V erslag Ijetrell'ende do Vereeniging tot bevoi'dering van Veeartsenijkunde in Nederlandscb-Indi�, over liet acbttiende ver-

Rap|iort betrelfende de connnissiereis naar Australi� van den Ritmeester der Cavalerie A. B. J. 4V. POSNO, in verbandnbsp;met (�en eventueelc remonteering van het Regiment Cavalerie met Australische ponie.s..........30

Regeling der lezing van tij'dsclniften etc. dei' Veeart-senijkun-dige Vereeniging..............

INHOUD.

Wetenswaardigheden lietreffendo surra onder de huisdieren in Nedcrlandsch-Indi� voor inlandsche ambtenaren en veehouders,

De rundertekcn en Idoedznigende vliegen van Nedeilandseh-Jndi�, door Dr. J. G. KONINGSBEBGEB (met een plaat). . . .

Die bygicnischo, Dit�erenz.ierung der Marktinileb nnd deren Derivate aul' biologischem Wege...........

Welken invloed hebben de � Ned.-lndische wedloop-societeiten, zoowel de europeesrhe als de inlandsche, op de paardenfokkerij

()nd(!r w�elke omstandigheden kunnen wedloop-societeiten invlo(!d ten goede op de paardenfokkerij uitoefenen, door P. A. VAN

Rapport betrellende do malle�natie der paarden van de Soloscho trammaatschaiipij, door P. Ph. VAN DER POEL en G.A. PENNING. 238nbsp;Verslag omtrent de toepassing van malle�ne bij de paarden dernbsp;Solosche tramweg-maatscbapiiij te Poerwosari, door P, Ph. VAN

De paardenstand bij het Nedcrlandsche leger en de geschiedenis zijner remonteering........................

VEREENIGING TOT BEVORDERING VAN VEEARTSENIJKUNDE IN NEDERLANDSCH-INDI�.

Eere-Voorzilter: Dr. A. W. H. Wirtz, Directeur der Rijks-Veeartsenij-scliool te Utrecht, Ridder van de Orde van den Ncderlandsclien Leeuw.

Secretark-Penningmeester: Dr. D. P. F. Driessen, Inspecteur van den Burgerl. Veeartsenijk. Dienst, Ridder der Orde vannbsp;Oranje-Nassau, Eereteeken voor belangrijke krijgsbedrijven.

W. P. Groeneveldt, Oud-Yice-Prcsident van den Raad van Indi�, Ridder der Oi'de van den Ned. Leeuw', enz.

Mr. 11. Kuneman, Oud-Directeur van Binnenlandscb-Bestuur, Ridder der Orde van den Ned. Leeuw.

Dr. D. P. F. Driessen, Inspecteur v d. Burg. Veeartsenijk. dienst. W. ,). Esser, Goev. Veearts.

A. nbsp;nbsp;nbsp;K. Iverkiioven, President van het Sandelliont Stamboek.nbsp;Dr. G. A. VAN I.,iER, Goev. Veearts.

.liiR. A. 1*. M. II. VoN Pelser Berensberg, Majoor der Artillerie. Bibliotheek; Departement van Binn. Bestuur.

L. W. nbsp;nbsp;nbsp;Kramers,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ie Luit. dernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Artillerie.

Dr. IL nbsp;nbsp;nbsp;Markus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adj. Directeurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abattoir. Utrecht.

A. B. J. W. PosNO, Majoor Cavalerie, Ridder M. W. 0. n. C. E. Quast, Controleur B. B.

D. nbsp;nbsp;nbsp;VAN DER Sluijs, Iloofdkcuriiieester v/h. abattoir te Amsterdam.nbsp;11. G. S. Smits, Kapt. der artillerie.

UITTREKSEL UIT DE STATUTEN.

Tol (/eivone leden zijn benoembaar al degenen, die als zoodanig wenschen te worden aangenomen.

I)(! b(!noeming geschiedt in een bestnurs-vergadering. liet lidmaatschaj) gaat in met de maand van aanneining.

Gewone leden verbinden zich voor den tijd van twaalf maanden. Verkiezende niet meer lid te zijn, moet daarvan minstens ��n maand v��r de ommekomst der twaalfnbsp;maanden, waarvoor men zich verbonden heeft, aan dennbsp;Secretaris schriftelijk kennis gegeven worden.

Indien het ontslag niet aangevraagd wordt, wordt men geacht zich op nieuw te verbinden voor twaalf maanden.

Leden, langer dan zes maanden Indi� verlatende, worden op verzoek van hun loopend lidmaatschap ontslagen.

Van de gewone leden, in Indi� wordt eenc contributie geheven van /' 1.50 (een gulden vijftig cents) �s maands. Vannbsp;de gewone leden buiten Indi� wordt eenc contributienbsp;geheven van /' 0.50 (vijftig cents) �s maands.

Bijaldien geivone leden in Indi�, tijdelijk Indi� verlaten zonder ontslag te vragen, zal van hen de contributie van ledennbsp;buiten Indi� geheven worden, van en met do maandnbsp;van vertrek tot en met de maand van terugkomst.

De conlributie is maandelijks opvorderbaar. Bij wanbetaling neemt het bestuur die maatregelen, die het zal noodignbsp;oorde^len.

AUe leden zijn bevoegd schrd'telijk toegelichte voorstellen bij het bestuur in te dienen ter beh;indeling in eennbsp;algeineene dan wel in een bestuursvergadering, ter be-oordceling van het bestuur.

Leden ontvangen die doelen van het tijdschrift, waarvan alle-veriiigen tijdens luin lidmaatscliap verschijnen.

Het bestuur doet op den omslag der eind-alleveriug van een deel den prijs van het verschenen deel drukken,nbsp;welke jirijs in een bestuursvergadering bepaald wordt.nbsp;Bij deze pi'ijsbepaling moet als maximum aangenomennbsp;worden 15 (vijftien) centen per vel of gedeelten vannbsp;een vel en per plaat.

Inleekenaren verbinden zich voor ��n deel. luteekenai en, die voor een volgend deel niet als zoodanig wenschen in aanmerking te komen, moeten daarvan binnen twoe maanden na het verschijnen der eind-allevering aan dennbsp;Secretaris kennis geven.

VERSLAG

BETREFFENDE DE VEREENIGING TOT BEVORDERING VAN VEEARTSENIJKUNDE IN NEDERLANDSCH-INDI�,nbsp;OVER HET ACHTTIENDE VEREENIGINGSJAARnbsp;(1 Juli 1901 t m 30 Juni 1902).

Jii opvolging van artikel 2!) onzci' statuten is do Secretaris ver|)licht het jaarverslag onzer coi*poratie over het op S� Juninbsp;jl. ge�indigde achttiende Yerecnigingjsaar in deze Vergaderingnbsp;ter goedkeuring aan te bieden.

Uit den aard der zaak zal dit Verslag hoofdzakelijk bestaan uit de, ingevolge artikel 30 door de afgetreden functionnarissen bij hemnbsp;ingediende verslagen, doordien hij eerst sedert 2 Juli jl. in functie is.

Uit bedoelde verslagen blijkt, dat het aantal leden toenam met 7, dat der intcekenaren op het Tijdschrift verminderde met'16.

Daar allevering 4 van Deel XIV ter perse is en binnen enkele dagen het licht zal zien, verscheen gedurende het afge-loo|)en jaar alzoo een volledig deel, inhoudende ongeveer 400nbsp;bladzijden druks.

De steun der leden liet ook dit jaar weder veel te wenschen over en werden slechts eidvele bijdragen ter plaatsing aangeboden.

Onzen besten dank ook dit jaar weder voor de medewerking ons verleend door het Geneeskundig I^aboratorium, zondernbsp;dewelke onze taak niet wminig verzwaard zou zijn geworden.

Ons volkomen aansluitende l)ij den het Geneeskundig Labora-toi'ium toegesproken dank, kunnen wdj toch niet onopgemerkt laten, dat de Directeur \an genoemde inrichting, staande denbsp;vergadering, waiarin de overgave en overname van het Bestuurnbsp;zou plaats hebben, schi'iftelijk zijn ontslag als lid onzer Vereeni-gi'ig indiende, met o|)gaaf van redenen.

))Door ZEd. w'erd niet langer prijs gesteld op het lidmaatschap onzer Vereeniging! �

Ell nu wij in de ter perse liggende l-e aflevering van het 11� Deel van ons tijdschrift, in don slotzin van het artikel vannbsp;genoemden Directeur lezen, dat ZEdG. �den uitslag zijner proeven, inzake het vraagstuk der Tuberculose, hoopt later eldersnbsp;te publiceeren�, nu lijkt ons de ontslagnanie als lid, waartoenbsp;nog ruim vijf maanden tijds voorhanden was, een ietwat zonderlinge demonstratie tegen den wil der meerderheid ilerJuui-vergadering, waarin de voor het Vereenigingsjaar 1902�1900nbsp;optredende functionnarissen gekozen werden.

Wij achten echter het standpunt, dat onze Vereenigiug inneemt, te hoog om dergelijke handelingen anders dan met stilzwijgen voorbij te gaan.

De bibliotheek, met verschillende boekwerken en een tweetal tijdschriften verrijkt, verkeert in zeer goeden staat.

Alhoewel voorshands nog voldoende i�uimte voor cventueele uitbreiding der boekeilj bestaat, heeft de vraag, in hoeverrenbsp;het aanbeveling verdient een eigen lokaal te bezitten, voornbsp;bibliotheek en studecrzaal, een ernstig punt van overwegingnbsp;uitgeniaakt onder de Directieleden. Terecht vermeenden zijnbsp;echter, zoo do stand der linanti�n oen dorgelijkc uitgave mochtnbsp;veroorloven, hieromtrent vooraf de mcening der leden te moeten

Aan ondcilioud en uitbreiding wmrd in het afgeloopen jaar besteed een som van / 230,54 tegen ( 242,12 in het voorafgaande jaar.

liet vermogen der Vereenigiug bedroeg bij den aanvang van het XVIID Boekjaar f �(S85,()4, aldus verdeeld:

Aan specie en geldsw'aardigc papieren / 6882,04. Waarde Boekei'ij en Meubilair, benevens de overgeschoten doelen dernbsp;Veeartsouijkuudige Bladen, teruggebracht tot / 3.�

De inkomsten gedurende dit Boekjaar bedroegen (zie bijlage A, Winst- en Verhesrekening) f 2286.50.

Op wat wijze dit bedrag ontstaan is, vindt men op bedoelde Verantwoording aangegiwen.

INadei'c mcdodeeling verdient, dat voor het bedrag van rente /' 270,60 staat genoteerd, doordat over de voornaamste deposito�s een rente over 2 jaar winal uitbetaald.

liet voordeelig saldo, gedurende het afgeloopen boekjaar verkregen, bedraagt dus f 709.62.

Dit bedrag gevoegd bij bet bestaande vermogen, aanwezig gedurende den aanvang van bet jaar, geeft dus een bedragnbsp;van / 7595.26.

Tot zoover hebben wij getrouw�elijk, wat bet linauticele gedeelte betreft, de voorstelling van zaken gevolgd, zooals dezenbsp;door den afgetreden Penningmeester in bet Bestuur is te boeknbsp;gesteld. De nieuwquot; opgetreden functionnaris (Sccretaris-Penning-mcester) veroorlooft zich ecliter daaraan onmiddellijk toe tenbsp;voegen, dat �t hem voorkomt, dat de door ZEdgestr. ingevoerdenbsp;boekhouding voor eene vereeniging als de onze te omslachtignbsp;is. Ilij w� niet ontkennen, dat de zoogenaamde dubbele boekhouding voor maatschappen, die rekening hebben te houdennbsp;met bet linantieele belang van baar aandeelhouders, zeer zekernbsp;bare groote voordeelen heeft, maar nu �t bovendien is gebleken,nbsp;dat de nieuw'e wdjze van boekhouding � als ingevoerd doornbsp;den vorigen Penningmeester onzer Vereeniging �niet kon behoeden voor fouten, die wdj bierondei' dadelijk zullen aantoonen,nbsp;nu komt �t den nieuwen functionaris wel dienstig voor omnbsp;eene meer eenvoudige en voor een iegelijk meer begrijpelijkenbsp;boekhouding (zooals voorheenj wederom in het leven te roepen.

De zooeven bedoelde �fouten� bestaan in de yi Omissie,� bedoeld door den vorigen Penningmeester bij zijne mededeeling op folio 13 van. het kasboek, waarbij ZEdgestr. erkent, dat�t mogelijk was, dat gedurende ruim drie maanden een tekort innbsp;kas van / 500 niet werd ontdekt, �� en in het feit, dot het saldonbsp;der Giro-rekening bij de Facterij der liandelmaatschappij, ondernbsp;ultimo Juni 1902 niet bedroeg / 208.70, doch slechts Zquot; 205.70.

Ook kunnen wij ons niet vereenigen met de w�aardebe-paling van de baten onzer Vereeniging:

b. ))�itgave der Veeartsenijkundige Bladen voor Neder-landsch-Indi� ad / 1.�

*) De hier bedoelde fouten waren hersteld voor de overgave van de administratie.

Voornamelijk omdat ook kier alweder geldt, wat voor cene dividend uitkeerende maatschappij noodig is, voor eenc vcreeni-ging als de onze absoluut geen el'l'ect sorteert.

Tot tijd en wijle dus dat door eene daartoe nader aan te wijzen Commissie deze twee baten jaarlijks zullen wa)rden getaxeerd, vermeent de tegenwoordige Penningmeester deze tweenbsp;baten te moeten boeken 5i|)ro memorie.�

b. nbsp;nbsp;nbsp;sEe.ii Deposito-bewijsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de Nederlandseb-

plus de werklijke w'aarde van �Mcubilaii� en Boekerij� en van de �uitgave der Veeartsenijkundige Bladen voor NcMl.-lmli��, dienbsp;zooals boven gezegd vooiloopig �pro memorie� werden aangenomen.

Met de bei'ziening der statuten kwam men dit jaar gereed, en nadat de leden, ieder afzonderlijk, met den inbond vannbsp;deze in kennis waren gesteld, zouden deze, met nog enkelenbsp;amandementen van eenige der leden, op de Algemeene Vergadering van den Augustus 1902 in stemming zijn gebrachtnbsp;geworden, ware het niet dat, op verzoek van meerdere leden-vee-artsen, de behandeling daarvan tot nader moest uitgesteld worden.

Aan bet Ilooldbostuur van de Vereeniging tot lievordering der Veeartsenijkunde in Nederland werd oen uitvoerig gemotiveerd schrijven gericht, waarin om zijne medew'erking werdnbsp;vcrzoclit, om van Zijne Excellentie, den Minister van Koloni�n,nbsp;te verkrijgen, dat alsnog eenc zoodanige wijziging zoudenbsp;worden gebracht in het concept-ontwerp, regelende de opleiding

Van de ambtenaren bij den Administratleven Dienst in Ned-Indie (sedert ingetrokken), om ook de Veeartsen voor eene toelatingnbsp;daartoe in aanmerking te brengen.

Ger)oemd noofdbcstuur deed langs telegrallsclien weg reeds \an zijne instemming ter zake blijken, door het vooraf bepaalde woord �yes� te seinen.

De Directie is van meening, dat meer dan tot op heden is geschied, ook van hieruit jjogingen in het werk ge.steld moetennbsp;worden, om het streven van de Vereeniging in Nc'derland tenbsp;steunen, aan minder gew-enschte toestanden, rakende de Veeartsenijkunde, een einde te maken.

Vereenigd arbeiden kan niet anders dan de zaak, waarvoor wij strijden, ten goede komen.

Krachtens artikel Ki der statuten geschiedde op de Bestuursvergadering van den 4�gt;'� Juni jl. de benoeming der fnnetion-nai'issen (President, Secretaris-Penningmeester en Bibliothecaris) voor het jaar 190:^ � 190B. Ecnige leden, nl. de llcereunbsp;Esser, Penning, �t Hoen en VRumuRG, te Batavia om verschillende redenen aainvezig, namen aan deze bijeenkomst, ingevolgenbsp;ai�t. '15 der statuten, als bestuurslid deel.

De functionnarissen van het al'geloopen jaar stelden zich, op cene desbetreffende vraag van den President, allen voor eenenbsp;hei'benoeming beschikbaar.

De beide eerstgenoemden aanvaarden gaarne de hun o])ge-dragen taak, terw ijl het derde lid meende zich thans � na dezen uitslag van de stemming � niet meer voor ecnige functie beschikbaar te kunnen stellen. Evenmin w'enschten voor bibliothecaris in aanmerking te komen de beide overige aftredendenbsp;functionnarissen, zoodat deze functie door den nieuw'benoemdennbsp;Secretaris-Peningmeester zal w'ordeu waargenomem

Debet.

Credit.

Kapitaal.................	f		70885	64
Kassa..................	� nbsp;nbsp;nbsp;48	77
Boekerij-Meubilair. . ...........	� 238	54
Deposito�s (diverse)............	� 5500	�
Postspaarbank...............	� 1834	79
Giro-rekening bij Fact. N.Il.M.......	� 208	70
Algemeene Onkosten............ Gelden ter ondersteuning van proeven .enz..	� 219	29	� 2	40
Contributi�n, Subsidie, Rente........			� 1502	10
Voi'koop en Iiiteekengelden der Vk. BI. . . Salaris mandoer.....'.........	� 181	50	� 722	�
Uitgave der A�eeartsenijk. Bladen.....	� 940	55
	/�9172	14	/�9172	14

MELKCONTROLE.

Daar ik me den laatstcn tijd nog al met meikonderzoek heb bezig gebonden en daardoor tot de wetenscbap ben gekomennbsp;line algemeen \ ei'vaisebingen op dit gebied zijn, bob ik gemeendnbsp;dat bet zijn nut kon liebben, voor dit onderwerp in dezenbsp;bladen een ])Iaatsje te vragen, �t Is toch meer dan ei'g, datnbsp;dit vooi� kindei'cn en zieken onontbeerlijke voedsel, zoo aannbsp;\ ei-menging met alle mogelijke andei'e vloeistorien ondei�bevig is.

Enkele melkgebrnikers onttrekken zich hieraan dooi' bet aanscballen van eigen melkvee, voor de meesten is dit omnbsp;verschillende redenen niet doenlijk, deze zijn dan aan de willekeur ^an den leverancier overgelaten en om hieraan eennbsp;einde te maken acht ik bet noodzakelijk dat overal, waar overnbsp;deskundig jjersoneel kan worden beschikt, eenc, bij gewestelijkenbsp;verordening geregelde melkcontr�le ingevoerd worde.

In �t kort is in dit opstel behandeld de samenstelling van de melk, methoden van onderzoek, aantooning van vei'valscbingennbsp;en enkele artikelen, die, w'aar melk en melkerijen onder geregelde controle komen, m. i. in de keur moeten worden opgenomen.

Sommige gegevens zijn ge])ut uit bet �Zeitsebrift f�r Fleiscb und Milcb-bygiene, andere uit andere j)eriodiekcn, als;

�\orti�age f�r Tbieriirzte�, ,,i\.rcbiv f�r Tbieriirzte, �Chemie f�i' menseblieben nabrungs und Genusmittel (Dr. K�nig), �Milcbnbsp;und Molkerei j)rodukte� van prof. Stokm.vnn en andere.

In bet Ilollandscb Tijdschrift voor veeartsenijkunde beeft de beer Kroon eenigen tijd geleden iets geschreven over �t onderzoeknbsp;van verwarmde melk, zoo ook staat in bet Tijdschrift voornbsp;geneeskunde voor Nederlandscb Indi� van �t vorig jaar eenenbsp;zeer aardige bijdrage over meikonderzoek, van de apothekersnbsp;Wetselaai� en Gieren.

Wel heeft hier in Indi� een melkonderzoek niet dat gewicht wat het in sommige Europeesche landen heeft, waar geheelenbsp;streken van melkproductie en zuivelbereiding bestaan, dochnbsp;daartegenover staat, dat vervalschingen hier menigvuldigernbsp;zullen zijn, daar de melkerijen meestal door Chincezen ennbsp;Inlanders worden beheerd.

lu sommige Europeesche steden, met name Berlijn, M�nchen, Kopetdiagen, Bern en anderen staan melk en zuivelproduktennbsp;onder bij de wet geregelde controle. In hoeverre dit hier innbsp;Indi� mogelijk is, hierover wil ik ten slotte even s])reken, omnbsp;eer.st over te gaan tot het onderzoek zelf.

Boom on afgeroomde melk komen, voor zoover mij bekend, hiel* niet in den handel voor.

Normale melk is mat wit gekleurd, soms iets naar�t blauwe, soms iets naar �t gele zweemend en moet zuiver iets zoet vannbsp;smaak zijn. Ze kleeft aan �t glas, en een dru])))el op de nagelnbsp;gebracht, vloeit niet uit en vertoont witte, geheel ondoorzichtigenbsp;i'anden (z. g. nagelproef).

De reactie is zwak zuur en tevens zwak alkalisch. Rood lakmoespajiier wordt licht blauw', blauw lakmoespapier lichtnbsp;rood gekleurd (z. g. amphotire). Sterke alkalische reactie w ijstnbsp;op bijmenging van andere bestanddeelen, zure reactie, dienbsp;door �t staan langzamerhand optreedt, oji oud zijn van de melk.nbsp;Een deel van de melksuiker is dan reeds in melkzuur omgezet.

De amphot�re reactie blijft niet lang, meestal is na een uur of drie van de alkalische reactie niet veel meer merkbaar en kannbsp;men alleen een heel Zwak-zure reactie aantoonen.

Bij �t koken mag de melk niet, wait men noemt, schiften; dit wijst oj) cene reeds gedeeltlijke ourzetting van de melksuiker, doordat de melk oud of verontreinigd is, of op bijmenging van Eolostrum.

liet mikroscoiusch beeld toont ons de zw'evende vetballetjes, kleinere en grootere, van eene diameter van 0.001 tot 0.02nbsp;m.M. Ze liggen bijna tegen elkaar in een uitgestreken prae-

paraat. Bij ontrooming of verdunning met water liggen ze verder uit��n.

Gaan we eens na uit welke bestanddeelen normale melk is samengesteld. In het water, waaruit de melk voor 85 a 90 %nbsp;bestaat, zijn de andere vaste bestanddeelen in oplossing ofnbsp;komen er in emulsie in voor. Ze zijn: vet, eiwitstoffen, melksuiker en zouten. We noemden in de eerste plaats:

1�. Vet (botervet) dat voor ongeveer 3 % in melk aanwezig is. Vroeger dacht men dat de caseine het vet in emulsie hield,nbsp;dit schijnt niet juist. Meer moet worden gedacht aan verschilnbsp;in spanning van de oppervlakte der vetballetjes, ennbsp;de omgevende vloeistof.� Verder de eiivitstojfen, en welnbsp;in hoofdzaak caseine ( 3 %) lactalhumine ( Va %).nbsp;Koolhydraten, waaronder in de eerste plaats melksuiker,nbsp;ongeveer 4 a 5 %.

Op de aanwezigheid van deze vaste bestanddeelen en de hoeveelheid, die daarvan in de melk voorkomt, hei'usten denbsp;reacties en de heoordeeling van de melk.

Bij het melkonderzoek gaan wc in de eerste plaats na het Soortelijh gewicht. Melk is soortelijk zwaarder dan water.nbsp;Het S. g. van melk hij een temperatuur van 15� C., varieertnbsp;van 1.028 tot 1.034. Het gewicht wordt bepaald door eennbsp;melkweger (areometer; ook lactodensimeter genaamd) waarvan voor een goed onderzoek alleen in aanmerking komen denbsp;lactodensimeter van Quevenne en die van Soxiilet.

Aan die van Quevenne is direkt een thermometer verbonden. Z(' zijn gemaakt op een temperatuur van 15� C. �t Spreektnbsp;van zelf, dat hiermee rekening dient gehouden te worden.nbsp;Een aardig voorbeeld, hoe dit tot vergissingen aanleiding kannbsp;geven, hoorde ik onlangs aan �t krankzinnigengesticht tenbsp;Buitenzorg. Melk van denzelfden leverancier werd �s morgensnbsp;goedgekeurd en �s middags te licht bevonden, terwijl de samenstelling volkomen ge

Men kan de te onderzoeken melk terugbrengen op 45� C, gemakkelijker is echter, door middel van eene eenvoudige tabel, die voor eiken melkweger gemakkelijk proefondervindelijk is vast te stellen, �t gevondene te herleiden tot het warenbsp;gewicht.

Bijgaande tabel is gemaakt voor de melkweger van Q�e-VENNE. �t Berust hierop dat voor elke graad hooger of lager dan 15�0.2 streej) w'ordt bijgevoegd of afgetrokken; b.v.nbsp;wijst de meter bij 25� C. 28�, dan is het werkelijke aantalnbsp;25 �15 of 40X0.2 = 2 vermeerderd met 28 = 30. lietnbsp;S. g. is dan 4.030. De cijfers op de meters van Quevennenbsp;en SoxnLET wijzen aan de tweede en derde decimaal, na 4,0.nbsp;Ozn de melkweger te controleeren kan men hem houden innbsp;eene zoutzuur-oplossing van 4 % bij 45� C. Hij moet dannbsp;juist tot 29 inzinken.

Verschillende omstandigheden kunnen op �t S. g. invloed hebben, zonder dat nog van vervalsching of vermenging sprake is. Avondmelk b.v. is steeds iets zwaarder dan ochtend-melk, ook is de melk, die �t eerst uitgemolken wordt lichtei�nbsp;dan de laatst uitgemolkene. Deze schommelingen zijn echternbsp;niet groot.

Is het S. g. lager dan 4.028 of hooger dan 4.034, dan mag men aannemen dat er vermenging met andere vloeistoffen innbsp;�t s])el is. Sommige vloeistoffen, lichter dan melk, verlagen hetnbsp;S. g.; andere, zwaarder dan melk, doen dit stijgen. Gemakkelijknbsp;is het dus te begrijpen, dat wanneer met twee vloeistoffennbsp;vermengd, het S. g. op �t normale kan blijven.

We zien hieruit dus, dat het vaststellen van �t S. g. all��n niet voldoende is voor melkonderzoek, het is noodzakelijk datnbsp;het bepalen van �t vetgehalte daarmee samengaat.

Zeer veel gebruikelijk is de optische onderzoekingsmethode. De lactoscoop van Feser, de pioscoop van IIeeren en andere instrumenten hebben deze methode tot grondslag.nbsp;Ze berust o|) de ondoorzichtbaailieid van de melk, welkenbsp;W'ordt veroorzaakt door de vetballetjes, die de lichtstralennbsp;rcllekteeren.

Echter niet alleen de hoeveelheid vetballetjes, ook de grootte daarvan influenceert op de meerdere of mindere doorschijnendheid. Melk waarin het vet fijn verdeeld in vele kleine vetballetjes aanwezig is, zal minder doorschijnend zijn, dan anderenbsp;melk, die dezelfde hoeveelheid vet kan bevatten, doch waarvannbsp;�t vet in grootere balletjes in de vloeistof zweeft.

Ook de hoeveelheid Caseinc heeft invloed op de doorschijnendheid. Rekent men hierbij nog �t verschil in lichtsterkte van de oogen der verschillende waarnemers, dan valt licht te begrijpen dat deze methode niet zeer nauwkeurig kan wordennbsp;genoemd. De lactoscoop van Feser staat hierin bovenaan en is

Eene andere methode, waarop o. a. de cremometer van Chevalier berust, is het 24 uur laten staan van de melk ennbsp;het afmeten van de roomlaag die daarna is ontstaan. Ook ditnbsp;kan voor Indi�, als niet praktisch, worden o|) zij gezet.

Eene betere is het bepalen \an �t vetgehalte door middel van �t toevoegen van reagentia.

De lactobutyrometer van Marchand en Gerrer berusten hierop. De laatste w'ordt in Europa tegenwoordig veel gebruikt ennbsp;geeft zeer juiste resultaten; daarbij is �t instrument goc'dkoopnbsp;on gomakkelijk schoon te maken.

In het glazen buisje waaroj) een schaalverdeeling is aangebracht en dat met een caoutchouc sto]) gesloten wordt, doet men 20 c. c. m. van een mengsel van aether en spiritus fortior,nbsp;hierbij wordt gevoegd '10 c. c. m. van tie te onderzoekennbsp;melk en druppels van eene o))lossing van Quesneville, bestaande uit 32 c. c. kaliloog vannbsp;monia litiuida van 0.93 S. g.

Dit mengsel wordt goed dooreen geschud; verder sluit men �t buisje met de stop goed af en |)Iaatst het (met de stop naarnbsp;Iteneden) in een waterbad van 30 a 40'. � In �t nauwe gedeelte van de buis vormt zich na 5 a 10 min. op de vloeistofnbsp;een aether vetlaag die kan worden afgelezen en met behulpnbsp;van bijgaande tabel direct herleid tot het procent vet.

TaBEI, VOOIl DE LACTOliUTYIiOMETEH VAA' GeDDEH.

1	1.389	7.5	2.005	14	3.991	20.5	5.837
1,5	1.441	8	2.707	14.5	4.093	21	0.020
2	1.543	8.5	2.809	15	4.195	21.5	0.209
2.5	1.1145	9	2.971	15.5	4.297	22	0.518
O	1.747	9.5	3.073	10	4.399	22.5	0.707
G.5	1.849	10	3.175	10.5	4.501	23	7.010
4	1.951	10.5	3.277	17	4.028	23.5	7.205
4.5	2.053	11	3.379	17.5	4.792	� 24	7.514
5	2.155	11.5	3.481	18	4.950	24.5	7.703
5.5	2.257	12	3,583	18.5	5.129	25	8.012
b	2.359	12.5	3.085	19	5.300	25.5	8.201
().5	2.401	13	3.787	19.5	5.483	20	8.510
7	2.503	13.5	3.889	20	5.00	20.5	8.759

Bij het gchi'uik A^aii de lactobiityronieter van GEiutEit moet

spiritus fortior moet zijn van gelijke Aohnnina der beide be-standdeeleii (dus geen Uofl'mans dro])|)els). De spii'itus moet zijn spiritus fortior volgens de ])harmacopae, geen arak spiritus,nbsp;zooals in hoofdzaak hier in Indi� in den handel is.

Ilerhaaldelijk zag ik mijne ])rocven mislukken, en kreeg geen of bijna geen afscdieiding van de aether vetlaag, �t geen steedsnbsp;zijn oorzaak bleek te hebben in de spiritus. Men neme liefstnbsp;de kleinste soort lactobutyrometer. Hierbij komt de afgescheidennbsp;aethervetlaag in �t smalle gedeelte van de buis, en is A'celnbsp;gemakkelijker en duidelijker af te lezen dan wanneer de vloeistofnbsp;slechts reikt tot in het wijdere gedeelte.

Na �t mengen der verschillende vloeistolfen ontstaat door gasvorming eene zekere spanning in de buis. Men kan dezenbsp;ophelfen door even de stop te verwijderen en de gassen tenbsp;laten ontsnappen, waarna men de buis weer sluit en hem in �tnbsp;waterlood plaatst. Men voorkomt hierdoor dat de spanning tenbsp;groot woi'dt en de stop van de buis springt.

Het vetgehalte varieert nog al en kan als men \an verschillende koeien afzt)nderlijk de melk ondei�zoekt, schommelen

tusschen 2'/2 cn 6 %. De uitersten zijn echter zeldzaam. an verschillende omstandigheden is het vetgehalte afhankelijk.nbsp;Ras, voeding, duur der lactatie inlluenceeren daarop. Ook isnbsp;de laatst uitgemolken melk vetrijken dan die, welke eerst wordtnbsp;uitgemolken en ochtendmelk armer aan vet dan avondmelk.nbsp;Dit alles is van invoed als men op stal proeven wil nemennbsp;van elk dier afzonderlijk.

Onderzoekt men, zooals gewoonlijk �t geval is, de melk wanneer die van de verschillende dieren reeds gemengd is, dan zijn de schommelingen niet groot en kan men als grenzennbsp;aannemen 3 en 4.5 %.

Bij �t nemen van een monster, om �t vetgehalte te be])alen, dient de melk w'aarvan men neemt, eerst geschud te worden.nbsp;Heeft ze een tijdje gestaan, dan zijn de bovenste lagen steedsnbsp;aanmerkelijk vetrijker dan de benedenste.

voor de bepaling van de verdere vaste bestanddeelen der melk. Deze bepaling geschiedt doormiddel van de formule van Fleiscii-

MAN, welke luidt: D = '1.2 V -f 2.665 D = droogrest, V = vetgehalte, Snbsp;Volgens de formule R = D � V kan men R == vetvrijenbsp;droogrest bepalen. Dit mag bij normale melk niet benedennbsp;8 % zijn. Tabellen, w'aarop dit dii'okt is af te lezen, zijn innbsp;Gerbers Milch Controle ojigenomen.

Na aldus gezien te hebben aan welke eischen normale melk moet voldoen, zullen we eens nagaan aan welke vervalschingennbsp;ze is blootgesteld en hoe die kunnen worden aangetoond.

1*�. De meest goedkoope en daarom wel de meest voorkomende is, toevoeging van water. Door bijmenging van water verlaagt men het S. g., het vetgehalte wordt minder,nbsp;alsook het iirocent R. (vetvrije droogrest). � Onder �tnbsp;miki�oscoop zien wc ver uiteen liggende vetballetjes. Ooknbsp;wordt, om water aan te toonen, de volgende reactie vannbsp;Riegler opgegeven. Deze berust hierop, dat melk geennbsp;nitraten en nitrieten bevat, welke in water steeds voorhanden zijn. Om deze aan te toonen lost men 2 gram naphtion-

zuur en i gram Braplitol op in 200 gram water, scliudt het en tiltreert na een half uur. Van liet liltraat worden 1 �nbsp;2 c.c. bij 22 c.c. melk gevoegd en hierbij 5 droppels geconcentreerd zoutzuur gemengd. Daarna woi'dt '1 minuutnbsp;geschud en vervolgens 1 �2 c. c. geconcentreerd ammonianbsp;bijgedaan, waarna bij opnieuw schudden eene rose ofnbsp;roode kleur optreedt; '1 m. g. salpeterzuur in dOO c. c.nbsp;melk zou nog eene intensief roode kleur veroorzaken.

Daar ik hier nergens naphtionzuur heb kunnen krijgen, kon de proef door mij niet worden genomen.

Door de groote gevoeligheid vinden velen deze methode minder jiraktisch. Enkele drojipels spoelwater toch, in denbsp;flesschcn achtergebleven, kunnen de reactie opwekken.

Eene andere methode is die van Soxiilet-Moslinger, waai�hij eerst caseine en lactalbumine worden w'eggenomen,nbsp;men houdt dan de melkwei, wmarin de nitraten en uitritennbsp;achterblijven en kunnen worden aangetooud.

Dit kan geschieden door h.v. '100 c. c. m. melk onder bijvoeging van '1,5 c. c. m. 20 �/o chloorkalk-oplossing tenbsp;koken en daarna te filtreeren. Vervolgens wordt 20 m. gr.nbsp;diphenyl-amine opgelost in 20 c. c. m. verdund zwavelzuur ('1 volume zwavelzuur wordt gevoegd bij 3 volumenbsp;water) en deze oplossing met zuiver geconcentreerd zwavelzuur aangelengd tot dOO c. c. m.

2 c. c. m. diphenylamine-ojd�ssing wordt in een wit jiorcelein schaaltje gedaan en daarbij gevoegd c. c. m. vannbsp;het melkliltraat, �t welk men druppelsgewijze midden in denbsp;oplossing laat vallen. .Men laat het nu 2 a 3 minuten rustignbsp;staan, watarna het even heen en weer w'ordt bewogen. Is ernbsp;salpeterzuur aanwezig, dan treedt eene min of meer intensievenbsp;blauwe kleur op (Archief voor suikerindustrie No. 18,1902).

De roomlaag die bij het staan ojitreedt is, tenzij niet al te veel (b. v. meer dan 20 %) w'ater is toegevoegd,nbsp;bijna even dik als bij normale melk. Toevoeging van waternbsp;zet namelijk de room-afscheiding aanmerkelijk aan. Denbsp;vloeistof onder de room zal hier dus voel armer aan vetnbsp;zijn, dan bij normale melk �t geval is.

is het afroomen. In Indi� zal dit niet zoo voel voorkomen, daar de room hier niet die waarde heeft als in Europa.

Door ontrooming wordt het S. g. hooger, het vetgehalte daalt, het procent R daalt eveneens, echter zeer weinig.

Evenals bij �t vorige is de melk dunner, kleeft minder aan �t glas, ziet meer blauwachtig.

De roomlaag die ontstaat, is veel geringer dan bij normale molk. Onder �t mikroscoop vindt men weinig vet-balletjes en allo zeer klein. De groote vetballetjes die �t eerst naar boven stijgen, zijn met de room weggenomen.

3�. toevoegmy van water en onlroorninfj tegelijk, krijgt men melk, die een normaal S. g. kan hebben, doch het vetgehalte is aann)erkelijk gedaald, alsook het ])rocent R.nbsp;De melk heeft het aanzien als bij de vorigen. Deze maniei�nbsp;^an vervalschen is, althans op Ruitenzoi'g, vi'ij algemeen,nbsp;daar bij de meeste leveranties alleen op het S. g. wordtnbsp;afgegaan bij de beoordeeling van de melk.

�. afgeroomde melk maakt het S. g. hooger, het vetgehalte minder, men krijgt minder room-afscheiding.

5quot;. Vervalsching met water en afgeroomde w�lk als bij 3, wordt ook zet�r veel in toej)assing gebracht.

Behalve genoemde mengingen en vervalschingen komen in aanmerking het toevoegen van andere vloeistoffen alsnbsp;klapperwater.

6�. Kla])per\vater is soortelijk lichter dan melk ( 1.020); door menging hiermede wordt dus het S. g. lager en gaat hetnbsp;vetgehalte achteruit.

Daar klapperwvatei� steeds eene geringe hoeveelheid rietsuiker bevat, kan het door eene reactie met resorcine en zoutzuur worden aangetoond.

Hiertoe mengt men 25 c. c. melk met 2,5 c. c. geconcentreerd zoutzuur; voegt hierbij in een uitdampschaaltje ongeveer iOtl m. gr. l�ecorcine en kookt dit gedurende

5 a '10 minuten, waarna bij aanwcziglieid van klapperwater cene rose verkleuring intreedt.

Volgens Dr. Iluvcrm te Buitenzorg zou soms, en dit is af liaid\elijk van den ouderdom van den klaj)per, rietsuikernbsp;in klap|)cz'water ontbreken.

(De resorcine moet goed bewaard blijven in een donkere lle.scli en mag niet te oud zijn).

7i�. Klap[)ermelk (santen) is soortclijk lichter dan melk, beeft echter een boog vetgehalte. Bij menging hiermedenbsp;daalt het S. g., het vetgelialte stijgt echter aanmerkelijk.

Daar de vetballetjes in doorsnee veel grooter zijn dan die van de melk, is eene geringe vermenging hiermede nietnbsp;moeielijk te onderkennen.

Wel wordt als onderkenning van klappermelk ojzgcgeven het voorkomen van zwarte schilvertjes, afkomstig van denbsp;schil van den kla])|)er. Vindt men deze in de melk dannbsp;is dit zeker eene aanwijzing; het ontbi'eken zegt onsnbsp;echter niets, daar ze in goed bereidde santen niet behoevennbsp;voor tc komen.

8'�'. l�jskiH�er doet het S. g. stijgen, het vetgehalte dalen. Door eene .1-oplossing van b. v. 1-2 op 200 water is cene kleinenbsp;hoeveelheid rijstwater (dox)r de reactie op amylum) goed aannbsp;te toonen, daar eene sterke blauwe verkleuring optreedt.

9*^. Vermenging met melk van andere dieren zal wel hoogst zelden of nooit voorkomen.

Geitenmelk is door de eigenaardige reuk herkenbaar ; echter, wanneer men geen bok in den stal heeft, verdwijntnbsp;deze lucht bijna geheel.

Bij karbouwenmelk krijgt men een hoog vetgehalte. Volgens W'ETSEL.\Ai! en Giedkn zou de aether vetlaag innbsp;het toestel van GEiuiEi!, karbouwen- en geitenmelk nietnbsp;citroengeel, doch lichtgeel tot kleurloos zijn.

gewone melk, het vetgehalte is ongeveer gelijk. Verder komen in colostrum voor de z.g. Colostrumcellen, meestalnbsp;moerbeivormig (Ileidenhain). Ze bevatten vele vetdrop-peltjes, die door een soort hyaline bindstof bij��n wordennbsp;gehouden. Deze bindstof kleurt zich met fuchsine, ooknbsp;zijn er kernen in te onderscheiden.

Na een dag of 7 heeft de melk hare gewone samenstelling en mag als normale molk in don handel worden gebracht.

Daar vermenging met colostrum do gezondheid niet benadeelt, zou men dit kunnen toestaan, zoodra het innbsp;zooverre met normale melk gelijk is, dat het bij koken nietnbsp;spoediger schift.

Behalve de hier genoemde vervalschingen kan do melk nog andere eigenschappen vertoonen, waarvoor ze dient te wordennbsp;afgekeurd. Melk kan als ze een tijd je staat, eene blauwe verkleuring aannemen, ook komt het voor dat zo rood of wordt,nbsp;of dat ze heel spoedig gaat schiften, of slijmerig wmrdt. Alnbsp;deze veranderingen worden veroorzaakt door bepaalde soortennbsp;bacteri�n, waarmede de melk tijdens of na �t melken wordtnbsp;verontreinigd.

Desinfectio van al het vaatwerk enz. waarmede do melk in aanraking komt en het betrachten van do noodige zindelijkheid,nbsp;tijdens het melken en bij do verdere behandeling van de melk,nbsp;doen deze slechte eigenschappen spoedig verdwijnen.

Ten slotte dienen nog vermeld; verandering van smaak, die de melk kan aannemen tengevolge van �t toedienen van

slecht voedsel en van mcdicijnci} aan hot melkvee, en voor de gezondheid schadelijke eigenschappen, die hiervan het gevolgnbsp;kunnen zijn.

Ook kan dit laatste het geval zijn als melkvee lijdt aan sommige ziekten als tuberculose, mond- en klauwzeer, hondsdolheid. Dit laatste toont voldoende aan, dat waar men de melknbsp;aan eene geregelde controle wil onderwerpen, het ook nood-zakelijk is het melkvee onder geregeld deskundig toezicht tenbsp;plaatsen.

Yele der bovengenoemde schadelijke eigenschappen kunnen aan de melk worden ontnomen, door ze te pasteuriseeren, tenbsp;koken of te steriliseercn. Melk b. v. afkomstig van koeiennbsp;die aan mond- en klauwzeer lijden, wordt onschadclijk, als men zenbsp;een korten tijd tot 85� of hooger verwarmt. Men zou dusnbsp;een eigenaar, die bovengenoemde ziekte op stal heeft, kunnennbsp;toestaan zijn melk gekookt in den handel te brengen, �t Isnbsp;dan noodzakelijk, dat men kan nagaan of de melk voldoende gekookt is geweest en later niet met ongekookte melknbsp;is vermengd. Ook in hospitalen b. v. kan het zijn nut hebben,nbsp;ter controle van het personeel, na te gaan of de melk voldoendenbsp;gekookt wordt. Hierop nu zijn verschillende reactie. Kortheidshalve zou ik kunnen verwijzen naar hetgeen collega Kroon hierover schreef in het Tijdschrift van veeartsenijkunde Dl. 29 No 2.nbsp;Toch zal ik enkele dingen, die door mij nog al eens werden toege-j)ast, hier aanhalen, ook om het opstel meer compleet te maken.

Door koken verandert de melk van smaak en vermindert hare viscositeit, beide echter eigenschajipen van weinig waardenbsp;voor de praktijk, daar ze 0|) subjectieve waarneming berusten.

Ook het aantoonen van zwavelwaterstof in ongekookte melk, �t geen in gekookte niet meer aanwezig is, zou volgens Rurnernbsp;niet vertrouwbaar zijn, daar het in ongekookte melk ook vaaknbsp;ontbreekt.

warming grootcndoels neer of ondergaat althans cenc dusdanige verandering, dat zc gemakkelijk door zuren en sommige zouten neerslaat.

In een reagcerbui.sje w�ordt melk gedaan en daarbij ongeveer van de hoeveelheid azijnzuur van (i % gevmegd. Doornbsp;dit langzaam te mengen, krijgt men eoagulatie van de eiwit-stoll'en n. I. cascine en is de melk gekookt geweest, ook vannbsp;de lactalbumine. Na liltratie wordt �t heldere filtraat in eenenbsp;spiritusvlam verwarmd. Blijft het helder, dan is de melk reedsnbsp;verwarmd of gekookt geweest. Bij rauwe melk krijgt mennbsp;een dik vlokkig neerslag van de lactalbumine, die nu pasnbsp;coaguleert. Ik sprak van het heldere filtraat. Ongekookte melknbsp;geelt, althans bij ��n keer (iltrcercn, nooit een helder, steedsnbsp;een .'^terk opoliseerend filtraat. Beter is daarom dubbel liltreerennbsp;of do v loeistof, die �t eerste doorloopt, teruggieteu in �t lilter.nbsp;Verwarmde of gekookte melk liltreert snellei' en helderder.

In een reageei-buisje wordt melk gedaan en daarbij, omh'r vooi-tdurend schudden, zoov eel Na Cl. toegevoegd, tot de melknbsp;hiermede verzadigd is. Mei\ verwarmt nu gedurende 5 a IDnbsp;minuten tot 80 a 40� en liltreert. Als bij de vorige proef wordtnbsp;het filtraat verwarmd en krijgt men, bij rauwe melk, een vlokkignbsp;neerslag van albuminc. �t Filtraat is hier helderder dan bijnbsp;de vorige |)roef.

Collega Kroon gel)ruikte mierenzuur, om de caseine ncei- te slaan, en wel 1 dru|)pel [)er c. c. m. melk. Uit de graadnbsp;van troebelheid zou men kunnen afleideu of de melk gepasteuriseerd, dus slechts tot 80 a 85� verwarmd is geweest,nbsp;of gekookt heelt. Is de melk slechts gcpasteuris(!erd, dan is

De liveede gi-oep van reacties berust op het aanwezig zijn van vrije znursloj'm niet vei'warmde melk, �t welk bij verwa�'inennbsp;verdwijnt. De |)roef met (piajactinctuur berust hierop.

Met niet verwa�'inde melk geeft dit eene blauwe verkleuring, welke uitblijl't, als de melk tot 80quot; of honger is verwarmd geweest.

Sommige onderzoekers mengen de tinctuur ( 10 7o) f^oor de melk, anderen gieten voorzichtig een weinig op de melk;nbsp;alleen op de plaats waar de vloeistol'l'en elkaar raken ontstaatnbsp;dan eene blauwe ring. Volgens Ostert.vg tivedt, bij geheelnbsp;gekookte melk, de verkleuring reeds op na 20 a 30 second�n.nbsp;Bij een mengsel van 50 �/j gekookte en ongekookte melk na '1nbsp;a 2 minuten, bij een mengsel van 85 % verwarmde en '15 %nbsp;niet verwarmde melk na 30 a 50 min. De tijd, die noodig isnbsp;voor do verkleuring, zou dus ongeveer de graad van\ ermengingnbsp;aangeven van verwarmde en niet vei-warinde melk.

Over deze ])rocl' is zeer veel geschreven, velen vinden haar niet betrouwbaar, en zeker is het, dat ze vaak niet gelukt,nbsp;waai'.schijnlijk omdat de quajactinctuur niet deugt. Men kannbsp;tinctuur van hars en van hout nomen. Volgens de laatste onderzoekingen van Arxolij en Mentzet (FI. und Milchhygiene, vannbsp;April 1902) zou eene oplossing van tpiajachars in aceton (1 o|)

melk in een mengsel nog aan te toonen zijn. D(� o|)lossing woi'dt gemaakt door de (piajakhars in 10 dcclcn aceton tenbsp;schudden, onder aaninenging van een weinig pulvus subti-lissimus.

Door mij werden verschillende pi'aeparatcn, zoowel tincturen van hout als van hars (ook dit laatste) geprobeerd;�t lukte menbsp;echter nooit eene blauwe; verkleui'ing oj) te wekken.

Heeft men eenmaal een praeparaat, dat bij rauwe melk ge])robeerd, gebleken is goed te zijn, dan blijft het lang goednbsp;(�11 is zeer vertrouwbaar.

Een derde jiroef van reacties dankt zijne eigenschap|)cn aan een z. g. actieve stof, een soort ferment in de melk, welkenbsp;in staat is waterstof dioxyde (11^ 0_,) te ontleden en zuurstof viljnbsp;te maken. Bij verw�arming van de melk tot boven de 70'*nbsp;veiliest deze actieve stof genoemde eigenschappen. De basisnbsp;(lezer reacties is dus een wminig 1J._, bij de melk te voegennbsp;en dan de aainvezigheid van vrije O aan te toonen. Dat isnbsp;dan het. bewijs dat de melk niet vei�w'arind is.

In meergenoemd opstel van collega Kimox worden verschillende reacties van Dupanu aangchaald, welke ik volledigheidshalve hier zal oveniemen.

Hiervan vvcrd die met quajacol hcvliaaldelijk door mij ge|gt;ro-bcord, en gaf een duidelijk verscliil tusschen gekookte en ongelvoolvtc melk.

De meeste jiraeparaten zijn hier niet verkrijgbaar, zoodat ik omtrent de vertrouwbaarheid weinig kan zeggen.

In het vorengaaude is in �t kort uiteengezet, hoe de melk moet worden onderzocht, en op welke vervalschingcn in hoofdzaak te letten valt.

Dat het nuttig is hier in Indi�, zoowel als elders anders, controle uit te oefenen op melk en de melkerijen, is mij hijnbsp;verschillende onderzoekingen te Buitenzorg duidelijk gebleken.

Is echter in Indie, waar de toestanden in vele opzichten anders zijn, geregelde controle mogelijk ? en hoe zou die moeten worden geregeld?

Na verschillende keuren daarover te hebhen nagclezen, welke in Europeesche steden ingevoerd zijn, ben ik tot onder-staandc be])alingen gekomen, die mijns inziens hier in Indi�, op

Art. I. Een ieder, die ter hoofdplaats (A) eene melkerij wil opzetten, �t o vernemen, �t melk wil invoeren voornbsp;verkoop bestemd, moet hiervoor vergunning vragennbsp;aan het Hoofd van Plaatsclijk Bestuur, met opgave vannbsp;de jilaats, waar de melkerij zich bevindt, van het aantal melkkoeien, en bij invoer, van herkomst der melk.

Art : II. Personen, in art. I bedoeld, zijn tevens verplicht o])gavc te doen van het stempel of ander merk,nbsp;�t welk bij �t sluiten der llcsschcn of vaten, waarinnbsp;de melk wordt rondgebracht of ingevoerd, gebruiktnbsp;wordt.

Art: III. De stallen moeten .steeds in zindelijken staat vcrkceren, met goeden afvoer van urine en spoelwater.

Vaten, llesschen, kortom alles wat tijdens of na �t melken, met de melk in aanraking komt, moeten innbsp;zindelijken staat verkeercu.

Een en ander ter beoordeeling van den keurmeester of zijn vervanger, welke personen ten allen tijdenbsp;toegang tot de stallen hebben.

Art: IV. Ziek melkvee, of koeien met ziekelijke aandoeningen van uier of tepels moeten uit den stal worden verwijderd.

Art: V. Melkers, met open wonden, of zweeren, of lijdende aan besmettelijke ziekten, worden niet in de melkerijen

Art: VI. V��r het melken moefen uier en tepels der mclk-dicren behoorlijk gereinigd worden.

Art: VIL In elke melkerij moet een voorschrift als bovengenoemd, duidelijk zichtbaar zijn opgehangen.

wordt verkocht, moeten zindelijk zijn, goed gesloten en hot stempel dragen van den eigenaai'.

minstens '1.028 (bij 15� C.) en een vetgehalte van minstens 2.8 �/o hoogstens 472 %�

2o. die welke cene blanw-i'oode of gele verkleuring heeft aangenomen; bitter of slijmei'ig is, of sterknbsp;zuur reageert, of wel veianengd is met vreemdenbsp;bestanddcelcn;

r!e. die, welke is gemengd met biest (d. i. melk, gewonnen eenige dagen voor of tot den 7en dagnbsp;na 0, kalven) in die mate, dat zo bij koken spoediger .schift, dan andere melk.

Ae. die, wmlke schadelijk kan zijn voor de gezondheid, �t zij door ziekte van het mclkdicr, �t zij doordatnbsp;ze vreemde stollen bevat nl. Ondci� sommigenbsp;omstandigheden, ter bcoordeeling van den keurmeester, kan het Hoofd van Plaatselijk Bestuurnbsp;toestaan, dat melk, als onder al; 4 bedoeld,nbsp;gekookt of gepasteuriseerd in den handel woitltnbsp;gebracht.

grooten jafstand niet geregeld door den keurmeester kunnen worden geinspectcerd, mag alleen gekooktnbsp;worden ingevoerd.

Art; V. Van elke voort ter verkoop aangeboden melk mag de keurmeester of zijn vervanger dagelijks cene hoeveelheid, tot hoogstens Yj liter (tegen den markt-[)rijs) voor het onderzoek oiieischen.

het voor de leveranciers bc7Avarcnd zou kunnen zijn, dat alle rondvensters moeten wachten tot het onderzoek is

loopen, kan worden toegestaan, dat de melk, na �t afgeven van �t monster, direkt kan worden rondgebracht. Blijkt bijnbsp;�t onderzoek, dat de melk vervalscht is, dan wordt de leveranciernbsp;beboet.

ting ondervinden, en zullen misschien sommige huismoeders klagen, als �s morgens de melk een half uur later wordt be

de lieve kindertjes is, zuilen ze zich wel met eene verplichte melk-controle kunnen vereenigen.

IETS OVER PAARDEN FOKKERIJ IN INDI�.

Onlangs las ik in �thc Veterinarian�, een vakblad, dat door professor Mettam van het koninklijke V�t�rinaire college innbsp;Ierland wordt uitgegeven, in deel LXXV No. 892, een epistelnbsp;over ))the Indian horse and mule breeding commission�, doornbsp;Ino a. W. Dollar.

Dit belangrijke stuk mag ook in Nederlandsch-Indi� zeker wel in wijder kring bekend worden, want verschillende daarinnbsp;behandelde zaken zijn bijna gelijk en gelijkvormig met denbsp;toestanden hier, en hoor ik menige lezer reeds uitroepen:nbsp;))tout comme chez nous!�

Zoo kras ben ik nu nog niet in mijn oordeel, ofschoon men zal moeten toegeven, dat ook hier dikwerf rare dingen gebeuren op het gebied, wat ons thans bezig houdt.

De brandende naijver, waarmede de Indische Remontc-dienst in ISSO het plan ontving, om verder het fokken enz. vannbsp;paarden over te laten aan den Burgerlijken Veeartsenijkundigennbsp;dienst, kwam eindelijk tot uitbarsting. De remontedienst innbsp;Indi�, zoowel als in het moederland, had eene dusdanige reputatie van buitengewone werkeloosheid verworven, dat verandering onvermijdelijk werd.

Ofschoon bureaucratische invloeden niet bij machte waren om het plan tot wijziging geheel te vernietigen, zoo werd hetnbsp;plan toch zoo gewijzigd, dat de uitkomsten niet van beteeke-nis konden zijn.

Het toezicht op de fokkerij werd wel is waar overgelaten aan den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst, maar het uitkiezen der remonte werd nog toevertrouwd aan eonc zuivernbsp;militaire commissie, die sedert zoo hard mogelijk gevochtennbsp;heeft, om hare vroegere onbeperkte macht terug te krijgen.

houdbaar, doordien do rcmonto-commissie voortdurend den arbeid van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst afbrak en steeds bleef weigeren om werkelijk jiassende dieren oj) denbsp;markten aan te knopen, bewerende dat voor de remonte geschikte paarden niet aanwezig waren.

Dit leidde, gedurende de laatste twee jaren, tot bittere vijandschap tusschen den Inspcctcur-Generaal van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst en den Directeur van den Rc-monte-dienst. De bedoelde directeur weigerde � door tusschen-komst van zijne opkoopeitde oflicieren � menig uitmuntend paard, o|) grond van onvoldoende dikte van de pijp.

Aan de remonte-ofiiciercn was intusschen gelast om de pijp te meten twee of drie Eng. duimen onder de knie, met sterkenbsp;aanhaling van de maat, terwijl het paard beide voorbeenen opnbsp;den grond had. Do Inspecteur-Generaal van den Burgerlijkennbsp;Veeartsenijkundigen dienst toonde bet Gouvcrneinent hei'haal-delijk aan, dat de o])koopendc oflicieren tal van goede, gezondenbsp;paarden verwierpen en dat de manier van meten van de pijpnbsp;unfair was.

(Hier gefokte j)aardcn hebben een fijn beendcren-stel, maar het is van uitmuntende kwaliteit en in staat veel meer gewichtnbsp;te dragen dan andere paarden van de zelfde hoogte).

Iiidi�, dan luid men ten minste mannen moeten nitkiezen, die eenige ervaring hebben omtrent liet lokken (bijv. Sii�. W.nbsp;Gil�ey (') en deze zonden zeker een onpartijdig oordeel hebbennbsp;uitgesjiroken. Van het begin al' was dus nitgemaakt, dat lietnbsp;rapjiort in gimstigen zin zou luiden voor den Uemonte-dienstnbsp;en tegen den Durgerlijken Veeartsenijkundigen dienst. De Commissie bezocht alle de remonte-de])�ts, raadjilcegdealle remonte-of�icieren en Australische paarden-importeurs, terwijl de ambtenaren van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst, �nbsp;waarvan de meesten eene ondervinding van \'ijf tot twaalfnbsp;jaren hadden, op het gebied van paardenfokkerij � absoluutnbsp;genegeerd werden.

De meeningen van burgers, zooals handelaren, ambtenaren van het landbouw-departement, en zoo vele anderen, die konden oordeelen over den landbouw betreffende zaken, werdennbsp;niet geteld.

De meeste vragen, die de commissie stelde, om daaruit te beslissen, toonden reeds aan welken uitslag w'crd verw'acht:nbsp;))Zijn burgerlijke veeartsenijkundigen in staat om fokkerij-))zaken te beheeren, of is �t niet voor dit doel beter oflicierennbsp;�van het leger aan te stellen ?� dit w'as meestal de strekkingnbsp;van de vragen.

Het rap[)ort was opgestcld om te vervloeken en dat hoeft �t zonder eenige reserve gedaan, ja het ging zelfs zoover dat het eene bittere persoonlijke aanval inhield tegen den vroegcren Inspcc-teur-Generaal van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst.

De geleverde kritieken, welke waar zijn, zijn niet nieuw en de gebreken, die �t hoeft aangctrofl'en, zijn zeker niet te wijtennbsp;aan den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst, wu'ens handennbsp;gebonden w'erden door de schatkist.

Aan den anderen kant schijnt �t wel of de nieuwe en samenstellende kritiek voornamelijk beheerscht wmrd door inblazingen, om een opkoo])-,,expert,� te benoemen (het is zeker wel onnoo-dig om -te zeggen, dat dit geen veearts mocht zijn) en verder

(t) De sclirijver o. lu. vao do iccciit uitquot;o.l;omeii werkjes sSmall horses in wariure� en sllerses past and present�.

door de beperking van den Burgerlijken Yecartsenijkundigen dienst tot het lokken van vee voor landbouw en veeteelt �nbsp;hetgeen nu niet precies cene opbeurende bezigheid is!

Wie de �expert� zal zijn en in hoeverre hij mcnschcn�wier geheele leven en opleiding er aan gewijd was, om van hennbsp;werkelijke experts te vormen � zal kunnen overtreffen, wordtnbsp;niet gezegd.

Uit de Indische Pioneer van 8 Januari haal ik eenige zinsneden aan uit een artikel, dat over dit onderwerp handelt. De Pioneer \veet natuurlijk slechts hetgeen het rapport zegt: hetnbsp;blad heeft slechts eene zeer beperkte kennis van de slui|)wegen,nbsp;die de Commissie heeft bewa�udeld en begrijpt nog veel mindernbsp;de bevoegdheid van de Commissie, ofschoon ik der Redactienbsp;daarover niet hard wil vallen, omrede veel beter iugelichtenbsp;personen, dan zij of ik evenmin in staat zijn, om de draagkracht dier bevoegdheid te begrijpen.

Maar de Redacteur van de Pioneer is een gentleman en alhoewel slechts van ��n kant ingclicht, is hij zich toch volkomen bewust van het onbehoorlijke karakter van den aanvalnbsp;op kolonel Queripel, (') eyenzoo goed, als van het lafhartigenbsp;van een rapport, �twelk misbruikt werd, om iemand te bekladden, die door het reglement op den dienst, onmachtig is omnbsp;zich te verdedigen.

�Gedurende eene reeks van jaren heeft de wijze waarop �en de resultaten verkregen met het fokken van paardennbsp;�en muildieren hier te lande hot tegenovergestelde vannbsp;�tevredenheid verwekt.�

Het fokken van paarden en muildieren heeft, tijdens het in handen berustte van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst,nbsp;veel meer tevredenheid geoogst dan ooit te voren. � De heernbsp;Spooner ILvrt van Calcutta, wiens naam bekend is tot vernbsp;over de grenzen van Indi�, zegt in een brief aan kolonel

(�) De vroegere lluolVliiispecteur; �kolonel� is een titel, die iti Engeland bij zekere takken van dienst ook in �t burgerlijke wordt verleend.

Queripel, gedateerd 25 October 1899: ))Ik heb in de laatste twee maanden ongeveer een paar honderd biei'gefokten gekocht

Met uitzondering van een soort Arabier toonen al de overigen het ty|)ische volbloed voorkomen, en ontegenzeggelijk is�t, datnbsp;zij een bewonderenswaardige vooruitgang aantoonen bij hetgeennbsp;wij eenige jaren geleden in den regel te zien kregen.�-In 1892 bewees de heer 11. Br.vciienbury reeds, dat denbsp;dienst voor de paardenfokkerij eigenlijk nog nooit eens eennbsp;goed kansje had getrolfen; dat het Enropeesch toezicht in �tnbsp;geheel niet evenredig was aan het werk, dat moest wordennbsp;gedaan en dat, met uitzondei'ing van een paar gevallen, waarnbsp;Districtsambtenaren belang stelden in de ])aai'denfokkei�ij, ernbsp;slechts weinig of geen steun verleend werd door de Hoofdennbsp;van gewestclijk bestuur. �En toch� � voegde hij erbij �nbsp;�mag �t niet ontkend worden dat de dienst voor de paarden-�fokkerij belangrijk goede uitkomsten heeft verkregen en datnbsp;�een tal van schoone merries zijn voortgebracht.�

Verderop in zijn rapport betwijfelt hij of een dienst, bestuurd door militairen, die om de vijf jaren naar Europa moeten ennbsp;die geen ervaring bezitten in paardenfokkeiaj, wel geschikt kannbsp;zijn om paarden te fokken op eenigszins ruimen schaal.

�De leden van de commissie hebben zich geen moeite �gespaard om te voldoen aan hun wensch tot bestudeeringnbsp;�van het paard en het muildier in hunne omgeving ennbsp;�zooals zij tegenwoordig in Indi� voorkomen.

�Gedurende hunne rondreis bezochten z� ieder Remonte-�dep�t in het land, de Gouvernements-boerderij te Ilissar, de �meeste en belangrijkste fok-districten, waar ter ins])ectienbsp;�eene v-erzameling van jonge dieren werd voorgebracht, ennbsp;�verder ongeveer een half dozijn paardenmarkten. Innbsp;�dezen tijd � zooals wordt gezegd worden in �t geheelnbsp;�over de 10.000 paarden, muildieren en ezels geinspcctcerd,nbsp;�waaronder ook de meeste Gouvernements-dekhengsten.nbsp;�Belialve Iwvenstaande werden nog bezocht tal van paar-�den in de stallen van ])aardenhandelaren te Calmlla,

)'gt;Madms, Bombay en Lahore, waar zoowel Australi�rs, als �Arabieren en hiergefokten weerden aangetroflen. � Ooknbsp;�werden inliehtingen gevraagd aan ingezetenen, militairen,nbsp;�inlandsclie hoofden en andere beambten, zoowel als vannbsp;�Enropeesche en iidandsehe fokkers en handelaren.

Feitelijk hebben de cominissie-leden hnn grootsten tijd doorgebracht op de Ucmonte-dcp�ts en door Anstralische paarden-handelaren te ondervragen, maar feitelijk h(d)ben zij niets gezien van de inlandsclie fokkers, terwijl zij geen enkelen vertegenwoordiger van den Burgerlijken Veeartsenijknndigcn dienst hebben geraadpleegd. Zij negeerden absoluut den Burgerlijken Veeartsenij-kundigen dienst!

�Met betrekking tot do Bemonte-dep�ts en hunne tegen-�woordige wijze van administratie heeft de Commissie slechts �weinig af te keuren�.

�Zij bevelen cenige ondergeschikte wijzigingen aan in �de thans bestaande bepalingen, waarvan wol de meestnbsp;�belangrijke zal zijn � uit een sociaal oogpunt bekeken �nbsp;�het verminderen van den jirijs voor officiers]laarden,nbsp;�welke de officieren het recht hebben in de Depots uitnbsp;�te kiezen. De commissie maakt verder een ernstignbsp;�onderscheid tusschen de klasse van hier gefokte veulensnbsp;�in de dep�ts te Gaharapur en Ilapnr�.

Dit is alleen de schuld van de Bemontc-officieren. Er waren genoeg goede reniontcn te koop, maar de Remoiite-ofliciercnnbsp;�f het Gouvernement wilden er de waarde niet van betalen.

�Met betrekking tot het gebruik van hackney�s spreken �zij in den meest nitgestrekten zin en bepleiten hunnenbsp;�onmiddellijke afschaffing, er bijvoegende, dat hetnog jarennbsp;�zal vorderen, om de schade te herstellen die deze dek-�hengsten hebben veroorzaakt en �t isnbsp;�invoer van deze hackncv�s is verboden�.

De dekhengsten waren Ilackny�s die bij iedere tentoonstelling in Engeland buiten den ring zonden zijn gezet.

�Hunne opmerkingen, betreffende Arabieren, komen �li�ofdzakelijk neer op de wcnschelijkheid, om den aan-))koop van eenigc bizondere klasse van paarden voortaannbsp;))over te laten aan een serkend� expert, in ])laats vannbsp;))aan personen wier bekwaamheden ter beoordecling alleen

Maar wie is dan toch een �expert�, als veeartsenijkundige ambtenaren, met een dertigjarige ondervinding dat nog niet zijn?

�De commissie prijst een ambtenaar van den burgerlijken �Veeartsenijkundigen dienst voor zijn aankoop van Ara-�bische dekhengsten, maar is tegelijkertijd zeer streng innbsp;�haar oordeel over den aankoof) van dezelfde soort paaitlennbsp;�door oen ander ambtenaar van dien dienst. Negen en zestignbsp;�van de acht en zeventig, gekocht gedurende de laatstenbsp;�jarcn, werden aangeduid met �tamelijk� of �slecht� ennbsp;�werden omschreven als log, breed geschouderd en �metnbsp;�varkcnsoogen�, enfm zoogenaamde Arabierenquot;�. .

�voor dezen stand van zaken. Do ambtenaren van den �burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst, met enkele uit-

�zonderingen, hebben bewezen niet voor het werk geschikt �te zijn, vooral, omdat zij als regel onbekend zijn met taal

Eenige van de oudere ambtenaren van den burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst zijn gedurende tien tot vijftien jaarnbsp;geplaatst geweest in het binneidand voor de paardenfokkerij,nbsp;terwijl zij terzelfder tijd hun geheele district afreisden. Allenbsp;ambtenaren van den burgerlijken Veeartsenijkundigen dienstnbsp;moeten minstens zes maanden per jaar in het binnenland reizen.nbsp;Eenigen hebben zich het hoogcre, anderen weder het lagere van

de landstaal eigen gemaakt, doch allen hebben eene tamelijke kennis van de taal van hun gewest. Jlaar bovendien, de Burgerlijke Veeartsenijkundige dienst is onlangs herzien, en nu moeten deamb-tenaren permanent in Indi� dienen en allen moeten een examennbsp;afleggen in dehoogere landstaal. (Een zeer moeilijk examen.) Welke meerdere bekwaamheid bezit nu een ofticier in de kennis vannbsp;die taal of welken meerderen aanleg heeft hij om ze te leeren ?nbsp;liet argument dat veterinaire ambtenaren alleen noodig zijn,nbsp;om ziekten van vee en ])aarden te genezen, kan best buitennbsp;beschouwing blijven, doch toont wel de noodzakelijkheid aannbsp;om dezen tak van ambtenaren uit te breiden.

))De verslagen, die jaarlijks aan de Regeering worden �toegezonden, zijn � zoowel wat betreft de dekkingen alsnbsp;�hetRcgister der fokmcrrics, onbetrouwbaar cnbedriegclijk.�

Dit is een ander staaltje van de lafhartige aanvallen, die alleen zijn te wijten aan vooringenomenheid en onwetendheid.nbsp;De commissieleden gaan nu eens te ver, dan weder niet ver genoeg.

Indien deze opmerking juist ware, dan hadden zij er de aandacht op moeten vestigen van de hoogere autoriteit en dannbsp;wel z��danig, dat een onderzoek mogelijk word en de Inspec-teur-Generaal van den Rurgerlijken Veeartsenijkundigen dienstnbsp;ter verantwoording kon worden geroo])en; maar zij makennbsp;misbruik van hunne ])ositie door opnieuw het voorwerp vannbsp;hun misnoegen te beschimpen, zonder een enkele gelegenheidnbsp;te geven om zich te verantwoorden. Tenzij de bedoeling bestond, om hunne klacht zoo spoedig mogelijk in hot moederlandnbsp;bekend te stellen, had de meest gewone betamelijkheid moetennbsp;pleiten voor het achterwege laten van een en ander. Maar dezenbsp;commissie bestond niet uit alledaagsche menschen, zooals denbsp;Pioneer zelf duidelijk zegt:

s)In hunne begeerte, om de aanneming van hunne voor-sstellen en bloc te verzekeren, hebben de commissie-ledcn szich laten verleiden, om zich op een standpunt van on-�feilbaarheid te stellen, wat door den ernst van het onder-))werp wel het allerminst gerechtvaardigd werd.

))Raardenfokkou zelfs onder de meest gunstige omstan-))digheden, blijft altijd een lastige zaak. .laren moeten

�verloopen, alvorens men tastbare bewijzen dienstig kan �maken, als een getuigenis van het al of niet slagen vannbsp;�toegepaste maatregelen. Op zijn hoogst kan men rekeningnbsp;�houden met den aard der proefnemingen. Daarom meenennbsp;�wij, dat het leeraren met eene zelfzuchtige zekerheid vannbsp;�overtuiging veeleer kans loopt het betoog te verzw�ak-�ken, om in een ernstig geval te hervormen.

�Overigens schijnen sommige raadgevingen (vooral die �omtrent het oprichten van dep�ts voor jonge veulens)nbsp;�niet beschouwd te zijn van uit een finantieel oogpunt.nbsp;�De commissie is klaarblijkelijk uitgegaan van den stel-�regel, dat ais men goede paarden wil hebben, men ernbsp;�dan ook maar goed voor moet betalen. Dit is erg logischnbsp;�voor zoover �t gaat. Maar ongelukkigerwijze zijn denbsp;�middelen van den Staat in dit land niet ongelimiteerd, ennbsp;�daarom is �t ook wel waarschijnlijk, dat vele der voor-�gestelde plannen niet doorgaan, alleen op grond van denbsp;�daaraan verbonden kosten.�

In hare raadgevingen ter hervorming gaat de commissie terug tot het ouderwetsche stoeterijsysteem, w'at reeds universeelnbsp;veroordeeld is, zoowel wegens de resultaten, de kosten, als hetnbsp;geheel vernietigen van j)artikulier initiatief; zij wil het werknbsp;wederom in handen stellen van het militaire element, dat reedsnbsp;tachtig jaar geleden daarop controle uitoefende, en de meestnbsp;niet te kwalificecren fouten beging, en ten sl�tte bijna alle hoopnbsp;had vernietigd, om opnieuw met paardenfokken te beginnen.

Zij erkennen, dat zij �t niet zonder een veeartsenijkundige kunnen bohverken, maar deze moet ondergeschikt zijn aan den officier!

Evenals alle andere vooruitziende commissies, zijn ook zij van meening, dat de paardenfokkerij op haar laatste beenennbsp;loopt en er geen geneesmiddel meer helpen kan, tenzij men innbsp;alle opzichten hare raadgevingen opvolgt.

En om zich in deze nog verder gelijk te blijven, betoogen zij met klem ygt;voortdurciid toezicht� en werpen terzelfder tijdnbsp;den bestaanden stand van zaken in zijn geheel omver.

��t Is ook ten zeerste te betreuren, dat het rapport zich geleend heeft tot een mitldel, om een �semi-persoonlijken

)gt;aanval te doen op den vroegeren Inspecteur-Generaal ))van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst. Na-))tuurlijk geven wij toe, dat �t ongetwijfeld do pliclit vannbsp;))de commissie was, om daar, waar fouten waren, die aannbsp;�te toonen, zonder aanzien des persoons. Maar, met be-�trokking tot den arbeid van kolonel Queripel, schijnt mennbsp;�evenwel over het hoofd te hebben gezien, dat niet hijnbsp;))de schepper was van het wijdloo])ige systeem, dat �nbsp;�zooals de commissie zelf zegt � naar hare meening onsuitvoerbaar en onvoldoende was, van af zijne geboorte,nbsp;�ongeveer vier en twintig jaren geleden!! Hadden harenbsp;�opmerkingen zich beperkt tot dit systeem en zijnenbsp;�administratie, dan zouden wij er niets van zeggen;maarnbsp;�het met zekeren ophef er bij sleepen van personen, geeftnbsp;�niet alleen te kennen een gebrek aan goeden smaak ennbsp;�welvoegelijkhcid, maar is bovendien in �t geheel nietnbsp;�op zijn plaats in een rapport van eene Commissie.�

De heele commissie is zoo duidelijk mogelijk, een ,,tesamen-gescharrcld zoodje.�

Ofschoon ik toegeef dat de vecartsenijkundige ambtenaar niet per s� is een expert in paardenfokken, zoo komt �t mij tochnbsp;wel waarschijnlijk voor, dat deze met zijne kennis omtrentnbsp;paarden en zijne kwalen, met der tijd eerder �expert� zalnbsp;worden, dan een zuiver militair jiersoon, wiens paardenkennisnbsp;waarschijnlijk begon in de rijschool en zich verder ontwikkelde,nbsp;door gedurende een week of zes een cursus bij te wonen vannbsp;den militairen paardenarts Hor.vce IIayes. ¹)

IloiiAGE H.vves was paardenarts Ie kl. en schrijver van verschillende werken over voeding, onderhoud en training van racepaarden, enz. enz.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Red.

PRAATJES OVER HOEFBESLAG.

Aangezien het opschrift me veroorlooft af en toe eens van de liak op den tak te si)ringen, kom ik nog eens terug opnbsp;de dikte van een lioefijzer.

De vorige keer is betoogd, dat een Indisch paard een hoefijzer moet hebben met een minimum dikte van 8 mM., hoewel het aantal mM. toen niet de kwestie was, want ik stelde me voorloopig alleen tot taak om duidelijk te maken,nbsp;dat het ijzer, behalve dat het voor kunstmatige draagrandnbsp;dient, een tweede functie heeft te verrichten, n.l. het brekennbsp;van den stoot op den bodem.

En nu over die dikte. Natuurlijk loopt die uiteen voor paarden van verschillende taille. Logisch vindt men in denbsp;verschillende handboeken, dan ook zelden ecu aantal mM. opgegeven. Minder logisch is dat bij de militaire voorschriften.nbsp;De artillerie in Indi� maakt hierop een uitzondering en schrijftnbsp;5 a 0 mM. voor. Reeds merkte ik op dat dit te dun is.nbsp;Aangezien ik de voorschriften voor andere legers niet ondernbsp;mijn bereik heb, weet ik niet hoe het daar gesteld is, metnbsp;uitzondering van het Fransche leger, waarvan ik een dezernbsp;dagen een opgave vond. Maar daarover hieronder nader.

Daar het leger in Indi� paarden heeft � beter gezegd tot nog toe had � van ��ne taille, is er dunkt me geen enkelnbsp;bezwaar om wel een dikte of wil men, limieten daarvoor opnbsp;te geven. Maar er bestaat nog verschil in dienst bij de beidenbsp;bereden wapens ! Welnu, als dat zou groot is, dan kan hetnbsp;voor elk waj)on afzonderlijk bepaald worden, hoewel ik nietnbsp;doordrongen ben van de urgentie hiervan.

Dan zou eens kunnen worden gebroken met den diploma-tieken afdoendcr : �Aan het ijzer moet zoodanige dikte worden gegeven, dat het beslag eerst na vijf a zes weken zal behoevennbsp;vernieuwd te worden�. �) De taille van ons Indisch paard is tochnbsp;bekend en nu moeten we er dunkt me zoo zachtjes aan ooknbsp;achter zijn, hoe dik of een hoefijzer bij zoo�n paard moet zijn.

Stel u voor dat een eigenaar van een pati�nt me dienaangaande om advies vraagt en ik stuur hem met zoo�n kluitje in �t riet! Ik geloof dat hij onmiddellijk zijn hoed zal afnemennbsp;voor die wijsheid en.....elders meer nauwkeurige inlichtin

gen gaat inwinnen. Maar in het militaire is men knapper en begrijpt men direct hoe dik zoo�n ijzer, dat 5 a 6 weken kannbsp;liggen, moet zijn.

Was men in dit opzicht consequent, dan zou men ook niet een nauwkeurig ration fourage moeten voorschrijven, maarnbsp;moeten bepalen dat den paarden zooveel gras en gaba zou verstrektnbsp;worden, dat ze den dienst konden verrichten zonder in voedings-toestand achteruit te gaan. Hoezeer de individueele verschillennbsp;hier ook bestaan, houdt men er toch geen rekening mee.

Toch mag ik den samenstellers van dergelijke voorschriften niet hard vallen. De ontwikkeling van liet hoefbeslag heeftnbsp;er toe geleid. Vroeger gebruikte men zeer zware ijzers metnbsp;kalkoenen en stooten. Zoodra met het opkomen van de veeartsenijkunde de kennis van den bouw en de physiologie vannbsp;den hoef meer algemeen werd, veranderden de inzichten dienaangaande en werden op physiologisehe gronden deze zwarenbsp;en bijna onverslijtbare ijzers, evenals de kalkoen en stooten, over boord gegooid, Het eerste, omdat bleek dat eennbsp;hoef na 5 a 6 weken, en niet na drie maanden, opnieuw beslagen moet worden en de laatsten, omdat de straal toen buitennbsp;functie bleef en de gewrichten en banden het te zwaar tenbsp;verantwoorden hadden. Bedenk hierbij, dat dit samenvielnbsp;met de enorme ontwikkeling van het sportwezen op hippischnbsp;gebied, met haar fameus streven naar gewichtsvermindering,nbsp;en het zal een ieder duidelijk zijn, dat de dunne, lichte ritsijzersnbsp;welkom ontvangen werden.

Indi� heeft op het gebied van hoefbeslag weinig of geen geschiedenis. Ben ik goed ingelicht, dan zijn de kalkoenijzersnbsp;nooit algemeen in gebruik geweest, en heeft men natuurlijknbsp;gevolgd, wat in Europa voor goed gehouden werd.

Nadat de omwenteling in het hoefbeslag is gekomen en de ritsijzers in gebruik kwamen, is men wel eenigszins vannbsp;het eene uiterste op het andere overgegaan.

Ik ontken niet het vooi'deel, dat dit opgeleverd heeft om de eigenaren te dwingen hun paarden, ten minste eenigszinsnbsp;op tijd te doen beslaan, en ze niet meer 10 weken of langernbsp;te doen loopen, omdat de ijzers nog niet d��r waren, aangezien

noodzaakt het beslag na korteren tijd te vernieuwen. Evenmin ben ik blind voor het nadeel van te zware ijzers. Maar is hetnbsp;wel volkomen juist, dat een ietwat zwaarder ijzer de paardennbsp;zoo zeer vermoeit? Het mag misschien waar zijn voor eennbsp;renpaard, dat naar het gewicht wordt gehandicapt. Maar hoenbsp;weinig is dit op den geheelen paardenstapel! En hier staatnbsp;nog tegenover dat men bij de Amerikaansche harddravers juistnbsp;de ijzers of wel de ondervoet verzwaart. Toch niet om denbsp;snelheid te verminderen, zou ik zeggen?

Hoe klopt dit met elkander? Bij twee paarden, die beide voor de lange baan gebruikt worden, doet men bij het eerstenbsp;alles om het ijzer licht te maken en bij het andere bezwaartnbsp;men het. Toch geschiedt beide met hetzelfde doel, n. 1. omnbsp;de snelheid te vermeerderen. De verklaring, dat het eerstenbsp;paard rent en het tweede draaft, en bij een zwaarder ijzer zijnnbsp;boenen beter optrekt en strekt, waardoor de passen langer

toch evenzeer, bij eiken pas, dit meerdere gewicht opheffen. Vermoeit hem dit niet en een renpaard wel, dat nog het voordeel heeft, zich niet in een aangeleerden gang te bewegen,nbsp;zooals de harddraver moet doen?

Maar veronderstelt, dat deze verklaring juist is. We gebruiken het meerendeel van onze paarden in draf en niet zoo, dat we gedurende een korten tijd de hoogste kracht in span

uitgemeten, terwijl men er zich in de praktijk toch niet aan houdt, om een dikte aan het ijzer te geven, voldoende om 5 anbsp;0 weken te kunnen blijven liggen?

Ik schrijf dit toe aan het feit, dat men bij het invoeren van het ritsijzer, te veel van het goede heeft gewild en daardoornbsp;het doel eenigszins voorbij is gestreefd. Yan dien tijd dateertnbsp;waarschijnlijk ook de uitspraak �dat het ijzer beschouwd moetnbsp;wmrdcn als een kunstmatige draagrand� en hieruit volgt logisch, dat het maar zoo dik behoeft te zijn, dat het 5 a 6 weken kan liggen. (Zie �de Hoefsmid� 1901 hl. 40).

Reeds vroeger is evenwml uiteengezet, dat daarmee de taak van het ijzer niet is afgeloopen, en dit juist maakt datnbsp;zoo�n ijzer tc dun zou zijn.

Voor de hand ligt nu de vraag hoe dik of een ijzer dan w�l moet zijn bij een Indisch paard. Reeds heb ik opgemerkt,nbsp;dat het minstens 8 m. M. moet w-ezen. Deze minimum diktenbsp;is door de ervaring aangegeven. Wie zich de moeite wul getroosten er eenige te meten, b. v. ter hoogte van het laatste nagelgat, zalnbsp;zien dat ze in werkelijkheid zelden dunner zijn. Zou het daaromnbsp;niet verstandiger zijn deze voorgestclde dikte voor te schrijven?

Een dezer dagen kreeg ik een voorschrift bij het Fransche leger onder oogen. Dit is gedateerd van 25 Januari 1902 ennbsp;geeft voor de hoefijzers de volgende afmetingen in milimeters:

Wo zien hieruit, dat de dikte van het voorijzer over de gelieele lengte even groot is en bij de verschillende paardennbsp;varieert van 13�9 m. M. Bepaalt men zich tot de Europeeschenbsp;ry-paarden, dan vindt men die van 12�10 m. M. opgegeven ennbsp;voor een middelsoort cavaleriepaard is ze 11 m. M.

Als men de trein- en artillerie-trekpaarden wegdenkt en onder de Arabieren het Indisch paard plaatst met een ijzerdiktenbsp;van 8 m. M., dan geloof ik niet, dat men de evenredigheidnbsp;in die reeks verstoort.

Neemt men voor een Indisch paard de cijfers in millimeters voor een voorijzer als volgt;

17 nbsp;nbsp;nbsp;17nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

welke cijfers aan de praktijk ontleend zijn en vergelijkt dit met het gemiddelde der Franschc cavaleriepaarden, waarvoornbsp;deze getallen resp.

21, nbsp;nbsp;nbsp;21,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 en 11 zijn,

dan komt men bij een Indisch paard, zonder nog in aanmerking te nemen, dat ook het ijzer korter is, reeds tot een bijna tweemaal minder gewicht.

in rekening brengen, het Indische ijzer meer dan tweemaal zoo licht blijkt te zijn dan dat van een Europeesch paard.

Er is dunkt me dan genoeg rekening gehouden met het verschil in massa bij deze twee soorten van rijdieren, immersnbsp;450 K. G. is veel voor een gemiddeld Europeesch paard en 290nbsp;K. G. niet te veel voor een Indisch. Voegt men hierbij voornbsp;Europa 110 K.G. voor ruiter met bewapening en bepakkingnbsp;en voor Indi� 90 K. G., dan krijgt men een verhouding innbsp;massa als 450 110 = 560 tot 290 90 = 380, dus ruimnbsp;geschat als 3: 2.

Men moet evenwel ook nog de snelheid van het paard in rekening brengen en wel dubbel, want de schok, die een be-

wegend voorwerp ondervindt dat })lotscling tot stilstand wordt gebracht (in casu de hoef op don bodem) is rekenkundignbsp;evenredig met zijn massa en het kwadraat van zijn snelheid.

Verondersteld, dat mijn boven aangegeven verhouding van 3 : 2 juist is, gebruik ik deze getallen voor de massa,nbsp;want het is hier slechts te doen om de verhoudingen. Dienbsp;verhouding druk ik uit als volgt; M. V-: m. v'k waar M en mnbsp;resp. de massa�s van de bewegende lichamen voorstellen ennbsp;die WO vervangen door do getallen 3 en 2.

V en v stellen de snelheden voor. Nu die bedragen bij gemiddeld draftompo 225 en 200 M. (per minuut), derhalvenbsp;krijgen we een verhouding als 3 X 225'^ = 2 -j- 200,^ of 3 X 9^nbsp;; 2 X 83 = 3 X 81 : 2 X 6/t = 243 ; 128, dus bijna als 2:1.

Hoezeer ik weet, dat wc bij een dravend paard niet zuiver de wetten der mechanica kunnen toepassen en er derhalvenbsp;fouten zijn gemaakt, ben ik evenwel niet zoo heel ver bezijdennbsp;de waarheid, aangezien ik rno slechts ten doel stelde een verhouding uit te drukken. Die fouten zijn aan beide zijden gemaakt en neutralisecren elkander.

Uitgaande derhalve van mijn stelling, dat de massa van het ijzer, dus ook de dikte, als zijnde de praktisch meest variabelenbsp;afmeting, in evenredigheid moet zijn met den schok op dennbsp;bodem, dan is ook op theoretische gronden 8 m. M. niet tenbsp;zwaar voor een ijzer, want dan komt men nog tot beslag,nbsp;dat m��r dan de helft lichter is dan bij het Europeesch paard,nbsp;terwijl het volgens mijn berekening ongeveer de helft lichternbsp;moet zijn.

Voor heden te eindigen wil ik nog even een blik werpen op het bovenvermeld Fransch voorschrift. Daaruit zijn nognbsp;twee zaken te lezen:

Wat de breedte betreft, dit is volkomen juist, want de hoorn-wand wordt naar achteren toe dunner. Fcitelijk is dit voor iemand die goed wil lezen bij ons ook voorgeschreven, immersnbsp;voor beide wapens luidt het net eender; �De breedte van hetnbsp;ijzer regelt zich naar de dikte van den draagrand en moet

twee maal deze dikte bedragen,� wat in zich sluit dat waar de draagrand dunner wordt, ook het ijzer smaller moet zijn. Denbsp;teekening van het model ijzer bij de artillerie, die men vindtnbsp;in het vroeger genoemd handboek voor het kader der beredennbsp;w'apens, is dan ook dienovereenkomstig en w'at weer zegt,nbsp;elke smid maakt zijn ijzers zoo, dus terecht mocht ik bovennbsp;zeggen (waar ik de breedte van een ijzer opgaf), dat mijnnbsp;cijfers met de praktijk overeenstemden.

Aangaande de grootere dikte van de achterijzers aan den toon, kan ik alleen maar veronderstellen, dat bij het Franschenbsp;leger de noodzakelijkheid daarvan gebleken is en wel doornbsp;een te spoedig doorslijten aan den toon.

Ten slotte nog aan den lezer de mededeeling, dat het ontwerp voorschrift hetw^elk voor het Nederlandsch leger in bewerkingnbsp;was, thans reeds in beproeving is bij alle onderdeelen van denbsp;bereden wapens en dat die proefneming ��n jaar zal duren.

PAARDENKENNIS VAN lONGE OFFICIEREN DER BEREDEN WAPENS.

Het is een vreemd verschijnsel, dat er zoo weinig, ik kan wel zeggen niets ' wordt gedaan, om jonge officieren der bereden wapens kennis van paarden te doen krijgen.

Men schijnt van het idee te zijn, dat iemand, eenmaal officier van een bereden wapen zijnde, positief verstand van paardennbsp;hebben moet, � ten minste ik moet tot die conclusie komen,nbsp;aangezien ik nooit jonge officieren toegevoegd zag aan cenenbsp;keuringscommissie of op andere wijze in de gelegenheid gesteldnbsp;de vcrcischtc kennis in deze op te doen.

Mij komt dit zeer vreemd voor en zelfs zeer in strijd met do belangen der bereden wapens.

Hier, waar de paarden zoo geheel anders zijn dan in Europa, waar bovendien paarden gekocht worden uit de prauw, paarden,nbsp;die dagen en dagen gebrek hebben geleden en daardoor krachteloos zijn, is het toch wel n��dig om zicht op deze paarden tenbsp;leeren krijgen.

De officieren komen van de Academie, waar zij onderricht in paardenkennis kregen en waar door de meesten van dit vaknbsp;heel veel werk werd gemaakt.

Deze officieren komen in Indi� en niets, totaal niets, wordt hun verder daaromtrent geleerd; doen zij zelven moeite zichnbsp;op de hoogte te stellen en verzoeken daarom aan eene commissie toegevoegd te worden, desnoods voor eigen rekening, dannbsp;wordt dat geweigerd.

Absoluut geene gelegenheid wordt hun alzoo geboden om Iiunnc theoretische kennis aan de practijk te toetsen. Ternbsp;illustratie kan ik hier nog medodeelen, dat het zich heeft voorgedaan, dat chefs het van een jeugdig officier zeer aanmati-

gend hadden gevonden, dat hij, zonder raadpleging van oudere kameraden, een voor eigen gebruik bestemd dienstpaard hadnbsp;gekocht.

En die oudere kameraden, hadden zij na hunne opleiding op de Academie gelegenheid gehad zich practisch verder tenbsp;bekwamen, of hadden zij die kennis geleidelijk opgedaan �nbsp;ten nadeele van �s lands financi�n?

De oudere officieren worden uit den aard der zaak met deti aankoop van paarden belast, maar heeft men waarborgen, datnbsp;zij voor die taak de vereischte geschiktheid bezitten?

Waarom geenc jonge officieren in het algemeen, en die met aanleg in het bijzonder, loegevoegd aan eene commissie totnbsp;keuring van paarden in de Preanger, op Soemba of elders?

Maar hieraan schijnt niemand te denken en van de jonge officieren moet men het toch in de toekomst hebben. Misschiennbsp;heeft w'el eens eenig chef van een bereden w?apen hieraannbsp;gedacht en daaromtrent zijn denkbeelden gegeven, doch resultaten hebben deze � voor zoover mij bekend is � nooit opgeleverd.

DE CHINEESCHE PONY.

De Chineesche pony is een krachtig paard met korte be�nen en 1.30 tot 1.40 M. hoog. Veel zorg heeft ze niet noodig ennbsp;is voor lange en langzame raarschen zeer bruikbaar. Voornbsp;snelle bewegingen, is dit paard minder geschikt; bij veel galop-pecren is het spoedig op. Verbazend veel kan het evenwelnbsp;dragen, een gewicht van 100nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K. G.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geenszins tenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zwaar.

De pony heeft een romp even nbsp;nbsp;nbsp;grootnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;krachtig alsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;die van

een middelmatig Europeesch paard en daarbij korte, meestal zeer soliede beenen, zoodat het volkomen duidelijk is, dat ze veelnbsp;gewicht kan dragen. Als overalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ondernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paarden zijnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er meer

edele en meer gemeene. Daar nbsp;nbsp;nbsp;mennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ouders vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de uit

Mongoli� � daar worden do meesten gefokt � komende dieren gewoonlijk niet kent, moet men naar den bouw de edelerenbsp;uitzoeken. Onder edel verstaat men zulke die zich eigenennbsp;voor den renbaan.

De punten, die bij de beoordeeling van deze pony in aanmerking komen, zijn dezelfde als bij paarden: diepe borst, lange schoft, lange bovenarm, korte pijp. De laatste mag nietnbsp;meer dan 1 '/j handbreedte bedragen. De verdere eischen zijn eennbsp;lang en krachtig kruis en een flinke broek. Stelt men zichnbsp;zulk een dier voor met zijn groot zwaar hoofd, dan zat mennbsp;begrijpen, dat het geen aanspraak op schoonheid kan maken.nbsp;Deze, volgens hun bouw edele, ponies worden uit Mongoli�nbsp;naar Peking, Tientsin en Shanghai gebracht en daar duur aannbsp;dc renstallen verkocht.

De gemiddelde prijs van zulk een griffin (d. i. een pony die nog niet op de renbaan is geweest) is in Tientsin 150nbsp;Taels = f 270,�.

Wint een pony, dan stijgt natuurlijk dc prijs aanzienlijk. Do hoogste prijs die in langen tijd betaald is, bedroeg 3000nbsp;Taels of /' 5400,�. In 1901 verkocht de Heer Dbtring te

Tientsin voor dezen prijs zijn pony �Set�. De meeste mcnsclicn treffen het echter niet zoo gelukkig en moeten hun grifiinsnbsp;voor 30�50 dollars aan Chineezen verkoopen.

Aan de renstallen worden ze natuurlijk beter ondei�houden en gevoerd en worden ze getraind. Daardoor is het ook tenbsp;verklaren, dat enkele exemplaren zoo goed galo])pecren, hoewelnbsp;ze van huis uit hiertoe niet veel aanleg hebben. Om te be-bewijzen welke snelheid ze soms kunnen bereiken, dienen denbsp;volgende getallen

�IIagen�, 3-jarige hengst, won te Hamburg de Duitschc Derby 2400 M. in 104 seconden, d. i. voor 1200 M. 82 seconden.

Set liep dus niet zoo heel veel langzamer. Als men den bouw van Europeesche renners vergelijkt met die van eennbsp;Chineesche pony, dan staat men waarlijk verbaasd over ditnbsp;geringe verschil in snelheid.

Te Peking, Tientsin en Shanghai, Taschifu, enz. zijn in het voorjaar en in het n�ajaar drie dagen races. De prijzen zijn nietnbsp;hoog, 100�400 dollar. Er wordt evenwel zwaar gewed ennbsp;ook is er een loterij,- waarvan de overwinnaar procenten krijgt.

De pony loopt gevvoonlijk 2 maal per dag, dus in 3 dagen zes maal. Wat moeten die dieren beenen hebben, want stortennbsp;komt zelden voor.

IS ZOUT SCHADELIJK VOOR HONDEN?

Onlangs hebben verschillende correspondenten van �The Field� lang en breed over deze kwestie getwist. Aangezien hunnenbsp;ervaringen op dit gebied belangrijk uiteenloopen, vestigen wijnbsp;de aandacht op onderstaand artikel, dat overgenonien werdnbsp;uit eene onlangs te Londen verschenen aflevering van ))Thenbsp;Field�, en ons voor honden-vrienden belangrijk genoeg voorkomt.

De meening dat niets slechter voor honden � zoow'el voor de huis- of wachthonden als voor die welke gebruikt worden voornbsp;sport, � is dan zout, staat bij do meeste honden-eigenaren vrijnbsp;vast. Dit idee is niet nieuw, integendeel dateert �t reeds vannbsp;lang geleden.

In het werk over den hond van Del.\bere Bl.\ine wordt reeds gewag gemaakt van den invloed van zoute spijzen op honden.

Het gebruik van plantaardig voedsel bepleitende voor honden, die geen arbeid hebben te verrichten, merkt de schrijver op,nbsp;dat wortelen, knollen, kool en verder alle groenten te gebruikennbsp;zijn, en wanneer er wat melk of vleeschnat aan wordt toe-gevoegd, vormt dit een zeer voedzamen maaltijd. Hij voegtnbsp;daaraan echter dadelijk toe dat �t noodig is te waarschinvennbsp;tegen het verstrekken van vleeschnat, afkomstig van gezoutennbsp;vleesch; water waarin zoutvleesch is gekookt, mag nimmer tot ditnbsp;doel worden gebruikt. De meeste honden, die door een lange reisnbsp;lang aan boord van oen schip hebben vertoefd, loopen eenenbsp;hardnekkige soort van schurft op, hetgeen alleen is toe tenbsp;schrijven aan de voeding met ingezouten zaken. De eigenaarnbsp;dient ook goed toezicht te houden op do bedienden, dienbsp;in den regel geen acht slaan op deze omstandigheid en bijnbsp;de verzorging van honden deze dikwijls op het eten waternbsp;gieten, dat gediend heeft om zoutvleesch of zoutspek te w'eekcnnbsp;of te kooken, zonder er aan te denken dat dit voor den hondnbsp;zeer nadeelig is.

Het behoeft geen betoog, dat het voortdurend gebruik van dergelijk met zout gedrenkt vleeschnat voor honden en ooknbsp;voor andere dieren zeer schadelijk is. Aan den anderen kantnbsp;echter is het gebleken, dat geheele onthouding van zout bijnbsp;de voeding ook niet goed is en zelfs eene belangrijke rol speeltnbsp;bij het voedingsproces.

In het onlangs gepubliceerde werk �Over V�t�rinaire geneesmiddelen� van den vroegeren Professor Finlay Dun, uitgegeven door Professor Mac Queen van het Koninklijke V�t�rinairenbsp;College, komt een lang relaas voor over zout, zijne hoedanigheden, uitw'erking, gebruik en over den imdoed daarvan opnbsp;verschillende dierentypen, indien het gebruikt wordt als toevoegsel voor den gewonen maaltijd, als geneesmiddel en als vergift.

Zout als voedingsmiddel wordt geacht versterkend, eetlust-opwekkend en antiseptisch te werken. In groote hoeveelheden toegediend werkt �t prikkelend, veroorzaakt catharren en isnbsp;braakwekkend. Uitwendig kan men het gebruiken als eenenbsp;opwekking, ontsmetting of verkoeling.

Voor het geregeld onderhoud van de gezondheid is zout in zijne gewone werking z�� belangrijk voor dieren, die hoofdzakelijk van plantaardig voedsel leven, dat deze in gewonenbsp;omstandigheden hunne instiidctmatige begeerte daarnaar voldoen,nbsp;door zelfs mijlen ver rond te zoeken naar zouthoudende bronnen, naar de zeekust of naar planten, die op zoutbeddingennbsp;hebben gegroeid.

Nu moet de vraag beantwoord worden: Is er iets bizonders in het gestel van den hond dat absolute onthouding van zoutnbsp;bij het voedsel wenschelijk maakt ? En het antwoord luidt,nbsp;dat het nog niet gebleken is, dat in zijne constitutie zoo ietsnbsp;bizonders aanwezig is.

Physiologisch bestaat er hoegenaamd geen grond om aan te nemen, dat het organisme van den hond ongeschikt zou zijn,nbsp;om voordeel te trekken van de spijsvertcering-bevorderendenbsp;eigenschajipen van het zout, en bij voorkomende gevallen vannbsp;gebrek aan eetlust of tijdens de genezing van zwakte, ontstaannbsp;door de eene of andere ziekte, is �t meeianalen gebleken, datnbsp;een schepje zout in het voedsel de eetlust opwekte en denbsp;verzwakte spijsverteering werkelijk daardoor werd bevorderd.

Het is algemeen bekend dat de bond en het varken be-hooren tot de dieren met een buitengewoon gevoelige maag en daarom moet men bij het verstrekken van zout steeds denbsp;noodigc voorzichtigheid betrachten, zooals trouwens ook bij hetnbsp;toedienen van voedsel en medicijnen altijd rekening moet worden gehouden met de toe te dienen kwantiteiten.

Bij den hond heeft men immer eene duidelijke aanwijzing door braking, zoodra hij te veel zout gebruikt. Overigensnbsp;moet de hond, evenals zoovele andere huisdieren, wel eenenbsp;vrij belangrijke hoeveelheid zout verorberen, aangezien dit innbsp;bijna alle voedingsmiddelen in meerdere of mindere matenbsp;voorkomt.

BEHANDELING VAN EUROPEESCHE KOEIEN IN INDI�,

Als de beesten geweid worden, moet de stier, zelfs stierkalveren, niet me� gaan.

Houdt de stier steeds op stal, althans geheel afgescheiden van koeijen, zoo deze los zijn.

Is den volgenden dag de koe nog tochtig, wat zelden plaats heeft, breng haar dan nog eens bij den stier.

Blijkt de verlossing nabij, dan moet er steeds iemand bij zijn, zonder de koe te verontrusten.

Ruwe behandeling, schoppen, stooten, slaan enz. moet zeer streng worden tegen gegaan.

De verlossing moet geheel aan de natuur worden overgela-ten, zoo er geen eenigszins deskundigen bij zijn.

Wanneer de verlossing moeiclijk gaat, kan hoogstens bij persen en wee�n een weinig door trekken geholpen worden.

Drenk de navelstreng van het kalf dagelijks eenige malen in carbolzuur-oplossing of creohen-oj)lossing 2 �/o.

De navel afbinden met zuiver bindgaren, waarbij het kalf op den rug wordt gelegd, en daarna botten met oplossing 10 quot;/onbsp;overmangaanzure kali is zeer nuttig.

Vier a vijf uur na het kalven moet do koe gemolken worden. Is de uijer buitengewoon gespannen, dan is melken ook v��rnbsp;het kalven zeer noodig.

Is de nageboorte te lang, zoodat die op den grond sleept, leg er dan een of meer knoo])en in.

Melk haar de eerste maand 3 maal daags, later 2 maal of 3 maal naar omstandigheden.

Eene sterke gezonde koe kan na 3 maanden weder hij den stier gelaten worden. Eerder verzwakt het beest.

Neem de eerst gemolken melk der moeder (biest), in een bakje of kom, steek de 2e en 4e vinger in den mond vannbsp;het kalf en breng geleidelijk de mond in het bakje met melk.nbsp;Zuigt het de melk op dan haalt men langzaam de vingersnbsp;uit den mond.

Soms is het noodig de eerste 2 maal met een ko])je of lepel het kalf de melk in den mond te gieten, doch na eennbsp;of twee dagen drinkt het kalf gemakkelijk van zelf.

ie	dag	2	maal	daags	V2	lite
2c	�	2	�	))	1	�
3e	�	2	�	))	1	�
4c	�	2	))	�		�
5e	�	2	))	�		�
Ge	�	2	))	�		�
7e	))	2	�	�	^2	�
8c�14e	�	2	))	))	2	))
15e�21e	))	2	�	�	3	�
21e�28e	))	2	))	))	4	�

Na dien tijd kan afgeroomde of karnemelk, half om half, met zoete melk gegeven worden en na zes weken is zoetenbsp;melk onnoodig.

Alsdan is zeer aan te bevelen een beetje haver, zachtjes vermeerderend, deze droog voeren in oen bakje.

Gras kan na een maand in een bosje gebonden in het hok worden opgehangen om het kalf langzaam aan vast voer tenbsp;gewennen.

Wenscht men het kalf mooi ontwikkeld te zien, dan moet dit geleidelijk meer en meer boebocr hebben, elke week een grooternbsp;hoeveelheid.

De stier is van oneindig meer belang, om zoo te zeggen, dan de koe, omdat de stier bij zeer veel koeien afstammelingen verwekt en de goede hoedanigheden minstens even veelnbsp;vermenigvuldigt als de koe.

In Holland, het veeland bij uitnemendheid, betalen Provincie en Staat jaarlijks premi�n voor de door juries gekozen bestenbsp;stieren die dan tot zekeren datum ter dekking moeten staan.

Jong vee opgevoed volgens bovenstaande regelen, mits van goede ouders, geven bijna dezelfde resultaten als in Holland,nbsp;ten minste uiterlijk.

Beschikt men niet over de opgegeven hoeveelheid melk voor de kalveren dan kan door eenigc eieren daarin te gemoetnbsp;worden gekomen.

Te veel voedsel en onverzorgde navelstreng veroorzaken veel sterfte onder kalveren na de geboorte.

Het hiervoor omschrevene is uitsluitend voor gewone praktische veehouders en door ieder zonder eenige vakkennis toe te passen, en gebaseerd op ondervinding.

Zeer aan te raden is het om slechts goede melkgevende koeien te houden en de minder goede weg te doen.

Zachte behandeling, lang volhouden, dikwijls per dag herhalen, niet wachten tot de uier bedorven is, veel wrijven van de uier bij het melken, flink voederen en dergelijkc zijnnbsp;middelen om ook eene javaansche koe zonder kalf de melk'nbsp;te doen loslaten.

Laat de tepel zoo hoog mogelijk door duim en voorste vinger pakken en afsluiten (bovenste lid der voorste vinger) en laatnbsp;met de andere 3 vingers de tepel knijpen, onder het melken,nbsp;niet de tepel van boven naar beneden aftrekken.

Laat de koe geen pijn doen, noch onrustig maken door ruwe toespraak of behandeling, niet van haar plaats nemen gedurendenbsp;het melken, niet de beenen spannen (vastbinnen), als ze kalmnbsp;is en niet schopt.

Moeten de beenen gebonden worden, doe dit met zacht touw en niet te vast, anders doet dit pijn en houdt zij haar melk op.

Soms is het dienstig onder het melken de koe wat voeder te geven om haar aandacht af te leiden.

Om mooie koeien te bekomen, is het af te raden de beesten te vroeg bij den stier te laten. Vaarsen die zeer zwaar ontwikkeld zijn, kunnen op een leeftijd van 20 a 24 maandennbsp;gedekt Worden.

Zijn de beesten wat min, beter nog iets langer wachten, b. v. 2e helft van het 3e jaar.

Maak kalveren en koeien die voor melkbeesten worden aangehouden 7iiet vet, daardoor geven ze weinig melk ennbsp;worden onvruchtbaar.

Vette beesten is dikwijls de trots van veehouders en houdsters, en verbazen deze zich dat het beest geen kalf geeft.

Deze korte wenken zullen bij trouwe opvolging zeker goede resultaten geven, zooals zij dat mij ook gaven.

Volhouden om het den Inlandschen koejongen te doen be-ffriinen, is een eerste eisch.

HET FOKKEN VAN REMONTEN,

liet rapport van de coiiimissic voor paardenfokkerij, benoemd dooi* liet Britscli-liidiscli Gouvernement, werd dit blad toegezonden door de regeering van het Australisclie gemeenebest.

De commissie begon hare werkzaamheden in October 1900 en be�indigde die in Jlaart 1901. Gedurende dit tijdvak reisdenbsp;zij Indi� af; liet resultaat \an hare onderzoekingen is neergelegd in een lijvig rap|)ort van 05 folios en bevat verscheidenenbsp;])hoto�s van verschillende typen van paarden.

De commissie bestond uit Generaal-majoor �ijler (inspecteur der .Artillerie,) Lord Arthur Cecil, Generaal-Majoor E. L. Elliotnbsp;(inspecteur der Cavalerie) en Majoor J. U. Dunlop, terwijl zijnbsp;werd bijgestaan door drie militaire Secretarissen. Het hoofddoel van de commissie was een rapport uit te brengen ofnbsp;het jiractisch mogelijk zijn zon, dat Indi� zelf voorzag in denbsp;behoefte win hare rcnionten, in plaats van daarin afhankelijk tenbsp;zijn van Australi�, en of volgens haar oordeel genoeg voor hetnbsp;doel geschikte paarden gefokt zouden kunnen worden uitnbsp;Australisch en Engelsch vmlbloed en eenige ArahLsche woestijn-heiigstcn, met het in Indi� iiiheemsche paardeiislag.

De meening van de commissie betreffende paardenfokkerij in Indi� is zuiver van plaatselijk belang, en totdat de proef isnbsp;genomen zal Australi� blijven voortgaaii te voorzien in denbsp;behoefte. Daarom zal alleen dat gedeelte van het rapport behandeld worden, dat betrekking heeft op de hier gefoktenbsp;paarden en de vereischte soort.

Gedurende hare reizen inspecteerden de leden der commissie meer dan 10,000 jiaarden, muildieren en ezels en verschaftenbsp;zich photo�s van de soorten, verei.scht voor den militairennbsp;dienst; van deze photo�s treden helder op den voorgrond, die

van vier Australische paarden, die zeer gunstig afsteken bij de country breds en de Indische Arabieren, en zoolang Australi�nbsp;doorgaat paarden te lc\'eren van die kwaliteit, bestaat er geennbsp;vrees dat de handel zich verleggen zal.

Evenwel wordt, zooals de commissie getuigt, het goede type van het Australische paard zeldzaam en gaat de eens zoo hooggeprezen �Waler� snel acliteruit.

In Calcutta ontmoette de commissie de Australische paarden-verscheepcrs en vernamen deze de mecuing van de commissieleden.

Tengevolge daarvan onderteekenden de voornaamste paarden-invoerders het volgende stuk en boden dit de commissie aan:

))WiJ hebben de eer U onze gezichts})unten mode te deden omtrent de paardenfokkerij in .-\ustrahe.

Volgens onze meoning gaat die achteruit, als gevolg van het feit, dat er minderwaardige hengsten gebruikt worden, hetnbsp;meereiideel van de beste merries wordt uitgevoerd, omdat denbsp;fokkers te zeer in de verleiding komen die te verkoopen,nbsp;wegens de hooge prijzen betaald voor Indische remonten.

Wij gelooveii dat het gumstig zou werken een zware belasting te leggen op hengsten, en de uitvoer van voor do fokkerij geschikte merries te beperken.

Ook zou het Gouvernemet dienen te voorzien in een aantal hengsten ten dienste van do fokkers, tegen een vast te bepalen

Men ziet dus, dat de gezichtspunten, zoo dikwijls aango-haald in dit blad, ondersteund worden door de uitvoerders naar Indi�, en om de handel te redden voor ondergang kan er bijnbsp;het Federale Gouvernemet niet ernstig genoeg op aangedrongennbsp;worden den raad van deze deskundigen op te volgen. Exporteurs verzekeren, dat in Indi� tal van uitmuntende Australischenbsp;merries zijn, waarvan het veel beter zou geweest zijn, indiennbsp;zij in de Australische weiden waren gebleven als fokmateriaal,

aandacht op de aanwezigheid van tal van goede Australische meia�ies in de regimenten en dep�ts en beschouwt deze als denbsp;materieele hulp, die het Gouvernement heelt om het gewildenbsp;soort van paarden voort te brengen.

munten zou kunnen onze fokkers maarnbsp;hengsten gebruiken, en hunne goede merrie-veulens waldennbsp;aanhouden, waant deze zijn toch welbeschouwd de Kracht vannbsp;iedere fokiniachting.

Verkoopt een fokker zijn beste merrie-veulens, dan verkoopt hij zijn kracht en ieder jaar gaat zijn fokkerij achteruit.

Dit neemt o. i. niet weg, dat het voordeel op de productieplaats zelf aan Ie koopen, niet gering is.

Bij aankoop in Indi� hebben handelaars te zorgen, dat zij slechts voldoen aan de gestelde eischen en zal geen handelaar boven dezenbsp;eischen gaan. Daar tot het verkrijgen van de benoodigde })aarden denbsp;eischen gematigd moeten zijn gesteld, krijgen wij zoodoende steedsnbsp;middelmatige paarden. Door aankoop op de plaats van pi-odiictie isnbsp;de kans oj) betere paarden dan de eischen aangeven, grooter en blijftnbsp;men op de hoogte van den vooruitgang der fokkerij en de te stellen eischen.

Rekent men toch, om do aan de N. I. Regeering geleverde ponies tot voorbeeld te nemen, dat de maximum prijs voor die paarden innbsp;Australi� betaald 12 pond was, dat de vracht per paard (volgensnbsp;cognossement) � pond was, te zamen f 216, laat ons zeggen met voedernbsp;enz. f 250, dan wordt nog als minimum per paard f 150 door de tusschenpersoon verdiend.

in het deel van het rapport getiteld �Hengsten,quot; is de commissie zeer streng in haar oordeel voor den �hackney� hengst, en denbsp;studie van hare overwegingen wordt ten zeerste aanbevolennbsp;aan Mr. Bruce, den veestapel-inspecteur van Nieuw-Zuid-Wales,nbsp;die nog niet lang geleden zelfs zoover ging deze klasse vannbsp;hengsten aan te bevelen voor Australi�.

De hackney is een veel toonend tuigpaard, niets meer of minder, en iedereen die hot gebruik er\ an bepleit tot het verkrijgen van rijpaarden, of zelfs tuigj)aai�den, waarvan meernbsp;dan gewone ki�achtsinspanning woivlt gevorderd, veroordeeltnbsp;zichzelf geheel in het oog van ieder practisch paardenman.

Het kruisingsproduct van de hackney, mot welke merrie ook, is een hybiade, dat hot water niet waard is, wat hot drinkt,nbsp;en alleen goed is, om een licht \oertuigje over een paar mijlennbsp;langs een goeden weg te trekken.

Aangaande dit toonbeeld van uitmuntende eigenscha})pen (in de oogen van Mr. Bruce en Sir W.\uter Gilrey) zegt de commissie:

�Dit tvpe van paard, aangevoerd uit Engeland, was inferieur �en plat, en de kruising met de country bred merries heeftnbsp;�tot product gehad inferieure, slecht geproportionneerde ennbsp;�platte nakomelingen.

�De vooi'standers van de hackney-hengsten voerden aan, dat �zij massa en zwaarder beenderenstelsel dan de country bredsnbsp;�zouden geven, en hoewel de kruising misschien meer massanbsp;�heeft ge[)roduccerd, is het beenderenstelsel zoowel in afmetingnbsp;�als (pialiteit achteruitgegaan. �ot IS maanden groeit denbsp;�progenituLir goed, maar van dien leeftijd af, tot drie jaar,nbsp;�beginnen zij al de gebreken van hun stam verder in ver-�hoogde mate te vertonnen, .slechte gewrichten, stijve en over-�laden schouders, weinig beenderenstelsel en in het algemeennbsp;�plat van uiterliJk. Het zal Jaren duren voordat al het nadeelnbsp;�door deze hengsten veroorzaakt w-eor weggefokt is, en hetnbsp;�is een geluk dat de invoer van hackneys is gestaakt.

�Toch zijn er nog 48 hengsten van deze .soort, die dienst �doen als dekhengst, en hoe eerder men die zal hebben op-�geruimd, hoe beter het zal zijn voor de Indische paardenfokkerij.�

Gedurende liare roiidreis l)ezichfigde de commissie 321 rijks-Jiens'steii en 157 districtshenigt;�stcn en deelde deze in zooals in onderstaande tabel.

�Uit het bovenstaande l)lijkt�, aldus gaat het rapjiort verder, dat het |)ei'centage van zeer goed of goed volbloed Engelschnbsp;en Australisch hoog is, in het algemeen heeft het Rijk dan ooknbsp;goede waar \oor zijn geld gekregen.

Hier is het de plaats, er met nadi'uk op te wijzen, dat een niet te groot ])aai�d, van 1.524 M tot 1.575, het type hengstnbsp;is, vereischt voor de Indische merrie.

Paarden van 1.60 tot 1.65 M zijn bepaald te groot, hoe edel \an afstamming ook, en bij de toekomstige aankoopeu moet getracht worden paarden te koopen ouder de 1.60 M. Volbloednbsp;Engelsche en Australische hengsten passen uitmuntend bij denbsp;country bred merries, vooral bij die van Beloedsistan en denbsp;streek om Dera Ghazi Khan.

Van het Engelsch halfbloed kan niet veel goeds gezegd worden. In het algemeen is het wenschelijk, dat bij iederenbsp;fokkerij ten minste een der ouders van zuivere afstamming zij,nbsp;en daar in Indi� de meeste merries meer of minder van gekruist ras zijn, is het noodzakelijk dat de hengsten zoo zuivernbsp;mogelijk zijn.

Iht het boxenstaande zullen Australische fokkers ontwaren, dat de commissie van oordeel is, dat het beste paard voor het verkrijgen van vereischte soort remonten niet hooger moet zijn

dan '1.575 M. en, dat het een volhloed-hengst moet zijn. Het is dan ook zeer juist gezien van het Gouvernement, dat denbsp;groote meerderheid van de hengsten voor de fokkerij volbloed is.

Git de j)hoto�s kunnen fokkers het type paard zien, benoodigd voor het Indische Leger, zoowel als het soort hengst, dat zichnbsp;het beste eigent om die te fokken, maar niettegenstaande dit,nbsp;moet ieder fokker er van doordrongen zijn, dat het voor hemnbsp;van het grootste belang is, dat hij zijn beste merrieveulens aanhoudt, en indien hem de kracht ontbreekt het goud van dennbsp;handelaar te weigeren, dan is het de taak van de Regeei'ingnbsp;om in te grijpen en hem tegen zich zelf te beschermen, doornbsp;alle merrie-uitvoer te verbietlen.

D. W.

OVER DE INSECTEN, DIE MOGELIJKERWIJZE BIJ DE VERSPREIDING DER SURRA EEN ROL SPELEN,

De als �SuiTa� bekende ziekte van paarden, ninderen en andere huisdieren woialt veroorzaakt dooreen inicro-organisine,nbsp;dat in liet bloed verblijf houdt en tot het geslacht Trypanosomanbsp;van de groc}) der Flagellaten behoort.

Het is niet �nmogelijk en zelfs waarschijnlijk, dat de over-hi'enging van dezen hloedjiarasict van het ��nc dier naar het andere, jilaats lieeft door insecten, of althans door stekende ennbsp;zuigende diervormen, die in de kla.sse der (lelede Dieren thuisnbsp;hehooren.

liet onderzoek van andere, epidemisch optredende ziekten \an verschillende huisdieren heeft in de eerste plaats tot ditnbsp;vermoeden geleid. Zoo is het gebleken, dat de Texaskoorts dernbsp;runderen door het optreden van Teken wordt verspreid, tei�wijl denbsp;beruchte paardenziekte in Zuid-Afrika veroorzaakt wordt doornbsp;de steken van de �se-tse-vlieg. Glossina morsilans, Westw.

Toen eenigen tijd geleden de ))Surra� in verschillende streken van Xedcrlandsch-Indi� werd waargenomen en hier en daar eennbsp;niet onbelangrijk aantal slachtoffers van den veestapel eischte,nbsp;lag de vraag voor de hand naar het organisme, dat bij de verspreiding der ziekte mogelijkcr\^ ijze een rol zou kunnen spelen.

Aan den ondergeteekende werd de vraag voorgelegd, in welke richting naai� een dergelijk organisme moest wordennbsp;gezocht. liet voorloojiig antwoord wees de Insectenorde dernbsp;Tweevleugeligen (Diptera) aan als de diergroep, waarop innbsp;deze de gi�ootste verdenking viel, maar wees tevens op de wen-scholijkheid, materiaal bijeen te brengen van alle diervoi-men, dienbsp;de voor surra vatbare huisdieren door hunne steken lastig valjen.

Als gevolg hiervan werd den Gonvernements-veeartsen opgedragen zoodanig materiaal te verzamelen en ter onderzoeking naar Buitenzorg op te zenden.

Hoewel de omvang van het langs dezen weg bijeengebrachte materiaal niet ten volle aan de verwachtingen beantwoordde,nbsp;werden toch meer of minder belangrijke zendingen ontvangennbsp;uit de volgende Besidentie�n: Batavia, Preangei- Begentschap-pen, Bagelen, legal, Semarang, Soerakarta, Rembang, Kedirinbsp;Pasoeroean, Benkoelen, Riouw en Onderhoorigheden, Wester-

b. nbsp;nbsp;nbsp;het dier, waarop de insecten werden gevonden en zijnnbsp;gezondheidstoestand;

Res. Rembang. 7 zendingen, alle Tabaniden bevattend. Res. Kediri. 2 zendingen, beide Tabaniden bevattend.nbsp;Res. Pasnei�oean. 1 zending, Musciden bevattend.

^Vij wollen thans nagaan hetgeen aangaande deze verschillende diervormen, hunne levenswijze en hunne oecononhsehe betee-kenis bekend is.

A. TEKI�N.

De Teken of Ixodldae van Nederlandsch-Indi� hebben reeds vroeger het onderwerp uitgemaakt van te Buitenzorg ingesteldenbsp;onderzoekingen, w'elker resultaten in den Jaargang 1900, 1stenbsp;Aflevering, van dit Tijdschrift zijn bekend gemaaakt. Wijnbsp;meenen hier naar die publicatie te mogen verwijzen ondernbsp;vermelding van het feit, dat de door mij daailn als nieuwenbsp;soort l)eschrcven Ixodes auriscutellalns reeds aan de w'ctenscha])nbsp;bekend was en door den vri�ndelijke hulp van den lieer G.nbsp;Neum.\nn, Ilooglceraar aan de Ecole V�t�rinaire te Toulouse,nbsp;als Amblyomma leslndinarium, Koen werd gedetermineerd.

Dat de Teken bij de verspreiding der Surra eene rol zouden spelen, komt ons niet waarschijnlijk voor. Er bestaat daartoenbsp;niet de minste aanwijzing en ook do aard hunner levenswijzenbsp;brengt niet mede, dat men van hen eenig aandeel in eene,nbsp;dikwdjis zeer snel verloopende en spoedig om zich heen grij-])cndc ziekte zou verwachten.

B. LtJISVLIEGEN.

Aangaande deze hoogst merkwaardige familie van tw^cevleu-gelige Insecten moeten wij iets uitvoeriger zijn. Haar naam is ontleend aan lu't feit, dat vele. sooi'tcui geen vleugels hebben ennbsp;door hun vooi komen en hunne levens\\ ijze meer aan luizen dan aan

vliegen doen denken. Dergolijkc vlengellooze vornien zijn ons intusschen bij liet toegezonden materiaal niet v��rgekomen,nbsp;zoodat wij alleen te doen hebben met eenigc soorten van denbsp;familie der IJippobosidae, welbekend door haar Eliropeescdiennbsp;vertegenwoordiger Hippoboscae equina, L.

De Luisvlicgen di-agen ook wel eens den naam van Pnpi-|)ara, d. w. z. poppen barende, welke overigens niet geheel juiste naam ontleend is aan het verschijnsel, dat het ge-heele larvale leven doorloopen wordt binnen het lichaam vannbsp;het moederdier, waarbij de larve gevoed wordt door het af-scheidingsproduct van eene parige, in hot sterk uitzetbarcnbsp;achterlijf gelegen klier. Wanneer de larve volwassen is, komtnbsp;zij ter wereld om dan onmiddellijk in een soort van pojitoestandnbsp;over te gaan. Het Iaat zich hooren, dat bij deze wijze vannbsp;zich vermenigvuldigen van eene sterke proliferatie geen sprakenbsp;kan zijn. Inderdaad wordt ook telkens slechts ��n nakomelingnbsp;voortgebracht.

De Luisvliegen hebben een plat lichaam en eene taaie, lederachtige huid. De geledingen zijn in den regel minder duidelijk dan bij andere vliegen. De kop is klein en past gew'oonlijknbsp;in eene uitholling van het borststuk; het achterlijf is veelalnbsp;breed en zw^aar geboinvd, wat natuurlijk verband houdt metnbsp;de wijze der voortteling.

Er is aan den koj) een duidelijke zuiger aanwezig. De pooten zijn zeer krachtig, evenals de klauwtjes, w'aarin zij

en zoogdieren, met wier bloed zij zich voeden. Van vliegvermogen maken zij zelden gebruik en dan nog slechtsnbsp;over korte afstanden. De pooten w'eten zij daaientegen zeer

on zijdelingsche, als voor voorwaai'tscho bewegingen, zoodat zij zich niet gemakkclijk laten vangen.

De poptoestand wordt doorgebi�acht tusschen de huidbeklee-ding van het dier, waarop de moeder zich bevond, bij de vogels intusschen ook wel in de nesten.

Bijzonder talrijk vindt num e(me tamelijk kleine, bruine Luisvliegensoort, die vermoedelijk tot het geslacht Olfersia

behoort, op paarden, die pas van Soenibawa zijn aangevoerd. Overigens komen zij in een, naar liet schijnt niet zeer grootnbsp;aantal soorten op allerlei Indische huisdieren voor. De soorten,nbsp;die op andere diervormen leven, zijn over het algemeen nognbsp;weinig bekend. In den, van '189() dateerenden ))Catalogue ofnbsp;the described Diptera from South Asia�, door onzen landgenootnbsp;V.VN DER Wulp bewerkt, komen van .lava slechts twee Olfersia-en twee OrnithomyUi-som'tcn voor, terwijl lu't totale aantal dernbsp;daarin opgesomde Hippoboscidae 27 bedraagt.

Deze beide, in uiterlijk voorkomen nogal uiteenloopende vormen van tweevleugelige insecten, worden gewoonlijk tot ��ne familie, die der Tahanidac vereenigd. Voor de eigenlijkenbsp;Tabaniden, de vertegenwoordigers van het geslacht Tabanus,nbsp;hoort mennbsp;deze naainnbsp;geheel andere

Ook is de levenswijze der horzels eene andere; zij brengen luin larvestadinni in het lichaam van zoogdieren door, o. a. denbsp;Rnnderhorzel (Hypoderma bovisj onder de huid van runderen,nbsp;waar zij opzwellingen veroorzaakt, van welker etter zij leeft;nbsp;de Paardenhorzel fGastrus eejuil in de maag der paarden, waarnbsp;zij terecht komen, doordat het paard de larven oplikt, die zichnbsp;uit de, op zijn huid gelegde eieren ontwikkelen; de schapenhorzel (CephaUmyia ovisj in de voorhoofdsboezems der schapen,nbsp;w^aarheen zij kruipen dooi' de neusgaten, waiarin de eieren

zijn slechts in den volwassen toestand schadelijk en, waanneer men voor een oogenblik denbsp;mogelijkheid van het overbrengen van ziektekiemen buitennbsp;aat, bejiaalt die schade zich tot het toebrengen van

Rovendien zijn het alleen de w'ijfjes, die zich daaraan schuldig maken; de mannetjes levennbsp;op bloemen. De larven leven gewoonlijk in de aarde, waai' zijnbsp;zich met insecten en lagere dieren voeden.

De Tabaniden hebben een grooten, breeden kop met groote, soms fraai gekleurde of gevlekte oogen, die bij het mannetje

elkander op den schedel raken. De sprieten staan dicht bijeen en zijn naar voren gericht; het laatste lid is lang en somsnbsp;ringvormig ingesnoerd, zoodat men het voor meerledig zounbsp;houden. De zuiger is zeer krachtig en aan de voorzijde gedeeltelijk door de neerhangende tasters bedekt, liet achterlijf isnbsp;breed.

In Ilollandsche werken vindt men voor de �abaniden gewoonlijk den naam van Steekvliegen. Men noemt ze echter ook wel Bremzen of Dazen en onderscheidt de, tot het geslachtnbsp;llaemalopotn i)ehoorende, ook den mensch aanvallende ennbsp;sleclit ziende soorten als Blinddazen. De Tahanuft-soorimnbsp;^ liegen onder luid gebrom ])aarden en runderen achterna;nbsp;de laatste kennen hun vijand zeer goed en zijn bang vooi'nbsp;hem. De op Java het meest algemeen voorkomende Dazennbsp;zijn roodachtig grijs van kleur; ze zitten soms uren achtereennbsp;rustig tegen een muur cn zijn dan gemakkelijk te vangen.nbsp;Bij het loopen wmrden de twee voorpooten tegelijk naar vorennbsp;gebracht.

C/in/.s'opi-soorten zijn in uiterlijk voorkomen veel fraaier dan de eigenlijke Tabaniden. De geslachtsnaam is ontleendnbsp;aan de oogen, die vmelal een fi�aaicn, gouden glans vertoonon.nbsp;liet achterlijf is gewamnlijk geel met zwarte teekeningen, terwijlnbsp;de vleugels donkere dwarsbanden veidoonen.

De Chrysopiden zijn vlugger en levendiger in hunne bewa'-gingen dan de Tabaniden; ook zij leven van het bloed van dieren en menschen.

Eene op Java zeer algemeene soort is Chrysops dispar, F., die eene lengte van 1 centimeter kan bereiken. Een bi'eede,nbsp;donkerbruine band loopt dwars over het midden der vleugel.s;nbsp;nabij den achterrand is in dezen band weder eene groote,nbsp;lichte, doorschijnende vlek waarneembaar. Over het achterlijfnbsp;looj)t een breede, gele band, wniarvan het voorste gedeelte scherj)nbsp;ondijnd is door een donkerbruinen band, die meer naar achterennbsp;geleidelijk in het lichtbruine overgaat.

De eveneens niet zeldzame Cliryxops fasclatus, Wied heelt lichtbruine teekeningen op de vleugels, die aan de basis breednbsp;beginnen, langs den� vmorrand smaller verloopen, maar zichnbsp;ongeveei' o]) de helft der vleugels over de gcheele breedte

ervnn verbreiden. liet acliterlijf is bij deze soort dwars, afwisselend licht- en donkerbruin geringd; de donkere ringen nemen naar achteren in bi�eedto toe en bedekken de achterstenbsp;jna

Onder de Musciden of eigenlijke Vliegen, die in de verschillende zendingen werden aangetroffen, schuilt, zooals trouwens begrijpelijk is, oen heirlegcr van allerlei vormen, die voor hetnbsp;mccrendeel zeer moeielijk van elkander zijn te onderscheidennbsp;en w'elker gedetailleerde beschrijving hier weinig zin zoudenbsp;hebben.

Mijne aandacht werd echter reeds dadelijk getrokken dooi' ��ne bejiaalde soort, die in verschillende zendingen voorkwamnbsp;en juist in die zendingen, die afkomstig waren van plaatsen,nbsp;waar Surra geconstateerd was. Deze soort toch vertoondenbsp;cene ojivallende overeenkomst met de beschrijx ingen van denbsp;tsc-tsc-vlieg en onderscheidde zich van de laatste hoofdzakelijknbsp;door het bezit van vrij langenbsp;tso-tsc-\lieg als kort worden beschreven.

Deze soort, die, zoo zij al niet tot het geslacht Glossina moet worden gebracht, daaraan toch ten nauwste verwant is,nbsp;gelijkt bij ojipervlakkige beschouw'ing zeer op de talrijke diersoorten, die men in het dagelijksch leven met den naam vannbsp;gewmne vliegen bestempelt. Zij is grijsachtig van kleur; overnbsp;de thorax loopen twee overlangsche, donkere strepen, die innbsp;het midden van elkander wdjken, maar naar achteren w'edernbsp;dichter bij elkander komen. De beide buitenste der door dezenbsp;strej)en gevormde velden vertoonen een donkere dw'arsstreep.nbsp;Het achterlijf is afwisselend donkerder en lichter grijs geringdnbsp;en O]) regelmatige rijen met korte haartjes bezet. De vleugelsnbsp;zijn zwak berookt, vooral aan do uiteinden. De ])ooten zijnnbsp;zwart en kort, maar tamelijk dicht behaard. De oogen zijnnbsp;rood. liet laastc lid der sprieten is lang en draagt een geve-derden borstel. De pal])en dragon ��ne rij haartjes en zijn evennbsp;lang als het eindlid der sprieten, liet gcheele aangezicht isnbsp;kort behaard. De zuiger is krachtig en wordt loodrecht naarnbsp;beneden gedragen. Van terzijde gezien, is hij eenigszins knods-

Terwijl ik met het onderzoek der verschillende soorten van toegezonden Musciden bezig was, verscheen in het �Archiefnbsp;voor de Java-suikerindustrie '1903, all. 5 een oj)stel van denbsp;hand van den lieer Scn.VT, gou\ernements-veearts, getiteld:

daarmede in verband staande�. Deze onderzoekingen, ingesteld in het laboratorium van het Proefstation Oost-Java, haddennbsp;voornamelijk betrekking op de Snrraziekte, zooals die zich innbsp;de Residentie Pasoeroean vertoonde en het is juist uit dezenbsp;Residentie, dat mij de meeste exemplaren der hierboven beschreven ^liegensoort werden toegezonden.

De Heer Scn.vr maakt in dit ojjstel melding van een stekende vlieg, die door hem werd gedetermineerd als Stomoxys calcitrans,nbsp;L. Deze tamelijk cosmo])olitische vlieg komt inderdaad op Javanbsp;voor, doch werd dooi� mij in het toegezonden materiaal nietnbsp;aangetrol�'en. Rij de groote moeilijkheden, aan het determi-neeren van vliegen uit deze groej) vei-bonden, is het echternbsp;zeer goed mogelijk, dat de Heer Scii.\� en ik denzelfden dier-\orm v��r ons hebben gehad.

Hoe dit zij, het komt mij voor dat verdere onderzoekingen, waai'bij proefondervindelijk zal moeten worden uitgemaakt ofnbsp;vliegen eenig aandeel in de verspreiding der Surra hebben ennbsp;en zoo ja, welke soort of soorten hierbij eene rol spelen, zichnbsp;in de eerste plaats zullen hebben te w'enden tot de Muscidennbsp;en in het bijzonder tot de groep, waartoe de geslachtennbsp;Slomoxys, Glossina en eenige andere belmoren. Neemt mennbsp;toch in aanmerking, welke bijzonderheden aangaande de tse-tsc-vlieg en de door haar veroorzaakte Nagana-ziekte bekend zijn,nbsp;hoe groot daarbij de overeenkomst tusschen deze ziekte en denbsp;Surra is en eindelijk, hoe nauw de besproken, Javaansche vliegen-soorten aan de tse-tse-vlicg verwant zijn, dan mag men in deze

RAPPORT BETREFFENDE DE COMMISSIEREIS NAAR AUSTRALI� VAN DEN RITMEESTER DER CAVALERIE A. B.

J. W. POSNO, IN VERBAND MET EEN EVENTUEELE REMONTEERING VAN HET REGIMENT CAVALERIE MET AUSTRALISCHE PONIES.

Naar aaiilridiiig van don inliond van de missive van liet Departement van Oorlog, I� Aldceling, dd. '19 December 1901nbsp;No. 51, mi) gcwoi'den bij apostil van den Commandant derl�nbsp;Militaire Afdeeling op Java, dd. 20 December 1901 No. 76tU 4,nbsp;heb ik mij, na van laatstgenoemde autoriteit de desbetrellendenbsp;marschorder te hebben ontvangen, op den S�quot; Januari 1902nbsp;ingescheejit aan boord van het s. s. La Seijne van de Com-liagnie des Messageries Maritimes, ten einde naar Singaporenbsp;te worden overgevoerd, alwaar ik den 5*^quot; Januari arriveerde.

Aangezien ik de reis van Singapore naar Colombo zonde maken met het uit China verwacht wmrdende s. s. Jana,nbsp;hetwelk den 0�quot; Januari zoude vertrekken, besloot ik mij dezennbsp;dag te Singapore ten nutte te maken door mij in verbindingnbsp;te stellen met den lieer Auraiiams, contractant voor de leveringnbsp;van ponies ten behoeve der Cavalerie in Atjeh. De hoogtenbsp;dezer ponies o]i 14' 2quot; (lengtemaat) gesteld zijnde, wmek dusnbsp;ruim 2quot; af van de hoogte der iionies door den lleei- Kiss tenbsp;leveren.

De lieer Abrahams toonde mij eenige zijner ponies, waardoor ik den indruk kreeg, dat hij zich geen juist denkbeeld vormde,nbsp;welk soort jiaarden de Nederlandsch-Indischc Cavalerie belioefde.nbsp;De overige gebreken daar latende, waren het allen Cobs, m. a. w.nbsp;paarden meer geschikt voor trekdienst, en wellicht ook voornbsp;bereden infanterie, doch niet voor lichte beweeglijke cavalerie,nbsp;liet ty])e was te zwaar, vooral de achterband; de .schouders tenbsp;steil en te vast en hierdoor de acti�n onvoldoende. Nadat ik

hem duidelijk gemaakt had, welk ty])e wij behoefden, verzocht hij mij t. g. t. in aanmerking te worden gebracht voor de levering van ponies te Batavia, ondm� de voorwaarden, als aannbsp;den Heer Kiss te Sydny gesteld.

levering van Australische ponies, zelve niet in Australi� woonachtig, tusschenpersonen aldaar noodig heeft en dat ook deze op de ponies moeten verdienen, met het natuurlijk gevolg, datnbsp;bij een vastgestelden ])rijs, er alsdan ponies worden geleverd

van minder waarde dan die welke geleverd zouden worden door een contractant, welke geene tusschenpersonen van noode hoeft.

aan te gaan tot levering van Australische ])onies met personen, niet zelven in Australi� woonachtig, doch op Java of elders wonende.

De Heer Abrahams doet zijne bestellingen bij de firma Cambell k Sons te Melbourne, welke firma wederom de paarden doet inkoopen door haren agent Glasscock.

Yoorts is de colonie Victoria, zooals uit dit rapport blijken zal, niet de colonie, waar men bij voorkeur rijpaarden, alsnbsp;onze cavalerie behoeft, moet inkoopen.

Den 6�quot; Januari embarkeerde ik aan boord van het s. s. Jana en arriveerde in den avond van l� Januari te Colombo, vannbsp;waar ik den '1-4�quot; daaropvolgende met het uit Europa verwachtnbsp;wordende s. s. Australi�n naar Australi� zoude vertrekken.

Daar het mij in de Polo-club te Colombo bleek, dat aldaar meerdere zoogenaamde ,.Arabs� uit Bombay voor het polospelnbsp;gebruikt werden, trachtte ik omtrent dat soort van ponies, innbsp;verband met een eventueele remonteering met Arabs, denbsp;noodige inlichtingen te verkrijgen en werd daartoe verwezen naar de paardenhandelaars Wallis en Date, welke bedoeldenbsp;paarden importeerden en te goeder naam en faam bekend stonden.

Het eerst heb ik mij begeven naar den Heer Wallis, met wien ik een langdure conferentie had. Volgens zijne meening

waren er ook nu nog voldoende en zeer goede Arabs op de Bombay-mavkt te verkrijgen.

Hij deelde mij mede, dat zij zeer goed als poloponie voldeden en volgens zijne meening voor lichte cavalerie met succes Dl XV. au 1.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

Na lang redeneeren verklaarde de Heer Pat� zich bereid Arabs voor het Gouvernement te leveren met keuring op Java, dochnbsp;onder voorwaarde, dat bij den eersten aankoop een officier hemnbsp;zoude terzijde staan ter voorlichting.

De prijs, door Pat� bedongen, zoude gemiddeld 400 roepies of /' 320 zijn, waarbij gevoegd moet worden een bedrag vannbsp;40 R. of � 32 voor vracht van Bombay naar Java, zoodatnbsp;de piijs op Java gemiddeld f 350.� zoude bedragen.

Beide paardenhandelaars lieten mij eenige Arabs zien, die werkelijk goed gebouwd waren, terwijl zij mij ook bij hetnbsp;polospel vlot en goed ter been voorkwamen.

Een gevestigde opinie durf ik echter niet uit te sjireken, doch vermeen, naar hetgeen ik te Colombo van de Arabs zag, datnbsp;de AustralischeWell-bred pony zeer zeker voor her. wiet behoeftnbsp;ondep te doen en mij door zijn meerdere massa een beter troepenpaard toeschijnt.

Voorts kan het volgens mijne bescheiden meening aan geen twdjfel onderhevig zijn, dat het Nederlandsch-Indische Gouvernement met betrekking tot de romonteering minder af hankelijknbsp;zal zijn van Australi� dan van de Engekch-Indische Koloni�n.nbsp;Dit heeft mij de ondervinding althans in Awstrati�f geleerd, dat

men voor geld alles gedaan krijgt, hetzij men vriend of vijand is. sMake money� is ook daar de hoofdleus, terwijl afscheiding vannbsp;Engekmd slechts een kwestie van tijd is.

Ook de omstandigheid, dat het renionteercn zelve, m. a. w. het eigenlijke aankoopen der paarden, in Bombay met oneindignbsp;meer moeilijkheden gepaard zal gaan dan in Australi�, vermeennbsp;ik een gimstigen factor te mogen achten ten o])zichte eenernbsp;remontccring in Australi�. Beide poniesoorten gezien hebbendenbsp;en beide soorten � in de beantwoording mijner ojjdracht betreffende een eventueele remonteering met buitenlandsche paarden,nbsp;mij eenige jaren geleden door den toenmaligen Regimentscommandant, den thans gejiensionneerden Luitenant-Kolonelnbsp;OxESAAR, verstrekt � als vermoedelijk geschikt te hebben aangegeven, vermeen ik een geheel onbevooroordeeld oordeel tenbsp;kunnen vellen. Hoewel het bovenstaande wel niet rechtstreeksnbsp;onder het bereik mijner opdracht valt, heb ik echter vermeendnbsp;de gunstige gelegenheid, om eenige meer positieve gegevensnbsp;betreffende de veel besproken Arabs te verkrijgen, niet te hebbennbsp;mogen laten voorbijgaan.

In het belang der remonteering zij het mij vergund alsnog het volgende in dit rapport op te nemen.

De Consul-Generaal der Nederlanden voor Australi� te Melbourne, de Heer Bosschart, is nog niet lang aldaar werkzaam, doch is jaren lang diplomatiek agent van II. M. de Koningin dernbsp;Nederlanden in Perzi� geweest en kan dus, te meer daar Zijnnbsp;Hoog Edel Gestrenge een groot liefhebber van paarden is, geachtnbsp;worden waardvolle inlichting over de Perzische paarden, waartoenbsp;ook de zoogenaamde Ai'abs belmoren, te kunnen geven. Dezenbsp;autoriteit nu deelde mij mede, dat in Perzi� wel voldoende paarden aanwezig zijn, doch dat de aankoop met groote en vele moeilijkheden gepaard gaat. Hij achtte een aankoop door een commissie onmogelijk, doch beval vol vertrouwen de Nederlandschenbsp;Firma J. C. B. Hotz and Son te Bender-Bushire aan voor eennbsp;eventueelen leverancier van Perzische paarden dan wel tot hetnbsp;verstrekken van inlichtingen. De manager dezer firma is denbsp;Heer Moesman aldaar, waarnem'i. Consul der Nederlanden. Zijnnbsp;Hoog Edel Gestrenge beschreef mij de Perzische paarden in hetnbsp;algemeen als volhardend, doch veelal nukkig en koppig. Veel

Den 24'^'' Januari arriveerde ik te Freemantle en aangezion do stoomer aldaar ruim 24 uur zoude blijven liggen, achtte ik hetnbsp;in het belang mijner zending van dezen tijd gebruik te maken,nbsp;tot verkrijgen van zooveel mogelijk inlichtingen omtrent dennbsp;paardenstapel in Wesl-Australi�, ten einde na te gaan, wat daarvan voor de remonteering van het Indische Leger zoude te verwachten zijn. Vooral de nabijheid van de N. havens dezernbsp;kolonie tot Java, deed mij een en ander van belang voorkomen.nbsp;De consul der Nederlanden voor West-Australi�, de Heer L. Demelnbsp;te Freemantle, verleende mij alle mogelijke hulp en introduceerdenbsp;mij onder meer bij den lieer Pquot;r.\ncis Conner, een der leden vannbsp;de zeer bekende liiana Conner, Doherty amp; D�rscii L'^'- De Heernbsp;Conner staat bekend als een goed paardenkenner en was daardoor in staat mij betrouwbare gegevens te verstrekken. Veelnbsp;aan paardenteelt wordt in het algemeen in West-Australi� nietnbsp;gedaan; de meest voorkomende paai'den zijn bnmibies ot wAdenbsp;paarden, welke vrij algemeen gebruikt worden en zeer volhardend schijnen te zijn. Het �wild zijn� dezer paarden valt nogalnbsp;mede en in ieder geval worden zij volkomen handelbaar afgeleverd. Als cavaleriepaard raadde de Heer Conner deze brumbiesnbsp;niet aan; hij was echter genegen dit paardensoort, en wel vannbsp;de beste klasse, bij contract aan het Indische Gouvernement tenbsp;leveren,' doch met keuring in West-Australi�, bij voorkeur tenbsp;Freemantle. De prijs zoude zijn geleverd te Freemantle � 10 pernbsp;stuk. De overvoer dezer paarden naar Java, waarmede de firmanbsp;zich ook wilde belasten, zou op � 10 per paard komen te staan,nbsp;zoodat de brumbie, afgeleverd te Batavia of elders, het Gouvernement f 240 zoude kosten. Voorts vermeende hij echternbsp;per jaar niet meer dan hoogstens 200 stuks te kunnen leveren,nbsp;voldoende aan alle gestelde eischen. Het was den Heer Connernbsp;echter niet mogelijk mij eenige brumbies te doen zien, tenzij iknbsp;met hem het binnenland wilde ingaan, waartoe mij echter denbsp;tijd ontbrak.

Nog deelde de Heer Conner mij het volgende mede, hetgeen wellicht te eeniger tijd van belang kan zijn.

Zijne firma houdt zich o. in. ook met paardenteelt bezig en bezit in N. W. van West-Australi� uitgebreide terreinen, waaropnbsp;ongeveer 1200 merries met de noodige hengsten rondloopen. Dezenbsp;paarden zouden veel Engelsch bloed bezitten en hunne veulensnbsp;uitstekende cavaleriepaarden daarstellen. Ten einde deze ])aar-den te zien, zoude ik naar Wyndham aan de Cambridge Golfnbsp;moeten gaan, hetgeen buiten de grenzen mijner opdracht viel, tenbsp;meer, daar deze ])aarden geen ponies, doch ])aarden van minstensnbsp;15 hands (Eng. maat) waren. Deze wcll-brcd paarden zoudennbsp;geleverd kunnen worden, na keuring ie Wyndham, a �14 pernbsp;stuk, terwijl de vracht tot Batavia zoude bedragen � 8, totaal dus ^ ^2 of ongeveer f 270.

Vervolgens is de consul met mij per spoor naar Pert/r gegaan, ten einde mij met een gelijksoortige firma aldaar, n.1. Forrestnbsp;Em.W�uel amp; Co. in connectie te bi�engen.

Ook deze firma was genegen brumbies aan het Nederlandsch-Indische Gouvernement te leveren, doch eveneens uitsluitend met keuring in West-Australi�. De bedongen prijs was � 16 pernbsp;stuk, terwijl de vracht tot Batavia ;4; � 6 zoude bedragen, totaalnbsp;dus � 22 of f 270.

Men stond echter op een hoogte van 13' 2quot; � 14' 2quot; (Eng. maat), bevreesd zijnde anders geen voldoend aantal te kunnen leveren.nbsp;Ook hier kon ik tot mijn leedwezen geen materiaal te zien krijgen. Iloowel het reeds laat was, besloot ik den raad van dennbsp;Heer Em.\nuel op te volgen en nog ])er spoor naar het kampnbsp;te vertrekken, waar de vrijwilligers voor Zuid-Afrika gelegerdnbsp;waren. Aldaar toch zoude ik gelegenheid hebben 150 brumbies van de beste soort bij elkander te zien en zoude mijnbsp;zoodoende een denkbeeld kunnen vormen van dat paardenma-teriaal. In het kamj) gekomen was echter mijne teleurstelling groot!

Hoe volhardend en sober de brumbies ook mogen zijn, voor cavalcriepaard zijn zij door bouw en gebrek aan bloed totaalnbsp;ongeschikt. Weinig of geen temperament, lange ruggen, afhangende kruizen en slecht beenwerk, waren do dadelijk opvallende gebreken. Zooals mij later van bevoegde zijde werd medegedeeld, hebben de brumbies dan ook in Zuid-Afrika als cava-lerie])aard niet voldaan.

Na het bovenstaande moge het duidelijk zijn, dat de kolonie West-Attstrali� geen bron is, waaruit de Nederlandsch-Indischenbsp;cavalerie ooit zoude kunnen remonteeren. Deze kolonie kannbsp;dan ook verder buiten beschouwing blijven, evenals de kolonie Nieuw-Zeeland. Laatstgenoemde kolonie toch, verschiltnbsp;dusdanig in klimaat met onzen Archipel, dat het algemeennbsp;als een waagstuk wordt beschouwd, paarden van daar te impor-teeren. Bovendien wordt in Nieuw-Zeeland weinig of geen werknbsp;gemaakt yan poniefokkerij.

Den 25�quot; Januari vertrok ik, na te F reemantle te zijn teruggekeerd, naar Melbourne, alwaar ik den 30�quot; Januari arriveerde en nog dienzelfden dag mijne opwachting maken ging bij dennbsp;Consul-Generaal der Nederlanden voor Australi� en bij dennbsp;Consul voor de kolonie Victoria. Eerstgenoemde autoriteit raadde mij ten ernstigste aan te Melbourne te debarkeeren en denbsp;reis van daar naar Sydney over land voort te zetten, daar bijnbsp;het voorkomen van een nieuw verdacht pokkengeval, zooalsnbsp;zich bereids aan boord had voorgedaan, ik onherroej)elijk drienbsp;weken in quarantaine zoude moeten gaan, hetgeen niet in hetnbsp;belang mijner zending kon worden geacht. Ik heb vermeendnbsp;dezen raad te moeten opvolgen en ben daarop den volgendennbsp;dag per nachttrein naar Sydney vertrokken, alwaar ik dennbsp;qsten Pebi-uari arriveerde en mij in verbinding stelde met dennbsp;Heer Palings, vice-consul en waarnemend consul der Nederlanden voor N. Z. Wales, alsook met den fleer G. Kiss.

Deze woont op de station Clydesdale bij Riverstone, ongeveer J6 mijlen van Sydney, alwaar hij zijne paarden in paddocksnbsp;verzamelt en zich ook eenigermate met fokken bezig houdt.nbsp;Op voorstel van den lieer Kiss bezichtigden wij den volgendennbsp;dag (Zondag) de voornaamste renstallen te Randtvick, teneinde mij oen overzicht te geven over het Australische volbloednbsp;(thourough bred), hetwelk een grooten invloed oj) de poniefokkerijnbsp;uitoefent. De paarden, welke ik aldaar zag, alsook later opnbsp;de groote Autumn Meeting in de Flamington Race Court bijnbsp;Melbourne, schonken mij de overtuiging, dat het Australischenbsp;volbloed niet voor hot Engclsche behoeft onder te doen en nanbsp;be�indiging der rencarri�re een uitstekend fokmateriaal oplevert,nbsp;doch ook tevens, dat, hetgeen wij tot dusver in Indi� van volbloed

paarden te zien kregen, op enkele uitzonderingen na, van een zeer lage klasse is.

De Heer Kiss had, zooals ik hem te voren verzocht had, te Clydesdale een aantal ponies verzameld, ten einde mij in denbsp;gelegenheid te stellen, met juistheid aan te geven, welk soortnbsp;ponies de Indische cavalerie verlangde.

Reeds dadelijk bleek mij hier, zooals het mij later overal elders gebleken is, hoe wenschelijk het was een officier naarnbsp;Australi� te dirigeeren, ten einde de noodige inlichtingen tenbsp;geven, betreffende de paardensoort voor het Indische legernbsp;gewenscht.

Noch paardenhandelaars, noch fokkers hadden een juist inzicht in de zaak ; allen dachten, dat zoogenaamde cobs werden verlangd, welke wel is waar sterk zijn, doch geen vlotte cavalerie-paarden met goede vrije gangen daarstellen. Voor artillene-paanl zouden deze in groote getale te verkrijgen cobs uitstekendnbsp;geschikt zijn, voor cavaleriepaard deugen zij echter niet. Hetgeen de Ngderlandsch-Indische cavalerie behoeft, is sa smallnbsp;well-bred horse�, m. a. w. een met veel bloed gefokt, kleinnbsp;rijpaard. En dit is het type van den zoo gezochten en duurnbsp;betaald wordende poloponie, zich kenmerkende door gunstigennbsp;bouw, goede gangen en aangenaam temperament, met een schoft-hoogte van 14' tot 14' 2quot; (Eng. maat).

Steeds en overal is het mijn streven geweest, een ieder duidelijk te maken, dat het dit type ponie was, door het Indische

en ingedeukte lendenen, afhangende kruizen, vaste en steile schouders en te licht beenwerk. ' 'l�e allen tijdenbsp;heb ik verkondigd, dat het Nedcrlandsch-Indische Gouvernementnbsp;er niet op uit was voor weinig geld slechte paarden te koopen,nbsp;doch volkomen bereid was een fairen prijs te betalen, mits hetnbsp;goed materiaal verkreeg.

Onder de door den Heer Kiss verzamelde ponies waren meerdere, w'elke aan alle billijke eischen voor troepenpaard voldeden en volgens mijne overtuiging goede cavaleriepaarden zoudennbsp;worden en toen nu de Heer Kiss mij verzekerde thans te begrijpen, w'elk soort ponies verlangd wmrden en dat dit soort innbsp;overvloed in de kolonie N. Z. Wales te verkrijgen was.

achtte ik mij gerechtigd, ia verband met. niijne instructi�n, Z. E. den Commandant van het Leger te telegrafeeren, dat denbsp;ponies van den lieer Kiss door mij geschikt werden geacht.nbsp;Na ontvangst van liet desbetreffende telegratischc antwoord,nbsp;heb ik daarop den Consul der Nederlanden te Sydney aangezocht het contract met den lieer Kiss, voor de levering vannbsp;75 a 80 ponies, onder de door het Legerbestuur gestelde voorwaarden af te sluiten.

De heer Kiss stelde er prijs op, mij door bezichtiging van poniefokkerijen, jiaddocks enz. de overtuiging te schenken, datnbsp;zijne bewering geen ijdele woorden, doch daadzaken waren ennbsp;had daarom reeds te voren naar dc eigenaars van eenige dernbsp;meest bekende ])oniefokkerijen geschreven, ten einde hen namens mij te verzoeken mij in de gelegenheid te willen stellennbsp;hunne stations te bezoeken, daar het voor mij van zeer veelnbsp;belang te achten was, een en ander met eigen oogen te aanschouwen en de noodige gegevens te verzamelen. Dit nunbsp;strookte geheel met mijne voornemens, daar ik vermeende,nbsp;slechts dan een betrouwbaar rapport te kunnen indienen, indiennbsp;ik over voldoende gegevens, berustende op eigen onderzoek ennbsp;eigen waarneming, kon beschikken.

De Heer Kiss heeft mij op mijn verzoek op al mijn tochten vergezeld, teneinde mij overal te introduceeren en den weg tenbsp;wijzen. Ik vermeen dan ook niet te mogen nalaten hier officieel te vermelden, dat de Heer Kiss mij hierdoor mijne zendingnbsp;ten zeerste heeft vergemakkelijkt, daar ik nu in korten tijd zeernbsp;veel omtrent paardenfokkerij in het algemeen, en betreffendenbsp;poniefokkerij in het bijzonder, leerde kennen. Zonder zijne hulpnbsp;zoude ik zeer zeker langeren tijd hebben noodig gehad voornbsp;mijne zending en had wellicht weinig belangrijks gezien. Opnbsp;goed geluk alleen door de kolonie N. Z. Wales te reizen,nbsp;gegeven de uitgestrektheid dier kolonie, de betrekkelijk weinigenbsp;verkeersmiddelen, de groote af te leggen afstanden, het verspreid

sche squatters, doet het gevaar ontstaan, een reis zonder betrouwbaren gids vj'uchteloos te doen zijn. Wel had do Consul-Gcncraal der Nederlanden voor Australi� aan den Gouverneui-Gcneraal der Federatie mijne komst en het doel mijner zending

tueel alle mogelijke hulp te verleencn. Volgens mijne meening kon echter deze hulp, hoezeer ook door mij oj) prijs gesteld,nbsp;mij niet tot mijn doel leiden. De hulp en voorlichting van eennbsp;in paardenzaken ervaren en betrouwbaar persoon, achtte ik eennbsp;hoofdfactor tot het slagen mijner zending. Te onafhankelijknbsp;te willen zijn, uit vrees met een kluitje in het riet te wordennbsp;gestuurd, acht ik in een geheel vreemd en onbekend land eennbsp;groote fout.

Ik wenschte gegevens te verzamelen omtrent de Australische ponies, en mits men mij hiertoe slechts ruimschoots in de gelegenheid stelde, kon ik toch ten rechte oj) mijn eigen oogen ennbsp;op eigen ervaring vertrouwen, ten einde de waarde te schattennbsp;van hetgeen ik zag en hoorde en daaruit mijne gevolgtrekkingennbsp;maken.

Daar alle scpiatters mij met welwillendheid zouden ontvangen, maakte ik mijn reisplan op en koos enkele der voornaamstenbsp;stoeterijen en paddocks ter bezichtiging uit. Allen te bezoeken,nbsp;zoude mijn verblijf in Auslrali� noodeloos en te lang gerektnbsp;hebben.

Ik heb den Heer Kiss bij den aankoop der ponies zooveel mogc-lijk geadviseerd en zoowel hem als de fokkers steeds grondig ingelicht, welke eischen aan de paarden werden gesteld en metnbsp;klem op de fouten gewezen, welke ik in het fokmateriaal dan welnbsp;in hunne afstammelingen meende te zien. Mijne wenken weerden steeds door een ieder goed opgenomen en alle breeders, welkenbsp;ik ontmoette, verklaarden zich bereid, indien het Legerbestuurnbsp;er toe over mocht gaan regelmatig in Australi� te remonteerennbsp;en zij dus een vaste markt voor hunne producten zouden vinden, met kracht in de richting te fokken, als gewcnscht voornbsp;onze remonten.

Die poniefokkerij in het algemeen neemt in Australi� als het ware met den dag toe, sedert de ondervinding leerde, dat de ponienbsp;hetzelfde werk verricht als een groot ])aard, doch op aanmerkelijknbsp;minder voedsel, in sausdauer� niet \ ooi� zijn grooteren rasgenootnbsp;onderdoet, ja volgens velen zelfs deze voorbij schrijdt, en in denbsp;moeielijke terreinen zich gemakkelijker en zekerder beweegt

De vi�aag naar ponies voor reniontcmateriaal wordt steeds groo-ter, sinds Engeland, door ondervinding geleerd, voor het leger in Zuid-Afrika terug ging tot ])onies van 14' 2quot;, de Australischenbsp;contingenten zooveel mogelijk met dergelijke ponies beredennbsp;worden gemaakt en ook hot buitenland in de Australische ponienbsp;een bruikbaar troepenpaard hoo])t te vinden. Zoo vernam iknbsp;gedurende mijn verblijf in Austm��, dat ook van Japanschenbsp;zijde onderzoekingen werden ingesteld naar de geschiktheid dernbsp;Australische ponies als legerpaard, terwijl ik zelve, door tus-schenkomst van den Consul-Generaal der Nederlanden, aangezochtnbsp;werd dienaangaande inlichtingen te willen verschaffen ten behoeve van den Franschen Generaal G.4llieni te Madagaskar.

fokken, is het aanwezig zijn van goed gras, daar men in Australi� de fokmerries en veulens niet bijvoert, doch hen hun voedsel in de paddocks laat zoeken. Wit men nu goed ennbsp;krachtig voedzaam gras ter beschikking hebben, zoo behoeftnbsp;men hiervoor kalkgrond (limestone), want het is het gras oj) dezenbsp;grondsoort groeiende, hetwelk de jonge veulens door zijn grootnbsp;kalkgehalte sterke en goed ontwikkelde beenderen geeft, waarmede wederom een gunstige gelegenheid tot inplanting dernbsp;sj)ieren samengaat. Deze limestone nu treft men in grootenbsp;hoeveelheid aan in den omtrek der rivieren van N. Z. Wales.nbsp;Wel is waar bezit deze kolonie niet de grootste rivieren, dochnbsp;zij voeren, van het gebergte komende, zeer veel limoistonc aan. Verdere factoren, welke een hoogst belangrijken invloed uitoefenennbsp;O]) de kwaliteit der veulens, zijn voorts klimaat, terrein en gelegenheid tot oefening der spieren. Willen toch de veulens hunnenbsp;spieren kunnen ontwikkelen, zoo moeten zij ruimschoots gelegenheid hebben zich te bewegen, waartoe uitgebreide paddocks,nbsp;liefst in heuvelachtig terrein, benoodigd zijn. Aangezien nunbsp;de grond in de kolonie iV. Z. Wales aanmerkelijk goedkoopcrnbsp;dan

men met die in N. Z. Wales, alwaar men zelfs paddocks van 10 mijlen in liet vierkant aantreft, den veulens ruimschootsnbsp;gelegenheid gevende zich mijlen ver te bewegen, zoodat dannbsp;ook beweerd wordt, dat een N. Z. ^A'ales paard even gemakkelijk 3 mijlen allegt, als een Victoiia paard 1 mijl.

Voorts is het terrein in N. Z. Wales meer geaccidenteerd dan in elk der andere koloni�n en het is wederom in dergelijkenbsp;terreinen, dat de spieren het meest tot ontwikkeling komen.nbsp;Hiermede wil ik natuurlijk niet beweren, dat in Victoria geennbsp;heuvel- dan wel bergterrein wordt gevonden; doch, waar mennbsp;dit soort terrein aantreft, is het in den regel zwaar begroeid,nbsp;zoodat het geen gelegenheid aanbiedt geschikte paddocks aan te

begroeid met ver uit elkander staande boomen, waar tusschen de paarden zich gemakkelijk kunnen bewegen. Met betrekkingnbsp;tot het klimaat zij opgemerkt, dat dit in Victoria aanmerkelijknbsp;vochtiger is dan in N. Z. Wales, hetgeen volgens ervaren fokkers geen gunstige factor voor het opgroeien der veulens schijntnbsp;te zijn. Wat nu verder het soort der gefokt wordende paardennbsp;betreft, zoo houdt zulks weder verband met de behoeften dernbsp;bevolking. De kolonie Victoria nu is meer een meikland, iV. Z.nbsp;Vales daarentegen een eattleland en het is voor het drijven vannbsp;deze cattle (slachtvee) over groote afstanden, door alle terreinen,nbsp;dat men rijpaarden behoeft, terwijl men het melkvee, grazendenbsp;in de vlakke en kleinere paddocks, zeer gemakkelijk uit een wagentje kan bezichtigen en controleercn. Weet men nu voorts,nbsp;dat ieder Australi�r bij voorkeur in een wagentje gaat zitten,nbsp;instede van te paard te rijden, zoo moge het duidelijk zijn, dat denbsp;bevolking van iV. Z. Wales zich meer toelegt op het fokken vannbsp;rijpaarden, die der kolonie Victoria daarentegen meer op hetnbsp;fokken van wagenpaarden.

Wat nu de kolonie Queensland betreft, zoude deze staat, met betrekking tot het boven opgesomde, voorzeker het beste metnbsp;N. Z. Wales kunnen concurreeren, ware het niet, dat voor po-niebreeding een koel klimaat schijnt bonoodigd te zijn.

In de warmere streken, en Queensland is v oor een groot gedeelte zelfs tropisch, schijnen de veulens te veel te groeien, in welke omstandigheid dan ook de reden moet gezocht worden.

dat in Queensland geen poniefokkerij van eenige betcekenis wordt aangetroflen, doch men zich aldaar hoofdzakelijk bezignbsp;houdt met het fokken van groote paarden.

Een en ander verklaar ik uitsluitend op gezag van bekende Australische fokkers. De ponies van Queensland zijn wel sterk,nbsp;doch over het algemeen grof en meer geschikt voor vleesch-en melkwagens (3� klasse ponies) dan voor licht cavaleriepaardnbsp;of poloponie. Zelve bezoclit ik de kolonie (jumisAinrf niet, dochnbsp;zag in de grensdistricten van N. Z. Td ales meei'dere Quecnslaud-ponies en vond ik het zoo juist door mij medegedeelde op grondnbsp;van betrouwbare inlichtingen bevestigd.

Ook do kolonie Zuid-Australi� bezit vele gunstige factoren voor paardenfokkerij, doch deze tak van veeteelt is nog slechtsnbsp;in opkomst, zoodat deze kolonie voorloopig nog van weinignbsp;belang is te achten uit het oogpunt gezien van remonteering.

Uit de hierboven door mij geleverde beschouwingen moge het duidelijk zijn, dat de kolonie N. Z. Wales de meeste gunstigenbsp;factoren bezit voor jaaai'denfokkerij in het bijzonder. Het isnbsp;dan ook in deze kolonie, hetgeen trouwens van algemeene bekendheid is, dat de beste en meest waardcvolle paarden wordennbsp;gefokt en met het beste resultaat zal kunnen worden geremon-teerd. De omstreken der rivieren, voornamelijk in hun boven-loo[), in �t algemeen, doch van de Hunter Rivier in het bijzonder, zijn de best aangeschreven fokdistricten.

Zoowel de omstandigheid, dat de kolonie N. Z. Huteuithet oogpunt van fokkerij de meest belangrijke is, als de inhoudnbsp;mijner opdracht, luidende te Sydney en zoo noodig in anderenbsp;centra van paardenfokkerij en paardenhandel een onderzoek innbsp;te stellen naar de mogelijkheid om tegen billijke prijzen, thansnbsp;en in de naaste toekomst een voldoend aantal geschikte poniesnbsp;voor de cavalerie te bekomen, deden mij iV. Z. kUate tot mijnnbsp;arbeidsveld bestemmen, zonder echter te verzuimen, waar zulksnbsp;in mijn route lag, persoonlijk mij zooveel mogelijk van dennbsp;paardenstapel der overige koloni�n op de hoogte te stellen.

Sydney, zelve geenc fokkerijen bezittende, doch slechts een der grootste paardenmarkten van N. Z. Wales zijnde, zoo was hetnbsp;meer bepaald in de binnenlanden dezer kolonie, dat ik mijne gegevens kon verzamelen en de overtuiging kon krijgen, of de gestelde

De poniebreeding in iV. Z. Wales heeft plaats, deels op de bepaalde stoeterijen, deels in eenvoudiger vorm, d.w.z. men vindt in deze kolonie minstens een 500-tal personen, welke 3 a 5 merries bezitten en deze bij goede dekhengsten uit den omtrek ternbsp;dekking brengen.

Volgens schatting van deskundigen worden op deze laatste wijze reeds thans hier 1000 ponies per/aar gefokt. Voortsnbsp;treft men nu personen aan, die het binnenland afreizende, de opnbsp;deze wijze gefokte ponies hier en daar opkoopen, deze in pad-docks verzamelen, alwaar ze uit de hand te koop zijn, dan welnbsp;op bepaalde tijdstippen publiek verkocht worden. De productennbsp;der groote stoeterijen, worden als algemeenen regel tegen hetnbsp;einde des jaars naar Sydney oj)gezondcn, en aldaar op de belangrijke verkoopingen publiek verkocht; slechts bij wijze van uitzondering kan men op de meeste stoeterijen tusschentijds paarden opkoopen.

Tot de meest bekende en goed aangeschreven staande ])addock-men belmoren o.a. Mr. 0. Donnell te West Maetland en Mr. Tullock te Scotie. Beide paddocks werden door mij bezocht,nbsp;waardoor ik een zeer bevredigend overzicht verkreeg over denbsp;resultaten der poniefokkerij op kleiner schaal van de beste paar-dendistricten van N. Z. Wales. Als slechts eenigszins belangrijke poniefokkerijen, woi den die stations gerekend, welke overnbsp;30 a 40 merries als minimum kunnen beschikken.

ttet zoude iiiij te ver voeren, alle voorname poniefokkers op te noemen, genoeg, dat er minstens 25 op den voorgrond tredenden zijn, terw'ijl ook op de meeste, meer bepaalde jiaarden-stoeterijen, ponies gefokt worden, zooals b. v. op de bekendenbsp;stoeterij Taranville bij Scone, toebehoorende aan den lieer Cook.

Het aantal jionies, jaarlijks op de verschillende stoeterijen gefokt en metende iS' 2quot; tot '14' 2quot;, wordt ook thans reeds opnbsp; '1000 stuks geschat.

Natuurlijkerwijze was het mij niet doenlijk alle stoeterijen te bezoeken, hetgeen mij trouwens overbodig en buiten de grenzennbsp;mijner opdracht vallende voorkwam. Voldoende achtte ik hetnbsp;mij te overtuigen, of er werkelijk poniebreeding bestond en welnbsp;van een kwaliteit en kw'antiteit, waardoor de remonteering vannbsp;het Nederlandsch-IndiscJie Leger in het algemeen, van de cavalerie in het bijzonder, in Australi� gewaarborgd was.

De door mij verzamelde gegevens, gepaard aan hetgeen ik persoonlijk zag, hebben mij de overtuiging gegeven, dat Australi�nbsp;in �t algemeen, doch de staat iV. Z. Wales in �t bizonder, eennbsp;waardevolle bron van remonteering is. De ondervolgcndc opgavennbsp;mogen dienen, tot bevestiging mijner bew'ering.

a. In de jiaddocks te West Mactland, toebehoorende aan Mr. 0. Donnell, zag ik reeds dadelijk een 5�-tal ponies van goedenbsp;kw'aliteit, w'aarvan een 20-tal geschikt wriren voor dadelijkennbsp;aankoop. Hoogte, leeftijd en kleur sloten vele goede ponies uit.

Deze paddockman durfde veilig op zich nemen jaarlijks 2 a 300 ponies, aan alle billijke eischen voldoende, aan te brengen, hiernbsp;en daar opgekocht in de Hunter River districten.

h. Op de breeding-station Edinglassie van White Brothers zag ik uitstekend fokmateriaal en deugdzame ponies. Dezenbsp;fokker is de champion der tentoonstellingen en telt onder zijnenbsp;jirodueten vele winners der ponie-races. Het fokmateriaal bestaatnbsp;hier uit 100 merries en 4 ponie-dekhengsten. Twee dezernbsp;hengsten zijn uit Engeland ge�mjiorteerdo Welsh-ponies, de beidenbsp;andere zijn met veel bloed gecroiseerde ponies. Do merriesnbsp;zijn, zoo niet allen thourough bred maros (volbloed merries).

Do ponies, welke ik hier zag ten getale van ongeveer 50 stuks, waren grootendeels voor cavaleriegebi'uik geschikt te achten.nbsp;Natuurlijk, dat ook hier bij aankoop een gedeelte door hoogte,-kleur en ouderdom zoude uitvallen. Een 20-tal waren echternbsp;zeker geschikt voor dadelijken aankoop, hetgeen een groot aantalnbsp;moet geacht worden, indien men in aanmerking neemt, dat denbsp;vierjarigen voor zoover zij waren opgevangen op het einde vannbsp;het jaar, zooals zulks steeds op de stoeterijen geschiedt, publieknbsp;waren verkocht te Sydney, ten getale van ongeveer 40 stuks.

c. nbsp;nbsp;nbsp;Op de breedingstation l)ij Giigra in New-England gelegennbsp;op 4300 voet hoogte, zag ik ongeveer een 70-tal ponies, die allennbsp;een goeden indruk maakten. Grootendeels waren het ook hier twee-en drte-jarigen. De meesten dezer ponies waren gefokt van well-bred merries bij den bekenden ge�mporteerden Cobhengst Arden.

liet aantal Ibkmerries hier aanwezig was eveneens zeer tah'ijk, terwijl er nog twee andere ponie-dekhengsten van gekruist rasnbsp;aanwezig waren.

d. nbsp;nbsp;nbsp;de zeer bekende stoeterij Beltrees kan per jaar gemakkelijknbsp;40 ponies allevercn, geschikt voor aankoop. De zag ruim 30nbsp;ponies, doch allen jaar; in November waz'en 40 vierjarigen door den lieer Kiss op de vcrkooizing ojzgekocht ennbsp;naar het buitenland verscheept.

liet fokmateriaal speciaal voor jzoniebreeding bestond hier uit 40 a 50 thourough bred en well-bred merries en tweenbsp;])oniedekhengsten, waarvan ��n tot vader (Sire) een Engel-schen volbloed had, terwijl de andere een Australische volbloednbsp;ponie was.

Bovendien worden ook hier vele ponies gefokt uit grootcre merries bij een der poniehengsten. Op deze station zag ik o. m.nbsp;een volbloed veulen, waarvan het dekgcld f 000 was geweest,nbsp;voorwaar een bewijs, dat men er in Australi� niet tegen opziet,nbsp;geld uit te geven tot verkrijging van goede veulens.

e. nbsp;nbsp;nbsp;De stoeterij Tiiranvitle bij Scone van den lieer Cook isnbsp;voorzeker de voornaamste uit geheel N. Z. Wales. Men treftnbsp;hier ongeveer 300 fokmerriesaan, meestal thourough-bred merries,nbsp;waarvan ik er verscheidene zag; voorts vertoonde men mij hiernbsp;8 ii 10 prachtige volbloed dekhengsten. Ongeveer 100 stuks

dezer merries waren geschikt om bij een kleinen hengst ponies te baren. Ofschoon hier volbloedfokkerij hoofdzaak was, zoonbsp;telde tot dusver het gemiddeld aantal ponieveulens-gcboortennbsp;per jaar 40 a 50. De hengst, gebruikt tot verwekking dezer ponie-venlens, was een prachtige Cobhengst, gefokt bij een Arabischenbsp;merrie en Engelschen volbloed hengst.

Van de gefokte ponies zelve kon ik tot mijn leedwezen slechts zeer weinig te zien krijgen, daar men ook hier genoodzaaktnbsp;was geweest de kudden mijlen en mijlen ver naar de roughnbsp;country te drijven, teneinde een sprietje gras te vinden, alsnbsp;gevolg van de reeds 18 maanden hcorschende droogte.

Scone is een zeer belangrijke voor poniefokkerij, daar het aantal veulens per jaar hier tot dusver 40 a 50 bedraagt.

Als dekhengst treedt hier op een prachtige Arabische hengst van ongeveer 1.42 Meter, terwijl men als moederdicr zooveelnbsp;mogelijk merries gebruikt, gefokt van thourough bred of wellnbsp;bred mares bij een zoogenaamden Timorponie hengst.

De Timorponie is uit onzen archipel afkomstig en is in den regel een Sandelhout-ponie. Zij komen, althans tegenwoordig, innbsp;Australi� bij hoogc uitzondering voor. Zelden zag ik een dekhengst zijn type in dusdanigen graad op de veulens overbrengen,nbsp;als bij dezen Arabischen hengst. In wanhoop waren hier eveneens de kudden grootendeels naar de rough country gedrevennbsp;om voer te zoeken. Later was ik evenwel in de gelegenheidnbsp;vele Bakeiuell-ponmes in de paddocks te West-Mactland te zien,nbsp;meest prachtexemplaren, uitstekend geschikt voor cavaleriegc-bruik.

de overtuiging geschonken te hebben, dat de geheele kolonie N. Z. Wales dubbel en dwars in de |)oniercinonteering van betnbsp;regiment cavalerie zal kunnen voorzien, liet fokmateriaal,nbsp;lietwelk ik zag, liet over bet algemeen niets te wenseben over, janbsp;was zelfs van superieure kwaliteit; de producten waren ovei'nbsp;bet algemeen goed te noemen en konden grootendcels geschiktnbsp;woi'den geacht voor liclit eavaleriepaard.

De oorzaak van di'ze laatste omstandigheid is zonder twijfel bet feit, dat dit type geheel overeenstemt met bet type vannbsp;(hm poloj)onie. De goede poloponie wordt tot � 50 betaald,nbsp;geen wonder dus, dat men bij bet fokken van ponies productennbsp;ti-acbt te verkrijgen, geschikt voor bet polospel. Een goedenbsp;|)oloponic echter moet instinct hebben na eenige oefeningnbsp;den bal uit zich zelve na te rennen. Natunriijk zijn dezulkenbsp;scbaarscb en is bet aantal minder geschikte polo])onies groot.

tei'iaal. Reeds boven wei'd door mij de reden vermeld, waarom in iV. Z. Wales meei' wei'k van rij])onies woi'dt gemaakt dan

liet spreekt wel \an zelf, dat ook vele andei'e poniesoorten worden gefokt, w'aai'onder zeer geschikt artillerie-mateiiaal. Innbsp;^ el�band met den aard mijner opdracht, heb ik echter mijn onderzoek gericht hoofdzakclijk op vermoedelijk geschikt cavalerie-materiaal en in die richting mijne gegevens verzameld.

Tc Sifdney stelde ik mij in verbinding met \crschilllende paar-denhandelaren, teneinde ook hen bekend te maken met de eischen en voorwaarden, door het Nedeiiandsch-Indische Gon-V ernement te stellen bij cene eventueele remonteering dei' cava-lei'ie met Australische ])onies, en omgekeerd hmme voorwaarden voor een eventueele levering te vernemen.

Engelsch-Indische remonte levert, verklaarde zich gemogen de gew enschtc klasse ponies t.g.t. bij contract te leveren, doch uitsluitend met keuring en aankoop te Sydney. De prijs zonde alsdan l)cdragen � 12 })er stuk. Als standmodel w'ees ik hemnbsp;twee goede ponies uit zijn stal aan.

2. De Firma Willi.vm Inglis amp; Son, eigenaar der meest bekende paardenbazaar in Sydney, stelde dezelfde eischen als dolleer Rowr.v.

In de stallen dezer bazaar zag ik ook eenige goede ponies geschikt voor cavaleriegebruik.

3. nbsp;nbsp;nbsp;De lieer R. A. Elkin, Cooqee Street, Randtvtcli, Sydneynbsp;vervoegde zich eveneens ten mijnent, met het doel voor eennbsp;eventueele levering van jionies in aanmerking te komen. Hijnbsp;verklaarde genegen te zijn tot levering met keuring op Java.

4. nbsp;nbsp;nbsp;De Heer J. Meloij, '17 Pittstreet, Sydney, werd door mijnbsp;bereid bevonden, eventueel een contract tot levering van poniesnbsp;aan te gaan. Hij levert ook paarden voor de Engelsch-Indischcnbsp;remonte. Doch ook hier wederom de eisch : keuriny en leveringnbsp;te Sydney. Prijs � 15 ])cr stuk.

5. nbsp;nbsp;nbsp;De Heer E. Be.ldel, eigenaar van Beadell�s Bazar fOSnbsp;Hunterstreet, SydneyJ was voor het sluiten van een contract tenbsp;vinden tegen den ])i'ijs van � 74 a � 16 per stuk, doch uitsluitend met keuriny en levering ie Sydney. In deze stallen zagnbsp;ik ook meerdei'e waard volle ponies.

Ten einde nu verder de juistheid der door mij verzamelde gegevens te controleeren, stelde de consul te Sydney mij, opnbsp;mijn verzoek, in verbinding met eenige personen, die als goedenbsp;experts en judges in paardenzaken bekend stonden en geenenbsp;belangen hadden bij eventueele door de Indische Rcgecring tenbsp;sluiten contracten tot levering van Australische ponies. Totnbsp;mijn grootc voldoening constateerde ik, dat de door mij ontvangen inlichtingen, verzamelde gegevens en gemaakte gevolgtrekkingen grootendeels geheel juist waren.

Vooral den Heer Marshall, die ongeveer 30 jaren in paardenzaken in N. Z. Wales, Victoria en Queensland betrokken was geweest, dankte ik vele inlichtingen, zoowel omtrent personennbsp;als zaken, en vernam ik van hem, dat ook in de districtennbsp;Orange, Bathurst en Goolburn vele deugdzame ponies te vindennbsp;xvaren, die echter niet op bepaalde stoeterijen werden gefokt, dochnbsp;die men hier en daar moest opkoopen. Ook de disti'icten aannbsp;de Hawksburry River werden aangejirezen en in verbond hiermede door mij een tocht gemaakt van Riverstone naar Windsor,nbsp;Richmond en Parraivatta, waaruit mij bleek dat ook in dit deelnbsp;van N. Z. Wales overal enkele geschikte ponies konden worden aangekocht.

Eerstgenoemde had op het oogenblik ongeveer 40 driejarige })onies, welke, volgens gewoonte, op het einde des jaars publieknbsp;zouden worden verkocht, terwijl de Heer Barns gemiddeld opnbsp;25 ])onios per jaar kon rekenen.

Bij mijn bezoek aan Melbourne, op mijn terugreis, heb ik getracht in den korten beschikbaren tijd zooveel mogelijk tenbsp;zien en te vernemen betreffende de poniefokkerij in Victoria.nbsp;Zonder twijfel is deze van belang te achten, doch, zooals doornbsp;mij reeds werd medegedeeld, wordt in Victoria niet zoo zeernbsp;gefokt met het bepaald doel rijjionies te verkrijgen, aangeziennbsp;men aldaar meer behoefte aan wagenpaai'den heeft, zulks sluitnbsp;niet uit, dat men ook in Victoria goede i'ijponics aantreft. Denbsp;ponie van Victoria is over het algemeen te cobby, d. w'. z. heeftnbsp;\ oor, rijpaard te zw are achterband, te vaste zware schouders ennbsp;te w'einig hals, kortom is te gedrongen. Hierdoor zijn zij minder vlot en beweeglijk, hebben zij w einig vrije gangen. Men fokt innbsp;Victoria vrij algemeen met den Welshponie als dekhengst, ennbsp;deze, zelve reeds eenigszins gedrongen zijnde, behoeft tot verwekking van een meer beweeglijk en licht rij|)aard, de meer slank-gebonwde thourough bred en well-bred merrie. Het is op dezen factor, dat men in Victoria om de reeds gemelde reden mindernbsp;acht slaat.

In de Western-Districts van Victoria worden de beste klasse rij])onies gefokt, hoafdzakclijk voor het polospel, terwijl de overblijvende gebezigd woi'den tot het drijven van de in die districten gevonden wordende kudden cattle. De prijzen der aldaarnbsp;aangetrol�'en wordende |)onies zijn echter hoog en hun aantal isnbsp;M'ij beperkt.

De lieer C.vmrell (Major of the Voinpteers), lid der leading Firma in paardenzaken te Melbourne, Gamri�ll Sc Sons, verklaarde mij, dat het zeer bezwaarlijk was in Victoria een voldoend aantal goede rijponies te verzamelen, daar de meeste als j)oloj)onienbsp;naar Enijelsch-lndi� gaan en dan reeds geheel onafgericht op de

ioo

stations met amp; 25 worden betaald. Voorts deelde de Heer Cambell mij mede, dat het hun agent, den Heer Glasscock, zeernbsp;veel moeite gekost had, de door Ai�RAitAMS voor A t/rA besteldenbsp;ponies bij elkander te kiajgen; zelfs was het hem dan ook niet mogelijk geweest de door Abrahams gevraagde 00 stuks af te leveren ook in 's orbaud met den te besteden prijs, niettegenstaandenbsp;de o})gegeven hoogte iS� 3quot; tot '14' 2quot; was geweest.

Later ontmoette ik nog den Heer Glasscock zelf, die dit alles l)evestigde; vooral de oorlog maakte de levei'ing van paardennbsp;bezwarend en duur. Wel is waar worden voornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po

nies van '14' 2quot; aangekocht, hetgeen niet de door ons Gouvernement verlangde hoogte is, doch do arbeid, vroeger verricht door het groote aantal naar de Kaap nitgevoerd wordende ponies, moetnbsp;thans door andere verricht worden en hierin ligt de reden datnbsp;ook de kleinere paarden moeielijk te verkrijgen zijn en in prijsnbsp;steeds stijgen. Ken en ander is echter in N. Z. Wales nietnbsp;dermate merkbaar, gegeven het aldaar voorkomende groote aantal rij|)aarden en (xmies. Ilovendien is de volbloedfokkerij innbsp;N. 7j. Wales van meer belang dan in Kmto/v'fl, hetgeen van in-\ loed is op beschikbaar fokmatcriaal en product.

Do Firma Cambell amp; Sons zoude wel genegen zijn een contract te sluiten tot levering van ponies voor het Indisch Gouvernement, doch zag geen kans meer dan 200 stuks ])er jaar te leveren on stelde als voorwaarden; keuring en levering ie Melbournenbsp;en een prijs aldaar van � 20 per stuk, dus � 5 meer dan innbsp;N. Z. Wales. Verder ontmoette ik o. ra. den paardenhandelaarnbsp;S. �. Reynolds uit Melbourne, die ook een zeer goede reputatienbsp;heeft en vele paarden voor Engclscli-lndi� levert. Hoewel genegen een contract aan te gaan, stond ook hij o() keuring te 3lel-bourne en verlangde een prijs van �'15 a � 20, aldaar geleverd.

De Heer Naples, die wel op Java bekend is, was niet te Melbourne aanwezig, doch voor zaken in Engelsch-lndi�.

Hetgeen ik van de ponies te 31elbourne zag in verschillende bazaars en stallen, bevestigde de juistheid mijner gegevens, datnbsp;zij over het algemeen als rijpaard onderdoen voor de ponies vannbsp;N. Z. Wales. Voor artilleriepaard zoude ik hen beter geschiktnbsp;achten.

Tlrtfev Cf] Zi�d-AuslrnUsclie |);iardeii worden ingevocialen dan als rtr/o/'ia-|)aa)�den te boek staan.

Gebrek aan tijd belette mij in deze kolonie eenige breeding-stations o|) nnjn doorreis te bezoeken.

Deze kolonie bezit een talrijken paardensta])cl en bezit vele gunstige factoren voor fokkerij. De aldaar gefokt woialcndenbsp;jaaarden zijn echter hoofdzakelijk groote paarden, poniefokkerijnbsp;van eenig belang wordt er thans nog niet aangetroffen.

De ChteeH,s7rfH(/-))aarden zijn sterk en volhardend, doch, evenals do daar voorkomende ponies, eenigszins grof. De prijzen vannbsp;])aarden en ponies zijn in deze kolonie, welke nog in alle opzichten in een staat van o])komst verkeert, lager dan eldei�s.

�ok hebben door de omstandigheid, dat de aanvraag voor ponies steeds toeneemt, die voor groote paarden echter afneemt, denbsp;Qneenslandfokkers op een niet lang geleden gehouden vergadering besloten, zich met kracht op de poniefokkerij toe te leggen.

Hoewel in Queensland zeer zeker een aantal goede ponies wordt aangetroffen, zoo staat echter do poniefokkej*ij thans nog nietnbsp;op dat standpunt, dat deze kolonie reeds als bron van remon-teering kan dienen, liet lijdt echter geen twijfel, dat na eennbsp;5 a '10 tal jiiren Queensland van zeer vod behing voor ccii cven-tiieele ])oniercmonteering van het Indische Leger kan worden.

De enkele Queensland-ponies, welke ik zag, gaven mij den indruk sterke, doch eenigszins grove rijdieren te zijn. .4ls stations, waar werk gemaakt w'ordt van poniefokkerij van goede klasse,nbsp;werden mij slechts genoemd die van den Heer De Berg Terssenbsp;te Beandeseri en die van den Heer Homer te /'/ieW bij Gladstone.

Zelf heb ik de kolonie Queensland niet l/ezocht, eensdeels als overbodig in verband met mijn opdracht na hetgeen ik in iV. Z.nbsp;Wales had gezien, anderdeels aangezien de reeds jaren aldaarnbsp;heerschende lickplague een beletsel voor invoer van Queensland-])aarden in onze koloni�n zoude zijn.

(�]) mijne terugi'eis te Mellionrne vei'uam ik eerst, dat de besmetverklaring van Queensland pnd door de Indisclie l�ogeering was O]/geheven.

102

De Firma Beans Brothers te Brisbane, contractant voor de levering van Australisch vleesch ten behoeve van het Nederlandsch-Indische Leger, houdt zich ook niet fokken bezig, doch durfde voorloopig de lc\ ering van jionies niet aan. Een der lirnianten,nbsp;welke ik op reis ontmoette, verklaarde mij zulks althans.

De paarden- en ponicfokkerij is in deze kolonie in opkomst en kan over een 10-tal jaren W'el van eenig belang woitlen,nbsp;aangezien hier vele gunstige factoren voor dezen tak van veeteeltnbsp;worden aangetroffen. Als bron \ an rernonteering kan deze kolonie, althans voorloopig, niet in aanmerking komen. Voornbsp;ZuuKAfrika werden hier een vrij groot aantal jiaarden aangekocht, w'aarbij echter de fokkers de groote fout begingen ooknbsp;hunne merries te verkoopen. Worden hiertegen geen maatregelen genomen, zoo loo])t do jiaardenstapel van Zuid-Anstralienbsp;groot gevaar te niet te gaan. Limeslone treft men er voldoende aan, en tengevolge van de geringe waarde van den grond,nbsp;hebben de paddocks flinke afmetingen, terwijl men een voldoendenbsp;afwisseling van klimaat vindt, gaande van het Zuiden naar hetnbsp;Noorden.

Gedurende mijn verblijf te Ade/�/de, ahvaar ik op mijn terugreis embarkeerde, had ik een schoonc gelegenheid een overzicht te krijgen der paarden en ponies van Zuid-Australi� op tie toennbsp;gehouden w'ordende paardententoonstolling. Do paarden kwamennbsp;mij over het algemeen beter voor dan de ponies, ofschoon denbsp;laatste niet slecht te noemen waren. Zij stonden echter aanmerkelijk ten achter bij hetgeen ik dienaangaande in N. Zj. Walesnbsp;en Victoria zag. Weinig taille en massa, gepaard aan licht been-werk vielen het meest oji, doch ook hierin is verbetering tenbsp;verwachten. Als eventueele contractanten voor levering vannbsp;ponies kunnen in aanmerking worden gebracht:

1. nbsp;nbsp;nbsp;De Firma John IIiee amp; Co. Ldt. te Adehi�dc. Deze lirmanbsp;ziet echter geen kans moer dan 100 ponies [)er jaar te leveretinbsp;en stelt als voorwaarden: keuring te Adch�'de en een |)rijs vannbsp;� 30 voor de goedgekeurde ponies bij ailew'ring te Batavia.

genegen ponies te leveren ?nel l;euri,Hri te Batavia togen den prijs \ an � 30 per stnk, doeli ten lunxjste ongeveer 100 poniesnbsp;per jaar.

Door gebj'ek aan tijd was liet mij niet mogelijk eenige breeding-stations in Zuid-AaslraU� te bezoeken, waarvan, mot het oog op de ponicfokkerij, de voornaamsten zonden zijn die van den Heernbsp;Ik Balli, Weveata Station te Balaclava en die van den lieernbsp;Philip Ciiarton te Lake Albert bij Mllang.

In verband met bet hiervoren niedegcdeelde worden door mij als resultaat mijner zending naar Australi� de volgende conclu-si�n gemaakt.

Australi� in bet algemeen, doch de staat N. Z. Wafevinbet bijzonder, is een waai'dvolle bron van remonteering voor denbsp;cavalerie v^an het Nederlandscli-lndisclie Leger.

AVaar thans reeds een meer dan voldoend aantal geschikte rijponies aanwezig is, mag, met het oog op de zich meer ennbsp;meer uitbreidende ponicrokkerij, met zekerheid worden aangenomen, dat ook in de naaste toekomst die remonteering aldaarnbsp;verzekerd zal zijn.

De ponies van N. Z. \Aales, door kwaliteit en kwantiteit o]) den voorgrond tredende, zoo is het, ook in verband met do matigenbsp;jirijzen, uit den jiaardenstapol van dezen staat, dat allereerst voornbsp;de remonte van het regiment cavalerie, c.ip van het geheelenbsp;leger, dient geput te worden.

Het is aan den ev-entueelen leverancier zich zoo noodig de jio-nies der andere gei�dcrcorde staten ten nutte te maken. De urgentie hiervan zal echter m.i. zich wel nimmer \ oordoen. Denbsp;temperatuur van 112� in de schaduw en win 124� in de zon,nbsp;waarin ik de paarden in Australi� zonder eenigen hinder zwarennbsp;arbeid zag verrichten, doen mij met vertrouwen verwachten, datnbsp;zij ook tegen het klimaat der Nederlandsch-Indische koloni�nnbsp;bestand zullen zijn.

De omstandigheden, dat de paardenrokkerij bij voorkeur in bergachtige streken wordt gedreven, dat men zooveel mogelijknbsp;de AV'ulens laat ojigroeien in jiaddocks, opzettelijk aangelegd in

geaccideiitecrdterrcin, de gemakkelijkheid, waarmede ik de ponies zich dooi' zware terreinen zag bewegen, zijn evenvele factorennbsp;om de verw'achting te \vettigen, dat ook de terreinen, in genoemdenbsp;koloni�n aangetroffen wordende, geene hinderpalen zullen zijnnbsp;voor het gebruik der Anstralisclie ponies. Gezien hebbende, boenbsp;Australische ponies, willekeurig uit de jiaddocks genomen, dagennbsp;lang, grootendeels in galop, afstanden van meer dan 50 mijlen

als voer, toch in goede conditie hieven en van afmatting geen sprake was, zoo heeft zich bij mij de overtuiging gevestigd, datnbsp;deze iionies als volhardenden sober moeten worden aangemerkt.

Bij een eventuecle remonteering met Australische ponies, zal het van belang zijn de hoogste te stellen van'13'2 '' � '14'i2quot;(Eng.nbsp;maat), aangezien de hoogte van '14' 2quot; in Australi� de maat dernbsp;jioloiionies en tevens de minimum maat der legcrponies is, factoren waarmede bij het fokken in hoogc mate rekening wordtnbsp;gehouden. Dooi' dus de ponies van '14' 2quot; uit te sluiten, zoudenbsp;do remonte berooid worden van zeer vele goede, zoo niet vannbsp;de beste voor haar geschikte ])onies. Ten einde eventneele leveranciers niet te ontmoedigen en hen do levering rnogclijk tenbsp;maken, is het wonschelijk dor commissie bij de keuring, watnbsp;de maat betreft, een ruime speling te laten, liet meten vannbsp;paarden en ponies toch op de stations, wanneer zij nog nietnbsp;zoogenaamd �handled� zijn, is totaal oHmof/eDj/c en moet de koo-[ler zich een denkbeeld van de hoogte maken, door hen in de

Bij het beoordeclen der Australische ponies, zal men zich geheel los moeten maken van het type Sandelhout en voornanamelijk rug en lendenen anders moeten waardeeren bij dezenbsp;grootere mecrendeels van slanke thoiirougb bred of well brednbsp;merries gefokte paarden.

liet zoude aanbeveling verdienen ook paarden met slekelhaar (dark greys) en met onveranderlijk sehimmellniar (Uiwnsdnm-mels, red i'oans, en moorkoppen, blac'k roans) aan te nemen.

Met het oog op de steeds grooter wordende \ raag naar legei'-ponies en de dientengevolge stijgende prijzen zal hi't van het grootste belang zijn, c. (p zoo spoedig mogelijk tot het sluiten

van een contract voor dc levering van ponies over te gaan, eensdeels, o])dat de leverancier niet te laat zij en nog tijdig onders-liandsclie contracten met dc moest bekende fokkers kan sluiten, andei�decls, omdat tlians nog billijke prijzen te bedingen zijn.

^Vil men, dat de fokkers speciaal in dc door ons gewcnschtc richting zullen fokken, hetgeen een zeer belangrijke omstandigheid zoude zijn, zoo is het noodzakclijk als eerste conti'actnbsp;een tienjarig contract af te sluiten, daar het toch 5 jaren zalnbsp;duren, alvorens dc eerste s})cciaal gefokte ])onies kunnen worden afgeleverd op 4 a 5 jarigen leeftijd.

Een met den Heer G. G. Kiss, wonende op de stations Cbydei-dale. Marsden Park, Riverstone, N. Z. 14 af te sluiten contract voor de levering van ponies ten behoeve van het Leger zal het meest tot gunstige resultaten leiden.

De lieer G. G, Kiss is bereid een contract aan te gaan voor de levering van elk gewenscht getal ponies met keuring opnbsp;Java en tegen dvu uiterst billijken prijs ynn f360 \)cr stuk. Ooknbsp;hij gaat bij voorkeur een tienjarig contract aan, in verband metnbsp;zijn voornemen een of meer Arabische hengsten daartoe aaji tenbsp;koo])en. Voor levering te Semarang zullen, met het oog op hetnbsp;veelvuldig waaien der blauwe vlag, steeds bijzondere voorwaar-den moeten worden getroffen.

Daar de fokkers hunne pj�odneten tegen het ehide des jaars ter markt brengen, zoo verdient het aanbeveling dc le\cring opnbsp;Java tegen Maart te doen plaats hebben.

Hoewel ik niet twijfel, of de ])roefponies door den Heer Kiss te leveren zullen bevonden worden aan billijke eischen te voldoen, zoo wensch ik er echter nog met nadruk op te wijzen,nbsp;dat de te leveren ponies in den vervolge nog beter en meer ge-ligkvormig kunnen zijn, daai' de onder\olgcnde omstandighedennbsp;oorzaak waren, dat ook de ponies niet in gunstige conditie verkeerden, dat niet uit deu gcla'elen |)oiiiestap('l kou W'oi'den gekozen en op me(�r verschillende plaatsen moest worden aangekocht dan in normale omstandigheden zoude zijn noodig geweest.

hen niet van honger en dorst te doen omkoinen. Yan uit deze kudden aan te koopen kon natuurlijk geen sprake zijn.

3. Vele fokkers wilden liunne [laarden niet laten zien, in verband met de slechte conditie, waarin zij verkeerden doornbsp;gebrek aan voer in de paddocks; anderen wilden hunne poniesnbsp;niet verkoopen,- omdat zij, in slechte conditie verkcerend, geennbsp;prijs zouden opbrengen. Door samenloop van omstandighedennbsp;zullen de proefponies bij aankomst te Batavia 5 weken en 3nbsp;dagen aan boord zijn geweest! !

liet zal aanbeveling verdienen bij het aangaan van een contract de jiaarden te doen leveren snnbroken� (niet aangereden), doch slechts �handled� (handelbaar), daar alsdan ponies geleverdnbsp;zullen wmrden, w'clkc nog niet geleden hebben. Hiertegenovernbsp;staat echter, dat het eerste berijden zeer moeielijk is en nietnbsp;van gevaar ontliloot, in verband met het hevige bokken, datnbsp;vele dezer half wilde ponies de eerste dagen, dat zij beredennbsp;worden, gaarne doen.

Tegen overdreven en tmotfe/l�o.s'dooi'gevoerde gt;HUHef/e-dressuur der Australische ponies vermeen ik te moeten waarschuwen.

Breedte en diepte der standplaatsen in de troe|)enstallen acht ik, in verband met hetgeen ik dienaangaande in 'Vustrali� opnam, voldoende voor jiaarden tot 14' 2quot;. Aanbeveling zal hetnbsp;echter verdienen, de lantierboomen te doen vervangen doornbsp;beschotten, welke echter aanvankelijk van gevlochten bamboenbsp;kunnen zijn ; voorts de standplaatsen af te sluiten door tweenbsp;horizontale bamboezen. Aldus kunnen de ponies vrii als innbsp;boxes worden ge|)laatst, hetgeen in Australi� veelal gehiaiikelijk i.s.

do stangen te voren weinig te zeggen valt. Bij den aanmaak der nieuw model hoofdstellen kan rekening gehouden wordennbsp;met de eventueele invoer van ponies.

6 nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Octennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hagnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�^)

Paarden van 15 hands hoogte als minimum, welke voor het leger in Engelsch-Indi� werden geleverd, kosten thans innbsp;Sydney � 17 a � 18. De Heer G. Kiss zoude deze kunnennbsp;leveren onder dezelfde voorwaarden als vastgesteld voor donbsp;ponies tegen den prijs van � 35.

De vracht, assurantie, voeding aan boord, geleide enz. bedraagt te samen van Sydney tot Java � � 12, zoodat de doornbsp;den Heer Kiss bedongen prijs, hierbij de risico van keuringnbsp;na aankomst te Batavia in aanmerking nemende, zeer billijknbsp;moet genoemd worden.

Ik v'ermecn niet te mogen nalaten te vermelden, dat ik door alle autoriteiten in Australi� met groote welwillendheidnbsp;ben ontvangen en allen mij hunne medewerking en hulp toezegden. In de eerste plaats dank ik zulks aan den krachtigen steun

(4) nbsp;nbsp;nbsp;Dit is klaarblijkelijk eene vergissing, daar de vraobt met denbsp;Dnitsche booten � 6 per paai'd bedraagt en met de Engelscbe booten innbsp;den regel 10 shilling meer betaald wordt.

Wat betreft de voeding en verzorging aan boord, wordt deze gewoonlijk berekend op � 2 per paard,

De assurantie liedraagt 0 % van de waarde en de paarden worden gewoonlijk berekend op � 15, soms op � 12 perstuk.

X I.

1�8

van den Heer W. Bossciiart, ConsnI-Generaal voor Aw.s/rflte en ISieuiv Zeeland te Melbourne. De Ileei' Paling, vice-consul en destijds waarnemend consul der Nederlanden vooi� N. Z. Walcfi tenbsp;Sjidney, heeft geen moeite en tijd ontzien mij in genoemden staat,nbsp;zijnde mijn eigenlijk arbeidsveld, tot mijn doel te doen geraken,nbsp;terwdjl diens ambtgenoot, de Heer Paxton te Adelaide (Zuid-Australic) mij uiterst welwillend heeft ter zijde gestaan.

De President der jKm/ete/te remontc-eommissie. Kolonel Hunt, verstrekte mij welwillend belangrijke gegevens en bood mij zelfsnbsp;aan t.g.t. gezamentlijk Victoria te bezoeken, oj) welk aanbodnbsp;ik door gebrek aan tijd niet kon ingaan.

VARIA.

In het uitgestrcktc gebied der Kirgizeii-stepjien, N. 0. van de Kaspisclie zee, beslaande rniin 2,232,000 ([. km., woont denbsp;Kirgizonstam, 2,000,000 mensclien. De grond eigent zich weinignbsp;tot bebouwing, zoodat de groote meerderheid rondtrekt metnbsp;kudden vee. Zij wonen des winters in hunne ellendige hutten,nbsp;en des zomers in de tenten, kibitka�s genoemd, welke per kameel vervoerd worden.

De Kirgizen die in welstand verkeeren en een vaste Avoon-jilaats hebben, bezitten groote kudden jiaarden, tot zelfs 10.000 stuks. In deze kudden wordt de bewaking over de jongerennbsp;uitstekend uitgeoefend door de oude hengsten. De Kalmukken-stam, wonende ten N. Aan de Kaspische zee, hebben insgelijksnbsp;groote kudden paarden, Avelke verblijf houden in de onmetelijkenbsp;ste})pen tusschen den Ural en de Wolga; zij gaan echter meernbsp;AA etenschappelijk te Averk dan de Kirgizen.

liet eigenaardige dezer dieren is, dot zij Aveinig voedsel noodig hebben en 70 � 100 k.m. zonder rust kunnen afleggen. Yannbsp;jongsaf geoefend in het rennen, zijn de Kirgizen-paarden innbsp;staat 2 a 3 uur achtereen te galoppeeren, daarbij afstanden afleggende van 2-4 � 64 k.m.

De eerste jirijzen bij de veelvuldige AA'edrennen bestaan uit 100 kamelen, 100 paarden enz. Het is cene groote schandenbsp;voor den eigenaar, als een paard den aangegeAmn afstand nietnbsp;kan afleggen.

Dit geeft soms aanleiding tot zonderlinge tafereelen; b. a'. indien de zoon A an een rijk paardenfokker met het doodmoedenbsp;renpaard achteraan komt, Avordt het door de ouders met touAvennbsp;naar den eindpaal gesleept.

Zou het onderweg bezwijken, dan is de familie onteerd! Uit deze reusachtige stoeterijen, te zanien meer dan 4,000,000nbsp;paarden bevattende, beti-ekken de Kozakken hunne rijpaarden.

In Australi� koclit de Narandera-maatschappij voor den uitvoer van geconserveerd vloesch 120.000 scliapen voor/'0.30 a/�O.GOnbsp;l)er stuk. De eigenaars konden wegens de droogte hun veenbsp;geen voeder meer verschaffen en waren tot den verkoopnbsp;lumner schapen verpliclit. Te Riverina kosten uitstekendenbsp;rammen thans f 0.60 en gewone jonge schapen /�O.dS a/'0.60nbsp;pc'i' stuk.

Dat men iu Amerika nogal wat over heeft vooi' een haial-draverij, blijkt uit het feit, dat onlangs do eigenaar van den telganger sDan Patch� bij ceu poging om diens eigen i'ocordnbsp;te verbeteren ecu netto-ontvangst van ongeveer f 75.000 konnbsp;opsteken.

))])an Patch� slaagde er niet in zijn record van 1 min. 5!)'/.^ sec. over de Engelschc mijl ('1600 M.) te verbeteren, daar denbsp;baan te zw'aar was. Hij kon het niet verder brengen dan 2nbsp;min. Yi sec., dus '1 seconde meer. 30,000 personen tegen /2,50nbsp;entree woonden de draverij bij.

Er w�ordcn tegenwoordig in Hongarije zeer snelle paarden gefokt. Niet alleen \'an Amerikaansche ouders, doch ook vannbsp;kruisingsjiroducten van den Anglo-Normand draver Email ennbsp;van Russische en Italiaansche merri�n.

Vele oudere dravers toonen dezen tijd en beter, tot 1 m. 25 s. De tijd van 1 m. 33 s. is gemaakt door de 2-jarige, Lolo Simmonsnbsp;genaamd; zij stamt af van den Amcrikaanschen draverhengstnbsp;Leo Simmons en eene Italiaansche merrie.

Lolo Simmons is thans het eigendom van de paardenhande-laren Mo�oenstern en Huzicka. Zij betaalden er aan den fokker f 24,(100' voor, nadat zij liaar liadden zien draven 1000 M.nbsp;in '1 11). 33'/5 s., waarvan de 2-jarige de laatste 250 M. liep innbsp;22 sec.

Tegen het gebruik van den sopzettengcl� voor paarden wordt in )gt;Der Landwii't�, bijvoegsel van het iiFi�ankfnrter Journal�,nbsp;geprotesteerd.

Die teugel, zegt het blad, is een martelwerktuig voor het paard. Hij kwelt het dier niet alleen, maar vermindei�tnbsp;ook zijne arbeidskracht, bederft zijn tempei�ament en verkoi'tnbsp;zijn leven.

De s|)ieren van den hals zijn vooi�tdni�cnd in pijnlijke spanning, de luchtpijp w-'ordt vei'iiauwd; de knieen worden naar

[Iet strak naar achtei'cn houden van hot hoofd beschadigt den mond van het paard en veroorzaakt vaak een ruggemei'gs-lijdeu, dat doodelijk kan zijn.

Het is niet waai�, dat vuiige paarden den 0})zettcugel noodig hebben om gemakkelijker in toorn te worden gehouden. Een

Do ojizotteugel is eene dwa�ze mode, door Engelsche en Amc-rikaansche zadelmakers uitgevonden en ingevoerd tot hun voordeel en tot nadeel van de jiaai�den en hunne eigenaars.

Men beweert ten onrechte, dat de paarden er her gaan uitzien door dien teugel. Hij geeft integendeel aan den fi�aaiennbsp;paardenhals eene onnatuuiiijke, stijve houding en eene smartelijke uitdrukking aan het oog.

^ooral ergelijk is het gebruik van dat martehvci'ktuig bij paarden voor rijtuigen en vrachtwagens, die vele uren pei� dagnbsp;dieu.st moeten doen.

Dc prijzen, die enkele paarden bij verkoo)) hebben opg�ebraclit, of ook de prijzen, die sommigen dezer edele dieren vooi' Ininnbsp;bezitters bij wedstrijden gewonnen hebben, giamzen aan hetnbsp;fabelachtige. Aan een mededeeling hierover in La Nature isnbsp;het volgende ontleend;

De hoogste prijs, die ooit voor een paard besteed is, bedroeg 39375 ponden sterling, zegge 482500 gulden. Voor deze somnbsp;wei�d de Flyinri Fox van den koning van Engeland bij ojjbodnbsp;verkocht aan den heer Blanc, nadat het dier in 1900 den Dei'by-prijs gewonnen had. *

Dc vermaarde hengst Ormonde werd door zijn eersten eigenaar, den hertog van Westminster, verkocht voor 115500 gulden, bij een tweeden verkoop steeg dc prijs tot 383000 gulden.

Aiet alle winners van den Derln-prijs bereikten zoo hooge prijzen. Zoo werden Si. Blaise (1883) en Galtee More (iSSl)nbsp;elk voor onge\ ecr denzelfden prijs \ an 257000 giddcn verkocht.

Volgens een verslag van den heer La\ alaru aan de Fransche Nationale Landbonwmaatschappij ligt het gewicht van e('nnbsp;cavalerie-paard tnsschen 450 en 480 KG; bijgevolg mag eennbsp;renpaard het gewicht van 400 KG. zeker niet over.schrijden.nbsp;Schat men de tegenwoordige waarde van het goud op 3 francsnbsp;het gram, dan zon een renpaard dus '1.200,000 francs moetennbsp;opbrengen, om zijn gewicht aan goud waard te zijn. Maaktnbsp;men eenzelfde berekening voor zilver, het vroeger zoo kostbare,nbsp;thans zooveel in waarde verminderd metaal, dan zien dc getallennbsp;er heel anders nit. Had men bijv. FUjmj Fo.r in zilverstukken willen betalen, dan zon men daarvan een gewicht noodignbsp;gehad hebben, dat meei' dan het twintigvoudige van het eigennbsp;gewicht van het paard bedroeg.

Niet minder verbazend zijn de bedragen der piajzcn, die sommige eigenaars met hnnno paarden .behaald hebben. Zoonbsp;heeft o.a. het paard Insinylass, een zoon van de merrie Deadlock, die eenvoudig bij een boer gekocht was, gedurende zijnnbsp;leven 57455 imnd sterling (ongeveer 700.000 gulden) gewonnen.

Als men dus op de eene schaal cencr balans dit dier gejilaatst had en oj) dc andere schaal do door hem gewonnen prijzen

in goudstukken, dan zou de balans zeer duidelijk naar den kant van de goudstukken zijn doorgeslagen. Het dier won dus innbsp;zijn leven een hooger bedrag in prijzen dan zijn gewicht aannbsp;goud bedroeg. Nog andere voorbeelden kan men noemen, alsnbsp;Donovan, die ruim 690.000 gulden aan prijzen gewonnen heeftnbsp;en de bovengenoemde Flying Fox, die ongeveer 500.000nbsp;gulden won. En niet alleen winners van den eersten Derby-prijs, ook die als tweede in den strijd aankwamen, brachtennbsp;hoogc sommen op. Zoo werd Match Box, het paard, dat bijnbsp;den Derby als tweede was aangekomen, aan het oostenrijkschenbsp;gouvernement verkocht voor 185.000 gulden, nadat het aannbsp;zijn gelukkigen eigenaar 145.000 gulden aan prijzen had bezorgd.nbsp;Men kan dus wel begrijpen, dat velen hun fortuin zoeken innbsp;het kweeken en onderhouden van renpaarden. Toch moetnbsp;men niet vergeten, dat tegen een paard, dat als de genoemde,nbsp;fabelachtig hooge sommen opbrengt, er honderden en duizendennbsp;zijn, die weinig meer besommen, dan wat zij kosten.

hl. xy Afl. t.

PERSONALIA.

Onze geachte Ecrevoorzitter, Dr. A. W. II. Wirtz vierde in October jl. liet vijf-en-twintig-jarig feest zijner benoeming totnbsp;Directeur van de Rijks-Veeartsenijschool te Utrecht. Waarnbsp;reeds vroeger de Ilooge Rcgeering zijne groote verdienstennbsp;beloonde met het iiVirtus Nobilitat�, is �t ons aangenaam tenbsp;kunnen constateeren, dat ook in het verre Insulinde deze verdiensten niet worden vergeten en dan ook deze heugelijkenbsp;dag niet onopgemerkt voorbij ging.

Op de eerste V�t�rinaire bijeenkomst in Nederlandsch-Indi�, die dit jaar plaats had te Bandong, tijdens of liever onmid-dcllijk na afloop van de Centrale Tentoonstelling der Gouver-nements paardenfokkerij in de Preanger-Regentschappen, ennbsp;welke heugelijke gebeurtenis ongeveer samenviel met dennbsp;feestdag van onzen geachten Ecrevoorzitter, herdacht de leidernbsp;dier bijeenkomst, Dr. D. P. F. Driessen, Inspecteur van dennbsp;Durg. Veeartsenijk. Dienst, in eenige goedgekozen woordennbsp;den Jubilaris.

Alle daar aanw^ezige Gouvernements-Veeartsen, ook de Inspecteur van dienst, zijn oud-Ieerlingen van Dr. Wirtz. Deze Veeartsen waren de heeren W. J. Esser van Soerahaja, C. A.nbsp;Penning van Semarang, P. A. van Velzen van Batavia, P.nbsp;Pn. VAN der Poel van Soerakarta, D. IIubenet van Bandong,nbsp;Dr. II. �t Hoen van Magelang, B. Vrijburg van Buitenzorg ennbsp;P. Schat van Pasoeroean.

Als bewijs van hulde en sympathie werd staande de vergadering een telegram van gelukwensch naar den jubilaris afgezonden.

Dat het onzen geachten Eerevoorzitter moge gegeven zijn nog tal van jaren werkzaam te zijn ten nutte van zijn gezin

Aan de Universiteit te Bern promoveerde de heer Heime Remmelts, plaatsvervangend Districts-Veearts te Vlaardingen, totnbsp;doctor in de Veeartsenijkunde, op een proefschrift: sUnter-suchungen betreflcnd Bacterium coli commune bei Saugethiere,

REGELING DER LEZING VAN TIJDSCHRIFTEN ETC. DER VEEARTSENIJKUNDIGE VEREENIGING.

Alle boeken, afleveringen van boekwerken, vervolgwerken, tijdschriften, couranten etc. etc. blijven na ontvangst vier w'ekennbsp;in de boekerij ter lezing der leden.

De boekerij is geopend van 9 uur voormiddag tot 1 uur namiddag en van 6 uur tot 8 uur namiddag.

Indien leden zich bereid verklaren analecten uit op te geven periodieken voor het orgaan der Vereeniging te bewerken,nbsp;wordt voor die periodieken het bepaalde van art. 1 ter be-oordeeling van de functionnarissen in het Bestuur tijdelijknbsp;buiten werking gesteld.

Na vier weken kunnen de tijdschriften en boeken ter lezing gegeven worden buiten de boekerij aan II. II. leden.

De leden der Vereeniging, wonende binnen de residenties Batavia, Bantam, Preanger, Cherihon, Pekalongan en Ban-joemas, moeten de ingevolge art. 4 ter lezing ontvangen hebbende boeken, compleete jaargangen of deelen van tijdschriften etc. etc. na zes w'eken terugzenden.

De overige op Java en Madoera wonende leden, na twee maanden. De buiten Java en Madoera wonende leden na drienbsp;maanden.

Indien leden het in lezing ontvangen werk langer dan in den in art. 5 bepaalden tijd wenschen aan te houden, zijn zijnbsp;verplicht daartoe tijdig aanvrage te doen. Indien alsdan geennbsp;aanvragen van andere leden ontvangen zijn, wordt de aanvragenbsp;toegestaan.

De toe- en terugzending der ter lezing gewenschte boeken en tijdschriften geschiedt franco en ten laste der afzendingnbsp;over en weer.

WETENSWAARDIGHEDEN BETREFFENDE SURRA ONDER DE HUISDIEREN IN NEOERLANDSCH-INDI� VOOR INLANDSCHE AMBTENARENnbsp;EN VEEHOUDERS.

Britsch-Indi�, alwaar een dergeii onder den naain van surra bekend was, ook hier aldus genoemd.

Onder het publiek vond deze naam, daar de ziekte zeer verbreid voorkomt, spoedig algemeen ingang en wordt ze thans

^Vetenschappelijk werd de ziekte in Engelsch-Indi� het eerst in 1880 onderzocht door l)r. Giiiffitii Ev.\ns en sedert diennbsp;door verschillende anderen.

In Zuid-Afrika werd in 1894 het eerst door Bruce aangetoond, dat de aldaar onder den naam van �setse-ziektc of Nagananbsp;bekende veeziekte, evenals de surra, veroorzaakt wordt doornbsp;eene in het bloed levende parasiet van denzclfdcn vorm alsnbsp;die, welke bij surra wordt aangetroffen.

In 1892 werd eene dergelijke ziekte ook in Noord-Afrika geconstateerd bij paard en rnnd en in 1894 werd door Bougetnbsp;het eerst een dergelijke parasiet gevonden bij een jiaard, lijdende aan de z.g.n.

^Ve zien dus in vei'schillende W'erelddeelen ziekten, die onder verschillende namen bekend zijn, doch zeer veel overeenkomstnbsp;met elkaar hebben en alle veroorzaakt worden door eenzelfde soort parasiet, trypanosoma genoemd. In hoeverre dezenbsp;verschillende ziektevormen volkomen identisch zijn, is nog niet

met elkaar hebben en overal, waar ze voorkomen, den veestapel belangrijke verliezen toebrengen,nbsp;�l. XV An. 2.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

420

De surra in Nedcrlandsch-Indic werd door natuurlijke infectie waargeuoineii bij paard, rund en bid'fel; ze is ccliter op zeernbsp;vele diersoorten gemakkelijk overentbaar, bijv. op houd ennbsp;kat, op konijn, marmot, rat en muis, verder op wilde varkensnbsp;en ook oj) apen. Het gelukte mij niet, geiten te infccteeren,nbsp;evenmin zag ik bij deze diersoort de ziekte door spontanenbsp;infectie optreden. Door inspuiting van zeer groote hoeveelheden parasieten of zeer vii'ulent materiaal zijn echter ooknbsp;de geiten te infecteeren en gaan ze na cenige weken cachec-tisch ten gronde.

liet ziekteverloop verschilt bij de verschillende diersoorten zeer, zooals wc nader zullen zien. Bij rund en buffel is hetnbsp;verloo]) echter meestal zeer langdurig en sterven de dierennbsp;aan uitputting, na steeds toenemende vermagering. Bij hetnbsp;paard zien we hetzelfde, met ilat ondcr.scheid, dat de doodnbsp;meestal veel spoediger volgt, n.1. na een a twee maanden,nbsp;terwijl bij rund en buffel de ziekteduur meer dan een jaarnbsp;kan bedragen.

Zooals we in het voorgaande reeds zagen, komt surra en daarmede identischc of naverwante ziekten over een grootnbsp;gedeelte der aarde voor, ze schijnt zich echter in hoofdzaaknbsp;tot de tropische en subtropische landen te bepalen. In Neder-landsch-Indi� werd ze geconstateerd over geheel .lava, in verschillende doelen van Sumati'a en verder op Celebes, terwijlnbsp;de ))aardcnsta|)el van Savoe en Botti voor eenige jai�en, ver-inocdelijk eveneens door deze ziekte, tot op 1,5 werd gedecimeerd.

ZIEKTEVEBSCIII.1NSELEN EN VEBLOOP Bl.1 VEBSGIIILLENDE DIEBSO�B�EN,nbsp;�ED�BENDE HET LEVEN.

De eerst ziekteverschijnselen, die men bij het paard bemerkt, zijn eene zekere loomheid en spoedige vermoeidheid. Na verloopnbsp;van een paar dagen ziet men eene duidelijke zwakte in de

d2l

achterliand, zoodat het dier in draf achter ecnigszins waggelend loopt. Soms ook ziet men kreupelheid optreden iji een dernbsp;acliterste ledematen, zonder dat er eenc oorzaak voor te vindennbsp;is; deze kreupelheid is den volgenden dag meestal weer verdwenen, do zwakte in het achterstel wordt daarentegen langzamerhand erger.

Neemt men thans de temperatuur op, zoo vindt men des ochtends 3(S'�, des namiddags 3(S,5' a 39�. Meestal volgt nu eennbsp;weinig gestoorde digestie, gedurende een ])aar dagen vermindert de eetlust en bestaat constipatie, terwijl de slijmvliezen sterknbsp;icterisch worden. Deze verschijnselen verdwijnen na enkelenbsp;dagen en de eetlust wordt weer normaal; de temperatuur blijftnbsp;ecliter steeds verhoogd en wisselt gedurende het geheele ziekte-belooj) tusschen 38 � en M �, meestal schommelende tusschen 38�nbsp;en 40'. In de meeste gevallen ziet men thans oedemen optreden,nbsp;hetzij enkel aan de ledematen en wel het eerst aan de achterste,nbsp;hetzij onder borst en buik. Deze oedemen zijn echter bij verschillende ep�izo�tie�n, oj) liever enzo�tie�n zeer verschillend.nbsp;Dij sommige stalenzo�tie�n zag ik constant bij alle aangetastenbsp;paarden een sterk oedeem optreden, dat zich \ an de voorborstnbsp;tot aan het schaambeen ono'cveer ter breedte van de rechter

buikspier (niusculus rectus abdominalis) uitstrekte en dikwijls van 5 tot 10 cM. dik was, zoodat het een zeer karakteristieknbsp;aanzien aan de dieren gaf. (Naar dit oedeem, dat er eenigszinsnbsp;uitziet, alsof er eene dikke plank onder de huid ligt, was denbsp;ziekte op enkele suikerfabrieken, waar men ze meermalen gehadnbsp;heeft, bekend onder den naam van plankziekte). Bij anderenbsp;e|)izo�tie�n was echter dit karakteristieke oedeem niet aainvezig,nbsp;doch slechts meer of mindcj' uitgebreide zwellingen aan voor

Een enkele maal zag ik urticaria-zwellingen, d. z. omschreven lichte vei'hcvcnheden, afwisselende in grootte tusschen eennbsp;kwartje en een hand])alm. Men vindt ze ovci'het hecle lichaamnbsp;verspreid, op de ribvlakte kleiner en meer verheven, op hetnbsp;ki'uis, waar het subcutaan bindweefsel zeer strak is, meestalnbsp;grooter en zeer vlak, doch scherp begrensd.

De kcelgangsklieren zijn soms een weinig gezwollen, warm en eenigszins jtijnlijk, de klierkwabjes goed te voelen, in andere

gevallen bestaat deze zwelling niet. Meestal is de neus-secretie eenigszins verhoogd, doch blijft ze slijniig, in sommige gevallennbsp;echter wordt ze meer copieus en purulent In de ooghoekennbsp;vindt men meestal een slijmig secreet, de conjunctivae eennbsp;weinig gezwollen en vuilrood, terwijl in de tijdperken vannbsp;digestiestoringen, die meestal gepaard gaan met eene invasienbsp;van trypanosomen in het bloed, ze sterk icterisch zijn, evenalsnbsp;alle overige slijmvliezen. Een paar malen zag ik iritis met eennbsp;vlokkig exsudaat in de voorste oogkamer optreden. Bij sommige enzo�tie�n vond ik de pols spoedig zeer versneld, 80 anbsp;90 ])er minuut, terwijl de hartslag bonzend wordt, zoo zelfs,nbsp;dat men dezen op een afstand hooren en tegen den boi'stw'andnbsp;zien kan; men ziet dan tevens duidelijk de bloedgolf in denbsp;halsadergroeven. Bij deze gevallen is steeds eene karditis voorhanden, de harttonen blijven echter rot het laatst toe zuiver;nbsp;liierbij verraden de dieren een weinig ])ijn bij druk in denbsp;hartstreek tusschen de ribben. De zwakte in het achterstelnbsp;is bij sommige paarden niet erg geprononceerd, bij anderenbsp;daarentegen zoo sterk, dat ze zich weldra in den stal nauwelijks meer kunnen omkeeren; eenmaal zag ik tevensnbsp;irenisverlainming optreden. In dergelijke gevallen kunnen denbsp;dieren zich al spoedig niet meer staande houden, na 15 a 20nbsp;dagen vallen ze neer en sterven dan spoedig. Bij alle pati�ntennbsp;blijft echter de eetlust tot het laatst toe vrij goed; soms zietnbsp;men de dieren tot een uur voor den dood nog rustig staannbsp;eten, dan vallen ze plotseling neer en sterven onder benauwdheden ; hierbij is dan steeds eene hartaandoening aamvezig.nbsp;De duur der ziekte schijnt voornamelijk bepaald te worden doornbsp;de mate, waarin hart en ruggemerg zijn aangedaan; waar ��nnbsp;of beide sterk meelijden, treedt de dood meestal in drie a viernbsp;weken op, terwijl, wanneer deze organen niet of slechts innbsp;geringen graad geinfecteerd zijn, de duur der ziekte 7 a 8nbsp;weken kan zijn.

De dieren sterven dan aan uitj)utting, w ant niettegenstaande de eetlust langen tijd goed blijft, vermageren ze bij den dagnbsp;en zijn ten laatste tot w'andelende skeletten uitgeteei�d.

Zooals reeds w�erd opgemerkt, is de temperatuur steeds verhoogd en wel des avonds a 1 graad hooger dan des

ochtends, met nu en dan plotselinge verheffliigen, die men o. a. bij eene invasie van j)arasieten in het bloed waarneemt.

De pols is bij bestaande hartaandoeningen steeds zeer frequent, tot 120 per minuut; waar deze ontbreken blijft ze vol, krachtignbsp;011 is het aantal polsslagen slechts tot 50 a 60 gestegen.

Ademhaling is meestal slechts weinig vermeerderd, 20 a 30 per minuut, hetgeen ook veel afhangt van de luchttemperatuur.nbsp;De urine-secretie is steeds overvloedig, urine helder barnsteen-kleurig zonder abnormale vormelementen, reageert zwak zuurnbsp;en bevat steeds vrij veel eiwit. De hersenfuncties schijnen innbsp;het begin der ziekte niet gestoord, langzamei'hand worden denbsp;dieren echter zeer soporeus, ze staan den geTicelen dag met hetnbsp;hoofd in de krib, alsof ze slapen, de oogen, die een weinignbsp;ingezonken zijn, half gesloten. Ze bewegen zich ongaarne ennbsp;wanneer de beenen erg gezwollen zijn, zeer moeilijk.

De dood treedt op, wanneer hartaandoeningen bestaan, jilot-seling na 3 a 4 weken, ten gevolge van hartparalyse, de eetlust blijft hierbij tot het laatste oogenblik goed, waar van den beginne af de zwakte in liet achterstel sterk geprononceerd is, meestal in ongeveer drie weken. De dieren vallen dan neer en blijvennbsp;plat liggen, trachten nog voortdurend te eten, doch gaan innbsp;3 a 4 dagen tengevolge van decubitus en uitputting ten gronde.

Zijn geene hartaandoeningen aanwezig en bestaan ook geene sterke bewegingsstoringen, dan kan de ziekte 50 a 00 dagennbsp;duren; de dieren zijn dan tot skeletten vermagerd, kunnen zichnbsp;ten laatste niet meer staande houden, eten gedurende de laatstenbsp;dagen niet meer en sterven aan uitputting.

liet ziekteverloop is bij deze diersoort nog zeer onvolkomen bekend, hetgeen zijn oorzaak vindt in de omstandigheid, datnbsp;bulTels door surra geinfecteerd kunnen zijn zonder eenig ziekte-verschijiLsel te vertoonen. Onderzoekt men in dessa�s, waarnbsp;suiTa heerscht, bij een willekeurigen kopjiel buffels het bloed,nbsp;dan zal men meestal bij enkele individuen de siirraparasieten,nbsp;trypanosomen genaamd, vinden, terwijl de dieren volkomennbsp;gezond lijken, of slechts een weinig verhoogde traansecreticnbsp;vertoonen. Dergelijke bulTels kunnen gedurende maanden in

dit stadium l)lijveii, de licliaamstcmpcratuur is niet vei'Iioog'd en scli�irmielt tnssclien d7,5 C en rnini .'JH C. en daar de snrraparasietnbsp;eenig�on tijd na de inl'ectie meestal iiit de bloedbaan- scbijnt tenbsp;verdwijnen, blijft geen cnUel ziekteversehijnsel meer bestaan,nbsp;waardoor we de ge�nfecteerde van de niet ge�nfecteerde dierennbsp;kannen onderscheiden. Ent men echter daarvoor vatbare dierennbsp;met het bloed van dergelijke buffels, dan blijkt dit bloed virulentnbsp;en gaan de ge�nte dieren aan surra ten gronde. Hoelang ditnbsp;stadium der ziekte kan duren is, voorzoover ik weet, nog nietnbsp;bekend. Een ])aar in de maand Hei 1901 door mij ge�nfecteerde buffels V(|((keereu thans, dus na 8 maanden, nog innbsp;goeden voedingstoestand en vertonnen geen ziekteverschijnselen,nbsp;zoodat telkens nit entings})r()even moet blijken, dat het bloednbsp;nog virulent is, daar sedert .luli zich geen parasieten meer innbsp;het bloed vertoonden. In streken, waar veel surra voorkwam,nbsp;hoorde ik echter de klacht, dat de buil�ls bij den sawah-arbeid zeer spoedig vermoeid waren; niet onwaarschijnlijknbsp;staat dit verschijnsel met de surra-infectie in verband. In dergelijke streken hoort men nu verder van |)lotselinge sterfgevallen onder de buffels. Zoo onderzocht ik het cadaver vannbsp;een buffel, die des ochtends met den kopjiel, schijnljaar volkomen gezond, naar de weide})laatsen was gegaan; tegen 10nbsp;uur keerden de dieren huiswaarts, waarna de hier bedoeldenbsp;plotseling cenige malen in de rondte begon te draaien, vervolgens neerviel en binnen eenige oogenblikken stierf. Behalvenbsp;een zeer groot aantal trypanosomen in do bloedbaan, was aannbsp;het cadaver niets bizonders waar te nemen. Andei'e dierennbsp;weigeren plotseling alle voedsel, gaan liggen, zijn zeer soporous,nbsp;bijna niet of in het geheel niet tot opstaan te bewegen ennbsp;sterven soms binnen een twee dagen of staan daarna vveei'nbsp;0]) en schijnen weer geheel normaal. In dergelijke gevallennbsp;vond ik steeds zeer veel trypanosomen in het bloed.

liet meest voorkomende ziektel)eloo]) schijnt echter te zijn, dat de dieren een zekeren tijd na de infectie beginnen te vermageren, do lichaamstemperatuur stijgt 1 a 3quot; en schommelt dusnbsp;tusschen 39o en 40'�, de traansecretie neemt toe, soms zwellennbsp;de oogleden sterk en bestaat hevige lichtschuwheid, zoodat denbsp;oogleden voortdurend gesloten gehouden worden, het slijmvlies

(lor oogleden is diiii sterk rood, terwijl de oogbal soms mecj lijdt, hetzij door eene melkaclitige trocbeliiig van liet door-S 'hijiieiid oogvlies, hetzij door eene inwendige oogoastekiiig;nbsp;spoedig wordt het oogsecreet nu meer etterig, waardoor ziehnbsp;korsten aan de binnenooghoeken vormen, terwijl eveneens eennbsp;slijmig etterig secreet uit den neus vlooit.

Op de huid zien we veelal een uitslag ojitredcn, vooral aan (Ie ondervlakte van hot lichaam, soms zich ook over borst ennbsp;rug uitbreidende. Eerst vormen zich kleine blaasjes, met vochtnbsp;gevuld, waardoor de e])idermus wordt opgelicht, deze berstennbsp;sp()(!dig, waarna door hot ingedroogd secreet een korstje ontstaat, zoodat het dier als met schubjes overdekt lijkt; zijnnbsp;deze afgevallen, dan lilijven lichte vlekjes ter grootte van eennbsp;stuivertje zichtbaar. Nu en dan neemt men verder het z. g. n.nbsp;blocdzweeten waar, d. w. z. dat het bloed soms enkel aannbsp;de noren, soms over de geheelo rug en buikvlakte in dennbsp;vorm van kleine droppeltjes uit de onbeduidendste wondjes,nbsp;van vliegen steken enz., parelt. Hoewel onder deze verschijnselen de eetlust goed blijft en het herkauwen als bij gezondenbsp;(lieren plaats heeft, vermagci�en zo thans zeer. Voor dennbsp;arbeid zijn zij niet meer te bezigen, daar ze door de minstenbsp;vermoeienis geheel uitgeput raken. Veelal ziet men nu opnbsp;verschillende plaatsen van het lichaam huidversterf optreden,nbsp;zoowel aan de ledematen als op den romp, zoodat stukken huidnbsp;ter grootte van een rijksdaalder en daarboven, worden afge-stooten, die geen neiging tot genezing vertoonen, doch zichnbsp;meer en meer uitbreiden. De ledematen zijn thans meestalnbsp;gezwollen en de gang moeichjk, soms zijn de dieren aan eennbsp;of meer ledematen krenpcl; in dit stadium der ziekte vindtnbsp;men, meestal met tusschcni)oozen van 8 a 20 dagen, trypano-somen in het bloed. Na een langer of korter tijdsverloo|),nbsp;waarschijnlijk gedeeltelijk afhankelijk van de meer of mindernbsp;gnrstige hijgi�nische omstandigheden, waaronder de dieren gehouden worden, sterven zo ten slotte a.an uitputting. In hetnbsp;laatste stadium der ziekte zien we veelal nu en dan diarrhee,nbsp;soms bloeddiarrhee optreden; het laatste is echter uitzondering,nbsp;(icdurende het eerste tijdperk der ziekte is de sjnjsverteringnbsp;steeds geheel ongestoord.

Wat het sterftepercentage aangaat, zoo zijn mij noo- o-een voldoende gegevens bekend om uit te maken, hoeveel dea�|em-fecteerde dieren ten gronde gaan. Uit de door mij verzameldenbsp;gegevens blijkt, dat van 'J07, buffels, die werden ge�soleerd,nbsp;omdat ze verschijnselen van surra vertoonden, en \waarbij denbsp;klinische diagnose door het microscopisch bloedonderzm'k werdnbsp;bevestigd, 77 stuks stierven, 2lt;S stuks werden afgemaakt omdat men aan de genezing wanhoopte en slechts ^2 hersteldennbsp;Van f2 buffels daarentegen, die werden ge�soleerd, omdat uitnbsp;het bloedonderzoek bleek, dat zij aan sui-ra lijdende warennbsp;zonder dat ze nog klinische vei-schijnselen vertoonden stierveiinbsp;4 stuks, respectievelijk na 179, 134, 04 en llOda-mn terwijlnbsp;vijf dieren na 5 a 0 maanden werden geslacht en na'ti maandennbsp;3 stuks hersteld bleken te zijn.

We zien hieruit dus, dat het sterftcjiercentage der dieren die klinisch zichtbaar aan surra lijden, zeer groot is daarliier-

onder met zekerheid �og geen 2% genezing te constateeren viel Van de ge�nfecteerde dieren daarentegen, die nog geen klinischenbsp;verschijnselen der ziekte vertoonden, kon met W'kez'heid bijnbsp;� 25% de genezing geconstateerd worden/terwijl 33% stierfnbsp;en de rest door afmaking aan verdere controle onttrokken�werdnbsp;We zien hieruit dus, dat, al is een buffel door de surraparasietnbsp;ge�nfecteerd, de kans op genezing nog vrij groot is, dat, zoodranbsp;zich echter duidelijke ziekteverschijnselen openbaren, hot diernbsp;bijna zeker ten gronde gaat.

Bij de door mij geobserveerde aan snrra lijdende rmideren zag ik nimmer huiduitslag of Imidverstcrf oiitreden overio-ensnbsp;zijn de verschijnselen als bij den bulTei. Om een idee tenbsp;geven van het verloop, dat de ziekte hij deze diersoort nemennbsp;kan, moge de volgende ziektegescliiedeni.s dienen

Den 21 en Augustus 1900 werd op een der slachterijen een rund aangetroflen, dat ni vrij slechten voedingstoestand vci�-keerde, met doffe huid, haren zonder glans, beide oogen eennbsp;weinig tranend met eenig slijmig etterig .secreet in de ooghoeken, en eveneens aan de neusgaten. Bij nader onderzoek bleeknbsp;de lichaamstemperatuur 40' C te bedragen, om welke reden het

bloed niicroscoi)isch werd onderzocht en de aanwezigheid van surraparasieten geconstateerd. Nadat het dier een paar dagennbsp;op stal goed verpleegd was en van de vermoeienissen vannbsp;het transj)ort was uitgerust, begon het er iets beter uit tenbsp;zien; tot begin Se])tembfir werden dagelijks parasieten in hetnbsp;bloed gevonden, daai'iia niet meer en bleek na cenige weken,nbsp;dat het bloed niet meer nadeelig was voor andere dieren ennbsp;dat het rund dus van snrra genezen was. liet werd vervolgens aangekocht en in observatie gehouden. Hoewel de eetlustnbsp;steeds goed was en het dier geheel normaal scheen, wilde hetnbsp;toch niet best gedijen en bleef de voedijjgstoestand mindernbsp;goed. Zoowel microscopisch als door entingen wci�d herhaaldelijk het bloed onderzocht, steeds met negatief resultaat, zoo-dat het dier zeker niet meer aan snrra lijdende was. Tegennbsp;medio Januari 1901, dus ongeveer 4 maanden, nadat het voornbsp;het laatst parasieten in het bloed vertoond had, begon het diernbsp;lusteloos te worden, de eetlust verminderde, het herkauwen hieldnbsp;op, terwijl de ontlasting zeer hard en onvoldoende was. De.nbsp;lichaamstemperatuur was niet aanmerkelijk verhoogd, 38quot;5 C, denbsp;ademhaling eenigszins versneld, terwijl de hartslag bonzend en zeernbsp;sterk voelbaar was en met abnormale gernischen gepaai'd ging.nbsp;Uit deze verschijnselen bleek, dat het dier aan eene hartaan-doening lijdende vvas. Na eenigc dagen hield de eetlust geheel

Bij sectie bleek, behalve een weinig serous vocht in de buikholte, deze met alle buiksingewanden normaal te zijn. Gewicht milt �.250 K.G.

Bij opening der borstholte werden longen en borstvlies normaal be\ ouden, het hartzakje bevatte vrij veel sei'cus vocht, terwijlnbsp;de hartspier leemkleurig en zeer broos vvas met talrijke roodenbsp;vlekjes, zoowel o]) buiten- als binnenwand, kortom met allenbsp;verscliijnselen van ontsteking. Hier Innhhm we dus het geval,nbsp;dat een dier, van surra genezen, aan eene nazickte, n.l. eenenbsp;chronisch verloopende ontsteking van het hart, ten gronde gingnbsp;en hierin vinden we tevens de verklai'ing, waai'om dei-gelijkenbsp;dieren zoo spoedig vermoeid en ongeschikt voor den arbeid zijn.

Iiidien do i'iinderoii aan surra sterven, verschilt het ziekte-belonp slechts weinig van het bovenstaande, eidcel de veriiia-gering neemt regelmatiger toe, niettegenstaande eetlust en digestie noianaal blijven. Noodzaakt men ze te arbeiden, dan vallen velen plotseling dood, tengevolge van hartverlamming, worden ze daarentegen op stal gehouden, dan kan de ziekte maandennbsp;duren. Velen sterven tw'ee a diac maanden, nadat ze duidelijkenbsp;ziekteverschijnselen vertoonden; vermoedelijk duurt echternbsp;het geheele ziekteproces dikwijls van (i tot '12 maanden.

Wat het sterftepercentage betreft, zoo staan mij geen zekere cijfers ten dienste; dat het echter zeer groot is, bewijst hetnbsp;volgende; 0|) eene onderneming werden 20 si)an trekrun-deren uit een andere streek aangekocht. Al spoedig bleken denbsp;dieren zickelijk te worden, hetgeen zich ojjenbaarde in toenemende vermagering en onvermogen om te werken. Ondernbsp;steeds toenemende verzwakking gingen de dieren successievelijknbsp;ten gronde, tot er na een jaar nog slechts vier stuks over-bleven, die allen aan surra bleken te lijden en tot skelettennbsp;vmrmagerd waren. Ook deze stierven kort daarna, zoodat hiernbsp;het verlies '100�/o bedroeg. Onder gunstige omstandighedennbsp;schijnt echtei' een klein percentage te genezen.

Van de kleine huisdieren schijnt de hond nu en dan op natnurlijke wijze ge�nfecteerd te worden, vermoedelijk doornbsp;het eten van aan surra lijdende dieren.

De voornaamste verschijnselen ziet men bij deze diersoort aan de oogen; deze beginnen, nadat men geruimen tijd na denbsp;infectie niets abnormaals aan de dieren heeft bemerkt, niettegenstaande zeer veel ])arasieten in het bloed voorkomen, opnbsp;een gegeven oogenblik te tranen met soms sterke zwmlling vannbsp;het bindvlies, dat er glasachtig uitziet. Veelal treedt tevens eennbsp;vrij sterk oedeem in het onderhuidsch vveefsel rondom een ofnbsp;heide oogen op, waardoor de kop soms aan ��n, soms aan beidenbsp;zijden, sterk gezAvolleu lijkt. Meestal wordt het doorscliijnendenbsp;hoornvlies eerst van ��n, vervolgens meestal ook van het tweede oog troebel en daarna geheel wit, zoodat de dieren nagenoegnbsp;geheel blind zijn. In dit stadium der ziekte treden verdei'nbsp;nog algemeene storingen op, de diei'en zijn lusteloos en loom,nbsp;de eetlust blijft langen tijd normaal, vermindert echter in het

laatste stadium. Veelal treden thans oedccnien aan den hals op en gaan de dieren ongeveer een maand na het o])trcdennbsp;van genoemde vei'sehijnselen ten gro/ide, terwijl tot twee a di'ienbsp;maanden na de inlectie soms geen ziektevmi�schijnselen mei'k-baar zijn.

Bij het konijn vindt men zeer constante en duidelijke ziekteverschijnselen. De dieren w'orden slechts ziek door kunstmatige infectie, waar\ooi� een lichte schram over do ooren voldoendenbsp;is; de verschijnselen zijn de volgende:

Iloew'el de eetlust steeds goed lilijft, vermageren dc dieren voortdurend, terwijl de uitwendige geslachtsorganen, zoowel bijnbsp;mannelijke als vrouwelijke individuen, veelal sterk oedemateusnbsp;aanzwellen en steeds eene ontsteking van het slijmvlies dernbsp;oogleden ojitreedt, die zich eerst kenmerkt door gc�njiceerdenbsp;conjunctivae, terw ijl zich vervolgens eeneslijmige, later purulentenbsp;secretie openhaart. Sommige individuen gaan onder deze verschijnselen in ongeveer 30 dagen ten gronde, bij andere duurtnbsp;de ziekte veel langer. Do ooren worden oedemateus, pijnlijknbsp;en voelen zeer warm aan, de haren o|) den kop vallen uit,nbsp;terwijl de huid verdroogt, met schubben bedekt is en op enkelenbsp;plaatsen afsterft en afvalt, vooral de oogleden necrotisecren tennbsp;laatste bijna geheel, zoodat dc dieren een jammerlijk aanziennbsp;vei't�onen en onder deze verschijnselen soms eerst na een ziek-teduur van 3 0-4 maanden aan uitputting steiwen.

.Alarmotten vertonnen nagenoeg geen ziekteverschijnselen, ze hebben echter bijna voortdurend parasieten in het bloed en gaannbsp;bijna zonder uitzondering na drie ii vier maanden onder toenemende vermagering ten gronde.

Bij muis en rat, die het best te infecteeren zijn door een weinig virulent materiaal in dc buikholte te spuiten, vcrloojitnbsp;de ziekte in 7 a 9 dagen doodelijk; de jiarasieten vmrtoonennbsp;zich bij deze diersoorten in enorm aantal in het bloed.

Behalve bij dc genoemde is de surra ook over te enten o|gt; wilde varkens, welke dieren er echter weinig gevoelig vooi'nbsp;schijnen te zijn. Van di�ie jonge door mij ge�nte exemplarennbsp;stierf er een 4 maanden na de infectie, een tweede was J)anbsp;vier maanden genezen, na slechts gedurende de eerste maand

130

nu en dan parasieten in liet bloed vertoond te hebben, terwijl de derde op herhaalde entingen met virulent bloed, voor zoovernbsp;was na te gaan, in het geheel niet reagceivle. liet schijnt dus,nbsp;dat eene infectie voor deze diersoort niet zeer gevaarlijk is.

Zagen we dus, dat, behalve bij paard en konijn, bij de overige diersoorten de ziekteverschijnselen niet zeer karakteristieknbsp;zijn, zoo is dit voor de groote huisdieren in nog sterkere matenbsp;met de lijkverschijnselen het geval.

Behalve de ook bij het leven waarneembare vochtuitstortingen onder do hnid, die echter veelal kort voor den dood verdwijnen,nbsp;vindt men gewoonlijk eenig sereus vocht in buikholte en hart-zakje, terwijl het hart licht van kleur is, veelal gespikkeld metnbsp;donkerroode vlekjes, door bloeduitstortingen veroorzaakt, zoowelnbsp;op buiten- als binnenwand. Dikwijls vindt men het slijmvlies dernbsp;dunne darmen met een oranjc-kicurige slijmlaag bedekt, terwijlnbsp;ik bij buffels enkele maken een bloederigen darminhond aantrof.

De milt lijkt normaal van grootte en consistentie, weegt men ze echter, dan blijkt ze meestal iets zwaarder dan normaal.

Bij alle kleine huisdieren daarentegen vindt men zeer karakteristiek een sterke miltzw'elling, die, in verband met de ziekteverschijnselen, als typisch voor surra gelden kan.

Heeft men de ziekte eenmaal bij verschillende huisdieren waargenomen en komen er verscheiden gevallen voor, dan is denbsp;onderkenning meestal niet moeielijk. Bij het paard treden zeernbsp;kort na de iidectic ook duidelijke ziekteverschijnselen oji, denbsp;loomheid der dieren, de zwakte in de achterhand, de S])oedignbsp;optredende vermagering, niettegenstaande de eetlust goed blijftnbsp;en indien deze opti'eden, de sterke oedeemen aan buik, geslachtsorganen en ledematen zijn dan karakteristiek.

Bij lamd en bulfel daarentegen treden belangrijke ziekteverschijnselen veelal eerst gernimen tijd na de infectie op en beperken do eei'ste symptomen zich veelal tot spoedigenbsp;vermoeidheid bij den arbeid en een weinig vermeerderde traan-secretie. Waar deze aan beide oogen gelijktijdig optreedt

iSi

zonder bekende oorzaak, moet men in streken waar surra liecrsclit, reeds dit eenc synn)tooni voor verdacht houden. Is mennbsp;onder deze omstandigheden in staat het verscho bloed der dierennbsp;microscopisch te onderzoeken of te doen onderzoeken, dan is dit denbsp;eenvoudigste manier om in korten tijd zekerheid te hebben. Mennbsp;onderzoeke dan steeds liet bloed van alle dieren, terwijl hetnbsp;bij die dieren, welke verdachte verschijnselen vertonnen, dagelijks herhaald moet worden tot men jjarasieten vindt of denbsp;verschijnselen geheel v erdwenen zijn. Voor een dergelijk bloedonderzoek is een eenvoudig microscoop, dat 200 maal vergroot,nbsp;reeds voldoende. Men reinigt de oorschelp van het te onderzoeken dier goed, zoekt een der duidelijk zichtbare adertjes opnbsp;en geeft hierin een ])rik met een gewone naald, treft men hetnbsp;adertje goed, dan ])arelt onmiddellijk een droppel bloed in hetnbsp;wondje, men raakt dit vlug even aan met een gereed gehouden voorwerj)glaasjc en bedekt het aldus o])gevangen droppeltjenbsp;bloed, dat zoo klein mogelijk moet zijn, met een dekglaasjc.

Onmiddellijk onder het inicroscoo)) gebracht, ziet men nu, indien de parasieten aanwezig zijn, dat op verschillende plaatsennbsp;de bloedlichaani))jes in trillende beweging gebracht wordennbsp;door parasieten, die in vvgt;rm eenige overeenkomst hebben metnbsp;muskietenlarven, doch natuurlijk uiterst klein zijn, maar zoonbsp;doorschijnend, dat ze eidvel door hun levendige beweging opvallen. Hoe dtinncj' het preparaat is, dat wil dus zeggen, hoenbsp;minder bloed er op het glaasje is en hoe beter dit zich overnbsp;de geheele oppervlakte verbreid heeft, hoe beter de parasietennbsp;zichtbaar zijn. Voor eene goede verdeeling van het bloed isnbsp;in de eerste plaats een vereischte, dat de glaasjes volkomennbsp;schoon en vrij van vet zijn, men laat het dekglaasje dan vlugnbsp;op het opgev angen bloeddroppeltje vallen en ziet dit zich, zondernbsp;dat men er op behoeft te drukken, ov'cr de geheele oppervlakte verspreiden.

Beschikt men niet over eene gelegenheid om het bloed zelf te onderzoeken of vmrsch te doen onderzoeken, zoo kan ooknbsp;volstaan worden met het vervaardigen van drooge preparaatjes,nbsp;d. w. z. dat men het bloed op een dekglaasje opvangt, dit metnbsp;een tweede bedekt, ze daarna snel van elkaar trekt en hetnbsp;bloed dat nu over beide glaasjes verdeeld is, laat drogen, door

het verdachte dier op een klein mes en geeft hiermede eenige opjjervlakkige sneedjes over de beide ooren van denbsp;te enten konijnen, waarvan men er liefst twee te gelijk neemt.nbsp;De sneedjes moeten slechts door de opperhuid diingen en nietnbsp;of nagenoeg niet bloeden, dus evenals bij het vaccineeren vannbsp;kinderen. Bevatte het entmateriaal snrra])arasieten, dan zietnbsp;men na 'l-i dagen bij de konijnen als eerste ziekteverschijnsel de randen der oogleden en het slijmvlies eenig.szinsnbsp;rood worden, waarna zich successievelijk het beschreven ziektebeeld ontwikkelt. Dennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dag na de infectie vindt men

bijna constant de surraparasiet in het bloed, daaj'iia bij konijnen veelal niet meer. -

Zooals we reeds opmerkten, vinden we in het bloed van aan surra lijdende dieren in sommige stadi�n der ziekte denbsp;surraparasiet, waardoor het lijden veroorzaakt wordt. Dezenbsp;parasiet is een diertje dat op den laagsten trap in het dierenrijk staat en tot de klasse der pi'otozo�n behoort en wel totnbsp;de groep der llagellatcn. Het zijn diertjes, wier lichaam slechtsnbsp;uit ��n cel bestaat; den naam llagellatcn hebben zij te dankennbsp;aan de omstandigheid, dat de membraan, waardoor de celnbsp;omgeven is, zich verlengt tot een llagellum, dat zich voordoctnbsp;als een zeer dun uitloo|)end v erlengsel en waarmede zeer snellenbsp;bewegingen worden gemaakt als met het slag vum een zweep,nbsp;waaraan ze hun naam, zweepdragers danken. Verschillendenbsp;soorten van deze groep komen als parasieten bij hoogere ennbsp;lagere dieren voor, sommigen veroorzaken ziekten bij het vvoon-dier, anderen niet. De soort, die de surra bij onze huisdieren

133

Veroorzaakt, Is bekend onder den naain van trypanosoma en naar den ontdekker, Evans, meer in het bizondei' als trypanosoma evansi. Omtrent de ontwikkeling on den levensloopnbsp;dezer parasieten is nog zeer weinig bekend. Zooals wij denbsp;trypanosoma in het bloed aantrci�en, doen ze zich voor alsnbsp;langgeivkte organismen, die in vorm eenige gelijkenis hebbennbsp;met een gewone aal. Het eene niteinde is tamelijk stomp, ditnbsp;is vermoedelijk het achtereinde, langs het lichaam loo])t eennbsp;membraanachtige verbreeding, die zich voortzet in het lange,nbsp;zeer dim nitloojieude zweepachtige voor-uitcinde, dat in voortdurende snelle beweging is en tot voortbeweging dient. Indenbsp;nabijheid van het stompe uiteinde ziet men een sterk licht-brekend korreltje, hetwelk met de celkern overeenkomt. Wanneer we nu het bloed van een ge�nfecteerd dier onderzoekennbsp;op het oogenblik, dat zich voor het eerst parasieten vertoonen,nbsp;hetgeen voor de meeste dieren na ��/j a 6 dagen jilaats heeft,nbsp;welk tijdperk het incubatietijdperk heet, dan zien we eerstnbsp;zeer weinig parasieten, na 24 uur echter is het getal enormnbsp;vermeerderd, hetgeen veel afhangt van de diersoort, waiarbijnbsp;we onderzoeken. In dit stadium nu, zien we telkens tweenbsp;jiarasieten zich met de stompe uiteinden aan elkaar voegen ennbsp;als het ware tot ��n lichaam versmelten; in dezen toestandnbsp;blijven ze gedurende 30 a 50 seconden, om vervolgens weer uitnbsp;elkaar te gaan en ieder afzonderlijk zich voort te bewegen; spoedignbsp;hiero]) zien we deelingsvormen optreden. Wat er dan verdernbsp;uit de jiarasieten wordt, is tot heden volkomen onbekend, zenbsp;wmrden plotseling volkomen onzichtbaar en veranderen in eennbsp;vorm, die het tot heden niet gelukt is aan te toonen, hoew el uitnbsp;het feit, dat het bloed ook in dit stadium virulent blijft, blijkt,nbsp;dat de parasiet nog steeds in een bepaalden ontwikkelingsvorm innbsp;het bloed aanwezig is. De parasiet, zooals w ij hem te zien krijgen,nbsp;is zeer klein, n. 1. ongeveei' 20 a 30 duizendste deelen van een millimeter lang en 2 a 3 duizendste millimeter dik. Om zich eenigs-zins eene voorstelling van deze afmetingen te maken diene, datnbsp;er dus in een cub. millimeter of in een zeer klein drop|)eltjenbsp;bloed '1000,000 dezer jiarasieten plaats kunnen vinden.

iXemen wc nu in aanmerking, dat deze jiarasieten, zooals w e zagen, in staat zijn om door een zeer gering defect in huid

431

of slijmvlies het lichaam van voor surra vatbare dieren blnnell te dringen, dan kan het geen verwondering baren, dat ondernbsp;de bloed/.uigende insecten zeer gevaarlijke overbrengers dezernbsp;ziekte gevonden worden. Zoo was reeds lang bekend, dat denbsp;Naugana of tsetseziekte in Zuid-Afrika door de steken van denbsp;tsetsevlieg kan worden verooi'zaakt. In deze streken komt denbsp;tsetsevlieg niet voor, doch wel naverwante soorten. Volgensnbsp;genomen proeven wordt de ziekte alhier niet overgebracht doornbsp;vlooien, Iniz�n of teken en evenmin door de verschillende kleinenbsp;vliegensoorten en de muskieten, die men dikwijls in de stallennbsp;aantreft, doch, hoewel het W'etenschappelijk bewijs hiervoor nietnbsp;geleverd is, zoo is het toch vrijwml zeker, dat de verspreidingnbsp;uitsluitend plaats heeft door eenige vliegensoorten, die onkel innbsp;de buitenlucht onze huisdieren bezoeken en hiei'onder is zeernbsp;verdacht de algemeen bekende horzel (tabanus tropicus), doornbsp;de bevolking pitek of pitak genoemd. Ahingt men dezen horzel,nbsp;nadat hij zich op een met ti'ypanosornen behebt dier heeft volgezogen, zoo vindt men de levende [larasiet zoowel in hetnbsp;maagbloed als soms in de steekwerktuigen terug en kan hetnbsp;dus geen verwondering baren, dat hij, van een ziek op eennbsp;gezond dier vliegende, dit laatste intccteert door zijn diepenbsp;steken, even goed als wij dit met cene naald kunnen doen.nbsp;Vermoedelijk zullen meeialerc insectensoorten de ziekte aldusnbsp;kumien overbrengen; welke dat zijn, is nog niet bekend. Uitnbsp;een praktisch oogpunt is het voldoende te weten, dat doornbsp;verschillende proefnemingen is aangetoond, dat de eerstgenoemde insectensoorten niet gevaarlijk zijn, zoodat zieke en gezondenbsp;dieren in cenzelfden stal kunnen verblijven, zonder dat de laatstenbsp;ge�nfecteerd worden, brengt men ze echter te samen op eennbsp;weideplaats, w'aar ze door de genoemde tabaniden en anderenbsp;bloedzuigende insectensooiden woialen bezocht, dan loopen denbsp;gezonde groot gevaar eveneens ge�id'ecteerd te wmrden. Vannbsp;de kleine proefdieren, n.1. konijn en marmot, staat het vast,nbsp;dat de ziekte niet door de paring woialt overgebracht. Voornbsp;do groote huisdieren is dit echter niet bewezen, integendeelnbsp;daar in het vaginaalslijm der zieke dieren trypanosomen wordennbsp;aongetroffen en, zooals door den Veearts Vrijuuru te Deli werdnbsp;aangetoond, met dat slijm, door het in de vagina eener gezonde

135

mei-rie te hi�ciigeii, deze ge�nfecteerd kon woi�den, is het zeer waiirsehijnlijk, dat ook door de paring de ziekte verspreid kannbsp;worden. Mieruit volgt van zelf, wat gedaan OKat worden ternbsp;voorkoinini�� dei' ziekte.

Zooals uit liet voorgaande volgt, is een eerste, vereischte, oin snrra-inl�'etie te vooi'komen, te zorgen, dat geen zieke dierennbsp;op de weideplaatsen komen, daar door ��n ziek dier de geheelenbsp;\eestapel op de nabijgelegen weideplaatsen aan het gevaarnbsp;\an infeitie wordt blootgesteld. Daar nu echter de ge�nfecteerde diei'en niet altijd te onderkennen zijn, is het in iederenbsp;streek, waar gevallen \an surra iiekend zijn, noodzakelijk omnbsp;den geheelen veestapel tnsschen zonso|)gang en zonsondergang gekraald te houden, wil men zijn dieren zeker voor denbsp;ziekte vi-ijwaren. De stallen moeten zoodanig zijn ingei�cht,nbsp;dat het licht sterk getemperd is, zooals in de inlandsche woningen, waar op midden-,lava veelal tevens de buffels gehuisvest zijn, het geval is. liet opsluiten van buffels in opimnbsp;kralen helpt natuurlijk niets, daar hier alle vliegensoorten innbsp;nog grootere hoeveelheid komen, dan wanneer de dieren vei-spi'eid 0|) de weideplaatsen loojien. Het is niet waarschijnlijk,nbsp;dat de vliegen, die de smetstof ovei�brengen, zich over grootenbsp;afstanden bewegen en dus is het ook niet noodzakelijk om, nanbsp;een geconstateerd geval van surra, den veestapel over eennbsp;gi'oot rayon overdag gestald te honden; een streek met eennbsp;sti�aal \an 2 paal is vermocdelijk voldoende. Waar mennbsp;echter in de gelegenheid is, de dieren des nachts te latimnbsp;weiden in plaats van over dag, of ze steeds 0|) stal te verplegen, voorkomt men natuurlijk het zekerst eene surra-infectii'.nbsp;Vooral zorge men in ge�nfecteerde streken de dieren niet korfnbsp;v'ooi' zonsondergang buiten te brengen, daar op, dat tijdstip denbsp;genoemde hoi-zels juist zeer veelvuldig en bloeddorstig zijn.

Kan num het vee, dat niet vooi' den arbeid gebezigd wordt, op deze w ijze dus zc'ker tegen de ziekte beschutteji, moeielijkernbsp;valt zulks voor die, welke een groot gedeelte van den dag innbsp;de buitenlucht moeten werkam. Hoe deze tegam de ge\aai�ijkenbsp;insectensteken te beveiligen ? Vele middelen worden aange-1)1. XV All.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11�

geven, die, op de huid gebracht, door liun lucht de insecten op een afstand houden. Vooral verschillende aetherische oli�nnbsp;hebben deze cigenscliap, doch, behalve dat ze duur zijn, hebbennbsp;zo IkU, nadeel, dat hun werkzaam bestanddeel spoedig vervluchtigt en daarmede hun werkzaamheid. De gewone vette oli�n,nbsp;hoewel minder werkzaam, behouden hun werking langer,nbsp;eveneens de gewone kooiteer en daar deze middelen mindernbsp;duur zijn, kunnen enkel deze ])raktisch in aanmerking komen,nbsp;al of niet gemengd met vluchtige oli�n. Werkzaam werdnbsp;dooi' mij bevonden: een mengsel van 3 deelen klapper- ofnbsp;lijnolie met ��n deel petroleum; de toevoeging van een weinignbsp;kajoepoeti-olie verhoogt de werkzaamheid, eveneens laurierolie.

Verder kan men de olie vervangen door teer en neme 1/3 kooiteer of zweedsche teer, 1/3 l'ctroleum en water, schudtnbsp;dit v��r het gebruik goed om, bcvochtige een lap met denbsp;liovendrijvende vloeistof en wrijve het geheele dier hier goednbsp;mede in. Afdoende zijn deze middelen echter niet en bevond

vliegennet, dat vooral rug en buik moet beschermen, welke deelen niet door staart of manen beschermd werden. Hetnbsp;net moet dus tot onder den buik afhangen en van een rijnbsp;kwastjes voorzien zijn. Door de beweging van het dier worden de vliegen dan steeds mechanisch verwijderd; goed vervaardigd, vond ik een dergelijk net voor paarden, zoolangnbsp;ze in beweging zijn, vrijwel afdoende, daar het lastige slaannbsp;met de staart geheel ophoudt.. Voor buffels zou men m. i.nbsp;hetzelfde kunnen bereiken, door ze v��r den arbeid een modderbad te laten nemen en ze gedurende den werktijd niet tenbsp;sirammen. Wordt er goed op gelet, dan kunnen trouwensnbsp;de hoi'zels, die niet met zwermen vliegen, zooals de kleinerenbsp;vliegensoorten, ook w-cl van de dieren gehouden worden doornbsp;steeds een jongen met een takje gewapend er naast tenbsp;doen loopen.

Uit het vooi'gaande blijkt dus, dat iedereen het in zijn macht heeft, zijne dieren voor een surra-infectie te behoeden en zullennbsp;dus in streken, waar de veestafiel zorgvuldig verpleegd wordt,nbsp;ejiiz��tie�n van deze ziekte niet meer kunnen voorkomen,nbsp;indien de genoemde voorschriften tijdig worden opgevolgd.

137

Verder is het de vraag, wat gedaan dient te worden met runderen en biill'els, die reeds ge�nfecteerd zijn. Onder dezenbsp;moeten we onderscheid maken tusschen die, \vclke ge�nfecteerdnbsp;zijn blijkens de aanwezigheid van tryponosomen in het bloednbsp;en die, welke reeds ziekteverschijnselen vertoonen.

Van de laatsten genezen, zooals we zagen, slechts oen zeer klein percentage en daar de ziekte een zeer langzaam verloopnbsp;kan hebben, terwijl de dieret) gedurende al dien tijd nietsnbsp;opbrengen en in huis verpleegd moeten worden, is het oekono-misch aangewezen, ze zoo sj)oedig mogelijk te slachten, alvorensnbsp;ze door vergevorderde vermagering voor de slachtbank ongeschikt zijn. liet slachten dezer dieren kan worden toegestaan,nbsp;omdat de ziekte bij de meeste diersooi'ten onkel door entingnbsp;kan worden overgebracht, doch niet door het eten van virulentnbsp;materiaal; enkel cenige vleeschetende diersoorten schijnen hieropnbsp;eene uitzondering te maken. Nu is de surra bij den menschnbsp;niet bekend en hoewel het niet waarschijnlijk is, dat wij nietnbsp;te infecteeren zouden zijn, zoo schijnt de vatbaarheid toch nietnbsp;groot, daar nimmer een geval geconstateerd is in streken, waarnbsp;de ziekte onder het vee cpizo�tisch hcerschte eri men dus volopnbsp;gelegenheid had, ge�nfecteerd te worden.

Daar we nu bovendien weten, dat de surra[)arasieten een zeer gering wiserstandsvermogen hebben, zoodot het bloed van aannbsp;surra lijdende dieren reeds il-i uren na den dood meestal zijnnbsp;virulentie geheel verloren heeft, indien het niet onder bizonderenbsp;\oorzorgsmaatregeleti (z.g.n. steriel) is opgevangen, zoo zalnbsp;van het gebruik van het vlcesch van aan surra lijdende dierennbsp;voor den mensch wel nimmer gevaar te vreezen zijn, daarnbsp;het, zoodra het goed bestorven is, de virulentie meestal reedsnbsp;heeft vtu'loren, doch door de bereiding, die het voor het gebruiknbsp;steeds moet ondergaan, in ieder geval geheel verliest.

Het slachten der aan suri�a lijdende dieren moet steeds plaats hebben na zonsondergang, terwijl alle vuil en afval v��r zonsopgang door verbranding dient onschadelijk gemaakt te worden,nbsp;daar zulks anders een rijke bron zou vormen, waar tal vannbsp;vliegen de smetstof zouden o])nemen om ze vervolgens op anderenbsp;dieren over te brengen.

138

^olon v�i-toonon, is de kans op goiiczing nic't ahsoliuit ongunstig, Inertegenover staat echter, (iat, ook indien z(; herstellen, ditnbsp;(;erst na een zeer lang tijdsverloop het geval is, meestal mem�nbsp;dan ('(�11 jaar, gedurende welken tijd de dieren steeds op stalnbsp;verple('gd moeten woi�den; in dien tijd hebben ze dus aannbsp;onderhoud zeker nagenoeg evenveel gekost als ze waard zijn,nbsp;l('rwijl de dici*en nagenoeg hun volle slacldvvaarde bezitten,nbsp;zoolang ze g(�en ziekter ersehijnselen vertoonen.

Ook voor deze categorie zal het dus in de meeste gevallen uit een oekonomisch oogpunt wml aangewezen zijn, ze te slachten,nbsp;zoodra de inlectie kan aaugetoond worden.

bestaan ei� redenen, die lu't sladiten minder gewenscht doen zijn, dan moeten de dieren in eene dmdvcre stalling opgeslot(�nnbsp;blijven, tot het bloed niet meer virulent blijkt, hetgeen maandelijks gecontroleerd dient te worden door enting \an telkensnbsp;twee konijnen; blijven (kze beide gezond, dan kan het diernbsp;als g('nezen beschouwd worden.

Daar paarden, \oor zoover bekend, nimmer� \ an surra genezen, is het zoowel voor het algemeen als in het wv-llogrepen eigeidK'lang van den eigenaar aangewezen, dediei�en onmiridellijknbsp;te doen afmaken, daar iedere cent aan onderhoud en verpl(�-ging ten koste gelegd, weggeworpen is.

Tot heden bleek geen enkel geneesmiddel een merkbaar� gunstige w'orkirrg op het verloop dezer ziekte rrit te oeferrerr.nbsp;.MIe derrkbare gerroesmiddclert zijrt er door� verschillende ondei�-zoekers tr'gen bepi�ordd, doch steeds zonder r'esultrrat. Diererr, dienbsp;de ziekte hebberr doorstaan, blijkerr voor nictrwe infectie orrgr*-voelig te zijn, z. g. ir. immuun. Daar h(;t bloedserttm van imirrrrnenbsp;diei-en dikwijls geneeskrachtige werking heeft bij de ziekte,nbsp;waartegen het dier immuun is, woi�den ook hier in deze richtiirgnbsp;proevetr genomen met serum van rund en buffel, die echter alh'rrnbsp;emr rregutief resultaat gaven, daai� dit sertrm itoch bij de aarr suri�rrnbsp;lijdende diereu ermige gmrstige werking uitoefende, noclr innbsp;staat was, gezonde dieren woor de ziekte orrvatbaar te ntcaken.

Daar we dus tot heden niet in staat zijrt dieren, die eerrnraal arm sttrra lijden, te genezen en evenmin om ze onvatbarrr \oot�

13!)

dl' zii'kti'. te aiakcii, zoo rust tc meer o[) iedereii veehouder de pliclit, alles te doen, wat mogelijk is, om surra-iidee.tie tenbsp;xoorkomeii, niet onkel in zijn eigen, doeh hool'dzakelijk in hetnbsp;algemeen belang en is het dns geAvenseht, om hiertoe te, geraken, dat van overheidswmge tegen deze ziekte ovei'al de volgende maatregelen worden vastgcstcid.

d\m i^�'. Dieren, die lijdende zijn aan surra, mogen weiden geslacht onder politietoezicht, indien ze nog in goeden \ oedingstoestand vei'keeren; hierbij zijn de volgende voorzorgsmaatregelen in acht te nemen:

liet vervoer van het zieke dier naar de slachtplaats en het slachten, moet geschieden na zonsondergang, terwijl de slachtplaats v��r zonso])gang volkomen schoongemaakt moet zijn.nbsp;De huid van het geslachte dier moet gedurende de eei'stenbsp;nur binnenshuis worden bewaard, eerst daarna mag ze in denbsp;buitenlucht wmrden gedroogd.

Ten' Dieren, lijdende aan sm-ra, die niet worden geslacht of afgemaakt, moeten in een donkeren stal ge�solei'rd gehouden worden en mogen niet worden vervoerd zondernbsp;vei'gnnning van het bestuur.

Ten 3'�'�. Indicn een of moei' gevallen van surj'a zijn gi'-constateerd, woi'dt voor een rayon, met een straal van palen het laten grazen van runderen, bull'els en paarden tusschennbsp;zonsopgang en zonsondergang verboden.

\ ooi�gedaan in dessa�s, gelegen binnen een afstand van 4 palen van een plaats, waar een veepassar gehouden wordt, zoonbsp;wordt het houden dezer jias.sar tijdelijk verboden.

Dit verbod kan worden ojigeheven ��n maand na den datum, waai'op het laatste geval is gcconstateei'd.

Ten 5''�. Bij het enzo�tisch optreden van surra kan in- en uitvoei' v^an vme, vooi' de streek waar de i'nzo�tie is geconstateerd, tijdelijk worden verboden.

Het verbod kan worden o|)geheven ��n maand na den datum, waarop hot laatste ziektegeval is geconstateerd.

122/25. Ziekteverscliijnselen bij bet paard. 125/128. Idem en verloop bij den buffel.nbsp;128/132. Idem bij bet rund.

OE RUNOERTEKEN EN BLOEDZUIGENDE VLIEGEN VAN NEDERLANDSCK-INDI�,

Dr. J. G. KONINGSBERGER.

In (ie eerste Aflevering van dit Deel werd, met goedvinden der Redactie ^�an Teijsmannia, mijn, in dit laatste tijdschriftnbsp;verschenen artikel over de insecten, die mogelijkerwijze Idj denbsp;verspreiding der surra eene rol spelen, overgenomen.

Sedert werd het verzoek ontvangen, ook een, in dO�O gepubliceerd artikel over Teken met de daarin voorkomende afbeeldingen te mogen overnemen. Daar echter de cliclmsnbsp;waren verloren geraakt, besloot ik, eene nieuwe plaat te latennbsp;teekenen, in het artikel zelf eenige kleine wijzigingen en toevoegingen aan te brengen en op de plaat ook een paar afbeeldingen te geven van de vliegen, die bij het onderzoek dernbsp;surra-insecten in het toegezonden materiaal voorkwamen.

Naar aanleiding dezer thans verschijnende plaat volgt hier dus in de eerste plaats een en ander over Teken.

DE R�NDERTEKEN.

De Teken [IxodiclaeJ vormen eene familie wui de orde der Acaritia of Mijten, die op hare beurt een onderdeel uitmaaktnbsp;van de klasse der Arachnoidea of spinachtige dieren. Zooalsnbsp;de meeste der tot deze klasse behoorende diervormen, voeden ooknbsp;de Teken zich met dierlijke' sappen; zij leven als parasieten opnbsp;grootere dieren en wel als uitwendige parasieten, die zich op

Daar vele soorten van Teken op paarden, runderen, schapen, iionden en vogels worden g(!Vondcn, cverd hun reeds lang eenenbsp;oeconomischc beteekenis toegekend en werden bouw en ontwikkelingsgeschiedenis van verschillende soorten in bijzonderhedennbsp;onderzocht.

De bouw der Teken komt in lioofdzaak op het volgende neer. liet lichaam wordt omsloten door eene taaie, lederachtige huid,nbsp;die zeer intrekbaar is, behalve op het voorste gedeelte der rugzijde, waar zij een hard, chitineus schild vormt, dat bij denbsp;mannetjes van vele soorten dikwijls- tot den achterrand van hetnbsp;lichaam doorloopt.

De kop is klein, maar draagt vrij samengestelde mondwerktui-gen (Fig. 1). Deze bestaan in de eerste plaats uit een paar kaak-' voelers, die als een stylet naar voren kunnen worden gestokennbsp;en voorts uit een onderkaak, die twee kaaktasters draagt ennbsp;zich in het midden voortzet tot een stevigen snuit, die vannbsp;talrijke kleine tandjes is voorzien (Fig. 3).

De jonge, pas uit het ei gekomen teken bezitten drie paar pooten; later komt er een vierde paar bij. In hunne jeugdnbsp;zijn de teken zeer bewegelijk; zij leven dan in het gras, i[inbsp;struikgewas en dergelijke jdaatsen en wachten daar het gunstigenbsp;oogenblik af om zich op een of ander dier te kunnen vestigen.nbsp;Is hun dit gelukt, dan boren zij zich met hun mondwerktuigennbsp;in de huid van hun gastheer en zuigen zich (dit doen althansnbsp;de wijfjes) z�� vol bloed, dat het lichaam tot een aanzienlijknbsp;veelvoud van zijn vroegeren onivang opzwelt (Fig. 5).

Daarna laten zij zich los en terwijl zij geruimen tijd teren op den grooten voorraad voedsel, dien ze hebben opgenomen,nbsp;brengen zij eene aanzienlijke hoeveelheid eieren voort uit eennbsp;oviduct, welks opening vlak achter den kop aan de buikzijde,nbsp;is gelegen. De paring, die hiei�aan voorafging, heeft plaatsnbsp;gehad, terwijl het dier nog vastgezogen zat. Bij de meestenbsp;teken is het nog onbekend, op welke wijze het mannetje, datnbsp;veel kleiner is dan het wijfje, gedurende de paring, die zeernbsp;lang duurt, in zijn onderhoud voorziet. Bij de Javaansche teeknbsp;echter is de toedracht dezer zaak zeer eenvoudig en zuigt het

mannet-jjc zich op dezelfde ])lek vast, als hef wijfje. Toename van den onivang van liet lichaam vindt bij het man netje niet plaats.

De ponten der teken zijn dun en eindigen in twee klauwen, tei�wijl hij de jongen bovendien een klein zuignapje te vindennbsp;is. Zoolang zij jong zijn, zijn de jiooten voor de voortbewegingnbsp;voldoende, maar wanneer de dieren volgezogen zijn, is er vannbsp;voortbeweging geen sjirake meer.

Dit alles was aangaande de teken reeds lang bekend, toen, eenige jaren geleden,, eene ontdekking werd gedaan, die aannbsp;deze dieren een veel grootere, oeconomischc beteekenis verleende,nbsp;dan hun tot dusverre was toegekend. De eer dezer ontdekkingnbsp;komt toe aan de Amerikanen S.MITII en Kilborne, die de resultaten hunner onderzoekingen neerlegden in eene uitvoerigenbsp;verhandeling, die in '1893 vanwege het Departement van Landbouw der Verecnigde Staten van Noord-Amerika verscheen ennbsp;den titel divuigt: ))lnvestigations into the nature, cause andnbsp;prevention of Southern Cattle Fever�.

In deze verhandeling toonden zij aan, dat de door hen bestudeerde ziekte, die tegenwoordig in llollandsche geschriften algemeen met den naam van Texas-koorts wordt bestem})eld, in nauw verband staat met het optreden cener bepaalde tekensoort en wel in dien zin, dat de bloedparasiet, die deze koortsnbsp;veroorzaakt, door de aanvallen der teken in het bloed dernbsp;i'underen wordt gebracht. De tekensoort in kwmstie was denbsp;reeds lang geleden door den Amerikaanschen entomoloog Rireynbsp;beschreven Ixodex fBoophilusJ bovis, v��r hem echter reeds doornbsp;Say gedoopt met den naam van Rhipicephalus annulatus.

Het bleek weldra, dat de Texas-koorts niet tot Amerika be-pei'kt was. Zij werd waai'genomen in Zuid-Afrika en in Australi�, terwijl v��r korten tijd van bevoegde zijde het vei'nioeden werd uitgesproken, dat zij ook in Nederlandsch-lndi� zoudenbsp;voorkomen. Dit vermoeden gaf de Uegeering aanleiding omnbsp;schrijver dezes oji te dragen een onderzoek in te stellen naarnbsp;de teken van Nederlandsch-Indi�.

Door de welwillende hulp der Gouvernements-veeartsen werd eene aanzienlijke hoeveelheid onderzoekingsmateriaal verkregennbsp;uit de volgende Residentie�n: Semarang, Soerakaida, Ratavia,nbsp;Preanger Regentschappen, Hagelen, Kediri, Tegal, Pekalongan

cn Palemhang. Rovcndien werd door tusschcnkomst van den Noderlandschcn Consiil-Gencraal te Melbourne vergelijkingsmateriaal nit Oncensland toegezonden van de aldaar voorkomendenbsp;tekensoort, die in de Aiistralisclu'. tijdscliriften algemeen metnbsp;den naani Ixodes bovis, Riley werd aangogeven en bijgevolgnbsp;\oor identiek werd gebonden met de Amerikaansebe. Het zijnbsp;tei'loops o])gemcrkt, dat dit laatste ook met de Zuid-Afrikaan-sebe soort bet geval w'as.

Ecne nauwkeurige vergelijking eebter van de tekensoort, die blijkens de toezendingen in Nederlandscb-Indi� de meest alge-meene is, met de Australiscbe exemplaren cn met de besebrij-vingen en afbeeldingen der Amerikaansebe Ixodes bovis, dedennbsp;bet mij eenigszins twijfelacbtig voorkomen, dat men liier metnbsp;��ne cn dezelfde diersoort zoude te doen bobben. Jlet nainonbsp;waren er ver.scbilpunten op te merken tusseben de Nederlandseb-Indiscbe en de Australiscbe aan de ��ne, en de Amerikaansebe,nbsp;mij destijds nog slecbts uit afbeeldingen bekend, aan denbsp;andere zijde.

Ten einde in deze zaak meerdere zekerbeid te verkrijgen, werden nu ook van het Dejiartement van Landbouw der Vor-eenigde Staten goed gedetermineerde exemplaren van Ixodesnbsp;bovis Riley gevraagd cn verkregen. Nauwelijks eeliter warennbsp;deze in mijn bezit, o( er versebeeu van de band van den lieernbsp;Fuller, Assistant Government Kntomolorjist to the Departmentnbsp;of Agriculture, Cape Colony, eene korti' verbandeling in betnbsp;Queensland Ayrirultural Journal, waarin werd aangetoond, datnbsp;de Amerikaansebe, de Zuid-Afrikaansebc en de Australiscbe teeknbsp;drie verscbillcnde soorten zijn, die van nu af de namen moeten dragen respectievelijk \'an Ithipicephnlus annulatus, S.\y,nbsp;Khipicephalus deroloralns. Koon en Dhipkephalus nustralis.nbsp;Fuller.

Door deze omstanJigbeid en door de afbeeldingen, waarvan de Heer Fuller zijne mededeeling vergezeld deed gaan, werdnbsp;bet onderzoek betreffende do teken van Nederlandscb-Indi� aanmerkelijk bes|)oedigd, daar bet mij bleek, dat de tekensoort,nbsp;die in deze streken liet meest algemeen, voorkomt, dezelfde isnbsp;als de Australiscbe en dat zij bijgevolg den naam moet dragennbsp;van Rhipicepkalus australis Fuller.

145

Wantieer de jonge dieren te voorschijn Komen uit do eieren, die door de ri)j)e wijljes ten getnle van \ele duizenden worden gelegd, zijn zij rood van kleur en nauNvelijks i/j m.M. groot.

De mondwerktuigen zijn dan naar verhouding veel grooter dan later. De pooten zijn zes in aantal, lang en aan het einde voorzien van twee klauwen en een zuignapje. Zij bewegen zich zeernbsp;vlug.

De volwassen mannetjes (Fig. 4) zijn biaiin van kleur en bereiken eene lengte; van 1�/, m.M. De geheele rugzijde vannbsp;het lichaam is bedekt met een chitineus schild, terwijl aan denbsp;buikzijde twee langwei�pige, chitiueuze schilden aan weerszijdennbsp;van de anale opening worden aangetroi�en, die in Fig. 2 bijnbsp;zeer stei'ke vergrooting zijn al'gebeeld. In deze afbeelding isnbsp;ook zichtbaar, dat zich aan het achtereinde van het lichaamnbsp;een hoornachtig, staartvormig uitsteeksel bevindt. Een dergelijknbsp;uitsteeksel ontbreekt geheel bij de Amcrikaansche ithipicephalusnbsp;annulalus, Say.

Aan het basale vStid\ der vporpooten is een naar voren gericht, aan zijn vooreinde tamelijk .sj)its uitsteek.^el. Een dergelijknbsp;uitsteeksel bevindt zich aan de schoudei�gedcelten van het rugschild, zoodat het dier zijn koj) kan beveiligen, door dien bijnanbsp;geheel tiisschen deze vici- uitsteeksels terug te trekken.�

De mondwerktuigen zijn bij aanzienlijke vergrooting alge-beeld in Fig 1. Duidelijkheidshalve zijn zij een weinig uit elkaaiquot; gelegd en geschematiseerd. De kaakvnelers zijn langnbsp;en dragen aan hun uiteinde e(;n bijtapparaat, welks lijnerenbsp;bouw' van belang is voor de onderscheiding der verschillendenbsp;soorten.

De kaaktasters zijn crij normaal gebouwd en bestaan uit drie geledingen. Onder de kaak voelers is een gedeelte vannbsp;den slurp zichtbaar, die. in Fig. tl afzonderlijk is afgcbeeld.nbsp;Het aantal rijen tandjes, dat de slurp draagt, w ordt door Fullkr

7A\ zicli \iistg(!Z(�t. on licigt;'iiit Ihiii licliiiiiiii dool' lu't o|)g�(�iioiiK'n blood o|) fo zwelloii, diui wordon zo i'oodbruiii on in soni-inigo g'ovidlon zoifs l'oani lioldorrood.

Wanncoi- zij gohool volgozogon zijn, boi-eiken zij oono longtc 'JO�'15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en in dit stadiinn golijken zij moer op een

Zooals ik liierboven reeds iiiededocide, lieel't de [laring |ilaats, x��rdat heit wijfje hare grootste afmetingen heeft bereikt. Hotnbsp;is mij tweemaal gelukt, een parend wijfje en mannetje o[� de-z.olldo plaats vastgezogen te vinden, zoodat aangaande de wijze,nbsp;waarop de mannetjes \ an doze soort zicfi voeden, geen tw ijfelnbsp;mei'r behoeft te bestaan.

Wanneei' liet W'ijtje haren gastheer heeft losgelaten, kan zij geruimen tijd zonder verdere opname van voedsel leven ennbsp;begint zij met het leggen of liever het v��rtbrengen der eieren.nbsp;Niet bij machte het zware lichaam met de dunne pooten tenbsp;steunen, ligt zij bewegingloos neer en is soms half bedolvennbsp;onder de groote hoeveelheid eieren, die zij uit de vlak achternbsp;den kop gelegen geslachtsopening voorthrengt. De eieren zelv enbsp;zijn klein, roodachtig en half doorschijnend.

De hier beschreven tekensoort is, blijkens de tah'ijke toezendingen, in Nederlandsch-lndie de meest algemeene op paarden en runderen.

Uit eenige streken (Dandong, Duitonzorg, Oost-Java) ontving ik echter nog oene tweede, die in voorkomen aanmerkolijknbsp;van llli.ijticeplialu.s auslralis afwijkt en don naam draagt vannbsp;Anililjiommn lesludinarmm, Koch.

Deze soort is afgebeeld in kig. I); de v olgozogen wijfjes erv an kunnen eene lengte horoikon van quot;25 m.M. on behooren dus totnbsp;do grootste teken. De kleur dezer diei'on is op (h; bovenzijdenbsp;roodbruin, op de onderzijde lichter. Wamu'or zij jong zijn, isnbsp;hot schild nog weinig ontwikkeld, maar de ti'okening op hofnbsp;lichaam zeer duidelijk. Later worden deze teekeningen vagor,nbsp;maar het schild zeer stevig. Het heeft dan eene gouilachtignbsp;rood(' kleur en een fraaion mctaalgioed. De overlangsche groevennbsp;op do. rugzijde zijn niet zeer duidelijk ; bij de volgezogen wijfjesnbsp;treden zij daarentegen op de buikzijde zeer op den voorgrond.

Sporadisch komen oji paarden en runderen nog een [laar andere

147

soorten van kleine teken voor; ik acht deze eoliter van wein!�' of i�eene i)eteekcnis.

Zeel' algemeen zijn eeliter vei'selnllcnde soorten van \aelit-l�iz(�n, die nog al eons \ooi' teken \\oi'den aangezien. Deze Yaclitluizen of MallopluKjn zijn evimwel in den ri'gel geennbsp;echte parasieten, omdat zij zich voeden met huidscliilfei's (�iinbsp;ander afval der dierlijke hnid. �m in de toekomst verwarringnbsp;te voorkomen, is in Fig 7 �('�n van deze Mdliophivjii afgehedd,nbsp;die tot liet geslai'ht Gjiropus hehoort.

De afbeeldingen S � 14 hebben betrekking op de dooi'mij op pag. 74 � 7lt;S van dit deel besproken ^ liegen, die in de verschillende (|)ag. l'i � 74 vermelde) zendingen voorkwamen.

Fig. 12 is eene afbeelding van Clirfi.wps tUspaf, Faiir., op pag. 77 besproken, terwijl Fig. ld eeni' Tdhanus-Mwrt (ver-moedi'lijk Tabanus ru/imilrls, F.vhr.) voorstelt. Fig. 14 isnbsp;een Liiisvlieg. Wij kunnen deze vliegen voorloopig buiten verdere beschouwing laten, daar het, hoewel niet �nmogelijk, toi'hnbsp;niet waarschijiilijk is, dat zij als overbrengers der surra-pa-rasieten moeten worden beschouwd. De laatste niededeelingininbsp;toch van den Heer Scn.VT in het Archief voor de Javasuiher-indastrie, 11103, All. 2, Waarnaar wij hier meenen te mogen verwijzen, hebben het surra-\ raagstnk eene aanzienlijke sclirede nader tot zijne oplossing gebracht. De twee soorten, waarop volgensnbsp;den lieer Schat de grootste verdenking moet vallen, zijn volgensnbsp;determinatie van den Dipteroloog Dr. de Yeijere, Slomoxyrnbsp;(�((Icilrans, L. en eene kleinere soort, voorloopig als eene nieuwenbsp;soort (exigua! van het geslacht Haemalobia beschreven.

Van de, door mij op pag. 78 beschreven vlieg geeft Fig. 8 eene afbeelding, naar een spiritns-exemplaar \ er\aardigd. Fig. 0nbsp;geeft den vleugel liij eenige vergrooting te zien; Fig. 10 dennbsp;kop van voren en Fig. 11 den kop, van terzijde gezien.

Zoo deze vlieg niet met Stornoxys calcilrans identisch is, is zij daaraan toch zeer nanw- verwant. Voor de bestrijdingsmaatregelen van de snri'a zal het overigens van w'einig belangnbsp;zijn, of de jiarasieten door ��ne .soort of door mem', onderlingnbsp;verwante soorten van vliegen worden o\ ergelirai'ht.

OPUNTIA COCCINELLIFERA ALS VEEVOEDER.

In den loo]) van het jaar lOOl ontving ik de inededeeling, dat in Mexico, in tijden van veevoodorgebr('k| met zeei' veelnbsp;succes een cactussoort gevoederd werd.

Het bleek mij, dat hc�ock] weA'd : de DOpuntia coccinelUfera'� (Madoereescb: Doeri tongko batoe of Tontjongan).

Het veelvuldig voorkomen dezer plant op Madoera, in verband met bet jaarlijks tcrugkeerend gebrek aan veevocdsel in dit gewest, deed- mij besluiten eene voederproef te nemen. Tenbsp;meer vond ik hiertoe aanleiding, daar mij bekend was, dat do zeernbsp;jonge uitspruitsels der |)lant, dus die, waaraan nog geene dorensnbsp;wn)rdcn aangetroffen, zeer gaarne door runderen worden gegeten.

Alvorens mij tot bet Bestuur der Vereeniging tot Bevordering van Veeai'tsenijkunde in Ned.-Indi� te wenden, om linantieelennbsp;steun voor deze proefnemingen, vermeende ik gegevens te moetennbsp;verzamelen betreffende voedingswaarde, enz.

Deze gegevens werden mij welwillend verstrekt door den Directeur van �s Lands plantentuin.

�Di antwoord oj) Uw schrijven van 19 dezer, heb ik de eer U mede te deelen, dat omtrent bet gebruik als veevoedei'nbsp;en omtrent de voedingswaarde van Optmlui Coccinellifera nietsnbsp;bekend is.

�Zooals o. a. blijkt uit een artikel, voorkomende in bijgaand No. V. d. Tropenpllanzen, dat ik U gaarne voor korten tijdnbsp;ter leen alsta, met verzoek om terugzending, wordt innbsp;Z. Europa, de nauw met Opuntia CocdneUifera verwantenbsp;O. Ficus indica als veevoeder gebruikt.

Tijdens het bezoek van den Chef der 3de Afdeeling der door rnij helieerde inrichting, Dr. P. van Romkurgh, aan Algiers,nbsp;zag hij een dooi-nlooze \ari�teit O. inermis, die vooi� veevoeder zeer geschikt moet zijn.

Tan O. Coccinellifera staan mij geen anahses ten dienste. Wel vond ik nit Algiers de volgende anal\ses vermeld vannbsp;Raquettes� dernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inermh.

Indien U eenige �raquettes� van de Opnniia Coccinellifera hierheen wilt zenden, dan kan er wel eene analyse, met hetnbsp;oog op de voedingswaarde, van gemaakt worden�.

Aan dit verzoek werd voldaan, door toezending van oude on jonge raquettes (gemengd).

Het resultaat der analyse deelde ZEd. mij bij schrijven van 30 Novembei' 1901 No. 3130 mede en waaraan ik het volgende ontleen.

�In antwoord op Uw schrijven van 20 jl. heb ik de eer U hierondervolgend het resultaat der, hier in het agricultuur-chemisch laboratorium,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verrichte analyse \an d(' door U ge

bevatten zij 1.27 % stikstof, corresj)ondeerende metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.93 � ruw eiwit,

Pgt;o\oiigo�ioemde mpdodecliiigcn gaven mij aanleiding een \()e(ler|)i�oef te nemen, waarvoor de (inanfieele iml|) van bovengenoemde vereeniging W(�rd ingeroepen en welke Imlp mijnbsp;werd verleend.

Van 2d .lannari tot 17 Februari is steeds Ix'pi'oefd bet di('r do racfuettes te leei'on eten, doeb steeds zomb'r sueces.

Zelfs bet absoluut ontbonden \an ander voi'dsel gedurende 5 dagen was niet in staat bet diei' te dwingen de gescbroeidi'nbsp;raipiettes vrijwillig tot y.ieb te nemen. Den 17''''quot; Februarinbsp;werd dan ook de proef aaugevangen nirt bet proefdier di�nbsp;ra(|uettes geforceerd te doen eten. Aangevangen met Kgi'.nbsp;pei- dag w erd deze boevcelbeid om de 5 dagen met f/.j Kgr.

\ ermeei'derd, zoodat op 1 x\])ril en verder gedurende de gebeele maand o Kgr. raapicttes per dag als bijvoedsel v erstrekt w'erden.

liet licbaam-sgcwicbt van bet proefdier, dat bij den aanvang dei� proef (17 Febr.) 100 Kgr. bedroeg, was ultimo Maart 100nbsp;en ultimo A|)i'il 202 Kgr.

Een gevvicbtstoename van .quot;12 Kgr. in 2fmaand is Z(�ei� zeker belangiajk te noemen en moet worden toegesebreven aannbsp;d(� uitstekende voeding met djagoeng- en katjangbladeren.

Uit de genomen proef bleek, dat zonder eenig nadeel voor de gezondheid, gedurende een maand aan een rund 5 Kgr.nbsp;ra(|uettes der 0. Cot'cinellifera per dag verstrekt kan worden.

Daar bet niet gelukt was bet dier de ra(|uettes vrijwillig te doc'ii eten, werd nog een tweede proef genoiiKm met (umnbsp;circa 0 maanden oud kalf.

Dezelfde mocielijkbeden deden zich ook hierbij voor. Tot v�rij-willig eten der ivujuettes was ook dit dier niet te krijgim, zoodat ook de proef werd genomen, als m(�t bovenbedoeldennbsp;stier en met even gunstig i�esultaat. Wegingen hebben nietnbsp;plaats gehad, daar geen weegschaal meer ter beschikking was.nbsp;De voedingstoestand van het dier was evenwel zicbtbaai' verbeterd. Nadeebgc gevolgen van de bijvoedering (b'r 5 Kgr.nbsp;ivniuettes per dag werden niet ondervonden.

ren van 0. C., doch het niet gelukken hij 2 dieren om ze vrijwillig de raquettes te doen eten, deed mij hiervan afzien.

Hoewel niet gebleken is, dat de s�ongko batoe�, zonder toevoeging van andere voedingsmiddelen, als vecvocdsel gebruikt zal kunnen worden, zoo is toch n. b. ni. afdoend bewezen, dat de in drogen staat 7,93 % ruw eiwit bevattende plant tot een vrij belangrijkenbsp;hoeveelheid kan bijgevoederd worden zonder eenig nadeel voornbsp;het organisme.

Ten slotte betuig ik mijri oprechten dank aan den Directeur van �s Lands plantentuin en het Bestuur der Yeeartsenijkundigenbsp;Vereeniging voor de mij zoo welwillend verleende hulp.

NOG EENS DE CASTRATIE VAN LEGERPAARDEN IN NEDERLANDSCH-INDI�.

Antwoord aan den heer B. VRIJBURG door W. GBOENEVELI), Ritmeester, Directeur van hetnbsp;Remonte-dep�t te Tjipadalarami.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(¹)

(n mijn over bovenstaand ondorworj) handelend artikel, voorkomende in Hot Paard No. 29 van 1901, kwam ik tot de conclusie:

))\Vaar de noodzakelijkheid, hetzij door de omstandigheden, �hetzij door de cigenscha})pen van het individu, niet dwingtnbsp;))tot castratie, daar castreere men niet; hengsten staan innbsp;�kracht boven merries en ruinen en waar men zonder grootenbsp;�bezwaren de eerste kan gebruiken, daar voere men niet alsnbsp;�algemeene maatregel castratie in�.

Dat artikel van mijne hand heeft, volgens den heer Vrijburg, nog al tongen in beweging gebracht en noopte hem, toen denbsp;vele (?) voorstanders van castratie in het Leger zwegen, innbsp;all. 4 deel 14 der Veeartsenij kundige Bladen een betoog tenbsp;leveren met de bedoeling de waarde mijner conclusie te ontzenuwen, daarbij de hoop uits])rekende op die wijze tot toenadering te komen.

Zulks kan ik niet anders dan op hoogen prijs stellen. Welke bezwaren heeft de heer Vrijburg tegen de door mij geleverdenbsp;bcschouwdng en gestelde conclusie?

Aan de hand van zijn opstel kunnen de bedenkingen van den heer Vrijrurc in de volgende punten wmrden samengevat.

Waar de heer GnoEVEVELD zoo welwillend was, mij zijn antwoord op het door mij geschrevene in het 14e deel pag. 384 der Veeartsenij-kundigc Bladen toe te zenden, zij het mij vergund enkele opmerkingennbsp;of ophelderingen te plaatsen daar, waar ik mot ZEd. van meening blijfnbsp;verschillen.

453

4. Wanneer hot Leger meent niet tot castratie te moeten overgaan en uitsluitend iiengstczi aaimeemt, werkt dit terug,nbsp;op de fokkerij in deze sti'eken en benadeelt hare belangen.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Mijne bezwaren tegen het in dienst stellen van merriesnbsp;worden onjuist geacht.

3. nbsp;nbsp;nbsp;De kalmere geaardheid van den ruin en het gemisnbsp;van geslachtsdi�ift maken licm geschikter voor troepenpaardnbsp;dan den hengst.

4. nbsp;nbsp;nbsp;In de zwaardere achterhand van den ruin heb ik geenenbsp;reden tot meerdere kracht gezien; de heer Vuuburg is vannbsp;enne tegenovergestelde meeniug.

liet zij mij vergund deze verschillende imnten aan eene nadere beschouwing te onderwerpen.

ad 4. In de eerste plaats moet ik de aandacht van den heer Vrijburg op het feit vestigen, dat het Leger ivei ruinennbsp;aanneemt, terwijl door mij in �t geheel er niet oj) is aangedrongen om met dien aankoop te breken. Wel is waar heeftnbsp;do bepaling, dat ook ruinen mogen worden aangekocht � zelfsnbsp;tegen vevliootjde jirijzcn � tot nu toe geen effect gesorteerd,nbsp;doch nergens zal de heer Vrijburg in mijn artikel hebbennbsp;gelezen, dat ik getracht heb daarin verandering tc brengen.

De vrees dus van den heer Vrijburg, dat sommigen uit eigenbelang, hopende later dieren aan het Leger te kunnen ver-koopen, niet tot castratie zullen overgaan, is dus geheel ongegrond en berust blijkbaar op een misverstand.

Het is mij zeer goed bekend, dat het Leger wel ruinen aankoojif. In mijn vorig artikel staat o. m. sHet Legerbestuur is op donnbsp;goeden weg, het koopt ruinen, ja prefereert zo zelfs, door zenbsp;duurder te betalen enz.�

Waar echter de heer Groeneveld op verschillende manier de superioriteit van hengsten boven ruinen tracht te bewijzen, ligtnbsp;het daar niet voor de hand te denken, dat ZEd. een tegenstandernbsp;is van den aankoop van ruinen ? Ik althans maakte die gevolgtrekking. Met genoegen lees ik echter hierboven, dat ZEd. in dennbsp;aankoop geen verandering wenscht.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

Thans levert het Leger � direct en indirect � nog menigen hengst aan de fokkerij; ging het Leger over tot algemeene

154

castratie, dan zou dat niet het geval zijn. In zooverre is liet niet-castreeren zelfs nog een voordeel voor de fokkerij.

liet aantal paarden, dat de fokkei'ij uit het Leger getrokken heeft, is, dank zij de vaak twijfelachtige medewerking tot nu toenbsp;heel gering. Hierin komt echter verbetering. Wanneer, zooals nunbsp;de plannen zijn, elk jaar do beste Sandelwoodhengsten uit denbsp;legerstallen voor de fokkerij mogen worden uitgezocht, kan mennbsp;gerust de rest castreeren, zonder dat dit de fokkerij benadeelt.

liet cenige nadeel voor do fokkerij zou dus daarin gelegen kunnen zijn, dat de Inlander, ziende, dat de Icgcrpaarden nietnbsp;worden gecastreerd, versterkt wordt in zijn tegenzin om zelfnbsp;wel zijne paarden te castreeren.

Aan het voorbeeld, dat het Leger zou geven bij algemcone castratie van de legorpaarden, hecht ik zeer weinig waarde. � De paardenfokker hier O]) Java, bij wien de jonge hengsten moeten wordennbsp;gecastreerd, is een desaman, die nooit een legcrpaard ziet.

Wat blijft er dus over van het gevaar voor de belangen van de fokkerij, veroorzaakt door het feit, dat het Leger geenenbsp;ala:cmeene castratie invoert?

Doch eisclit de fokkerij op Java, welke ten doel heeft cene verbetering van het paardenras, onvoorwaardelijk eene alge-meenc castratie der niet voor de voortteling geschikte hengstennbsp;en kan zonder die zeer ingrijpende maatregel het doel nietnbsp;worden bereikt ?

Moet hieruit de conclusie worden getrokken, dat de heer Groe-NEVET.n niet voor algemeene castratie is? Of is deze gevolgtrekking weer onjuist? In elk geval wordt sterk aan het nut van eene algemeene castratie getwijfeld.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y.

De heer Vrijburg verwacht van de pogingen tot verbetering van het paardenras in de Preanger-Rcgentschappen zonder castratie niets en is overtuigd, dat ik dat gevoelen deel.

155

Wanneer deze stelling juist was, zouden de tot nu toe genomen maatregelen geen succes gehad kunnen hebben, want niet, alleen, dat in dit gewest nog niets is, dat op eene algemecnenbsp;castratie gelijkt, doch zelfs de aanmoediging levert feitelijknbsp;allertreurigste resultaten op.

De tot nu toe verkreg-en uitkomsten van de Gouveniements-fokkerij in de Preanger Regentschappen zijn zeer bevredigend. Een ieder, die gedurende eenige jaren do centrale tentoonstellingnbsp;te Bandoeng heeft bijgowoond en tot oordeelen bevoegd is, zalnbsp;dit toegeven. � Ik verwacht echter geen blijvend resultaat, alsnbsp;niet tot castratie wordt overgegaan.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

De allerslechtste jtaarden worden ter castratie aangebodeti met de klaarblijkelijke bedoeling langs dien weg eene bekroning in de afdeeling ruinen te ver

Iloofdzakelijk daarom niet, omdat hij overtuigd is, dat een ruin minder krachtig is en minder mooi; het dier verliest innbsp;zijn oog belangrijk in waarde.

Waarom of de Inlandei- zijn jonge paarden niet castreert? Vraagt het hem zelf, hij zal U verbaasd aaiikijken, aanvankelijknbsp;uw vraag niet begrijpen en ten slotte antwoorden, dat dat innbsp;�t geheel geen gewoonte is, niemand doet het, in de geheele de.sa.nbsp;�t Zelfde zult U ondervinden, wanneer ge een Balinees vraagt,nbsp;waarom hij zijne sapi�s castreert. � Zijn vader, zijne kennissen,nbsp;iedereen castreert de sapis, dat hoort er bij. � Waarom castreei'tnbsp;de Madoerees zijn runderen niet; waarom worden in sommigenbsp;streken de karbouwen bijna alle gecastreerd, in andere weer niet?nbsp;'t Zelfde is �t geval met de geiten. �1 Is zuiver de kwestie of het innbsp;zoo�n streek gebruikelijk is of niet; van het doen ol niet doen,nbsp;van het voor en tegen geeft de kleine man zich geen rekenschap.

Waar de Inlander er een luxe-rijpaard oj) na houdt, zal hij een hengst prefereeren, om het temperament; welnu, laat die enkelenbsp;i'ijpaarden hengst blijven, aks dan de duizenden dienstpaardennbsp;maar gecastreerd worden.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

En waar die tegenzin zoo geprononceerd bestaat, mag daar de Regcering met een enkel woord last geven, dat alle man-,nbsp;nelijke dieren, ongeschikt voor de voortteling, moeten wordennbsp;gecastreerd? Is een dergelijk aantasten van het eigendomsrecht.nbsp;gew�ettigd door het algemeen belang? M.i. volstrekt niet; ennbsp;w�aar ter w'creld bestaat verplichte castratie?

Mijn antwoord hierop is kort: Doveral behalve in Ned-Indi�.quot;� In elk land, waar paardenfokkerij wordt gedreven, wordt de fokkernbsp;indirect verplicht tot het laten casti'eeren van zijne minderwaardigenbsp;mannelijke dieren. Is dit overal elders doorvoerbaar en hier innbsp;Indi� niet? Wordt daardoor het eigendomsrecht te veel aangetast?nbsp;Maar hoe dan in andere landen. De regeering ziet er hier tochnbsp;ook niet tegen op, om bejialingen te maken omtrent slachten,nbsp;waarbij verboden w'ordt het slachten van vi'ouwelijke runderen, koekalveren, wijfjes hulfels, witte hul�els en zoo meer. Kan ze nietnbsp;evengoed het gebruik van hengsten voor huurrijtuigen verbieden?nbsp;�t Spreekt vanzelf, dat elke overgang tot een anderen toestand zoonbsp;geleidelijk mogelijk moet plaats hehhen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' V.

Doch daarover zoiideti wij het niet hebben ; liet niet-castreeren der legerjiaarden benadeelt dus geenszins de belangen dernbsp;fokkerij.

ad 2. Do lieer VrihiisuiiG deelt niet inijne bezwaren tegen eene renionteering met merries, waardoor do beste exemplarennbsp;aan de voortteling zouden worden onttrokken. Doch � voornbsp;de Sandelhoiits, en daarop had ik speciaal het oog � geeftnbsp;hij het toe.

5)Als men in de toekomst uit het buitenland remonteert, zegt de heer Arlthurg verder, dan vervallen de bezw^aren doornbsp;den heer Grokseveld aangehaald�.

Dus mijne bezwaren w'arcn ivel bezwaren en als men in de toekomst voorgoed uit het liuitenland remonteert, vervalt er

Wanneer eenmaal het paardenras op Java en Sumatra zoover vooruitgebracht is, dat het aantal goede merries legio is, dannbsp;vervallen mijne bezAvaren, doch wanneer die toestand is ingetreden, zijn de heer Vrijcurg cm ik er niet meer om ons daarover te verblijden.

Aan lietgeen ik hierover sclireef in mijn vorig artikel iieJ) ik niets toe te voegen. D(! bezwaren van den heoi' Ghoeneveld warennbsp;bezwaren in eigen oog, voor mij bestonden en bestaan ze niet.nbsp;Dat de paardenfokkerij liier staat en valt met de remonteering, isnbsp;wel wat somber ingezien. De remonte heeft per jaar 200nbsp;paarden noodig en geheel Ned.-lndi� meerdere duizenden. � Eennbsp;ieder make daaruit zijne gevolgtrekking.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

ad 3. Het �hengst zijn� kan last veroorzaken; dat ben ik begonnen met te zeggen. Doch die last wordt in den regelnbsp;zeer overdreven voorgesteld. Wat de heer Vrijburg aanhaaltnbsp;van het doorgaan van eene gcheele besjianning van een veldstuk had even goed jilaats gehad, als die bespanning uit ruinennbsp;had bestaan.

Vroeger zei ik het reeds, castreer een doorgaandcn hengst en men krijgt een doorgaanden ruin.

De door castratie te verkrijgen kalmere geaardheid is als zoodanig geen nadeel, doch, �soms zelfs komt een tamelijknbsp;vervelende soort phlcgma in de plaats van een aangenaamnbsp;humeur� (B�ciili) en zeker is het, dat de dieren aan energienbsp;verliezen.

Wat ik gezien heb van de verandering der individuen na castratie, heeft mij dan ook de overtuiging gegeven, dat denbsp;ruin in algemeenen zin minder geschikt is voor troepenpaardnbsp;dan de hengst, omdat hij minder krachtig is. Ik heb redenennbsp;om te gelooven, dat deze ondervinding ook is opgedaan bij denbsp;van het remonte-dep�t afkomstige ruinen. Ook verlieze mennbsp;niet uit het oog, dat, evenals de merrie, ook de ruin een lichternbsp;beenstelsel heeft dan de hengst.

De heer Groeneveld heeft de overtuiging gekregen, dat de ruin minder geschikt is voor troepenpaard dan de hengst, omdat hijnbsp;minder krachtig is. Deze overtuiging is m. i. gebaseerd op heelnbsp;weinig gegevens. Wat wordt hier aan ruinen gebruikt in hetnbsp;Leger, nog bijna niets.

In de legerstallen te Petodjo zag ik laatst een 10-tal ruinen, die er bij denzelfden dienst beter uitzagen dan de hengsten.nbsp;Verder vernam ik, dat het beste paard van het remonte-depotnbsp;(volgens oordeel van den heer Groeneveld zelf) een ruin is uitnbsp;de Gouvernemeiits fokkerij.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

158

breedcre bekken kan een basis zijn voor eenc beter gespierde achterband, doch de kracht, welke uitgaat van dc achterhand,nbsp;is meer alhankclijk van de lengte der spieren dan van hunne dikte.

Dovendien staat de dikte der sjiieren niet in zoo nauw verband met de breedte van het bekken, als hunne lengte met de lengte van het kruis. Waaruit volgt, dat zelfs theoretischnbsp;niet is aan te toonen, dat de achterhand van den ruin sterkernbsp;zou zijn dan die van den hengst.

Het Lreedere bekken kan? neen is oen Ijasis voor eene betere gespierde achterband. � We weten allen, dat eene flinke breede koll'ernbsp;een voordeel is bij een paard. � Waar de beer Guoenevel� zichnbsp;verder aan theoi�ctisclic bescliouwingen waagt, is ZEd. niet ergnbsp;gelukkig. Hat b.v. de kracht, die van do spieren uitgaat, moernbsp;afhankelijk is van de lengte dan van de dikte is iets, wat men innbsp;weinig handboeken zal aantre�en.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

Wat de praktijk betreft, blijf ik vooralsnog bij mijne mee-dat de hengst kraclitiger is dan de ruin.

Hiermede iieb ik de bedenkingen van den heer Vih,(I!URG in �t kort besiiroken. Men zal inzien, dat ik bij mijne conclusienbsp;blijf, dat castratie de waarde van het individu in �t algemeennbsp;vermindert en hot is dan ook om die reden, dat ik het toejuich, dat eene algemcene castratie der legerpaarden niet is ingevoerd geworden.

Toch ben ik het met den hoer Vihjb�rg eeiis, dat, ondanks de nadeclen, hot vooral in het belang der opvoeding van denbsp;veulens bij de lulaiidsche fokkers en ook in dat van de fokkerij zou zijn � omdat het natuurlijk geheel zou beletten, dat

in deze materie voor een te krachtig ingrijpen. Eene verplichte algemeene castratie zou aan de liefhebberij voor het fokkennbsp;een govoeligen slag toebrengen, terwijl bovendien er geenenbsp;gelegenheid zou zijn om te voorzien in dc behoefte aan dekhengsten, welke daardoor zou ontstaan.

Dit is duidelijk; de heer Groeneveld is dus een voorstander van algemeene castratie en, zooals we zagen, ook voor den aankoop van ruinen door liet Legei�. �t Kan aan mij liggen, maarnbsp;ik meende uit het geschrevene eene andere gevolgtrekking tenbsp;moeten maken, en dat prikkelde me tot tegenschrijven.

In elk geval is hierdoor de castratiekwestie eens weei' van verschillende kanten bekeken, dat kan zijn nut hebben. Dannbsp;zie ik met genoegen de bekentenis van den heer Groekevelo opnbsp;schrift, dat ZEd. een voorstander is van den aankoop van ruinennbsp;door het Leger en van algemeene castratie.

Een vei'der schi'ijven over dit onderwerj) acht ik van mijn kant onnoodig. Mocht de heer Groeneveld lust gevoelen, enkele mijnernbsp;opmerkingen te weerleggen, dan zal de Redaktie ZEd. daarvoornbsp;zeker nog gaarne een plaatsje afstaan in de volgende afleveringnbsp;dezer Bladen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

Bandoeng in 190i^ zullen dat gaarne toestemmen moet op dien weg worden voortgegaan.

Niet waar? Waar men met castratie begint, moet eerst het slechtste onderhanden worden genomen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.

liet zien der ruinen op genoemde tentoonstelling heelt bij mij den reeds vroeger verkregen indruk versterkt, dat denbsp;Inlander alleen een paard castreert, wmaraan hij slechts geringenbsp;w'aarde toekent en dus uitsluitend om in het bezit te komennbsp;van de prijzen, welke aan ruinen worden toegekend.

liet wil mij voorkomen, dat zulks moet worden tegengegaan en dat alleen die ruinen voor eene bekroning in aanmerkingnbsp;moeten komen, welke ten minste dragelijk zijn en niet bestempeld moeten wmrden met den naam �caricatuur.�

Zooals het nu is neemt de Inlander eigenlijk een loojye met den goed bedoelden maatregel.

PONIES.

Nu, zoowel ill liet militaire Eurojia en liidi�alsiii liet particuliere, (ie pony meer en meer o|gt; den voorgroiid treedt, komt het mijnbsp;niet ondienstig voor, eerst een delinitie van pony te geven.

Te meer lijkt mij dit noodzakelijk, omdat de vroegere indceling in horses, galloways en ponies tegenwoordig zelden meer gebruiktnbsp;wordt en het tusschendier, galloway, niet meer genoemd wordt.nbsp;Onder iiony wordt (voor het |iolo-spel uitgezonderd) verstaannbsp;een jiaard, dat als het volgroeid is, niet hoogcr is dan'14 hands,nbsp;of i .42 M. Gaarne stelt men dan nog de voorwaarde, dat hetnbsp;gefokt is in een wilde of half wilde stoeterij, doch waar dezenbsp;steeds minder en minder voorkomen, zoowel in Europa als daarbuiten, is dit geen vereischte.

Het |)olo-rcglement voor Engeland en de koloni�n, (met nitzondering van Britsch-lndische |iolo-elubs, ojigenomen in denbsp;Indian Polo Association,) stelt als hoogtegrens voor den ponynbsp;14' 2 (fourteen hands two inches) of 1.47B M, en zulks omdatnbsp;daardoor de keus uit een grooter aantal dieren mogelijk wordt.

Van een pony, ook al wordt hij voor het jiolo-spel gefokt, is eerst na de africhting uit te maken of het een polo-pony is.

Vandaar dan ook, dat voor w'erkelijk goede jiolo-ponies om zoo te zeggen geen prijs te hoog is, en prijzen van 750nbsp;guineas of / 8450 herhaaldelijk betaald zijn.

De Britscli-Indischc |iolo-clubs schijnen gemakkelijker aan het benoodigde materiaal te komen. In iiRules for the regulationsnbsp;of Tournaments etc� vinden wc toch, dat de maximum hoogtenbsp;van polo-ponies is '13 hands 3 inches of 1.397 M.

En dat deze maat geen ijdele klank is en zorgvuldig gecontroleerd wordt, moge blijken uit de minutieuse voorschriften

omtrent metiiiquot;, ncergelegd in art. 21 van hetzelfde reglement, waarbij be])aald woi'dt, dat het to meten dier oj) een daartoenbsp;speciaal gelegd horizontaal cemcntvlak moet worden gesteld,nbsp;het hoofd zoodanig geplaatst, dat de lijn van nek naar schoft evenwijdig is aan het standvlak. De maat wordt, zooals overalnbsp;gebruikelijk is, genomen op de schoft en is stokmaat.

Onder Galloway verstond men oorsj)ronkelijk een paard afkomstig uit het landscha|) Galloway in Schotland, liet was een klein paard, veel gelijkende oj) den Welsh Goh, waarbijnbsp;het in de Encyclopedie of Agriculture ook vergeleken wordt.

liet ras nam snel in aantal af toen hunne gebruikers, de kolenbranders en mosverzanielaars, in aantal afnamen.

Yoor het begin van de negentiende eeuw heeft dit dier, dat noch als paard, noch als pony beschreven wordt, een wmrkzaam aandeelnbsp;gehad bij ontginning van het land in de schotsche laaglanden.

Toen daar nog geen w'cgen bestonden, en karren- en wa-gentransport nog niet voorkwuim in die streken, werden galloways niet alleen onder den man gebezigd, doch ook voor afvoer van landbouwproducten.

Daar hunne massa niet groot genoeg was en hunne kracht onvoldoende om den tw'ec-j)aardsploeg te trekken, gebruikte mennbsp;daarvooi' ossen, maar de sleden, die de karren en w agens vervingen, wmrden door galloways getrokken, tei'wijl zij ook alsnbsp;draagpaai'den dienst deden.

Wat de hoogte betreft was de oortijironkelijke Galloway in den regel onder de 1.42 M. Het wordt beschreven als een lichtnbsp;bruin paard, met zwarte beenen eil een klein hoofd.

Daar het gebruik verhooging van taille wenschelijk maakte, legde men zich hierop toe tot Hr 1850. Ten gevolge lt;laarvan

\roegere gallow^ay bijna geheel vei alleen nog voor in afgelegen streken als het eiland Muil.

Zoovel' wat de oorsjiroidvclijke naam Galloway betreft. Thans, hoewel de naam weinig meer als hoogte-aangevende maatnbsp;gebruikt w ordt, verstaat men er onder een klein paard, hoogernbsp;dan 14 .hands of 1.42 M.

in grooten getale voor bijna alle diensten met voorliefde gebruikt worden, heeft in de laatste jaren de pony-fokkerij meer ennbsp;meer de aandacht tot zich getrokken, ook huiten Engeland.

Afgescheiden van het i)olo-spel toch was langzamerhand gebleken, dat de pony veel beter bestand was tegen klimaats-in-vloeden, slechte of geen verzorging, kleine hoeveelheden en dannbsp;nog weinig voedzaam voeder, dan de groote paarden. Ook tegennbsp;zware vermoeienissen bleken zij, desnoods bij dag aan dagnbsp;werk, beter bestand dan �paarden�. liet kon dus haast nietnbsp;anders of voor oorlogspaard moest de pony het meest ge�igendenbsp;dier zijn, daar de bovengenoemde factoren als regel te veldenbsp;voorkomen.

Had men tot nog toe de weight-carrying hunter als het ideaal soldaten))aard beschouwd, de koloniale oorlogen in hetnbsp;algemeen en de Transvaal-oorlog in het bijzonder hebben geloerd,nbsp;dat de edele hunter een behoorlijke verzorging behoeft, hetgeennbsp;hem vooral in do koloni�n slechts zelden gegeven kan worden.nbsp;Daar men hovendien in de koloni�n hoofdzakelijk paarden houdtnbsp;voor den arbeid, en de werkelijk goede hunter een zeer kostbaarnbsp;paard is (zie The Field voor wat betreft de voor hunters hijnbsp;Tattersall�s auctions betaalde prijzen), dan blijkt hieruit, dat,nbsp;zeker voor de koloni�n, de hunter in zijn beste bctcekcnis,nbsp;niet het gebruikspaard kan zijn. En daar het soldatenpaardnbsp;zeer zeker het gebruikspaard bij uitnemendheid moet zijn, is denbsp;hunter, in aanmerking genomen de omstandigheden waarondernbsp;hij gebruikt moet worden, niet het koloniale soldatenjjaard.

Om de gedachten te bepalen, en om b. v. den vorm en bouw aan te geven, kan men voor het soldatenpaard naar de �iter/y/mnbsp;eigenschappen van den hunter verwijzen, de innerlijke eigenschappen eische men van den pony in zijn beste beteekenis. Volharding,nbsp;gehardheid en soberheid, gepaard met weerstands-vermogen.

Deze laatstgenoemde eigenschappen komen in den pony met groot overervingsvermogen voor. Hierom en hierom alleennbsp;is tegenwoordig het streven te verklaren cavalerie met poniesnbsp;te remonteeren en niet met paarden.

De pony, geboren uit wilde of halfwilde ouders (en dat deze zelfs thans nog in Engeland voorkomen zal hieronder blijken)nbsp;moest vanaf zijn geboorte voor zich zelfzorgen. The survival of

163

Hierbij gevoegd het oordeelkundig toevoegen van hengsten deed een ras ontstaan, geheel gewapend tegen klimaatsinvloe-den. In Engeland had en heeft men nog een andere gunstigenbsp;eigenschap.

Door het leven onder dikwijls zeer kommervolle omstandigheden, ging het ras in taille achteruit.

Daar liet den ervaren fokkers weldra bekend was, dat een kleine merrie, ook al wordt zij bevrucht door een grootennbsp;hengst, geen groot veulen ter wereld bracht, doch wel datnbsp;bij een groote merrie, gepaard met een kleinen hengst, eennbsp;behoorlijk groot veulen werd verwekt, ging men er toe overnbsp;merries jeugdig op te vangen.

Bij behoorlijke verpleging en krachtig voeder voerde men de hoogte op. Het bleek, dat de meeste ponyrassen in Engelandnbsp;daarvoor zeer vatbaar waren, en dat merries in gevangenschapnbsp;zelfs met een ,,hand� d. i. 1 dcM. in hoogte toenamen.

Daarna bevrucht en men was met het werk taille-verhooging weer een stap verder gekomen.

Een grootere merrie toch was verkregen, en hierbij een edele hengst gebracht zijnde, kreeg men een veulen van meer omvang,nbsp;dan uit een kleinere merrie het geval zou geweest zijn. Ditnbsp;laat zich trouwens ook verstaan. In een grootere merrie isnbsp;meer ruimte voorhanden voor ontwikkeling van de vrucht dannbsp;in een kleine.

Ten einde evenwel de soberheid en gehardheid niet alleen als erfstuk van de merrie in het veulen te verkrijgen, dochnbsp;ook rechtstreeks, werden moeder en veulen zoo veel mogelijknbsp;als het klimaat dit toeliet, blootgesteld aan klimaatsinvloeden.

^Vaar het vergrooten van taille de questie was, is het natuurlijk, dat onze aandacht dadelijk overgebracht wordt op de particuliere Preanger-fokkerij, welke niet, zooals de Gouvernements Preanger-fokkerij, in lioofdzaak streeft naar �verbetering vannbsp;het landspaard,� doch die sandelhout van grootere taille in de

Preanger wil fokken en hierin, liet kan niet ontkend worden, wordt aangcmoedigd door de fancy-prijzcn, die de Regeeringnbsp;voor dit onnutte goedje betaalt.

Wel heeft men soms gi'oote sandelhouts verkregen, grooter dan men op Socinba als regel zag, maar vraag niet wat voornbsp;paarden dit dikwijls zijn. Aan het begrip �taille� was eigenlijknbsp;alles ojjgeoflerd. Iloogbeenige, smalborstige, platribbige dieren,nbsp;zonder massa en zonder ontwikkeld beenstelsel, cxcusez du peu!

In die ongunstige beoordeeling van door particulieren gefokte sandelhoutponies sta ik zeker niet alleen, liet is mij bij informatie o. a. gebleken, dat bijna alle dekhengsten van denbsp;gouvernementsfokkerij in de Preanger afkomstig zijn uit dennbsp;troep of aangekocht zijn van oflicieren, dus op Soemba zijn

^Vaar het begrip �taille� niet onafscheidelijk samengaat met �massa� en �daaraan ge�venredigd beenstelsel,� daar is nietsnbsp;verkregen.

Taille wordt genielen, waarom men dan er maar niet aan wil in Indi� (de gouvernementsfokkerij uitgesloten) om ooknbsp;massa en daaraan ge�venredigd beenstelsel te meten, is mij eennbsp;raadsel, dat ik alleen kan oplossen met behulp van den factornbsp;bekrompen conservatisme.

Waar we in het buitenland zien, welke waarde gehecht wordt aan de cijfers, die het gewicht, de borstomtrek en de pijpmaatnbsp;aangeven, en dat in de landen, die op paardengebied een naamnbsp;hebben, als Frankrijk, Engeland, Duitschland, Amerika en Australi�, daar moet het te meer do verbazing wekken, dat de Neder-landsche (vooral de oudere) ])aardenmenschen in Indi� dezenbsp;questie trachten af te breken en als onnoodig voor tenbsp;stellen.

liet in Indi� door particulieren gefokte paard is vrijwel een unicum, wat aangaat zijn talrijke gebreken en vooral zijn ongeschiktheid voor behoorlijken arbeid.

Nog niet lang geleden zag ik een Amcrikaanschc eisch vmor levering van cavaleric-paardcn.

Deze bevatte niet anders dan: lieight of hoogte, girth of borstomtrek, weight of gewicht, shank of pijpniaat.

Als toelichting stond er bij: �cavalry purpose�. Iedereen wist er nu alles van.

Het groote voordeel in het eischen van maten voor bepaalde doelen is bovendien daarin gelegen, dat ook betrekkelijkenbsp;leeken, die een keer gezien hebben hoe of de maten genomen worden, in staat zijn uit te maken of hun paarden denbsp;vooruitzichten geven voor arbeid geschikt te worden en innbsp;de termen vallen om door commissies te kunnen wordennbsp;aangekocht.

Ook kan hier verwezen worden naar de sandelhout-stamboek-hengsten Dandy en Percival voor de troep aangekocht voor f 550 en 450 op het oog. Dat zij niet voor legerpaard zoudennbsp;deugen was vooruit te zien, daar de bruine bij een hoogtenbsp;van 1.32 slechts de zeer geringe borstomtrek van 1.43 M. had,nbsp;dus een platribbig dier zonder massa. De vos Dandy had 17,5nbsp;c.M. pijp, bij een taille van 1,34, dus had veel te weinig pijp.

En dit is vooral voor Indi�, waar de ])articuliere paardenfokkerij dikwijls door betrekkelijke leeken met veel liefhebberij en weinig kennis gedreven wordt, al een heel ding.

Bovendien zijn de keurmeesters van paarden er nu niet mede af met te zeggen, die pijp is te dun, dat paard heeft geen beenennbsp;of geen massa genoeg, want de centimeter-maat en het gewichtnbsp;wijzen het uit.

De tijden, dat keurmeesters, door eenvoudig te zeggen: �ik vind dat paard niet goed�, een paard veroordeelen, zouden dannbsp;voorbij zijn.

Evenzoo het feit, zooals we dit thans, tot groote fmancieele schade voor het gouvernement, bij de bereden wapens aantrelfen,nbsp;dat paarden door commissie A �op het oog� aangekocht en geschiktnbsp;worden verklaard voor den troe])endienst, eenige maanden laternbsp;door commissie B ook �op het oog� worden afgekeurd ennbsp;ausrangirt. Het Rernontedep�t kan hiervan medespreken!

Dat de pijpniaat wel een der grootste factoren van beoordecling van het beenstelsel is, deze waarheid nader toe te lichtennbsp;behoort eigenlijk niet meer thuis in een vaktijdschrift als denbsp;Vecartsenijkundige Bladen. Toch kan dit zijn nut hebben, waar

166

dit tijdschrift door vele paardenliefhebbers, die geen vakman zijn, met graagte wordt gelezen.

Do uitdj'iikking: �pijj)maat� is eigenlijk onjuist, daar onder de pijpmaat niet alleen begrepen is de omtrek van het pijpbeen,nbsp;doch ook van de huid en de pezen.

De hoofdzaak van deze maat is dan ook minder gelegen in de pijpbeen-omvang dan wel jnist in de pezen.

Is van terzijde gezien, bij het levende paard, de pijp breed, dus daardoor de pijpmaat aanzienlijk, dan is dit een bewijs:

1o. dat de daar liggende pezen de sterke uiteinden zijn van dikke krachtige spieren, welke aan de achterzijde van den onderarmnbsp;zijn gelegen, waardoor een waarborg ontstaat voor krachtige,nbsp;volhardende buiging van het been met weinig neiging tot kreupelheid (peesklap). Dikke zware pezen scheuren natuurlijk nietnbsp;zoo spoedig als dunne pezen.

2o. dat de pezen ook ver naar achter vrij uit elkaar liggen, waardoor het overbrengen van kracht onder de gunstigste omstandigheden plaats vindt. B. v. heelt het vrij uit elkaar liggennbsp;van de ])ezen het voordeel, dat zij, die naar beneden over denbsp;sesambeentjes loopen (buigpezen van kroon- en hoefbeen),nbsp;het gemakkelijk buigen van het onderbeen ten gevolgenbsp;hebben.

INog even teruggaande tot de particuliere sandelhout-fokkerij in de Preanger-Regcntschappen zij hier de vraag gesteld:

Theoretisch durf ik te zeggen: neen, en dit uitgaande van de stelling: Uit een kleine merrie fokt men geen groot veulen,nbsp;verkondigd door den in Engeland zeer bekenden practischennbsp;fokker Sm Walter Gilbey (Ilackney Society).

Waar nu bovendien het pur sang sandelhout-veulen in do Preanger gefokt, veelal een vrij licht beenstelsel heeft, de merrienbsp;zonder taille (massa, beenderenstelsel on hoogte) is, terwijl denbsp;hengst dczellde typische sandelhout-gebreken heeft, is de kansnbsp;op succes gering.

Bovendien nog een belangrijke factor. Hot al of niet bezitten der eigenschappen volharding en soberheid van den hengst zietnbsp;men dikwijls in de progenituur overgaan.

gebruikspaard volharding cn soberheid. Of deze eigenschappen in de als fokniateriaal gebruikte dieren worden gevonden betwijfel ik.

Zeer zeker is do sandelhout op Soemba sober, omdat daar gedurende 4 a 5 maanden eenvoudig gebrek aan voedsel is.

Vergelijkt men echter den sandelhout oj) Java met zjjn rasgenoot op Soemba, dan zien we dat de eerste vooral op het gebied van gras zeer kieskeurig is geworden. De schoonenbsp;eigenschap soberheid en het kunnen leven op weinig voedzaam voedsel heeft de sandelhout dan ook in den militairennbsp;dienst getoond niet te bezitten, reden w'aarom hij dan ook tenbsp;velde (i\tjeh) het als soldatenpaard geheel heeft afgelegdnbsp;en na eenige dagen, waarbij vaak zells zeer weinig van denbsp;dieren geeischt werd, zij als onbriiikbaai' moesten wordennbsp;aangemerkt.

Verder hoeft do practijk aangetoond, dat de sandelhout-merries van Soemba aangebracht, niettegenstaande uitmuntende verjdeging, niet, zooals� de halfwilde Engeische ponies, belangrijk in taille toenemen eji daar uit kleine merries geen grootenbsp;veulens te verw'achten zijn, is hiermede genoeg gezegd cnnbsp;staj)pcn wdj van de sandclhout-fokkerij in de Preanger regentschappen af.

Ten slotte meen ik hier een nieuw gezichtspunt te openen. Niemand onzer of hij heeft veel gehoord en zelf mcdeges])rokcnnbsp;(evenals ik) over den achteruitgang cn degeneratie van hetnbsp;.sandelliout-i�as. Een contr�le-officiers|)aardcn van het wapen dernbsp;Cavalerie uit het jaar 1849 toonde mij, tot mijne niet geringenbsp;verbazing, dat de taille van de oflicierspaarden toen bedroegnbsp;gemiddeld 1,20!

liet nuchtere cijfer wujst er dus op, dat minstens van 1849 de sandelhout niet zoo erg in taille is achteruitgegaan en vrijnbsp;waarschijnlijk ook niet als jiaard!

Wij moeten er dus toe komen om te zeggen, dat onze cischen (en zeer terecht), aan het gebruiks])aard gesteld, andei�s zijnnbsp;geworden.

Tevens blijkt hieruit, dat waar de natuurlijke taille 1,20 is, van een opvoeren van die taille op Java niet veel te verwachtennbsp;is, blijvende iii het pur sang sandelhout.

Ell in 1849 was dc uitvocr van paarden o]) Socniha nog gering cn dateert, deze van -IHdd.

Hot doodvonnis van den sandelhout als legerpaard is hier vrijwel mede geteekend.

Na deze beschouwing over de sandelhoutponics cn het fokken ervan o[) Java, zullen wij beginnen met de in Engeland gebezigde ponies eens nader te beschouwen, om daarna over tenbsp;gaan tot die van Azi� en Australi�, hierbij de Arabs en Berbersnbsp;in Noord-Afrika niet vergetende.

Toen Julius Gesar in Engeland kwam in 55 v. G. was hij verbaasd over de kracht, en gewilligheid van de paardennbsp;aldaar, welke door de oude Britten voor hun strijdwagensnbsp;gcbi'uikt werden.

Dat deze paarden grooter waren dan J.42 M. is niet aan te nemen, daar dit anders een zoo scherp opmerker als Gesarnbsp;wel zou zijn opgevallen, vergeleken bij de paarden, die hij innbsp;Spanje en eldei�s gezien had.

Het kan dan ook met vrij groote zekerheid vastgesteld worden, dat eerst door invoering van jiaarden van het vaste land door Saksen en Denen, het Engelsche paard langzaam in taillenbsp;toenam. Van deze taille-verhooging moet men zich intuschennbsp;niet veel voorstellen, daar eerst onder Hendrik VIII eenig toezicht op de fokkerij werd uitgeoefend.

liet Doomsday Book verincldt dan ook in dien tijd de aanwezigheid van bosch- of wilde paarden, die een zwervendnbsp;leven leidden in de bosschen en moerassen, die het grootstenbsp;deel van Engeland bedekten.

Van deze boschjiaarden stammen in rechte lijn af de ponies, die thans aangetroffen worden in het New Eorest, Exmoornbsp;cn Wales, en hebben zij, evenals hunne voorvaderen, door eennbsp;leven in vrijheid, dezelfde kleine taille, soberheid en volhardingnbsp;behouden.

Hendrik VHI nam in 1535 cn 15-41 strenge maatregelen om het boschpaard, dat het land afstroopte, uit te roeien.

Ook was hij van oordeel, dat de incestteelt niet kon strekken tot vergrooting van taille cn massa, gewenscht voor zijne oorlogspaarden.

stond mot 40 pond nu) verbodon hot dekkon van iporrics, die, afstammelingen van mindci' dan 1,32 M. konden leveren.

Het laten dekken door liengstlt;�n van minder dan 1,4-2 M. was op dezelfde straffen verboden.

D(!zc bepalingen evenwel zouden zich niet verder uitstrekken dan tot d(! getemde cn halfwilde paarden (in omheinde ])arkcn).

In 1541 zien wij dan ook een wet uit\ aardigcn, die bepaalde, dat niemand het recht luid hengsten boven de 2 jaar en geennbsp;1.52 M. hoog te laten losloojien in eenig bosch, jaehtgrond,nbsp;moeras, heide of w'oesten grond, terwijl ieder paard, niet geschiktnbsp;voor arbeid of voortteling, onder de vroeger genoemde hc-])alingen afgemaakt moest worden. Onder geschiktheid voornbsp;arbeid w'erd verstaan militaire dienst.

Doch de praktijk liet zien, dat de uitvoerbaarheid dezer wet zeer moeielijk is, en werd zij sjioedig een doode letter.

liet New Forest in Jlam})shire, lieeft een oppervlakte van 26.090 llektaren, waarvan 17000 weidegrond en de restnbsp;met boschaanplant. liet grootste gedeelte is onvruchtbaar ennbsp;moerassig, en van de vroegste tijdim af zijn hier in halfwildennbsp;toestand ponies gefokt.

In de 13de eeuw was hun aantal zoo groot, dat zij een bron van inkomsten vormden voor de kroon.

De eerste bloedmenging in den Forester had (ilaats in 1766 en wel door den volbloedhengst Marske, toen reeds vader vannbsp;het veulen Eclips.

Toen Eclips bei�ocmd was gcwoitlen in 1769 werd Marske verkocht als dekhengst naar Yorkshire.

Zooals ook thans dit in Australi� het geval is, had deze verbetering in het landspaai'd het gevolg, dat het aantalnbsp;koopers toenam, de fokkers niet bestand waren tegen denbsp;verleiding van het geld en zelfs hunne voor de fokkerij bestemde mciTics gingen verkoopen, waaardoor het ras weer achteruitging.

Na het stationneeren van een Arabischen hengst herhaalde zich dezelfde geschiedenis.

Het aantal New Foresters wordt thans geschat op 3000, waarvan een twaalf honderdtal ook �s winters geheel voor zichnbsp;zelf dient te zorgen.

Met ernst werd de verbetering ter hand genomen, nadat in 1889 twee Arabische hengsten hun invloed ten goede dedennbsp;komen en na de oprichting van de New Forest pony association,nbsp;hoofdzakelijk onder leiding van Lord Arthur Cecil, onlangsnbsp;lid van de Engelsche commissie, die het bekende rapport overnbsp;de Britsch-Indische jiaarden uitbracht.

Als een bizonderheid van de New Forest j)ony moge nog dienen zijne te bereiken hooge ouderdom, dikwijls meer dannbsp;dertig jaren bij voortdurenden arbeid.

Verder zijne eigenschap om in gevangenschap bizondcr te groeien, hoogten van 1.445 zijn dan niet zeldzaam, terwijlnbsp;de pony in vrijheid slechts 1.37 als maximum haalt.

Stamt uit Wales. Reeds in 945 werden door vorst Ilowel be])alingen vastgesteld omtrent handelswaarde, rechtnbsp;van verkoop enz. van het zich in het toenmalige koninkrijknbsp;bevindende paardenmateriaal.

Nog thans worden de zuivere Welsh ponies onderscheiden in die uit Noord- en die uit Zuid-Wales.

Hunne hoogte is maximum 1.27 M. bij voorkeur bruin, terwijl ook schimmels en zwarten in aanmerking komen.

Hunne wijze van gaan is als van den hunter, met een vlotte beweging van uit den schouder. Goede buiging der sprong-

De Ctoiiberland en West Moreland ponies staan bekend als uitmuntende rijdieren voor zwaar gewicht. Zij hebben massa,nbsp;al' te leiden uit het feit, dat dieren onder 1.42 M. wordennbsp;aangetroffen met 21.25 cM. ])ijp! De achterhand is zwaarnbsp;gespierd, de staart goed aangezet, de rug en lenden breed ennbsp;sterke schoft; hoog en lang, schouder zeer schuin en lang.

AFSTANDSRIT BRUSSEL � OSTENDE.

Do Raid Brussel � Ostende is uitgeschreven geworden met het doel om door oen prooi' met internationale deelneming denbsp;snelheid en het volhardingsvermogen na te gaan van verschillende paarden, ten einde daaruit te kunnen besluiten:

de. Welke verrichlinijen men in oorlo'jstijd van officier.spa-trouilles zal hunnen verwadden;

2e. Welke paarden voor het deelnemen aan deze patrouilles hehooren te worden aamjewezen;

3e. Welice u'ijze van voorliereidiiaj deze paarden zulten moeten hebben om de gunstigste resultaten to kunnen leveren;

Ad. 1. Tot het waarnemen ^�an belangrijke zaken, op welker spoedige melding men hoogen prijs stelt, worden ofiiciercn vernbsp;v��r het vei'kenningsl'ront uitgezonden tot vervulling eetiernbsp;bepaalde opdracht. Zij worden slechts door het hoogst noodigenbsp;aantal ordonnansen (0 a (S minstens) gevolgd, tot het over-brengen van berichten en te hunner beveiliging gedurende denbsp;eigenlijke waarneming. Behalve meer speciaal inilitaii'e kennis, moeten zij buitengewoon goed bereden zijn, evenals de hennbsp;volgende ordonnansen, omdat de mogelijkheid tot het vervullennbsp;hunner opdracht mceianalen uitsluitend van de snelheid en hednbsp;volhardingsvermogen, hunner paarden afhangt.

AVij laten hier enkele vcrriclitingcn volgen uit den Fransch-Duitschen oorlog, welke.geschiedden met com|�letc bepakkit)g onder een gewicht van gemiddeld '125 K. G. en in vijandelijknbsp;land. Den Oden Augustus 1(S70 over.sehreed Luit. Sti�MM vannbsp;het lt;Sstc Regt. Huzaren met eene ])atrouillc, bestaande uit 1nbsp;wachtmeester en 12 man, om 12 uur �s mitldags de Saar. Hijnbsp;heeft 15 uur onafgehi'oken gemarcheerd en 90 K. M. afgelegd, zonder de ])aarden te kunnen drenken of vo�rcn. �s Nachts

bleef men bij de gezadelde paarden de wacht liouden. Ten slotte waren de paarden 84 uur gezadeld geweest en luiddennbsp;125 K.W. direkten afstand afgelegd, zonder do vele noodzakclijkenbsp;omwegen mede te rekenen. De jiaarden hadden slechts eennbsp;weinig brood en cognac gehad.

Den 18den December 1870 reden de Luitenants von Veltheim, Lumley en von VVe�ell van Courville langs verschillende wegennbsp;over Mamers, Connerc�, en St. Galais naar Le Mans. De 1(50nbsp;K. M. werden in 21 � 25 uur afgclegd.

Luit. Lumley reed daarbij van Courville naar La Fert�-Dernard, zijnde ruim 100 K.M. in 10 uur.

Luit. voN ILygenow van het 18de Iluzaren-Dcgiment legde den 22sten December 1870 den afstand van 147 K.M. afnbsp;in 25 uur.

Den 21 sten Januari 1871 werd de vci-binding tusschen General VON Weiider en het Vilde Armec-korps door een Esca-dron van het 20ste Di'agonder-llegiment bewerkstelligd en daarbij 100 K. M., niet zonder gevecht, binnen 127-) uur afgclegd.

Gelijk reeds gezegd, heeft de Int. Uaid Brussel � Ostende ten doel gehad na te gaan, welke verrichtingen men in de toekomst van deze officicr.s-patrouillcs zal kunnen verwachten.

liet oflici�ol vei'slag, uitgebracht door den Nedeilandschcn gecommitteerden lloofdofficicr. Majoor R. 11. �. B.yuon van dernbsp;Capellen, zegt hieromtrent;

�Een goed paard, zooals er zeker 2 of 8 in ieder escadron zijn en dat volgens onze voorschriften aangewezen is om deelnbsp;uit te maken van de ofliciorspatrouilles en dus gedurende dennbsp;geheclcn zomer oji adem moet wezen, kan de volgende afstandennbsp;alleggcn:

))Men zal moeten erkennen, dat dit reeds een zeer grootc vooruitgang is, want do heroemde patrouilles in 1870, doornbsp;de Duitselie cavalerie gereden, hadden bijna een gcheclen dagnbsp;noodig om 100 K.M. al' te leggen.

�Eischt men gi'ootei'e afstanden dan 100 K.M., zoo zullen .slechts weinig paai'den in staat zijn om, de rusten medegerekend,nbsp;meer dan 10 K.M. per uur te doen.

�Hierbij is ondersteld, dat men alles, wnit noodeloos gewicht aanhrengt, moet achterlaten (he|)akking, sal)el, mantel).

�liet is daarom te w'cnschen, dat men zich niet zal laten alschrikken door alles wnit tegen dezen ilt geschreven is, maarnbsp;daarentegen de afstandsritten als een hoogst nuttige zaak zalnbsp;blijven be.sdionwen en trachten voordeel te putten uit de gedanenbsp;nndervinding.�

Betrell'ende de waarde der uitkomsten met den Raid vor-kregpn, zij nog opgemerkt, dat men b.v. de juistheid \an het bericlit, als zouden twee Zweedsche ol'licicren in dit voorjaarnbsp;den afstand van 100 K.M. in 4 n. 19 min. hebben afgelegd.nbsp;Vlij algemeen ernstig in tw'ijfel heeft getrokken, terwijl ditnbsp;record reeds tijdens de training met 4 min. geslagen werdnbsp;door Jobourg, bereden door den wacbtmeestcr I�eynaud, wiensnbsp;dienstpaard het was.

(Jok tijdens den Raid, berekend \ooi� den afstand van 132 K.M. en onder zeer ongunstige omstandigheden, wat den wegnbsp;betreft, en het ojionthoud aan de controles, werd dit recordnbsp;nagenoeg (in 4 u. 21 min.) bereikt door den Noorschen Ka-|)itein S.\iiTii Kiell.and.

De gevolgtrekking hieruit te maken is, dat onder do meest gunstige omstandigheden de maximum snelheid van een paardnbsp;over 100 K.M. 25 K.M. per uur is. Voor alstanden boven 100nbsp;K.M. dienen een of meerdere rusten ingesteld te worden, naar

gelang van den afstand, de sprongen te nemen tusschcn 50 en 75 K.M., terwijl de snelheid van het tempo dient \crminderdnbsp;te worden.

a. nbsp;nbsp;nbsp;voor afstanden beneden 150 K.M. tot hoogstens 22 K.M.nbsp;j)er uur.

b. nbsp;nbsp;nbsp;voor afstanden van 200 K. M. tot hoogstens 18 K. M.nbsp;per luir.

Een goed voorbei'eid sterk bloed|)aard zal echter kunnen alleggen ondei� normale omstandigheden:

a. nbsp;nbsp;nbsp;100nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.M. innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uur zonder rust (temiio 20 K.M. per uur);

b. nbsp;nbsp;nbsp;150nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.M. innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uur met 1 uur rust (tempo idem);

c. nbsp;nbsp;nbsp;200nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.M. innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uur met 2 X 'V4 inir rust (tempo 10

zonder overnomen te worden en na genoten rust weder ten volle bruikbaar te wezen.

De invloed van het gewicht van den ruiter is onder gelijke uinslandiglteden aanzienlijk; het is het principe van den handicap.nbsp;Doch evenzeer is het waar, dat het talent van den ruiter domineert over het gewicht, dat hij voor zijn j)ersoon in dennbsp;zadelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brengt. Dood gewicht, gelijk de bepakking of over

wicht, is veel nadceligcr voor snelheid en volhardingsvermogen dan het eigenlijke ruitergewicht.

Ad. 2. Welke paarden voor hel deelnemen aan deze patrouilles behooren te ivorden aangewezen.

Ten aanzien van het ras heeft de Raid uitgemaakt, dat do volbloed ook op den langen weg superieur is boven zijne krui-singsj)roducten; de i)rocven genoemen door Luit. Rausil gevennbsp;hieromtrent mede een doorslaand bewijs.

Hiermede is natuurlijk niet gezegd, dat daarom elke willekeurige volbloed supei'ieur zou zijn boven een goeden halfbloed of Ier. Als practisch i'esultaat van den Raid zal echter gesteldnbsp;kunnen woi'den, dat men bij de keuze zal moeten letten oj)nbsp;eene naverwantschap aan het volbloedpaard.

jaat' liet, meest gepresteerd, gelijk Coiirageux, 12-j. volhl. van Luit. Madame�, l!al\ meiia, 11-j. Ier van Luit. IIaentgens, Frizzles,nbsp;12-j. lialfbl. van Kap. Smith Kiellan�, terwijl de G-jarigcnbsp;Valnoige van Kap. Em. .Ioostens, do Belgische favoriet, zelfsnbsp;de 1�0 K.M. niet heeft kunnen halen.

Het meeste uithoudingsvcianogen is te verwachten na den S-jarigen leeftijd bereikt te hebben, tot 13�/^ a 14-jarigcn leeftijd.

tnoed en looplust. Trage of terughoudende jiaarden deugen in het algemeen niet, noch als i�ij- noch als trekpaard, maar voornbsp;hot alleggen van groote afstanden in korten tijd allerminst.nbsp;Deze moeten tot den arbeid geihvongen worden door voortdurend aandrijven, hetgeen de krachten, waarover zij beschikken, veel siioediger uitput, dan wanneer zij deze \ rijwillig ternbsp;beschikking van don ruiter stellen; zij zijn bovendien zeernbsp;vermoeiend voor den ruiter.

Wat den bouw betreft, dient w'cl in hoofdzaak de aandacht gelicht te zijn oji den toestand van rug en lenden en vooi'alnbsp;hoe het paard zijn rug onder den ruiter gebruikt. Een paard,nbsp;dat in dit ojizicht minder gunstig gebouwd schijnt, doch metnbsp;goede rugwerking veel looplust bezit, zal door den ruiter metnbsp;lichten zit gespaard kunnen worden en aldus nog veel kunnennbsp;jircstccrcn.

Gaat daarentegen ongunstige bouw gepaard mot terughoudendheid, zoo zal de rug het op den duur niet kunnen volhouden en eene aandoening der nieren te verwachten zijn.

Eindelijk dient het paard te beschikken over goede adem-halings- en spijsverteringsorganen en zal goede voeten moeten bezitten, w'clke bestand zijn om ook o|) ongunstigeii bodem hetnbsp;paard niet te begeven.

'177

.\�I. 3. Welke wijze van voorbereiding deze paarden zullen woelen hebben om de gunstigsle resultaten te kunnennbsp;leveren.

Naar aanleiding van den Raid is veel geschreven over cn-trainement, waarbij de ,,Sport Universel Illustr� zelfs zegt: �Aucune r�gk: �tablie' ne r�git I�cntrainement du ebe\al denbsp;guerre.� Ten einde deze uits])raak te logcnstrai�en, willen wijnbsp;allereerst nagaan welke grondregels de Nederlandsche voor-.scliriften daartoe aangeven.

�Het op adem brengen moet met langzame opklimming en geheel stelselmatig beoefend worden. Rij eene verstandige ennbsp;langzame opklimming zullen do krachten der paarden vermeerderd, de eetlust 0])gewckt en in het algemeen do gezondheidstoestand verbeterd worden. Rij eene plotseling te ver gedrevennbsp;oefening beeft juist bet tegenovergestelde ])laats, do krachtennbsp;nemen af, door vermoeidheid en verminderden eetlust.�

�De paarden moeten zoodanig aan den teugel zijn, dat zij in evenwicht gaan en niet in de ijzers kla])])cn, terwijl voorkomennbsp;moet worden, dat zij o]) het bit gaan leunen.

(Onder �evenwicht� zal hier moeten verstaan worden �even-wicht in den gang�, zoo mogelijk samengaande met �rijkunstig evenwicht�). �

�Rij voorkeur moeten deze oefeningen plaats hebben op oen afgebakend vierkant met goed afgeronde hoeken, op w'clkernbsp;zijden van 400 M. lengte, do afstand van M. goed in hetnbsp;oog vallend wordt aangeduid (tempo draf 2i25 M., galop 400nbsp;M. per min.); bij gemis aan zulk een oefeningsterrein kunnennbsp;de oefeningen ook o]) den langen weg wa)rden nitgevoei'd.�

�^Yanneer met de oefeningen van bet oj) adem brengen eens een aanvang is gemaakt, dan moeten ze dagelijks plaats hebben,nbsp;totdat de paarden rustig draven, zonder zich sterk te vermoeien. �

ten einde voor zich zelven en voor het i)aard de beweging geniakkelijker te maken en haar daardoor langer te kunnennbsp;volliouden. �

�In den gewonen galop moet de ruitei' het bovenlijf rechtop houden en daarmede de galopbeweging van het paard volgen;nbsp;de becnen blijven in natuurlijke ligging rustig aan het paardnbsp;gesloten en mogen in geen geval afgestoken worden. �

�Bij het o[) adem brengen moet steeds hoofdzakelijk op de ademhaling der paarden worden gelet, daar de beste beenennbsp;hun dienst weigeren, wanneer de longen te. sterk wmrden ingespannen. In rustigen toestand ademt het gezonde paardnbsp;zonder opvallende bew^eging der neusgaten, der ribben of vannbsp;den buik, 8 tot l� maal in de minuut. De galopbeweging vermeerdert de adendialing wel opvallend, doch deze moet na dennbsp;overgang in stap of in draf reeds na eenige minuten tol rustnbsp;komen. Mocht dit bij enkele paarden het geval niet zijn, dannbsp;is dat een teekeu, dat ze vooreerst nog door matiger bewegingnbsp;op kracht moeten gebracht w'orden. �

�V��r en na elke dezer oefeningen in snelle gangen moeten de paarden in een vrijen stap gereden worden; dc duur vannbsp;deze beweging in stap moet z�� geregeld worden, dat de/w/arden ten minste twee uren in de open lucht doorbrengen. �

andcj'c dan ovcrigo�is volkomen op kracht zijnde paarden onderwerpen, ook mogen ze nooit tot aan de uitputting der paarden worden voortgezet. Door het onverstandig en de krachten vannbsp;het j)aard te bovengaand voortzetten van deze oefening, zounbsp;men juist liet tegendeel verkrijgen van hetgeen men zich hierbijnbsp;als doel voorstelt. �

�Worden paarden, bij eene zorgvuldige verjileging op stal, met oordeel op adem gebracht, dan zijn zij rond, zonder dikkennbsp;huik, hebben hard gezond vleesch, glanzend haar en frisschenbsp;oog en.�

�Snelle gangen worden slechts bij uitzondering twee dagen achter elkander gereden.

�De afstanden in draf of galop af te leggen moeten zeer geleidelijk vergroot worden. Men regelt dit naar de ademhaling der jiaarden. Na een snellen rit moet de ademhaling na vijf,nbsp;hoogstens acht minuten normaal zijn.

Proest het paard dan binnen 1 a 2 minuten af, zoo is de arbeid voldoende geweest en brengt zij nut aan. �

�Hoe sneller de arbeid is, des te meer is het noodig de paarden droog op stal te brengen. Na het rijden van snelle gangen mag niet onniiddelijk halt worden gehouden, maar moet eerstnbsp;een tijd lang worden gestapt, zoo noodig aan de hand. Bijnbsp;koel en winderig weder mag bet paard niet te snel afkoelennbsp;en is het goed, na den galop, ongeveer 5 a 10 minuten tenbsp;sta])pen, en dan een korten tijd te draven.

�Een goed ge�ntraineerd paard heeft een gladde, glanzige huid, de s])ieren zijn hard en tevens duidelijk zichtbaar, denbsp;huid moet goed bewegelijk zijn, de traineer-plooi aan de billennbsp;is dan door vast spiervleesch ingesloten, smal, scherp en duidelijknbsp;zichtbaar. De ribben mogen bij iedere ademhaling te onderkennen zijn. Hoe ivateriger het zw'eet, des te beter de conditie;nbsp;hoe schuimiger en zeepachtiger, des te minder.

Een mislukt entrainement verraadt zich door een mager paard, dat spoedig zwmet. �

11/-2 �ur v��r, cn op zijn vroegst 1 uur nadat dc paarden gereden zijn, mag gedrenkt cn gevoederd worden. Paarden, die hetnbsp;voeder weigeren, blijft men rijden, maar zonder snellen arbeid.�

Waar wij aldus het bestaan van een belangrijk aantal grondregels constateeren, zoo is het aan den anderen kant zeker, dat de })raktijk van het entrainement den meesten ontbreekt.

Majoor R. II. �. Baron van der Capellen zegt dan ook in het oriici�cl verslag van den Raid:

�Vooral wat de training aangaat valt nog veel te Icercn cn moeten de paarden, aangewezen voor de oflicicrspatrouilles,nbsp;gewend worden aan een draftempo van 250 M. cn dit gemak-kelijk een half uur kunnen volhouden; verder moeten zij oj)nbsp;goeden bodem een galo]) van 400 M. gedurende 10 minutennbsp;kunnen volhouden, zonder zich bijzonder te vermoeien, terwijlnbsp;einddijk d(i ruiters dienen geoefend te zijn, om in stap naastnbsp;hun i)aard loopendc, den K.M. in 10 minuten af te leggen.� �

liet entrainement dient om het paard voor te bereiden voor den arbeid, die op een gegeven moment er van gevergd zalnbsp;w'orden en het tijdens den arbeid te behoeden tegen overneming.

Ten aanzien der hierbij betrokken levensfuncties is hot doel van het entrainement:

1�. Om de spieren, die bij dc voortbeweging in werking treden, in kracht te doen toenemen en deze te oefenen zichnbsp;snel cn bij herhaling samen te trekken, zonder vermoeid ofnbsp;uitgeput te geraken.

2quot;. Om de spieren van het hart te oefenen, ten einde door oen krachtige werking de normale spanning van het bloed innbsp;de slagaderen te onderhouden, welke spanning, ten gevolgenbsp;der spicrfunctionncering en daarmede gepaard gaande uitzettingnbsp;dor bloedvaten, daalt.

lijK bloed, waarin door dc stofwisseling koolzuur werd opgehoopt, hiervan te bevrijden cn zuurstof toe te voeren.

4�. Om dc werkkracht te bevorderen der afscheidingsorganen, als van dc huid, der nieren cn der ingewanden, waarvan vooralnbsp;dc werking van de lever van belang is, ten einde het bloed,nbsp;tijdens den arbeid, van schadelijke bestanddcelen te bevrijden.

S'*. Om liot paard door intensieve voeding, gepaard met arbeid in de vrije lucht, in den noodzakclijken kraclitstocstandnbsp;tc brengen.

Punt 1, 2, 3 en 4 hebben betrekking op de beweging, punt 4, ten aanzien der werking van de huid, oj) de verzorging,nbsp;punt 5 op de voeding.

Daar bij sterke training alle levensfuncties abnormaal in werking moeten treden en inzonderheid het zenuwstelsel op den duurnbsp;hierdoor wordt aangetast, mag do trainingstoestand niet onbepaald langen tijd worden volgehouden, doch dient weder eennbsp;tijd van matigen arbeid in te treden, ten einde de levensverrichtingen zich tc doen herstellen. Als gemiddelde duur vannbsp;hel entrainement voor cone groote krachtsins])anning, als bijnbsp;den Raid werd gevorderd, kan 2 maanden worden gesteld.nbsp;De Fransche ])aardenarts M�naud, naar aanleiding van dennbsp;Raid ge�nterviewd, geeft eveneens dezen tijdduur aan.

Daar de arbeid in het entrainement ten doel heeft de levensfuncties tc verhoogen, is het noodzakclijk hierbij eene zeer geleidelijke opklimming te betrachten en den arbeid steeds tijdig door rust te doen volgen. De beste tijd voor do rust is denbsp;nacht, terwijl de meest vci'kwikkendc uren hiervan vormennbsp;die v��r zonsopgang. In verband hiermede is het gcwenscht dennbsp;arbeid �s morgens niet te vroeg te beginnen, zelfs dan niet, wanneer groote warmte hiertoe wellicht zou kunnen verleiden.

Wat de gemiddelde duur der beweging betreft, hebben de entrai-nementen voor den Raid geleerd, dat eene dagelijksche beweging van 5 uur in de vrije lucht gewenscht is om, in verband met eenenbsp;intensieve voeding, het paard in goeden kraclitstocstand tc brengen, welke arbeidsduur echter geleidelijk moet worden bereikt.

Wanneer wij den duur van het entrainement aldus o]) 2 maanden stellen, zou de '1ste maand in hoofdzaak kunnen worden gewijdnbsp;aan het �op adem brengen�, de 2de maand meer speciaal aannbsp;het �op kracht brengen�.

Ten aanzien van den duur der reprises in versnelde gangen vermennen wij, dat de Raid geleerd heeft, dat deze reprises kortnbsp;genomen moeten worden, wat den galop betreft hoogstens iO

mimite,n, wat den draf betreft hoog.slem 30 miniden, loo eewigs-zins rnogelijk beneden deze cijfers te blijven, en de versnelde reprises te doen volgen door staj)reprises van enkele minuten,nbsp;ten einde alle levensfuncties zich zooveel inogelijk te doennbsp;herstellen.

Wanneer men het �op adem brengen� aldus tot 30 min. draf van 250 M, resp. 10 min. galop van 400 M. opvoert, zoonbsp;kan men dit wel als uiterste grens van het op adem brengennbsp;beschouwen, doch het paard moet hierin zoodanig geoefendnbsp;wmrden, dat de ademhaling weder na enkele minuten normaalnbsp;is; tijdens het op adem brengen moet de oefening dagelijksnbsp;��nmaal worden herhaald.

Aanvangende met 10 min. draf, resp. 4 min. galo]) en wmkelijks met 5 min. draf, resp. i\l., min. galop opklimnmnde, om dennbsp;anderen dag draf of galop, W�ordt het gewenschte resultaatnbsp;aldus in ��n maand bereikt, terwijl de verdere, bew eging moetnbsp;bestaan in staj) onder den ruiter of als handpaard, terwijl 1nbsp;maal �s weeks een afstand moet worden afgelegd, oi)klimmendenbsp;tot 50 KM.

De arbeid tijdens de 2de maand, gewijd aan het op kracht brengen en om het volhardingsvermogen te verhoogen; zou

'183

geregeld kunnen worden om den anderen dag onder den ruiter en aan de liand, als volgt :

a. liet afleggen van afstanden in halm tempo van 225 a 25� M. opklimmende tot 100 KM, met reprises van 20 min.nbsp;draf en 10 min. staj), in stap naast het paard gaande, dochnbsp;zonder rust.

c. liet maken v an proefritten in hel voorgenomen tempo oj) den langen weg, voor afstanden van 100 �150 KM. opklimmendenbsp;tot 50 K.M., voor afstanden van 200 KM. opklimmende tot 65 KM.

In verhand met eene noodzakelijke intensieve voeding krijgen wij hiervoor de volgende tabel, aangevende de oefeningen ��nmaal per week.

a. uitsluitend draf; b. draf en galop; c. uitsluitend galoj)-afgewisseld door staprcjirises, afhankelijk van do snelheid, die men wenscht te bereiken en van het paard, dat men vooi'nbsp;het doel beschikbaar heeft.

Eene snelheid van 20 K.M. per uur, uitsluitend galop, kan bereikt worden met; �

7 min. galoj) (400 M), waarna 2 min. stap (l�O M). Met draf en galop moet, ter bereiking van deze snelheid, of de duur,nbsp;()f het tempo van den galop wmrden vermeerderd.

Eene snelheid van 16 KM per uur is in draf fe bereiken met: 10 min draf (tempo 300 M). . =3000 M.

De Raid heeft geleerd, dat vooral het tempo van den draf bclangiljk kan stijgen boven het normale. Een tempo, waarbijnbsp;de K.M. in 3 min. wordt gedraafd, is zelfs over deze slechtenbsp;wegen door de meesten bereikt. Ook het tempo van den galopnbsp;zal boven de 400 M. kunnen stijgen; intusschen is het hierbijnbsp;meer zaak het tempo te regelen; geheel afhankelijk van hetnbsp;individu. Het is echter niet noodig en het zou zelfs verkeerdnbsp;zijn, deze snelle tempo�s ook steeds gedurende het entrainementnbsp;te rijden. Bij het op adem brengen in draf en galop zal hetnbsp;verkieslijk zijn zich te houden aan de reglementaire tempo�s,nbsp;waarbij de draf uitgestrekt kan worden tot 250 M., de galopnbsp;van phn. 400 M., terwijl in de 2de maand de draftempo�s,nbsp;tijdens het ��nmaal per week temporijden, kunnen uitgestrektnbsp;worden tot 300 a 330 M. per minuut, de galoptempo�s tot 450nbsp;a 500 M. per minuut. Bij de proefritten, tijdens de 2de maand,nbsp;moet het versterkte tem])0 gereden worden.

Tijdens de stapdagen gaat het paard uit als handpaard, liefst in het zand stappen. Wordt dit om de een of andere reden

485

noodzakelijk of gewenscht geacht, b.v. bij verminderden eetlust, dan kunnen ook de afstands- of proefritten, geheel of gedeeltelijk, tijdelijk als liandpaard ^Y()l�den afgelegd.

IETS OVER DE KEUZE EN DE WAARDE-BEPALING VAN FOKPAAROEN.

liet is zeer moeilijk de fokwaarde te beoordeelen naar uitwendige vormen en cigensebappen. Vooral in de volbloed-Ibkkerij kunnen zich hierbij de grootste verrassingen voordoen.

De drie zaken, waarnaar wij ons bij de keuzo te richten hebben, zijn: 'Ie gezondheid in den ruimsten zin des woordsnbsp;(gezonde weefsels, zenuwen, enz.). Hieronder vatten wij dusnbsp;samen: bouw van spieren, beenderen, toestand van de huid,nbsp;oogo|)slag, temperament, enz. Naar de hoedanigheid van hetnbsp;behang bij zware werk[)aarden kan men b. v. de kracht vannbsp;het beenwerk beoordeelen. liet behang mag niet kort borstelig,nbsp;doch ook niet spaarzaam en zacht zijn. De Shires hebben eennbsp;lijn, doch overvloedig behang en waar het er nu om te doennbsp;is van een licht soort landslag een zwaarder en meer edelnbsp;type te maken, zal men met engelsche werkpaarden beternbsp;z�n doel bereiken dan met Belgen, die niet zoo�n goed behangnbsp;hebben en wiens nakomelingen te licht van beonen blijven.

Bij de grootste paarden vindt men het meest den minder goeden haargroei aan de ondereinden der ledematen; een eenig-zins begrensde grootte is dus voor het verkrijgen van eennbsp;kernachtig gebouwd ])aard gewenscht. �nder de allergrootstennbsp;treft men het zeldzaamst uitstekende ouders aan.

Ten 2c: Het ext�rieur moet de type van het slag zuiver weergeven. Overigens moeten fokpaarden bezitten: een diepenbsp;borst, rechte, gevulde rug met diep gewelfde ribben, korte,nbsp;sterke, droge, goedgestelde boenen en ruimen krachtigen stapnbsp;en regelmatigen langen draf laten zien; daarbij een middelmatige grootte en zwa�arte.

'187

Men \^enscIlt de iioodige zwaarte, omdat een |)aard des te meer waard is, naarmate het, hij voldoenden adel, zwaardernbsp;is, omdat dit wijst oj) gezondheid, goede constitutie en voedselverwerking. Ook op de nakomelingen werkt de robustenbsp;bouw gunstig in; immers hij biedt de noodige ruimte voor donbsp;ontwikkeling van een Hink veulen, dat daarvan, ook na denbsp;geboorte nog, de gunstige gevolgen zal ondervinden.

Vooral voor de merrie zou dit van groot gewacht zijn, omdat do grootte der nakomelingen zich veel naar de moeder richt.nbsp;(Hier haalt de schrijver het voorbeeld van de muilezel- ennbsp;muildier-fokkerij aan, doch o. i. kan dat niet gelden als eennbsp;basis, waarop de paarden-fokkerij kan steunen. Ref.) N.4TiiLisiiJSnbsp;zegt, dat de kruising van groote hengsten met kleine mei'ri�nnbsp;meestal kleine veulens geeft, terwijl Ammon beweert, dat donbsp;nakomelingen van kleine hengsten en groote merries gemiddeldnbsp;grootcr zijn dan de vader. Daarom zijn de diepe, ruime ennbsp;krachtige v ormen v an de merj'ie nog steeds de meest gewenschtenbsp;voor de fokkerij. Immers de fokkerij in fingeland heeft hetnbsp;geleerd, hoe daar uit sterke, koudbloedige merries, gepaai'dnbsp;met edele hengsten, zeer goede en hooggeschatte paarden zijnnbsp;ontstaan, waarbij in de nakomelingen de noodige zwaaide behouden bleef en de luxe der hengsten gedeeltelijk overerfde.

Hoewel door velen beweerd, is het niet juist, dat beslist volbloed-])aarden beter zouden vererven dan koudbloedigen.

De bijzondeie eigenschappen van edele fokdieren, zooals bij de ki'uising van edele hengsten met koudbloed-merries, kannbsp;men slechts zelden in dezelfde mate in de nakomelingen vastleggen en verder ontwukkelen.

Tcntoonstellingsmerries vallen dikwijls als veulcnmerries niet mee, wanneer ze door sterke voeding in tcntoonstellings-conditienbsp;gebracht zijn. Zelden zal men merries oj) tentoonstellingennbsp;zien, die tcvmns zeer uitmunten als moedcrjiaard.

Wanneer de merrie van krachtige, normale vorm is, kan wat op adel worden toegegeven, want het is veel gemakkelijkernbsp;de nakomelingen te veredelen dan ze sterker te maken. Mennbsp;doet het beste door met normale en soliede merries te fokken;

de, op tentoonstellingen uitmuntende hengsten, dikwijls een bijzonder goede nakomelingschap.

Ten opzichte van de grootte geldt ook nog, dat het kleinere paard van een bepaald slag beter de normale vormen laat ziennbsp;en zich gemakkelijker laat fokken. De abnormale vormen zietnbsp;men het meest bij groote ))aarden; ook de (jualiteit gaat meernbsp;on meer verloren, wanneer men een groot en zwaar paardnbsp;fokken wil.

De merrie moet een echt vronwelijk niterlijk hebben; merrie met een hengstachtig niterlijk zijn dikwijls onvruchtbaar.

De bouw der merrie moet over �t algemeen gerekt, diep en ruim zijn, terwijl de hengst meer gedrongen en kort gewenschtnbsp;wordt. Kort en hoogbeenig zijn voor de fokmerrie onvergeeflijkenbsp;fouten. Van kleine, korte, nerveuse merries, fokt men zeldennbsp;waardige veulens; terwijl het tevens zeer moeilijk is uit te fijnenbsp;en lichte merries met zware, sterke hengsten weer sterkerenbsp;nakomelingen te fokken en het merri�n-materiaal w'eer op soliedennbsp;grondslag te brengen.

Verder moet de fokmerrie regelmatig hengstig worden, gemakkelijk opnemen, goed uitdragen en zoogen.

De hengst moet, omdat ze moet dienen voor veel merries, nauwkeurig beoordeeld w'orden, want iedere verbetering in denbsp;paardenfokkerij moet van het houden van beste hengsten uitgaan.

Het is een even groote fout het ras op den voorgrond te stellen als alleen op het individu af te gaan zoolang men nognbsp;niet over de nakomelingen van het paard kan oordeelen.

De w'aarde voor de fokkerij is voor de verschillende exemplaren, zelfs van een bepaalden stam, zeer uitecnloopend. Zelfs volle zusters zijn in de zuiverbloed-fokkerij nog niet evenveelnbsp;waard. Slechts dan is er de noodige garantie, wanneer hetnbsp;goede individu een goeden stamboom ten dienste staat.

De waarde van den stamboom wordt meer bepaald door de nog aantoonbare voortreffelijkheid der dieren, w^aardoor hijnbsp;gevormd wordt, dan door zijne lengte.

Het voornaamste is dus dat de dieren op zich zelf goed zijn, dat eenige naaste generaties uit voortreffelijke dieren bestaan

189

Men is soms geneigd om do matigheid van een individu te verontschuldigen door op goede afstamming te wijzen, en hooptnbsp;dat het veulen wel daarop zal terugslaan. Dit is een dwaling,nbsp;want het is dikwijls een feit, dat wanneer er reeds eenmaalnbsp;achteruitgang in een stam is, deze teruggang doorgaat.

Sciiw.\RZNECKEi{ Zegt: ))Ilet stamhoek moet zijn de fabrieks-stempel, doch de stempel mag niet meer gewicht in de schaal leggen dan het fabrikaat (het paai-d) zelf�.

POLO-PONIES.

liet polo-spel wordt algemeen zoo popvilair, dat een goede pony, goed afgericht, nu het driedubbele geldt van hetgeennbsp;het dier in vroegere jaren zoude hebben opgebracht; terwijlnbsp;elke vlugge, goed gebouwvle pony, die de 14.i maat of daarboven haalt, gereede afname zal vinden tegen prijzen, tennbsp;minste het dubbele zijnde van zijne marktwaarde als gewoonnbsp;rijpaard of licht wagenpaard. Tc Camperdowm zal een gewone,nbsp;])as van de weide gekomen '14.'1 pony niet veel meer o])brcngennbsp;dan � 7 (zeven pond sterling), maar voor een llinke en goednbsp;getrainde '14.1 pony zal minstens � 50 (vijftig pond sterling)nbsp;moeten worden betaald.

Niettegenstaande dezen Imogen prijs, die geboden wmrdt voor Ie klasse ponies, zijn deze toch in dit land (Australi�) vrijnbsp;zeldzaam, terwdjl zo hier toch als �t ware als kool groeien ennbsp;voorkomen.

Ik ben overtuigd, dat wij genoeg ruw materiaal hebben om de geheele polo-markt te voorzien, maar helaas, de gelegenheidnbsp;om hen behoorlijk te trainen in die districten, waar zij meernbsp;dan elders wmrden gefokt, ontbreekt en bovendien is �t mijnbsp;bekend, dat honderden van ponies van hand tot hand gaannbsp;(ieder jaar), totdat zij terecht komen in de stallen van paarden-handelaars of wmgenverhuurderijen, terwijl deze zelfde poniesnbsp;bij behoorlijke en kundige training 1� klasse polo-ponies zoudennbsp;zijn geworden!

In den regel is een polo-speler een man van geld, die voor zijn genoegen en voor zijne oefening speelt en deze heeft natuurlijk geen tijd en geen lust om uit een gew'one w'ilde ponynbsp;w'at goeds te maken, waarvan het onmiddellijke gevolg is, datnbsp;een echte polo-speler niet naar Cam])erdown gaat om daar eennbsp;polo-pony uit te zoeken, maar deze hier en daar opj)ikt in denbsp;districten, waar het polo-spel in zwang is en waar het dier bijnbsp;toeval ontdekt en dan zijn w'erk geleerd wordt.

Er zijn, of ten minste er waren, duizenden van inheemsclie paarden in Zuid-West-Queensland, geschikt voor het spel, indien zij slechts behoorlijk waren getraind geworden, maar......

De kooj)ers bedanken er voor; zij betalen liever � 50 (vijftig jiond sterling) voor een klaargemaakt dier, dan dat zij eennbsp;ongedresseerde pony voor niets zouden aannemen.

liet komt mij voor, dat er een gezond bestaan zoude te vinden zijn voor een degelijk dresseur, die deze zaak eens goednbsp;ter hand nam. Voornamelijk zal hij steeds hier in het landnbsp;zelf eene goede markt vinden, vooral in de omstreken vannbsp;Muswellbrook, Sydney en Quirindi, tijdens of tegen de gecostu-meerde polo-meetings, die daar geregeld gehouden worden ennbsp;komt hij daarvoor te laat, dan staat hem nog altijd de Britsch-indische kooper gaarne te woord.

Bijna iedere handelaar uit het Oosten heeft ��n of meer orders om polo-ponies te kooj)en voor de rijksten van den lande en,nbsp;alhoew'el zij zullen trachten zoo goedkoop mogelijk te kooi)en,nbsp;zoo zullen zij zich een w erkelijk goede polo-pony niet laten ontglippen door het niet doen van een redelijk bod.

In Engeland trekt in hooge mate het fokken van polo-ponies de aandacht, vooral bij hen, die het grootste belang stellen innbsp;het even opwekkende als mannelijke tijdverdrijf: het polo-spel.nbsp;Zij liouden er een polo-stamboek oj) na, waarin iedere ponynbsp;van w'elk ras ook kan worden ingeschreven, waanneer hij aannbsp;zekere vooiwvaarden voldoet.

Zij fokken naar een zeker tij])e en uitgaande van het beginsel, dat goede performers ook goede veulens moeten v��rtbrengen, laten zij twee superieure �spelcrs� jjaren, in de verwachting van prima resultaten, maar aangezien de Engelsche ])onies nog lang niet in de schaduw kunnen staan van denbsp;Icrsche- en de Amerikaansche, zullen zij die superioriteit ooknbsp;nooit overwinnen, zoolang zij �hackney�-bezoedeling toelaten.

De lersche pony is bijna volbloed, d. w. z. dat hij is gefokt, wat het meerendecl betreft, uit een volbloed van lersche afkomst,nbsp;maar tegenwoordig mag men gerust aannemen, dat het voor

De Amerikaan prefereert geen volbloed polo-pony. Hij zegt, dat zij te vurig zijn en niet zoo geschikt voor het werk,nbsp;wat zij moeten doen dan die, welke door een weinig �koud�'nbsp;bloed zijn getemperd en daarom haalt de kalme, berekenendenbsp;Yankee, hetgeen hij noodig heeft aan polo-ponies uit de �farnbsp;^Vest�, voornamelijk van Texas, xvaar de beste ponies wordennbsp;gefokt en waar zij dat doen met volbloed dekhengsten bijnbsp;inheemschc merries gedurende generaties. Behalve dat is ernbsp;zoo weinig gras en het water er zoo schaarsch, dat all��n denbsp;meest krachtige individuen het kunnen uithouden en in plaatsnbsp;van do hoogte der voorouders te erven, zooals vermoedelijknbsp;zoude gebeuren bij goede voeding enz., zoo verminderen zij innbsp;maat, totdat zij gelijk staan aaii het volbloed-paard vati 150nbsp;jaren geleden, in plaats van eenige gelijkenis te hebben metnbsp;het tegenwoordige volbloed-paard.

De maat van het tegenwoordige volbloed-|)aard is te danken aan eene 150-jarige ervaring van uitstekende voeding. Verminder het voedsel en laat het dier dit zelf op dorre weidennbsp;zoeken en gij zult ervaren, dat de mooiste volldoed in tweenbsp;generaties zal terugvallen tot de maat, ongeveer 14.2, vannbsp;alle zijne illustre voorouders van anderhalve eeuw te voren.

De Texas-pony heeft generaties van zuiver bloed, met een inlandsche mustang als basis, en naar al hetgeen ik hierovernbsp;gelezen heb, kom ik tot de overtuiging dat het echte modelnbsp;(het prototype) in groote kwantiteiten wordt aangetrolfen innbsp;het afgelegen Zuid-West-Quecnsland en in de uitgestrekte kalenbsp;vlakten van het noordelijkste gedeelte van Zuid-Australi�.

.\ustralische stoeterij-eigenaren kennen even goed als de Texasche �Cowboy� de volle waarde van een volbloed (�iinbsp;zullen ook nooit een ander ])aard berijden.

De invloed van het klimaat en gebrek aan goed voedsel hebben het meerendeel van hunne paarden teruggebracht totnbsp;eene hoogte, die hen zeer geschikt maakt voor het polo-spel,nbsp;zoowel als voor het gebruik voor bereden infanterie, maar zoo-lang zij niet door en door gedresseerd zijn voor het polo-si)el,nbsp;hebben zij geen waarde voor den vecleischenden polo-speler,nbsp;z-oowel in Indi� als in Australi�.

Indieii de buren uit de afgelegen noordelijke en westelijke streken zich zouden willen combineeren en onder elkaar j)olo-clubs opricliten, zooals men dat gedaan heeft in Yamarang,nbsp;Weelalabah, liowiong, Narrandera, Quirindi, Muswellbi'ook ennbsp;Scone, dan zouden zij met het spel veel genoegen zoowel alsnbsp;voordeel kunnen behalen.

liet voordeel zou voortspruiten uit de ponies zelven. Want als het werkelijk een goede pony is, zal de eigenaar niet langer afhankelijk behoeven te zijn van de Australische en Indische markten alleen.

Engelsche spelers zullen altijd bereid worden bevonden om een Ie klasse pony aan te koopen.

In Engeland heeft een pony een waarde van � 1(10 tot � 500 (honderd tot vijfhonderd pond stelling) terwijl de Indischenbsp;sportsman niet meer zal behoeven te betalen dan � 100 totnbsp;� 300 (honderd tot driehonderd pond sterling).

In Amerika kost een nog wilde Texas-pony van 20 tot 50 dollars (��n dollar = f 2.50 ncrt), maar als het dier eenmaal goed voor het spel is gedresseerd halen zij van 200 totnbsp;zelfs 1000 dollars.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Sidney mail).

DE SERUM-AGGLUTINATIE EN HARE BETEEKENIS VOOR DE VLEESCHKEURING

Dr. II. MIESSNER EN IIERBST (Archiv f�r wmenschaftUche und praktische Thierheilkunde.nbsp;Band 28, Helt 3�4J.

Ill 1898 vond Borde�, dat het serum van een cavia na 5-6 intra-abdominale injecties met konijnenblocd in staat was denbsp;roode bloedlichaampjes van het konijn te aggiutineeren en tenbsp;vernietigen.

Door inspuiting van eene willekeurige soort cel is het mogelijk een hierop inwerkend serum te vormen.

Deze agglutineerende eigenschap kan men gebruiken om den aard van eene organische substantie te onderkennen.

UnLENUUTii gebruikte ze voor gerechtelijk doel. Zijne proeven bewezen, dat men met behulji van serum van konijnen, die meerdere injecties van bloed gekregen hadden, aantoonen kon of mennbsp;te doen had met bloed van een mensch, een rund, een jiaard enz.nbsp;en hierbij was het onverschillig, of het te onderzoeken bloednbsp;verscli of reeds jaren oud of reeds in rotting was overgegaan.

Volgens Jess had men in de methode van �iilenhuth tot het bepalen van de soort van het bloed eene uitstekende methode voor het onderkennen van paardenvieesch en paardenbloed. Het bewijs moest echter nog geleverd worden.

Daar Uiileniiu�ii zijne methode voor het bloedonderzoek slechts kort heeft aangegeven, kwam het er in hoofdzaak op aan eenenbsp;nauwkeurige handelwijze te vinden en deze zoo eenvoudig tenbsp;maken, dat ieder ook zonder groote hulpmiddelen instaat zounbsp;zijn dergelijke onderzoekingen te verrichten.

lloofdzaak zijn volgens de schrijvers de bereiding �eines hocli-wertigen, klaren Serum� en de bereiding �einer klaren und gen�gend konzentrirten Fleischl�sung.�

W at het serum aangaat hebben zij zich bepaald tot het bloed van konijnen. De dieren werden in dier voege geprepareerd,nbsp;dat men hen het bloed van die diersoort, wier \ leesch men vannbsp;plan was na te gaan, in de buikholte spoot. Het bloed werdnbsp;opgevangen in flcsschen, waarin glazen kogeltjes, en ongeveernbsp;'10 minuten lang en krachtig geschud. Op deze wijze kreegnbsp;men eene fibrinvrije bloedmassa, die steriel gegaard maandennbsp;lang in de ijskist te bewaren was. Onder ase])tische cautelennbsp;werd met eene injecties})uit bij een konijn in rugligging 10nbsp;ccm. bloed in de buikholte gespoten en de insteekplaats metnbsp;jodoform-coll�diurn afgesloten. Na 4 dagen, niet eerder, kannbsp;weer een injectie volgen.

Het aantal injecties om een goed werkend serum te maken is verschillend. Zekerheidshalve is het aanbevelenswaardig 10nbsp;injecties te verrichten om �ein hochwertiges Scrum� te verkrijgen.nbsp;De werkzaamheid van het serum dient te worden gecontroleerd.

Het bloed voor den serumoogst wordt uit een oorader afgetapt; het wordt dadelijk gecentrifugeerd en het serum, dat zich heeft afgezet, wordt weggenomen. Meestal is het serumnbsp;helder. Mocht het serum opalesceeren, dan is het het best eennbsp;dergelijk konijn voor verdere proefnemingen maar niet te gebruiken.

Voor het bereiden van �Probe oder Festfl�ssigkeiten� werd aldus gehandeld:

Rund-, paarden-, varkens-, schapen- en hondenvleesch werd fijn gehakt en vermengd met 0.7 % keukenzout-oplossing en 5 % carbolzuur. Het bleek doelmatig dit mengsel in voorraad te hebben. De met fijn gehakt vleeschnbsp;en gecarboliseerde keukcnzout-o))lossing gevulde, door eenenbsp;watten prop afgesloten, glazen kolven worden 24 � 48 uur innbsp;de ijskist bewaard en dikwijls krachtig geschud, zoodat denbsp;vleeschstukjes in de vloeistof fijn verdeeld rondzwemmen. Dezenbsp;bruin-roode of rood-geele vloeistof, waarin bleeke vleeschstukjesnbsp;zweven, wordt zoo dikwijls geliltrecrd, tot ze volkomen heldernbsp;en doorzichtig is. Varkensvleesch oplossingen kunnen nog

wel eens een trocbe�ng simnleercn. Deze vloestoffen behouden hun helder voorkomen bij weken lang bewaren in de ijskist.nbsp;Dc beste concentratie der vloeistoffen is van versch vleescb 1: 50nbsp;en van rook-, pekelvleescb en worst 1: 25.

Om nu een vleeschonderzock te verrichten, neemt men goed schoongemaakte reageerbuisjes met zooveel mogelijk nauw lumen;nbsp;elk wordt met 2 ccm. der heldere te onderzoeken vleesch-carbol-keukenzout-oplossing gevuld. Hier voegt men aan toenbsp;0.2 ccm. van het specifieke serum, vvat met behulp van eennbsp;i ccm. pipette, die' in 10 gelijke deelen verdeeld is, zeer ge-

de te onderzoeken vloeistof is 1:10. Zijn de buisjes voorzien van de sera der verschillende geprepareerde konijnen, dannbsp;krijgt men in de overeenkomstige vleeschoplossing bij een goednbsp;serum reeds binnen een half uur, bij kamertemperatuur, eenenbsp;duidelijke troebcling, d. w. z. eene agglutinatie, die hoe langernbsp;hoe meer toeneemt.

Dij minderwaardig serum komen eerst na enkele uren, doch in elk geval binnen een tijdsverloop van 12 uur duidelijke aggluti-natie-verschijnselen voor den dag.

De schrijvers onderzochten vleesch van dieren versch en gekookt; ook in rotting overgegaan vleesch, geconserveerdenbsp;vlccschwaren (harde en zachte cervelaatworst), verschillendenbsp;soorten ])aardenworst, rund- en varkens-pekelvleesch, gerooktenbsp;varkensham enz.

Wegens het groote vetgehalte van enkele worstsoorten werd dikwijls eerst met aether, ontvet. Uit eene bij het oorspronkelijke stuk gevoegde tabel blijkt, dat de herkomst van verschnbsp;vleescli, verder van w'orst-, rook- en pekelwarcn met behulpnbsp;van specifieke sera uitstekend door het optreden van een duidelijk neerslag te bewijzen is.

Nooit w'as het echter mogelijk een neerslag te verkrijgen bij proofvloeistoffcn van gekookt vleesch. Uit de tabel blijkt, datnbsp;schapenvleesch evenals rundvleesch met het serum van eennbsp;konijn, dat met runderbloed was geprepareerd, eene duidelijkenbsp;agglutinatie gaf. Men is dus niet in staat op deze wijze rund-van schapenvleesch te onderscheiden.

vloeistof, die 5.5 % carbolzuiir en 20 % glycerine bevat, op negen deelen scrum en is dan ook geschikt om verzonden tenbsp;worden. Dit is een niet te onderschatten voordeel, want hetnbsp;zou anders niet te doen zijn, dat iedereen voor eene dcrgelijkcnbsp;keuring zelf de konijnen prepareerde en serum fabriceei'de.nbsp;Dit kunnen slechts groote instituten.

Uit dit alles blijkt, dat men in de serum-rcactie een uitstekend middel heeft om verschillende vleeschsoortcn van elkander te onderscheiden.

(liet zou niet onmogelijk zijn, dat deze methode zou kunnen toegepast worden voor het keuren van ding-ding. liet is dennbsp;Mahomedanen immers niet onverschillig of zij runder-dan welnbsp;varkensvleesch eten? ref).

DIE HYGI�NISCHE DIFFERENZIERUNG DER MARKTMILCH UND DEREN DERIVATE AUF BIOLOGISCHEM WEGE

In Uuiiienic scliijnt lict, vervalsclien van koeniolk door toevoeging van inelk van geiten of schapen voor to komen; idem van sclia])enkaas door toevoeging van de goodkooj)ere kaasnbsp;gemaakt nit koemelk.

Dit bedrog kon vroeger sleclits ontdekt worden door onze zintuigen, hetzij renk of smaak, wat toch wel bezwaarlijk isnbsp;uit een justitieel oogpunt.

Bordet had reeds gevonden, dat de kase�ne der melk precipiteerde door het bij^�oegen van serum van dieren, die te voren behandeld waren met melk. Tiians hadden do schrijversnbsp;zich tot taak gesteld eene voor de praktijk toepasselijke methodenbsp;ter onderscheiding der verschillende melksoorten te vinden ennbsp;ook eene om do genoemde vervalschingen in melk-iiroduktennbsp;te kunnen opsporon.

In de buikholten van konijnen wordt 0 a 7 maal in tus-schonpoozen van 5 � 10 dagen telkens 10 �20 ccM. aseptisch opgevangen melk of van eene koe, of van een schaaj), of vannbsp;een geit ingespoten. De aldus behandelde dieren worden gedood door het openen der carotiden.

Het bloed wordt stei'icl 0|)gevangcn en het serum, dat zich in verloo]) van 48 uui� al'zctte, \\ ordt met een pipet afgenomen.

Eene kleine hoeveelheid chlorolorm wordt er aan toegevoegd om het serum langer te kunnen bewaren.

i99

S. en L. stellen voor om dergelijke, na dc toediening van eene bepaalde mclksoort verkregen sera, die dan oj) de gelijknamigenbsp;melk eene specilieke werking uitoefenen, te noemen: soffen-barendc lactosei'a�.

Vooi� liet onderzoek gebruikten zij reageerbuisjes met eene doorsnede van 5 � G niM. Wanneer verscbc melk meteenvijf-tot tien maal grootcre boeveellieid gelijksoortig Dol�enbarendennbsp;lactoseriim� vermengd wordt, dan wordt dc vloeistof geelachtignbsp;of gedachtig rood, al naar gelang van de kleur van het serum,nbsp;terwijl gelijktijdig bij zacht onderst boven keeren aan den wandnbsp;van het Iniisje groote witte vlokken blijven kleven.

Na 1�2 minuten pakken die vlokken samen en zweven in een \ looistof, die naar verhouding helderder wordt. Na hoogstens '10 �15 minuten ontstaat een neerslag, dat op den bodemnbsp;van het buisje eene bijna com|)akte massa vormt, terwijl denbsp;vloeistof daarboven bijna de kleur heeft van het serum ofnbsp;min of meer opalesceerd. Bij langer blijven staan ontstaat eennbsp;vlies aan de oppervlakte.

Geheel anders ziet er een reageerbuisje uit gevuld met een mengsel van melk met een niet gelijksoortig lactoserum. Nanbsp;5 � '10 �15 min., ja zelfs na ��n uur is de vloeistof nog dezelfde,nbsp;zonder eenige vorming van vlokken. Eerst na 12 � 48 uur zietnbsp;men eenige scheiding ojitredcn, maar toch nooit zoo volkomennbsp;en zuiver als bij een gelijksoortig lactoserum.

Koemelk met een bepaalde hoeveelheid schapenmelk vermengd gaf niet alleen een neerslag, wanneer ze met koe-lactoserumnbsp;behandeld werd, maar ook, wanneer dit geschiedde met schapen-lactoserum, ofschoon het laatste bij zuivere koemelk geen neerslag geeft.

Op deze wijze gelukte het hen in dc als zuivere geleverde koemelk een gehalte van 2'/.2 % schapenmelk aan te toonen.

zijn, die op typische wijze op de intra-abdominale melktoedic-ning reageeren, w-at na te gaan is door na de 3'*� injectie te onderzoeken, of liet serum dan i'eeds het vermogen bezit innbsp;de gelijknamige mclksoort kase�ne neer te slaan.

WELKEN INVLOED HEBBEN DE NED. INDISCHE WEDLOOPEN, ZOOWEL DE EUROPEESCHE ALS DE INLANDSCHE,

OP DE PAARDENFOKKERIJ GEHAD.

Toil einde liet der Regeering niogelijk te maken den invloed der wedrennen op de paardenfokkerij in deze gewesten naarnbsp;juistheid te kunnen schatten, werd door den Directeur vannbsp;Binnenlandsch Bestuur bij missive dd. 23 Januari'1901 No. 405nbsp;aan de Residenten van Batavia, Preanger Regentschappen ennbsp;aan den Gouverneur van Sumatra�s Westkust verzocht aan hetnbsp;bestuur der Buitenzorgsche wedloopsocieteit, Preanger wed-loopsocieteit, Fort de Kocksche wedloopsocieteit (allen door denbsp;Regeering gesubsidieerd) te willen vragen orn:

h. Ojigave van het aantal dekhengsten sedert het bestaan door haar ingevoerd en de namen.

(/. Opgave van met die hengsten verworven progenituur en de bestemming aan die laatste gegeven.

II nbsp;nbsp;nbsp;Aan de Residenten van Djokjakarta, Soerakarta, Soerabaja,nbsp;Pasoeroean, Kediri, Sumatra�s Oostkust werd verzoekt medewerking te willen verleenen ten einde van de wedloopsocieteitennbsp;in hun gewest dezelfde bescheiden te erlangen en de hoopnbsp;uitgedrukt, dat de directies dezer wedloopsocieteiten genegennbsp;bevonden zouden worden, die gegevens te verschaffen. Aan denbsp;Residenten van Pekalongan, Kedoe en Ranjoemas werd verzochtnbsp;een onderzoek in te stellen naar de archieven der binnen het gewestnbsp;bestaan hebbende wedloopsocieteiten en zoo die nog mochtennbsp;worden aangetroffen, de registratieregisters en de statuten aannbsp;het Departement van Binnenlandsch Bestuur te willen opzenden.

202

zooals te verwacliten was, zeer st('i'k uiteen, maar geven toch een heeld van den meerderen ol' minderen ernst, waarmee door alnbsp;die wedloopsocieteiten naar de veredeling en verbetering vannbsp;het paardenras (art. 1 der statuten van bijna alle wedloop-soeieteiten in (ndhi) werd gestrccrd.

lh� verschillende wedl()0|)societciten antwoorden door fns-sehenkomst van de Ih'sidenfen van het geweest, hierop als volgt.

Door de wedlooi)S()cieteit Mafai�am zijn nooit dekhengsten ingevoerd, doch wad werd aanteekening gehouden \an denbsp;paarden, die ingeschreven zijn voor den (Irand l*i�i\ .Mataramnbsp;en voor den Mataram Derby. Als bijlagen wmren aan ditnbsp;schrijven toegevoegd de oflicieele verslagen van alle meetingsnbsp;sedert hare oprichting gehouden, benevens het reglement dernbsp;vereeniging en een afschrift van het register der paarden,

Dat omtrent de met eerstgenoemde hengsten verwekte progenituur niets bekend wms.

Dat bij het bestuur niet bekend was of en zoo ja welke dekhengsten dooi� de leden waren ingevoerd.

Dat de \ereeniging nooit opgave heeft ontvangen van hare leden van bij hen geboren veulens en het dus ook niet bekendnbsp;is, w'elke be.stemming aan die veulens is gegeven. Dit schrijven was vergezeld van de i�Cgistratieregisters van af denbsp;oprichting der soci�teit en van het reglement.

Sedert het bestaan der soci�teit waren door haar geen hengsten geimportcerd, doch alleen door ��n barer leden cn wel twee Airstralische n.1. Sw iveller cn Locky, door wmlke hengsten

'1. liet bestiuii' van de raceclul) van Malang antwooi'dde, dat men hot doel niet heeft kunnen verwezenlijken door gel)reknbsp;aan fondsen en dat registratie-registei's nooit Ijestaan hehben.

2. nbsp;nbsp;nbsp;De Loentadjangsche sjjoilveieeniging schiijft, dat de middelen tot nu toe niet toelaten dekhengsten te importeeren omnbsp;op die wijze het paardenras te verheteren.

3. nbsp;nbsp;nbsp;De Resident van Pasoeroean hiedt de afschriften vannbsp;het schrijven van het hestuur der Malangsche harddraverij ennbsp;renvereeniging en van de Loemadjangschc sportvereeniging aan,nbsp;elk vergezeld van de statuten en het reglement dier vereenigingennbsp;en schrijft daarbij het volgende:

�Geen dezer tw'ee vereenigingen heeft nog eenige serieuse �beteekenis. De leus in de artikelen'1 barer statuten aangegevennbsp;)HS niet meer dan een desideratum. Ik heb echter w'el ver-�trouwen, dat het gaandeweg de daarin oi)gegoven richting zalnbsp;�opgaan en de vereenigingen haar krachten en middelen nognbsp;�Ban iets anders zullen besteden dan jaarlijks eenige vroolijkenbsp;�dagen te bereiden onder het voorgeven van veredeling van hetnbsp;�paardenras en wat dies meer zij enz. enz.� (¹)

Dat ook andere Residenten de zaak als minder ernstig inzien, kan blijken uit het volgende.

Het rekest van de Soemedangsclie wedloopsocieteit dd. dO Juli '1901 (uitsluitend bestaande voor paarden van inlanders) oni in aanmerkingnbsp;te mogen komen voor een jaarlijksrdie subsidie, lokte een advies uitnbsp;van den Resident der Preanger Regentsebappen, waarin deze boofd-ambtenaar betoogde, dat de wedrennen van Bandoeng, sedert tientallennbsp;van jaren beboorende tot de ware volksvermaken, reeds voorzien in denbsp;behoefte der inlandsche ambtenaren om een genoegelijke afleiding tenbsp;vinden, te midden van vrienden en ambtgenooten en men van hetnbsp;goede te veel zou doen 'gruirten, indien de zoogenaamde inlandschenbsp;wedrennen ook op andere ))laatsen zouden worden gegeven en dus denbsp;neiging tot feestvieren onder de inlandsche ambtenaren hierdoor nognbsp;meer dan thans reeds het geval is, zou worden aangemoedigd. Opnbsp;grond hiervan meende ZHEdG. in overweging te moeten geven afwijzend te beschikken op bovengenoemd rekest.

I)(^ wedloopsocieteit �litar antwoordt, dat nooit door de soci�teit liongsten zijn geiniporteerd, doch wel door een liarernbsp;leden. De hierbodoelde hengst, Jumbo genaamd, vei'wekte bijnbsp;merries van den eigenaar slechts 4 veulens, waai'van er eennbsp;dood en een ander verkocht was, terwijl de beide overigen nognbsp;in het bezit waren van den eigenaar, die er met het fokkennbsp;was uitgescheiden daar het hem te duur uitkwam. Registratie-reg'isters waren nooit aanireliouden.

Van Sumatra�s Oostkust (Medau) kwam het bericht, dat dooide nieuw^e Deli raceclub als dekhengsten geimporteerd waren.

2. Anarchist, thans in het bezit van den Sultan van Serdang en dat bovendien door haar als racepaarden w'ai'cn ingevoerd,nbsp;welke bij uitzondering ook als dekhengsten werden gebezigd:nbsp;1 Hercules. 2 Gleng Uilen. 3 Parinetan. De laatste was nognbsp;in het gewest in het bezit van den Datoe van llamperan Perak,nbsp;de beide anderen waren weder uitgevoerd. Registratieregisters

Van Sumatra�s Westkust (wedloojisocieteit Fort de Koek) kwam het bericht dat geen hcng.sten wai'en geim|)orteeid ennbsp;dat registratie-registers niet bestonden.

VUL

De Resident van Batavia bood bij missive van 20 Februari 1901 No. 2215 het antwoord der w'edloopsocieteit Buitenzorg aan.nbsp;Dat antwoord dd. 15 Februari 1901 behelsde de mededeeling dat;

1. Ten einde de gestelde vragen naar behooren te kunnen beantwoorden, de verschillende eigenaren van dekhengstennbsp;aangeschreven waren gewmrden.

Dat de vragen van zulk een omvang waren, dat met de beantwoording een geruimen tijd zou gemoeid zijn.

22 Augustus d. o. v. werden de renvereenigingen, door het Gouvernement gesubsidieerd en wmlke nog geen voldoend antwoord hadden gegeven, nogmaals daartoe aangezocht door den Directeurnbsp;van Binnenlandsch Bestuur onder medcdeeling dat Z. E. dcnbsp;Gouverneur-Generaal te kennen had gegeven, dat wanneer dienbsp;vragen niet beantwoord werden, er van subsidie geen sprakenbsp;meer kon zijn.

Bij het 2c antwoord van de Buitenzorgsche wedloopsocieteit dd. oO October 1901 waren gevoegd de statuten, het huishoudelijknbsp;reglement benevens het registratie-register, aanvangende met hetnbsp;jaar 1897.

Het antwoord luidde: dat de vragen b. c. en d. der missive van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur dd; 23 Januarinbsp;1901 No. 405 niet nauwkeurig konden beantwoord wordennbsp;w egens ziekte van den president. Door tusschenkomst van dennbsp;Besident van Batavia werd 5 December d. o. p. nogmaals aan-gedrougen op een volledige beantwoording der gestelde vragen,nbsp;waarop geantwoord werd, dat nog steeds gew'acht w^erd op denbsp;terugkomst van een der bestuursleden, die December 1901 uitnbsp;Europa zou terugkomen.

Nogmaals herinnerd aan de veilangde gegevens kwam omstreeks ultimo April (28) van dit jaar (1902) van de wedloop-s�cicteit het bericht, dat slechts enkele leden gegevens konden vei'Strekken omtrent de ])rogenitunr der door de B. AV. S.nbsp;ingevoerde hengsten. Dat de meesten slechts aanteekeningennbsp;hadden gehouden van het aantal dekkingen, maar aangeziennbsp;de merries grootendeels aan inlanders toebehoorden, kon overnbsp;de resultaten geen zekerheid verschaft wmrden. Sommigenbsp;geimj)orteerde dekhengsten waren in handen van onbekendennbsp;overgegaan, zoodat zij zelf niet meer konden opgespoordnbsp;worden.

In het archief van de wedloopsocieteit was, zoo schreef het bestuur dd. 28 April 1902, geen volledige aanteekening gehouden \an de geimporteerde hengsten en in het kasboek zijn

wel de prijzen te vinden doch niet de namen, welke deze hengsten later kregen. Uit een bijlage \ an dit schrijven blijkt,nbsp;dat door die verschillende hengsten sedert 1876 waren gedektnbsp;2627 merries, waarvan echter, zooals mij bleek, 1087 doornbsp;sandelhoutdekhengsten, welke met de races eigenlijk niets hebben uit te staan.

Bruikbare opgaven kwamen binnen van den stal Sinagar, van den heer M�ndt en van den heer Croke. Zooveel mogelijk scheen in die fokkerijen aanteekening gehouden van denbsp;gedekte merries en van de progenituur, zoodat het ten slottenbsp;aan deze fokkers nog eenigszins gelukte te voldoen aan de

missive van den Directeur van Bitmenlandsch Bestuur dd. 28 Januari 1901, No. 405. Er werden door de fokkers gegevensnbsp;verstrekt zooveel in hun vermogen was en hot spreekt welnbsp;van zelf, dat de zooevengenoemde missive de leden van hetnbsp;bestuur heeft wakker geschud en oorzaak zal zijn, dat elknbsp;fokker aan zijn fokkerij-registers in den vervolge meer aan

Sedert eenige dagen vernam ik, dat reeds door het bestuur der wedloopsocieteit te Buitenzorg in het reglement bepalingennbsp;werden opgenomen, betrekking hebbende op de geregelde registratie der veulens etc. Er werden n. 1. een paar commissarissen benoemd, uitsluitend belast met het bijhouden en nagaannbsp;der registers.

De Preanger wedloopsocieteit scheen met de beantwoording der vragen gesteld door den Directeur van Binnenlandsch Bestuur in de missive dd. 28 Januari 1901 No. 405 eveneensnbsp;veel moeite te hebben. Aan die vereeniging werd althansnbsp;in Juli v-an 1902 bij �ouvernements Besluit nog te kennennbsp;gegeven, dat haar verzoek om toekenning der jaarlijkschenbsp;subsidie van f 2000 niet in overweging zou worden genomen,nbsp;zoolang zij niet v olledig \oldaan had aan het herhaald verzoek omnbsp;inzending aan het Depai temeut van Binnenlandsch Bestuui' van

�207

fie IffSflieidci), genoemd in de missive vun den Directeur van l�nnenlandscli Destuur dd. 23 Januari 1901 No. 405.

Door do Preangervvcdlo�])societeit werd daarop bij baar schrijven dd. 27 Augustus 1902 bij den Directeur van Bin-nenlandscli Bestuur ingediend een staat, waardoor zooveel innbsp;baar vermogen w as w erd voldaan aan liet verlangen van dennbsp;Directeur van Binnenlandscb Bestuur, vervat in de missive dd.nbsp;23 Januari 1902 No. 405. Deze staat bevatte een opgavenbsp;van bet aantal merries, gedekt sedert 1895 door den hengstnbsp;Bonnie Bairn en van de progenituur door dit paard verwekt.nbsp;Deze opgave was van den eigenaar van dezen hengst n. 1.nbsp;van den beer M�xdt. ^Vaarom deze opgave niet onmiddellijknbsp;nadat er in Januari 1901 om gevraagd werd, verstrektnbsp;is geworden, is mij niet duidelijk. Ook bij deze w'edloop-societeit wais de ziekte van den beer E. I. Kerkhoveinnbsp;de oorzaak van de late beantwoording van de bovengenoemdenbsp;missive van den Directeur van Binnenlandscb Bestuur!!

Geresumeerd bleken dus de onderwerpelijke vereenigingen ter Sumatra�s Westkust (Fort de Koek) [collega Vrijburg deeldenbsp;mij mede, dat er te Fort de Koek wel registers zijn geweest,nbsp;w'ant dat ze door hem persoonlijk tot 1898 zijn bijgebonden]nbsp;en van Soerabaja (Sidoardjo) Pasoeroean, Kedirie, Pekalongan,nbsp;Kedoe en Banjoemas geen registratie-registers te bezitten. Alleennbsp;Djogjakarta en Soerakarta hebben de gewcnschte registers kunnennbsp;producecren.

Van de Buitenzorgsebe wmdloojisocieteit werd, zooals boven \ermeld, een ontoereikend antwoord ontvangen en van denbsp;Preangcr w�edloopsocietcit kwam eerst einde Augustus betzooevennbsp;vermelde antwmord binnen, betrekking hebbende op slechts eenennbsp;hengst.

Ten einde een gemakkelijk overzicht te krijgen van het nut door de wedloopsocieteiten gesticht zou men de bestaande kunnennbsp;indeelen als volgt:

2�8

Tot de rubriek A '1 kunnen we i-angscliikken: Blitai', Sidoardjo, Banjoemas, Malang, Loeinadjang, Kedoe, Fort denbsp;Koek en Soerakarta.

Van die kleinere wcdloopsocieteiten, welke bovendien zelfs geen registratie-registers aanhielden, moeten de jaarlijksche meetings dan ook meer beschouwd \n orden als volksfeesten, zoowelnbsp;voor Europeanen als Inlanders, waarnaar maanden reeds tenbsp;voren met verlangen wordt uitgezien.

Men kan ook van deze wcdloojisocieteiten, zoo ook van die van Solo moeielijk verwachten, dat zij hengsten van waardenbsp;zouden hebben ge�mporteerd om de eenvoudige reden, dat zijnbsp;lijdende zijn aan chronisch geldgebrek en deze corporaties reedsnbsp;tevreden zijn, als zij hun voortbestaan kunnen rekken. Ik hebnbsp;dien toestand te Solo zelf jai�cn als bestuurslid meegemaakt ennbsp;steeds een gi�oote verlichting gevoeld, wanneer het bleek, datnbsp;het bedrag der uitgeloofde prijzen, dank zij een ruim gebruiknbsp;van den totalisator en voldoende inschrijvingen van paarden,nbsp;werkelijk na afloop der meeting bij elkaar bleek te zijn.

Tot de rubriek A 2 kunnen we rekenen de wedloopsocieteit Mataram. Wanneer men in aanmerking neemt, dat de vvedloop-societeit Mataram van af 1S9B jaarlijksch aan prijzen'10000 �nbsp;'12000 gulden, laat verrijden, dan moet men het wel jammernbsp;vinden, dat door haar van den beginne af nooit iets is gedaannbsp;om de fokkerij in dat gewest Hink aan den gang te helpen.nbsp;Deze vei-eeniging toch, krachtig gesteund als zij wordt door dennbsp;Sultan, had door een jaai�lijkschen import van een aantal gelijksoortige merries (onder de leden te verloten) en door het ternbsp;dekking stellen van een prachtvollen hengst (renner of draver,nbsp;liefst beiden) een impuls kunnen geven aan het fokken vannbsp;paarden, zooals nergens op Java mogelijk zou zijn gevv'eest.nbsp;Zij had bovendien jaarlijks een bedrag kunnen afzonderen

309

voor liet lioudeii eener tentoonstelling van de progenituur van de door haai' ingevoerde merries en de door haar beschikbaarnbsp;gestelde hengsten.

De onderlinge naijver in iiet voor den dag brengen van de mooiste en best onderhouden veulens tusschen de administrateursnbsp;en de employ�s der talrijke ondernemingen, welke op kortennbsp;afstand rondom Djogja gelegen zijn, zou reeds een vaste waarborg zijn voor het slagen van deze tentoonstellingen, wuiarbijnbsp;de eer hoofdzaak en de waarde van den prijs spoedig bijzaaknbsp;zou zijn. Niet alleen de ligging van Djokja ten opzichte dernbsp;ondernemingen, maar de inrichting der stallen van de wedloop-societeit, evenals die van Solo, is beter dan elders oj) Java.nbsp;Deze zijn nl. doelmatig gebouwd, staan het geheele jaar doornbsp;onder degelijk toezicht van een Europeeschen mandoer, zoodatnbsp;men de door die soci�teit ge�mporteerde dekhengsten gevoegelijknbsp;in deze stallen ter dekking zou kunnen stellen, alwaar deze;nbsp;op neutraal terrein zijnde, meer toeloop zouden hebben dan innbsp;VVest-Java het geval is, waar de prijs-dekhengsten in den regelnbsp;bij de eigenaren ter dekking blijven.

In Djokja zou dus het laten dekken van merries van de Europeesche eigenaren met veel minder moeite en met veelnbsp;minder onkosten kunnen geschieden dan in West-Java. Vmornbsp;het lokken van paarden door den gewonen inlander leenen zichnbsp;de Vorstenlanden om hare eigenaardige toestanden en het gebreknbsp;aan weidegronden in het geheel niet.

De vmulens, van af 1893 in de Vorstenlanden gefokt uit ra-cespaarden, vindt men grootendeels terug in de registers voor den Grand Prix Mataram en den Mataram Derby, welke wei'-kelijk hoogc prijzen eerst in den laatsten tijd iets tot fokkennbsp;aamnoedigden. Onder die veulens zijn er velen, welke hunnbsp;ontstaan niet aan racepaarden danken, maar aan gewmne Australische merries, geboren kort na aankomst alhier of oj) zee. Dezenbsp;laatste werden dus door het to�val in die fokrennen ingeschreven,nbsp;maar niet er voor- gefokt.

Tot de rubriek B 1 moeten we rekenen de wedloojisocieteit van Medan, waar wei eenige hengsten werden ge�mporteerd,nbsp;doch waar in het geheel niet werd gefokt, zooals mij sedertnbsp;kort van bevoegde zijde werd verzekerd.

�JIO

Al moge de administratie bij de wcdioopsocietcit in West-,lava (Bandoeng en Buitenzorg), zooals hiervoor duidelijk bleek, veel tenbsp;wenseben hebben overgelaten, VNat betreft bet gedeelte, watnbsp;o|) de fokkerij betrekking heeft, zeker is het, dat deze in denbsp;Bi'eanger Bcgentschappen veel tot fokken hebben aangcinoedigd.

In het archief van het Departement van Binncnlandsch Bestuur vond ik een oj)gave verstrekt door het bestuur der w('dloopsoci(;toit Buitenzorg van het aantal en de namen dernbsp;dekhengsten als premi�n op haar jaarlijksehe meetings uitgeloofdnbsp;en van een groot aantal andere hengsten, welke toebehoordennbsp;aan de leden en welke bij deze leden eerst als ivicepaard dienstnbsp;hadden gedaan.

Uit die opgave blijkt dat dit aantal geweest is 08 ; de namen dier hengsten vindt men hierin ook.

Ten onrechte heeft men hier echter ook bijgenofnen een aantal sandclhouthengsten zooals, Biet, Betro, Ritmeester, dienbsp;met de races niets hadden uit te staan, terwijl er ook hengstennbsp;oji voorkomen, door welke nooit veulens zijn verwekt, zooalsnbsp;o. a. door den Arabier van den hoer Bingleij.

In denzelfdcn bundel bevindt zich een opgave voorzien \;ui denzelfden datum van 108 fokmerrics, welke door de leden alsnbsp;racepaarden waren ingevoerd.

Uit verschillende opgaven bij elkaar geteld, bleek dan, zoo;ds hierv oor reeds vermeld, dat sedert 1870 door die hengsten 2047nbsp;merries w-erden gedekt. .Vl die hengsten en merries moetennbsp;eigenlijk gerekend worden te zijn ingevoerd door de wcdloop-societeiten van Buitenzorg' en Bandoeng te zamen, want beidenbsp;soci�teiten verstrekken dezelfde o|)gaven van hengsten ennbsp;merries.

Terloops zij echter vermeld, dat die rensport van af haar ontstaan niet zoo serieus is opgevat, althans de techniek vroegei'nbsp;niet zoo ernstig is bestudeerd. Immers men houdt na een 29nbsp;jarig bestaan nog meetings op procfreglementen, men rijdt steedsnbsp;met proefgewb'hten en de baan te Bandoeng b.v. vertoont denbsp;merkwaardige eigenselatp van aan den bimamkant aanmerkelijknbsp;h�oger te zijn dan aan den buitenkant. Ook ziet men nu

211

dezelfde paarden te Biiiteiizoi�g i'oelits en te Bandoeng en in Midden-Java links omgaan en worden nog steeds de afstandennbsp;voor kleine paarden (d� en 4� klas) jaar in en jaar uit veelnbsp;te groot uitgeschreven, zoodat tal van ponies in de ti aiiiing brokennbsp;down raken.

Bovendien ziet men oj) onze oudste wedloopsocieteiten in West-Java niet eens een behoorlijke ineetplaats, evenmin behoorlijke meetwerktuigen, zoodat kwesties vooi'tvloeiende uitnbsp;metingen \an paarden aan do orde van den dag zijn.

Behalve deze w'edloopsocieteitcn moeten de vroegere gou\ er-nementsf�kkcrijcn van Buitenzorg en �jiandjoer een groeten invloed o|) den paardenstapel van West-,lava uitgeoefend heldien.nbsp;Zoo ook de pai'tieuliere stoeterijen van Regenten en andere hooggeplaatste Inlamische ambtenaren, die fokten om een boog paardnbsp;te krijgen v oor do hertenjachten, dat v hig door allerlei terreinennbsp;kon komen.

Uit metingen van langs den weg loopende paarden van iidaiiders is gebleken, dat in de districten waar indertijd metnbsp;gro�t(! paarden door Europeanen en door inlandsche hoofdennbsp;is gefokt, nu uog altijd een groot peirentage van het gewonenbsp;inland.sche paard boven de 4 voet is. De invloed dier fokkerijimnbsp;o|) de hoogte van het inlandsche paard v alt dus niet te betwijfelen.

Deze gouv ernements en ])articuliere stoeterijen zijn met de wedloojisocieteiten m.i. oorzaak dat de liefhebbei'ij in fokken isnbsp;aangekweekt en levendig gehouden en heeft gemaakt, dat denbsp;Ih'eanger Begent.scha])])en op het gebied van paardenfokkci'ijnbsp;staan boven elk ander gewest van .lava.

Groote sommen zijn aan de stoetciijen en aan imjmrt van fokmateriaal i'eeds ten koste gelegd. Ik heb alleen maar tenbsp;herinneren aan de subsidies, verleend aan de vvedloo])Socicteitennbsp;van Buitenzorg en Bandoeng, te zamen tot op beden bedi'agendcnbsp; / 189�00 en wanneer dan de vraag wordt gesteld, zijndenbsp;verkregen uitkomsten wel evenredig aan de moeite en de kosten,nbsp;die besteed zijn? dan zou ik daarop niet gaarne bevestigendnbsp;antwoorden. Aan het jiroduct aldus verkregen en thans alsnbsp;het Breanger paard bckeml, kleven talrijke gebreken.

Ik heb hier vooral op het oog lu? hoog op de beenen staan, de frausche stand, de smalle borst, de lange rug en lenden, de

koehakkige stand, het fijne beenwerk en de ])latlioeven, welke men bij het gros der inlandsche paarden aai\treft. Bovendiennbsp;zijn deze paarden mini bedeeld niet beengebreken als gallen,nbsp;spatten en peesklapjien en met de moreele gebreken als koppigheid, steegsheid en vechtlust. Natunrlijk vindt men krachtigenbsp;en goedgebouwde exemplaren, maar de uitzondering bevestigtnbsp;den regel.

De gebreken in den bouw van het Dreangcr [laard zijn ongetwijfeld het gevolg van:

I nbsp;nbsp;nbsp;de paring van ra.ssen, die cpia bouw en hoogte te veelnbsp;uiteenliepen.

III nbsp;nbsp;nbsp;van het te vroeg gebruiken van deze kruisingsproductennbsp;voor de voortteeling.

IV nbsp;nbsp;nbsp;van het gebruiken der ])aarden op te jeugdigen leeftijdnbsp;als rij- en trekjiaard n. I. op den leeftijd, waarop peezen,nbsp;banden en spieren nog niet voldoende ontwikkeld zijn ennbsp;de beenderen nog niet de noodigc compactheid bezaten.

Sedert het begin der IDquot; eeuw heeft men getracht het paard in de Preanger te verbeteren door kleine merries te latennbsp;paren met groote buitenlandscho hengsten en overal hebbennbsp;dergelijke pogingen geleid tot een jiroductie van slecht ge-jiroportioneerde paarden.

In de natuur bestaat bij alle paardenrassen slechts een klein verschil in hoogte en zwaarte tusschen hengst en merrie. Zoonbsp;men de natuur tracht te dwingen en uit kleine merries grootenbsp;paarden wil fokken, door ze te laten jiaren met groote hengstennbsp;van een ander ras, houdt men geen rekening met hetgeen denbsp;natuur voorschrijft en het resultaat is overal slecht geweestnbsp;vooral in streken, waar men bovendien nog te weinignbsp;voedde.

Volgens m. b. m. is de kleinste Arabier nog te groot om het kampoengpaard in de Preangei� te verbeteren, daar de meestenbsp;meriies de 4 voet niet overschi'ijden.

Of o|)genoemde gebreken bij het Preangei'paard er reeds waren v��r de o])richting der vvedloopsocieteiten in West-Java is thans

Hoe het ook zij, het is aan geen twijfel onderhevig, dat wanneer de wedloopsocieteiten in West-.lava zich werkelijknbsp;ook hadden toegelegd op �verbetering van het inlandschenbsp;paard�, men nu een geheel ander paard zon gehad hebbennbsp;dan het tegenwoordige. Gedurende haar 30-jarig bestaan isnbsp;er menige goede racepony en ook een enkel goed racepaardnbsp;gefokt, maar op het Preanger landpaard hebben de wedloopsocieteiten zeker geen gunstigen invloed uitgeoefend.

ONDER WELKE OMSTANDIGHEDEN KUNNEN WEDLOOP-SOCIETEITEN INVLOED TEN GOEDE OP DE PAARDENFOKKERIJ UITOEFENEN.

durend kwijnend bestaan tena'e\ (iligt;'e \an een Ie ijei'inoe deelname \an M-rseliillende ei^'eiiai�c'ii \an r(�n|)aarden.

l�. In de groote kosten verbonden aan het honden en ex-ploiteeren dezer ))aarden.

IV. nbsp;nbsp;nbsp;Aan de totah' afwezigheid op al onze banen van hetnbsp;handicapsysteem.

V. nbsp;nbsp;nbsp;In de afwezigheid van oen jaarlijks terngkeerend vastnbsp;programma.

De te kleine prijzen zijn het noodwendige gevolg van het versnipperen der beschikbare gelden in prijzen voor de verschillende rnbricken en klassen van j�aarden. Hetgeen men innbsp;.Vnstrali� en Fngelsch Indi� b. v. niet ziet, is het verdeelen dernbsp;paarden in twee groote rnbrieken n. I. in die in Nederlandsch-Jndi� gefokte en in die van geimporteerde. Deze rnbrieken wordennbsp;elk, zooals bekend is, weder vcn�deeld naar (h; hoogte der paardennbsp;in -4 klassen n. I. in die boven denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 v. U d. Dijnl.,

en respectievelijk genoemd '!�, nbsp;nbsp;nbsp;3*^ en 4e klaspaarden. Elke klas

eisedit xvederom een nummer voor maidens (paarden, welke nooit te voren gew'onnen hebben.). In het geheel heeft mennbsp;dus te bekronen acht categori�n van paarden. Voor de hoogerenbsp;1quot; en 2� klas|)aarden, zoow el voor Australische als Nederlandsch-

Indische gefokte looft men bovendien nog |)rijzen uit in den vorm van i-ennen van verschillende afstanden. Voor 1 � klaspaarden gewoonlijk ��n nummer van 1 mijl (Eng. =: 1009 M.)nbsp;voor maidens en van l'/j=:2012 M., 1'/.j = 2414'M. en 2 mijlnbsp;= 3219 M. voor paarden, die reeds meer dan eens gewonnennbsp;hebben. Vooi' paarden 4*' en .'E klas ziet men nooit meer dannbsp;��n maidenplate en ��n gewone ren uitgeschreven, alzoo ziennbsp;we begunstiging der hoogv're paarden.

�e versnipp(�ring der besdiikbare gelden in zooveel nummers bij elke meeting is oorzaak, dat de prijzen te klein worden ennbsp;bij gevolg d(' deelname aan dezen tak \ an sport dooi'de prijzennbsp;niet wordt aangcmoedigd. Indien een lid een paard 4�� klasnbsp;koopt, dit inschrijft voor de maidenplate en dit wint, kan hetnbsp;alleen nog meedingen in het nummer voor � klasjiaarden, w'elkenbsp;reeds gewonnen hebben, dus in dat voor niet maidens. Wilnbsp;die eigenaar hierin gaan winnen en blijven winnen, dan moet hetnbsp;hierbedoclde paard het beste zijn en blijven van alle paarden,nbsp;die hier op Java in die klasse loopen, omdat hij al die 4� klaspaarden (niet maidens) in dit nummer ontmoeten zal.

Wanneer een niet meer maiden zijnd paard niet superieur schijnt, zal de eigenaar zich om de groote onkosten ook vvd wachtennbsp;om een dergelijk paard van West- naar Midden-Java te zenden,nbsp;tenzij hij in het bezit is v an paarden van verschillende klassen.

Aangezien men voor grootere paarden, behalve meerdere ook grootere prijzen uitsehrijft, ziet men de deelname voor de nummers voor de groote jiaarden (1� en 2� klas) dan ook grooternbsp;dan voor de kleine paarden. Het kan slechts voor eigenarennbsp;van meerdere jiaarden loonend zijn, ook de meetings buiten denbsp;residentie te bezoeken, aangezien de onkosten voor meerderenbsp;jiaarden ten opzichte van de kansen in v erhouding veel mindernbsp;zijn, dan v oor een enkel paard. Ook is de weinige lust tot denbsp;deelname gelegen in hot feit, dat moer dan de helft van hetnbsp;bedrag van beschikbare gelden wordt besteed aan jirijzen voor

De liefhebbers van rensjioi't, niet wonende op ondernemingen en niet tot de blijvers behuorende, zijn aangewezen oji hetnbsp;koojien of bestellen ,van Australische paai'den. liet koopen van

�2k;

Nederlandsch-lndische paarden is wel is waar voor de trekkers niet uitgesloten, maar er zijn slechts enkele lokkers en dezenbsp;juist menschen, die zelf rensport beoefenen en wanneernbsp;bij dezen een renpaard zon willen koopen, krijgt mennbsp;zeker niet het beste van den stal en in elk gevalnbsp;minder qualiteit dan uit Australi� voor het zelfde geldnbsp;te verkrijgen zou zijn. Dat het opfokken van paarden veelnbsp;geld kost, spreekt van zelf, maar het is een feit, dat door hetnbsp;te veel bevoorrechten van onze fokj)roducten door meerderenbsp;jirijzen hiervoor uit te schrijven en door hen veel gewichts-ontheffing te geven, iodien zij met Anstrali�i-s samen loopen, denbsp;animo in de renspoi't en de invoer van veel goed fokmateriaalnbsp;en \mn goede [)aai'den in het idgemeen wordt l)elemnierd.

Zijn onze Nederlandsch-Indische gefokte paarden nog steeds van die qualiteit, dat ze met de voor hen Itestaande gewichts-ontheffing nog niet kunnen mededingen met Australische paaiden, is het m. i. ook nog geen tijd om aan bekers voor onzenbsp;Nederlandsch-Indisch gefokte paarden zooveel geld te bestedennbsp;als thans het geval is, en deze zoodanig te bevoordeelen bovennbsp;de geimporteerdc paarden als nu geschiedt.

liet geringe aantal meetings op .lava, slechts 5 in aantal, liet verschillende tijdsti]) van het jaar, waarop die worden gehouden en de ongelijksoortigheid van den inbond van de programma�snbsp;derzelven, zijn alsmede oorzaken, dat de deelname niet algemeennbsp;is en nooit kan worden.

De meetings volgen nu maanden na elkaar nl. 2 in Mei, 1 i .luli, 1 in September en 1 in November en het spreekt wel van zelf,nbsp;dat de paarden niet het geheele jaar door in training kunnennbsp;blijven. Men mist hier dus een renseizoen zooals elders, zoodatnbsp;men niet met een goed in conditie zijnd paard verschillendenbsp;races kan bezoeken, maar telkens weder op nieuw moot gaannbsp;trainen. Dit ware te verhelpen door alle meetings van Javanbsp;te houden binnen een tijdperk van 0 weken of 2 maanden.nbsp;Dvenwel zonden de meetings dan door het publiek wederomnbsp;slecht worden bezocht, waardoor de gewone inkom.sten vannbsp;loterij en totalisator zouden verminderen.

Noch in de reglementen der verschillende vereenigingen, noch in de werkwijze of het doel hecnscht uniformiteit, zoodat de voor-

De groote onkosten bestaan behalve in die van aankoop in het onderhoud dezer paarden, welke buiten de meetings hiernbsp;op Java (in de Straits en in Deli spant men ze na de racesnbsp;voor de buggy) niet den minsten dienst presteeren, verder in dienbsp;van het personeel, hetgeen het geheele jaar door (het werk innbsp;aanmerking genomen) zeer duur betaald wordt. Dedurcinzet-gelden, de spoorvrachten, het verblijf op andere plaatsen voornbsp;het entrainement, gedurende welke periode het personeel meestal

zijn, dat voor de meesten het houden van renpaarden als een schadepost kan worden beschouwd.

De totale afwezigheid van handicappers op onze banen is mede een factor, welke een algemeene deelname belet, aangezien men nu genoodzaakt is, steeds een betei' paard, lees eennbsp;duurder, aan te koopen om een beker te kunnen winnen.

Bij onze Engclsche naburen en in Euro])a zien wc op elke meeting de kansen der paarden door toevoeging of ontheffingnbsp;van gewichten zooveel mogclijk gelijk gemaakt door een handi-capper, welke alle meetings afreist, wiens eerlijkheid bovennbsp;verdenking staat en alle mededingende paarden oj) hun snelheidnbsp;in verband met hun conditie weet te schatten.

Ook de eigenaardige inrichting van do loterij moedigt het houden van renjjaarden niet aan. Terwijl de prijs voor dennbsp;eigenaar van het winnende ])aard van de meeste rennen maximaal /' 500.� bedraagt, kan een gewoon bezoeker, trekker vannbsp;do winkans van het paard met een lot van /quot;�.� het twee ofnbsp;drievoudige van dien prijs verdienen zonder eenige zorg tenbsp;hebben voor het houden en trainen van ren])aarden.

In de Straits en in Deli mag daarom do eigenaar van het mededingende paard halfowmer zijn, indien deze zulks verlangtnbsp;en met den trekker van de winkans van zijn paard in do poolnbsp;voor de helft meegaan. Wanneer deze maatregel ook hier werdnbsp;ingevoerd, zouden de eigenaren van paarden veel boter uit zijnnbsp;en de loterijen veel meer opbrengen, wijl er meer winkansennbsp;verkocht zouden worden. Thans wordt de winkans door dennbsp;trekker meestal niet verkocht.

218

velen tcrughouclt van het houden van renpaaitlen, is hot algemeen bekende feit, dat men voortdurend blootstaat aan decepties.nbsp;Kreupelheden der paarden door den slechten, meer sjjcciaal harden,nbsp;toestand onzer banen, de onbetrouwbaarheid van het dobbel-zieke personeel gedurende de meeting en de zorgeloosheid van hetnbsp;personeel gedurende de training der ))aarden, zijn verder factoren,nbsp;welke menige opkomende liefhebberij in de geboorte weernbsp;deden smoren, liet gebrek aan deelname kan dus wordennbsp;verhol[)en door het afschaffen van de vele rubrieken vannbsp;paarden op onze banen. Grootere prijzen en bij gevolg meerderenbsp;deelname zijn te verkrijgen door alle ])aarden onder ��ne rubrieknbsp;te brengen, b. v. door uitsluitend te doen rennen met in Neder-landscli-Indi� gefokte paarden, dan wel door do Nederlandsch-Indische paarden zoodanig te bevoordeelen met gewichts-ontheffing, dat zij met Australische ])aarden kunnen mededingen.

Door het afschaffen verder van ��n der klassen en dus door uit te schrijven bekers voor 2� en 3� klaspaarden of doornbsp;uit te schrijven bekers voor 2�, d� en 4� klasj)aarden, komennbsp;voor elk dezer klassen meer prijzen ter beschikking dan nu hetnbsp;geval is. Gaat men uit van de meening, dat onzed� klaspaardeunbsp;als rijpaard voor Europeanen en ook voor den troej) te klein zijn,nbsp;dan moet men de 4� klaspaarden ook van onze renbanen afvoeren

Neemt men evenwel in aanmerking dat de groote paarden in het dagelijksch leven op ons landbouwend Java veel mindernbsp;nut presteeren dan de 2�, 3� en 4� klaspaaiden, dan heeft hetnbsp;rn. i. veel meer raison do nummers voor J� klaspaarden vannbsp;het programma af te voeren. In Nederlandsch-Indi�, vooralnbsp;in de binnenlanden, is alles berekend op het houden van kleinenbsp;paarden, zoowel de rijtuigen als de stalling, terwijl onze kleinenbsp;l)aarden zich bovendien gemakkelijker in bergterrein bewegennbsp;en beter door Inlanders knnnen worden verzorgd.

De bovengenoemde rubrieken Australi�rs en Nederlandsch-Indisch gefokte ])aarden, teruggebracht tot ��u en de 4 klassen van paarden teruggebracht tot 3 klassen en voor elk dezernbsp;klassen meerdere bekers, zou ongetwijfeld het aantal deelnemersnbsp;in rensport aanmerkelijk doen toenemen, wijl de kansen opnbsp;een batig saldo door de meerdere en grootere pi'ijzen voor denbsp;deelnemers aanmerkelijk zonden worden verhoogd. Tot hier

Hoe kunnen deze nu invloed naar buiten uitoefenen en voor de paardenfokkerij van belang zijn. De wedloopsocieteitennbsp;hadden reeds lang de deelname in het houden van renpaardennbsp;grooter kunnen maken en tevens een invloed ten goede op denbsp;paardenfokkerij kunnen uitoefenen door jaarlijks voor rekeningnbsp;der soci�teiten in Australi� te bestellen een zeker aantal griffinsnbsp;(merries) en deze te verloten aan de zich daarvoor aanmeldende leden en door speciaal voor deze griffins eenige bekersnbsp;op elke meeting disponibel te stellen.

De griffins, welke werkelijk op do baan oen rencarri�re belooven, zou men verder als ]*enpaard kunnen blijven exploi-teeren, terwijl de overige griffins van zoo�n bestelling in elknbsp;geval als rij- of tuigpaard zouden kunnen worden gebezigd.

De mogelijkheid om zich voor f 300 a / 350 een goed rij-of wagenpaard geleverd te zien en dan nog do kans te hebben om prijzen te winnen op de baan, zou vele leden eener wed-loopsocieteit ongetwijfeld toelachen en doen toetreden tot dezennbsp;tak van sport. De soci�teiten behoorden in de tweede plaatsnbsp;ook het fokken bij de leden aan te moedigen door het aan-schalfen van een voor deze merries ])assenden hengst en doornbsp;de |)rogenituur bij deze merries verwekt, op tentoonstellingennbsp;te laten uitkomen. Door telken jare een 25 of 30 goedgebouwde merries van 1.40 M. 4 v. 6 d. (zeker op Java denbsp;meest geliefde hoogte) naar Java te laten uitkomen, zou denbsp;paardensta])el in het gewest, waarvan de plaats der meetingnbsp;gewoonlijk het centrum is, niet weinig worden gebaat.

Door regelmatig elk jaar ])aarden van dezelfde taille aan te schalfen en wel van die, welke het meest gewild is en hetnbsp;meest aftrek vindt, dus door op een vooruit goed afgebakendnbsp;doel af te gaan en zich in een en dezelfde fokrichting voort tenbsp;blijven bewegen, zouden de resultaten der wedloopsocieteitennbsp;spoedig te voorschijn komen.

Ten einde bij leden afnemers van zulke paarden, welke van huis uit weinig voor rensport gevoelen, de liefliebbcrij aan tenbsp;moedigen en deze lieden te ontheffen van de moeite en zorgennbsp;aan het trainen van paarden verbonden, zou het bestuur eener

220

wcdloopsocicteit m. i. verstandig doen door cenige maanden v��r de meeting�, sj)eciiial voor deze ingevoerde paarden, een trainernbsp;ter beschikking te stellen, ten einde deze te belasten met betnbsp;toezicht O}) dc voeding en de training dezer jiaarden. Eennbsp;dergelijke maatregel zou door de eigenaren, welke meestal opnbsp;ondernemingen wonen en niet telkens naar hunne ]wardcnnbsp;kunnen komen zien, zeker op hoogen prijs worden gesteld ennbsp;zeker gaarne gezamenlijk door hen worden bekostigd.

Het is nu een bekend feit, dat iemand eenmaal begonnen aan paardensport er niet spoedig toekomt om van deze liefhebberij weer afstand te doen en het ter dispositie stellen vannbsp;een trainer, zou dan ook slechts een tijdelijken maatregel behoeven te zijn, aangezien onderlinge naijver naast de ontstanenbsp;zucht om zoo goed mogclijk met zijn ])aarden voor den dag tenbsp;komen, voldoende waarborgen, dat dc eigenaren zich sjmedignbsp;op de hoogte wanen van het trainen en voeden van racepaarden.

Door voor deze ingevoerde merries, stel het jaarlijks dooide wedloopsocietciten in West-Java in te voeren getal op 25, drie rennen van verschillenden afstand uit te schrijven bij elkenbsp;meetings en voor elk dezer bekers den inzet te bepalen op / 25,nbsp;zou er dus zonder bezwaar voor de kas der vereeniging voornbsp;deze paarden beschikbaar komen een bedrag van d X ^5 X /^5 =nbsp;� 1875, waaruit men gevoegelijk voor eiken beker een prijsnbsp;van f 400 en twee premi�n respectievelijk van 150 en 75 zounbsp;kunnen jiroduceercn.

De wcdloopsocicteit heeft bij deze wijze van aanmoediging geen finantiecl nadoel, maar zou door een grootere opkomst vannbsp;belangstellenden en vrienden der leden, welke van deze paardennbsp;aankochten, spoedig in het bezit zijn van een veel grooter aantalnbsp;leden en dank zij betere loterijen en do betere ojikomst bij dennbsp;totalisator, ook spoedig finantieel in beter conditie gaan verkeeren.

Ten einde do fokkerij krachtig aan te moedigen en een zelfde .slag ])aarden van dezelfde taille in het leven te roepen, zoudennbsp;de wedloopsocicteitcn voor de ingevoerde griflins in den stal dernbsp;soci�teit ter dekking moeten stellen superieure hengsten, om tenbsp;beginnen b. v. een racepony voor liefhebbers van rensport ennbsp;een trottingstallion voor de liefhebbers van harddraven, (beidenbsp;paarden met goede en geregistreerde records) en zou men deze

Voor zoover mijne onder\inding gaat, valt bij het groote ])nbliek op Java draven meer in den smaak dan rennen en zalnbsp;menigeen liever een veulen van een draver hebben dan van eennbsp;renner om de eenvoudige reden, dat een draver dagelijks dienstennbsp;presteert, dus ecu gebruiksj)aard is, en een renner slechts enkelenbsp;minuten in het jaar dienst doet.

In elk programma vergete men dus niet, vaste nummers voor draf onder den man en voor dc sulky op te nemen met flinkenbsp;groote prijzen; eerst dan zal paardensport o]) Java populairnbsp;worden en een fokkerij van vlot dravende paarden (gebruiks-paarden) niet uitblijven.

Na voorlezing van dit oj)stel oj) den len vetcrinairen dag op Bandoeng werd in de daarop gevolgde discussie mijne bewering,nbsp;dat onze Ned. Indische paarden op onze banen te veel doornbsp;gewichtsonthefling en te veel met prijzen worden bevoordeeld,nbsp;waardoor de animo in de rensport veel zou worden getemperdnbsp;bij lieden (trekkers), die aangewezen zijn op den aankoop vannbsp;paarden van alle rassen, door eenige leden betoogd, dat juist doornbsp;het in het oogvallend bevoordeelen van dc Ned. Indische gefoktenbsp;paarden op onze renbanen, de fokkerij zal worden aangemoedigdnbsp;en dat het juist hot streven moet zijn het daarheen te leiden, datnbsp;in de toekomst alleen meetings zullen worden gehouden metnbsp;Ned. Indisch gefokte paarden.

Door mij werd hiertegen aangc\ oerd, dat men hierdoor den import van superieure paarden zou belemmeren, want dat niet

f 5000 en f GOO� zouden invoeren, zooals thans nog het geval is, wanneer men niet de zekerheid had binnen eenige jaren denbsp;inkoojiprijs terug te hebben door de prijzen te behalen op onzenbsp;meetings, m. a. w. door mij werd in twijfel getrokken of fokkersnbsp;alhier zulke exemplaren als Soedan en Ashton zouden latennbsp;komen, uitsluitend om als dekhengst dienst te laten doen.

Door een ander lid werd opgemerkt, dat dc animo in dc rensport getemperd woi'dt, doordat men thans steeds duur-dei'c paarden uit Australi� moet laten komen om te kunnen

winnen, waardoor de deelname als van zelf tot slechts eenige personen of kongsies wordt beperkt.

Hetzelfde lid was van oordeel, dat om de fokkerij aan te moedigen, men er )'gt; langzamerhand� toe zon moeten overgaannbsp;om alleen in Ned. Indi� gefokte paarden op onze banen tenbsp;laten rennen, maar toch ook griffins op onze banen toe te laten,nbsp;ten einde steeds een grooto aanvoer van Australische merries tenbsp;behouden.

Ook de klassenverdeeling leidde tot discussie. De vergadering kreeg na eenig debat de overtuiging, dat noch het afschaffennbsp;van de Ie, noch van de tegenwoordige /(-e klasse gewenschtnbsp;was, maar dat het de voorkeur verdiende de paarden op onzenbsp;banen in te doelen in d klassen, in overeenstemming met denbsp;meest gewenschte hoogte der paarden.

De discussie over deze twee piuiten leidde tot het resultaat, dat op het einde der vei�gadering o|) voorstel van den Ih-esidentnbsp;de volgende motie met algemeene stemmen weiti aangenomen.

A. nbsp;nbsp;nbsp;Dat er naar gesti'cefd moet worden langzamerhand opnbsp;de gesubsidieerde of nog te subsidieeren renbanen zooveel mogelijk uitsluitend te doen i'ennen of draven met in Ned. Indischnbsp;gefokte paarden, echter met behoud van griflinsraces.

B. nbsp;nbsp;nbsp;Dat de klassenvei�deeling meer in overeenstemming gebracht moet worden met de vei'langde hoogte en het aantalnbsp;te beperken tot drie als volgt;

Het woord �langzamerhand�, waarmee hier bedoeld w ordt een tijdperk van 10 jaar, maakte het ook mij mogclijk om metnbsp;deze motie te kunnen meegaan.

PONIES.

In liet bekende wei'k �Les chevaux du Sahara� van den generaal Daumas, door hem bewerkt met den Emir Aiid-el-Kadeii, wordt duidelijk uitgedrukt, dat ei� geen verschil bestaatnbsp;tusschen het Bcrbcrsche en het Arabische woestijnros, door denbsp;woorden; �et qui dit arabe dit barbe car que ce cheval s�appcllenbsp;arabe, barbe, turc, persau etc., peu importe; toutes ces denominations ne sont ipie des pr�noms, Ie nom de familie estnbsp;cheval d�Qrieut�.

In de inleiding tot de vijfde uitgave van zijn werk zegt Daumas onder meer; �Je la publie aujourd�hui avec d�autantnbsp;jilus de confiance, ipie des observations et des faits nouveauxnbsp;sont venus sanctionner ce que j�ai dit, non seulement sur lesnbsp;moours arabes, mais encore sur Ie lond, la sobri�t� et la vigueurnbsp;du cheval barbe.

En Crim�e (nous y avions uiic foule d�ofliciers de tons grades et quatre magniliques regiments de chasseurs, mont�s sur desnbsp;chevaux barbes) il a �t� mis en demeure de faire ses jircuvcsnbsp;et il a demontr�, que si com me Ie dit Ie chant populaire ilnbsp;pouvail la soif et la faim, ce que Ton conc�dait assez, ilpowmifnbsp;aussi les intemp�r�es et Fexpobriation, ce ((ue l�on niait tr�s fort.nbsp;Le cheval barbe est Ie cheval de guerre par excellence�.

In het Berber paard, dus in het Oostcrsche paard, vinden we dus; \olhardings\ermogen, soberheid en kracht, benevensnbsp;de zeer kostbare eigenschap, dal dit paai'd dit alles in anderenbsp;klimaten blijlt behouden.

Doch het ])aar(], waarin wij al deze kostbare eigenschappen aantreffen, is niet alleen het oorlogspaard bij uitnemendheid,nbsp;doch het (jebriiikspaard bij uitnemendheid, voor �/te doeleinden.

Hoewel zeer zeker voor den snel-levenden en rusteloos voortjagenden Europeaan een tijdsverschil van 50 jaarnbsp;belangrijke veranderingen kan teweeg gebracht hebben, magnbsp;liet werk van Generaal Daumas als betrouwenswaardige bronnbsp;nog thans aangehaald worden.

1o. omdat de Oosterling met zijn groot conservatisme op alle gebieden niet meejaagt in den wedloop om goud ennbsp;genot.

2o. omdat uit zeer recente voorbeelden hieronder zal w�orden aangetoond, dat het Berber paard van thans nog geheelnbsp;overeenkomt met dat door generaal Dau.mas beschreven.

In de S|)ort universel illustr� van 20 Juni 'i�OI vinden we onder den titel ))�n raid de chevaux barbes� het volgende;

Het half eskadron Spahis, dat niet een half eskadron chasseurs d�afriipie van het 'H'** regiment deel uitmaakte van de colonnenbsp;van �immiinoun, vertrok den April 1000 \ an Djelfa, sterknbsp;50 jiaarden.

De hoogc plateau�s waren met sneeuw' bedekt en het was zoo koud, dat tot Laghanah de Spahis zich het hoofd oniwik-kelden niet de burnoe.

De Jiaarden, waaruit het eskadron bestond, waren van verschillende origine, hoewel het meerendeel afkomstig was van de hoogc tafellanden en dus meer weerstandsvermogen bezatnbsp;dan in het Teel gefokte jiaarden.

De helft van deze jiaarden was reeds langen tijd in het zuidelijkste deel van Algiers gew eest, de jonge (zes-jarige) jiaarden gingen er voor het eerst heen.

Den 25*^�quot; bereikte het eskadron El Golea en legde zoodoende in 19 dagen het traject af, waarvoor anders cavalerie 26 dagennbsp;noodig had.

Twintig minuten na aankomst oji de etajijieplaats, werden de paarden afgezadeld, doch hielden het vilten dek met donnbsp;oversingel oji. Bij aankomst te Golea waren drie paardennbsp;eenigszins bevangen, maar na twee dagen waren zij weer zoovernbsp;genezen, dat zij met do colonne konden doorgaan.

De zware arbeid zou nu eerst beginnen. Zoowel gedurende den niarsch als in het bivak moest de cavalerie voorzien innbsp;den veiligheidsdienst der andere trocjien, terwijl de Spahisnbsp;bovendien nog werden aangewezen om de oji verren afstandnbsp;grazende kamcolen te bewaken, die tegen een coup-de-mainnbsp;van den vijand moesten worden beschermd.

Eenmaal voorbij Fort Mac Mahon werd het gorst-ration, dat daar 3 fres per kilo kostte, verminderd tot 5 KG. en nognbsp;later tot op 3,5 KG.

liet water werd nu brak en zilt en veroorzaakte ernstige piskoliek. Bovendien bevatte de van weinig betrouwbare liedennbsp;opgekochte gerst veel zand en steentjes, zoodat men verpliclitnbsp;was het te wannen op tentlinnen.

Gedurende de verrichtingen van deze colonne volvoerden de Spahis een raid, die het weerstandsvermogen van man ennbsp;Jiaard tot eer strekten.

Ter vervolging van den vijand uitgezonden, zadelde het * escadron des morgens om 5 uur op en ging op weg door denbsp;zandheuvels onder een verschrikkelijkeii storm, zoo hevig alsnbsp;alleen zij, die de woestijn kennen, zich kunnen voorstellen.

Na dien dag 80 KM. te liebbcii afgelegd, kwam bet escadron �s avonds in het bivak terug. Menschen nocli paarden haddennbsp;iets gegeten of gedronken.

De laatste dagen van bet verblijf der colonne voerde bet escadron, dat nu reeds 8 maanden uit was en slecht gevoednbsp;werd, een geforceerden nachtmarscli uit en legde in 12 uur 90nbsp;KM. af, inbegrej)en een rust van 4 uur.

Tegen het einde van Juni werd de colonne ontbonden en keerden de Sjiahis naar Djelfa terug, na 3'/,^ maand buiten tenbsp;zijn geweest onder een temperatuur, die dikwijls tot 60 gradennbsp;steeg.

Van de 56 i)aarden, die den 7''�quot; A|)ril uitrukten, was er �o;n aan koliek gestorven, twee moesten worden achtergelatennbsp;en zes konden niet worden gereden.

Gedurende deze expeditie werd een patrouile onder een onderofficier op �s vijands flank gezonden, die zich ophield in het gebergte.

Twee onder-officieren trachtten te paard dezen berg te beklimmen, bekend onder den naain van Sen-Alba, hoog J300 M., bedekt met rotsblokken en waarvan de top bestaat uit eennbsp;rotswand van JO M. hoog.

liet geluk diende hun; nooit was iemand volgens getuigenis der Arabieren, daarin geslaagd.

Hierdoor belcedigd, namen de onder-officieren van het 5'*� escadron van hetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regiment Spahis aan, de beklimming

nogmaals te volvoercn, waarin zij wederom slaagden. Veel hing hierbij van hun moed en koelbloedigheid af, maar de hoofdzaaknbsp;was toch do behendigheid der paarden.

Dit voorbeeld van gebruikswaarde van het Oostersche paard van Fransche zijde kon aangevuld worden dooreen van Engelschennbsp;kant uit het werkje:. Small horses in warfare, dat aaidiaalt,nbsp;hoe wijlen kolonel P. Barrow een zeer belangrijk en overtuigend rap})ort aan zijn Departement van Oorlog indiendenbsp;over de Arabs (meer algemeene naain dan Arabier en eigenlijknbsp;betcekenende �ostersch paard) gebruikt door zijn regiment gedurende den Nijl-veldtocht in 1885.

Dit rapport is als aanhangsel gepubliceerd bij het werk ))The XIX and their times� (1899) door KolonelJoim Bidduli'u.

De ondervinding had geleerd, dat Engelschc jiaardcn niet bestand waren tegen zwaren arbeid onder de tropische zon, met weinig water en woestijnvoedsei.

Daarom werd besloten om, alvorens Cairo te verlaten, het regiment geheel te remonteeren met de kleine Syrische Arabs,nbsp;in gebruik bij de Egyptische cavalerie.

Drie honderd vijftig van deze paardjes werden vooruitgezonden en door hot regiment bij aankomst te Wady Ilaela overgenomen.

Kolonel B.\miow beschrijft deze paarden als volgt: ))Arab, hengst. Gemiddelde hoogte 1.42, gemiddelde leeftijd 8 tot 9nbsp;jaar, aangekocht door het Egyptische gouvernement in Syri�nbsp;en Beneden-Egypte; gemiddelde prijs � 18. (/' 210).

De helft van deze ])onies hadden den veldtocht in Oost-Soedan medegemaakt in Februari en Maart en waren uitgeput teruggekomen.

In September van dat zelfde jaar marcheerden zij van Assoean naar ^Vady Haifa (337 KM.) en toen het XlXe hen overnam.

waren zij (ongeveer 10 % uitgezonderd) in zeer goede marsch-conditie. Zij hadden 89 KG. te dragen.

en op dit zeer sobere ration bereikten de paaiden Korti in zeer goede conditie, na 26 dagen onderweg te zijn geweest (waarvannbsp;3 rustdagen).

met het gevolg, dat het groene voer en de rest hunne conditie nog beter maakten.

Tor\\ijl do hoofdmacht achterbleef in Korti, trok een detachement van 50 paarden Haar Gakdul (161 KM.) oj) verkenning; zij verrichtten den marsch in 63 uur, rustten vijftien uren ennbsp;koerden in denzelfden tijd terug. Zes paarden deden hetnbsp;\ lugg(�r, daar zij den afstand in 46 uur allegden, waarvan denbsp;laatste 80 KM. in 1'L uur. Gedurende deze marschen weiden

de paarden drie en tachtig uur gereden, terwijl de overblijvende 58 nnr aan rusten werden verbruikt.

Toen het verkenningsdetachement op den S�*�quot; teruggekomen was, ging het regiment sterk 8 officieren en 127 man metnbsp;155 paarden den 8*'�quot; Januari op mursch met do colonne vannbsp;generaal Sm IIei\)!ERT Stewart, door de woestijn naar Gubat.

Zij bleven den 13'*�quot; te Gakdul, waarbij de gemiddelde marsch-snelhcid 45 K.M. per dag bedroeg. De zwaarste dag was den 10'*�quot;, toen het regiment 64 K.M. in 11gt;/.^ uur aflcgde,nbsp;van �s morgens half vijf tot vier uur �s middags, waarbij dc|)aardennbsp;ieder slechts 2 L. wuUer kregen en 1.8 KG. graanvoeder.nbsp;Ilun vejTuogen om o|) een sober ration te teren, werd gedurendenbsp;veertien dagen op een zw'are proef gesteld.

Het gemiddelde dagelijksche ration gedurende de eerste tien dagen bedroeg 2,25 ii 2.80 KG. graan en 9 Liter water, terwijlnbsp;de paarden per dag gemiddeld 50 K.M. aflegden.

Toen de eindtocht naar den Nijl werd gemaakt, gingen de jjaarden 55 uur zonder eenig w'ater en slechts 0,5 KG.nbsp;graanvoeder; 15 of 20 paarden waren meer dan 70 uur buitennbsp;water geweest.

Gedurende hun verblijf te Gubot, \an 20 Februari, ontvingen zij slechts ��n rationnbsp;2.80 K. G., 2 dagen voor het oprukken naar den Nijl.

?Gedurende dezen tijd deden zij voor-])ostcn- en patrouilledien-sten, gemiddeld 12,8 K. M. per dag.

Op den terugmarsch werd de afstand van Dongala naar Wady Ilalfy, 400 K.M., afgelcgd met een gemiddelde snelheidnbsp;van 19.0 K.M. per dag met tw'cc rustdagen, in bijna 10 dagen.

Wegens de groote hitte werd gewoonlijk �s nachts gemarcheerd; maar do weinige schaduw overdag was oorzaak, dat men in de rust steeds aan de gloeiende zon w'as blootgesteld.

Kolonel Barron merkt op: ))I think it may be considered a most remarkable circumstance that out of 350 horses dui�ingnbsp;nine months on a hard campaign only 12 died from disease.

Doze 350 paarden waren alle hengsten; interessant is daarom een vergelijkende proef, genomen in Britsch-lndi�, waarbij een

marscli werd gemaakt door 200 ];)aardeii van het ISde Iniza-ren van Bangalore naar Hyderabad en terug (800 Engelschc mijlen) 'I Eng. mijl = 1009 M.

Honderd dezer paarden toch waren ruinen van alle leeftijden, die eerst 6 maanden van te voren gecastreerd waren.

De escadrons marcheerden naar hunne plaats van bestemming, daar namen zij deel aan manoeuvres en gingen met geforceerde marschen naar hun garnizoen Bangalore terug; denbsp;laatste 180 Engelsche mijlen werden in 0 dagen afgelegdnbsp;K M. per dag). Slechts ��n paard moest aan de hand wordennbsp;geleid, de anderen waren ))])erfectlv sound and lit for furthernbsp;work�.

Een paard, een Pers van 1,49, werd gereden door een korporaal, die in marschtenu en met zadel enz. 142,85 KG. woog!

Het resultaat was, dat er geen verschil geconstateerd werd tusschen de ruins en hengsten.

Om het onderdeel Berbers te eindigen, geef ik hieronder uit de Sport universel van 3 November 1900 een uittrekselnbsp;van een artikel over het Algerijnschc paard.

))Een dor grootste Algerijnsche fokkers is de heer Bedouet uit de provincie Constantine, de man, die op do jongste Parijschenbsp;tentoonstelling de Berbersche merries ex])oseerde.

Zeer zeker verdient de Berber de aandacht door zijne talrijke goede eigenschapj)en en vooral door zijn speciale giischikthoidnbsp;tot rijpaard, zijn volhardingsvermogen en zijne soberheid, dienbsp;er een oorlogspaard bij uitnemendheid van maken.

De reden, dat niettegenstaande dit alles do Berber in Frankrijk zelf niet gebruikt wordt, schrijft Bedouet toe aan de fokkersnbsp;van Zuid-Frankrijk, die voor hunne ju�oducten geen anderennbsp;afzet hebben dan het leger en er steeds op uit waren en zijnnbsp;dezen gevaarlijken concurrenten afbreuk te doen.

Vroeger waren 10 regimenten chasseurs en huzaren in Frankrijk geremonteerd met Berbers, die in de Krim, Itali� en Mexico de bewondering opvvekten om hun energie en volharding.

Uitsluitend om de Fransche fokkerij in Frankrijk er boven op te helpen, zou men toen maar verklaard hebben, dat de Berbernbsp;buiten Algiers niet aarden kon en werden de 8000 Berbers vannbsp;die regimenten verkocht en vervangen door Fransche paarden.

(Dat dit een legende is, is b. v. af te leiden uit het feit, dat gedurende de laatste 5 jaren aanzienlijke hoeveelheden veulensnbsp;naar Gibraltar en Malta w'orden uitgevoerd, terwijl zij ook innbsp;Itali� in grooten getale worden ingevoerd en daar uitstekendnbsp;voldoen.)

Door de Afrikaansche troepen wmrden per jaar 1200 Berbers aangekocht tegen een prijs van 575 fres; door denbsp;Spahis wordt per paard 4 a 500 fres betaald.

Aan het einde van zijn betoog dringt Bedouet er op aan, dat de Regeering zal ingrijpen en de invoer van Engelschenbsp;paarden verbieden, die thans worden gebruikt om een gemengdnbsp;Bcrbersch ras te doen ontstaan, geschikt voor races. Daar denbsp;pur-sang fokkerij den iVIgerijn geen voordeel meer opbrengt,nbsp;zal de tijd niet ver meer zijn, dat dit zoo waardevollc rasnbsp;uitsluitend gebruikt wordt voor fokken van het veel goed-koopere muildier.

Iloe voorzichtig men evenwel moet zijn bij het hechten van wmarde aan opinies, ook al zijn zij van erkende hippologen,nbsp;volgt uit het feit, dat de meeningen vaak zoo hemelsbreednbsp;verschillen.

Daarom is het nuttig na de gehouden lofzangen over den Berber ook eens een anti-Berber aan het woord te laten in dennbsp;persoon van graaf G. G. Wrangel (Das Buch vom Pferde).

sliet Oostersche paardenslag, dat in Europa het meest verspreid is, is ontwdjfelhaar het in Noord-Afrika (Algiers, Tunis, Fez,nbsp;Marokko) voorkomende Berberpaard.

Minder eenstemmig is men over de oudste voorvaderen van het Berberpaard. Wel beweerde Abd-el-Kader met grootcnbsp;beslistheid, dat het Bei'berras van Arabischen oorsjn�ong is, dochnbsp;andere autoriteiten, die zich kannen laten voorstaan op grooterenbsp;gescheidkundige bekwaamheden dan de dappere emir gedurendenbsp;zijn leven vol strijd heeft verworven, beweren met minstensnbsp;evenveel nadruk dat het Berberpaard een natuur])roduct vannbsp;Noord-Afrika is.

Wij moeten daarom met het niet te miskennen feit volstaan, dat het tegenwoordige Berberpaard, zoowel wat de uit- alsnbsp;inwendige eigenschappen betreft, een merkwaardige gelijkenisnbsp;vertoont met het Numidisclie jiaard en zich bovendien innbsp;eenigc gewichtige punten van bet edele Arabische paard onderscheidt.

De lichaamsvormen van den Berber zijn lang niet zoo harmonisch als die van den edelen Arabier. Zij zijn, als ik mij van deze uitdrukking bedienen mag, hoekiger en hebbennbsp;weinig van het ideale type. Gemiddeld slingert de maat dernbsp;Berbers tusschen 1.38 en 1.60 M. Zooals overal, is de groottenbsp;afhankelijk van de gesteldheid van den bodem en het voer.nbsp;In dc vlakten van Marokko, evenals in Algiers en Tunis,nbsp;worden daarom grootere paai�den aangetroffen dan in de bergstreken van Noord-Afrika. Het hoofd is bij de minder edelenbsp;exemplaren lang en van het bekende ramshoofdtype, terwijlnbsp;daarentegen die dieren, die Arabisch bloed in de aderen hebben,nbsp;het rechte, droge en edele Arabische hoofd hebben met te sterknbsp;ontwikkelde oorklieren. De rug is kort en de lenden krachtignbsp;gewelfd. liet kruis daarentegen herinnert door zijn spitse cnnbsp;smalle vorm aan dat van muilezel of kameel, terwijl de laagnbsp;aangezette staart geenszins dienstig is om deze fout te verbergen.

Gegronde bezwaren kunnen ook geopperd worden tegen de stijle schouder, de korte onderarm en het nainv staan in dcnbsp;achterbeenen; evenwel wmrden deze gebreken gedeeltelijk opgeheven door de goede samenstelling der gewu�ichten, denbsp;droge beenen cn het vurige temperament.

liet Berberpaard wordt wegens zijn volharding, gehardheid en soberheid door de met oostersch bloed dweepende hij^pologennbsp;geprezen als het beste soldatenpaard ter wereld.

Hiertegenover valt op te merken, dat do Dnitsche cavalerie, die bij Sedan en op andere slagvelden duizenden van dezenbsp;�onovertroffen� oorlogspaarden buit maakte, in het geheel nietnbsp;met deze paarden ingenomen was, en dat de geestdrift voornbsp;het Berberj)aard ook onder de Fransche cavalerie zeer aan hetnbsp;tanen is.

In No. 14 der ,,Bulletin de la reunion des officiers� pro 1875 wordt zelfs beweerd dat de Berber slechts door cavalerie innbsp;Afrika benut kan worden, doch in Europa wegens zijn zwakkenbsp;achterhand en zijn ellendige drafbeweging als soldatenpaardnbsp;geheel te verwerpen zou zijn.

De Soedan is de breede strook lands loopendc van Senegambi� in het Westen tot Abessini� in het Oosten op 15quot; N.B. ennbsp;wordt in het Noorden begrensd door de Sahara en de daaraannbsp;grenzende Lybische woestijn.

Het paard in de Soedan is daar ingevoerd ongeveer bij bet begin onzer jaartelling, toen de Semitische stammen uit Noord-Afrika verjaagd werden, en is van Numidische afkomst.

Verder Zuidelijk dan 12quot; N.B. komt in het Westelijk gedeelte der genoemde strook het paard nog slechts voor bij voort-durenden nieuwen invoer, zonder welken het na 4 of 5 geslachtennbsp;zou zijn uitgestorven.

liet neemt in taille en massa toe, naarmate men meer het Oosten en het Noorden nadert. Het algemeene type vertoontnbsp;eigenschappen, die doen denken aan den Berber en het Dongola-paard, doch ook dikwijls door hoofdvorm en wijze van dragennbsp;van den staart aan den invloed van het Arabische paard. Ditnbsp;laatste is vooral het geval in die streken, waar de paarden hetnbsp;kleinst zijn ( 1.35 M). Deze zijn nog het meest geschiktnbsp;voor den dienst te velde, maar kleiner dan 1.40 M. worden zonbsp;toch niet gebruikt.

De inboorlingen, die zich met de paardcnteelt bezighouden, zijn de Peuhls, die zich vrijwel door de gcheele Soedan op-

houden, en de veulens verknopen aan de woestijnstammen der Touai'egs, meer in het Noorden. In de geheele Soedan wordtnbsp;gierst gevoerd, terwijl in den regentijd zeer goed gras en stroonbsp;vooi'konit.

liet Soedan-paard is over het algemeen slop, met weinig gang en lijdt zichtbaar door het klimaat (lever-, milt- en nieraan-doeningen), doch door zijn bloed en temperament levert hijnbsp;dikwijls meer arbeid dan hij behoorlijk jtresteeren kan. Zoonbsp;heeft men met enkele paarden f40 KM. in 24 uui�gereden ennbsp;kleine afdeelingen marcheerden gedurende eenige dagen achtereennbsp;70 tot 80 KM. per dag.

Vooral vergeleken met zijn eigen gewicht en dat, waarmede men Europeesche ])aarden belast, wordt te veel van het paardnbsp;gevergd; zij leven dan ook niet lang. Veel boven de 10jarennbsp;treft men niet aan.

De toekomst voor het Soedan-paard ziet er niet rooskleurig uit. Zij worden er in hoofdzaak op na gehouden voor dennbsp;oorlog, welke slechts diende om in het bezit van slaven tenbsp;komen.

AVaar nu de slavenhandel door Europeesche invloeden op zijn eind loopt, is het ook uit met de oorlogen en het Soedan-paard.

De algemeene opinie van bewoners van Zuid-Afrika is tegen den invoer van buitenlandsche paarden voor dagelijksch gebruik,nbsp;daar zij niet bestand zijn tegen het klimaat, de levenswijze,nbsp;de slechte w egen en den zwaren dienst, dien de paarden in denbsp;kolonie moeten presteeren.

Vroeger reeds, v��r den jongsten oorlog, waren Engelsche paarden in grooten getale naar Natal gebracht voor den militairen dienst, maar de resultaten w aren allesbehalve bevredigend.nbsp;Zij bleken alle onbruikbaar en het grootste gedeelte stierf; hetnbsp;verschil tusschen den Engelschen stal en de Engelsche vmrzor-ging met de wijze, waarop men de paarden in de kolonie behandelde, bleek noodlottig te zijn.

al of niet w enschelijkheid besproken werd om in de Kaapkolonie Dl. XV AU. .1 en 4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1�

Engcische liengsten in te voeren ter vci'betcring van liet Zuid-Afrikaanselie iiaardenslag, verklaarde liij zich tegen dezen maatregel.

Hij s�oerde aan, dat zeer edele, groote jiaarden niet jiasten voor het werk, dat in de kolonie vereisclit werd ; zij moestennbsp;zorgvuldiger behandeld worden wat betrof stalling, voedsel ennbsp;verzoi'ging, dan de toestanden dit mogelijk maakten aan denbsp;Zuid-Afi'ikaansche jiaardengebruikcrs.

De ontbeiingen verbonden aan lange reizen door slecht tei-rein, de groote temperatuursverschillen, die de jiaai-den moetennbsp;verdragen, met weinig of geeir beschutting daai'tegen, zijn tenbsp;zwaar voor gestellen, die verzwakt zijn door overdadige zorgnbsp;gedurende geslachten in Engeland aan hen besteed.

lihodes was van oordeel, dat inmemrinir van Enlt;gt;'elsch bloed niet zon dienen lot vermeerdering van kracht van het kleinenbsp;koloniale |)aard, wat betreft de ge.schiktheid voor werk ondernbsp;de plaatselijke omstandigheden, en dat hoewel volbloed hetnbsp;slag in hoogte en snelheid ten goede zou komen, dit zounbsp;geschieden ten koste van onontbeerlijke eigenscha])])en, als volhardingsvermogen en soberheid.

Het is evenwel aan te nemen, dat een trapsgewijze inmenging van goed bloed in den looji der tijden hut Kaapsche paard ten goede zou komen. Misschien zou ook het geliruik van hengsten, die geacclimatiseerd waren, betere, resultaten hebben, dannbsp;die tot nog toe verkregen.

De afstammelingen, opgeyoed onder de in de kolonie bestaande toestanden, zouden de goede eigenschappen doen behouden blijvennbsp;wat betreft de gehardheid van het inlaudsche slag.

renionte-oflicier van bet te Pretoria, zich zeer gunstig uit over denbsp;Kaapsche ponies en plaatst hij deze, w'at hunne lt;|ualiteiten vannbsp;gebruikspaai-d aangaat, boven alle in den oorlog gebruikte rassen.

Men heeft verschillende soorten van ponies aan de Kaap, doch de goede, die in den regel wat Dasuto-bloed en wat Engclschnbsp;bloed in de aderen hebben, behooren tot de beste ter wereld.nbsp;Hij bezit zoowel gehardheid als volharding en genoeg sneliieidnbsp;voor lichte cavalerie en bereden Infanterie.

235

De beste, die hij in Znid-Afrika zag onder alle daar gebruikte |)aarden (Kaaj)sche, Australische, Engclsche en lersehe, Noord-Ainerikaansche, Ilongaarsche en Argentijnsche) waren de jmnies,nbsp;die den Engelschen in handen vielen na de overgave van Prinsloonbsp;in de Caledon Valley.

Dezelfde schrijvei� geeft een relaas over de Argentijnsche ponies in Afrika gebruikt.

In zijne beoordeeling verschilt hij zeer met die van Sir (iii.HKY in �Small horses in warfare.�

Deze zegt toch van de paarden gefokt in de vlakten van de La Plata rivier, dat zij in vele punten overeenkomen met denbsp;]N'�ord-Amei�ikaanschc mustangs, doch meer gelijken o|) hunnenbsp;S|)aan.sche voorvaderen. Hun hoogte varicei-t tusschen 'I.42 M.nbsp;en 1.52 als maximum. De inboorlingen echter hechten weinignbsp;waarde aan taille, daar het een bekend feit is, dat de kleinstenbsp;paarden dikwijls de beste zijn.

Tot hun \ ijfde jaar loo|)en zij geheel vi ij rond en zijn daardoor krachtig en gezond. Als regel (li'agen zij van 14 tot 15 .stone (1 stone .= ().85 KG.) en kunnen op zeer weinig voed.selnbsp;voctrtdurend zwaren arbeid verrichten.

Wat Lord Denham zegt, die de ))aarden in Zuid-Afrika te velde zag, kliidvt heel anders. Wellicht is dit te wijten aannbsp;het ti�ansj)ort ter zee en het feit, dat de pas aangevoei'de paarden dadelijk alle arbeid mee moesten doen. Bovendien is Zuid-Afrika nu eenmaal een |)aardengraf.

))Tcn slotte moet ik het hebben over de .\rgentijnsche |)ony. Hier vooral gevoel ik, hoe zwaar de mij opgelegde taak is omnbsp;dit absoluut waardelooze dier te schilderen.

Hier (Afrika) zeide men, dat de Hongaar het meest inferieure paard was, dat naar Afiika gezonden was, maar ik moet uitdrukkelijk veilHaren, dat dit niet juist is. Wel beweer ik, datnbsp;van den Hongaar niets te slechts gezegd kan worden, maai'nbsp;de Argentijn staat nog oneindig veel lager. De Hongaar werdnbsp;be.schreven als dat soort paarden, dat men wel eens voor eennbsp;dameswagentje ziet, hetgeen mij een zeer complimenteuse

beschrijving voor den Hongaar lijkt, doch weinig vleiend voor de dames van liet wagentje. Waar wc dit als een juistenbsp;beschrijving aannemen, wat moet er dan van den Argentijnnbsp;gezegd worden? Ik herinner mij eens een pony gezien tenbsp;hebben voor een maai-machine op een grasveld; een tuinmannbsp;lic}) er achter te duwen en een trok het paardje hij hetnbsp;hoofd voort. Dit evenwel was nog voel te mooi voor dennbsp;Argentijn.

Als men hem in �t kort beschrijft, is het een dier met een rond lichaam, schuine schouder en een ramshoofd, van 1.412nbsp;tot '1.47. Zijn temperament is niet te beschrijven, omdat hijnbsp;geen temperament heeft.

Wanneer hij het ecus in zijn hoofd had gehaald om te gaan liggen en te sterven, dan was zelfs de overredingskracht vannbsp;den ISritschen soldaat hiertegen niet bestand. De naam Argentijnnbsp;werd een scheldwoord in geheel Zuid-Afrika.

Honderden en duizenden van deze jionies werden naar Zuid-Alrika verscheept. Niet zeer gezien bij de remonte-depots, werden zij door de troep als de pest geschuwd, vooi'al denbsp;colonials haatten ze. Maar ze waren er nu eenmaal en iemandnbsp;moest ze toch hebben.

Wij deden w'at wij konden, door ze in te deelen aan non-combattanten, zooals geestelijken en doktoren. Maar veel raakten wij er zoo niet kwijt en de groote hoop ging naar de Mountednbsp;Infantry, die al blij waren, dat ze nu ecus een jiaard kregen.

Mijn eigen ondervinding van deze jiaardcn bij den oorlog was gelukkig gering. De meesten stierven voor er ondervindingnbsp;mede was op te doen.

Te Harrysmith evenwel, in het najaar van '1900, toenik bij de Yeomanry w'as, zag ik de beste treinlading Argentijnennbsp;die mij tot nog toe onder de oogen was gekomen.

Daar het niet mogelijk w as te veel jiaarden in het escadron te hebben en de kans bestond, dat ik tot nog toe altijd denbsp;slechte Argentijnen had gezien, kreeg ik op mijn verzoek zes vannbsp;deze paarden. Lang evenwel had ik er geen plezier van.nbsp;Na eenige dagen marcheerens deden zij als alle Argcntijnschenbsp;ponies in Zuid-Afrika. Zij gingen liggen en stierven. Dennbsp;zesden eveinvel was een beter lot beschoren.

Boor eigen troei)en beschoten te worden is allesbehalve aangenaam en ik was al van plan oin den beti�okken infanterie-oflicicr eens vi'iendelijk toe te spreken, maar toen ik vond, datnbsp;het eenige verlies onze laatste Argentijn was, vergaf ik hem nitnbsp;den grond van mijn hait.

Zooals ik reeds aangaf, ging het grootste, deel der Argentijnen naar de bereden Infanterie; meer onbruikbaar rijdier was voor dit wapen niet te vinden. In den regel toch was de bereden Infanterist geen goed ruiter; dit was te wijten aan denbsp;methode van africhting van den man of in vele gevallen aannbsp;het geheel niet afi-ichten.

Nu waren de Argentijnen veelal weinig afgerichte, eigenzinnige dieren, dikwijls geheel onafgerieht.

Daar bovendien de bereden soldaat, behalve zijn geweer en bandelier vi�ij veel uitrusting moest medenemen, is het duidelijk, dat het zeer veel bezwaren had, de ongelukkige paardennbsp;� zelfs in een zeer bedaard tempo � vooruit te krijgen, enz.

Lord Denh.vji is een geheel onbekend rapporteur; aan zijn verslag is evenwel waarde te hechten, waar Lord Roisekts dezenbsp;opinie nndcrschreef.

Eenigszins komisch is het feit, dat niettegenstaande deze vernietigende meening ook van Bobei'ts, acht maanden later nogmaals '11000 Argentijnen naar Zuid-Ali'ika verscheept werden.

Lord Denham vindt hierin aanleidingom uit te roepen : �Here we lind a striking resemblance to the Department which sup-j)lied him (the Ai'gentine); he was admirably suited for timesnbsp;of peace!�

RAPPORT BETREFFENDE DE MALLE�NATIE DER PAARDEN VAN DE SOLOSCHE TRAMMAATSCHAPPIJ.

{hujevolge opdracht van den Directeur van Binneniandsch Bestuur dd. 11 Mei 1901.

Ingevolge bovengenoenide opdracht werd den 8�quot; Jimi 1901 niet de inalle�ne-inspnitingen begonnen. Om geene stagnatie innbsp;liet bedrijf der inaatscliappij te veroorzaken, werden de paardennbsp;in groepen van, zooveel niogelijk 10 stnks tegelijk, ingespoten.nbsp;Nadat de eerste groep vas vrijgekomen, werd de tweedenbsp;genomen, enz.

0]) deze wijze hadden den 18*^quot; Juni 40 paarden ��ne injectie ondergaan. Van deze 40 dieren vertoonden slechts twee eenenbsp;temperatuurstijging beneden ��n graad Celsius, bij de overigenbsp;38 stuks was de temperatuurstijging zoodanig, dat het meerendeel,nbsp;hiernaar oordeelende, als kwaaddroezig zou moeten beschouwdnbsp;worden en dus afgemaakt, terwijl de rest zeer verdacht was.

Daar ons echter uit de secties van No. 3 en 4 gebleken was, dat de dieren, hoewel ze o|) de injecties sterk gereageerdnbsp;hadden, geen spoor van malleus vertoonden werden, alvorensnbsp;met het onderzoek voort te gaan, nieuwe instructies verzochtnbsp;en fondsen om de eventueel af te maken dieren te betalen. Bijnbsp;besluit van den Directeur van Binneniandsch Bestuur dd. 22nbsp;September 1901, werden deze toegestaan en de injecties dennbsp;18�quot; October hervat en den 17�quot; November be�indigd.

Bij onze jiroefneming deed zich al dadelijk de groote moeie-lijkheid voor om uit te maken, wanneer een dier met zekei heid

In de missive van den Minister van Binnenlandsche Zaken dd. 14 Mei 1898 wordt gezegd: �Bedraagt de temperatuursverhoogingnbsp;echter meer dan 1quot; Celsius, dan wordt door den districtsveearts

uitgemaakt, of het dier als kwaaddroezig of als verdacht moet beschouwd worden in verband met de meer of minder sterkenbsp;plaatselijke en algemeene reactie.

Uit de missive van den Directeur van bet Laboratorium te ^Veltevreden dd. 24 A|)ril '1901 weten we'echter reeds datnbsp;de reactie in Indi� niet zoo sterk blijkt als dit in Europa betnbsp;geval is. De Eui'opeescbe maatstaf ter beooi'deeling laat onsnbsp;dus alhier in den steek.

Verder zegt deze autoriteit: �l)iei*en reageerende met eene stijging van meer dan 2'* C., zijn voor zoover onze ondervindingnbsp;reikt, bijna steeds als kwaaddroezig te besebouwen�.

Het woordje �bijna� maakt dat men bij iedere dergelijke reactie weer voor een raadsel staat, want de volgende zinsneden;

,,Hij gelijktijdige aanwezigheid van deze met algemeene en locale verschijnselen behoeft aan het bestaan van kwaden droesnbsp;niet te worden getwijfeld�, brengt ons niet veel verder, daar,nbsp;zooals schrijver zelf opmerkt en dit zeer ten rechte, eene duidelijke algemeene en locale reactie bier te lande gewoonlijknbsp;niet zoo sterk optreedt als in Europa.

Omtrent deze hoofdzaak, n.i. om uit te maken wanneer de i'oactie zoodanig is, dat men niet zekerheid kan zeggen: hetnbsp;dier heeft malleus of bet beeft het niet, hebben we dus geennbsp;vasten maatstaf en blijft het steeds de persoonlijke opinie vannbsp;den beooi'deelaar, die uitmaakt, of bet dier voldoende of onvoldoende reageert. Een noodwendig gevolg hiervan is, dat indiennbsp;men niet vele malleinaties heeft verricht, men in bet geheel denbsp;waarde der reactie niet beoordeelen kan. Om hieraan tegemoetnbsp;te komen, laat men de dieren eene tweede en eene derdenbsp;maal inspuiten. Onzes inziens zou hierdoor alleen de malle�nenbsp;reeds hare waarde als diagnosticum voor het grootste deelnbsp;verliezen, daar hai�e groote voordeclen juist moesten bestaannbsp;in het mogelijk maken van eene snelle diagnose en daar, volgensnbsp;onze ondervinding, de paarden in deze streken bijna nooit eenenbsp;duidelijke algemeene reactie vertoonen, is eene zekere en snellenbsp;diagnose door middel van malle�ne hier dus uitgesloten.

Er is echter meer; zooals uit de verschillende bijlagen bbjkt, 1�eageeren paarden die noch klinisch noch patholog�sch-anato-misch een spoor van malleus vertoonen, meestal sterker op de

240

malle�ne-injectie dan de aan malleus lijdende, vide o. a. Nquot;. 26, die slechts reageert met eene teinj)eratuursverhooging vannbsp;1.1� G., z�odat de malle�ne hier absoluit onbetrouwbaar blijkt.

Zooals bekend, heeft men hetzelfde, n. 1. dat paarden, die duidelijk gereageerd hadden, bij sectie geene jjathologische afwijkingen te zien gaven, die de diagnose malleus wettigden,nbsp;ook in Europa gevonden. De voorstanders der malle�ne trachtten dergelijke gevallen dan te verklaren door aan te nemen,nbsp;dat de dieren toch geinfecteerd waren, doch nog geene merkbarenbsp;j)athologische veranderingen vertoonden, of wel zou men deze geringe veranderingen bij sectie veelal over het hoofd zien, terwijl denbsp;gevallen, waarbij een paard bij de eerste injectie wol, bij volgende niet meer reageerde, verklaard werden door aan tenbsp;nemen, dat het dan in tusschentijd genezen zou zijn. Op dezenbsp;wijze redencerende, kan men alles verklaren en alles weerleggen en is dan ook het malleine-vraagstuk eene rijke bronnbsp;geworden voor zeer veel geschrijf en allerlei beschouwingen,nbsp;waaruit echter tot heden geen eenstemmigheid is verkregennbsp;betreffende de vraag, welke waarde aan de malle�ne als diagnosticum en als geneesmiddel moet gehecht worden.

Het zou ons te ver voeren, thans in te gaan op de litteratuur van dit vraagstuk en zullen we ons dus bepalen, na te gaan of, oj) grond der door ons verkregen resultaten, de malle�ne in Indic als diagnosticum te gebruiken is.

Van het eei'stc 4�-tal paarden die allen werden ingespoten met 0.25� c. l�D malle�ne brute, reageerden:

Bij allen was de algemeene reactie nauwelijks of in het geheel niet merkbaar, de eetlust was bij geen enkel individu gestoord,nbsp;terwijl eveneens de locale reactie bij alle dieren gering -was,nbsp;varieerende van nagenoeg onmerkbaar tot eene, een handpalm groote zwelling; slechts bij een paar was de zwellingnbsp;vrij belangrijk. Als maatstaf moet dus in hoofdzaak de temperatuurstijging dienst doen en zoo was het resultaat dus dat

Van de onder de tweede rubriel-klinisch lijdende aan malleus, dit dier lichaamstemperatuur van 38,9� reageerde slechts met eenenbsp;stijging van 1,1� C., terwijl algemeene en locale reactie zeernbsp;ffering waren.

Hiernaar oordeelende, zouden dus de overblijvende 37 dieren der beide laatste rubrieken, die allen sterker gereageerd hadden,nbsp;ook allen lijdende moeten zijn aan malleus. Daar N� 3 eenenbsp;chronische bronchiaalcatarrh had en dus, den stal in aanmerking genomen, reeds daai'om verdacht, maar bovendien metnbsp;eene stijging van 2,35� C. gereageerd had, wei'd deze dusnbsp;afgemaakt. Zooals uit het sectieverslag blijkt, werden echternbsp;geene afwijkingen gevonden die de diagnose malleus wettigden.

Vervolgens kvvam aan de beurt N�. 4, die eene temperatuurstijging van 2,3� G. had en sterker algemeene reactie vertoonde dan de meeste anderen, �ok hier kon bij sectie geen malleus worden aangetoond. Om deze reden werd het afmakennbsp;voorloopig gestaakt en besloten, de dieren allen aan eene tweedenbsp;injectie te onderwerj)en, zoodra we de hiervoor gevraagdenbsp;fondsen zouden ontvangen hebben.

Nadat eene som vooi� onteigening van 10 paarden was toegestaan, werd den 18�� October de proef hervat.

Intusschen waren er 12 nieuwe paarden bijgekomen, nl. No. 41 t 'm. 52 die dus eene eerste itijectie kregen en wel werdennbsp;de eerste 7 met 0,25 c. M** malle�ne Pasteur en de overige 5nbsp;met 0,06 malle�ne Fotli, die reeds van af 1896 in Indi� was,nbsp;geinjiceerd, ten einde te kunnen nagaan, of de laatste malle�nenbsp;dezelfde uitwerking had als de eerste en door het langdurignbsp;bewaren in Indi� hare werkzaamheid niet verloren had.

De plaatselijke en algemeene reactie waren bij de Fothsche inalle�no niet verschillend van de Pasteursche. Ook hier wasnbsp;de algemeene reactie bijna niet merkbaar en de plaatselijkenbsp;wisselend tusschcj) nagenoeg onmerkbaar en eene zwelling ternbsp;grootte van een handpalm.

liet paard No. 51, dat o}) de Kothscbe malle�ne boven de 2quot; reageerde, nl. met eene stijging van C. zonder beduidendenbsp;locale en algemeene reactie, werd niet aan eene tweede injectienbsp;onderworpen, omdat het wegens verwonding moest wordennbsp;afgemaakt.

Zooals uit bijgevoegd sectieverslag blijkt, was ook bij dit paard geen spoor van kwadendroes te ontdekken.

Van de 52 paarden, die aldus eene eerste injectie ontvangen hadden, was het resultaat dus als volgt;

Van de laatste groep vertoonde geen enkele klinische verschijnselen van malleus; hiervan werd nog afgemaakt No. 47, zoodat in het geheel de nummers 3, 4, 47 en 51, die n^specgicvelijknbsp;gereageerd hadden met eene temperatuurstijging van 2.35�, 2.3�,nbsp;2.18� en 2.74� G., terwijl ze dezelfde locale en algemeene reactienbsp;vertoonden als bij de mee.ste dieren werd waargenomen, werdennbsp;opgeofferd. Zooals uit de sectieverslagen blijkt, kon bij geennbsp;(lezer dieren malleus worden aangetoond.

Van de tweede groe]) was No. 26 klinisch lijdende aan malleus; dit paard reageerde slechts m(;t eene stijging van 1.1� G., terwijlnbsp;locale en algemeene reactie gering waren. De klinische diagno.senbsp;werd natuurlijk door de sectie bevestigd en verder door cultnur-en entingsiu�oeven bewezen (vide bijlagen).

ting in October sedert de eerste inspuiting nog 5 verdwenen, nl. 2 gestolen, 1 dood gereden en 2 verkocht wegens kreujMdheidnbsp;en wel de Nos. 1, 2, 8, 29 en 40, zoodat 52 �10 = 42 paarden aan

243

Van '1 tot 2'* C. nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....24 nbsp;nbsp;nbsp;�

De reactie oj) nbsp;nbsp;nbsp;beide injectiesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dezernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42 i)aardennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;volgt hieronder

Bij de nuinniers 9 en 42 was de locale reactie bij de eerste injectie vrij sterk ontwikkeld, terwijl eene algenieene reactie bijnbsp;geen enkel ])aard duidelijk merkbaar was, beide paarden haddennbsp;dus afgemaakt moeten woi den; bij de tweede injectie reageerdennbsp;ze echter niet en zouden ze dus gezond moeten zijn.

Indien dus de malleine werkelijk betrouwbaar was, dan waren deze ])aarden in tusschentijd genezen.

Was dit werkelijk het geval, dan is hiermede het afmaken van |)aarden op grond ecner volkomen mallc�nereactie veroordeeld, daar er dan blijkbaar eene groote kans zou bestaan datnbsp;ze genezen kunnen.

De nummers 5 en 20 waren bij de tweede injectie klinisch lijdende aan malleus, bij laatstgenoemde was de temperatuurstijging bij de laatste injectie minder dan bij de eerste, dezenbsp;mindere reactie kan dus niet als maatstaf worden aangenomennbsp;voor den graad der ziekte, om deze reden werden de nummersnbsp;21 en 46, die de eerste maal zeer sterk en de tweede maalnbsp;nog steeds boven 1� C reageerden, afgemaakt; beiden vertoondennbsp;geene afwijkingen die aan malleus deden denken,

No. 52. die beide keeren nagenoeg niet reageerde, werd afgemaakt om het scctiebeeld te vej-gelijken met dat der paarden,nbsp;die sterk gereageerd hadden.

Z�oals uit het sectieverslag blijkt, vonden we hier in de longen dezelfde knobbeltjes die bij tal van paarden werdennbsp;aangetroffen en blijkbaar met malleus niets te maken hebben.

245

No. 19 vertoonde klinisch verdachte verschijnselen en bleek bij sectie dan ook aan malleus geleden te hebben, hetgeen doornbsp;culturen en proefentingen werd bewezen. Van de nummersnbsp;7, 11, 18, 28 en SS vertoonde nummer 23 bij sectie niets datnbsp;met malleus in verband gebracht zou kunnen worden, bij denbsp;overige werden zeer geringe afwijkingen waargenomen, dienbsp;echter evenmin jets met malleus uitstaande hadden. Omtrentnbsp;de harde knobbeltjes die veelvuldig in de longen en bijnanbsp;constant in de lever bij paarden worden aangetroffen, is mennbsp;het tegenwooialig, naar we meenen, eens, dat ze niets metnbsp;malleus hebben uit te staan, terwijl daarentegen de z. g. n.nbsp;translucide knobbeltjes viaj algemeen als door de malleusbacil veroorzaakt, worden beschouwd. Bij de paarden, waarnbsp;door ons deze laatste werden gevonden, waren trouwensnbsp;steeds meerdere afwijkingen te constateeren, die duidelijknbsp;op malleus wezen en slaagden cultuur- en entingsproevennbsp;steeds. Naast deze kw'amen echter enkele voor die hetnbsp;meest op de eerste geleken, doch minder hard w'aren. Entingennbsp;met deze op marmotten gaven een negatief resultaat, zooals bijnbsp;paard No. 11 bleek; daar bovendien iedere andere afwijking, opnbsp;malleus wijzende, bij deze paarden ontbrak en een of meer dergelijke knobbeltjes bijna bij alle paarden werden aangetroffen,nbsp;zoowel bij die, w'elke op de malle�ne reageerden, als bij No. 52,nbsp;die er niet op reageerde, gelooven we, dat hierin voldoende

bewijzen liggen om te mogen aannemen, dat ze niet met malleus in verband staan. Wij stipuleereu dit, niet omdat er bij ons twijfel bestond, doch omdat het moeilijk is ieder knobbeltjes juist te beschrijven en men bij het lezen der sestieversla-gen allicht zou kunnen denken, dat deze knobbeltjes toch opnbsp;malleus konden wijzen. Op grond eener ])ositievc maille�ne-1�eactie werden dus afgemaakt de nummers �S, 4, 47, 51, 21,nbsp;41), 7, 11, 18, 28 en 88, terwijl No. 52, die op beide injectiesnbsp;zeer gering reageerde, voor eene vergelijking werd gedood.nbsp;Hij geen dezer 12 paarden kon dooi' de pathologisch-anato-mische afwijkingen noch door entings- en cultuurproeven, hetnbsp;bestaan van malleus worden aangetoond.

De nummers 5, 20 en 26 waren klinisch lijdende aan malleus, terwijl No. 19 verdachte verschijnselen vertoonde. Yan dezenbsp;|iaarden reageerden de drie eersten niindei'sterk op de malle�ne-injectie dan de voorgaanden. Zoowel door de cultuur- als en-tingsproeven kon de diagnose bewezen w'orden. Hieruit volgtnbsp;dus, dat door de malle�ne zeer vele paarden worden aangewezen als lijdende aan malleus, die v olkomen gezond zijn, terwijl werkelijk aan malleus lijdenden soms weinig reageeren.nbsp;Om deze reden is dus de maille�ne als diagnosticum in Indi�nbsp;onbruikbaar, hetzij omdat ze hier veranderingen ondergaatnbsp;w'aardoor hare werking gewijzigd is, hetzij doordat de Indischenbsp;paarden er anders o)) reageeren, dan wel omdat ze de werking niet heeft die de voorstanders der malle�ne als diagnosticum er aan toeschrijven. Nemen we echter voor een oogen-blik eens aan dat onze ajiprecieering der bij de obducties waargenomen afwijkingen onjuist geweest w'as en alle afgemaaktenbsp;paarden toch aan malleus geleden hadden, dan blijkt dat tochnbsp;jiractisch het middel als diagnosticum onbruikbaar zou zijn,nbsp;daar, zooals we zagen, 90% eene positieve reactie gaven ennbsp;al wilde men hierop ook het afmaakstelsel toepassen, dan zounbsp;ons dat nog niet van den kw^adendroes verlossen, daar wenbsp;geen zekerheid zouden hebben, dat de overhlijvende 10% vrijnbsp;waren van malleus.

Men zal ons mogelijk tegenwerpen, dat men hier een der-gclijk hoog percentage kreeg, omdat de dieren in bizondere mate aan infectie waren blootgesteld geweest. In de eerste

])laats kunnen we daarop antwoorden dat het dan met het gros van den Javaanschcn paardenstapel niet beter gesteld is,nbsp;daar hier ieder paard dat verdachte verschijnselen vertoonde,nbsp;steeds dadelijk werd geisoleerd en zoodra de diagnose, malleusnbsp;zeker was, afgemaakt, doch de volgende proef leert, datnbsp;|)aarden, die voorzoover bekend, nimmer aan infectie zijn blootgesteld geweest en steeds kerngezond waren, op dezelfde wijzenbsp;reageeren als de Solosche trampaarden.

Ik nam hiervoor een mijner eigen paarden, een 0-jarige Australische ruin, die ik voor 3 jaren ais 3-jarig paardnbsp;op eene paardenvendutie kocht, nadat het dii'ect van Austi�ali�nbsp;was geimporteerd.

� Zooals bekend, (Les Maladies Microbiennes des Animaux, van NocAun en Leccaiaciie) komt in Australi� geen kwadennbsp;di�oes onder de ])aai'den voor. Gedurende de drie jaren datnbsp;ik het paard bezat, is het steeds door mijzelve gereden ennbsp;nimmer op een vreemden stal geweest; ook heeft het gedurende dien tijd nooit iets gemankeerd.

Den T*quot;quot; September des n. m. 8 uur ontving het eene injectie \an 0.00 gi'am malle�ne Foth in 5 gram aqua stcialisata; denbsp;gemiddelde noianaaltempei'atuur bedroeg 37.9� de reactie wasnbsp;als volgt: na '11. -13. '15. '17. '19. 21. 23. 25. 35. 43. 00 uur:

39.2quot;, 39.5�, 39.0�, 39.5quot;, 39.1�, 38.5�, 37.9�, 38.1quot;, 37.7�; maximum stijging na 13 uur 1.0quot; C.

Algcmeene reactie zeer merkbaar, dier eenigszins soporeus, eetlust echter vrij goed, locale reactie rijksdaalder groot, zeer ])ijn-lijk. De algemeene reactie was hier sterker dan we bij een dernbsp;ti'ampaarden konden waaimemen. liet dier, dat anders zeernbsp;vurig was en dartele'sprongen maakte, wanneer men het aan denbsp;hand liet draven, moest worden aangedreven en liep dan alsofnbsp;het vermoeid was.

Dit paard zou dus, volgens de malle�nejn oef, aan malleus lijdende moeten zijn ; het is echter nog steeds zoo gezond als vroeger.

^ reemd lijkt het nu dat wij dus op grond onzer onderzoekingen tot eene geheel tegenovergestelde conclusie komen dan is neergelegd in het ons ter inzage gegeven rapport van de

n. H. DE Does en de Vletter. Gaan we echter dit rapport aandachtig na, dan zien we dat in werkelijkheid de door hennbsp;verkregen resultaten geheel niet de onze overeenstemmen.

boven 2quot; C. 32 nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%

dns evenals door ons, werd ook door hen bevonden dat slechts een klein percentage der paarden (ruim i 1 %) gezond zon zijn,nbsp;de rest, hetzij lijdende aan, hetzij verdacht van te lijden aannbsp;malleus. Verder vonden ook zij, dat paarden, volgens hunnbsp;eigen verklaring, lijdende aan malleus, zie sectieverslagen, somsnbsp;niet reageei'den, getuigen de nummers 1, 2 en 44, met eenenbsp;temjieratuursverhel�ing van resjicct. �,9�', 0,7'^ en '1,1� C.,nbsp;terwijl daarentegen een paard, dat met 1.4quot; reageerde, n. I.nbsp;No. 35, geheel vrij bleek te zijn van malleus. Zij verklarennbsp;verder: �Bij reeds duidelijk zieke paarden of wel diegene, welkenbsp;om klinische redenen ten hoogste verdacht zijn, is de uitwerking der malle�ne zeer wisselvallig. De verklaring hiervannbsp;wordt als volgt gegeven : �Waarschijnlijk wordt zulks veroorzaakt door de bestaande hektische koortsen, die het proefdiernbsp;ongeschikt maken om eene buitengewone temjiei'atuursverhoo-ging te vertoonen�. Wij vragen waarom? �t Is zeker eigenaardig; bij dieren, waarvan we weten dat ze lijden aannbsp;malleus, ziet men eene onvolkomen rnalle�nereactie en bij dieren,nbsp;die volkomen gezond lijken en waarbij zelfs na sectie het bewijsnbsp;niet is te leveren, dat ze aan malleus geleden hebben, ziet mennbsp;eene sterke reactie optreden en niettegenstaande dit tracht mennbsp;toch door allerlei spitsvondige en gedwongen redeneeringennbsp;staande te houden dat de malle�ne een bruikbaar diagnosticumnbsp;is. Het groote verschil in het resultaat der proefnemingennbsp;van DE Does en de Vletter en de onze ligt dus in de uitkomsten der secties; zij vonden bijna bij alle individuen die gereageerd hadden, zonder klinische verschijnselen te vertoonen bijnbsp;obductie, malleus, terwijl wij dergelijke paarden bij sectie bijnanbsp;allen vrij van malleus bevonden.

De verklaring hiervan wordt ons echter door de proefnomei's zelf gegeven, daar ze, volgens hun eigen mededeeling, op dieren

249

uit een door en door ge�nfecteerde omgeving experimenteerden. Daar we nu gezien hebben dat van alle paarden, kwaaddroczig ofnbsp;niet, 90 ])ositief reageert op malle�ne, zoo zal men natuurlijk,nbsp;wanneer men enkel aan malleus lijdende dieren inspuit, steedsnbsp;de sectieverschijnseleu zien overeenkomen met eene positievenbsp;malle�ncreactie.

Yan de 8 paarden uit een minder ge�nfecteerd milieu reageerde er slechts ��n beneden lquot; C., de rest was verdacht; hoog verdacht of zeker lijdende aan malleus, volgens de malle�nereactie;nbsp;jammer genoeg, werd hiervan slechts een enkele afgemaakt,nbsp;zoodat de schrijvers dan ook verklaren :nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�()m een beslissend

oordeel te kunnen vellen over de werking der malle�ne in dit milieu, zijn te weinig dieren opgeoflei'd�. Had mennbsp;er hier eenigen van genomen, dan zouden de obducties waarschijnlijk andere resultaten gegeven hebben dan bij denbsp;eerste groep.

Yaar aanleiding van het voorgaande kunnen we dus uit de proefnemingen van de Does en de Vletter niet anders zien dannbsp;dat zij, wat de reactie der paarden aangaat, volkomen dezelfdenbsp;resultaten kregen als wij. Aan de j)ositief uitgevallen sectiesnbsp;moet echter nagenoeg alle waarde ter beoordeeling der bruikbaarheid van malle�ne als diagnosticum worden ontzegd, daarnbsp;ze nagenoeg uitsluitend obducties verrichtten op dieren waarvan ze, volgens hun eigen verklaring, moesten aannemen, datnbsp;ze allen niet malleus geinfecteei-d waren en ze verzuimden,nbsp;een voldoend aantal vermoedclijk niet geinfecteerde paardennbsp;als controlcdieren af te maken en dat nog wel, terwijl hetnbsp;cenige dergelijke individu, dat werd opgeofferd, al dadelijknbsp;een negatief sectiebceld te zien gaf. De v olgende zinsnedenbsp;werpt trouwens een eigenaardig licht op de vertrouwbaarheidnbsp;der malle�ne.

�Aangezien de injecties, in zoover ze door obducties gecontroleerd werden, plaats hadden bij zwaar geinfecteerde koppels, behoeft het geen verwondering te baren, dat bij de onvolkomennbsp;reageerende dieren, ook die, welke slechts eene hooge tem-jicratuurstijging hadden, bij sectie de meesten een vmldoend aantal kwaaddroezige veranderingen vertoonden, om het afmakennbsp;te motiveeren.� Dus bij paarden uit een zwaar geinfecteerd

250

milieu is het geoorloofd om ook diegenen af te maken die onvolkomen reageeren. Nu vragen we in gemoede, wat nanbsp;dergelijke redeneeringen van de diagnostische waarde dernbsp;malle�ne overblijft, daar men toch juist onder dergelijke koppelsnbsp;de malle�ne het meest noodig zou hebben.

Het zou ons te ver voeren het genoemde rapport verder te volgen, daar men het in zijn geheel dient te lezen om het naarnbsp;waarde te kunnen schatten.

Rest ons nog, met een enkel woord melding te maken van de vergelijking van de Fothsche met de malle�ne Pasteur.nbsp;We namen hiervoor steeds een groej) dieren die bij de eerstenbsp;injectie met malle�ne Pasteur nagenoeg dezelfde reactie vertoondnbsp;had en spoten de helft met Fothsche en de andere helft metnbsp;malle�ne Pasteur in, een verschil in werking kon door ons nietnbsp;worden oj)gemerkt. Deze Fothsche malle�ne was reeds vannbsp;af '1896 in Indi� en steeds zonder eenige bizondere voorzorgnbsp;bewaard, w'aaruit dus blijkt dat ze na jaren nog dezelfdenbsp;werking uitoefent als versch en als versche malle�ne Pasteur.

Ten 'H. In Ned.-Indi� reageeren de door malleus geinfec-teerde paarden niet op dezelfde wdjze tengevolge der mall�ine-injectie als in Europa, daar we bijna nimmer eene reactie zagen optreden als door Noc.\iid wordt genoemd:�reaction compl�te�,nbsp;noch bij klinisch aan malleus lijdende, noch bij ge�nfecteerdenbsp;dieren die nog geene ziekteverschijnselen vertonnen.

Ten 2�. De mall�inatie is voor den Ned.-Indischen paarden-stapel geen bruikbaar hulpmiddel bij de bestrijding van malleus, daar een groot aantal paarden er door eene temperatuurstijging van meer dan 2 '. C. op reageert met of zonder locale ofnbsp;algemeene verschijnselen (die echter steeds minder blijven dannbsp;door Nocard wordt aangegeven), terwijl noch klinisch nochpatho-logisch-anatomisch een spoor van malleus bij deze paarden tenbsp;ontdekken is en ze dus niet gevaarlijk zijn voor de omgeving.

Ten Paarden lijdende aan malleus, reageeren dikwijls zeer w^einig op de malle�ne-injectie, zoodat men, vertrouw'endenbsp;op de mall�inereactie, telkens in de verleiding zou komen,nbsp;zieke dieren voor gezond en gezonde voor ziek te houden.

251

Ten 4�. Afgezien van de waarde der malle�ne als diagnosticum, zou dit middel voor de bestrijding van malleus in Ked.-Indi� uit practisclie gronden toch vrij nutteloos zijn, daar,nbsp;zooals uit de genomen proeven bleek, 90 % der ingespotennbsp;paarden zoodanig reageert, dat men ze verdacht moet houdennbsp;van aan malleus te lijden, zonder dat men van de overblij-vende '10 % zeker is, dat ze gezond zijn. Na de mall�inatienbsp;zou men dus feitelijk alle dieren onder politietoezicht moetennbsp;houden en zou het dus eenvoudiger zijn, dit zonder de kostbarenbsp;malle�ne-injecties dadelijk te doen.

Ten 5�. Daar de ondervinding in Europa geleerd heeft, dat het grootste deel der klinisch volkomen gezonde paarden, die opnbsp;cene eerste malleine-injectie reageeren, oj) volgende injecties nietnbsp;meer reageeren, moet men, om de waarde der malle�ne alsnbsp;diagnosticum te kunnen volhouden, aannemen dat al deze dierennbsp;genezen waren. Volgens velen, zou de malle�ne in deze gevallennbsp;het geneesmiddel zijn.

Daar w�e in deze streken nog in de toestand verkeeren dat er steeds overvloed van klinisch aan malleus lijdende paardennbsp;te vinden is, zoo zou het zeker zijn nut kunnen hebben omnbsp;de malle�ne uitsluitend bij dergclijke dieren als geneesmiddel tenbsp;beproeven. Beperkt tot dergelijke gevallen, zou de aanwendingnbsp;van deze stof in Ned.-Indi� dus, hetzij praktisch, hetzij uitnbsp;een w'etenscha])pehjk oogpunt, eenig nut kunnen hebben. Alnbsp;dadelijk zij hier echter oi)gemerkt, dat wij geen spoor vannbsp;geneeskrachtige werking der malle�ne konden bemerken bijnbsp;paarden die klinisch lijdende w'aren aan malleus.

Ten slotte zij het ons veroorloofd, met een enkel woord onze meening uit te spreken omtrent ecne groote proefneming, innbsp;de laatste jaren in Europa gedaan, en de daaruit getrokkennbsp;conclusies.

De Maatschappij had 4439 paarden; van af de oprichting in het begin van 1894 tot in Juni 1899 kwamen onder dezennbsp;geheelen paardenstapel 3 gevallen van klinisch geconstateerdenbsp;malleus op 3 van de 11 verschillende d�pots voor, n.1. een innbsp;November 1896.

injectie onderworpen, doch reageerden geen van allen, zoodat geen enkel der overige paarden geinfecteerd scheen.

In November 1896 werden 230 nieuwe paarden aangekocht en gcinalle�nisecrd, alvorens ze in de stalleti op te nemen. Slechtsnbsp;twee reageerden positief, werden afgemaakt en bleken bij sectie

hadden en waaruit bleek, dat ze aan malleus geleden hadden, wordt in het Recueil de M�decine v�t�rinaire van 28 Fe-bruaia 1901, waaruit we deze gegevens putten, niet vermeld. Hoenbsp;vreemd ons dit resultaat, alsook het voorgaande, in verbandnbsp;met de volgende en door anderen gedane jaroefnemingen, ooknbsp;voorkomt, willen wc dit bij gebrek aan gegevens maar buiten

De 228 overblijvende paarden werden in de stallen opgenomen. Tot Juni 1899, dus gedurende ruim 2'/., jaai�, werd van malleus

dienst, in het abattoir geslacbt on aldaar bij de obductie gemeilvt, (lat het lijdende was geweest aan malleus. Hieromtrent wordtnbsp;verder gezegd: �Cette d�cou verte fiit eene surprise, car Ie chevalnbsp;�tait compl�tement sain et ne pr�sentait aucun symptomenbsp;clini{(ue (juelcompie�.

Bij een alsnu ingesteld nauwkeurig onderzoek van alle paarden bleek ��n verdachte ziekteverschijnselen te vertoonen; dit

worden gedood en ook dit bleek bij sectie geleden te hebben aan malleus. Omtrent de lijk-verschijnselen bij bedoelde twee ])aarden lezen we: Dansnbsp;chacun de ces deux cas, bien que les symptomes cliniquesnbsp;lissent d�faut, on trouva une (piantit� consid�rable de nodules dans Ic tissu du ])oumon.� AVelk soort knobbeltjes,nbsp;w'ordt eenvoudig niet opgegeven. Thans werd ook het verdachte paard afgemaakt en men vond dc verschijnselen in de

longen zeer gering, doch in de neusholten begonnen zich eenige zweeren te ontwikkelen. Alle paarden van het betreffende

253

d�pot werden vervolgens gedurende 4 weken geobserveerd, gedurende welken tijd zich bij ��n klinischenbsp;verschijnselen van malleus vertoonden, de overige, nl. 734 stuks,nbsp;\ertoonden niet de minste ziekteverschijnselen. Allen werdennbsp;aan eene malle�ne-injectie onderworpen, waarvan het resultaatnbsp;was dat 7-4 stuks ])ositief reageerden, die allen onmiddellijknbsp;werden afgemaakt. Hij de gehouden secties bleek bij 10, zijndenbsp;13.5 % dat ze niet lijdende waren geweest aan malleus, vannbsp;de rest lezen we: �Dans la majorit� des cas la maladie paraissaitnbsp;�tre a un tres jeune stade, un petit nombre seulement denbsp;nodules ayant �t� d�couvert� (Rapporteurs schijnen het overbodig te vinden de soort van knobbeltjes nader te noemen).

Men vond dit resultaat zoo schitterend, dat bevel gegeven werd, op alle stallen, hoewel zich daar geen spoor van kwa-

onderwerpen, met het resultaat, dat men bij 19 dieren een positieve reactie kreeg; deze werden afgemaakt. Twee hiervannbsp;bleken gezond, zijnde 10.5 %, terwijl de rest dezelfde geringenbsp;aandoeningen in de longen te zien gaf als de bovenvermelde 04.

Daar de afgemaakte j)aarden allen in zeer goede conditie waren geweest en altijd uitstekend hun dienst hadden gedaan,nbsp;begon de directie het toch jammer te vinden om zulk eeti grootnbsp;aantal paarden op te offeren, het bleek toch, dat, zoowel opnbsp;de stallen, waar verdachte gevallen waren geweest, als opnbsp;andere waar zich nimmer een geval van malleus had voorgedaan, steeds ongeveer 40 % positief reageerden.

�Alen veranderde dus van systeem en besloot geen enkel dier meer aftemaken doch allen te- malle�niseeren, die positief reageerden, te isoleeren en telkens aan eene nieuwe injectie tenbsp;onderwer|)en met tusschenruimten van eene maand; in het kortnbsp;was het resultaat als volgt:

254

Dus in eene maand waren, na ��n malle�ne-injectie, hersteld 278 � 49 = 229 stuks of ruim 82 %, terwijl na 6 maandennbsp;de rest ook genezen was, op drie stuks na, die respectievelijknbsp;na de derde, vijfde en zesde malle�ne-injectie klinische verschijnselen van malleus vertoonden.

Yoor eene contriMe werden thans 7 der dieren uitgekozen om te worden afgemaakt, n.l.

3 nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tweenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�

i nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;had.

1 nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viel�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;))nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�

Het resultaat van de gehouden secties wordt in de volgende uitspraak weergegeven.

Ten 2�. De sp�ciliekc bacil kon op het tijd.stip dat de dieren werden gedood, in geen enkel geval meer worden aangetoond,nbsp;noch door het microscoop, noch door cultuurmethodcn en denbsp;dieren moeten bijgevolg beschouwd worden als bevrijd vannbsp;de ziekte. De slotconclusies zijn:

Ten 1�. Zoodra een geval van malleus wmrdt ontdekt, moet eene malle�nisatie van alle dieren uit denzelfden stal en vannbsp;die w'clke met het zieke dier in aanraking zijn geweest, plaatsnbsp;hebben en deze paarden moeten streng worden geobserveerdnbsp;en gecontroleei�d.

Ten 2�. De mallc�ne-injecties moeten worden herhaald bij de dieren die positief gereageerd hebben.

Ten .3�. Een dier, dat drie- of viermaal achtereenvolgens gereageerd heeft, kan worden afgemaakt, hetgeen natuurlijk afhankelijk is van den toestand, waarin het dier zich bevindt.

Ten '1��. Dat op groote stallen enkele paarden door malleus ge�nfecteerd kunnen raken en tusschen de andere paarden verblijven tot ze klinische verschijnselen beginnen te vertoonen,nbsp;zonder dat daardoor andere paarden ge�nfecteerd behoeven tenbsp;worden. Getuige de in September '1895 en in Maart en November 1896 geconstateerde drie gevallei�, waarna geen nieuwenbsp;voorkwamen.

Ten 2'�. Dat op de verschillende d�pots waarvan de dieren aan eene nialle�nisatie werden onderwerpen, ^10% positief reageerden en bij deze dieren steeds uitsluitend knobbeltjes in denbsp;longen gevonden werden, behalve bij Dl'/j waarbij absoluutnbsp;geene afwijkingen werden aangetroll�n en dat dit i'csultaatnbsp;hetzelfde was o|) stallen, waar eeri enkel klinisch verdachtnbsp;geval was v��rgekomen als op andere waar alle dieren gezond waren.

Ten Dat van dieren, die positief op eene malle�ne-in-jectie gereageerd hadden, 82 % na een maand niet meer reageerde.

Wat punt i aangaat, zoo is de juistheid hiervan ons in Indi� voldoende bekend, w-as dit niet het geval, dan zou van dennbsp;Javaanschen ])aardenstapel niet veel over zijn.

Punt 2 is geheel overklaarbaar. Dat men op een stal waar klinische gevallen van malleus zijn v��rgekomen, 10% vannbsp;den geheelen paardenstaj)el licht geinlecteerd vindt, zou, ofschoonnbsp;in strijd met de waarneming, nog verklaarbaar zijn, doch datnbsp;men op andere stallen, w'aar nooit iets van malleus bemerktnbsp;is en men door een toeval op een willekeurig oogenblik dennbsp;paardenstapel mall�miseert, eveneens 10% geinfecteerd vindt,nbsp;is absoluut onbegrij|)elijk, evenals de omstandigheid, dat mennbsp;bij al deze paarden uitsluitend knobbeltjes in de longen vindt,nbsp;terwijl we omgekeerd zien, dat bij een klinisch aan malleusnbsp;lijdend ])aard juist deze knobbeltjes nagenoeg ontbreken. Mennbsp;had bij iedere sectie van deze knobbeltjes moeten bewijzen,nbsp;dat ze malleus-bacillen bevatten, nu men dat bewijs niet geleverd heeft, blijkt uit de proef veeleer dat ze niets met malleusnbsp;uit te staan hebben. Ook toch uit de omstandigheid dat 11'/.j %nbsp;der paarden, die jwsitief reageerden, absoluut geene veranderingen te zien gaven, blijkt overtuigend dat vele gezonde paarden op de malle�ne-injectie de reactie vertoonen, die als karakteristiek voor malleus wordt aangezien en dit stemt geheelnbsp;overeen met het feit dat men op een stal met gezonde paardennbsp; 10% positief reageerende aantreft.

Punt 3 is zoo geheel in strijd met het feit dat klinisch aan malleus lijdende paarden nagenoeg nimmer genezen, dat het

verwondering baart, hoe men dergelijke th�orie�n kan verkondigen. Nocard tracht zich nit deze moeilijkheid te redden door te verklaren, dat uitsluitend de longenkwadendroes zoo makkelijk geneest, doch verzuimt te zeggen, waarom, terwijl hetnbsp;toch geheel in strijd is met het bekende feit dat de echtenbsp;malleusulcera op het nctisslijmvlies dikwijls zeer makkelijk tenbsp;genezen zijn, terwijl dan toch steeds het ziektcj)roces voorschrijdt.

Op welke gronden mag men dan aannemen dat ])aarden met longenkw'adendroes zonder een ulcus in den neus bijna altijd,nbsp;met een uleus nimmer gezen, terwijl we juist die ulcera zeernbsp;makkelijk kunnen doen verdwijnen.

Uit punt 4 blijkt, dat het altijd verkeerd is een paard op grond der positieve malle�nereactie af te maken.

liet zou ons te ver voeren, de discussie, die. omtrent deze proefneming tusschen Lerlanc, Cagny en Nocard ontstond, opnbsp;de vergadering van '14 Februari 1901 punt voor punt te volgen, interessant is echter de volgende verklaring van Nocard;

�M. Lerlanc me convie sans doute par ironie a j)roclamer l�action curative de la malle�ne. Je m�y refuse absolument. Mesnbsp;experiments sur ce sujet sont toutes negatives�, enz. enz.

In het werk Les Maladies microbiennes des Animaux, van Nocard en Leclainche heet het echter op pag 708: sLa malle�nenbsp;exerce une action curative tr�s nette sur certaines formes denbsp;I�infection r�cente�, enz. enz.

We zien dus, dat w'e het met de verklaringen van Nocard zoo nauw niet moeten nemen, daar hij steeds met groote beslistheid iets beweert en wanneer het in zijn kraam te pas komt,nbsp;met even groote beslistheid precies het tegenovergestelde.nbsp;Vroeger heette het dat ieder paard, dat positief reageerde,nbsp;onmiddellijk moest worden afgemaakt; thans laat Nocard hetnbsp;voorkomen alsof hij daarvan nimmer een voorstander is geweest.nbsp;Zoo beweert Nocard ook, dat alle tegenstanders der rnall�inc-toepassing langzamerhand in voorstanders veranderen en noemtnbsp;dan eenige bekende namen, uit Dnitschland en Belgi�, de namennbsp;van personen die hem bewijzen tegen de bruikbaarheid dernbsp;malle�ne zonden, worden echter kalm doodgezwegen, zoo o. a.nbsp;de hem indertijd door den paardenarts Hoogkamer gezondennbsp;documenten (zie Veeartsenijk. Bladen voor Ned.-lndi�). Berge-

257

lijke berichten uit een land waar men zooveel beter ir. de gelegenheid is waarnemingen omtrent malleus te doen dan in West-Europa, waar men nog slechts sporadische gevallen tenbsp;zien krijgt en de dieren steeds algemaakt moeten woi�dcn, zoodranbsp;de diagnose zeker is, verdienen toch zeker de aandacht. En alnbsp;hecht Nocard nu ook weinig waarde aan de waarnemingen vannbsp;anderen, onpartijdiglieidshalve diende hij ze tenminste te ve?-mclden, want thans kunnen wij geen geloof hechten aan zijnenbsp;bew ering, dat bijna alle tegenstanders in voorstanders veranderen.nbsp;Verder zijn wij v an meening, dat een milieu, zooals te Glasgow,nbsp;waar in jaren geen enkel geval van malleus op de stallennbsp;geconstateerd was en men slechts door toeval bij het slachtennbsp;van een paard ontdekte dat het aan malleus zou geleden hebben,nbsp;geene geschikte plaats is, om de waarde der malle�ne te kunnennbsp;beoordeelen en zijn deze ])roefnemingeu o. i., hoewel op eennbsp;groot aantal paarden genomen, niet Ijewijzend, daar men verzuimde te bewijzen, dat de dieren, die positief reageerden,nbsp;werkelijk aan malleus geleden hebben, want zooals thans algemeen bekend, is hiervoor niet voldoende, dat men knobbeltjesnbsp;in de longen vindt.

Wel wordt er echter het bekende feit door bevestigd, dat een groot aantal ])aarden reageert, waarbij niet het minstenbsp;spoor van malleus bij sectie te ontdekken is. Zooals bekend,nbsp;zegt Nocard hieromtrent dat men dan niet goed gezocht heeft,nbsp;doch dan kan men ook met hetzelfde recht van de bekendenbsp;proef van Nocard, in 1897 te Allbrt op 12 ]gt;aardcn genomen,nbsp;zeggen, dat de 7 ])aarden, die na de injectie eerst positief ennbsp;later niet meer reageerden en waarbij in de longen dezelfdenbsp;knobbeltjes werden aangetrolTen als bij de kwaaddroezige, metnbsp;dit onderscheid, dat ze thans geen virulente bacillen meer bevatten, dat hij deze niet gevonden heeft, daar het toch tenbsp;verwonderen is, dat anders de knobbeltjes steeds in dcnzelfden

toestand bleven en zelfs meer dan nog tranclucide knobbeltjes werden aangetrolTen, waarvan hetnbsp;vroeger heette, dat ze het beginstadium der infectie waren.nbsp;Ten slotte nog de bewering van Nocard, tlat door het houdennbsp;in de open lucht een zeer groot precentage der longenkvvaderi'-droes zou genezen. Wij voeren hiertegen aan, dat het dan zeer

258

te verwonderen is, dat in Ned.-Indi�, waar de paarden steeds in open stallen staan, juist nog zooveel malleus voorkomt ennbsp;dat allen er aan sterven.

Daar iedere infectie toch licht beginnen moet, zouden deze dieren dus steeds genezen moeten zijn, voor ze erg geinfecteerdnbsp;konden worden.

Zooals men ziet, theoretiseeren kan men over het maIle�nevraagstuk zooveel men wil, doch gebleken is, dat praktisch de malle�ne als diagnosticum in INed.-Indi� onbruikbaar is, terwijl ook in

VERSLAG OMTRENT DE TOEPASSING VAN MALL�INE BIJ DE PAARDEN DER SOLOSCHE TRAMWEG-MAAT-SCHAPPIJ TE POERWOSARI.

SECTIEVERSLAGEN.

Hengst, 8 jaar, vrij goed gevoed, lioest sedert ruim 10 dagen, hetgeen, den stal in aanmerking genomen, een gevolg vannbsp;malleus zou kunnen zijn.

3 nbsp;nbsp;nbsp;.luni �s avonds 10 uur 0.250 c.M^ malleine Pasteur ingespoten;

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.55� C. Grootste ver-hooging na de injectie 2.35� C. na 20 uren.

SECTIE.

Voedingstoestand vrij goed, huid niets abnormaals, onder-huidsch bindweefsel, op de injcctieplaats gering omschreven plekje geinliltreerd; submaxillairklieren normaal.

Kaakboezems, op de mucosa hier en daar een weinig mucopurulent secreet. Neusmiddenschot normaal.

200

Voorlioofdsboezenis, neusholte, larynx, pharynx, trachea normaal, bronchi�n hier en daar erdvele kleine nuicopurilcnte vlokjes.

Longen licht rose van kleur, goed hiehthondend, bij �t doorzoeken werd ��n knobbeltje ter grootte van een hennipzaadje aangetroll�n in de beneden voorrand der rechter longkwab;�tnbsp;was vrij gemakkelijk uit het weefsel te j)ellen, vrij vast op hetnbsp;aaavoelen en grijsachtig wit van kleur.

Peritoneum glad en glanzend, vrij groote hoeveelheid lichtgeel serous vocht in de buikholte.

Lever. Gewicht �i'j., K.G., kleur en (consistentie normaal. Oj) do voorvlakte eenige eflloresccnties. Aan de oj)pervlakte zoowel als in �t pareiichym een vrij groot aantal witte knobbeltjes,nbsp;als pareltjes ter grootte van een spcidekuop, terwijl enkelenbsp;de grootte van cene kleine erwt bereiken. Zij laten zich gemakkelijk uit het parenchym pellen, zijn hard op het aauvoelennbsp;en blijken op doorsnede te bestaan uit een dikke kapsel metnbsp;verkalkten inhoud.

Aardappelcultuur aangelegd met mico-purident secreet uit de bronchi�n. De zich ontwikkelende cultuur lijkt macroscopischnbsp;wat lichter gekleurd dan de malleuscultuur, microsco|)ischnbsp;onderzoek oj) 13 Juni; bacillen vertoonen eenige gelijkenis metnbsp;kwadendroes-bacillen.

13 Juni hiervan 2''� cultuur aangelegd; blijft steriel. Conclusie volgens pathalogisch-anatomisch onderzoek en entingsresultaatnbsp;geen malleus.

iel

No. 4.

3 nbsp;nbsp;nbsp;.lutii, �s avonds iO uur 0.250 c.M� Pasteiir-niall�ine ingespoten;

4 nbsp;nbsp;nbsp;Juni V. m.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A. R. gering, eetlust normaal, dier eenigszins

L. R. gering, rijksdaalder groot, rechts voor iets kreupel, welke kreupelheid na 1�/jnbsp;verdwenen was.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.7� C. Grootste verhooging na de injectie 2,3� C na '10 uur.

SECTIE.

Yoedingstoestand vrij goed, huid normaal, subcutaan bindweefsel op de |)laats der injectie een weinig gein�ltreerd. Sub-maxillairklieren niet vergoot, kliersubstantie normaal.

Voorhoofd- en kaakboezems, neusholte, larynx, pharynx, trachea en bronchi�n normaal.

Pleura glad en glanzend. Longen rose gekleurd, goed lucht-houdend, bevatten niets abnormaals, geen spoor van een knobbeltje, hoe gering ook, is te ontdekken. Rronchiaal- en m�-diastinaalklieren normaal, zoo ook het hart.

Ruik holte bevat een weinig geelachtig sereus vocht, peritoneum glad en glanzend.

Lever. Gewicht 3 K.G., kleur en consistentie normaal, eenige ellloresccnties op de voorvlakte, zooweel aan de op|)ervlakte alsnbsp;in �t parenchym een groot aantal harde witte knobbeltjes, denbsp;meeste ter grootte van een speldenknop, enkele van een erwt,nbsp;welke bij het doorsnijden blijken te bestaan uit een dikke kapselnbsp;met verkalkten inhoud.

Jlilt. Gewicht ^/.j K.G., normaal van kleur en consistentie, in �t ])arenchym geen veranderingen.

No. i6.

cenige zwelling subma.xillairklier rechts, afwisselend meer of minder sterk, vrij week op het aanvoelen.

Linker achterbeen gezwollen tot aan de knie, voorvlakte kogel een klein zweertje. Aan de binnenvlakte van de linkernbsp;dij eenige vrij diep liggende hazelnootgroote knobbels waaruitnbsp;bij insnijding een weinig rooniachtige etter ontlast wordt. Rechtsnbsp;nu en dan eenige neusuitvloeiing.

Gemiddelde normaal temperatuur 38.9� C. Grootste verhoo-ging na de injectie '1.1� C na quot;12 uur.

Voedingstoestand matig, in de huid op de voorvlakte van den kogel aan �t linker achterbeen een klein zweertje, subcutaannbsp;bindweefsel van dit been tot aan do knie sterk geinfiltreerd,nbsp;eveneens, doch in geringe mate, was dit het geval ondei� dennbsp;buik en op de injectieplaats. De ktiobbels aan de binnenvlakte van de dij bevatten roomachtige etter. Submaxillairklierennbsp;een weinig gezwollen, bevatten enkele kleine abcesjes metnbsp;roomachtige etter.

Rechter voorhoofds- en kaakboezem waren met dikke etter gevuld, terwijl in �t bovengedeelte in de mucosa zich eenigenbsp;ulcera bevonden en �t benedengedeelte met vrij vaste geleiachtigenbsp;massa was opgevuld.

In de reehter choane een groote ulcereerende plek van 5 c.M. lang en I c.M. breed, in de linkei' choane ��n enkele ulcus.

Larynx, pharynx, trachea en bronchi�n normaal. Pleura glad, glanzend, hart normaal.

Longen licht rose gekleurd, bezaaid met knobbeltjes ter grootte van een erwt, w'elke bij doorsnede blijken te bestaan uit eennbsp;kapsel en een zeer harde verkalkte kern. Aan de achter onderrand van de rechter longkwal) bevindt zizh een deegachtigenbsp;haard ter grootte van 2 bij 1 c.M., alwaar bij �t doorsnijden denbsp;kleinere bronchi�n gevuld blijken te zijn met een glasachtigenbsp;dikke slijtnige massa, terwijl �t longweefsel ter plaatse eennbsp;weinig gehepatiseerd is.

Lever. Gewicht 4 K.G., een gedeelte van de voorvlakte vergroeid met �t middenrif, �t weefsel bezaaid met kleine witte knobbeltjes, bijna alle ter grootte van een speldenkno|), sommige van een erwt. Zij waren zeer hard, gemakkelijk uitnbsp;�t weefsel te pellen en bleken bij het doorsnijden te bestaannbsp;uit een dikken kapsel met verkalkten inhoud.

Milt. gewicht '1 K.G. Bevat een paar kleine knobbeltjes zooals die van de lever en ��n week knobbeltje ter groottenbsp;van een erwt, dat bij �t doorsnijden een w einig etter bevat.

In de uterus een veulen van 5 maanden oud, waarbij geen sporen van malleus aanwezig waren.

Aardappel-cultuur aangelegd met etter uit een worm-knobbel van �t levende paard.

Resultaat. Na 3 dagen zwelling en ontsteking van de testikels, na 0 dagen een ulcus op de linkernbsp;scrotaal helft.

Cavia afgemaakt. De rechter testikel voor �t grootste gedeelte in een abces veranderd; in de etter bevonden zich duidelijk kwadendroes-bacillen.

iA juni. Kat herent Intraperitoniaal met etter uit siibmaxillair-klier en subcntaan met citer uit miltknobbel. Resultaat. Na 4 dagen ontwikkelde zich op de plaatsnbsp;van de SLd)cutane enting een duidelijke zeer uitgebreide ulcus, terwijl �t dier overigens duidelijk ziek is.nbsp;Vermagert voortdurend en sterft dannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Juni

Resultaat. Na 3 dagen hevige orchitis, vermagert langzamerhand zeer, testikels steeds abcedeerende; gestorven dennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Juni.

Hengst, 8 jaar, donkersehimmel, voedingstoestand normaal. '18 October �s avonds '10 uur 0.250 c.M'. mall�ine Pasteur in-gespoten.

Gemiddelde normaaltem|)eratuur 38.12' C. Gi'ootste verhoo-ging na de injectie 2.18' G. na 12 uur.

Gehouden den 20quot;quot; October 1901, onmiddellijk na den dood door verbloeding.

Later geen inspuiting meer gegeven wegens hooge koorts tengevolge zware verwonding.

Zeer vermagerd, daarom afgemaakt. Gemiddelde normaaltemperatuur 37.00'* C. Grootste verhoo-ging na de injectie S-TA� C. na 14 uur.

Gehouden den 21�quot; November 1901, onmiddellijk na den dood door verbloeding. Neusholte, boezems, larynx en trachea normaal. Longen bevatten twee witte, o|) pareltjes gelijkende,nbsp;matig harde knobbeltjes ter grootte van een hennepzaadje.

Hart normaal. Overige borstorganen eveneens normaal. Milt. Ya K.G., normaal. Lever 3 K.G., bezaaid met kleine, harde, opnbsp;[)arels gelijkende knobbeltjes.

.\an verwonde achterbeen is de achillespeesscheede met een seropurulent secreet gevuld, aan de binnenvlakte van het knie-gewricht bevindt zich een abces, dat met de gewrichtsholte communiceert en waardoor zich de ontsteking tot in genoemd gewicht heeft uitgebreid.

18 October, �t Dier verkeert nog steeds in goeden voedingstoestand, vertoont echter sedert eenigen tijd klinische verschijnselen van kwadendroes, bestaande in; zwelling der submaxillair-klieren, weinig pijnlijk en hard o]) �t aanvoelen, rechts iets grooter dan links. Op �t neusmiddenschot zoowel rechts als links

266

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.0?� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 1.68� C. na 14 uur.

Gemiddelde normaaltem|)cratuur 39.03� C. Groot.ste verhoo-ging na de injectie 1.67� G. na 14 ureti.

Gehouden den 20*'�quot; October 1901, onmiddcllijk na den dood door verbloeding.

Huid niets abnormaals, subcutaan bindweefsel oj) injectieplaats geleiacbtig geinfiltreerd met helder sereus vocht, ter dikte vannbsp;1 centimeter en ter grootte van een bord, zich voortzettendonbsp;in een streng tusschen trachea en armwerveltepclspier tot aannbsp;den ingang van de borstholte.

Submaxillairklieren gezwollen, vochtig op doorsnede, geen etterhaardjes bevattende. Evenzoo mediastinaal- en hronchiaal-klieren.

Strottenhoofd, trachea en bronchi�n normaal, longweefsel eenige kleine translucide knobbeltjes met een smalle laag hy-peraemisch weefsel omgeven. Uit �t weefsel gej)cld en in waternbsp;gelegd, ziet men een hyperaemische keiai door een doorzichtigenbsp;geleiachtigc laag omhuld. Overigens normaal longweefsel.

Milt. Gewicht 0.900 K.G., eenigszins vergroot, kleur, consistentie en pul|)a normaal.

Lever. Gewicht S'/j K.G., bevat verscheiden speldenknop-groote witte, harde knobbeltjes, veel op pareltjes gelijkende. Overige buiksingewanden normaal.

Zoowel uit de klinische symptomen als bij sectie blijkt dus dit dier lijdende aan malleus.

Hengst, kleur zwart, ouderdom i 2 jaar, voedingstoestand matig. 15 Juni. Gezond, matig gevoed.

Gemiddelde normaaltemperatuur 38,42'gt; C. Grootste ver-hooging na de injectie 2,28'� C. na 12 uur.

Gemiddelde normaaltemperatuur 38.42' C. Grootste ver-hooging na de injectie 1.97'� C. na 14 uur.

Submaxillairklieren een weinig vergroot, zeer vochtig op doorsnede, overigens geen afwijkingen.

Neusmiddenschot, aan weerszijden verscheidene oj)pcrvlakkige ulcera en groot ulcereerende met bloedeoagula bedekte plekken.

Pleura-castalis en j)ulmonalis aan beide zijden over een groot gedeelte verdikt, met ef�lorcscenties bedekt en licht met elkaar

Beide longen bevatten talrijke translucide en een klein aantal verkalkte knobbeltjes.

Lever, gewicht 372 K-G., weefsel normaal, de oppervlakte met eenige efllorescenties bedekt.

Entingen niet verricht, omdat de patbologiscli-anatomische afwijkingen in neus en longen met zekerheid op malleus wijzen.

27 nbsp;nbsp;nbsp;October �savonds 10 uur 0.500c.M^ malI�inePasteuringespoten.

Gemiddelde normaaltemperatuur 38,43*' C. Grootste verboo-ging na de injectie 1,97�. C. na 14 uur.

SECTIE.

Geen afwijkingen werden aangetroffen, uitgezonderd in de longen, waarin enkele eenigszins doorschijnende en een paarnbsp;met kazige pus gevulde knobbeltjes ter grootte van een speldenknop tot een erwt werden aangetrol�en.

Glycerine agar; twee buisjes aangelegd met kazige pus uit een der knobbeltjes en een 3**� met een dergelijke massa uitnbsp;een ander knobbeltje.

Reide eerste blijven steriel, terwijl op de derde zich een cultuur ontwikkelt, zoowel macroscopisch als microscopischnbsp;veel gelijkende op de Friedliinder pneumonie bacillus.

Conclusie. Op grond van den uitslag dezer cultures worden genoemde pathologische veranderingen niet aan malleus toegeschreven.

269

No. 46.

18 October�s avonds i 0 luir 0.250 c.M'b niall�ine Pasteur ingespoten. 'J9 October v.ni. A. R. nihil.

Gemiddelde nonnaaltemperatuur 07,8 C. Grootste verhoo-ging na de injectie 1,50� C. na 12 uur.

SECTIE.

Milt. 0.5 K.G. Lever 3 K.G., bevat een massa kleine, op pareltjes gelijkende, harde knobbeltjes; overigens niets abnormaals. Conclusie. Geen malleus.

Gemiddelde normaaltcmperatuur 38.52� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 0.78� C. na 16 uur.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.9� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 1.1� C. na 14 uur.

SECTIE.

Submaxillairkliei�en normaal, evenals neusholte, boezems en strottenhoofd. In beide longen een vijftal harde knobbeltjesnbsp;ter grootte van een hennepzaadje en ��n wat zachter, gemakkelijk tusschen de nagels fijn te drukken, evenals bij No. 33.

Lever. Gewicht 3 K.G., bezaaid met kleine en eenige grootere harde knobbels. Onder de grootere is bij enkele de inhoud

270

nog slechts verkaasd; ze kunnen gemakkelijk doorgesneden worden en hebben de groote van een kleinen knikker, ka|)selnbsp;zoo dik als een dubbeltje.

3 nbsp;nbsp;nbsp;Juni �s avonds JO uur 0.250 c.M�. inall�ine Pasteur ingespoten.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.3� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 3.08� C. na 16 uur.

22 nbsp;nbsp;nbsp;October �s avonds 10 uur 0.250 c.M�. mall�ine Pasteur inge

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.95� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.15� C. na 12 uur.

SECTIE.

Gehouden den 24quot;^^�quot; October 1901, oiimiddellijk na den dood door verbloeding.

Huid normaal, subcutaan bindweefsel op de injectieplaats met geelachtig sereus vocht geinliltreerd.

Rij dit cadaver worden geen afwijkingen aangetrolfen behalve in de linker long, ongeveer in �t midden aan de rib-vlakte, waar zich een plek bevindt ter grootte van een handpalm, waarvan het longweefsel onder de pleura pulmonalis ter dikte van 1 c.M. vaster aanvoelt dan normaal en zichnbsp;bij insnijding in den toestand van beginnende roode hepaticatienbsp;vertoont. Moesjes of knobbeltjes wmrden hierin niet aangetroffen;nbsp;de pleura-pulmonalis is op deze jdaats verdikt, ( 1 m.M.)nbsp;en met los fibrineus weefsel vergroeid met de pleura-costalis.

Milt geen afwijkingen, gewicht 0.500 K.G. Entingen niet verlicht; door afwezigheid van geschikt entniateriaal.nbsp;Conclusie. Vrij van kwadendroes.

Hengst, donkerbuin, 12 jaar, voediugstoestand goed, rechts voor iets hoegkreupel.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.9quot; C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.5quot; C. na 16 uur.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.85quot; C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.3quot; C. na 12 uur.

Huid niets abnormaals, subcutaan bindweefsel op de injectie-plaats geleiaebtig ge�nfiltreerd.

Neusholte, voorhoofds- en kaakboezem normaal, evenzoo strottenhoofd, trachea en bronchi�n.

gemakkelijk laten uitpeilen en zich als pareltjes ter grootte van een speldenknop tot een grooten erwt voordoen.

Daarnaast een paar meer grauw gekleurde, nog niet geheel verharde, die zich tusschen een paar voorwerpglaasjes gemakkelijk laten samendrukken.

Pericardium normaal, bevat een weinig sereus vocht, hartspier en endocardium niets bizonders.

Lever bezaaid met kleine harde geelwitte knobbeltjes als pareltjes. Gewicht 4 K.G.

Peritoneum glad en glanzend, in de peritoneaalholte een weinig helder sereus vocht.

Enting. Een marmot intraperitoneaal met een paar nog niet verharde knobbeltjes, fijngewreven in physiologische chloornatrium-oplossing ingespoten.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.72� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.18� C. na 12 uur.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.86� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.34� C. na 12 uur.

273

In de longen een paar kleine plekjes waar het weefsel iets vaster aan voelt dan de omgeving ter grootte van een hazelnoot in een stadium van roode hepatisatie. Verder eenige hardenbsp;knobbeltjes ter grootte van een erwt.

Lever S^/^ K.G. met eenige op parels gelijkende harde knobbeltjes. Milt normaal, Vj K.G. gewicht.

Blindedarm. Aan de punt en in den bovenband 2 verdikkingen die op doorsnede blijken te zijn een paar abcesjes met verkaasden inhoud.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Culturen. Uit abcesjes blinde darm twee aarda])pelculturen den November. 20 November hebben zich hiei ontwikkeldnbsp;eenige colonies van melkwitte kleur, rond, vrij sterk bovennbsp;de oppervlakte jn�omijieerende.

Klinisch. Hoest sedert geruimen tijd, hetgeen in verband met de omstandigheid dat dit dier stal en voederbak met een wegensnbsp;malleus afgemaakt paard (No. 26) gedeeld heeft, het hoogstnbsp;verdacht maakt van te lijdei) aan kwadendroes.

15 nbsp;nbsp;nbsp;Juni �s avonds 10 uur 0.250 c.M'l mall�ine Pasteur ingespoten.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.75quot; C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.35quot; C. na 14 uur.

27 nbsp;nbsp;nbsp;October�s avonds 10 uur 0.500 c.Mquot;. mall�ine Pasteur in

L. R. lang 2 d.M� breed '/j d.M., vingerdik. Gemiddelde normaaltemperateur 38.2� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2,5quot; C. na 12 uur.

274

De volgende pathologische al'wijkingen worden aangetroffen. Door de longen verspreid bevinden zich verscheidene haarden,nbsp;waarvan de meeste de grootte hebben van een hazelnoot totnbsp;een okkernoot, terwijl ��n die van een kijjpenei bereikt. Zijnbsp;bevinden zich in een toestand van grauwe en roode hepatisatienbsp;en van uit ��n dezer haarden zijn verschillende bronchi�n metnbsp;een mucopurilent secreet gevuld. Verder wordt in een haardjenbsp;een zeer klein abcesjc aangetroffen met een weinig kaasaehtigenbsp;iidioud, terwijl in de grootste haard een paar grootere abcesjesnbsp;met ingedikte pus aanwezig zijn.

Behalve genoemde haarden zijn door beide longen vers])reid knobbeltjes van verschillende grootte en consistentie, nl. translucide, grijsachtig matig harde en de onafhankelijk van malleusnbsp;veel voorkomende witte verkalkte, steenharde, ronde, gemakkelijk uit het weefsel te pellen knobbeltjes.

Milt zoowel aan voor- als aan achtervlakte een grijs tuber-keltje ter grootte van een erwt, vrij zacht op het aanvoelen.

8 November 2 aardappolculturen aangelegd. Na 3 dagen duidelijk okerkicurige culturen zichtbaar, die microscopisch uitnbsp;tvpischc malleus-bacillen blijken te bestaan.

Resultaat '17 November; bij No. '1 orchitis, bij No. 2 op ent-plaats nek een typische ulcns.

Na 14 dagen hebben zich bij No. 1 in beide testikels groote ulcera gevormd, het diei�tje vermagert zeer en sterft dennbsp;December.

Bij No. 2 wordt de ulcus in den nek steeds dieper; het dier vermagert sterk, krijgt neusuitvloeiing en sterft den 6'*�quot; December.

No. 1 en 2 met een weinig pus nit een zeer klein abcesje uit een der kleine pneumonische haarden.

Resultaat: blijven beide steriel. No. 3 met mucopundente pus uit een bronchus; hierop ontwikkelen zich een paar verschillendenbsp;schimmelculturen.

Eiitingen. Twee marmotten 8 November intraperitoneaal met mucopurulent secreet uit bronchus.

Een jonge kat, 8 November cutaan op voorhoofd ge�nt met �t zelfde materiaal \vaarvan aardappelculturen zijn aangelegd.nbsp;14 November vrij groote ulcus op entplaats, terwijl het diernbsp;nu en dan hoest.

De ulcus wordt steeds dieper, terwijl zich een mucopurulentc neusuitvloeiing openbaart en eveneens de conjunctivaalvak vannbsp;beide oogen dergelijk secreet vertoont.

Het diertje vermagert sterk, vertoont van af 21 November bloederig slijmige ontlasting en sterft 30 November.

Hengst, ouderdom lO'/a jaar, kleur schimmel. Matig gevoed. Klinisch, geen verdachte symptomen.

15 nbsp;nbsp;nbsp;Juni �s avonds 10 uur 0.250 cMl mall�ine Pasteur ingespoten.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.OS� C. Grootste ver-hooging na de injectie 2.25quot; C. na 12 uur.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.86quot; C. Grootste verhoo-giiig na de injectie 2.44 C. na 14 uur.

276

SECTIE.

In de linkerlong een grijsachtig knobbeltje ter grootte van een kleinen knikker, �t welk bij doorsnede blijkt te zijn eene cystenbsp;met dikken wand en een inbond van gedachtig sereus vocht,nbsp;waarin een worm, terwijl de binnenwand van de cyste metnbsp;een taai slijm bedekt is.

Hart. Pericardium normaal met een weinig sereus vocht. In de kamerwand een rijksdaalder groote plek bezaaid metnbsp;kleine geelwitte kalkkorreltjes van speldenknop grootte en doornbsp;de geheele dikte verbreid.

Gemiddelde normaaltemperatuur 37.92� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.53� C. na 16 uur.

Gemiddelde normaaltenijjeratuur 37.91� C. Grootste verhoo-ging na de injectie 2.89� C. na 14 uur.

SECTIE.

De borstklier bevat een verkalkt, hard gedeelte ter grootte van een hazelnoot met verkalkten inhoud; rechter long een

hard knobbcllje gelijk een pareltje, ter grootte van een glerst-korrel; in de linkerlong bevindt zich een dergelijk knobbeltje, doch vrij zacht. Bronchi�n, trachea en strottenhoofd zijn normaal; pericardium en hart normaal. De lever, 2'/^ K.G. wegende, bevat vele zeer kleine knobbeltjes en een tiental ternbsp;grootte van eene erwt, alle zeer hard, met verkalkten inhoud.

Aangelegd 2 aardappelcnlturen uit verkalkte massa medias-tinaalklier; blijven steriel.

Van de paarden No. 'H�18 en 33 werden van de grij.sachtige niet geheel v'erharde knobbeltjes coupes v-ervaardigd, alsmedenbsp;van eenige knobbeltjes uit de verschillende levers, vnm dezenbsp;laatste waren enkele steenhard en bleken deze bij doorzagingnbsp;gedeeltelijk verbeend, gedeeltelijk verkalkt te zijn en een con-centrischen bouw te hebben, bij andere was de kern nog nietnbsp;gelieel verhard en bestond uit eene bruine kaasachtige massa.

Deze laatste werden evenals de knobbeltjes uit de longen in celloidine ingesloten en gesneden. De coupes hebben veel overeenkomst met tuborkelhaardjes en bevatten tal van reuzencellen. In geen enkele coupe konden echter bacillen wordennbsp;aangetoond, evenmin als resten van hoogere parasieten in denbsp;leverknobbeltjes. Toch hebben deze laatste vermoedelijk aannbsp;dergelijke ])arasieten hun ontstaan te danken, daar men bijnbsp;varkens dergelijke knobbeltjes, doch in een jeugdiger stadium,nbsp;zeer veelvuldig in longen en lever aantreft en hierin bijnanbsp;constant parasieten (vermoedelijk een strongulussoort) kunnennbsp;worden aangetoond.

EENIGE MEDEDEELINGEN OVER SURRA EN OMTRENT ONDERZOEKINGEN DAARMEE INnbsp;VERBAND STAANDE.

Reeds ia het begin der suikercampagne '1900 kwamen berichten uit Midden-.Iava, dat daar een veeziekte was uitgebroken met snel doodelijk verloop, die tal van slachtoffers eischte en Iiand over hand toenam.

Niet lang daarna kwamen van vele fabrieken tamelijk verontrustende tijdingen, n. m. dat niet bij tieti-, maar bij honderdtallen de runderen en bul�els stierven.

Zeker is het, dat in '1900, vooral in Midden-Java, deze ziekte duizenden slachtoffers heeft doen vallen.

Dat de ziekte zich niet verder oostwaarts zou verspreiden dan Kediri en Socrabaia, was niet te verwachten, aangeziennbsp;toch jaarlijks tal van trekrunderen van uit Pasoeroean wordennbsp;betrokken, ten einde werkzaam te zijn op de fabrieken innbsp;Socrabaia en Kediri.

Zal nu, in het algemeen genomen, een besmettelijke ziekte met kans op succes bestreden moeten worden, dan is het eennbsp;eerste vereischte, dat zoo spoedig mogclijk van de eerste verdachte ziekte- of sterfgevallen aangifte worde gedaan bij denbsp;bevoegde autoriteiten.

D(! Resident van Pasoeroean had dan ook strenge orders gegeven, dat bij voorkomende plotselinge sterfgevallen ondernbsp;den veesta])el, onmiddellijk bericiit zon moeten worden gezonden ter plaatse en bij de ])ersonen waar zidks behoort.

279

Medio Augustus ontving ik bericht, dat in het onderdistrict Kasembon van het district Ngantang der afdeehng Malang,nbsp;])lotseling 8 karbouwen waren gestorven, ondei'verscliijnselen,nbsp;die in verband met bovenvermelde berichten en geruchten hetnbsp;vermoedeti rechtvaardigden, dat die gevreesde veeziekte ooknbsp;hare intrede in deze residentie had gedaan.

Nadat de aanwezige zieke dieren onderzocht en enkele lijkopeningen veri'icht waren, bleek bet, dat we hier zeer waarschijnlijk met surra te doen hadden en die ziekte vermoedelijk

op het naast elkaar liggen der gemeenscha])pclijke weidevelden aan weer-skanten der grenzen, zonder dat eenige afsluiting bestond, waardoor buffels en runderen dagelijks met elkaarnbsp;in aanraking konden komen en bovendien werd uit genoemdnbsp;ondei-district bibit afgevoerd door trekvee afkomstig van fabrieken uit Kediri.

De zieke dieren konden direct worden verdeeld in 2 rubrieken, n.m. in ernstige en minder ei'iistige zieken.

Ziekteverschijnselen der 1�. groej). In de huid, hier en daar, vooral aan de achterbeenen, ojipervlakkige zweertjes en knob-lieltjes. Bij sommigen een huiduitslag met korstvorming op denbsp;zachtere huidgedeelten, namelijk onder aan den hals, tusscliennbsp;de voorbeenen naar binnen alloopende, aan den buik, vooi-alnbsp;bij de achterbeenen en aan de binnenvlakte der dijen.

De neus.�]uegel was droog, de oogen diejiliggend en tranend, liet oogslijmvlies was sterk rood gekleurd en gezwollen. Polsnbsp;en ademhaling w^iren zeer versneld, �t Mondslijmvlies vertoonde bij enkelen roodgekleurde plekken. De eetlust was totaalnbsp;verdwenen, �t herkauwmn stond stil. Verdei� hadden die dierennbsp;herhaaldelijk ontlasting, dun brijachtig, roodgekleurd, vermengdnbsp;met wat vastere vocdselresten en roodgekleurde slijmpropjien.nbsp;Daar, waar de temperatuur nog goed kon worden o])genomen,nbsp;was ze steeds 40�40,5'� G. De dieren stierven binnen 2 Xnbsp;24 uur.

^80

Ziekteverschijnselen der 3'�quot; groep. Hier en daar een af-schilfering dei� zachtere Imidgedeeltcn, vooral aan de binnenvlakte der dijen. De neijss])iegel was droog, de oogen traanden, het oogslijnivlies was zeer bloedrijk, het mondslijmvlies normaal. Pols iets versneld. Eetlust gering en traag, z. g. n.nbsp;�eten met lange tanden�, �t herkauwen stond stil. Verder ooknbsp;herhaaldclijk ontlasting van een dunne brijachtige massa, geelgroen van kleur, doch zonder een spoor van bloed. Van dezenbsp;dieren stierven sommigen na drie a vier weken, anderen herstelden, hoewel zeer langzaam.

Bij ��n rund werd ook waargenomen het z. g. n. bloed-zweeten. Zeer duidelijk zag men, dat zich drop|)eltjes bloed op de huid vormden, zonder dat de ooi'zaak moest wordennbsp;toegeschreven aan het steken van insecten. Tevens zag iknbsp;neus- en oorbloedingen en een rijkclijke afscheiding van eennbsp;geelgrijze massa uit de neusgaten.

Zooals zooeven werd opgemerkt, dacht ik hier zeer waarschijnlijk met surra te doen te hebben. Ten einde zekerheid te verkrijgen word getracht de oorzaak der surraziekte, n. m.nbsp;de surraparasiet, te vinden, die zich vooiaiamelijk in de bloedbaan oj)houdt. Daartoe werd gedurende 27 Augustus � 21nbsp;September, bijna onafgebroken, dagelijks het bloed onderzochtnbsp;van een 5-tal zieke karbouwen. Het gelukte me evenwelnbsp;niet om een enkele parasiet te vinden, niettegenstaande voornbsp;dat onderzoek werd gebruikt een microscoop van Leitz, oculairnbsp;o, objectief 7, waarmee een GOO-voudige vergrooting werdnbsp;verkregen, meer dan voldoende om de surraparasiet te kunnennbsp;onderkennen. Bovendien werd ook nog gebruik gemaakt vannbsp;een miscroscoop van Zeiss, waarmee een 1000- en 1325-voudigenbsp;vergrooting kon worden verkregen, toebehoorende aan dennbsp;heer Mulder, administrateur der suikerfabriek Kentjong, dienbsp;behalve zijn microscoop, ook het laboratorium der fabriek welwillend ter mijner beschikking stelde, waarvoor ik hem hiernbsp;nog wel mijn oprechten dank betuig.

Dit negatieve resultaat van het bloedonderzoek noopte me over te gaan tot entingsproeven.

Behalve enkele marmotjes, werd ook een konijn met bloed van een zieken buffel ge�nt en het resultaat was hier positief. In

het bloed van dat konijn werd duidelijk de surraparasiet waargenomen, waardoor was uitgemaakt, dat we hier ook met surra hadden te doen.

Bij Besluit van den Resident van I*asoeroean ddo. 24 Augustus 1900, No. 3097'/24, slechts enkele dagen nadat hetnbsp;bovengenoemde onderzoek bad ])laats gehad, wmrd het onder-district Kasembon besmet verklaard. Bovendien wvas reedsnbsp;eenige dagen tevoren toegepast het z. g. �kralen der karboiiw'en�nbsp;.en het berooken dier plaatsen door middel van vochtig gemaakt hout, afval, bladeren, enz. enz., te verbranden aan denbsp;windzijde der kraal.

Hierdoor werd in de eerste jilaats belet het met elkaar in aanraking komen dor dieren uit besmette en niet besmettenbsp;dessa�s 0]) de algemeene weideplaatsen en ten tweede bereikt,nbsp;dat door bet berooken de vliegen beter van de beesten en uitnbsp;de kralen konden worden gehouden, waaixloor de vermoedelijkenbsp;oorzaak van het overbrengen der smetstof zooveel mogelijknbsp;W'erd verw ijderd.

Tegen het kralen werden door enkele eigenaars bczw'aren ing�bracht en wel door diegenen, wder vcekralcn zich niet innbsp;de onmiddellijkc nabijheid van bron of rivier bevonden, of dienbsp;geen gelegenheid aan de karbouwen konden geven om hunnbsp;dagelijksch modderbad te gebruiken. In het eerste bczw'aarnbsp;werd, door maatregelen van bestuurswege, voldoende voorzien.nbsp;En liet niet kunnen gobi'uik maken van hun modderbad, beeftnbsp;op de gekraalde dieren, gedurende bun opsluiting, geen na-deeligen invloed uitgeoefend. Uit een speciaal daartoe ingeslcldnbsp;onderzoek naar den toestand dier karbouwmn, bleek ten duidelijkste, dat noch de gezondheids-, noch de voedingstoestandnbsp;iets te wcnschen overlict. Hieruit blijkt dus dat, in tegenstelling met de veel verbreide meening, dat het kralen der karbouwen, w^aardoor die dieren hun modderbad moeten missen,nbsp;schadelijk w'erkt op hun gezondheidstoestand, ten eencnmalenbsp;onjuist is, voorzoover mijne ervaring gaat gedurende een tijdsverloop van 30 dagen.

28^

Slechts korten tijd na het in werking treden der maatregelen, kw^ani het laatste ziektegeval voor, n. ni. den Augustus d. a. v. Na dien werden de gekraalde dieren nog 30nbsp;dagen vastgehouden, waarna ze op daartoe aangewezen weidegronden geweid mochten worden.

De ziekte werd slechts geconstateerd in drie dessa�s, met een gezamenlijke sterkte aan karboinven van 397, waarvan 30nbsp;ziek wei'den, 23 stierven en 7 herstelden, zooals ondervolgendnbsp;staatje aangeeft.

Het spoedig bedwingen of verdwijnen der ziekte binnen den tijd van twme maanden, mag m. i. in hoofdzaak wordennbsp;toegeschreven aan het voortvarend en doortastend optredennbsp;van den Resident van Pasoeroean.

In de laatste helft van Mei werden enkele rapporten ontvangen, w'aaruit bleek dat eenige trekrunderen [ilotseling waren gestorven, zonder eenig ander voor den inlander merkbaarnbsp;ziekteverschijnsel, dan een hevige koortsaanval, een neervallen of liggen gaan, waarop na eenige uren de dood volgde.nbsp;Uit het onmiddellijk ingestelde onderzoek, hetwelk in het beginnbsp;slechts oj) gestorven dieren jilaats had, bleek dat de verschijnselen bij enkele lijkopeningen in vele opzichten overeenkwamennbsp;met die, welke in het vorige jaar in Kasembon werden waar-

genomen, zoodat dan ook gerapporteerd werd, dat vermo�-delijk de surraziekte was uitgebroken in de afdeeling Pasoeroean. Dat vermoeden werd versterkt doordat ultimo Mei op denbsp;suikerfabriek KI. surra geconstateerd werd bij een paard, toe-belioorende aan een der ge�mployeerden. De diagnose berusttenbsp;O]) het vinden der surra])arasiet in het bloed van bedoeld paard.

Van 1�14 Juli werden 7 liJko])eningen gedaan, die allen er op wezen, dat we hier met eenzelfde ziekte hadden te doezi.nbsp;liet bloedonderzoek evenwel was steeds negatief, geen surra-parasiet was tot nog toe gevonden en entingsproeven op konijnen waren eveneens negatief.

Een ploegrund uit de dessa Pi. was den voilgen dag plotseling ziek geworden met een hevigen koorstaanval, het dier ging daarna liggen, heeft gedurende eenige uren niet willennbsp;of kunnen opstaan, waarna het dier schijnbaar weer volkomennbsp;w-as hersteld.

Bij het gehouden microscopisch bloedonderzoek werd door mijn collega W. J. Esser en mij de surraparasiet in zeer grootenbsp;hoeveelheid gevonden, waardoor delinitief was uitgemaakt, datnbsp;de surraziekte in de afdeeling Pasoeroean was uitgebroken.

Onmiddellijk nadat de beslissing aan het Bestuur was bekend gemaakt, werden strenge maatregelen genomen die zeer goednbsp;werden ten uitvocr gebracht.

De uitwendig waarneembare vorm, waarin de surraziekte in genoemde afdeeling optrad, week geheel af van dien, waardoor die ziekte zich het vorige jaar kenmerkte.

Hetgeen door mij is kunnen worden geobserveerd van de ziekteverschijnselen gedurende het leven, is te danken aan eennbsp;maatregel genomen door den Assistent-Residcut van Pasoeroean,nbsp;11. m. dat mij van ieder ziektegeval door een renbode directnbsp;bericht werd gebracht, waai-door het mogelijk werd nog onderscheidene runderen tijdens het leven te onderzoeken.

aanval. Dc eetlust was totaal verdwenen, het herkauwen stond stil. Slechts bij enkelen werd diarrhee geconstateerd ennbsp;bij ��n rund waren de faecali�n gemengd met bloed.

Bij geen enkel dier werd een spoor van huidaandoening gezien. Sommigen waren lichtschuw en suf.

De tcm|)eratuur was 40�40,5�. De voedingstoestand der gestorven dieren was meestal zeer slecht. Toch maakten enkele slachtoffers een uitzondering, die zeer goed doorvoed ennbsp;blijkbaar krachtige individu�s waren.

Dc meeste dieren stierven binnen 24 uur, enkele zelfs binnen het uur. Een rund stierf dag en ��n zelfs 5nbsp;dagen na het ziek worden. Van het laatste dient opgemerktnbsp;te woi'den, dat het schijidjaar den eersten aanval der ziektenbsp;had doorstaan. Eenige uren na het ziek worden was hetnbsp;dier weer gaan staan en at zelfs zeer goed. Enkele dagennbsp;later kreeg het vveer een hevigen aanval, zooals mij door dennbsp;administrateur der fabriek W. werd medegedeeld, waarna hetnbsp;den 5'^�quot; dag is gestorven. De diagnose was hier absoluutnbsp;zeker, door het vinden der surraparasiet in zeer groote massanbsp;in het bloed.

Zooals boven gezegd, werden zeer strenge maatregelen genomen. Beeds den'19''�quot; Juni w'erd dat gedeelte van Pasoeroean besmet verklaard, waar de surra was uitgebroken.

Alvorens dclinitief was uitgemaakt of we hier wel met surra hadden te doen, was als voorloopige maatregel reeds toegepast:nbsp;het kralen der dieren, toebehoorende aan den eigenaar, ondernbsp;wiens vee zich een ziekte- of sterfgeval had voorgedaan. Bovendien werd nog als voorzorgsmaatregel tegen het verspreiden der smetstof bevolen het kralen der dieren, toebehoorendenbsp;aan die veehouders, die woonden naast den eigenaar van hetnbsp;vee, waaronder zich een ziekte- of sterfgeval had voorgedaan.nbsp;Voorts werd in de geheelc afdeeling bekend gemaakt, dat hetnbsp;berooken der kralen en stallen ten zeerste was aan te bevelen.

Nadat w'as uitgemaakt, dat de surraziektc hier werkelijk was uitgebroken, w'erd al het vee van die dessa of dat gehucht, waaronder een werkelijk geval van surra was gecon-

statecrd door het vinden der surraparasiet in liet bloed, gedurende 30 dagen gekraald na het laatste ziekte- of sterfgeval.

Dat het kralen van het vee tot veel gemo))per aanleiding heeft gegeven, behoeft geen nader betoog. Inderdaad warennbsp;voor de getrollencn de toegej)aste maatregelen zeer hard.

�e hard? Ik geloof van niet, m. i. waren ze volkomen gemotiveerd. Hetgeen in 1900 in Midden-Java was afgesj)eeld, was steeds een dreigend voorbeeld, waarvan de herhaling zoonbsp;mogelijk zou en moest voorkomen worden. Bovendien w'arennbsp;de nu genomen maatregelen ongeveer dezelfde als die hetnbsp;vorige jaar toegepast in het onderdistrict Kasembon, met hetnbsp;reeds vermelde gevolg.

Voor het desinfecteeren der kralen, w'aar een dier w^as gestorven, w'erden geen bijzondere bevelen gegeven, slechts werd er op gewezen, dat de meest mogelijke zindelijkheid zeer ge-wenscht w�as, dat de faecali�n zooveel mogelijk verwijderdnbsp;moesten wmrden, ten einde broed- en verzamel|)laatsen vannbsp;insecten te doen verdwdjnen. Ook werd in overw'eging gegeven de dieren met aschw-ater te w'asschen. �t Is een inlandschnbsp;middel, W'aarmee men beweert de insecten van het vee tenbsp;kunnen afhouden. In elk geval is het een zeer eenvoudignbsp;middel, dat gemakkelijk en zonder eenigo onkosten door �dennbsp;kleinen man� kan w'orden toegepast.

In Mei begonnen, bereikte de ziekte haar hoogtepunt in de maand Juli, waarna een sterke daling merkbaar w'as, zoodanignbsp;dat reeds in October geen ziektegevallen meer werden gerapporteerd. Weldra werden dan ook alle belemmerende bepalingen opgeheven bij Besluit van den Resident dd�. II October,nbsp;waarin werd verklaard, dat de surrazickte mag worden beschouwd als te zijn geweken. De ziekte had alzoo '/jnbsp;jaar in de afdeeling Pasoeroean geheerscht.

Met groote voldoening kan gew^ezen worden op het geringe aantal slachtoffers. Voorzoover werd opgegeven, werden 71nbsp;dieren ziek, w'aarvan er 00 stierven.

Inderdaad was dit resultaat boven verwachting en m. i. mag zulks worden toegeschreven aan de navolgende oorzaken, die

ie. het spoedig bekend worden der eerste sterfgevallen, gerapporteerd door den administrateur der fabriek G;

S�. het uitvaardigen van voorloopige maatregelen, alvorens nog deOnitief bekend was, met welke ziekte men had te doen;

3�. de verder genomen strenge maatregelen; de zeer goede tenuitvoerlegging daarvan;

5�. het feit, dat ook de inlandsche ambtenaren volkomen doordrongen waren van het gevaar dat den veestapel dreigde,nbsp;waardoor ten volle op hunne medewerking kon worden gerekend;

6�. de medewerking der suikerfabrikanten, door het spoedig rapporteeren en controleeren van de in hunne omgeving plaatsnbsp;gehad hebbende sterfgevallen;

Ik stel hier nog oen vraag naar aanleiding van een mede-deeling van den heer Mulder van de suikerfabriek Kentjong, dat onder zijne Jladoereesche trekrundcren in i�� slechtsnbsp;enkele sterfgevallen waren voorgekomen, onder de Javaansche

verloop der ziekte worden toegeschreven aan het groote aantal Madoereesche trekrunderen in de afdeeling Pasoeroean?

daan tusschen het Javaansche en Madoereesche rund, gedurende de groote epizootic in Midden-Ja\ a in i 900, is my niets bekend. Mededeolingen daaromtrent zouden m. i. van grootnbsp;belang kunnen zijn.

Zooals boven werd gezegd, stierven 66 en bleven in leven 5 dieren. Bij die 5 werden de surraparasicten in het bloednbsp;gevonden. Laat mij gemakshalve die 5 elk een nummer geven.

No. 1 was het rund, uit de dessa PI. waarbij door collega W. J. Esser en mij de surraparasiet werd gevonden. Dit diernbsp;vertoonde de bekende ziekteverschijnselen.

No. 2 stond naast No. 1 in denzelfdcn stal en vertoonde niet de minste ziekteverschijnselen en was, volgens den eigenaar, steeds gezond geweest. De voedingstoestand was normaal. Bij het gehouden bloedonderzoek bleek, dat dit dier

287

een enorme hocveell)eid suiTaparasieten in het bloed herbergde, zonder eenig ander ziekteverschijnsel dan een tem])cratiinrnbsp;van 39,0� G.

No. 3, een kalf, stond naast No. 2 in denzclfden stal. liet had nooit eenig ziekteverschijnsel vertoond en hierbij werd'ld'nbsp;dagen na No. 2 ook de surra])arasiot in het bloed gevonden.

No. 4. In de dessa T. was een der runderen van eenspan gestorven, hiervan had de lijkopening plaats, waarbij bleek, datnbsp;dit dier vernioedelijk aan de surraziekte was overleden. Van hetnbsp;andere rund werd het bloed microscopisch onderzocht en ditnbsp;bleek de surraparasiet te bevatten.

De vier laatstgenoemde gevallen werden niet gerapporteerd door de inlandsche bevolking. Het bloed dier runderen werdnbsp;door mij onderzocht op de surraparasiet, omdat ze naast dierennbsp;stonden, die aan surra waren gestorven, zoodat de opgave dernbsp;bevolking moet zijn 07 zieken, waarvan 60 gestorven, waardoor het sterftecijfer inderdaad veel hooger is.

Ook blijkt hieruit, dat het zeer goed mogeiijk is, dat er nog veel meer runderen in de dessa�s zijn, die de smetstof bevatten,nbsp;zonder daardoor uitw'cndig waarneembare ziekteverschijnselennbsp;te vertoonen.

Ouder deze omstandigheden moest wel gedacht wmrden aan de mogelijkheid om uit bloed van deze dieren een voorbehoedmiddel te bereiden tegen de surraziekte.

Alvorens hierover verdere mededeelingen te doen, dient nog iets te worden medegedeeld omtrent de vermoedelijke wijze vannbsp;het overbrengen der smetstof.

Van begin Juli af w'erden regelmatig op elk ziek of gestorven rund eenige vliegen gevangen, ten einde te onderzoeken of innbsp;het lichaam dier insecten de surraparasiet voorkw'am. Nietnbsp;lang daarna gelukte het me om dat vermoeden bevestigd tenbsp;zien. Een ziek rund namelijk, waarvan het bloedonderzoeknbsp;aantoondc, dat het aan suri'a leed, gaf mij daartoe het noodigenbsp;materiaal.

288

vlakkige wondjes, veroorzaakt door het trektuig. Op die wondjes zaten enkele vliegen, die gevangen werden en wiernbsp;inbond microscopisch werd onderzocht. In alle vliegen werdnbsp;de surraparasiet gevonden. Speciaal die vliegen met een doornbsp;den inbond rood gekleurd achterlijfleverdcn het meest geschiktenbsp;onderzoekingsmateriaal. Ten einde uit te maken of de inbondnbsp;van die met snrrapurasieten besmette vliegen de snrraziektenbsp;kon verwekken, werd de inbond van enkele vliegen in denbsp;buikholte van een konijn gespoten en reeds eenige dagen laternbsp;werd de surrapai'asiet in het bloed van het konijn waargenomen en binnen 4 weken was dit diertje onder typischenbsp;verschijnselen van surra gestorven. Hetzelfde werd eenigennbsp;tijd later waargenomen bij vliegen gevangen op oen paard,nbsp;dat lijdende was aan surra. Vliegen van dezelfde soort bevatten ook hier de surraj)arasiet.

Hieruit blijkt dat de gewone stekende vlieg een der dragers der smetstof is. �itgemaakt dient nog te woialen of ze ook een der overbrengers is.

Verdere onderzoekingen tot bestudeering der ziekte, waarvan betrekkelijk nog zoo weinig bekend is, waren zeer gewenscht.nbsp;Ook het zoeken naar de vermoedelijke wijze, waarop de dierennbsp;worden ge�nfecteerd, en naar een genees- en voorbehoedmiddel,nbsp;waren mede onderwerpen, waarover een nader onderzoek zeernbsp;urgent was. Om in die riciiting werkzaam te kunnen zijn,nbsp;dient de onderzoeker ter zijner beschikking te hebben eennbsp;werkplaats met bijbehoorende gereedschappen en een plaats,nbsp;waar een inrichting kan worden gemaakt om do noodige proefdieren onder dak te kunnen brengen. Aan al deze voorwaarden kon worden voldaan aan het Proefstation Oost-Java.

Op mijn desbetreffend verzoek stelde de Directeur van het Proefstation voornoemd met de meest mogelijke bereidwilligheid ter mijner beschikking een werkplaats, benevens de aanwezige en voor mijn onderzoek meer dan voldoende labora-toriumgercedschappen.

289

Ook daar, waar ik hulp noodig had, b. v. voor het afiiemen van bloed, liet bcreidcu vaii scrum enz. enz., was de scheikundige assistent, do lieer II. Schadee v.an der Does, op verzoeknbsp;van den Directeur, steeds bereid mij alle mogelijke hulp te vcr-leenen en een microscoop van Zeiss met beweegbare objecttafelnbsp;en die verder aan alle eischen voldoet voor bacterioscopischenbsp;onderzoekingen, werd mij door hem in bruikleen afgestaan, waarvoor ik bedoelde heeren dan ook oprechten dank schuldig ben.

Onmiddellijk bij het laboratorium werd een stukje sawah gehuurd, waarop een inrichting werd gebouwd van temporairnbsp;materiaal, waarin de groote en kleine jiroefdici�en werdennbsp;ge))laatst, zoodat nu de werkzaamheden in het laboratoriumnbsp;een aanvang konden nemen.

Betrefl'cnde het verdere onderzoek in verband met het reeds medegedeelde over het vinden van de surraparasiet in vliegen,nbsp;nog het volgende:

Een paard toebehoorende aan den heer L. te P., was lijdende aan surra, geconstateerd door het vinden der parasiet in hetnbsp;bloed. Op dit paard wilde ik vliegen vangen. In den stalnbsp;waren weinig insecten te vinden, waarom dan ook het diernbsp;werd gebracht oj) een naast het huis liggend grasveld.

Het bloedonderzoek toonde aan, dat een groot aantal parasieten in het bloed aanwezig was, wat niet altijd hot geval is.

Vooraf werd op het grasveld een aantal vliegen gevangen en microscopisch op de surraparasiet ondez�zocht; in geen enkelenbsp;vlieg werd de parasiet aangetrolfen.

Alsnu werd het paard naar het grasveld geleid en onmid-dcllijk zette zich een aantal vliegen op het dier, die direct werden gevangen en onderzocht op de surraparasiet, met negatief resultaat. Daarna werden vliegen gevangen, die zich ietsnbsp;langer op het paard hadden opgehouden, Vj � '/^ minuut.

Het microscopisch onderzoek toonde aan, dat hierin reeds enkele parasieten aanwezig waren.

Ten slotte werden vliegen gevangen, die zich reeds langer op het ])aard hadden te goed gedaan, ze werden gemakkelijknbsp;gevangen, doordat ze zich hadden volgezogen, waardoor hetnbsp;achterlijf een rose kleur had gekregen. Deze vliegen, microscopisch onderzocht, bevatten een massa surraparasicten.

290

Eenige dagen hierna werd dit onderzoek voortgezet, nu eveinvel met het doel om te zien of de snrraparasiet ook innbsp;het lichaam der muskieten kon voorkomen.

Het paard w-erd daartoe �s avonds in de nabijheid van een klein moeras gebracht, liet voorafgaande bloedonderzoek toondenbsp;aan een zeer spaarzaam aantal parasieten.

Dezelfde methode werd vliegen, met het resultaat dat in geen enkele muskiet eennbsp;])arasiet w'erd gevonden, wat mogelijk moet wn)rden toegeschreven aan hot spaarzaam voorkomen der ])arasiet in hetnbsp;bloed van het paard.

Nog dient te worden vermeld, dat bij al de gevangen en onderzochte vliegen enz., voorzoover mogelijk, ook de steek- ennbsp;zuigwerktuigen w erden onderzocht of daaraan ook de surrapara-sict voorkwam, wat in geen enkel geval wmrd geconstateerd.

De vliegen waarvan boven sprake is, komen veel voor op paarden en runderen, ze zetten zich bij voorkeur op de beenennbsp;en gelijken zeer veel op de gewone kamervlieg, met ditnbsp;onderscheid, dat deze niet steekt en de andere wel. Men vindtnbsp;ze zooweel in als buiten den stal. De eerste, de stekende, isnbsp;volgons de �Synopsis der Tierkunde� van Leunis, AeStomoxysnbsp;calcitrans. Ze is verwant met de �sets�vlieg van Znid-Afrika,nbsp;die de oorzaak is van het overbrengen der smetstof van denbsp;Naganaziektc, wmlkc evenals de surraziekte op Java ook veroorzaakt w�ordt door een parasiet, die uiterlijk volkomen opnbsp;die der surraziekte gelijkt.

Konijnen, waarbij vooraf microscopisch w^erd uitgemaakt, dat ze de surraparasieten in groot aantal bevatten, trachtte ik tenbsp;laten bijten door verschillende insecten, die bij paarden en runderen voorkomen. Met'geen enkel i nsect gelukte de proef, wvatnbsp;waarschijnlijk verband houdt met het constant afwezig zijnnbsp;van deze insecten oj) konijnen.

Voorloopig zijn die proeven uitgesteld, om ze later bij het aanw'ezig zijn van beter materiaal te hervatten.

Uit het waargenomene bij de vliegen mag rn. i. de gevolgtrekking worden gemaakt, dat ze wel dc oorzaak kunnen zijn van het

verschillende manieren kunnen gebeuren, b. v. dat door het steken alleen van zoo�n besmette vlieg, de smetstof in hetnbsp;lichaam wordt gebracht. Ook kan het volgende plaats hebben.nbsp;Een besmette vlieg zal zich oj) een paard of een rund neerzettennbsp;en het dier steken, waarop de gestokene de oorzaak van hetnbsp;steken zal trachten te verwijderen, wmarvoor het verschillendenbsp;methodes beschikbaar heeft, o. a. het likken met de tong,nbsp;het slaan met de beenen, den staart of het hoofd en het schurennbsp;tegen voorwierpen. Allicht kan �t gebeuren, dat daardoor eennbsp;of meer. vliegen vermorseld worden en de inhoud aldus op denbsp;huid wordt gebracht.

In den regel vindt men, vooral in de suikercampagne of bij het bew'erken der sawahs, kleine afschavingen of veiwYondingennbsp;der huid, w^aarop de vlieg zich bij voorkeur neerzet en w^aar-door nu de parasiet de gelegenheid vindt om in de bloedbaannbsp;te geraken. Wordt de vlieg met de tong gevangen en naarnbsp;binnen gewerkt, dan zal de inhoud in de mondholte terechtnbsp;komen en in de dikwijls, zoo. niet in den regel voorkomendenbsp;verw'ondingen van het mondslijmvlies, veroorzaakt door hetnbsp;eten van de toj)pen der rietstengels als anderszins, zal de sur-raparasict dan de poort vinden, w'aardoor ze de bloedbaannbsp;kan bereiken.

Of ook het drinkwater en het voedsel (gras) een rol spelen in het verbreiden der ziekte, daarvan is nog niets bekend.

Welke van deze mogelijkheden de juiste is, zal, naar ik hoop door nader te nemen ])roeven w'orden uitgemaakt.

Alvorens over te gaan tot het vermelden van de proeven, welke genomen zijn met serum ter voorkoming der surraziekte,nbsp;dient wel iets te w'orden medegedeeld aangaande de oorzaaknbsp;dier ziekte, n.m. de z.g.n. surraparasiet, die tegenwoordig overnbsp;�t alg-emeen w'ordt beschouw'd te belmoren tot de protozo�n.

Uit liet historisch literatuuroverzicht omtrent de kennis der trypanosomenziekten, beschreven door den gouvernenients-veearts J. K. F. de Does, in de Veeartsenijkundige Bladen, deelnbsp;xin, wordt het volgende gereleveerd.

Reeds in '1841 was een soort van dit parasiotengeslacht bekend; ze werd door Valentin in het bloed van forellen gevonden.

In 1850 werden soortelijkc organismen waargenomen inliet bloed van vogels, ratten en muizen.

Verschillende onderzoekers gaven verschillende namen aan de door hen gevonden soorten, b.v. Amoeba rotatoria, �ndularianbsp;ranarum, llerpetomonas Levisii, llaematomonas, Spirochaeta,nbsp;Spirillo�den, enz. De meest gebruikelijke geslachtsnaam is evenwel Trypanosoma.

Tot ongeveer 1880 worden de trypanosomen voor onschadelijk gehouden. In dat jaar hoorde Dr. Griffith Evans voor �t eerst van surra spreken door de bewoners van den Punjab.nbsp;Met dien naam surra duiden ze een ziekte aan, die sedert langnbsp;daar bekend is en de verschijnselen daarvan gelijken volkomennbsp;op die, welke hier in Indi� voorkomen bij jiaarden lijdende aannbsp;surra. Hij gaf een volledige beschrijving van het ziektebeeldnbsp;cn vond ook de trypanosomen in het bloed der lijders. Tevensnbsp;vermeldde hij, dat daar, waar surra heerschte, ook veel vliegennbsp;voorkwamen. Hetzelfde is hier ook meer den eens waargenomen.

De trypanosomen, die bij verschillende diersoorten zijn waargenomen, blijken niet allen dezelfde te zijn. Sommige onderzoekers beschouwen zo als identiek, o. a. Lingard, die door proeven heeft aangetoond, dat de trypanosomen der rattennbsp;andere dieren kunnen ziek maken, terwijl van Dyke Canternbsp;juist het tegenovergestelde vond. Dr. Koen is de eerste geweest,nbsp;die duidelijk door proeven heeft bewezen, dat de trypanosomennbsp;van ratten en die der surraziekte verschillend zijn. Die beidenbsp;soorten zijn morjihologisch van elkander te onderscheiden.

De natuurlijke wijze, waarop de infectie der Nagana- of Tsets�ziekte plaats heeft, is door Brl�Ce bekend gemaakt. Denbsp;bewoners dier streken in Zuid-Afrika nemen aan, dat door hetnbsp;steken der Tsets�viieg (Glossina morsistans), die hier op Javanbsp;niet voorkomt, de ziekte zou worden veroorzaakt. Bruce, opnbsp;deze meening ingaande, toonde aan door tal van proeven:

dat zc schadelijk wordt wanneer ze te voren liet bloed van een ziek dier heeft gezogen;

3� dat dieren, voorzien van muilkorven, waardoor ze niet konden eten of drinken, in een ge�nfecteerde streek, eenigenbsp;uren blootgesteld aan de steken der vliegen, de ziekte kregen;

4� dat de �sctscvlieg uit dc geinfecteerde streek in een gezonde overgebracht, door hare steken de ziekte kan veroorzaken.

Met zckei�heid is nog niet aangetoond, dat dc Naganaziekte identiek is met surra.

Ook bij surra wordt thans, na de ontdekking van Bruce, door vez�schillende ondci�zoekei�s dc aandacht gevestigd oj) dcnbsp;mogelijkheid van infectie door insecten en wel voornamelijknbsp;door vliegen.

De bovengenoemde Lingard zegt reeds in 1891 de trypano-somen der surra in de lichaamsvochten van bepaalde vliegen te hebben waargenomen, waarmede hij ook surra kon overentennbsp;op gezonde dieren.

Bij ons wordt tot op heden over �t algemeen de z.g.n. paardenvlieg, een Tabanus-soort, als overbrenger der surrasmet-stof beschouwd. Genoemde vlieg komt niet voor in stallen.

Op Java is de surra het eerst bij paarden waargenomen in 1897 door C. A. Penning, gouvernements-veearts te Semarang.nbsp;Ook bij ratten vond hij trypano-somen, welke van die der surranbsp;in vorm verschilden.

Omtrent vorm en ontwikkeling wordt het volgende door Penning medegedeeld. De volwassen surraparasiet doet zichnbsp;voor als een aaltje, dat zich zeer snel tusschen de bloedlichaampjesnbsp;beweegt, het is aan het eene einde stomj), terwijl het andere in oen zeer dunnen draad uitloopt, de z. g. n. zweepdraad.nbsp;liet lichaam is omgeven door een membraan, waarvan eennbsp;verbreeding is waar te nemen, die een golvende bewegingnbsp;maakt en aan ��n of beide kanten te zien is. Aan het stomjienbsp;uiteinde ziet men een scherp omschi'even kleine kern en ongeveer in het midden van het lichaam een grootere kern. Dezenbsp;twee kernen vermeerderen zich (fig. 2 en 3), waarna eennbsp;overlangsche deeling volgt (lig. 4). Behalve splijting wordennbsp;ook dikwijls parasieten gezien, die aan de stompe einden met

(lig. 5), en liieruit zouden dan weer de amoebo�de-vormen ontstaan (lig. 6, 7 en 8).

De meest verschillende dieren zijn gevoelig voor de surrapa-rasiet, zoowel knaagdieren als vleescheters, herkauwers en een-hoevigen en zelfs vierhandigen zijn zeer gemakkelijk te in-fecteeren.

Sommige onderzoekers zijn geneigd den mensch te beschouwen als ongevoelig voor de parasiet of zeer moeilijk te infecteeren.nbsp;Mijne ervaring daaromtrent is de volgende. Twee malen priktenbsp;ik me met een naald, die juist gebruikt was voor het nemennbsp;van ecu druppeltje bloed afkomstig van een konijn, dat lijdendenbsp;was aan surra. Bij een volgende gelegenheid ontdekte ik,nbsp;nadat bloed uit de halsader (jugularis) van een rund was genomen dat lijdende was aan surra, dat ik een wondje hadnbsp;bekomen aan een vinger, waarop surrabloed was terecht gekomen. In die gevallen kon allicht infectie hebben plaats gehad,nbsp;wat toch inderdaad tot op heden na 2 � 3 maanden niet hetnbsp;geval is geweest.

De pogingen tot genezing der surraziekte met geneesmiddelen zijn tot op heden vruchteloos geweest. Ook de aangewezen behandelingsmethode met serum is door sommige onderzoekers reeds toegepast; tot nu toe waren de uitkomsten niet schitterend.

In de Veeartsenijkundige Bladen, deel XIV afl. 3, publiceert A. Vrijburg, veearts te Deli, zijne onderzoekingen met serumnbsp;en komt tot de conclusie, dat het serum noch geneeskrachtig,nbsp;noch voorbehoedend wmrkzaam is. De proeven door hem genomen aangaande de overbrenging der smetstof door in.secten,nbsp;vielen ook negatief uit en hij gelooft dat de surra niet doornbsp;gewmne vliegen of muskieten wmrdt overgebracht.

Mijne onderzoekingen in het laboratorium over de insecten bij surra zijn hierboven reeds medegedeeld en die met serumnbsp;tegen de surraziekte zijn de volgende:

In Augustus aquot;. p�. wciM het rund, dat hierv��r is genoemd onder No. I, aangekocht en bij het proefstation onder daknbsp;gebracht, daar ik in de meening verkeerde, dat bedoeld rundnbsp;de surraziekte had doorstaan.

595

Te meer werd ik in die meening versterkt, omdat gedurende 10 dagen dagelijks het bloed van dat rund microscopisch werdnbsp;onderzocht op de surraparasiet, waarvan het resultaat steedsnbsp;negatief was. Bovendien werden twee konijnen met bloed uitnbsp;een oorader van dat rund ge�nt; met beide entingen werdnbsp;geen surra verkregen. Ik dacht dus in het bezit te zijn vannbsp;een rund, dat volkomen hersteld was van sui�ra en er werdnbsp;overgegaan tot het afnemen van bloed van dat i'und om daaruitnbsp;serum te bereiden.

Ongeveer liter bloed werd uit de jugularis genomen en na het z. g. n. defibrineeren, waardoor stolling van het bloednbsp;wordt voorkomen, werd het bloed in steriele kolfjes in eennbsp;ijskast gezet. Na eenige dagen werd het bloed vocht (serum),nbsp;dat zich boven de bezonken bloedlichaampjes afscheidde, er afnbsp;gegoten en in steriele kolfjes o])gevangen.

Bij het afnemen van het bloed van genoemd rund, waarin geen parasieten werden gevonden, w^erd tevens een konijn eennbsp;kleine hoeveelheid bloed in de buikholte gespoten. Verdernbsp;werden een paar konijnen ingespoten, onder de huid, mctS'Ynbsp;en 5 gram serum, waarin evenmin de trypanosomen in eennbsp;tot nu toe bekenden vorm aanwezig waren. Het resultaatnbsp;van die injecties met bloed en met serum was, dat het konijn,nbsp;dat met bloed uit de jugularis was ingespoten, na verloopnbsp;van 5 dagen de surraparasiet in het bloed herbergde en eenigenbsp;dagen later werd hetzelfde geconstateerd bij de twee metnbsp;serum behandelde konijnen. Hieruit bleek duidelijk, dat bedoeld rund niet hersteld was van surra, zooals ik eerst meendenbsp;te mogen aannemen; voorts dat microscopisch onderzoek vannbsp;het bloed uit een oorader, z.g.n. jierifeer bloed, noch procfen-tingen op konijnen met perifeer bloed, voldoende kunnen zijnnbsp;om daaruit te kunnen besluiten, of een rund hersteld is vannbsp;surra of niet. Hetzelfde is door mij waargenomen bij rundnbsp;No. 2, waarvan boven sprake is. Ook hier waren noch eennbsp;langdurig voortgezet dagelijks negatief onderzoek van bloed uitnbsp;een oorader, noch twee negatieve entingen op konijnen metnbsp;perifeer bloed voldoende, want een konijn ge�nt met bloed uitnbsp;de jugularis, kreeg wel degelijk surra.

296

bruikbaar te zijn. Om serum te bekomen, dat volkomen vrij was van smetstof, werd het gefiltreerd door Pasteur�sche kaarsen en met het aldus verkregen serum werden twee konijnennbsp;ingespoten. Deze konijnen kregen geen surra, maar eenigennbsp;tijd later met surrabloed ge�nfecteerd, bleken ze even gevoelignbsp;te zijn voor surra, als konijnen die niet met dat serum behandeld waren. Nu bleef nog een methode over om de smetstof in het serum te doodcn, n.m. te verhitten tot dicht bij 60�nbsp;in de broedstoof. Wordt serum gehouden hij een temperatuurnbsp;hooger dan 60�, dan stolt het en zou onbruikbaar worden.

Het serum op de drie boven omschreven wijzen verkregen uit bloed van rund No. i, werkte noch geneeskrachtig, nochnbsp;voorbehoedend.

Zooals gezegd, bleek ook rund No. 2 de surraparasiet te herbergen. Immers werd bij een konijn, dat jugularis-bloed vannbsp;dit rund w'as ingespoten, surra geconstateerd.

Uit bloed van rund No. 2 werd op de gewone wijze serum bereid, d. i. onder de noodige voorzorgsmaatregelen het bloednbsp;opgevangen, gedefibrineerd en in de ijskast gej)laatst. Met ditnbsp;serum werd een konijn A behandeld, dat geen surra kreeg.

Gedurende 15 dagen na de serumbehandeling werd het bloed van dat konijn dagelijks vruchteloos onderzocht op trypano-somen. Ook de temperatuur bleef steeds normaal, nadat denbsp;reactie der behandeling was verdwenen. Na verloop van genoemde 15 dagen werd het konijn surrabloed, waarin de surraparasiet aanwezig was, in de buikholte gespoten. Alle dagennbsp;werd voortgegaan met bloedonderzoek en opneming der temperatuur, en vier weken na de infectie waren nog geen trypa-nosomen in het bloed gevonden en ook de temperatuur wasnbsp;steeds normaal gebleven.

Terzelfder tijd, dat het met serum behandelde konijn A ge�nfecteerd werd, geschiedde dit met een ander konijn B met surrabloed van hetzelfde dier als waarmede A ge�nfecteerd jvas; konijn B had 5 dagen na de infectie de surraparasiet in het bloed.

De mogelijkheid bestond nog, dat de parasiet in een latenten vorm in het bloed van het konijn A was blijven voortleven,

297

waarom dan ook 10 dagen, nadat bedoeld konijn was ge�nfecteerd, een ander met bloed er van werd ingespoten, zonder evenwel surra te krijgen.

Door deze controleproeven en het resultaat verkregen met het konijn A, bleek m. i. dat dit konijn ongevoelig was gemaakt voor de surraparasiet.

Deze ongevoeligheid bleek evenwel niet van langen duur te zijn, want een maand na de eerste infectie werd dat konijnnbsp;opnieuw ge�nfecteerd en kreeg nu wel de surraziekte.

Ongeveer 6 weken, nadat rund No. 2 voor den eersten keer bloed was afgetapt, werd opnieinv bloed afgenomen en daaruit serum bereid. Vooraf werd een konijn met jugularis-bloednbsp;ingespoten; dit kreeg geen surra.

Met genoemd serum werden een b-tal konijnen behandeld, die daarna successievelijk met surrabloed werden gJufecteerd;nbsp;alle 5 vertoonden na verloop van 5 � 9 dagen de surraparasiet in het bloed.

van bet serum niet groot is, zoodat dat vermogen moet wmrden opgevoerd, om zoodoende krachtiger immuniseerend serum tenbsp;bekomen. Met de w'erkzaamheden in deze richting is eennbsp;begin gemaakt.

De resultaten hiervan en die van de proeven, welke worden genomen om te zien hoe de natuurlijke infectie bij de dierennbsp;plaats heeft, hoop ik binnenkort te kunnen mededeelen.

VERDERE ONDERZOEKINGEN OVER �SURRA^�

De surrnzickte werd in t,wee achtereenvolgende jaren, '1900 en 4901, waargenomen in de residentie Pasoeroean en doornbsp;vccartsenijkundige politiemaatregelen met succes bestreden. Dienbsp;n)aatregelen waren in hoofdzaak gericht tegen de vliegen ennbsp;de broedplaatsen dier insecten.

Gedurende de surra-enzo�tie in 1901 werd in drie verschillende dessa�s bij A runderen, die in een zelfde stal naast surra-lijders stonden, geconstateerd, dat in hun bloed de trypanosoma�s in moer of minder aantal voorkwamen, zonder datnbsp;deze eenig merkbaar ziekteverschijnsel hadden veroorzaakt.nbsp;Alleen in een geval was het aantal parasieten buitengewoonnbsp;groot en de temperatuur hierbij 39,6 � C., maar eetlust, herkauwen, urineloozing en defaecatie waren overigens noi-maal.nbsp;Dit dier en een ander rund, dat van een ernstigen aanval dernbsp;surrazickte hersteld was, zijn gebruikt tot het nemen vannbsp;i m mu n iseeri n gsproc ven.

Ongeveer vijf maanden nadat deze runderen klinisch hersteld waren, bleek het jugularisbloed nog het vermogen te bezitten om bij een konijn de surraziektc te voorschijn te roepen. Weken lang, dagelijks herhaald bloedonderzoek en entingen oj) konijnen met bloed uit de peripherie zijn niet voldoendenbsp;om daaruit te kunnen besluiten, of een rund hersteld is vannbsp;de surrazickte of niet.

Een konijn ingespoten met serum van ��n dier runderen, is daarna een korten tijd immuun geweest.

299

Omtrent de vermoedelijke wijze van overbrengen der trypanosoma�s breng ik het volgende in herinnering. Er werden hier onderzocht zoowel vliegen als muskieten, bremzen enz.nbsp;enz., in �t kort al die insecten, die op ])aarden en runderennbsp;worden gevonden. Al spoedig werd hierbij echter de hoofdaandacht gevestigd op het geslacht Stomoxys, dat ten nauwstenbsp;is verwant met dat der Glossi nae, waartoe de tsetse vliegnbsp;(Glossina morsitans) behoort. Deze laatste, die � voor zoovernbsp;bekend � op Java niet voorkomt, is in Zuid-Afrika door Dr.nbsp;Bruce aangewezen als de overbrengster der smetstof der aldaarnbsp;heerschende Naganaziekte, die evenals do surraziekte op Javanbsp;ook door trypanosoma wordt veroorzaakt. Ook maakten wijnbsp;er reeds attent op, dat Stomoxys veelvuldig is gevonden in denbsp;afdeeling Pasoeroean, juist gedurende den tijd, dat de surraziekte aldaar heerschte. Die soort vliegen vindt men zoowelnbsp;in als buiten den stal.

De aanvankelijk genomen proeven om door middel van insecten de ziekte over te brengen, bleven toen nog zondernbsp;gevolg. Wij hadden al geconstateerd, dat het unduleerendenbsp;membraan der trypanosoma�s niet alleen aan een zijde dernbsp;parasiet te zien is, maar ook aan weerskanten; dit is echternbsp;niet altijd het geval. Het lichaam der parasiet is dus geheelnbsp;door een membraan omgeven.

Thans volgt een kort verslag van hetgeen wij verder in deze richting onderzocht hebben en waarbij weder als proefdieren zijn gebruikt volwassen paarden, kalveren van ¹4 � Vinbsp;jaar oud en konijnen.

De opgaven omtrent den duur van het incubatietijdperk loopen bij verschillende onderzoekers nog al uiteen.

Berichte �ber Land- und Forstwirtsehaft in Deutsch-Ost-Afrika. (Darsess Salain) 1902 bladz. 149 �Notizen �ber die �sets�fliege und dienbsp;Surrahkrankheit.�

300

Zaid-Afrika (Song�a) tot de ervaring, dat daar de duur van de incubatie op 4 � 6 weken moet worden gesteld. R. Koennbsp;echter vindt er in Zuid-Afrika 7 � '13 dagen voor. De Engelschenbsp;onderzoekers in Cambridge geven een incubatietijd op van 4�7nbsp;dagen. Wij vonden bij onze proefdieren een tijdsduur van 5nbsp;a 0 dagen. Een uitkomst derhalve, die in overeenstemming isnbsp;met de waarnemingen der Engelsche commissie, maar in hoogenbsp;mate afwijkt van die van Schmidt. In de tropen, speciaal opnbsp;Java, onder voor onze jiroefdieren normale omstandigheden,nbsp;blijkt het incubatietijdperk bij kunstmatige infectie dus zeernbsp;kort te zijn.

liet verschijnen der parasieten in de bloedbaan gaat steeds gepaard met een plotselinge stijging der temperatuur. Dikwijlsnbsp;lijden de dieren bij het eerste ojitreden der parasieten aan eennbsp;min of meer hevige diarrhee, die echter altijd binnen a 3nbsp;dagen weer verdwenen was. Bij een kunstmatig ge�nfecteerdnbsp;paard wmrd 6 dagen daarna een ncteluitslag w'aargenomennbsp;over de geheele huid, sommige jilekken w'aren zoo groot alsnbsp;een bord (Urticaria gigantea), tevens bestond er een duidelijknbsp;oedeem aan de ondervlakte van borst en buik en een oedema-teuse toestand van de achterbeenen. Na 0 dagen w'aren dezenbsp;verschijnselen w'eer verdw'cnen.

Bij een ander jiaard, dat eveneens kunstmatig g�infecteerd W'as, vertoonde zich ulcera om de vulva en op den anus. lietnbsp;verloop der ziekte was overigens hetzelfde als bij een op natuurlijke wdjze ge�nfecteerd jiaard.

Het bloed der vliegen, die zich hadden volgezogen met bloed van surralijders, w^erd onderzocht, waarbij de volgendenbsp;bijzonderheden voor den dag kwamen.

In het abdomen van slechts enkele vliegen, behoorende tot het geslacht Stomoxys, werd een zeer groot aantal parasietennbsp;gevonden. De verhouding van het aantal trypanosoma�s tennbsp;opzichte van dat der blocdlichaamjijes w'as zeer veel grooter,nbsp;dan in het dier waaruit de vlieg het bloed had opgenomen.nbsp;M.i. kan dit als een aanwijzing gelden, dat een vermeerderingnbsp;dier organismen in de vlieg plaats kan hebben.

301

Een verder bewijs daarvoor meen ik in het volgende te mogen zien. Onder den microscoop was duidelijk waarneembaar, dat de parasieten uit de vlieg zich naar elkaar toe be-W'ogen, elkaar aanraakten om zich daarna w eer van elkaar tenbsp;verwijderen. Nadat dit spel zich eenige malen had herhaald,nbsp;hebben ze zich aan elkaar gehecht en dit zou m.i. kunnennbsp;worden beschoiwvd als een soort copulatie. Die vereenigingnbsp;had niet alleen plaats aan de stompe einden, zie lig. 2 d, maarnbsp;ook op eenigen afstand daarvan, lig. 2 c. Andere combinatie-vormen, die zich onder den microscoop vertoonden, zijn in tig.nbsp;2 w'eergegeven, e is een combinatie van d en c; f van dmetnbsp;a; g van a met c; h van f met c en r van d en d.

Figuur 1 is een reproductie van de o�rsju'onkelijke teekening, die gemaakt is tijdens de microsco])ische waarnemingen. Hoe

vormen maken, kan dit inderdaad niet het geval zijn, want het zou in strijd zijn met mijne w'aarnemingen, volgens w'elkenbsp;die vormen ontstaan door aanhechting en niet door deeling.

Deze bijzonderheden, die, voor zoover mij bekend, nog niet beschreven zijn, spelen ongetwijfeld bij de nadere studie vannbsp;deze ziekte een groote rol.

Boven zagen wij reeds, dat slechts bij enkele dier Stomoxys-vormen het bovenvermelde verschijnsel waargenomen is. De mogelijkheid bestaat dus, dat slechts in sommige daarvoor geschikte vliegen, voortplanting der trypanosoma�s plaats kannbsp;hebben, tenzij het blijken mocht, dat de determinatie der Sto-moxys minder juist is en w'aardoor w'e dan hier met eennbsp;vlicgensoort zouden hebben te doen, die betrekkelijk zeldzaamnbsp;voorkomt. Op de juiste determinatie dezer vliegen hoop iknbsp;daarom later nog terug te komen.

Uit onze w a a rn e m i n g e n b 1 ij k t, dat in e e n b e p a a I d soort vlieg, een Stomoxys-soort, voortplanting dernbsp;trypanosoma�s plaats vindt.

w'il ik niet onvermeld laten, dat Dr. Koningsbehger ^), naar aanleiding van een hem voorgelegde

i) Teijsmannia 1902 bladz. 314 en volg. Archief 1902, blz. 827. �Over de insecten die mogelijkerwijze bij de verspreiding der surra een rol spelen�.

302

vraag, in welke richting op Java naar het organisme moet worden gezocht, dat bij de verspreiding der surraziekte mogelijkerwijze een rol zou kannen spelen, sedert een kortenbsp;mededeeling deed verschijnen.

Om die vraag op te lossen, werd aan de Gouvernements-veeartsen verzocht materiaal, dat daarvoor in aanmerking kon komen, te verzamelen en ter onderzoek naar Buitenzorg op te zenden.

Na een onderzoek van het toegezonden materiaal, komt de schrijver tot de volgende conclusie.

))IIet komt me voor, dat verdere onderzoekingen, waarbij proefondervindelijk zal moeten worden uitgemaakt of vliegennbsp;eenig aandeel hebben in de verspreiding der surra en zoo ja,nbsp;welke soort of soorten hierbij een rol spelen, zich in de eerstenbsp;plaats zullen hebben te wenden tot de Musciden en in hetnbsp;bijzonder tot de groep, waartoe de geslachten Stomoxys ennbsp;Glossina en eenige andere behooren�.

Verder deelt hij mede, dat zijn aandacht reeds dadelijk getrokken werd door ��n bepaalde soort vlieg, die een opvallende overeenkomst vertoonde met de uiterlijke kenmerken dernbsp;tsets�vlieg, maar die zich ervan onderscheidde door hot bezitnbsp;van vrij lange palpen, terwijl die van de tsets�vlieg als kortnbsp;worden aangegeven. Bij de omschrijving dier bepaalde soortnbsp;van vliegen deelt hij o. a. nog mede, dat het laatste lid dernbsp;sprieten lang is en een gevederden borstel draagt. Een naderenbsp;omschrijving van dien borstel wordt echter niet gegeven,nbsp;ofschoon men daardoor onmiddellijk het geslacht Glossina zounbsp;kunnen onderkennen, want elke veder van dien borstel heeftnbsp;juist bij dat geslacht secundaire veders.

Ook Wiedemann en Stuiilman B geven aan, dat de secundaire veders een uitsluitend kenmerk zijn van het geslacht Glossina. Bij de door mij onderzochte vliegen heb ik dienbsp;secundaire veders evenmin waargenomen en dus kunnen denbsp;vliegen, die bij mijn onderzoek een rol s])elen, zoo goed alsnbsp;zeker, niet tot de Glossina�s gerekend worden.

303

In verband met de voortjdanting der trypanosoma�s in sommige vliegen zijn verder eenige proeven genomen. De inbond van \diegen, die 17 en 24 ui�cn tevoren waren gevangen opnbsp;een surraziek paard, is met een ])hysiologische keukenzoutop-lossing (�,7 perc.) samengewreven en hiermede zijn respectievelijk 2 konijnen ingespoten. Ook werden S konijnen ge�njecteerd met de op dezelfde wijze behandelde onderdeden, kop,nbsp;borst en achterlijf van dergelijke vliegen. Deze proeven, dienbsp;eenige keeren achter elkaar zijn herhaald, hebben tot nu toenbsp;nog geen karakteristieke uitkomst opgelevcrd. Een konijn,nbsp;dat met koppen van de vliegen is inges])oten, vertoonde nanbsp;verloop van eenigen tijd een aandoening rondom mond en neus,nbsp;die hyperaemisch en iets oedematcus was; eveneens was aannbsp;de oogleden en het genitaalapparaat iets dergelijks W'aarneem-baar. Verder bestond een uitgebreide huidaandoening metnbsp;kaalwording, die zich in hoofdzaak aan de beenen oj)enbaarde.nbsp;Het diertje is cachectisch te gronde gegaan zonder dat trypanosoma�s in het bloed gevonden zijn. Met bloed van dit konijnnbsp;werd een ander, dat geheel gezond was, inge�nt en ook bijnbsp;dit diertje vertoonden zich weer dezelfde ziekteverschijnselen.nbsp;Tijdens die ziekte maakte dit konijn eveneens geheel den indruknbsp;van een surralijder.

Infectie door contact is in dit geval ten eenenmale buitengesloten, omdat ieder proefdier zijn eigen afzonderlijk hok heeft.

Later zal het moeten blijken of deze verschijnselen in verband staan met de trypanosoma�s der surraziekte of niet.

Ook de trypanosoma�s in vliegen, waarin geen conjugatie-^'ormen worden gevonden, zijn nader onderzocht geworden. Deze parasieten contraheerden zich tot meer ronde vormen,nbsp;waarin de parasiet en hare eigenaardige bewegingen duidelijknbsp;waren te zien en het haar geheel omgevendc membraan steedsnbsp;in unduleerende beweging was.

Meer dan eens nam ik daarbij bloedlichaampjes waar, die in aanhoudende schuddende beweging verkeerden. Buiten hetnbsp;bloedlichaam])je werd, als aanhangsel, een zw�eepdraad onder-

304

kend en binnenin een samengedrongen lichaampje, waaraan nog eenigszins do vorm der trypanosoma was te onderscheiden.nbsp;Na eenigen tijd wentelde het bloedlichaampje om zijn lengteas in den plasmastroom, zonder dat aan weerskanten, van hetnbsp;op zijn kant staande bloedlichaampje eenige abnormale vervorming kon worden waargenomen en na de totale omwenteling werd weder hetzelfde beeld gezien als daarvoor. Hieruitnbsp;blijk m.i. dat de trypanosoma's ook in de bloedlichaampjes doornbsp;kunnen dringen.

Na het opzuigen van surrabloed door do vlieg, waren er reeds spoedig doode parasieten in te vinden, hetgeen na eenigennbsp;tijd nog duidelijker \verd. Teelal verzamelden ze zich tot eennbsp;hoopje, waarvan de bewegingen al langzamer en onduidelijkernbsp;werden, om weldra geheel op te houden. Die hoopjes kregennbsp;later meer het voorkomen van een korrelige massa, waarinnbsp;geen membraan meer was te onderkennen, alleen bij nauw'-keurig waarnemen deed de ligging der korreltjes nog eenigszinsnbsp;aan den vorm der parasiet herinneren.

Op het eerste gezicht en zonder te weten dat het doode parasieten waren, zouden ze gehouden kunnen worden voornbsp;bloedplaatjes van verschillende grootte, maar van iets groverenbsp;korreling.

Het rund, dat het serum voor vroegere proeven geleverd heeft, is z.g. hoog immuun gemaakt, waartoe het van Februarinbsp;af tot aan .luni j.1. 4 maal opnieuw ge�nfecteerd is gewordennbsp;met steeds stijgende dosis gedefibrineerd surrabloed. De eerstenbsp;maal met 2 c.Mb en telkens een maand later met res])ectie-velijk 4, 6 en 10 c.M�. Het rund verdroeg achtereenvolgensnbsp;deze hoeveelheden smetstof zeer goed; er vertoonde zich zelfsnbsp;geen enkele reactie. 10 dagen na elke kunstmatige infectienbsp;werd met jugularisbloed van het ge�nfecteerde rund een konijnnbsp;ingespoten. Bij een dagelijks herhaald bloedonderzoek weidnbsp;geen enkele parasiet gevonden en de temperatuur bleef eveneens normaal. Na de laatste infectie van het rund met 10 c.M'^.nbsp;gedefibrineerd surrabloed, zijn met jugularisbloed enkele anderenbsp;konijnen ingespoten, zonder dat ook een van die proefdierennbsp;eenig verschijnsel van surra vertoond heeft. Hieruit kan men.

305

meen ik, met eenige zekerheid opmaken, dat het rund geen trypanosoma�s meer bevatte.

Uit het bloed van dit rund hebben we serum (innmiunseruni) verkregen, dat voor de volgende proeven is gebruikt. Alsnbsp;proefdieren deden dienst een 3-tal kalveren van 1/2 � V4nbsp;oud, die mij door bemiddeling van mijn collega Fisciier vannbsp;Madoera werden toegezonden.

Ik laat deze proefdieren juist van het eiland Madoera komen, omdat, voor zoover -bekend, daar nog geen enkel geval vannbsp;surra is geconstateerd, en het dus zoo goed als zeker is, datnbsp;ze nog nimmer aan surraziekte hebben geleden.

Kalf No. '1 wci�d, om den anderen dag, met 10 c.M f iinmuun-scrum ingespoten. In �t geheel werd 50 c.Mh gebruikt.

Kalf No. 2 bekwam dezelfde hoeveelheid iinmuunserum, evenzoo om den anderen dag, maar bovendien kreeg het bijnbsp;elke injectie van iinmuunserum nog 5 c.M-f normaalserum.nbsp;Het serum werd zoowel intramusculair als subcutaan ge�njecteerd.

Nadat de proefdieren 1 en 2 op deze wijze met immuun-serum waren behandeld, moest nu blijken, in hoeverre aan dit serum voorbehoedende eigenschappen kunnen of mogen wordennbsp;toegekend. Daartoe werden de drie proefdieren 24 uur na denbsp;laatste serum-injectie ge�nfecteerd met even groote hoeveelhedennbsp;surrabloed, waarin veel parasieten vooi'kwamen.

Om het verder verloop te kunnen contr�leeren is het bloed dagelijks onderzocht geworden en werd de temperatuur tweemaal daags opgenomen.

Bij alle drie kalveren \verd, op den dag na de infectie, (de dag van infectie niet medegerekend) een llinke stijgingnbsp;der temperatuur waargenomen (40,2� �� 40,5�), hetgeen gepaardnbsp;ging met het optreden der parasieten in het periphere bloed,nbsp;Bij de 2 met serum behandelde kalveren verdwenen de trypanosoma�s na 4 dagen en bij het controle-dier na 5 dagen.

Na het verdwijnen der parasieten werd gedurende ruim 6 w'eken dagelijks het bloed dier kalveren onderzocht, maarnbsp;geen enkele trypanosoma is meer gezien geworden. Ook werd

Na verloop van die 6 weken is de voedingstoestand der serumkalveren dezelfde gebleven als v��r de infectie; ze zijnnbsp;vroolijk, opgewekt, eten goed, enz. Het contr�le-dier, kalfnbsp;No. 3, evenwel is opvallend sterk vermagerd, werd traag ennbsp;lusteloos, de oogen traanden en in de ooghoeken werd eennbsp;gele massa, purilent secreet, afgescheiden. In ��n woord, hetnbsp;contr�le-dier vertoonde uiterlijk volkomen het beeld van eennbsp;surralijder.

Deze uitkomst is niet van belang ontbloot, te meer als men dit in verband brengt met de resultaten van de volgende proevennbsp;op konijnen, waarbij we een inzicht trachtten te verkrijgennbsp;omtrent den tijdsduur, die het immuunserum behoeft om denbsp;surraparasiet onschadelijk te maken.

spoten. In het centrum van de plek, vvaaromhcen die serum-injecties plaats hadden, wmrd een druppeltje surrabloed ge�njecteerd. Daarna vverd het bloed van dit konijn ook weder dagelijks onderzocht en evenzoo de temperatuur opgenomen. Ongeveernbsp;6 weken na de infectie heeft dit procfdiertje nog. geen enkelnbsp;ziekteverschijnsel vertoond, hetgeen waarschijnlijk aan dennbsp;invloed van het immuunserum moet worden toegeschreven,nbsp;liet contr�lekonijn is lijdende aan surra.

Drie konijnen werden ingespoten met 5 c.M�. immuunserum, dat vooraf gemengd was met 5 a 6 droppels surrabloed, waarinnbsp;veel parasieten voorkwanen.

Konijn A kreeg subcutaan, serum met surrabloed, '/s gedeelte. Konijn B 15 minuten ennbsp;konijn G 3� minuten na de menging ook ieder Yg gedeeltenbsp;van het mengsel. Ook van deze dieren werd dagelijks hetnbsp;bloed onderzocht en de temperatuur opgenomen.

De afloop van deze proef is dat konijn A lijdende is aan surra en konijn B en C tot op heden, ruim 4 weken na denbsp;infectie, nog geen enkel ziekteverschijnsel hebben vertoond.

parasiet onschadelijk te maken, schijnt derhalve tusschen 5 en 15 minuten te liggen.

Uit de boven medegedeelde waarnemingen blijkt m.i. voldoende dat het scrum, afkomstig van het z. g. hoog ge�mmuniseerde rund, een specifieke werking uitoefent op de trypanosoma�s.

Ik heb nog niet kunnen waarnemen, dat het gebruik van normaalserum tegelijk met het immuunserum van gunstigennbsp;invloed is geweest.

Ten slotte nog een enkel woord over een toepassing van de methode van Dr. B.\celli, de intraveneuze inspuiting van sublimaat, om na te gaan, of deze methode soms bij surralijdersnbsp;met goed gevolg zou kunnen worden toegepast. Daartoe isnbsp;een surraziek paard achtereenvolgens ingespoten mot hoeveelheden sublimaat, die langzamerhand grooter en tevens meernbsp;geconcentreerd werden genomen. Bij de laatste proef is 110nbsp;c.M�. sublimaat van Vio % de halsader gespoten.

Eenigen invloed op de parasiet schijnt het sublimaat niet gehad te hebben, want:

2�. kreeg een konijn, ingespoten met bloed van dat aldus behandelde paard, toch de surraziekte.

Sublimaat intraveneus geappliceerd, schijnt dus voor de bestrijding der surraziekte niet in aanmerking te kunnen komen.

VERDERE MEDEDEELINGEN OVER �SURRA�. i)

Deze mcdedeelingen kunnen in twee deelen worden ges])litst. Het eerste deel (hoofdstuk 1) behelst:

de nadere beschrijving van de vlieg, die een rol speelt bij de Surraziekte (� 1) en

Het tweede gedeelte (hoofdstuk II) bevat, in aansluiting en in verband met de tot dusver verkregen uitkomsten, enkele voorschriften, die bij de bestrijding van deze voor Java�s veestapelnbsp;pernicieuze ziekte reeds nu in aanmerking kunnen komen.

Reeds van den aan vang van dit onderzoek af. Juli 1901, zijn geregeld zooveel mogelijk de insecten gevangen, die op denbsp;dieren, die aan surraziekte leden of er aan gestorven zijn, tenbsp;vinden waren, teneinde na te gaan, of in het lichaam van dienbsp;insecten de surraparasiet ook voorkwam en om te weten, watnbsp;er verder met dat organisme in het lichaam dier insectennbsp;gebeurde.

Dit onderzoek kon ook, nadat de ziekte uit de afdeeling Pasoeroean was geweken, worden voortgezet, omdat toen denbsp;mogelijkheid, om zulke insecten te vinden, bestaan bleef bijnbsp;proefdieren, die aan surra leden ; bovendien werden ook vliegennbsp;gevangen, op en in de nabijheid van die jilaatsen, waar indertijdnbsp;surralijders hadden verblijf gehouden.

309

Aanvankelijk zijn alle insecten, onverschillig welke, die op paarden en runderen aangetrolTen werden, zooveel niogelijknbsp;gevangen en in de eerste plaats onderzocht op tryj)anosoma�s.

Weldra bleek het, zooals wij later zullen zien, dat meer in �t bizonder de hoofdaandacht moest geschonken worden aan denbsp;Musciden; bij de andere insecten, die gevangen werden en dienbsp;voornamelijk thuis belioorcn bij de �abaniden, Chrysopiden,nbsp;Luisvliegen en de Ixodidae, hebben wij alleen bij de �abanidennbsp;de trypanosoma�s aangetrol�en.

Maar het aantal dezer laatste insecten, dat gedurende ruim een jaar, onder normale omstandigheden is gevangen, is slechtsnbsp;zeer gering geweest, niet meer dan drie, zoodat het bijna geheelnbsp;wegvalt tegenover het groot aantal Musciden, dat op surralijdersnbsp;gevangen werd.

Deze Musciden behooren tot een groot aantal soorten, waarvan de determinatie bijkans ondoenlijk zou zijn en bovendien ooknbsp;niet aan ons doel zou beantwoorden. Echter was eene indeelingnbsp;der gevangen Musciden wensebelijk; wij trachtten die te verkrijgen door deze insecten te verdeden in enkele groepen ofnbsp;rubrieken, die elk voor zich door een typisch kenmerk kondennbsp;worden gekarakteriseerd. Na verloop van cenigen tijd geluktenbsp;het ons zulk een indeeling te vinden, berustende op een eigenaardig verschil in den boiuv van de borstels op het onderste lidnbsp;der sprieten aan de frontaal-zijde van den kop en dat reeds bij eennbsp;kleine, een 40-malige vergrooting, duidelijk wvaarneembaar is.

Bij het buitengewoon groote aantal Musciden, dat wdj in den loop vin onze experimenten onderzocht hebben, heeft deze indeelingnbsp;ons tot O]) heden nog geen enkele maal in den steek gelaten ennbsp;daardoor was het ons mogelijk, niettegenstaande een aanzienlijkenbsp;hoeveelheid materiaal, steeds op een snelle en vrij afdoendenbsp;wijze onmiddellijk de verdachte vliegen af te kunnen zonderen.

Voor wij de nadere beschrijving geven, w'enschen wij er nadrukkelijk de aandacht op de vestigen, dat ons hoofddoelnbsp;geweest is een indeeling te vinden van zooveel mogelijk prac-tische bruikbaarheid.

De gevangen Musciden dan zijn door ons teruggebracht tot drie groepen, die zich van elkaar onderscheiden door den bouwnbsp;hunner borstels.

3i0

Groep I. nbsp;nbsp;nbsp;Denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;borstelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tweezijdig metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primairenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;harennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bezet.

� n. nbsp;nbsp;nbsp;Denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;borstelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;��nzijdig metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primairenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;harennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bezet.

)) III. nbsp;nbsp;nbsp;Denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;borstelnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naakt.

Het grootste aantal vliegen, dat op runderen en paarden voorkomt, behoort tot de eerste groep. Gelukkig schijnen zij niet in verband te staan met de surraziekte, zooals wel het gevalnbsp;is met die van groep II.

De borstel (zie lig. I) is het best te vergelijken met een veder; men vindt er dan in terug de zoogen. jien, aan twee kanten, voornbsp;en achter, bezet met lange haren, die naar de punt toe korternbsp;worden, terwijl bovendien aan de basis op de pen korterenbsp;haartjes zitten. De lange haren zijn enkelvoudig, worden daaromnbsp;primair genoemd. Het aantal lange haren varieert (bij eennbsp;ongeschonden dier) sterk van 12�5 aan eiken kant, echter

Om den borstel goed waar te nemen, verdient het aanbeveling de vlieg in zijligging onder den microscoop te leggen.

Tot groep I behoort het geslacht Musea met zijne talrijke vertegenwoordigers, en waarvan er reeds meer dan 100 verschillende soorten bekend zijn.

Behalve door den bouw van dezen borstel, zijn de Musciden nog gekenmerkt door het orgaan waarmede ze zich voeden,nbsp;want de bouw van dit orgaan wijst er op, dat deze soortnbsp;vliegen niet steken, maar alleen zuigen (fig. 2). Bij deze vliegennbsp;behoeft men derhalve niet te vreezen, dat ze de trypanosoma�snbsp;zullen overbrengen door steken; echter willen wij hiermee nietnbsp;beweren, dat de Musea, evenals de Tabanus, onder geen enkelenbsp;omstandigheid als overbrengster der Surra-smetstof kan fun-geeren.

Hieraan ziet men (fig. 3), evenals bij die van groep I, ook een z.g.n. pen, evenwel van een iets grootere lengte en alleennbsp;niet korte haartjes bezet.

3ii

Deze groep heeft evenmin een steekwerktuig, maar wel een zuiger met een soortgelijken bouw als die der Musea.

Van deze soort hebben wij er slechts zeer enkele op dieren gevonden, zoodat zij waarschijnlijk daarop ook niet thuis be-hooreu; hun aandeel bij het ovei'brengen der trypanosoma�snbsp;kan o. i. dus wel buiten rekening blijven of is in ieder gevalnbsp;slechts zeer gering.

De pen, die wij ook hier terugvinden, is alleen aan den voorkant van lange haren voorzien, met aan de basis daarvannbsp;korte haartjes, zooals op de tcckening (tig. 4) is weergegeven.nbsp;De lange haren zijn hier ook enkelvoudig.

Bij de Tsets�-vlicg, wier borstel aan den voorkant ook uitsluitend ])i'imaire hai'en bezit, is bovendien elk primair haar nog bezet met zijhaartjes, zoogen. secundaire haren (tig. 5).

Een aldus samengestelde borstel is een uitsluitend kenmerk van de Tsets�-vlieg, de Glossina morsitans.

Voor ons is echter van groot belang de omstandigheid, dat alle vliegen, die eenzijdig met primaire haren bezette borstelsnbsp;hebben, ook alle in het bezit bleken te zijn van een echt steekwerktuig.

. 2�. Het middelste en langste gedeelte, bestaande uit een chitinebuis, donkerbruinzwart gekleurd en in �t midden cenigs-zins doorschijnend.

3�. Het onderste, kleinste gedeelte, met de opening voor het opnemen van voedsel, die omgeven is door fijne chitinestekeltjes.nbsp;Dit onderste gedeelte functioneert en is bewegelijk, evenals denbsp;lange chitinebuis (het middelste gedeelte), maar de bewegingnbsp;is veel sneller en bestaat uit een heen en weer draaien om denbsp;lengteas der buis, dus een echte borende beweging, terwijlnbsp;bovendien de mondopening zich daarbij afwisselend circulairnbsp;opent en sluit.

Bij het leven en in den rusttoestand houdt de vlieg, als zij niet zuigt, den snuit vooruit en eenigszins naar boven gericht;nbsp;deze is dan tusschen het 1 � en 2� gedeelte sterk geknikt, zoodatnbsp;hij onder den kop gedeeltelijk uitsteekt en zichtbaar is. Denbsp;palpen zijn aan den voorkant van den kop niet zichtbaar.

Beziet men echter een in gevangenschap gestorven vlieg, dan is de snuit meestal in meerdere of mindere mate loodrecht naarnbsp;beneden gericht; enkelen houden den snuit op dezelfde wijzenbsp;als bij het leven in den rusttoestand.

Deze twee, steeds samengaande kenmerken: de eenzijdig met primaire liaren bezette borstel en de lange scherpe snuit, hebbennbsp;wij gedurende het geheele onderzoek maar bij ��n soort vannbsp;vlieg kunnen waarnemen, tei'wijl daarbij alle andere uiterlijkenbsp;kenteekenen eveneens altijd overeenstemden.

�e thorax. De thoi'ax bestaat uit drie deelen (lig. 7), waarover van voren naar achteren 4 donkere lijnen loopen, die in bet midden worden gekruist door een donkere dwarsstreej).nbsp;De voorste laterale velden vertoonen soms een donkere vlek,nbsp;soms niet. Verder treft men wel eens enkele kleine afwijkingennbsp;aan in de teekening, ook bij die van het abdomen.

liet achterste gedeelte van den thorax, het zoogen. schildje (scutellum), heeft bij sommige exemplaren twee donkere vlekjes,nbsp;bij andere slechts ��n, dat dan grooter is en in het midden ligt.nbsp;Die vlekjes of die vlek kunnen worden beschouwd als eennbsp;voortzetting van de twee mediale donkere lijnen, die over den thoraxnbsp;loopen. Een enkele maal is het scutellum diffuus donkergekleurd.

Het abdomen. liet abdomen (lig. 8) heeft 4 segmenten; de kleur is gedachtig. Links van de mediaanlijn liggen donkerenbsp;vlekken, soms in het midden, soms aan den achterrand van hetnbsp;segment. Die vlekjes zijn veelal door een lichtbruin of ook welnbsp;door een meer donkerbruin gekleurden band verbonden, zoodatnbsp;het abdomen, macroscopisch bezien, gering schijnt te zijn.nbsp;Voorts loopt steeds in het midden over het abdomen, van vorennbsp;naar achteren, een donkere streep; bij nadere waarneming blijktnbsp;deze uit donkere vlekken op den voorrand en op het middennbsp;van elk segment te bestaan. Deze donkerbruine teekeningennbsp;op de gele grondkleur van het abdomen, kunnen in grootte ennbsp;intensiteit van. kleur afwisselen.

Aan de hand van bovenstaande beschrijving zal, naar wij vertrouwen, haar herkenning geen moeielijkheden meer opleverennbsp;en laten wij meerdere finesses, als zijnde voor ons doel voor-loopig van geen nut, achterwege.

Behalve in de hier beschreven vlieg, zijn er ook nog in een kleinere, di*^ uitsluitend op runderen voorkomt, trypanosoma�snbsp;gevonden.

Deze kleinere vlieg behoort ook tot deze groep, maar is grijsgrauw van kleur. De borstels zijn weer eenzijdig metnbsp;primaire haren bezet. De snuit bestaat uit een geelgekleurdenbsp;chitinebuis, die bij de levende vlieg in den rusttoestand naarnbsp;voren en eenigszins naar boven gericht is. Aan de basis vannbsp;den snuit zitten lange palpen, die evenver onder den kop naarnbsp;voren steken als de snuit; de palpen zijn behaard en geelnbsp;gekleurd.

Over den thorax loopen twee zwarte strepen, soms geflankeerd door een kleinere; zij liggen in het midden het verst en voornbsp;en achter iets dichter bij elkaar.

Het abdomen heeft 4 segmenten, met aan den achterrand van elk een donkere, zwartgekleurde dwarsstreep, zoodat het achterlijf uit afwisselend donker en licht gekleurde i�ingen schijnt tenbsp;bestaan.

De twee hierboven beschreven vliegen, meenen we, met de ons ten dienste staande hulpmiddelen, onder het geslacht Slonioxysnbsp;te moeten rangschikken.

Om zekerheid aangaande den juisten naam der verdachte vlieg te verkrijgen, hebben wij ons tot den op Java welbekenden entomoloog Dr. Zeiiktner gericht, met het verzoek denbsp;bedoelde vlieg te willen determineeren. Wij mochten, tot onsnbsp;genoegen, vernemen, dat hij met de hem ten dienste staandenbsp;bronnen evenzoo tot het geslacht Stomoxys komt; echter spraknbsp;hij het vermoeden uit, dat niogelijk door Diptcrologen de Indische

sii

�tomoxys-�pecles onder een ander geslacht worden gebracht. Op zijn raad zijn daarop enkele van die vliegen opgezondennbsp;aan den conservator van het Koninklijk Zo�logisch Genootschapnbsp;in Amsterdam, Dr. J. C. II. de Meijere, met verzoek om naderenbsp;inlichtingen. Later hoop ik de definitieve uitspraak van genoemden Dipteroloog mede te kunnen deelen.

Aan mijn rapporten over de maanden Februari en April j.I. ontleen ik daaromtrent het volgende:

Op een rund in de dessa Teleboeg, afdeeling Pasocroean, dat reeds in Juni 1901 lijdende was aan surra, werden vliegennbsp;gevangen en microscopisch onderzocht. Bij dat onderzoek bleeknbsp;onder meer, dat er bij een zeer groot aantal parasieten, dienbsp;soms tot kluwens vereenigd waren, eene duidelijke conjugatienbsp;aan hunne stompe einden kon worden waargenomen.

De parasieten bewogen zich naar elkaar toe, raakten elkaar aan, lieten los, raakten elkaar weer aan, totdat na eenigenbsp;vruchtclooze pogingen de parasieten zich aan elkaar haddennbsp;gehecht.

Overigens verwijs ik naar de teekeningen, reeds vroeger gepubliceerd en die weergeven, wat wij meer dan eens in denbsp;vlieg hebben kunnen waarnemen.

In de vlieg schijnt dus niet alleen eene vermeerdering, maar ook enkelvoudige en multiple conjugatie der trypanosoma�snbsp;plaats te vinden. M. i. is dit te beschouwen als een nog nietnbsp;bekende, hoewel vermoede, schakel in de ontwikkelingsgeschiedenis der trypanosoma�s, en die tot dusverre nog ontbrak.

In overeenstemming hiermee nam Balbiani destijds een dergelijke conjugatie waar bij een diervorm behoorende tot de Ciliaten �). Woordelijk vindt men in het aangehaalde werk:

�1) Dr. Bronn �Klassen und Ordnungen des Thierreichs� Ier Band, III Abt. Protoz�on von Dr. B��schli 1887�89, bladz. 1603.

315

��albiaNi machte darauf aufmerksam dass die Conjugation durch ein cingenth�mliches Bctragen der Tliiere angezeigt odernbsp;eingeleitet werde. Sie verrathen einc gewisse Aufregung, welchenbsp;sich in sehr lebhaften Bewegungen ausspricht und sammelnnbsp;sich gruppenweise an.

Einzele Paare spielen gewissermaassen mit einander, betasten sich mit den Cilien, schwimmen mit einander umher, um sichnbsp;dan wieder zij trennen. Dies Spiel wird wiederholt bis einenbsp;dauernde Vereinigung zweier Thiere eintritt�, u. s. w.

Soweit bekannt legen die beide Conjuganten ihre terminale oder nahezu terminale Mund�fl'nungen auf einander und solchenbsp;Conjugation bezeichnet Stein als terminale u. s. w.

Nach der Schilderungen treten beide Individuen stets in directer Oppositionstellung zusammen, so dass ihre Langsachsen zusammen fallen.

Engelmann bemerkte schon, dass die mit den Mundpolen vereinigten Thiere der Liinge nach nebeneinander liegen, dass sienbsp;sich also aus der ursjir�nglichen Stellung, gewissermaassen auchnbsp;zusammen klajipen, in die letztgenannte versetzen, welche auchnbsp;f�r eine gemeinsame Weiterbewegung des Paares allein vorteilhaftnbsp;zu sein scheint.

Op bladz. 1609 1. c. zegt Dr. B�tsbiili het volgende over �Das Yorkommen multipele Conjugation im Allgemeinen�.

))0bgleich in den Regel nur zwei Individuen conjugiren, wurde doch schon lange beobachtet, dass sich gelegentlich auchnbsp;3 und mehr vereinigen, u. s. w.

Verder (pag. 1597), dat de copulatie van 2 of meer individu�n bij de Ciliaten veel regelmatiger plaats heeft dan bij de anderenbsp;protozo�n, maar dat niemand er aan twijfelen zal of hetzelfdenbsp;geldt ook voor de Flagellaten en Gregarinen; maar de waarnemingen bij de Flagellaten zijn zeldzamer.

Zooals we boven aangaveu, kunnen we de door ons waargenomen vereeniging van 2 en meer trypanosoma�s in de vlieg ook als een soort copulatie beschouwen. In werkelijkheid magnbsp;het niet een ware en volledige copulatie worden genoemd,nbsp;want dan zou er een totale samensmelting van twee individuen,nbsp;van plasma met plasma en kern met kern, plaats moeten vinden.

het aantal trypanosoma�s door die samensmelting minder geworden moeten zijn, en dit is niet overeenkomstig onze waarneming, die steeds op een toeneming van het aantal parasieten wees.

Er is dus waarschijnlijk alleen sprake van tijdelijke en gedeeltelijke copulatie, een vereeniging dus, die men gewoonlijk met den naam conjugatie aanduidt.

Bij zulk een conjugatie treden in elk individu inwendige veranderingen ojt, vermenging van het plasma der beide con-juganten, gepaard gaande aan veranderingen in de kernen.

0. i. ontwikkelt zich dan uit zulke organismen, waarschijnlijk met een of meer tusschenstadia, een trypanosoma-vorm. Dezenbsp;wordt overgebracht van uit dien tusschenwaard (de vlieg) innbsp;den eigenlijken waard (paard, rund, enz.); hierin ontwikkeltnbsp;die parasietenvorm zich verder, waarna vermeerdering plaatsnbsp;vindt door segmenteering en deeling.

Zoowel Rempner en Rabinowitscii, als Senn en W.asielewski ') hebben vermenigvuldiging van den surraparasiet waargenomennbsp;in surralijders door segmenteering en deeling, welke deelingnbsp;op twee manieren geschieden kan, overlangs en dwars.

Volgens Doflein -) is het nog niet bekend, of er bij de trypanosoma�s conjugatie plaats heeft.

Mogelijk staat ook het volgende in nader verband met den ontwikkelingscyclus der trypanosoma�s. In het bloed van sur-razieke dieren komen herhaaldelijk lichaampjes voor met eennbsp;eigen beweging, die eenigszins. op trypanosoma�s gelijken. lietnbsp;eene einde is stomp en gelijkt op een helder doorschijnend puntje;nbsp;het lichaam heeft een min of meer conischen vorm en eindigtnbsp;of begint met een dunnen uitlooper, een soort zweepdraad. (Bijnbsp;een vergrooting van 7�800 maal schatten we de grootte daarvannbsp;op ongeveer '/g van een erythrocyt). Deze vormen kondennbsp;slechts korten tijd in het gezichtsveld worden waargenomen,nbsp;omdat ze al spoedig in het plasma verdwenen.

Aangaande een ander, waarschijnlijk een verder ontwikkelingsstadium van den surra-parasiet, ^ oud ik (rapport over September

317

1901), dat er in gekleurde bloedpreparaten van surra-zieke dieren organismen vooi'komen, die volkomen op trypanosoma�snbsp;gelijken, maar vmel kleiner en fijner zijn. Ook in een ongekleurdnbsp;bloedpreparaat zag ik een lichaampje van den zelfden vorm, datnbsp;zich zeer zwak tegen de omgeving afteekende. Het trok mijn

We meenen daarom de vraag te mogen stellen, of we hier met ontwikkelingsstadia der trypanosoma�s hebben te doennbsp;of niet?

Onze waarnemingen omtrent den laatstgenoemden vorm zijn echter nog niet voldoende in aantal om reeds nu daarop eennbsp;beslissend antwoord te durven geven.

Het geringe aantal onzer waarnemingen omtrent deze event, overgangsvormen moet worden toegeschreven Ie aan de grootenbsp;snelheid, waarmede vermeerdering en groei der parasieten zelfnbsp;plaats heeft en ten S'*� aan de omstandigheid, dat wij diennbsp;vorm bijna in �t geheel niet of slechts zeer moeielijk van hetnbsp;omgevmnde plasma konden onderscheiden.

Plaat II geeft een schematische voorstelling van de ontwikkelingsgeschiedenis van den surra-parasiet in het dierlijk lichaam (paard, rund, enz.) en in het lichaam der Stomoxys, zoovernbsp;ons die sedert bekend is geworden of zooals wij ons die voorstellen.

Dit schema is gemaakt naar het voorbeeld van dat van Dr A. Eijsell te Kassei i) over den ontwikkelingscyclus der mala-riaplasmodi�n.

Bij de vormen 1, 6, 13 en 14 hebben wij een vraagteeken geplaatst, omdat zij nog niet voldoende zeker zijn waargetiomen.nbsp;Wij meenden ze niet achterwege te moeten laten, omdat onzenbsp;reeds verkregen uitkomsten, bij hot onderzoek in deze richting,nbsp;de waarschijnlijkheid van het bestaan dier vormen aannemelijknbsp;maken.

Naar analogie van hetgeen bij de malaria bekend is geworden, doorloopt waarschijnlijk ook de surraparasiet in het lichaamnbsp;van de vlieg een sexueelen ontwikkelingscyclus en in dat van

318

het paard, rund, enz. een asexnecle. Die asexueele ontwikkeling kan dan twee�rlei zijn, door sporenvorming en door deeling.

In het bloed van paarden of runderen en van onze proefdieren hebben wij gedurende den ganschen loop van het onderzoek nimmer een geslachtelijke vcreeniging der parasieten waargenomen, in tegenstelling met de bewering van Penning ') ennbsp;Plemmer en Bradford -), die wel van conjugatie vormen melding maken.

houden ons daarom wel gerechtigd aan te nemen, dat een soortgelijke hypothese als Manson over de malaria opstelde,nbsp;ook bij de surra geldt, dat dus ook bij de surraziekte eennbsp;bloedzuigend insect (de Stomoxys) de waard is en dat in hetnbsp;lichaam van dit insect dus buiten het paard of rund, de surra-parasiet zich voortplant.

Hoe dit ook zij, voor ons doel is de verdere algeheele oplossing van dit speciale vraagstuk op het oogenblik niet van overwegend belang. Hoofdzaak voor ons is proefondervindelijknbsp;aan te toonen, dat door het steken van een besmette vlieg, denbsp;surraziekte op andere dieren kan worden overgebracht.

Proefnemingen hieromtrent zijn reeds in gang; leiden deze tot de genoemde uitkomst, dan is daarmede het onderzoek naarnbsp;de wijze, waaro]) de infectie van surralijders langs natuurlijkennbsp;weg plaats heeft, tevens opgclost.

Ie. Algemeen wordt aangenomen, dat de surraziekte niet contagious is; ook mijn ervaring stemt geheel hiermede overeen.

2e. Gedurende de surra-enzo�tie van 1901, in drie verschillende dessa�s (Pasoeroean), zijn bij 4 rundei'en, die naast surralijders stonden, trypanosoma�s in het bloed gevonden.

3e. Bij Nagana, Texaskoorts en Malaria is geconstateerd, dat respectievelijk de Tsets�-vlieg, de Teken en de Muskieten over-brengsters der smetstof zijn.

5e. De aanwezigheid van bloedzuigende vliegen op Java, die dus een soortgelijke rol kunnen vervullen.

6�. De waarnemingen omtrent het voorkomen der bedoelde parasieten in de Stomoxys.

8�. De Surra-enzo�ti�en breken voornamelijk uit gedurende regenachtige jaargetijden, b. v. tijdens een langduriger) Westmoesson, waarschijnlijk veroorzaakt doordat ook de Stomoxysnbsp;juist gedurende den vochtigen, warmen tijd, in veel gi'ooternbsp;aantal voorkomt, dan gedurende het droge seizoen.

9�. De Stomoxys is een zeer bloeddorstig insect, dat zich in korten tijd met bloed vol kan zuigen, door middel van zijnnbsp;als steek- en zuigwerktuig functioneerenden snuit.

10�. Zij leeft in en buiten den stal en wordt op paarden en runderen aangetroffen.

11e. Deze vlieg bezit in zeer vele opzichten de uiteidijke kenteekenen der Tsets�-vlieg en is er ten nauwste aan verwant.

12�. De bestrijding der ojr vet'schillende plaatser) �) uitge-bt'oken Surra-ziekte, is gericht geweest tegen de vliegen en tegen de broedplaatsen dier insecten en deze wijze van bestrijding heeft gunstige resultaten opgeleverd.

De tot dusverre met gunstig gevolg bekroonde uitkomsten onzer ondei'zoekingen geven mij aanleiding om, in overleg metnbsp;mijn collega W. J. Esser (Soerabaia), reeds nu enkele voorloopigenbsp;voorschriften te geven ten behoeve van de veeartsenijkundigenbsp;politie om, vs'aarschijnlijk met veel kans van slagen, deze voornbsp;Java�s veestapel pernicieuze ziekte te kunnen bestrijden.

1) nbsp;nbsp;nbsp;In 1900 in liet onderdistrict Kasembon der afd. Malang en innbsp;1901 in de afdeeling Pasoeroean van deze residentie.

2) nbsp;nbsp;nbsp;Dr. R Koen und Dr. G. Fl�gge Zeitschrift f�r Hygiene und Infec-tionskrankheiten. Band 39, Heft 3, bladz. 367.

ter bestrijding en voorkoming eener naverwante ziekte, Mal de Caderas, door hem nader bestudeerd en die evenals Dourine,nbsp;Nagana en Surra door trypanosoma�s wordt veroorzaakt. Malnbsp;de Caderas en Dourine zijn volgens hem geheel identieknbsp;en evenzoo is Nagana en Surra dezelfde ziekte. Hij wil, evenalsnbsp;Kocii bij de malariabestrijding, de smetstof vernietigen door denbsp;chronische gevallen van Mal de Caderas op te zoeken en denbsp;aangetaste dieren af tc maken. Voges vermoedde wel, datnbsp;bloedzuigende insecten de overbrengers der smetstof zoudennbsp;zijn, maar aangetoond heeft hij ze nog niet, misschien omdatnbsp;hij de bestrijding dier insecten toch doelloos acht.

In tegenstelling met deze opvatting, achten wij het wen-schelijk en mogelijk, het eenc te doen en het andere niet na te laten.

liet opzoeken der smetstofhaarden, d. z. de dieren, die aan chronische Surra lijden, is m.i. in de tropen, waar een voldoendenbsp;talrijk deskundig personeel ontbreekt, nog niet volkomen uitvoerbaar.

Te meer, omdat Dr. Bruce in Z.-Afrika vond, dat de Tsets�-vlieg zich ook kan infecteeren door bloed te zuigen van dieren, die in het wild voorkomen.

liet opzoeken en afmaken van alle ge�nfecteerde dieren wordt dus onder deze omstandigheden in de tro])en bijna ondoenlijk.

Wij moeten omzien naar andere en wel zoodanige maatregelen, dat wij ons ook van de hulp en de medewerking van denbsp;veebezitters en in �t algemeen van niet-deskundigen verzekerennbsp;kunnen; wij moeten te velde trekken tegen alle vliegen, die opnbsp;j)aarden en runderen voorkomen.

Bij de bestrijding van een Surra-enzo�tie, door veeartsenij kundige politiemaatregelen, moet men, volgens onze meening, speciaal op de drie onderstaande middelen bedacht zijn;

2�. In dat bepaalde gebied de zieke zoowel als de gezonde dieren trachten te beschermen tegen de steken der vliegen;

De smetstofhaarden, d. i. de zieke dieren, te vernietigen of onschadelijk te maken.

321

wanneer bovendien aan het grondbeginsel der bestrijding eener besmettelijke ziekte in de allereerste plaats voldaan wordt.nbsp;Dat grondbeginsel luidt:

Heeft men vermoeden, dat een besmettelijke ziekte opgetreden is, dan moeten de ziekte- en sterfgevallen zoo spoedig mogelijk aangegeven worden.

Geldt dit voor besmettelijke ziekten in �t algemeen, voor de Snrraziekte in het bijzonder is dit zooveel te meer noodig, omdat het onderkennen van Snrra dikwijls moeilijk en tijdro�vendnbsp;kan zijn.

Laten we nu, speciaal met het oog op Surra, de drie bovengenoemde bestrijdingsmiddelen een voor een aan een nadere bespreking onderwerpen.

Is een geval van Surra werkelijk afdoend geconstateerd, dus door de clinische verschijnselen en door het vinden der trypanosoma�s bij het bloedonderzoek, of bij entingsproeven, dan moetnbsp;v��r alles het zieke dier worden afgezonderd, of indien daartoenbsp;termen bestaan, worden afgemaakt en begraven. De dieren,nbsp;die op hetzelfde erf gestald zijn, mogen, als verdacht zijnde,nbsp;niet meer naar elders vervoerd worden.

Zoodoende wordt de verplaatsing van de smetstofhaarden belet en tevens de verspreiding van de op die dieren voorkomendenbsp;vliegen; want, zooals bekend, zwermende vliegen met paardennbsp;en runderen mee, ook zelfs wanneer deze zich snel verplaatsen.

Ten einde zooveel niogelijk zekerheid te hebben, dat de besmette vliegen zich op deze wijze niet naar elders zullen begeven, moet het vervoer van het vee op de erven, grenzende aan dat,nbsp;waar Surra is geconstateerd, verboden worden.

Deze maatregel zal zich, naar gelang van omstandigheden, kunnen uitstrekken tot het geheele bewoonde gedeelte eenernbsp;dessa ot tot een gedeelte daarvan.

In het kort samengevat, bedoelen wij een verbodsbepaling van den in-, door- en uitvoer van vee enz., uit het bewoondenbsp;gedeelte eener geheele dessa of de onderdcelen daarvan.

Is bij het uitbreken eener enzo�tie nog niet met zekerheid (Ie diagnose Surra te stellen, dan kunnen de clinische verschijn-

322

selen en die, welke waargenomen worden bij een gehouden sectie, toch het vermoeden doen ontstaan, dat men met Surra-ziekte te doen heeft. In zulk een geval is het o.i. noodzakelijknbsp;om voorloopige maatregelen te treffen en toe te passen, zoowel op het vee, dat op het erf gestald is, waar een verdachtnbsp;sterf- of ziektegeval zich heeft voorgedaan, alsook op het veenbsp;van de aangrenzende erven.

De voornaamste maatregel moet ook hier zijn; �den in-, door-en uitvoer van vee voor die erven te verbieden�.

Wordt later het vermoeden bewaarheid, dat men inderdaad met Surra heeft te doen gehad, dan kunnen zulke, reeds bijnbsp;voorbaat toegepaste maatregelen, van groote waarde blijkennbsp;te zijn.

Het spreekt van zelf, dat zij reeds dadelijk moeten worden toegepast, wanneer zich tijdens een Surra-enzo�tie verdachtenbsp;gevallen voordoen.

De hier voorgestelde maatregelen kunnen zoowel voor do veehoudende bevolking, als voor de industrieele en landelijkenbsp;ondernemingen van groote oeconomische beteekenis worden;nbsp;dit wordt vooral duidelijk bij vergelijking met hetgeen men totnbsp;dusverre in dergelijke gevallen placht te doen.

Bij het uitbreken eener besmettelijke ziekte werden dan dikwijls gehecle onderdistricten, districten en zelfs afdeelingen gesloten voor het vrije vervoer van vee. In het vorige jaarnbsp;nog moesten wij dezen maatregel in overweging geven, tijdensnbsp;de Surra-enzo�tie in de afdeeling Pasoeroean. De nadere studienbsp;der ziekte heeft ons sedert geleerd, dat zulk een maatregel, dienbsp;bovendien het karretransport in hooge mate belemmert, geennbsp;afdoend nut heeft ter bestrijding der Surra. De nieuwe doornbsp;ons voorgestelde maatregel gaat aan dit euvel niet mank, kannbsp;gemakkelijk toegepast worden en laat voorts een goede controle toe. Worden de boven aangegeven middelen naar belmorennbsp;toegepast, dan zal ook de hoofdvoorwaarde, het beperken vannbsp;het vlieggebied der besmetting brengende vliegen, geen utopienbsp;behoeven te zijn.

.2* Maatregel, te trachten in het verdachte gebied de zieke zoowel als de gezonde dieren te beschermen tegen het stekennbsp;der vliegen.

De zieke en gezonde dieren moeten zoo spoedig mogelijk van elkaar afgezonderd worden en ondergebracht in ruime, donkere,nbsp;goed geventileerde stallen, omdat de ervaring leert, dat opnbsp;donkere ])laatsen weinig of geen vliegen worden aangetroffen.

Aan deze voorwaarde zal de inlandsche veehouder, zonder gi'oote bezwaren, kunnen voldoen. In de stallen moet hij verdernbsp;de meest mogelijke zindelijkheid betrachten, al zal het ooknbsp;blijken veel moeilijker te zijn hieraan in de dessa streng denbsp;hand te houden. De faccali�n moeten onmiddellijk weggehaaldnbsp;en verzameld worden op een plaats, niet te dicht bij de veestallen gelegen, omdat het niet alleen geldt den strijd aan tenbsp;binden tegen de vliegen zelf, maar ook tegen de larven; wijnbsp;weten, dat de larven der Stomoxys in verschen mest leven,nbsp;zich daar tot een bleek roodbruine poj) ontwikkelen, waaruitnbsp;na 4 � 6 weken de jonge vlieg te voorschijn komt i).

Aanbeveling verdient wellicht dien mest, benevens het op het erf bij elkaar geveegde afval, bladeren, hout, enz., eenigszinsnbsp;natgemaakt, te verbranden. Dit moet des morgens geschieden,nbsp;aan de windzijde der kraal, zoodat de rook de vliegen verdrijft,nbsp;die zich juist bij voorkeur op dien tijd van den dag op denbsp;dieren ophouden, om zich met bloed vol te zuigen.

Wanneer in den regentijd het berooken der veestallen moeilijkheden op mocht leveren, kan het doel toch bereikt worden door het plaatsen van aarden of ijzeren pannen in de stallennbsp;en daarin vochtig gemaakt hout, bladeren, enz. te verbranden;nbsp;ook kan de veehouder zoo gcmakkelijk aan aschwater komen,nbsp;waarmee hij beweert de insecten van zijn vee af te kunnennbsp;houden. Ook van lijmstokken om vliegen te vangen kan eennbsp;inlander zonder bezwaar gebruik maken, want op zijn erf zijnnbsp;altijd wel planten, die de een of andere soort gom of andernbsp;kleverige stof (getah) leveren. Die getah, vermengd met watnbsp;stroop (t�t�s), op papier of een stuk hout gesmeerd en opgehangen in de veekraal, werkt zeer goed als lijmstok.

3'�lt;^ Maatregel. Het vernietigen of onschadelijk maken van de smetstofhaarden, d. z. de zieke dieren.

Bij .de malaria heeft men in de kinine een afdoend middel gevonden om het jdasmodium in het lichaam der malarialijdersnbsp;onschadelijk te maken.

Voor zoover mij bekend, is een dergelijk middel, dat de trypanosoma�s in het dierlijk lichaam doet afsterven en dennbsp;Surralijder geneest, nog niet gevonden.

Tot dusverre moeten wij nog onze toevlucht nemen tot het eerste, een zeer radicaal middel om de smetstof in korten tijdnbsp;te vernietigen, nl. het zieke dier af te maken.

Bij het begin eener Surra-enzo�tie, zouden o. i., zoolang een ander en minder kostbaar middel niet bekend is, aan de Hoofdennbsp;van Gewestelijk Bestuur de bevoegdheid kunnen worden verleend om Surra-zieke dieren te onteigenen en te doen afmaken,nbsp;in de verwachting de verdere verbreiding reeds bij den aan

door de ziekte aangetast, dan mag zulk een krasse maatregel niet doorgevoerd w'orden, maar verwachten we, dat dan doornbsp;strenge afzondering in ruime, donkere stallen, waar grootenbsp;zindelijkheid heerscht, het overbrengen der smetstof toch innbsp;ieder geval in voldoende mate beperkt kan worden.

Verder wil ik op het volgende punt de aandacht vestigen. Bij het bloedonderzoek van vermagerde dieren vonden wijnbsp;herhaaldelijk trypanosoma�s, terwijl volgens de anamnese dienbsp;individu�n reeds geruimen tijd aan vermagering lijden, zondernbsp;echter eenig ander bepaald ziekteverschijnsel te vertonnen.nbsp;Het zijn juist deze dieren, van waaruit een verbreiding dernbsp;ziekte door de vlieg te vreezen is, want inderdaad hebben wijnbsp;kunnen constateeren, dat w-anneer zulke chronische Surralijdersnbsp;sterven, hun bloed een zeer groote hoeveelheid parasieten bevat.nbsp;Ter voorkoming en ook bij de bestrijding eener Surra-enzo�tienbsp;is het dus van groot gewicht te weten te komen, of er zichnbsp;ook van die vermagerde dieren in de dessa bevinden. Zijnnbsp;zij er en blijken er dan bij het bloedonderzoek dezer dierennbsp;Surra-parasieten aanwezig te zijn, dan moeten deze besmettingshaarden in de eerste plaats onschadelijk gemaaktnbsp;w'orden.

Overigens ligt het verder niet op onzen weg de voorgestelde maatregelen in een dusdanigen vorm te gieten, dat zij het best

3^5

Deze verhandeling was reeds voor de pers gereed, toen het antwoord van den heer Dr. J. C. 11. de Meijere ons bereiktenbsp;en wij zoodoende nog eenige nadere inlichtingen omtrent denbsp;determinatie der vliegen kunnen verstrekken.

Hij schrijft aangaande de twee hem toegezonden soorten van vliegen, (hiervoor (pag. 34) door ons besclireven bij groep 2),nbsp;dat de grootste Stomoxys calcitrans is. ')

Van de andere soort, de kleinere vlieg, die bij dc verspreiding der Surraziekte mogclijk evenzoo een, zij het ook minder gCAvichtige, rol speelt, xvas een definitieve determinatie nognbsp;niet geheel mogelijk uit gebrek aan voldoend materiaal. Wijnbsp;laten hier de volledige beschrijving der beide soorten volgen,nbsp;die dc genoemde Diptcroloog ons met groote wvdwillendheidnbsp;ter publicatie heeft afgestaan.

In habitus op de gewmne huisvlieg (Musea domestica) gelijkend. Kop halfrond, van voren wat afgeplat. Oogen onbehaard,nbsp;bijna de geheele hoogte van den kop in beslag nemend, denbsp;daaronder liggende kinbakken dus smal. Zuiger lang, hard,nbsp;de eindli|)pen klein en dus de zuiger aan het einde veel spitsernbsp;dan bijv. bij de huisvlieg. Thorax iets langer dan breed. Achterlijf langwerjiig, eirond.

Ie. achterrandcel aan de vleugelspits mondend, wijd open; dc deze cel van onderen begrenzende 4'�� langsader, boogvormig naar de 3'� oploopend.

Stomoxyx calcitrans L.: Tasters kort en zeer dun, nauwelijks uitstekend, geel. Zuiger glanzig zwart. De zwarte voorhoofds-

band is bij het q (mannetje) slechts doorfijne witte lijnen, bij het O (vrouwtje) door breede witte banden van de oegen gescheiden. Antennen (voelhorens) zwartbruin (fig. 2).

32(j

Thorax grauw, met geelwitte bestuiving en 4 zwartbruine rugstriemen, waarvan de beide binnenste het verst uiteen liggen.nbsp;Achterlijf grauw, met dergelijke bestuiving en 3 donkerbruinenbsp;vlekken op den 2''�quot; en elk der volgende ringen. Pooten zwartbruin met gele knie�n. Lengte 7 m.M.

De zwarte voorhoofdsband is door even breede, witte strooken van de oogen gescheiden. Aangezicht wit. Sprieten bruingeel,nbsp;vooral het 2^*�, wat gezwollen lid, daardoor opvallend, hotnbsp;S'*�, naar het uiteinde donkerder wordend, alle leden met wittennbsp;weerschijn. Thorax effen donkergrauw met witachtige bestuiving,nbsp;slechts aan de zijranden donkerder. Achterlijf donkergrauwnbsp;met zwarten middenband en op eiken ring met sporen van eennbsp;donkere vlek ter weerszijden daarvan. Aderverloop als bij denbsp;vorige soort, maar de middendwarsader licht dichter bij denbsp;vleugelspits, even voorbij de uitmonding van de 1� langsadernbsp;en de buiging der 4**� langsader is geleidelijker. Kolfjes ennbsp;vleugelschubjes zijn witachtig. Lengte 4 m.M. De soort gelijktnbsp;sterk op 11. irritans, maar wijkt daarvan af door geringerenbsp;grootte en door lichtere pooten, tasters en antennen.�

Omtrent deze laatste, een nieuwe soort, schrijft hij verder, dat de beschrijving in zooverre voorloopig is, als hem slechtsnbsp;het O bekend is.

Voor zijne groote welwillendheid betuigen we den Heer de 5IJERE gaarne nogmaals onzen dank.

fig.	3.	Oe	naakte borstel.
		a.	spriet.
		b.	pen.
Fig.	4.	De	eenzijdig met primaire haren bezette borstel.
		(2de	groep), Stonioxys.
		a.	spriet.
		b.	pen.
		c.	primaire haren.
Fig.	5.	De	borstel van de Tsets�-vlicg (Gl. morsitans); �)
		a.	spriet.
		b.	pen.
		c.	primaire haren.
		d.	secundaire haren.
Fig.	6.	Het	steekwerktuig der Stomoxys.
		1.	het bovenste gedeelte.
		2.	het middelste (de chitinebuis).
		3.	het onderste gedeelte op zijde.
		3a.	het onderste gedeelte van beneden gezien (mondopening).
Fig.	7.	De	thorax van de Stomoxys.
		a.	voorste gedeelte.
		b.	middelste gedeelte.
		c.	achterste gedeelte = het schildje met 2 vlekken.
		c'.	.het schildje met 1 vlek.
		C-.	het schildje diffuus donker gekleurd.
		d.	vier lange stevige haren, die altijd op �t schildje zijn te zien
Fig.	8.	Het	abdomen of achterlijf van de Stomoxys.
		a.	thorax.
		b.	schildje.
		c.	Ie segment.
		d.	2e nbsp;nbsp;nbsp;�
		c.	3e nbsp;nbsp;nbsp;�
		f-	4e nbsp;nbsp;nbsp;�
		9-	donkere vlek in het midden aan den voorrand van hel
			segment.
		h.	donkere vlek aan den achterrand van het segment.
		i.	donkere vlek op het segment.

Plaat II.

geeft een schematische voorstelling van den asexueelen ontwikkelingscyclus van den Surra-parasiet door sporenvorming in paard, rund, enz.nbsp;die van de asexueele ontwikkelingsgeschiedenis van dennbsp;Surra-parasiet door deeling, in paard, rund, enz.

�) Stulilmann.

die van den sexueelen ontwikkelingscyclus van den Surra-parasiet in het lichaam der Stomoxys-vlieg.

1. nbsp;nbsp;nbsp;(?) sporen gebracht in het lichaam van paard, rund,nbsp;enz., door den steek der vlieg.

9. nbsp;nbsp;nbsp;de volwassen Surra-parasiet.nbsp;a, h. c en d stellen deelingsvormen voor.

13. nbsp;nbsp;nbsp;en 14, zijn nog niet waargenomen, maa'* wordennbsp;verondersteld de waarschijnlijk bestaande, verderenbsp;ontwikkelingsstadia van den Surra-parasiet in hetnbsp;vliegenlichaam te zijn.

WENKEN UIT DE PRAKTIJK.

Beginsel: lage buitenteugel, in de richting �van buiten naar binnen aangehouden, belastnbsp;den binnenschouder.

Alle paarden, die de slechte gewoonte hebben aangenomen naar buiten te dringen en op den disselriem te hangen, buigennbsp;daarbij den hals sterk naar buiten (de holle kant naar dennbsp;dissel), en werpen het geheele gewdcht van de voorhand op dennbsp;buitenschouder.

Aangenomen, dat het bijdehandsche (linksche, van den bok gezien) paard all��n met het euvel behept is.

Correctie: Span de paarden vierkant in, � d. i. de strengen van ieder paard even lang � de disselriem van het te corrigeerennbsp;paard een handbreed langer dan gewoonlijk, de kruisleidselsnbsp;behoorlijk op maat.

Gesp ��n, van een paar eewsspanleidsels in den linker stangring van het dringende paard, breng deze leidsel over den hals ennbsp;door den rechtschen ring van den gareelbeugel, vervolgens doornbsp;den linkschen ring van het zadeltje (schoftje), dat op het van-dehandsche (rechtsche) paard ligt, neem het einde van dezenbsp;leidsel in de hand, bij de tot besturing dienende kruisleidselsnbsp;en rijd aan, liefst op een weg, waar ge voorloopig niet behoeftnbsp;te weenden. Eene lichte, in den beginne constant werkende,nbsp;aanhouding van deze hulpleidsel noodzaakt, door de richtingnbsp;waarin de aanhouding w'erkt, het paard min of meer links gesteldnbsp;te gaan (den neus naar links te nemen) en belet daardoor het ge-w iclit van de voorhand geheel op den buitenschouder te rusten,nbsp;doch verdeelt dit op de beide voorbeenen. � Zeer spoedig zal hetnbsp;paard zich nu recht en evenwijdig aan den disselboom plaatsennbsp;en gaan. � Bij de eerste inwilliging van het paard, de werkingnbsp;van de hulpleidsel staken en deze slechts w'eer ))in gevoel�nbsp;brengen, zoodra �t paard weer neigt tot hangen.

330

Dringt oll��n het mnclehandsche (rechtsche) paard van een span, de hulpleidsel aan dat paard, op dezelfde omschrevennbsp;wijze, aanbrengen, doch in tegengestelden zin.

Dringen beide paarden van een span, dan ieder afzonderlijk tegen een goedgaaiiden schoolmeester tuigen, en ieder afzonderlijk

zacht aan te tikken, d. w. z. om met den slag te strijken van ()nder naar boven en van buiten naar binnen op dien schoudernbsp;en nergens anders.

Slaan er mee is fout, � �t maakt het paard heftig en geeft gewoonlijk aanleiding tot de beruchte vervoeging; ))ik sla �nbsp;gij slaat � wij slaan.�

Voor een handig menner, met wat |)raktijk en routine, [niet de eerste de beste, die wel cens op een bok gezeten heeft) isnbsp;het gelijktijdig corrigeeren der beide paarden van een buitenwaarts hangend span, naar boven omschreven wijze, geenenbsp;moeilijke o])gaaf.

Voor de correctie van paarden, die naar binnen, tegen elkaar en den disselboom dringen, is het gebruik van een eenvoudignbsp;instrumentje gewoonlijk voldoende.

Ik zag het met succes toepassen aan do Dresseerschool te Groningen. liet bestaat uit een metalen kokertje, waaruit 4nbsp;takjes ontsju�ingen, ieder voorzien van een spoorraadje. �t Wordtnbsp;op de zweep geschoven tot kort onder den boog. Dringen de

De aanraking maakt op den toeschouwer den indruk van de uitwerking van een tooverstaf, op de paarden blijkbaarnbsp;eveneens; ze stuiven van elkaar.

�t Aanbrengen van pinnen of stekels op den boom zelf, wat veel gedaan wordt, heeft het nadeel, dat bij eene korte wending,nbsp;het buitenste paard zich prikt en straft, niettegenstaande hetnbsp;zijn plicht doet.

AFSTANDSRIT BRUSSEL � OSTENDE.

Voor een intensieve voeding is de haver als het meest ge�igende voedingsmiddel te beschouwen en vormt aldus het hoofdbestanddeel der voederrations. Intusschen wordt het niet gewenschtnbsp;geacht uitsluitend haver te voeren, zij het dan ook naast hetnbsp;gewone hooiration, doch wenschelijk is het eensdeels de havernbsp;te mengen, door toevoeging van wortelen of melasse, anderdeelsnbsp;ook brood te voeren, terwijl het geven 1 maal �s weeks vannbsp;slobbering, bestaande uit een mengsel van meel en zemelen,nbsp;mede nuttig kan zijn.

Daar suiker zich bijzonder eigent, om de door den arbeid verbruikte voedingsstolfen snel te herstellen, is het gewenschtnbsp;het paard aan het gebruik van suiker te gewennen. Dit gewennen kan geschieden door de toevoeging van melasse tijdelijknbsp;te vervangen door suiker, waarna men zal moeten trachtennbsp;de suiker in den vorm van klontjes te doen opnemen.

Behalve de eigenlijke voedingsmiddelen, hiervoren genoemd, wordt het toedienen van sommige opwekkende stoffen voor eenenbsp;regelmatige en krachtige spijsvertering en voeding gewenschtnbsp;geacht. Vooral komt hiervoor in aanmerking het keukenzout,nbsp;waarvan, hetzij eiken dag, hetzij om den anderen dag, eennbsp;handvol, door de haver gemengd, kan worden toegediend.

Het meermalen, 5 a 6 maal daags, toedienen van niet te groote rations, zal het gunstigst werken; het avondration kan intusschennbsp;groot genomen worden, daar het paard ook tijdens den nacht eet.

Behalve de zorgen voor goede stalling, ligging en rust, bepaalt de verzorging van het paard zich in hoofdzaak tot de verpleging van de huid, van de beenen en van de voeten.

De functies der huid kunnen toch bij onvoldoende verzorging belangrijk onderdrukt worden; door het verwijderen van onreinheid zet men de huidademhaling aan, terwijl de door hetnbsp;poetsen veroorzaakte prikkeling eene verhoogde functionneeringnbsp;der huid ten gevolge heeft. Bovendien heelt de irritatie dernbsp;huidzenuwen een gunstigen invloed en oefent het poetsen ooknbsp;een onmiddellijk gevolg op de spieren uit; deze worden alsnbsp;het ware gemasseerd, waardoor hare spankracht en voedingnbsp;toenemen en vermoeide spieren gerestaureerd worden.

liet poetsen moet daarom zoo spoedig doenlijk na terugkomst van den arbeid geschieden, terwijl, om het paard verder zoo minnbsp;mogelijk in zijn rust te storen, hiermede ook moet wordennbsp;volstaan.

Op het oogenblik dat de sj)ieren arbeid gaan verrichten, treedt daarin eene uitzetting der bloedvaten op; deze uitzettingnbsp;vermeerdert en blyft tijdens den ai'beid bestaan, om geleidelijknbsp;weder te verdwijnen, nadat de rust is ingetreden. Door lang-durigen en inspannenden arbeid kan deze uitzetting der aderennbsp;zeer belangrijk worden en wmrdt het noodig, om door massagenbsp;en toevoering van warmte, den bloedsomloop te bevorderennbsp;en aldus den normalen bloedsomloop te herstellen.

Hiertoe dienen, na gedanen arbeid, de beenen gemasseerd te worden, waarbij gebruik is te maken van kamferspiritus, embrocation, enz., terwijl na de massage ivollen bandages dienennbsp;omgelegd te worden, om de warmte terug te houden en tegelijknbsp;een drukking teweeg te brengen.

Daar voorts het lymphe- of watervatenstelsel als een aanhangsel van het aderlijk-bloedvatenstelsel is te beschouwen, vyordt hiermede tevens het aanloopen der beenen voorkomen.nbsp;Dit ))zuchtig� worden toch ontstaat juist het gemakkelijkstnbsp;aan de beenen, omdat hier het terugbrengen van het bloednbsp;naar het hart het moeilijkst is en bij eenige stuwing het eerstnbsp;vocht uit het bloed door den vaatwand heengaat.

Dezelfde massage, welke hier voor de beenen wmrd aangegeven, kan bij inspannenden arbeid haar nut hebben ten aanzien van de buikspieren en van de rug- en lendenspieren,nbsp;welke bij de voortbeweging mede sterk in functie treden, doornbsp;hunne w'ci'king oj) welving en ontwel ving van den rug.

333

De voorbereiding vereischt niet alleen een groote mate van persoonlijke toewijding in al hetgeen betrekking heeft op hetnbsp;in training zijnde paard, maar vereischt bovendien voorbereiding van de zijde van den ruiter, die in staat moet zijn hetnbsp;paard in zijn arbeid te ondersteunen als het vermoeid geraakt.

Behalve over het in training zijnde paard, behoort men daarom over minstens nog ��n te beschikken voor persoonlijk entrainenient, tevens om bij voorkomende gelegenhedennbsp;het paard als handpaard in den arbeid te kunnen blijvennbsp;houden.

Wanneer tijdens de rit veel, of wel uitsluitend, galop gereden moet worden, dan is het een volstrekte vereischte, om tijdensnbsp;de stajidagen zich op ��n of meerdere andere paarden in dennbsp;galop te oefenen. Verder komen, als oefening der longen, innbsp;aanmerking: het loopen in het zand, het zw'emmen, waarbijnbsp;de huidademhaling is afgesloten, en het doen van looppas totnbsp;10 min. volgehouden. Als praktische oefeningen voorts: denbsp;voltige in het af- en opspringen tijdens den draf en het mee-loopen met het paard; tegen hellingen op kan men zich hierbijnbsp;met de rechterhand aan de manen vasthouden. Voorts dientnbsp;men zich te w'ennen om tijdens de oefening niet, of zoo minnbsp;mogelijk, te drinken; begint men eenmaal met drinken, dannbsp;wordt de dorst hoe langer hoe hinderlijker.

Tijdens de training dient men het gebruik van spirituali�n en het rooken zooveel mogelijk te beperken, terwijl wellichtnbsp;niet overbodig is te vermelden, dat ook op eigen intensievenbsp;voeding meer acht dient geslagen te worden, dan veelal in

Oververmoeidheid uit zich gew'oonlijk door lusteloosheid, loomheid, het opzien tegen de vermoeienissen, die de dag brengt,nbsp;terwijl de eetlust vermindert; in ernstiger graad gepaard metnbsp;hoofdpijnen, pijn in de lenden, duizelingen, terwijl onrustigenbsp;nachten geen rust meer brengen. liet is oneindig veel beternbsp;aan den kant van het te weinig te blijven dan te risqueerennbsp;te veel van zich zelf of het paard te vergen. Daarom is het

334

gewenscht niet door de belangen van den dienst hiertoe aan-gemoedigd te worden, doch bij een ernstig entrainement de laatste maand vrij van dienst gesteld te worden.

De wijze, waarop een afstandsrit behoort te worden doorgevoerd, zal geheel afhankelijk zijn van de omstandigheden, waaronder men den rit moet volbrengen. De twee bijzonderenbsp;gevallen, welke hierbij allereerst op den voorgrond treden, zijn;

Ad a. Een wedstrijd over groote afstanden uitsluitend op snelheid is, gelijk de Raid Brussel�Ostende heeft doen zien, tenbsp;veroordeelen, omdat de kansen, dat de paarden het er goednbsp;afbrengen, te gering zijn. Hierbij wordt toch de vraag gesteld,nbsp;om over den bepaalden afstand alles uit het paard te halennbsp;wat er in zit, want, komt men met een nog goed op krachtnbsp;zijnd paard aan den eindpaal, dan had men scherper kunnennbsp;rijden en verspeelde wellicht de kans op de eer winner te zijn.nbsp;Er zal dus bij ieder, die er naar streeft winner te worden.

De Raid Brussel�Ostende heeft deze neiging duidelijk in het licht gesteld. Er deze neiging heeft des te meer reden vannbsp;bestaan, omdat men van te voren onmogelijk kan vaststellen,nbsp;welke de uiterste grenzen zijn, waartoe men kan gaan, daarnbsp;niet alleen we�rs- en terreinsinvloeden hier geldend zijn, maarnbsp;vooral omdat men het van te voren met hetzelfde ])anrd nietnbsp;heeft kunnen probeeren, omdat hiermede het paard allichtnbsp;overnomen zou worden en dp kansen voor den eigenlijkennbsp;wedstr�d zouden dalen.

Een doorslaand bewijs voor dit niet weten heeft Luit. Bausil geleverd, die met 2 andere, eveneens in training geweest zijnde

paarden, voorbereidende proeven bad genomen en zich toch misgerekend lieeft. Hetzelfde had vermoedelijk den |)rijswinnernbsp;kunnen overkomen, want de gemaakte tijden van Luit. Madametnbsp;en Luit. Bausil verschillen over de eerste '100 KM. niet dermate om van eene grooto gematigdheid van den een en hetnbsp;tegendeel van den ander te kunnen getuigen.

Luit. Mad-oiet nbsp;nbsp;nbsp;1 u. 7.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 u. 57.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 u. 44.

)) nbsp;nbsp;nbsp;Bausilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 u. 3.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 u. 36.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 u. 28.

Het geringe verschil in tijden zou zeer zeker te verklaren zijn met de' wetenschap dat Luit. Bausil de Fransche favorietnbsp;was.

Ad b. Een wedstrijd uitsluitend op conditie, waarbij de afstand dus binnen een hejiaalden tijd moet zjn volbracht, beeftnbsp;reden van bestaan, doch het bejialen van den prijswinner wordtnbsp;zeer moeilijk, daar de keuring dit geheel moet uitmaken ennbsp;zal daarom aanleiding geven tot ontevredenheid.

Ad c. Een wedstrijd op snelheid en conditie komt ons dan ook het meest wenschelijk voor, daar de vraag hierbij gesteldnbsp;wordt het paard in den kortsten tijd en in de beste conditienbsp;aan den eindpaal te brengen, waarbij aan het welzijn van hetnbsp;paard dus de noodige aandacht moet worden gewijd, terwijlnbsp;het mogelijk te weinig, dat tijdens den rit werd gevorderd,nbsp;vei'goed kan worden in de keuringsproef.

In het tweede geval zal de wijze, waarop de rit moet worden doorgevoerd, geheel afhangen van den aard der opdracht, in verband waarmede do last werd verstrekt. Staat de grootstnbsp;m'ogelijke snelheid, waarmede een bericht moet worden overgebracht, op den voorgrond, zonder meer, dan moet iets ge-i�iskeerd woi�den, gelijk in den wedstrijd Brussel � Ostende.

Valt het paard v��r het einddoel, dan tracht men op andere wijze het doel te bereiken. Hij, die succes heeft, heeft gelijk.

Moet daarentegen bericht terug worden gezonden of gebracht, zoo dient hiermede in de eerste plaats rekening te worden gehouden.nbsp;Vooral indien vijandelijke patrouilles elk oogenblik de snelheid

van het tempo kunnen bepalen, komt liet voordeel van korten tijdduur der versnelde tempo�s sterk uit, opdat men steeds bijnbsp;machte zij een langdurig versneld tempo te kunnen vorderen,nbsp;wil men niet door de vijandelijke patrouilles verhinderd wordennbsp;zijn opdracht uit te voeren.

De Raid Brussel�Ostende heeft voor het afleggen van groote afstanden in korten tijd zeer zeker tal van zaken in hetnbsp;licht gesteld, waarmede men verstandig zal doen in de toekomstnbsp;bij voorkomende gelegenheden rekening te houden, welke zakennbsp;alle de leer verkondigen, op welke wijze zooveel mogelijk tegennbsp;overneming van het paard kan worden gewaakt.

1 In den aanvang is het gewenscht een matig tempo te rijden, opdat zoowel de spieren, die bij de voortbeweging innbsp;werking treden, als de inwendige organen, zich gelijkmatignbsp;naar den toestand kunnen accommodeeren.

Geschiedt de overgang van rust tot zeer inspannenden arbeid te snel, zoo komt dit onvoorwaardelijk ten nadeele van hetnbsp;organisme, waarvan de gevolgen van meer of minder ernsti-gen aard kunnen zijn.

2quot;. Men moet een paard tijdens een langdurigen rit niet forceeren tot een tempo, dat het blijkbaar moeilijk valt, dochnbsp;het zooveel mogelijk laten gaan in zijn natuurlijk tempo vannbsp;draf of galop.

G''. Men moet een paard tijdens een langdurigen rit meermalen laten drinken, omdat zoowel door de ademhaling als door transpiratie veel water aan het lichaam onttrokken wordt,nbsp;waarin voorzien moet worden, willen de verschillende organennbsp;voldoende blijven functionneeren. Zoo houdt bij onvoldoendnbsp;vochtgehalte van het lichaam de werking van de lever bijv. op.

4quot;. Men moet het paard meerdere malen gelegenheid geven te urineeren, niet alleen ter voorkoming van het over het waternbsp;rijden, doch in nog hooger mate omdat de urine giftstotfennbsp;bevat, die schadelijk zijn voor het lichaam, vooral indien denbsp;zuiveringsorganen door den arbeid in hunne functionnecring tenbsp;kort schieten. Onder deze zuiveringsorganen bekleedt de lever eennbsp;voorname plaats, en betrekkelijk geringe omstandigheden kunnen

337

5''. Er is bij den Raid Brussel�Ostende eene groote onvoorzichtigheid begaan door vermoeide paarden emmers koud water over het lichaam te werpen. Het ontijdig uitvallen van vele paarden kan op rekening van deze handelwijze geschreven worden.

Bo�llmann zegt in zijne �Etude sur Ie surmenage du cheval�: �rimprcssion ou Ie saisissement occasionn�s par une eau froide,nbsp;sur nu cheval fatigue, peuvent d�terminer l�apparition denbsp;sym])t�mes de surmenage analogues a ceux qu�on observe surnbsp;les cerfs ou les li�vres forces a la chasse et qui se jettent anbsp;l�eau quand ils sont sur leurs fins�.

Nuttig kan het zijn, mond en neusgaten, achter de ooren, en tusschen de achterbeenen, te sponsen, doch het werpen vannbsp;emmers koud water over het kruis en onder tegen den buiknbsp;kan hoogst schadelijk zijn.

bquot;. Vochtige warmte en lage barometerstand zijn nadeelige factoren welke den ruiter er toe moeten leiden het tempo tenbsp;matigen, wil hij zijn paard tegen overneming behoeden.

7quot;. Nachtelijke ritten zijn steeds zooveel mogelijk te vermijden en vereischen buitengewone behoedzaamheid voor de conditienbsp;van het paard.

Ten slotte zij vermeld, dat opwekkende middelen als strychnine, aether, caf�ine, enz., toegediend door middel van onder-huidsche inspuiting, bij vermoeide paarden gunstige resultaten kunnen leveren. Zoo vermeldt de Zwitsersche kapitein Senn, datnbsp;zijn paard, dank zij eene inspuiting met strychnine te Coolscampnbsp;toegediend, weer nieuwe moed heeft gekregen om de laatste 32nbsp;K.M. met goed gevolg af te leggen, terwijl hij reeds vermeendenbsp;te Coolscamp te moeten achterblijven.

DE PAARDENSTAND BIJ HET NEDERLANDSCHE LEGER EN DE GESCHIEDENIS ZIJNER REMONTEERING.

Tot ongeveer bet jaar 1878 werden alle paarden voor de Cavalerie en voor de ^Artillerie geleverd door paardenliandelaars.nbsp;De levering werd aanbesteed bij openbare inscbrijving en denbsp;paarden bij aanbieding gekeurd door eene commissie voor iedernbsp;korps afzonderlijk.

De prijzen, waarvoor bij die leveranties werd ingeschreven, werden ecbter al booger en booger; in 1880 en 1881 werdnbsp;bij het Sii� Regiment Veld-Artillerie bijv. aanbesteed tegennbsp;f 638, resp. f 640 per stuk. Men begon daarom uit te ziennbsp;naar goedkoopere bronnen.

In 1879 en 1880 heeft men een proef genomen met Ilongaar-scbe paarden voor de Cavalerie. De ])aarden werden door eene commissie in Hongarije gekeurd en dan bier afgeleverd.nbsp;Deze proef kan men als mislukt beschouwen ; de paarden ledennbsp;veel aan ooggebreken en daarbij is bet zeer twijfelachtig, ofnbsp;men bier wel de paarden kreeg, die door do commissie innbsp;Hongarije waren gekocht.

In 1881 is men begonnen op dezelfde wijze te koopen bij een koopman in Ierland; dit beeft geduurd tot 1888. De leveranties werden al minder en minder, zoodat men eindelijknbsp;besloot zelf de paarden in Engeland en Ierland te gaan opzoeken bij particulieren of verschillende kooplieden. Deze handelwijze wordt nog gevolgd voor de remonten der Cavalerie ennbsp;Rijdende Artillerie en voor een deel der remonten ten behoevenbsp;der Veld-Artillerie.

Wat de Veld-Artillerie betreft, daar is men tot 1884 doorgegaan met de aanbesteding bij kooplieden. Toen zijn voor bet eerst door eene commissie inlandscbe paarden aangekochtnbsp;op de landbouwtentoonstelling te Amstei�dam.

liet mag wel een wonder heeten, dat die eerste pi'oef de autoriteiten niet voor goed heeft afgesclirikt, want de verzameling paarden, die toen is aangekocht, was waarlijk niet

paarden, waaronder eerstgenoemde nog van een handelaar werden gekocht, zoodat het niet zeker is, dat zij niet van buiten

Sedert dien tijd is men steeds voortgegaan op verschillende wijzen paarden in het binnenland aan te kooi)en. Bij iedernbsp;regiment Yeld-Artillerie was eene commissie van aankoop, dienbsp;een zeker deel van het land bezocht en dan zoogenaamdenbsp;remontemarkten uitschreef, waar de fokkers hun jonge paardennbsp;konden presenteeren. Bovendien konden de eigenaars zich steedsnbsp;aanmelden, in de stand])laats van de commissie, om een paardnbsp;aan te bieden. Deze gelegenheid is echter spoedig afgeschaft,nbsp;omdat daarvan toch weinig of niet werd gebruik gemaakt.

Nu bestaat sedert 1895 eene vaste commissie, die over het geheele land de fokkers bezoekt en daar de benoodigdc paardennbsp;koopt. In hoofdzaak wordt echter gekocht in Gelderland,nbsp;Groningen en een deel van Nooi�d-Brabant, daar dit de eenigenbsp;streken zijn, die voor de remonte bruikbare paarden opleveren.

Toen men in 1888 begon ook voor de Veld-Artillerie lersche paarden te koopen, heeft men tegelijkertijd ook een proefnbsp;genomen met Mecklenburgsche en Oost-Pruisische paarden. Mennbsp;is daarmede echter niet doorgegaan, daar de paarden meestalnbsp;te groet werden, zoodat zij niet genoeg hadden aan hot tochnbsp;reeds zoo karig toegemeten ration fourage. Zij zagen er spoedignbsp;schonkerig uit en bleven slaj). De voornaamste reden, waaromnbsp;die paarden gekocht waren, werd niet bereikt. Men meendenbsp;namelijk, dat men die paarden, die meerendeels 5 en 0 jaarnbsp;oud waren, direkt zou kannen gebruiken en dit bleek niet hetnbsp;geval te zijn.

Er zijn echter onder die Duitsche paarden uitstekende exem-])laren geweest, die tot hoogen leeftijd hun dienst goed hebben verricht, terwijl zij door hun groote massa heel wat gewichtnbsp;konden verzetten.

Gaat men de prijzen na, die volgens de courantenberichten op onze paardenmarkten door de buitenlandsche kooplui betaald

340

worden, dan is het niet te verwonderen, dat velen zich afvragen, waarom men toch in Nederland niet meer remonte-paarden in het binnenland aankoopt, als daar toch een ras van zoo groote waarde wordt gefokt.

Men vergeet daarbij echter, dat soms een paard, dat voor den koopman, die het als koetspaard verkoopt, groote waardenbsp;heeft, dikwijls als soldatenpaard geheel onbruikbaar is.

Waar in Nederland de ])aardenfokkerij met ernst gedreven wordt, legt men zich toe op het fokken van een groot koetspaard met verheven gangen, of sedert de uitbreiding van dennbsp;handel op Engeland, deels op een kleiner paard, dat dikwerfnbsp;in soliditeit van middenstuk en beenwerk te wenschen overlaat.nbsp;Zulk een groot koetspaard nu brengt op de markt een Imogennbsp;prijs op, maar als soldatenpaard zou de remontecommissie hetnbsp;niet koopen. Wat toch heeft men als eisch te stellen aan hetnbsp;soldatenpaard?

De Cavalerie heeft een paard noodig, dat zich snel en gemakkelijk in alle terreinen kan bewegen, veel en lang moet kunnen galoppeeren en verschillende hindernissen overwinnen, dus eennbsp;licht slag van paard met veel bloed, een bepaald rijpaard.nbsp;Hiertoe is noodig, dat do paarden reeds jong beginnen tenbsp;galoppeeren en te springen om zich in die richting tenbsp;kunnen ontwikkelen en hiervoor zijn uitgestrekte w'eidennbsp;noodig met een bodem, w'aarop de paarden, zonder nadeel voornbsp;het gras, in koppels kunnen voortsnellen, zooals in Ierland ennbsp;Hongarije. De jeugdige dieren trachten elkander voorbij tenbsp;komen, springen over hindernissen en oefenen op die wijzenbsp;hun spieren en longen en ontwikkelen hun energie; hieraannbsp;hebben de zooeven genoemde landen dan ook voornamelijk hetnbsp;groot volhardingsvermogen van hun paarden te danken.

De Rijdende Artillerie, die de Cavalerie in de snelle gangen moet kunnen volgen, moet daarvoor een paard hebben, datnbsp;overeenkomt met dat van de Cavalerie, maar forscher en breeder, omdat het ook als trekpaard moet kunnen dienst doen.nbsp;In i886 heeft men bij de R. A. een proef genomen met in-landsche paarden. Van de 10 paarden, die in dressuur kwamen, hebben slechts 3 werkelijk goede diensten bij het korpsnbsp;kunnen verrichten. Wellicht zou echter de toestand op het

mofflent gunstiger zijn, in verband met den grooten vooruitgang der inlandsche fokkerij.

De Veld-Ai tillerie kan in het algemeen volstaan met paarden, die, voor de stukken gespannen, zich gemakkelijk, goed ennbsp;vlug kunnen bewegen op alle terreinen, die maar eenigszinsnbsp;voor Artillerie begaanbaar zijn; bovendien moeten ook dienbsp;paarden kunnen bereden worden. Terwijl echter het Cava-leriepaard in het gevecht van man tegen man moet gebruiktnbsp;worden en daarom zeer buigzaam en gemakkelijk te wendennbsp;moet zijn, en in staat , om betrekkelijk zware hindernissen innbsp;het terrein te overwdnnen, beiioeft het paard voor de Veld-Artillerie in dat opzicht niet aan zulke hooge eischen te voldoen.

Wat de trekpaarden betreft, moeten zij zich eenvoudig in stap en draf en soms ook in galop gemakkelijk onder dennbsp;ruiter bewegen; ongeveer �/g gedeelte wordt echter in vredestijd steeds als rijpaard gebezigd. Het zou dus zeker aanbeveling verdienen, om ook de Veld-Artillerie voor dat Vs gedeelte te voorzien van jjaarden, als die, welke voor de Rijdende Artillerie worden vereischt.

Tot het fokken van paarden, die bepaald geschikt zijn voor rij|)aarden, bestaat toch in Nederland geen aanleiding, omdatnbsp;er in die soort geen handel is. Afleggen van groote afstandennbsp;te paard, of jagen achter de honden, zooals dit bijv. in Engeland, Hongarije en Rusland voorkomt, kent men bij ons niet.nbsp;Het gebruik van rijpaarden bepaalt zich tot het leger en enkelenbsp;dieren, die als luxe-paai�den worden gehouden. Het ligt dusnbsp;voor de hand, dat er in ons land geen eigenlijke rijpaardennbsp;te vinden zijn.

Wanneer dan ook de Nederlandsche fokker zich ging toeleggen op het fokken van remonte-paarden voor de Veld-Artillerie, zou dit op zich zelf genomen hem weinig voordeel kunnen aanbrengen. In het geheel toch zijn er voor de Veld-Artillerie per jaar benoodigd 13(1 paarden. Al koopt mennbsp;dus geen enkel paard voor dat wapen in het buitenland, zoonbsp;is toch dat aantal van niet het minste belang in vergelijkingnbsp;van het aantal paarden, dat gefokt wordt ( 50.000).

Indirekt echter is er wel voordeel bij den binnenlandschen aankoo]) voor de Veld-Artillerie, zoow'cl voor den fokker als

RE.rCENS.	METHOD E.	Reactie der niet verwarmde melk.
Gacajacol (Gekristalliseerd).	1 c. c. M. Melk -P 1 c.c. M. waterige 1 % oplossing 1 droppel 10 % II, 0, oplossing.	Oranje kleur.
Ilydrochinon.	3. c.c. M. melk -j- 1 c.c. M. versch bereide waterige 10 % oplossing -f-15nbsp;droi)pels 10 % 11^ 0,, oplossing.	Rosekleurig dan groene kristallennbsp;van cliinydron.
Pyrocatachin.	1. c. c. M. melk 1 c. c. M. waterige 10 % oplossing -p 1 droppel 10 % H.,nbsp;O.j oplossing.	Geelbruine kleur.
a Naphtol.	Een weinig in rvater opgelost -p gelijk volume melk -p 1 droppel 10 % 11, 0., oplossing.	Rlauwviolette kleur.
Paraphenyleen- diamine.	Eenige cenfigrammen in water opgelost -p gelijk volume melk -p 1 droppel 10 % II, Oj oplossing.	Donkerviolette kleur.

	1 Duur der beweging.	�empo-rijden. draf 1 , nbsp;nbsp;nbsp;reprises, galop )	Afsta ndsritten. 1 maal per week.	.S 1�1 o gt;�
-jsto week.	2 uur	10 �15 min. 4 � 5'/, �	20 KM.	0 KG.
2ile nbsp;nbsp;nbsp;5)	3 �	15 � 20 nbsp;nbsp;nbsp;� 5'/, � 7 nbsp;nbsp;nbsp;))	30 nbsp;nbsp;nbsp;�	7 ))
3''** � �	4 �	20 � 25 s 7-8'/, �	40 nbsp;nbsp;nbsp;�	8 ))
4'1� �	5 nbsp;nbsp;nbsp;))	25 � 30 nbsp;nbsp;nbsp;� 8'/, �10 ))	50 nbsp;nbsp;nbsp;))	8 �

		Afstands- ritten.		Tempo draf 1nbsp;galop )	-rijden. reprises.	Proefritten voor afst. vannbsp;100-150 1nbsp;resp. 200 \|		gt; '-d
1�'� week.		00	KM.	15 min. 7 �	draf. galop.	20 24	KM in 1 u. � )) 1))	9 KG
i^ile	�)	70	�	20 � 8 ))	draf. galop.	30 40	� � 1 � � )) 27.3 �	10 �
3de	�	80		25 � 9 �	draf. galoj).	40 56	� � 2 � � � 372 �	11 �
4,ae	�	90	�	30 � 10 �	draf. galop.	50 64	� � 27.2 � )) )) 4 nbsp;nbsp;nbsp;))	12 �
5(le	�	100	�	idem.			idem.	idem.

	1**6 injectie	21*6 injectie
13	2.436	2.15�
10	0.036	2.03�
17	2.356	2.80�
18	2.186	2.346	Klinisch verdacht
19	2.35�	2.50�	van te lijden aan
			malleus.
22	2.22�	2.416
23	2,25�	2.44�
25	1.85�	2 29�
33	2.53�	2.89�
35	2.35�	2.09�

District.	Onder- district.	Dessa.	Sterkte van den karbouwenstapelnbsp;der besmette dessa�s.	Ziek geworden.	Gestor ven.	Hersteld.
Ngantang	Kasembon	Kasembon	'123	10	6	4
		Bajam	103	12	9	3
		Kadjang.	111	8	8	�
			397	30	23 �	7

SOORT DER TROEPEN.	V 0 0 R IJ Z E R.						A C 11T E R IJ Z E R.
	Breedte.			Dikte.			Breedte.			Dikte.
	C O O H	o rs CJ fcc N	s: OJ SS Oi S igt;	SS O o	05 quot;o O -O 05 tc N	SS OJ c 05 o gt;	SS O o E-i	ai 05 05 tc s	a O) c gt;	a o o H	oj 'S 05 -a O) tc :=gt; N	c ogt; SS CJ � ;gt;
1 Rc.serve (Kuras-
� nbsp;nbsp;nbsp;. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 siers). � � �	2*2	22	20	12	12	12	30	2!)		li 5	13 3	13 3
Cav..lenc-paar- 1
, nbsp;nbsp;nbsp;1 Linie . . . �	21	21	1!)	11	11	11	28	20	2t	14	13	12
den. nbsp;nbsp;nbsp;1
1 Lichte. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.	2I	21	18	10	10	10	20	23	23	13	12	11
Trein- en Artiiierie trekpaarden .		2') 5	23.0	13	13	13	32	30	27	1C	13	14
Arahieren........	18	18	Ki	1)	9	0	24	23	21	12	11	10

S 0 0 R T.	Zkeii GOED.	Goki).	Ynij GOED.	Slecht.	Totaal.
Volbloed Engelsch.	28	28	10	5	71
� nbsp;nbsp;nbsp;Austra-
lisch. . .	28	22	4	3	57
Halfbloed Engelsch.	2	3	3	9	17
Hackneys.....	�	1	13	30	44
.\rahs.......	13	28	46	32	119
Country-bred . . .	1	2	� �	1	4

'v.

jj

VEEARTSENIJK�ND16E BLADEN

NEDERLANDSCH-IND1�.

SlfflFWl

INHOUD.

INHOUD.

VEREENIGING TOT BEVORDERING VAN VEEARTSENIJKUNDE IN NEDERLANDSCH-INDI�.

UITTREKSEL UIT DE STATUTEN.

VERSLAG

JL

10

ii

12

88

10

^ 1

MELKCONTROLE.

46

paraat. Bij ontrooming of verdunning met water liggen ze verder uit��n.

20

22

30

31

33

IETS OVER PAARDEN FOKKERIJ IN INDI�.

36

37

38

40

42

43

44

PRAATJES OVER HOEFBESLAG.

11

11

PAARDENKENNIS VAN lONGE OFFICIEREN DER BEREDEN WAPENS.

53

DE CHINEESCHE PONY.

IS ZOUT SCHADELIJK VOOR HONDEN?

57

58

BEHANDELING VAN EUROPEESCHE KOEIEN IN INDI�,

62

64

HET FOKKEN VAN REMONTEN,

66

61

68

D. W.

OVER DE INSECTEN, DIE MOGELIJKERWIJZE BIJ DE VERSPREIDING DER SURRA EEN ROL SPELEN,

73

74

A. TEKI�N.

B. LtJISVLIEGEN.

75

76

77

78

79

RAPPORT BETREFFENDE DE COMMISSIEREIS NAAR AUSTRALI� VAN DEN RITMEESTER DER CAVALERIE A. B.

J. W. POSNO, IN VERBAND MET EEN EVENTUEELE REMONTEERING VAN HET REGIMENT CAVALERIE MET AUSTRALISCHE PONIES.

83

86

88

89

97

ioo

102

W3

rquot;

X I.

1�8

VARIA.

Ui

as

hl. xy Afl. t.

PERSONALIA.

H5

REGELING DER LEZING VAN TIJDSCHRIFTEN ETC. DER VEEARTSENIJKUNDIGE VEREENIGING.