijn van 19 t/m. 22 Meinbsp;nog 8 dieren gestorven, terwijl van 16 t/m. 22 Mei 21 herstelden en op laatstgemelden datum nog 20 in behandeling waren.

Javasche Courant van Vrijdag 5 Juni 1885, Op den 20®“^” April jl. bleven in behandeling terwijl gedurende het tijdvaknbsp;van 21 t/m. 30 April Jl. 29 stuks werden aangetast. Vannbsp;het totaal aangetastan (47 stuks) stierven er 30 en hersteldennbsp;er 2, zoodat op 30 April jl. nog 15 zieke beesten in behandeling bleven.

In de afdeeling Bojolali, waar op 50 April jl. slechts 3 zieke beesten in behandeling waren, werden gedurende bet tijdvaknbsp;van 1 t/m. 20 Mei jl. 4 dieren aangetast. Van dit totaal (7 stuks)nbsp;stierven 5 en herstelde 1 , zoodat op 20 Mei jl. nog 1 innbsp;behandeling bleef.

In de afdeeling Klatten, waar op 10 April jl. één ziek beest in behandeling gebleven was, dat den lö^'®quot; dier maand bezweek , werden gedurende hel tijdvak van 11 April t/iu. 20 Mei jl.nbsp;13 dieren aangetast; die allen creveerden

45

Javasche Courant van Dinsdag 9 Juni 1885. Volgens mede-deeling van den Resident van Benkoelen waren in de vorige maand te Bintoelian, hoofdplaats van de afdeeling Kauer, innbsp;korten tijd zes karbouwen gecreveerd, aan een aldaar onbekende ziekte.

Onverwijld werden maatregelen genomen tot afzondering van de aangetaste en zorgvuldige begraving der bezweken dieren zoomede om de kralen te doen desinfecteeren.

Voor zoover bekend, had de ziekte zich elders nog niet

vertoond, en scheen zij zij zich te Bintoelian niet uil te breiden.

Vervolg op het voorkomende in de Javasche Courant van 8 Mei jl. no. 37.

Over het tijdperk van 3 tot en met 30 April zijn de volgende berichten ingekomen.

Aan het einde van dat tijdperk werden in de negrién Si Djantang en Kolok, der laras Telawi, geen zieke runderen

aangetroffen.

In de negrie Telawi dierzelfde laras kwamen echter weder drie — en in de negrie Tandjong-Baroelak (laras Lima Kaoem)nbsp;tien nieuwe gevallen van veepest voor.

Ook in de negrien Atar en Padang Ganting der laras Padang Ganting breidde zich de ziekte weder uil.

In de laatste der evengemelde twee negrien verplaatste zij zich in de richling van Tandjoeng-Beroelak en van de negrienbsp;Soeroeasa (laras van dien naam), op de grenzen van welkenbsp;laatste gemeente, die ook van de zijde van Tandjong-Beroelaknbsp;werd bedreigd, reeds een paar beesten door pest werdennbsp;aangetast.

Ondervolgcnde staat geeft een numeriek overzicht van den loop der ziekte over de tijdvakken, loopende van 11 tot ennbsp;met 31 Maart en van 1 tot en mei 10 a|iril, terwijl daaruitnbsp;tevens blijkt’ de ziekte van den veestapel der besmette negriennbsp;bij den aanvaug der ziekte, alsmede het aantal der daarvan

reeds gestorven beesten.

46

De opname rter reeds vroeger gepubliceerde cijfers betreffende eerstbedoeld tijdvak is geschied, ten einde het erlangen van een vergelijkend apercii te vergemakkelijken.

Javasché Couranl van Vrijdag 16 Juni 188S. Omtrent de in de residentie Soerakarta beerschende veeziekte wordt hetnbsp;volgende liericbl.

In de afdeeling Wonogiri waren op 50 April jl. nog 14 zieke rnuderen in behandeling ,in het aangehaald nummernbsp;der Jav. Cl. werd dit aantal abusievelijk gesteld op 15). Gedurende het tijdvak van 1 t/m. 20 Mei jl. werden 50 dierennbsp;aangetast. bezweken 54 en herstelden 7 dieren , zoodat op 20nbsp;Mei jl., nog 5 zieke beesten in behandeling bleven.

In de afdeeling Klaten werd, gedurende het tijdvak van 21 t/m. 51 Mei jl. nog één geval van veepest met doodelijkennbsp;afloop waargenomen,

(«) be voor elke laras in deze kolommen in de eerste plaats vermelde cijfers tietrellen de vroegere, de in de t\veede ])laats genoemden de laterenbsp;tijdstippen.

t)e cijfers van de ze.sdo kolom zijn begrepen in die van de derde.

(6) De voor elke laras hieronder in de eerste plaats vermelde cijfers gelden het vroegere, de in te tweede |)laats genoemden het latere tijdvak.

47

Jamsche CotiranI van Dinsdag 2ö Juni 1883. Terwijl in de afdeeling Wonogiri op 20 Mei jl. 5 zieke runderen in keliandelingnbsp;waren gebleven, werden gedurende bel lljdvak van den 21®quot;nbsp;1/in. den 51™ van genoemde maand nog 20 dieren aangetast.nbsp;Van het totaal aangetasten (23 stuks) stierven er 20, terwijlnbsp;2 herstelden, zoodat op 51 Mei jl. 1 in behandeling bleet.

In de afdeeling Bojolalie, waarop 20 Mei Jl. 1 ziek rund in behandeling gebleven was, werd tussehen den 21™ en 31®quot; dier maand nog 1 dier aangetast, dat bezweek, terwijl het andere herstelde.

Numeriek overzicht omtrent den loop der veeziekte in de residentie Padangsche Bovenlanden (Sumatra’s Westkust) over de tijdvakken, loopende van 1 tot en met 10, van 11 toten met 20 en van 21 tot en met 50 April, waaruit tevens blijkt de sterkte vannbsp;den veestapel der besmette negriën bij den aanvang der ziekte,nbsp;alsmede het aantal der daarvan reeds gestorven beesten.

¦ 48

Javasche Couraiil van Vrijdng 26 Juni 188S. Ten vervolge van inededeelingen in de Javasche CovranI van 'io dezer n°. 50,nbsp;wordt omtrent de in de residentie Soerakarla heersehendenbsp;veeziekte het volgende hericht;

In de afdeeling Bojolali werden gedurende het tijdvak van 1 t/m. 10 dezer, twee runderen aangetast, waarvan éénnbsp;creveerde, terwijl het andere in behandeling hleet'.

In de afdeeling Klaten werd gedurende evengemeld tijdvak nog één geval van veepest, met doodelijken afloop, geconstateerd.

Javasche Courant, van Dinsdag 50 Juni 1885. Luidens hericht van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur is onlangs ondernbsp;den militairen veestapel te Pajakomho (afdeeling L Kola’snbsp;residentie Padangsche Bovenlanden) een ziekte uitgehroken.

Van 18 April tot 22 Mei jl. werden vier dieren door die ziekte aangetast, die allen creveerden.

De veearts H. H. M. Klein, die den 16''™ Mei te Pajakomho aankwam, kon slechts op een der gestorven dieren sectienbsp;houden. Hoewel verschillende verschijnselen op veepest wezen ,nbsp;achtte genoemde veearts dit onderzoek niet voldoende omnbsp;onvoorwaardelijk veepest te kunnen constateeren.

Ten vervolge van de inededeelingen in de Javasche Couraui van 26 dezer n°, 51, wordt omtrent de in de residentie Soe-rakarta heersehende veeziekte het volgende hericht:

In de afdeeling Wonogiri werden gedurende hel tijdvak van 1 t/m 10 dezer 19 runderen aangetast, waarvan 12 stierven,nbsp;terwijl een i-eeds vroeger aangetaste karbouw mede creveerde.

PEESOIALIA.

De militaire paardenarts A. M. Vermast werd van Salatiga overgeplaatst naar Soerahaia, de Heer R. A. Plemper vannbsp;Balen van Soerahaia naar Salatiga.

COEEESPOSraTIE.

HH. Leden en inteekenaren worden beleefd verzocht om geregelde toezending der contributie.

, :vgt; ' nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

UITGEGEVEN DOOR DE VEREENI#fG TO'^

Bevordering van Veearèi^uii

in Nederlandsch Indië.X,

Mo. 3. nbsp;nbsp;nbsp;Jaargang^ September, ISSS.

INHOUD: Ovex bronnen Tan inkomsten, ter bestrijding van noodzakelUke uitgaven, verbonden aan een veearlsenijkundige staatsregeling.

Dit tijdschrift verschijnt in gedeelten van minstens één vel druks en wordt per vel berekend op 15 cents.

OVER BRONNEN VAN INKOMSTEN, TER BESTRIJDING VAN NOODZAKELIJKE UITGAVEN, VERBONDEN AAN EENnbsp;VEEARTSENIJKÜNDIGE STAATSREGELING (i).

DOOR

D. DRlEggEK,

VEEARTS.

Den Februari 1874, kwam in Rumenie een wet tot stand, waarbij bepaald werd dat van alle district- en gemeente-inkom-sten, l°/o gestort moest worden, ter formeering van een afzonderlijk fonds, om de veeartsenijkundige politie mogelijk te maken.

We zien bier dus een afzonderlijke kas ter bekostiging van een onderdeel eener veeartsenijkunde staatsregeKng (^).

Nog op vele plaatsen treft men landbouwkassen aan die de vestiging van een veearts in minder rijk met vee bedeelde

(1) nbsp;nbsp;nbsp;Met toestemming van den Directeur van Binnen landsch Bestuurnbsp;gepubliceerd.

(2) nbsp;nbsp;nbsp;Voor iiiet-vceartscnijkundige lezers dieae hel volgende schematischenbsp;overzicht van hetgeen tot een veeartsenijkundige staatsregeling hehoort.

50

streken mogelijk maken. Vooral in Duitschland vindt men in verschillende steden en streken een hondenbelasting, niet alleennbsp;om het aanlal houden lol een minimum Ie he[»erkeu, maarnbsp;wel degelijk ook, om in lijden van s|)oradische en epizoötischenbsp;dolheid, maalregelen te hekosligen.

Deze voorbeelden van regerings en parliculier initiatiel', ter voorziening in de behoefte van den veestapel, zouden met-vele te vermeerderen zijn.

Dal is evenwel mijn plan niet. Door deze weinige voorbeelden heb ik slechts de aandacht op zulke bronnen van inkomsten, willen vestigen en wensch nu, uit de geschiedenis, het bewijsnbsp;te leveren dat een fonds, gesticht door hoofdelijken omslag vannbsp;den veestapel, gedurende een kleine eeuw, een geheele véearlsenijnbsp;kundige staatsregeling bekostigde.

In 1796 werd door een Amsterdamsche landhoiiwmaatschappij een prijsvraag uitgeschreven, om vóór 1 December 1798 beantwoord te worden, luidende als volgt;

«Vermits op verscheidene plaatsen in Europa, veeartsenij-«kuudige scholen, ouder den naam Ecoles vétérinaires, zijn «opgericht en zoodanig eene school (waarin de ziekten ennbsp;«kwalen, zoowel van paarden als van runderen, schapen ennbsp;«andere dieren onderzocht en, indien mogelijk, genezen worden)nbsp;«ook in ons land niet dan de grootste nuttigheid hebben kan,nbsp;«zoo verlangt de maatschappij een plan, naar hetwelk zulk eenenbsp;«stichting onder ons zoude kunnen worden tot stand gebracht”.

«Wel verstaande dat niet alleen worde aangewezen de plaats «waar die school met het meeste nut zoude dienen te wordennbsp;«opgericht maar dat ook tevens worde aangeduid de inrichtingnbsp;«van de noodige gebouwen en die van het onderwijs benevensnbsp;«alle verdere vereischten zoowel als eene, zooveel doenlijk,nbsp;«uitgewerkte begrooting der kosten, zoo tot de eerste stichtingnbsp;«van zoodanig eene school noodig als van datgene, hetwelk jaar-«lijks tol instandhouding derzelve, zoude worden vereischt.”

Den 7™ Mei 1799 hield genoemde maatschappij een verga-

51

(lering en werd daarin liet antwoord van Jan, Arnold, Bennet, Phil en Med. doet. te Leiden met goud bekroond.

Het noodige geld voor de uitvoering van zijn plan, alsook lot onderhoud der op te i’ichteu school, wees hij aan in helnbsp;«veefondu lol voorkoming en afwending van rundcrpesl.”

Omtrent oorsprong en inrichting van dit fonds, weet ik niets ineê te deelen. Waarschijnlijk zal het wel opgericht zijnnbsp;tusscheu de jaren 1768—1786, als wanneer de runderpest innbsp;Holland verschrikkelijk woedde.

Het lag voor de hand dat, toen het fonds rijk werd, doordat geen runderpest behoefde voorkomen of afgewend te worden, men ging denken, waarvoor hel surplus te gebruiken zondernbsp;het beginsel ontrouw te worden.

Reeds in 1802 vindt men in een rapport van den Raad van Binnenlandsche zaken aan het Staatsbewind, aangaande dennbsp;staat van het fonds tot voorkoming en afwending van runderpest, melding gemaakt van te nemen veeartseiiijkundige proevennbsp;en het mogelijk tot stand komen eener veeartsenijschool, waarvoornbsp;dan de gelden konden gevonden worden in dat fonds, terwijlnbsp;in een rapport van 27 .Tanuari 1804, hetrelfende de nithreidingnbsp;van dat fonds lot een landbouwfonds, hel volgende voorkomt:nbsp;quot;die van Gelderland, approherende de voorgcslelde belastingnbsp;»op Runderen en Paarden, willen het fonds alleen ten nuttenbsp;»van het vee besteed zien, waartoe ook die van Vrieslandnbsp;»enkel schijnen te inclineren; zelfs wilde het bestuur vannbsp;«Gelderland dat de veeartsenijkundige inrichtingen, door onsnbsp;«in het verschiet gesteld op den voorgrond geplaatst wierden,nbsp;«en het onderwijs in de veeartsenijkunde op meer dan éénenbsp;«plaats gegeven wierd; waaroj) ook die van Groningen, innbsp;«geval dit van Landswege mogt geschieden, instei’en.”

Uil deze weinige regelen blijkt ten duidelijkste dat, toen de Staatszorg in Nederland zich nog niet uitstrekken kon lolnbsp;den veestapel, deze zelf op middelen bedacht was zich te

32

regelen en alles zelf te betalen, daarbij alleen den zedelijken steun der regering vragende.

Van nu af tot 1833 vindt bet geld van bet vee-of landbouwfonds, dan ook hoofdzakelijk zijn bestemming in de opleiding tot veearts om zoodoende in een behoefte, die men gedurende ennbsp;door de runderpest had leeren kennen, te voorzien.

De departementale besturen handelden geïsoleerd; de maatschappijen schreven prijsvragen uit totdat de noodige zedelijke steun recbtsireeks van bet bestuur van bet Bataafs-Gemeenebestnbsp;kwam, door ecu instructie voor de landbouwkommissiëu iii denbsp;verschillende departementen vast te stellen. (9 September 1803).

Artikel 2 daarvan zegt dat in elke kommissie zich een ervaren veeartsenijkundige moet bevinden, terwijl artikel 14 als volgt luidt:

»Zij zullen opsporen en aan den secretaris van slaat voor-quot;dragen, in hoeverre en welke veeartsenijkundige inrichtingen »in hun departement zouden dienen ingevoerd te worden, mits-»gader opgeveu, door welke middelen deze inrichtingen hetnbsp;»meest zouden kunnen bevorderd worden.”

Zoodoende zou het fonds in tijden van rust kunnen zorgen voor de opleiding van personeel »ter voorkoming en afwendingnbsp;van heerschende ziekten.”

De departementale kommissiën kwamen al spoedig met liiinne rapporten, ingevolge aangehaald artikel 14, voor den dag.

Groningen stelde voor, »in ieder drostampt in dit departement »eu in een of meer naburige departementen, een persoon, eenigenbsp;«kennis van de veeartsenijkunde bezittende en die tevens lustnbsp;«had zich daarin verder te bekwamen, te plaatsen om vannbsp;«alles wat veeziekte betreft, de commissie te informeeren.”nbsp;Verder; »een in dat vak ervaren man als consuleerend lid voornbsp;«veeartsenijkunde aan de kommissie toe te voegen, die, innbsp;«Groningen geplaatst zijnde, zich met de correspondentie konnbsp;«belasten, eu tevens eenmaal ’s weeks in een daartoe geschiktnbsp;«locaal lessen in veeartsenijkunde geven.”

Brahand stelde voor «om binnen dit departement één of twee

S5

“kundige veeartsen ten koste van den lande, op een fortabel “traktement te flxeeren, die in staat zijn, om, nevens deiiit-“oefening der praktijk, aan desbegeerenden, het noodig onderwijsnbsp;“te kunnen geven, en alzoo aan een notabel gebrek, waarvannbsp;“de gevolgen zoo ruïneus voor den landbouw kunnen zijn, tenbsp;“Voorzien.”

Opmerkelijk in het voorstel der Drenthe’sche kommissie n. 1. “om iemand te benoemen, die met de noodige bekwaamheidnbsp;»en goeden wil voorzien, op zich konde nemen om als ineennbsp;“middelpunt te ontvangen alle zoodanige berichten welke hemnbsp;“van ontstane ziekten en ongemakken onder het rund- en andernbsp;»vee uit die departementen zouden worden toegezonden en dienbsp;“zich, des vereischt, naar de plaats waar die ziekten grasseerden,nbsp;«zoude kunnen begeven en de noodige middelen tot herstel olnbsp;“voorbehoeding voorschrijven.”

Is het niet alsof in dit voorstel de tegenwoordige districls-veeartsen in Nederland hun oorsprong vinden?

De verschillende departementale voorstellen werden in handen gesteld eener kommissie, die den 5™ Mei 1806 o. a. adviseerdenbsp;jongelieden naar buitenlandsche veeartsenijscholen te zenden,nbsp;aan welk advies Lodewijk Napoleon in 1807 uitvoering gaf.

Toen volgden weer departementale kommissierapporten, van welke rapporten, die van Friesland en Drenthe werden gesteld in handen eener kommissie, die weder haar rapport uitbracht en adviseerde om, in afwachting van de oprichting der school, de belangen der veeteelt te bevorderen door overal, waar personen, tot veeartsnbsp;geschikt, zich zouden voordoen, na voorafgaand examen ten overstaan der geneeskundige en landbouwkundige kommissie, tot gediplomeerde veeartsen te benoemen en deze toe te leggen 400 guldennbsp;’s jaars, voor de helft te betalen uit het veefonds, ten einde denbsp;veeartsenijkunde uit te oefenen »op zoodanigen voet en wijze alsnbsp;“bij onderling concert dier beide kommissiën zal worden bepaald.”

Dit advies kwam onveranderd in werking bij besluit van den 29™ Juli 1808, waarbij ook bepaald werd dat in den vervolge, de kommissiën van landbouw alleen zullen kennis nemen

van het ontstaan der veeziekten en de geneeskundige kommissie daarvan zullen informeeren.

Zoo kwamen de eerste geëxamineerde veeartsen in Nederland lang vóór de oprichting der tegenwoordige veeartsenijschool en dat door het toedoen van het »veefonds tot voorkoming en afwending van runderpest.”

Daar kwam Napoleon den 13™ Januari 1813, met zijn besluit ter reorganisatie der veeartsenijkunde, waarbij de oprichting van S veeartsenijscholen getast werd en dat wel te Alfoi't, Lyon, Turijn, Aken en Zutphen, aan welk besluit evenwel, watnbsp;ons land betreft, geen uitvoering gegeven werd, omdat wij nog innbsp;datzelfde jaar van de Fransche overheersching ontslagen werden.

Alhoewel hiermee het beginsel, om alles door hoofdelijke belasting van den veestapel te laten betalen, verlaten was,nbsp;was het toch voor het «fonds tot voorkoming en afwendingnbsp;van runderpest,” weggelegd, de tegenwoordige veeartsenijschoolnbsp;te Utrecht op te i’ichlen.

De kommissie T)elast met het examineeren van personen in het land, trad na de Fransche overheersching, — als wanneernbsp;het veefonds ook weêr opgericht werd, dat gedurende de overheersching, eenvoudig geannexeerd was, — eenigzins gewijzigdnbsp;weer op en kwam spoedig met advies waarin, onder meer,nbsp;werd aangedrongen, tot oprichting eener veeartsenijschool in hetnbsp;land zelf, zooals daar staat;

Er zal, zonder

lande, eene veeartsenijschool worden opgericht, zooveel mogelijk in het middelpunt van het rijk enz. enz.: — en

Deze kosten zullen gevonden wmrden uil het fonds mn den landbouw, zoodanig, dat in minderingnbsp;zal strekken hetgene gefourneerd zal worden doornbsp;de volontaire kweekelingen.

Alhoewel eerst in 1819, Zijne Majesteit Willem I, een besluit liekrachtigde waarbij gelast werd, dat er te Utrecht eene veeartsenyschool zou opgericht worden, waren toch langzamer-

88

hand, geëxamineerde veeartsen in Nederland gekomen en wel door de werking der besluiten hiervoor aangehaald n. 1. vannbsp;Lodewijk Napoleon in 1807 en dat van 29 Juli 1808.

Zoo vinden we in de geschiedenis opgeteekend, dat den 12™ Februari 1813, een oproeping verscheen, geleekend door Graafnbsp;nE Celles, prefect van het departement der Zuiderzee, waarbij drie jongelieden de gelegenheid geopend werd, tot kosteloosnbsp;onderwijs op de veeartsenijschool te Allbrt. Napoleon I bevestigde de positie dier veeartsen den 11™ September 1815,nbsp;door het besluit, dat alleen zij den titel van veearts mochtennbsp;voeren, die een diploma verkregen hadden van de Jury vannbsp;examen aan de keizerlijke veeartsenijschool te Alfort, terwijlnbsp;de overigen slechts als veeartsenijkundige hoefsmeden zouden worden aangemerkt; een maatregel die in Nederland, nanbsp;de Fransche overheersching, is komen te vervallen, waardoornbsp;het «patent” als veearts zoo welig heeft kunnen tieren totnbsp;1 September 1874 als wanneer de wetten van 8 Juli 1874,nbsp;Staatsblad van Nederland n“. 98 en 99, tot regeling van denbsp;uitoefening der veeartsenijkunde en tot regeling van het onderwijsnbsp;in de veeartsenijkunde en van de voorwaarden tot verkrijgingnbsp;van bet diploma van veearts, in werking traden.

Zooals dan hiervoor gezegd werd, gelastte Z. M. Willem de Eerste , dat te Utrecht eene veeartsenijschool zou opgericht worden-

Den 10™ December 1821, opende de Directeur vanLidthde Jeude zijne lessen in Physiologie en Anatomie en was daarmede het pleit beslecht, waartoe tal van kommissiën en raden,nbsp;lal van adviezen en nadere adviezen geleid hadden.

De drang van de toenmalige teekenen des tijds, was te machtig, om nog langer weerstand te bieden.

En weer was het »het veefonds tot voorkoming en afwen-»ding van runderpest,” ook wel landbouwfonds genaamd, dat er voorgespannen w'erd.

Eerst in 1831 w'erd de opgerichte school, bij een reorganisatie, verheven tot een Rijks-veeartsenijschool, en werden hare leeraren tot Rijks-ambtenaren benoemd.

56

Tot dat tijdstip was alles en alles betaald door »Aet ree/bwt/i.”

Maar toen dan ook zou, indien de Staat zich niet over haar ontfermt hadde, de school te gronde gegaan zijn, door gebreknbsp;aan geld van dat fonds.

Ja, nog meer, de door haar gevormde veeartsen kregen een diploma van veearts 1® of T klasse, al naar den graad der bekwaamheden bij het eindexamen aan den dag gelegd, en gafnbsp;^ het fonds den veeartsen P klasse, gedurende de eerste vyfnbsp;Y^jaren hunner praktijk, 400 gulden ’sjaars toelage; die dernbsp;a*' klasse, 200 gulden.

Behalve dat deze onderwijsinrichting, door het fonds bekostigd werd, de veeartsen toelagen kregen, werden door het fondsnbsp;uitkeeringen gedaan, voor schadevergoeding en ontsmetting bijnbsp;kwadedroes, en voor onteigening van longziek vee. Vooralnbsp;deze laatste onkosten waren zoo groot, dat de gezamentlijkenbsp;uitkeeringen, de rente van het kapitaal verre te hoven gingen, ennbsp;dien ten gevolge, het kapitaal aangesproken werd. Zoo werdennbsp;o. a. van 1833 t/in. 1849 uitbetaald 2,084,788,02 gulden, voornbsp;109,575 stuks onteigende longzieke runderen, onverminderd nognbsp;de uitkeeringen voor onteigende dieren, die, als schijnbaarnbsp;gezond, ter voorkoming van verdere besmetting, afgemaaktnbsp;werden in Zeeland, Friesland, Overijssel, Groningen en Drenthe.

Toen dan ook supleering noodig werd, en de regering niet gezind was voor eene nieuwe helasting oj) het vee, zooals innbsp;1840 reeds was beproefd, ging het fonds met reuzenschredennbsp;achteruit. Eu zeker zou ook de veeartsenijschool geslotennbsp;zijn geworden, indien het rijk zich harer niet aangetrokkennbsp;had, dat, zooals hiervoor reeds gezegd is, in 1831 gebeurde.

Het fonds werd opgeheven, terwijl er slechts zooveel overbleef, als noodig was, om sommige verplichte betalingen, o. a. de vijfjarige tractementen der veeartsen die daarop nog aanspraak hadden, te voldoen.

Met deze kopieën uit de geschiedenis der rijks-veeartsenij-school te Utrecht, zooals die verteld wordt in het Bijblad der

57

landbouwcourant, onder redactie van Dr. L. Mulder Ie Arnhem, van 1872 n®*. 17 en 18; uit de geschiedenis van Neerlandschnbsp;veestapel, zooals ons die verhaald wordt door G. J. IIengeveldnbsp;in zijn met goud bekroond werk »Het Rundvee” 2“ deel, vermeennbsp;ik het bewijs geleverd Ie hebben, dat een fonds, geslicht doornbsp;hoofdelijken omslag van den veestapel, gedurende een kleine eeuw,nbsp;een gelieele veearlsenijkundige staatsregeling bekostigde, welknbsp;bewijs ik in den aanhef van dit opstel, mij voornam te leveren.

Vraagt men, of door de hoofdelijke belasting van den veestapel , onverschillig of deze gedwongen dan wel vrijwillig was en waardoor hel fonds, waarvan de geschiedenis hier, voornbsp;een gedeelte, in korte trekken is meégedeeld, ontstond, denbsp;landbouw bezwaard is geworden, dan kan ik daarop slechts innbsp;algerneene bewoordingen een ontkennend antwoord geven.

Reeds het bestaan gedurende een kleine eeuw beantwoord, mijns, inziens, deze vraag ontkennend.

Wanneer toch, de draagkracht van den veestapel, te gering ware geweest, om gedurende dien aanzienlijk langen tijd hetnbsp;fonds te fourneeren, dan zou men toch wel veel vroeger totnbsp;die ontdekking gekomen zijn. En al moge dan ook, zooalsnbsp;de geschiedenis ons leert, het fonds op den duur te arm zijnnbsp;geworden, om zijn grootsche stichting langer in het leven tenbsp;houden, de veehouders te steunen, in hun verlangen naar rationeel hulp bij hun ziek vee, door toelagen te geven aannbsp;bepaalde standplaatsen voor veeartsen enz., enz. toch is datnbsp;nog geen bewijs, dat de door het fonds benoodigde gelden, denbsp;draagkracht van den veestapel te boven gingen.

Om dat uit te maken, zou men de geschiedenis van het fonds verder moeten naslaan; dan juist die gedeelten, die over denbsp;stichting zijner school handelen.

Dat nu ligt buiten mijn bereik.

En daarom juist, kan ik hel boven gevraagde, slechts in algerneene bewoordingen, maar toch ontkennend beantwoorden.

Maar gesteld eens, dat werkelijk, op den duur, de op te bren-

'l I

58

gen belasting, cle draagkracht van den veestapel te boven ging, waardoor dan de landbouw direct bezwaard zou worden, dannbsp;geloof ik nog dat de voordeelen, die op den langen duurnbsp;indirect behaald werden, dubbel opwogen tegen die oogenblik-kelijke schade.

Het moge niet onder cijfers te brengen zijn, zeker, zal iedereen dat moeten toestemmen, na een blik geslagen tenbsp;hebben, in de tegenwoordige veeartsenijkundige staatsregelingnbsp;in Nederland, die met elke andere in Europa wedijverennbsp;kan, in elk barer onderafdeelingen.

Wel is deze niet rechtstreeks door het fonds in het leven ^geroepen. De door het fonds, op den langen duur, iiitgeoefen-|den invloed op de landhuishoudkundige meeningen, die eindelijk de wetgevende macht noodzaakten, de veeartsenijkunde,nbsp;in al haar onderdeden, tot een staatszorg te verklaren en haarnbsp;wettelijk te regelen, valt niet te ontkennen.

Een enkel voorbeeld van de oeconomische gevolgen dier regeling , wensch ik hier uit de geschiedenis der longziekte in Nederland aan te halen.

Toen de wet op het veeartsenijkundig staatstoezicht en de veeartsenijkundige politie, in werking trad, kwamen jaarlijksnbsp;Vnog duizende gevallen dezer gevreesde ziekte voor.

Zoo in 1872, twee jaar na hel in werking treden van genoemde wet, verdeeld over 261 gemeenten, 4008 gevallen.

In 1875 was dit cijfer reeds gedaald tot 2227 gevallen.

In 1876 beperkt tot 110 gemeenten en tot 1725 gevallen.

In 1878 kwamen in 72 gemeenten

In 1879 kwamen in 27 gemeenten

In 1880 in slechts 17 gemeenten

In 1881 in zes gemeenten

Men vergelijke deze cijfers met die betreffende uitkeeringen door het fonds voor de longziekte, gedurende 18“®/49. Ze zijn sprekend genoeg.

Wanneer Indie in nnistandigheden verkeert die, vooralsnog, directe staatszorg in deze richting onmogelijk maken; wanneer verder, de teekenen des tijds dwingen, meer dan tot dusverre het geval was, den veestapel aandacht en zorg te schenken terwijl die zorg geen uitstel gedoogt, dan treedt hier denbsp;geschiedenis leerarend op en zegt ons:

»Laal den veestapel zelf betalen voor de door hem geëischte »zorg en aandacht, en vraag slechts den zedelijken steun dernbsp;«regering”.

Wij willen hier evenwel geen propoganda maken, voor het idëe, een afzonderlijk fonds, door hoofdelijke belasting van dennbsp;veestapel, te stichten.

Integendeel, daaraan kleven schaduwzijden, die het goede der zaak zouden benevelen.

Streken, schaars van vee voorzien, zouden natuurlijk weinig maar toch belasting betalen, die niet in verhouding zou staannbsp;tot de zorg, die ook daar geëischt zou worden, welken cisch,nbsp;evenwel, niet van de hand zou kunnen gewezen worden, omnbsp;de eenvoudige reden, dat men daar belasting betaalde, onder voorwaarde, dat er hulp, in alle omstandigheden, verleend zou worden.

Streken, rijk van vee voorzien, zouden mogelijk vermindering van hoofdelijken omslag vorderen, omdat een afzonderlijk fondsnbsp;geen surplus hoven een zekere grens behoeft te hebben etc. etc.

In een woord: Te locale belangen zouden beletten, dat men het algemeene doel, hij de oprichting van het fonds in hetnbsp;verschiet gesteld, hei’eikte.

Maar wel zou ik mij ruimschoots beloond achten indien door deze regelen, de noodzakelijkheid ingezien werd, aan bevoegde mannen op te dragen, te onderzoeken, in hoeverre door

60

hoofdelijken omslag van den veestapel, der schatkist bijdragen konden geleverd worden, ten einde de tegenwoordig algemeennbsp;gevraagde, directe veearlsenijkundige staatszorg, daarvoor innbsp;ruil te geven.

Het komt mij voor, dat een dergelijke kommissie, zich voor alles, zal iulbrineeren naar de draagkracht van den veestapel.

Toen ik hel voornemen opvatte, dit onderwerp aan te roeren, stelde ook ik mij de vraag:

»Is met den veestapel genoegzame winst, te behalen, zoodat «zonder bezwaar, een gedeelte dier winst afgezonderd kannbsp;«worden ?”

Bi] de beantwoording daarvan stuitte ik op, voor mij, onoverkomelijke bezwaren.

De landhuishoudkundige verhouding van den veestapel lot den landbouw is toch niet overal dezelfde.

En voor het overgrootst gedeelte van Indie, ken ik die niet.

Daarom zag ik rond, in mijn onmiddelijke omgeving en kwam tot de conclusie, dat de belasting, die ik in gedachte, den veestapel aldaar oplegde, zeer licht zou te dragen zijn.

Speciaal heb ik hier op het oog de hulfel- en runderstapels in de residentie Batavia.

Voor vele streken dezer residentie, zal de winst, die met deze veestapels behaald wordt, moeilijk onder cijfers te brengennbsp;zijn. Vooral is dat het geval, op die landgoederen , waar denbsp;productie bestaat in klappers, gras, vruchten etc. etc.

Daar doet de veestapel, bij den kampongbewoner ongeveer denzelfden dienst, als de deposito- en spaarbank bij ons doetnbsp;met dit onderscheid, dat de inlander zelf hel depositum ren-deerend maakt en die hoogere rente zelf opstrijkt. De geringenbsp;lui steken hun geld in buffels, indien daartoe gelegenheid bestaat,nbsp;en meten nooit hun veestapel af naar het werk dat zij voornbsp;hen te verrichten hebben.

Zoo heeft bijna elke familie een eigen deposito, een eigen spaarbank. Hoeveel daarin reeds belegd is. doet er niet toe.nbsp;Nog een hoofd meer, indieu er geld is. Voor oogenblikken

61

(lat men geld te kort komt, halen wij het depositum terug, verknopen zij een buffel, meestal aan den landheer.

De winsten, die deze behaalt met l)uflels hij de rijstcultuur is eenigszins na te gaan.

Als maatstaf dier winsten, zullen we de rente berekenen van het geld, gestoken in een span sawah-huffels.

De gegevens hiervoor, zijn ontleend aan de normale toestanden , vóór de runderpest epizoötie. Toen kon de geringe man. den nog geringeren, buffels verhuren die hij reeds zelf voornbsp;zijn sawah’s gebruikt had, of konden de geringe lui elkandernbsp;helpen, door van eikaars buffels, spannen te maken.

Toen was er dus in dezen tak van nijverheid op groofe schaal, concurentie tot in het kleine. (¹)

1

Deze concurentie is dcor ile runderpest-maatregelen weggevaagd. Zij lieljben den kleinen man den veestajiel ontnomen, wel tegen schadevergoeding, maar zonder gelegenheid, nieuwe dieren te koojien. Het verbod vannbsp;in- uit- en doorvoer, bleef tot jaren toe gehandhaafd, waaruit, mijns inziens,nbsp;niets meer of minder blijkt, dan dat de persoon, die de bestrijding dirigeerde, zelf twijfelde aan de residtaten dier bestrijding, die in rapporten ternbsp;zijner kennisse kwamen.

Daardoor is de veestapel in handen gekomen van kapitalisten (in daaianeè ontstond een monopolie.

Welk(i schade hieruit voortvloeide voor den geringe man. moge uit de volgende becijfering eenigzins duidelijk worden.

Het huurloon voor een span sawah-bulfels, steeg van 15 picols padi tot op de lielft der sawahopbrengst, na aftrek van tjoeké en snijloou.

Was schoot er dan over voor den huurder? Drie tiende gedeelten der opbrengst. Zegge drie-tiende gedeelten!! [Tjoelm snijloon] =2/5 der opbrengst. De helft van de res't voor den huurder —Ji = ^jio.

2

We zullen deze berekening voortzetten om te zien welk verschil dit levert met de rest, vóór de runderpest.

Gemiddeld rekent men op 4 haoe’s sawah, één span bullels, terwijl de gemiddelde opbrengst bedraagt C katties padi per vierkante toembak, zijnde dit op 4 baoe óf 2000 ? toembak, 12000 katties of 120 picol padi; zoodatnbsp;vroeger de bullelhuur bedroeg ts/tao = Vs der opbrengst.

Daarvan werd betaald;

62

Aan dat tijdperk onze gegevens ontlenende, hebben we dus alle waarborg tegen overdrijving. Tevens kan daarnaar dannbsp;beoordeeld worden, de draagkracht van die stapels, die te kleinnbsp;zijn oiu bun winsten onder cijfers gebracht te zien.

Gemiddeld werd toen lö picol padi luiiir betaald per span bullels.

Die li5 picol padi geven T'/a picol bras. vertegenwoordigende een waarde van öO gulden.

Als men nu, den gemiddelden marktprijs van een span bul-fels stelt op 120 gulden, en de daarmee verdiende 50 gulden vermindert met de rente, die de eigenaar zou gehad hebben,nbsp;indien bij die 120 gulden voor andere doeleinden bad gebruikt,nbsp;berekend ad 97o, daii schiet er nog een winst over vannbsp;50—10,80 11. — 39.20 gulden.

Een ruime afschrijving, zelfs zeer ruim, afgemeten naaiden leeftijd van een buffel is Vs der waarde.

Deze in rekening brengende, schiet er als netto winst over 59.20—24 gulden = 15,20 gulden of ± 12'/i°/o.

Zou dan, indien volgens deze ruime berekening nog 12V-2°/o liehaald wordt, de fiscus zijn band niet kunnen uitstrekkennbsp;naar dat half procentje, zonder gevaar te loopen, daardoor dennbsp;landbouw te drukken?

Ik geloof van wel. De berekening is zelfs zoo ruim genomen dat, zonder onderscheid van ouderdom en geslacb t, na een leeftijd van zes maanden, de belasting kan opgelegd worden.

Dal is 50 cis., zegge dertig cents, per hoofd ’s jaars, of te wel een «gohang” per maand.

Een nader onderzoek zou kunnen uitmaken of buffels van

05

rijstpelmolens, van steenbakkerijen, van transportdiensten, niet een hoogere belasting kunnen betalen.

En de runderstapel; De runderen voor de slachtbank bestemd, kosten den eigenaren zoo goed als niets aan onderhoud. Ze leven, als bet ware, in bet wild, teelen daar naar hartelust voort, en worden opgevangen om verkocht te worden. Voor deze ouderafdeeling kan dus een belasting, zoo gering als hiervoor gesteld is, onmogelijk bezwarend zijn.

Voor de dieren, die door hun melkproductie den eigenaar groote winsten doen behalen, kan een belasting ad 30 ets.nbsp;per hoofd ’s jaars, ook niet bezwarend zijn. Dat staat gelijknbsp;met één tlescli melk per Jaar.

Houden wij vast aan de uniforme belasting van 30 ets. per hoofd ’s jaars.

Dat zou, berekend naar bet aantal runderen en bulïels, aanwezig in de residentie Batavia op ultimo December 1884,nbsp;bedragen een som van 204303 X 0.30 gulden = 61,331,30nbsp;gulden ’s jaars.

Op zijn minst genomen, want alleen in bet jaai’ 1884 vermeerderde de buffelstapel dezer residentie met 10279 stuks, terwijl bij den runderstapel een vermindering van slechts 398nbsp;stuks viel te constateeren.

Met nadruk, wensch ik er op Ie wijzen, dal hel groole voordeel dier belasling hierin gelegen is, dal mei de inning in de veleri-naire politie niel alleen, voor een enorm deel voorzien is, maarnbsp;ook de veiligheidspolilie verzekerd is.

De veestapel moet alsdan geregistreerd worden.

De mogelijkheid eener dergelijke en eener degelijke registratie, is gedurende de laatste drie jaren, practisch bewezen. Ennbsp;het veelzijdige voordeel, eener degelijke registratie is ingeziennbsp;geworden, zelfs zoo, dat eenige landeigenaren in het rijst-export-district Bekassie, afdeeling Meester Cornelis, den assistent-re-sident dier afdeeling, den heer Hooghwlxkel, verzocht hebben,nbsp;de bestaande registratie ter hunne kosten te doen voortbestaan.

64

Daar hebben we dus reeds eeu geval, dat een vrijwillige belasting, een afzonderlijk fonds stichtte, ten behoeve van derinbsp;veestapel.

Voor die registratie is personeel noodig, en wel Europeeseb personeel, welks positie niet teinporair moet wezen.

Volgens genomen informaties acht men, voor de residentie Batavia, 10 curopesche ambtenaren en 50 mantrie’s ebewannbsp;voldoende om, wanneer eenmaal de veestapel op papier staatnbsp;en elk dier van een merk voorzien is, de registratie vol- ennbsp;bij te houden, natuurlijk onder leiding van den afdeelingscbef ennbsp;gerugsteund door diens macht als politie rechter.

Een begroeting loont aan, dat de onkosten dier registratie zullen l)edragen:

10 ambtenaren a 1800 gulden ’sjaars = nbsp;nbsp;nbsp;18000

reiskosten voor idem ad 600 fl. ’s jaars = 6000 50 man trie’s ebewan ad 144 fl.’sjaars = 7200nbsp;schrijfbehoeften, drukwerken etc. ’s jaarsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;800

Totaal per jaar 32.000 gulden; zoodal er alsdan nog een suplus zou zijn van 61.351.50 —nbsp;32000 gulden — 29.351.50 gulden; dus groot genoeg om innbsp;abnormale tijden, het personeel te versterken, goede registratienbsp;aan te moedigen door premien, geheime politie te bekostigen,nbsp;geneesmiddelen te verstrekken, bel veeaiTsenijkundig personeelnbsp;te vermeerderen enz., enz., enz.

Behalve het nut, uil een veeartsenijkundig oogpunt, gelegen in belasting op den veestapel, is aangestipt dat doordergelijkenbsp;maatregelen, de veiligheidspolitie ook verzekerd is.

Van bet eerste behoef ik wel geen voorbeelden aan te halen. De gebeurtenissen onder den veestapel van oostelijk Bekassie en westelijk Krawang in 1883, liggen te verseb innbsp;het geheugen van een ieder, die deze gebeurtenissen met belangstelling volgde, dan dal in details behoeft getreden te wor-

tgt;rgt;

den.— En die geheuilenissen liadden plaats, onder loeslanden door den drang der lijdsonislandigheden in hel leven geroepen,nbsp;joist zooals ik ze mij voorstel, geheel Java en Madura omvattende.

De invloed op de veiligheidspolitie die de maatregelen — voor een behoorlijke vétérinaire politie noodzakelijk — hebben,nbsp;liggen evenwel niet zoo voor een ieder bloot.

’t Zij mij daarom vergund die invloed door een paar cijlérs toe Ie lichten.

Spi’eken deze cijl'ers reeds duidelijk eji behoeven zij geen verdere toelichting, toch Avensch ik nog enkele cijfers ter tafelnbsp;te brengen, waaruit blijkt, dat deze verandering ten gunste dernbsp;veiligheid, uitsluitend te danken is aan de registratie van dennbsp;veestapel. Die statistiek ontleen ik aan de maanden Juni,nbsp;Juli en Augustus, met het oog op den Poeas.saraaand, alsnbsp;wanneer de meeste veediefstallen voorkomen; en met hel oog opnbsp;de uitvoering der regislralie gedurende die maanden in 1882.