Veeartsenij kundige Bladen
VOOR
NEDERLANDSCH-INDIÉ.
-ocr page 6-r
.\
II
-ocr page 7-pi
1 ‘i
UITGEGEVEN DOOR DE VEREENIGING TOT BEVORDERING VAN VEEARTSENIJKUNDE INnbsp;NEDERLANDSCH-INDIË
BATAVIA
Javasche Boekhandel amp; Drukkerij 19 15
RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
0835
8636
VAN
Origineele en in hun geheel overgenomen artikelen.
Bladz.
7
44
313
Het veeteeltbedrijf in Indië, door Dr. B. Vrijburg.....
Javaaiische voedergrassen nbsp;nbsp;nbsp;XII,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;door C. A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Backer ....
» nbsp;nbsp;nbsp;XIII,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;....
Eenige cijfers uit de kliniek van de garnizoensziekenstallen te
Batavia, door W. VAN DER Burg......... 73
Veeartsenijkundige niededeelingen van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel;
No. 15. Aanplanten van gras, door J. C. F. Sohns..... 80
No. 16. Boutvuur en boiitvuur-diagnostiek, dooi J. C. F. SOHNS. 342 No. 17. De waarde van het opnemen van de lichaamstemperatuur tijdens de ophthalniomalieïnatie, door C. Bubberman. 403nbsp;Dermoïden van de conjunctiva bij den hond, door ]0S. Q. Th.
Iets over het nbsp;nbsp;nbsp;voorkomennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boutvuur innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Indië,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;door Dr. B.
Vrijburg.................. 136
Statistisch overzicht der geneeskundig behandelde paarden van
Over kruising, fokrichting en het oprichten van fokvereenigin-
gen, door Dr. H. 't HOEN............264
Het veeteeltbedrijf in Indië, door Dr. H. ’t Hoen......272
Eenige mededeelingen uit de praktijk, door Dr. H. j. VAN DER
Eenige opmerkingen naar aanleiding van een mededeeling van L. E. Hinricks over pyo-septicaemia neonatorum, door
C. Bubberman................. 286
Jaarverslag vau het Instituiit-Pasteur te Weltevreden over 1914.
door Dr. A. H. Nijland.............289
Over descensus testiculorum, door Dr. 0- nbsp;nbsp;nbsp;Krediet.....326
-ocr page 10-Bladz.
Ancylostomiasis I, door Jos. Q. Th. Arntz........356
Eeii paar gevallen van aspetgillose, door Dr. H. J. Smit. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;364
Wormziekte bij geilen, door Dr. H. J. VAN DER Schroeff. 369 419 De brandmerken van het Australische paard, door Jhr. W. J.
E. VAN Riemsdijk...............379
Paardenfokkerij in Nederlandsch-Indië en binnenlandsche remon-
teering, door Dr. P. Ph. VAN DER Poel.......446
Openingsrede van de Algemeene vergadering te Djokjakarta iiit-
gespi oken door den voorzitter, den heer W- VAN DER BuRG. 547
Lymphorrhagie, door J. A. nbsp;nbsp;nbsp;Gunst...........557
Mastitis maileotica, door J. nbsp;nbsp;nbsp;A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gunst..........559
Opmerkingen over fokkorij, door Dr. L. A. Haqedoorn . nbsp;nbsp;nbsp;. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;561
Hoendercholera, door Dr. H. J. VAN DER SCHROEFF.....592
Bijdrage over de rentabiliteit eener melkerij in Batavia, door
Dr. J. Hellemans...............598
Het paardenverbniik bij het Nederlandsch-Indische en het
Britsch-Indische leger, door W. VAN DER BuRQ. . . . nbsp;nbsp;nbsp;600
Kort verslag van de Cross-country uilgeschreven door de Militaire Hippische Sportvereeniging te Batavia, door
.....doch geen uithoudingsvermogen, door J. Reiche. . . nbsp;nbsp;nbsp;606
Troipsche paardenfokkerij door W. J. E. v. RIEMSDIJK. . . . nbsp;nbsp;nbsp;609
Referaten.
Dermatitis granulosa, plaies d’été, dermatitis verminosa pru-
riens (J. K. F. DE DOES)............. 141
Denkende dieren (PROF. VAN Rijnbeck).........171
Ueber eiite schwere, todlich verlaufende fnfektion des Men-
schen mit Rindertuberkulose (H. Beitzke)...... 176
Bedwelming onder den invloed van magnesiumzoulen (Melt-
ZER EN Gates)................ 177
Het Japansche velddienstvoorschrift 1914, nbsp;nbsp;nbsp;Veterinaire dienst. 178
Physiologische en pathologische beteekenis vair den thymus. nbsp;nbsp;nbsp;386
Gal als laxans (Holterbach).............387
Skobistosta krileratu (geroosterd zaagnteel) voor wondbe-
handeling..................387
Chloorkalk-bülus..................388
Verslag veeartsenijkundigen dienst van de gemeente Sentarang
]. (Stapensèa)................623
Uitvoer van paarden uit Amerika (V. D. nbsp;nbsp;nbsp;POEL).......638
-ocr page 11-Overzicht der niet bacterieele parasilairezieUten, door Dr. D.
A. DE JONG, Deel 1 (Smit)............180
Veterinaire studenten-almanak 1915 (V. D. B.).......186
Invoer en quarantaine van vee.......... 103—312—538
Hondsdolheid ordonnantie (Staatsblad no. 302)....... 301
„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wijziging en aanvulling.....309
„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitvoeringsbepalingen......310
„ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muilkorven.........310—391
„ nbsp;nbsp;nbsp;,,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, herziening..........539
Tijdelijk verbod op den uitvoer van paarden.......389
Intrekking van het tarief van betaling aan Europeesche veeartsen..................... 390
Begrootiiig van Nederlandsch-lndië 1916. Indisch ontwerp . . nbsp;nbsp;nbsp;392
Nederlandsch-lndische veeartsenschool.........393—640
Huldiging van wijlen Dr. W. C. Schimmel........394
Verordening op het gebruiken van opzetteugels en z.g. doorii-
stangeii en doorntrenzen............395
Hondsdolheid. Opzending van materieel naar het Instituut-Pasteur.....................540
Ingezonden.
299
299
300
Spirochaetosis bij rund en buffel (DE BlieCK) . . Nog eeiis borstziekte in Nederlandsch-lndië (Sohns)nbsp;Opbrengst van gras (Q. KREDIET).......
Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde in Nederlandsch-lndië.
Naamlijst der Vereeniging .............
-ocr page 12-Bladz.
Voorloopig programma van de jaarlijksche algemeene vergadering .....,.............189
Concept voor eene wijziging van statuten en reglement. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190
Mededeelingen van het bestuur:.......298—388—536—640
Verslag van het 31ste vereenigingsjaar.........quot;SSf-Sill
Personalia ........... 103—199—312—396—541—641
Naamlijst der veeartsen nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nederlandsch-lndië.......104 ^
Errata...................... 199
Staat der gevallen van besmettelijke veeziekten in Neder-
landsch-Indië......... 108—200—397—543—642 nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Herleiding van Rijnlandsche nbsp;nbsp;nbsp;maatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meter en Engelsche maat. 203
Bladvulling....................608
-ocr page 13-W. VAN DER Burg, President, Weltevreden.
Dr. P. Pil. VAN DER Poel, Vice-president, Buitenzorg. J. Cli. F. SoMNS, Secretaris, Buitenzorg,nbsp;ör. J. Hellemans, Thesaurier, Weltevreden.
Nc
No. |
Naam. |
B F. T R K K K I N 0. |
WüüNPLAAIS. 4 |
1 |
Asbeek Briisse, J. E. |
Gouvemcineidsveearts. |
Lahat. |
2 |
Avis, J. A. R. |
Idem. |
Fort de Cock.i |
3 |
Akker, Dr. W. van ilen |
Leeiaar N. 1. Veeartsenschool |
Buitenzorg. |
4 |
Aiiilz, j. 0. Til. |
Assistent Veearts, labor. |
Buitenzorg. |
5 |
Berg'll, J. l). van den |
Gou vernemen ts veearts. |
Verlof 10/2’15. |
6 |
Blieck, [)r. L. de |
Directeur Veearts. Instituut. |
Veilof 2/7’14. |
7 |
Breedveld, 1. |
Veearts. |
Bindjai. |
8 |
Bubl)ernian, C. |
Assistent Veearts, labor. |
Buitenzorg. |
9 |
Burg, W. van der |
Inspecteui-paardenarts. |
Weltevreden. |
10 |
Chainbre, F. C. de la |
Gou vernemen tsveearts |
Bondowoso. |
11 |
Does, J. K. F. de |
Adj.-inspecteur B. V. D. |
Soerabaja. nbsp;nbsp;nbsp;j |
12 |
Doeve, Dr. W. C. A. |
Gouvernemenisveearts. |
Cheiibon. nbsp;nbsp;nbsp;' |
13 |
Duim, F. van |
Mil. paardenarts 1ste kl. |
Tjimahi. nbsp;nbsp;nbsp;J |
14 |
Eek, L. J. van |
Gou vernemen tsveearts. |
Magelang. |
15 |
Gasille F. M. J. |
Idem. |
Singaradja. |
16 |
Qiinsl, J. A. |
Veearts. |
Soerabaja. |
17 |
Helleinans, Dr. J. |
Gemeenteveearts. |
Weltevreden. |
18 |
Hesliiisius, A. C. A. |
Gou vernemen tsveearts. |
Padang Sideni' poean. |
19 |
Ilinriclis, L. E. |
Mil. paardenarts 2de kl. |
Padalarang. |
20 |
Hoen, Dr. H. ’t. |
Adj.-inspecteur B. V.D. |
Salatiga. |
21 |
Hiibenet, D. |
Gouvernemenisveearts. |
Verlof 3/2’14. |
22 |
Jeroniinus, C. S. |
Idem. |
Modjokerto. |
23 |
Kempen, F. W. |
Idem. |
Pasoeroean. |
24 |
Kok, J. |
Idem. |
Pamekasan. |
25 |
Kunst, Dr. C. |
Idem. |
Benkoelen. |
26 |
Laiilenbacli, B. B. |
Veearts. |
lebing Tingfjii |
27 |
Lenshoek, J. A. |
Gemeenteveearts. |
Soerabaja. nbsp;nbsp;nbsp;j |
28 |
Leurink, Dr. 0. |
LeeraarN.I. Veeartsenschool |
Buitenzorg. |
29 |
Lier, Dr. Q. A. van |
Gou vernemen tsveearts. |
Kebon Djahe. |
30 |
Lim Liang Boe. |
Koopman.— |
Weltevreden. |
31 |
Numans, Dr. J. M. 0. |
Mil. paardenarts 2de kl. |
Malang. |
32 |
Nnmans, J. C. |
Gou vernemen tsveearts. |
Soerabaja. |
33 |
Penning, C. A. |
Inspecteur B. V. D. |
Buitenzorg. |
34 |
Poel, Dr. P. P. van der |
Adj.-inspecteur B. V. D. |
Buitenzorg. |
35 |
Post, G. C. |
Veearts. |
Medan. |
36 |
Raabe, J. F. C. |
Gouvernementsveearts. nbsp;nbsp;nbsp;j |
Kediri. |
37 |
Rathkamp en Co. |
Apotheker. |
Weltevreden. |
U).
Naam.
Betkekkjnq.
Woonplaats.
Scheepens, J. N. A, C. Schioeff, Dr. H.J. van dernbsp;Senstins H. I). Smit, Dr. M. J. Sohns, J C. F. Sperna Weiland, K. T. Stapenséa, J. Steur, A. van der. Slniir, A. E. F. R. Stadhouder, Dr. L. J. H.nbsp;Tan Wie Siong. Teljer, F. Temmen, C. J. van. Treffers, W. Valois, H. J. M. Veen, Dr. K. van der. Velzen, Dr. F. A. van.nbsp;Vermeer, J. fi. C. Visser, F. Vletter, A. de. Voogd, A. J. E. de. Vrijburg, Dr. B.nbsp;Wagenaar, D. B. Wilde Dr. C.T.C.H. de. Witjens, Dr. J. C. Zijp, F. |
Mil. paardenarts fsie kl. Oouvei iiementsveearts.nbsp;Idem. LeeraarN.I Veeartsenschool Assistent Veearts, labor.^nbsp;(jou vernemen tsveearts.nbsp;Gemeenteveeai ts.nbsp;Oouvernementsveearts. ' nbsp;nbsp;nbsp;Idem. Mil. paardeuaits 2de kl. Landheer Gedoug gedeh.nbsp;Gouvernementsveearts.nbsp;Idem. ' nbsp;nbsp;nbsp;Idem. Idem. Idem. Idem. Idem. Gemeenteveeai Is. Gouvernementsveeaits.nbsp;Idem. Idem. Idem. Idem. Mil. paardenarts. 2de kl. Gouvernementsveearts. Rotterdam. Fekalongan. Kota Radja. Buitenzorg. Buitenzorg. Balige. Semarang. Verlof 3/3-M4. Sockaboemi. Weltevreden. Krawang. Soerakarta. Makassar. Djocjakarla. Foerwokerto. Bandoeng. Weltevreden. Fadang. ' Medan, i Waingapoe.nbsp;j Koedoes. Rembang. ; Madioen. Soembawa besar.nbsp;' Salatiga. I Madioen. |
No. |
Naam. |
Betkkkkino. |
Woonplaats. ---ft |
1 |
Affouilit, K. J. |
Landboiiwk. ambtenaar. |
1 Wonosobo. |
2 |
Ariiaiul Gerkeiis, 0. C. P.tl’ |
Inspect, pandlinisdienst. |
Weltevieden. |
3 |
K. Abcloelinaiiap. |
Adj.-gonvernementsveearts. |
Foerwakarta. |
4 |
Ba^cliiis, C. W. |
Landbonwk. ambtenaar. |
Djoejakarta. |
5 |
Bervoets, M. E. |
Landli. Djonggrangan. |
Klaten. |
6 |
Bleij, W. |
Administrateur. |
Kendal. |
7 |
Boogaart, Th. L |
Assistent-resident. |
Kraksaan. |
8 |
Botliiua, J. F. |
Lembang. | |
9 |
Cavalerie, Bibl. Wapen der. |
Bandoeng. | |
10 |
Cock, C. A ter. |
Majoor der artillerie. |
den Haag. |
11 |
Couvieiir, F. J. |
Koffieland Kalisat. |
Halte Piakjekai' S. S. ü. 1 |
12 |
Dalfseii, H. W. van. |
Bandoeng. | |
13 |
Dissel, J. S. A. van. |
Assistent-resident. |
Ambon. |
14 |
Dorp en Co., van '). |
Boekhandel en drnkkerij. |
Semaratig. |
15 |
Elfferich, J. |
Lucht kun roord „Tenger”. |
Fassoeroean. |
16 |
Ellerman. 11. L. |
Direclenr abattoir. |
Dordrecht. |
17 |
Oroeneveld, W. |
Directeur stoeterij. |
Fadalarang. |
18 |
Hoogkamer, L, J. |
Ond-dirig. paardenarts. |
den Haag. |
19 |
„Hippos”. |
Onderlinge paarden verzekering. |
Buitenzorg. |
20 |
Hens, |
Assistent-resident. |
Endeh. |
21 |
Ingen, H. van *). |
Boekhandel. |
Soerabaja. |
22 |
Jansen, F. j. |
Resident. |
Bandoeng. |
23 |
Java’sclie Boekhandel. |
Weltevreden. (3 exemplaren) | |
24 |
jeune en Co., H. |
Kooplieden. |
Weltevieden. |
25 |
Kaligis, J. A. |
Adj.-gouvernementsveearts. |
Menado. |
26 |
Keijzer, N. J. |
Landbouwleeraar. |
Bandoeng. |
27 |
Koek. W. E. |
Soekaboemi. | |
28 |
Koorenhof, A. C. |
Landbouwleeraar. |
Serang. |
29 |
Kruymel, D. C. |
Veearts. |
Haarlem. |
30 |
„Krian”. |
Suikerfabriek. |
Sidohardjo. |
31 |
Krediet, Dr, 0. |
Leeraar R. V. School. |
Utrecht. |
32 |
Linde, Dr. J. A. van der. |
Mil. paardenarts Die kl. |
Utrecht. |
(’) |
Tijdschrift te zenden aan het „Leesgezelschap Selekatenquot;, te Soekuredjo, Kendal. | ||
O |
Tijdschrift te zenden aan het Suikerfabrikanten up Java'* te |
„Algcnieen Syndicaat van Suerabaja. |
No, j |
Naam. |
r Bktrekkinq. nbsp;nbsp;nbsp;j |
Woonplaats. |
33 |
Lips, W. |
Administrateur „Soemadra”. |
Garoet. |
34 |
Markus, Dr. H. |
Leeraar R. V. School. |
Utrecht. |
35 |
Masman, J. Uileii |
Directeur Cenir. Bank van liet Credietwezen. |
Weltevreden. |
36 |
Merck, E. |
Chemicaliënfabriek. |
Darmstadt. |
37 |
Middelbeek, H. M. nbsp;nbsp;nbsp;j |
Administrateur „Mento”. |
Soerakarta. |
38 |
Middelbare Kt)l. Land- i bouwscliool.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 |
Deventer. | |
39 |
Miiller, G. nbsp;nbsp;nbsp;i |
Veehandelaar. |
Soerabaja. |
40 |
Miiller, Joli. |
Boekhandelaar. |
Amsterdam. |
41 |
Mooyen, W. C. |
Bandoeng. | |
42 |
Overzee, A. van. |
Superintendent van de Michiels-Arnold landen. |
Tjileungsi. |
43 |
Panseran Aria Soeria Al-inadja. |
Regent. |
Soemedang. |
44 |
R. A. Aria Martanegara. |
Regent. |
Bandoeng. |
45 |
R. A. Tirtokoesoenio. |
Gepensioneerd regent van Karauganjer. |
Karauganjer. |
46 |
R. A. Adniopadinodjo. |
Veemantri. |
Tjibaroesa. |
47 |
R. M. T. Pandji Tjokro-liadinegoro. |
Regent. |
Wonosobo. |
48 |
R. Tirtoprodjo. |
Veemantri. |
Magelang. |
is |
R. T. Qandanegara. |
Regent. |
1 Poeiwakarta. |
50 |
R. T. Soerioiniliardjo. |
Regent. |
Keboemen. |
51 |
Reus, I). |
Direct. Rijtuig Mij. Fuchs. |
Weltevreden. |
52 |
Riemsdijk, Jlir. W. J, E. van R. Notosodiro. |
Adj.-direct. Remonte-depót. |
' Padalarang. |
53 |
Adj.-gouveruemenis veearts |
' Medan | |
) li |
Rijks-sernminricbling. |
Rotterdam. | |
55 |
Quasi, 11. C. E. |
Assislent-resident. |
met verlof. |
56 |
Scliiillz, J. |
Kapt. der artillerie. |
i Weltevreden. |
57 |
Simon, W. F, |
Commies Gew. bureau. |
j Padang. |
58 |
Slooten, J. van |
Mil. paardenarts 1®'^ kl. |
{ Rotterdam. |
59 |
Sinit. |
i Java Hotel. |
Weltevreden. |
60 |
Soesman, P. J. H. |
' Bandoeng. | |
61 |
Soesmaus Talteisall. |
1 |
] Semarang. |
62 |
Tromp, P. 11. |
; Landbonwiecraar. |
^ Wonosrgt;bo. |
63 |
Velders, A. F. |
' Assistent-residenl. |
: Weltevreden. |
64 |
1 Verliey, B. J. C. |
Kina Oud. Wouosari. |
Lawang. |
65 |
1 Visser en Co(2exempl.) |
Boekhandel. |
j Weltevreden. |
66 |
1 Violen, 0. van |
j |
j Weltevieden. |
No. |
Naam. |
Betrekking. |
Woonplaats. |
67 |
VoOte, Ceasar. |
Ond. „Banaran”. |
Ambarawa. |
68 |
Vrijburg, Dr. A. |
Veearts. |
Den Haag. |
69 |
Wegener. W. H. |
Assislent-resident. |
Modjokerto. |
70 |
Wijs, W. de |
Landbotiwadviseiir |
Cheribon. |
71 |
Wesley, W. |
Londen. | |
72 |
Ysendijk, A. P. M. van |
Hoefsmederij. |
Weltevreden. |
73 |
Zegers Rijser, W. A. |
Landbouwleeaar. |
Modjokerto. |
74 |
Zijl, W. 0. van |
Veeteeltonderneming. |
Tjisaroea. |
7. |
Suikerproefstation. |
Pasoeroeaii. |
V'
Het veeteeltbedrijf in Indië,
DOOR
l)r. B. VI^IJBURO.
In vorige afleveringen van deze «Bladen” besprak ik in liet kort Overerving en Keuze van fokdieren, welke onderwerpen zooveel inogelijk niet Indische veetoestanden innbsp;verband werden gebracht. Als derde onderwerp op vee-teellkunde gebied \\eh \V. gekozen Het veeteeltbedrijf in Indië.nbsp;Deze naain werd door mij reeds genoemd, sprekende overnbsp;de keuze van fokdieren (afl. 2 deel XXVI); het was mijnenbsp;inleiding lot dat onderwerp. Ik vermeldde daar, wat ondernbsp;dit begrip dient te worden verstaan en welke onderwerpen,nbsp;die tliairs onder algemeeite veeteelt een plaats vinden, hieronder behooren te worden behandeld.
Met nadruk wijs ik er op, dat hetgeen op de volgende pagina’s geschreveit wordt, betrekking heeft op toestanden,nbsp;zooals ze worden aairgetroffeii in de streken, die in cultuurnbsp;ziju, die eene diclite bevolking liebbeu. Het zal dus innbsp;hoofdzaak handelen over Java en Madoera, teiwijl tlt;»cslandeu,nbsp;3ls op de kleine Soenda eilanden en hier en daar op Sumatra,nbsp;buiten beschouwing blijven.
Ik wil trachten te schetsen, wat het veeteeltbedrijf voor den Inlander is, welke plaats het bekleedt in de Indischenbsp;Volkshuishouding en hoe hel slaat ten opzichte vati anderenbsp;bedrijven; de economische, niet de technische zijde van hetnbsp;vraagstuk wil ik dus thans onder de oogen zien.
Gemakkelijk is hel onderwerp niet en ik herhaal, hetgeen ik in deel XXVI op pag. !12 zeide: «vooral niet in een landnbsp;als Indiequot;, waar we nog voor zooveel duistere zaken slaannbsp;ei\ we ons zoo moeilijk kunnen iudenken in de lusten ennbsp;lasten, die het bedrijf voor den inlandschen fokker meebrengt.
-ocr page 20-Ik voel geheel, hetgeen de hoiitvesfer Ham neerschreef in eene bijlage, toegevoegd aan het verslag van de uitkomsten der gewestelijke onderzoekingen naar den landbouw, „dat het te betreuren is, dat er onder de zoo talrijkenbsp;beschrijvingen en beschouwingen van den landbouw en denbsp;huishouding van den Inlander eigenlijk geen enkele is, dienbsp;is opgesteld door een, op het gebied van staathuishoudkunde in het algemeen en landbouw-bedrijfsleer in hetnbsp;bijzonder, werkelijk deskundige.”
Bij ons is het niet anders.
Tal van verdienstelijke beschouwingen zagen in onze „Bladen” en elders het licht, vele handelen over onder-deelen van de veeteelt, raken het bedrijf en de economischenbsp;zijde wel aan, hel uitvoerig behandelen doen ze echter niet.
Gaarne wil ik eene poging wagen, om over bedoeld onderwerp eene bijdrage te leveren. Waar deze niet overalnbsp;geheel juist is en aanvulling behoeft voor streken, waarnbsp;ik onvoldoende met de toestanden op de hoogte ben, hoopnbsp;ik dat deze van de kant van de collega’s zal wordennbsp;gegeven.
Na de beschouwing, wil ik aangeven wat m. i. noodig en nuttig is om in bestaande toestanden verbetering tenbsp;brengen, om nieuwe toestanden te scheppen. Ik moetnbsp;daarbij in hoofdzaak bespreken algemeene voorschriften ennbsp;verbodsbepalingen, door de Regeering uitgevaardigd, hulp-verschaffing in geld of in materiaal, door haar verstrekt,nbsp;leiding en leering, door hare ambtenarerr gegeven, wardnbsp;het geldt hier de veeteelt als volks- en niet als particuliernbsp;bedrijf.
Om de veeteelt in verband te brengen met de volkshuishoudkunde, dienen we ons in de eerste plaats af te vragen, wie de veebezitters zijn en door wie het veeteeltbedrijfnbsp;wordt uitgeoefend.
Voor de streken, door mij bedoeld, kan als eenig antwoord op die vraag gelden: „de orang tani,” de/andöOHiver.
-ocr page 21-• •
-ocr page 22- -ocr page 23- -ocr page 24- -ocr page 25-Ook al mag een gedeelte van het vee wel eens lijdelijk in bezit zijn van handelaren, als vaste bezitleis en als fokkersnbsp;gelden nilslnitend de landbouwers. Een dessainan, dienbsp;geen grond bezit in den vorm van sawalis of tegallans, heeftnbsp;ook geen vee. Dit is een vast voorkomend verschijnsel, waaropnbsp;in de eerste plaats de aandacht gevestigd dient te worden.
Zooals de toestanden thans zijn, vormt de landbouw het hoofdiniddel van bestaan voor Javaan en Madoerees; hij isnbsp;laiulbouwer en tevens veebezitter; zijn bestaan zit echternbsp;in den landbouw, het vee wordt gehouden om zijn bedrijf,nbsp;het landbouwbedrijf, te kunnen uitoefenen. De veeteeltnbsp;vormt niet ziji\ bron van inkomsten, het is geen hoofd-,nbsp;slechts een nevenhedrijf.
We kunnen dus conslaleeren en dat is van belang, dat de veeteelt een noodzakelijk, een gedwongen nevenhedrijf \s.
Zonder het vee is het den Javaan niet inogelijk zijn hoofdbedrijf, den landbouw, uit Ie oefenen; hij is gedwongen, de veeteelt als nevenhedrijf er bij te nemen.
Ik spreek hier van den regel. Ook zijn er grondbezitters, dit is echter verre de minderheid, die geen vee hebben,nbsp;maar dit inhuren, als ze het noodig hebbeti, terwijl helnbsp;ook voorkomt, dat inenschen meer vee bezitten, dan ze voornbsp;het landbouwbedrijf noodig hebben en dit als een soortnbsp;geniakkelijke geldbelegging beschouwen.
Het feil, dat men de veebezitters alleen moet zoeken onder de landbouwende bevolking, dat bij verkoop of vervreemding van de gronden ook het vee van de hand wordtnbsp;gedaan, zegt ons, dat het als bedrijf niet alleen met dennbsp;landbouw samen gaat, doch daai van afhankelijk is, dal hetnbsp;zelfstandig niet beslaaU
Trachten we de reilen van dit laatste na te gaan, dan hebben we niet ver te zoeken, hel is eenvimdig dit; „hetnbsp;veeteeltbedrijf als zoodanig is voor Java niet winstgevend,nbsp;het rendeert niet.quot; Dit is een lielangrijke factor, dien wenbsp;niet uit het oog mogen vei liezen.
-ocr page 26-10
Dat het veeteeltbedrijf ^eeii winst afwerpt, niet als middel van bestaan in aannierkin}» komt voor streken op Java, waar de grond in cultuur is, heeft twee oorzaken:nbsp;de eerste is, dat de goede gronden te duur zijn,nbsp;de tweede, dat het vee te goedkoop is.
Gronden, die te bebouwen zijn, waarop iets wil groeien, brengen, beplant met paddi, djagoeng, katjang, tabak enz.nbsp;veel meer op, dan wanneer ze voor de veeteelt wordennbsp;benut in den vorm van weiland of aanplant van voedergewassen. (')
Eeiie eenvoudige berekening wijst dit gemakkelijk uit.
Als we de verslagen van de M. W. C. over den landbouw eens opslaan, zien we daaruit, dat matig goede sawali-grond per baoe eene jaarlijksche opbrengst geeft van / 60 tot / 120(in Rembang gaan de beste gronden tot ƒ 200, wanneernbsp;er wisselbouw is van paddi en tabak; bij wisselbouw vannbsp;paddi, kedele en djagoeng /90è/ 100) en dat tegalgronden,nbsp;als ze niet te slecht zijn, toch zeker nog van /40 tot/quot;SO aannbsp;opbrengst geven, ook al kan er in den drogen lijd geennbsp;polowidjo verbouwd worden.
Hoe staat het, wanneer ze uitsluitend voor de veeteelt worden benut?
Het javaansche lund is klein van stuk, is weinig precoos (vroegrijp) en weinig vruchtbaar. Op vol driejarigen leeftijdnbsp;is het nog niet volwassen en heeft, daar het voor slacht-of werkdier verkocht wordt, voor dien tijd geen handelswaarde. Goede fokdieren krijgen in 3 jaar 2 kalveren,nbsp;echter mag dit voor den geheelen vrouwelijken veestapelnbsp;niet als regel gelden. De statistische gegevens uit denbsp;inindere-welvaart-verslagen geven eene verhouding aannbsp;van het aantal kalveren tot het aantal wijfjesrunderen vannbsp;53:100. Hierbij zijn als kalf gerekend de jonge dieren
(') Dat Kraasaw.ihs, a.iiiplanliiiKen vnn tUMi^nnlsch gras of dergelijkc bij eene |;roote plaats, aan een reinoiite-ilcp6l etc. voorcteelig kunnennbsp;zijiii is bekend; dit ükI ccliler buiten onze bespreking.
-ocr page 27-11
beneden de 2 jaar. Wanneer men dus alleen de joiiRe kalveren (beneden het jaai) lelt, zon de verhouding ongeveer
zijn als 1 : 4, met andere woorden, de Javaansclie koe krijgt
gemiddeld om de 4 jaar een kalf. Met zijn de oude koeien, die voor den sawahaibeid nog jaren aangehouden worden,nbsp;de zeer jonge en de onvruchibare dieren, die deze slechtenbsp;verhouding geven.
Voor oMze berekening zullen we nemen I : 3. Wil een fokker dus elk jaar een jong dier van vol drie jaar voornbsp;de markt klaar hebben, dan moet hij daai voor 3 volwassennbsp;koeien houden en heeft daarbij eén jong dier van 2, één van
1 nbsp;nbsp;nbsp;jaar en een kalf. Rekenen we de laatste 3 dieren voor
2 nbsp;nbsp;nbsp;volwassenen, dan heeft hij 5 dieren te onderhouden. Omnbsp;deze dieren gedurende het geheele jaar voldoende voedselnbsp;te verschaffen zal hij zeker 2'/a baoe goeden grond daarvoornbsp;moeten reserveeren.
De verkoopswaarde van de runderen loopt nog al uiteen, we kunnen echter uil de marktcijfers wel betrouwbare gemiddelden krijgen.
Voor mij liggen opgaven van de verkochte dieren op de veemarkt:
a. nbsp;nbsp;nbsp;te Djattirogo van Juni 1914 tol November 1914 (runderen en karbouwen zijn niet gescheiden, dit is echternbsp;voor de eerste geen naileel) werden veikocht 369 dieren,nbsp;voor den prijs van ƒ 15210 te samen, hetgeen per dier
= ƒ 4IV2.
b. nbsp;nbsp;nbsp;te Djodjokan gedurende hetzelfde tijdvak 457 dierennbsp;voor / 22060 = ƒ 48 per dier.
c. nbsp;nbsp;nbsp;te Bodjonegoro, van één passerdag in' Apiil en éénnbsp;in November. Aantal vei koelde dieren (runderen! 539,
voor ƒ 19111,25, dit is per dier nog geen ƒ 36.
We zrdlen hiernaar een gemiddelde nemen van ƒ 41.50 Van deze ƒ 41.50 zal stellig ƒ 1.50 in den zak van dennbsp;veemakelaar terecht komen. Veider moet worden afgerekend de sterftekans, die bij jonge dieren hoog is, en w.iar
-ocr page 28-12
voor ik in totaal ƒ 4 = 10 “/o ffneem. Ten slotte komen nog in aanmerking cle doncenrtjes, ctie de vee-eigenaar aannbsp;den tjarik-dessa, bij het onderdistrict en op den passar moetnbsp;afstaan voor het veiktijgen en veranderen van den pas, ennbsp;die stellig / 1.00 bedragen.
Met opzetkapitaaltje, de kosten van stalling en verpleging heb ik buiten berekening gelaten, dit vindt compensatie innbsp;het welk en in den mest, die de dieren produceeren. Metnbsp;werk, dat van de voor de fokkerij gebezigde runderen kannbsp;worden gevergd, is niet veel en de mest moet voor eigennbsp;grond worden aangewend.
Van genoemde som van / 41.50 blijft dan ƒ 35.— over. Dit is de opbrengst van 2'/a baoe goeden grond, als dienbsp;voor veeteelt wordt benut, makende per baoe ƒ14.—. Voorwaar wel een slecht bedrijf.
Ik heb goede gronden genomen. Slechte gronden hebben voor veeteelt alleen waarde in groote uitgestrektheid, innbsp;schaars bevolkte streken en daarover handelt het hier niet.
Met het vorenstaande vermeen ik wel aangetoond te hebben, dat bij de tegenwoordige toestanden de veeteelt als hoofdl)edrijf op den achtergrond treedt.
De tegenwoordige toestanden blijven echter niet, veranderen steeds. Zou het in afzienbare tijden mogelijk zijn, dat de veeteelt een hoofdiredrijf wordt?
Eén of beide ooi zaken, die thans maken, dat het bedrijf niet loonend is, zullen dan moeten veranderen. De eerstnbsp;genoemde, de waarde van den grond, is steeds stijgendenbsp;en zal stijgende blijven, de andere factor zou het dus moetennbsp;doen, de waarde van het vee. Deze zou dan tot een 4 ofnbsp;5 voudige van de tegenwoordige moeten worilen opgevoeid,nbsp;om concurrentie tegen de landboiiwprodukten te kunnennbsp;voeren en dit acht ik, zelfs in de verre toekomst niet mogelijk. Eene belangrijke zaak staat ons daarvoor in dennbsp;weg en wel deze, dat de zuivel-proiiuktie in een tropisch landnbsp;niet die vlucht kan nemen, die ze in gematigde zónes neemt.
-ocr page 29-De rassen, die liier gekweekt kunnen worden, zijn daarvoor niet prodnktief genoeg. We weten allen, hoe sterk, ooknbsp;bij goede voeding en verpleging, de Mollandsclie en Australische koeien hier in nielkrijkdom achteruit gaan.
We zullen dns de veeteelt moeten blijven betrachten als een nevenhecirijf, dat naast den landbouw slaat.
Willen we een goed inzicht krijgen in de economische waarde van het veeteeltbedrijf, dan dienen we het na tenbsp;gaan in verband met het landbouwbedrijf en zullen op hetnbsp;laatste eerst een blik moeten slaan.
Onder de middelen om de Inlandsche bevolking vooruit te helpen zal in de naaste toekomst als het voornaamstenbsp;wel blijven gelden — verlrelering in de landbouwproduktienbsp;en wel, verhoogde prodiiktie per eenheid van oppervlakte.nbsp;De landbouw moet meer intensief worden gedreven. Ditnbsp;is niet alleen wenschelijk, de omstandiglieden, de toenamenbsp;van de bevolking, de beperking van beschikbaren grond,nbsp;maken dit lot een noodzaak.
Voor een meer intensief landbouwbedrijf zal noodig zijn, dat men den Inlandschen landbouwer irt economischen zinnbsp;opheft, hem meer kapitaalkrachtig maakt, meer ontwikkeling, meer zelfstandigheid bijbrengt. Ik wil deze zaken,nbsp;hoe belangrijk ook, voorbijgaan, daar ze mijn onderwerpnbsp;niet raken en aileetr komen op wat het veeteeltbedrijf tenbsp;maken heeft met den meer inlensieven landbouw. Voornbsp;dit laatste is ook rtoodig:
a. nbsp;nbsp;nbsp;eene betere grorrdbewerking,
b. nbsp;nbsp;nbsp;eene betere bemesting en déérvoor zftl de veeteelt moeten zorgen.
Een tijd, dat de grondbewerkirtg machirtaal geschiedt, dat de kunstmest irt lioofdzaak den stalmest vervangt, ligtnbsp;voor Indie, indiert het ooit daartoe komt, iti zoo’n vernbsp;verschiet, dat we zulks gerust buiten beschouwiitg kunnennbsp;laten.
De betere grondbewerking, de meerdere bemesting heb-
-ocr page 30-14
beti we van den veestapel te verwacliten, zonder deze zal een meer ii\tensieve landbouw niet wel nio^elijk zijn.
De belangtijkheid van de veeteelt, ook al is het nevenbe-drijf, treedt hier in het volle licht, het behoort noodzakelijk bij het hoofdbediijf, bij den landbouw, deze heeft het nnnbsp;en in de toekomst, absoluut noodig.
Hiermede is, naar ik denk, de plaats aaiijjewezen, die het veeteeltbedrijf in de Indische volkshnishondiiiff l)ehoorl innbsp;te nemen.
•5t
Voor de inaatrejjelen, die beraamd worden om de veeteelt vooiuit te brengen, ilienen we dit in het oo^ te honden.nbsp;In de door mij bedoelde streken is de vlucht, die de veeteelt ooit zal kunnen nemen, door den landbouw gehandicapt. Men heeft rekenii\g te honden met de eischen, welke hetnbsp;landbouwbedrijf (ilaatselijk aan den veestapel stelt en daarvoor de plannen in zake veehonding en veeteelt te richten.
We gaan thans over tot eene natleie beschouwing omtienl de uitoefening van hel bediijf.
Hier zij opgemeikt, dat we steeds hebben gesproken van veeteelt. Voor vele streken is deze uitdrukking niet juistnbsp;en zou de naam „veehoiiding” beter op zijn plaats zijn.
Waar men immers ziel, dat vele veebezillers zich met de voortteling van hun vee absoluut niet bemoeien, waarnbsp;ze de opvoeding geheel verwaailoozen, alleen zorgen, datnbsp;de dieren voldoende te eten krijgen om te blijven leven,nbsp;en wat werk te kunnen presleeren, daar kan toch moeilijknbsp;van veeteelt, slechts van veehonding worden gesproken.
We zullen echter het laatste maar beschouwen als veeteelt in zijn meest primitieven vorm en in den vervolge beide woorden gebruiken.
Op Java en Madoera v/onU zg,. kleine landbouwbedrijf uilgcoefend, d. w. z. de grond is over vele eigenaren verdeeld, gioole complexen in één hand vindt men slechts bijnbsp;uitzondering. Dit heeft direkten invloed op de veehondingnbsp;en heeft klein-veebezit als gevolg.
-ocr page 31-15
Het groote lueerendeel van de veebezitlers heeft 2—5 dieren. De meesten regelen hun aantal, naar hetgeen ze voor dennbsp;veldarbeid i\oodig hebben. Met „hoeveel” is in’t algemeennbsp;moeilijk aan Ie geven; sterke dieren doen 2 maal zooveelnbsp;arbeid als zwakke; zware, diepe sawahs eischen meer. ennbsp;beter ploegvee dan ondiepe, en zoo meer. Om hier dusnbsp;een cijfer te noemen, wat aangaat bel aantal dieren, noodignbsp;voor de bewerking van een bepaald aantal baoe’s, daaraannbsp;zal ik me maar niet wagetr. Dit is van te veel bijomstandigheden afhankelijk en alleen plaatselijk op te geven.
Een tweede factor, die van algemeenen invloed is, is het feit, dat de veebezitlers niet kapitaalkrachtig zijn. Nietnbsp;alleen, dal ze geen kapitaal of kapitaaltje hebben, \naarnbsp;veelal hebben ze schuld, in den vorm van genoten voorschot op grond of te velde staande gewassen.
Als derde belangrijke factor noem ik, dat de veebezitteis behooren tot de onontwikkelde klasse van de Inlandsch#nbsp;maatschappij, hetgeen maakt, dat ze veelal wars zijn vannbsp;nieuwigheden en verbeteringen en bijzonder vasthoudendnbsp;zijn aan adat en gewoonte. Daarbij zijn ze, door dikwijlsnbsp;orroordeelkurrdig uitgevaardigde of verkeerd iritgevoerdenbsp;irraatregelerr, wairtrouwerrd gewordetr tegerrover alles, watnbsp;Irel gouvernement in hnn belang doet.
Gertoemde ornstairdighederr zulletr zich, bij het behatulelen van de verschillende onderwerpen in het veeteeltbedrijfnbsp;herhaaldelijk op detr voorgrottd drirrgen err httitnen irtvloednbsp;doen gelderr, daarom heb ik ze hier in den aairvang gestipuleerd.
Bij de uitoeferring vatr het veeteeltbedrijf speelt de voeding eert voorrrame rol eir is eert vair de rnoeilijkste vraag-stukkerr. Mett bedettke echter „zottder goede voeding geen veeteelt”.
De bodem dierrt de dieretr te voeden, daar we aan afval vatr iirdustrie itt Indië itog rriets hebbett. We zijtt dusnbsp;aattgewezett op gras ett bladerett, in verschett of gedroogden
-ocr page 32-toestand. Op tweeërlei wijze kunnen ze den dieren worden opgedisclit, II I. als slalvoetlsel of op de weide, waar lietnbsp;vee zijn eij»en voedsel kan zoeken. Op stal wordt versclinbsp;gesneden gras gegeven, ook versch gesneden paddistroo,nbsp;katjangloof, inaïsbladeren, bladeren van toeri, dadap ennbsp;andere booinen. Als weideplaals dienen:
a. nbsp;nbsp;nbsp;de pas afgeoogste veblen (stoppelweiden), voor zoolangnbsp;ze niet door een volgende cnitnnr in beslag wordennbsp;genomen,
b. nbsp;nbsp;nbsp;de z.g. dorps-of geineene weiden; dal zijn onvrnclit-bare stukken grond, die voor geen cnitnnr geschikt zijn,
c. nbsp;nbsp;nbsp;en de gouverneinentsbossclien.
Welke manier van voeding ook gevolgd wordt, bij beide zal als regel moeten gelden, dal liet geen geld mag kosten,nbsp;want dal heeft de veebezitter niet. Met zijn eigen hnishonding-kje, zijn eigen personeel, moet hij voor alles kunnen zorgen. (')
Beide manieien van voeding worden hier toegepast, ook veet gemengd, dal n l. een gedeelte van het jaai slalvoedselnbsp;gegeven woidt, het andere gedeelte ile dieren worden geweid.
Voor streken, waar staivoeding hoofdzaak is, heeft men zijn blik Ie wenden naar Madoera, Wonosobo, Mirit (in denbsp;Residentie Kedoe), naar enkele streken in Salatiga, naar denbsp;districten Kendal en Weleii. Dat zijn streken, die geennbsp;dorpsweiden hebben, waar alleen gedurende enkele maanden stoppelweiden worden gebruikt, voor de rest de dierennbsp;op stal woideii gevoeid.
Voor ben, die met de veetoestanden in Java en Madoera op de hoogte zijn, is het een bekend feit, dat het juistnbsp;deze streken zijn, die het Ireste vee hebben, waar de dierennbsp;er tiet best nit zien.
(') In slrcken, waar Kubiek is aan vcewviiteii ziel tiiun wel, dat het vet lijdciis de n'oiulbeweikiiiK thuis gelioiideii en gevoerd wordt,nbsp;terwijl hel na dien lijd wordt iiiltresiced naar streken waar, meernbsp;voedsel is.
Ue belaling geschiedt dan met kalveren; van de 2 kalveren is édn voor den verzorger.
-ocr page 33-17
1» de meeste atulere streken is liet vee iii hoofdzaak op de weidevelden aangewezen. Bij de dessa’s lieeft mennbsp;stukken Rrond of afgesdireven bosclipeiceelen, die voornbsp;niets dieiisti(gt;[ waren, als weidegrond {gt;ereserveerd. Ooknbsp;worden daarvoor (in ’t Reinbani*sche heel veel) de djatti-bosschen gebruikt. Omdat er weiden zijn, vindt de vee-eigenaar het overbodig nog voedsel te zoeken of te laten zoeken en is het vee, behoudens enkele zeer droge oostmoessons,nbsp;op de Weiden aangewezen. Ja, het komt voor, dat zelfs dannbsp;nog niets bijgevoerd wordt.
De weidevelden zijn als regel hoog gelegen stukken grond, die niet te irrigeeren zijn. Ze zijn in den westmoessonnbsp;veelal begroeid met kort gras en heesters, in den oostmoesson kaal. Om het vee wat beweging te geven en ze met dennbsp;dorpsstier (waarover latei) in kennis Ie biengeii, zijn ze goed;nbsp;voor de voeding van hel vee ten eeiieinale onvoldoende.
Hoe staat het met de boschweiden ?
Deze zijn ook Ie vinden op niet lage gronden en meest in streken met een steiken oostmoesson, zoodat ook daar,nbsp;gedurende een groot gedeelte van het jaar voor hel veenbsp;weinig te peuzelen valt. Daar hel nadeel voor den aanplantnbsp;groot is, vide hierover de veislagen van de niindere-wel-vaaii-coniinissie en de brochure van de Inspecteur bij hetnbsp;boschwezeu S. P. Ham: ,Het weiden van vee in de bossclieiinbsp;en het halen van gras en ander voedsel daai uil, ten behoevenbsp;van de veevoeding hier (»p Javaquot;, begiijp ik niet, dat zenbsp;niet lang voor het vee gesloten zijn gewoiden,
Dit een en ander is reeds op te maken, dat stalvocriing verre te prefereeren is boven hel laten weiden van het vee.
Men hoort of leest dikwijls, dat de veeteelt hier of daar slecht gaat, dat hel vee er mager en armoedig uilziet, omdat
er geen veeweiden zijn.
Mijne ondervinding is, dat juist daar, waar voldoende Weidevelden zijn, het vee steeds in slechteie conditie is,nbsp;dan daar, waar deze ontbreken.
-ocr page 34-18
¦ Ook kan men in verschillende verslagen lezen: „de veestapel gaal achteruit, er is gebrek aan veevoeder.” Dit spreek ik eveneens beslist tegen. Kr is op Java volopnbsp;voedsel, niet alleen om het vee te voeden, maar om het innbsp;goede conditie te honden ook. ’t Is maar de kwestie, datnbsp;voor den slechten tijd, den oostmoesson, gezorgd wordt, datnbsp;men niet den («vervloed, die er in andere tijden is, vermorst en verbrandt, maar behoorlijk verzamelt en bewaart.nbsp;Wordt dal gedaan, dan kan de veestapel zich nog gerustnbsp;qiiantitalief en qualitatief verbeteren, het voedselvraagstuknbsp;zal dit niet in den weg staan.
Wat ik zou wenschen is dit: Men honde overal aan op stalvoeding van het vee. Voor het heden is het nuttig,nbsp;voor de toekomst zal het noodig zijn.
We krijgen geen voldoenden mest, we krijgen geen beteien veestapel, wanneer niet stalvoeding en slalverpleging regelnbsp;wordt en bij meer intensieven landbouw hebben we datnbsp;toch noodig.
De voeding op stal zal moeten bestaan in gras, dat gesneden wordt langs de galangans, in sawahs, langs denbsp;wegen, kortom overal, waar het te vinden is. Men leggenbsp;geen aanplant van voedergrassen aan. We zagen vroegernbsp;reeds, dat de gronden, die daarvoor geschikt zijn, of geschiktnbsp;gemaakt kunnen worden, veel prodnkliever zijn voor anderenbsp;gewassen. Verder dienen voor stalvOer blaren van boomennbsp;als toeri, dadap, nangka en anderen; vooral het eerste, datnbsp;in aanzienlijke hoeveelheid kan worden aangeplant langsnbsp;wegen en velden. Men moet deze echter niet tot grootenbsp;boomen uit laten groeien; ze dienen tijdig getopt te worden,nbsp;opdat ze veel zijtakken en veel loof krijgen. Worden ze Ienbsp;oud en te hoog, dan kapt men ze en vervangt ze door nieuwe.nbsp;Dan zijn inaTsblflren en rietloppen een zeer goed groenvoer.
In hoeverre de doomlooze cactus in liulifi een praktisch groenvoer zal blijken te zijn, is nog niet te zeggen. Hier en daar worden proeven genomen. Ook in Rembang
-ocr page 35-t9
komt eeiie variëteit van ile dooriilooze cactus voor, die hief sneller Rroeil dan de Ameiikaaiische en door liet vee welnbsp;Kegelen wordt, als hel toebeieid is en in repen gesneden.
De uitslag van eene proefanalyse omtrent de voedei-waarde, kan ik niet mededeelen, ik kreeg dienaangaande nog geen antwoord van Buitenzorg.
Bij stalvoedering kan men niet altijd groen v6er in Voldoende hoeveelheid hehhen; in den droogen, tijd is ditnbsp;schaarsch, soms in het geheel niet Ie kiijgen. Voor dezennbsp;tijd geve men droog vöer in den vorm van gedroogd kaljang-loof, gedroogde maisstengels en bladeren, en vooral ^doniennbsp;(gedroogd paddistroo). Dit alles vormt een uitstekend voedselnbsp;voor de dieren, mits hel goed verzameld en goed bewaardnbsp;wordt, ’t Wil me baast overbodig schijnen, over deze zakennbsp;nog te schiijven, toch zal ik het, volledigheidshalve hiernbsp;even aanhalen.
Het paddistroo, om dit als voorbeeld te nemen, dient direct na den paddioogst te woiden gesneden en gedurende eennbsp;psar dagen Ie worden gedroogd; dan hinde men het in dikkenbsp;bossen en wordt het opgeschuurd onder een afdak, minstensnbsp;1 Meter van den grond. ’I Is dan beschut legen de inwerkingnbsp;van zon en regen en alle mogelijke ongedierte, dal er anders innbsp;kruipt. Op deze manier verzameld en bewaard krijgt hetnbsp;geen vieze, muffe lucht en blijft een goed en gewild voedsel.
Waar op deze eenvoudige wijze nog zooveel veevoedsel verkregen kan worden, plage men de bevolking niet meernbsp;met aanplant van voedergewassen.
Veelal zien we, dat direct na den paddisnit hel vee in de velden wordt gejaagd. Het heeft dan een goeden lijd,nbsp;er is overvloed; een klein gedeelte wordt gegeten, eennbsp;groot gedeelte vertrapt. Ook ik wil de stoppelvelden voornbsp;weide gebruiken, maar pas, als eerst het stroo gesnedennbsp;en weggehaald is, er blijft voor het vee dan nog genoeg over.nbsp;Britsch-lndie (Onggole) is men heel wat zuiniger opnbsp;vee-voCr. De paddi wordt daar bij den grond alge-
-ocr page 36-sneden, op een liard aangestainpte vloer wordt het nitj^e-spreid, en laai men de gaba er door het vee uittrappen; Het stroo wordt zorgvuldig verzameld en opgeschuurd;nbsp;dit is maanden lang het eenige voer, dat de dieren krijgen.
Dit wat de statvoeding aangaat. Omtrent de veeweiden, „de pangouaus” het volgende;
Ik acht het voor ilen veestapel van eene dessa van belang, dat er een neutraal stuk grond is, waar de dieren van verschillende kunne elkaar eens kunnen ontmoeten. Men isnbsp;nog niet oveial zoover, dat de veebezitter voldoende let opnbsp;de tochtigheid van zijne koeien en ze dan bij den sliernbsp;brengt. Eeue gemeenschappelijke weideplaats heeft daarvoor zijn nul. Ook kan het vee daar wat beweging nemen.
Uit een oogpunt van voeding moet men liet echter uitschakelen en niet de stalvoeding verminderen, omdat de dieren een uurtje in de z.g. weide zijn geweest.
De bosschen zou ik stellig voor het vee sluiten. Ik bedoel dit; de bosschen, waar het vee schade doet, worden vannbsp;wege het boschwezen afgesloten, zoodat het vee er nietnbsp;in kan komen. Tevens wordt in de dessa bekend gemaakt,nbsp;dat de afgesloten bosschen voor het vee verboden zijn.nbsp;Komen ze er toch in, dan kan er gestraft worden.
Blijven de boschperceelen open, en alleen op papier verboden, dan zal men te vaak onbillijk straffen. De omrastering zal wat geld kosten, als dal echter niet opweegtnbsp;tegen de schade, die het vee en de boljah-augon 's andersnbsp;doen, dan late men ze maar vrij.
In deze mag de Regeering of het hoofd van een gewest niet tegen afdoende maatregelen op zien, liet geldt hier een dubbel belang, dat van de bosschen en dat vannbsp;den veestapel. Een bezwaar zou kunnen worden geopperd,nbsp;dat de bevolking aan de huidige manier van veehoudingnbsp;gewend is en dat het nu zal voorkomen, dat een eigenaar,nbsp;die wat veel, b. v. 8 è 10 ilieren heeft, deze niet kan onderhouden met stalvoeding. Welnu, dan zal het gevolg zijn.
-ocr page 37-21
dat hij wat minder lioiiden, maar de dieren dan beter verzorgt. We krijgen eene meer intensieve veeteelt, ennbsp;dat willen we juist.
Om van den zorgeloozen veehouder gedaan te krijgen, dat luj op tijd zijn veevoeder vetzamelt, dat hij lgt;et goednbsp;doet en een voldoende vooriaad opslaat, daarvoor zal takt ennbsp;geduid noodig zijn van de kant van de besturende ambtenaren.
Eene gewone printcih alleen is niet voldoende, we krijgen dan, wat jnen nn ook wel hier en daar ziet, dat op enkelenbsp;erven een hoopje stroo ligt, onder een z. g. afdakje; natnbsp;binnengehaald en slecht verzorgd, is liet na een maandnbsp;schimmelig en muf en hoort men, ,het vee wil het nietnbsp;elen”. Natuurlijk niet, dat ligt voor de liaiid. Dergelijkenbsp;dingen moeten goed gedaan worden, anders kan men zenbsp;beter achteiwege laten.
Wij veeartsen kunnen richting aangeven, in ons groot ressort echter slechts weinig op de uitvoering letten.
Wel ligt het »)p onzen weg de ambtenaren van B.B. van het groote belang er van te overtuigen en hun voor zulkenbsp;zaken te intresseeren.
Dat stalvoeding door te voeren is zien we aan Madoera. Dit betrekkelijk kleine eiland staat, wat getalsterkte vannbsp;den veestapel aangaat, als ook wat betreft het aantal dierennbsp;Pvr 1000 Inlanders en dat per 1000 baoe’s oppervlaktenbsp;beplanten grond, bovenaan. Ook het aantal dieren, pernbsp;jaar uitgevoerd, bedraagt aanzienlijk meer dan dat vanéénnbsp;ander gewest, en juist Madoera kan worden aangehaaldnbsp;als een voorbeeld, het meest sprekende hier in Indië, waarnbsp;stalverpleging en stalvoeding hoofdzaak is.
Eene tweede zaak van belang is de stalling. We leven, wat dat aangaat, in Indië onder zeer gunstige verhoudingen.nbsp;Het warme klimaat maakt eeti dichten en kostbaren stalnbsp;absoluut overbodig. Tweeërlei wijze van stalling zien wenbsp;bier in toepassing gebracht; de eene, waarbij een onbepaaldnbsp;aantal dieren van verschillende eigenaren gezamenlijk in
-ocr page 38-ééiieii stal worden geliondcn, en de tweede, waarbij elke eigenaar stalling heeft voor zijn vee.
Het eerste systeem zag men vroeger meer dan thans, toch treft men het nog hier en daar aan. Voor het veenbsp;van een doekoehan of een gedeelte daarvan is een sinknbsp;grond gereserveerd, met een pagger omheind en voorziennbsp;van pinnen in den grond, voor het aanbinden van het vee.nbsp;Dikwijls, lang niet altijd, is het overdekt. Een klein afdakjenbsp;bij den ingang dient voor slaapplaats van den waker. Onvoldoende beschut tegen de klimaatsinvloeden, die zich innbsp;Indié toch ook kunnen doen gelden, slecht verzorgd, vaaknbsp;onvoldoende en ongeregeld gevoed, spreekt het wel vannbsp;zelf, dat deze wijze van veehonding zeer af te keuren is.nbsp;Ook zal het gevaar voor verbreiding van alle mogelijkenbsp;ziekten onder het vee hierdoor sterk vermeerderen.
Men heeft de z.g. „kanJanf» koempoelaii” ingesteld vooi-namelijk uit een politioneel oogpunt, de Irewaking zou gemakkelijker en beter kunnen geschieden. Dit voordeel isnbsp;zeer twijfelachtig; er zijn toch streken waar juist denbsp;veediefstallen sterk verminderd zijn, toen met het systeemnbsp;van kandang koempoelan is gebroken.
In elk geval zijn de nadeelen zoo groot, dat overal, waar deze oer-instellingen nog beslaan, ze zoo spoedig mogelijknbsp;dienen te verdwijnen, om plaats te maken voor afzonderlijkenbsp;stallen.
De tweede manier is, dat elke eigenaar voor zijn vee eene eigen stalling heeft. De stalling is zeer eenvoudig en kannbsp;met het oog op de financiële gesteldheid van den eigenaarnbsp;ook niet anders zijn.
Dikwijls worden de ilieieii in huis gestald. Extra uitgaven voor stalling heeft men dan heelemaal niet en het toezichtnbsp;is gemakkelijk, daar diefstal en batjok (het verwonden dernbsp;dieren, meest uit wraak) zeer moeilijk zijn. Dal het uiteennbsp;hygiënisch oogpunt, voor mensch en dier, af te keuren is,nbsp;spreekt wel van zelf. Eene behoorlijke dessa-politie en als
-ocr page 39-23
gevolg daarvan meerdere bezitszekerheid voor den Inlander zal hieraan een einde kunnen maken en dan zal algemeennbsp;worden, wat men nu al veel ziet, een stal op het erf vannbsp;den veebezitter.
De verschillende modellen van stallen, de eene al primitiever en vuiler dan de andere, zal ik hier niet beschrijven, alleen aangeven, op welke manier ik de stal zou maken.
Op het erf wordt, al naar gelang van het aantal dieren, een meer of minder groot, vrij hoog gelegen stuk grondnbsp;aangestampt, waaromheen een vlakke goot aangelegd wordtnbsp;Voor den afvoer van water. Het geheel wordt van een daknbsp;voorzien, dat ruim uitsteekt en in de goot afwatert. De palen,nbsp;die het dak stutten, zijn door een paar dwarshouten (ofnbsp;bamboe) verbonden zoodat de stal afgesloten is en alleennbsp;eetr paar verschuifbare palangs in- en uitgang kunnen ver-leenen. Wanneer deze stal met een laagje stroo wordt belegd,nbsp;beantwoordt hij voortreffelijk aan het doel. Het stroonbsp;is van veel belang, daar het de urine en de vochtennbsp;uit de mest bindt, deze dus bewaart en meteen voorkomtnbsp;dal de bodem van den stal daarmee te veel wordt doorbrokken. Bovendien krijgt de mest nu ze met stroo gemengd is,nbsp;3ls sti ucluurverbeteraar van den bodem veel meer waarde. Denbsp;niest en het natte stroo moeten geregeld worden weggehaaldnbsp;en de bodem zoo nu en dan gelijk gemaakt. Ook kan hetnbsp;over weging verdienen bij te zachten grond dezen met gevlochten bamboe (bilik) te beleggen, waarop dan het stroo komt.
Bij deze primitieve, doch praktische stallen behooren 2 dingen; een overdekte mestkiiil en een afdak, waar hetnbsp;stroo wordt bewaard. De rnestkuil make men niet ver vannbsp;den stal, ongeveer 1 M. diep. De bodem wordt goed aangestampt en nret een laag stroo bedekt; hierop wordt de mestnbsp;geworpen, die dagelijks rrit den stal wordt gehaald, Eenenbsp;behoorlijke overdekking houdt zon en regenwater buiten,nbsp;terwijl tevens gezorgd moet worden, dat grondwater ennbsp;het water van het dak niet in de mest terecht komen.
-ocr page 40-24
Over lie stroobewaarplaals sprak ik reeils bij ile voeding. Het beste stroo is voor voedsel, het slechtere en wat vannbsp;het goede ovetl)lijft voor strooisel.
De aldus aangegeven stalling is hoogst eenvoudig, doch voldoende en uiterst goedkoop.
Men vindt nog, in de verslagen van de niindeie-welvaait coiuinissie wordt er ook over gesproken, voorstanders vannbsp;het oprichten van nioiielhoeven. Deze zouden moeten wordennbsp;opgericht en gedreven door het gouvernement, om dennbsp;inlander als voorbeeld te dienen.
Met spreekt van zelf dat znike luxe-instellingen, want dat worden ze uit den aard, geen praktisch nut hebben.nbsp;Voorbeelden kunnen goed werken, wanneer ze nagevolgdnbsp;kunnen worden en binnen hel begrip van den Inlandernbsp;vallen. In het gewest Rembang worden bij eiken stal vannbsp;een dekstier een inestkuil en een sttooberg gemaakt, naarnbsp;het beschreven model. De mest wordt geregeld weggehaald en is, nu reeds, zeer gewild. De stal is solider ennbsp;duurder dan die, welke op het erf van den veehouder wordtnbsp;aangelegd, doch wordt ook door de geheele dessa bekostigd.nbsp;Ik stel me voor dat een dergelijk voorbeeld op den duur.nbsp;gunstig zal werken.
Hel gebruik, dal van hel vee wordt gemaakt, is, zooals gezegd, voor den arbeid en voor dé slacht. Het laatstenbsp;wordt onder een afzonderlijk hoofdstuk (atzet) behandeld,nbsp;over het eerste hier een enkel woordje. Voor den veldarbeid wordt in hoofdzaak het vronwelijk vee gebezigd.nbsp;Vele grondbezitters hebben ook niet anders of bijna nietnbsp;anders dan vroiiwclijke dieren, de mannelijke gaan reedsnbsp;vroeg in handen van handelaren, komen verder bij karre-voerders en slagers te recht.
Wc zien het gebruik, vooral voor transportdiensten, vaak in misbruik ontaarden, zoodal het wel overweging verdient,nbsp;hiertegen wetlelijke bepalingen te maken.
Evenals dit voor de paarden is gedaan, zou het gebruik
-ocr page 41-25
van joii^e Minderen en karbouwen veibnden kunnen worden en voor dien dienst alleen dieren iuo|gt;en woideii loe(gt;elalen,nbsp;die niinslens een paar scliuivels hebben. Thans ziet mennbsp;jon|;e dieren voor den grobak, die nog geen enkel paarnbsp;landen gewisseld hebben; dit zijn in den legel exemplaren,nbsp;die voor de toekomst het meest beloven. Dal op dezenbsp;manier veel goed liekmateriaal verknoeid wordt en de dierennbsp;veel Ie vioeg versleten zijn, spreekt wel van zelf.
Zoolang wellelijke bepalingen dit niet verbieden zouden adminisiratcnrs van ondernemingen en fabrieken, van bosch-perceelen, kortom alten, die een groot aantal trekdieren innbsp;in hun dienst hebben, hierop kunnen letten. Hel is tochnbsp;ook hun direkl belang, dal de veestapel gespaard wordt ennbsp;niet de beste exemplaren voor hun tijd opgebruikt wordennbsp;en niet de helft presleeren, van wal ze bij goed gebruiknbsp;zouden kunnen doen.
Ook hel gebrrrik van vroirwelijk vee voor Iransporldiertslert zou ik willert verbodert zien. Waar heit toch de rolnbsp;toegewezen is, voor de progeniluur Ie zorgen en meteen hetnbsp;huiswerk (de veldarbeid) te verrichten, zijn ze al behoorlijknbsp;.-bedeeld, en kan de tiansporldienst wel aan de andere helftnbsp;worden overgelalen.
Eéne zaak, die beslist meer aandacht verdient, vooral van de kant van ^iel Departement van Landbouw, is Ienbsp;zorgen dat de trekdieren beslogen worden.
liet voordeel van een goed hoefbeslag bij paaiden wordt alom ingezien, ook de Inlander is daarvan doordrongennbsp;en tol in de diepste binnenlanden ziel men hel lioefbe.slagnbsp;loegepast. Met hel klanwbeslog moet hel evenzoo gaan.
De hoogst primitieve manier, die nu nog gevolgd wordt om de klauwen van de trekdieren voor Ie spoedige afslijting te behoeden, de talrijke kienpelhcden, die hel gevolgnbsp;zijn van onvoldoende en oiipiaklische klaiiwbescherming,nbsp;de vele dagen, die verloren gaan, omdat de trekdieren nietnbsp;kunnen werken, moesten al lang lol hel verledene behooieii.
-ocr page 42-III Brilscli-liiciië, in Deli, zien we een eeiivouciip; klauwbeslaj» toejiepast, het vokloet en is jjoedkoop; veel goeclkoopernbsp;clan de sandalen van leer of van autobanden gemaakt,nbsp;die hier in gebruik zijn.
Door mij werden te Salaliga pogingen gedaan, om het beslag hier ingang te doen vinden. Geldelijk werd ik daarinnbsp;gesteund door de Vereeniging ter bevoidering van landbouw en veeteelt te Salatiga, en door enkele particulierenbsp;ondernetiiingen; een paar handige klingaleezen werden uitnbsp;Deli betrokken.
Ik heb ondervonden, dat er groote moeilijkheden te overwinnen zijn, in hoofdzaak bestaande in het vooroordeel tegen het nieuwe en in het uitschakelen van mandoers en dergelijkenbsp;invloedrijke personen, die bij de bestaande toestanden belangnbsp;hebben. Toch heeft het succes gehad en zat hel op enkelenbsp;ondernemingen in ’t gebergte en op een paar suikerfabrieken,nbsp;worden doorgezet.
Van groüten invloed op het veeteeltbedrijf is de c«s//alt;/e. Deze is niet inheemsch in Indiö; alleen daar, waar men eenenbsp;Hiiuloe-bevolking heeft (Bati), vindt ze algemeene toepassing;nbsp;bij de Mohamedanen niet. Toch zullen ook zij er toenbsp;moeten overgaan, want zonder algemeene ingevoerde castratienbsp;zullen alle middelen, die aangewend worden ter bevorderingnbsp;van de veeteelt slechts matig succes kunnen hebben. Daarnbsp;de bevolking niet alleen de castratie niet voorstaat, dochnbsp;over het algemeen eene tegenstandster er van is, zal eenenbsp;algemeene ontmanning alleen tnet eenigen dwang tot standnbsp;kunnen komen.
De bezwaren, die de bevolking tegen de castratie op werpt, zijn niet uit de lucht gegrepen. Ben ethisch of godsdienstignbsp;karakter hebben ze niet, ook al wonit dat veel beweerd,nbsp;ze hebben ecliter eene praktische kant. De klacht is — „denbsp;dieren zijn gecastreerd minder waard” — en dat is waar.
De dieien, waarvoor de hoogste prijzen gemaakt worden, zijn die, welke voor trauspoitdiensten, voor den grobak.
-ocr page 43-27
weRj»aaii, eii een grobak-voeider heeft liever een stier dan een castiaat en betaalt daarvoor meer, omdat de stiernbsp;zwaarder wordt en steikei is. Wij kunnen daaite^en welnbsp;aanvoeren, dal een os kalmei is, zich ^emakkelijkei voedt,nbsp;doch de hoofdzaak voor hem, het meerdere gewicht, denbsp;meerdere kracht, dat vooral voor kleine rassen geldt, kunnennbsp;wij niet loochenen. Door de castratie kiijgt het individunbsp;meer liet vronwelijk type, het verliest aan massa, aannbsp;kracht en aan energie. Wij weten dit zeer goed, op denbsp;racebaan gaan we immers ook hengsten extra belasting geven.nbsp;Bij de gioote, zware rassen zonden de stieren te zwaar, vaaknbsp;onhandelbaar en gevaarlijk worden, bij de kleinere rassennbsp;is dit niet het geval.
Hel groole meerendeel der jonge mannelijke dieren woidt echter verkocht voor de slacht. Ook dan bepaalt het gewicht den prijs. Hier vraagt de opkooper voor de slachtbank niet naar vleesch wat fijn van vezel is en behoorlijknbsp;met vet doorregen, hij taxeert het slachtgewicht en betaaltnbsp;daarnaar, 't Is ook hier dus de massa, die betaald wordt,nbsp;en aangezien een slier zwaarder is dan een os, brengt denbsp;eerste meer geld op.
Waar persoonlijke belangen zich tegen de castratie zouden kunnen verzetten, zoo mag dit toch in geen geval van invloednbsp;zijn om ze, als zijnde een noodzakelijkheid voor den vooruitgang van den veestapel, met minder kracht door te zetten.nbsp;Het kan ons alleen eene overweging zijn, om waar hetnbsp;mogelijk is, met de genoemde bezwaren rekening te houden,nbsp;het doel moet toch zijn, rie bevolking voor de castratie Ienbsp;winnen.
Voor algemeene invoering is vooralsnog dwang noodig. Bepalingen en keuren om het laten hisloopen van slierennbsp;boven den 2 jarigen leeftijd te verbieden, eene hoogerenbsp;pi ijs Ie besteden voor ossenvleesch, ilal voor liet leger wordtnbsp;gekocht en zoo meei. zijn slechts lapmiddelen, die. dal heeftnbsp;de ondervinding leeds lang geleerd, niet tot hel doel voeten.
-ocr page 44-28
Strengere inidilelen, als eene belasting op, niet goed gekeurde stieren, zou meer uit wei ken, doch daartoe zal hel voorloopig nog wel niet komen. Gelukkig gaat de besluurs-invloed nog wel zoo ver, dat met een z.g. „printab aloes”nbsp;heel veel kan worden bereikt. Ik wil hieronder medenbsp;deelen, hoe de zaak in Rembang is geregeld en geloofnbsp;wel, dat dit als voorbeeld kan dienen.
Op vastgestelde data worden door het bestuur de stieren ouder dan één jaar verzameld. De plaatsen, waar de dierennbsp;gebracht worden zijn zoo gekozen, dat de afstanden tot denbsp;betrokken dessa’s niet te groot zijn; meestal zijn. het drienbsp;plaatsen per onderdistrict. Dit bijeenroepen geschiedt innbsp;een tijd, dat de dieren en ook de eigenaren niet veel werknbsp;hebben, d i. na den veldarbeid. Van elke doekoehan wordennbsp;de dieren bij elkaar gezet, hieruit bepaalt de veearts, welkenbsp;gecastreerd zullen worden, en welke daarvan zijn vrijgesteld.nbsp;Op ongeveer 20 volwassen vrouwelijke dieren wordt éénnbsp;slier gehouden. Het getal 20 is niet hoog, echter staatnbsp;men voor het feit, dat er steeds van de uitgezóchte dierennbsp;verkocht worden. Neemt men de vei houding van 1 op 50nbsp;of meer, zooals ik wel heb hooreii aaiigeveii, dan looptnbsp;men groote kans, te veel te castreeieii en te weinig geboortennbsp;te krijgen.
In dessa’s, waar een officieele dekstier staat, wordt voor dezen een 60 tot 80 tal vrouwelijke dieren berekend, ’tnbsp;Spreekt vaii zelf, dat de beste der aanwezige slieren wordennbsp;aangehouden.
Met brandmerken van deze dieren acht ik overbodig en daarom verkeerd; men kan de eigenaren toch niet dwingennbsp;ze aan te houden. Zijn ouder de resleerenden nog exemplaren, die goed zijn, waaruit flinke grobakstieren kunnennbsp;groeien en die, als ze eeiis aan de voortteling deel nemen,nbsp;de goede zaak in geen geval schaden, dan worden deze,nbsp;indien de eigenaar het wenscht, ook aangehouden. In ditnbsp;opzicht wordt dus zoo veel mogelijk tegemoet gekomen
-ocr page 45-29
aaii het verzoek, oni goede slieren aan Ie lionden. Minder goede en slechle exemplaien worden onverbiddelijk onimand.
De beweiking geschiedt onder toezicht van den veearts, door de veeinaniri’s. die daaiin worden geliolpen door opgeleide castreerders. In elk oiiderdistrict zijn eenige lui.nbsp;meestal gereciuleerd uit de dessa-politie. die met de operatienbsp;veitrouwd zijn en geregeld mede helpen.
Voor de bewerking wordt door de vee-eigenaren betaald, en op dit punt ben ik het met de bestaande regeling nietnbsp;geheel eens. Het mag bevreemdend heelen. dat dezenbsp;belangrijke zaak van uil Buitenzorg zoo eigenaardig geregeldnbsp;of eigenlijk niet geregeld is. Van gouvernementswege wordennbsp;castreer-instrumenten verstrekt, er wordt op castratie aangedrongen, doch geld wordt er niet voor loegesinan. tenminstenbsp;niet voor elk ressort. Een desbetreffend verzoek voor hetnbsp;ressort Salatiga bleef onbeantwoord, een voor hel ressortnbsp;Rembang kieeg afwijzende beschikking, liet ressort Kedoenbsp;verkeert in gunstiger omstandigheid, daar wordt voor elkenbsp;castratie door het Depailenient van Landbouw ƒ 0.25.nbsp;betaald. In de ie.s.sorten Salatiga en Rembang wordt van dennbsp;eigenaar 15 tol 25 cent per dier gevraagd, om de onkosten tenbsp;dekken. Moe het elders is. weet ik niet.
Wil en kan het Departement van Landbouw alle kosten dragen, dan moet een vast tarief voor elke castratie wordennbsp;vastgesteld; dit zal niet meer behoeven Ie zijn dan 5 centnbsp;per dier. De bewerking is zoo eenvoudig en geschied zoonbsp;snel. dat een opgeleide casireerder tegen dat tarief nog eennbsp;goed dagloon kan verdienen. Wordt het bedrag een te hoogenbsp;post voor hetgeen voor de veeteelt is toegeslaan en moetnbsp;men de bevolking zelf een deel van de kosten laten dragen,nbsp;dan zou ik alleen voor de ressorten, waar begonnen wordt.nbsp;Regeerings-snbsidie willen geven, è raison van 5 cent pernbsp;castratie. Daar waar de bewerking meer algemeen isnbsp;geworden en de dwang langzamerhand kan veislappen ennbsp;geheel verdwijnen (Rembang), verschafte men alleen de
-ocr page 46-30
itisiriimenten eii late men de hevolkinj» liet andere betalen. Het tarief dient steeds zoo laaj» inoj^elijk gesteld, en denbsp;veearts blijve in elk geval voorloopig de leiding honden.
We komen nn tot een zaak die den fokker liet meest interesseert, n.1. de afzet.
Een ruime en goede afzet voor het vee, dat verkocht moet worden is een noodzakelijk iels, eene hoofdzaak voordenbsp;fokkerij. Alles dient in het werk te worilen gesteld omnbsp;dezen te bevorderen, zonder goeden afzet zal het niet mogelijknbsp;zijn, van de veeteelt een winstgevend nevenbedrijf Ie makennbsp;en dat moet toch ons doel zijn. Nooit moge men trachtennbsp;de veeteelt plaatselijk vooruit te brengen, of goede fokdierennbsp;in een streek te houden door den handel Ie bemoeilijkennbsp;of den afzet tegen Ie gaan. Dit is volgens mijne opvattingnbsp;een absoluut verkeerd beginsel.
Ik wil trachten door een voorbeeld duidelijk te maken wat ik bedoel. Op de tentoonstelling van 1913 te Salatiga,nbsp;destijds mijn ressort, werden een vrij groot aantal jongenbsp;stieren, gekruist liengaalsch en enkele gekruist Australisch,nbsp;aangebracht, alle afkomstig uit de afdeeling Salatiga. Denbsp;eigenaren wisten, dat er liefhebbers en koopers zouden komen en wenschten, iets wat heel natuurlijk is, van dezenbsp;gelegenheid te profileeren, om goede prijzen voor hun veenbsp;te maken.
Men moet bedenken, dat deze dieren 2 en 3 jaar oud, voor den fokker verkoops-nialeriaal zijn, waarmede ze zoonbsp;mogelijk de kosten van hel bedrijf moeten dekken.
Als regel gaan deze dieren op dien leeftijd en dikwijls al vroeger naar de grobakvoerders en zijn dan zoo goednbsp;als vetloren voor de fokkerij. Nu hadden velen op denbsp;letdoonslelling, die al maanden van Ie voren bekend gemaaktnbsp;was, gewacht, hopende betere prijzen te kunnen bedingen.nbsp;Dit is volkomen gelukt. Een 50 tal stieren werden doornbsp;veeartsen van elders gekocht en bleven voor de fokkerijnbsp;bewaard, terwijl de verkoopers, zeer tevreden met de mooie
-ocr page 47-31
prijzen, hierin eene aaninoetliging zagen voor het fokken van dergelijke dieren. Had ik nu, om de dieren in denbsp;afdeeling Ie houden, dezen verkoop moeten bemoeilijken?nbsp;Verondersteld, dal ik voor de fokkerij in Salaliga verscheidene van de dieren had kunnen gebruiken, dan had hefnbsp;op mijn weg gelegen, op de markt hoogere prijzen te besteden dan de andere koopers, en niet, om den verkoopnbsp;te bemoeilijken en den fokkers ecne gelegenheid te benemennbsp;flinke prijzen voor hunne dieren Ie maken. Op die maniernbsp;helpt men de fokkers niet. Het geval deed zich echternbsp;voor, dat ik voor deze streken, waar reeds lang gekruistnbsp;is, weinig exemplaren kan gebruiken, en voor die enkelenbsp;dieren geen geld beschikbaar had.
Mijn idee was, van deze tentoonstelling een markt Ie maken, voornamelijk van fokvee (jonge slieren) en hooptenbsp;daarmee de fokkers van dienst te zijn en collega’s aannbsp;fokvee te helpen.
Direkl na de tentoonstelling deed ik een voorstel, om van het geld, jaailijks loegeslaan als aanhoudings-premies voornbsp;jong vrouwelijk fokvee en bijna nooit in zijn geheel besteed,nbsp;een deel Ie mogen aanwenden om superieure jonge slierennbsp;te primeeren en op die manier in de afdeeling te houden.nbsp;Ik kreeg op dit voorstel geen antwoord. Gaarne had ik ooknbsp;een 12-lal jonge stieren uit de afdeeling Kendal, waarnbsp;veel langer met Onggole bloed is gewerkt, naar Salatiganbsp;gehaald.
De daarvoor bijeeti gebrachte gelden waren beperkt waarom ik Vrij transport vroeg voor de dieren. Ook dit werd niet ingewilligd.
Was mijne opvatting in deze onjuist. Ik kan het niet inzien.
De groote afneemsler voor het vee is de slacht. Mag men opgaven uil het jaarverslag van den Burgerlijkennbsp;veearlsenijkundigen dienst over 1913 vertrouwen, dan werdennbsp;op Java en Madoera dal jaar geslacht 240229 runderen en
-ocr page 48-32
182649 buffels. Voor een veestapel, tellende 2970547 runderen en 2415562 buffels, is dit niet onaanzienlijk.
De slacht is het afzet}»ebieii voor het j^roote meerendeel der jonge stieren en ossen; ook het andere vee, dat alsnbsp;werkvee zijn waarde verliest, wordt door de slacht opgeruimd.nbsp;Wanneer een Inlander ziet, dat zijn dier minder wordt, isnbsp;hij in den regel de natuur voor en slacht het of verkooptnbsp;het aan den slager. Met aantal dieren, dat sterft „sebabnbsp;soedah toewa”, is al lieel klein. Dit is een nalnurlijk verschijnsel. Ook in andere landen ziet men itat; als de dierennbsp;minder proiluklief worden ruimt men ze op. Alleen Indiënbsp;maakt dit veischil, dat ze hier veelal te lang worden aangehouden, vooral de vrouwelijke dieren, en dan ten slotte bijnanbsp;geen waarde meer hebben. De veibodsbepalingen die hetnbsp;slachten van vrouwelijk vee bemoeilijken, zijn hiervan voornbsp;een groot deel oorzaak. Volgens Staatsblad van 1905 Nonbsp;416 is n.l. liet slachten van vronwelijk vee, dat nog gescliiktnbsp;is voor de fokkerij, verboden. De beorrrdeeling gescliieddenbsp;door den gouv. veeaits of . . . door deskundigen, door helnbsp;hoofd van Qewestelijk Bestnnr aan te wijzen. Als regelnbsp;werden de Inlandsche besturende ambtenaren en ook dessa-hoofden als deskundigen aangewezen. Dit heeft tengevolgenbsp;gehad, dat hier en daar eenvoiulig door het districts-ofnbsp;onderdisiricishoofd de geheele slacht van vronwelijk veenbsp;werd veiboden, aangezien ze zicli zeif niet capable, of tenbsp;gemakzuchtig bevonden, om dieren op hunnen fokwaardenbsp;Ie keuren.
Eldeis Irekwam men de vergunning tegen een donceniije, op andere plaatsen werd deze maar zoo gegeven. Een ennbsp;ander was ooi zaak dat er toch een groot aantal goedenbsp;viouwelijke dieren onder het slagersmes vielen, waaropnbsp;door liet Depai lenient van Landbouw nog eens op de richtigenbsp;toepassing van troven genoemd staatsblad werd gewezen,nbsp;met dien verslamte dat als deskundige alleen werd aangewezen, de gouvernementsveearts.
-ocr page 49-33
De te slachten vrouwelijke dieren zouden op bepaalde plaatsen moeten worden bijeengebracht, de gouverncments-veearts had, door het aangeven van een brandmerk, tenbsp;bepalen, welke dieren mochten worden geslacht.
Hiermede zijn dus de Inlandsclie besturende ambtenaren,
m. a.w. de Inlandsche schrijver of een „oppasquot; van bovengenoemde beoordeeling onllieven en wordt die in bevoegdenbsp;handen gesteld. Dit laatste is goed, maar toch heeft denbsp;bepaling m.i. een bezwaar, en wel een principieel bezwaar,
n. l. dit, dat de beoordeeling niet geschiedt daar, waar ditnbsp;behoort te gebeuren, op de plaats van slachten, maar bijnbsp;den veehouder.
Is het werkelijk een feit, dat er te veel goed vrouwelijk vee wordt geslacht, en dat de veestapel deze voortdurendenbsp;aderlating niet kan velen, dan plaatse men de slacht ondernbsp;betere contrOle dan tot op heden het geval is.
Waarom moet weer de veebezitter den last dragen, waarom moet hij weer op bepaalde tijden zijne dieren bijéénbrengen,nbsp;moet hem weer eens zijne onmondigheid getoond worden.nbsp;Aan de eene kant willen we hem vooruit helpen, meer zelfstandigheid bijbrengen, aan de andere kant ontnemen wenbsp;hem alle zeggingskracht. Hij moet maar weer goedvinden,nbsp;dat de ambtenaren voor hem uitzoeken, welke dieren hijnbsp;aannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;den slagernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mag verkoopen en welkenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niet,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ten
bewijze daarvan nbsp;nbsp;nbsp;wordt ernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;groot brandmeiknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ge
plaatst.
En nu een vraag; wanneer de slacht zelf niet onder betere cuntröle wordt geplaatst, wat helpt ons dan nog al het uitzoeken en brandmerken. De besproken maatregel dateertnbsp;al van een paar jaar terug, denkt men er nu te zijn? Iknbsp;sla nog eens het jaarverslag op van den Burgerlijken vee-artsenijkundigen dienst over 1913, en zie daar onder elkaarnbsp;slaan de volgende cijfers: geslacht op Java en Madoera;nbsp;runderennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240229,
buffels nbsp;nbsp;nbsp;:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;182649,
-ocr page 50-34
uitvoer van Inlieten, van Java en Madoeia; ruiulei luiitlen :nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;462857
huKelliuiden : nbsp;nbsp;nbsp;273725
ieinaiul, die met de dessatoestanden eenijjzins op de hoogte is, weet, datde cadavers van dieren, die aan een ziekte,nbsp;besinettelijk of niet, sterven, worden lie}gt;raven; de liuidennbsp;worden niet gebruikt, niet afgenomen.
De uitgevoerde huiden zijn derlialve bijna zonder uitzondering van geslaclite dieren. Deze cijfers geven te denken.
Eene zaak, waar ik hier ook de aandacht op meen te moeten vestigen is, dat de slaclitbelasting, ad. /¦3. per dier,nbsp;zeer hoog is.
Dit zal zeker een van de redenen zijn, dat er veel clandestien geslacht wordt. • Vele slachtdieren, oud vrouwelijk vee b.v., hebben niet meer slachtwaarde dan /2(), en daarvan wordt ƒ 3, zegge 15®/o. aan slaclitbelasting geheven.
Op deze, en andere uitgaven, die hef veeteeltbedrijf drukken, kom ik later terug.
De veehandel op Java en Madoera geschiedt als regel door tusschenpersonen, de z.g. halantiks en palangans.nbsp;De eersten zijn de echte makelaars die voor de eigenarennbsp;verkoopeii, nadat ze samen de op te brengen prijs hebbennbsp;vastgesteld. De palangans, die men o.a. in Rembang veelnbsp;aantreft, koopen vee in dessa of op de kleine markten ennbsp;verkoopen het elders weer, geheel voor eigen risico. Dezenbsp;tusschenpersonen beheerschen voor een gedeelte de markt.
Omtrent verdere bijzonderlieden dienaangaande vermeen ik te kunnen verwijzen naar een artikel van Dr. ’t Hokn,
(Deel XXVI afl. 5) over Coöperatie in den handel van 'ilachlninderen. Het doel van dit schrijven is, den fokkernbsp;zon veel mogelijk onafhankelijk Ie maken van genoemdenbsp;tusschenpersonen, opdat niet een aanzienlijk deel van dennbsp;verkoopsprijs van zijn rund in andere zakken terecht komt.
Met verhandelen van vee heeft meestal plaats op veemarkten. De markten zijn onder toezicht van een dessabe-
-ocr page 51-35
stuur, ook wel van een ambtenaar van B. B. of van bet üewestelijk Bestuur. Ook bier worden vaste licffinsennbsp;gedaan, die echter niet overal gelijk zijn. De bekende 25nbsp;cent voor bet veranderen van de\gt; pas, betaald ilus voornbsp;de verkochte dieren, wordt overal betaald. Verder wordtnbsp;veelal een passergeld geheven van 2';2 of 5 cent. Waarnbsp;de passars onder gewestelijk beheer staa»\ worden de geïirdenbsp;kwartjes voor een deel in de gewestelijke kas gestort, denbsp;rest verdeeld onder de passar-coininissie (schrijvers en politie). Ook waar het bestuur de zaak geregeld heeft, is ditnbsp;meest in dien trant ingericht. De andere heffingen, 2'/2 centnbsp;en 5 cent, onder „wang sapoe”, of „wang palohquot; bekend,nbsp;zijn meest clandestien, tenminste bij het bestuur vaak nietnbsp;bekend. Dat de bedragen aanzienlijk kunnen zijn, is duidelijk, als men bedenkt, dat op sommige passars (Bodjone-goro b.v.) per passardag wel vau 300 lot 500 dieren verkocht worden.
Passars zoowel als slachthuizen behooren in.i. onder direkte contröle te staan van gewestelijk- of gemeentebestuurnbsp;en van elk aangebracht dier dient een klein betirag tenbsp;worden gevraagd, zoo dat daaruit onderhoud en toezichtnbsp;kunnen worden bekostigd.
Voor de passars kan men aan de\r ingang iemand plaatsen met genummerde briefjes, waarvan elk binneti gebrachtnbsp;dier één op zijn horens geplakt krijgt. De coutrdle op denbsp;dieren en ook op de geïnde gelden is dan zeer gemakke-kelijk uit te oefenen.
Met Ie innen bedrag behoeft niet hoog te zijn, slechts enkele centen per dier. Wanneer men daarbij nog kannbsp;gedaan krijgen dal de onnutte veepassen verdwijnen, wordtnbsp;de veehandel aanmerkelijk vrijer en minder zwaar belast.
Al de kleine \iilgaven, die moeten worden gedaan, alvorens het verkochte dier zijtie bestemming heeft bereikt, zijn niet onaanzienlijk en vormen in vergelijk met de waardenbsp;van hel dier een hoog percent. Het begint al in de dessa.
-ocr page 52-36
waar aan den tjarik moet wortien betaald voor de pas, minstens 25 cent en als men jjaiiw |;eliolpen wil wordennbsp;meer, verder het bedrag op den passar, dan de kosten vannbsp;het vervoer, de verdienste van den makelaar, de slacht-belasting en zoo meer. Vele van deze posten herhalen zich,nbsp;als de verkoop niet direkt gelukt en hét dier één of meermalennbsp;mee terug genomen wordt naar huis.
Alle pogingen, om deze bedragen tot een minimum te verminderen kunnen niet anders dan lofwaardig zijn en dennbsp;veehandel zeer vooruit helpen.
Tot nu toe hebben we in hoofdzaak gesproken over bestaande toestanden en nagegaan, hoe hierin verbeteringnbsp;te brengen is. Het had in het algeTiieen betrekking op denbsp;verhouding en kon gelden voor alle streken, goed of mindernbsp;goed, waar vee gehouden moet worden. Wanneer op denbsp;aangegeven zaken behoorlijk acht wordt geslagen, kan daardoor de veehouding aanmerkelijk verlicht worden; om hetnbsp;op te voeren tot een voordeelig, tot een winstgevend neven-bedrijf, daarvoor is meer noodig, daarvoor zijn niet allenbsp;streken geschikt.
Alleen daar, waar de verhoudingen gunstig zijn, zal dit kunnen gelukken. Ik breng hier nog eens in herinneringnbsp;wat ik in den aanhef van mijn opstel over „keuze vannbsp;fokdieren” schreef, en wat ik noodig achtte voor een ren-deerend veeteeltbedrijf.
Willen we dit laatste beproeven, dan is het niet voldoende de omstandigheden voor veehouding te wijzigen, we moetennbsp;dan de veestapel zelf verbeteren. Evenals bij den landbouw moet de veeteelt meer intensief worden gedreveti,nbsp;moet elk dier op zich zelf meer produktief worden gemaakt.nbsp;Men kan dit op tweeërlei manier trachten te bereiken n.l.nbsp;door reine teelt, dus door verbetering van het inheemschenbsp;ras in zich zelf, en door kruising. Ik geef de voorkeurnbsp;aan het laatste. Mijne opinie is, dat men door kruising,nbsp;met daarvoor geschikte rassen spoediger resultaat krijgt en
-ocr page 53-37
meer bereikt. Zooals vroeger reeds werd opgemerkf, prefereer ik voor de liier bedoelde streken het Onggole ras.
Over zaken, de kruising, de keuze van fokdieren etc. aangaande, verwijs ik naar mijn vorig opstel in afl. 2 Dl.nbsp;XXVI. Daarin worden ook de verschillende methoden besproken, om binnenlands aan dekstieren te komen. Vooralnbsp;op de oprichting van stierendepóls wensch ik nog eensnbsp;de aandacht te vestigen.
Nog andere zaken zijn er, die daar niet behandeld werden en hier ter sprake kunnen komen %n die van gnnstigen invloed knnnen zijn op het veeteeltbedrijf, n.l. alle regee-ringsmaatregelen, die het aanhouden en het gebruiken vannbsp;goed fokmateriaal bevorderen en gemakkelijk maken.
Ik bedoel hiermede het primeeren van dieren, in de dessa of op tentoonstellingen.
Waar de veeteelt nog in een beginstadium is, moeten deze zaken van de regeering nitgaan, echter moet hetnbsp;streven voor zitten op dit gebied coöperatie, onderlingenbsp;samenwerking, in de hand te werken, zoodat op een toekomst aangestuurd wordt, waarin de veehouders zelf dezenbsp;zaken regelen, alleen daarin door de legeering wordennbsp;gesteund.
Eerst het premiestelsel. Men kan het premiestelsel uitstrekken tot alleen de mannelijke, lol alleen de vrouwelijke dieren, ook tot beide geslachten. Het duel moet zijn, hulpnbsp;in het algemeen, voor de groole massa van veehouders,nbsp;niet voor den enkeling. Vandaar dan ook, dal men meestalnbsp;een premiestelsel bepaald ziet tol dieren die, van algemeennbsp;nut zijn, n.l. de mannelijke fokdieren.
Waar de regeering, zooals reeds jaren geschiedt, zich sterk beijvert met de aanschaffing van goed mannelijknbsp;fokmateriaal, diene men in de tweede plaats volle aandachtnbsp;te schenken aan de aanhouding en het gebruik maken ernbsp;van, en juist in dat opzicht kunnen de primeeringen gunstignbsp;werken. De tegenwoordige richting in Indië is echter niet
-ocr page 54-38
deze, de piinieerin^ van jong vroiiwcUjk fokvee staat liiei bovenaan. Wil dit stelsel effect hebben, dan zullen duizendennbsp;dieren moeten worden geprimeerd, en wordt het zeer dinir,nbsp;want al te lage prijzen hebben geen zin, deze zullen opnbsp;aanhouding of verkoop geen invloed hebben. De bedoelingnbsp;is toch, de goede vronwelijke dieren voor de voorttelingnbsp;aan te honden, en ze niet te laten slachten of naar buitennbsp;uit fe voeren. Mijns inziens wordt dit echter voldoende en beter bereikt door de slacht onder goede contróle te stellennbsp;en eventueel een fe sterken nitvoer naar buiten tegen tenbsp;gaan. (verbod van nitvoer van goed vrouwelijk fokveenbsp;van Madoera b. v.) Van zelf worden dan deze dieren voornbsp;de voortteling benut, en er komt voor andere doeleindennbsp;meer geld beschikbaar. In de fokdistiicten, dat zijn denbsp;zulke, waar met kans van slagen de veeteelt goed kannbsp;worden aangepakt, geve men flinke aanhondingsprijzen voornbsp;jonge stieren, opdat deze niet reeds op tweejarigen leeftijdnbsp;verdwijnen, doch een jaartje langer in de dessa blijven,nbsp;waar ze van zelf op de stoppel- of andere weiden nuttignbsp;werk vinden.
Oudere stieren, die reeds als fokdier worden gebruikt, ook die welke van Gouverneinentswege verstrekt zijn, beloonenbsp;men naar hunne fokprestaties, naar hel aantal goede nakomelingen.
Hij het primeereii moet het doel, welke de fokkerij tracht te bereiken, onze basis zijn; door liet primeeren der stierennbsp;wordt de richting aangegeven en vastgelegd.
De premie’s zon ik willen doen uitreiken op eene tentoonstelling. Eene goed opgezette tentoonstelling werkt opvoedend en demonstratief. Ze geeft aanschouwelijk weer welke richting de fokkerij inneemt en welk resultaat reeds bereikt is;nbsp;ze werk aanmoedigend voor den beginner, beloonend voornbsp;diegenen, die reeds eenig succes hebben bereikt.
Onderstaand geef ik een programma weer, dat ik voor de tentoonstelling te Salatiga (1913) aangaf en dat werd gevolgd,
-ocr page 55-Groep A.
Jour vrouwelijk fokvee.
AaiihouiiiiiRspreinie's van ƒ 12.50 eii ƒ 10. per dier, nilReloofd door het Depaiteiiieiit vaii Landbouw, N en M.
Groep B.
Vronwelijk vee met kalveren.
De beoordeeliiiR Reschiedt in verband met proRenitunr en fokriclitiiiR.
Pi ijzen tot een bedraR van /200.—, te verdeelen als voiRt:
1 nbsp;nbsp;nbsp;piijs van ƒ 25.—,
2 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van , 20.—,
3 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van , 15.—,
18 prijzen van „ 5.—,
Groep C.
SpriiiRstieren met progenitnnr.
De beoordeeliiiR Rescliiedt als boven.
Pi ijzen tol een bedrag van ƒ 200.—, te verdeelen als volgt:
1 nbsp;nbsp;nbsp;prijs van } 25.—,
2 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van gt; 20.—,
3 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van , 15.—,
18 prijzen van „ nbsp;nbsp;nbsp;5.—.
Groep D.
Jonge stieren, 3 jaar (vier tanden gewisseld).
De beoordeeling geschiedt in verband met de fokrichting. F’rijzen tot een bedrag van / 200.—, te verdeelen als volgt:
1 nbsp;nbsp;nbsp;prijs van ƒ 25.—,
2 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van » 20.— ,
3 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van „ 15.—,
18 prijzen van „ nbsp;nbsp;nbsp;5.—,
. Groep E.
jonge stieren, twee jaar (twee tanden gewisseld).
De beoordeeling geschiedt als boven.
-ocr page 56-40
Prijzen tot een bedrag van ƒ 200.—, te vei iteelen als volgt:
1 nbsp;nbsp;nbsp;prijs van ƒ 25.—,
2 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van „ 20.—,
3 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van „ 15.—,
, nbsp;nbsp;nbsp;18 prijzen van „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.—,
Groep F.
Jonge stieren beneden twee jaren (nielkgebit).
De beoordeeling gescliiedt als boven.
Prijzen tot een bedrag van / KX3.—, te verdeelen als volgt:
1 nbsp;nbsp;nbsp;prijs van ƒ 20.—,
3 prijzen van „ 10.—,
2 nbsp;nbsp;nbsp;prijzen van „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.—,
8 prijzen van „ nbsp;nbsp;nbsp;2.50.
Groep G.
Groepen van dieren, toebehoorende aan een dessa of aan een eigenaar, die het beste de fokrichting weergeven.nbsp;Prijzen lot een bedrag van ƒ100.—, te verdeelen als volgt:nbsp;1 prijs van ƒ 50.—,
I prijs van „ 30.—,
1 prijs van „ 20.—,
N.B.
de fokrichting is;
type slacht- en trekvee met overwegend Onggole of. Australisch bloed.
De prijzen der laatste zes groepen worden uitgeloofd door de Vereeniging tot lievordering van landbouw en veeteelt te Salatiga.
De beoordeeling geschiedt door een jury.
Eerste prijs nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oranje,
tweede prijs nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rood,
derde prijs nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;blauw.
Beoordeeling van fokstieren en fokkoeien.
-ocr page 57-41
De eerste beoordeeling geschiedt op het oog, van de laatste 5 dieren volgens onderstaande scliaal.
I.
fokwaarde;
a. nbsp;nbsp;nbsp;progenituurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15
b. nbsp;nbsp;nbsp;afstamming en ras 10
c. nbsp;nbsp;nbsp;conditienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
30
exterieur:
a. nbsp;nbsp;nbsp;hoofd en hals
b. nbsp;nbsp;nbsp;romp
c. nbsp;nbsp;nbsp;beenen
d. nbsp;nbsp;nbsp;gang
totaal indruk
3
8
6
3
20
10
60
III.
totaal
Beoordeeling van de jonge stieren.
De eerste beoordeeling geschiedt op het oog, van de laatste 5 dieren volgens onderstaanden schaal.
I.
fokwaarde:
a. nbsp;nbsp;nbsp;ras en afstamming 15
b. nbsp;nbsp;nbsp;conditienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
20
exterieur; a. hoofd en halsnbsp;h. romp
c. nbsp;nbsp;nbsp;beenen
d. nbsp;nbsp;nbsp;gang
II.
3
8
6
3
20
10
50
III.
totaal indruk
totaal
N. B.
De fokkerij legt zich toe op een type slacht-en trekdier met overwegend Onggole of Australisch bloed.
I
-ocr page 58-42
Keiie derigt;elijkc pimtcnscliaal is m.i. niet uitgebreicl en werkt toch nelieel in de ricliting van de fokkerij.
Üe geprimeerde dieren, waaraan gedurende liet afgeloopen jaar eene premie was toegezegd, ontvangen deze op denbsp;tentoonstelling. Verder vinden de oudere fokdieren en hetnbsp;aankomende mannelijk gedeelte op het programma een plaats.
Waar verbeterd, waar gekinisi wordt, dient men een doel voor oogen te hebben en vast te stellen, hoe ver men wilnbsp;gaan. Wil men het bestaande ras geheel vervormen ennbsp;omfokken lot dal, wat voor de verbetering gebruikt wordt,nbsp;dan heeft men steeds door veisch bloed in te voeren gedurende vele geslachten door. Hier wil men echter aan denbsp;kruising een grens stellen, en een veeslag trachten te verkrijgen, dal na aan het Onggole staat, echter nog een bepaaldnbsp;percent Inlandsch bloed houdt.
We komen diis tot een grens, lol een generatie, dat men zegt, „nn voer ik geen vreemd bloed meer in, wil met denbsp;verkregen exemplaren onderling door fokkenquot;. Voor denbsp;beoordeeling van dezen giaad staan twee wegen open; mennbsp;kan deze op papier nagaan, of aan den veestapel. Voor hetnbsp;eerste zijn betrouwbare registers en stamboeken noodig,nbsp;waarvan, bij gebrek aan ander personeel, de bijhonding aannbsp;de dessahoofden en hunne schrijvers moet worden overgelaten. Dat dit alles trehalve nauwkeurig geschiedt is,nbsp;de capaciteiten van die heeren in aanmerking genomen,nbsp;eene natmirlijke zaak.
Elders, in Eriesland b.v., kost het al heel veel moeite, voor hel Friesch-rnndvee-stamlroek de registers etc. bij- ennbsp;in oide te honden.
Wij zijn hier dns in hoofdzaak aangewezen op de beoordeeling van den veestapel zelf en de jaailijksche selectie voor de castratie geeft ons daarvoor eene goede gelegenheid.
In sommige gevallen, waar omtrent bepaalde individuen meerdere gegevens noodig zijn, kunnen de registers, dienbsp;al zijn ze niet geheel betrouwbaar, van nut zijn. Denkt
\
-ocr page 59-men, dat de ^reiis is bereikt, dat we iii de streek reeds vele individuen aantreffen, die aan liet gestelde duel beantwoorden, dan kunnen we verder gaan, en is de tijd gekomen voornbsp;fukvereenigingen, stamboeken enz.
De fukvereenigingen mueten niet te gruut zijn. zuudat men liet overzicht niet verliest. In goede streken kan mennbsp;verschillende oprichten, die elk voor zich hoogstens enkele dessa’s omvatten. Het denkbeeld van Dr. 't Moknnbsp;om deze fokvereenigingen met geld te steunen en dit innbsp;materiaal ii.l. jonge stieren, terug te vragen lijkt mijnbsp;zeer praktisch.
In die streken dient dan het veeartsenijknndig personeel nitgebreid te worden, teneinde behulpzaam te zijn bij hetnbsp;opmaken van de registers en het richtige bijhonden daarvan.
Nauwkeurig dient dan te worden nagegaan, of de verkregen prodnkten in de fokkerij betrouwbaar blijken, of men niet toch weer terugslag krijgt naar het inheemsche bloed.
In dit geval zou men nog niet buiten het vreemde ras kunnen en zoo nu en dan nog in moeten voeren.
Hiermede geloof ik in hoofdzaak behandeld te hebben, wat het veeteeltbedrijf in Indië is, welk een belangrijkenbsp;plaats het naast den landbouw in de volkshuishouding inneemt, en wat gedaan kan worden om het tot hooger peilnbsp;op te voeren.
Nogmaals vestig ik er de aandacht op, dat het verhandelde betrekking heeft op cultuurlanden van Java en Madoera. Landen als Soembawa en andere kleine Soenda-eilanden,nbsp;enkele bergstreken van Java en Sumatra en dergelijke, waarnbsp;de landbouw op den achtergrond tieedt en veeteelt hoofd-schotel is, vallen hier buiten. Hierover later eens.
Rembang, Januari 1915.
-ocr page 60-DOOK
C A. HACKI;R
Met vierde te behandelen giassengeslaclit draajgt;t den naam van Poniciim. Dit woord wordt door sommigen afgeleidnbsp;van het Latijnsche panis, brood, en zou dus met bioodgiasnbsp;vertaald kunnen worden. Dit zinspeelt op hel gebruik, datnbsp;vroeger van Setaria italicn (Panicmn italicum) gemaakt werd.nbsp;Anderen leiden hel woord Paniciitn af van het Latijnschenbsp;portico, pluim. De naam zon dan zinspelen op de bloeiwijzenbsp;van een der langst bekende soorten, Poniciini tnilioceiim.
De botanische kenmerken van hel geslacht Panicum zijn de volgende:
Paniciini /.. ')
Aaitjes vereenigd tot pluimen of tot trosvormig gerangschikte aren, met liet dragend steeltje geleed ^), 1—2bloemig, langwerpig, eivormig, zelden bolvonnig of scheef omgekeerdnbsp;eivorinig spits of stomp, rolrond of ruggelings samengediukt,nbsp;meestal ongenaaid, nooit met lange, zijdeachtige haren bezet,nbsp;g, gewoonlijk korter dan gj, evenals deze loos, gj en gjnbsp;doorgaans ongeveer even lang, 3—.v,-nervig, langwerpig,nbsp;eivormig of lancetvoimig, pj al of niet aanwezig. B3 ofnbsp;o,met 3 of zonder meeldraden. B4 1^, g4 langwerpig, eirondnbsp;of lancetvorinig, vliezig of om de vrucht vei hard, p4 aanwezig,nbsp;meeldraden in 1)4 3, tijdens den bloei tnsschen den top dernbsp;beide kafjes naar buiten tredend. Stijlen 2, vrij of alleennbsp;onder aan den voet vergroeid. Vincht niet met de omhullendenbsp;kafjes vergroeid.
') Hier wordt de oiiigrciizinn door j. I). IIookkr (jevolRd.
’) Hierdoor onderaclieidt liet gras zicti van Isachne. Daar is de tiarspil boven de beide looze gliiniae geleed, l)ij Panicum eronder,
-ocr page 61- -ocr page 62- -ocr page 63-45
Eeiijarifte of overblijveiule grassen van zeer verscliillleiulen liahitns. Soorten zeer talrijk, in alle gcniatigcle en vooral innbsp;tropische en subtropische gewesten.
Hoeveel soorten van Panicum er op Java zijn, waag ik thans nog niet te beslissen, ik schat het aantal op ongeveernbsp;30. Een sleutel tot de soorten kan pas aan het einde vannbsp;de bespreking van het geslacht worden gegeven.
Panicum maximum Jacq, Icones plant, lariariiin 1, tab 13.
var. communis NKts. Zie plaat XXVI.
De soortnaam maximum beteekent zeet groot, de grootste.
De variëteitsnaain communis beieeketd gewoon. Je gewone.
Behalve als Panicum maximum vindt men het gras nog in de liter atuur vermeld als Panicum altissimum Bküwn, Panicum.nbsp;eburneum Tuin. en Panicum jumentorum ') Pkrs.
Volksnamen. „Bengaalsch gras” en Koempoet bengala, m. s., Koempoet londo, j., zijn de op Java gebruikelijke namen.nbsp;Goenggoeng md.
Voorts in het buitenland: .Bengalisches Futtergras,” .Capiin da Colonia” (Brazilië), Guinea-grass”, lier be de Guinée”,nbsp;„Trite Guinea-grass”.
Botanische literatuur en afbeeldingen.
Bentham, Flora Aitslralicrtsics VII, 484.
Boloinqh, l'lora Ncdcrlattdsch-Westiiidiaclie eilanden, 121.
CooKF-, Flora PrcHidencij Bonibaij, tl, 939.
I)p. Candolle, Origine des Plantes cnliivées, (1883) 92.
Duthie, Füdderplartts Northern India, 9.
Hooker, Flora of British India, VII, 49.
Kookders, Exknrsionsflora I, 133.
MansoN Bailey, Quecn.sLiiid Flora VI, 1829.
, nbsp;nbsp;nbsp;. Coinpiehensive Calalogne Qircensland Plants 610.
MartiUS, Flora Brasillensis II, 2. 202.
Sthudel, Synopsis Kraininnni, 72 (als P. niaxinritin) — 73 (als P. cbitrneititt).
') allisimum = zcet hoog; eburneum ivoofviit; jumentorum = voor last- of trekdieren geschikt.
-ocr page 64-4fi
ThiMRN, Flora o( Ceylon V, 153.
Tropenp/lanzer IV, 273.
VaSFV, AKricultnrnl grasses and Forage Flaiils U. S. plate 9.
Bf.schrijvino.
Ovciblijveiut jjrns met krachtige, iliep iii den gioiul dtiii-geiide wortels. Er is geen lange wortelstok aanwezig, evenmin ontwikkelen zich onderaardsche of bovenaardschenbsp;uitlonpers, zoodat het gras het vermogen mist om zich tenbsp;verplaatsen. Even onder den grond stoelt de plant sterknbsp;uit, oude pollen kunnen daardoor een grooten omvangnbsp;krijgen. Wanneer een aanplant slecht onderhonden 'wordtnbsp;en onvoldoende bemest, ziet men vaak de oude pollen innbsp;het midden afsterven, de vrijkomende rnimte wordt dannbsp;niet zelden door allerlei onkruiden in beslag genomen. Denbsp;halmen staan recht overeind, meestal zijn ze rnivertakl,nbsp;soms ook dragen ze 1 of 2 zijtakken, heel onder aan dennbsp;voet zijn ze gewoonlijk eenigszins knobbelvormig verdikt;nbsp;ze bereiken een hoogte van 1.00—2..'gt;0 Al. f)e halmen zijnnbsp;duidelijk samengedinkt en onbehaard, de jonge zijn massief,nbsp;de oude dikwijls hol. Oude halmen zijn aan den voet zeer hard.
De meeste en grootste bladeren vindt men onder aan de plant. De bladschceden zijn zeer veranderlijk van lengte,nbsp;de meeste zijn 15 — 40 cM. lang, aan den voet behaard,nbsp;hooger op bij de Javaansche exemplaren kaal. De harennbsp;zijn veranderlijk van lengte, al of niet op knobbels ingeplant.nbsp;Hooger op de bladscheeden treft men dikwijls kleine knobbeltjes aan, welke geen haar dragen. Vaak scheiden denbsp;bladscheeden was af.
Het tongetje is goed ontwikkeld, vaak ingeschenrd, het bereikt een hoogte 1 — 3 tii M. Achter het tongetje vindtnbsp;men steeds een rij of een groep lange, witte haren. Denbsp;bladschijf is zeei vetanderlijk van grootte, haar afmetingennbsp;zijn het grootst bij krachtig gevoede planten, ile lengte bedraagtnbsp;daar 4(X)—1050 m.M, de breedte 10 — 30 m.M. De blad-schijf der hoogste bladeren is veel kleiner, ook zeet oude
-ocr page 65-47
of slecht gevoede planten brengen slechts kleine bladeren vooit. De bladschtjf is lijnvormig, van boven loopt zij innbsp;een zeer spitse pnnt nit, haar randen zijn bezet met kleine,nbsp;schninopwaarls gerichte stekeltjes en voelen daardoor bijnbsp;terugstrijken tuw aan. Er is een krachtige, vaak excentrischenbsp;middennerf aanwezig, voorts vele evenwijdige aderen, waarbijnbsp;telkens een wat dikkere ader met een groep dunnerenbsp;afwisselt.
Elke halm, of, zoo hij vertakt is. elke tak ervan eindigt in 1 bloeiwijze. Deze bloeiwijze is een groote, opgerichte,nbsp;losse pluim, die een lengte van 3() — 45 c M. bereikt. Denbsp;hoofdtakken der pluimen zijn aanvankelijk opgericht, laternbsp;spreiden zij zich uit, de onderste zijn in een krans gerangschikt en bereiken een lengte van 15 — 2() c.M. de middelste staan vaak groepswijze bijeen, de bovenste staannbsp;afzonderlijk. De uiter-ste, zeer dnniie plnirntakken zijn voorzien van zeer klein, schuinopwaarts gerichte stekeltjes ennbsp;voelen daardoor bij het terugstrijken ruw aan. De grooterenbsp;assen der bloeiwijze zijn dikwijls met een witte, op schimmel gelijkende waslaag bedekt. De steeltjes der afzonderlijke aartjes bereiken een lengte van 1—3 m.M, de aartjes,nbsp;die den top der takken afslniteir. zijn schijnbaar langernbsp;gesteeld. Bij de op Java gekweekt wordende variëteit zijnnbsp;de aartjes geheel kaal, ze zijn langwerpig, tamelijk spits,nbsp;op dwarse doorsnede nagenoeg rolrond, 3 — 4 niM. lang, 2-bloemig, de ottdersle bloem (B., is de boveirste (B4) y.
g, is veel korter dan het aartje, I — 1'/a'«M. lang, eirond stomp, glad, dunvliezig. g, bereikt een lengte van 3 — 2'/anbsp;mM. zij is glad, dunvliezig, met 5 vrij zwakke nerven, denbsp;randen zijn binnenwaarts omgebogen, gj is ongeveer evennbsp;lang als g„ evenals deze glad, dunvliezig, 5- nervig. pj isnbsp;zeer dunvliezig, wal korter dan gj, glad, tie rartden zijnnbsp;birmenwaarts orngebogen. Tirsschen g, en p, virtdl mennbsp;alleen 3 meeldraden met groote, gele helmknoppen. g, isnbsp;dttidelijk korter dan g,, deze gittma bereikt een lengte van
-ocr page 66-48
2'/2 — 3 quot;gt;M. eii is witter van kleur dan de overipje j'lumae, duidelijk overlanjis en overdwars j»eiibd, iewat harder dannbsp;de 3 andere {gt;lnniae, vooral na den bloei. p4 is aan denbsp;rugzijde op dezelfde wijze geribd als gj, de gewelfde randennbsp;zijn glad, de uiterste naar de binnenzijde gekeerde rand isnbsp;zeer dunvliezig. Tussclien g4 en p4 vindt men 3 meeldradennbsp;en een langwerpig vruchtbeginsel met 2 vrije stijlen ennbsp;groote, gevederde purperen stempels.
Vruchten zijn op Java, naar liet schijnt, nooit waargenomen.
Blokitijd: Met geheele jaar bloeit de plant overvloedig.
Vaderland: De plant is inheemsch in Brazilië en tropisch Afrika, doch wordt tegenwoordig wegens haar groote voeder-waarde in alle tropische gewesten gekweekt, het eerst welnbsp;in Trinidad (1740); daar is het gras tlians tot op 1500 M.nbsp;zeehoogte geheel ingeburgerd en het meest verspreide weide-gras geworden. In 1793 werd het in Engelsch-lndië alsnbsp;voedergras aanbevolen, reeds in 1831 werd het daar metnbsp;zekerheid gekweekt. In Ceylon wordt het tot op 1200 M.nbsp;aangeplant, ook in Australië, tropisch Amerika en Floridanbsp;kweekt men het zeer veel. üp Java wordt het veelvuldignbsp;verbouwd; tot op welke zeehoogte, is mij onbekend. Vannbsp;wanneer de cultuur op Java dagteekent, is niet met volkomennbsp;zekerheid uittemaken; Miquel (1855) vermeldt de plant nognbsp;niet. Ons oudste herbariumcxemplaar werd in 1865 doornbsp;Edelinq bij Meester-Cornelis ingezameld; de oudste, in Javanbsp;verkregen gegevens over voederwaarde vindt men in hetnbsp;Geneeskundig Tijdschrift van 1864.
Economische Literatuur.
Agricultural Bulletin of the Straits aiut Federated Malay States II (1903). paK. 277.
Agricultural Gazelle of New-South-Wales, II (1891) pag. 17,481.-111 (1892), pag. 950.— X (1900) pag. 39, 982.— XII (1902), pag. 691.—XXInbsp;(1910), pag. It7.
Annual Report Fublic Gardens and Plantations of Jamaica, 1880, pag. 23.
-ocr page 67-Annual Report Royal Rotaoic Gardens of Trinidad ISflH.
Archief van den Landbouw in Insniinde I, 252, 285.
Risscmop Orkvf.LINK, F’lanten van Nederlandsch-Indië, brnikbaai voor Handel, Nijverheid en Geneeskunde, pag. HiXf, 'de hierin vooi-koniende gegevens zijn zeer verward en unhetionwhaar!).
Hulletin Deparment of Agriculture, Jamaica, I (1lt;lt;I8, 240.— Ill (1905), 209, 210.
bulletin of the Imperial Institute, II, 44.
Cooke, Flora of the Presidency of Bombay II, 939.
I)e CANDOt.LE, Origine des plantes cultivées, (1883i 92.
Dkkkhh, Voederstoffen, pag. 32.— Tabel 5, 6. 7a, 7b, 11, 12, 13. Duthie, Foddergrasses of Northern India (als 1‘anicuni jumentorum), 9.
„ Field — and (iaideuciups. III, (I89;{).
Geneeskundig Tijdschrift van Nederlandsrh-lndië XI (1864), 4(W, 401, Mrz.
Indische Cultuuralmanak 1912, pag. 28;i.
Jaarboek nbsp;nbsp;nbsp;van het Oepatlement van Landbouwnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Nederlandsch-Indië
1902, nbsp;nbsp;nbsp;pajf.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33 (onder den onjuistennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tanicum spectabile).—
1903, nbsp;nbsp;nbsp;pag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81 (als R. spectabilei.—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1904,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75.— 1905, pag. 66.—
1906. nbsp;nbsp;nbsp;pag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.- 1907, pag. 86 —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1908.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64.— 1909, pag. 88.—
1911, pag. 132.
Kew-tlultetin of miscellaneous Information, 1894, pag. ;lt;82. •LAMSON-SCRtBNER. Southern Forage-plants of the United States,nbsp;Department of Agriculture, Farmers' Bulletin. 102 (1889).
Maks, Voeding en voedsels van het paard in Nederlandsch-lndi(gt; pag. 61 (met gekleurde plaat, onder den onjuisten naam van/'as/rn/umnbsp;mollicomum)
.MuELt.ER (F. von). Select extra-tropical Planis. 247.
Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië XI (1856) pag. 257, (onder den onjuisten naam van Taspalum mollicomum).
Pflamer (der) IV, (1908), pag. 273.
Queensland Agricultural Journal 111 (18(t8) pag. 144.
Report of the Government Agrostologist and Botanist, 1'ransvaal, Department of Agriculture, Annual Report I9(Xlt; I9t)4, pag. 261.—nbsp;1904 1905. pag. 231.
•Schumann, in KNOt.KR, Pfianzenwelt Ost-Afrikas, B 11895), fwg. 29.— C. pag. 95.
Teysmannia VI (1895), 101.— X (1899), 316.— XII (1902),— .302.— XVI (1905), 24, 629. XVIll (1907) :124.- XXIII (1912) lOH.
*) De met een •) gemerkte liteiatniir lieb ik niet kunnen raadplegen
-ocr page 68-50
Tijdschrift voor Nijverheid en Lnndhoiiw LXV, 138, 139, 416.
*Tracy, Some iinport.'iiit ur.isses and Fodderpl.nnts for the Gnlf-Coast-Kegion, U. S. Department of AKricnltiire. Farmers Bulletin 3(X).
Tropenpflanzer V (1901) 249.— Vil (1903), 471.— IX (1905), 139, 188.— X (1906)’ 534.— XIII (1909'. 337.
Tropical Agricullurist, Fcbr. 1, 1883, p. 627, 911.
Vasey, The Agricnitnral Grasses and Forage-plants of the United States, 25.
Veeartsenijkundige Hiaden I. 193, 194.— (onder den onjnisten naam van Paspaium molticormm].—\\\, 81, 82, 258.—XXV (1913), 23 en vgld.
Verslap omtrent den staat van ’stands Blantentnin 1899, 42 (als Panicum spectabile).
^Verzameling van scheikundige analy.ses nilgegeven door het 3de Indische Landbouwcongres.
Watt, Economic Dictionary VI, part \, \{){»\s 1‘anicnm jumentoruni).
Weidegang en Stalverpleging van het vee, (Nota samengesteld door de Inspectie van den Burgerlijken Veeartsenijkiindigen Dienst),nbsp;pag. 9.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
DE Wildeman, Notices snr les IMantes utiles on intéressantes de la Flore du Congo. 1903, I, 63—68. 504.
Samenstelling van bet Gras.
Zeer vele analyses van dit ^ras zijn in de liteialiiur Ie vinden. Watts, West-Indian Bulletin lil, 353 geeft de volgende, overgenoinen in het Bulletin of the Imperial Institutenbsp;II (1904), 44.
Water |
Vet |
Ruw eiwit |
Zuiver eiwit |
Koolhydraten |
Vezel |
Asch |
13.4 |
0.7 |
4.1 |
2.6 |
38.0 |
34.0 |
9.5 |
•) De met een •) gemerkte literalmir heb ik niet kunnen raadplegen.
-ocr page 69-51
In liet Bulletin of the Deprirtment of agricnitnie, Jamaica I (1903), 243 vimit men ile volnemte serie analyses van 5nbsp;monsters.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
j |
Num mer |
Vocht |
Vel, , was, enz. |
F.i- wit |
Anii- den |
Tota.ll slik slof |
Kool- hydr.1- leii |
Ruw vezel |
Asch |
j, Bhos-« nbsp;nbsp;nbsp;^ Iplior- 1 nbsp;nbsp;nbsp;j zuur |
booi i |
! |
14.20 |
0.26 |
3..W |
0.48 |
3.98 |
42.07 |
31.63 |
7.86 |
i Vóór deu |
2 |
16.31 |
1.16 |
4.55 |
2.10 |
6.65 |
36.4(1 |
33.71 |
5.71 |
/ hloei Kesuedeii. | |
(zoii ' i nbsp;nbsp;nbsp;/ |
3 |
13.04 |
0.20 |
4.29 |
1.59 |
5.88 |
.36 99 |
34.99 |
8.80 |
In her hegin |
4 |
13.83 |
Spoor |
4J7 |
0.47 |
4.84 |
36.90 |
36.34 |
8.09 |
i vaii den hloei | |
f ‘ 1 1 «Irocgd \ |
5 |
10.40 |
0.11 |
341 |
1.09 |
450 |
41.88 |
;16.35 |
6.67 |
' gesneden. |
1 |
; |
0.30 |
3.47 |
0.61 |
4.08 |
49.:i9 |
36.86 |
9.37 |
0.17 0.50 0.30 | |
2 |
! » |
i.;i8 |
.5.44 |
2.«) |
7.94 |
43.58 |
40 28 |
6.82 |
0.10 0.93 nbsp;nbsp;nbsp;0.43 | |
100« c. J |
3 |
i |
0.52 |
493 |
1.95 |
6.88 |
:».(» |
39.87 |
763 |
067 0.39 0.44 |
4 |
i |
spoor |
.5.08 |
0.54 |
5 62 |
42.82 |
42 17 |
9.39 |
1.95 0 99 0.62 | |
f |
5 |
l 1 |
0.12 |
3.81 |
1.22 |
5.03 |
46.70 |
40.70 |
7 45 |
1.12 0.49 0.11 |
Cousins, ite uitvoerder dezer analyses, merkt op, dat naarmate het gras rijpt, de amiden oveigaan in de meernbsp;waarde hebbende albuminoiden.
In hel Nainnrknndig Tijdschrift voor Nedeilandsch-IndiC XI, 257 vindt men een tot in bijzonderheden afdalende,nbsp;door Rost van Tonninqkn venichte analyse, welke laternbsp;werd overgenomen door Vecailsenijkundige Bladen, I 193,nbsp;194.— III, 81, 82 en Mars, Voeding en Voedsels van hetnbsp;Paaid, p. 61. Deze analyse zullen we hier niet opnemen,nbsp;daar ze volgens Scharlhe en Mokns (Geneeskundig Tijd-schiifl XI, 401, 402) onjuist is. De beide laatsteu geven denbsp;volgende analyses van veisch gras.
Water |
1 j Cellulose |
Vel met chloro- 1nbsp;phyl |
F.iwit |
Planleiislijni, gom, hais, ex-liacliefstoffen,nbsp;pectineziiur |
Asch |
81.113 |
8.791 |
0.536 |
3.200 |
3.863 |
2.276 |
52
Bij Vashy vindt men: | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Een analyse van liuoi van Panuiim maximtitii, veniclil door Mhadkn in Trinidad, tlt;d resultaat:
Koolhydraten en ruw vezel
Water Anorganische stoffen
Eiwit
14.97
58.32
7.80
1890
Dorsman neemt in het Tijdschrift voor Nijverheid en Landbouw LXV, 138, 139 deze cijfers over. In Teysmannianbsp;XII (1902) pag. 302 vindt men de volgende, door Dr. Tromrnbsp;l)K Haas uitgevoerde analyse, berekend op droge stof: | ||||||||||||||||||||
|
l)r. Tromp ok Haas zegt l.c. „Het lage eiwitgehalte, dat deze analyse aanwijst, moet waarschijidijk aan den ouderdomnbsp;der scheuten worden toegeschreven. De pollen in dennbsp;Culliiurtnin staan reeds geruimen tijd op één en dezelfdenbsp;plaats, juist niet iiitmnidend door vruchtbaarheid”.
Dkkkkr heeft bovenstaande analyse in tabel 7a overgeuo-men. Voorts geeft hij in tabel 5 en 6 de volgende analyses: ')
I hl de lahelleii van DEKKER zijn vele herlfidingen op dru^e slof oiiiiauwkeiiriK. ik tieli die heileidiiiKen daiiiuni alieopnieuw veriiclit.
-ocr page 71-
' Plaats van herkomst |
1 Vocht! |
Slik- p, j, |
Asch Vet |
Rnw S'-k- |
Kie. zei zuur |
Kalk | |
Padalaiang |
15.06 |
1.78 11.12 |
9.76 2.78 |
' 1 .36.90 24.38 |
4.05 |
0.76 | |
Hooi |
Cnltuiirtiiiii |
tO.79 |
1.65 10.31 |
7.54 2.18 |
;f4.30 34 98 |
5.19 |
0.28 |
Proeftuin |
15.f» |
1.17 7.31 |
11.17 2 60 |
:«.90 23..3n |
5.55 |
0.86 | |
Berekend |
j Padalarang |
ilO 13.09 |
11.49 .3.27 |
4.3.44 28.70 1 |
4.77- |
0.89 | |
op droge |
Ciiltuurtiiin |
-- |
1 85 11 56 |
8 45 2.44 |
38.34 39.21 i |
5.82 |
0.31 |
8lo( |
Proeftuin |
1.38 8.67 |
13.25 3.08 46.13 27.63 |
6.58 |
1.02 |
Zuoals men ziet, scliommelt het eiwitgehalte, op droge st(*f berekend, tusschen 5.6 en 13.09 pCt, De oorzaak Itier-van ligt, volgens DkkküR, in den meerderen of minderennbsp;stikstofrijkdom van den bodem. Voor lonnende cultuur is 'nbsp;een regelmatige stikslofbemesling noodig; wordt niet behoorlijk bemest, dan ziet men de opbrengsten zoowel innbsp;kwaliteit als kwantiteit snel dalen. Men zie daarover ooknbsp;onder Opbrengst.
In tabel 7b vinden we bij DbKKEK wederom 2 analyses.
Vocht Eiwit Asch Vet Kuwvezel ^exhact*^'^
1. Slecht staand.
10.0 nbsp;nbsp;nbsp;1.06nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.7
30.9
37.0
2. Goed staand.
12.2 nbsp;nbsp;nbsp;10.3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.3
33.5
30.5
of berekend op watervrije stof:
Eiwit Asch Vet Ruwvezel ^exOact'^**
I.
11.8 nbsp;nbsp;nbsp;10.9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.9
34.3
41.1
11.7 nbsp;nbsp;nbsp;13.9nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.5
38.2
34.7
54
III tabel 13 jjecft Dekkkr nog de volj»eiide proceiilische saineiistelliii^ van Ben)gt;aalscli gras, als gemiddelde van 3nbsp;analyses, materiaal van Buitenzorg en van Padalaiang.
Vocht |
Berekend |
op wa te r V r ije stof | ||||
in versch materiaal |
Eiwit |
Asch |
Vet |
1 Ruw Zetmeel-I vezel achtig |
Kiezel- znnr |
Kalk |
81.ü |
11.12 |
11.08 |
2 93 |
41.99 nbsp;nbsp;nbsp;32.88 |
5.65 |
0.72 |
Met weglating van den 2den decimaal is deze analyse in den Indisclien Ciiltnnralmanak oveigenomen.
In de Agricnitnial (jazetle of N. S. Wales XXI (1921), 117, vond ik nog deze analyse:
Elher nbsp;nbsp;nbsp;S (albiimimikten) .3- |
Asch |
C 0) U s = 'bc E ^ lt; cc |
'lö £ o 2 | |
Iraci nbsp;nbsp;nbsp;oplo»- «quot;OP-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r gt; baar loabaar ^ |
S V o gt; X |
oplos- I onop-biiiir losbiinr |
'Ö ' « K ^ . rï ^ | |
t.OO nbsp;nbsp;nbsp;0.15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.84nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:«.3I |
ït.til |
0.42 ! 4.35 |
3.08 |
1 1.00 ! 11.24 |
In het Bulletin of the Department of Agi icnltiire, Jamaica 1, 1905 trof ik de volgende analyse aan.
- - |
Vel |
Albii- |
A lulden |
Tolaal |
Kool- |
Rtiw vezel |
' nbsp;nbsp;nbsp;i |
Phos- | |
Vocht eii WMH |
iniiiol- den |
Slik- slof |
hyilin ten |
Asch Kali Kalk |
phor- ziiiir | ||||
Zon- 1 droog hooi 1 |
t |
13.87 0.26 |
5.13 |
2.87 |
i 8.(X) |
34.21 |
34.11 |
9..55' — j - | |
2 |
18.26 0.41 |
2.00 |
0.28 |
1 2.28 |
25.0.1 |
; 43.4.1 |
10..59| — 1 — |
— | |
Oe- f dtooed bij 100»Cgt; |
1 |
— nbsp;nbsp;nbsp;0.30 |
5.06 |
3.13 |
9.29 |
.19.72 |
39.60 |
11.09 3.57 0 79 |
0..17 |
2 |
— nbsp;nbsp;nbsp;0.50 |
2.45 |
0.34 |
, 2.79 |
30.62 |
, 53.13, |
12.96 0.80 0.79 |0,76 |
Monster 1 was op den jnisten tijd gesneden, monster 2 toen het gras vrucht droeg.
Men lette op het verschil in eiwit-gehalle.
-ocr page 73-55
III Fflanzer IV (1908) p. 280 vind ik deze analyse voor gras, ((ed roof'd bij 100® C.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voor droge stof vind ik nog deze analyse, door DE Wildeman aan de Amerikaansclie liteiatunr ontleend. |
Vellen |
Was 1 Suiker | |||
1.27 |
0.31 |
593 |
1 nbsp;nbsp;nbsp;1 4.51 nbsp;nbsp;nbsp;48 06nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22.06 1 nbsp;nbsp;nbsp;i |
8 95 j 8.37 1 |
Daar Bengaalsch gras, evenals de wilde grassen op Java, een laag kalkgehalte bezit, werden door majoor Groe:neveldnbsp;te Padalarang proeven genomen, in hoeverre kalkbemestingnbsp;daarin vei betering brengen kan. Uit den hieronder mede-gedeelden uitslag der proeven blijkt, dal door kalkbemestingnbsp;liet CaO-gelialte der droge stof van 0.6I®/o op 1.05®/p ge-braclit kan worden.
Phosphor-zuiir PjOj
Kalk (CaO)
0.63 |
1 nbsp;nbsp;nbsp;0.73 |
0.61 |
0.92 |
0.73 |
1 nbsp;nbsp;nbsp;0.42 |
0.71 |
' nbsp;nbsp;nbsp;1.04 |
1.05 |
i nbsp;nbsp;nbsp;0.66 |
Onbemest......
Oiibeinest......
Onbemest, slecht staand Onbemesl, goed staand.nbsp;Met kalk bemest . .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
-ocr page 74-56
Kr is ill Rcii(gt;a;ilscli «riis hlanw/imr ncvomieii, liet konit ecliler iiitri voor iii liel iiitnenroeidc ^ras.— Dat paartleiinbsp;soiiis oiigestvld worden iia liel elen van Bciij'aalscli ^ras,nbsp;iiioet niet aan hel blauwzuur, docli aan liet lioonc* wa(er^!;e-lialle woideii loeRescbieven.
Hel gemiddelde eiwilnelialle, door Tkomi' I)K Haas en ()t’:KKKK gevonden, is
5.6 13.09 n.56 8.67 11.8 11.7 3 X 11.12
9
= 10.6-4 »/,
Het gemiddeld eiwilgelialle wh» Paspaliitii liilatdtiini, {\oor
. nbsp;nbsp;nbsp;, 6..16 4 13 72 4 8.8 2X 10.04 144
DhKKER gevonden, is nbsp;nbsp;nbsp;^
¦B 10.56*/,, een cijler, dal niet noenienswaaid van liet voor Heiigaalscli gras gevondene veiscliill.
In tabel 12 van Df.kkkh vindt men drie volledige ascb-analyses.
?wh ïscl! K.O Ns.O CaO.MgO P.O, SO. SiO, Cl.
Zwaar heniCKt nbsp;nbsp;nbsp;i
niet atalmeal. nbsp;nbsp;nbsp;It.52 11.41 —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 80nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;652nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.79nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.82 41.58 11.71
Cultiiurliiin. 8 44 8.42 — nbsp;nbsp;nbsp;3,65 4 19 0.92 2.62 3,60 68.83 3.42
Proeftuin. nbsp;nbsp;nbsp;1.128 1101 188.1 11.05 7.74nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.11nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.60nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.31nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.20 49.71 5.57
Ken andeie ascli-aiialyse vindt men in Teysinannia XVI. 24. Hein-• Kalium Nalrlinii Calcnim 'V!?.!!.** Yïernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i,*' Chloor a*ch. oxyde uxyde oxyde alum oxyde oxvde P'”’quot; | ||||||||||||||||||||||||||||
|
57
• VohOhKWAAMDi:.
AlKtrineeii wonll de vocilcrwaarde van dit Rias Iioor Rcroeind. Paarden en runderen eten hel gaarne, hel is eennbsp;nilinnnleiid slalvneder. In Brisbane wordl hel als veevoedernbsp;tiong geschal. Hel wordl door geen ander gras geëvenaard,nbsp;xegl rnen in Ceylon. In Onaleniala laai rnen hel afweidennbsp;door rtrnderen, de gnrole voedingswaarde wordl geprezen.nbsp;In Dnilsch Afrika houdl rnen hel voor hel besie voedergrasnbsp;der Iropen. Er kan goed htvti van geinaaki worden, dannbsp;moei rnen echler hel gras vaak snijden, anders wordl hel Ienbsp;hard. Duthik noernl hel zeer rijk aan voedende beslanddee*nbsp;len, in Ausiraliê geldl hei voor een prachigras, een der aller-besie voedergrassen, voor een wonder; hel is zoo goed legennbsp;droogle besland, hel groeil zoo snel, hel leveri zooveel op, dalnbsp;geen ander gras er mede kan worden vergeleken. Rost vannbsp;Tonninorn achl hel gras. wegens zijit walerrijkdont, echlernbsp;niei geschiki voor vee. dal zwaren arireid nioel verrichlen.nbsp;Maar op Java is ieder ander er len hoogste mee ingenomen.
Geen wonder ook. dal zooals nil verschillende Verslagen omtrent den Staal van 's Lands Planleninin en jaarboekennbsp;vair het Deparlernenl van Landbonw (IR99, llt;)02. 1903.1904.nbsp;1905, 1909, 1910. 1911), blijkl, de aanvraag om planlennia-leriaal bij den Rutlenzorgschen Cnlltrnriuiri steeds griMl was.
Daar hel gras vrij veel water beval, werkt hel wel eens laxeerend, vooral als hel bedauwd of pas gesneden is.nbsp;Men kan die laxeereitde werking voorkomen door hel grasnbsp;na hel snijden een paar iinr in de zon uillespreiden, alvorensnbsp;hel aan de dieren te geven.
Krrdiki waarschuwt legen een Ie plulselingen overgang van ander voedergras op Panicum. Men moei eersl hall ennbsp;half geven, vervolgens gedurende 5 darren geleidelijk uver-gaan lol iiilsluliend Beitga.dsch gras.
Kirchrn, wh-kr hrt okas aan nrmi'M rn klimaat strlt.
Een goed diMiilatende bodem is vmir dil gras de besie, in Engelsch Indië hcmdl men een zandigen blt;Miem voor hel meest
-ocr page 76-58
}»escliikt. Waai liet bodemwaler stilstaat of de j'roiut zeer drassig is, leidt het gras een kwijnend treslaiid. Voor vloeiweiden is het daarom niet aan te bevelen, daarvoor zijn andere grassennbsp;(Paspahim dilatatuni, Leersia, Otyza, Paniciim inter rupttim ennbsp;niirticiirn, Er iochloa, Chaniaeniphis en andere) beter geschikt.
Op onvruchtbaren grond levert dit gras slechts weinig op, het heeft veel mest nooiiig. Langdurige ilroogte verdraagtnbsp;het zeer goed. Zelfs een regenlooze lijd van 4 maandennbsp;kon in Australië dit gras niet dooden, wel verdorden denbsp;bladeren gedeeltelijk, doch bij het invallen der regens liepennbsp;de pollen spoedig weer nit. Bij het verdrogen blijven denbsp;voedende bestanddeelen in het gras zitten, het verdordenbsp;gras staat met hooi gelijk.
Vorst kan hel gras in het geheel niet verdragen, boven 1700 M. zal het dus waarschijnlijk niet goed gedijen. Tus-schen 200 en 800 M. zeehoogle gedijt het uitmuntend ennbsp;bloeit het rijk, op 1400 M. zeehoogte schijnt hel niet meer tenbsp;willen Irloeien. Op Java tretrekking hebbeiule gegevensnbsp;omtrent het gedijen op verschillende hoogte en in verschillende klimaten zijn mij onbekend, alleen weel ik, datnbsp;het gras te Buitenzorg (250 M. regenrijk) welig groeit.
De meeste schrijvers verklaren, dat schaduw op hel gras nadeelig werkt, anderen spreken dit tegen Te Buitenzorgnbsp;weet ik uit eigen ondervinding, dat het veel zon noodignbsp;heeft, in de schaduw slecht groeit. Misschien dat in zeernbsp;droge streken het omgekeerile het geval is. Bepaalde gegevens, daaromtrent bestaan bij mijn welen niet.
Opbrengst, snijden, kosten.
Algemeen wordt de hooge opbrengst van dit gras geroemd. In de buitenlandsche literatuur vindt men slechts weinig bepaal-rle gegevens, des Ie meer echter in de Nederlandsch-Indische.
De vroegere adminisiraleurs van lien Builen/orgschen culluurluin, PiT en ÜAl.i.ois, hebben eenige jaren achtereennbsp;op drie velden opbrengsibepalingen gedaan. Hel gras werdnbsp;gewogen versch gesneden, doch droog van dauw,
-ocr page 77-Veld I. Veld II. |
Veld III. |
Oppervlak
itiisscheii de Flaiilwijdlc J rijen
/ in de rijen
GeplanI
BcnicsIitiR
OpbrciiRsl
I0Ü8 M*.
1.85 M').
0.50 M.
17 Sept. 1904.
150 M*.
150 M*.
0.90 M.
0.50 M.
0 50 M.
0.50 M.
24 Ocl. 1905 nbsp;nbsp;nbsp;24 Oct. 1905.
Even vóór het nitplanlen bemest met stalmest in de rijen.
Wederom in September 1905,nbsp;en October 1906,nbsp;telkens na dennbsp;snit, en tnsschennbsp;de rijen.
Wederom bemest in October 1906, na den snit tus-schen de rijen.
D.itiim Opbrengst 1905.
1 Febr. 349 K. O.
1 Mft. 519.» 1 April 576.»nbsp;I Mei 546nbsp;I liini 492nbsp;1 Juli 493.»nbsp;1 Aug. 492nbsp;1 Sept. .394nbsp;STALMEST.
1 Oct. 543.» 1 Nov. 640nbsp;1 Dec. 595
Totaal: 5631 K. O.’) of pernbsp;bouw 39719 K.nbsp;G. = 644 pikol i)nbsp;'sjaars = 1.764nbsp;pikol per bonwnbsp;per dag.
1)
2)
De afstanden tnsschen de rijen zijn groot genomen, teneinde, wanneer heraanplant mocht noodtg blijken, die op hetzelfdenbsp;terrein tnsschen de oude lijen te kunnen doen.
In het jaarboek zijn de einduitkomsten ten deele onnanwkenrig, de herleidingen alle.
I K. G. per M* = 114,8964 pikol per bouw.
1(108 M». Daltini Jan. Feb.nbsp;Mrl.nbsp;Aprilnbsp;Meinbsp;iii 234.5 205.5 178nbsp;194 127.5 i:(8,5 54 73,5 55 .58 I Jiiii I Julinbsp;I Aiik-1 Scpl.nbsp;I Ocl. I. (1.85X0.5) Opbrengst 1906 605.5 nbsp;nbsp;nbsp;K. O. 527.5 495nbsp;445 470.5 A25 288.5 339 268.5 320 STALMEST. 17 Nov. 7.58 |
II. 150 M\ (0.90X0.50) Datnin Opbrengstnbsp;1905 10 Dec. 39,5 STALMEST. 18 Nov. 144. |
lil. 1.50 M». nbsp;nbsp;nbsp;(0..50X0..50) Datum Opbrengst 1905 10 Dec. 295 1906 10 Jan. 10 Feb.nbsp;10 Mrt.nbsp;10 Aprilnbsp;10 Meinbsp;10 Juninbsp;10 Julinbsp;10 Ang.nbsp;10 Sept.nbsp;10 Oct. STALMEST. 18 Nov. 168,5 |
Totaal: 4942,5 K. O. of per bouw 3486;i K. ü.nbsp;= 564 pikol ’s jaars =nbsp;1,545 pikol per bouwnbsp;per dag.
Totaal: 1370 K. O. of per bouw 64810 K. O.nbsp;— 1049 pikol 's jaars ^nbsp;2,874 pikol per bouwnbsp;per dag.
Totaal: 1782 K.G. of per bouw 843(K1 K. G.nbsp;= 1365 pikol ’s jaarsnbsp;= 3,74 pikol per bouwnbsp;per dag.
De grootere opbrengst van dit vetd is in hoofdzaak tenbsp;danken aan de lioo-gere opbrengst der 3nbsp;eerste snitten, daar alnbsp;de volgende vrijwelnbsp;gelijk waren. In hetnbsp;groot zal dns de grootere afstand aantebe-velen zijn, ten eerste,nbsp;omdat dan niet veelnbsp;minder plantmateriaalnbsp;volstaan kan worden,nbsp;ten tweede omdat hetnbsp;ruimer beplante veldnbsp;vermoedelijk langernbsp;productief zal blijken,nbsp;alvorens heraanplantnbsp;noodig is.
61
Ofschonii hel iiatuiulijk altijd Kcwaa(gt;d is, van de uphren(gt;st van kleine velden Ie concitideeren tol ophren^'Sten per bouw,nbsp;kon zniks, naar l’iT meent, ditmaal om verscheidene redenennbsp;met veiligheid geschieden, en wel omdat de stand van helnbsp;gras op de verschillende velden zeer gelijkmatig was, denbsp;velden zeer dicht bij elkander lagen en bovendien bij behoorlijk ondethoiid, ook op groote velden, Bengaalsch grasnbsp;zeer gelijkmatig van stand is, zooals in de snijgrastninennbsp;van het remontedepOt Ie Padalarang bleek.
In 1907 werden de proever» voortgezet, met dit verschil echter, dal nu niet maandelijks werd gesneden, doch alleennbsp;wanneer de planten begonneit te bloein, wat ongeveer eenmaal in de 2 maanden gebeurde, zoodat 6 maal gesnedennbsp;werd. Al de velden waren in October 1906 bemest; innbsp;Nov. 1907, dadelijk na den snit, geschiedde dit nogmaals.
De opbrengst der 3 veldert was als volgt
II.
Grootte. Plaiilverbaud. 150 M*. 0,90X0.50 M.nbsp;Datum Opbrengstnbsp;1907.
22 Jan. nbsp;nbsp;nbsp;600 KG.
15 Maart nbsp;nbsp;nbsp;183
I.
(Irootre. Plaiitverb.'ind. lOOtiM’. 1,85 X 0.50 M.nbsp;Ontiiiii Opbrengstnbsp;1907
III.
Grootte. Planiveiband. 150 M*. 0,50X0,50 M.nbsp;Datum Opbrengstnbsp;19tr7.
431 KG.
Kü.
1322
1095
1081,5
8.59
816,5
15 Jan.
13 nbsp;nbsp;nbsp;Maart
14 nbsp;nbsp;nbsp;Met
I Aiig. 19 Oct.
22 Jan.
15 Maart 15 Meinbsp;3 Aug.nbsp;22 Oct.
2t)6
290
207,5
154
15 Mei 3 Aug.nbsp;22 Oct.
209
186,5
153
STALMEST.
STALMEST.
STALMEST.
259,5
15 Dec.
15 Dec.
13 Dcc.
1104,5
254,5
Totaal: nbsp;nbsp;nbsp;1591 KG. Totaal: 1453 Kü.
Totaal; 6278.5 Kü.
of per bouw 44286 KG.
717 pikot 's jaars 1,964 pikol per bouwnbsp;per dag.
of per bouw 75265 KG.
1219 pikol 's jaars 3.340 pikol per bouwnbsp;per dag.
of per bouw 687;f7 KG.
1130 pikol's jaars 3,123 pikol per bouwnbsp;per dag.
Mier blijkt wederom de groote invloed van stalmest en tevens, dat de platitwijdte op het middelste veld de beste was.
Ook itt 1908 werden de proevett vooilgezet. iti dit jaar werd weet elke maattd gesneden.
-ocr page 80-62
1. |
II. |
III. | |||
Grooiic. I’laiilveihniid. |
Grootte, i’lantvcrhanii. |
Oroolte. IManlverlïand. | |||
1006 M* 1,85 X 050 M. |
150 M» 0,90 X 0.50 M. |
150 Mgt;. .5,5K)X0,r)0 M. | |||
Patiini |
Opbrengst |
Datum |
Opbrengst |
Datum |
Opbrengst |
1908. |
1908. |
1lt;K)8. | |||
13 Jan. |
604 K.0. |
15 Jan. |
119 K.0. |
15 Jan. |
110 K.G. |
15 rehr. |
674 |
15 Febr. |
146 |
15 Febr. |
134 |
14 Maart |
456 |
15 Maart |
224 |
16 Maart |
102,5 |
14 April |
542,5 |
16 April |
153,5 |
16 April |
156 |
16 Mei |
422 |
15 Mei |
117 |
15 Mei |
95,5 |
15 Juni |
295 |
16 Juni |
101 |
16 Juni |
100,5 |
15 Juli |
287 |
15 Juli |
73 |
15 Juli |
92 |
15 Aug. |
327 |
16 Ang. |
72 |
16 Aiig. |
71 |
15 Sept. |
283 |
15 Scpi. |
69 |
15 Sept. |
445 |
15 Ocl. |
383 |
16 Ocl. |
81 |
15 Ocl. |
78.5 |
15 Nov. |
4lt;)7 |
16 Nov. |
5)8 |
16 Nov. |
91 |
15 Dec. |
342 |
15 Dec. |
101 |
16 Dec. |
5)6 |
Tolaal: |
5082.5 K.0. |
Tolaal: |
1354,5 K.G. |
Totaal: |
1161,5 K.G. |
of per houw 3585U KQ. |
of per bouw 64077 K.0. |
of per bouw |
54947 K.G. | ||
^580 pikol 'sjaars |
1037 pikol 's jaats |
85)0 piko |
's jaars = | ||
14^ pikol per houw |
2,841 pikol per tionw |
2.4:)8 pikol |
per bouw | ||
per dag. |
per (lag. |
per dag. |
III hel jaar 1908 werd niet hemesl. Van lioe nadeeligen invloed dit was op de productie, blijkt voldoende uit denbsp;opbrengsten der 3 veldjes, welke in 1908 respectievelijknbsp;slechts 81%, 85% en 80'Vu bedroegen van die van hetnbsp;voorafgaande jaar.
In het eerste halfjaar bebroeg de productie der 3 veldjes respectievelijk.
2993,5 K.ü.
En in het tweede 2089 K.G.
860,5 K.G. 494 K.G.
698,5 K.G. 463 K.G.
Deze cijfers spreken voor zichzelve. Tevens blijkt eruit, dat Hengaalsch gras zorg vereischt en dus geen ciiltniirnbsp;voor den Inlander is.
De volgende cijfers kreeg ik uit den Buitenzorgschen selectieluin. Hel proefveldje was bouw groot en werdnbsp;na eiken snit bemest.
-ocr page 81-63
1911 | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
(nat gras) |
Omgerekeiid, geeft dit een opbrengst van 3,6 pikol pci bouw per dag.
Aan bet Annual Report on the Botanical Gardens of Trinidad, 1898 ontleende de Heer Wigman Sr, de volgendenbsp;cijfers (Teysmannia X, 317),
Een stuk grond van '/lo acre (404,7 M*) gaf als oogsten:
12 nbsp;nbsp;nbsp;Februari 3012nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f (1 t = 0.453593 KG.
2 nbsp;nbsp;nbsp;Aprilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2120nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
15 nbsp;nbsp;nbsp;Julinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3761nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
5 nbsp;nbsp;nbsp;Sept,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3569nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
2 nbsp;nbsp;nbsp;Oct,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2612nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
9 nbsp;nbsp;nbsp;Dec.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1659nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Totaal. 16733 «
(De Heer Wigman vermeldde als som 16803 ‘8'.)
Het door ons gevonden cijfer geeft een jaarlijksclie productie van 167330 M' per acre of 74,701 ton van 2240it'. Omrekencnde in bouws en pikols, komt men tot een jaar-lijksclie opbrengst van 2154 pikol per bouw, of 5,901 pikolnbsp;per bouw per dag. een opbrengst, die de Javaanscbe zeernbsp;verre overtreft, ja bijna ongelooflijk hoog is.
Rij droging zou het gras 63 pet. aan gewicht verliezen en zou er 16803 V of 27,75 Ion hooi per dag verkregennbsp;worden. Het eerste cijfer is niet juist; blijkbaar is hier
-ocr page 82-(gt;4
cell drukfout in het spel, want 10803 II' is geen 27,75 ton, doch nog geen 8 ton. Voorts is 37 pet. van lt)8()3() 'n'nbsp;(resp. 167330 ir) niet 16083 11'. docli 61912 l|¦(rcsp 62171 'H')nbsp;of 28 (resp, 27,75) ton. F.eii gewichtsverlies van 63 pet.nbsp;is ook wel wat weinig, de giasseii verliezen gewooiilijknbsp;nicer (70-75 pet.). Eehter geeft Dookman op gezag vannbsp;een der Kew-bniletins een gewichtsverlies van 63 pet. op.nbsp;Mogelijk zijn heide opgaven oorspronkelijk aan dezelfdenbsp;periodiek ontleend. E. de Wildeman doel nog een opgavenbsp;nit den Belgischen Congo. I ff. A. zon daar in één snitnbsp;ongeveer 40,(K)0 KG. groen voeder hebben opgeleverd; overnbsp;de jaarlijksche opbrengst spreekt hij niet. Volgens dknbsp;Wildeman zini door droging in de zon ongeveer 29 pet.nbsp;hooi gewonnen worden, een zeer aannemelijk cijfer.
Een veldje van 92 M* op de terreinen van de Inlandsche Veearlsenschool, met 228 pollen beplant (plantverband 60xnbsp;60 c.M.) leverde in 5 weken 467 K.ü. Beiigaalsch gras op.nbsp;Indien men deze opbrengst als gemiddelde aanneemt, walnbsp;ik echter niet op mijn geweten ilnrf te nemen, komt mennbsp;tot de enorme opbrengst van 15,978 pikol per bouw per dag,nbsp;een cijfer, dal ongetwijfeld sterk geflatteerd is. De Heernbsp;SoiiNS, wd. Chef van hel Veerarlsenijknndig l.aboralorinm,nbsp;die tegenwoordig den grasaanplani beheert, deelde mij mede,nbsp;dat het door Krediet gegeven cijfer veel te hoog is. Tegenwoordig leveren de zeer goed omleihoniien/^o/i/t///;;-veldennbsp;der Veeaitsenschool een jaarlijksche opbrengst van llO.OtX)nbsp;K.ü. per bouw of ongeveer 4,9 pikol per bouw per dag.nbsp;Hetzij men dit cijfer aanneemi als de gemiddelde opbrengstnbsp;van een Ainin/m-veld, hetzij men hel cijfer aanneemt vannbsp;den Bnitenzoigscheii Cultuurtuin of den Seleclietnin (3 — 4nbsp;pikol), in alle gevallen blijkt de opbrengst van Hanicumnbsp;aanmerkelijk hooger dan de gemiddelde opbrengst, welkenbsp;van Paspaliini JHalaliitii in den Culinnriuin en den Buiten-zorgschen Seleclietnin verkregen werd (2, 2 pikol per bouwnbsp;per dag, Teysmannia XXIV, 224). Tegenover ile abnormal
-ocr page 83-65
linoge opbrengst van Paspalitm in Ktalen, 11,3 pikol per bouw per dag. kan men dan de 5,9 pikol van Jamaica ofnbsp;de bijna 16 pikol van Krf.DIHT stellen, al welke reuzenopbrengsten slechts onder buitengewoon gunstige omstandigheden verkregen werden. Een opbrengsicijfer van 50.000 K.0.nbsp;’s jaars per bouw (Weidegang pag. 9) is voor Reugaalschnbsp;gras zeker laag.
Krediet en Sohns geven dan ook beiden aan Reugaalsch gras de vooikeur boven Paspa/itm. Dit geldt echter voornbsp;klimaat en bodem van Buitenzorg, het is zeer goed mogelijk.nbsp;dal in andere streken van Java Paspahint weer de voorkeurnbsp;verdient boven Bcitgaalsch gras. Bepaalde uitspraken daaromtrent heb ik in de lileiatuur niet kunnen opsporen.
Een acre Bengaalsch gias leveide in Assam in één jaar tijds 6 snitten met een gezamenlijk gewicht van 500 niaundsnbsp;(I niaunds37.324 K.ü ) Herleidende komt men tol eennbsp;gemiddelde opbrengst van 1,452 pikol per bouw per dag.
In het gemeentelijk park van Coimbatore leverde in 1876 een acre 960 maunds 's jaars, dus 2,787 pikol per bouwnbsp;per dag.
In 1881 vei kreeg men Ie Saharampiir 600 maunds per acre of 1,742 pikol per bouw per dag.
Voor mest is Bengaalsch gras zeer gevoelig. In Buitenzorg gaf stalmest uitnemende resultaten, in de buitenlandschenbsp;lileiatuur wordt ook meel van katoenpitten aanbevolen.nbsp;Over den invloed, dien bemesting heeft op hel eiwitgehaltenbsp;van gras, spraken wij reeds op pag. 54.
Langdurige droogte heeft een nadeeligen invloed op de productie. Pit meent, dat een in den oosimoeson voorzichtig toegepaste irrigatie waarschijnlijk een verhoogdenbsp;opbrengst ten gevolge zal hebben. In zeer dioge strekennbsp;van Engelsch-Indié schijnt irrigatie inderdaad goede resultaten opgeleverd te hebberr, ook in het Tijdschrift voornbsp;Nijverheid en Landboirw wordt lievloeiing in den oosimoeson aanbevolen. Men dierri met die bevhieiing in elk
-ocr page 84-66
geval voorzichtig te werk te gaan, want in de biiitenlaiulsclie liteiatiuir wordt er heiliaaldelijk op gewezen, ilat een drassige bodem voor het gras ongeschikt is. Paspalum daarentegen kan op drassigen bodem zeer goed groeien.
Van veel belang is het, den aanplant goed sclioon te lioiiden; laat men te veel onkruid opschieten, dan ziet mennbsp;de grasopbrengst snel dalen. Doorman lieefi ongelijk, alsnbsp;hij in het Tijdschrift voor Nijverheid en Lamlboiiw (LXV)nbsp;zegt, dat een aanplant van Bengaalsch gras weiidg onderlioudnbsp;vereischt; het tegendeel is het geval. Met is dan ook geennbsp;ctillunr voor den inlander. Aanplantingen in de desa zietnbsp;men na korten tijrl verwaarloosd en overweldigd door alang-alang. Krkdiet (Veeartsenijkundige Bladen XXV, 31) zegt,nbsp;tlal de bevolking met eenige ambitie van een tretrekkelijknbsp;klein terrein de dieren kan voeden. De bruine broeder moetnbsp;echter over 't algemeen van ambitie en soesah niets heirben!
Een goed geslaagde aanplant kan 3 — 4 maanden na het planten voor het eerst gesneden worden eit vervolgeits omnbsp;tie 1—2 maanden, dit hangt van tie geslelilheid van dennbsp;bodem en hel klimaat af Doorgaans snijdt men om denbsp;4 — 9 weken, soms om de 2 — 3 weken.
Men moet hel gras snijden, wanneer het begiirt te bloeien of wanneer het een hoogte van 6 — 9 d.M. heeft bereikt.nbsp;Wacht men te lang, ilan worden de onderste ileelen Ie hard,nbsp;zoodal hel vee ze niet meer eet. Meit moet het gras vooralnbsp;niet Ie kort afsnijden, 10 — 20 c.M. moet blijven staair. Innbsp;de eerste plaats omdat het gras onder Ie kort afsnijdennbsp;lijdt, in de tweede plaats omdat tie alleronderste stengel-deelett te hard zijn om door het vee gegeten te worden.
Daar het gras in pollen groeit, is hel voor machinaal maaiert ongeschikt. De tijd, gedurende welken van hetzelfdenbsp;veld zottder heraanplant kan gesneilen worden, is itt hoogenbsp;mate afhankelijk van der» grond en van hef onderhond.nbsp;Men vindt dien lijd dan ook zeer verschillend opgegeven.nbsp;Pit spreekt van 3 — 5 jaar, in de builenlandsche literatuur
-ocr page 85-67
vind Ik zelfs 20 jaar vermeld. Krediet wil het elk jaar opnieuw geplant zien, hij dringt ook op dikwijls mestennbsp;aan; het klinkt dan ook vreemd, dat Koschnv in Costaricanbsp;(Tropenflanzer X, 534) de cultuur aanbeveelt op veizuiirdcnbsp;stukken grond, die voor geen andere cultuur deugen.
Volgens mondelinge mededeelingen van den Heer SoiiNS bedragen de totale onkosten (grondhuur inbegrepen) vannbsp;het op de terreinen der Inlandsche veeartsenschool verbouwdnbsp;Bcngaalsch gras ongeveer 0.7 cent per K.G. terwijl mennbsp;voor koopgras 2 — 2'/2 cent per K.ü. betalen moet.
Zaaien en planten, inzamelen der zaden.
Het gras laat zich zoowel door zaad als door stekken vermenigvuldigen. Op Java, in hel Bnitenzorgschen klimaatnbsp;althans, is het uitzaaien niet aanlebevelen. Pit zegt tenminste,nbsp;dat de in den Buitenzorgsche Cnituiirluiii met uitzaaiennbsp;genomen proeven steeds zeer ongunstige resultaten gaven.nbsp;Oeze resultaten zullen wel gedeeltelijk aan de zware Bui-lenzotgsche slagregens, voor een ander deel aan de vaaknbsp;geringe kiemkracht van het zaad moeten woiden toegeschreven.
Wil men zaaien, dan kan dit op verschillende wijze geschieden. Sommigen raden aan^ hel gras nillezaaien in rijen, die 3 — 4 d.M. van elkander verwijdeid zijn. De grondnbsp;tusschen de rijen moet goed los gehouden worden. Anderennbsp;r«den aan, hel zaad koil voor den regentijd over den akkernbsp;uittestrooien. 10 Liter goed zaad per hectare is genoeg.nbsp;Na hel zaaien moet het zaad met een ijzeien hark voorzichtignbsp;ouder den grond gebracht worden. Jonge planten zijn zeernbsp;zwak, het duurt eenigen tijd voor ze de knobbelvorinigenbsp;verdikking onder aan den stengel gevormd hebben. Daarnanbsp;schieten ze krachtig op.
Hel uitplanten van gescheurde pollen, liefst op rijen, geeft zekeider en spoediger resultaten en is voor Java de aangewezen methode. Het verdient aanbeveling, dit planten innbsp;het begin van den west-moeson Ie veitichlen. De afstandnbsp;der rijen onderling moet 90— 100c.M. bedragen, de onderlinge
-ocr page 86-nfstniul tier plaiilcii in tie rijen 30 — 50 c.M [’it beveelt aan 50X 90 c.M, Watt en Kkhdikt 60 X 60 c. M, Tracy 60 X 150c.M.nbsp;l)K WiLDF-MAN 90 X 90 C.M. Anderen latleii a:in, op afstandennbsp;van I'/j Kijnlandsche voel in liel vierkant te planten, telkensnbsp;5 — 6 plantjes bijeen, zoodat er een stoel komt. Men moetnbsp;dan aan de plant 4 Rijnlandsclie duim wortels en V2 Rijn-landschen voet stengel laten zitten en zóó diep planten,nbsp;dat de helft der resteerende stengelgedeellen boven dennbsp;grond steekt. Een maand na het planten moet men eennbsp;flinke grondbewerking loepassen, nog een halve maandnbsp;later kan men beginnen te snijden. Om de 2 — 3 maandennbsp;moet men diep paljollen tot nabij den voet der planten.nbsp;Voor goed schoon honden van den grond moet gezorgdnbsp;worden. Met veidient aanbeveling, het gras vaak Ie snijdennbsp;om de uitsloeling Ie bevorderen.
Na een jaar, in het begin van den wesl-moeson, moet men in hel diagonaal nieuw gias planten om, zoodra ditnbsp;productief is geworden, het oude uitteroeien, waardoor mennbsp;steeds jonge en krachtige planten behoudt. Ook is hef goed,nbsp;tweemaal in het jaar hel gias te laten doorschieten en pasnbsp;te snijden als het drie voet hoog is; van ilit hooge grasnbsp;kan men alleen de foppen als voer geven, liet mesten isnbsp;noodzakelijk. Als men niet mest, kiijgl men na 3 — 5 jaarnbsp;slechts nog wat schrale halmen, de grond is dan voorloopignbsp;ook voor alle andere gewassen ongeschikt.
Pit raadt aan, niet op den beganen grond, doch in goten ter diepte van 10—12 c.M. te planten. De bodemnbsp;dier goten moet natuurlijk van te voren worden losgewerktnbsp;en, als de grond niet zeer goeil is, met stalmest wordennbsp;bemest. Langzamerhand moeien de goten worden aangeaard.
KRKtUKT maakte aanvankelijk plantgeulen op 80 c.M. afstand, in die geulen worden kleine pollen, 40 c.M. vannbsp;elkander, geplaatst (later ging hij tol hel plantverbandnbsp;60 X 60 c.M. over). De geulen werden aangeaard. Na 2 — 3nbsp;weken begon het gras bloemen Ie vertoonen, waarna tot
-ocr page 87-69
afsnijden werd overKegaan, dat met telkens tan^eie tns-sclienpoozen werd herhaald, tot na ongeveer 3 maanden een goed ontwikkelde, krachtige pol werd verkregen, dienbsp;om de maand gesneden kon worden.
Op Java acht men deze A;rt/fü/;;-sooit wegens haar groei in pollen algemeen voor weidegias ongeschikt. In het buitenland heeft men een andere opinie, telkens weer vindt men hetnbsp;met veel lof als weidegtas vermeld. Zoowel in Duilsch-Oost-Afiika als in Gnatamala worden er weiden aangelegd. ZiM-MKKMANN geeft daarvoor de volgende uitvoerige voorschriften.
Als men van het gra.s een weide wil maken, moet men I of 2 jaar van tevoren een terrein, dubbel zoo groot als de aannbsp;te leggert weide, met hel gras bezaaien. Het op deze wijzenbsp;ontstarre, orrregelrrratig begrrretde grasvehl wordt rriet afgeweid,nbsp;doch in dert drogeit tijd kort voor het invallen der regensnbsp;afgebrand. Als de regerrtijd goed is irtgetrederr ert het vartnbsp;tevoren afgebrartde gras wederom eetr hoogte vart 80 c.M heeftnbsp;bereikt, graaft mett het gras met den wortel uit, snijdt denbsp;halitten 15 c.M. bovett dert verdikten voet af, strijdt de wortelsnbsp;af tut op 2'/j c.M. lerrgte ert legt dart de planten lerstortdnbsp;in de schaditw. Daar worden ze uileeit getrokken in deelettnbsp;van 3 knobbelvotmige vetdikkittgen elk. Zijn er geert 3nbsp;vetdikkittgett, dart voegt mett er zooveel bij als ttoodig is.nbsp;Dit tot planten loebeteid gras wordt zoo gelegd, dat allenbsp;wortels aan denzelfden katti kotnett te liggen. De hoopnbsp;moet worden dicht gedekt, daar uitdrogen der wortels dennbsp;dood der platti teirgevolge heeft. Mett rttoet rtiet ttteet grasnbsp;iritgravert dart denzelfdett dag ttog geplatti wotdett kart.nbsp;Tijdetts de bewetkittg stelle tttett de plattlett rtiet ttoodeloosnbsp;aart de zott bloot. Voor hel over plattlett zijtt 4 mart ttoodig,nbsp;waarvan twee de plattlett uitgravert, afsttijden ert aandtagett,nbsp;de beide andere wedetottt plattlett. liett vart deze beidenbsp;laatslen maakt ntet eert groot stootijzer eert bteede, eettigs-zins scheeve spleet in den grottd, de atidcte draagt in eertnbsp;voorschool de plattlett zóó, dal alle wrttlels ttaar dezelfde
-ocr page 88-70
zijde gekeerd zijn. Telkens neemt hij daarvan een bundel van 3 wortelhoofden, zet ze 2'/2—4 c.M. diep in despleetnbsp;en stampt deze goed dicht, zoodat er geen holte overblijft.nbsp;Indien dit weik naar behooren verricht wordt, slaat elkenbsp;plant aan. De afstand van plant tot plant is een halvenbsp;meter. Minderwaardige arbeiders kunnen 1 hectare (bijnanbsp;l'/j bouw) per dag beplanten, als ze tien niii werken. Goedenbsp;arbeiders brengen het tot l'/2—2 H A. (2—3 bouw). Eennbsp;zoo geplante weide wordt zeer gelijkmatig, bloeit reeds nanbsp;3—4 maanden en kan na 5 maanden voor het eerst wordennbsp;gesneden. De plantwijdte, die natuurlijk van de gesteldheidnbsp;van den bodem afhangt, wordt door verschillende schrijversnbsp;verschillend opgegeven.
Vooral in het begin moet de aanplant goed schoon gehouden worden. Om gesloten weiden te krijgen moet men het vee niet op een jong aangelegde weide van Panicumnbsp;drijven, alvorens het gras zijn volle ontwikkeling heeftnbsp;IrereikI, iets wat men zien kan aan het rijkelijk vormen vannbsp;zaden '). Op leege plaatsen moet bijgeplani worden. Hetnbsp;vee moet niet doorloopend op een groote weide grazen,nbsp;doch deze moet in kleinere kampen worden verdeeld, dienbsp;afwisselend begraasd worden. Laat men hel vee te langnbsp;op een gioote weide loopen, dan schieten tusschen hetnbsp;gras, vooral daar waar het vee zich gaarne ophoudt in-heemsche grassuoiten op, wat nadeelig op het productnbsp;werkt. Een kleine, sterk afgegraasde weide, welke beurtelings afgeweid en afgebrand wordt, blijft voortdurend innbsp;goede productie. Twee è drie maaiuien na het verscharennbsp;van het vee kan dit weer op de weide woiden toegelaten.
Eens per jaar of althans eens in de twee jaar moet de weide kort voor het invallen van ilen regentijd wordennbsp;afgebrand, anders gaal hel gras er slechter bijstaan. In hetnbsp;begin van den drogen tijd afbranden is zeer nadeelig, daar
Zaden worden op Java, naar het schijnt, niet gevumid.
71
dan liet woitelslelsel Ie veel lijdt. Het afhiandeii slaat gelijk met een veijongin(gt; van den aanplani; weinige dagennbsp;na het afbianden loopt het gras weer nil. Op deze wijzenbsp;behandelde weiden zonden een onbeperkten levensduurnbsp;hebben. Zimmkrmann vei meldt, dal 15 jaar oude weidennbsp;na elk branden even mooi als en nog dichter zijn dan denbsp;nieuwe; na hel bianden is het blad breed en donkergroen.
In het natte jaargetijde moet men op I stuk mestvee per M.A. rekenen, bij een nieuw aangelegde weide op ^|^ stuknbsp;per H A., na het eerste afbranden op I stuk. Voor gewoonnbsp;vee zijn deze cijfers gunstiger, men spieekl zelfs van 7—10nbsp;koeien per H.A.
Hel inzamelen der zaden dient zeer zorgvuldig te geschieden. Hel zaad wordt namelijk, evenals dal van vele andere tropische giassen, zeer ongelijkmatig rijp. Indiennbsp;men de pluimen onderzoekt, kan men opmeiken, dat denbsp;bovenste zaden eener pluim leeds rijp zijn, als de onderstenbsp;bloemen nog nauwelijks zijn uilgebloeid. Men moet metnbsp;oogsten beginnen als de halm liisschen hel bovenste bladnbsp;en den voet der pluim 10—15 c.M. lang is.
Voor de zaadwinning woiden de pininien boven hel hoogste blad afgebroken; dit moet zeer vooizichlig geschieden, omnbsp;de zaden niet te doen uitvallen, elk onnoodig schuddennbsp;moet vermeden worden. De afgesneden pluimen moet mennbsp;vooral niet op hoopeit stapelen, doch onder dak in eertnbsp;ditnne laag uitspreiden en van tijd tot tijd keeren; dettnbsp;volgenden dag laat nten ze tot ttegen uur in de zon liggettnbsp;en keert ze hethaaldelijk. Dit geschiedt 3 dagen achtereen,nbsp;den vierden dag wordt het zaad gedotschl; het meeste isnbsp;dan reeds van zelf nitgevallerr.
Hel doischen geschiedt door een hattdvol lialmeit tegen den kant van eert plank te slaatt. Wat daarbij rriet afvall,nbsp;is onrijp en moet worden weggegooid, er vallett toch reedsnbsp;genoeg onrijpe zaden at. Te dicht opeengehoopte zadennbsp;moeten wordeit orngerrrerd en uitgespreid.
-ocr page 90-72
Met geduisclite zaad wuidt in een dunne laag op een doek nitgespieid en onder voorldnrend roeren gedroogd.nbsp;Zoodra het zaad warm wordt, moet het in de scliaduwnbsp;gebracht worden. Den eersten dag vooral moet men voor-zichtig zijn. Is hel zaad weer afgekoeld, dan wordt hetnbsp;opnieuw in de zon gebracht en verder behandeld. In 3—4nbsp;dagen is het gereed, dan laat men het twee dagen ondernbsp;dak afkoelen, waarna het in zakken kan worden gedaan.
Voorzichtigheidshalve steke men meerdere dagen achtereen de hand in den zak. Als men warmte voelt, moet het zaadnbsp;nogmaals een dag in de zon worden behandeld, ffet moetnbsp;volkomen droog bewaaid woiden. Indien men het in eennbsp;vochtig klimaat een jaar lang kiemkrachtig houden wil, dannbsp;moet het elke twee maanden een dag op de bovenbeschreven wijze worden behandeld en een dag tot afkoeling innbsp;de schaduw woiden gelegd. Bij eigen bereid zaad kannbsp;men op 50 — 60“/o kiemkracht rekenen. Orred gedroogdnbsp;zaad is bleekgroen.
Vet (iet e bijzomiet heden.
Voor zoovel mij bekend, heeft Bengaalsch gras op Java nog niet van ziekte en plagen te lijden, ook in de bniten-landsche liteiatuur vond ik daarover niets. Over den buikloop,nbsp;dien dit gras bij paarden veroorzaakt, zie men pag. 56nbsp;en 57.
(Theystnannia 1914.)
-ocr page 91-W. v«n der BUR(i.
1914 |
1913 |
1912 |
218.2 |
199.2 |
190.9 |
168.8 |
159.3 |
164.9 |
127.3 |
237.4 |
163.9 |
124.— |
157.1 |
— |
128.3 |
113.2 |
139.- |
liet totaal aantal gevallen van ziekte bij troepen- en officiersdienstrijpaarden in het garnizoen Batavia en Meester-Cornelis bedroeg in het verslagjaar 891 (920*), waarvannbsp;33 (33) in behandeling gebleven van het vorige veislagjaar.nbsp;Berekend naar de gemiddelde sterkte dier paarden vannbsp;550 (523) was dit 162 (175.9) “/o-Het ziektepercenlage bedroeg:nbsp;voor hel 3de eskadron cavaleiienbsp;voor de Isle afdeeliiig veldarlillerienbsp;voor de Isie treinconipagnienbsp;voor de Isie milrailleuicoinpagnienbsp;voor de officiersdiensirijpaardennbsp;Wij zien nit deze cijfers, dat bij beide hoofdwapens hetnbsp;ziektecijfer in veigelijking met het vorige jaar is gestegen.nbsp;Een soortgelijke stijging vond plaats bij de officiersdienstrij-paaiden, terwijl daarentegen bij de korpsen met inheemschenbsp;paaiden — de tiein- en mitrailleurcompagnie — het ziektecijfernbsp;aanzienlijk daalde.
Van de 891 patiënten
herstelden ....
stierven.....
werden afgemaaki . op reform gestelde .nbsp;bleven in behandeling
totaal .
891 of nbsp;nbsp;nbsp;100 (nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100) ®/o-
De vei liezen ten opzichte van de totale sterkte van 550 (523) bedroegen aan:
•) De tiissclieii haakjes K«pl»atsle cijfers hebben beHekkiiig op liet vurige veislagjaar.
-ocr page 92-74
jiesturven paarden. ... nbsp;nbsp;nbsp;8(9) of 1.46 ( 1.72)
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(57)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.37nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(10.90)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%;
voor hel 34»: eskadron cavalerie aan:
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;. 20 (26) of 15.15 (20.15)
voor de Iste afdeelinj» veldartillciie aan:
gestorven paarden .... nbsp;nbsp;nbsp;6 ( 1) of 3.53 ( 0.60) 7o,
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 (12) of 10.— ( 7.19) quot;/ol
voor de trein- en milraillenipaarden aan:
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 (16) of 5.18 (13.30) 7„;
voor de officiersdienstrijpaarden aan:
gestorven paaiden .... nbsp;nbsp;nbsp;— (—) of —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( — ) quot;/o,
Vergelijken wij de vei liezen aan Australische paarden (de trein- en mitraillenrpaarden diis uitgesloten), dan krijgennbsp;wij voor de laatste 4 jaren de volgende cijfers.
1914 |
1913 |
1912 |
1911 | |
gestorven afgemaakt |
12 |
3/ . |
12 / | |
op reform |
27 |
37 |
28 |
15 |
Totaal |
39:9 4 |
41 :10.2 7o |
39:9.9 “/u |
33:8.6 7o |
75
Hieruit blijkt, dat iii weerwil van liet niiiuter Ruiistij'e iiiortaliteitscijfer bij de artillerie, waardoor de mortaliteitnbsp;iets liooj^er was daii het (;emiddelde van de drie voorafgaandenbsp;jaren, het totale verliescijfer is gedaald van 10.2 tot 9.4 “/o').
Het verliescijfer bij het 3de eskadron cavaleiie, 15.15®/o bedragende, blijft hoog. Reeds vroeger werd er op gewezen,nbsp;dat dit zijn verklaring vindt in de omstandigheid, dat jaarlijks een groot aantal paarden aan officieien moet wordennbsp;afgestaan en daarvoor veelal minder goede, in elk gevalnbsp;paaiden in minder goede conditie veikeerende, worden terugnbsp;ontvangen. Toch is in dit opzicht vooruitgang merkbaar,nbsp;zooals moge blijken uil de cijfers van 20 4 en 20.15% i»nbsp;de jaren 1912 en 1913.
Van de 20 (26) bij dit eskadron uit de steikle afgevoerde paarden was de gemiddelde leeftijd 12.7 (13.4) jaar.
Bij de afdeeling veldartillerie was dit aantal (met in achtneming van de correctie bedoeld in den noot op dezenbsp;bladzijde) 15 (12), met gemiddelden leeftijd van 10.5 (10.3)nbsp;jaar, zoodat een aanzienlijk verschil in den gemiddeldennbsp;leeftijd van de bij deze beide korpsen afgevoerde paaiden isnbsp;blijven bestaan.
Dit verschil moet nog in hoofdzaak worden veiklaaid door den gemiddeld jongeren leeftijd van de paaiden vannbsp;de artillerie. Het geringer percentage opieformstellingen,nbsp;4.7% tegen 13.63% bij de cavaleiie, is liieimede ook innbsp;uvereenstemming.
’) Aancezieii twee vaii tie gesluiveii paarden van de artillerie tiehoorden tul de 2Ü inheenisclic pruefpuarden, welke, becin Februarinbsp;aaiiKekoclit, in de iiiaand Maart —voor zoover nog aanweziR—naaidennbsp;trein zijn overgegaan, was hel verliescijfer aan Atislialisclie paaidennbsp;atechls 37 of 8.9 */o en de inoitalilcit nog beneden hel gemiddeldenbsp;van de drie voorafgaande jaren.
brengt men eenzelfde correctie aan bij de afdeeling veldartillerie, dan was daarbij het totale verliescijfer aan Australische paaiden geennbsp;10 maar 8,9 ®/,.
76
De behaiideliiit’Silmir tMiz. der verschillende ziekte gevallen was als vol(gt;l:
A = •
C V *T3 2 Ofi wnbsp;« 2nbsp;*0 *5
^ nbsp;nbsp;nbsp;o.
I quot; i ^ -o
Korpsen.
2 - S.= ®
o = = o
ïi Ji .5 I'S Ü ¦o »» Si'a•“ —nbsp;-3 J= 6* ¦« .i quot;nbsp;'S — = : p N _ 5 5 = 1 S- rë o Anmerkinfücn. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Slaat I )gt;eeft een overzicht van de nitkoinsten der behandeling. berekend naar de ('eniiddelde sterkte aan paarden over het jaar 1914. De trein- en niitraillenrpaardeii zijnnbsp;daarin afzonderlijk op^e^even.
Staat II vermeldt het totale aantal paarden, dat op den )gt;arnizoensziekenstal werd behandeld en slaat lil het fre-tniddeUie aantal aldaar in verpleging geweest. Zoowel hetnbsp;totale als het gemiddelde aantal was honger dan in de beidenbsp;voorafgaande jaren.
Behalve de paarden, waarover deze becijferingen loopen, werden nog 32 niet in de officierscontrrtle ingeschrevennbsp;paaiden van officieren behandeld, waarvan 22 opname opnbsp;den ziekenstal vonden.
I, Procen(S{(ewijze berekening naar de sterkte aan paarden. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
II. Totaal aantal paarden gedurende het jaar 1014 op den ziekenstal verpleegd. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
111. Gemiddeld aantnl paarden gedurende het jaar 1914 op den ziekenstal verpleegd. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
{Nederlandsch-Indische veeartsenschool te Buitenzorg.]
DOOR
C. H. SOM NS.
De aanwas der bevolking' en de toename der cnlUires liebben tot natuurlijk j»evolg }»eliad, dat de gemakkelijk tenbsp;bereiken goede en zelfs minder goeile gronden in gebruik zijnnbsp;genomen voor den aankweek van voor mensclien geschiktenbsp;voedsels, zoodat voor weiden slechts die terreinen overbleven,nbsp;welke uit hoofde hunner ongunstige hoedanigheid of verwijderde liggius niet voor bebouwing in aanmerking kwamen.
Dat slechte gronden ook als weide geen waarde hebben spreekt wel vanzelf Ook de verafgelegene znllen alsnbsp;zoodanig weinig voordeel kunnen opleveren; in de eerstenbsp;plaats toch zullen zij, wegens het gevaar voor beschadigingnbsp;der veelal nabijgelegen bosschen en bosch-aanplantingen,nbsp;wel zooveel mogelijk be|)eikt woiden; in de tweede plaatsnbsp;is de kans op besmetting met surra en piroplasmatosennbsp;zeer groot; ten derde wordt vrij veel van het verkregennbsp;voordeel geneutraliseerd door den meerderen spierarbeid,nbsp;benoodigd voor de beweging over groofe oppervlakten; tennbsp;vierde zullen wilde dieren (tijgers, panters, wilde honden,nbsp;loewaks) in die afgelegen streken den voestapel zoo goed
h In hoofdza.Tk is hier gevolgd liet oorspronkelijk artikel van Dr, G. Krediet in deel XXV dezer Bladen (Veeartsenijknndige Me-dedeeling van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handelnbsp;No. Vil). De omwerking geschiedde op grond van de sedert diennbsp;verkregen gegevens.
-ocr page 99-81
•Tis niigesloord nadeel kunnen toebrengen; in de vijfde plaats kan wejjens de afgelegenheid slechts weinig vee van dienbsp;weiden profiteeren.
Het overige vee moet zijn voeilsel zoeken op afgeoogste velden, langs hennen van wegen, op onbeplante stukkennbsp;grond, ja zelfs op sawahdijkjes; niet alleen is de hoedanigheid van hel daar beschikbare voedsel gewoonlijk nietnbsp;boven bedenking verheven, doch ook neemt met de tenbsp;beweiden oppei vlakte de hoeveelheid verloren spierarbiednbsp;belangiijk toe. üeldt dit reeds voor den regenmoesson,nbsp;in den drogen tijd heerscht in vele streken formeel voedselgebrek; zelfs hel regenrijke West-Java blijft daarvoornbsp;niet bewaard.
Met wordt ilns vooi den Itdander, wiens vee over het algemeen niet in al Ie goeden voediiigsloesland verkeert,nbsp;hoog tijd om over Ie gaan lol eene andere wijze van verpleging. en wel de s t a I v e r p I e g i n g, welke tal van voor-lt;leelen opleveri;
1. nbsp;nbsp;nbsp;F.r wordt geen spierarbeid meer verspild; met eenenbsp;betrekkelijk geiinge hoeveelheid voeder worden de dierennbsp;dns vel en brengen bij vei koop hooger prijzen op.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Er gaat weinig of geen mest veiloren.
3. nbsp;nbsp;nbsp;De kans op besmetting met snrra en piroplasmalosen,nbsp;alsmede met allerlei wormziekten, wordt veel kleiner.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Besmettelijke ziekten worden veel spoediger ondei kendnbsp;en gemakkelijk tot kleine complexen bepeikl, zoodatnbsp;de bestrijding minder moeite en lijd kost.
5.
Door de voortdurende nabijheid zal het opgroeiend geslacitt eindelijk eens l)eler op de hoogte komen vannbsp;ite bionstverschijnselen, zonder wetke kennis rationeelenbsp;veeteelt viijwel onbestaanbaar is.
6.
Het gestalde vee zal waarschijnlijk een groot deel van zijne schuwheid afleggen.
Tegen dergelijke argumenten worden door Inlanders en ook ilooi Europeanen gewoonlijk alleilei bezwaïen Ie berde
-ocr page 100-gel)r;iclil, tJie ;ille in lioofdzaak hierop neerkonien, liat hel zoeken van veevoeder zoo lastig is. Van lieden, die nietnbsp;gewoon zijn zich voor hun vee eenige moeite te getroosten,nbsp;kan men zulke tegenwerpingen verwachten; de toepassingnbsp;van deze nieuwigheid valt echter zeer mee; voor slechtsnbsp;enkele dieren heeft men in luttele uren genoeg bijeengezocht,nbsp;teiwijl een eigenaar van veel vee welgesteld is en zich dnsnbsp;gemakkelijk hulp kan verschaffen De laak kan intiisschennbsp;leeds aanmeikelijk verlicht worden door het bewaren vannbsp;den afval van allerlei enituurgewassen, zooals stroo vannbsp;padi, djagoeng en verschillende kaljang-soorlen Veel we-tenswaardigs hieromtrent vindt men in „Weidegang ennbsp;stalverpleging van vee”, welke brochure, samengesteld doornbsp;de Inspectie van den Burgerlijken veeaiIsenijknndigen dienst,nbsp;wel niet in den handel is, doch voor belangstellenden opnbsp;aanvraag verkrijgbaar (').
Dal slalvoeding zeer goed mogelijk is, blijkt trouwens in de tabakstreek van Kedoe, waar men het vee om dennbsp;mest op stal houdt, en op Madoera, waar men voor denbsp;slachtbank bestemd vee eerst eenigen tijd op stal mest.nbsp;Ook in de omgeving van f’laosan (boven Magetan op denbsp;Noord-Ouslelijke helling van den Lawoe gelegen) houdtnbsp;men het vee op stal, omdat men den mest noodig heeftnbsp;voor het telen van aaidappelen, uien enz., terwijl men hetnbsp;op stal vet geworden vee bovendien met groote winstnbsp;verkoopt; het vereischte voeder wordt in de laatstgenoemde streek met veel moeite verkregen van hooge steilenbsp;bergwanden.
in deze gevallen vormen dus de vraag naar mest en de winst bij den verkoop den prikkel; toch komt stalvoedeiingnbsp;ook zonder dat een enkele maal voor. Zoo vielen mij in 1908nbsp;bij eene vee-inspectie in het district Seinen (district Wlingi,
(') Is opgeiioinei) In deel 24, bladz. 7U e.v. van de „VecartHenij-kundfge BUdenquot;.
-ocr page 101-83
aftleeling Blitar) een kne en stierkalf op tloor den zeer goeden voedingsloestand; de eigenaar verklaarde, dal denbsp;dieren de stalling slechts verlieten oni gebaad te worden,nbsp;doch dal hij overigens in enkele uren hel benoodigde voedernbsp;snijden kon. Als reden wist hij alleen op te geven, datnbsp;hij zijn vee liever niet zoover van huis liet zwerven, alsnbsp;bij hel weiden gewooidijk geschiedt.
Reeds zijn door veeartsen en besturende ambtenaren vele pogingen gedaan om de voeding van hel vee te verbeteren;nbsp;de daarnrede te bereiken hoogere prijs, vooral der krttisings-cn selectie-produclen, zal als argument bij het bepleiten vannbsp;stalverpleging veel gewicht in de schaal kunnen leggen.
Is het bewaren van cultuurafval wegens de belrekkelijk geringe moeite den lidander wel bij Ie brengen, trp den diturnbsp;zal het waarsclitjnlijk ook wel gelukketr hem zelfs lot Itelnbsp;aanplattleit van veevoeder over Ie Italen. Nu nog wordtnbsp;eene aansporing daartoe veelal met vroolijke verbazingnbsp;ontvangen: ,Men zou daar veevoeder, dal n. b. overalnbsp;vanzelf groeit, gaart aaitplanlen ett nog moeite en zorg daaraannbsp;besteden ook!quot; Wanneer echter de beschikbare weidegrondnbsp;nog meer inkrimpt en de veeprijzen nog honger stijgen,nbsp;z-Al het nut, ja de noodzakelijkheid van bijzottdere maatregelennbsp;ook wel door dett meest behoiidendett Inlander ingeziettnbsp;Worden.
Welke gewassen zou men nu moeten aanplanlen?
Met loof van boninen als dadap (etyllirina), warM (hibiscus bliacerts), nannka (atlocarpus inlegrifolius) is gewoonlijknbsp;'del in groole hoeveelheden beschikbaar. Totri (sesbanianbsp;gi'andiflota) fieeft alleen beneden de 800 voet vrij veel goed loof;nbsp;de aanplant wordt aangeraden op galaitgans, waar benrestennbsp;quot;'et kan gescliieden en de wortels vettnoedelijk de dijkjesnbsp;^lillen bescliadigeit. Lamioto (leucaena glauca), ook bekendnbsp;••Is koloiiloto, kemlandiitgan, peteh Ijina of Ceylon, levertnbsp;S'oakelijk groettvoer, doch iriet genoeg. Albizzia stipulala,nbsp;djeundjing (s), sengon (j) bevat in dett bast saponine, die
84
ïl
zeer vergiftig is; men vermijde dus zorgvuldig liet iileesnijdeil vaii takjes.
Grossen geven de grootste en regelmatigste opbrengst. De cnltmir vereisclit zorg. welke echter zelfs op slechte grondennbsp;ruim beloond wordt. Ondernemingen, welke gewoonlijk paarden en hoornvee gebruiken, zullen door het aanleggen vannbsp;grastuinen het zoo noodige voorbeeld kunnen en moetennbsp;geven. Cortperatie is ook hier voor den Inlander aangewezen.
Van de door Dr. Kkediet genoemde grassen dienen de volgende hier besproken te worden:
Cynodon dactylon, berggras, Bermuda-grass, djoekoet ka-kawatan (s), soeket glinting of grintingan (j), geniet een zeer goeden roep, die waarschijnlijk alleen op het vrij hoogenbsp;eiwitgehalte berust. De blaadjes toch zijn zeer klein ennbsp;liggen bovendien plat op den grond, terwijl de stengel,nbsp;zeker niet hel beste deel der plant, nog maar 15 — 20c.M.nbsp;hoog wordt. De opbrengst kan dus zeker niet groot genoeg zijn om de kosten en moeite van een aanplant tenbsp;rechtvaardigen. In eene weide wordt het zeer spoedig doornbsp;andere grassen overwoekerd. Men mag zich dus eeniger-mate verbazen over de reputatie van dit gras.
Leptochloa citinensis, soeket timoenan (j), wordt in Britsch-Indië als een goed voedergras beschouwd, doch omtrent de voedingswaarde is nog niets bepaalds bekend. Hetnbsp;lieeft smalle, niet groole bladeren en kruipt, hetgeen dusnbsp;van een aanplant niet veel doet verwachten.
Eleusine indica, roempoet kerbo (m), djoekoet djampang (s), soeket loelangau (j), levert vrij veel blad van tamelijknbsp;goede hoedanigheid, doch de stengels zijn spoedig zoonbsp;hard en taai, dat een krachtig man ze met de handen nietnbsp;kan stnktrekken Het komt mij niet ónmogelijk voor, dat denbsp;vrij lange stengels eerder voor de weef- of vlechtindustrienbsp;geschikt zijn dan voor veevoeder.
Eleusine aepyptiaca, roempoet kerbo (m), soeket katelan (j) groeit evenals hel vorige bij voorkeur op harden grond en
-ocr page 103-is alleen, zoo laiiR het jong is, bruikbaai, ilaai het, oniler geworden, door het vee versmaad wordt.
Oryza latifolia, roenipoet padi-padi (m), iseene variëteit van oryza sativa en heeft evenals deze een vochtigen grondnbsp;noodig. Zij komt in het wild op sawahs voor en wordtnbsp;volgens Mars soms nabij groote plaatsen als veevoeder gekweekt. De plant staat bekend als een goed voeder, dalnbsp;paarden en runderen spoedig vet zon maken en ongeveernbsp;elke maand gesneden kan worden. Paarden eten het gaarne,nbsp;waarschijnlijk om het suikergehalte. Mars wees reedsnbsp;erop, dat het dikwijls vermengd is met schijngrassen, (dienbsp;niet actief schadelijk zijn), en panicam indicum, oendoelan,nbsp;dat den naam heeft grasvergifligingen Ie veroorzaken. Metnbsp;zekerheid is hieromtrent nog niets bekend, doch de mogelijkheid bestaat, dat schadelijke organismen voorkomen opnbsp;inoerasplanten, vooral op de doode deelen. Bij kweekennbsp;op sawahs zorge men diis minstens, dat het water niet opnbsp;de velden blijft stilstaan.
lachaemum timorense, djoekoet tatembagan (s), soeket tembagan (j), levert Ie weinig op om voor aanplanten innbsp;aanmerking te komen.
Melinis miniitiflora, Biaziliaansch gras, geeft een vrij groote opbrengst en is zacht, doch kenmerkt zich door een sterken,nbsp;kruiitigen geur, liie reeds op een afstand bemerkt kan wordennbsp;en waaraan de dieren eerst moeten wennen. Aan majoornbsp;Qrokneveld en andere mij Irekende personen is gebleken,nbsp;dat, gelijk ik reeds vroeger voorspeld had, de melk van metnbsp;dit gras gevoede koeien dien genr aaniieeint en zoo goed alsnbsp;ondrinkbaar wordt. Dat deze reuk ook op hel vleesch zalnbsp;oveigaan is waarschijnlijk. Men mag dus zeggen, dat hetnbsp;Braziliaansche gras ongeschikt is voor melk- en vleeschvee,nbsp;ook voor trekdieren, die later geslacht moeten worden. Paar-berr krrrrrrerr, zooals mij in de Bataklarrderr bleek, zeer goednbsp;eraarr wenrren ert rnerr zou het darr ook wel voor deze dierennbsp;kutrrterr gebruiken, doch het betrekkelijk lage eiwitgehalte
-ocr page 104-(6—8“/o) de afwezi^lieid van kalk wcllij»en, waar ons zoovele betere (grassen ten ilienste slaan, de moeite en kosten vannbsp;een aanplant niet.
Polytrias praemorsa, djoekoet kakasoeran (s), soeket la-moeran (j), woidt slechts ongeveer even hoog als Leeisia hexandra, heeft nog fijner stengels en zon dns misschiennbsp;een goed paaidengras zijn. Omtrent de samenstelling isnbsp;nog weinig bekend; in hel door Or. Dkkker gegeven lijstjenbsp;komt het onder de goede grassen voor, terwijl het volgens denbsp;onderden naam lamoeran bekend gemaakte analyse hoogstensnbsp;onder de middelmatige had mogen staan. Het groeit zeer snelnbsp;en dicht en vormt een zeer mooie gesloten zode, zoodal hetnbsp;voor gazons bij uitstek geschikt is. Ook de opbrengst zalnbsp;waarschijidijk meevallen; mag men volgens majoor ÜRObNE-VELD zeggen, dat Leersia hexandia groeit als de haren opnbsp;een hond, Polyliias praemorsa zon men wat dichtheid betreftnbsp;v/el mogen vergelijken met rie haren van een otter. Hetnbsp;groeit op droge gronden, doch heeft bij lange droogte vochtnbsp;noodig; gedurende tie langduiige droogte in 1914 (5 maanden)nbsp;stierven de niel-begolen stukken. I^roeven zijn ingezet omnbsp;den invloed van mesten en begieten na Ie gaan.
Panicum iniiticiiin, djoekoet malela (s), soeket kolondjttno (j) vormt een netwerk van lange, kruipende stengels, metnbsp;aan alle geledingen worteltjes en opgaande halmen, welkenbsp;laatste tol l'/i M. hoog knnnen worden. De geheele plantnbsp;is fijn wollig beliaaid, met langeie haren aan de bladschee-den en ook aan de bladeren. Deze laatste zijn niet groot ennbsp;zitten ver inleen, zootlal de gesneden massa in hoofdzaak nitnbsp;stengels bestaat. De pl.mt beval, wanneer zij jong is 8'/*”/onbsp;eiwit en 40®/o cellnlose, welke cijfeis in den bloei wordennbsp;lol 6 resp. 60%. Uit deze cijfeis zon men opmaken, dat ditnbsp;gras meer geschikt is voor hcikauweis en dat men het aannbsp;paarden kan geven om een tekoit aan cellnlose aan te vullen.
Van de opbrengst wordt vermeld, dat men te Karanganjar van een aanplant, lUO groot, na 2 maanden 240 K. U.
-ocr page 105-87
Rras verkreeg of 18000 K.G. per bouw (juister ruim 17000 K.G.), dus bij 4 suitfeii per jaar ongeveer 70(KX) K G.nbsp;Hiertegen kuiuieu twee bedenkingen aangevoeld worden.nbsp;Ten eerste mag men de opbrengst van een groot oppervlaknbsp;niet zoo maar afleiden van een kleinen aanplant, indien mennbsp;zich geen teleurstelling wil berokkenen. Ten tweede zullen,nbsp;wanneer men het om de 3 of zelfs om de 2 maanden snijdt,nbsp;alle stengels bloeien of gebloeid hebben; hel gehalte aannbsp;eiwit is dan gedaald lol 6%, dat aan cellulose loegenomennbsp;tol 60 “/o. zoodat men voor de eiaan bestede uureile, kostennbsp;en tijd slechts een beslist minderwaardig gras heeft verkregen.
Een kolondjono-aanplant op drogen grond is bijna niet behoorlijk te onderhouden, omdat de planten, feilelijk aannbsp;vochligen gnnid de voorkeur gevende en den grond uil-pnltende, flink bemest dienen te worden. Hel dichte netwerknbsp;van kinipende stengels echter belet zoowel hel bewerkennbsp;van den grond als hel ondeispillen van den mest. Opnbsp;bewalerbaie velden zon men geniakkelijk volgens de Pada-larang-methode mest met hel water kunnen toevoeren, dochnbsp;het zou zeer unveislandig zijn, dergelijke gunstig gelegennbsp;gronden niet te beplanten met grassen, die evenveel of meernbsp;groenvoer opbrengen en bovendien hel dubbele eiwitgehaltenbsp;bezitten, zooals Leersia hexandra en Panicum maximum.
Alles bijeen genomen blijkt dus, dat kolondjono op droge gomden niet zal vuldoen, terwijl men op bewater bare terreinen met heel wal meer voordeel betere grassen kannbsp;kweeken.
Paspaliim dUalaltim, Australisch gras, heeft een eiwitgehalte vart 10—12 “/o en staal dan ook algemeen als goed Voedergras bekend, vimral itt AirstraliC, waar sommige strekennbsp;ilaaraan hunne welvaart te danken zouden hebben. Hetnbsp;levert daar te lande overvloedig zaad, is uitmuntend tegennbsp;droogte bestand, wordt .6—8 voel hoog en verdringt allenbsp;oiiktitid. Klaarblijkelijk zijn de oinstartdighedcn daar gunstiger dan hier, waar hel ook wel legen droogte bestand
-ocr page 106-88
blijkt, doch alleen op 1200 M. en liooner kieinb.tai zaad draagt, slechts 2—4 voet hoog wordt en niet in staat isnbsp;onkruid te veidringcn, wanneei het niet in zeer nauw plant-verband uitgezet is.
Wanneer men dit gras nit zaad wil kweeken, wordt aangeraden het zaad in de schaduw te laten ontkiemen ennbsp;de bibit niet nit te planten, voordat zij een zekere groottenbsp;bereikt heeft. Men komt sneller lot zijn doel door hetnbsp;scheuren van oude pollen, die elk 50—3(K) nieuwe plantjesnbsp;kunnen leveren. In den tuin van het Veeaitsenijkundignbsp;laboratorium werd als plantverband 2X2 voel gekozen;nbsp;na 3 weken raakten ile bladeten elkaar en na 4 weken konnbsp;de eerste snit plaats hebben. Ook veider konden wij omnbsp;de 4 weken snijden, welke lijd eveneens werd aangegevennbsp;door den intredenden bloei. Nn vormt dit gras hier geennbsp;zaad, zoodat het eiwit gioolendeels in de planten blijft,nbsp;doch de halmen worrien op den dnur toch te hard, terwijlnbsp;de onderste bladeren afsterven en rotten, waardoor hetnbsp;groenvoer minder smakelijk wordt; men wachie dus metnbsp;snijden niet veel langer dan den aangegeven tijd van 4 weken.
De pollen stoelen goed nit. doch de oudere sleiven in het midden af, zoodat een goed aaneengesloten grasveldnbsp;hiermede moeilijk te vei krijgen is. Snijdt men de pollennbsp;een lijd niet, dan zakken de zwaarder wordende stengelsnbsp;door, de onderste knoopen raken den grond en schietennbsp;wuilel, waarna uil zulke centra weder nieuwe pollen ontstaan. Bij geregeld gesneden pollen zal men dit verschijnselnbsp;natuurlijk niet waarnemen.
Het gras, dat zich van andeie spoedig laat onderscheiden door de matgroene kleur, is malsch en levert eene goetlenbsp;opbrengst, welke volgens de te Buitenzorg verkregen gegevens ongeveer gelijkstaat met die van Panicum muticumnbsp;en Leersia hexandra, d.w.z. een 70 (MK) K.ü. per bouw ennbsp;per jaar. Dr KktDIKT zag bij de heer Bkkvoet.s te Klalennbsp;een aangesloten aanplant, niet ml pollen bestaande, welke
-ocr page 107-89
um Ue 5 dagen bevloeid werd en per 100 M*. per maand ongeveer 300 K.ü. opbracht; indien liier geen veigissingnbsp;ingeslopen is, zon deze opbrengst ruim 2 maal zoo grootnbsp;zijn als die van goed gemest en zorgvuldig ondeihoudennbsp;Bengaalsch gias?
Wie dit gras wil aanplanten dient eiop te rekenen, dat liet volgens de analyses neen kalk bevat.
Isachne auslialis, loempoel meniran ol kasoeran (m), djoekoet wawadeian (s), soeket wadeian (j). Niet langnbsp;geleden weid dooi C. A. Kackkk aangetoond, dal de naaninbsp;Isachne iniliacea, waaionder dit gras lol nog toe bekendnbsp;had gestaan, onjuist was. Hel beval ongeveei 15 quot;/s eiwitnbsp;en woidt dan ook beschouwd als een dei beste Javaanschenbsp;voedergiassen; het komt voor vanaf de zee lol op 500 M.nbsp;hoogte, aan walei kanten en op moerassige plaatsen. Denbsp;plantjes worden niet hoogei dan die van Leeisia hexandra,nbsp;doch brengen een massa kleine zachte blaadjes en sappigenbsp;stengels voort. Te Padalaiang is een deel dei grassawahsnbsp;ermede beplant en de opbiengsi heeft reden lol tevredenheid. lil stilstaand water sterven en rotten de onderstenbsp;blaadjes, hetgeen bij geregeld maaien natuurlijk niet voorkomt. Evenals elke sawahculluur is de aanplani nietnbsp;geheel vrij te houden van schijngiassen.
Leersia hexandra, kalamelah of lametah (s), kolomento (j), een dun fijn gias met fijne blaadjes en zachte stengels,nbsp;dus uitmuntend geschikt voor paardengras Hel eiwitgehalte is hoog, tot ongeveer l5*’/a. en hel bevat aanmerkelijknbsp;niinder cellulose dan Bengaalsch gras. De plant is ongeveer even groot als Isachne australis en Polytrias praemorsa,nbsp;ttti geeft de voorkeur aan moerassige plaatsen.
Majoor GroëNEVELD. de directeur van de stoeterij en het renionledepAt Ie Padalarang, kweekt hel op sawahs, dienbsp;10 X 10 M*. groot zijn en tmigeven door primaire en secundaire iirigatieslooteri. Het water wordt even bovenstruomsnbsp;Vermengd met goed verganen stalmest, daartoe naast de
-ocr page 108-fr\ .
90
toevoeileidiiig opgestapeld. Reeds in 1907 zag ik in Kediri, dat de bevolking hier en daar hel voor de sawahs bestemdenbsp;water door de veekraal leidde; deze primitieve inrichtingnbsp;is te Padalarang tot groote volkomenheid gebracht.
Op de plantklaar gemaakte sawahs wordt hel gras uitgezet, evenals dat met padi-bibit gebeurt. Indien men beschikt overnbsp;voldoende water (naar den heer (jROKNKVKLr) bleek, '/2 secon-deliter per Hectare), dat daarenboven behoorlijk met mestnbsp;vermengd is, dan kan na 2 ttiaanden reeds en ook verder om denbsp;2 maanden maaien; de daarvoor in aanmerking komende velden moeten minstens een week tevoren drooggelegd worden.nbsp;Op deze wijze krijgt men in 6 snitten 1 ()()()()() K. ü. gras pernbsp;jaar per M. A., d.i. dus ongeveei VOOOO K. O. per bouw.
Oe kosten woiden voor 5 H. A., begroot als volgt; Aaidegkosten F. 150. per M. A., dus F. 750.nbsp;Exploitatiekosten:
4 fransportkoeties è / 8.....
2 man voor de waterregeling cl / 10. 2 man voor het schoonhouden h / 8.
f 78.
totaal per maand . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
960.
150.
of rond ƒ 80., maakt per jaar........ƒ
Rente van de terieinwaarde, d.i. 6”/o van / 2500 . „
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ƒ 1110.
of rond f 1200.
Hiervoor verkrijgt men dan 5(KKMK) K. (i. goed gras, zoortat 1(X) K. ü. slechts ongeveer 24 centen kosten, hetgeen inderdaad buitengewoon goedkoop mag heeten.
De aaidegkosten zijn uitteraard tamelijk hoog, doch daartegenover staat liet voordeel van een niininiun aannbsp;vaste weikkrachten. Juist met het oog op dit laatste zounbsp;het mij niet verwonderen, wanneei deze berekening te laagnbsp;bleek. Zoo is het vervoeien van 340 K. (j. pei dag en pernbsp;man een zwaïe taak, vooral als xle aanplant niet naast de
-ocr page 109-91
stallen ligt; de 2 waterregelaars hebben behalve dit tijdrno-vende werk ook nog santen een 2*/2 K. M. leiding te onderhouden. Verder is de loonstandaard vermoedelijk op vele plaatsen hooger dan Ie Padalarang; houdt men liieibij innbsp;het oog, dat opbrengsten, op kleine oppervlakken berekend,nbsp;op groolere meermalen tegenvallen, dan zal men moetennbsp;toegeven, dat 100 K. G. wel eens zouden kunnen blijken,nbsp;heel wat meer Ie kosten dan 24 centen. Het staal intusschennbsp;vast, dat zelfs een verdubbeling van dien prijs intg een zeernbsp;voelbaar vooideel overlaat.
De kosten van Europeesch en ander toezicht zijn hier geheel buiten rekening gelaten; toch zal een dergelijke aanplant bij meerdere uitbreidiog t;en goed toezicht niet kunnennbsp;ontberen.
Zooals boven reeds vermeld werd, beval Leersia hexandra zeer weinig cellulose, te weinig voor herkauwers. Majoornbsp;Ghoknbveld voorziet in dit tekort door toevoeging vannbsp;koloudjouo; het kotut mij voor dat bijv. bamboebtadereunbsp;goedkooper zijn.
Volgens genoemden diiecleiir hebben kleine paarden ongeveer 20, groole 25—30 en melkkoeien 40—45 K. G. van dit gras per dag noodig.
Met gehalte aan kalk is slechts ongeveer de helft van dat van Bengaalsch gras; een daarop berekende bemesting zalnbsp;echter wel verbetering kunnen brengen.
Panicutn maximum. Guinea-grass, Bengaalsch gras, roem-Poet Irrenggala, komt hier te lande alleen gekweekt of tioogstens verwitdeid voor. Het is een overhiijvend gras,nbsp;rfat in pollen groeit, hoog opschiet (tot meer dan 2 M ) ennbsp;Koed uitstoelt doch geen wortelstok of uitloopers vormt.nbsp;De stengels zijn dik en dc bladeren vrij ruw op het aan-voelen, zoodat men geneigd zou zijn, het minder geschiktnbsp;Ie achten voor paardenvoer. Dit valt ecliter Inritengewoonnbsp;quot;lede: alle dieren lusten het gaarne en gedijen er uitmuntendnbsp;Het eiwitgehalte wisselt naar de hoedanigheid van
-ocr page 110-den nrtnid, doch vooral naar de bemestinj»; jrescliiedt deze liialste naar beliooren, dan is zelfs op minder jjoede j»rondennbsp;als de onze hel eiwitcijfer 11.4quot;/,,. Met kalkrjehalte is ruimnbsp;2 maal zoo groot als dat van Leersia hexandra. Niettegen-slaamle het ook meer cellulose beval, voldoet het ons zoonbsp;goed, dat de geheele grasinin van het Veearlsenijkundignbsp;laboratorium nu reeds 2 jaren ermeiie beplant is. Vanafnbsp;het tweede kwaïtaal van 1913 bedraagt de oppervlakte eennbsp;kleinigheid meer dan 3 bouw; de goede invloed van geregeldnbsp;ondeihond en behoorlijke bemesting is zeer merkbaar in denbsp;verhoogde opbiengst. Op grond van ile ondervinding isnbsp;de volgende werkwijze aangenomen;
Voorbereiding. Met terrein wo.rdl zoodanig ingedeeld, dat afspoeling de minste schade zal berokkenen; in regenrijkenbsp;streken als Buitenzorg is dit van groot belang. Verder wordennbsp;alle o() het land staanile boomen gekapt, daar Bengaalschnbsp;gras beter in de volle zon groeit dan in de schaduw.
(jroiulbewerking. De te beplanten grond wordt van eveidneele zoden of plaggen ontdaan en dan omgeploegd ofnbsp;met den patjol omgewerkt Als de kluiten droog zijn laatnbsp;men de eg erover gaan of iloel lioor vrouwen alle wortels,nbsp;wortelstokken enz. emit verwijderen; de grond wordt hierdoor goed fijn veideeld en men heeft later zeer weinig lastnbsp;van onkruid, teiwijl bij afwezigheid van doode organischenbsp;stof de witte mieren niet aangelokt zullen worden. Tennbsp;slotte wordt stalmest opgebrachl en erin gewerkt, en welnbsp;minstens 2 giobaks (d. i. 1.3b M^.) per 100 M*.
Mlantmateiiaal Dit verkrijgt men door afgesneden oude pollen van alle afgestorven of haid geworden deelen te zuiveren en dan in 4 stukken Ie verdeelen. Naluutlijk kan mennbsp;uit een pol wel meer dan 4 nieuwe plantjes veikiijgen, dochnbsp;deze zuinigheid komt alleen te stade, wanneer de tuin nognbsp;in uitbreiding verkeert of als men plantmateriaal aan anderennbsp;wil leveren
F^laiitverhand. Reeds spoedig werd een afstand van 60x60
1,*^
-ocr page 111-Q3
C. M. gekozen, nnulat men dan tiissclien de planten behoorlijk kan schoffelen, paljollen en niesten zonder de wortels tenbsp;beschadigen. Een kleiner plantverband beleininert dergelijkenbsp;werkzaamheden en geeft toch niet meer opbrengst, teiwijl bijnbsp;grootere afstanden het onkruid te veel gelegentieid tlt;»t woekeren krijgt.
Planten. Gesctiiedt hef eenvoudigst en snelst in plant-gaten; wil men regelmatiger werk. dan kan men geiden laten trekken op afstanden van 60 c. M., waarin de plantjesnbsp;dan weder 60 c. M. van elkaar gezet en vervolgens aangeaardnbsp;worden. Het strooien van kenkenasch (d. i. dns hontasch)nbsp;in de geulen of plantgaten is een probaat middel tegennbsp;witte mieren. Voor al dit werk kan men de gewone koeliesnbsp;gebruiken, doch hel verdient aanbeveling enkele der handigstenbsp;tot planters te benoemen en eene aanmoedigingstoelagenbsp;uil te keeren.
Snijden. Na 14 dagen, als hel gras reeds 4t) — 50 C.S\. hoog is en de bladeren der verschillende pollen elkaarnbsp;reeds bijna raken, topt men eenmaal (de Inlanders noemennbsp;deze bewerking „ngebiri”) om de uitstoeling te bevorderen;nbsp;tevens wordt de giond oppervlakkig tosgemaakl. Vier wekennbsp;daarna zijn de planten reeds ongeveer 1.20 .M. hoog en vannbsp;talrijke pluimen voorzien, zoodai men lot snijden kan overgaan. Ongeveer 6 weken na eiken snit bereikt de plantnbsp;haar vollen wasdom, waardoor de stengels Ie hard wordennbsp;en men de onderste deelen moet wegwerpen. Bij voorkeurnbsp;snijde men dus om de 4 weken. Wanneer na een tijdperknbsp;van droogte de regens invallen, groeit de plant zoo snel,nbsp;dat zij reeds in, zelfs binnen 3 weken de gewenschie hoogtenbsp;bereikt. Is men in zulke gevallen teiwille van de regelmaatnbsp;gedwongen met snijden te wachten lol het gias 4 wekennbsp;oud is, dan verliest men ongeveer 5“ # aan te harde stengels.
Bemesten. Na den 3den snit wordt ile grond oppervlakkig losgemaakt en daarna bemest. Zwavelzure ammonia sirooienbsp;men, om beschadiging der wortels door directe aanraking
-ocr page 112-94
te vooikomen, in een genllje miiiden fnssclieii de rijen, dat daarna met den voet diclitjjeworpen wordt. Wij geven, tenbsp;beginnen met den Istcn snit, geregeld om de 6 snitten zwavelzure ammonia, waarvan voor 3 bouw per jaar ongeveernbsp;5 pikol noodig is, dus per bouw ongeveer 100 K.G. Na denbsp;tussclieidiggende 3-tallen snitten passen wij stalmest toe. lunbsp;denlaatsten tijit maken wij ook gebruik van gemeente-compost,nbsp;welke echter ongeveer 20“/o blik en glas bevat en dusnbsp;zorgvuldig uitgezocht moet worden. Gier is gebleken eenenbsp;opvallend goede uitwerking te hebben; het gebruik ervannbsp;zij dus aanbevolen.
Onderhoud Na eiken 3iien snit wordt de grond oppervlakkig losgewerkt voor de bemesting, waarbij tevens het onkiuid verwijden! woidt; tevens zorgen de vrouwen voornbsp;het zuiveren der pollen. Feitelijk diende deze bewerkingnbsp;na eiken snit Ie geschieden, doch dit zou meer personeelnbsp;vereischen.
Slechte groei van sommige plekken kan te wijten zijn aan gebrek aan mest, het geen zich uit door de bleeke kleurnbsp;der bladeren, of aan witte mieren; dit laatste wordt mennbsp;spoedig gewaar door een paar sprietjes uit een der slechtenbsp;pollen te trekken. Toevoeging van keukenasch ismiddel.nbsp;Bij zeer oude pollen komt een deel der wortels boven dennbsp;grond; er vormen zich dan nestachtig verwarde massa’s,nbsp;waaruit slechts enkele en dan nog zeer kleine, blaadjesnbsp;groeien. Hiertegen helpt aanaarden, doch vernieuwing isnbsp;natuurlijk beter.
Vernieuwen. Al naar het meer of minder gunstig uiterlijk moeten de pollen na 1 — 1'/ajii-'ir vernieuwd worden. Tevorennbsp;weid aangenomen, dat de grond elk jaar 3 maanden braaknbsp;moest liggen, zoodat de eerste snit dan na 4 maanden kwam.nbsp;Dit braakliggen is onnoodig gebleken mits flink bemest wordt;nbsp;men kan dus volstaan met het uitgraven, zuiveren en verdeelennbsp;der oude pollen, waarna de grond omgewerkt, bemest ennbsp;opnieuw beplant wordt. Rekent men dezen tijd op 2—3
-ocr page 113-95
'veken, dan lieefi iiicii den eersten vollen snit na 2 maanden, l'et}»een tegenover liet braakliggcn een voonleel geeft vannbsp;2 niaanden.
Van gias-»moelieid” is hier nooit iets gebleken.
nroeiie beiiiestiiiji. Een proef is genomen met Arachis liypogaea (katjang tanah); laat men deze zoo lang staan,nbsp;dat de vruchten geoogst en verkocht kunnen worden, dannbsp;levert dit weliswaar een geldelijk voordeeltje, maar doornbsp;l'et onderploegen van de rest der plant kiijgt de grondnbsp;sleclit een klein deel terug van de stikstof, die eraan ontrokken is. Men zou dus de katjang lievei moeten onderploegennbsp;l'jdens of na den bloei. Met loof van Cowpea (Catjangnbsp;vigna sinensis) bleek 9272 “/o water te bevatten en dusnbsp;als veevoeder weinig waarde te hebben; eene werking alsnbsp;beniester was niet merkbaar.
Bij alle groene bemesting is een nadeel, dat men veel doode oiganische stof in den grond brengt, welke willenbsp;'•lieren lokt.
^pbreiijrst. J‘quot;uiari. , Bebruarinbsp;Maart .nbsp;April. . Mei . . J'i'ii . . 349680 K.ü. (per bouw 116000 K.ü. 1913. . 15215 K ü. . 15478 K.ü. . 19960 K.ü. . 20520 K.ü. . 23555 K.ü. . 15800 K.ü. Droogte, Juli.....16700 K G. Dioogte, Augustus .23050 K.ü. September. 26490 K.ü.nbsp;öctobei . . 32650 K.ü.nbsp;November. 30370 K.ü.nbsp;I^ecember. 24995 K.ü. Totaal 264788 K.ü. |
1914. 24965 K.ü. 33455 Kü. 37425 K.ü. 24840 K.ü. 29895 K.ü. 30530 K G. Droogte. 22445 K.ü. Droogte. 19280 K.ü. Dioogte. 16680 K.ü. Droogte. 23725 K.ü. Droogte. 2 flinke buien. 37570 K.ü. 48870 K.ü. |
Uil hel hoveiislaaiule prncliictie-lijslje kan men eenige conclusies Irekkcn:
1. nbsp;nbsp;nbsp;De opl)iengt;*sl loopi op niel-lgt;evvaterlgt;aie gronden slerknbsp;uileeii, zootlal de lioogsle maandprodiiclie H maal zoo Kilt;»olnbsp;kan zijn als de laa^sle.
2. nbsp;nbsp;nbsp;De laagste opbien^sl, 16680 K. ü., ^eeft, als gemiddeldenbsp;genomen, 6)Ch nog ongeveer 67(KK) K. 0. per houw en pernbsp;jaar, diis sleclils weinig minder dan Leersia hexandranbsp;op sawalis.
3. nbsp;nbsp;nbsp;De gelieele opbrengsl'is ruim 116(MM)K. (i. per bouwnbsp;eii per jaar, dus ongeveer 65quot; n meer dan die van Leersianbsp;hexandia.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Reeds enkele flinke buien zijn in slaat, de opbrengstnbsp;met 50quot;.o Ie doen stijgen.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Op bewalerbare gronden zal de invloed van dennbsp;regentijd zich ook wel «loen gevoelen, doch door de irrigatienbsp;zal hel minimum nooit zoover beneden hel maximum komen.nbsp;Hierdoor zal men de benoodigde oppeivlakte grond beternbsp;kunnen betekenen.
6. nbsp;nbsp;nbsp;Voortdurend nauwlettend toezicht wordt beloond dottrnbsp;een blijvende vei meerder ing der opbrengst.
Kosten. De onkosten over 1914, zijnde tot nog toe hel meest regelmatige explotlalie-jaar. bedroegen ;
1 nbsp;nbsp;nbsp;mandoer.............ƒ nbsp;nbsp;nbsp;150.—
12 nbsp;nbsp;nbsp;koelies per dag 4380,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legen 30nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cl. per dag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1314.—
5 nbsp;nbsp;nbsp;vrouwennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per dagnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1825, legen 15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ct. per dag.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273.75
18 grasniessen (50 ct. per stuk)....... 9.—
Kunstmest 5 pikols A f 14.20........ 71.—
6quot; „ rente van de groitdwaaide (3 bouw—/ 10.50). nbsp;nbsp;nbsp;„
349680 K. (j. Bengaalsch gras kosten dus . ƒ 1921.75,
hetgeen meerkomt op 55 centen per 1(K) K.U.
Ook hier is Europeesch toezicht niet in rekening gebracht, omdat het uitgeoefend wordt door onzen opzichter C. Schkl-
-ocr page 115-I-Kkf.ns aan wiens nnverflanwden ijver en hiiitengewone plichtsbetrachting de bereikte resultaten voor het grootstenbsp;deel te danken zijn.
Ten slotte wil ik nogmaals waarschuwen tegen het baseeren van berekeningen op cijfers van kleine oppervlakten alsnbsp;100 vierkante Meters en minder veikregen; men berokkentnbsp;7.ich daarmede niets dan teleurstelling.
I^HtionK Kleine paarden en kalveren krijgen 15 K.U., groole paaiden en volwassen buffels en runderen als rust-voer 20 K.ü. per dag. waai bij zij uitstekend gedijen,nbsp;luieren, welke geTininuniseerd worden of reeds serum leve-len, kiijgen 5—10 K.Q. meei. Toevoeging van padi isnbsp;feilelijk nooit noodig. omdat het eiwitgehalte ervan altijdnbsp;belangrijk beneden de n.4®/o blijft.
Alle dieren eten hel gaarne ; de mest wordt bij plolselingen overgang wel wat dun, doch dit kan men voorkomen doornbsp;liet gras een weinig Ie drogen.
Als inerkwaaidiglieid zij vermeld, dal uitsluitend met Bengaalsch gias gevoede cavia's geen coinpleinent in hunnbsp;neruni hebben; ook Paspalum dilalatum heeft deze uitwerking.
DOOR
.los. C. Hl. ARN I Z.
h'
Een korte aanteekenioK zij mij veroorloofd bij de mede-deeling over hetzelfde onderwerp van de hand van I)r. C. Kunst, deel XXVI afl. 5. bldz. 466 van dit tijdschrift.nbsp;Dermoïden van het conjimctivaal-slijmvlies bij den hondnbsp;heb ik 3 maal waargenomen in 5 jaar. Toevallig (?) allenbsp;drie bij raszuivere Dnitsche staande honden en alle drienbsp;uit de beroemde „tlolzweilerstam”. Ik geef volkomen toe,nbsp;dat zulks een toeval kan zijn, maar dan toch wel een heelnbsp;bijzonder. Ik was juist voornemens in hel tentooiisteilings-seizoen 1914 zooveel mogelijk Dnitsche slaande hondennbsp;op het aanwezig zijn van dermoïden te onderzoeken, toennbsp;mijn tijdelijke benoeming naar Buitenzorg volgde. Ik hoopnbsp;er later op te kunnen teingkomen.
I)r. Kunst vermeldt het ras van den betreffende hond niet, maar uit de doseering voor de narcose (80 ni. gr.nbsp;morphine ruim voldoende) mogen we waarschijnlijk afleiden,nbsp;dat het geen Dnitsche staande, maar een kleinere hondnbsp;geweest is.
Wat de behandeling in de ilrie waargenomen gevallen aangaat, kan ik kort zijn en moet ik data, signalement enz.nbsp;achterwege laten, omdat ik deze gegevens niet hier heb.
(ievnl I komt volkomen overeen met dat van Dr. K.; ook ik heb daarbij ondervonden, dat een totaal-narcose beslistnbsp;noodzakelijk is en men met locale anaesthesie er niet innbsp;slaagt. Recidive trad ook niet op, maar het geringe ectropium,nbsp;waarvan ook ik gezegd had „zal verdwijnen door litteeken-contractie” verdween niet, werd alleen iels minder. Ik merknbsp;hierbij op, dat de bloeding vrij slerk was.
-ocr page 117-99
(ieval II week vrij sterk af. De zitplaats was hier juist op de overgaiig van conjunctiva van het onder-ooglid in die vannbsp;den bnll)ns en wel geheel in de diepte van den inwendigennbsp;ooghoek. De basis van het dermoïd was dan ook heel slechtnbsp;te zien, innar de lange haren (er waren er bij van naar schattingnbsp;± 1 c.M.) waren, met de sclera als achtergrond, zéér duidelijk.nbsp;De anamnese kon reeds eenigszins als operatieve contra-indicatie worden opgevat. Daar men dermoTden als aangeborennbsp;moet beschouwen, moest er dus nog een bijzondere redennbsp;zijn, daar ook de conjunctiva van het andere oog eenigenbsp;verschijnselen vertoonde van abnormale prikkeling en denbsp;conjunctivitis aan het eerste oog bij den bijna volwassennbsp;hond vrij plotseling was opgetreden. Met bleek dan ook,nbsp;dat eenige dagen te voien door den hond met zeer veelnbsp;passie op drogen zandigen grond bij windeiig weer wasnbsp;gewelkt. Uit irritatie door stofdeeltjes, welke nit het normalenbsp;oog door tranenvloed zouden zijn verwijderd, doch in hetnbsp;andere tussclien de dermoid-haien werden vastgehouden,nbsp;meende ik mij de verschijnselen te kunnen verklaren. Bovendien weerhield de mogelijkheid, dal door een operatie hetnbsp;nilerlijk voorkomen van den zeer waaidevollen hond wegensnbsp;het optreden van ec- of entropium of wegens het niet pernbsp;primam genezen van de wond in den binnenooghoek, welkenbsp;noodzakelijk zou moeten zijn gemaakt, of dooi laedeering vannbsp;het begin van het Iraankanaal met latere cicralisatie zounbsp;geschaad kunnen worden, mij van de operatip. Ik spoelde—nbsp;ook weer onder narcose—den geheelen conjnnclivaalzak zeernbsp;grondig nit met lanwwaïme slappe sublimaatoplossing ennbsp;daarna met keukenzontsoliitie, en druppelde de volgendenbsp;dagen een groot aantal druppels van een licht adsiringeeiendnbsp;Oogwater in. (Hiervoor wordt door mij altijd bij voorkeurnbsp;gebruikt: Snif. zinci. I, Acid. boiic. cryst 3, Aq.steril. 100).nbsp;Met resultaat was volkomen. De hond behield zijn dermoïd.nbsp;teiwijl de conjunctivitis genas.
OevHl III kwam toevallig Ier observatie, toen ik voor
-ocr page 118-Ill
•I
•1;
KK)
lit;t alKeineeiie onderzoek van een liutid met een interne aandoenin(( de ((esteldheid der slijmvliezen onderzocht.nbsp;Op de conjnnctiva van een der onderoo^jleden was een kleinnbsp;dermoTd aanwezit*. Daar ecliter geen eunjnnetivitis bestondnbsp;en volgens den eigenaar ook nooit beslaan had, was vannbsp;ingrijpen natuurlijk geen sprake. Ik merk hieibij op datnbsp;deze hond als begeleid-hond en nooit als jachthond gebezigd was.
Conclusies trekt men niet uit drie gevallen; de aandacht wil ik er echter wel op vestigen, dat de mogelijkheidnbsp;bestaat dat bij uitgebreider onderzoek blijkt:nbsp;u. Hel veelvuldig voorkomen van dermoïden bij bepaaldenbsp;rassen of bij stammen van honden;
b. nbsp;nbsp;nbsp;het bestaan van dermotden zonder, coirjnnctivale vei-schijnselen (geval III) als regel;
c. nbsp;nbsp;nbsp;het ontstaan van de conjunctivale verschijnselen doornbsp;bijkomende mechanische invloeden en
d. nbsp;nbsp;nbsp;daardoor de mrigelijkheid dergelijke dennoïd-crmjiincti-vitiden zonder operatie Ie genezen.
-ocr page 119-1)K. W. C. SCHIMMKL.
Op den ITden December 1914 overleed op 68-jarigeii leeftijd le Utrecht de directeur van’s Rijks veeartsenijschool Dr. WiLLKM CoRNEi.ls SctiiMMEL. Eeii ziektenbsp;van enkele weken, welke hem reeds genoodzaakt hadnbsp;verlof le vragen, sleepte hem teti grave.
Op 21 Februari 1846 te Barneveld geboren, genoot hij te Amersfoort zijn voorbereidend onderwijs en werdnbsp;na een’4-jarige studie le Utrecht op 4 Juli 1867 metnbsp;lof lot veearts bevorderd en, als daarvoor opgeleid,nbsp;benoemd lot paardenarts der 3de klasse. Weldra troknbsp;hij door zijtt kermis ert ambitie dermate de aandacht,nbsp;dal hij in 1870 reeds defirritief werd benoemd tol leeraarnbsp;aan de Kortirtklijke militaire academie le Breda.
Itt 1876 bevorderd tot paardenarts der 2de klasse verliet hij in het daaraanvolgende jaar den militairennbsp;dienst als gevolg van zijne benoeming tol leeraar aannbsp;’s Rijks veeartsenijschool.
Sedert dat tijdstip heeft de heer Schimmel onafgebroken zijn werkzaam levert gewijd aan hel veearlsettij-kundig onderwijs in het bijzonder en de veeartserrijknttde itt het algemeen, tol 1909 als leeraar aan en daartta alsnbsp;directeur vatt 's Rijks veeartsenijschool.
Met is itt dit tijdschrift niet de plaats tritvoerig te wijzen op de beteekerris op velerlei gebied van dezennbsp;helaas te vroeg oitlslapett leermeester vatt hel grootenbsp;meerendeci der thans nog pracliscit werkzame veeartsen.nbsp;In hel Tijdschrift voor weartsenijkiinde hMifHie Ukctnbsp;H. M. Kroon reeds de vele en veelzijdige verdienstennbsp;van Dr. ScHtMMEL als docent, als direcleitr en organisator van de onder zijn besittnr staande inrichting, alsnbsp;pitblicisi, als zobtechnierts en als representant van denbsp;Veeartsenijschool en de veeartsenijkunde, zoodat iknbsp;daarnaar meen te mogen verwijzen.
-ocr page 122-102
Hel was den ontslapene gegeven deze verdiensten ook van officieele en wetenscliappelijke zijde gewaardeerd Ienbsp;zien. Reeds in het jaar 1897 ontving hij ter gelegenheidnbsp;van de landbonwtenfoonsfclling te Arnhem nit ile liandennbsp;van H. M. de Koningin de Oranje-Nassan orde, in 1910nbsp;werd liij wegens zijn uitstekende leiding van het 9de Internationale veearlsenijkundigc congres benoemd tot Ridder innbsp;de Orde van den Nederlandschen l.eenw en lost not least opnbsp;14 November 1913 werd door den Acadeniischen Senaatnbsp;van de Uirechlsche Univeisiteit hem het doctoraat honorisnbsp;causa in de geneeskunde veileend.
Met den heer Sciiimmkl, dien ik het vooriecht had ook in zijn gastvrije woning van nabij te leeren kennen, is eennbsp;onbaatzuchtig voorganger van de veeaitsenijkunde heengegaan, die bij zijn drukken werkkring steeds lijd en lustnbsp;v(»nd ons jongeren met praklischen raad voor het vak ennbsp;hel leven Ier zijde te slaan. Zijn raad, die in verband metnbsp;rijpe levenservaring steeds een goede was, heeft menignbsp;veearts bij gewichtige vraagstukken den juisten weg doennbsp;inslaan.
ür. Schimmkl! eerst mijn leermeester, daarna mijn chef, vervolgens mijn vriend, ik herdenk U met gevoelens vannbsp;hoogachting en dankbaarheid en betreur met Uw gezinnbsp;Uw heengaan op een leeftijd, die op een weeizien in hetnbsp;vaderland had doen hopen.
Uwe assche ruste in vrede!
W. VAN DKK BuR(1.
IK'!
Invoer en qiinraiitaine vaii vee.
Iii| KouvernementKbesliiil van 12 November 1914 No. 35 (Staatsblad No. 714) is K^rdRCvonden en verslaan:
Krachtens artikel 3, alinea I, van hel ReKleineiit, vastcesteid hij de ordonnanlie van 13 AiikiisIiis 1912 (Staatsblad No. 432), laatstelijknbsp;Kcwijzigd hij de ordonnantie van 2 Juli 1914 (Staatsblad No. 475) Ienbsp;bepalen dat § lil van artikel 2 van het besluit van 13 Angiistiis 1912nbsp;No. 39 (Staatsblad No. 433lt;, zooals dat besluit gewijzigd is bij artikelnbsp;I van hel hesinil van 16 Januari 1913 No. 46 (Staatsblad No. 120),nbsp;wordt gelezen:
lil. In bijzondere gevallen kan door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vergunning worden verleend lot den invoernbsp;van vee als bedoeld sub la en 5 en van andere rumteren uit hel gedeelte van Australië, rriet behoorende lol de slaletr Qtreensland, New*nbsp;South Wales en Victoria, dan in II bedoeld, een en ander onder zoodanige voorwaarden, als dien deparlentenischef noodig voorkomen.
P H R S O N A l J A.
Verleend: wegens zevenjarigett dienst, negen maanden vertol naar Kuropa aan den gouvernemenlsveearls j. D. VAN DEN Berqh ennbsp;wegens zesjarigen dienst, acht maanden aan den gouvernemettlsveearlsnbsp;P. Zijp.
HelasI niet den burgerlijken veearlsenijktindigen dienst in de residentie M.rdioen, met standplaats Madioen, de van buitenlandsch verlof teruggekeerde en herbenoemde gouvernemenlsveearls D. R. Waoenaar.
Aangewezen voor de keuring van versche vruchten in de haven van Socrabaja, herkomstig van AustraliC, de adjunct-gouverrremenls-vecarls Ie Socrabaja, dan wel bij diens ontsleulenis de gouverrtemenis-veearts aldaar.
v.d. R.
-ocr page 124-104
I. MILITAIRE PAARDENARTSEN BIJ HET LEGER IN NEDERLANDSCH-INDIÊ.
DiH|Cc«rcnd paardenarts (luitcnanC*kolonel)«
(Intpeotcur-paardenarts*)
Geh. jr.
I. Burg, W. van der, Weltevteden. nbsp;nbsp;nbsp;21 Jan, 14. 70
DiriK. paardenarts 2de kl. II Ocl. 09;
W arts l»te kl, 26 juli 04; 2de kl.
27 juli 98 (Ned.); 3de kl. 20 juli 94 {Neii.).
Militaire paardenarUen der I»* klaeie (kapitein*).
1. nbsp;nbsp;nbsp;Scheepens, J. N. A. C., (p) RotieriUun. 22 Mei 06. 70nbsp;P. arts 2de kl. 31 Ang. 01 ; 3de kl. 6 Febr. 96.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Brokke, A. E. ten, Salatifia .... 8 Aur. 06. 68nbsp;F’, arts 2de kl, 31 Atig. 01 ; 3de kl. 24 Dec. 96.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Slootkn. j. VAN (v.) Rotterdamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 Oct. 09. 78
P. arts 2de kl. 27 Apiil 04; 3de kl. 10 Mei 02.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Linde, Dr. J, A. van der, (p) Utrecht. 29 Jan. 12. 75nbsp;P. aits 2de kl. 28 Jan. 05.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Dulm, J. van, Tjimahi......9 Juni 14. 80
P. arts 2de kl. 24 Maait 05.
Militair# paardenartsen der 2^'' klasse (eerste luitenants)*
1. nbsp;nbsp;nbsp;IllNRlCHS,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E.,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Radalamnjir.....19 Juni nbsp;nbsp;nbsp;09.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80
2. nbsp;nbsp;nbsp;Stadhouder,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÜR.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L.J. II., Weltevteden ')nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 Nov,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76
3. nbsp;nbsp;nbsp;Numans,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ür.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M, G., Matann. ...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 Julinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85
4. nbsp;nbsp;nbsp;WiTjENS,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Drnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C., Salatifra .... 27 Sept,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87
Cüedefacheerd van het Nederlandsohe leiter;
Paardenarts der 2ds klasse (eerste luitenant)*
PuLLi:, W. M. P., lianjoe-Hiroe ... 14 Sept. 09. 84
') Hier i;erMn|;schlkl kiachlenii art. 22 (3) der RcKeliiiK In Sthl' 1910 No. 592.
-ocr page 125-105
II BdKCiKRI.IJKE VEEARTSENIJKUNOKiK DIENST.
loftp^cCcwr* ob«f van d«n
Pknnino. C. A., 9 Mei 1906. Buitenzorg.
AdjuRcl’iOftpecIcur:
P()tL, 1)K. Ph. van der, 27 Januari 1910. Buitenzorg. Hoen. I)r. H, M, 27 Jamiati 1910. Salatiga.
Does J. K. F. de, 24 Aut'iislns 1914. Soerabaja.
Vletter, A. de, 11 Apiil 1890. Waingapoe.
Velzen, Dr. P. A. van, 17 Maart 1888. Weltevreden. MuBENET, D., 21 Februari 1891, (v)
Bekom, j. D. van den, 13 Novetrtber 1894. (v.) Wilde, Dr. Ch Th. O. H. de, 13 November 1894.
Soembowa besar.
Vrijbdrü, Dr. B., 1 Jitli 1895. Rembang.
Veen, Dr. K. van der, 26 jurri 1897. Bandoeng. Mellemans, Igt;r. J., 2 Sept. 1897. (zie Gemeenteveeartsen.)nbsp;Numans. J. C.. 13 December 1913. Soerabaja.nbsp;Kempen. F. W., 29 April 1901. Pasoeroean.
Lier, Dr. G. A. van, 18 Novenrber 1901. Kaban Djahe. ScHROEFF, Dr. H. j. van DER, 2 Sept. 1911. Pekatongan.nbsp;Jeronimus, C. S., 24 December 1902. Modjokerto.nbsp;TELjER, P., 30 December 1904. Soerakarla.
Stuur, A. E. P. R., 21 Deceirtber 1905. Soekaboemi. Waoenaar, D. B., 23 October 1906. Madioen.
Eck, j. L. VAN, 29 December 1913. Magelang. Vermeer, J. H. C., 21 December 1907. Padang.
Zijp, P., 13 Juli 1908 (v.)
Heshusius. a C. A., 13 Juli 1908 Padang Sidemfwean. Voogd, A. J. E. de. 2 October 1908 Koedoes.
Avis, J. A. R.. 19 November 1908 Port de Koek. Steur, A. van der, 15 December 1908. (v).
Asbeek Brusse. J. e , 26 Maart 1909. l.ahat.
Qa.sille, P. H. J., 23 Ntrvember 1909. Singaradja.
-ocr page 126-25. nbsp;nbsp;nbsp;Thmmkn, C. J., van, 25 Febriiaii 1910. Makassar.
26. nbsp;nbsp;nbsp;SphRNA Wkilani), T, F. A., 3 April 1910. Balije.
27. nbsp;nbsp;nbsp;Vai.ois, M. J. M., 25 Fehriiaii 1910. Poenvokerto
28. nbsp;nbsp;nbsp;Kok, J., 3 October 1910. Paaiekasan.
29. nbsp;nbsp;nbsp;Chambrk, F. C. lie la, 3 October 1910. tiondowoso.
30. nbsp;nbsp;nbsp;Sf.nstius, M. o., 1 Jimi 1911. Koeta Radja.
31. nbsp;nbsp;nbsp;Kunst, Or. C., 24 Februari 1912. Hvnkoelen.
32. nbsp;nbsp;nbsp;Roukfns, W. A. A., 20 Maait 1912. Serang.
33. nbsp;nbsp;nbsp;Raabe, J. F. C.. 29 October 1912. Kediri.
34. nbsp;nbsp;nbsp;OoKVE, Dr. W. C. A., 12 Oeceinber 1913. Cfieribon.
35. nbsp;nbsp;nbsp;Treffers, W , 24 Oeceinber 1914. Djokjakarta.
Adjuficl'^ouirvrnctmvntaveeiirliivot
Kaligis, J. A., 29 October 1910. Menado.
Raden Notosokdiro, 28 Augustus 1911. Medan.
Raden' Abdoklmanar, 16 Augustus 1913. Poerwakarta. Mkray, W. M., 16 Augustus 1913. Pamekasan.
Mas Soenodo, 16 Augustus 1913. Soerahaja. Wawöruntu, F. K., 29 Augustus 1913. Lombok.
Mas Soetomo, 24 September 1913. Karaiifjanjar.
Tarip; 20 Juli 1914 Padanjr.
AlimOesa, 4 Augustus 1914. Pamekasan.
SAMtL, 4 Augustus 1914. Djambi.
AKtL; 4 Augustus 1914. Palembanff.
Raden Soedibio Hadikoesoemo, 4 Augustus 1914. Koepanj». III. VF.KARTSENIJKUNDIO INSTITUUT.
Directeur: Bi.if.k, Or. l,. de. (v.).
A. V«*arlgt;*nijliundi|| laboraloriutn.
Assistenten.
\ SOHNS, J. C. F., 28 April 1913.
I BuBBKRMAN, C., 28 September 1911.
B Naderlaailach-IndUcha vaaarlavnaoho»!.
Leeraren: nbsp;nbsp;nbsp;Lkurink, Or. O.. 27 November 1907.
Smit, Or. M. j.» 31 Oecember 1910. Akker, Oi. W. van den, 21 juni HM3.
-ocr page 127-Ass.-leeraar: Low ay Jahja, N.-Iiul. veearts, (wd.).
Ambtenaar ter bescbikkinj; van den directeur; Arntz, J. lt;3. Th.. 29 Jmii 1914. (tijd.).
IV. VEEARTSEN. NIET IN STAATSDIENST.
A. EIJROPEESCHE:
LhNStiOKK, J. A., Siyfrahaja.
Hki.i.kmans, Dr. J., liatavUi.
Stapknsea, j., Semarang.
Visser, F., Medan.
II. Particulier. r.rarU.a.
Breevkld, j., Bindjaij.
Post, O C., Medan (v.).
OosriNGH. W., Soerabaja.
OuNST, J. A., Soerubaja.
Laui enbach, B. B., Tebing Tinggi (S. O. A'.). Laan, Dr. A. van dek, Medan (lijd.).
R. INLANDSCilE:
Radi n Soeteojo (Prinnolie 1911)
V. d. B.
L. R. HINRICHS.
(Militair paardenarts der 2de klasse.)
Een merkwaard!]; ];eval vaii boosaardige katarrhale koorts bij het rund.
Ill Mei 1911 werd mijne hulp ingeroepen bij een vijfjarige Australische koe toebehoorende aan Mevrouw M. te S.
De anamnesis luidde, dat het dier plotseling opgehouden had melk te geven, totaal geen eellust had en suf stond tenbsp;kijken.
Patiënte, welke ik onmiddellijk bezocht, was in een afgesloten, bedoinpten stal geplaatst, waar de zon niniiner kon toetreden en die nagenoeg niet geventileerd kon worden.
De koe is goed doorvoed en is een der beste melkgeef-sters. Bij nader ondeizoek bleek mij, dat zij zeer soporeus was, luet afhangenden kop in den stal stond, teiwijl zijnbsp;tandenknarste. De uitwendige licliaamstemperatuur is overnbsp;het lichaam onregelmatig verdeeld, de ooren en beenen voelennbsp;koud aan, de neiisspiegel is droog en warm. De harennbsp;liggen niet glad aan.
De inwendige lichaamstemperatuur was 41,5**, de pols zeer frequent, 90 slagen per minuut; tevens was die vul ennbsp;hard, terwijl de ademhaling versneld was (40 tochten pernbsp;minuut).
Uit den neus vloeit tweezijdig een weinig slijmig, geel-aclitig, met een weinig bloed gemend, kleverig vocht af, dat geen onaangenamen reuk verspreidde; om de neusgatennbsp;kleven enkele ingedroogde korstjes. De schedel en de basis
-ocr page 130-der hoornen voelen warm aati; deze verhooging van tem-peratmir is echler niet op den voorgroi\d tredend.
Het nensslijnivlies was een weinig liyperaemiscli en vertoonde enkele kleine liaeinorrliagisclie plekjes; van croup-niembranen was gedurende het geheele ziektebeloop geen sprake. Er was geen enkel abnormaal respiratorisch geluidnbsp;waar te nemen, terwijl percussie van den thorax geennbsp;afwijkingen te kennen gaf.
Het slijmvlies van den mond en long is droog; de laatste is met een wit geel beslag bezet; er bestond geen foetornbsp;ex ore, slikbezwaïen evenmin.
Aan beide halsvlakten en aan den rechterschouder bestond een crusteus eczeem van weinig uitbreiding
De oogleden waren beiderzijds een weinig gezwollen en waren bij geringen druk iets pijnlijk; vootts bestond aannbsp;beide oogen een weinig tranenvloed, de pholophobie wasnbsp;opvallend gering; beide oogen konden, bijna zonder verzetnbsp;van patiënte, goed worden gepalpeerd, waarbij de tensienbsp;verhoogd bleek te zijn, terwijl beide buibi eenige protrusionbsp;vertoonden.
Naast een lichte tweezijdige conjunctivitis bestond keratitis profunda, welke zich kenmerkte door een blauwwitte Iroe-beling van de peripheric der cornea iritgaande en welkenbsp;aan het lirtker oog het sterkst was. Voorts bestond eennbsp;tweezijdige iritis met sterke rnytrsis en geelwit exsudaatnbsp;in de voorste oogkamers, ook hier links wat meer dan rechts.
Patiënte ontlastte een enkele maal droge, harde, bijna gebalde faeces van rtorrnale kleitr.
Diagnose: boosaardige katarrhale koorts.
Prognose: in dubio, in tnalimi vergens.
Therapie: Deze was eert symptomatische; den schedel liet ik contirrueel irrigeeren, terwijl in de oogen 1 % solutienbsp;sulfat, atropini werd geïnstilleerd; inwendig 40 gram salol.
Daar excitatieverschijiiselen verwacht konden worden, werd de eigenares verzocht den stal goed af te sluiten.
-ocr page 131-Ill
Des avonds bij mijn 2de bezoek was de inwendige temperatuur 41.8®, terwijl de overige verscliijnselen stationnair waren gebleven, uitgezonderd de pols, die 92 slagen deednbsp;tellen, doch nu minder hard en vol was, terwijl de faecesnbsp;meer de normale consistensie had.
Den hieraan volgenden dag was de inwendige temperatuur 41.4®; merkwaardig vond ik het, dat het ooglijden aanmerkelijk was verminderd.
Met rechteroog was nu nagenoeg normaal, slechts een geringe periphere Iroebeling, thans geheel doorschijnend,nbsp;was nog zichtbaar, terwijl in het centrum der coinea vannbsp;het linkeroog een niet doorschijnende, melkachtige troebe-ling nog waarneembaar was, welk gedeelte der corneanbsp;ecnigermate prolabeerde, zooals men dit bij .houw” waarneemt. De overige verschijnselen aan de oogen waren ooknbsp;verminderd, alleen de tensie was als die te voren.
De iieusuitvloeiTng is opgehouden, het slijmvlies nog een weinig roserood, de haeniorthagische plekken hebben slechtsnbsp;een weinig donkerder kleur op dal slijmvlies achtergelaten;nbsp;aan de neusvleugels adherecren meerdere kleverige korstjes.
Ik had verwacht, dat patiënte thans een croupeuse aandoening der luchtwegen zou hebben, echter was hiervan geen spoor aanwezig. De schedel en de basis der hoornennbsp;waren nog een weinig warmer dan normaal; door voortgezette irrigatie was deze verhoogde temperatuur spoedignbsp;tol de norm teruggekeerd.
Waar het lijden van den kop mij reeds frappeerde, werd ik nog meer verrast, toen ik des namiddags bij mijn 3denbsp;bezoek mijn aandacht schonk aan het digestiekanaal.
De buik was wat ópgetrokken, de peristalliek sterk ver-hoogd, terwijl uit den anus voottdurend met flinke hoeveelheden dunne, grijsgroene, stinkende faeces werd ontlast, Welke ten slotte een weinig met bloed gemengd was. Denbsp;eetlust ontbrak nog geheel, terwijl de sopor, evenals desnbsp;morgens, heel wat verminderd was. Tempeialuur 40.1®, pols
-ocr page 132-112
90, zwak en klein, ademhaling 42, conjnnctivae viiilrood; bovendien vertoonde patiënte eenige zwakte in de acliterliand.
Tlierapie. Chininuin tannicnin 25 gram en salol 40 gram. Warme omslagen. Den volgenden morgen was patiëntenbsp;aanmerkelijk beter; ze staat nu met opgericlit hoofd, wil,nbsp;hoewel niet al te graag, nat, uitgezócht gras eten en gaarnenbsp;drinken. De temperatuur is nu 38,9®, de pols is vrijnbsp;krachtig eu gevuld (60 slagen p.m.), de ademhaling doetnbsp;21 slagen tellen. De conjnnctivae zijn minder vuilrood.nbsp;De diarrhee heeft nagenoeg opgehouden, er wordt nu dunnbsp;breiachtige, niet stinkende faeces ontlast, zonder bijmengingnbsp;van bloed.
De verschijnselen aan het hoofd zijn nu geheel verdwenen, uitgezonderd aan het linker oog, waar in hel midden van denbsp;cornea een melkwitte vlek is achtergebleven, iets kleinernbsp;dan een stuivertje en welke slechts een partieele blijvendenbsp;visnsstoornis heeft veroorzaakt.
De zwakte in de achlerhand is eveneens verbeterd, terwijl geleidelijk aan het eczeem verdween.
In de opvolgende dagen neemt patiënte hand over hand in beterschap toe, de eetlust keert terug, de defaecatie wordtnbsp;normaal, terwijl echter nog eenige weken geringe zwaktenbsp;van hel achteistel blijft beslaan. Ook deze verdwijnt tennbsp;slotte geheel door een robureerende therapie en matigenbsp;beweging.
Ik vond dit lijden vermeldingswaard, aangezien de aandoening van den kant van de respiratieorganen niet op den voorgrond trad en geen croupetise ontsteking aanwezignbsp;was, terwijl den heftige diarrhee, al duurde deze ook kort,nbsp;ook niet als gewoon verschijnselen bij deze ziekte voorkomt.
In de literatuur trof ik in Hytyra en Markk, Iste deel, bladzijde 410 aan, dat volgens Isepponi deze ziekte soms een atypisch verloop heeft, waarbij de bloedige foetide diarrheenbsp;op den voorgrond treedt, echter met doodelijken afloopnbsp;In zooverre verschilt dit met het beloop van het boven
-ocr page 133-113
besclireven n^val, dat de diarrhee hier weinig bloed bevatte en het lijden niet letaal verliep.
In de Berliner TierürztUche Wochenschift 1910, No. 31 worden gevallen van katari hale koorts vei meld, waarbij hetnbsp;daiinlijden eveneens op den voorgrond trad.
Ken geval van acciiiit spierrheiiinatisine bij een pasgeboren veulen.
Een Sandelhoutmerrie wierp op een avond te ongeveer 8 uur op normale wijze een gezond veulen. Na de geboortenbsp;bleef de oude moeder eenige uren liggen, zoodat het veulennbsp;niet weid afgelikt en hierdoor het natte lichaam van hetnbsp;laatstgenoemde aan de koude was blootgesteld gedurendenbsp;den overgang van den drogen naar de natten moesson.
Den volgenden morgen, ongeveer 12 uur na de geboorte, stond het veulen normaal in den stal en had gezogen, hetnbsp;dier sprong nu en dan vroolijk in den box rond; kortomnbsp;het vei toonde geen enkel ziekteverschijnsel. Een half uurnbsp;later werd mij gemeld, dat het dieilje een eigenaardigennbsp;stand had aangenomen.
Een ingesteld onderzoek gaf het volgende te zien. Patiënt staat met de voorbeenen onder zich, terwijl de achter-beenen meer gestrekt staan. De hals woidt stijf opgerichtnbsp;gehouden, het hoofd naar voren gestrekt. De halsspierennbsp;aan de rechterzijde zijn hard op het gevoel en strak gespannen, terwijl de hals naar die zijde gebogen is. Genoemdenbsp;spieren zijn wat gevoeliger dan normaal. De strekspierennbsp;der voor- en achterbeenen zijn een weinig vaster op gevoel;nbsp;patiënt verraadt bij palpatie hiervan slechts een weinig pijn.nbsp;Ten slotte kan het pasgeboren dier zich niet meer slaandenbsp;houden en valt plomp neer. Nu worden de lippen gedurende geruimen tijd opgetrokken gehouden, zoodat het tand-vleesch zichtbaar wordt, nu en dan is dit veischijnselnbsp;verminderd. De neusgaten zijn wat verwijd en blijvennbsp;dezen stand iiinenien. Verder speeksel! het dier eennbsp;weinig, terwijl de lippen afwisselend krampachtig worden
-ocr page 134-! 114
sameiij»elrokken; de reflexprikkelbaarlieid is niet verhoogd. Er bestaat kramp der oogleden en der mcmlMenae nictilans.nbsp;Verder is liet dier een weinig soporeus, de temperatuurnbsp;en conjunetivae zijn normaal, de pols is zeer hard en volnbsp;en doel 50 slagen tellen, de ademhaling iets frequent ennbsp;oppervlakkig. De peristaltiek is verhoogd, terwijl het diernbsp;niet bij de moeder drinkt; het bleef in den aanvang gaarnenbsp;op dezelfde plaats slaan; toen het geforceerd werd te loopen,nbsp;werden de beenen zeer weinig van den bodem opgenomennbsp;en viel hel dier gemakkelijk over het stroobed.
De eerste indruk, dien ik kreeg, deed mij aan tetanus denken, vooral toen het dier ter zijde op den grond lag,nbsp;trof mij dit beeld sterk
Toen echter na eenige minuten de reeds hanle spieren normaal werden en afwisselend de rug- en kiuisspieren nunbsp;in hel proces betrokken raakten, werd de diagnose ,,acuutnbsp;spierrheumalisme” gesteld. (Voor tetanus was het incubatie-stadium te kort en zou de infectie intrauterine moeten zijnnbsp;ontstaan.)
Ook de staart en de voorhals werden afwisselend aangetast; de eerste werd sterk omhoog gehouden, terwijl door denbsp;laatste het dier een hertenhals kreeg. De rug- en kruisspieren waren van alle het meest pijnlijk.
De therapie bestond in fricties met kamferspirilus, warme inhullingen en 1 gram aspiiinum per os.
Een uur hierna sprong het dier plotseling op, ging drinken en was even gezond als direkl na de geboorte.nbsp;Tot heden heeft geen recidieve van het lijden plaats gehad.
Kan hot weder aang^roeieii der zeniiwiiiteinden na neiircctomie voorkomen worden?
Zooals bekend is, is het giootste Schmerzenskind bij neureclomie het woekeren en weder aaneengroeien dernbsp;zenuwuiteinden, m.a.w. de vorming van het nenroom.
Waar de zenuwsnede reeds gevaren voor fracturen, pees-verscheuringen, ontschoening en dergelijke met zich kan
-ocr page 135-115
medebrengen, is het duidelijk, dal, wanneer de geleiding lussclien de zenuwnileinden weder spoedig herstelt, helnbsp;praktisch van weinig nut is, deze operatie Ie verrichten ').
De duur van dit herstel is zeer verschillend; ik zag patiënten na 2 maanden weder kreupel gaan aan een chronisch hoeflijden, waarvoor zenuwsnede was gedaan, andere zag iknbsp;na 4 tot 8 maanden weder kreupelen, terwijl ik één patiëntnbsp;opereerde, waarbij de oorspronkeiijke hoefkreupelheid eerstnbsp;na 11 maanden weder Ie voorschijn trad.
De lijd van den wederaangroei is mijns inziens gedeeltelijk afhankelijk van de techniek der operatie en het genezingsproces der huidwond. Zoo zag ik patiënten, waarbij denbsp;genezing der huidwond per primam was geschied, na 10nbsp;dagen weder dienst doen. Bij deze weid de geleiding innbsp;2 tot 3 maanden weder hersteld, niettegenstaande dat eennbsp;gedeelte zenuw van 6 c.M. was geëxcideerd. Waarschijnlijknbsp;ontstond de hereeniging snel, douidat de regenereerendenbsp;zenuwuiteinden niet door granulatieweefsel werden gestoord.nbsp;Rij één patiënt zag ik de kreupelheid na 1 maand terugkeercn.nbsp;Hier was de genezing per piimam geschied in 8 dagen, dochnbsp;patiënt moest voor een andere ziekte in behandeling blijven.nbsp;De langdurige lusl heeft hier de regeneratie van de zenuwnbsp;al te gunstig beïnvloed. Bij andere dieren werd, na ongeveernbsp;7 c M. zenuw uitgesneden Ie hebben, het proximate ze-nuwuileinde flink middels een Béan gerekt en opgeruid,nbsp;om het betreffende zenuwgedeelle zoo hoog mogelijk uitnbsp;te snijden. Ook hier groeide de zenuw snel weder aan (nanbsp;ruim 3 maanden). Mijns inziens geeft hier de slechts lijdelijkenbsp;rekking van het zenuwuiteinde een formalieven piikkelnbsp;aan dat uiteinde en zal juist dit deel hierop reageeren doornbsp;snelleren groei. Verder zag ik als regel, dat bij patiënten,
') Dit betoog is ons niet geheel duidelijk. Men zon zoo zeggen, dat met hel lierslel der geleiding de gevaren: peesverscheiiring ennbsp;onischoening weer verdwijnen. (Red.)
-ocr page 136-116
waarbij ile woiul(;eiieziii^ per secuiulain verliep, de weder-aaii^roei der zeiiiiwtiiteiiuleii liet langst duurde.
fi:
Door deu directeur vau het Reuioiite-depflt Ie Fadalaiauj' werd mij welwillend een oud proefpaard afgestaan, waarvoornbsp;hier mijn dauk. Teneinde een vergelijking Ie kunnen makennbsp;tusschen mijn nieuw te volgen methode en de oude, werdnbsp;op 18/3 ’14 aan de laterale zijde van het rechter voorbeennbsp;de Nervus digitalis communis op de gewone wijze geëxci-deerd; er werd 7 c.M. zenuw uitgenomen, zonder rekkingnbsp;van het proximale einde, waarna de hnidwond middelsnbsp;agrafes werd gehecht; de genezing hiervan geschiedde pernbsp;primam, herstel na zeven dagen.
Aan de mediale zijde van hetzelfde been werd ter plaatse van de oveieenkomsiige zenuw een flinke hnidsnedenbsp;gemaakt, zoodanig dat de onderliggende zenuw voor eennbsp;groot deel bloot kwam en van de oingevende deelen werdnbsp;los geprepareerd. Nn werd niet, zooals aan de lateralenbsp;zijde, de zenuw in den onderste wondhoek doorgesneden,nbsp;doch die werd op een sonde een weinig gespannen en daarnanbsp;in de lengterichting gespleten. Hierna werd de zenuw innbsp;zijn geheel dwars in het midden van het bloot gelegdenbsp;gedeelte doorgesneden, waardoor ilns 2 gespleten uiteindennbsp;ontstonden. Elk dezer uiteinden bestaal dus nn uit 2 dunnerenbsp;gedeelten, welke gemakkelijk, zoowel in den bovensten alsnbsp;in den ondersten wondhoek dubbel geknoopt kunnen wordennbsp;en daarna kort afgeknipt. In het geheel werd ook op dezenbsp;wijze ongeveer 7 c.M. uitgenomen. Hierna geschiedde denbsp;wondhechling op de gewone wijze middels agrafes, waarnanbsp;ook deze wond op 26/3 per primam genezen was.
Ik stel me voor, dat de op boven aangegeven wijze behandelde zenuwuiteinden nu niet meer kunnen gaan woekeren en weder aangroeien. In de eerste plaats, omdatnbsp;thans op de aanwezige zenuwuiteinden een continneelenbsp;druk wordt uitgeoefend door de knoopen, waardoor denbsp;regeneratie van het zenuwweefsel zal worden tegengegaan.
-ocr page 137-117
III de 2e plaats zullen de af(;ekiiiple uiteinden bij de knoopen diver(gt;eeren, waardoor de ricliting dezer einden niet veiti-caal meer is, zoodat, inoclit van hieruit nog eenige regeneratie gescliieden, de wederaangroeTing aannieikelijk wordtnbsp;vertraagd, zoo niet geheel ónmogelijk is.
Bij dikkere zenuwen als de hierboven bedoelde, kunnen deze in meerdere dunnere deelen overlangs gespleten wordennbsp;en zoodanig geknoopt, dat de ontstane knoopen niet tegen,nbsp;doch naast elkaar komen Ie liggen.
Het was mijn plan ter gelegener lijd een kijkje te nemen om na te gaan, hoe aan beide kanten het met de regeneratienbsp;van het zenuwweefsel was gesteld. Helaas moest het proef-paard om bijzondere redenen de Tamme stoeterij verlaten,nbsp;zoodat ik het mij voorgeslelde plan moest laten varen.
Op 29/7 kon ik echter vaststellen, dat de zenuw aan de laterale zijde aan het aangroeien was, daar patiënt ondernbsp;de plaats van de vroegere operatie op speldepiikken eennbsp;weinig reageerde; aan de mediale zijde was dit geenszinsnbsp;het geval. ')
Op 29/1-’15 werd mij een ander proefpaard ter beschikking gesteld, waarbij dezelfde operaties plaats hadden. Ik hoop hier later, met meer succes dan bij het eerste proefpaard, in dit tijdschrift over mede te deelen.
Intussclien houd ik mij aanbevolen de uitkomsten van deze operatiemelliode, van collega’s, die genegen zijn dezenbsp;methode te beproeven, te vernemen.
Nog een proefoperatie werd verricht. Deze bestond in neurotomie met verplaatsing varr het proximate zenrrwuit-einde.
Zooals bekend is, geschiedt de wederaangroei der zenuw-uiteinden bij neurectornie hoofdzakelijk vatt uil hel proximate
') Aan de laterale zijde is patient gevoelig hij geiingeit vinger* druk; een woekering onder de httid valt waar te itenieii. terwijlnbsp;aan de mediale zijde bij druk iriet wordt gereageerd en geert woekeringnbsp;is te constatceren.
-ocr page 138-118
zenuwiiileintle. Dit einde zal zich trachten te vereenij»en met het dislale, lietgeen goed kan gescliicden, daar de richtingnbsp;van eerstbedoeld einde niet verandert en verticaal benedenwaarts naar den distalen zeniiwstoinp gericht blijft.
Ik stelde mij ten doel dit laatste tegen te gaan en wel op de volgende wijze.
Stel U voor een zeniiwsnede aan één der Nervi digitalis coininunis lateralis of inedialis. Op de gewone wijze wordtnbsp;eerst de hnidsnede op het kogelgewricht verriclit, daarnanbsp;wordt de betreffende zenuw op de gewone wijze blootgelegdnbsp;en van de onigevende deelen gelieel losgeprei)areerd, zoodanig, dal ongeveer 6 c.M. zenuw vrij ligt. Nu wordt denbsp;zenuw zoo dicht inogelijk bij den ondersten wondhoek doorgesneden. Verder maakt men ongeveer 2Va c.M. bovennbsp;de eerste huidwond een tweede kleinere wond van ± 2V2 c.M.,nbsp;ook in de richting van den dooronder verloopenden zenuw-stain. (Voorafgaande cocaïnisalie). Van uil deze 2de wondnbsp;wordt onder de huid verbinding gezocht met de eerstenbsp;middels een slomp pincette f’éan. Als dit is gescliied,nbsp;wordt de hovende wondlioek van de tweede huidwondnbsp;naar boven eeti weinig los gemaakt, zoodat onder de huidnbsp;boven die wond eveneens een vrij gedeelte komt; ook ditnbsp;kan met stomp geweld geschieden. De lengle van het losnbsp;te maken gedeelte is afhankelijk van het in de eerste wondnbsp;vrijgelegde zenuwgedeelle. Mierna wordt nogmaals eennbsp;pincette Péan in de 2de wond gebracht en onder de huidnbsp;geschoven, totdat die uitkomt in de eerste wond, alwaarnbsp;het zenuwuiteinde wordt aangevat. Hierna wordt dat eindenbsp;bij terugtrekking van het pincette in de 2dc wond gebracht.nbsp;Nu trekt men de zenuw zoover door, totdat juist evennbsp;onder de bovenste wondhoek van de eerste wond de aldusnbsp;veikregen omslag van ile zenuw komt Ie liggen. Een andernbsp;fixeert nu in de 2de wond deze zenuw (het teruggebrachtnbsp;omgeslagen deel), terwijl de operaleur zelve het pincet nunbsp;omkeeri en dit zoodanig aan hel uiteinde van de zenuw
-ocr page 139-119
bevesli^'t, dat de stomp gelijk komt met het stompe uiteinde van het aangewende instiuinent en schuift voorts die zenuwnbsp;onder de liiiid boven den proximalen wondhoek van denbsp;tweede wond. Nadat de assistent nog steeds de zenuwnbsp;gefixeerd lioudt, woidt de omslag van de zenuw, dus in denbsp;eerste huidwond, samengeknepen door een hiertoe geschikt,nbsp;niet scherp instrument. [Ben scherp instrument zou te veelnbsp;bcleedigei', waardoor wellicht van uit dien stomp (omslag)nbsp;nieuw zenuwweefsel naar den centialen stomp zou kunnennbsp;gaan woekeicn.] Hierna woidt op de eeiste huidwond eennbsp;agrafe aangebiacht, vlak onder den omslag van de zenuw,nbsp;waardoor deze laatste niet naar beneden terug kan gaan.nbsp;Daai na wordt de kleine huidwond op dezelfde wijze gehechtnbsp;en verder de onderste huidwond, waarna een veiband wordtnbsp;aangelegd, dal stevig de onderste wond drukt, doch denbsp;bovenste minder teneinde een terugduwen van hel onder denbsp;huid gelegen omgeslagen zenuwdeel Ie voorkomen.
Ik meen, dat ook op deze wijze een afdoend middel gevonden is Ier voorkoming van neuioomvorming tusschen de oorspronkelijke zentiwuileinden.
Deze operatie werd 29,1-'15 verricht. Later zal in dit tijdschrift over hel een er ander woiden bericht.
Als conti Alepioef werd aan hetzelfde been aan de andere zijde neureclumie op de gewone wijze verricht.
CocHÏiiiiiii liydrocbloriciiin als iiidirekt curatief iitidJel bij ctiroiiische spalkreiipelticid.
Een paard met een flinke spat aan het linkersprongge-wrichf, was reeds meerdere malen zonder succes met vesi-cantia en het ferrum candens behandeld. Daai de spat zoodanig ontwikkeld was. dat die reeds op afstand zichtbaarnbsp;was, stelde ik mij voor, dal in de diepte van deze exos-tose geen volledige vergroeiing der kleine platte gewichls-geledingen lol staiiil was gekomen, zoodat de kreupelheidnbsp;moest toegeschieven worden aan hel over elkaar bewegennbsp;van de wellicht ruwe, gedeformeeide gewichtskraakbeen-
-ocr page 140-120
deren. De scherpe zalven konden luinne werking niet genoeg in de diepte doen gevoelen door den grooten spatknobbel.
Ik kwam op de idee een middel te vitiden om meergenoemde gewrichtsvlakten flink met elkaar in aanraking te doen komen, teneinde inwendig een acute ontsteking opnbsp;te wekken en hierdoor algeheele vergroeiïng der piattenbsp;geledingen te verkrijgen.
De flinke kreupelheid was oorzaak dat deze gewrichtjes niet voldoende gebruikt werden; ik wilde deze daarom tijdelijknbsp;op heffen.
Ik injicieerde in de omgeving van den N. tibialis en de Nervus peroneiis supeificiales respectievelijk 6 gramnbsp;en 3 gram van een waterige cocoaïneoplossing, respectievelijk 150 en 75 m.gr. van dit anaestheticum.
Na deze verricliting liep hel paard na 14 minuten volkomen rad. •)
Ik maakte hiervan gebruik, door patiënt tijdens de gevoelloosheid van het onderwerpelijke gewricht flink te laten longeeren op het zieke been.lt;
Na 25 minuten trad de kreupelheid opnieuw op, nu nog erger dan vóór de inspuiting. Thans liet ik patiënt opzetten,nbsp;kort opbinden, in een hoek van een stal plaatsen en hetnbsp;meer genoemde gewiicht over een flinke oppervlakte, ook aannbsp;de buitenzijde, met ungt. bijodetum hydrargyricum inwrijven.
Toen hel dier na ongeveer 2 maanden opdraafde, liep hel volkomen goed 1 2).
Waar patiënt, zorrals ik reeds in den aanvraag mededeelde, reeds meerdeie malen voor dit lij len was behandeld, mag ik aannemen, dat hier de cocaïne met de opvolgend geforceerde beweging werkelijk het ontstekingsproces
Reeds vroeger waren de nervi dlgitnlin coininiinis latcrnlis cn Miedislis van het betreffende been gecocntniscerd, wnnrn.i patiëntnbsp;kreupel bleef.
Zoover ik patiënt knn volgen, liep deze na 1) maanden nog lad, tcrwiil hel dier alle diensten vcrrichllv.
-ocr page 141-I2I
tusschen de platte gelediii|;eii lieeft bevorderd, lietgeeii ten slotte tot een totale vergroeiing van deze geledingen heeftnbsp;geleid, alhoewel ineerdeie dergelijke behandelingen zoudennbsp;moeteh worden ingesteld, om een behoorlijke statistiek tenbsp;verkrijgen.
Totale ruptuur der buigpezen boven het hielbeeii bij den liond.
Te S. werd mijne hulp ingeroepen hij een ongeveer halfjarige pointerteef, welke door een inlander met eennbsp;kapmes moedwillig de buigpezen van liet rechterachterbeennbsp;boven het hielbeen waren doorgesneden PaliCiite werdnbsp;sterk bloedende hinnengebrachl; de slijmvliezen van oognbsp;en mond waren anaemisch, de hartslag was bonzend.nbsp;Zij liep zeer kieupel en gebruikte het zieke been bijnanbsp;niet; er bestond een sterke hyperflexie, zoowel bij actievenbsp;als passieve beweging, in het betreffende spronggewricht,nbsp;waai bij de plantaire vlakte van het onderbeen nagenoegnbsp;geheel met den bodem in aaniaking kwam.
De gesneden wond liep aan de plantaire vlakte, een weinig mediaalwaarts door en bevond zich ongeveer 2'/gt; c.M.nbsp;boven den tuber calcaneus. De diepte der wond was zoodanig,nbsp;dat het pezenconiplex, gevoinid door den lendogt;Achiiles,nbsp;de pees van den Musciiliis flexor digitalis pedes sublimisnbsp;en de hielbeenspees van den Miisc. biseps femoris totaal wasnbsp;doorgesneden, leiwijl uit de aileria tarsea lateralis, welkenbsp;was doorgesneden, het bloed spuitend te voorschijn kwam.
Vooiloopig weid de bloeding middels F'éaiis en compressie bestreden en werd een anliseptisch spalkvetband aangelegd, na eerst het tieen in de normale positie te hebbennbsp;gebracht. Voorts werd een lobureerende therapie gevolgd.
Na 2 dagen werd hel dier op nieuw voorgebrachl; de ttigemeene toestand was tol de norm leiuggekeerd. Denbsp;htiidwond begon zich een weinig te sluiten de beide teruggetrokken peesuileinden, waren duidelijk onder de huid Ienbsp;palpeeren.
-ocr page 142-122
Miildels Vöiiielsclie zijde werd pceslieclding veriiclit op de volgende wijze.
Qeiioenute iiileindeii werden door Pénns gefixeerd. Een lieclitdraad, aan welks heide uiteinden naalden werden bevestigd, werd aan de volaire vlakte van elk dei peesiiiteindennbsp;ingebracht; nadat de naalden aan de plantaire zijde dernbsp;uiteinden te voorschijn kwamen, werden zij direkt ook aannbsp;de binnenzijde der huid ingebracht, zoodanig, dat de afstandnbsp;tusschen de uitsteekopeningen aan de uitwendige huidnbsp;kleiner was, dan die der insteekopeningen tusschen de pees-uiteinden. Hiervoor verkreeg ik het voordeel, dat de uiteindennbsp;goed bij elkaar werden gehouden, terwijl ik later (iirtegenstel-littg met het geval van eert afzonderlijke peesheclitiiig)nbsp;ertkel maar rritwendig de hechting behoefde door te knippertnbsp;om geert corptts aliüntttn itt de diepte achter te laten.
Door een gewonen kitoop werd de peeshechting voltooid. Hierna werd nog één agiafehechting tusschen de hnid-wondranden aangelnachl en een spalkvethand aattgelegd,nbsp;dat om den attderen dag werd vernieuwd.
Gedutettde de eerste week was het verloop gunstig; de heclitirrg hield goed startd, terwijl de hiiidwond aanmerkelijknbsp;kleitter was geworden. Niettegenstaande |)atiërtte volledigenbsp;rust was vnorgesclitevert, gebeurde het liietna, dat het diernbsp;in een orrbewaakt uogenirlik nil jeitgdige onbezonrtenheidnbsp;een flittken hoogtesprong deed, waar voor de pees-en hirid-hechtirrg beide iritscheirrden. De hyperflexie irt het sprortg-gewricht was weer evert groot als vootheert.
Op dett brrdetn van de wond was nu een gezond grariii-latieweefsel zichtbaar, uitgaande van de achtervlakte van de tibia en de aangrenzettde randen der peesiriteinden; lusscliennbsp;de volaire gedeelten dezer uitcinderr was dus reeds eennbsp;geringe vergroeiTttg tot stand gekontert
Vatt eert ttiettwe peeshechtirrg werd wegerts de iritscheuring der uiteinden weittig heil verwacht, daar deze gernakkelijknbsp;door een geringe oorzaak opnieuw zou kunnen ruptureeren;
-ocr page 143-123
bovendien koesterde ik de liuop, dal, waar nu reeds eeni((e vei(;roeiTii^ tot stand was ('ekomen, deze verder zou gaan,nbsp;mils een liypeiflexie in liet betreffende spronggewricht blijvend verliindeid weid.
Daatoni werd nog de opvolgende weken een spalk-verband aangelegd, dat om den anderen dag werd vernieuwd, terwijl dit verband, toen de luiidwond geheel gesloten was,nbsp;blijvend werd aangelegd (spalk-pekveiband).
liet dier werd nn stieng bewaakt; hel werd echter zoo lastig, dal ik moest besluiten het te laten loopen, hetgeennbsp;goed ging. Het flink gefixeerde been raakte nn en dannbsp;met de voetzool even den grond, doch werd in den regelnbsp;geheel niet gebinikt.
Na 5 weken werd het verband afgenomen, liet resultaat was verrassend. De stand van het zieke been was volkomennbsp;normaal, siibcutaan was de heieeniging der peesuiteiiiden Ienbsp;voelen, terwijl slechts een zeer geringe verdikking wasnbsp;achtergebleven, welke na eeiiigen tijd ook geheel verdween.nbsp;Patiënte liep, als ware zij nooit kreupel geweest. Alleennbsp;onmiddellijk na hel afnerneri van het verband liep zij eenigenbsp;minuten hinkend, zonder het been Ie gebinikeri.
De geringe spieratrophie van de betreffende kruishelfl verdween ook spoedig; na een jaar het dier gevolgd te kunnen hebben, is hel nimmer meer in behandeling geweest.
Ik vond aanleiding dit geval te beschrijven in het feil, dat de eigeitaar van patiënte door een deskundige wasnbsp;geadviseerd hel dier te doert afmakett. Uil hel boverrstaarrdenbsp;moge echter blijkeit, dat de progrtose al zeer gunstig bij ditnbsp;lijden is.
Ik stel me voor, dat ook zonder peeshechtirrg, enkel door het aanleggen van spalkverbartdert, dit geval geheel terechtnbsp;gekomen zotr zijn.
Als voorrtaantsie factor bij den hond, wat betreft de gunstige progrtose, mag in de eerste plaats genoemd wordett de geringe lichaamslasi en het goed op 3 beetteti kunnen
-ocr page 144-124
gaan, terwijl verder het geinakkelijk aaiileggeii van een verband bij deze diersoort ook van belang is.
Is een ruptuur vau deu teudo-Achilles of doorsnijden daarvan bij het paardnbsp;voor genezing vatbaar?
Aan de hand van het vorige onderwerp, lijkt het mij niet uiigewenscht eens na te gaan, in welke verhoudingennbsp;het paard verkeert.
De zware lichaamlast, het gevaar voor het gezonde achterbeen en het inueielijk strak aangelegd kunnen honden van bandages bij het paard zijn factoren, waarmede rekeningnbsp;gehonden dient te worden.
Ik stel me voor, dat hier door een operatie heil gebracht kan worden en wel door aandacht te sclienken aan dennbsp;antagonist van den tendo-Achilles, nl. den Mnsc. tibialisnbsp;anterior, aan de voorzijde van de tibia gelegen.
liet subculaan doorsnijden van deze spier gaal vrij gemakkelijk met een vrij lang, smal, aan de punt tweesnijdend mes; deze operatie is in enkele minnien verricht *).
Ik wil, als de gelegenheid zich voordoet, bij een proef-paard nagaan, in hoeverre het bnitenwerking stellen van voornoemde spier het doorzakken in het spronggewrichtnbsp;tegengaat, waarover ik zal mcdedeclen.
Ik kwam op hel denkbeeld deze spier door te snijden, omdat bij verscheuring hiervan in den tendo-Achilles een bochtnbsp;ontstaat. Mocht door deze operatie de hyperflexie in dennbsp;sprong werkelijk worden opgeheven, dan zon hiermede eennbsp;belangrijke nadeelige factor overwonnen zijn.
*). Dc duur der genezliig is by een vcrsclienriiiK van den Mnsc. tibialis anterior ongeveer zes weken, wanneer men de paliCnt eenvoudig los in een box plaatst.
By a.-inwending van nngt. bijodetnm hydrargyricnni korter. Bij een gesneden wond zal de spier waarschijnlijk nog eerder wedernbsp;aangroeleii.
-ocr page 145-Het moedwillig doorhakkeii der Achillespezen bij paarden zou dan nog niet het afniaken dezer dieren tengevolgenbsp;behoeven te hebben.
Hen g;eval van eiiceplialilis bij een veulen.
Op 25/6 kwam des morgens een 2Vj'niaandsch goed doorvoed Sandelhout meirievetilen in behandeling met denbsp;anamnesis, dat het dier vermoedelijk dol was, daar hetnbsp;speekselde en beet.
Bij onderzoek bleek mij hel volgende: PatiCnt speeksel! een weinig, houdt de lippen iels van elkaar, welke nu ennbsp;dan een weinig krampachlig worden ópgetrokken, voortsnbsp;tandenknarst hel dier af en toe, maakt kauwbewegingen,nbsp;buigt den hals gedurende eenige minuten bij tusschenpoo-zen naar rechts, waarbij ook wordt getandenknarst ennbsp;de oogleden krachtig worden bewogen, waardoor de mem-brana niclitans duidelijk zichtbaar wordt; ook de staartnbsp;wordt ho«»g naar rechts gebogen. Verder is patiSnt zeernbsp;soporeus, uitgezonderd de enkele momenten van excitatie,nbsp;waarbij de hooger genoemde veischijnselen steeds optreden;nbsp;de reflexprikkelbaatheid is een weinig verhoogd (schrikachtig). Hel dier blijft gaarne lang op dezelfde plaats staannbsp;met afliangend hoofd, terwijl het af en toe met het hoofdnbsp;tegen den slalwand aan staat, zonder echter hier tegen Ienbsp;drukken. De beenen worden in stap slechts een weinig vannbsp;van den grond opgenomen.
' De uitwendige lichaamstemperatuur is over de geheele oppervlakte een weinig verhoogd; op den schedel is dienbsp;iels hooger. De conjunclivae zijn sterk geTnjicieerd, denbsp;inwendige temperatuur bedraagt SQ.S”, de pols is wal verhoogd (40 slagen per minuut) en daarbij klein, de ademhaling is diep en langzaam (10 tochten per minuut).
Kijtlust bestaat absoluut niet. Patiënt weid op een grobak met stroo naar den ziekenstal vervoerd. Door het schokkennbsp;van dezen wagen heeft het dier excilalieverschijnselennbsp;gehad, waardoor lippen en kaken krampachtig werden
-ocr page 146-126
bewogen, zuodat ile leek den indruk kreeg, alsof liet dier op hel stioo beet, dat toevallig tiisschen de tanden terechtnbsp;was gekomen.
Op stal had het dier een vierkanten stand, verlamming der ondeikaak bestond niet. Verder dronk het niet, hadnbsp;geen defaecalie; de buik hing iels af, terwijl de peristaltieknbsp;was verhoogd.
Des avonds heeft het veulen een inwendige temperatuur van 40”, terwijl hel manegebewegingen naar rechts maakt;nbsp;conjunctivae vuilrood.
Diagnose: encephalitis. Prognose: in dubio.
Met hersenlijden is vei moedelijk ontslaan als metastase na goedaardige-droes, waaraan het dier 2 weken te vorennbsp;in geringen graait lijdende was geweest en waarbij slechtsnbsp;tweezijdige mucopurulente neusuilvloeiing plaats had zondernbsp;eenige klierzwelling of abscesvorming. Nadat patiëntenbsp;hiervan volkomen was heisteld, had het op 20/6 des morgensnbsp;een inwendige temperatuur van 40” met veiminderden eetlust.nbsp;Overigens treslond geen enkel ziekteverschijnsel; den volgenden morgen was hel dier geheel normaal. De metastase heeft waarschijnlijk op laatstgenoemden datum plaatsnbsp;gehad.
Theiapie. Continueele irrigatie vau den schedel, subcu-taan tweemaal daags 15 giam Lugolsche solutie. (Droes-serum was aan het Veearlsenijkundig laboratoruim te Buitenzorg niet voorhanden).
Toen getracht werd het dier per os een laxans toe te dienen, traden heftige excit.itieverschijnselen op, waarnanbsp;des avonds siibcutaan 50 m. gr. pilocarpine weid geappliceerd.
Hierop volgde ontlasting van vrij harde faeces. (Later weiden lauwwarme clismata aangewend.) Na deze injectienbsp;begon het dier flink Ie zweeten en te speekselen. Den volgenden morgen is hel lijden iets veibeterd, de temperatuur isnbsp;nu 39”, teiwijl echter de verschijnselen van den kant vannbsp;het zenuwstelsel dezelfde zijn gebleven.
-ocr page 147-127
Patiënte dronk no(; niet en bleef steeds staan. Des avonds, toen de toestand dezelfde was, werd aan den linker schoudernbsp;middels 2V2 gram olenm terebinthinae een fixeatieabscesnbsp;opgewekt, terwijl nog 20 gram Lngolsche solutie onder denbsp;huid werd ingespoten.
Den volgenden morgen is patiënte veel verbeterd. De zenuwverschijnselen zijn veel verminderd, teiwijl de mane-gebewegingen, welke den vorigen avond zeer sterk waren,nbsp;nagenoeg zijn opgeliouden. De temperatuur is nu 38.6*’,nbsp;pols en ademhaling zijn normaal; de conjunctivae zijn nognbsp;een weinig geTnjicieerd. Defaecatie heeft na een clismanbsp;plaats. Het dier tracht de moeder te beieiken, kan den uiernbsp;echter niet vinden en maakt zuigbewegingen op de knieschijf der moeder. Het wordt moedermelk voorgehouden,nbsp;hierop kauwt het dier en krijgt slechts weinig voedsel binnen.nbsp;Het fixalieabsces is intusschen flink ontwikkeld, een brokkelige geelwitte pus wordt, wanneer de spanning groot isnbsp;geworden, na insnijding van het absces ontlast.
Nog eenmaal wordt 15 gram Lngolsche solutie ingespoten; des avonds is de temperatuur, 37.9®, de zenuwverschijnselennbsp;zijn geheel verdwenen, behalve dat het dier, dat nu zelfnbsp;de tepels der moeder vindt, hierbij bewegingen met den mondnbsp;maakt, het best te vergelijken met die van een etend konijn.
Den volgenden morgen is ook dit taaiste verdwenen, het veulen zuigt nu goed, terwijl normale faeces is ontlast*nbsp;Op 29/6 is patiënte hersteld en blijft nog eenige dagen innbsp;behandeling tot sluiting van de wond van het geopendenbsp;absces is verkregen.
Heilige gevallen van pyo-septicliaeinia nconatoriiin met beachoiiwingen omtrent de natuurlijke infectie.
Bij de Tamme stoeterij Ie Padalarang was ik in de gelegenheid eenige van bovengenoemde gevallen waar te nemen.
Daar de natuurlijke infectie in nauw verband staal met hel ziekteverloop en vooial de secties, moet ik over beidenbsp;laatste uitvoerig zijn.
-ocr page 148-128
Oeval I. No. 245 een prodiikt van een Australische merrie en Sandelhoulliengst wierp 28/4-’I4 een gezondnbsp;veulen. De een weinig verdikte vruclitvliezen der moedernbsp;vertoonden bruinroode en zwartroode plekken, terwijl opnbsp;sommige bleeke, witgele gedeelten de chorionvlokken zijnnbsp;verdwenen, zoodat het gelijkt, alsof deze zijn geschaafd. Denbsp;navelstreng is weinig verdikt en gedraaid. Een kleine hoeveelheid licht chocoladekleurige vloeistof vloeit uit de scheedenbsp;der moeder af.
Op 29 4 zuigt het veulen weinig (de uier der moeder is opgezet), heeft een breiachlige, geelwitte ontlasting (dennbsp;eersten dag is het meconium goed afgekomen), is in geringenbsp;mate soporeus en ligt veel.
Ademhaling en pols zijn wat frequent, de neusgaten iets verwijd, de buik is ópgetrokken, de peiistaltiek is iets verhoogd. De conjunctivae zijn geïnjicieerd, de temperatuur is 39quot;. Opnbsp;2/5 is de diarrhee opgehouden (er werd salol met decoctiimnbsp;semminis lini toegediend), patiënt zuigt thans weer vrij goed.
Op 3/5 zijn aan het rechter achterbeen het kogelgewriclit en de groote sesamscheede warm, pijidijk en gezwollen,nbsp;de laatste aandoening treedt hel meest op den voorgrond.
Spoedig geraken het linker achterbeen en het rechter voorbeen in het proces betrokketi, ook hier geldt het denbsp;kogelgewrichten en genoemde scheeden.
Op 6/5 zijn de scheeden links achter en rechts voor sterk opgezet, de haren zijn op een kleine plek uitgevallen,nbsp;de huid is daar ter plaatse glanzend en zeer dun, zoodatnbsp;die scheeden dreigen door te breken.
Ze worden opengelegd en genezen totaal na inspuititigen (locaal) met Lugolsche solutie en aanwending van Priessnitz-sche bandages, terwijl uitwendig op de scheeden tincturanbsp;jodii geappliceerd werd en aan de moeder jodetum kaliciimnbsp;werd verstrekt (het veulen drinkt nog, alhoewel weinig).nbsp;Nu en dan werd het subcutaan 10 gram van genoemdenbsp;oplossing geïnjicieerd.
-ocr page 149-129
Uit de scheede links adder kwam een dikke chocolade* kleurige vloeistof te voorschijn, uit de scheede rechts voornbsp;sereuze, visceuze vloeistof, terwijl op 10/5 uit de scheedenbsp;rechts achter veel waterig, geel vocht afvloeit. Op 20/5nbsp;zijn deze scheeden alle gesloten.
Thans treden de aandoeningen van de genoemde kogel-gewrichten meer op den voorgrond; deze kraken, zijn warm, pijnlijk en een weinig gezwollen.
Het veulen znigi intusschen nog, doch is sterk vermagerd. Dezelfde behandeling moet worden toegepast als bij denbsp;sclieeden, daar doorbiaak dreigt in den hoek tnsschen gewrichten, sesambeenderen en pezen.
Een serumtherapie kon niet worden toegepast, daar dit middel niet in het Veeartsenijkundig laboratoruim te Buitenzorg voorhanden was.
Op 24/5 is aan den thorax rechts piepen Itoorbaar, bij percussie blijkt echter geert demping te bestaan. De temperatuur is 39.7”. Patifirrl is zeer sterk vermagerd en ligtnbsp;veel, zuigt toch ttu en dan trog. Ten slotte geraakt denbsp;rechter long geheel aattgedaatt, geen geluid is dan bijnbsp;auscultatie meer waar te ttetnett, totale dempittg.
Op 25/5 werd ook links piepen aan dett thorax gehoord, hier Irlijft echter het proces gelocaliseerd. Op 4,6 sterftnbsp;het dier.
Sectie. De hartsspier is bleek etr wat week, het peri-cardiaalvocht is vermeerderd, op het pericardium streep-vormige vaatirrjecties. De rechter long is één groote etterhaard met dikke, grijsgele, kazige pus. De pleura pulrnortalis isnbsp;hier wat verdikt.
Itt de lirtkerlorig een etterhaard ter grootte van een duivenei met roomachtig gele pus, overigens is dit longge-deelte blauwachlig (sterk gevulde stuwingsvaten). Maag en darmen normaal, lever en navel (inwendig) idem, in denbsp;linker nier een ette» haardje ter grootte van een knikkernbsp;met rooinachtige pus gevuld; de nieren zijn overigens vast
-ocr page 150-130
op liet gevoel en iionnaal van grootte, terwijl de kapsels goed loslaten De milt is noimaal.
Aan het linker vooibeen zijn de gewrichten en scheeden normaal. Zoo ook aan het iechter vooibeen de vroegernbsp;aangetaste scheede; het kraakbeen van het kogelgewrichtnbsp;is echter grootendeels gensnieeid en zwaït van kleur, er isnbsp;een weinig dunne sereuze vloeistof in aanwezig.
Aan het rechter kogelgewricht achter bestaal sterke nsiuir van het kraakbeen, terwijl een loomachtig gele pus tenbsp;voorschijn komt. De groote sesamscheede is normaal.
Uil het linker kogelgewricht achter komt bij o|)ening een dikke, chocoladekleurige vloeistof; er is geheele usniir vannbsp;het kraakbeen. Groote scheede normaal.
De overige gewrichten zijn niet aangedaan, oogen en hersenen normaal, evenals de navel (zie voren).
Geval II. No. 120 werp 25/4 een domi veulen met kip-peborsl, dat nagenoeg voldragen was
De vruchivliezen zijn verdikt, gedeeltelijk gemacereerd, op sommige plaatsen donker tot zwartroode plekken, metnbsp;enkele zeer droge bleeke gedeelten, waar nagenoeg allenbsp;choiionvlokken onibieken. Een der laatste stukken is zoonbsp;groot, dal een stevige verbinding met de baarmoeder beslaat,nbsp;waardoor de grootendeels uithangende secundinae verdernbsp;kunstmatig moeten worden verwijderd. ’
De navelstreng is sterk veidikt en geslingerd. Vrij veel chocoladekleurig secietum vloeit uit de scheede af.
Sectie. Diffuse ontsteking van het geheele digeslieapparaal; het vlijmvlies hiervan is licht paatsrood en een weinignbsp;gezwollen; enkele minder aangelaste geileelten vertoonennbsp;vaatinjecties (coecum); in het rectum talrijke ecchymosen innbsp;het slijmvlies.
De darmklieren zijn week en gezwollen. De nieren zijn wat week, op de kapsels enkele pelechiön. Op de milt-kapsel talrijke op eenhoopingen van groote petechiën, overigens is de milt normaal. De lever is wat vergroot; ongeveer
-ocr page 151-131
V4 gedeelle hiervan is als chocolatJe-brei; van clil deel is de kapsel een weinig verdikt.
Het pylorisgedeelte van de maag is diffuus paarsrood, met geringe zwelling van het slijmvlies. Met omentumnbsp;magnum is geïnjicieerd en geelachtig, dit laatste eveneensnbsp;bij hel ouderhuidsche bindweefsel. Het hartezakje vei loontnbsp;talrijke in de lengterichting verloopende vaatinjecties; hetnbsp;hartwater is sterk vermeeiderd, is serens en geel. In denbsp;voorlioofdsboezems hetzelfde vocht als in het hartezakje.nbsp;De rechterlong verkeert in het stadnim van hepatisatie, isnbsp;vast, donker paarsrood (weinig gemarmerd), stukjes hiervannbsp;zinken snel naar den bodem. De linker long vertoont enkelnbsp;stnwingsveischijnselen (paarsrood met sterk gevulde vaten).nbsp;De longklieren zijn vochtig gezwollen (week). Hersenennbsp;hyperaemisch, oogen normaal, gewrichten en scheeden idem.nbsp;Navel verdikt en geslingerd, overigens normaal.
Cleval 111. No. 244 wierp 18/4 een ongeveer negen-maandsch veulen. De vruchlvliezen zijn hoogst normaal, alleen de navelstreng is sterk verdikt, geslingerd en metnbsp;petechiën bezet.
De moeder heeft geen abnormale nitvloeiTng. Het geheele digestieapparaat is diffuus paarsrood, wat betreft de mucosae, uitgezonderd het cardiaalgedeelte van de maag en hetnbsp;rectum. De darmklieren zijn week, wat vergroot en ver-loonen enkele pelechiën.
De verdikte leverkapsel bevat één chocoladedikke brei, evenals de nieren, waarin het weefsel dun vloeibaar isnbsp;geworden. De millkapsel vertoont talrijke petechiCn. Navelnbsp;verdikt en geslingerd, gewrichten normaal, hersenen hyperae-niisch.
Daar de overige gevallen veel overeenkomen met de laatstbeschievene, wil ik deze slechts in ’t kort mededeelen.
Oeval IV. Een negenmaandsch veulen; vrnchtvliezen gedeeltelijk gemaceieerd en wat verdikt, lichte en donkerdernbsp;plekken op het choiion, met enkele bleeke üeelen met zeer
-ocr page 152-132
weinig vlokken; geringe ciiocoladekleurige iiitvioeiïng bij de moeder, navel veidikt en geslingerd.
UevHl V, Een ongeveer negenniaaiidscli veulen. Verschijnselen van een acute seplicliaemie en sterke diffuse roodlieid van het bandweefsel tussclieii kogel en sesam-beenderen rechts achter, de sereuse gewriclitskapsel vannbsp;dal gewricht vertoont vaatiujectie nevens lichte roodlieid,nbsp;vermeerdering van weinig viscens, serens, ietwat roodachtignbsp;voclil (het veulen is zonder linip geboren, van trauma,nbsp;waardoor laatstgenoemde veranderingen zonden kunnen zijnnbsp;ontstaan, is geen sprake). Navel normaal, belialve dat dienbsp;verdikt en geslingerd is.
(ieval VI. Een nagenoeg voldragen mager veulen. Vrnclit-vliezen normaal; de moeder lieeft geen nitvloeiïng. De navel is sterk verdikt eir geslingerd, overigens normaal.
Bij de gevallerr IV, V en VI bestond een diffuse ontsteking varr het slijmvlies vair liet digestie apparaat met gei inge zwelling. Hij IV was liierin ook het rectum, ullioewelnbsp;weinig, betrokken; bij de beide overige was dit normaal.
N a t n tl r I ij k e Infectie.
i.
Hutyra en Makkck besclionwen op bladzijde 150, 1ste deel (1909) als vuurnaamste oorzaak dezer ziekte de extranterinenbsp;infectie, terwijl in houfdzaak de navel als potte d’entréenbsp;wordt aangegeven. Vervolgens merken zij op, dat die gevallen, waarbij het veulen reeds ziek ter wereld komt ofnbsp;waarbij de sectie op ingrijpende veranderingen wijst, welnbsp;moeten worden toegesclireven aan een intranlerine infectie,nbsp;waarop zij zonder meer laten volgen: PPKiHPbK treeft sleclitsnbsp;innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;der zieke veulens de navelstreng verdikt gevon
den. liiertiil blijkt niet, of deze veulens ziek geboren zijn.
Is dit niet het geval, dan spreekt deze aanhaling reeds tegen hun theorie der navelinfectie, waaraan zij het grootstenbsp;percentage der ziektegevallen tuesclirijven. Ik meert uitnbsp;de aangeltaalde 6 gevallétr, al is deze statistiek rriet geheel toereikend, te mogen concludeerett, dat de irrfectie
-ocr page 153-133
uilwendif; laiif^s den navel niet de meest voorkomende is. Eerder zou ik de intrauterine voorop willen stellen.
Het eerste geval toont aan, dat het veulen gezond geboren werd en geen naveiontsteking aanwezig was. Dit ééne gevalnbsp;is op zich zelf zeker onvoldoende om mijne conclusie tenbsp;rechtvaardigen.
Echter wordt door de vijf overige gevallen de navelinfectle-Iheorie voornamelijk hierdoor omvergeworpen. omdat bij deze te vroeg geboren veulens duidelijke verschijnselen aanwezignbsp;waren van een beslaande ziekte tijdens hel intrauterinenbsp;teven, terwijl voorts de aandoening der vruchivliezen ennbsp;de uitvloelTiig der moeders ook gewicht in de schaal werpen.
Hel flink veidikt en geslingerd zijn van de navels, hetwelk bij de 5 laatste gevallen voorkwam, pleit mijn inziensnbsp;voor een langzaam afsterven der vrucht.
Immers, hei veulen, dat intrauterine ziek is, zal bij voortschrijden van de ziekte langzaam gaan sterven; tegen het intreden van den dood gaat de vrucht roleeren en de navelnbsp;slingert en verdikt zich door de chronische stuwing tengevolge van gedeeltelijk gestoorden bloedsomloop.
In het |e geval was de navel weinig verdikt en geslingerd, zoodat het veulen intrauterine wellicht een crisis heeftnbsp;meegemaaki van al of niet ziek worden.
Men zou mij kunnen tegenwerpen; hoe is hel mogelijk. dat in geval I het veulen gezond Ier wereld kwam en denbsp;infectie toch intrauterine plaats vond? Dit laatste is zeernbsp;goed mogelijk. ik stel me namelijk voor, dat de moeder innbsp;dit geval een zoodanige beschermende kracht in hel bloednbsp;liad, m.a.w. dat zij zoodanige aniilichanien in haar bloedserumnbsp;had, dal zij den strijd tegen de loxinen in hel veulenbloednbsp;kan vol houden. Toen het veulen echter na de geboortenbsp;de heilzame werking van het rnoederseruni moest missen,nbsp;Inregen de mikroben de overhand, m.a.w. maakten hel veulennbsp;**ek (na ongeveer I dag). De In het nioederdier achtergebleven mikroben kunnen misschien onder zekere omstan-
-ocr page 154-134
digheden een 2e veulen ziek maken, waardoor het feit, dat dezelfde merrie soms meerdere Lalimeveulens Ier wereldnbsp;brengt o. a. zun zijn Ie verklaren.
Met mag bevreemding wekken, dat, waar IIutyha en Markck in de eerste plaats de navel als infectiebron aangeven, zij geen percentage opgeveii van de gevallen, waarbijnbsp;veulens met een navelontsteking levend ter wereld kwamennbsp;of deze na eenigen tijd bekwamen, alleen halen zij Pfkifpeknbsp;aan (zie voren).
Deze geeft 37’’/o aan. Waar eerstgenoenuien er in hun handboek opwijzen, dat de navel een prachtige voedingsbodem is voor de mikroben, is het veenui, dat hier hetnbsp;percentage (van 37 quot;/o) Kiel grooler is.
Mijns inziens kan de navelinfeclie heel goed secinulair zijn. Stel bijvoorbeeld, dat een veulen schijnbaar gezondnbsp;geboren wordt met ziektekiemen in het bloed. Dan is hetnbsp;inogelijk, dat die kiemen zich in sommige gevallen gaannbsp;ontwikkelen in hel voor hen geschikt terrein, den navel,nbsp;dus niet van buiten den navel zijn binnen gedrongen. Opvallend is liet, dat bij de 5 gevallen, waarin veulens doodnbsp;geboren werden, geen enkele navelontsteking aanwezignbsp;was. Wellicht vonden, de mikroben in hel veulenlichaamnbsp;een geschikter terrein dan in de iravelvaterr, waarin tijdensnbsp;hel levert van de vrucht de bloedcircitlalie voor de lagerenbsp;organisme eert belemtncrittg was, ottt zich aldaar te orrt-wikkelett.
Ik wijs er hierop, dat ik een ttilwettdige navelerrirtfectie niet uitsluit, de travel is echter niet de voorttaarttsle potte d’errtrée.
Verder is het trog tnogelijk, dat, terwijl het dier de ziekte-kiemett niet zich draagt, het levetts eert toevallige navel-irrfectie krijgt door bodernirtfectie.
Ik stel mij voor, dat de irrlrauteritte irtfectie tol starrd komt door de vruchivliezen lattgs de bloedbaatt of door hetnbsp;vruchtwater, terwijl hel schadelijk agetts lattgs de geboorte-wegen tijdens de dekking of biet na binnenkomt.
-ocr page 155-135
De 6 Keiioenide |{evallen kwamen in één stal vuur, helleen upperlakki(gt; beschouwd de vuurslandeisder navelinfectie zouden kunnen aangrijpen om hunne theorie te verdedigen.nbsp;Echter kan de infeclieoorzaak in den stal heel goed langsnbsp;de geboortewegen der patiënten zijn binnengeslopen.
De therapie bestond dan ook in desinfectie van den stal, reiniging en desinfectie van alle merries in den stal, antiseptische irrigaties der vaginae. De gezonde dieren weidennbsp;afzondeilijk ondergebiacht, verder werd elke merrie, dienbsp;een ziek of dood veulen wierp, een week geTriigeerd metnbsp;NaliCOs en eerst daarna gedekt.
in verliand met het mogelijk circuleeren van mikroben in hel moedeibloed, had wellicht de aanwending van een polyvalent seium bij de moederdieren gunstige lesiillatennbsp;kunnen opleveren (merries, die meerdere LShmeveulensnbsp;ter wereld hebben gebracht en waarbij overige middelennbsp;vruchteloos bleven).
Ten slotte wil ik nog opmerken, dal, alhoewel reiniging van den penis van den hengst gewenschl is, hier is gebleken (geen eigen waarneming), dal merries, die op denzelfdennbsp;dag gedekt zijn na die, welke LShmeveulens wierpen,nbsp;gezonde veulens ter wereld brachten. De hengst schijntnbsp;dus bij het uverbrengen van hel conlagiiim een ondergeschiktenbsp;rol te spelen.
Bernard haalt itr het Zeilschrift für Geslülkundt and f^ferdezticht irt Heft 6, 1910 veel gevallert aart met secties,nbsp;waarbij hij de itrtraulerirte irrfeclie eveneetrs voor de meestnbsp;voorkottrettde houdt.
-ocr page 156-DOOR
Alles wat zoo ongeveer over boiilvunr in Ituiië bekend is, werd in de desbetreffende bijdrage in dl. 26, afl. 3 vannbsp;ons tijdschrift door collega Sohns medegedeeld.
Zooals daarin werd gezegd, werden de eerste publicaties gedaan door veearts DK Vlkttkk en handelen over hetnbsp;voorkomen van deze ziekte in het district Rembes (1905)nbsp;en later (1906) in Tambakbojo van de residentie Rembang.nbsp;Deze residentie schijnt wel eene predilectie-plaats te zijnnbsp;voor boutvmir, want gedurende mijn belrekkelijk kort verblijfnbsp;in Rembang had ik gelegenheid de ziekte in drie verschillende streken waar te nemen.
Het eerst werd ze geconstateerd in Mei 1914 in de dessa Rembes van het district Djenoe, grenzende aan Toeban.nbsp;In genoemde maand kreeg ik rapport van den wedana, datnbsp;in de dessa Remen en de aangrenzende doekoehans eenigenbsp;runderen waren gestorven aan eene acute, onbekende ziekte,nbsp;die zich kenmerkte door eene plotseling opkomende kreupelheid aan een voor-of achterbeen, beven, spoedig neervallen en onvermogen om op te staan; verder aan eenenbsp;plaatselijke zwelling van het zieke been en het intredennbsp;van den dood na eenige uren tot een dag.
De groote afstanden hier en het gemis van een telefoonnet maken, dat tus.schen de eerste rapporten en het zijn vannbsp;den veearts ter plaatse gewoonlijk eenige dagen verloopen.
Ik kwam in de dessa en trof er nog één ziek dier aan, een jong rund van ongeveer 1 jaar, dat zwaar ziek naastnbsp;den stal lag.
-ocr page 157-137
Het was een uur of zes ziek. Begon niet kreupel te loopen, zoo erg, dat het niet moeite thuis gebracht kon worden.nbsp;Aan het bovenliggende achterbeen was beneden de heupnbsp;eene zwelling te constateeren ter grootte van een handpalm ongeveer, welke bij druk een knisterend geluid gaf.nbsp;Verder voelde het dier koud aan en vertoonde eenenbsp;sterke mate van sopor.
Volgens latere mededeeling is het na een paar uur ge-succombeerd. Reeds eeiiige dieren, alle jonge runderen, waren onder volkomen dezelfde verschijnselen gestorven.
Clinisch werd de diagnose .boutvuui” gemaakt. Door bijzondere omstandigheden, hier niet te noemen, moestnbsp;een bacteriologisch onderzoek achterwege blijven.
De dieren, die op het erf, waar het zieke dier lag, thuis behoorden en die van de naburige erven werden thuisnbsp;gehouden en op stal gevoerd en gedrenkt. Bij meerderenbsp;gevallen zou deze maatregel voor de geheele dessa wordennbsp;toegepast. Er was in dien tijd voldoende droog voedselnbsp;en voldoende drinkwater. Voor de zieke dieren en voornbsp;het begraven der cadavers werd een afgelegen stuk grondnbsp;aangewezen, dal ompaggerd werd. De cadavers werdennbsp;met ruwe carbol begoten, rnet eene dikke laag kalk bestrooidnbsp;en daar begraven. Hel verbranden der cadavers zounbsp;natuurlijk meer rationeel zijn, doch dat gebeurt zoo onvoldoende, dat men het beter kan nalaten.
De ziekte heeft zich volgens opgaven van het dessahoofd tot een twintig gevallen bepaald.
Een tweede maal was het uit de dessa Ketringan, district Djepon, afdeeling Blora, dat mij bericht werd gezondennbsp;van het sterven van runderen onder gelijke verschijnselennbsp;Als boven genoemd. Dit was in September 1914. Bij mijnnbsp;komst trof ik geen zieke of pas gestorven dieren aan. Denbsp;beschrijving van het ziektebeeld was volkomen als van Rem-bes en ook het beloop, n. I. het voorkomen alleen bij jongenbsp;runderen, niet bij karbouwen, deed aan houtvuur denken
138
Er werd last gegeven, alle dieieii gedmeiule een lO-tal dagen thuis Ie verzorgen. Ik vermoedde, dat de hesineltingnbsp;kwam van kleine poelen, die bijna nitgedroogd waren ennbsp;bij den fel lieersclienden oost-moesson zeker binnen eennbsp;lO-tal dagen geheel opgedroogd zonden zijn. liet drinkwaternbsp;zon dan kunnen worden betrokken van eene kleine kalinbsp;vlak in de bnntt.
Omtrent het isoleeren der zieke dieren en het behandelen der cadaveis werd hetzelfde gedaan als vermeld voor hetnbsp;district Djenoe.
De maatregelen hadden succes; er zijn nog 2 gevallen bijgekomen, in totaal 9, waarmede deze kleine enzoötienbsp;eindigde.
Ten derden male kon ik boiitvunr constateeren in het district Rengel afdeeling Toeban, in de maand Octobernbsp;1914. Ter plaatse trof ik in de dessa Dahoi aan; eennbsp;cadaver van een rund van ongeveer 7 jaar, dat 6 unr, ennbsp;één van een kalf van ongeveer 8 maanden, dat één uurnbsp;oud was.
Daar ik hier versche cadavers aautrof, kon er voor mikros-copisch en bacteriologisch oiulerzoek materiaal worden verzameld en opgezonden naar het Veearlsenijkundig laboratorium Ie Buitenzorg.
Hel onderzoek was positief voor boulvitur. Hierdoor was dus alle twijfel omtrent den aard der ziekte, die nognbsp;zou kunrrert bestaair, uitgesloten.
Voor nader ottderzoek geeft het rtemen vart strrkjes spierweefsel uil de oedemateus-gezwollerr plekken ett hetnbsp;bewaren en verzertdert daarvarr in een birisje met overvloedig keukerrzout het beste resirltaat.
Omtrent het beloop der ziekte, het aantasterr van jonge ruttdereri (slechts 2 gevallen van de 15 werdett waargenomen bij oudere dierett) ett de clitiische verschijnselen,nbsp;valt tra hel reeds vermelde niets meer mede te deeleu.nbsp;Voor de volledigheid zij echter nog opgemerkt, dat in Juni
-ocr page 159-139
een 5-tal sterfgevallen waren gerapporleeid nit de dessa Ngandoeng, nabij üalior gelegen. Zieke dieren of cadaversnbsp;konden niet worden nagegaan, weshalve geen zekeie diagnose werd gemaakt. Veinioedelijk is dit ook boutvuurnbsp;geweest.
Ik vermoed, dal de dieren de besmetting hebben opgedaan uit kleine plassen, die aan hel opdiogen waren. Deze dienen voor drinkplaats, bevallen slechts vuil, modderignbsp;water, dat, naar gedacht wordt, boulvuuisporen bevat. Helnbsp;eigenaaidige beloop doet mij bovenstaande verondetslelingnbsp;uiten.
De aangetaste stieek van het district Kengel is sterk lieuvelachtig en bevat vier dessas, Ngandoeng, Dahor,nbsp;Qtabagan en üesihan. Door de streek stroomt een kleinnbsp;riviertje, dat gevoed wordt door een paar bronnen boveitnbsp;de dessa Dahor gelegen. Een klein zijtakje van de kalinbsp;komt van Ngandoeng. Dit bevat in den regentijd en eennbsp;paar maanden daarna water, maar is in den warmen tijdnbsp;droog en stroomt beitedcn Dahor itt genoemde kali uit
Toen iit Juni eeltige gevallen vair ziekte in Ngandoeng vooi kwamen, bevatte hel zijtakje nog een weinig water,nbsp;dat l)ij de dessa werd opgesluwd. In dezelfde maandnbsp;droogde het uil en werd drinkwater betrokken uit de bronnbsp;lgt;oven Dahor; de ziekte hield daarna op.
Eind September begon ze in Dahor. liet riviertje bevatte loen lieel weinig water en werd in ile dessa afgedamd,nbsp;Waardoor de vlak legen de oevers gelegen lage stukjes grondnbsp;quot;el onder water bleverr. Dit water was erg vuil en troebelnbsp;eu moest dienen voor bad- en drinkwater voor het vee.nbsp;Ook werd hier gras gesneden. Deze plekken waren gelegennbsp;(gt;eiieden de dessa Dahor, lusscheir deze en de doekoehaiinbsp;Qombang. Direkt na het coristaleeren der ziekte werdennbsp;poelen voor drink- en badplaats verboden en werdnbsp;Voor het vee van Dahor water gehaald uit de noordelijknbsp;gelegen bron. De ziekte hield daarna op.
140
De zooeveii genoeiiule doekoclinii Gombang krijgt water uit de kleine kali, docli in den oost-nioesson bevat dezenbsp;te weinig en is bij Goinbang geheel opgedroogd. Het veenbsp;wordt dan gedrenkt aan een bron bij Hengel, 4 paal tennbsp;zuiden, of gaat naar Dalior, 2 paal ten noorden van Gom-bang gelegen.
Niettegenstaande het verbod ook te Gombang was uitgevaardigd om de poelen bij Dahor niet voor drinkplaats te gebruiken, schijnt dit toch gemakshalve wel eens gebeurdnbsp;te zijn, tenminste midden October kwamen er enkele ziektegevallen in Gombang voor, in ’I geheel 8. Later isnbsp;aan het voorgeschrevene Ireter de hand gehouden.
In Gombang is het Veearlsenijkundig laboratorium in October begonnen met vaccinatie tegen de ziekte. De opnbsp;kleine schaal genomen proef gaf gunstig resultaat, het vaccinnbsp;weid door alle dieren goed veidiagen en geen enkel gevalnbsp;van entboutvuur heeft zich voorgedaan. De praktischenbsp;waarde als prophylactisch middel kon, daar de natte moessonnbsp;spoedig intrad, niet voldoende woiden beoordeeld, omdat alsnbsp;regel dan de ziekte vanzelf ophoudt.
Het feit, dat reeds eenige jaren boutvuur in die streken voorkomt, dat de entingen onschadelijk zijn en hoop gevennbsp;op resultaat, zullen er toe leiden, dat begin 1915 iu allenbsp;genoemde dessas van het district Hengel de enting op ruimere schaal zal worden toegepast. Hierover zullen laternbsp;wel uitvoerige mededeelingen van den kant van het Laboratorium volgen.
Met collega Sohns ben ik van oordeel, dal houtvuur onder de officieel erkende besmeitelijke ziekten dient te worden opgenomen.
Rembang, Maart 1915.
-ocr page 161-Dermatitis j^raniilosn, plaies d'été, dermatitis veriitiiiosa priirieiis.
Onder dezen lilel versclieen in hel jaar 1906 in het Geneeskundig Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië als eennbsp;Mededeelinj» van lief Geneeskundig lahoratoriiini een uitvoerig artikel (met 16 figuren) vau J. K. F. DH Does, waarvannbsp;de inhotid — vermoedelijk als gevolg van de publicatie iunbsp;een niel-veeartsenijkundig orgaan—minder bij de veeartsennbsp;bekend is, dan wenschelijk mag worden geacht. Deze omstandigheid geeft mij aanleiding dit artikel alsnog uitvoerignbsp;te refereereu, waarbij ik van de gelegenheid gebruik maaknbsp;er eeuige opmerkingen aan toe Ie voegen. Ik leg er echternbsp;den uadiuk op, dal dit referaat geenszins ten doel heeftnbsp;de lezing van hel oorspronkelijke artikel overbodig te maken. Integendeel het beoogt lot kennisneming daarvannbsp;op te wekken.
Nadat DE Does in Nedetlandsch-lndië den verminenzen aard van de dermatitis granulosa had vaslgesteld, was hijnbsp;in 1905 rnimschoots in de gelegenheid bij eene enzoOtienbsp;onder de paarden te Weltevreden deze ziekte nader tenbsp;bestndeeren. Hoewel enkele vraagpunten onopgelost bleven,nbsp;ging liij toch reeds over tol publicatie van hetgeen hij hadnbsp;vaslgesteld.
In Frankrijk, Italië en Algiers, waarschijnlijk ook in geheel Znid-Enropa en Noord-Afrika, kent men sindsnbsp;lang onder de paarden, de ezels en hunne bastaarden eennbsp;moeilijk te genezen huidziekte, waarbij op een of meerdere plaatsen van het lichaam eert sterk jenkertde zweernbsp;ontstaat. Deze zweren breiden zich langzamerhand uit
-ocr page 162-eii veroorzaken in hare otnueviii}' een belangrijke iiidii-ralie. Met kenmerkende dezer iilcera en de verdikte liiiidgedeelten is de aanweziglicid van tal van kleinenbsp;liarde korreltjes, die in hel vaste bindweefsel liggennbsp;ingebed en aan de zwerende oppervlakte Ie voorschijnnbsp;komen. Dit huidlijden breekt in den zomer uit en isnbsp;gedniende dien tijd en den aanvang van den herfstnbsp;moeilijk tol genezing Ie brengen, maar in den naheifstnbsp;of in den winter treedt de beterschap als het warenbsp;spontaan in. In den volgenden zomer echter volgtnbsp;gewoonlijk een even lastig te genezen recidief. Aannbsp;het schijnbare of werkelijke verband, dal er bestaalnbsp;tusschen den zomertijd en het optreden vatt de ziektenbsp;heeft deze ilert Frarrschetr ttaarrr varr phïies d’été tenbsp;darrkerr.
Dergelijke recidicvetr zijrt ook hier itr Indiö gecoirslateerd. Zoo herirrrreri ref zich eetr officierspaard, dat achtereerr-volgerts irr September 1912, jirii 1913 err October 1914 irtnbsp;behartdelirrg kwam met eetr ulceratie omtttiddelijk ondernbsp;hel ttasale gedeelte vatt het littker oitderooglid Detr laalsteirnbsp;keer trad de ziekte daartta ook ottdet het rechter oog op.nbsp;Telketts werd herstel verkregett door verwijderittg vatt hetnbsp;zieke weefsel lattgs scherpen weg.
Irt 1850 gaf II. Boui.KY voor het eerst eert goede beschrijvittg van deze ziekte ett schottk baar om denbsp;typische korrels detr ttieitwett ttaatn vatt dermatitisnbsp;grantitosa. Volgens diens meening, welke destijds denbsp;algemeett geldettde was, moest de oorzaak gezochtnbsp;worden in een ongunstigen invloed, die de zomerhiltenbsp;op toevallig verkregett wottdett ititoefende en waardoornbsp;de eigenaatdige veranderingen zoitdeit ontstaan. Innbsp;1868 wetd de ziekte nog eetts ttattwkeitrig beschrevennbsp;door Rivolta, die dat jaar tevens de aaitweziglieid dernbsp;ttemalodett itt de typische korreltjes otitdekle bij eetinbsp;door dal huidlijden aattgetasleti ezel. Mij beschouwde
-ocr page 163-143
ze als cle oorzaak van liet lijden en noemde de parasiet, waarvan het volwassclien exemplaar hem onbekendnbsp;bleef, liermofilaria irritans.
J.]
Kivolta nam aan, dat de parasieten van buiten indrongen, doch Laulanié, die in 1884 de parasitaire natiinr van hetnbsp;lijden bevestigde, meende dat de larven na pet os, wellichtnbsp;als ei, in het darmkanaal te zijn gekomen, langs de bloed*nbsp;baan in de cntis terecht kwamen en zomerhitte hieropnbsp;gunstig zon werken in verband met den sterkeren bloeds*nbsp;toevoer naar de huid.
In 1901 demonstreerde Nocakd in een paardelong eigenaardige knobbeltjes, welke zonden verschillen van de bekende parasitaire longknobbeltje van ScttüTZ, Olt en Künnkmann,nbsp;en wier inhonti groote gelijkenis vertoonde met dien vannbsp;de korrels der plaies d'été. Daar dit coTneideerde metnbsp;dermatitis granulosa, was er wel aanleiding hiertnsschennbsp;verband te zoeken. Deigelijke waarnemingen weiden ooknbsp;gedaan door Dkouin en Lavalard. De laatste vermelddenbsp;het acciint optreden van ziekteverschijnselen, die op longaandoeningen wezen, bij paarden, welke genezende warennbsp;van dermatitis granulosa Nam men op grond van een ennbsp;ander het oorzakelijk verband tusschen de in de longennbsp;¦ ngekapselde graniila en die in de huid aan, toch liet mennbsp;mimle voor een infectie door tusschenkomst van vliegen.
De dermatitis granulosa is geen ziekte, die uitsluitend in Zuid-h'uropa en Nooid-Afrika voorkomt, ook in hetnbsp;zuiden van dit laatste werelddeel blijkt ze daarvoornbsp;gevoelige dieren aan Ie tasten. In 1904 verscheen innbsp;de Revue de Mcd. Vét. een publicatie van Huouif.r,nbsp;waarbij deze zijn ondervirrding betreffende deze ziektenbsp;in Znid-Afrika opgedaan, bekend maakte. De huidaandoening scheen er dikwijls een ware bezoeking te zijn.nbsp;Ook daar openbaarde zich hel hardnekkig karakter,nbsp;waarmede ze aan elke behandelirrg weerstand bood.nbsp;De gevallen waren meestal vrij ernstig. Ezels en paarden
-ocr page 164-144
werden even dikwijls aaimelasl. H. maakte ook melding van het optreden der grannia in de oogen, iets wat iknbsp;tot heden in de mij beschikbare literatuur der Franscliennbsp;niet ontmoette. Vooits bleek M. een aanhanger te zijnnbsp;van LaulaniÉ’s theorie over de wijze, waarop de parasietnbsp;in het lichaam dringt. Mij bestreed de mogelijkheidnbsp;eener infectie door middel van vliegen. Vreemd genoegnbsp;sprak hij in zijn opstel over den volwassen worm, dienbsp;in de huid aanleitling zou geven tot het ontstaan dernbsp;grannia en hetzelfde zou doen in de oogen, longen ennbsp;andere organen. De vorige onderzoekers hadden hetnbsp;het steeds over nematode-/an'e«. Van het bestaan vannbsp;parasitaire longknobbelljes van anderen oorsprong werdnbsp;geen gewag gemaakt.
In hun artikel over hyphomycosis deslniens (1901) wezen DK Maan en Hoogkamer er reeds op, dat in Engelsch-lndiënbsp;onder de namen bursattee en leeches zeer lieterogeite zakennbsp;waren dorneengemengd en slechts een gedeelte daarvannbsp;overeenkwam met hun schimmelziekte.
Zij deelen mede, dat James Kerr (1829) een ziekte van het paard heeft beschreven, welke zich kenmerkte doornbsp;kleine, ulcereerende gezwelletjes aan de commisstiur dernbsp;oogleden, op het gelaat en aan het scrotum. Ook zij uameunbsp;dergelijke afwijkingen aan de ooghoeken waar en kondennbsp;in de korrels, die zich daaiin bevonden nimmer een mycelium aantoonen. Verder vermelden zij, dat ook bij de aan denbsp;genitaliën voorkomende ziekte, waarbij propjes ter groottenbsp;van een gierstkorrel konden worden uitgedrukt, nimmer eennbsp;schimmel is gevonden.
Hun slotconclusie is „dat het materiaal, ónder den uaam van bursattee en leeches samengegaard, een behoorlijkenbsp;schifting noodig heeft en vooral, dat óf aan de beschrijvingnbsp;der met den microscoop waargenomen afwijkingen niet tenbsp;veel waarde moet werden gehecht, óf dat er onder de gevallen als bursattee en leeches beschreven er geen een
-ocr page 165-145
is, dal volkomen met de onze (de scliiininelziekte) overeenkomtquot;.
Uil een publicatie van A. Linqard (') in 1905 blijkt, dat bun inzicht, ten minste wat de bursattee betreft, juist was.nbsp;In deze publicatie wordt namelijk duidelijk aangetoond, datnbsp;bursattee niets is dan dermatitis granulosa.
Ook Eugelsch-Indië heeft dus zijn plaies d'été. Lin-OARD bewijst dit door liet aanloonen der worm-larven, in de granula, die de ziekte het typisch karakter ver-leenen. De korreltjes worden door de inboorlingennbsp;klinker geheeten. De gevallen van bursattee zoudennbsp;er gewoonlijk tegen het einde van den drogen lijd optreden en in den regentijd het maximum bereiken.nbsp;In bepaalde streken komt de ziekte geregeld enzoö-tisch voor.
De beschrijving, die L. geeft, komt volkomen overeen met die van de dermatitis granulosa, maar met ditnbsp;verscliil, dat ook hij, evenals Muouikr, van een aandoening der oogen melding maakt.
Linqard vervalt in de fout, alles^^wat buisallee heet nu dermatitis granulosa te noemen, zoo ook de hyphomycosesnbsp;destruens. Men mag echter aannemen, dat in Engelsch-liidiënbsp;evenals op Java deze twee ziekten naast elkaar voorkomen.
L. is een aanhanger van de theorie van LaulaniÉ. Het optreden van de ziekte zou in verband staan met hel veelvuldig voorkomen van bloedfilariosen, De nematoden-larvennbsp;zouden zich in de huidvaten vastzeilen en tot het ontstaannbsp;van de korrels aanleiding geven. Hij meent dan ook innbsp;«•leze aandoening de volwassen fitaria irritans te hebbennbsp;gevonden. Zijn betoog en zijn proef om een en ander tenbsp;bewijzen zijn evenwel niet dooislaggevcnd.
(') Observation» on the Filarial Embryos lound in Ihc Reneral circulation of tbc Eqnidae and Bovidae and their probable paiholo-Kical significance. Fasciculus I. Bursali (Part I).
-ocr page 166-Nog wonlt vermeld, dat L. de biusaltec iii Eiij».-Iiidië, evenals de hloedfilariosen, nok hij liooiivec heeft aaiige-troffeii.
De vraag of in Amerika dermatitis giamilosa onder den naam van leeches is beschreven, laat dk Doks open.
Verschijnselen.— Met begin dezei parasitaire zweren bij een patiënt ontsnapt meestal aan de waarneming. Is dit niet het geval, dan ontdekt men hier of daar,nbsp;natmirlijk op plaatsen, waar iets gemakkelijk in helnbsp;oog valt, zooals aan hel gelaat, een klein, roitd, donkerrood roofje, Ier grootte van enkele millimeters lot dienbsp;van een dubbeltje of iels meer. Dit korstje is vrij vastnbsp;met de onderliggende laag verkleefd, terwijl de eennbsp;weitrig verdikte ongeving hard aanvoelt. Verwijdertnbsp;inetr die korst, dan komt er een zitiver ronde zweernbsp;Ie voorschijit, voorzien van scherpe randen. Met centrale gedeelte ervan is gevuld met een weeke, witachtige,nbsp;soms eenigszins bloedige ntassa, die gemakkelijk eruitnbsp;te verwijderen is. Doel men zulks, dan ontstaat ernbsp;eert vrij diep komvtrrmig subslanlieverlies met eenigszins zachter! bodem. Zoekt men nauwkeurig in denbsp;uitgekrabde massa of in den bloot gekomen bodem dernbsp;zweer, dan lukt hel gewoonlijk één of meer spelde-knopgroote korreltjes Ie vinden, ilie de dermatitisnbsp;granulosa kenmerken.
Doch niet altijd gelukt dal, wanneer b.v. de bedoelde granula wat diep liggen en dus door de bodemoppervlak-le aan hel oog ontrokken worden. Maar ook zelfs nanbsp;hel incideeren van dien bodem zijn de korreltjes welnbsp;eens niet te vinden. Dit komt dan, omdat zij zeernbsp;jong zijn en zich nog niet duidelijk van het weefsel,nbsp;waarin zij ontslaan, hebben afgescheiden.
Het lijden wordt meer karakterestick, wanneer hel reeds eeuigeu tijd bestaan heeft. In den tegel ontdektnbsp;men hel ook eerst in zulk een stadium, Men ziet dan
-ocr page 167-147
ceil ulcus van de grootte van een cent of giuoter, meestal nog zuiver rond of meer elliptisch, ook wel eens doornbsp;het samenvloeien van twee of meer kleinere onregelmatig van vorm. De randen zijn scherp, de bodemnbsp;is dikwijls koirelig en hard, terwijl het huidgedeelte,nbsp;waar zich de zweer bevindt, steik veidikt is. Ligt dienbsp;huid op een vaste onderlaag, zooals aan den kop, aannbsp;de kogels, boven den kroonrand van den hoef of zijdelings van de kootholte, dan vormen de randen eennbsp;dikken wal, waardoor hel ulcus diep in hel weefselnbsp;schijnt in te dringen. Op plaatsen, waar de huid zeernbsp;los is, zooals aan den koker, ligt de zweer daarentegennbsp;op ongeveer gelijk niveau als de epidemis van de nognbsp;ongeschonden huid. Men vindt dus geen wal om hetnbsp;ulcus, zelfs heeft de zwerende oppervlakte aldaarnbsp;neiging zich boven de omgeving Ie verheffen, zoodalnbsp;ze den uitstekenden land van een plooi in de huidnbsp;vormt. De omgeving van zoo’u zweer in de kokerhiiidnbsp;is belangrijk meer geTiidiireeid, dan wanneer het ulcusnbsp;zich bevindt aan den kop of op de libvlakte, en Inchnbsp;valt ze daar minder in hel oog. Ontslaat hel ulcusnbsp;op het slechts door een dunne huidlaag bedekte capulnbsp;penis, dan wordt het caverneuze weefsel in hel ziekteproces betrokken en levens vormt zich door krachtigenbsp;nieuwvoiming in de onder normale omstandighedennbsp;dunne subcutis al spoedig een vrij groot kogelvormignbsp;gezwel met breede basis, welks meest uitstekende gedeelte door de ulcereerende vlakte wordt ingenomen.nbsp;Verder verliest de in den legel zwarte huid der paardennbsp;in de oniniddellijke nabijheid der zweer een groot deelnbsp;vair haar pigment, zoodal deze door een witte strooknbsp;omriitgd wordt.
I^ij de in het laatste kwartaal van het vorige jaar Ie Batavia geconstateerde gevallen aan de onderbeenen, o.a. bij Iwee officierspaarden op hel achterste uiteinde van hel
-ocr page 168-148
hoefkraakheeii was liet lialve-j»uldeiijlt;r(iot ulcus in /ijii ^elieel boven liet niveau van de omliggende gezonde liuidnbsp;gelegen. Dal ile nieuwvormingen op plaatsen, waar ilenbsp;huid los ligt, een aanzienlijken omvang kunnen aannemen,nbsp;moge blijken uit een mededeeling van den paardenartsnbsp;j. VAN DULM, die spreekt van een drietal kindervuistgrootenbsp;haarden aan de voorhuid bij een Sandelhoutpaard.
Met ziekteproces gaat in den regel gepaaid met een flinke jeukte, waarop naar gelang van de prikkelbaarheid van het dier, al of niet heftig wordt geieageerd.nbsp;De eene maal vergenoegt zich het paard met het aangetaste deel te schuren, een ander maal bijt het daarinnbsp;en tiacht de huid te versclieuien. In zulke gevallennbsp;krijgt de wonde al spoedig een onooglijk uileriijk;nbsp;hetzelfde gebeurt, indien het scliuien niet wordt tegengegaan.
Ook uit de jeuk zich niet altijd even duidelijk, wanneer het ulcns zich aan den koker of het caput penis bevindt. Met schijnt, dat hel paaid zich dan de reddenbsp;plaats, waar het onaangename gevoel uitgaal, nietnbsp;bewust is of niet weet hoe haar te bereiken. Onrustnbsp;en hei haalde erecties evenwel doen liet bestaan dernbsp;jeuk vermoeilen. Meeft het dier de plaats eenmaalnbsp;leeren kennen op de wijze om het met den bek tenbsp;bereiken, dan ziet men het paard in den koker bijlennbsp;en daaraan rukken (of er met de acliteibeenen naarnbsp;slaan. Kef).
Deze verschijnselen van jeuk aan de geslachtsdeelen, die dezelfde zijn, als bij maden in den koker, zijn somwijlennbsp;reden, dat een paard gepresenteerd wordt voor een onderzoek naai de oorzaak daaivan. Henmaal werd liiei eennbsp;officierspaard met deze ziekte Ier onderzoek aangeboden,nbsp;omdat het uit den koker bloedde.
Moe meer de zweer geprikkeld wordt, des Ie meer schijnt de jeuk toe te nemen. Ook breidt zicli dan
-ocr page 169-liet ulcus sneller uil, terwijl lie iiuliiralie van het aan){etasle liniit(gt;edeelte belani^tijk toeneenil, zoowelnbsp;in dikte als nil(gt;ehieidheid. In de oni(gt;evint( van hetnbsp;oude ulcus ontstaan nieuwe, kleinere, die ondeiling ofnbsp;niet liet oorspronkelijk kunnen samenvloeien, om tennbsp;slotte één ^roote wonde vlakte Ie vormen. Niet altijdnbsp;is de bodem van zoo’n zweer hard en koirelig. Bijnbsp;veiwaarloosde gevallen vindt men dien vaak bedektnbsp;met woekeiende granulaties.
Hoewel de bovenstaande beschrijving voldoende is om met groote waaischijnlijkheid liet bestaan der ziektenbsp;te vermoeden, zoo kiijgt men toch eeist zekerheid doornbsp;het vinden der lypisclie korreltjes, die in den aanvangnbsp;van dit hoofdstuk genoemd werden. Deze zijn wilachlignbsp;of eenigszins geel van kleur en Irezitlen meest de groottenbsp;van een speldeknop of die van een heniiepzaadje.nbsp;Doch ook eiwtgioote knikkers zijn wel eens te vinden.nbsp;De vorm der konels of granula is rondachlig of watnbsp;cylindiisch, maar kan ook wel volkomen onregelmatignbsp;wezen. Hun oppervlak is dikwijls vrij glad en effen,nbsp;vooral indien zij nit de diepe lagen van den zweeibo-deni afkomstig zijn. Men ziet de gianula bij eennbsp;nauwkeurige inspectie van dien bodem gewoonlijk aannbsp;of even onder de oppervlakte liggen. Is. de wondnbsp;echter bedekt met woekeiende giannlalies, dan vindtnbsp;men ze tusschen de hypeilioptische vleeschpapillen.nbsp;Over het algemeen zijn ze zeer gemakkelijk uit hetnbsp;weefsel Ie verwijderen en laten een holle met gladdenbsp;wanden adder. Ook in de omgeving van de zweernbsp;ziel men ze hier en daar verspieiil iloor de opperhnirlnbsp;heeiilueken. Bevinden deze gianula zich in een jeugdigernbsp;sladinm, dan liggen zij diepei en veiraden hun ligplaatsnbsp;door een lichte vei hevenheid van hel huidoppervlak.nbsp;Met den vinger daarover sli ijkende en di tikkende, kannbsp;men ze al spoedig voelen. Waar zulk een koirel door
-ocr page 170-150
de huid lieeiibrcekt, blijft een puntvormige liolle acliter, ilie snel gene/en kan. Treden ectiter meer koirets opnbsp;één ptaals vlak l)ij elkander naar Iniilen, zoo oiistaatnbsp;een nieuwe moeilijk te genezen zweer.
Behalve deze korrels worden door den bodem der ulcera grooteie of kleinere afgestorven gedeelten huid-weefsel veiwijderd in ilen vorm van geelachlig willenbsp;onregelmalige proppen of meer schilferachlige sinkken.nbsp;In zulke gevallen schijnt een lijdelijke verwisseling vannbsp;dil huidlijden mei hyphomycosis destruens niet uitgesloten. Een ernstige poging rnn de ware natuur vannbsp;het lijden Ie weten Ie komen voeil bijna altijd lot eennbsp;goede diagnose. Men kan dil doen door hel zoeken naarnbsp;de typische korrels en deze microsco()isch Ie bestudeeren.
Door de omlervinding is ref. gebleken, dat dergelijke verwisselingen iiuleidaad voorkomen. Bij hel vorengenoemde officieispaaid was in 1912 en 1913 de diagnose hyphoiny-cosis destiuens gesteld. In 1914 rees twijfel dienaangaandenbsp;en werd eene causaal iliagnose gesteld door het aanloonennbsp;van de parasiet in coiifres gemaakt aan hel üeneeskundignbsp;laboralorinm Ie Weltevieden.
De ulceia kunnen, zooals leeds gezegil, overal aan hel lichaam optreden, doch het zeldzaamst geschiedtnbsp;dat, iraar het schijnt, aan de zwaar behaarde deelett,nbsp;b.v. ortiler de marren ert lie slaarlharerr. Ik zag zenbsp;lerrrrtirtsie daar rtirttrrter (ook ik rriet. Ref.) Meestalnbsp;onislaart echter ile worrdert op plaalsert, die licht be-haaril, of wel dotrr verwortding of schaving lijdelijknbsp;vart haar ortiblool zijrt. Zoo vortd ik ze dikwijls aannbsp;het praepirtium, het capirl penis, het orificinm penisnbsp;etr op de plaatsen, waar hel dier zich streek of dienbsp;ritror hel Itrig geschaafd warert. Ook iit de conjtrrrclivanbsp;varr derr rrasalerr ooghoek en rtteer irt hel bijzonder irtnbsp;rie rnernbranae rticlilarts ziet rnert dikwijls de lyjrischenbsp;korrels orrlstaan. Orrlwikkelt zich een iticus in de
-ocr page 171-geplooide liiiiil van den koker of op liet capnt penis, dan is liet niet zeldzaam op het erteigt;enover li^^endenbsp;({edeelte dei litiid, dat met de wondranden in aanrakingnbsp;komt, een nieuwe zweer te zien geboien worden. Mennbsp;krijgt den induik alsof het wondsecieet tot een nieuwenbsp;infectie aanleiding gaf. Aan de uiethra-monding schiijdtnbsp;de aandoening langs de mucosa naar hinnen. Op hetnbsp;slijmvlies ontstaan oppervlaklige ulceia, die geelacUligenbsp;proppen afslooten.
De aandoening van het oog heeft op zichzelf iels kenmerkends. Men kan tiaar, al is zij liet gevolg vannbsp;eenzelfde oorzaak als de huidaandoening, moeilijknbsp;lieiinatilis granulosa noemen, aangezien in de bedoeldenbsp;gevallen juist niet de ooglidhuid, maar lianst uitsluitendnbsp;de mucosa woidl aangetast. Ook komt de oogaandoe-ning dikwijls volkomen zelfstandig voor, d.w.z. zondernbsp;dat er een eigenlijke .zomerzweei” ergens aan hetnbsp;lichaam te vinden is. tfet zal daarom aanhevelingnbsp;verdienen haar met een afzonderlijken naam te noemen,nbsp;b.v. conjunctivitis nodularis verniinosa.
• Onze aandacht wordt in den legel door een abnoi-male traansecretie op het aangetaste oog gevestigd. Bij een nader onderzoek blijkt dan, dal, behalve denbsp;gewone kenmeiken eener conjunctivitis, in de dieptenbsp;van den nasalen ooghoek onder of in de mucosa éénnbsp;of meer witte puntjes of typische korreltjes, meestalnbsp;kleiner dan die in de huid, zitten. Dikwijls vindt mennbsp;ter plaatse niets, maar neemt men dan de menbiananbsp;niclilans lusschen de vingeis, dan voelt men daarinnbsp;een of meer grannia. In hel iiipvlies met zijn vastennbsp;bouw zag ik de ziekte zich hoogst zelden belangt ijknbsp;uilbreiilen; toch gebeuit dat wel eens, zoodat een gedeeltelijke exsiirpalie noodig kan zijn. In den nasalennbsp;ooghoek echter geven de koriels licht aanleiding totnbsp;hel ontstaan van een aanmeikelijk substantieverlies,
-ocr page 172-dat wel eeiis den onivnn)' van een stuivertje kan bereiken. De Irodem van zoo’n zweer bezit dan, zoolan^j liet pruces noj» niet tol slaan is gekomen, een lichtgelenbsp;kleur en schijnt uit eenzelfde stof te bestaan als die,nbsp;waaruit de korrels zijn opgelrouwd. F.énmaal zag iknbsp;de aandoening langs de conjunctiva vooi twoekeren naarnbsp;den lemperalen ooghoek. De mucosa van het onderstenbsp;ooglid was toen bezaaid met kleine witte korreltjes,nbsp;terwijl ook op die van den bulbus zich eenige granulanbsp;bevonden.
Somwijlen kan de aandoening zich uitsluitend bepalen lot den traanheuvel en naaste omgeving. Als de eerste ernbsp;in betrokken is, schijnen de fijne daarop aanwezige harennbsp;uil te vallen. Bij intredend herstel komen die terug ennbsp;maken den iiulruk steviger te zijn dan de oorspronkelijke,nbsp;welke men bij een gezond oog slechts bij nauwkeurigenbsp;inspectie waarneemt, daar ze in den regel tol een fijn penseeltje samengekleefd in den nasalen ooghoek liggen. Ooknbsp;hier heeft wel eens piginentverlies plaats Bij een schimmel, waarvan de haartjes in het gezonde oog donker waren,nbsp;kwamen witte haten terug.
Nog zij medegedeeld, dat de nasale helft van het onder-ooglid, als de aandoening van eenigen omvang is, in den regel afhangt, zoodat men in den cunjunctivaalzak kannbsp;kijken. Daar kan zich dan overvloedig mucetis, soms lichtnbsp;mucopurulent secieel verzamelen (Ref.).
Ook jeukgevoel kan bij deze oogaandoening bestaan, liet diet schuurt zich gaarne, wat natuurlijk de conjunctivitis belangrijk rloet toenemen. Oewoonlijk echter isnbsp;de jeuk niet zoo hevig als bij een huidaandoening.
Bij een lijkelijke tiaansecielie is het niet zeldzaam, op hel gelaat onder hel oog, waai de huid door hetnbsp;oveivloedige Iraanvochl geprikkeld wordt, kleine ulceranbsp;Ie zien ontslaan, echte plaies d’élé, met typische korrelsnbsp;en flink geTndureerde omgeving. Deze kunnen bij het
-ocr page 173-grooter worden samenvloeien en één groole, in beneden-waartsche richting lang gestrekte wonde vormen. Men krijgt ook hier den indrnk, alsof het secreet uit hetnbsp;aangetaste oog infectiens heeft ingewerkt, in alle gevallen moet dan de besmettelijkheid niet groot zijn, daarnbsp;een dergelijke complicatie betrekkelijk zelden voorkomt.
Aan de rij van plaatsen op het lichaam, welke door deze ziekte kunnen worden aangetast, moet door ref. nog éénenbsp;worden toegevoegd, n.l. het neusslijmvlies, zooals mogenbsp;blijken nit de volgende ziektegeschiedenis.
Op 15 December 1914 werd een officietspaard ziek gemeld met de mededeeling, dal het uit het rechter neusgatnbsp;bloedde. Hij onderzoek bleek lateraal in den neus, Iernbsp;plaatse, waar het slijmvlies op den tak van het snijtandsbeennbsp;eene natuurlijke verdikking heeft, ongeveer 3 c.M cranio-dorsaalwaarts van de uitmondingsopening van het traanka-naal, een bijna een halve-gnidengrool ulcus -aanwezig tenbsp;zijn. Met tdcus met fijne lepels bezet en op liet niveau vannbsp;het gezonde slijmvlies gelegen, had een vuil rose-roodenbsp;kleur en was begiensd door een vrij scherpen iels bovennbsp;de omgeving vei heven rand. Het scheidde een sereusnbsp;bloederig vocht af, dal langs het neusgat naar builen liep.nbsp;Hij palpeeren met den vingertop waren vooral aan den randnbsp;haute korreltjes te voelen, waarvan een deel bij reinigingnbsp;met den met wallen ontwonden vingertop aan de doornbsp;secretnm vochtig gewoiden watten bleef kleven. De totnbsp;tuim spetdeknopgroole korieltjes hadden den vorm en kleurnbsp;van de bekende korieltjes bij deimatitis gianiilosa. Op grondnbsp;daarvan en in velband met den lijd van hel jaar—in hetnbsp;laatste kwartaal van het jaar waien een achttal gevallennbsp;van deze ziekte aan hel aangezicht, in de oogen, aan dennbsp;penis en aan de onderbeenen geconstateerd—werd zondernbsp;¦gt;ader microscopisch onderzoek de diagnose dermatitisnbsp;granulosa gesteld.
De lympklieien in de keelgang aan de betrokken zijde
-ocr page 174-154
waren iels gezwollen, alle kliei pakketjes afzonderlijk. De lichaainsteniperatiuir van liet paard was en bleef ooknbsp;verder norniaal.
De therapie bestond in reiniging met droge watten om den linker wijsvinger gewonden en het besliijken met peni-balstim (c q perngeen) op dezelfde wijze.
Aanvankelijk bleef de toestand slatioiuuiir. Na een dag of tien bieidde zich echter ile zieke plek niet alleen naarnbsp;boven nil, zoodat als het ware een rij van aaneengeslotennbsp;nicera ontstond, maar ook het doisaal tegenoveiliggendenbsp;slijmvlies, n.l. de plooi uitgaande van hel uiteinde van lietnbsp;x-votmig kraakbeen, raakte in hel proces betrokken. Craniaalnbsp;breidde zich dit op beiile plaatsen zoover nit, dal nog juistnbsp;met den wijsvinger het nileinde van beide langgerektenbsp;nlceia of lijen van nlceia kon worden beieikt.
De therapie had steeds bestaan in reiniging en medicatie als boven aangegeven, in rien legel om de twee dagen.nbsp;Reeds went oveiwogen lot een opeialief ingiijpen over Ienbsp;gaan, toen, iiidaclilig aan mededeelingen in ile lileratnnrnbsp;over hel gebruik van aisenicnm-praepaialen bij verminenzenbsp;aandoeningen, op 8 Jannaii werd overgegaan tot snbcntanenbsp;injecties van 1 giam aloxyl in 10 gram lauw, steriel water,nbsp;drie maal daags. Op den lüdequot; d.a.v. kon reeds eene duidelijk meikbaie verbetering van het zichtbare gedeelte vannbsp;de niceiatie worden geconstateerd en enkele dagen laternbsp;ook afneming van de klier/.welling. Met de locale behandelingnbsp;en deze injecties weid doorgegaan lot van hel arsenicnm-praepaiaal 18 gram was ingespolen. Daar deze inspuitingennbsp;aan ilen hals nog al wal zwellingen verooizaaklen, werdnbsp;vervolgens gedurende 5 dagen 30 gram Liquor Fowleri innbsp;hel iliinkwaler gegeven en toen opnieuw 8 gram atoxyl ingespoten, waarna liet paard als genezen kon worden beschouwd.nbsp;Voorzichtigheidshalve — op hel slijmvlies waien nog eenigenbsp;verhevenheden Ie voelen, welke later zijn verdwenen — werdnbsp;het dier nog enkele dagen in observatie gebonden.
155
Het metkwaardige van dit ziektegeval is in een eerste plaats het nvergaan van de ziekte van liet eene deel vannbsp;het nensslijmvlies naar het andere, evenals bij de aandoening aan de mannelijke geslachtsorganen op tegen over-liggende deelen en bij het oog op de onder liggende huid,nbsp;en iit de tweede plaats zijn beteekenis ten opzichte van denbsp;differentieel diagnostiek van mallens.
Wal hel eerste betreft, valt niet te ontkennen, dat de reiniging door middel van den met watten omwondennbsp;vingertop, waarbij het dier zich uil den aard der zaaknbsp;verzette, zeer zeker eerr infectie van de rraaste omgevingnbsp;kan hebben bevorderd.
Uit dit eene geval van een gunstig resirltaat tra atoxyl-irrjecties mogen rraturrriijk geerr conclusies worderr getrokken [)e merkbare vooruitgairg reeds na 2 dagen kan zeer wel een toeval zijn geweest; irntrrers wij weletr datnbsp;deze ziekte ook bij eerr zeer eenvoudige beharrdeling kannbsp;genezetr. Toch geeft dit geval ref. aanleiding bij moeilijknbsp;Ie bereikerr ulcera, zooals irr den nerrs, waarbij infectienbsp;van de omgeving (door het verzet varr het dier bij de localenbsp;behandeling) rriet uitgesloterr is, alleerr eerr atoxyllherapienbsp;te prrrbeeren.
Voorts zij, wal hel onlstaarr van deze ziekte betreft, nog medegedeeld, dat door ref. meerdere gevallerr zijn waargenomen, waarbij aan irrfectie in verbarrd niet verwondingnbsp;'iioel worden gedacht Bij éétr paard, dat met een ver-wotrdirrg door een bamboe aarr den onderarm was opge-'tornetr err welke wotrd bij de gewone beharrdelitrg nietnbsp;genas, mag dit vernroedetr zekerheid worderr gerroemd.nbsp;Na rritkrabben van het earn luxtrriarrs kwamen rr. I. de be-llt;errde korrels te voorschijn. Toerr ook deze verwijderdnbsp;'verderr, volgde spoedig herstel.
Verloop.— Zooals reeds vermeld werd, blijft de htridaandoening rriet lot één plaats van het lichaamnbsp;beperkt, men vindt, meestal meerdere ulcera, al
-ocr page 176-is het aantal niet groot. Het ziekteproces breiilt ziel» ook uit in de oiimiddellijke omgeving van denbsp;eenmaal bestaande zweren, onder ongunstige omstandigheden zelfs zeer belangrijk.
Dit mag in IndiC juist zijn voor «lieren, die niet tijdig ziek worden gemeld, bij de militaire paanten echter gebeurt ditnbsp;hoogst zelden. Meerdere gevallen zag ref. van slechts éénnbsp;iilcus, o.a. bij de beide reeds genoemde officierspaardennbsp;met een ulcus ter plaatse van het uiteinde van het hoef-kraakbeen. Het wil mij dan ook voorkomen, dat solitairenbsp;zweren veel vuldiger zouden kunnen worden gemeld, indiennbsp;men zich slechts de moeite gaf bij kleine zwerende wondennbsp;een nauwkeurig ondeizoek naar de aanwezigheid van denbsp;bekende korreltjes te doen en van de bevinding aantee-kening Ie houden. Bij paarden, welke dienstdoende wordennbsp;behandeld, geschiedt dit laatst niet altijd. Ik stel mij voornbsp;dienaangaande meetdere gegevens te vei zamelen ').
Ziekteverschijnselen van den kant van de longen vielen mij niet op. Ook anderen, zooals Linqakd,nbsp;Huouikk en allen vóór Lavalard, maken van zulkenbsp;symptomen geen melding. De toekomst zal nailernbsp;moeten uitwijzen, in hoeverre de berichten der laatstgenoemden vei trouwen verdienen.
Blijkens hel liteialunroveizicht geneest de ziekte in de wintel maanden spontaan om een volgenden zomer weer tenbsp;voorschijn Ie komen. Dk Dohs zegt, dat zoo’n gimstigennbsp;invloed der koude in de tropen niet is te verwachten.nbsp;Van een jaarlijksche recidieve, als door mij vermeld, spreektnbsp;üK Dots leiloops, teiwijl hij vooits mededeelt, dat de ziektenbsp;na 3 è 4 weken en soms meermalen kan terugkomen. Hijnbsp;betwijfelt echter of dit laatste wel lecidieve is. Zoolang
(') HeKiii M.iart went opnieuw (tour mij een soiitaire zweer ter Kroolle van een slniveilje ({econslaleerd bij een wagenpaant. Zijnbsp;bevond zich enkele c.M. boven hel kogeigewiielit aan een der voor-beenen, op den mcdialen rand van de pees van den kroonbeen-bnigcr. v.d.B.
-ocr page 177-men den levenscyclus van de parasiet niet kent is zulks niet uit te maken. Men moet rekening houden met eennbsp;nieuwe infectie, als hel dier in zijn stal lerugkeert.
Indien, door welke omstandigheden dan ook, beterschap intreedt, dan ziet men als eerste kenteeken daarvan de wondheeling naar wensch voortschrijden. De bodemnbsp;der zweer bedekt zicht met de bekende roode granulaties,nbsp;terwijl de daartusschen aan de oppervlakte te voorschijn komende harde korreltjes in aantal afnemen ennbsp;eindelijk niet meer te vinden zijn. De onregelmatigenbsp;verdiepingen, ontstaan door het afstoolen van groolerenbsp;deelen afgestorven weefsel, worden snel opgevuld. Vannbsp;de scherp begrensde randen trekt een dunne epider-miszoom over de wondvlakle heen, terwijl de dikkenbsp;calleuse wal geleidelijk slinkt. Ook de induratie vannbsp;het aangetaste huidgedeelte neemt af, dit wordt soepeler,nbsp;en in de omgeving van de wond treden geen nieuwenbsp;graitida meer aan de oppervlakte. Heeft zich eenmaalnbsp;neiging tut genezing doen bespeuren, dan kunnen denbsp;veranderingen door het ziekteproces te voorschijn geroepen, zelfs wanneer ze vrij aanzienlijk zijn, in eennbsp;week of zes nagenoeg volkomen genezen.
In de dunne, weeke praeputiaalhuid is als rest nog lang een verdikt gedeelte te voelen, dat door zijn grooternbsp;gewicht, al is dat ook betrekkelijk gering, de huid doetnbsp;afhattgen en daardoor meer in het oog springt dan opnbsp;andere plaatsen van het lichaam. De ulcera in denbsp;urethra, ontstaan door het te voorscitijn komen dernbsp;grartula, gertezert eveneerts volkomen. Tot hedert zagnbsp;ik geen litteekens, die tut stricturerr aanleidirrg gaven.nbsp;Ook de aandoening der oogen herstelt zonder datnbsp;hirtderlijke veranderingen achter blijven. Linqard spreektnbsp;van kalkachtige knobbeltjes, waarin de granula dernbsp;huid zouden verartderert. Ik orrtmoelle deze rriet. Naarnbsp;mijrte meerling treedt meestentijds een volkomen herstel
-ocr page 178-in, wat zooals beneden zal blijken, overeenstemt met hetgeen het microscopische beeld leert.
Hier zou nog kunnen worden gewezen op hel blijvend pigmentverlies, zooals ref. hel aan den penis zag en op dennbsp;traanheuvel bij een schimmel, in aansluiting waarmede hetnbsp;teiugkeeren van wille haien op laatst genoemde plaats werdnbsp;opgemerkt.
Mikroskopische verandering^en.— De Doks fixeert de zieke hnidgedeelten in 5-IOquot;/o formaline en kleurt in totonbsp;met haematoxyline of haematine en eosine. Ook Bismarck-bruin geeft goede resultaten; dan komt de dwarssireepingnbsp;van de parasiet goed Ie voorschijn. Na insluiting wordennbsp;serie-coupes gemaakt
Vermeerdering van fibreus weefsel en groote kernrijkdom valt in de coupes op. Tusschen de fibrillen cellen metnbsp;goed gekleurde kernen, waarvan een deel zeker door len-cocyten wordt gevormd. Sommige hebben een cellichaain,nbsp;oogenschijnlijk geheel bestaande uit eosinopliile, grootenbsp;korrels.
In versch bloed en etter van paarden vindt men deze cellen ook steeds. Door hun braambessenvorm vallen zenbsp;in den regel spoedig op.
Verder ziel men in de coupes rondachtigc, elliptische of onregelmatige plekken van zeer verschillende grootte,nbsp;die door hun buitengewone kernrijkdom en de sterkenbsp;eosinekleur van de tusschen de kernen gelegen stof innbsp;het oog vallen. In verscheidene van deze plekkennbsp;vindt men een opening, die naar gelang van de richting, waarin hel snijvlak getroffen wordt, rond of elliptisch is, soms ook een geslingerd verloop bezit, terwijlnbsp;de wanden dan parallel liggen. In deze openingennbsp;vindt men veelal de doorsnede van eeti licliaam, datnbsp;nu eens zeer duidelijk, dan weer wat minder, als datnbsp;van een wormvorinige parasiet te lierkennen is. Metnbsp;andere woorden in de sterk fibreus verdikte huid be-
-ocr page 179-vinden zich wormvomiige, sterk gekronkelde parasieten, die oinsloten zijn door een eigenaardige kernrijkenbsp;massa.
Deze massa bestaat uit een opliooping van leucocyten als boven aangegeven. De oorspronkelijke wecfselelementennbsp;kan men hiertusschen vinden. Is het aantal leucocytennbsp;groot, dan is een en ander minder duidelijk. De korreligenbsp;structuur van de lorul gekleurde massa, waarin de kernennbsp;der leucocyten, blijft echter lang duidelijk. Deze leucocy-taire ophoopingen veranderen in de bekende granula.nbsp;Onderling samenhaitgend, scheiden zij zich langzamerhandnbsp;van de omgeving af. Dan treedt degeneratie van de kernen op, deze vallen uiteen. Een deel echter blijft gaaf.nbsp;De korrelige structuur verdwijnt, maar het vermogen eosinenbsp;op te nemen blijft.
De Does wijst er op, dat ten oirrechte in Fransche en Duitsche publicaties van verkazing der granula wordt gesproken. Kazige degeneratie komt alleen voor bij tuberculose,nbsp;ook niet bij malleus.
Heeft zich nu de korrel eenmaal gevormd, dan schijnt ze als een vreemd voorwerp in te werken. Met weefselnbsp;tracht haar op de welbekende wijze te resorbeerennbsp;door haar te omgeven met een laag phagocylen.
Duidelijk kan nteu aait de buitenzijde der oude granula lacunen zien, die aanvankelijk daarmede gevuld, later jong, kernrijk bindweefsel bevallen. Ook leuzen-cellen, hoewel spaarzaam, zijn daar Ie vinden. Het lolnbsp;der korrels is dus om volkomen Ie verdwijnen. Terwijlnbsp;op de eene plaats een nieuwe gevormd wordt, zijn denbsp;phagocyten op de andere reeds bezig een oude op tenbsp;ruimen. Dit verklaart hoe 'de met harde korrels bezaaide huid bij genezing, dus wanneer geen nieuwenbsp;korrels meer ontslaan, bijna wederom geheel haar ouden bouw kan terugkrijgen.
160
luila zicli opeiiiiigen bevinden, waarin restes van een worm worden aanii^etroffen. In de koriels zijn ^'aiigen, waarin denbsp;parasiet. Ecliter niet altijd, soms vindt men sleclits denbsp;liolten of wel joiijf bindweefsel. De parasiet is er dannbsp;reeds uit.
In gunstig getroffen coupes is deze er nog ten deele in. Men vindt dan ook soms stukken van de parasiet vrij innbsp;liet bindweefsel. Om de parasiet in het bindweefsel lioo-pen zich leucocyten op en als die lang op een plaats blijftnbsp;vormt er zich een korreltje. Waar de parasiet zich dusnbsp;verplaatst, kan zij meeimalen grannla vormen. Allicht geeftnbsp;het irriteeren van de huid, schuren, prikkelende medicijnen,nbsp;aanleiding tut verhuizen. Therapeutisch is dus elke prikkeling van de huid te vermijden.
Soms woiden resten van de parasiet, nl. stukken van de cuticula en niet nader te omschrijven overblijfselen,nbsp;gevonden, die op eene vervelling van de parasiet wijzen.nbsp;Op de oogenblikken van tijdelijke rust zon zich dan denbsp;granule gevormd kunnen hebben. Niet alle ledige korrelsnbsp;vertoonden echter die restes, zoodat het vormen van eennbsp;korrel niet altijd aan een vervelling is gebonden.
Aangezien nimmer een parasiet of deelen daarvan in een bloedvat weiden gevonden, kan DE Does de meening vannbsp;Laulanié en Linqard, dat de korrels door verstopping vannbsp;een toevoerend vat zouden ontstaan, niet deelen.
Men kan de parasiet ook aantoonen of de gang, waarin hij gezeten heeft, door de korrel in absulnten alcohol ofnbsp;aceton te ontwateren en met krnidnagelolie op te helderennbsp;en doorzichtig te maken. Men neme dan een korrel vannbsp;niet dikker dan 1 è 2 m.M. en snijde die na ontwateringnbsp;in kleine stukken. Men ontdekt dan een zeer lang ennbsp;grillig gevormd kanaal.
Nimmer vond de Does de parasiet in wondsecreet of traanvocht. Toch wijst de besmettelijkheid daarvan op denbsp;aanwezigheid van den worm.
-ocr page 181-161
De parasiet.— De eeiiige onderzoeker, wien het gehikte de parasiet uit nog zicli vormende granula vrijnbsp;te maken, was Rivolta, Hij geeft volgens Neumannnbsp;de volgende beschrijving van de parasieljes:
„C’est im ver tres qrêle, qui peul atteindre 3 milli-„mètres de lougueur, dont la tête est quelquefois un „peu dislincte du corps; la queue est atténuée, lerminéenbsp;„en pointe et bordée de fines dentelures. La bouchenbsp;„est orbiculaire et seinble munie de lèvres. A peu denbsp;„distance de la lêle se voit une ouverture. L’anus estnbsp;„placé au point oü Ie corps s’atlénue pour former lanbsp;„queue. Le tégument est délicatement strié en traversquot;.
Voor de beschrijving, welke De Does geeft, toegelicht door vele figuren, welke hier niet kunnen worden weergegeven, wordt om deze redenen naar het origineel verwezen.nbsp;Slechts zij aangeslipt, dat we te doen hebben met een larvenbsp;van een nematode, waarvan de grootste breedte-afmetingnbsp;0.09 in.M. is De waarschijnlijkheid bestaat, dat het eennbsp;filaria-larve is. Bewezen is dit echter nog niet.
De parasitaire longtiiberkel.— Ook De Does trof bij een paard lijdende aan plaies d’été parasitaire longtuber-kels aan, als zuiver ronde haardjes onder de longpleura,nbsp;welke niet de OLT’sche waren en overeenkwamen metnbsp;die door Nocard beschreven. Hij trof in de longen eveneens de eigenaardige korrels aan en vond steeds en nematode. De bouw der korrels kwam overeen met die innbsp;de huid en ook leek het, dal de parasiet neiging had totnbsp;Verhuizen. Of hier dezelfde parasiet in het spel is, achtnbsp;De Does mogelijk, maar niet bewezen.
Hpi/oötiologie en patliogeiicse.— Zooals reeds werd medegedeeld is de dermatitis granulosa aan geen luchtstreek en geen werelddeel gebonden. Ze komt in Europa,nbsp;Afrika en Azié voor en vei moedelijk ook in Amerika. Somwijlen komt ze bepaald heerschend voor en ook bepaaldenbsp;stallen kunnen er meer door worden bezocht dan andere
-ocr page 182-in de onmiddelijke nabijheid gelegen. ORriuiN wees liierop en DE Does zag zniks nok in Weltevreden. In gematigdenbsp;en lieete klimaten breekt ze bij voorkeur nit in de zeernbsp;warme maanden van hel jaar. In de zomermaanden ennbsp;legen hel midden en het einde van den drogen moesson.nbsp;Volgens Engelsch-Indische waarnemers neemt het aantalnbsp;gevallen toe lol diep in den regentijd. Ook de Does zagnbsp;dit. (In het vorige jaar kwamen hier de meeste gevallennbsp;voor in het laatste kwartaal van het jaar. Ref.).
Met Rivoi.ta en Drouin gelooft de Does aan de waarschijnlijkheid van het ovetbrengen van de ziekte door vliegen. (Ook dit is mijn indriik, de eeiste gevallen in October jl.nbsp;gingen gepaard met een erge vliegenplaag. Ref.)
De daar tegenoverstaande meening van Laulanié, dat de infectie door ingestie tot stand zou komen en de parasiet langs de bloedbaan de huid zou bereiken, welke o.a.nbsp;ook Nocard voorstond, veilooraan aanhang, toen bij grootenbsp;omnibusmaatschappijen te Parijs door zorgvuldig filtreerennbsp;van het drinkwater te vergeefs beproefd werd deze veelnbsp;voorkomende ziekte te bestrijden.
De juiste wijze, waarop de infectie tot stand komt is nog niet bekend. Moe vliegen dit zouden kunnen doen isnbsp;eenvoudig te verklaren. De door een vlieg gedeponeerdenbsp;larf dringt in de huid of het slijmvlies, waarmede tevensnbsp;verklaard is, waarom de sterk behaalde lichaamsdeelen —nbsp;manen en staart — nooit primair ziek worden gevonden. Metnbsp;locaal ziekteproces lokt vliegen en die brengen de larvenbsp;gemakkelijk over op wonden, die zelf ook vliegen lokken.nbsp;Vandaar ook gemakkelijke uitbreiding als men de ziekenbsp;plek, die aanleiding geeft tot schuien en excoriaties alsnbsp;gevolg daarvan, niet beschut voor vliegen of voor schurennbsp;vrijwaart.
Bij het beschuldigen van vliegen heeft men rekening te houden met twee soorten, nl. die, welke zich voedennbsp;door middel van een zuigslurf en die, welke voorzien
-ocr page 183-163
zijl) van een steeksnuit. Beide kunnen duur unbescliutte wunden gelukt wurden, de eerste, omdat het voedselnbsp;in overvloed voorhanden ligt, de tweede, waarschijnlijknbsp;omdat ze op ontstoken plaatsen of de nabuiirtschapnbsp;ervan lijkelijk het noodige bloed vinden.
De infectie der conjunctiva door deze laatste soort is alleen te verklaren door hel direct aanprikken vannbsp;het oogslijmvlies, dal in den nasalen ooghoek voornbsp;een deel onbeschut ligt. Aan den lemperalen ooghoeknbsp;is het slijmvlies volkomen bedekt; men ziet de ziektenbsp;dan ook nooit aan deze zijde beginnen. De localisatienbsp;in de menbrana niclilans kan ik mij moeilijk andersnbsp;voorstellen dan door een vuortgeleide infectie, d.w.z.nbsp;dat het in de mucosa gedeponeerde wormlarfje alnbsp;rondkruipende daarheen dwaalt. Voor vliegen, voorziennbsp;van een zuigslutf zal hel secieel in de ooghoeken hetnbsp;lokaas geweest zijn, om ze tot bezoek uit Ie noudigen.
Bij het door referent geconstateerde geval op het neus-slijmvlies, zal, indien de infectie van buiten geschiedt, aan een naar boven kruipen van de larve rnoelerr worderr gedacht.nbsp;Dat eerr steekvlieg zoo ver in dert rteusgartg de irtfeclie totnbsp;starrd zou kunrterr brerrgen, lijkt rr.l. rriet waarschijnlijk.
Eenmaal irt huid of slijmvlies gedrongerr veroorzaakt de larve de beketrde korreltjes en daar zij verhuist, veelal meernbsp;darr eerrs, is meteerr verklaard, hoe beschutte worrderr zichnbsp;ook trog kuttttet) uitbreidet). De jeuk kan tnett loeschrijvettnbsp;aart het verhuizen van de parasiet en verder is hel dettkbaarnbsp;dat mechattische prikkels (schurett enz.) dit verhuizennbsp;bevorderen ett zoo hel ziekteproces, ook causaal, verergeren.nbsp;Excisie vatt het zieke deel met rraaste gezottde omgevittg,nbsp;waaritt tttisschiett reeds larvett, kart dan ook sttel lot vulku-'nett herstel leidett.
Ittdiett de parasiet het bepaalde deel van dert levettscycltts lieeft dootloopett is spontaarr herstel te verwachten. Ditnbsp;ziet tttett dart ook werkelijk gebeuren, al duurt het lang.
-ocr page 184-164
De aanwezigheid van iiigekapselde granula in de longen zon knnnen woiden verklaard door aan te nemen, dat denbsp;rondkruipende larven in kleine venae geraken en naar denbsp;longen worden gevoerd, in het midden latende of dit toe^nbsp;val is of wel een noodzakelijk stadium van den levenscyclus.
Volgens de Franschen zou dit 'geschieden, wanneer de cutane aandoening genezende is. LOOSS, Schaudinn e. a.nbsp;vergelijken dit met hetgeen geschiedt bij de ankytostomanbsp;duodenale. Deze diingt als larve in de hind, komt langsnbsp;de veneuze bloedbaan in de longen, boort naar de oppervlakte van de slijmvliezen der luchtwegen en wandeltnbsp;daarlangs naar den pharynx, om zoo in het darmkanaalnbsp;terecht te komen. Deze parasiet leeft slechts heel kort innbsp;de huid.
Waar de volwassen parasiet der dermatitis granulosa woont, zal de toekomst leeren (tot heden is zulksnbsp;nog niet bekend. Hef.) Niet onmogelijk, zelfs zeernbsp;waarschijnlijk, zal ze te vindert zijrr in hetzelfde, reedsnbsp;geTrrfecteerde lichaam. Is dat zoo, dart kart zij ooknbsp;wel aanleiding geven tot het optrcderr vatt een bloed-filariose, wattneer de jettgdige larven geboren wordett.nbsp;Zoo kutitten de bloedfilariosett toch itt eenig verbandnbsp;blijken te staart met de dermatitis gratntlosa, maar opnbsp;eette attdere wijze, dart zulks door Linqakd wordtnbsp;voorgesteld.
Ook hier te Weltevreden wordett meermalen filaria-etnbryonett in het bloed vatt paarden aangetroffert, maar geeit ettkelett keer bij dierett, die gelijktijdig aartnbsp;de huidaandoettittg ledett. (Hef. constateerde in denbsp;laatste 5 jaar deze bloedfitariose slechts eettmaalnbsp;bij eert Airstralisch paard, dat hiervatt scitijitbaarnbsp;weittig ttadeel ottdervottd ett geen plaics d’été ver-toortde.)
Ook voor de vliegert voorziett vatt eert zuigslitrf zou
-ocr page 185-165
men een hypoltiese kunnen bedenken, die de inuge' lijke aanwezigheid der patlinge larven in hnn lichaamnbsp;verklaarde. Reeds eenmaal werd een vergelijking gewaagd met de ankylostnma duodenale. Zon ook nn.nbsp;Indien onze parasiet nl. zich op onderen leeftijd als dezenbsp;rrenratode gedraagt, dan moet het volwassen exemplaarnbsp;terr slotte irt het darrnkartaal kotnert. Varr hier uit vindtnbsp;ze, zoo rtoodig, gernakkelijk den weg naar biriten; indiettnbsp;niet het volwassert dier zelf, dan toch dierts eieren ofnbsp;de pas geboren larven. De met een znigsittrf gewapendenbsp;vliegert kttttneit zich vervolgetts aart dett mest irtfecteeren.nbsp;Wat dus door Dkouin zeer voorzichtig als titogelijknbsp;werd vnorgesteld, nl. dat de dermatitis granulosa innbsp;eenig verband zon kunnen staan met de sclerostomennbsp;in de dikke datmeit of de spiroptera uit de maag, klinktnbsp;zoo ongerijmd trog niet.
Differentieel diagnostiek.— Dk Does spreekt van een tweetal zieklett, welke tot vergissing aattletdtttg kttnttettnbsp;gevett, tri. de hyphotnycirsis desirnetis en een aattdoeningnbsp;van de glattdnlae sebaceae, waardoor sterk jeukende coniedo-achtige prristjes ontstaan.
De eerste ziekte — op de vergissing daarmede werd reeds gewezen—wordt door een schimmel veroorzaakt en tast bijnbsp;voorkeur het slijmvlies van de mondholte aan, maar k«gt;nitnbsp;ook elders in en onJer de huid en in het spierweefsel voor.nbsp;Zij heeft rteiging tot sneller uitbreiding en vetrrietigt elknbsp;weefsel. Dit verarrdert in een eigeitaardige, brokkeligenbsp;gtijsgele, stopverfachlige massa, van de grootte van eennbsp;hcttrtepzaad tot eert okkerrroot. De ziekte gaat met sterkenbsp;jeuk gepaard ett reageert op een joodkaltntnbehandeling.nbsp;Zij recidiveert bij ootdeelknttdig irtgrijpen niet.
Met kenmerkend ottdetscheid is de opvallende verdikkittg van de huid bij de dermatitis grattniosa, terwijl hel weefsel-verlies gering is, ett hel proces beperkt blijft tigt;l culis ennbsp;snbcutis. Bij de schimmelziekte treedt hel vernieligettd
166
karakter op den vóórgrond. Groote tjalen kiiiiiien ontstaan, een lip kan worden dourbooid. In de oin^evin^ kan welnbsp;een hevige reaclieve onlslekin^ optieden. Vomiinj» vannbsp;nieuw weefsel lieeft echter pas plaats l)ij de cicatiisatienbsp;na heistel.
Opvallend is ook de j^rootere ondnldhare jeuk bij de scliinimelziekte en hel sterk woekeren van het gramilatie-weefsel.
Blijft twijfel bestaan, dan moeten de ^jranula op de aan^e-jjeven wijze woiden opnehelderd om de larven of de achtergelaten gangen microscopisch aan Ie toonen. Om de schimmeldraden te vinden behandele men de proppen metnbsp;30 quot;/o kaliloog.
De tweede ziekte, waarmede verwisseling inderdaad voorkomt, is een ziekte vati de glandulae sebaceae van de lang behaarde lichaamdeelen, zooals manenkani en staart,nbsp;welke echter ook op minder zwaar behaarde deelen kannbsp;voorkomen. Er vormen zich puistjes aan de haarwortels,nbsp;of als de haren reeds uitgevallen zijtt, ter plaatse vannbsp;de haarzakjes. Bij drukken komt daaririt wat pus ennbsp;een veelal wil, langwerpig korreltje. Met ontstaan dezernbsp;comedo’s gaat ook gepaard met ergen jeuk, welke zichnbsp;plotseling kart opettbaren op eert tijdstip, dat de ziektenbsp;reeds eettigen tijd beslaat. Door schuren kan een hevigenbsp;acute ontsteking ontstaan. Wordt het geval chronisch, dannbsp;treedt een verdikkittg van de hitid op en legt (teze zich innbsp;plooien. De pits geeft dikwijls een reincultuur van strep-tococcen te zien
Dk Doks heeft ook door middel vair serie-coupes geen parasieten Irij dit liaidnekkige lijden kunnen aantounen.nbsp;(Somwijlen geneest deze ziekte oogenschijnlijk door rust, omnbsp;onmiddellijk opttieuw op te treden, zoodra hel paard weernbsp;dienst doel. Ref.)
In verband met hel geval vair dermatitis granulosa door ref. op het neusslijmvlies geconstateerd, zal ook neusmalleus
-ocr page 187-167
omier de ziekten moeten worden opgenomen, waarmede vergissingen zouden kunnen ontstaan, evenals saccliaro-mycose van het neusslijmvlies.
De eerste ziekte zal wel geen groote bezwaren opleveren, daar neusmalleiis wel zelden zonder lemperaluurverlieffingnbsp;en de typische zwelling van de keelgangskliereii voorkomt.nbsp;Bij de tweede ziekte is evenals bij de dermatitis granulosanbsp;de tempeiatuur niet gestegen en ook de klierzwelling innbsp;den regel niet omvangrijk. Door middel van den microscoop zijn echter de saccharomycescellen gemakkelijk aannbsp;te toonen, terwijl de aanwezigheid van de typische korrelsnbsp;bij afwezigheid dier cellen den aard der ziekte voldoendenbsp;typeeit.
Intiisschen is het toch zeer wel denkbaar, dat een dergelijke ulceiatie als hiervoren beschieven, gepaard met uitvloeiingnbsp;van bioederig vocht en geringe klierzwelling, aanleidingnbsp;geeft een paard als verdacht van malleus te beschouwen.nbsp;Gelukkig kan de oogmalleTnatie in dit opzicht spoedig eennbsp;geruststelling geven.
Therapie.— Tal van middelen zijn aangeprezen en beproefd. Moofdzakelijk wasschingen en zalven van caustica, antiseptica en aetherische oliCn. Dat men hiermede denbsp;parasieten niet bereikt is duidelijk. Later heeft men dannbsp;ook gegrepen naar ciitane injecties.
De excisie van het zieke weefsel blijft het beste middel. Deze is echter niet overal mugelijk zonder moeilijk te sluitennbsp;defecten te verkiijgen.
Wat de cutiinc injecties van geneesmiddelen betreft, dtmr Micmiu.in beproefd, zooals carbolzuiir, wateistofsupemxyde,nbsp;boorzuur, liqueur de van Swieten en Liigolsche solutie,nbsp;heelt ut Dots het meeste vei trouwen in het laatste middel,
Michelin gaal aldus te weik.
Na reiniging der wonden en van de omgeving daarvan, wordt de naald der injectiespuit aan den omtrek dernbsp;wond, ongeveer evenwijdig met hel oppervlak, diep in
-ocr page 188-168
het weefsel gestoken en daarna 3i4 ni.M. teruggetrokken. Men spuit dan één c.M^ van de jodinmoplossing innbsp;(1 jodinni 2 joodkalinni 300 water) en trekt de naaldnbsp;wederom 3 è 4 m.M. lenig om dezelfde injectie tenbsp;herhalen. Hiermede gaal men door tot de naald geheelnbsp;nit de huid verwijderd is. is het ulcus wat groot,nbsp;dan herhaalt men deze injecties op eenigen afstandnbsp;nog eens.
De Does wijst er op, dat de vloeistof niet altijd even gemakkelijk in het weefsel te deponeeren is en beveelt eennbsp;stevige canule aan. Michelin legt op de wond een vochtignbsp;verband van dezelfde vloeistof en bij uitgebreide zwerennbsp;herhaalt hij de inspuiting na 3è 4 dagen. De DOHS vervingnbsp;dit verband door aromatische zalven en spoot ook vloeistofnbsp;in loodrechte richting onder den bodem van de zweer.nbsp;Aldus had hij werkelijk succes.
Andere chinigische behandelingswijzen, zooals uitlepelen, canteriseeren met chemische middelen en branden met platina of ijzer geven bij eenigszins lielangrijkenbsp;aandoeningen weinig of geen succes, aangezien mennbsp;er niet toe kan overgaan het grootste deel der aangetastenbsp;huid op deze wijze te vernietigen. Bij kleine omschrevennbsp;wonden, waarvan de bodem nog niet zeer sterk isnbsp;geïndureerd, is het mogelijk de aangetaste laag dernbsp;huid volkomen te verwijderen. Met zalven of verbandennbsp;trachte men de achterblijvende laesies te beschuttennbsp;voor een mogelijke nieuwe infectie door vliegen.
Uitwendige middelen. Hebben zalven en omslagen een wisselend succes, dan moet dit niet toegeschreven wordennbsp;aan hel parasielendoodend effect, maar omdat zij de voor-waarden voor een genezing van de wond verbeteren ennbsp;nieuwe infecties tegengaan. Door levens schuren van denbsp;zieke plaats te beletten, wordt de genezing nog meer bevorderd. Daar licht recidieve ontstaat, moeten de patiënten,nbsp;die niet geheel aan den dienst behoeven te worden onttrokken,
-ocr page 189-169
onder toezicht blijven. Alsdan genezen nieuwe wonden zeer spoedig.
Van Fransche zijde wordt kaniferzalf aanbevolen en naplitaline met vaseline aa. Brun verbindt ook wel denbsp;wonden met poeder van naphialine. Hij wascht de wondnbsp;niet, maar reinigt die met droge watten. De Does gebruiktnbsp;slyrax met een dusdanige lioeveellieid olie vermengd, datnbsp;de kleverigheid niet verloren gaal. Wond en omgevingnbsp;worden met een dikke laag hiervan bedekt. Die laat hijnbsp;12 tot 24 uur zitten. Een verband wordt niet aangewend.nbsp;Na eenige dagen moet de overtollige zalf van de omgevingnbsp;worden verwijderd door middel van olie en zeepwater.
Bij de oogaandoening is eveneens een verzachtende behandeling aan te beveien. Men irriteere hel oognbsp;zoo weinig mogelijk, docli houde het rein en beschuttenbsp;hel voor insecten. Voorts moet het dier op stal, evenals bij de behandeling der huidaandoening, zoo gebonden worden, dan hel zicli niet schuren kan. Ooknbsp;’s avonds. Overigens handele men naar omstandigheden.nbsp;Ook bij deze aandoening moet men na een perirntenbsp;van schijnbare genezing op recidief verdacht zijn.nbsp;Zoodra echter de beginnende gevallen in behandelingnbsp;komen, kan een groole uitbreiding daarvan voorkomennbsp;worden en zal hel oog gemakelijker tot rust gebrachtnbsp;worden.
Bij de behandeling van dermatitis granulosa is het volgende zeer aan te bevelen: men verlieze nimmernbsp;het geduld en de hoop op succes en verhoede ten kostenbsp;van wat ook het irrileeren van de aangedane plaatsen.
Aan den garnizoensziekenstal te Batavia wordt in den regel te werk gegaan als volgt.
Bij aandoeningen van het gelaat, wordt steeds operatief ingegrepen. De operatiewond, al of niet gehecht, wordt bedekt met aïrolpasta gemengd met leer, waardoor vliegen worden geweerd. Resultaten uitstekend, indien men ruim uitsnijdt.
170
Zweren aan de underbeenen leenen zich minder voor exstirpatie en worden uitgelepeld, daarna periibalsum-(peingeen) zalf en verband. Kleinere zweren worden slechtsnbsp;uil^edrukt. Nimmer wordt ^ewasschen, steeds mei drogenbsp;watten gereinigd. Zoodra de paarden dienst mogen doen,nbsp;wordt teer-aïrolpasta geappliceerd.
Aan de geslachtsorganen worden de zweren met droge watten gereinigd en iiitgedrnkt. Zichtbare korrels, die dannbsp;nog blijven zitten, worden onbloedig met een lansvormigenbsp;naald nitgepikt of uitgewipt, f^erubalsnm op het niciis.nbsp;Dienstdoende behandelett.
Met de oogaandoening wordt op dezelfde wijze gehandeld, evenwel geen petubalsum aangewend, maar gespoeld metnbsp;boorwater en een stuk gaas over het betrokken oog gehangen om de vliegen te weietr.
Waar noodig, om schuren of bijten te beletten, worden de patiËnlen kortgebonden of in den stal omgedraaid. Denbsp;behandeling duurt eenige weken, somwijleit enkele maanden.
Liquor Fowleri is bij eitkele officieispaarden irt het drink-waler gegeven. Resultaat was hiervan echter in de gegeven dosis van 30 gram per dag niet merkbaar.
Zooals reeds is medegedeeld, werd bij het geval van deze ziekte van het neusslijmvlies oogenschijnlijk met succesnbsp;aloxyl subcutaan aangewend.
W. VAN DER Burg.
I)e in deze Bladen (deel XXVI, bladz. 483) gerefereerde gunstige kritiek op de experimenten met het denk-en rekenvermogen der KRALL’sche paarden geeft mij aanleiding denbsp;aandacht te vestigen op het artikel van Prof. van Rijnbrrknbsp;in het Nedcrlondsch Tijdschrift voor Geneeskunde 1914, Ienbsp;helft No. 23 en 24.
Schrijver zegt omtrent de paarden van Osten, dat een wetenschappelijke commissie onder leiding van Prof. Stumpfnbsp;tot de conclusie kwam, dat het paard door langdurig onderwijs begrepen heeft, dat er iets van hem verlangd wordtnbsp;en wel vnl. stampen, nu eens met het eene, dan met hetnbsp;andere voorbeen; het tijdstip van beginnen en dat vannbsp;ophouden heeft het afgelezen ,aan de spanning, resp. ontspanning der aandachtshouding, van de hem ondervragendenbsp;personen of der omstanders, vaak beoordeeld naar bijnanbsp;onmerkbaar kleine, onbewuste bewegingen met het hoofd.”nbsp;Van Rijnberk gelooft niet, dat Osten een bewust bedriegernbsp;was, maar wel een maniak.
Daarna geeft schrijver eenige voorbeelden, van wal Krall’s paarden deden. (Hetgeen ons voldoende bekend is uit denbsp;lierl. Tier. Woch. Ref.) Naar Krall’s voorbeeld werden lalnbsp;van experimenten genomen, ook met andere dieren en mennbsp;wist er zelfs een hond toe Ie brengen, met zijn poot medenbsp;te deelen, dat hij deel uitmaakte van de oerziel!
Schrijver is van meening dal, als men een standpunt in wil nemen ten opzichte van het denkvermogen der dieren,nbsp;men het met zichzelf eens moet zijn over de volgende vragen:nbsp;1®. Is hel denkbaar, dat de dieren inderdaad de hunnbsp;toegeschreven denkprocessen verricht hebben?
2®. Kunnen de, als doordachte antwoorden opgevalte, klop-en stampreeksen ook een andere verklaring hebben?
-ocr page 192-172
Voor liet 1ste is nooilig te toetsen, welke cleiikinogelijkliedeii ooit werkelijkheid kunnen zijn of worden en welke niet.
Waar natuurvolkeren j^een jjoed begrip hebben van j»e-tallen boven 6, waar bij apen is aaiii'etoond, dat ze geen kijk hebben op hoeveelheden boven 3, daar kan men moeilijknbsp;aannemen, dat paarden de gave zouden hebben, niet alleennbsp;de 4 elementaire rekenwijzen, maar ook maehtsvetheffingnbsp;en worteltrekking gemakkelijk Ie kunnen toepassen. Moenbsp;moeilijk is dit voor menschen dikwijls niet!
Nu zijn er wel menschen, die de rekengave der KKALt’sche paarden beschouwen analoog met de wondetlijke rekengavenbsp;van sommige menschen, maai dan spreekt het toch ook vanzelf,nbsp;dat men deze gave bij paaiden niet als regel mag aannemen.
Wat de overige uitingen der paarden betreft, deze driiischen nog meer in tegen al, wat een gezond oordeel ons leert.
Met heeft der menscheid duizenden jaien gekost om tot een gearticuleerde taal te komen; voor de ontwikkeling vannbsp;het phonetische in het symbolische schrift zijn eeuwennbsp;noodig geweest .... maar de paaiden van Krall leerennbsp;in enkele weken de letterteekens en den zinsbouw van denbsp;toch reeds niet eenvoudige Duitsche taal!
Sprekende over de wijsgeeiige uitingen der dieren, vindt schrijver deze zoo ongerijmd, dat hij bij het groote aantalnbsp;denkende „dierenquot; geloovigen aanhaalt als een bewijs, hoenbsp;moeilijk „begrijpen” reeds voor den mensch is.
Na eenige voorbeelden van het onverstand der dieren te hebben gegeven (die wij, veeartsen, bij tientallen kunnennbsp;vermelden), zegt schrijver: „nabootsing van handelingen,nbsp;zelfs van de met tie meest aangename gevolgen samengaande,nbsp;dus leeren van andere dieren of menschen komt bij katten ennbsp;honden niet voor. Alles wat daar den schijn van heeft (als:nbsp;het aan den schel trekken of aan den deurknop gaan hangennbsp;om een gesloten vertrek te kunnen veilaten), is de herhalingnbsp;van toevallig verrichte handelingen, die door het aangenaamnbsp;succes met lustgevoelen „betontquot; zijn geworden.
-ocr page 193-173
Waar schrijver zegt: »zelfs een oude, volleerde liuzaren-knol slaat op liet enkele, gesproken commando niet in draf,quot; is referent het niet met hem eens; ieder, die welnbsp;eens in een particuliere manege gereden heeft, kan opgemerktnbsp;hebben, hoe nauwkeurig paarden gesproken bevelen opvolgen.
Ook zegt van Rijnberk: hOf-CROix heeft een prijs uitgeloofd voor ieder, die een paard zonder zweepslag of knal of andere begeleidende gebaren of teekens, enkele eenvoudige bewegingen zou doen verrichten op enkele, eenvoudige toeroepen met vaste beteekenis. De prijs is nognbsp;niet uitgereikt!’’
Referent vermoedt, dat deze prijsvraag niet tot algemeene bekendheid is gekomen, daar het zeker is, dat boerenpaardennbsp;en paarden van voerlieden in Noord-Brabant verschillendenbsp;commando’s (als: hot = rechts; haar of èr = links, ju =nbsp;vooruit) zeer goed zonder bijgaande teekens opvolgen.
De leertraagheid van het paard zou volgens Maday gelegen zijn in het feit, dat het paard de gehoorde klankennbsp;niet kan nadoen.
Prof. van Rynberk besluit de bespreking van het Ie gedeelte van zijn opgave aldus: „Te verzekeren, dat eennbsp;paard, zóó van de weide, eenige menschenlaal volledignbsp;verstaat en zich, zij het door een stampalphabet, na enkelenbsp;weken of maanden er in kan uitdrukken, is dus in krassenbsp;tegenspraak met alles wat wij, met bijna volledige zekerheidnbsp;weten.”— (Referent gelooft ook niet, dat er iemand zalnbsp;beweren, „dat een paard zóó van de weide eenige men-schentaal volledig verstaat.’’!)
Nu komen we aan het bovenaangehaalde 2®: „kunnen de, als doordachte antwoorden opgevatte, klop- en stampreek-seii ook een andere verklaring hebben?quot;
Dr. Stephan von Maday (Oiebt es denkende Tiere? Eine Entgegnung auf Krall’s denkende Tiere. M. Enqelmann,nbsp;Leipzig 1914) schreef een boek van 461 bladzijde over dit
-ocr page 194-onderwerp, waarvan 40 bladz. gewijd zijti aan een verklaring van den oorsprong der genoemde verschijnselen. Hiervoornbsp;geeft liij 7 hoofd- en 14 onderliypolhesen.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Bewuste dressmirteekens: a. optisclie, b. acoiistisclie, c.nbsp;taktiele.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Onbewuste signalen en wel: d. optische, e. acoustische,nbsp;ƒ. op den drukwerkende: blazen, bloeddruksveraiideringen,nbsp;verandering van de polsfrequentie, g. op den tempera-tuurzin werkende (blazen, warmteiiitstraling uit de huidnbsp;bij verschillende bloedvulling, schaamrood), h. op dennbsp;reukzin werkende (veranderingen van lichaamsgeur bijnbsp;emoties, zweetliicht), /. op onbekende zintuigen of zinnennbsp;werkende.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Directe overdracht van psychische energie zondernbsp;tusschenkomst der zintuigen: k. gedachte-overbrenging, telepathie, psychische stralen, bezetenheid.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Lagere, ook andere dieren toegekende, verstandelijkenbsp;vermogens, /. associatie van voorstellingen, geheugen, opmerkzaamheid, probeermethode met verbeeldingskracht.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Tot heden onbekende geestelijke vermogens, dietus-schen menschen- en dierenverstand in zouden staan: m.nbsp;intellectoied verschijnsel, psychoied mechanisme (!)
6. nbsp;nbsp;nbsp;Echte menschelijke intelligentie: n. verstand.
7. nbsp;nbsp;nbsp;Gemengde onderstellingen: o. samenstelling van tweenbsp;of meer der hierboven genoemde 13 mogelijkheden.
Kort en goed komt het dus hier op neer, dat de dieren krijgen: „teekensquot; en wel voor antwoorden, die blijken vannbsp;menschelijken oorsprong te zijn. Schrijver geeft hiervoor aan:
1®. Er is bij de rekenende paarden nooit iets gebleken van trapsgewijze aanleeren.
2°. Uit de statistiek der onjuiste antwoordeti blijkt, dat het getal hiervan metterlijd niet is afgenomen, van leeren blijktnbsp;dus niets.
3®. Dezelfde statistiek leert, dat verreweg het hoogste percentage der onjuiste antwoorden betreft uitkomsten, die
I
-ocr page 195-175
een eeiilieid te hoog of een te laag zijn (z.g. ± 1-fouten). Hfunost heeft onomstootelijk bewezen, dat deze foutennbsp;afhangen . . . van wien, als teekengever fungeert.
Is de teekengever te geconcentreerd, te verlangend naar de goede uitkomst, dan ontspant hij zijn aandacht iets tenbsp;vroeg en een — 1-fout is het gevolg. Is hij eens nietnbsp;voldoende oplettend, dan laat hij de goede uitkomst voorbijgaan; het paard vertelt zich en begaat een 1-fout.
Tegen liet argument, dat ook proeven geslaagd zijn, waarbij men de oplossing niet wist, voert schrijver aan, dat dannbsp;toch altijd de opgave bekend was. Het trekt de aandacht,nbsp;dat bij voorkeur woiteltrekkingen voor de proeven werdennbsp;gekozen, dikwijls echter worteltrekkingen, waarvan de uitkomst ook aan Krall niet bekend was. Mierliij vestigt schrijvernbsp;de aandacht op de vele trucs om de moeilijkste rekenkunstige vraagstukken en vooral worteltiekkingen op te lossennbsp;en verwijst hiervoor naar een boekje getiteld: P. MaknnCHEN,nbsp;üeheimnisse der Rechenkünstler (Leipzig 1913. Teubner).
„Zoolang de mogelijkheid niet is uitgesloten, dat een der aanwezenden, bepaaldelijk Krall, die eenvoudige middeltjesnbsp;kent en bewust of onbewust toepast, kan men niet sprekennbsp;Van „unwissentliche” proeven. Wat dus over het rekenennbsp;der paarden bekend is, draagt het onmiskenbaar kenmerk.nbsp;Van menschelijken oorsprong te zijn.”
Wat betreft de overige uitingen, zoowel van paarden als van andere dieren, b.v. van den hond Rolf te Mannheim,nbsp;Zoo zou men verwachten, dat deze uitingen, alle iets voornbsp;iedere diersoort specifieks zouden hebben : die van het paardnbsp;«paardsch” en die van den hond „hondsch” en toch stem-nien alle ervaringen hieromtrent overeen, nl. dat ze allenbsp;„menschelijk, menschachtig en menschgelijk.” Ditnbsp;'s hiemede te verklaren, dat de dieren zelf niets begrijpen,nbsp;Van wat ze uiten, maar slechts door middel van dressuurnbsp;''igevingen van menschen machinaal te voorschijn „stampen.quot;
176
Overigens vermeent schrijver wel, dat mensclien als Osten, Krall enz. te goeder trouw zijn. Hij stelt ze op een lijn metnbsp;spiritisten en zegt, dat tussclien Krall en zijn dieren dezelfdenbsp;verhouding bestaat als tusschen den overtuigden spiritistnbsp;en het beruchte drievoetige tafeltje. Schiijvei is met Pfunqst,nbsp;Maday, Graaf Bauoo di Vesmk en ü Martel tot de volgende opvatting gekomen; „Het herhaald gespannen wachtennbsp;en afwachten, het zielsgraag tot waarheid zien worden vannbsp;het nagestreefde, heeft bij de nienschen tot ontwikkelingnbsp;gebracht een onbewuste geesteswerkzaamheid, zich uitend innbsp;attertei motorische aatomatismen, precies zooats dat geschiedtnbsp;bij tafeldans, plankjesschrijven, stokschrift, medianiekschriftnbsp;enz. Schrijver besluit zijn geestige kritiek met de opmerking, dat de nieuwe dierpsychologie een belangwekkendenbsp;bijdrage geleverd heeft tot de psychologie van den mensch.
Gunst.
M. KHIT/Kf*. Ueber eine schwere, tödlich verlaiifeiide infektion des iMensclicii iiiit Riiuierttiberkiilose.
Een 14-jarige jongen uit een gezond gezin heeft koorts, gezwollen lever en milt, pleuritis, krijgt diarrhee, oedemen,nbsp;ascites en sterft na 9 maanden. Bij de lijkopening miliairenbsp;tuberculoze van buik- en borstorganen met tal van tuber-culomen; deze zijn in de longen vrij gelijkmatig verspreid.nbsp;Overal in hooge mate vcikazing, vooral ook in de zeernbsp;vergroote lymphklieien. Alles geeft den indruk, dat denbsp;besmetting van de buikholte is uitgegaan. Zweren innbsp;den darm. Kweeking bij Guincesche biggen, waarna proevennbsp;op konijnen en een kalf. De besmetting verloopt volkomennbsp;als parelziekte. De jongen had tijden lang bij een boernbsp;ongekookte melk gedronken en bij dezen bevonden zichnbsp;nog uit dien tijd parelzieke koeien op stal.
(Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde ex Hert. kt in. Woehen-schrijt 1904 no. 30).
Gunst.
-ocr page 197-177
Beilwelmiii{( onder den invloed van inajc» neaiii inzouten.
Zooals men weel, liebben Meltzkr en Aurr voor eenige jaren gevonden, dat inspuiting van inagnesininzoiilen ondernbsp;de huid bedwelming ten gevolge kan hebben, die doornbsp;calciumzouten, in de ader gebracht, snel kan worden opgeheven. Üe storing in de normale verhouding lusscheii denbsp;beide metalen schijnt dus de bedwelming te veroorzaken.nbsp;Daardoor rees de vraag of door onttrekking van calciumnbsp;de werking van magnesium zouten bevorderd kan worden.nbsp;Dit hebben Mkltzkh en üates thans onderzocht (Zentral-blatt für Physiologic, Bd. 27 bidz. 1169, 1914.) Zij vonden,nbsp;dat natriumoxalaat in kleine hoeveelheden gebracht in denbsp;Spieren of onder de huid, hel dier prikkelde, soms stuipennbsp;Verwekte; nooit werkte het bedwelmend. Evenwel, werdnbsp;aan de eene zijde van een konijn 0.15 è 0 20 gr. nalrium-oxalaal opgelost in 3 procentige oplossing, daarna aan denbsp;andere zijde 0.7 è 0.8 gr. magnesiumsulfaal in 25 procentigenbsp;oplossing onder de huid gebracht, dan kwam het dier nanbsp;drie kwaïtier in diepe bedwelming en bleef daarin ander-iialf è twee uur. De beide zouten, ingebracht in hoeveelheden,nbsp;die elk voor zicli alleen slechts geringe werking hebben,nbsp;Versterken hier eikaars werking in dien zin, dat een diepenbsp;bedwelming en verslapping der spieren wordt verwekt,nbsp;baarbij de ademhaling gelijkmatig err goed blijft. Van denbsp;Prikkeleitde, opwekkertde werking van hel oxalaal is daarbijnbsp;«iels te zien; het maakt de bedwelmittg door rnagnesiurn-sulfaat veel dieper, gelijkmatiger, lattgerdurettd en veel rnirtdernbsp;Rcvaarlijk, vooral ook omdat met zulke Irelrekkelijk kleinenbsp;hoeveelhedett kan wordert volstaan.
De ortder den itrvloed der twee zouten lot stand gekomert bedwelmirtg kan evettals de door rnagnesiurnsulfaat aliéërtnbsp;Verwekte, door calciumzouten snel worden opgeheven.
•i'engt men bovengertoernd konijn, wartneer hel in diepe bedwelmirtg is, 5 è 6 C.M* van eert 2'/* procerrtige oplos-
178
sing v.in calciuincliloride in een oorader, dan richt liet zich in minder dan één minniit op.
f4
•i
r'
Meltzer en Gates vonden verder nog, dat magnesiiiin-siilfaat een tegengift is voor natriunioxalaat. Dieren met een doodelijke gift van dit zout konden dikwijls doornbsp;magnesiumzout gered worden, in alle geval werd het levennbsp;verlengd.
(Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde.)
v.d.B.
Het Japansche velddienstvoorschrift 1014.
Hoofdstuk X. Veterinaire dienst.
Vergeleken bij het overeenkomstige hoofdstuk van het vorige voorschrift, heeft dit hoofdstuk eene aanmeikelijkenbsp;uitbreiding ondergaan. Met is op dezelfde wijze als hetnbsp;hoofdstuk over den geneeskundigen dienst ingedeeld, terwijl de daar aangenomen beginselen voor de behandelingnbsp;van zieke en gewonde menschen zooveel mogelijk gevolgdnbsp;zijn bij de behandeling van zieke en gewonde paarden.
s:
'i'
Sommige verrichtingen, welke bij ons tot de verplegingsdienst gerekend worden, behooien in Japan tot den werkkring der paardenartsen. Het vorige voorschrift belastte hen reeds met het toezicht op den gezondheidstoestand vannbsp;mede te voeren levend slachtvee; thans zijn zij ook belastnbsp;met de keuring van de fourage en het voor de voedingnbsp;van den troep bestemde vleesch en slachtvee.
In den bagagetrein van de korpsen van alle wapens (ook infanterie- en genietroepen) worden medegevoerd hoef-smidsgereedschappeu en veterinaire benoodigdheden; bij denbsp;veld- en rijdende artillerie in de tweede afdeeling van dennbsp;gevechtslrein. Voorts zijn alle onderdeelen van den algemee-nen trein en de paardeudepöts op gelijke wijze uitgerust.
In de etappeziekenstallen worden paardedekens in voorraad gehouden.
179
Zieke paarden, welke deii marscli niet kunnen volgen, worden aan de zorg van liel plaatselijk bestuur overgegeven, De naasibijzijnde ettapepost wordt met een en andernbsp;in kennis gesteld. Zijn er veel uitvallers, dan kunnennbsp;deze op een plaats verzameld worden, om laler naar dennbsp;elappeziekenstal gezonden te worden. Indien etappepostennbsp;en etappeziekenstallen nog niet opgericlit zijn, dan kan denbsp;divisiecommandant een tijdelijken etappeziekenstal opricbten,nbsp;waaraan hij het noodige personeel en materieel afstaat.nbsp;Hij geeft hiervan kennis aan den chef van den etappendienst.nbsp;Na oprichting van de etappeziekenstallen ontvangt hij zijnnbsp;personeel en materieel terug.
Indien de etappeziekenstal ver verwijderd is, dan laat de divisiecommandant gewoonlijk na een'gevecht een tijdelijkennbsp;ziekenstal oprichten, waar de gewonde paaiden de eerstenbsp;hulp ontvangen. Het personeel voor dezen ziekensial wordtnbsp;gegeven door de korpsen, waartoe de te behandelen paarden behooren. Laten de omstandigheden zulks loe, dannbsp;wordt reeds gedurende het gevecht een dergelijke ziekenstalnbsp;opgericht. Zijn plaats is nabij het stafkwartier der divisienbsp;en vóór het eerste echelon van den algemeenen trein.
Zoodra de etappeziekenstal de taak van den tijdelijken ziekenstal heeft overgenomen, wordt laatstgenoemde opgeheven,
Und. Mil. Tijdschrift.)
v.d.B.
DOOR
I)r, I). A. de JÜNÜ,
buitengewoon hoogleeroar te Leiden, Iwogleeraar aan ’s Rijks veeartsenijschooi.
Deel I, al}(emeeii j^cdeelte en phytoparasitaire ziekten.
Onder dezen titel wordt ons door de firma S. C. van Doesburg te Leiden een werkje aani’ehoden, waarvan hiernbsp;een kort overzicht en tevens een beschrijving zal wordennbsp;gegeven. Prof. De Jonq l)egint met een inleiding, waarinnbsp;in hoofdzaak wordt uiteengezet wat onder een parasietnbsp;wordt verstaan.
In hoofdstuk II wordt verteld van de algemeene eigenschappen van parasitisme en ook de naam en deindeeling der parasitaire ziekten wordt ervan onderhanden genomen.nbsp;Iets nieuws geeft dit hoofdstuk niet, men vindt den inhoud,nbsp;zij het dan misschien in wat andere bewoordingen, in iedernbsp;boek over parasitologie.
Hoofdstuk III geeft een historisch overzicht, dat uit den aard der zaak bevat, wat ieder historisch overzicht inhoudt.
Op biz. 39 begint eindelijk het bijzonder gedeelte en na de inleiding lezen wij:
Eerste afdeeling.— Mucoraceae-ziekten, II mucormycosen.
Met hoofdstuk bevat vete aanhalingen van literatuur, een bepaald ziektebeeld wordt er echter niet in beschreven.
Tweede afdeeling, perisporiaceae-ziekten, III Aspergillosen van cornea, huid, oor, hersenen en digestiekanaal.
181
Schrijver wijst op het belang van de ziekten veroorzaakt daar aspergilius en penicillium, representanten van dezenbsp;perisporiaceen. In hoofdzaak is liet asper^itlus fuinigatus.nbsp;die de melanoniycosen verwekt, verder wordt gewezen opnbsp;een derinatomycosis bij duiven door aspergillus glaucus,nbsp;otoinycosen bij den inensch en de verinelding, dat ook meermalen bij otiliden van den hond, die zooveel voorkomen,nbsp;de fuinigatus en niger zijn aangetroffen.
Voorts wordt even gewezen op Dalmeykrs artikel in het Ned. Tijdschrift van Geneeskunde over aspergillose van denbsp;hersenen en dan op aspergillus als oorzaak bij de lokelati.nbsp;Telkens wordt er gesproken van .liidiCquot;, een minderenbsp;nauwkeuriglieid, die ook in andere boeken voorkomt. Mennbsp;weet nooit of Voor-, Acliter- dan wel Ned.-IndiC wordtnbsp;bedoeld: Inditf is zoo groot!
Tenslotte nog de inededeeling, dat echte maagmycosen iiocli bij mensclien, noch bij dieren met zeketheid bekend zijn, maar dat vooral bij dieren wel bekend is, dalnbsp;ze gastrp-enteiitis en inloxicatie’s kunnen krijgen doornbsp;beschimmeld voedsel. Dit is een aanloopje om te komennbsp;lot IV: Schiinmelvergiflingen (en pellagra), waarin muco-rHcae, perisporiaceae, saccliaroinyceten, tiridineae en uslila-kineae worden aangewezen als oorzaken. Voor de symploinennbsp;Wordt Friedbkkqek amp; Fröhner aangeliaald, voorts wilnbsp;schrijver ook hel ergolisme onder de schimmelveigifligingennbsp;zien opgenomen, maar verwijst voor de bespreking naar denbsp;toxicologie. Pellagra wordt uitvoeriger besproken.
V. Acute cerebraal-meningitis der rundereii (kopziekte).
Schrijver doelt liier op liet in de Zuid-ifollandsche Kijn-streek in de jaren 1888 en 1889 door Poels en LamÉkis O'iderzochie en daar als kopziekte bekende lijden, en beschouwt dit ook als een schimmelziekte, maar wijst er op,nbsp;^«t de door PoELS en Laméris gevonden schimmels lietnbsp;’’iet kunnen zijn.
Schrijver, lioewel blijkbaar zelf in de ge legenheid geweest
-ocr page 202-}\
;]
I.S
V
t
sP
«
zijnde de ziekte te bestudeeren, scliijnt ook omtrent het aethio-logisch moment nog geen zekerheid te hebben veikregeti.
VI. Aspergillosen van tracliea, broncitifin en longen.
Het hoofdstuk brengt niets nieuws en wordt gevolgd door ^experimenteele schimmelziekten”, aan het slot waarvan het .eigen onderzoek” van kanarievogels in 1911 evennbsp;wordt aangehaald.
Als aanhangsel dient: .Saprolegniaceae-ziekten bij vis-schen,” overgenomen uit Hofer’s Fischkrankheiten.
Zoo zijn wij de derde afdeeling genaderd, waarin wordt gehandeld over gymnoascaceae-ziekten. Slaan wij de inleiding over, dan blijkt hoofdstuk X te zijn favus bij menschnbsp;en dier.
Een bespreking ervan acht ik overbodig, daar gevoeglijk, evenals schrijver dat zelf doet, kan worden verwezen naarnbsp;.Hutyra amp; Marek.”
Hoofdstuk XI behandelt Herpes, s. tinea tonsurans, trich-ophytie en microsporie, algemeen gedeelte.
Schrijver ontwikkelt daarin de achtereenvolgens gedane vondsten omtrent trichophytie en microsporie, hun verdee-ling in een groot-sporige en een klein-sporige, in endolhrix.nbsp;en cctotrix. Het geheel is wel duidelijk, maar m.i. nietnbsp;overzichtelijk geschreven, schrijver schijnt dit zelf te voelennbsp;en geeft daarom nog eeiis afzonderlijk de door Sabouraudnbsp;gegeven lijst van deze schimirtels (trychophytoir eit tni-crosporort).
Daarrta wordt nagegaan, ottder welkeit vorm ett hoe vaak ze bij rnensch ert dier zijtt waargeiromen, alsmede een lijstjenbsp;vart besmetting volgerrs Heller gegevetr. Na dit algemeertenbsp;gedeelte volgt als afzonderlijk hoofdstrrk nog XII trichophytienbsp;bij merrsch ett dierett, ottderverdeeld itt 1 Meitsch, 2 Paard,nbsp;3 Rund, 4 Schapett ett geilen, 5 Varken, 6 Hond, 7 Kat,nbsp;8 Kottijn en 9 Vogels.
Hoofdstuk XIII behattdell de bijzondere vormen van trichophytie als eczema marginatum bij den mensch, trichophytie
I
-ocr page 203-183
aati oogleden, aan plaatsen niet dikke epidermis, onychomycosis van slijmvliezen en trichopliylie met scntnia, tenslotte nog de tropische trichophitiCn, tinea imbricata (tokelau), tinea albigena, waarbij voor Ned.-lndiê Kayser en Nieuwenmuis worden aangehaald.
Dan nog een afzonderlijk hoofdstuk over microsporie bij niensch en dier.
In hoofdstuk XV vinden we een en ander over diagnose, prognose, therapie en prophylaxis van trichopliytie ennbsp;microsporie. Tenslotte nog een hoofdstuk gewijd aan immuniteit bij trichophytie.
Vierde afdeeling. Exoascaceae-ziekten. XVII Inleiding. XVIII Spruw, saccharomycosis, s. oidiosis of oidiomycosis,nbsp;s. endomycosis albicans.
Over de schimmel zelf wordt nog al uitgeweid, dan wordt de spruw bij den mensch besproken om daarna de bijnbsp;de dieren bekende gevallen te noemen. Tenslotte de experi-menteele besmetting en de inmmiiniteitsverhoudingen.
In hoofdstuk XIX worden in hel kort nog andere exoascaceae-ziekten van den mensch behandeld, blijkbaar ontleend aan Kollk amp; Wassermann.
In het volgende hoofdstuk woidt onder den titel .andere Exoascaceae-ziekten bij dieren,quot; hel eerst besproken denbsp;lymphangioitis epizoolica, de saccharomycose.
SI
Dan volgen nog longsaccharomycose bij hel paaid (De Does) en blastomycose van het rund volgens Ostertaq,nbsp;aan het bestaan waarvan schrijver meent Ie mogen twijfelen,nbsp;ofschoon hem de literatuur niet toegankelijk is geweest,nbsp;zooals hij zelf zegt. Waarop de twijfel berust, wordtnbsp;'•iet vermeld.
Volgt nog een en ander over bij enting palhogene blasto-myceten en de blaslomycelen-lheorie der gezwellen, en dan quot;OR wat van de gistiherapie en hel Deutschmann serum.
Zoo komen wij aan de vijfde afdeeling, de Hyphomycelen-^'ckten, waarin achtereenvolgens worden besproken de
-ocr page 204-184
sporotrichoseii van inenscli, paard en hond, de hothryoniy-cosis, hemisporosis, erylhrasma, pityriasis versicolor, triclio-sporie (piedra, tinea nodosa) tot in lioofdstiik XXX de liypliomycosis destruens wordt beliatidcid.
Schrijver neemt daarin het bekende artikel van de Haan en Hoogkamkr uit liet Geneeskiindifi Tijdschrift voor Ned.-Indië over. Dit hoofdstuk wordt geëindigd met de verzekering, dat het niet onwaarschijnlijk is, dat er onder denbsp;gevallen van hyphumycosis destruens, bursatee en leechesnbsp;verschillende gevallen van sporotrichosis loupen. Hetzelfdenbsp;zou liet geval zijn met lymphangiotis epizoötica fsacclia-romycosis). Waarop dal vermoeden berust, is niet duidelijk.
Als aanhangsel nog iets over actinomycetes, obsporae, streptolhricheae en trichomycetes-ziekten als overgang totnbsp;de bacterieele ziekten.
Hiermede meen ik den den lezer een kort overzicht over den inhoud van het boek Ie hebben gegeven en rest nog,nbsp;enkele punten, onder hel lezen opgevallen, te bespreken.
Op biz. 4 klinkt wel wat naïef, de waarschuwing onder de parasieten niet rekenen de roofdieren. De definitienbsp;omtrent een parasiet levert ook eeiiige moeilijkheid op, nanbsp;er eerst een Ie hebben gegeven op bIz. 10, blijkt daarvannbsp;een bladzijde verder nog een aanvulling noodig, waarinnbsp;echter weer Ie ver wordt gegaan, zoodal een gedeeltelijkenbsp;herroeping geboden is.
Over de nomenclatuur wordt nog al uitgeweid. Waar schrijver er op wijst, dal in vele gevallen achter den wortelnbsp;van den parasietennaam de uitgang ose of ase wordt geplaatst, zondigt hij hiertegen in zijn voorbeelden door tenbsp;spreken van trypanososis inplaals van tiypanosomatosis.nbsp;In het hoofdstuk over aspeigilins dwaalt schrijver zoo af,nbsp;dat men tenslotte in het onzekere komt, of liet handelt overnbsp;aspergillus, dan wel over otitis.
Waar de saprolegniaceae-ziekten van de visschen worden
-ocr page 205-185
besproken laat de Jono de visschen .zicli wrijven”, Reen Relukkige vertaling voor Hofer's abstreifen”.
In de verliandeling over inicrosporie bij inenscli en dier lezen wij op blz. 137: „Zij (de microsporie) is zeer hardnekkig en zeer contagiens”, op blz. 138: Met lijden (microsporie) is zeer contagiens en zeer hardnekkig en tenslottenbsp;op blz. 139 de climax: „Microsporosis is bij den menschnbsp;inderdaad zeer hardnekkig”.
Men krijgt hier eenigszins den indruk van slordigheid.
Bij saccharomycose staat o.a. dat in pens-bonillon van Martin de cultuien reeds na 3 dagen krachtig aanslaan.nbsp;Er zij op gewezen, dat het aan het Veeartsenijkundig laboratorium alhier tol nu toe nog niet gelukt is, de schimmelnbsp;te kweeken. Het schijnt indertijd de Does Ie zijn gelukt. Ooknbsp;de Algerijnsche veeartsen klagen over den slechten aanslag.
Op blz. 181 van hetzelfde hoofdstuk wordt over de veranderingen van de synovialis bij een arthritis saccharomy-cotica niets gezegd; ook over de aandoeningen van de testikels bij deze ziekte, die de overeenkomst met malleusnbsp;nog grooter maken, wordt gezwegen. De dikke kruimeligenbsp;etter bij saccharomycosis (blz. 181) moet als een lapsusnbsp;worden beschouwd, hij is hier wellicht korrelige etter bedoeld?nbsp;Naar het dikwijls typische verschil tusschen de meer pro-mineerende saccharomyces- en de uilgeholde malleuszweernbsp;heb ik tevergeefs gezocht en toch kan dat een veelal waar-devol diagnosticum zijn.
in het hoofdstuk over hypliomycosis wordt nergens gewezen op het meelijden van de regionaire lymphklieren, waarvan toch een zeer frappant voorbeeld (verzameling van de Ned.-i'idische Veeartsenschool) Indertijd door Burrerman in denbsp;^ecartsenijkiindige Bladen voor Ned.-lndii is beschreven.
Summa summarum heeft de Jono goed gedaan hel werkje betitelen als „overzicht”, want meer is hel inderdaadnbsp;niet. Nergens wordt bepaald diep op de besproken onderwerpen ingegaan.
-ocr page 206-Jainnier is, dat er zoo veel wordt j»eofferd aan laboratorium en zoo weini); aan kliniek, want het is juist dit laatste, datnbsp;de veearts noodig heeft.
De dikwijls uitvoerige beschrijving van inorphologie en cultureele eigenschappen en van experimenten doet diagnosenbsp;en therapie te kort. Een en ander neemt niet weg, datnbsp;het een moedige daad van DE JONO is geweest het boeknbsp;in het Nederlandsch te publiceeren en moediger nog, datnbsp;schrijver hel gewaagd heeft Nederlandsche veeartsen, ennbsp;zelfs Ned.-Indische veeartsen aan te halen. Wat ik betreurnbsp;is hel gemis aan platen, zi] zouden het werk duurder hebbennbsp;gemaakt, ongetwijfeld, maar ze zijn zoo leeizaam die plaatjes,nbsp;ze helpen liet geheugen zoo goed.
Ik meen te mogen veronderstellen, dat wanneer het boekje zijn tweede uitgave nog eens beleeft, DE JONQ er wel eennbsp;gewijzigden vorm aan zal geven.
Tenslotte zij nog vermeld, dat hel boekje is gedrukt op goed papier met flinke, prettig te lezen letter, zooals mennbsp;dat van de firma van Doeshuuqh uit Leiden gewoon is.
Smit,
Te laat voor eene bespreking in de eerste aflevering ontvingen wij het 29ste exemplaar van den Veternuiire(n)nbsp;studenten-alnwnak, uitgegeven door het veternaire studentencorps Ahsyrtus. üaarne nemen wij de verzekering van denbsp;ledaclie aan, dat zij dit jaar door bijzondere en meer nognbsp;door algemeene omstandigheden met „exira-moeilijkheid”nbsp;heeft Ie kampen gehad. Dit is echter geen tielelsel geweestnbsp;oin met een degelijk exemplaar te volt;»r.schijn te komen.nbsp;De in een bruin-groen kleed gestoken almanak overtreftnbsp;in onivang al zijn voorgangers en kan ook, wat zijn inhoudnbsp;betreft, ten volle eene vergelijking daarmede doorstaan.
-ocr page 207-Op de eereplaals vinden we, voor de tweede maal sedert 1893, een uitstekend geslaagd portret van den oudsten lee-raar aan ’s Rijks veeartsenijschool, Dr.J. D. van dkr Plaats,nbsp;vergezeld van een korte levenbeschrijving van dezen bemindennbsp;en voor de veeartsenijkunde verdienstelijken niet-veeartse-nijkuudigen leeraar.
Behalve de gebruikelijke photo van den senaat van het studenten-corps worden verder portretten (eveneens metnbsp;een bijschrift) aangetroffen van Dr. II. Rkmmelts, inspecteurnbsp;van den veeartsenijkundigen dienst in Nederland en vannbsp;Or. L. DE Blieck, directeur van het veeartsenijkundig instituut te Buitenzorg.
De vignetten, waarmede de almanak sedert enkele jaren door den heer DE Moulin rijk er is versierd, zijn vermeerderdnbsp;met nieuwe boven de maanden in den kalender. De geestige teekenaar verdient daarvoor ons aller dank.
In de gewone r ubrieken is voor hel eerst een verslag van de Veterinaire studenten „Mirrervaquot;-redactie opgenornen, hetwelknbsp;naar wij hopen van jaar tot jaar in belangrijkheid zal stijgen.
Als nu nog wordt medegedeeld, dat de rede van pro-Pessor Eykman ter gelegerrheid vair de bevordering tot eere-doctor in de geneeskunde van den helaas te vroeg overleden directeur van 's Rijks veeartsenijschool, W. C. Schimmel —nbsp;diens antwoord daarop — zijn opgenomen, terwijl denbsp;rubriek Nederlandsclr-lndiê eenige uitbreiding heeft onder-o.a. door de plaatsing van een .Overzicht van de innbsp;Nedeilandsch-Indiê gedurende de 40 jaren 1874-1914 aan-Restelde militaire paardenartsenquot;, dan is het voornaamstenbsp;gt;.'iieuws” uit dezen almanak aaiigestipt.
Wij zien uil een en ander, dal de redactie van dit inleressan-boekwerkje er steeds naar streeft, de aantrekkelijkheid daarvan te verhoogen, waartoe zeer zeker voor de ledennbsp;Van liet corps hel hier verder niet behandelde .ineugel-vverk” en de met vignetten doorspekte .variaquot; niet onaan-^'ciilijk bijdragen.
-ocr page 208-188
Tot opmerkingen, vroeger niet reeds gemaakt, geeft deze almanak geen aanleiding. Alleen is wat kwistig omgesprongennbsp;met hóófdletters. In dit opzicht wordt hij slechts overtroffen door de Indische officieele publicaties. Zulks doetnbsp;echter geen afbreuk aan de innerlijke waarde van dit boekje,nbsp;dat ik nogmaals ten volle in de belangstelling van allenbsp;veeartsen aanbeveel en voor de samenstelling waarvan denbsp;redactie bestaande uit de heeren H. R. Mofstra, J. Merkens,nbsp;J. M. P. Tap, J, H. ten Tiiije en B. van der Meer innbsp;verband met de omstandigheden, waaronder zij heeftnbsp;moeten werken, de bijzondere waardeering van haar lezersnbsp;verdient.
V. d. B.
-ocr page 209-Voorloopijf proj^ramina voor de jaarlijkftche AIjtemeeiie Vergadcrinjf,
te houden op Zaterdag 3 en Zondag 4 Juli a.s. des morgens om 9 uur Ie Djocjakarta.
1.
2.
3.
4.
Opening der vergadering.
Voorlezing der notulen der vorige algemeene vergadering.
Voorlezing van het jaarverslag.
Herbehandeling van het zesde van de door de afdeeling Oost-java het vorige jaar ingediende voorstellen, n.l.nbsp;dat aangaande de morphine-ordonnantie. Genoemdenbsp;afdeeling zag in de bepalingen dezer ordonnantie eennbsp;inbreuk op het dispenseerrecht, den veearts verleendnbsp;bij artikel 3 van paragraaf 1 der wet van 8 Juli 1874.nbsp;Op de vorige jaarvergadeiing werd besloten, dat hetnbsp;bestuur inlichtingen zon inwinnen en hel resultaatnbsp;daarvan den heer OuNST mededeelen. Hel bestuur wonnbsp;infornialies in, waarbij bleek, dat een verzoek om intrekking noch op materieele noch op principieele overwegingen gegrond zon kunnen worden en dus zeer weinignbsp;kans op inwilliging had. Het gaf daarom den heer Gunstnbsp;in overweging zijn voorstel in Ie trekken. Genoemdnbsp;lid was echter door de aangevoerde bezwaren in geenen-deele overtuigd en wensclite het voorstel gehandhaafdnbsp;te zien als uitgaande van de afdeeling Oost-java.
Praeadvies van het bestuur: Wegens gebrek aan kans op gunstig resultaat wordt in overweging gegeven deze aangelegenheid niet bij de regeering voor tenbsp;brengen.
-ocr page 210-5.
19ü
6.
Regleineiits-wijzigiiig, iioodzakelijk geworden wegens de oprichting van bijzondere afdeelingen der Vereeniging.nbsp;Voorstellen, door leden of afdeelingen, in te dienennbsp;vóór 16 Juni a. s.
Bepaling van de plaats der volgende jaarlijksclie alge-meene vergadering.
AGENDA VOOR DE BESTUURSVERGADERING, TE HOUDEN NA DE JAARLIJKSCHE ALGEMEENE.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Verkiezing van een nieuw bestuur.
N.B. De heer van dek Bukq wenscht zich niet herkiesbaar te stellen.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Wetenschappelijke inededeelingen.
a. nbsp;nbsp;nbsp;Dr. DE Blieck. Teken.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Dr. VAN DER Poel. Veeteelt in Hritsch-Indië en denbsp;resultaten verkregen met het fokken van liengaalschnbsp;vee in Nederlandsch-Indië.
c. nbsp;nbsp;nbsp;SoHNS. Enkele voor den gonvernenientsveearts gemakkelijk bruikbare wijzen van laboratoriiim-onderzoek.
d. nbsp;nbsp;nbsp;Dr. Hellemans. Abattoirs in Nederlandsch-Indië.
De Secretaris, SOHNS.
-ocr page 211-Vcui dc Vereeiiiging tot bevordering van veeartsenijkunde in Nederlandscli-Indië.
Tocliohliniten.
Ongewijzigd.
Art. 1. De vereeniging draagt den naam van Vereeniging tot bevorderingnbsp;van Veeartsenijkunde in Nederiandsch-Indié.
Idem.
Art. 2. De vereeniging heeft haren zetel te Buitenzorg en is opgerichtnbsp;voor den tijd van 75 jaren.
Is aaiigcviild met het cursief kcdrukte.
Art. 3. liet doel der vereeniging is bevordering der veeartsenijkunde innbsp;Nederlandsch-Indie in haren geheelennbsp;onivang en behartiging van de maatschappelijke belangen harer leden.
Door de toevoeging van .o.a.*' Art. 4. Ter bereiking van dit doel geen beperking tol hel met zal de vereeniging o.a. een periodieknbsp;oanie genoemde meer opgelegd, uiigeven onder den naani Veearlsen(j-
kundige Bladen voor Nederlandsch-indié en vergaderingen honden, waaronder minstens eenmaal per jaar een algemeene.
t
Ongewijzigd. nbsp;nbsp;nbsp;Art. 5. De vereeniging bestaal uil:
a. nbsp;nbsp;nbsp;eereleden,
b. nbsp;nbsp;nbsp;gewone leden.
In verband met de oprichting Art. 6. Tot eerelid kunnen worden Van afdeelingeii zal het bestuur benoemd personen, die zich jegens de
-ocr page 212-voortaan den naam van hoofdbestuur moeten voeren. Overigens ongewijzigd.
Het cursief gedrukte toegevoegd. Overigens onveranderd.
veeartsenijkunde of jegens de ver-eeniging verdienstelijk hebben gemaakt. De benoeming geschiedt bij besluit eener algemeene vergaderingnbsp;op voordracht van het hoofdbestuur.
Art. 7- Tot gewone leden zijn benoembaar personen in het bezit van het Nederlandsch of een bij de wet daarmede ^elijkuesteld diploma van veearts.nbsp;De benoeming geschiedt door hetnbsp;hoofdbestuur.
Het hoofdbestuur kan uitter- Art. N. Het hoofdbestuur bestaat aard slechts bestaan uil de ge- uil een president) een vice-president,nbsp;noemde functionarissen en niet een secretaris en een penningmeester,nbsp;tevens nit toevallig aanwezige door de jaarlijksche algemeene verleden.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gaderlng nil de gewone leden te kiezen.
Behalve de vervanging van Art. 9. Het hoofdbestuur en na-besltiiir door hoofdbestuur on- mens dit de president met den secre-gewijzlgd. nbsp;nbsp;nbsp;laris vertegenwoordigen de vereeni-
glng In en bulten rechten.
Evenals art. 11 overgenomen uit de statuten van de M.aat-schappij lot bevordering dernbsp;veeartsenijkunde In Nederland;nbsp;echter het minimum-lcdenlaltc-ruggebracht van 8 tol 6.
De vroegere z.g. bestuursvergaderingen, bedoeld in art. 8, dienen te vervallen.
Oud art. II.
Art. 10. Zes of meer leden der vereeniging kunnen eene bijzonderenbsp;afdeeling vormen.
De erkenning der afdeelingen geschiedt door het hoofdbestuur.
Maakt hel hoofdbestuur bezwaar tegen de erkenning eener afdeeling,nbsp;dan wordt daarover door een alge-meene vergadering beslist.
Art. 11. De rechten en verplichtingen der afdeelingen worden geregeld hij het huishoudelijk reglement.
Art. 13. Verdere bepalingen de vereeniging betreffende, worden vastgelegd in een huiHlioudclijk reglement,nbsp;aan Ie vullen of te wijzigen in eenenbsp;algemeene vergadering.
Art. 13. Deze statuten kunnen alleen gewijzigd worden krachtens besluit ceiitr algemeene vergadering.
Huifihoudelijk rej^leineiit.
l8 voor dc adininislralie cn Art. 1. Het vereeiiiKiiiKsjaar valt de exploitatie der Utaden beter, samen met het kalenderjaar.
Art. 3. Oewoiie leden verbinden zich voor het toopende jaar.
Aanmeldinf: voor het tldmaatschap geschiedt schriftelijk bij den secretarisnbsp;van het hoofdbestuur.
De hoogere kosten van het tijdschrift maken vet hooging vannbsp;contributie noodzakcijjk.
Aldus kan nimmer, meer dan ƒ20.- per jaar worden betaald*
Art. 3. In Januari cn juli schrijft de penningmeester van het hoofdbe*nbsp;stuur de halfjaartijksche contributie-heffingen van ƒ10.— uil.
Voor de met buitenlaridsch verlof afwezige leden bedraagt de contributie ƒ5.— per half jaar.
Lidmaatschap en contributie gaan In met de maand, volgende op die vannbsp;aanneming. Oeschiedt deze in Maartnbsp;of later, dan wordt de contributienbsp;berekend op ƒ2 — per maand.
Door deze redactle-wljzlglng Art. 4. Wordt na herhaalde aan-'*'ordt de beoordeeling. In hoe- mailing niet voldaan aan de Keldelijke Verre een lid nalatig Is, wat zijn verplichtingen, dan is het hoofdbestuurnbsp;Rcldelljkc verplichtingen betreft, bevoegd tol schrapping van den iiala*nbsp;*quot;n hel hoofdbesiuurovcrgclaten. tige.
Met de z.g. besliiursvergade-riugen vervalt ook hel eerste
Art. 5. Hel nieuwe hoofdbestuur treedt op terstond na de jaarlijkschenbsp;algcmcene vergadering.
Onlataat tusschcniljds eene vacature, dan vult hel hoofdbestuur zichzelf aan.
lid
van oud art. 6.
Hierdoor voorkomt men nroci-t* en onkosten.
Art. 6. leder lid van hel hoofdbestuur is verantwoordelijk voor de onder zijne berusting zijnde stukken cn denbsp;onder zijn beheer slaande gelden.
-ocr page 214-Als oud art. 8.
AU Iste alinea vmi oud art. 9.
Vroeger geschiedde dit door den vice-president. Hel Is beternbsp;het secretariaat door hel dichtsl-bijzijnde besluiirstid te doennbsp;waarnemen.
Oud art. 10.
In strekking als oud art. tl.
Als oud art. 12.
Zie alinea 2 van ond art. 2.
Art. 7. De president leidt alle vergaderingen en zorgt voor de handhaving van dit rcglenienl.
Bij afwezigheid op eene vergadering wordt hij door den vice-president ennbsp;bij diens afwezigheid door het oudstenbsp;.lid vervangen.
Art. 8. nbsp;nbsp;nbsp;[)e secretaris is belast met
hel honden der notulen van de vergaderingen en met de briefwisseling, behoudens die, welke uit den aard dernbsp;zaak aan andere functionarissen moetnbsp;worden overgelaten, zoomede met hetnbsp;bewaren van hel archief.
Bij lijdelijke afwezigheid wordt zijn betrekking waargenomen door een dernbsp;andere leden van het hoofdbestuur.
Art. 9. De penningmeesler heeft liet belleer der geldmiddelen. Hij zorgtnbsp;voor het innen der gelden en het doennbsp;der betalingen.
Art. 10. In elke vergadering van het hoofdbeslniir legt de penningmeester de hoeken over.
Het hoofdbestuur beslist omtrent de wijze, waarop cventueele saldinbsp;zullen worden belegt.
Art. II. Alle gewichtige stukken worden naniens hel hoofdbestuur on-derteekend door den president en dennbsp;secretaris.
Art. 13. Het lidmaatschap gaat veiloren;
a. door opzegging, en wel vóór het einde van het vereenigingsjaarnbsp;schriflelük aan den secretaris vannbsp;het hoofdbestuur.
-ocr page 215-Deze wiJziKinK vmi het bestaande artikel 13 wordt voor-Resteld, omdat het bestuur voor een zno iiiKtiJpend besluit eennbsp;eenvoudige meerderheid niet voldoende acht.
Hierin is het bestaande art. 5. Eewijzigd in verband met denbsp;oprichtInK van aldeelingen.
Het stellen van een lei mijn ts wenschelijk met het oog opnbsp;liet uitbrengen van eventueelenbsp;praeadviezen.
Het bedrag dient door de alge-feene vergadering te worden
vastgesteld.
b. door overlijden, e. door definitief vertrek uil Neder-landscli-IndiC,nbsp;d. door schrapping.
Art. 13. Behalve bij administratie-ven ma.ttregel. bedoeld in artikel 4 van dit reglement, kan, wanneer de belangen van de vereeniging dit vorderen,nbsp;op advies van het hoofdbestuur hetnbsp;tldmaatsrhap ontnomen worden metnbsp;minstens 2/3 van de op eene algemeenenbsp;vergadering vertegenwoordigde stemmen.
Art. 14. Elke afdeeling richt haar bestuur in naar eigen goedvinden.
De secretaris voert de briefwisseling met hel hoofdbestuur en zendt jaarlijksnbsp;vóór 15 Januari de lijst der leden opnbsp;1 Januari in, benevens een kort verslagnbsp;der werkzaamheden gedurende het af-geloopen jaar.
Art. IS. Elke afdeeling en ieder lid der vereeniging heeft het recht voorstellen aan te bieden aan de algemeenenbsp;vergader ing. Zulke voorstellen moeten,nbsp;voorzien van eene toelichting, hetnbsp;hoofdbestuur minstens 2 maanden voornbsp;die vergadering bereikt hebben.
Art. 16. Hel is aan deafdeelingen niet geoorloofd zich rechtstreeks tolnbsp;de Rcgcering of de departementen vannbsp;algemeen bestuur Ie richten.
Elke afdeeling kan binnen de grenzen harer bevoegdheid, in zaken van plaatselijk of geweslelijk belang, zichnbsp;wenden tol plaalselijke en gewesleljjkenbsp;besturen en Instellingen.
Art. 17. De afdeelingen genieten jaarlijks uil de algemeene kas eennbsp;bedrag van ƒ . per op I Januarinbsp;ingeschreven iid.
-ocr page 216-De wiJzÏKiitK van oinl ait. 14 beoogt het geven van tijd voornbsp;de administratie en de voorberei*nbsp;ding van de vergadering.
Twee maanden is ruim voldoende, doch wordt als minimum voorgesteld.
Zie oud art. 16.
Dit bedrag wordt niet uilbelaald, dan nadat ledenlijst en jaar vei slagnbsp;door het tiuoldbestuiir zijn ontvangen.
Art. 18. De jaarlijksche algemeene vergadering wordt gehouden in denbsp;2de helft der maand Maart.
Art. 19. Van tijd, plaats en agenda geeft de secretaris van het hoofdbestuur minstens 2 maanden te vorennbsp;kennis aan alle leden.
Art. 20. Op de jaarlijksche algemeene vergadering worden behandeld:
De notulen der vorige algemeene vergadering;
tiet verslag over het afgeloopen jaar;
Voorstellen In volgorde der agenda; Ik’paling van de plaats, waar denbsp;volgende algemeene vergaderingnbsp;gehouden zal worden;
Verkiezing van het hoofdbestuur; Wetenschappelijke mededeelingen;
c.
d.
e.
ƒ.
Zie oud art. 18.
Art. 21. Voorzoover het hoofdbestuur zulks wenschelijk acht, wordt het verhandelde In algemeene vergaderingen gepubliceerd in het tijdschriftnbsp;der vereeniging.
Zie oud art. 19.
Art. 22. Kene buitengewone algemeene vergadering moet door het hoofdbestuur ultgeschrevcn worden,nbsp;wanneer 5 of meer leden den wenschnbsp;d.iartoe collectief schriftclijk te kennennbsp;geven.
Op deze vergaderingen, waarop art. 19 van toepassing is, worden alleennbsp;de voorstellen of zaken behandeld,nbsp;die aanleiding gaven tot hare bij-eenrocplng.
-ocr page 217-Zie oud art. 20
Zie de aantcekeiiiiiK lgt;ij ait. 13.
Art. 33. Op alle verKaderinKen wordt hesliat hij meerderheid vannbsp;stemmen.
Bij benoeming van een eerelid en in de xevallen, bedoeld bij ari. 13 vannbsp;dit reglement, Is echter minstens*/* dernbsp;vertegenwoordigde steniinen noodig.
Stemmingen over personen geschieden bij oiigeteekende biljetten.
Een voorstel, personen betreffend, dat met algeineene stemmen aangenomen is, wordt vermeld te zijn aangenomen bij acciamatie.
Bij staking van stemmen beslist de president of zijn plaatsvervanger.
Bene meerhoofdige redactie geeft veel verlraging.
Het wordt wenschelijk geacht.
Art. 34. Het In artikel 4 der statuten bedoeld periodiek wordt geredigeerd door een redacteur, die door de algeineene vergadering benoemd wordtnbsp;en zich zoo noodig kan doen bijslaan.nbsp;Voor zijne werkzaamheden geniet
reeds bestaande gewoonte hij eene door het hoofdbestuur vast
''*•1 Ie leggen.
Ie stellen tegemoetkoming.
Als oud art. 23.
Art. 3S. Hel tijdschrift verschijnt zooveel mogelijk tweemaandelijks.
De afsluiting van elke aflevering wordt door den redacteur geregeld.
Art. 36. Het tijdschrift wordt gezonden ex officio:
a. aan de eerevoorzillers, eereleden en leden,
aan de rMaclies van periodieken, die in ruiling van editie treden,nbsp;aan de corporaties en personen,nbsp;door het hoofd best irirr Ie bepalen,nbsp;aan de dour de wel genoemdenbsp;autoriteiten.
b.
e.
Kersic lid van oud art. 24. Art. 37. Leden ontvangen die dee-«• 2de lid daarvan vervalt als len van hel tijdschrift, waarvan afle-*]•• de overbodig. nbsp;nbsp;nbsp;^ veringen verschenen tijdens hun lid
maatschap.
Als oud art. 25.
De prijs van ƒ 8.— werd in de voriKealKeincene verKaderinRnbsp;vaslgesield.
Art. 28. liet lijdsclirifi is in den handel verktijKhaar en bij liileekeningnbsp;ad ƒ 8.— per deel bij vooriiilbelaling.
Inteekenaren, die voor een volgend deel niet in aanmerking wenschen Ienbsp;komen, behooren daaivan bij ontvangstnbsp;eener eindaflevering kennis te gevennbsp;aan den secretaris van het hoofdbe-stnnr.
Als oud ari. 26.
Art. 29. Wanneer binnen 4 maanden na aanbieding der abonnements-kwitantie, nog geen betaling is gevolgd, wordt wanbetaling geacht Ie bestaan,nbsp;liet beslntir neemt alsdan de maatregelen, die het zal noodig oordeelen.
1ste alinea als oud art. 27.
Art. .10. In het lijdschiift kan, ter beoordecling van den redacteur, allesnbsp;opgenomen worden, wat betrekkingnbsp;heeft op vecartsenijkiindige en aanverwante zaken, onverschillig wie denbsp;schrijver is.
Van de ontvangst van toegezonden bijdragen wordt door den redacteurnbsp;bericht met vermelding of deze al dannbsp;niet zullen wordeit opgenomen.
Niet voor plaatsing vatbare bijdragen worden aan de schrijvers terrrg-gezondert.
Als ruinigheidsrtraalregcl is het rroodig hel geven varr af-drukkert te beperken.
Art. .11. Schrijvers varr hoofdarti-kelerr ortlvarrgerr 15 afdrukkerr, indien de werrsch daartoe op de copie wordtnbsp;te kettrreir gegeven.
Als oud arI. 29.
Art. .12. Irr zakerr, waarin dit reg-lemerrt niet vóórziet, beslist hel hoofdbestuur.
k
¦f'
-
Nader verlengd mei zes maanden hel verlof naar Europa van den Kouverneinentsveearls D. MUBRNET.
Benoemd tot directeur van hel VeearlsenijkundiK instituut van hel Departement van Landbouw N. en H., Dr. L. DE Blieck, van verlofnbsp;uit Europa teruKRekeerd, laatstelijk die helrekkinR bekleed hebbende.
Benoemd en aangesleld lot militair paardenarts der 2de klasse, de veearts J. F. H. L. VAN LEEUWEN (Kon. hesluit van 18 Februarinbsp;1915 No. 31).
Benoemd lot veterinair lid van de permanente commissie lol aankoop van leRcrpaarden op Java, de militaire paardenarts der Isle klassenbsp;J. VAN Dulm.
deel XXVI. «n. 6. blada. 532.
1. nbsp;nbsp;nbsp;De 2de zinsnede van de 4de alinea te lezen:
.Wilde men de in de voorschiiflen ReRcven definitie slreiiR opvatten, «dan zou elke van een uitsluitend elieiiRe iiilvloeiinR afwijkendenbsp;.reactie niet als positief kunnen worden beschouwdquot;.
2. nbsp;nbsp;nbsp;In den lOden regel van onderen in plaats van .hel al of nietnbsp;Pnrulenl zijn van de secretiequot; Ie lezen:
.het al of niet iillsluilend purulent zijn van de secretiequot;.
Bubberman.
-ocr page 220- -ocr page 221-73
ro
(A
{/gt;
O
X
H
m
2
1 1 |
1 1 |
1 |
11 1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 1 1 |
1 1 |
11 11 M 11 M 1 |
1 1 11 |
1 |
1 1 |
Veepest. |
1 1 |
1 1 |
1 |
1 xi |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
i 1 |
1 M M 1 11 11 1 |
1 1 1 1 |
1 |
1 1 |
Varkenpcsl bij varkens. |
1 1 |
Igi |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
1 1 |
u.1 11 il 11 11 1 |
1 1 1 1 |
1 |
1 1 |
Besmeltelijke borstziekte bij varkens. | |
11 |
11 |
1 |
1 1 1 |
i |
1 |
1 |
MM |
r 1 |
11 11 M M 11 1 |
i 1 1 1 |
1 |
O) 1 |
Miltvuur. |
11 |
1 1 |
1 |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 M 1 |
1 1 |
MSII 11 11 1 M |
1 1 1 1 |
1 |
— 3 |
Septichaemia epizoAtica |
11 |
1 1 |
1 |
iSi |
1 |
1 |
1 |
MM |
£8 |
oXI nbsp;nbsp;nbsp;XI |
1 1 11 |
1 |
1 1 |
Mond- en klauwzeer. |
1 S 1 1 |
m |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
11 -.1 |
1 bd-** 1 mmmS I 1 |
1 UIM 1 |
1 |
U*IO |
Malleus. | ||
1 1 |
1 ' |
•o |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 M 1 |
1 1 |
-1 -11 il O^M |
1^11 |
1 |
K/l |
Saccharomycosc. |
i 1 |
11 |
1 |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 loM |
1 1 |
11 11 M M 1 11 |
1 1 ::i| |
1 |
1 1 |
Scabies (schurft). |
1 1 |
1 1 |
1 |
1 SI |
1 |
1 |
1 |
UIMO 1 |
1 1 |
11 -M ^1 ::M 1 |
1 -SI |
1 |
-- |
Surra. |
1 1 |
i 1 |
1 |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
Mil |
1 1 |
M 1 M il i 1 M |
11 11 |
1 |
1 1 |
Piroplasmose. |
1 1 |
1 1 |
1 |
1 1 1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
1 1 |
-1 1 i 1 1 1 1^1 1 |
11 11 |
1 |
1 1 |
Tuberculose. |
11 |
11 |
i 1 1 |
1 |
1 |
1 |
M - 1 |
1 1 |
1 -Kgt;l 1 1 i i gt;1 1 |
wl — |
1 |
1 1 |
Hondsdolheid. |
C/9
H
gt;
gt;
H
lt; 9Q » Onbsp;S amp;
£ H
ir •» a»
3
** 2
jr lt; lt;?
= 3
3 O-2 quot; f I
»
” 6
3* O'
f* o
3
rgt;
3
IQ
lt;«
lt;
-ocr page 222- -ocr page 223-
herleiding van rijnlandsche maat in meters EN ENOELSCHE MAAT. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Op 1 Januari 1914 waren in Neclei landscli-Indië 10 militaire paardenartsen, waaronder één gedetacheerd van het legernbsp;in Nederland, voor den dienst beschikbaar.
In de maand Januari volgde een paardenarts, eind December 1913 wegens overgang naar den burgerlijken veeartsenijkuu-digen dienst eervol uit Harer Majesteits militairen dienstnbsp;ontslagen, zijne bestemming en vertrok een ander met verlofnbsp;naar Europa. Het daardoor ontstane tekort van twee werdnbsp;resp. eind Maart en eind Mei aangevuld door herstel innbsp;activiteit en terugkeer van buitenlandsch verlof van eennbsp;paardenarts, waarmede de voorgeschreven formatie weernbsp;compleet was. Dit duurde echter slechts enkele dagen,nbsp;daar begin Juni opnieuw een paaidenarts met buitenlandschnbsp;verlof vertrok en een ander op verzoek eervol uit Harernbsp;Majesteits militairen dienst werd ontslagen. Het sedertnbsp;bestaande tekort van twee werd in het verslagjaar niet meernbsp;aangevuld.
Besmettelijke ziekten bedoeld bij Staatblad 1912 No. 435.
Wat betreft de besmettelijke ziekten, bedoeld bij opgemeld staatsblad, zij medegedeeld, dat geconstateerd werden: 2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gevallennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malleus,
5 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;saccharomycosisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en
8 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;scabies.
-ocr page 228-70
ö
o
lt;
SD ft
crgt;
lO
70
ö
o
lt;
SD ft
crgt;
lO
|
442 2821 l98nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261 102 nbsp;nbsp;nbsp;175 1273 372 |
1gt;65 347 |
|
TOELICHTINGEN. |
|
442 2821 l98nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261 102 nbsp;nbsp;nbsp;175 1273 372 |
1gt;65 347 |
|
TOELICHTINGEN. |
STAAT I geeft een overziclit van het aantal leger- en officiersdienstrijpaarden in het dienstjaar 1914 in de verschillende garnizoenen op Java behandeld.
STAAT 11 bevat een opgave van het aantal behandelde paarden naar de wapens en van enkele onderdeelen daarvan,nbsp;waarbij de trein- en initrailleurpaarden (inheeinsche paarden), welke overigens in verband met de gelijksoortigenbsp;diensten, waarvoor ze gebruikt worden, zijn samengevoegd,nbsp;afzonderlijk vermelding vinden. Het percentage der verliezen is berekend naar de gemiddelde sterkte.
Bij eene totale gemiddelde sterkte van 2566 (2499) (') waren 159 (149) gevallen in behandeling gebleven en zijnnbsp;3786 (3350) in behandeling gekomen, zoodat een totaalnbsp;aantal van 3945 (3544) werd behandeld.
Het ziektepercentage bedroeg 153.7 tegen 141.7 in het vorige jaar. Eene stijging van 12'’/o valt derhalve te con-stateeren, in tegenstelling met het vorige jaar, toen hetnbsp;ziektepercentage van 170 tot 141.7 was gedaald. Tennbsp;opzichte van 1912 in derhalve nog eene daling van 170 totnbsp;153.7 = 16,3% vvaar te nemen.
Voor de verschillende wapens bedroeg het ziektepercentage in de laatste vier dienstjaren:
1912
165.7
151.3
92.7
192.4
154.5
1914
165.—
155.8
109.5
170.1
133.3
1913
159.4
150.7
154.6
97.2
104 8
1911
Cavalerie nbsp;nbsp;nbsp;189.7
Artillerie nbsp;nbsp;nbsp;164.—
Trein- en mitrail-leurcompagnieën 83.7 Remonte-depót 180.—nbsp;Officiersdienstrijpaardennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151.4
Met uitzondering van een deel der op reform gestelde
(‘) De tusscheii haakjes geplaatste cijfers hebben betrekking op het vorige verslagjaar
-ocr page 233-paarden hebben deze cijfers nitsinitend betrekking op patiënten wegens ziekte aan den dienst onttrokken.
Van de 3945 (3544) beliandelde paarden
lierstelden.....
stierven.....
werden afgemaakt. nbsp;nbsp;nbsp;.
op reform gesteld . nbsp;nbsp;nbsp;.
bleven in beliandeling
totaal.
37 nbsp;nbsp;nbsp;0.94nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0.82)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
132 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.34nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.50)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;3945 of 100.— (100.—) %.
De verliezen ten opzichte van de gemiddelde sterkte van 2566(2499) leger-en officiersdiensirijpaarden bedroegen aan:
voor het Wapen der cavalerie aan:
voor het Wapen der artillerie aan: gestorven paarden. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( 5)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.96nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(0.65)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®/o.
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(67)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.46nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(8.72)
voor de Trein- en niitraillearcoinpagnieën aan:
-ocr page 234-214 voor hel Remonte-depót aan;
totaal. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(5)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.72nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(1.86)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%;
voor de Ojficiersdienstrijpaarden aan : gestorven paarden .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 (2) of 1.08 (0.81) '’/o,
afgemaakte „ nbsp;nbsp;nbsp;....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 (2) „ 1.88 (0.01) „
op reform gestelde paarden . nbsp;nbsp;nbsp;2 (2) „ 0.72 (0.81)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
totaal. . . 8 quot;(6ry2,88 (2.43) «/o-
Ziekte- en verliescijfers (officiersdienstrijpaarden inbegrepen) waren de laatste vier jaren als volgt:
Dienstjaar. Ziektecijfer. Gestorven. Afgemaakt. Op ref. Tot. verlies.
1911 nbsp;nbsp;nbsp;173.457onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l-ö37onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l-037onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.327onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.987o
De geleidelijke daling van het verliescijfer, houdt verband met de stijgende sterkte aan paarden.
Het kan niet anders, of de aankoop van een stijgend aantal jonge paarden moet gunstig in fltienceeren op het verliescijfer. Onderstaande cijfers zijn hiermede in overeenstemming.
Dienstjaar: nbsp;nbsp;nbsp;1911nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1912nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1913nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1914
Gemiddelde sterkte: nbsp;nbsp;nbsp;2030nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2129nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2499nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2566
Totaal verlies: nbsp;nbsp;nbsp;7.987o 7.877onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.767onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.527o.
Een overzicht van de verliezen bij Australische paarden geven de volgende cijfers betreffende het wapen der cavalerie:
Dienstjaar. |
Sterkte. |
Ziekte»/o. |
Totaal verlies. |
1911 |
738 |
189.7 |
68 of 9.227, |
1912 |
789 |
165.7 |
84 „ 10.65 „ |
1913 |
791 |
159.4 |
90 „ 11.38 „ |
1914 |
838 |
165.— |
94 „ 11.21 „ |
215
Bij dit wapen heeft de vrij belangrijke toeneming van de sterkte zich duidelijk doen gelden op het verliescijfer, wantnbsp;in plaats van een daling was een stijging van het verliespercentage te verwachten geweest.
Een dergelijk overzicht voor het wapen der artillerie geeft de volgende cijfers Ie zien:
Dienstjaar.
1911
1912
1913
1914
Totaal verlies.
53 of 7.69% 55 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.97 „
67 „ nbsp;nbsp;nbsp;8.72 „
61 „ nbsp;nbsp;nbsp;7.46 „
iterkte. nbsp;nbsp;nbsp;Ziekte %.
Hierbij doet zich het merkwaardige geval voor, dat in weerwil van de vrij aanzienlijke slijging der sterkte en hetnbsp;ongewoon groot aantal gestorven paarden, 16 tegen 5 in hetnbsp;vorige jaar, het totaal aantal afgevoertie paaiden is viermin-derd van 67 tot 61. De last om in verband met de tijdsomstandigheden zuinig te zijn met de paarden is hieraannbsp;waarschijnlijk niet vreemd. Eene vermindeiing van hetnbsp;aantal 0[r reform gestelde [raaiden van 44 op 31 wijst hiernbsp;in elk geval op.
De gemiddelde leeftijd van de bij de beide hoofdwapens afgevoerde paarden was als volgt:
Cavalerie.
97 (90) nbsp;nbsp;nbsp;afgevoerde paarden gemiddeld 12.—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(12.2)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jaar
Artillerie.
16 ( 5) nbsp;nbsp;nbsp;gestorven paarden gemiddeldnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( 8.8)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jaar
61 (67) nbsp;nbsp;nbsp;afgevoerde paarden gemiddeldnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.8nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(10.7)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jaar
Onder deze artilleriepaarden komen enkele inheemsche
-ocr page 236-216
dieren voor. Uitschakeling daarvan brengt echter geen wijziging in den gemiddelden leeftijd. Het vorige jaar wasnbsp;dit wel het geval, toen daalde deze daardoor van 10.7 totnbsp;9.8 jaar. Bij 1913 vergeleken is dus bij de uitheemschenbsp;artilleriepaarden, welke uit de legersterkte werden afgevoerd,nbsp;de gemiddelde leeftijd onveranderd gebleven.
Bij de cavaleriepaarden viel eene geringe daling in leeftijd — 0.2 jaar—waar te nemen.
Eene specificatie van den leeftijd van de afgevoerde paarden van de beide hoofdwapens vindt men in STAAT 111.
III. Specificatie van den leeftijd van de bij de beide hoofdwapens uit de legersterktenbsp;afgevoerde paarden. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
217
De gemiddelde leeftijd van alle paarden der cavalerie (opname op 1 Juli 1914) was 9.37 jaar, van die van denbsp;artillerie 8.99 jaar.
STAAT IV geeft een overzicht naar de wapens van de uit de legersterkte afvoerde paarden met vermelding vaii denbsp;redenen en wijze van afvoering.
In STAAT V is een overzicht neergelegd, wat de beide hoofdwapens betreft, van het aantal patiënten aan den dienstnbsp;onttrokken, den gemiddelden behandelingsduur, het gemiddeld aantal ziektedagen van eik aanwezig paard en hetnbsp;gemiddeld ziektepercenlage.
Voor het wapen der cavalerie valt eene geringe daling van den gemiddelden behandelingsduur en het gemiddeldnbsp;ziektepercentage waar te nemen.
Voor het wapen der artillerie zijn echter de betrokken cijfers gestegen, en wel in meerdere mate dan daling bijnbsp;de cavalerie plaats vond, zoodat voor beide wapens samennbsp;de cijfers iets ongunstigers zijn dan het vorige jaar.
Het garnizoen Tjiinahi steekt over het geheel ongunstig af, hetgeen in hoofdzaak wordt toegeschreven aan het gemisnbsp;van een voldoend ruimen ziekenstal aldaar. In verbandnbsp;hiermede werd dan ook aangedrongen op bespoediging vannbsp;de uitvoering van het 'reeds goedgekeurde project voornbsp;een geheel nieuwe ziekeninrichting.
Eene verdeeling van de cijfers der behandelde paarden volgens de ziekten vindt men in STAAT VI.
219
ng. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
219
ng. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
221
220
^ j nbsp;nbsp;nbsp;j -4, A 1__afn-cvnpfde P^'^rden met vermelding van redenen en wijze van afvoering-
ÏVa. Overzicht naar de wapens van de mt de legersterkte atgevoeru nbsp;nbsp;nbsp;^^
Cavalerie.
Artillerie.
en mitrailleurp.mrden
Remonte-depot.
Officierdienstrijpaarden.
AARD DER VERMELD
ZIEKTEN ALS IN STAAT VL
Per transport. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
97. Arthritis et periarthritis chronica. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
a. nbsp;nbsp;nbsp;Schoudergewricht.........
b. nbsp;nbsp;nbsp;Heupgewricht.........¦ nbsp;nbsp;nbsp;•
c. nbsp;nbsp;nbsp;Kniegewricht...........
e. Tarsaalgewricht (spat enz.)......
ƒ. Ie phalangeaalgewricht.......
g. nbsp;nbsp;nbsp;Ilenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phalangeaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gewrichtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(overhoef)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
h. nbsp;nbsp;nbsp;Illenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phalangeaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gewrichtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(podotrochlitis).
i. nbsp;nbsp;nbsp;Andere gewrichten.........
99. Myositis rheuniatica........
100. nbsp;nbsp;nbsp;Tendinitis et tendovaginitis.....
101. nbsp;nbsp;nbsp;Verscheuring van pezen en banden. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
105. Debilitas et marasmus........
107. Vulnera.............
114. nbsp;nbsp;nbsp;Insolatio.............
115. nbsp;nbsp;nbsp;In observatie...........
116. nbsp;nbsp;nbsp;Surmenage......... . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
118. Karaktergebreken........
10
22
13
29
11
73
8 nbsp;nbsp;nbsp;79
94
16 nbsp;nbsp;nbsp;14 i 31
10
16
14
193
221
220
^ j nbsp;nbsp;nbsp;j -4, A 1__afn-cvnpfde P^'^rden met vermelding van redenen en wijze van afvoering-
ÏVa. Overzicht naar de wapens van de mt de legersterkte atgevoeru nbsp;nbsp;nbsp;^^
Cavalerie.
Artillerie.
en mitrailleurp.mrden
Remonte-depot.
Officierdienstrijpaarden.
AARD DER VERMELD
ZIEKTEN ALS IN STAAT VL
Per transport. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
97. Arthritis et periarthritis chronica. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
a. nbsp;nbsp;nbsp;Schoudergewricht.........
b. nbsp;nbsp;nbsp;Heupgewricht.........¦ nbsp;nbsp;nbsp;•
c. nbsp;nbsp;nbsp;Kniegewricht...........
e. Tarsaalgewricht (spat enz.)......
ƒ. Ie phalangeaalgewricht.......
g. nbsp;nbsp;nbsp;Ilenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phalangeaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gewrichtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(overhoef)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
h. nbsp;nbsp;nbsp;Illenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phalangeaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gewrichtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(podotrochlitis).
i. nbsp;nbsp;nbsp;Andere gewrichten.........
99. Myositis rheuniatica........
100. nbsp;nbsp;nbsp;Tendinitis et tendovaginitis.....
101. nbsp;nbsp;nbsp;Verscheuring van pezen en banden. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
105. Debilitas et marasmus........
107. Vulnera.............
114. nbsp;nbsp;nbsp;Insolatio.............
115. nbsp;nbsp;nbsp;In observatie...........
116. nbsp;nbsp;nbsp;Surmenage......... . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
118. Karaktergebreken........
10
22
13
29
11
73
8 nbsp;nbsp;nbsp;79
94
16 nbsp;nbsp;nbsp;14 i 31
10
16
14
193
V. OVERZICHT van den behandelingsduur enz. der ziektegevallen bij de beide hoofdwapens.
WAPENS (ONDERDEELEN) EN |
0) O) oJ s s •— O) |
lil — CU W. |
(Z có wi cz .E ^ ¦Jj ^ -o bjo ^ — .5 |
t i i =¦ “•Cd — ÖJDnbsp;— CC renbsp;0) JS TSnbsp;¦O OJ iy5nbsp;•O .C bjC |
re c •c 53 5 — ojc 5nbsp;lt;v co Ci Si? |
Gemiddeld ziekteper- ceiitage. | |
GARNIZOENEN. |
o |
1 ^ ° •lt; |
o 2. H -Q |
o |
S.ï O N |
1914 |
1913 |
1. Cavalerie. | |||||||
Isfe en 2de eskadron te Salatiga .... |
206 |
421 |
5471 |
12.9 |
266 |
7.29 |
93 |
3de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Batavia..... |
132 |
273 |
3914 |
14.4 |
29.7 |
8.14 |
8.-^ |
R. H. 4de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Malang..... |
93 |
151 |
1896 |
12.6 |
20.4 |
5.59 |
8.5 |
L. H. 4de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Tjiniahi .... |
86 |
136 |
3058 |
22.4 |
35.5 |
9.73 |
6.8 |
Lijfwaclitcavalerie nbsp;nbsp;nbsp;te Djokjakarta .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
43 |
31 |
624 |
20.1 |
14.5 |
4.— |
7.6 |
„ nbsp;nbsp;nbsp;te Soerakarta .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
43 |
20 |
520 |
26.— |
12.— |
3.29 |
? |
Gezamenlijke veldeskadrons. |
603 |
1032 |
15483 |
15.- |
25.7 |
7.04 |
8.3 |
Depót-eskadron te Salaliga....... |
235 |
383 |
6142 |
16.— |
26.— |
7.12 |
6.8 |
I 1914 |
838 |
1415 |
21625 |
15.3 |
25.8 |
7.10 |
7.5 |
Het wapen der cavalerie. nbsp;nbsp;nbsp;^ | |||||||
f 1913 |
751 |
1126 |
20671 |
18.4 |
27.5 |
7.53 | |
IT. Artillerie. | |||||||
1ste afdeeling veldartillerie te Batavia . nbsp;nbsp;nbsp;. |
170 |
284 |
5718 |
20.1 |
33.6 |
9.18 |
6.9 6.7 |
2de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Tjimahi . . |
126 |
195 |
5575 |
28.6 |
44.2 |
12.12 | |
Gezamenlijke veldbatterijen. |
296 |
479 |
11293 |
2.36 |
3.82 |
10.48 |
6.8 |
1ste Bergbatterij te Willem 1...... |
64 |
103 |
1823 |
17.7 |
28.5 |
7.80 |
1.6 |
2de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Salatiga...... |
67 |
110 |
1617 |
14.7 |
24.1 |
6.64 |
O-'' 8.8 4.2 |
3de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Malang....... |
56 |
127 |
1867 |
14.7 |
33.3 |
9.11 | |
4de nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Tjiniahi...... |
44 |
55 |
1176 |
21.4 |
26.7 |
7.31 | |
Gezamenlijke bergbatterijen. |
231 |
395 |
6483 |
16.4 |
28.1 |
7.69 |
5.7 |
Depót der bereden artillerie te Banjoe Biroe. |
290 |
396 |
5856 |
14.8 |
20.2 |
5.53 |
7.5 |
I 1914 |
817 |
1270 |
23632 |
18.7 |
28.9 |
7.92 |
6.5 |
Het wapen der artillerie. nbsp;nbsp;nbsp;\ |
6.56 | ||||||
f 1913 |
768 |
1226 |
18389 |
16.3 |
23.9 | ||
1 nbsp;nbsp;nbsp;1914 |
1655 |
2685 |
45257 |
16.9 |
26.6 |
7.28 | |
Xotaal cavalerie en artillerie* \ f 1913 |
1519 |
2252 |
39069 |
17.3 |
25.6 |
7.01 |
Infectieziekten.
Coryza contagiosa eqiionim.— Wegens goedaardige-droes; werden in 1914 70 paarden beliandeld, zonder dat verliezennbsp;aan deze ziekte werden geleden, tegen 179 in 1913 met 8nbsp;sterfgevallen. Het meerendeel der gevallen (39) liad ooknbsp;thans weder betrekking op treinpaarden.
Mallens.— Kwade-droes werd gedurende het verslagjaar slechts bij twee paarden geconstateerd, beide te Batavia.
Het eerste betrof een geval bij het treinpaard No. 589 in November 1913 tegelijk met 8 andere door den gou-vernementsveearts te Bima op het eiland Soembawa aangekocht. Op 28 November te Batavia aangekomen, werdennbsp;deze paarden in quarantaine gesteld en aan de oogindrup-peling met mallerne onderworpen. No. 589 reageerde hieropnbsp;duidelijk positief. Daar iu de daarop volgende maandennbsp;de herhaalde indruppelingen, evenals de onderhuidschenbsp;inspuitingen, steeds een min of meer positief resultaatnbsp;hadden en intusschen hoesten was opgetreden (evenwelnbsp;zonder andere clinische verschijnselen), werd op 8 Aprilnbsp;1914 tot afmaken besloten. Bij sectie bleek chronischenbsp;longmalleus en meer acute malleus van trachea en larynxnbsp;te bestaan.
Het tweede geval van kwade-droes betrof het paard No. 223 van het 3de eskadron cavalerie. Dit kwam op 14nbsp;September in behandeling wegens eene aanzienlijke zwellingnbsp;van de onderborst in de singelstreek. Daar de gewonenbsp;behandeling van deze aan drukking toegeschreven zwellingnbsp;wel tot vermindering daarvan, maar niet tot volledig herstelnbsp;leidde, werd aan een specifieke oorzaak van het in standnbsp;blijven van de tumescentie gedacht en bij het in normalennbsp;voedingstoestand verkeerende paard de thermometer ingelegd. Deze wees een temperatuur aan van dO^C. (’s morgens,nbsp;bjdens het ziekenrapport van het eskadron). In verbandnbsp;biermede werd patiënt onmiddellijk afgezonderd en op 10nbsp;October aan de oogmalleïnatie onderworpen.
-ocr page 244-224
Reeds 3 uur ua de iudruppeling was de reactie positief. Eeu op deu 13deu d.a.v. herhaalde iiidruppeliiig had eveneensnbsp;een positief resultaat. Bij deze reactie viel tevens op, datnbsp;een purulent vocht uit het traankanaal aan de betrokkennbsp;zijde vloeide.
Op 16 October werd de cuti-reactie verricht; ook die was positief en ging gepaard met eene handpalm-grootenbsp;zwelling.
Serum van bloed uit de halsader, naar het Veeartsenij-knndig laboratorium te Buitenzorg gezonden, bleek mallens-antistoffen te bevatten.
Op een snbcutane injectie van 2'/2 c.M^. verdunde mal-leïne, op 20 October toegepast, reageerde patiënt negatief; op een dosis van 3 c.M^. op 26 October en 6 Novembernbsp;eveneens, maar op een inspuiting van 4 c.M^. op 3 Decembernbsp;positief.
De oogreactie, op de drie laatst genoemde datums tevens verricht, bleef positief.
Daar de lichaamstemperatnur, behoudens geringe stijgingen van de avondtemperatnur, van 15 October tot 3 Decembernbsp;normaal was gebleven en de voedingstoestand onveranderd,nbsp;kon nog niet tot afmaken worden besloten. Na de laatstenbsp;injectie echter bleef de temperatuur verhoogd (morgen-temperaturen tot 39® en avondtemperatnren tot 39.5°) ennbsp;trad hoesten met expectoratie op, gepaard met geringenbsp;vermindering van voedingstoestand. In verband hiermedenbsp;werd het dier op 23 December afgemaakt.
Behalve een knikkergroot absces aan de onderborst, met dikken fibrenzen wand om eene zeer geringe hoeveelheidnbsp;slijmige pus, werd chronische mallens van longen ennbsp;broncheaalklieren gevonden, benevens een drietal malieo-tische haarden in de lever en eenzelfde aantal in de milt,nbsp;terwijl ook de portaalklieren waren aangedaan. De malleo-tische aard van de ziekelijke afwijkingen in de organen werdnbsp;bacteriologisch aan het Geneeskundig laboratorium bevestigd.
225
Het neveiipaard van No. 223 en de overige paarden in de betrokken stalafdeeling werden op twee aclitereenvolgen-de dagen aan de oogindruppeling onderworpen. Geen enkelenbsp;positieve reactie werd waargenomen.
Tetanus. — Wegens deze ziekte kwamen 6 paarden in behandeling, 4 van het wapen der artillerie (2 te Banjoe Biroe en 2 te Batavia) en 2 officiersdienstrijpaarden (1 tenbsp;Batavia en 1 te Magelang). Hiervan herstelde een artille-riepaard en een officiersdienstrijpaard, beide te Batavia.nbsp;Van de overige 4 stierven drie en werd één afgemaakt.
Van het officiersdienstrijpaard te Magelang zijn geen bijzonderlieden bekend. Van overige 5 kon alleen bij hetnbsp;te Batavia gestorven artilleriepaard de wijze van infectienbsp;worden vermoed. Dit inheemsche proefpaard kwam n.1.nbsp;van eene meerdaagsche oefening terug met een zeer ernstigenbsp;etterende schoftdrukking. Na zes dagen daarvoor behandeld te zijn, traden duidelijke verschijnselen van tetanusnbsp;op, die in weerwil van veelvuldig herhaalde lavementennbsp;van carbolzuuroplossingen van 3 ten duizend in vier dagennbsp;tot den dood voerden.
Het eene paard te Banjoe Biroe (Willem 1) werd — als een hopeloos geval — niet behandeld, terwijl het andere in weerwil van een drietal injecties van antitetanusserum en rectalenbsp;toediening van chloral na 6 dagen bezweek.
Bij de beide herstelde paarden te Batavia werd geen specifieke medicatie toegepast. Het artilleriepaard leednbsp;slechts in zeer geringe mate aan de ziekte, het officierspaardnbsp;daarentegen vertoonde een duidelijk uitgesproken beeld vannbsp;tetanus, waarvan het na een ziektedupr van ruim eennbsp;maand geleidelijk herstelde.
De mortaliteit van 66.6% wijkt niet af van die in de elf jaren 1904 t/m 1914, n.1. 29 op 46 gevallen of 637o-
Wegens saccharoinycosis (goedaardige-huidworm) werden P paarden peliamleld, 2 artil|eriepaarden te Batavia en 4
-ocr page 246-226
treiiipaarden te Semarang, welke alle genazen. Te Batavia werden uitstekende resultaten bereikt door de behandelingnbsp;volgens Harber: opening der abscessen middels kruissnede,nbsp;uitkrabben niet den scherpen lepel, pernianganas kalicusnbsp;in poedervorm en bedekken van de wonde plekken metnbsp;teer en oleum ricini (1:5), herhaald om de 2 of 3 dagen.
Hyphomycosis destruens kwam, behalve bij het te Tjimalii in behandeling gebleven treinpaard, voor bij een paardnbsp;van het Remonte-depöt, zicli openbarende door twee ulce-reerende wonden onder aan den buikwand. Na eenvoudignbsp;uitkrabben en eene locale en inwendige jodiumbehandelingnbsp;trad ook hier na enkele weken herstel in.
Constitiitioneele ziekten.
Osteoporosis (osteomalacie). Deze ziekte blijft aan het leger verliezen berokkenen. Onderstaand overzicht geeftnbsp;den toestand weer over de laatste drie jaren, wat betreft denbsp;Australische leger- en dienstrijpaarden.
Dienst jaar |
Res tant |
Bijge- konien |
Totaal |
Her steld |
Afge- inaakt |
Op reform gesteld |
Geble ven |
1912 |
14 |
11 |
25 |
6 |
3 |
3 |
12 |
1913 |
13 |
9 |
22 |
10 |
1 |
5 |
6 |
1914 |
6 |
12 |
18 |
10 |
— |
6 |
2 |
Uit dit overzicht zien wij, dat wel is waar het totale ziektecijfer dalende is, maar het totale verliescijfer (6)nbsp;onveranderd is gebleven.
Van de afgevoerde paarden behoorde één tot het wapen der cavalerie (Salatiga) en 5 tot dat der artillerie, 2 tenbsp;Tjimahi en 3 te Batavia.
De gemiddelde leeftijd dier paarden (het eene van de cavalerie, dat 12 jaar was, buiten beschouwing latende)nbsp;was 10.6 jaar, dus hooger dan die v^n jiUe bij het vvapen
227
der artillerie op reform gestelde paarden, welke gemiddeld 9.8 .jaar oud waren.
Het onderzoek naar het Pj Og gehalte van de urine van paarden lijdende aan osteoporose werd te Salatiga ennbsp;Batavia voortgezet.
De eerstaanwezend paardenarts te Salatiga geeft van het cavaleriepaard No. 709 (ruim 13 jaar), hetwelk geen afwijkingen aan het skelet vertoonde, maar in slechtennbsp;voedingstoestand verkeerde en den dienst niet goed volgdenbsp;cijfers varieerende tusschen 0.45 en 2°/oo- Toen dit paardnbsp;later hersteld den dienst hervatte, werd nog 0.4®/oo P2O5nbsp;gevonden.
Werd te Salatiga eens per week de urine getitreerd, te Batavia kon, dank zij de welwillende hulp van den directeurnbsp;van het scheikundig laboratorium, de phosphorzuurbepalingnbsp;bijna dagelijks plaats vinden.
Bij een 11-jarigen ruin van de 2de veldbatterij, welke duidelijk klinische verschijnselen van de ziekte had en opnbsp;2 September deswege op reform is gesteld, werden denbsp;volgende cijfers per duizend gevonden.
1 |
Maart. |
April. 1.5 |
Mei. |
Juni. |
2 |
— |
0.86 |
— |
0.85 |
3 |
— |
0.55 |
— |
0.83 |
4 |
— |
0.28 |
1.2 |
3.05 |
5 |
— |
— |
2.2 |
1.— |
6 |
— |
0.32 |
0.74 |
2.5 |
7 |
— |
1.1 |
0.8 |
— |
8 |
— |
0,8 |
1.6 |
1.7 |
9 |
— |
1.— |
2.3 |
3.4 |
10 |
— |
— ¦ |
— |
1.7 |
11 |
— |
0.6 |
1.44 |
1.25 |
12 |
— |
— |
0.9 |
1.7 |
13 |
— |
— |
0.9 |
1.8 |
14 |
— |
0.3 |
1.4 |
— |
228 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wij zien uit deze gegevens, dat aanzienlijke scliominelingen in liet pliosporziiurgelialte bij een aan osteoporose lijdendnbsp;paard kunnen worden gevonden. Bedroeg liet gehalte tennbsp;duizend in de urine op den 19den Maart 3.1 op de 28stennbsp;d.a.v. was liet slechts 0.1, dus 31 maal zoo klein. Dit neemtnbsp;niet weg, dat er zeer zeker waarde moet worden gehechtnbsp;fian een verhoogd phosphorzuurgehalte van de urine liijnbsp;paarden met vermageringen minder goede dienstpraestaties.nbsp;Het is echter niet mogelijk een juiste grens te trekkennbsp;tusschen ziek en gezond. Wel is waar scheidt een gezondnbsp;paard ook in jndië slechts een minimum hoeveelheid uijnbsp;(te Batgvi^ werd op 8 achtereenvolgende dagen bij eennbsp;officierspaard wegens nageltred in behandeling geen phosrnbsp;phorzuur in de urine gevonden), maar daaruit mag nog nietnbsp;geconcludeerd worden, dat geringe hoeveelheden P2nbsp;in de urine in verband staan met osteoporose. QokaiHlerenbsp;oorzaken kmineii daaraan (en grop^jslag liggen, b.v. geringe
-ocr page 249-229
digestiestooniissen. Zoo werd een jaar geleden bij een ander officierspaard — oogenscliijnlijk gezond en tot hedennbsp;nog als zoodanig dienstdoende — gedurende acht dagennbsp;waarden gevonden van niliil tot 0.6®/oo-
Dat de P2O5 bepalingen oni tot een diagnose te leiden veelvuldig — en aanvankelijk liefst dagelijks—herhaald nioetennbsp;worden, zal wel geen nader betoog behoeven.
De voeding der nitheenische legerpaarden werd definitief geregeld dooi de invoering — niet ingang van 16 Januari 1914nbsp;— van het nieuwe militair tarief 21, opgeiiomen in hetnbsp;vorige statistisch overzicht.
In verband met de bijzondere tijdsomstandigheden, welke het niet wenschelijk maakten in den westmoesson de paardennbsp;geheel uit de training te nemen, werd het ration gaba bij dennbsp;overgang naar het natte jaargetijde niet verminderd, zoodatnbsp;de legerpaarden sedert dat tijdstip zeer ruim gevoed werden.
Tegen het einde van het jaar werd bij wijze van proefneming bij de even batterijen van de afdeelingen veldartillerie te Batavia en Tjiniahi per paarden per dag in plaats van 40nbsp;gram voederkalk 30 gram „krijtwit in poeder” verstrekt.
Hiertoe werd overgegaan naar aanleiding van de gunstige resultaten van de krijtvertrekking aan de paarden bij denbsp;tamme stoeterij te Padalarang, waaronder, nadat door toevallige omstandigheden het krijt door voederkalk was vervangen, weer enkele gevallen van osteoporose waren opgetreden, die echter na krijtvoedering w'eer verdwenen.
Had de ondervinding aldaar dus reeds geleerd, dat het krijt geen merkbaar deprimeerenden invloed op de digestienbsp;uitoefent als gevolg van binding van maagzuur, ook in dienbsp;richting genomen proeven van Volhard (') hebben doennbsp;blijken, dat de vroeger algemeen heerschende vrees voor de
(') Volhard, J. Wie wirkt ein Ueberscliuss von kohleiisaiireni Kalk iin Putter auf die Ausiiiitzunp; der putterbestaiidteile? Landwiibnbsp;spliaftjiche Versuclisstatioiieu, Band 61.
-ocr page 250-230
schadelijke gevolgen van de binding van liet zoutzuur in de maag als zeer overdreven moet worden bescliouwd.nbsp;Deze voederde nl. aan twee proefscliapen (Hammel), wiernbsp;lichaamsgewiclit in den regel de 40 K.Q. niet van beteekeuisnbsp;overschrijdt, gedurende een periode van 10 dagen bij hetnbsp;normale ration dier dieren niet minder dan 50 gram Canbsp;CO3 per dag en vond in de verteringscoefficienten van denbsp;voedende bestanddeelen van het ration des ondanks geennbsp;noemenswaarde verschillen.
De gevonden gemiddelde cijfers van de verteerbaarheid der voedende bestanddeelen waren als volgt:
BIJ |
Organische stof % |
Ruw- eiwit ^1 /o |
Stikstof-vrije ex-tractief-stoffen % |
Vet (aethe- risch extract) quot;/o |
Ruw- vezel 0/ /o |
Het nortiiaie ration |
71.2 |
76.6 |
71.8 |
79.5 |
63.0 |
Na krijttoevoegiiig |
70.0 |
74.9 |
70.6 |
82.1 |
61.3 |
Verscliii |
—12 |
—1.7 |
—1.2 |
-f- 2.6 |
—1.7 |
De verstrekte hoeveelheid koolzure kalk was zoo groot, dat de mest nog rijkeiijk krijt bevatte. Die hoeveelheidnbsp;bedroeg bij het eerste schaap 6.38% van de droge stofnbsp;(19.5 gram) en bij het 2de 6.18% (18.2 gram). Overal innbsp;den darm moeten de zure darmsappen dus geneutraliseerdnbsp;geweest zijn. Toch had dit geen merkbaren invloed op denbsp;vertering.
„Die ganz geriugeu Unterschiede in den Verdauungs-„koeffizienten der beiden Perioden liegen innerhalbderFehler-„grenze, und man ist nicht berechtigt, irgend welchen Schluss „auf die ungünstige Wirkuug der Kalkfütterung zu ziehen.”
Wanneer men de zure vertering in de maag door toevoeging van krijt onderdrukt, treedt blijkbaar de alcalische digestienbsp;in den darm meer op den voorgrond en het eindresultaatnbsp;blijft hetzelfde.
-ocr page 251-231
Natuurlijk mag men uit het feit, dat een tieudaagsclie verstrekking van ±174 ggt;'3ni krijt per K.Q. licliaamsgewiclitnbsp;aan schapen geen uadeelen bij de spijsvertering van dezenbsp;proefdieren lieeft veroorzaakt, niet zonder meer coucludeeren,nbsp;dat paarden voor langereu tijd dezelfde lioeveelheid per K.G.nbsp;lichaamsgewicht zullen kunnen verdragen. Dat eene hoeveelheid van ongeveer 20 maal zoo klein, zooals in casn bijnbsp;wijze van proefneming aan een deel der legerpaarden wordtnbsp;verstrekt, wel verdragen zal worden, is echter zeer waarschijnlijk. De reeds vermelde ervaring bij de tamme stoeterijnbsp;wijst daarop.
Ziekten van de spijsversferingsorganen.
Wegens deze ziekten is een aanzienlijk aantal patiënten meer behandeld dan in het vorige jaar (286 tegen 160),nbsp;terwijl ook het sterftecijfer aanmerkelijk is gestegen, nl.nbsp;van 5 op 19.
De morbiteit en mortaliteit was over de verschillende garnizoenen en wapens verdeeld als volgt:
BEHANDELD. GESTORVEN. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
232
Uit dit overzicht zien wij, dat met uitzondering van de inheemsclie trein- en mitrailleiirpaarden in alle rubriekennbsp;het ziektepercentage is gestegen.
Opvallend is de stijging van ziekte- en verliescijfer voor het Renionte-depot. De ongunstige cijfers voor deze inrichting worden in verband gebracht met nog niet in het lichtnbsp;gestelde eigenschappen van een deel van het aldaar vannbsp;vloeiweiden afkomstige gras.
Het grootste aantal patiënten aan deze inrichting hebben gastro-enteritis acuta (maagdarmontsteking) en enteralgianbsp;(koliek) geleverd.
Deze aandoeningen en de daarmede gepaard gaande verliezen waren over het jaar verdeeld als hieronder isnbsp;opgegeven;
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(') Qeniiddekle sterkte over het jaar 1914. |
233
Wegens ziekten van het gezichtsorgaan werden bij eenzelfde ziektepeicentage als het vorige jaar 5 paarden nit de legersterkte afgevoerd tegen 2 in het jaar 1913 en 39nbsp;in de 7 voorafgaande jaren.
Onder de ziekten van de huid en onderhuid dienen 9 gevallen van scabies (schurft) vermelding. Van de 8 nieuwenbsp;gevallen kwamen 5 voor te Salatiga en 3 te Padalarang.nbsp;Ook die in eerstgenoemd garnizoen waren herkomstig vannbsp;het Remonte-depót. Vermoedelijk is de infectie nit Australiënbsp;meegebracht. Het bewijs daarvoor is echter niet geleverd.
Bijzonder hardnekkig bleek de ziekte niet te zijn, daar ze met uitzondering van één geval bij alle patiënten totnbsp;genezing kwam.
Voorts wordt de aandacht getrokken door 27 gevallen van dermatitis granulosa (plaies d’été), veroorzaakt doornbsp;een wormlarve, de derniafilaria irritans.
De meeste gevallen, resp. 14 en 7 werden geconstateerd bij de kleine inheemsche paarden en de officiersdienstrij-paarden. Zij kwamen nagenoeg zonder uitzondering in denbsp;laatste maanden van het jaar in behandeling, waarmedenbsp;bij deze veelal langzaam tot genezing komende ziektenbsp;verklaard is, dat nog een 15 tal in behandeling bleef.
De verdeeling over de garnizoenen was als volgt: Ban-joe Biroe (1), Batavia (6), Malang (1), Salatiga (3), Se-marang (7) en Tjimahi (9).
Als eene bijzonderheid zij vermeld, dat hieronder één geval voorkwam, waarbij de bekende ulceraties zich bevondennbsp;op het neusslijmvlies.
Het betrof een officiersdienstrijpaard te Batavia, dat na reiniging met den met watten omwonden vingertop, applicatienbsp;van periibalsiim (c.q. perugeen) en herhaalde injecties vannbsp;atoxyl tot genezing kwam.
Het aantal fractura (beenbreuken) behandeld bij de
-ocr page 254-234
paarden van de beide hoofdwapeiis bedroeg 10, waarvan er 5 tot genezing kwamen.
liet verliescijfer, dat eveneens 5 bedroeg, moet in verband met de beide voorafgaande jaren gunstig worden genoemd. Hetnbsp;bleef eveneens beneden liet gemiddelde van de laatste 5 jaren.
Dienst- |
BEHANDELD. |
VERLIEZEN. | ||||
jaar. |
Cava lerie. |
Artil lerie. |
Totaal. |
Cava lerie. |
Artil lerie. |
Totaal. |
1910 |
4 |
4 |
8 |
2 |
3 |
5 |
1911 |
2 |
— |
2 |
2 |
— |
2 |
1912 |
3 |
9 |
12 |
2 |
8 |
10 |
1913 |
6 |
8 |
14 |
4 |
8 |
12 |
1914 |
5 |
5 |
10 |
2 |
3 |
5 |
Gemid deld. |
4 |
5 |
9 |
2.4 |
4.4 |
6.8 |
Wegens de verschillende ziekten van den hoef kwamen 733 gevallen in behandeling tegen 600 in het vorige jaar.nbsp;Is deze toeneming van het aantal ziektegevallen over denbsp;verschillende hoefziekten vrij regelmatig verdeeld, de accidenten van het bestag maken met eene stijging van 36 totnbsp;56 gevallen hierop eene uitzondering.
Daar de verdeeling van deze patiënten over de garnizoenen zeer onregelmatig is, o.a. 21 te Salatiga, 15 te Batavia, 13 tenbsp;Banjoe Biroe, 4 te Malang en 1 te Tjimahi, blijft er ruimtenbsp;voor het vermoeden, dat de maatstaf, waarnaar door denbsp;verschillende paardenartsen beoordeeld wordt of men bijnbsp;hoefkreupelheden al dan niet met accidenten van het beslagnbsp;te doen heeft, uiteenloopt.
Wegens chronische gewrichtsaandoeningen {arthritis et periarthritis chronica) werden 165 patiënten behandeld tegennbsp;190 in het vorige jaar.
-ocr page 255-Het aantal ziektegevallen wegens deze gewiichtsaandoe-iiingeii en dat van de verliezen daaraan bij de leger-en officierdienstrijpaarden in de laatste 10 jaren vindt mennbsp;hieronder opgegeven.
Dienstjaar. nbsp;nbsp;nbsp;Sterkte.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Behandeld. Verliezen.
1905 nbsp;nbsp;nbsp;2116nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;164nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
1906 nbsp;nbsp;nbsp;2303nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21
1907 nbsp;nbsp;nbsp;2205nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;140nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20
1908 nbsp;nbsp;nbsp;1729nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18
1909 nbsp;nbsp;nbsp;1937nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18
1910 nbsp;nbsp;nbsp;1952nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34
1911 nbsp;nbsp;nbsp;2030nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;258nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24
1912 nbsp;nbsp;nbsp;2129nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;218nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24
1913 nbsp;nbsp;nbsp;2499nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22
1914 nbsp;nbsp;nbsp;2566nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;165nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22
In verband met de stijgende legersterkte mogen de cijfers voor liet jaar 1914 bevredigend worden genoemd.
Behalve tal van kleinere operaties, waaronder te rekenen de oppervlakkige aanwending van het ferriim candeiis,nbsp;werden in de verschillende garnizoenen de volgende innbsp;Staat VII nader omschreven heelkundige kunstbewerkingennbsp;verricht.
Operaties aan nbsp;nbsp;nbsp;het hoofd....... 5
,, nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trachea....... 1
Exstirpaties van tumoren....... 4
Het aantal neurectomieën is wederom afgenomen. Onderstaande cijfers geven een overzicht van het aantal dier operaties in de laatste drie jaren, de verwijdering van z.g.nbsp;neurofibronien inbegrepen en door tusschen haakjes geplaatste cijfers nader aangegeven.
-ocr page 256-
236 | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vail deze 19 paarden belioorden 12 tot het wapen der artillerie en 7 tot dat der cavalerie. Nog gedurende hetnbsp;verslagjaar moesten twee dezer paaiden wegens gedeeltelijke verscheuring van de buigpezen worden afgemaakt.
-ocr page 257-VI.
VERDEELING
VAN DE
CIJEERS DER BEHANDELDE PAARDEN VOLGENS DE ZIEKTEN.
-ocr page 258-238
239
Onder hehande ling gebleven.
Onder behandeling gekomen.
Hersteld.
Gestorven.
Afgeinaakt.
Op reform gesteld.
Blijven onder behandeling.
aard der ziekte.
*0 ' c/5
C.
! oj 0/ ! y5
S
ü lt;o := i Cl
£ I
.r 1 -O
e 1 i
Aanmerkingen. (')
oc
X. Tufectie-zieleten.
\. Coryza contagiosaeqiioium
2. nbsp;nbsp;nbsp;Morbus iiiaculosiis.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Malleus.....
4. nbsp;nbsp;nbsp;Tetanus.....
5. nbsp;nbsp;nbsp;Surra......
6. nbsp;nbsp;nbsp;Saccharomycosis .
7. nbsp;nbsp;nbsp;Hyphotnycosis destruens
8. nbsp;nbsp;nbsp;Andere infectie-ziekten
Totaal. .
II. Const itHtioHeele ziekten.
9. nbsp;nbsp;nbsp;Anaemia......
10. nbsp;nbsp;nbsp;Leukaemia......
11. nbsp;nbsp;nbsp;Osteoporosis.....
12. nbsp;nbsp;nbsp;Haemoglobinaemia. . .
13. nbsp;nbsp;nbsp;Andere chronische constitunbsp;tioneele ziekten ....
Totaal. . .
III. Ziekten von het zenuwstelsel.
14. nbsp;nbsp;nbsp;Encephalitis et meningitis
15. nbsp;nbsp;nbsp;Apoplexia......
16. nbsp;nbsp;nbsp;Myelitis et meningitis spinalis . . .
17. nbsp;nbsp;nbsp;Neuroparalysis ....
18. nbsp;nbsp;nbsp;Epilepsia ......
19. nbsp;nbsp;nbsp;Morbus mentis . . . . ,
20. nbsp;nbsp;nbsp;Andere ziekten van het zenuwstelsel ......
Totaal. . .
IV. Ziekten van, de adem Italinysorfjanen.
21. nbsp;nbsp;nbsp;Rhinitis......
Transporteeren. .
l_l I I
'i r
l_l I I
19 39
10 [79
1 1 12
12
14
12
3 15
46
5 nbsp;nbsp;nbsp;8 77
3 —1— 1 4 1
1 1--13
Piroplasmose(?)
lO
10
J_L
---1 5---6
1 1- -
13 I 3 I 4
22
¦|-l-|l3i 3 I 4 i-| 2 i22
II
11 2 I 4 j — j 2 , 19
(’} In den kolom „aanmerkingen” aan te geven, door letters het wapen en door het daarachter
2 1---3
geplaatste cijfer het aantal paarden wegens recidieve van de betrokken ziekte behandeld.
238
239
Onder hehande iing gebleven.
Onder behandeling gekomen.
Hersteld.
Gestorven.
Afgeinaakt.
Op reform gesteld.
Blijven onder behandeling.
aard der ziekte.
- 'T' iE
H ICC P
O lt;c
oj 3=
at' o
lt;o
i amp;
1 o
Aanmerkingen. (')
ïn,fectie-zieltten.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Coryza contagiosa eqiioium
2. nbsp;nbsp;nbsp;Morbus iiiaculosus.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Malleus.....
4. nbsp;nbsp;nbsp;Tetanus.....
5. nbsp;nbsp;nbsp;Surra......
6. nbsp;nbsp;nbsp;Saccharomycosis .
7. nbsp;nbsp;nbsp;Hyphotnycosis destruens
8. nbsp;nbsp;nbsp;Andere infectie-ziekten
Totaal. .
II. ConstitHtioHeele ziekten.
9. nbsp;nbsp;nbsp;Anaemia.......
10. nbsp;nbsp;nbsp;Leukaemia.......
11. nbsp;nbsp;nbsp;Osteoporosis......
12. nbsp;nbsp;nbsp;Haemoglobinaemia. . . .
13. nbsp;nbsp;nbsp;Andere chronische constitu-
tioneele ziekten.....
Totaal. . . . III. Ziekten vlt;in het zennw-stelsel.
14. nbsp;nbsp;nbsp;Encephalitis et meningitis .
15. nbsp;nbsp;nbsp;Apoplexia.......
16. nbsp;nbsp;nbsp;Myelitis et meningitis spinalis .....
17. nbsp;nbsp;nbsp;Neuroparalysis.....
18. nbsp;nbsp;nbsp;Epilepsia . ......
19. nbsp;nbsp;nbsp;Morbus mentis.....
20. nbsp;nbsp;nbsp;Andere ziekten van het zenuwstelsel .......
Totaal. . . . IV. Ziekten i;un de ndeni-knUnysonjanen.
21. nbsp;nbsp;nbsp;Rhinitis........
Transporteeren. .
l_l I I
19 39
10i79
1 i 12
12
14
13 3
22
¦|l3i 3 I 4 i —! 2 j22
12
3 15
46
8 77
lO
10
Piroplasmose(?)
3 —1 — , 1 4
J_L
2--
1 1--13
1 5---6
1 1-1-
11
11
2 19
2 I 4 i — i 2 , 19
2 1---3
¦H-
2 11-1
(} In den kolom „aanmerkingen aan te geven, door letters het wapen en door het daarachter nbsp;nbsp;nbsp;geplaatste cijfer het aantal paarden wegens recidieve van de betrokken ziekte behandeld
241
|
Aanmerkingen. C.” R\ Aquot;. Qi |
241
|
Aanmerkingen. C.” R\ Aquot;. Qi |
Ni
~ nbsp;nbsp;nbsp;-5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— 2. 2.
v: rc ^ o o ^ (a‘Z^^ -• -.
a; nbsp;nbsp;nbsp;z'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z
, nbsp;nbsp;nbsp;X.'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X
. nbsp;nbsp;nbsp;onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aj
üxcncncji c;TCjTüTji.jifc 0gt;ux^w ^ — Olt;OG0
S Ï-S^ÏS'H NTimoz
— a: — a Z~ n ^ nbsp;nbsp;nbsp;/t»
^ 9-'ifL^.:TZ‘^z.'Eu^^ rt 5 -• = -• r ;:r o r* z' znbsp;ZL re “nbsp;a;
IT. IX. X. ’
lt;T
c/5 Z ^ CTnbsp;lt;T -
a: ce z “ r5 05'
g 5 -
cr5
a
?¦«»
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remonte depót.
Officier sdieiistrijpaardeii
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remoiite-depót.
Officiersdieristr ijpaarden.
NO
NJ
“ cr c ft
00
Ni
lt;I
00
co
00
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remoiite-depót.
Officiersdieristr ij paarden.
Ni
05
05
Ni
05
co
Tolaal.
co
05
Ni
_____co_
co_co_
Ni
_
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Rernonte-depót.
Officiersdiertstrijpaarderr.
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Rernonte-depót.
Officiersdierrstrijpaarden
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Renionte-depót.
Officiersdienstrijpaarden.
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remonte-depot.
Officiersdienstrijpaarden.
Totaal.
£:5
=1
(te
O
ft
gt;
cf?
O
7Q TC ft
ro
o* lt;
£53 ngt;
^ §
=' ^ 7Q 2
o*
fCi
to
C^
Ni
~ nbsp;nbsp;nbsp;-5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— 2. 2.
v: rc ^ o o ^ (a‘Z^^ -• -.
a; nbsp;nbsp;nbsp;z'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z
, nbsp;nbsp;nbsp;X.'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X
. nbsp;nbsp;nbsp;onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aj
üxcncncji c;TCjTüTji.jifc 0gt;ux^w ^ — Olt;OG0
S Ï-S^ÏS'H NTimoz
— a: — a Z~ n ^ nbsp;nbsp;nbsp;/t»
^ 9-'ifL^.:TZ‘^z.'Eu^^ rt 5 -• = -• r ;:r o r* z' znbsp;ZL re “nbsp;a;
IT. IX. X. ’
lt;T
c/5 Z ^ CTnbsp;lt;T -
a: ce z “ r5 05'
g 5 -
cr5
a
?¦«»
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remonte depót.
Officier sdieiistrijpaardeii
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remoiite-depót.
Officiersdieristr ijpaarden.
NO
NJ
“ cr c ft
00
Ni
lt;I
00
co
00
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remoiite-depót.
Officiersdieristr ij paarden.
Ni
05
05
Ni
05
co
Tolaal.
co
05
Ni
_____co_
co_co_
Ni
_
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Rernonte-depót.
Officiersdiertstrijpaarderr.
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Rernonte-depót.
Officiersdierrstrijpaarden
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Renionte-depót.
Officiersdienstrijpaarden.
Totaal.
Cavalerie.
Artillerie.
Trein- en mitrailleurpaarden.
Remonte-depot.
Officiersdienstrijpaarden.
Totaal.
£:5
=1
(te
O
ft
gt;
cf?
O
7Q TC ft
ro
o* lt;
£53 ngt;
^ §
=' ^ 7Q 2
o*
fCi
to
C^
245
|
Aanmerkingen. C.*quot; A.’ C.quot; |
245
|
Aanmerkingen. C.*quot; A.’ C.quot; |
Hersteld.
Gestorven.
Afgeinaakl.
AARD DER ZIEKTE.
Onder behandeling gebleven. Onder behandeling gekomen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Per nbsp;nbsp;nbsp;transport.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
88. nbsp;nbsp;nbsp;Cliondritisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pnrnlentanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
89. nbsp;nbsp;nbsp;Ziekten van den hoornschoen
a. nbsp;nbsp;nbsp;Brokkellioeven.....
b. nbsp;nbsp;nbsp;Hoornschenren, lioorn-
kloven........
c. nbsp;nbsp;nbsp;Holle en losse wand .
d. nbsp;nbsp;nbsp;Rotstralen.......
90. nbsp;nbsp;nbsp;Andere ziekten van den hoef.
Totaal. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
XII. Zieliten der beenderen, f/ewrichteu en spieren.
91. nbsp;nbsp;nbsp;Fractnra..........
a. nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ledematen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
b. nbsp;nbsp;nbsp;van andere beenderen.
92. nbsp;nbsp;nbsp;Ostitis el pei iotitis (schuifelsI
93. nbsp;nbsp;nbsp;Andere beenaandoeningen. .
94. nbsp;nbsp;nbsp;Lnxatio..........
95. nbsp;nbsp;nbsp;Distorsio ........
96. nbsp;nbsp;nbsp;Arthritis acuta.......
97. nbsp;nbsp;nbsp;Arthritis et periarthritischro-
idca. . . nbsp;nbsp;nbsp;......
a. nbsp;nbsp;nbsp;Schoudergewricht. . .
b. nbsp;nbsp;nbsp;Heupgewricht.....
c. nbsp;nbsp;nbsp;Kniegewricht
d. nbsp;nbsp;nbsp;Carpaalgewricht . . . .
e. nbsp;nbsp;nbsp;Tarsaalgewricht (spatenz.)nbsp;ƒ. D phalangeaalgewrichtnbsp;g- ID phalangeaalgewricht
(overhoef). . . .
h. nbsp;nbsp;nbsp;IID phalangeaalgewricht
(podotrochlitis) . . .
i. nbsp;nbsp;nbsp;andere gewrichten. . .
98. nbsp;nbsp;nbsp;Myositis Iraninatica . . . .
Transporfeeren . . .
816
5l 20
205:272 47
29
92 645
2051258 47
8! 6 1
5 20
1 --
2'—
l|-
2' 1
I'-
19
6 2
3, 2 4 1
3 29
— nbsp;nbsp;nbsp;14
- nbsp;nbsp;nbsp;4nbsp;2 29nbsp;1 12
6 18
5i 2:nbsp;18
237 306 52
12 18
I
17.' 17 -1 1nbsp;3; 4
lt;0
c-i -U r-.
SC
O
CJ
ar
U :lt;
- ! in
Cs: [O
Op |
eform | ||||
gesteld. | |||||
C |
d | ||||
-O |
re | ||||
O. |
c. | ||||
Ji |
0 |
•r' | |||
¦« |
'ji | ||||
¦ë |
lt;v | ||||
oj |
agt; |
d | |||
a3 |
0 |
d |
re | ||
gt; re |
u |
d |
CJ ip |
O | |
OIlt; |
H |
Oi |
b |
r~' |
|
Aanmerkingen. |
28 92 .608
2—1 1 1
I
6 19!—
5 i 30
40 ! 98 i733 234 288 52 138 1 98 710
1 i —
1:12
_I_
2' -
T--
-i 1
T—
2 3—1—6
2| 1 1 1
5 nbsp;nbsp;nbsp;7 20 —
32
A.i
C.i
Eén geval van exun-gnlatio.
i; 2; 2 —
—! li —
7 89
1 18 6nbsp;6nbsp;5
1 1 29
4 nbsp;nbsp;nbsp;i 14
6; 37
5 nbsp;nbsp;nbsp;139nbsp;— 1
1 I 15
14 ; — 17 i —
10
11 91 83
A.i
15 6
4
5
— I 1 !28
-I 3112
16' 1 15
12! 9! 2 —|—j 23|l85jl46! 16 j 24 ; 51 422|l73jl34; 14 | 21 ! 44 '386
lil!
4^ 4 2— 2 12
l| 1
1
1 —
^r-
1; —
10 8 1
9! 9 1 3 nbsp;nbsp;nbsp;4 26
C.=
C.^O.i
C.^A.'W.^
C.^A.-*
C.5 A.'
Hersteld.
Gestorven.
Afgeinaakl.
AARD DER ZIEKTE.
Onder behandeling gebleven. Onder behandeling gekomen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Per nbsp;nbsp;nbsp;transport.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
88. nbsp;nbsp;nbsp;Cliondritisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pnrnlentanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
89. nbsp;nbsp;nbsp;Ziekten van den hoornschoen
a. nbsp;nbsp;nbsp;Brokkellioeven.....
b. nbsp;nbsp;nbsp;Hoornschenren, lioorn-
kloven........
c. nbsp;nbsp;nbsp;Holle en losse wand .
d. nbsp;nbsp;nbsp;Rotstralen.......
90. nbsp;nbsp;nbsp;Andere ziekten van den hoef.
Totaal. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
XII. Zieliten der beenderen, f/ewrichteu en spieren.
91. nbsp;nbsp;nbsp;Fractnra..........
a. nbsp;nbsp;nbsp;vannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ledematen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
b. nbsp;nbsp;nbsp;van andere beenderen.
92. nbsp;nbsp;nbsp;Ostitis el pei iotitis (schuifelsI
93. nbsp;nbsp;nbsp;Andere beenaandoeningen. .
94. nbsp;nbsp;nbsp;Lnxatio..........
95. nbsp;nbsp;nbsp;Distorsio ........
96. nbsp;nbsp;nbsp;Arthritis acuta.......
97. nbsp;nbsp;nbsp;Arthritis et periarthritischro-
idca. . . nbsp;nbsp;nbsp;......
a. nbsp;nbsp;nbsp;Schoudergewricht. . .
b. nbsp;nbsp;nbsp;Heupgewricht.....
c. nbsp;nbsp;nbsp;Kniegewricht
d. nbsp;nbsp;nbsp;Carpaalgewricht . . . .
e. nbsp;nbsp;nbsp;Tarsaalgewricht (spatenz.)nbsp;ƒ. D phalangeaalgewrichtnbsp;g- ID phalangeaalgewricht
(overhoef). . . .
h. nbsp;nbsp;nbsp;IID phalangeaalgewricht
(podotrochlitis) . . .
i. nbsp;nbsp;nbsp;andere gewrichten. . .
98. nbsp;nbsp;nbsp;Myositis Iraninatica . . . .
Transporfeeren . . .
816
5l 20
205:272 47
29
92 645
2051258 47
8! 6 1
5 20
1 --
2'—
l|-
2' 1
I'-
19
6 2
3, 2 4 1
3 29
— nbsp;nbsp;nbsp;14
- nbsp;nbsp;nbsp;4nbsp;2 29nbsp;1 12
6 18
5i 2:nbsp;18
237 306 52
12 18
I
17.' 17 -1 1nbsp;3; 4
lt;0
c-i -U r-.
SC
O
CJ
ar
U :lt;
- ! in
Cs: [O
Op |
eform | ||||
gesteld. | |||||
C |
d | ||||
-O |
re | ||||
O. |
c. | ||||
Ji |
0 |
•r' | |||
¦« |
'ji | ||||
¦ë |
lt;v | ||||
oj |
agt; |
d | |||
a3 |
0 |
d |
re | ||
gt; re |
u |
d |
CJ ip |
O | |
OIlt; |
H |
Oi |
b |
r~' |
|
Aanmerkingen. |
28 92 .608
2—1 1 1
I
6 19!—
5 i 30
40 ! 98 i733 234 288 52 138 1 98 710
1 i —
1:12
_I_
2' -
T--
-i 1
T—
2 3—1—6
2| 1 1 1
5 nbsp;nbsp;nbsp;7 20 —
32
A.i
C.i
Eén geval van exun-gnlatio.
i; 2; 2 —
—! li —
7 89
1 18 6nbsp;6nbsp;5
1 1 29
4 nbsp;nbsp;nbsp;i 14
6; 37
5 nbsp;nbsp;nbsp;139nbsp;— 1
1 I 15
14 ; — 17 i —
10
11 91 83
A.i
15 6
4
5
— I 1 !28
-I 3112
16' 1 15
12! 9! 2 —|—j 23|l85jl46! 16 j 24 ; 51 422|l73jl34; 14 | 21 ! 44 '386
lil!
4^ 4 2— 2 12
l| 1
1
1 —
^r-
1; —
10 8 1
9! 9 1 3 nbsp;nbsp;nbsp;4 26
C.=
C.^O.i
C.^A.'W.^
C.^A.-*
C.5 A.'
249
|
Jij—!—1 1; 5l l| 3!—1—i— | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Totaal generaal 70!474 6| 14 124 59; 13814 2261408'4051360 378611330,1165'377:401 347 3620 |
Qesloi veil.
Afgeniaakt.
Op reform gesteld.
Blijven onder behandeling.
9 9, 1
3! 1 —
!
5' 1—
3 14
1811 1
50 10
l_i I I
I I.
81 3
3 nbsp;nbsp;nbsp;4 26
Aanmerkingen.
C'.
A\
31
76
4 31
5' 9 6—1 3123
7il6l 3] 81 3| 37| sIm! 3| it 3j 291
5 1 2 127
33,47 31 4 17 132
(^) Verandering in de series niorbornni, welke naar behoefte door den chef van den Bijschrijvingen mogen, zoo noodig, alleen in rubriek Xlil van den staat plaats hebbequot;^
quot;dlitair geneeskundigen dienst kan worden gewijzigd, zijn verboden.
249
|
Jij—!—1 1; 5l l| 3!—1—i— | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Totaal generaal 70!474 6| 14 124 59; 13814 2261408'4051360 378611330,1165'377:401 347 3620 |
Qesloi veil.
Afgeniaakt.
Op reform gesteld.
Blijven onder behandeling.
9 9, 1
3! 1 —
!
5' 1—
3 14
1811 1
50 10
l_i I I
I I.
81 3
3 nbsp;nbsp;nbsp;4 26
Aanmerkingen.
C'.
A\
31
76
4 31
5' 9 6—1 3123
7il6l 3] 81 3| 37| sIm! 3| it 3j 291
5 1 2 127
33,47 31 4 17 132
(^) Verandering in de series niorbornni, welke naar behoefte door den chef van den Bijschrijvingen mogen, zoo noodig, alleen in rubriek Xlil van den staat plaats hebbequot;^
quot;dlitair geneeskundigen dienst kan worden gewijzigd, zijn verboden.
X |
X |
X |
X |
X |
lt; |
lt; |
lt; |
lt; |
lt; |
CC |
F |
gt; | |||
H O H gt; gt; r |
o lt; ro crq’ o N ?5* TT re |
c« Q. N ¦2.™ S' re ^ re sP re = OQ = re i. Q. . -1 re o'nbsp;zr ¦ ^ 2 re 2 |
N rê' TT lt; aj CL re =r c re |
2 N requot;nbsp;o ^nbsp;X ^nbsp;re lt; o Ï5} o! ^ re ‘ nbsp;nbsp;nbsp;3* Cl |
3- N O 1 quot;1 o re OQ ^ i 2 re • 70 re 1 |
N N o’ re 3* ^ ^ re o 3 S 2: • nbsp;nbsp;nbsp;3* re • nbsp;nbsp;nbsp;7Q re 1 |
crq N re ^nbsp;co re sr ^ S* ^ |s I2. S. CfQ ‘ re re |
S ö re re ^ n. re 0 ^ 7Q 0. 3 re re MM 3 X. ugt;’ • nbsp;nbsp;nbsp;1 |
2 N “* re’nbsp;o. TTnbsp;^ renbsp;lt; -lt; 2 3 . =r re qT |
3* N Si. renbsp;=• TT 7Q ro c/5 3 ° lt; 7Q 3 3 3 O. ngt; re 3 aj • Cunbsp;. lt;Tgt; 3 1 |
1 s- re re — -i • nbsp;nbsp;nbsp;3*nbsp;re • nbsp;nbsp;nbsp;Nnbsp;re 1 |
ü. 0 rê 0 TT = -M C/5 re :2; o* rê 2. • re |
re re rê' 1 N rê* TT re |
a a :Ti 70 N F H rn | |
o |
co |
lO o |
00 |
05 |
i |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
X |
1 |
Cavalerie. |
= 9 |
o |
co |
05 |
to |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
— |
X |
1 |
Artillerie. |
^ « | ||
S |
co |
to |
. ¦ |
N.4 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
X |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
TQ | |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
Remoiile-depót. |
0* re | |||
lO |
co |
Ui |
. |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdieiistrijpaardeii. |
lt; 2 | |
Ui |
05 Ui |
co 05 |
to o |
- |
1 |
-4 |
¦ |
10 |
to |
1 |
MM |
05 |
X |
Totaal. | |
w 00 --4 |
2 to |
lO 05 CO |
to co -4 |
00 45» |
1 |
05 |
1 |
05 45» |
05 to |
05 |
45» |
to |
05 |
Cavalerie. | |
ro ro |
.amp;gt; CJl O) |
to -o |
CO o 05 |
4^ |
1 |
-4 to |
05 -4 |
to |
UI |
X |
CD |
Artillerie. | |||
O 00 |
co 05 |
ro co |
Ui to |
00 4» |
1 |
CO CJl |
1 |
to -4 |
MM |
Z |
1 |
1 |
X co |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
c rê |
o |
5 |
to 05 |
4^ O |
00 |
1 |
to 00 |
1 |
CO CJl |
45» |
KM |
10 |
¦ |
CJl |
Remoiite-clepót. |
2 3 |
w O) |
co |
•O co |
co 00 |
to 00 |
1 |
co |
1 |
co |
UI |
X |
0 |
Officiersclienstrijpaardeii. |
2. | ||
w -J 00 O) |
45» co CJl |
05 o to |
-4 CO co |
to 4» CJl |
1 |
s |
10 cc 45» |
co CO |
4Ui |
.45» |
to |
-4 CO |
Totaal. |
TC | |
co co o |
CJl 00 4^ |
to co |
to co 45» |
00 00 |
1 |
co UI |
1 |
05 0 |
CJl -4 |
45» |
X |
X |
X |
Cavalerie. | |
5 |
4^ |
to o |
to 00 00 |
1 |
“4 CJl |
1 |
O) |
to X |
X |
10 |
CJl |
Ui |
Artillerie. |
-fquot; | |
co -0 |
to |
to |
CJl |
05 CO |
1 |
co CJl |
1 |
to CJl |
1 |
1 |
1 |
45» 05 |
Teein- en mitrailleurpaarden. |
re c/5 | |
è |
to o |
to co |
co 00 |
CO |
1 |
to •»4 |
¦ |
cc cc |
CO |
1 |
to |
CJl |
Remoiite-depót. |
2- | |
‘ co ~ |
co |
05 CJ5 |
co 00 |
to 05 |
1 |
CO |
1 |
co to |
UI |
05 |
X |
Officlersdieiistrijpaardeii. | |||
’é |
4::». CJl |
UI 05 |
o |
to |
i |
X |
to 05 05 |
co co |
X 4» |
X |
0 |
-4 -4 |
Totaal. | ||
— |
V | ||||||||||||||
- |
/ |
/ |
1 |
/ |
1 |
co |
to |
; |
1 |
/ |
1 |
Ij Ca valei ie. | |||
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
agt; |
MM |
to |
1 |
X |
Artillerie. |
c ^ | ||
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. | ||
00 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
»4 |
1 |
MM |
1 |
1 |
1 |
Renioiile-depól. |
lt; |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdietistrijpaardeii. |
re 1 | |||
co -o |
UI |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
5 |
4»i |
to |
to |
1 |
4» |
Totaal. | ||
00 |
M- |
45» |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
Cavalerie. | |
co |
UI |
co |
1 |
1 |
1 |
MM |
1 |
1 |
1 |
1 |
mm |
Artillerie. |
gt; | ||
co |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
7Q re | |
1 |
1 |
Mi» |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
Retiioiite-depói. |
s | ||
co |
1 |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdieiistrijpaarden. | ||
to o |
4^ |
45» |
05 |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
1 |
-M |
1 |
X |
Totaal. | ||
-o cc |
UI to |
00 |
to |
1 |
1 |
4^ |
I |
1 |
1 |
MM |
1 |
Cavalerie. | |||
co |
co |
— |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
CJl |
1 |
Artillerie. |
0 | |
o |
00 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
7C *3 re | ||
Ui |
co |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Reiiioiite-depót. |
re re ^ | |
lO |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
— |
1 |
1 |
1 |
Officiersdienstrijpaardeii. |
^ 3 |
to -o |
¦o 05 |
co |
CJl |
1 |
1 |
UI |
1 |
— |
1 |
— |
to |
05 |
1 |
'l'otaal. | |
co co |
CJl |
¦o |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
w |
to |
1 |
to |
Cavalerie. | |||
-0 |
co |
quot;Z. |
to o |
to |
1 |
MM |
1 |
1 |
i |
mm |
to |
1 |
Artillerie. |
cr ^ | |
co |
05 |
to |
1 |
to to |
1 |
mm |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
Tt lt; |
4^ |
1 |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
Reiiioiite-depót. |
re 0 |
-o |
CO |
UI |
CJl |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
i |
1 |
MM |
Officiersdieiisti ijpaardeii. |
^ rê* |
co lO |
to co |
co |
co to |
to co |
1 |
to |
1 |
I |
4:» |
45» |
to |
to |
X |
Tolaai. |
5^
=5
a
c§
X |
X |
X |
X |
X |
lt; |
lt; |
lt; |
lt; |
lt; |
CC |
F |
gt; | |||
H O H gt; gt; r |
o lt; ro crq’ o N ?5* TT re |
c« Q. N ¦2.™ S' re ^ re sP re = OQ = re i. Q. . -1 re o'nbsp;zr ¦ ^ 2 re 2 |
N rê' TT lt; aj CL re =r c re |
2 N requot;nbsp;o ^nbsp;X ^nbsp;re lt; o Ï5} o! ^ re ‘ nbsp;nbsp;nbsp;3* Cl |
3- N O 1 quot;1 o re OQ ^ i 2 re • 70 re 1 |
N N o’ re 3* ^ ^ re o 3 S 2: • nbsp;nbsp;nbsp;3* re • nbsp;nbsp;nbsp;7Q re 1 |
crq N re ^nbsp;co re sr ^ S* ^ |s I2. S. CfQ ‘ re re |
S ö re re ^ n. re 0 ^ 7Q 0. 3 re re MM 3 X. ugt;’ • nbsp;nbsp;nbsp;1 |
2 N “* re’nbsp;o. TTnbsp;^ renbsp;lt; -lt; 2 3 . =r re qT |
3* N Si. renbsp;=• TT 7Q ro c/5 3 ° lt; 7Q 3 3 3 O. ngt; re 3 aj • Cunbsp;. lt;Tgt; 3 1 |
1 s- re re — -i • nbsp;nbsp;nbsp;3*nbsp;re • nbsp;nbsp;nbsp;Nnbsp;re 1 |
ü. 0 rê 0 TT = -M C/5 re :2; o* rê 2. • re |
re re rê' 1 N rê* TT re |
a a :Ti 70 N F H rn | |
o |
co |
lO o |
00 |
05 |
i |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
X |
1 |
Cavalerie. |
= 9 |
o |
co |
05 |
to |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
— |
X |
1 |
Artillerie. |
^ « | ||
S |
co |
to |
. ¦ |
N.4 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
X |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
TQ | |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
Remoiile-depót. |
0* re | |||
lO |
co |
Ui |
. |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdieiistrijpaardeii. |
lt; 2 | |
Ui |
05 Ui |
co 05 |
to o |
- |
1 |
-4 |
¦ |
10 |
to |
1 |
MM |
05 |
X |
Totaal. | |
w 00 --4 |
2 to |
lO 05 CO |
to co -4 |
00 45» |
1 |
05 |
1 |
05 45» |
05 to |
05 |
45» |
to |
05 |
Cavalerie. | |
ro ro |
.amp;gt; CJl O) |
to -o |
CO o 05 |
4^ |
1 |
-4 to |
05 -4 |
to |
UI |
X |
CD |
Artillerie. | |||
O 00 |
co 05 |
ro co |
Ui to |
00 4» |
1 |
CO CJl |
1 |
to -4 |
MM |
Z |
1 |
1 |
X co |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
c rê |
o |
5 |
to 05 |
4^ O |
00 |
1 |
to 00 |
1 |
CO CJl |
45» |
KM |
10 |
¦ |
CJl |
Remoiite-clepót. |
2 3 |
w O) |
co |
•O co |
co 00 |
to 00 |
1 |
co |
1 |
co |
UI |
X |
0 |
Officiersclienstrijpaardeii. |
2. | ||
w -J 00 O) |
45» co CJl |
05 o to |
-4 CO co |
to 4» CJl |
1 |
s |
10 cc 45» |
co CO |
4Ui |
.45» |
to |
-4 CO |
Totaal. |
TC | |
co co o |
CJl 00 4^ |
to co |
to co 45» |
00 00 |
1 |
co UI |
1 |
05 0 |
CJl -4 |
45» |
X |
X |
X |
Cavalerie. | |
5 |
4^ |
to o |
to 00 00 |
1 |
“4 CJl |
1 |
O) |
to X |
X |
10 |
CJl |
Ui |
Artillerie. |
-fquot; | |
co -0 |
to |
to |
CJl |
05 CO |
1 |
co CJl |
1 |
to CJl |
1 |
1 |
1 |
45» 05 |
Teein- en mitrailleurpaarden. |
re c/5 | |
è |
to o |
to co |
co 00 |
CO |
1 |
to •»4 |
¦ |
cc cc |
CO |
1 |
to |
CJl |
Remoiite-depót. |
2- | |
‘ co ~ |
co |
05 CJ5 |
co 00 |
to 05 |
1 |
CO |
1 |
co to |
UI |
05 |
X |
Officlersdieiistrijpaardeii. | |||
’é |
4::». CJl |
UI 05 |
o |
to |
i |
X |
to 05 05 |
co co |
X 4» |
X |
0 |
-4 -4 |
Totaal. | ||
— |
V | ||||||||||||||
- |
/ |
/ |
1 |
/ |
1 |
co |
to |
; |
1 |
/ |
1 |
Ij Ca valei ie. | |||
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
agt; |
MM |
to |
1 |
X |
Artillerie. |
c ^ | ||
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. | ||
00 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
»4 |
1 |
MM |
1 |
1 |
1 |
Renioiile-depól. |
lt; |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdietistrijpaardeii. |
re 1 | |||
co -o |
UI |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
5 |
4»i |
to |
to |
1 |
4» |
Totaal. | ||
00 |
M- |
45» |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
Cavalerie. | |
co |
UI |
co |
1 |
1 |
1 |
MM |
1 |
1 |
1 |
1 |
mm |
Artillerie. |
gt; | ||
co |
1 |
to |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
7Q re | |
1 |
1 |
Mi» |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
Retiioiite-depói. |
s | ||
co |
1 |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Officiersdieiistrijpaarden. | ||
to o |
4^ |
45» |
05 |
1 |
1 |
1 |
i |
1 |
1 |
-M |
1 |
X |
Totaal. | ||
-o cc |
UI to |
00 |
to |
1 |
1 |
4^ |
I |
1 |
1 |
MM |
1 |
Cavalerie. | |||
co |
co |
— |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
CJl |
1 |
Artillerie. |
0 | |
o |
00 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
7C *3 re | ||
Ui |
co |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Reiiioiite-depót. |
re re ^ | |
lO |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i |
— |
1 |
1 |
1 |
Officiersdienstrijpaardeii. |
^ 3 |
to -o |
¦o 05 |
co |
CJl |
1 |
1 |
UI |
1 |
— |
1 |
— |
to |
05 |
1 |
'l'otaal. | |
co co |
CJl |
¦o |
to |
1 |
1 |
1 |
1 |
w |
to |
1 |
to |
Cavalerie. | |||
-0 |
co |
quot;Z. |
to o |
to |
1 |
MM |
1 |
1 |
i |
mm |
to |
1 |
Artillerie. |
cr ^ | |
co |
05 |
to |
1 |
to to |
1 |
mm |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Trein- en mitrailleurpaarden. |
Tt lt; |
4^ |
1 |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
- |
1 |
1 |
1 |
1 |
Reiiioiite-depót. |
re 0 |
-o |
CO |
UI |
CJl |
co |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
MM |
i |
1 |
MM |
Officiersdieiisti ijpaardeii. |
^ rê* |
co lO |
to co |
co |
co to |
to co |
1 |
to |
1 |
I |
4:» |
45» |
to |
to |
X |
Tolaai. |
5^
=5
a
c§
252
OJ |
Wapen en hoef- |
Aard en oorzaak van |
Aard der kunstbewerking, | |
= |
iiuniiner |
het lijden, |
Indicatie. | |
(geboortejaar). |
- datum van ontstaan. |
lichaamsdeel, datum. | ||
gt; |
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;vedere behandeling. |
|
Tamme stoeterij.
No. 338 (veulen).
Idem. No. 245nbsp;(veulen).
Officierspaard.
Cavalerie. No. 871 (1908).
Officierspaard.
Empyema antrum High-mori dext., ontstaan na een etterende beenwond.
Ostitis pnrnlenta. Datum van ontstaan ontrekend.
Chronische catarrh sinus frontalis d. op 18—11 zieknbsp;gemeld.
Chronische ca tan h an trnm Highmori snp. et inf. sin.nbsp;8—VII.
Boezemcatari h met eenzijdige neusnitvloeiing, achtergebleven na eennbsp;pneumonie in 1913.
Indicalio
morbi.
Idem.
Idem.
Idem.
Idem.
Trepanatie van den kleinen kaakboezem rechts. 29—111.
Verwijdering van een necrotisch lieenslnk ternbsp;grootte van een halvennbsp;pink, na incisie van hetnbsp;tandvleesch aan de rechternbsp;laag. 28-lV.
Trepanatie voorste deel sinus frontalis d. 25—11.
Trepanatie op de grens der beide boezems.
26—VllI.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Trepanatie voorhoofdsnbsp;boezem en groote kaakboezem 9—VI.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Exstirpatie dorsalenbsp;nensschelpje 28—VI.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Adstringee-rende irrigaties, afsluitingnbsp;Van den sinus door eennbsp;niet jodoforrngaas oni-vvonden kurk.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Nabehandeldnbsp;'liet tinctura jodii.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Irrigaties metnbsp;l“/oo keukenzout oplossing.
Chloralnarcose per rectum en locale anaesthesie; lO dagen irrigaties metnbsp;lauwwarme creolineop-lossing, daarna met finc-ttira jodii.
Staande dier zonder narcose of anaesthesie.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Gewonemethode,over-langsche huidsnede.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Op de gewone wijzenbsp;de neusholte aangeboord;nbsp;Verwijdering van het neus-schelpje in 2 stukken, verder wegkrabben van ziekenbsp;deelen met scherpen lepel.nbsp;Adrenaline. Irrigaties metnbsp;creoline, keukenzout, sulf.nbsp;Cupric., solutio perhydrol.nbsp;Tamponnade.
Gunstig.
Idem.
De uitvloeiing bleef bestaan. Op 6 -4 en 14—4nbsp;de bovenste en onderstenbsp;kaakboezem getrepaneerd.
Gunstig.
Idem.
Hersteld
6-V.
Hersteld
20-V.
Hersteld 18—VI.
Hersteld 15-IX.
Hersteld
1-IX.
L. E. Hinrichs,nbsp;Padalaraiig.
Idem.
J. N. A. C. Scheepens,nbsp;Batavia.
Dr. J. C. Witjens,nbsp;Salatiga.
W. M. P. Pulle,nbsp;Banjoe-Biroe.
252
OJ |
Wapen en hoef- |
Aard en oorzaak van |
Aard der kunstbewerking, | |
= |
iiuniiner |
het lijden, |
Indicatie. | |
(geboortejaar). |
- datum van ontstaan. |
lichaamsdeel, datum. | ||
gt; |
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;vedere behandeling. |
|
Tamme stoeterij.
No. 338 (veulen).
Idem. No. 245nbsp;(veulen).
Officierspaard.
Cavalerie. No. 871 (1908).
Officierspaard.
Empyema antrum High-mori dext., ontstaan na een etterende beenwond.
Ostitis pnrnlenta. Datum van ontstaan ontrekend.
Chronische catarrh sinus frontalis d. op 18—11 zieknbsp;gemeld.
Chronische ca tan h an trnm Highmori snp. et inf. sin.nbsp;8—VII.
Boezemcatari h met eenzijdige neusnitvloeiing, achtergebleven na eennbsp;pneumonie in 1913.
Indicalio
morbi.
Idem.
Idem.
Idem.
Idem.
Trepanatie van den kleinen kaakboezem rechts. 29—111.
Verwijdering van een necrotisch lieenslnk ternbsp;grootte van een halvennbsp;pink, na incisie van hetnbsp;tandvleesch aan de rechternbsp;laag. 28-lV.
Trepanatie voorste deel sinus frontalis d. 25—11.
Trepanatie op de grens der beide boezems.
26—VllI.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Trepanatie voorhoofdsnbsp;boezem en groote kaakboezem 9—VI.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Exstirpatie dorsalenbsp;nensschelpje 28—VI.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Adstringee-rende irrigaties, afsluitingnbsp;Van den sinus door eennbsp;niet jodoforrngaas oni-vvonden kurk.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Nabehandeldnbsp;'liet tinctura jodii.
Gewone methode, zonder anaesthesie. Irrigaties metnbsp;l“/oo keukenzout oplossing.
Chloralnarcose per rectum en locale anaesthesie; lO dagen irrigaties metnbsp;lauwwarme creolineop-lossing, daarna met finc-ttira jodii.
Staande dier zonder narcose of anaesthesie.
1. nbsp;nbsp;nbsp;Gewonemethode,over-langsche huidsnede.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Op de gewone wijzenbsp;de neusholte aangeboord;nbsp;Verwijdering van het neus-schelpje in 2 stukken, verder wegkrabben van ziekenbsp;deelen met scherpen lepel.nbsp;Adrenaline. Irrigaties metnbsp;creoline, keukenzout, sulf.nbsp;Cupric., solutio perhydrol.nbsp;Tamponnade.
Gunstig.
Idem.
De uitvloeiing bleef bestaan. Op 6 -4 en 14—4nbsp;de bovenste en onderstenbsp;kaakboezem getrepaneerd.
Gunstig.
Idem.
Hersteld
6-V.
Hersteld
20-V.
Hersteld 18—VI.
Hersteld 15-IX.
Hersteld
1-IX.
L. E. Hinrichs,nbsp;Padalaraiig.
Idem.
J. N. A. C. Scheepens,nbsp;Batavia.
Dr. J. C. Witjens,nbsp;Salatiga.
W. M. P. Pulle,nbsp;Banjoe-Biroe.
|
ï - = = G£ ~ rji u. S * I’S ¦J lt;gt; r- ^ 5 Op 17-11 gestorvennbsp;aan gastero-enteritis. |
Cw
CC «C a.T3
c.
amp;£ lt;U
lt;U lt;ü
O *0
= lU ro gt;nbsp;gt;
|
ï - = = G£ ~ rji u. S * I’S ¦J lt;gt; r- ^ 5 Op 17-11 gestorvennbsp;aan gastero-enteritis. |
Cw
CC «C a.T3
c.
amp;£ lt;U
lt;U lt;ü
O *0
= lU ro gt;nbsp;gt;
257
— o gt; 21 22 23 24 25 26 27 |
|
28
-ocr page 277-257
— o gt; 21 22 23 24 25 26 27 |
|
28
-ocr page 278-259
lt;u s 3 C O gt; |
Wapen en hoef- nummer (geboortejaar). |
Aard en oorzaak van liet lijden, datum van ontstaan. |
Indicatie. |
Aard der kunstbewerking, lichaamsdeel, datum. |
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;verdere behanding. |
Beloop. |
Afloop, datum vannbsp;hersteld ofnbsp;overlijden. |
Naam van den operateur,nbsp;garnizoen. |
¦ nbsp;nbsp;nbsp;OJ s U nbsp;nbsp;nbsp;«-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S O nbsp;nbsp;nbsp;2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= 1 nbsp;nbsp;nbsp;.ïnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 C nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; c iquot;quot; s = - § - lt;u gt; ^ nbsp;nbsp;nbsp;i-i in: | |
29 |
Cavalerie |
Podotrochlitis s. a. |
Blijvende |
Als voren. s. a. |
Gewone methode. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
Dr.J. C. Wit- |
Zie volgn.28. | |
No. 696 (1907). |
15-VIII. |
kreupelheid. |
17—VIII. |
24-VIII. |
jens, Salatiga | |||||
30 |
Artillerie. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 893 (1904). |
22-X. |
20-XII. |
30-XlI. | |||||||
31 |
Artillerie. |
Neuromata d. et. s. ant. |
Idem. |
Exstirpatie neuromata |
Gewone methode, Esm. |
Links genezing p. p. i, |
Hersteld |
J. N. A. C. |
23-VII-’14 | |
No. 700 (1903). |
bil. geleidelijk ontstaan |
d. et. s. ant. bil. 1 — IV. |
les, geleidingsanaes- |
rechts onvoldoende |
21-V. |
Scheepens, |
op reform ge- | |||
na neurectomie wegens |
thesie, agrafes, verband. |
aaneenkleving van de |
Batavia. |
steld wegens | ||||||
podotrochlitis on |
wondranden. |
partieelerup- | ||||||||
10—1-’12. |
tuur v.d.hoef- | |||||||||
beenbuiger 1. | ||||||||||
32 |
Artillerie. |
Chondritis ossificans s. a. |
Idem. |
Neurectomie nerv. digit. |
Idem. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 689 (1903). |
15 III. |
comm. bil. s. a. |
21—VI. | |||||||
4-IV. |
i0 | |||||||||
33 |
Cavalerie. |
Podotrochlitis d.a. |
Idem. |
Idem. d. a. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Dr. L. J. H. |
Niet volko- | |
No. 665 (1905) |
3—III voor het eerst in |
29-V. |
15—VI. |
Stadhouder, |
men rad uit- | |||||
behandeling. |
Batavia. |
geschreven | ||||||||
(zie volgn. | ||||||||||
36). | ||||||||||
34 |
Artillerie. |
Arthritis et periarthritis |
Idem. |
Neurectomie nerv. tibialis |
Operatie van Bosi. |
Gunstig. |
Hersteld |
Idem. |
12-I-’15 op | |
No. 444 (1992). |
tarsi dext. |
et nerv. peroneus prof. |
Rectaal chloral, ver- |
18--VI hechtingen |
18-VII. |
reform ge- | ||||
7-IV. |
11 VI. |
der chloroform, |
verwijderd. |
steld wegens | ||||||
hechtingen. |
verergering | |||||||||
van de | ||||||||||
arthritis. | ||||||||||
35 |
Artillerie. |
Podotrochlitis |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
Gewone methode. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
W. van der | ||
No. 535 (1902) |
d.a. 9-VI. |
comm, bilat. d.a. 1—VII- |
13-VII. |
Burg, Batavia. | ||||||
36 |
Cavalerie. |
Idem. |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. |
Zie volgn. 33. | |
No. 665 (1905). |
Recidieve. |
comm. med. d.a. 3--V1I- |
Kreupelheid nog niet |
18—VII. |
Op 4-VIII | |||||
1-VII. |
volkomen opgeheven. |
wegens dit | ||||||||
lijden op re- | ||||||||||
form gesteld. | ||||||||||
37 |
Cavalerie. |
Podotrochlitis d. a. |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
Idem. |
Genezing p. p. i. |
Patient is na |
J. van Duim, |
Op 2-l-’15 | |
No. 849 (1904). |
(datum niet vermeld). |
comm, bilat. dext. ant. |
de operatie |
Tjimahi. |
op reform- | |||||
4-VII. |
erger kreu- |
gesteld. | ||||||||
pel, vermoe- | ||||||||||
delijk door | ||||||||||
het neerleg- | ||||||||||
gen. | ||||||||||
38 |
Artillerie. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 179 (1904). |
Idem. |
Idem. |
15-VII. |
259
lt;u s 3 C O gt; |
Wapen en hoef- nummer (geboortejaar). |
Aard en oorzaak van liet lijden, datum van ontstaan. |
Indicatie. |
Aard der kunstbewerking, lichaamsdeel, datum. |
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;verdere behanding. |
Beloop. |
Afloop, datum vannbsp;hersteld ofnbsp;overlijden. |
Naam van den operateur,nbsp;garnizoen. |
¦ nbsp;nbsp;nbsp;OJ s U nbsp;nbsp;nbsp;«-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S O nbsp;nbsp;nbsp;2nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= 1 nbsp;nbsp;nbsp;.ïnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 C nbsp;nbsp;nbsp;^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; c iquot;quot; s = - § - lt;u gt; ^ nbsp;nbsp;nbsp;i-i in: | |
29 |
Cavalerie |
Podotrochlitis s. a. |
Blijvende |
Als voren. s. a. |
Gewone methode. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
Dr.J. C. Wit- |
Zie volgn.28. | |
No. 696 (1907). |
15-VIII. |
kreupelheid. |
17—VIII. |
24-VIII. |
jens, Salatiga | |||||
30 |
Artillerie. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 893 (1904). |
22-X. |
20-XII. |
30-XlI. | |||||||
31 |
Artillerie. |
Neuromata d. et. s. ant. |
Idem. |
Exstirpatie neuromata |
Gewone methode, Esm. |
Links genezing p. p. i, |
Hersteld |
J. N. A. C. |
23-VII-’14 | |
No. 700 (1903). |
bil. geleidelijk ontstaan |
d. et. s. ant. bil. 1 — IV. |
les, geleidingsanaes- |
rechts onvoldoende |
21-V. |
Scheepens, |
op reform ge- | |||
na neurectomie wegens |
thesie, agrafes, verband. |
aaneenkleving van de |
Batavia. |
steld wegens | ||||||
podotrochlitis on |
wondranden. |
partieelerup- | ||||||||
10—1-’12. |
tuur v.d.hoef- | |||||||||
beenbuiger 1. | ||||||||||
32 |
Artillerie. |
Chondritis ossificans s. a. |
Idem. |
Neurectomie nerv. digit. |
Idem. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 689 (1903). |
15 III. |
comm. bil. s. a. |
21—VI. | |||||||
4-IV. |
i0 | |||||||||
33 |
Cavalerie. |
Podotrochlitis d.a. |
Idem. |
Idem. d. a. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Dr. L. J. H. |
Niet volko- | |
No. 665 (1905) |
3—III voor het eerst in |
29-V. |
15—VI. |
Stadhouder, |
men rad uit- | |||||
behandeling. |
Batavia. |
geschreven | ||||||||
(zie volgn. | ||||||||||
36). | ||||||||||
34 |
Artillerie. |
Arthritis et periarthritis |
Idem. |
Neurectomie nerv. tibialis |
Operatie van Bosi. |
Gunstig. |
Hersteld |
Idem. |
12-I-’15 op | |
No. 444 (1992). |
tarsi dext. |
et nerv. peroneus prof. |
Rectaal chloral, ver- |
18--VI hechtingen |
18-VII. |
reform ge- | ||||
7-IV. |
11 VI. |
der chloroform, |
verwijderd. |
steld wegens | ||||||
hechtingen. |
verergering | |||||||||
van de | ||||||||||
arthritis. | ||||||||||
35 |
Artillerie. |
Podotrochlitis |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
Gewone methode. |
Genezing p. p. i. |
Hersteld |
W. van der | ||
No. 535 (1902) |
d.a. 9-VI. |
comm, bilat. d.a. 1—VII- |
13-VII. |
Burg, Batavia. | ||||||
36 |
Cavalerie. |
Idem. |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. |
Zie volgn. 33. | |
No. 665 (1905). |
Recidieve. |
comm. med. d.a. 3--V1I- |
Kreupelheid nog niet |
18—VII. |
Op 4-VIII | |||||
1-VII. |
volkomen opgeheven. |
wegens dit | ||||||||
lijden op re- | ||||||||||
form gesteld. | ||||||||||
37 |
Cavalerie. |
Podotrochlitis d. a. |
Idem. |
Neurectomie nerv. dig- |
Idem. |
Genezing p. p. i. |
Patient is na |
J. van Duim, |
Op 2-l-’15 | |
No. 849 (1904). |
(datum niet vermeld). |
comm, bilat. dext. ant. |
de operatie |
Tjimahi. |
op reform- | |||||
4-VII. |
erger kreu- |
gesteld. | ||||||||
pel, vermoe- | ||||||||||
delijk door | ||||||||||
het neerleg- | ||||||||||
gen. | ||||||||||
38 |
Artillerie. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Idem. |
Hersteld |
Idem. | ||
No. 179 (1904). |
Idem. |
Idem. |
15-VII. |
39
40
41
42
43
44
45
46
Wapen en hoef-numiner (geboortejaar).
Artillerie. No. 66 (1904).
Artillerie. No. 62(1905).
Artillerie. No. 824 (1899).
Artillerie. No. 895 (1903).
Cavalerie. No. 59 (1899).
Artillerie. No. 420 (1907).
Artillerie. No. 820 (1904).
Artillerie. No. 420 (1907).
Aard en oorzaak van het lijden,
datum van ontslaan.
Arthritis et periarthritis chron. art. phal. Ill s. a.nbsp;22—V1I-’13.
Chondritis ossificans sin. et dext. ant.nbsp;11—XII—’13.
Chondritis ossificans s.a. Langzamerhandnbsp;ontstaan.
Artritis et periarthritis art. phal. I s. a. Langzamerhand ontstaan.
Fibroma regio liimbalis, geleidelijk ontstaan.
Fibroma regio dorsalis, geleidelijk ontstaan.
Bursitis fibrosa olecrani sin.
Fibromata regio dorsalis, geleidelijk ontstaan.
Indicatie.
Blijvende
kreupelheid.
Idem.
Idem.
Idem.
Blijvende oorzaak van drukking.
Idem.
Indicatio
morbi.
Blijvende oorzaak van drukking.
Aard der kunstbewerking, lichaamsdeel, datum.
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;verdere behandeling.
Beloop.
Neurectomie nerv. dig. comm. s.a.nbsp;27-VL
Neurectomie nerv. dig. comm, bilat.nbsp;s. et d. ant.
7—VIL
Als voren s.a. 16—IX.
Neurectomie nerv. dig. comm, bilat. s.a.nbsp;30-X.
I
Exstirpatie van den tumor.
11—IV.
Idem.
10 c. M. van de wervelkolom.
25—IV.
Incisie tumor, excisie fibreus weefsel,nbsp;olecranon sin.
20—IV.
Exstirpatie van de tumoren regio dorsalis.nbsp;24—X.
Gewone methode.
Idem.
Gewone methode, draadhechting.
idem.
Locale anaesthesie. Verwijdering langs scherpen weg, agrafes.
Ovale huidsnede, anaes-•hesie volgens Schleich, agrafes, hechting.
Overlangsche huidsnede, aOpellen fibreus weefsel,nbsp;anaesthesie volgensnbsp;Schleich, agrafes ennbsp;draadhechting.
Ovale huidsneden, anaesthesie volgensnbsp;schleich agrafes,hechting.
Genezing p. p. i.
Idem.
Idem.
Idem.
Genezing p- p. i.
Idem.
Idem.
Idem.
Afloop, datum vannbsp;herstel ofnbsp;overlijden. |
Naam van dennbsp;operateur,nbsp;garnizoen. |
Hersteld |
W. M. P. |
20-VIL |
Pnlle, Banjoe Biroe. |
Hersteld |
Idem. |
25—VII. | |
Hersteld |
Idem. |
2—X. | |
Hersteld |
Idem. |
16-XL |
Hersteld |
Dr. |. C. |
Op 15—VII |
21—IV. |
Witjens, |
op* reform |
Salatiga. |
gesteld we | |
gens debi- | ||
Hersteld |
W. H. P. |
lilas. |
27—V. |
Pulle, Banjoe Biroe. | |
Hersteld |
Idem. | |
12—V. | ||
Hersteld |
Idem. | |
7—XL |
Raties. | |||||||||||||||||||
|
Op3—II—’15 wegens ditnbsp;lijden afgemaakt. |
47
-ocr page 281-39
40
41
42
43
44
45
46
Wapen en hoef-numiner (geboortejaar).
Artillerie. No. 66 (1904).
Artillerie. No. 62(1905).
Artillerie. No. 824 (1899).
Artillerie. No. 895 (1903).
Cavalerie. No. 59 (1899).
Artillerie. No. 420 (1907).
Artillerie. No. 820 (1904).
Artillerie. No. 420 (1907).
Aard en oorzaak van het lijden,
datum van ontslaan.
Arthritis et periarthritis chron. art. phal. Ill s. a.nbsp;22—V1I-’13.
Chondritis ossificans sin. et dext. ant.nbsp;11—XII—’13.
Chondritis ossificans s.a. Langzamerhandnbsp;ontstaan.
Artritis et periarthritis art. phal. I s. a. Langzamerhand ontstaan.
Fibroma regio liimbalis, geleidelijk ontstaan.
Fibroma regio dorsalis, geleidelijk ontstaan.
Bursitis fibrosa olecrani sin.
Fibromata regio dorsalis, geleidelijk ontstaan.
Indicatie.
Blijvende
kreupelheid.
Idem.
Idem.
Idem.
Blijvende oorzaak van drukking.
Idem.
Indicatio
morbi.
Blijvende oorzaak van drukking.
Aard der kunstbewerking, lichaamsdeel, datum.
Methode gevolgd, bijzondere opmerkingen,nbsp;verdere behandeling.
Beloop.
Neurectomie nerv. dig. comm. s.a.nbsp;27-VL
Neurectomie nerv. dig. comm, bilat.nbsp;s. et d. ant.
7—VIL
Als voren s.a. 16—IX.
Neurectomie nerv. dig. comm, bilat. s.a.nbsp;30-X.
I
Exstirpatie van den tumor.
11—IV.
Idem.
10 c. M. van de wervelkolom.
25—IV.
Incisie tumor, excisie fibreus weefsel,nbsp;olecranon sin.
20—IV.
Exstirpatie van de tumoren regio dorsalis.nbsp;24—X.
Gewone methode.
Idem.
Gewone methode, draadhechting.
idem.
Locale anaesthesie. Verwijdering langs scherpen weg, agrafes.
Ovale huidsnede, anaes-•hesie volgens Schleich, agrafes, hechting.
Overlangsche huidsnede, aOpellen fibreus weefsel,nbsp;anaesthesie volgensnbsp;Schleich, agrafes ennbsp;draadhechting.
Ovale huidsneden, anaesthesie volgensnbsp;schleich agrafes,hechting.
Genezing p. p. i.
Idem.
Idem.
Idem.
Genezing p- p. i.
Idem.
Idem.
Idem.
Afloop, datum vannbsp;herstel ofnbsp;overlijden. |
Naam van dennbsp;operateur,nbsp;garnizoen. |
Hersteld |
W. M. P. |
20-VIL |
Pnlle, Banjoe Biroe. |
Hersteld |
Idem. |
25—VII. | |
Hersteld |
Idem. |
2—X. | |
Hersteld |
Idem. |
16-XL |
Hersteld |
Dr. |. C. |
Op 15—VII |
21—IV. |
Witjens, |
op* reform |
Salatiga. |
gesteld we | |
gens debi- | ||
Hersteld |
W. H. P. |
lilas. |
27—V. |
Pulle, Banjoe Biroe. | |
Hersteld |
Idem. | |
12—V. | ||
Hersteld |
Idem. | |
7—XL |
Raties. | |||||||||||||||||||
|
Op3—II—’15 wegens ditnbsp;lijden afgemaakt. |
47
-ocr page 282-
|
|
|
|
DOOR
Onder kruising verstaat men liet laten paren van dieren van verschillende rassen met de bedoeling de goede eigenschappen van een bepaald ras in het eigen ras over tenbsp;brengen. Het is een methode van fokken, die vlugger totnbsp;verbetering leidt dan de reinteelt, doch niet zulke zekerenbsp;resultaten geeft. Men mag er dan ook alleen toe overgaan,nbsp;wanneer in eigen ras geen voldoend aantal dieren meernbsp;aanwezig zijn met de gewenschte eigenschappen. Vooralnbsp;wanneer de te vermengen rassen afkomstig zijn uit streken,nbsp;die, wat klimaat, bodem, voeding en verpleging betreft,nbsp;weinig niteenloopen, zullen de kansen op een goed resultaatnbsp;stijgen. Als het vreemde ras bovendien nog uitmunt doornbsp;constantheid, dan zijn de voorwaarden aanwezig om vannbsp;de kruising veel succes en weinig tegenvallers te verwachten.
Van het doel, dat men zich vooistelt te bereiken, hangt het af, hoeveel generaties de kruising moet worden voortgezet.nbsp;Verlangt men bijv. een rund met meer massa, dat voornbsp;trekdiensten beter geschikt is, dan wordt met de producten dernbsp;1ste generatie dikwijls reeds veel bereikt. Hoeveel halfbloedsnbsp;van Bengaalsche stieren met Javaansche koeien worden er nietnbsp;gebezigd als trekdier voor de zware transportkarren opnbsp;geaccidenteerde terreinen? Is het daarentegen de bedoelingnbsp;het eigen ras er geleidelijk uit te fokken door geregeldennbsp;aanvoer van stieren uit het vreemde ras, dan spreekt mennbsp;van veredelingskruising. Deze methode van fokken wordt
-ocr page 285-265
loegepast ui de Preaiiger-Regentscliappeii en Padaiigsclie Bovenlanden. Respectievelijk sedert 1896 en ’98 wordtnbsp;in deze gewesten gekruist met Sandelliouthengsten. Weliswaarnbsp;wordt thans in de Preanger gebruik gemaakt van enkelenbsp;Australische hengsten met veel bloed en eenige halfbloed-Arabieren, de overheerschende richting is nog steeds kruisennbsp;met Sandelhouts, zoodat thans de 4de generatie bereikt kannbsp;zijn. Mijns inziens was het in alle opzichten verantwoordnbsp;geweest om na de 4de of 3de generatie met kruisingsproducten onderling door te fokken, indien maar steeds voornbsp;de hengsten hooge eischen gesteld waren aan beenen ennbsp;gangen. Een feit is het namelijk, dat door de voortgezettenbsp;kruising met Sandelhouts zooveel paarden in genoemdenbsp;gewesten worden aangetroffen met te fijne beenen.
In den regel dus wordt met kruising beoogd het creëeren van een nieuw ras. Na de 3de of 4de generatie,nbsp;zoodra n. 1. voldoende constantheid is bereikt, wordt metnbsp;de kruisingsproducten onderling doorgefokt. Het nieuwenbsp;ras staat dan tusschen de beide gebezigde rassen in.
Wat nog maar al te veel wordt toegepast, is de z. g. wilde kruising, een vermenging van rassen zonder bepaaldnbsp;systeem. Het gevolg van deze verkeerde wijze van fokkennbsp;is meestal, dat van het oorspronkelijk ras weinig of nietsnbsp;overblijft, terwijl de verkregen resultaten zeer twijfelachtignbsp;zijn. Hoevele melkveestapels zijn in Indië op deze wijzenbsp;al niet geruïneerd? In plaats van een stier te gebruikennbsp;van bekend goede afstamming, laat men dikwijls de bestenbsp;melkkoeien paren met den eersten den besten grobakstiernbsp;of wel een, waarop van kop tot staart de degeneratie te lezennbsp;staat. Als er maar een kalf geboren is, dan geeft de koe welnbsp;weer melk, verder wordt er over deze aangelegenheid veelalnbsp;niet gedacht.
Nadat gebleken was, dat op Java met teelt in eigen ras (reinteelt) in de meeste streken niet meer het doel konnbsp;bereikt worden, dat men zich voorstelde, n.1. verbetering
-ocr page 286-266
vail den rundveestapel wat kwaliteit en kwantiteit betreft, werd besloten in meerdere gewesten een andere fokmetliodenbsp;te volgen, n.1. kruising. Alvorens hiertoe over te gaan wasnbsp;het zaak na te gaan, welk ras aangewezen zou worden omnbsp;de zoo gewenschte verbetering aan te brengen. Het lagnbsp;voor de hand, dat het oog viel op den zebn, waarvan reedsnbsp;veel kruisingsproducten met het Javaansche rund, speciaalnbsp;voor zware transportdiensten, gebezigd werden en als zoodanig uitstekend voldeden. Bovendien was bekend, dat hetnbsp;van uit Britsch-Indië geïmporteerde Bengaalsche rund zichnbsp;vooral in de warme kuststreken lasziiiver voortteelt, welnbsp;een bewijs, dat daar klimaat, bodem en voedsel vrijwel evennbsp;gunstig zijn voor deze dieren als in hun geboorteland. Opnbsp;de drie hoofdplaatseii van Java werden n.1. destijds geregeldnbsp;venduties gehouden van Bengaalsch melkvee, bekend ondernbsp;den naam van Madrasvee, naar de plaats van inscheping.nbsp;Meerdere malen was evenwel met dit geïmporteerde veenbsp;veepest binnengsleept, zoodat in 1897 de invoer in Neder-landsche-Indië van regeeringswege verboden werd. Tiennbsp;jaar later in 1907 werd de eerste bezending Bengaalschenbsp;dekstieren van regeeringswege in Britsch-Indië aangekocht.nbsp;Na op verschillende plaatsen informaties ingewonnen tenbsp;hebben werd besloten tot den aankoop van Mysorestieren.nbsp;Ongeveer een 300 stuks werden op Java geïmporteerd.nbsp;Alhoewel de Mysore’s als trek-en draagdier in Britsch-Indiënbsp;verbazend veel gepresteerd hebben, vielen deze dieren overnbsp;het algemeen bij de bevolking niet in den smaak. Als mennbsp;leest wat Gunn, Superinteirdent Indian Civil Veterinary Dept.nbsp;Madras, in zijn „Cattle of Southern India, 1909” over dit veenbsp;schrijft, dan laat het ook geen twijfel over of dit type vannbsp;zebu beschikt over zeer veel goede eigenschappen. En waarnbsp;voor Java gevraagd werd als rasverbeteraar een rund metnbsp;groote trekkracht en veel Ausdauer, daar laat het zichnbsp;verklaren, dat op dit type de keuze viel, temeer omdat hetnbsp;blijkbaar iii voldoende hoeveelheid raszuiver aanwezig was.
-ocr page 287-267
Er was echter niet voldoende rekening geliouden met de massa. Een groot percentage dezer stieren was beslist tenbsp;licht en de afstammelingen zijn daar om Ie bewijzen, datnbsp;uitsluitend de Mysore stieren met voldoende taille en massanbsp;aan de verwachtingen hebben beantwoord. Daarbij komtnbsp;nog, dat het een laatrijp ras is, van een oeconomischnbsp;standpunt dus niet te prefereeren. Er waren er onder metnbsp;een hoogte van 1.40 M, en boistonivang van 1.99 M. en dienbsp;hebben wel degelijk een zeer gunstigen invloed uitgeoefend.
In de regentschappen Keboemen en Karang-anjar, waarvoor ik respectievelijk 3 en 7 van de allerbeste Mysorestierennbsp;dezer bezending mocht uitkiezen, zijn de resultaten goednbsp;geweest. Dit kan niet gezegd worden van de afdeelingennbsp;Salatiga en Kendal der residentie Semarang, waar ± 250nbsp;dezer stieren werden gestationneerd. Een onaangenamenbsp;eigenschap van den Mysore is zeer zeker zijn wildheid.nbsp;De verzorgers hadden een heilige vrees voor de langenbsp;puntige horens, waarmede een enkele hunner op mindernbsp;prettige wijze kennis maakte. Het gevolg hiervan was, datnbsp;vele dekstieren rustig op stal werden gelaten, in plaats vannbsp;dagelijks met de koeien eenige uren te worden geweid.nbsp;In de jaren 1909,’10 en ’11, ’13 en ’14 werd door verschillendenbsp;commissies zoowel mannelijk als vrouwelijk fokmateriaalnbsp;in Britscli-Indië aangekocht, doch uitsluitend van typen metnbsp;veel massa en goede eigenschappen als trekdier. In hoofdzaaknbsp;werd het fokmateriaal betrokken uit de districten Gunturnbsp;en Nellore ten noorden van Madras, behoorende tot de Madrasnbsp;Presidency en bekend om de jaarlijksche markten en tentoonstellingen van raszuiver Ongole-vee, een groot slag rundnbsp;met korte horens, flink onwikkeld cossum, minder langennbsp;kop dan het Mysore, de klauwen echter niet zoo soliede ennbsp;minder vlug ter been dan laatstgenoemd rund, doch veelnbsp;meer precoos. Op driejarigen leeftijd geven de koeiennbsp;5a7 Liter melk. Dit rund is al van jaren herwaarts geïmporteerdnbsp;op Java als melkrund, terwijl de stieren en kruisingsproducten
-ocr page 288-ervan met Javaansclie koeien zeer gezocht zijn als trekvee.
Hoogte stieren 1,45—1,52 M., boistonivang 1,85—2Meter. Eene kleinere lioeveelheid fokmateriaal werd aangekocht innbsp;de Punjab, dus meer noordelijk in de richting van lietnbsp;Hymalajagebergte, n.1. het Hissarvee, eveneens een grootnbsp;slag rund, dat als trek- en ploegvee bijzonder hoog staatnbsp;aangeschreven. Het varieert in hoogte van 1,40—1,50 Meternbsp;en heeft een borstomvang van 1,80—2 Meter. Als melkveenbsp;is het ook zeer gewild, de koeien geven van 6—12 Liter melk.nbsp;Ten slotte werd nog geïmporteerd Qujratvee, dat wat kleinernbsp;is dan het Hissar, doch er overigens in lichaamsbouw veelnbsp;mede overeenkomt.
Wat alle typen van Bengaalsch vee met elkaar gemeen hebben, is dat ze een groot overervingsvermogen bezitten,nbsp;zoodat onder de kruisingsproducten vaak reeds in denbsp;1ste generatie dieren worden aangetroffen, die het vaderdiernbsp;in bouw nabijkomen.
Intusschen werd in enkele streken van Java speciaal de Tengger en de afdeeling Malang der residentie Pasoeroeannbsp;door de bevolking ook al jaren gekruist met Australischenbsp;en Hollandsche stieren afkomstig uit melkveestapels vannbsp;Soerabaja, Pasoeroean en Malang of wel van cultuuronder-nemingen in de bergstreken. De bedoeling, die hierbij voorzat,nbsp;was het fokken van een zwaar trekrund, hetgeen ook vrijwelnbsp;gelukt is. In meerdere of mindere mate vindt het kruisennbsp;met de laatsgenoemde rassen over geheel Java verspreidnbsp;plaats. Het spreekt vanzelf, dat deze zich het best houdennbsp;in hoogere streken, waar het klimaat minder warm isnbsp;en vaak nog geschikte weigronden worden aangetroffen,nbsp;zooals in de .Preanger-Regentschappen vooral het geval is.nbsp;Er worden in de bergstreken der afdeelingen Bandoeng,nbsp;Garoet, Magelang, Wonosobo, Salatiga, Malang en Pasoeroeannbsp;tusschen de 1500 en 4000 voet zeer goede veebeslagennbsp;aangetroffen van Australisch en Hollandsch ras, uitsluitendnbsp;bestemd voor de melkproductie.
-ocr page 289-2. Bezette vaars, 2^2 jQor, Ongole-Javaansch 2de generatie.
Uit het voorafgaande moge blijken, dat in Nederlandscli-Indië, waar de veestapel voornamelijk in dienst van den landbouw en het transport staat, allereerst het doel gerichtnbsp;behoort te zijn op het fokken van een veetype, dat aannbsp;krachtigen lichaamsbouw veel massa paart, niet te hoogenbsp;eischen aan de voeding stelt en voldoende weerstandsver-^nbsp;mogen bezit tegen klimatologische invloeden en ziekteverwekkende oorzaken.
De keuze van het ras, dat tot kruising met het inlandsche moet dienen, zal voornamelijk van het klimaat afhangen.nbsp;In verband hiermede zullen er twee fokrichtingen gevolgdnbsp;dienen te worden.
Voor het warme klimaat in de vlakte is kruising met Ongole ras en in de bergstreken met Australisch dan welnbsp;Hollandsch ras aangewezen. Het einddoel van deze kruisingnbsp;moet zijn een ras te vormen met een zeker percentage vannbsp;het inlandsche bloed en voldoende constantheid om er innbsp;door te kunnen fokken.
Nu zijn er al bepaalde centra, waar zoolang gekruist is, dat met de progenituur van de 3de en 4de generatie kannbsp;worden doorgefokt. Dit is bijv. het geval in de Tenger,nbsp;Kendal, Lassem, Salatiga, Zuid-Kedoe en Bandjarnegaranbsp;(Banjoemas).
Van groot belang is het voor deze streken om dit fok-materiaal vast te leggen, hetgeen mijns inziens het best bereikt kan worden door aan bepaalde desa’s, die bekendnbsp;staan om goede verzorging van het vee, voor zoover nietnbsp;reeds aanwezig, een kern van superieur vrouwelijk vee tenbsp;verstrekken, die geregistreerd wordt, benevens een stier metnbsp;bekend goede overerving. Thans komt het nog te veel voor,nbsp;dat beste fokkoeien gedekt worden door een stier vannbsp;twijfelachtig overervingsvermogen, waarvan gevolg is, datnbsp;de progenituur dikwijls tegenvalt.
Waar de 3de generatie door kruising met Bengaalsche stieren nog niet bereikt is, kan met succes in die richting
-ocr page 292-270
gestuurd worden door verstrekking van vrouwelijk materiaal 2de generatie met een volbloedstier. Bij kruising echternbsp;met Australiërs en Hollanders is het noodig één generatienbsp;verder te gaan, omdat deze rassen veel meer in eigenschappen afwijken van het Javaansche rund dan liet Bengaalsche.nbsp;Het voordeel is evenwel, dat door laatstgenoemde kruisingnbsp;een rund verkregen wordt met grootere vleesch- en melkproductie. Zoo zijn er in de Tenger door de bevolking koeien gefokt met een melkproductie van 8 a 10nbsp;Liter, terwijl het Javaansche rund niet meer dan 3 Liternbsp;produceert.
In de afdeeling Salatiga, waar in 1905 een tiental Shorthorn- en Herefordstieren werden geïmporteerd, zijn doornbsp;eigenaars van melkerijen verscheidene gekruiste vaarzennbsp;van de bevolking opgekocht, die met voordeel in hetnbsp;melkbedrijf worden gebruikt. Vooral nu de invoer vannbsp;vee uit Australië wegens het voorkomen van longziekte aldaarnbsp;verboden is, dient er naar gestreefd te worden, dat Neder-landsch-Indië voor de toekomst in zijn eigen behoeftenbsp;aan melkvee voorziet. Het spreekt vanzelf, dat de eigenaarsnbsp;van geselecteerde vaarzen en koeien, zoowel als zij, dienbsp;vrouwelijk fokmateriaal als renteloos voorschot ontvangen,nbsp;verplicht zijn hunne dieren bij den door den gouvernements-veearts aan te wijzen dekstier te laten dekken. De afbetalingnbsp;van het fokmateriaal behoort dan te geschieden met denbsp;progenituur, waarmede de bevolking althans in deze afdeelingnbsp;accoord gaat en vermoedelijk in alle gewesten op Java, omnbsp;reden deze wijze van doen zich geheel aanpast aan denbsp;Javaansche desahuishouding. Door levering aan het gouvernement van een goedgekeurde tweejarige vaars is hetmoeder-dier betaald, terwijl de goedgekeurde tweejarige stierennbsp;zullen getaxeerd worden naar gelang van de kwaliteit opnbsp;een waarde van ƒ 150.— in maximum. Bedragen boven denbsp;ƒ 100.— worden op de desabank gedeponeerd, totdat eennbsp;som van ƒ 150.— bijeengebracht is, waarvoor een dekstier
-ocr page 293-3. Bezette vaars, 2^12 jaar, Shorthorn-Javaansch 3de generatie.
4. Bezette vaars, 31/2 jaar, Heresford-Javaansch 3de generatie.
wordt aangekocht, zoodra de oude is afgekeurd. Deze blijft dan het eigendom der veebezitters, van wier geld het diernbsp;is aangekocht.
Op deze wijze is het aaiischaffeii van superieure stieren eveneens verzekerd zonder bemoeienis van liet gouvernement,nbsp;welke richting het ten slotte toch uit moet en komen wenbsp;geleidelijk tot liet oprichten van fokvereenigiiigen, die zichnbsp;ten doel stellen het fokken van nieuwe rassen respectievelijknbsp;met 87'/2“/o Bengaalsch en 12'/2 quot;/o Javaaiisch en met 93^/4nbsp;®/o Australisch en 6‘/4‘’/o Javaansch bloed, welke beide voldoende constantheid zullen bezitten om er in de goede fokquot;nbsp;lijnen mee door te fokken en van de beste afstammelingennbsp;een stamboek aan te leggen.
Aan Dr. Witjens, die zoo vriendelijk was de fotografische opnamen te doen, betuig ik hier gaarne mijn dank.
Salatiga, April 1915.
-ocr page 296-DOOR
Dr. H. ’t HOEN.
Mef veel belangstelling nam ik kennis van dit artikel in de voorlaatste aflevering van deze „Bladen” van de handnbsp;van Dr. B. Vrijburg. Omtrent enkele zaken met schrijver vannbsp;meening verschillende, zal ik hieronder in het kort mijnnbsp;standpunt nader uiteenzetten.
Op bladz. 26 en 27 wordt medegedeeld, dat de bezwaren, die de. bevolking tegen de castratie opwerpt, niet uit denbsp;lucht zijn gegrepen. De klacht is — ,,de dieren zijn gecastreerdnbsp;minder waard”— en dit is waar. En verder, door de castratienbsp;krijgt het individu meer het vrouwelijk type, het verliestnbsp;aan massa, aan kracht en aan energie. Mijns inziens is ditnbsp;niet in alle opzichten juist.
Wel kan ik aannemen, dat op l'/2 a 2-jarigen leeftijd gecastreerde dieren op 3 a 4-jarigen ouderdom voor dennbsp;grobag minder waard zijn dan evenoude stieren, daar denbsp;laatste meer energie bezitten. Bij het vergelijken der waardennbsp;van runderen, komt men echter tot verkeerde conclusies,nbsp;indien grobagstieren, waaronder de beste, vergeleken wordennbsp;met castraten, steeds voortkomende uit minderwaardige stieren.
De castratie wordt sedert jaren in Indië toegepast als noodzakelijk middel tot verbetering van den rundveestapel.nbsp;Na selectie worden de inferieure stieren middels dezenbsp;kunstbewerking van de voortteling uitgesloten. Een geringnbsp;percentage slechts komt tot nog toe in aanmerking als trekdiernbsp;voor den grobag, een ander gedeelte wordt gebruikt voornbsp;den veldarbeid, het meerendeel echter is voorloopig bestemdnbsp;voor de slachtbank, zoodat het eene zeldzaamheid is, alsnbsp;men ossen boven den leeftijd van 4 jaar in de desa aantreft.
1 ::
-ocr page 297-273
Ell juist op den leeftijd van 3 è 4 jaar is de os meer waard dan de minderwaardige stier, waaruit hij is ontstaan, waardnbsp;zou zijn, om reden eerstgenoemde het dan in licliaams-gewicht wint. Ongetwijfeld neemt de os geleidelijk hetnbsp;vronwelijk type aan, daartegenover staat, dat bij hem allenbsp;lange beenderen meer uitgroeien en het bekken in breedtenbsp;toeneemt, zoodat er meer gelegenheid bestaat voorvleesch-en vetaanzetting, hetgeen ook werkelijk plaats vindt, wijlnbsp;de dieren na het verdwijnen van de geslachtsdrift rustigernbsp;blijven en opvallend snel in voedingstoestand vooruitgaan.
In 1906 werden door mij met den regent van Karanganjar wegingen verricht van stieren en castraten. Daartoe werdnbsp;een 6-tal stieren uitgekozen van 2 a 2'/2 i^^'' e» ongeveernbsp;hetzelfde lichaamsgewicht en de helft daarvan gecastreerd.nbsp;Wekelijks werden alle dieren gewogen, waarbij bleek, dat denbsp;castraten het gedurende de eerste 4 a 6 weken in lichaamsgewicht aflegden tegen de stieren, na ongeveer 3 maandennbsp;gelijk waren en het daarna blijvend wonnen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Wanneer de castratie op dezen leeftijd geschiedt en men houdt de ossen aan tot 6 jaar en langer, dan zal hetnbsp;lichaamsgewicht wellicht ten gunste van de stieren keeren,nbsp;doch het is niet oeconomisch de ossen zoolang aan te houdennbsp;en in de praktijk gebeurt het ook niet. Integendeel, denbsp;bevolking verkoopt ze over het algemeen nog te jong, zoodatnbsp;er nog steeds niet het grootst mogelijke voordeel van getrokkennbsp;wordt. Dit is evenwel te wijten aan verschillende factoren,nbsp;die den veehandel beheerschen en niet in het belang zijnnbsp;van de bevolking.
Wordt gecastreerd op 4-jarigen leeftijd, zooals tot voor eenige jaren op het eiland Bali gebruikelijk was en dannbsp;liefst van de mooiste stieren om toch maar flinke slachtosseunbsp;te krijgen, dan ziet men, dat de volwassen os wel degelijknbsp;zwaarder wordt dan de volwassen stier tengevolge dernbsp;grootere vleesch-en vetaanzetting. De Balineesche ossennbsp;op de tentoonstelling van 1909 te Singaradj,a met maten van
-ocr page 298-274
1,47 Meter schoftlioogte en ruim 2 M. borstomvaiig kunnen hiertoe als voorbeeld dienen.
Hetgeen op bladz. 30 en 31 over den verkoop van fokmateriaal op de tentoonstelling te Salatiga vermeld wordt,nbsp;vereischt nadere aanvulling. Ik woonde deze tentoonstellingnbsp;bij en meende te moeten protesteeren tegen den verkoopnbsp;van raszuiver Ongole-vee, dat voor de residenties Kedoe,nbsp;Pekalongau en Rembang werd aangekocht. Van regeerings-wege is in 1909 en ’11 dit vee aan de bevolking der afdeelingnbsp;Salatiga verstrekt in den vorm van renteloos voorschot omnbsp;er den eigen veestapel mede te verbeteren. Zoolang in dezenbsp;afdeeling zelf nog groote behoefte bestaat aan dit fokmateriaal,nbsp;vond ik het niet in het belang van de bevolking, datnbsp;raszuivere nakomelingen ervan naar elders werden verkocht.nbsp;Tegen den verkoop van het beste fokmateriaal naarnbsp;Zuid-Afrika en Brazilië, al maken de hooge prijzen dit ooknbsp;zeer verleidelijk, moet in Holland nog zoo dikwijls gewaarschuwd worden en daar beschikt men over zooveel meernbsp;goed materiaal. Zoolang dus een bepaalde streek, waar denbsp;verbetering van den rundveestapel wordt ter hand genomen,nbsp;nog niet beschikt over een voldoend groote kern van bestnbsp;fokmateriaal, is het mijns inziens niet verantwoord dennbsp;verkoop ervan in de hand te werken. Uit de mededeelingnbsp;van Dr. VRIJBURG zou de lezer den induik kunnen krijgen,nbsp;dat er uitsluitend halfbloedstieren verkocht zijn en daarovernbsp;is, voor zoover mij bekend, niemand gevallen. Overigensnbsp;ben ik het er geheel mede eens, dat de veehandel in geennbsp;enkel opzicht bemoeilijkt mag worden.
-ocr page 299-DOOR
Dr. H. J. van der SCHROEFF.
Na2 CO3 in de veterinaire praktijk.
Na2 CO3 bij pododermatitis snperficialis en paren-chymatosa.
Aanleiding tot het gebruik van natriumcarbonaat bij voorkomende gevallen van pododermatitis gaven mij de resultaten, gezien bij de behandeling van het paronychia bij menschennbsp;met dit praeparaat.
Deze phlegmoneuse ontsteking is eene pijnlijke en hardnekkige; ook na verwijdering van den nagel blijft zelfs bij antiseptische en Priessnitz-behandeling eene behoorlijkenbsp;demarcatie en granulatie dikwerf nog lang uit.
Schrijver dezes ondervond de bezwaren van dit paronychia aan den lijve; alhoewel eene antiseptische behandeling,nbsp;gepaard met rust, serieus toegepast werd, de nagel van dennbsp;teen eerst gedeeltelijk, later geheel verwijderd en het ulce-reerende weefsel zooveel mogelijk weggesneden werd, tradnbsp;nog geen verandering ten gunste op. De wond bleef ulce-reerend en uiterst gevoelig.
Ten slotte adviseerde de medicus het dagelijks aanwenden van voetbaden met 2'’/o heete sodaoplossing. Prikkeldennbsp;de sublimaatverbanden het overgevoelige weefsel, de heetenbsp;sodabaden veroorzaakten niet de minste pijn. Na enkelenbsp;dagen van behandeling trad demarcatie op, gevolgd doornbsp;snelle heeling.
Van Naa CO3 is voldoende bekend, dat in koude oplossingen de antiseptische werking zwak is, sterk daarentegen in heete oplossingen, zóó zelfs, dat miltvuursporen bij eenenbsp;temperatuur van 80°C reeds na 10 min. gedood zijn.
-ocr page 300-276
Eeiie eigeiiaardiglieid van de lieete sodaoplossing is, dat zij op liet zieke, uiterst gevoelige weefsel pijnstillend werkt,nbsp;lietgeeii van sublimaat-en meerdere andere antiseplisclienbsp;oplossingen zeker niet gezegd kan worden.
Zoo dikwerf wordt in de therapie gebruik gemaakt van chemisch zeer gecompliceerde stoffen, die in vele gevallennbsp;alleen hef voordeel van een niooien naam hebben, maar wiernbsp;therapeutische uitwerking nog van twijfelachtige waarde is.
Na2 CO3 heeft naast zijn doeltreffende werking het voordeel van goedkoop te zijn en gemakkelijk voor een ieder verkrijgbaar.
Juist in onze Indische veterinaire praktijk zijn deze laatste eigenschappen van dringende noodzakelijkheid, waar mennbsp;niet alleen staat voor behandeling van dieren aan welge-stelden behoorend, doch men ook aan den desaman hulpnbsp;te verleenen en voorschriften te geven heeft.
Zij, die met den gedachtengang van dezen laatsten bekend zijn, weten dat het voorschrijven van dure geneesmiddelennbsp;geen nut heeft, daar ze toch niet aangeschaft zullennbsp;worden. Meestal heeft de man het geld niet of als hij hetnbsp;heeft, vindt hij het zonde zooveel geld voor obat te betalennbsp;en stumpert dan maar weer door met de middelen hemnbsp;door den doekoen of den oudere in ondervinding aangeraden.
Waar nu bij paronychia met heete 2% Naj CO3 oplossingen zulke gunstige resultaten verkregen werden, lag het voorde hand ook bij pododermatitis superficialis ofparen-chymatosa dit middel te beproeven.
Verloopt de superficieele ontsteking van de hoefle-derhuid in korten tijd meestal gunstig, bij nageltred en ook bij zoolkneuzingen kunnen zich parenchymateuse aandoeningen ontwikkelen, die een hardnekkig karakter dragennbsp;en gedurende weken aan eene desinfecteerende behandelingnbsp;weerstand bieden. In dergelijke gevallen blijken heete hoef-baden van 2% Naa CO3 oplossing eveneens gunstige resultatennbsp;op te leveren.
-ocr page 301-277
De paarden reageereii niet op de inwerking van de soda op liet ontstoken zenuwrijke weefsel, de pijnlijkheid neemtnbsp;af, de suppuratie vermindert en genezing volgt weldra.
Na2 CO3 in de verloskunde.
a. bij retentio seciindinarum.
Retentio seciindinarum is een veelvuldig voorkomende kwaal op melkstallen. De behandeling van de runderennbsp;eischt een dubbele zorg. Vooreerst diene men er op tenbsp;letten, dat bij manuale verwijdering der placentae foetalis vannbsp;de cotyledonen zoo min mogelijk bloeding optreedt, ten eindenbsp;septische metritis te voorkomen.
Resten van placentae, die in ontbinding overgaan, blijven ook na minitieuse verwijdering van de nageboorte altijdnbsp;over en het gevaar voor infectie is bij open bloedvatennbsp;groot.
Een 2de punt van belang is de zorg, dat de koe ook voor de toekomst als fokdier behouden blijve en niet als gevolgnbsp;van endometritis steriliteit achter blijve.
Algemeene regelen voor eene juiste behandeling van de retentio secundinarum zijn niet te geven, het locaal onderzoeknbsp;geeft eerst aanwijzing, hoe te handelen.
Het gebruik van extractum secalis, ten einde uteiuscon-tracties op te wekken, door diverse handboeken voorgeschreven, bracht mij nooit eenig succes. Gaat de nageboorte na toediening van dit geneesmiddel na eenige dagen vannbsp;zelf af, dan heeft men daarin nog geen argument voor denbsp;deugdelijke werking. Immers hoe dikwijls gebeurt het niet,nbsp;dat de nageboorte in den fundus slechts door een knik vaiinbsp;de baarmoeder vastgehouden wordt en door zijn gewicht,nbsp;gepaard met de geleidelijke inkrimping van de musculatuur,nbsp;in eenige dagen van zelf loslaat. Het gebrek aan uteruscontracties moge gedurende eenige dagen tot retentio secundinarum aanleiding geven, het involutieproces van dennbsp;uterus, dat zich in verkleining van dat orgaan door inkrimping
-ocr page 302-278
van de musculatiuir, gepaard met teruggang der cotyledonen, uit, zal geleidelijkerwijze van zelf de vruchtvliezen, die nu alsnbsp;corpus aliênuni fungeeren en door hun gewicht medewerkennbsp;om uitgedreven te worden, uitstooten.
In al de gevallen van retentio secundinarum, die, evenals liier, in West-Indië op de melkstallen met hun volbloed-ennbsp;gekruist Amerikaansche koeien veelvuldig voorkomen, werdnbsp;atonie van de baarmoeder door mij nooit waargenomennbsp;dan na langdurige normale of abnormale verlossingen, dienbsp;tot uitputting van het dier aanleiding gaven. Na voldoende rust treden met het involutieproces van den uterus,nbsp;de contracties weer spoedig op. De patiënt worde dus innbsp;een dergelijk collapsstadium niet geplaagd met medicamenten, die contracties hebben op te wekken. Over het algemeen heeft men meer last van te heftige contracties, dienbsp;eene behoorlijke manuale verwijdering belemmeren, dannbsp;van gebrek aan uitdrijvende kracht.
Van meer belang is voor ons de vergroeiing van de placentae foetalis met de placentae maternae, meestal alsnbsp;gevolg eener placentitis, een kwaal, die bij vele koeiennbsp;telken male na het kalven terugkeert.
j
«
f
1
Zooals boven gezegd, worde eerste door exploratie vastgesteld, met welk geval men te maken heeft. Ligt denbsp;nageboorte geheel vrij en wordt zij slechts in den fundusnbsp;vastgeklemd, dan is onmiddellijke extractie aanbevolen; heeftnbsp;echter vergroeiing plaats of zijn de placentae foetalis nognbsp;innig verbonden met de placentae maternae, dan wachtenbsp;men — volgens mijne ervaring — drie dagen alvorens tot hetnbsp;losmaken over te gaan. Vooreerst verdraagt de koe dezenbsp;retentie gedurende eenige dagen uitstekend; temperatuur ennbsp;eetlust blijven meest normaal, terwijl bij extractie na diennbsp;tijd minder kans op infectie bestaat.
Het rijke bloedvatennet van de placentae maternae ondergaat in het involutiestadinm een teruggang, de donkerrood gezwollen cotyledonen beginnen door bloedsonttrekking in
-ocr page 303-279
te krimpen; de vlokken van de placentae maternae, welke tiissclien de vlokken van de placentae foetalis ingrijpen,nbsp;geraken bloedledig en de verbinding houdt dientengevolgenbsp;op. Geleidelijkerwijze vindt nu loslating plaats en bijnbsp;manuale exploratie na eenige dagen ondervindt men, datnbsp;slechts even aan den steel der placentae foetalis getrokkennbsp;behoeft te worden om de verbinding geheel te verbreken.nbsp;Men geve den uterus dus den tijd om het involutieprocesnbsp;naar behooren te kunnen ondergaan.
Er is echter nog een klemmender reden om niet tot on-middelijke extractie over te gaan en dat is het gevaar voor infectie, dat den eersten dag het grootst is, vermoedelijk als gevolg van een onvoldoend involutieproces,nbsp;zoodat de bloedvaten van de placentae maternae nog tenbsp;overvuld zijn, waardoor kleine bloedingen bij extractienbsp;onvermijdelijk worden en de baarmoeder zoodoende totnbsp;opname van infectieuse organismen gepredisponeerd is.
Is eenmaal vastgesteld, dat verwijdering van de secnn-dinae niet dan door inwendige manipulatie mogelijk is, dan worde overgegaan, na afwassching van anaal- vulva-ennbsp;staartstreek, tot irrigatie van den uterus; de slang van dennbsp;irrigator worde zoover mogelijk in de baarmoeder gebrachtnbsp;en de uterus steeds gevuld geliouden, waardoor ontspanningnbsp;van de spieren van het corpus en de cervix uteri ontstaat,nbsp;terwijl het bezwaar van verwarring van de hand in denbsp;vruchtvliezen verminderd wordt.
Worden de secundinae slechts in den fundus vastgehouden, dan blijkt bij ee:i totaal gevulden uterus de extractie al heelnbsp;eenvoudig.
Eveneens laten bij vastkleving van de placentae foetalis aan de placentae maternae de eerste gemakkelijk los, indien mennbsp;eerst 3 dagen na de baring tot extractie overgaat; hetnbsp;involutie proces is dan voldoende ver voortgeschreden, terwijlnbsp;de ingebrachte vloeistof door losweeking het proces nognbsp;ondersteunt.
-ocr page 304-280
Heeft men echter met eeiie placentitis te doen, waarbij stuksgewijze lospeileii van de placentae foetalis noodig is,nbsp;dan wordt de manipulatie minder gemakkeüjk en zal denbsp;practicus dankbaar van alle middelen, welke haar vergemakkelijken, gebruik maken.
Waar.de arm langdurig in den uterus moet blijven en de cervix- en uteruscontracties zeer vermoeiend op de armspieren werken, is hier in de eerste plaats geboden denbsp;baarmoeder steeds geheel gevuld te houden.
Uitweiding over de thans volgende manuale verwijdering der placentae foetalis kan — als voldoende bekend — gevoegelijk achterwege bijven; van meer belang is de vraag, vannbsp;welk adstringens of desinficiens ter irrigatie gebruik gemaaktnbsp;zal worden.
De Bruin spreekt in zijn „Geburtshilfe beim Rind” van eene l®/o oplossing van lysol, van P/o creoline encarbolzuur;nbsp;voor vulva-irrigaties van 2% creoline; elders leest men vannbsp;1 : 2000 sublimaat. M. i. zijn al deze oplossingen veel tenbsp;sterk. Reeds bij irrigaties met l^/o creolineoplossingeii vannbsp;de vulva vertoonen normale runderen exitatieverscliijnselen,nbsp;zich uitend in springen en trippelen, gepaard gaande metnbsp;sterke persingen; de dieren staan nog uren lang met eennbsp;krommen rug na te persen. Zelfs'/4 % lysoloplossing geeftnbsp;nog ongewenschte irritatieverschijnselen; vrouwen wiernbsp;uterus met eene dusdanige oplossing geirrigeerd werd, wetennbsp;al te zeer hoe pijnlijk dit desinficiens op het gevoeligenbsp;slijmvlies inwerkt.
Schrijver dezes gebruikte eertijds altijd nbsp;nbsp;nbsp;”og
slappere lauwwarme lysoloplossingen, totdat na de waarneming, opgedaan bij de behandeling van paronychia met Na2 CO3, het denkbeeld bij hem opkwam, ook denbsp;baarmoeder met deze oplossingen te irrigeeren. De resultatennbsp;daarmede verkregen waren zeer gunstig; de irritatie vannbsp;het slijmvlies door eene warme l®/o Naj CO3 oplossing isnbsp;uiterst gering, persen houdt spoedig op; terwijl het loswee-
-ocr page 305-keiid vermogen van deze oplossing het lospellen vergemakkelijkt, vooral indien men alvorens daartoe over te gaan de vloeistof V2 uur op de vastgekleefde plaatsen laat inwerken.
Ook voor irrigaties na de verwijdering der vruclitvliezen, indien wegens het nablijven van enkele resten eene acutenbsp;catarrhale endometritis ontstaat, leent het Na2 CO3 in warmenbsp;oplossingen zich uitnemend; al spoedig begint de bruinenbsp;vloeistof, welke gedurig uit de vulva loopt, slijmig ennbsp;draderig te worden en binnen enkele dagen treedt genezing in.
b. bij infectieuse abortus.
Op een melkstal te Pekalongan kwam infectieuse abortus voor, een ziekte, welke èn om zijn besmettelijkheid èn omnbsp;zijn tenaciteit maar al te zeer te vreezen is. Nadat de gewone voorschriften gevolgd waren, als: verkoop van dennbsp;stier aan den slager, desinfectie van de stallen met koper-sulfaatoplossing, dagelijks wasschen van kruis, staart, anus,nbsp;vulva en schenkels der koeien met 2®/o creolinoplossing,nbsp;bleef nog vagina-irrigatie van de bezette en uterus-irrigatienbsp;van de geaborteerde koeien voor te schrijven over. Dezenbsp;irrigaties met de in handboeken genoemde middelen, baardennbsp;heel wat zorg. Zelfs vagina-injecties met 1 “/o creolinenbsp;verdroegen de koeien niet, ze stonden nog uren lang metnbsp;krommen rug te persen. Voorzichtigheid is de boodschap;nbsp;bij koeien, die in de 7de maand van drachtigheid zijn, kannbsp;men niet ongestraft de vagina dermate prikkelen en zounbsp;het middel erger dan de kwaal kunnen zijn, doordat abortusnbsp;optreedt bij niet geïnfecteerde dieren. Ook V4 °/o lysoloplos-singen geven irritatieverschijnselen, die beslist vermedennbsp;dienen te worden.
Waar de vagina-uitspoelingen, uit een prophylactisch oogpunt, geregeld herhaald moeten worden, ten einde opname in den uterus van de ziekteverwekkende coccen uitnbsp;het vaginaalslijm te ontgaan, en de behandeling zich overnbsp;den geheelen drachtigheidsduur uitstrekt, is het gebruik vannbsp;niet-irriteerende desinficientia geboden.
-ocr page 306-282
Ook ill dit geval bleek het Naa CO3 een welkom inigatie-middel. De behandeling geschiedde als volgt:
Van de nog niet gedekte koeien werd, gedurende een achttal dagen vóór de dekking, oni den anderen dag denbsp;vagina met een 1% Naa COsOplossing geirrigeerd, nadatnbsp;anaal-, vulvaal- en staartstreek natuurlijk eerst grondig met 2'’/onbsp;creoline en zeep afgewasschen waren. Vóór de dekkingnbsp;werd ook de stier goed gewasschen en zelfs de penis tijdensnbsp;de erectie met eene warme NaaCogOplossing bespoten.nbsp;Gedurende een achttal dagen na de dekking liadden nu geennbsp;irrigaties meer plaats, daarna werden deze dan wederomnbsp;geregeld om de 5 dagen toegepast. De koeien, welke reedsnbsp;bezet waren, werden ook óf om den anderen dag óf 2 Xnbsp;’s weeks geirrigeerd.
Waar op dezen melkstal, in afwijking met de opgaven der handboeken, welke van een veelvuldig verwerpen in de 5de ofnbsp;6de maand van de drachtigheid spreken, de abortus tusschennbsp;de 2de en de 8ste maand zeer ongeregeld optrad, was de tijd,nbsp;gedurende welke de irrigaties noodig waren, dus zeer lang.
Oorspronkelijk werd gebruik gemaakt van een l“/o creoline-oplossing — handboeken spreken van 2% — doch al heel spoedig was dit desinficiens niet langer practisch toe tenbsp;passen. De koeien toch werden totaal onhandelbaar, sprongennbsp;en schopten, zoodra zij de glazen canule slechts aan denbsp;vulva voelden en stonden uren lang met krommen rug opnbsp;stal na te persen.
Waar reeds een 1 “/oCt-eolinopjossing eene dusdanige werking heeft, werd wijsheidshalve maar geen proef metnbsp;een 2®/oOplossing genomen. Het 1 “/q Naa CO3 daarentegen, in warme oplossingen, werkt weinig irriteerend; de meestenbsp;dieren verdragen de irrigatie uiterst kalm, terwijl slechtsnbsp;enkele koeien op stal nog een korten tijd blijven napersen.
Ook de koeien, welke geaborteerd hadden, werden met 1 “/o Nag CO3 oplossing geirrigeerd, waarbij naast de vaginanbsp;ook de baarmoeder behandeld werd.
-ocr page 307-283
Na verwijdering van secundinae, afwassclien van liet dier en verbranden van het strooisel, werd dagelijks, zoolang hetnbsp;cervicaalkanaal dit toeliet, de uterus iiitgespoeld, ten eindenbsp;infectie door nagebleven vruchtwater, resten van vruchtvlie-zen en lochiën te voorkomen.
Wat de resultaten betreft, met deze behandelingswijze bereikt, kan voorloopig nog weinig worden vermeld. Haddennbsp;in de laatste maanden van 1913 en begin 1914 een 6 talnbsp;koeien verworpen, het aantal breidde zich weinig uit;nbsp;wederom verwierpen 2 koeien van de 6 bovengenoemdenbsp;op het eind van 1914, één nog in Jan. 1915, terwijl 2 koeien,nbsp;éénmaal verworpen hebbend, thans normaal afkalfden; bijnbsp;de 16 overige koeien trad geen abortus op.
Thans zijn de meeste koeien 5 a 6 maanden bezet en kunnen dus eerst over eenige maanden conclusies getrokken worden.
Wat thans reeds bereikt werd, is:
Ie. dat de enzoötische abortus beperkt bleef tot een 8-tal koeien;
2e.
dat van de 6 koeien, die geaborteerd hadden, 2 dieren wederom normaal afkalfden;
3e
dat alle koeien, welke geaborteerd hadden, wederom bezet en 6 daarvan reeds 5 a 6 maanden drachtig zijn.
Ten slotte zij nog vermeld, dat een der koeien, welke de eigenaar van de hand wilde doen, daar zij in geen 2 jaarnbsp;bezet wilde geraken, thans drachtig is. Ook dit dier ondergingnbsp;de irrigaties en het is niet onwaarschijnlijk, dat het Nag CO3,nbsp;door neutralisatie van een vermoedelijk zuren vaginaalbo-dem, als zoodanig van therapeutische waarde geweest is.
Zee- of keukenzoutbaden bij eczeem van paard en hond.
Bij paarden met een fijngevoelige huid — en hier zijn dan speciaal Australische paarden te noemen — komt een eczemanbsp;siccum s. chronicum voor, voornamelijk voorhoofd, oogbogen,nbsp;kaakvlakte, zijvlakten van den hals, borst en schouders
-ocr page 308-284
aaiitasteiici, al strekt liet zich ook wel tot het scrotum eii de binnenvlakte der dijen uit.
Alhoewel hier en daar het stadium erythematosum of vesiculosum waar te nemen is, vertoont de huid meerendeelsnbsp;geen andere aandoening dan alopecia; alleen op den nianen-kam of op den staart, die dikwerf mede in het lijden betrokkennbsp;zijn, is het stadium vesiculosum of papillosum duidelijknbsp;uitgesproken, waardoor de huid daar ter plaatse vochtignbsp;en verdikt wordt.
De bestrijding van het pustuleuse eczema aan den manen-kani, na afknippen der haren, behandeling met dekkende poeders (zinkoxyde), gepaard met rust, is nog wel te doen.nbsp;Het chronische, droge eczeem aan hoofd en hals mogenbsp;tijdelijk met teer-, creoline- en perubalsumpreparaten tenbsp;bestrijden zijn, telken male treedt het opnieuw op.
Een Australisch paard uit mijne praktijk, met perubalsum (-spiritus en -zalf) behandeld, knapte tijdens de behandelingnbsp;aardig op, totdat de eigenaar, gedurende eenige wekennbsp;afwezig, bij terugkeer, door nalatigheid in de behandelingnbsp;zijdens het personeel, den toestand als voorheen bevond. Hetnbsp;eczeem had hoofd, hals, borst en schouder aangetast.
Dicht bij zee wonende, gaf ik hem den raad, het paard dagelijks zeebaden te verstrekken, ’t welk tot resultaat had,nbsp;dat binnen de maand het dier geheel hersteld was en spoedignbsp;daarop geen kaal plekje meer aan te toonen was.
Bij andere paarden dit middel toegepast, werd ook hier succes verkregen. Waar niet altijd van zeebaden gebruikt gemaaktnbsp;kon worden, werden wasschingen met 3% briquettenzout-opiossing aangewend, die hetzelfde resultaat iiebben.
Sprekender dan bij het paard is het effect van de behandeling met zontwaterbaden in gevallen van eczema erythematosumnbsp;bij den hond.
Dit eczema doet zich kennen in den vorm van roode plekken over het geheele lichaam verspreid, vooral echter aan de beenen en het nagelbed, veroorzakende eene
-ocr page 309-285
oiidragelijke jeukte. Door het krabben en bijten verergert liet lijden en ontstaat hier en daar een eczema inadidans,nbsp;dat naast uiterste gevoeligheid, den jeukprikkel behoudt.
Is het lijden wel niet ungt. c. oxyd. zinc, te bestrijden, mits geregeld toegepast, de practijk leert, dat het aanwendennbsp;van zalven bij honden, vooral indien nagenoeg het geheelenbsp;dier ingesmeerd moet worden, terecht eene niet populairenbsp;wijze van behandeling is en daardoor slecht opgevolgd wordt.nbsp;De hond toch, in de woonvertrekken medelevend, smeertnbsp;de zalf aan alle voorwerpen, waarmede hij in aanrakingnbsp;komt, zoodat men het als practiseerend veearts al spoedignbsp;met de propere huismoeders aan den stok krijgt.
Verrassend is in deze gevallen de behandeling met zee-of zoutwaterwasschingen.
Vertoonen de aangedane plekken bij gewone waterbaden zich des te vuriger, bij zoutwaterwasschingen heeft hetnbsp;eczema rubrum in enkele dagen zijn roodheid verloren ennbsp;treedt spoedig genezing op.
Is het wenschelijk bij het eczema chronicum van het paard aan de zoutwaterbehandeling eene wassching metnbsp;gewoon water en zachte zeep vooraf te laten gaan, bij hetnbsp;eczema rubrum van den hond passe men direct de zoutenbsp;baden toe, daar gewoon water en zeep te prikkelend opnbsp;die gevoelige, aangedane huidplaatsen inwerken. De behandeling is eenvoudig en goedkoop.
-ocr page 310-DOOF?
C. BUBBERMAN.
In de voorgaande aflevering van dit tijdschrift doet de Heer HiNitiCHS, militair paardenarts der 2de klasse bij denbsp;Tamme stoeterij en liet Remonte-depot te Padalarang, eenigenbsp;interessante niededeelingen omtrent door hem waargenomennbsp;gevallen van pyo-septicaemia neonatorum bij op de stoeterijnbsp;geboren veulens en geeft daarbij eenige beschouwingen,nbsp;waaruit zou moeten blijken, dat de intra-uterine infectienbsp;veelviildiger zou voorkomen dan die na de geboortenbsp;langs deii navel.
Er worden zes gevallen vermeld. In geval I vertoonde een veulen, dat ongeveer 5 weken in leven bleef, verschijnselen van polyarthritis en ontsteking van de sesamscheedennbsp;benevens een longontsteking. De andere dieren, die allenbsp;dood ter wereld kwamen, vertoonden meer septicaemischenbsp;verschijnselen, vooral van den digestietractus.
Collega Hinrichs schijnt de veuleuziekte als de hoofdzaak te beschouwen; het wil mij echter voorkomen, dat uit denbsp;medegedeelde bijzonderheden meer valt te concludeeren.
Het moet namelijk direct opvallen, dat slechts van één der zes dieren wordt aangegeven, dat het op tijd ter wereldnbsp;kwam, terwijl de andere vijf alle te vroeg geboren werdennbsp;(drie ervan op een leeftijd van 9 maanden).
Waar geen enkel veulen bij de geboorte normaal was, ligt het eveneens voor de hand, dat ook de moeders niet
-ocr page 311-gezond waren, toen zij de veulens wierpen, of liever verwierpen. Mij dunkt dat men kan aannemen, dat hier onder de moederdieren lieerschte. Ik zou zelfs nog verdernbsp;willen gaan en eene infectieuze oorzaak erachter zoeken,nbsp;gezien het feit, dat alle gevallen op één stal en in ongeveernbsp;denzelfden tijd voorkwamen. Hetgeen omtrent den toestandnbsp;der vruchtvliezen bij 2 van de 6 merries wordt medegedeeldnbsp;kan dit nog bevestigen. In die gevallen n.1. waren denbsp;vruchtvliezen verdikt, vertoonden bruinroode en zwartroodenbsp;plekken naast bleeke, witgele gedeelten, waar de chorion-vlokken verdwenen waren. Bij één waren de secundinaenbsp;zelfs gedeeltelijk gemacereerd. Bovendien vertoonden beidenbsp;merries eene chocoladekleurige uitvloeiing uit de scheede.
Het mag volkomen waar zijn, dat de geboren veulens aan septico-pyaemie leden, maar zou de diagnose nietnbsp;uitgebreid moeten worden en een oorzakelijk verband gezocht tusschen deze ziekte en het te vroeg geboren wordennbsp;der dieren? Mij dunkt van wel.
Wel wordt van ziekteverschijnselen bij de merries niet verder gerept, maar het ontbreken van duidelijke symptomennbsp;is een bekende zaak bij de infectieuze abortus van hetnbsp;paard.
Hutyra en Marek wijzen erop, dat, indien Lahmeveulens intra-uterien geïnfecteerd werden, het moederdier zelf aannbsp;eene infectieziekte geleden moet hebben, tengevolge waarvannbsp;nu en dan nog pathogene bacteriën in het bloed circuleeren.nbsp;En zou het nu niet mogelijk zijn, dat een abortusverwekkendnbsp;agens hier deze rol had gespeeld? Welk dit agens was,nbsp;de streptococcus van Ostertao, de abortusbacil van Bang,nbsp;een paratyphus B of andere, doet minder ter zake.
Ongeveer dezelfde veranderingen, als Hinrichs bij de bewuste veulens en aan de vruchtvliezen waarnam, worden ook door Albrecht (') vermeld.
(') Geburtshilfe beim Pferd, 1913.
-ocr page 312-288
Volgens van Hefxsbergen (') onderzocht Turner in 190^ eenige gevallen van infectieuze abortus l)ij merries in dennbsp;staat Montana. Meestal werden hierbij de vruchten doodnbsp;geboren, doch kwam het ook voor, dat zwakke venlensnbsp;ter wereld kwamen, welke later aan polyarthritis stierven.nbsp;Met het geïsoleerde agens kon Turner bij drachtige merriesnbsp;abortus en ook in enkele gevallen polyarthritis bij veulensnbsp;teweeg brengen.
Nog zij vermeld eene publicatie uit den laatsten tijd van Dassonville amp; Rivière (2), waarin o.a. als conclusie voorkomt: une même infection de rutérus des juments, sévissantnbsp;a 1’état épizootique, parait, dans certains cas, provoquernbsp;1’expulsion prematurée des foetus; dans d’autres, resternbsp;compatible avec une gestation en apparence normale, niaisnbsp;frapper les poulains qui naissent a tenue, de vices gravesnbsp;(arthrites ou lésions diverses).
Summa summarum geloof ik, dat het niet onwaarschijnlijk is, dat in 1914 op de Tamme stoeterij te Padalarang eenenbsp;infectieuze abortus onder de merries heerschte. De oorzaak hiervan verwekte in 5 van de 6 medegedeelde gevallennbsp;abortus en deed in het 6de geval Lahme bij het op tijdnbsp;geboren veulen ontstaan.
Met zekerheid kan dit niet gezegd worden; daarvoor zijn de ongetwijfeld zeer interessante gevallen niet voldoende
bacteriologisch uitgewerkt.
DOOR
Dr. A. H. NIJLAND.
Gedurende liet jaar 1914 meldden zich aan het Instituut Pasteur ter advies en ter behandeling 1241 personen.
Uit de verkregen inlichtingen bleek het voor 278 personen niet noodig een behandeling in te stellen, terwijl 1 kind bijnbsp;aankomst aan de inrichting reeds aan lyssa bleek te lijden.nbsp;De overige 962 personen werden alle in behandelinggeuomen.
Uit het inmiddels ingestelde hersenonderzoek der dieren, die hen hadden gebeten, volgde later, dat voor 75 personennbsp;(28 Europeanen en 47 Inlanders) een antirabische behandeling niet noodig was geweest, daar de bedoelde dierennbsp;niet aan hondsdolheid hadden geleden.
Een behandeling was dus noodzakelijk voor 887 personen, n.1. 260 Europeanen en 627 Inlanders.
Inkomst dezer patiënten Gegroepeerd naar de maanden naar de maanden. van het jaar werden er vannbsp;deze patiënten in het Instituut Pasteur behandeld in:
Europeanen |
Inlanders |
Totaal | |
Januari. |
13 |
47 |
60 |
Februari. |
16 |
39 |
55 |
Maart. |
11 |
67 |
¦7« : |
April. |
31 |
42 |
73 |
Mei. |
13 |
52 |
65 |
Juni. |
32 |
63 |
95 |
Juli. |
22 |
53 |
75 |
Augustus. |
25 |
47 |
quot; '12 |
September. |
26 |
54 |
80 |
October. |
25 |
50 |
75 |
November. |
17 |
41 |
58 |
December. |
29 |
72 |
101 |
Totaal nbsp;nbsp;nbsp;260 |
627 |
887 |
290
Groepeeriiig der patiënten Gerangschikt volgens de volgens de gewesten gewesten van herkomst kwa-van herkomst,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men van :
Java en Madoera. nbsp;nbsp;nbsp;Europeanen. |
Inlanders. |
Totaal | ||
il'-r |
Bantam. |
— |
6 |
6 |
¦: 1 i' i: |
Batavia. |
29 |
30 |
59 |
Preanger Regentschappen. |
46 |
45 |
91 | |
Cheribon. |
10 |
17 |
27 | |
Pekalongan. |
10 |
16 |
26 | |
Semarang. |
41 |
62 |
103 | |
Irv |
Rembang. |
7 |
29 |
36 |
l:! |
Soerabaja. |
54 |
37 |
91 |
ij |
Pasoeroean. |
9 |
26 |
35 |
¦ jV |
Beaoeki. |
2 |
55 |
57 |
j; |
Banjoemas. |
2 |
22 |
24 |
, -I |
Kedoe. |
8 |
35 |
43 |
Djokjakarta. |
8 |
72 |
80 | |
' i' |
Soerakarta. |
2 |
28 |
30 |
¦ft’ |
Madioen. |
1 |
9 |
10 |
f ;i tl ;t. |
Kediri. |
13 |
61 |
74 |
'! o:i ^ i-it |
Buitenbezittingen. | |||
Sumatra’s Westkust. |
5 |
13 |
18 | |
'i |
Sumatra’s Oostkust. |
— |
1 |
1 |
'! |
Banka. |
4 |
4 | |
Billiton. |
5 |
4 |
9 | |
Z. en 0. Afd. van Borneo. |
— |
5 |
5 | |
Celebes. |
7 |
36 |
43 | |
i' |
Menado. |
1 |
13 |
14 |
¦; lil’ '¦ quot;i. |
Ternate. |
— |
1 |
1 |
. : , |
Totaal. |
260 |
627 |
887 |
ii.: |
Door welke dieren de |
Geïnfecteerd werden | ||
¦; nbsp;nbsp;nbsp;t 'l nbsp;nbsp;nbsp;¦: i'.' |
infectie plaats had. | |||
.Mi |
867 personen |
door 512 honden, | ||
•: |
14 nbsp;nbsp;nbsp;„ |
» |
8 katten, | |
: |
4 nbsp;nbsp;nbsp;„ |
fgt; |
3 apen. | |
2 „ |
ff |
1 mensch. |
291
Op 1 Januari 1914 waren nog 44 personen (12 Europeanen en 32 Inlanders) van het vorige jaar onder beliandeling,nbsp;terwijl deze op 1 januari 1915 van 53 personen (12 Europeanen en 41 Inlanders) nog niet was afgeloopen. Er kannbsp;dus verslag worden uitgebraclit over 887 44 — 53 = 878nbsp;personen (260 Europeanen en 618 Inlanders).
Van deze patiënten onttrokken zich aan de verdere behandeling 6 Europeanen en 9 Inlanders, terwijl er 15 Inlanders gedurende de behandeling overleden, n.1. 12 aan lyssa,nbsp;1 aan tetanus, 1 aan bronchopneuinonie en 1 aan koortsnbsp;(sepsis?). Bovendien bleek van één der Inlanders van hetnbsp;vorige jaar, dat hij gebeten was door een niet dollen hondnbsp;(hersenonderzoek), zoodat onze statistiek loopt over 878 —nbsp;15 — 15 — 1 = 847 personen (254 European en 593 Inlanders),nbsp;Groepeering der patiënten Verdeelt men deze 847 per-in de gebruikelijke rubrie- sonen in de gebruikelijkenbsp;ken en naar de plaats en rubrieken:nbsp;en wijze van infectie.
A. nbsp;nbsp;nbsp;dolheid, bewezen door het aantoonen der Negri’schenbsp;lichaampjes, door overenting of doordat andere personennbsp;of dieren, door hetzelfde dier geïnfecteerd, aan lyssa zijnnbsp;gestorven;
B. nbsp;nbsp;nbsp;dolheid, geconstateerd uit observatie of sectie doornbsp;een deskundige;
C. nbsp;nbsp;nbsp;dolheid, te vermoeden uit het verhaal van den patiëntnbsp;of de omstanders;
en neemt men daarbij tevens in aanmerking de plaats, waar de beet werd toegebracht, dan krijgt men de volgendenbsp;indeeling:
292
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Totaal. . . . 197 i 395 593 |
293
Mortaliteit der geheel Evenals in vorige jaren werden of gedeeltelijk behan- om de 4 maanden bij de Hoofdennbsp;delden.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van Gewestelijk of Plaatselijk
Bestuur inlichtingen ingewonnen omtrent de patiënten, die door hun tusschenkomst naar het Instituut Pasteur warennbsp;opgezonden.
Uit de zoo verkregen gegevens bleek, dat geen enkel der behandelde en weder naar hunne woonplaats teruggekeerdenbsp;patiënten aan lyssa is overleden. Daarentegen stierven 12nbsp;Inlanders aan lyssa, nog vóórdat hunne behandeling wasnbsp;afgeloopen, dus binnen den termijn, waarin succes van denbsp;behandeling kan worden verwacht.
De mortaliteit van de 874 personen, die een volledige behandeling hebben ondergaan, heeft dus bedragen O^/o.
Overleden aan lyssa 1. K. Inl. knaap, oud 15 jaar, binnen 30 dagen na bet van Posso. Gebeten op den 22e»nbsp;begin der behandeling. November 1913 door een zekernbsp;dollen hond. Drie wondjes aan het voorhoofd, 2 groote, diepenbsp;wonden en één oppervlakkige wond aan den linker onderarm.nbsp;Gecauteriseerd met ammonia liquida, '/4 tiur na den beet.nbsp;Onder behandeling gekomen 18 December (26 dagen na dennbsp;beet). Den 4e» Januari 1914 traden de eerste verschijnselennbsp;van lyssa op (43 dagen na den beet, 17 dagen na het beginnbsp;der behandeling). Patiënt overleed den volgenden dag.
2. nbsp;nbsp;nbsp;K. Inl. knaap uit Toeban, oud 8 jaar. Gebeten dennbsp;26e» December 1913 door een vermoedelijk dollen hond.nbsp;Twee diepe wondjes aan de rechter onderkaak. Niet gecauteriseerd. Onder behandeling gekomen 3 januari (8 dagen nanbsp;den beet). Eerste verschijnselen van lyssa 14 Januari (19nbsp;dagen na den beet, 11 dagen na het begin der behandeling).nbsp;Overleden 17 Januari.
3. nbsp;nbsp;nbsp;K. Inl. knaap uit Kediri, oud ± 6 jaar. Gebeten dennbsp;14en Januari, waarbij patientje 5 diepe wondjes en een aantalnbsp;schrammen aan den linker bovenarm kreeg. Gecauteriseerdnbsp;J2 uur na den beet met phenolum liquefactum. In behcin'
-ocr page 318-294
Si?
deling gekomen 17 Januari (3 dagen na den beet). Eerste verscliijnselen van lyssa 8 Februari (25 dagen na den beetnbsp;en 22 dagen na liet begin der behandeling). Overledennbsp;11 Februari.
4. nbsp;nbsp;nbsp;F. Inl. meisje, 3 jaar oud, uit Djember. Gebetennbsp;den IQeii Februari door een zeker dollen hond. Een diepenbsp;± 2 c.M. lange wond op de linkerwang. Niet gecauteriseerd.nbsp;Onder behandeling gekomen den 22en Februari, dus 3 dagennbsp;na den beet. Eerste verschijnselen van lyssa 11 Maartnbsp;(20 dagen na den beet en 17 dagen na het begin dernbsp;behandeling). Overleden 13 Maart.
5. nbsp;nbsp;nbsp;K. Inl. knaap, oud 7 jaar, uit Blitar. Gebeten dennbsp;7ei' Maart door een vermoedelijk dollen hond. Acht kleinenbsp;oppervlakkige wondjes aan de linker hand en onderarm.nbsp;Niet gecauteriseerd. Onder behandeling gekomen den 15ennbsp;Maart (8 dagen na den beet). Eerste verschijnselen van lyssanbsp;28 Maat (21 dagen na den beet en 13 dagen na het beginnbsp;der behandeling). Denzelfden dag overleden.
6. nbsp;nbsp;nbsp;K. Inl. knaap, oud ± 1 jaar, van Madjene. Gebetennbsp;den 236» April door een vermoedelijk dollen hond. Eennbsp;diepe wond aan den buik tot in de spieren. Niet bekend,nbsp;waarmede gecauteriseerd. In behandeling gekomen 14 Meinbsp;(21 dagen na den beet). Reeds den 19ei' Mei, dus 5 dagennbsp;na het begin der behandeling en 26 dagen na den beet,nbsp;traden de eerste verschijnselen van lyssa op. Overledennbsp;20 Mei. Entproeven met de hersenen van patiënt verricht,nbsp;vielen positief uit.
i:;
f .
7. nbsp;nbsp;nbsp;S. Inl. knaap, oud ± 10 jaar, van Madjene. Gebetennbsp;den 23en April door denzelfden hond, die het vorige kindnbsp;beet. Drie diepe en een groot aantal oppervlakkige wondjesnbsp;boven de rechter knie. Gecauteriseerd, doch niet bekendnbsp;waarmede. In behandeling gekomen 14 Mei (21 dagen nanbsp;den beet). Eerste verschijnselen van lyssa 3 Juni (20 dagennbsp;na het begin der behandeling en 41 dagen na den beet).nbsp;Overleden 5 Juni.
-ocr page 319-295
8. nbsp;nbsp;nbsp;T. Iiil. knaap, oud 4 jaar, van Djokjakarta. Gebetennbsp;16 Mei door een vermoedelijk dollen hond. Een diepenbsp;wond aan het voorhoofd, wonden aan de beide oogledennbsp;van het linker oog en een wond aan de linker wenkbrauw.nbsp;Niet gecauteriseerd. In behandeling gekomen 19 Mei (3 dagennbsp;na den beet). Eerste verschijnselen van lyssa 10 Juni (25 dagennbsp;na den beet en 22 dagen na het begin der behandeling).nbsp;Denzelfden dag overleden.
9. nbsp;nbsp;nbsp;La M. Inlander, ond 22 jaar, van Enrekang. Gebetennbsp;8 Mei door een vermoedelijk dollen hond. Twee wondennbsp;aan den linker pols. Niet gecauteriseerd. Onder behandeling gekomen 20 Mei (12 dagen na den beet). Reedsnbsp;den volgenden dag moesten, omdat patiënt aan heftigenbsp;dysenterie bleek te lijden, de injectie’s worden gestaakt.nbsp;Nog niet daarvan genezen, traden den 28en juni (51 dagennbsp;na den beet) de eerste verschijnselen van lyssa op. Overleden 29 Juni.
10. nbsp;nbsp;nbsp;S. Inl. knaap, oud 11 jaar, van Demak. Gebetennbsp;5 Juli door een vermoedelijk dollen hond. Een bijna eennbsp;handpalm groote scheurwond (tot in de spieren) aan hetnbsp;rechter onderbeen, vlak onder de knieholte. Niet gecauteriseerd. In behandeling gekomen 8 Juli (3 dagen na den beet).nbsp;Eerste verschijnselen van lyssa 26 Juli (21 dagen naden beetnbsp;en 18 dagen na het begin der behandeling). Overleden 29nbsp;Juli. De met de hersenen van patiënt verrichte entproevennbsp;vielen positief uit.
11. nbsp;nbsp;nbsp;B. Inlander, 22 jaar, van Paloe. Gebeten 17 Julinbsp;door een vermoedelijk dollen hond. Twee lange, diepenbsp;wonden en 5 oppervlakkige wondjes aan den rechter bovenarm. Gecauteriseerd met salpeterzuur 5 dagen na den beet.nbsp;Onder behandeling gekomen 5 Augustus (19 dagen na dennbsp;beet). Ziek geworden 26 Augustus (40 dagen na den beetnbsp;en 21 dagen na het begin der behandeling). Overledennbsp;27 Augustus. De met de hersenen van patiënt verrichtenbsp;entproeven vielen positief uit.
-ocr page 320-iil
i.'.
¦i
a:
::
i -il:
: 1:
296
12. La M. ImI. knaap, 10 jaar, van Pare Pare. Gebeten 9 November door een vernioedelijk dollen liond. Vijf wondjes aan den linker onderarm en 3 wondjes aan de voorzijdenbsp;van den linkerschouder. Gecanteriseerd metacidum lacticnmnbsp;3 dagen na den beet. Onder behandeling gekomen 27nbsp;November (18 dagen na den beet). Ziek geworden ondernbsp;verschijnselen van lyssa 11 December (32 dagen na dennbsp;beet, 14 dagen na het begin der behandeling). Dienzelfdennbsp;dag overleden. Entproeven positief.
Overleden aan lyssa 30 da- Gevallen van lyssa, meer gen of langer na het begin dan 30 dagen na het beginnbsp;der behandeling.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;der behandeling, welke
dns als een niet slagen der behandeling zouden moeten worden aangemerkt, kwamen, zooals boven reeds aangegeven,nbsp;in het afgeloopen jaar niet voor.
Sterfgevallen aan hondsdol- In het jaar 1914 werden heid van niet behandelde ons 3 gevallen bekendnbsp;personen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van personen, die niet
antirabisch behandeld, aan lyssa zijn overleden, en wel van één Europeaan en twee Inlanders.
Verlammingsverschijnselen Gevallen van paralyse, gedurende de behandeling.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zooals die een enkele
maal gedurende de behandeling worden gezien, zijn in 1914 evenmin als in het vorige jaar voorgekomen.
Verrichte sectie’s op van In het geheel werden ons dolheid verdachte dieren. ter onderzoek toegezondennbsp;66 cadavers, en wel van 62 honden, 2 katten en 2 apen.nbsp;In 19 gevallen was echter de sectie niet meer mogelijk wegensnbsp;te sterke rotting, zoodat er dns werden verricht 47 sectie’s.nbsp;Op grond van het sectieresultaat en van de opgegevennbsp;klinische verschijnselen kon in 4 gevallen rabies wordennbsp;buitengesloten. De overige 43 gevallen zijn alle microscopisch en zoo noodig biologisch onderzocht. Bij 3 hondennbsp;was de rotting reeds zóó sterk, dat op grond van het negatieve resultaat van het onderzoek rabies niet mocht wordéll
-ocr page 321-297
buifeiigesioteii, terwijl ons éémiiaal een kop in alcohol geconserveerd werd toegezonden, waardoor het noodzakelijke biologische onderzoek onniogelijk was.
Rekent men deze 4 gevallen niet mede, dan kon van de overblijvende 39 gevallen 28 maal, dus in 71,8°/o hondsdolheid worden aangetoond, terwijl 11 maal de dieren nietnbsp;dol bleken te zijn geweest.
Onderzoek van ons toege- Gedurende dit jaar kregen zonden herseiimateriaal.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wij 280 zendingen met
hersenmateriaal ter onderzoek op hondsdolheid. Uit de opgegeven klinische verschijnselen kon in 4 gevallen rabies worden buitengesloten, terwijl in 5 andere gevallen het onderzoek in het geheel niet mogelijk was wegens verregaande rotting, waarin het materiaal verkeerde.
Er werden dus onderzocht 271 zendingen. Hiervan verkeerde 44 maal het materiaal in min of meer sterke rotting, en werd 14 maal het materiaal voor het microscopisch, dochnbsp;niet voor het biologisch onderzoek ontvangen. Verder konnbsp;in 3 gevallen niet worden uitgemaakt of de hond al of nietnbsp;dol was geweest, omdat het materiaal voor het biologischnbsp;onderzoek bestemd, te lang in glycerine was geweest omnbsp;van de entingen nog succes te mogen verwachten.
De overige 210 zendingen voldeden aan alle eischeu voor het onderzoek. Daarbij viel dit 170 maal positief uit, dus in 817o-
Van de 61 gevallen, waarin ongeschikt materiaal was gestuurd, was slechts 26 maal, dus in 42.6 % der gevallen het onderzoek positief.
Met de sectie’s medegerekend, werd gedurende 1914 dus 314 maal hersenmateriaal op rabies onderzocht. Hiervannbsp;voldeed 249 maal liet materiaal aan de noodige eischeu,nbsp;waarvan in 198 gevallen d.i. in 79,47o de diagnose op rabiesnbsp;kon worden gesteld.
(Geneeskundig Tijdschrift voor Ned.-Indië.)
-ocr page 322-Aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel werd het volgende schrijven gericht:
No. 50/U. nbsp;nbsp;nbsp;Buitenzorg, 12 April 1915.
Naar aanleiding van het feit, dat twee goiivernements-veeartsen eene plaats in de ranglijst innemen, welke slechts bepaajd kan zijn met medetelling hiinner dienstjaren buitennbsp;den burgerlijken veeartsenijknndigen dienst hier te lande,nbsp;hebben ondergeteekenden de eer UHoogedelgestrenge namensnbsp;de Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde innbsp;Nederlandsch-lndië beleefd te verzoeken, ingelicht te mogennbsp;worden, welke beteekenis ten opzichte der promotie totnbsp;adjunct-inspecteiir toegekend dient te worden aan de volgorde, waarin de goiivernementsveeartsen in den regeerings-almanak voorkomen.
De President, w.g. W. VAN DER Burg.
De Secretaris, w.g. SOHNS.
Hierop werd het volgende antwoord ontvangen;
No. 4894. nbsp;nbsp;nbsp;Buitenzorg, den 8 Mei 1915.
Naar aanleiding van Uw schrijven van 12 April j.1. No. 50/U heb ik de eer Uwe Vereeniging mede te deelen, dat denbsp;Adjnnct-inspecteurs van den burgerlijken veeartsenijknndigennbsp;dienst bij keuze benoemd worden, zoodat de plaatsing vannbsp;de gonvernementsveeartsen in de ranglijst te dezen aanziennbsp;van secundair belang is.
De Directenr van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Bij afwezen;
De Secretaris, w.g. Gobius.
-ocr page 323-Spirochaetosis bij rund eii buffel in Ned.-Indië.
Dr. P. A. VAN Velzen deelt iii deel XXVI, afl. 5, van dit tijdschrift mede, in 1908 spirochaeten in het bloed van magere runderen ennbsp;buffels te Padang te hebben gezien.
Ik moet erkennen, dat de mondelinge tnededeeling, hieromtrent mij in Juni 1908 gedaan, bij het publiceeren van mijn artikel in 1913nbsp;mij door het hoofd was gegaan. Het is juist, dat VAN Velzen mijnbsp;heeft medegedeeld bloedspirochaeteti gevonden te hebben en dat denbsp;praeparaten, die ik gaarne gezien had, verloren waren geraakt; echternbsp;meen ik, dat niet is geconstateerd of de gevonden spirochaete identischnbsp;was met de Spir. Theileri, reeds in 1902 en 1903 door Theiler ennbsp;Laveran beschreven.
Ik geef Dr. van Velzen in overweging dergelijke bevindingen in de praktijk, die toch zeker niet onbelangrijk zijn, in een tijdschrift tenbsp;publiceeren, wil hij niet den indrnk geven, dat de onderzoeker aannbsp;het geconstateerde weinig waaide heeft gehecht; in de dagboekennbsp;komen deze bevindingen niet onder ieders bereik.
Ten slotte zou ik er op willen wijzen, dal het vinden in de bloed-praeparaten van spirillen (terecht maakt van Velzen onderscheid fns-schen spirochaeten en spirillen, welke laatste spiraalvormige bacteriën zijn) en fibrillen nadere beschrijving noodig maken ; het is van belangnbsp;te weten, welke beteekenis door VAN Velzen aan deze bevindingnbsp;wordt gehecht.
Indien VAN Velzen meent op grond van onderzoek aanspraak te kunnen maken op de prioriteit van het constateeren van Spir. Theilerinbsp;bij rund en buffel in Ned.-Indië, dan ken ik hem deze gaarne toe.
DE Blieck.
Nog eens Borstziekte in Nederlandsch-Indië.
Dr. VAN Velzen verwijt mij, dat ik niet hier en daar bij collega's geïnformeerd heb alvorens het geschiedkundig overzicht te schrijven.nbsp;Om niemand te kort te doen zon men dus voor elk artikel eene
-ocr page 324-enquête moeten lionden onder de Indisch collega’s; zulks is echter ondoenlijk, omdat men de overledenen niet en de gepensioniieerdennbsp;en verlofgangers moeilijk bereiken kan.
Is het dus te betreuren, dat vele vondsten niet gepubliceerd worden, speciaal geldt dit voor de borstziekte te Padaiig, die immers geen bijzondere sterfte veroorzaakte: deze klaarblijkelijk gemitigeerdenbsp;stam zou bij de immiinisalie onschatbare diensten hebben kunnennbsp;bewijzen.
Intusschen heb ik, van plan zijnde dit mijn onwillekeurig verzuim zoo goed mogclijk te herstellen, mij tol Dr. van Velzen gewend om gegevens, welke mij daartoe in staat zouden stellen, doch eene in minder hensche termen vervatte weigering was het antwoord.
SoiiNS.
Buitenzorg, 20 Mei 1915.
utrecht, 25 April 1915.
Hooggeachte Redactie!
In aflevering 1 van deel XXVIl van de Veeartsenijkundige Bladen voor Ned.-Indië mocht ik op bladzijde 64 o. ni. het volgende aantieffen;nbsp;„De Heer SoHNS, wnd. Chef van het Veeartsenijkundig laboratorium,nbsp;die tegenwoordig den grasaanplant beheert, deelde mij (Backer)nbsp;mede, dat het door Krediet gegeven cijfer veel te hoog is.” Ik moetnbsp;hierbij opmerken, dat ik niet gaarne te boek sta, als iemand, die overdrijft, zoodat ik bij dezen dan ook wil verklaren, dat waarschijnlijknbsp;de Heer Sohns zich heeft vergist of dat de Heer Backer het gesprokene verkeerd heeft verstaan.
Het bedoelde hoekje grond van 92 vierkante Meter behoorde tot het beste van den grasaanplant. De hoeveelheid gras, die daar isnbsp;afgehaald, toen ik de berekening maakte, is door mij zelf gewogen,nbsp;zoodat ik voor de juistheid van het gewicht aan gras kan instaan.nbsp;Dat daarna een berekening is gemaakt, vloeide voort uit de omstandigheid, dat in „Weidegang en Stal verpleging van Vee” een dergelijkenbsp;becijfering wordt aangetroffen voor kolondjono. Alleen daarvoor isnbsp;zij geschied, niet met de bedoeling om daar algenieene conclusiesnbsp;uit te trekken, zooals thans abusievelijk wordt gedaan; hiervoor zijnnbsp;de opbrengsten beter geschikt, zooals in het vervolg op „Aanplantennbsp;van gras” opgegeveu.
-ocr page 325-De cijfers omtrent de opbrengst van den aanplant van den Heer Bervoets te Klaten zijn door mij tijdens een bezoek gedurendenbsp;een studiereis met de leerlingen der Inlandsche veeartsenschool genoteerd. De gunstige toestand, waarin die aanplant verkeerde, heeftnbsp;mij geen oogenblik doen twijfelen aan de juistheid der niededeeling.nbsp;Ik heb destijds den Heer Bervoets benijd, dat hij zoo’n schoonnbsp;paspalumveld bezat.
Tot slot zij het mij vergund op te merken, dat mijn voorspelling, dat de opbrengst van den grastnin zou stijgen, wanneer hij alleennbsp;met Panicum maximum zon zijn beplant, afgaande op de mededee-lingen van den Heer Sohns, is bewaarheid geworden.
U, zeer geachte Redactie, dankende voor de verleende plaatsruimte, ben ik gaarne,
Hoogachtend,
Uw dienstw. dienaar,
Q. Krediet.
Bij ordonnantie van 9 April 1915 (Staatsblad No. 302) is goedgevonden en verstaan:
Met intrekking van de ordonnantie van 12 Juni 1906 (Staatsblad No. 281), zooals die is aangevuld bij de ordonnantie van 6 Decembernbsp;1906 (Staatsblad No. 514) en 25 Juni 1914 (Staatsblad No. 464), vastnbsp;te stellen de volgende „Bepalingen ter voorkoming en bestrijdingnbsp;van hondsdolheid (rabies) in Nederlandsch-lndië”.
I. nbsp;nbsp;nbsp;Verbod tot invoer van honden, katten en
apen in sommige gewesten of gedeelten van gewesten.
Artikel 1.
In de door den Qouverneur-Qeneraal aan te wijzen gewesten of gedeelten van gewesten is de invoer van honden, katten en apennbsp;verboden.
II. nbsp;nbsp;nbsp;Invoer van honden, katten of apen overnbsp;zee in andere dan de onder I bedoelde
gewesten of gedeelten van gewesten.
Artikel 2.
Gezagvoerders van schepen of vaartuigen, die honden, katten of apen aan boord hebbende, eenige reede of haven in Nederlandsch-
-ocr page 326-Iiidië aandoeii buiten de in artikel 1 bedoelde streken van Neder-landsch-Indië, zijn verplicht in den praaibrief, bedoeld bij artikel 6 van liet Algemeen Politiereglement voor Reeden in Nederlandscti-Indiënbsp;(Staatsblad 1905 No. 547 jnncto 1911 No. 414), uitdrukkelijk meldingnbsp;te maken van het aantal, het ras of de soort, de kleur en het geslachtnbsp;der dieren, met opgaaf van de namen der houders zoomede van denbsp;bestemming.
Artikel 3.
De ontscheping van houden, katten of apen mag alleen plaats hebben krachtens eene, door den bij de volgende artikelen daartoenbsp;aangewezen ambtenaar kosteloos uitgereikte, schriftelijke vergunningnbsp;en met inachtneming van de overeenkomstig de bepalingen dezernbsp;ordonnantie c. q. daarbij gestelde verplichtingen.
Artikel 4.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;De ontscheping van honden, katten of apen, die van buitennbsp;Nederlandsch-Indië worden aangevoerd, is alleen toegelaten op denbsp;door den Gouverneur-Qeneraal aan te wijzen plaatsen.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Behoudens het bepaalde bij de alinea’s 5 en 6 van dit artikel,nbsp;worden de in de vorige alinea bedoelde dieren vóór de ontschepingnbsp;aan boord gekeurd door een veeartsenijkundig landsdienaar, aannbsp;wien moeten worden overhandigd;
1®. eene schriftelijke verklaring van de plaatselijke autoriteit der streek, waaruit het dier afkomstig is, dat gedurende de laatstenbsp;vier maanden vóór het vervoer van het dier daar geen hondsdolheid is voorgekomen, noch op het oogenblik van vervoer voorkwam, welke verklaring, behalve voor zooveel betreft in Europanbsp;of Amerika gelegen plaatsen, behoorende tot het Koninkrijk dernbsp;Nederlanden, voor haren inhoud moet zijn gewaarmerkt door eennbsp;Nederlandsch consulair ambtenaar, indien aanwezig ter plaatsenbsp;van inscheping van het dier;
2®. eene schriftelijke verklaring van een veeartsenijkundig ambtenaar ter plaatse, waar het dier is ingescheept, dat het vóór het vertreknbsp;vandaar is gekeurd en vrij van hondsdolheid is bevonden, welkenbsp;verklaring — behalve voor zooveel de onder 1® aangeduide plaatsen betreft — voor de keuring gewaarmerkt moet zijn door eennbsp;ter plaatse aanwezig Nederlandsch consulair ambtenaar of, bijnbsp;ontstentenis van dezen, door de hoogste piaatselijke autoriteit;nbsp;3®. een schriftelijke verklaring van den gezagvoerder van het schip,nbsp;waarmede het dier is vervoerd, dat het gedurende de reis nietnbsp;ontscheept is geweest en aan boord zich geen geval van hondsdolheid heeft voorgedaan.
-ocr page 327-(3) nbsp;nbsp;nbsp;Iiidien bij de ingevolge de vorige alinea verrichte keuring hetnbsp;dier vrij van hondsdolheid is gebleken en de in die alinea bedoeldenbsp;bescheiden in orde zijn bevonden, reikt de met de keuring belastenbsp;ambtenaar aan den houder de bij artikel 3 bedoelde vergunning uit.
(4) nbsp;nbsp;nbsp;Bestaat bij dien ambtenaar niet de overtuiging, dat geennbsp;gevaar voor hondsdolheid aanwezig is, doch is deze ziekte evenminnbsp;met stelligheid te constateeren, of worden door hem de bij alinea 2nbsp;bedoelde bescheiden niet in orde of niet aanwezig bevonden, dannbsp;wordt de vergunning tot ontscheping verleend onder de daarin tenbsp;omschrijven verplichting, dat terstond na ontscheping het dier innbsp;quarantaine worde gesteld.
(5) nbsp;nbsp;nbsp;Bij verhindering of niet-tijdige verschijning van den veeartsenij-kundigen landsdienaar wordt de vereischte vergunning tot ontschepingnbsp;van het dier verleend door den met de havenpolitie belasten ambtenaar,nbsp;door wiens zorg het dier terstond na de ontscheping in voorloopigenbsp;quarantaine wordt gesteld, zullende de veeartsenijkundige landsdienaar,nbsp;na onderzoek van het dier, beslissen of voorloopige quarantaine zalnbsp;moeten worden gevolgd door die bedoeld in alinea 4.
(6) nbsp;nbsp;nbsp;Voor plaatsen, waar de ontscheping van honden, katten ofnbsp;apen krachtens het bepaalde bij alinea 1 is toegestaan, kan door dennbsp;Gouverneiir-Qeneraal worden bepaald, dat de keuring van de dieren,nbsp;die bestemd zijn om over zee verder te worden vervoerd, kan geschiedennbsp;op andere daarvoor aan te wijzen plaatsen. De dieren moeten dan,nbsp;totdat zij verder worden vervoerd, op een door den met de havenpolitie belasten ambtenaar aan te wijzen plaats opgesloten en afgezonderd gehouden worden.
Artikel 5.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Honden, katten of apen, die van eenige plaats binnen Neder-landsch-lndië worden aangevoerd, worden tot ontscheping slechtsnbsp;toegelaten krachtens eene op den voet van artikel 3 door den met denbsp;havenpolitie belasten ambtenaar uitgereikte schriftelijke vergunning.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Tot de afgifte dezer vergunning wordt dadelijk overgegaan,nbsp;nadat aan genoemden ambtenaar overgelegd en door hem in ordenbsp;bevonden zijn:
Ie. eene schriftelijke verklaring, afgelegd ten overstaan van het Hoofd van plaatselijk bestuur der streek, waaruit het dier afkomstig is,nbsp;vermeldende de plaatsen, waar het gedurende de laatste viernbsp;maanden, voorafgaande aan den dag van vertrek, zich heeftnbsp;bevonden;
2e. eene schriftelijk verklaring van het Hoofd van plaatselijk bestuur der afdeeling of afdeelingen, waar het dier gedurende genoemd
-ocr page 328-tijdvak hl Nederlaiidsch-Indië zich heeft bevonden, inhoudende dat gedurende de laatste vier maanden zich geen geval van hondsdolheid in de afdeeling heeft voorgedaan, zoomede voor de laatstenbsp;verblijfplaats den datum van vertrek, benevens gelijksoortigenbsp;schriftelijke verklaringen van vermelde autoriteit, ter plaatse waarnbsp;het dier is ingescheept, en van dien ambtenaar of hef betrokkennbsp;districtshoofd voor de tusscheniiggende plaatsen, waar het opnbsp;de doorreis heeft vertoefd, ingeval het verblijf aldaar of ter plaatsenbsp;van inscheping langer dan twee etmalen heeft geduurd;
3®. eene schriftelijke verklaring van den gezagvoerder, inhoudende dat gedurende de reis het dier niet is ontscheept geweest en aannbsp;boord zich geen geval van hondsdolheid heeft voorgedaan.
(3) Indien de in de vorige alinea vermelde bescheiden niet kunnen worden overgelegd of niet in orde zijn bevonden is ontscheping dernbsp;dieren slechts toegelaten op een der in de eerste alinea van artikel 4nbsp;bedoelde plaatsen en zijn op die ontscheping van toepasing de bepalingen in de vierde en vijfde alinea van artikel 4.
Artikel 6.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;De bij artikel 4 bedoelde keuring geschiedt tusschen zonsopgang en zonsondergang.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Voor deze keuring is de houder van den hond, kat of aapnbsp;verschuldigd een keurloon van ƒ 2.50 (twee gulden, vijftig cent)nbsp;voor elk dier, terwijl ook de transportkosten van den keurder naarnbsp;en van boord voor zijne rekening komen. Het keurloon en denbsp;transportkosten moeten voldaan zijn, voordat tot de keuring wordtnbsp;overgegaan.
(3) nbsp;nbsp;nbsp;Het keurloon wordt door den keurder in ’s Lands kas gestort.
Artikel 7.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;De duur der quarantaine bedraagt, behalve in het geval vannbsp;voorloopige inquarantainestelling, ingevolge het bepaalde bij de vijfdenbsp;alinea van artikel 4 en de 3de alinea van artikel 5, vier maanden ofnbsp;zooveel langer als de met het toezicht op de quarantaine belastenbsp;ambtenaar noodig oordeelt.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Indien voor honden, katten of apen, die in quarantaine zijnnbsp;gesteld, omdat de bij alinea 2 van artikel 4 of de bij alinea 2 vannbsp;artikel 5 bedoelde bescheiden niet konden worden overgelegd of nietnbsp;in orde werden bevonden, de vereischte bescheiden alsnog nader tennbsp;genoegen van genoemden ambtenaar worden geleverd, kan deze denbsp;quarantaine dadelijk opheffen.
(3) nbsp;nbsp;nbsp;Het toezicht op de uitvoering der quarantaine-voorschriftennbsp;is opgedragen aan den met den veeartsenijku ndigen dienst ter plaatse
-ocr page 329-belasten ambtenaar. Zonder diens schriftelijke verklaring, dat de quarantaine zonder stoornis is afgeloopen, mag het dier de quaran-taine-plaats niet verlaten.
(4) nbsp;nbsp;nbsp;Van het opheffen der quarantaine geeft de bedoelde ambtenaarnbsp;aan den invoerder schriftelijk kennis, met bepaling van den termijn,nbsp;binnen welken het dier moet zijn afgehaald.
(5) nbsp;nbsp;nbsp;De quarantaine-kosten, zoomede de kosten der bij alinea 6nbsp;van artikel 4 bedoelde opsluiting, waaronder die voor eventueelennbsp;aanmaak van hokken, komen ten laste van den invoerder van het dier.
(6) nbsp;nbsp;nbsp;Het Hoofd van plaatselijk bestuur wijst voor zooveel noodignbsp;de plaats aan, waar de quarantaine moet worden gehouden en regeltnbsp;verder de toepassing der quarantaine. Hij stelt het bedrag vast voornbsp;verpleging en voeding, welk bedrag bij vooruitbetaling binnen eennbsp;door hem te bepalen termijn in 's Lands kas moet worden gestort-Aan de hierbedoelde regelingen wordt de noodige openbaarheidnbsp;gegeven.
in. Plaatselijke bestrijding van hondsdolheid.
Artikel 8.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Honden, katten of apen, die door een deskundige lijdendenbsp;worden bevonden aan hondsdolheid, of die gebeten zijn door een dier,nbsp;dat door een deskundige aan hondsdolheid lijdende is bevonden, wordennbsp;door of op last en onder toezicht van de politie afgemaakt en verbrandnbsp;of, zoo tot dit laatste geen gelegenheid bestaat, minstens anderhalvennbsp;Meter diep begraven.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Honden, katten of apen, die gebeten zijn door een dier, datnbsp;volgens verklaring van een deskundige van hondsdolheid verdachtnbsp;moet worden, dan wel thuis behooren op een erf, waar een naar hetnbsp;oordeel van een deskundige verdacht geval van hondsdolheid is voorgekomen, worden eveneens door of op last van de politie afgemaakt ennbsp;verbrand of begraven, dan wel, indien de eigenaar daartegen bezwaarnbsp;maakt, door hem, overeenkomstig de deswege door het Hoofd vannbsp;plaatselijk bestuur te geven bevelen en te verstrekken aanwijzingen,nbsp;gedurende vier maanden opgesloten of vastgelegd.
(3) nbsp;nbsp;nbsp;Andere dan de in aline’s 1 en 2 bedoelde honden, kaftennbsp;of apen, die een mensch hebben gebeten, moeten door den houder,nbsp;overeenkomstig de door het Hoofd van plaatselijk bestuur te gevennbsp;bevelen en te verstrekken aanwijzingen, gedurende een door diennbsp;ambtenaar te bepalen termijn van niet minder dan vijf dagen wordennbsp;opgesloten of vasfgelegd.
-ocr page 330-(4) nbsp;nbsp;nbsp;De bij alinea’s 2 en 3 bedoelde opsluiting en vastleggingnbsp;geschieden ter plaatse door het Hoofd van plaatselijk bestuur aan tenbsp;wijzen.
(5) nbsp;nbsp;nbsp;De kosten van opsluiting, verpleging en voeding van opgesloten of vastgelegde honden, katten of apen komen ten laste vannbsp;de houders. Het Hoofd van plaatselijk bestuur bepaalt, voor zoovernbsp;in een en ander niet door de houders zelf wordt voorzien, het bedragnbsp;dier kosten, hetwelk bij vooruitbetaling binnen een door hem te bepalen termijn in ’s Lands kas moet worden gestort.
Artikel 9.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Door het Hoofd van plaatselijk bestuur wordt, zoodra een geval van hondsdolheid is vóórgekomen, voor den tijd van vier maanden,nbsp;te rekenen van de dagteekening der bekendmaking:
fe. bevolen, dat in de door hem bestuurde afdeeiing alle honden buiten de woning van den houder voorzien moeten zijn van een muilkorf overeenkomstig een door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vast te stellen model, en op openbare wegen of pleinen bovendien vastgehouden moeten worden aan een ketting of lijn van niet meer dan twee Meter lengte;
2®. verboden de uitvoer van honden, katten of apen uit zijne afdeeiing naar elders en, zoo daartoe aanleiding bestaat, uit bepaalde gedeelten van zijne afdeeiing naar andere gedeelten daarvan.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Het Hoofd van plaatselijk bestuur zorgt, dat de krachtensnbsp;dit artikel genomen maatregelen ter kennis worden gebracht van denbsp;ingezetenen in zijn ressort. Hij doet daarvan tevens onverwijld,nbsp;zoo mogelijk telegrafisch, mededeeling aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Artikel 10.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Na ontvangst van eene mededeeling, als in artikel 9, alineanbsp;2, bedoeld, wordt door den Directeur van Landbouw, Nijverheid ennbsp;Handel, voor zoover zulks door hem tot tegengang van verbreidingnbsp;der ziekte wordt noodig geacht, bepaald in welke streken buitennbsp;de betrokken afdeeiing de aldaar genomen maatregelen mede moetennbsp;worden toegepast.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Genoemde departementschef brengt zijne beschikking zoonbsp;mogelijk telegrafisch ter kennis van de betrokken Hoofden van gewestelijk bestuur, die gehouden zijn onverwijld voor de uitvoering daarvan en de noodige bekendmaking van de getroffen maatregelen tenbsp;zorgen.
-ocr page 331-(3) De Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel zorgt voor zoo spoedig niogelijke bekendmaking van de getroffen maatregelen in de Javasche Courant.
Artikel II.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Alle honden, die gehouden worden buiten de plaatsen, waarnbsp;eene Lands- of locale belasting op honden wordt geheven, moetennbsp;steeds voorzien zijn van een op zichtbare wijze om den hals tenbsp;dragen penning, volgens een door den Directeur van Landbouw,nbsp;Nijverheid en Handel vast te stellen model.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;De penning wordt op aanvraag van Landswege kosteloos aannbsp;de houders van honden verstrekt.
IV. Slot- en strafbepalingen. Artikel 12.
(1) Honden, katten of apen.
die in strijd met de bepalingen dezer ordonnantie zijn ingevoerd, uitgevoerd of ontscheept;
b.
c.
waaromtrent de bij de vergunning tot ontscheping voorgeschreven verplichtingen niet behoorlijk zijn nageleefd; waarvoor de vervoerder of houder in gebreke is gebleven denbsp;verschuldigde quarantaine-, verplegings- en voedingskosten vóórnbsp;of op het bepaalde tijdstip te voldoen;
d.
die na opheffing van de quarantaine of de opsluiting niet binnen den daarvoor gestelden termijn zijn afgehaald;nbsp;e. waaromtrent het bepaalde bij de tweede en derde alinea vannbsp;artikel 8 of de krachtens alinea 3 van dat artikel en de artikelennbsp;9 en 10 uitgevaardigde bevelen en verbodsbepalingen niet behoorlijk zijn nageleefd;
zoomede honden, die niet voorzien zijn van den bij artikel 11 bedoelden penning, worden door of op last van de politie afgemaakt of kunnen voor wetenschappelijke doeleinden wordetinbsp;bestemd.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Het afmaken van de in de vorige alinea bedoelde dierennbsp;geschiedt ter plaatse en op de wijze door het Hoofd van plaatselijknbsp;bestuur te bepalen, tenzij wegens zich bij de opvatting der dierennbsp;voordoende bezwaren afmaking ter plaatse, waar zij worden aangetroffen, noodzakelijk is-
(3) nbsp;nbsp;nbsp;Voor de afgemaakte dieren wordt geene schadeloosstellingnbsp;uitgekeerd.
(4) nbsp;nbsp;nbsp;De toepassing der bepalingen van dit artikel geschiedt metnbsp;inachtneming der bevelen van het Hoofd van plaatselijk bestuur.
Artikel 13.
De Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren en het door het Hoofd van plaatselijk bestuur daartoe aangewezen ambtelijk personeel hebben, mits van eene schriftelijke lastgeving van genoemdnbsp;bestuurshoofd voorzien, ter uitvoering of ter verzekering eener goedenbsp;naleving van de bepalingen dezer ordonnantie, tusschen zes uur desnbsp;morgens en zes uur des avonds toegang tot alle gebouwen, erven,nbsp;besloten plaatsen en hetgeen daartoe behoort, de militaire en burgerlijke Landsgebouwen daaronder begrepen, en kunnen zich daarbijnbsp;doen vergezellen van onder hunne bevelen gesteld personeel.
Artikel 14.
(1) Voor de toepassing dezer ordonnantie wordt aangemerkt;
a. nbsp;nbsp;nbsp;als „houder van de daarbij bedoelde dieren;
1®. de hoofdbewoner van het woonerf, waar die dieren, anders dan toevaliig aanwezig zijn, tenzij een ander aldaar lijdelijknbsp;vertoevend of blijvend gevestigd persoon blijkt de houder te zijn;
2®. de gezagvoeder van het schip of vaartuig, waarop de dieren zich bevinden, tenzij een ander daarop aanwezig persoon blijktnbsp;de houder te zijn;
b. nbsp;nbsp;nbsp;als „invoerder” van een hond degene, door of te wiens behoevenbsp;de ontscheping geschiedt;
C. als deskundigen:
1®. personen, die in het bezit zijn van een bewijs van in Nederland of Nederlanlandsch-Indië met goed gevolg afgelegd examen vannbsp;veearts;
2®. personen, die na afgelegd examen in een ander rijk de bevoegdheid tot uitoefening van de veeartsenijkunde in haren geheelen omvang hebben verkregen en daarna öf tot die uitoefening innbsp;Nederland zijn toegelaten öf benoembaar zijn verklaard tot gou-vernementsveearts in Nederlandsch-Indië;
3®. personen, die in het bezit zijn van een diploma van het met goed gevolg afgelegd eindexamen van de voormalige Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg of de Nederlandsch-Indische veeartsenschool aldaar;
4®. de Inlandsche veeartsen, die aangesteld zijn op den voet van het bepaalde bij artikel 1 van het besluit van 31 Decembernbsp;1876 No. 2 (Staatsblad No. 348).
5®. personen, bevoegd tot de uitoefening der geneeskunst in Nederlandsch-Indië.
-ocr page 333-(2) Het hoofd van plaatselijk bestuur beslist, zoo iioodig, wie als hoofdbewoner van eenig woonerf of als ,,invoerder” van een hondnbsp;is te beschouwen.
Artikel 15.
Overtreding van het bepaalde bij de artikelen 1, 3 en 8, alinea’s 2 3 en 4, zoomede van een krachtens artikel 9, alinea 1 sub en 2=,nbsp;en artikel 10, alinea 1, uitgevaardigd bevel of verbod, het verbrekennbsp;der quarantaine, voorloopige quarantaine of opsluiting, bedoelde bijnbsp;de alinea’s 4, 5 en 6 van artikel 4 en alinea 3 van artikel 5 wordtnbsp;gestraft met eene geldboete van ten hoogste / 100.— (één honderdnbsp;gulden) of gevangenisstraf dan wel, indien de overtreder behoortnbsp;tot de Inlandsche of daarmede gelijkgestelde bevolking, tenarbeidstelling aan de publieke werken voor den kost zonder loon van tennbsp;hoogste acht dagen.
Artikel 16.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Deze ordonnantie kan worden aangehaald als „Hondsdolheidor-donnantie.”
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Zij treedt in werking op 1 Mei 1915.
Bij ordonnantie van 30 April 1914 (Staatsblad No. 339) is goedgevonden en verstaan:
Artikel 1.
De ordonnantie van 9 April 1915 (Staatsblad No. 302) treedt instede van op 1 Mei 1915 in werking op 1 October 1915.
Artikel 2.
De Qouverneur-Generaal is bevoegd om voor daarvoor naar zijn oordeel in aanmerking komende gewesten of gedeelten van gewestennbsp;het bepaalde bij artikel 11 der in artikel 1 genoemde ondonnantienbsp;tijdelijk buiten werking te stellen.
Artikel 3.
Artikel 1 dezer ordonnantie treedt in werking op den dag harer afkondiging.
-ocr page 334-Bij gouvernementsbesluit vau 30 April No. 13 (Staatsblad No. 340) is goedgevonden en verstaan:
Eerstelijk: enz.
Ten tweede: Krachtens artikel 1 der Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1915 No. 302) te bepalen, dat de invoer van honden, katten en apen verboden is in de residenties Madoera, Benkoeleti, Lam-pongsche districten en Djambi, de eilanden bewesten Sumatra, denbsp;eilanden behoorende tot de residentie Rionw en Onderhoorigheden,nbsp;de afdeeling Znid-Nienw-Gninea der residentie Amboina en in denbsp;gewesten Timor en Onderhoorigheden en Bali en Lombok.
Ten derde: Krachtens artikel 4 der Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1915 No. 302)
a. nbsp;nbsp;nbsp;aan te wijzen de volgende reeden en havens als plaatsen, waarnbsp;van buiten Nederlandsch-lndië aang v erde honden, katten ofnbsp;apen onder de in die ordonnantie aangegeven voorwaarden mogennbsp;worden ontscheept;
Tandjong Priok, Cheribon, Pekalongan, Semarang, Soerabaja, Palembang, Belawan Dele, Sabang en Emmahaven;
b. nbsp;nbsp;nbsp;te bepalen, dat de keuring van honden, katten of apen, die vannbsp;buiten Nederlandsch-lndië te Sabang worden aangevoerd, dochnbsp;bestemd zijn om over zee verder te worden vervoerd, kan geschieden te Olèë Lhenë, Belawan Deli of Emmahaven.
Ten vierde: Krachtens artikel 2 der ordonnantie van heden (Staatsblad No. 339) het bepaalde bij artikel 11 der Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1915 No. 302) tijdelijk buiten werking te stellen voor denbsp;residenties Madoera, Benkoelen, Lampongsche districten en Djambi,nbsp;de eilanden bewesten Sumatra, de eilanden behoorende lot de residentie Rionw en Onderhoorigheden, de afdeeling Zuid-Nieuw-Guineanbsp;van de residentie Amboina en de gewesten Timor en Onderhoorigheden en Bali en Lombok.
Ten vijfde: Te bepalen, dat de artikelen 2, 3 en 4 van dit besluit in werking treden op 1 October 1915.
Bij besluit van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel dd. 5 Mei 1915 No. 4862 is ingevolgenbsp;artikel 9 der Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1915 No. 302)nbsp;bepaald, dat de muilkorven, in voormeld artikel bedoeld, moeten
-ocr page 335-zijn ingericht naar het model, dat ten kantore van de Hoofden van plaatselijk bestuur en de met het bestuur van eene onderafdeelingnbsp;belaste Controleurs bij het Binneniandsch Bestuur voor ieder te bezichtigen zal zijn en waarvan de beschrijving luidt als volgt:
„Een enkelvoudige stalen of koperen band omgeeft den hals van den hond. De uiteinden van den band worden met behulp van eennbsp;vastzittend of hangend slot zoo bevestigd, dat afnenien van den korfnbsp;zonder sleutel of zonder doorsnijding van den band onmogelijk is.
„Aan weerszijde van het verticale middelvlak en evenwijdig daaraan zijn aan het nekgedeelte vatt den band twee sterke metalen dradennbsp;vastgeklonken, die over het aangezicht van den hond loopen, denbsp;neus tusschen zich opnemen, naar beneden buigen en aan de keel-zijde van den band opnieuw zijn vastgeklonken. De aldus afgeslotennbsp;ruimte moet toelaten, dat het dier de onderkaak binnen den korf kannbsp;openen.
„In dwarse richting zijn, naar gelang van de grootte van den korf, meerdere metaaldraden aangebracht, wier uiteinden eveneens aannbsp;den band zijn vastgeklonken.
„Het aantal in dwarse richting loopende draden en de dikte van alle draden, moeten evenredig zijn aan de lengte van den muilkorf,nbsp;gemeten van den voorrand van het nekgedeelte van den halsband,nbsp;in rechte lijn tot aan het meest naar voren gelegen gedeelte der draden.
„Dat aantal en die dikten moeten minstens bedragen:
Bij eene korflengte van |
Aantal in dwarse richting loopendenbsp;draden. |
Draaddikte. |
minder dan 15 c.M. . . . |
3 |
2 m.M. |
van 15 tot en met 17 c.M. |
4 |
idem. |
, 18 „ „ „ 20 „ |
5 |
2,5 m.M. |
91 nbsp;nbsp;nbsp;2'^ » nbsp;nbsp;nbsp;ffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff |
6 |
idem. |
„ nbsp;nbsp;nbsp;24 ...... 26 „ |
7 |
3 m.M. |
„ nbsp;nbsp;nbsp;27 en meer .... |
8 |
idem. |
„Bovendien moeten de in de dwarse richting loopende draden op zoodanigen ouderlingen afstand geplaatst zijn, dat zij beletten, datnbsp;tanden naar buiten uitsteken.
„De metaaldraden der korven moeten verbonden worden door uitvijlen der draden en opvolgend soldeeren, zoodanig dat er geen scherpe of uitstekende punten aanwezig zijn.
„Zij moeten vervaardigd zijn van ijzerdraad.
-ocr page 336-„Het is geoorloofd de metaaldraden te bedekken met een laagje zink, tin, nikkel of ander voor bedekking geschikt metaal en den bandnbsp;0111 den hals en den metaaldraad boven den kop, maar niet de gedeeltennbsp;voor, om of onder den neus en den bek, met eene zachte stof tenbsp;bekleeden.’'
Bij gouvernementsbesluit van 16 April 1915 No. 30 (Staatsblad No. 3211 is goedgevonden en verstaan:
Ten vervolge van artikel 2 van het besluit van 2 Juli 1914 No. 12 (Staatsblad No. 476) krachtens artikel 7, alinea 1 sub ƒ, der ordonnantie in Staatsblad 1912 No. 432 juncto Staatsblad 1914 No. 475 tenbsp;bepalen, dat het vervoer van vee over zee onbelemmerd kan plaatsnbsp;hebben;
1®.
2e.
in de afdeeling Bengkalis der residentie Oostkust van Sumatra, tusschen alle eilanden en de kust van den Sumatrawal,nbsp;in de afdeeling Langkat derzelfde residentie tusschen de eilandennbsp;Poeloe Sembilan en Poeloe Kompei en de plaatsen Pangkalannbsp;Brandan, Pangkalan Soesoe, Telok Taboehan, Boekit Koeboe ennbsp;Selahadji.
Overgeplaatst: van Tjiniahi naar Batavia, de militaire paardenarts der 1ste klasse J. VAN Dulm,
van Banjoe Biroe naar Tjimahi, de militaire paardenarts der 2de klasse W. M. P. Pulle,
van Salatiga naar Banjoe Biroe, de militaire paardenarts der 2de klasse Dr. J. C. WiTjENS,
van Padalarang naar Salatiga, de militaire paardenarts der 2de klasse L. E. Hinrichs.
Benoemd: tot veterinair lid van de commissie tot aankoop van legerpaarden en muildieren in China, de militaire paardenarts dernbsp;1ste klasse J. van Dulm,
tot veterinair lid van de permanente commissie tot aankoop van legerpaarden op Java, de militaire paardenarts der 2de klasse W. M.nbsp;P. Pulle.
V. d. B.
-ocr page 337-DOOR
C. A. BACKER.
Van het Haiidelslaboratoriuiii te Buitenzorg ontving ik het eerste gedeelte van een reeks in cijfers iiitgedrukte analysesnbsp;van Javaansche voedergrassen.
Een drietal van die grassen werden reeds in vorige jaargangen van dit tijdschrift besproken, waarom ik de op die grassen betrekking hebbende cijfers hier laat volgen;
Veeartsenij- kuiidige Bladen. |
Wetenschappelijke naam. |
_o CA ÜO |
1 'S 3 K |
o; gt; 3 |
CA O c: lt;1} 0- |
dj N CD gt; 3 K |
3= CJ CA lt; |
3: o CA CC CD cc U |
SZ O CA CC c CD dT |
XXVI,65 |
Paspalum niinu-tif lorum |
1.99 |
12.4 |
1,87 |
18.7 |
29.3 |
11.14 |
7.12 |
6.03 |
XXVI,238 |
Isachne firmula. |
2.22 |
14.0 |
2.96 |
17.6 |
35.7 |
12.38 |
7.18 |
6.78 |
XXVI,401 |
Isachne montana. |
1.97 |
12.3 |
2.85 |
22.3 |
32.4 |
13.10 |
7.92 |
6.83 |
Men ziet, dat deze 3 grassen alle een hoog eiwitgehalte hebben. Daaruit alleen de conclusie trekken, dat het goedenbsp;voedergrassen zouden zijn, gaat niet aan. Ten eerste is ernbsp;nog slechts één enkele analyse verricht, waaruit nog nietsnbsp;met zekerheid valt af te leiden. Bovendien beslist niet hetnbsp;eiwitgehalte, doch het gehalte aan vcrfeertoa/'eiwit over denbsp;waarde als voederplant. Ik zag echter de op het Hijangplateaunbsp;geïmporteerde schapen deze 3 grassen gretig tot zich nemen,nbsp;terwijl de heer Lanqe, die daar reeds geruimen tijd op dienbsp;schapen toezicht houdt, mij mededeelde, dat deze grassennbsp;tot de beslist goede te rekenen zijn, een oordeel uit de praktijk.
-ocr page 338-314
waaraan des te meer waarde te hechten valt, omdat liét door de analyse wordt gesteund.
Wanneer ik van alle op het Hijangplateau voorkomende voedergrassen voldoende gegevens heb, zal ik op deze zaaknbsp;terugkomen. Ik zal dan aantoonen, dat de daar gevonden wordende schapenweiden rijk zijn aan uitnemende voederplanten,nbsp;niet alleen tot de echte grassen, doch ook tot de schijngras-sen en legnminosen behoorende. Eiwitrijke, zachtbladigenbsp;cyperaceeën zijn rijk vertegenwoordigd, planten, die door denbsp;schapen met graagte worden gegeten. Alle schijiigrassen overnbsp;denzelfden kam te scheren, ze, de oude sleur volgend, zondernbsp;onderzoek onvoorwaardelijk af te keuren, is, zooals ik in dennbsp;loop der eeuwen (? Red. V. A. BI.) hoop aan te toonen, innbsp;hooge mate onbillijk.
2. nbsp;nbsp;nbsp;mj/f/cum Forsk., Flora Aeg Arab 20. Zie plaat
XXVII.
De soortnaam muticum beteekent,,stomp, ongewapend, on-gestekeld, ongenaaid”. Waarschijnlijk werd deze naam aan de plant gegeven om de tegenstelling te doen nitkonien met Pani-cuin crus galli en Panicum stagninum, waarbij gg genaaid is.
Dit thans in vrijwel alle tropische gewesten verbreide gras is onder vele verschillende namen beschreven. De voornaamste daarvan zijn: Panicum amphibiumSrEVD., Panicum bar-binóde Trin., Panicum limndeum Stevd., Panicum malie Sw.nbsp;(dit is een variëteit met behaarde aartjes en 3-nervige g,) ennbsp;Paspalum mollicomum Kunth, misschien ook nog Panicumnbsp;numidianum Lam. Panicum spectabile, die soms met dit grasnbsp;verward wordt, is een totaal verschillende soort.
De soortnaam amphibiuni beteekent „zoowel op het land als in het water levend” en is een zeer gepaste naam; öö/'ömdüfenbsp;beduidt, „met behaarde knoopen”, een naam, die van gebrekkige waarneming getuigt; limndeum beteekent „in het slijk levend”, malle beduidt ,,zachtharig”, mimididnum beteekentnbsp;inheemsch in Numidië”, niollicamum beduidt „met een zachtenbsp;kuif”, ,,met zachte haren”.
-ocr page 339- -ocr page 340- -ocr page 341-315
Volksnamen. Behalve met den Hollandscheii iiaam Para-gras wordt Panicuin muticiim op Java nog met twee vaste iiilandsche namen aaiigediiid, iil. Roempoet (Djoekoet)nbsp;malèla, m., s, en Socket kolondjono, j.
Bij Nanggoeng (Buitenzorg) hoorde ik het gras algemeen Djoekoet inggris noemen.
Voorts vind ik nog als inlandsche namen opgegeven; Ko-loinëndjo, j., L a n g-t o e 1 a n ga n. md., Pendjalinan, j (zeer onbetrouwbare naam!),, Rebha ranggam, md.,nbsp;S o e k e t p e n d j o n o, j.
In „Voeding en Voedsels van het Paard” pag. 45, geeft Mars nog als inlandsche namen van dit gras Roempoet Bengal a en Roempoet goni, twee namen, waarmede gewoonlijk Paniciim maximum wordt aangednid. Echter geeftnbsp;ook WiQMAN Sr (TeysmanniaX, 316) als inlandschen naam vannbsp;het gras Roempoet Pen ga la. Inhoeverre hier verwarring in het spel is, waag ik niet te beslissen. Men vergetenbsp;nimmer, dat de meeste inlandsche namen door goedgeloovigenbsp;en vaak ontaalkundige Europeanen worden opgevangen uit dennbsp;mond van ondeskundige-maar-daarom-toch-nooit-verlegen Inlanders. Het gevolg van dit maar raak zeggen en alles ge-looven is een verwarring, waarbij de beruchte Babylonischenbsp;nog een toonbeeld van orde is. Een treffend bewijs daarvannbsp;vindt men bij het nagaan der inlandsche grassennamen in dennbsp;tuincatalogns van Teysmann en binnendijk (1866). Het is nietnbsp;altijd gemakkelijk, uit vele onbetrouwbare gegevens een betrouwbaar geheel op te bouwen, het compileeren word hier eennbsp;onophoudelijk wikken en wegen, een zich telkens afvragen,nbsp;wat men geloovan kan, wat niet. Alles gelooven is allesnbsp;bederven.
De Clercq geeft nog Roempoet banggala, m. (No. 2611, sub Paspaliim mollicomnm) en sub 2580, Panicnm miiti-ciim:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Djoekoet tambaga bodas, s., Kaladjana,
j., Kaladjana s i d i, j., K a 1 a n d j a n a, j., K o 1 o n-djani, j., Rebha 1 a n g-to I a n ga n, md, Socket lala-
-ocr page 342-djana, j. Tatambagaan bodas, s. Iii hoever deze namen betrouwbaar zijn, kan ik niet uitmaken.
In de buitenlandsclie literatuur vindt men eveneens onderscheidene volksnamen. Ik heb opgeteekend: African Wonder grass, Bancroft grass, Buffalo grass. Giant Couch grass, Mauritius grass, Scotch grass ennbsp;Water grass.
Baker, Flora of Mauritius 436 (als Panicum motie).
Boerlage in Annales du Jardin Botanique de Buitenzorg VIII, 54 (als Panicum amphibium Steud.).
Boldinqh. Flora voor de Nederlandscli West-Indische eilanden, 121 (als Panicum molle).
Büse in Plant, jungh. p. 372 (als Panicum numidianum).
COOKË, Flora of the Presidency of Bombay, II, 939.
De Clercq, Plantkundig woordenboek, p. 298, No. 2580.—p. 299, No. 2611 (als Paspalum mollicomum Kunth).
GriSEBACH, Flora of the British West-Indiaii Islands,547(alsPa«/cum molle).
Hasskarl, Plantae javanicae rariores. p. 17, No. 9 (onder den onjuisten iiaani van Panicum sarmentosum Roxb.)
Hooker, Flora of British India, VII, 34.
KoORDERS,.Exkursionsflora, I, 130. Syst. Verz. Fam. 19, No. 11.
Manson Bailey, Queensland Flora VI, 1824.
Mars, Voeding en Voedsels van het Paard, 49 (met gekleurde plaat, onder den naani van Panicum limnaeum).
Martius, Flora brasiliensis, II, 2, 187. (als Panicum numidianum.)
Miquel, Flora van Nederlandsch-Indië, III, 433 (als Paspalum mollicomum), 111, 446 (als Panicum numidianum), III, 455 (als Panicum limnaeum).
Ridley, Flora of the Malayan Peninsula III, 133.
Steudel, Synopsis Glumacearum I, 31 No. 22\ {a]s Paspalum mollicomum), I, 40 No. 35 (als Panicum muticum), 1, 61 No. 342 (als Panicum amphibium) en No. 345 (als Panicum numidianum), I, 67 No. 410 (alsnbsp;Panicum barbinode), I, 72 No. 474 (als Panicum limnaeum.)
Trimen, Flora of Ceylon V, 140.
Vasey, Agricultural Grasses and Forage-plants of the United States, 26, plate 12.
Veeartsenijkundiqe Bladen 1, 181 (met plaat). Ill, 86, plaat XIV, XXV (1913), 19.
-ocr page 343-317
Beschrijving.
Overblijveiid gras. Halmen 1—4 M. lang, al of niet berijpt, krachtig, hol, kruipend en dan uit vele knoopen wortelslaandnbsp;of op het water drijvend, uit vele knoopeu opgerichte ofnbsp;opstijgende zijtakken voortbrengend, steeds ook met opgerichte bloeitoppen. Halmen op Java kaal, op de kuoopennbsp;schijnbaar behaard, de oudere halmen zeer hard. Bladschee-den 8—20 c.M. lang, vaak langer dan de internodiën, zoodatnbsp;de voet eener hoogere bladscheede vaak door den top eenernbsp;lagere wordt omsloteu, aan den voet steeds rondom zeernbsp;dicht behaard, hooger op nu eensalleen langs den gespletennbsp;voorrand behaard en overigens kaal, dan weer rondom bezetnbsp;met vele op knobbels ingeplante lange haren en dan langsnbsp;den gespleten voorrand vrij dicht behaard, groen of purpernbsp;aangeloopen. Tongetje uit een dwarse rij tamelijk langenbsp;haren bestaand. Bladschijf lijn-lancetvormig, met breeden,nbsp;plotseling samengetrokken voet en geleidelijk versmalden,nbsp;spitsen top, 100—300 m.M. bij 5—25 m.M, met krachtignbsp;ontwikkelde, van onder uitspringende middennerf en velenbsp;dicht opeengedrongen langsaderen, waarvan aan de onderzijde telkens een dikkere met een groep aanmerkelijk dunnerenbsp;afwisselt, langs den verdikten, vaak purperen rand metnbsp;nietige, schuinopwaarts gerichte stekeltjes bezet, daardoornbsp;bij het terugstrijken ruw aanvoelend, beiderzijds kaal. Alge-meene steel der bloeiwijze ten slotte ver buiten de bovenstenbsp;bladscheede stekend, kaal. Pluim opgericht, 15—25 c.M.nbsp;lang, uit 9—15 trosvormig gerangschikte schijnaren bestaand.nbsp;Hoofdas der bloeiwijze kantig, langs de randen dicht bezetnbsp;met schuinopwaarts gerichte, stijve borsteltjes, daardoor bijnbsp;het terugstrijkeu zeer ruw aanvoelend. Zijassen 3—10 c.M.nbsp;lang, plat, met gekielde onderzijde, aan den voet verdiktnbsp;en dicht behaard, hoogerop evenals de hoofdas door kleinenbsp;stekeltjes ruw aanvoelend bij het terugstrijken, aan den topnbsp;direct de aartjes dragend, naar onder voorzien van kleinenbsp;zijtakjes, welke verspreide borstels dragen en naar den voet
-ocr page 344-318
der assen en naar den voet der pluim geleidelijk in grootte toenemen, ja bij de onderste zijassen niet zelden tot vrijnbsp;krachtige zijtakken der tweede orde uitgroeien. De korterenbsp;dezer zijtakjes dragen 2—5, de langere een grooter aantalnbsp;aartjes. Aartjes opeengedrongen, meer of minder duidelijknbsp;gesteeld, het steeltje in lengte varieerend van '/s—
Bijna altijd draagt dit steeltje 1—5 lange, witte borstels. Aartjes groen of meer of minder sterk purper aangeloo-pen, langwerpig, spits, ± 3V2 m.M. lang, geheel kaal; g,nbsp;eirond, spits, —',3 maal zoo lang als het aartje, V4—IV4nbsp;m.M. lang, 1-nervig. ga eirond, spits, met binnenwaartsnbsp;omgebogen randen, 5-nervig, glad, dunvliezig, 3—3V2 n’-M-lang. B3 dquot;, g3 met binnenwaarts omgebogen randen, dunvliezig, 3 m.M. lang, P3 zeer dun vliezig, even lang alsg3,nbsp;glad. Tusschen g3 en pg vindl men 3 meeldraden, na welker uitvallen de onderste bloem onzijdig schijnt. B4 g4nbsp;langwerpig, stomp, sterk gewelfd, met binnenwaarts omgebogen randen, vrij hard, 5-nervig, met gerimpeld-korreligenbsp;oppervlakte, duidelijk korter dan gg; p4 vlak, even lang alsnbsp;g4, evenals deze liard en met gerimpeld-korrelige oppervlakte en binnenwaarts omgebogen randen. Tusschen g4 en p4nbsp;vindt men niet alleen 3 meeldraden maar ook een langwerpig vruchtbeginsel met 2 vrije stijlen, die elk in eennbsp;grooten purperen stempel eindigen. Vruchten heb ik aannbsp;dit vaak voorkomend gras nooit waargenomen: geen dernbsp;vele in het Buitenzorgsch Herbarium bewaarde exemplarennbsp;draagt ze, ik vind ze ook nergens in de literatuur beschreven.
Bloeitijd.
In alle maanden van het jaar. Januari en Februari uitgezonderd, zijn op Java bloeiende exemplaren van het gras aangetroffen. In de vlakte van Madjenang, waar Paniciimnbsp;inuticum zeer overvloedig is, kon ik in de afgeloopen maandnbsp;Januari, ondanks ijverig zoeken, geen enkel bloeiend exemplaar vinden, wel groote velden van nog niet bloeiendenbsp;planten.
-ocr page 345-319
Vaderland, verspreiding op Java.
Dit gras, waarvan soininigen liet vaderland in Zuid-Ainerika, anderen in Noord-Afrika, Egypte en Arabic zoeken, moetnbsp;reeds zeer lang geleden in den Oost-Indisclien Archipel zijnnbsp;ingevoerd, ik vind tenminste vermeld, dat reeds in 1804 zadennbsp;van Sumatra naar Calcutta gezonden werden. Wanneer ennbsp;door wien het op Java is ingevoerd, of dit met opzet is gedaannbsp;of toevallig is geschied, over dit alles zwijgt de geschiedenis.nbsp;Zollinger zamelde het 70 jaar geleden reeds bij Tjikojanbsp;in Bantam in, Hasskarl in of vóór 1848. EdeLing vondnbsp;de plant 50 jaar geleden bij Meester Cornells. Hoewel hetnbsp;gras op Java nooit vruchten schijnt voort te brengen, heeftnbsp;het zich over een zeer groot deel van het eiland verspreid.nbsp;Van Bantam tot Banjoewangi, van het Noorderstrand lot denbsp;Zuidkust, van de laagvlakte af tot op 800 a 900 M. zee-hoogte is het op vele plaatsen verwilderd, ja, zoo volkomennbsp;ingeburgerd, dat men het voor een hier inheemsch grasnbsp;houden zou. Waar het voorkomt, groeit het gewoonlijk innbsp;groote hoeveelheid bijeen, wat verklaard kan worden uitnbsp;de bijzonder snelle vegetatieve vermenigvuldiging. Elk stukjenbsp;van de lange, kruipende stengels kan, als er zich maar eennbsp;knoop aan bevindt, onder gunstige omstandigheden tot eennbsp;nieuwe plant uitgroeien; men zag zelfs stekken, die hetnbsp;dierlijk lichaam reeds hadden gepasseerd, nog wortel schieten.nbsp;Planten, die zich op gunstig, d.w.z. vochtig en niet al tenbsp;sterk beschaduwd terrein bevinden, vermenigvuldigen zichnbsp;geweldig, spoedig verdringen ze elk ander gras en vormennbsp;een anderhalven Meter hooge, moeilijk doordringbare wildernis, soms van honderden vierkante Meters oppervlak.nbsp;Door dien snellen groei is Padnuni niuticiini hier en daarnbsp;tot een lastig onkruid geworden, zDoals iii de riettuinennbsp;van de Madjenangsche vlakte (Banjoemas); ook in koffietuinennbsp;wordt het soms als een hardnekkig onkruid gevreesd. Ernbsp;zijn voorbeelden van, dat het gras zich in koffietuinen zóónbsp;sterk verspreidde, dat door den administrateur een premie
-ocr page 346-320
werd gesteld op het uitroeien ervan, omdat er gevaar bestond, dat de koffiebooinen in luin groei bedenkelijk zonden wordennbsp;belemmerd.
Bijzonder veel kan men dit gras aantreffen op de zonnige, drassige en dus een ideale groeiplaats vormende terreinennbsp;langs de spoorbaan tussclien Bandjar en Maos, waar het welige, natuurlijke weiden vormt, geheel aan zich zelf overgelaten,nbsp;aan weinigen bekend, door niemand benut. Als het vervoernbsp;niet zoo kostbaar was, zou men vandaar uit onze grootenbsp;steden, waar voedergras slecht en duur is, van het noodigenbsp;kunnen voorzien. Zeer veel groeit het gras ook in de vlaktenbsp;van Madjenang.
Ook elders op Java is het op vele plaatsen waargenomen, in den regel op drassig grasland, aan rivieroevers, water-loopen en sloten, op vochtige hellingen, in niet te zwaarnbsp;beschaduwde ravijnen. In het Buitenzorgsch Herbariumnbsp;bevinden zich exemplaren van 24 verschillende groeiplaatsen, nl. Rangkas Bitoeng, Batavia, Meester Cornelis, Buitenzorg, Nanggoeng, Masing, Palaboean Ratoe, Wanajasa,nbsp;Brebes, Bandjar, Madjenang, Weleri, Kendal, Banjoebiroe,nbsp;Kedoeng Djati, Ngebel, Pasoeroean, Sri Gontjo, Bantoer,nbsp;Paiton, Djatiroto, Djember, Poeger en de Noordwesthellingnbsp;van den Idjen. Het lijdt geen twijfel of het gras komt nognbsp;op tal van andere plaatsen voor. Soms wordt het ook,nbsp;waarschijnlijk steeds op kleine schaal, op sawah’s aangeplant.
Behalve in Nederlandsch-Indië wordt het gras nog in onderscheidene andere tropische gewesten als voederplantnbsp;benut. In Curasao, Florida, Mauritius, Ceylon, Engelsch-Indië, Queensland en New-South-Wales wordt het als veevoeder gebruikt, in vele dezer streken is het verwilderd.
Economische literatuur.
Agricultural Gazette of New South Wales, XXII (1912), 698 (als Panicum barbinode). XXIII (1913), 582.
Bailey, Comprehensive Catalogue of Queensland Plants, 604.
BISSCHOP Qrevelink, Planten van Nederlandsch-Indië, bruikbaar voor Handel, Nijverheid en Geneeskunde, pag. 804. (De hierin voor-
-ocr page 347-komende gegevens zijn op zonderlinge wijze dooieengehutseld met die omtrent Paniciim maximum.)
COOKE, Flora of the Presidency of Bomby, II, 939.
Dekker, Voederstoffen, 24, 25, 27, tabel 7a.
Indische Cultuuralmanak, 1915, pag. 373, No. 5 en No. 12 (beide als Panicitm amphibium).
Kew-Bulletin of miscellaneous information, 1894, pag. 384, 1897, pag. 209.
Manson Bailey, Queensland Flora, VI, 1824.
Mars, Voeding en Voedsels van het Paard in Nederlandsch-Indië, 49 (als Panicum limnaeum).
Mueller, F. von. Select extra-tropical plants, 248 (als Panicum molk).
Queensland Agricultural Journal, XVIII (1907), 18; XXI (1908), 18, plate 3, 4.
Teysmannia VI, 102; Vil, 267 (als Panicum limnaceum!), X, 316, 319, XI, 491; XII, 302, 303; XVI, 97 (als Panicum limnaeum!)
Met het op deze zelfde plaats als Paspalum mallicomum (lees mol-licomiim) aangeduide gras, wordt niet Panicum muticum, doch Panicum maximum bedoeld. De gegevens voor sommige artikelen over voedergrassen iii de oudere jaargangen van dit tijdschrift zijn doornbsp;onoordeelkundig compileeren bijeengebracht en moeten met grootenbsp;voorzichtigheid worden benut.
Vasey, Agricultural grasses and Forage-plantsof the United States,26.
VeEARTSEnijkundiqe Bladen. 1, 181; 111, 86; X, 131 (als Panicum limnaceum) De op dezelde plaats Paspalum mollicomum genoemdenbsp;plant behoort den iiaam Panicum maximum te dragen. Het artikelnbsp;bevat vele botanische lapsus, XXVI (1913), 19.
Veevoeding, 12.
Weidegang en Stalverpleding Van Vee, Nota samengesteld door de Inspectie van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen Dienst.nbsp;(1913), pag. 9.
Wildeman (E. de). Notices sur les plantes utiles oii iniéressantes de la Flore du Congo 509.
Samenstelling van het gras.
Verscheidene analyses van het gras zijn verricht.
De beide eerste vindt ineii in Teysmannia, XII, 302, 303, voorts met geringe wijzigingen overgenonieti in tabel 7a vannbsp;Dekker en in den Indisclien Cnlliiiiralnianak, 1915, pag.nbsp;373. Volgens de opgave zoiuien beide analyses betrekkingnbsp;hebben op Panicum amphibium = muticum. Als inlandsche
-ocr page 348-namen worden bij de tweede analyse op^egeven R o e m p o e t inggris en Kakasoeran. Den eersten naain lioorde iknbsp;bij Nanggoeng algemeen aan Paniciim miiticiun geven, dennbsp;laatsten naani heb ik zelf nooit voor dit gras gehoord, nochnbsp;in de literatuur vermeld gevonden. Hoewel geen herbariiim-materiaal van deze grassen bewaard is, kan men met vrij groo-te zekerheid aannemen, dat de determinatie juist is geweest.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In tabel 7a van Dekker vindt men voorts nog onder Ko-londjono, den vasten naam voor Panicum rnuticiini: |
Nummer. |
Asch. |
Totaal stikstof. |
Ruw eiwit. |
Zuiver eiwit. |
Ruw vet. |
Ruw vezel. |
3. |
8.0 |
1.37 |
8.58 |
6.5 |
2.04 |
39.45 |
4. |
12.15 |
0.94 |
5.88 |
6.2 |
2.60 |
59.60 |
Monster No. 4 bestond uit bloeiend materiaal. Het is zonderling, dat dit monster, op het beste oogenblik gesneden,nbsp;juist het laagste eiwitgehalte heeft. Dit wijst op armoedenbsp;van den grond.
Een 5de analyse, van luchtdroog gras, werd in Trinidad verricht door Meaden. Hij geeft de volgende cijfers:
Vocht. |
Eiwitachtige stoffen. |
Koolhydraten en ruw vezel. |
Anorga nisch. | |
5- Luchtdroog gras. |
15.50 |
5.24 |
69 97 |
9.28 |
Berekend op droge stof |
— |
6.20 |
82.80 |
10.98 |
323
Bij De Wildeman vindt men; | ||||||||||||||||||
|
Koolhy draten. |
..... Cellulose. |
Ascli. |
Potasch. |
Kalk. |
Phosplios- ziiur. |
33.25—40.66 |
33.08—33.93 |
5.68-6.40 |
— |
— |
— |
39.08—46.51 |
37.83—39 87 |
6.50—7.63 |
0 50—0.70 |
0.40—0.90 |
0.44—0.47 |
Watt vond: | ||||||||||||||||||
|
Een hoeveelheid van het gras werd afgestaan aan liet Handelsboratorium te Buitenzorg teneinde de samenstelling te doen bepalen. Zooilra dit is geschied, zullen denbsp;gevonden waarden in dit tijdschrift worden gepubliceerd.
VOEDERWAARDE.
Algemeen wordt dit gras geprezen. Het is een onzer beste grassen, zegt Mars, voor melkvee is het uitstekend, het is
II
-ocr page 350-324
eeii zeer goed paardegras. Ook Nauta, en op diens gezag Dekker, rekent liet onder de goede voedergrassen. Op Javanbsp;wordt liet door de inlanders algemeen hoog geschat als kar-bouwenvoer, dikwijls ziet men het snijden. In ,,Weidegang”nbsp;wordt het een goed voedsel genoemd voor koeien, karbouwennbsp;en paarden, geen tweede gras zou aan te wijzen zijn, dat opnbsp;verschillende gronden zoo gemakkelijk groeit en zulke grootenbsp;opbrengsten geeft. Volgens mondelinge mededeeling van dennbsp;heer R. Lang wordt het in de omstreken van Bandjar totnbsp;de zeer goede grassen gerekend.
Ook in de buitenlandsche literatuur hoort men een algemeen lofgezang. In Australië wordt het wegens zijn snellen groeinbsp;hemelhoog geprezen, het wordt daar door alle vee gretignbsp;verslonden en tot de beste voedergrassen gerekend. Ook innbsp;Cuba, Florida, Ceylon, ja overal, waar het gekweekt of verwilderd voorkomt, beschouwt men het als een uitstekend gras,nbsp;waarvan de cultuur zeer loonend is. Honderden acres nabijnbsp;Colombo zouden er in 1907 mee bedekt zijn geweest, denbsp;voederwaarde voor melkvee wordt gelijkgesteld met die vannbsp;knollen; ook aan paarden wordt het daar gevoederd; hetnbsp;wordt voor ‘/2—I penny de bos verkocht. Ook op Java heeftnbsp;de cultuur zeer goede resultaten gehad.
Eischen, die het gras aan klimaat en bodem stelt.
Evenmin als de meeste andere moerasplanten, stelt dit gras hooge eischen aan het klimaat. Men vindt het zoowelnbsp;in streken met zeer krachtigen als met zwakken Oostmoeson,nbsp;zoowel op zware ais op lichtere gronden, doch altijd op vochtig, bij voorkeur zelfs op drassig terrein, het liefst in moerassen en aan waterkanten. Tegen lang aanhoudende droogtenbsp;is het—hoewel soms het tegendeel beweerd wordt-nietnbsp;bestand, daarom groeit het op de minder vochtige terreinennbsp;gaarne, in lichte schaduw in ravijnen en in niet te oude aanplantingen, omdat daarin de grond natuurlijk minder sterknbsp;uitdroogt dan op onbeschutte plaatsen. In den drogen Oostmoeson van 1914 is dit gras, of zijn althans de boveiiaardsche
-ocr page 351-325
deeleii ervan, op onderscheidene plaatsen afgestorven, waar de plant anders het geheele jaar door groen blijft. Voornbsp;streken, die steeds over voldoende water kunnen beschikken,nbsp;zou de cultuur voor veevoer ten hoogste aan te bevelen zijn.
Opbrengst, snijden.
Op droge gronden, die geregeld aan het zonlicht zijn blootgesteld, geeft dit gras alleen dan voldoende opbrengst, indien vooraf schaduwboomen (Dadap, Ke m 1 an d i n ga n, Toe-r i) zijn aangeplant. Op deze wijze zou, volgens „Weidegang,”nbsp;zelfs op de schraalste gronden nog een behoorlijke opbrengstnbsp;te krijgen zijn, iets, wat ik zeer betwijfel, daar het gras dennbsp;bodem zeer sterk uitput.
Men raadt aan, dit voor vloeiweiden bijzonder geschikte gras eens in de 8 a 10 weken te snijden, anders wordt hetnbsp;te hard. Het gras heeft het nadeel, dat de gesneden massanbsp;voor een groot deel uit stengels bestaat, dus niet uit hetnbsp;beste deel van de plant. De opbrengst is aanzienlijk, zonnbsp;echter achterstaan bij die van Bengaalscli gras (Panicumnbsp;maximum). Op drassige terreinen, die voor Bengaalsch grasnbsp;ongeschikt zijn, zou het deze plant kunnen vervangen. Bepaalde opbrengstcijfers van Java zijn mij alleen van Karang-anjar bekend; daar werd van een aanplant van 2 maandennbsp;oud een productie verkregen van 240 K. G. per 100 M^. ofnbsp;ongeveer 17000 K. G. per bouw, wat bij 4 snitten per jaarnbsp;68000 K. G. per bouw zou zijn.
Verdere bijzonderheden.
In jonge planten van Panicum muticum zou blauwzuur aangetroffen zijn. Over den last, dien dit gras als onkruidnbsp;veroorzaakt spraken we reeds op pag. 319. Van ziekten ennbsp;beschadigingen heeft het, voor zoover mij bekend, nog nietnbsp;te lijden.
Mijne Heeren!
De oorspronkelijke aanleiding tol deze voordracht is geweest om buiten de gewone colleges om U een eenigszius nauwkeuriger inzicht te geven in de verplaatsing van dennbsp;bal van den dorsalen buikwand tot in het scrotum. Mijnnbsp;eerste idee was een kort Sammelreferaat te geven van denbsp;tot heden bekende literatuur, toegelicht eventueel door eenigenbsp;preparaten en teekeningen. De groote massa literatuur, denbsp;vele inzichten in dit onderwerp zouden dit plan evenwelnbsp;te tijdroovend en daardoor onuitvoerbaar maken. Ik wilnbsp;daarom hedenavond volstaan met een kort overzicht vannbsp;de meest gevolgde meeningen in deze kwestie en trachtennbsp;aan de hand van eenige preparaten, die ik in den kortennbsp;tijd, welke mij beschikbaar was, heb kunnen verzamelen,nbsp;U een duidelijker beeld van deze materie te geven. Tennbsp;einde hieraan te kunnen voldoen, dien ik mijn onderwerpnbsp;als volgt in te deelen:
«. Algemeen overzicht van den bal, bijbal, zaadstreng, tunica vaginalis communis en scrotum bij onze huisdieren.
if...
b.
c.
d.
e.
Ontwikkeling van de bovengenoemde deelen.
De verplaatsing vai\ den bal.
Theorieën over den descensus.
Demonstratie van eenige preparaten.
327
a. Hetgeen ik U ten opzichte van het Sub a genoemde wil vertellen, is voor de meesten Uwer een recapitulatie vannbsp;waarschijnlijk reeds rustende hennis. Ik zal dus alleennbsp;trachten ze weer mobiel te maken.
Bij onze huisdieren (ik bedoel hiermede de zoogdieren 'Onder hen) liggen de ballen in den balzak. Deze ligt bijnbsp;paard en herkauwers veel verder naar voren dan bij varken,nbsp;hond en kat, bij de laatste zelfs dicht onder den anus. Denbsp;wand van den zak, die de liolte, cavum vaginale, waarinnbsp;de bal zich bevindt, omgeeft, wordt uit de volgende lagennbsp;opgebouwd:
1. nbsp;nbsp;nbsp;De huid. Bij de kleine herkauwers, den hond en denbsp;kat vrij sterk behaard, vooral bij de laatste, en bij paard,nbsp;rund en varken scliaarsch of niet van haren voorzien. Innbsp;de mediaanlijn verloopt de raplie scroti, die uitwendig denbsp;scheiding aangeeft tusschen de beide scrotaalheiften.
2. nbsp;nbsp;nbsp;De tunica dartos. Deze laag is innig verbonden metnbsp;de huid, is opgebouwd uit bindweefsel, elastische vezelennbsp;en gladde spiercellen en vormt den scheiwand tusschen denbsp;beide scrotaalzakken, liet septum scroti.
3. nbsp;nbsp;nbsp;De musculus cremaster, die uitwendig is bedekt doornbsp;een dunne fascie, die fascie cremasterica Cooperi wordt genoemd en van de aponeurose van de uitwendige' scheevenbsp;buikspier stamt, is bij onze huisdieren een derivaat van denbsp;M. obliquus abdominis interniis. Hij begint aan de M. psoasnbsp;minor en de fascia iliaca nabij de M. sartorius en straaltnbsp;voornamelijk over den lateralen wand van de onder hemnbsp;liggende laag van het scrotum uit en eindigt bij het paardnbsp;ongeveer ter hoogte van den vrijen onderrand van den bal.
4. nbsp;nbsp;nbsp;De tunica vaginalis communis. Volgens de opvattingnbsp;van de veterinair-anatomen verstaat men liiei onder de laag,nbsp;bestaande uit de lamina fibrosa (van de fascia transversa)nbsp;en de lamina serosa (van het peritoneum), die beide innignbsp;met elkaar verbonden zijn, zoodat men kan spreken van eennbsp;lamina fibro-serosa. Zij komt van uit de buikholte doorliet
-ocr page 354-lieskanaal en gaat de binnenste laag vormen van liet cavuni vaginale. De sereuse laag staat aan deii caiidalen wand volgens een sagittate lijn in verbinding met liet mesorcliinni, lietnbsp;scheil, waaraan bal en bijbal zijn opgeliangen. Het cavumnbsp;vaginale staat bij al onze liuisdieren liet gelieele leven doornbsp;in voortdurende, open verbinding met de buikliolte. Hetnbsp;canalis vaginalis, dat in het lieskaiiaal is gelegen en denbsp;verbinding tot stand brengt, mondt door den aniiulns vaginalis in de buikholte uit.
Het mesorctiium, waarvan aanstonds de ontwikkeling zal worden nagegaan, en dat caudaal steeds verbonden is metnbsp;de tunica vaginalis conimunis, doet zich aan ons voor alsnbsp;een oraal in de sciieedeholte uitstaande plooi, aan wiernbsp;ondereinde bal en bijbal zijn bevestigd, in wier oralen vrijennbsp;rand de vaten en zenuwen verioopen en aan wier medialenbsp;zijde in een afzonderlijke plooi het vas deferens zich bevindt.nbsp;In den annulus vaginalis lost het mesorcliium zich op in tweenbsp;plooien; a. de plica testi-vasculosa, die met de vaten opstijgtnbsp;naar aorta en vena cava; en b. de plica ductus deferentis,nbsp;die in caudale richting gaat naar de blaas toe.
Bal en bijbal zijn omgeven door een lamina serosa, die in het mesorcliium overgaat. Deze lamina visceralis, ternbsp;onderscheiding van de lamina parietalis der tunica vaginalisnbsp;communis, wordt in de veterinair-anatoinie tunica vaginalisnbsp;propria genoemd. Zij omgeeft dus bal, bijbal en zaadstreng.
De ballen zijn eivormige klieren, die in verhouding tot de grootte van het dier bij de kleine herkauwers en hetnbsp;varken het zwaarst ontwikkeld zijn. Bij het paard liggennbsp;zij vrijwel horizontaal, bij het varken en de vleeschetersnbsp;iets scheef met het caudale einde omhoog en bij de herkauwers staan zij loodrecht met den bijbal aan den caudalennbsp;rand en den bijbalstaart ventraal.
De bal is omgeven door een tunica albuginea, waarmede de serosa innig verbonden is. Nabij het hoofd van dennbsp;bijbal, wiens uitwendig omhulsel met dat van den bal samen-
-ocr page 355-329
liaiigf, ciriiigt een sterk liiiidweefsellicliaain in den, bal, het corpus fibrosiim HiGriMORi. Hiermede staan de septula testis,nbsp;biiidweefselbalkjes, in verbinding, die naar de albugineanbsp;gaan en den bal in lobiili verdeelen, die niet steeds evennbsp;goed zichtbaar zijn Dit corpus fibrosum is het duidelijkstnbsp;bij de kleine herkauwers, het varken en de vleescheters;nbsp;veel minder goed bij paard en rund.
De kliermassa, parenchyma testis, is bij paard en varken giijsbriiin of grijsgeel gekleurd, bij het rund meer geel ennbsp;bij de kleine herkauwers en de vleescheters witachtig. Zijnbsp;is week en bestaat uit tubuli seminiferi contorti, gewondennbsp;zaadhuisjes, die in de lobuli zijn gezeten en naar het corpusnbsp;fibrosum toe overgaan in rechte buisjes, tubuli seminiferinbsp;recti, welke in hel balnet, rete testis Halleri, uitmonden,nbsp;dat zich in het corpus fibrosum bevindt.
Uit dit netwerk ontwikkelen zich 14—18 afvoerbuisjes, ductuli efferentes, die in het bijbalhoofd, caput epididymidis,nbsp;overgaan. Zij zijn, hier sterk gewonden en vormen elk eennbsp;conus vasculosus, die zich tot een buis, het bijbalkanaal,nbsp;ductus epididymidis, vereenigen. In het bijballichaam, corpusnbsp;epididymidis, ligt het in vele windingen, die kwabjes vormen,nbsp;welke door bindweefselschotjes zijn gescheiden. Naar dennbsp;bijbalstaart, cauda epididymidis, toe worden de windingennbsp;groüter, het kanaal wijder en gaat het zich voortzetten innbsp;den zaadleider, ductus deferens, die in een aparte plooinbsp;mediaal aan het mesorchium omhoog stijgt en na den annulus vaginalis te zijn gepasseerd in de plica ductus defereiitisnbsp;urethra-waarts gaat.
Over het mesorchium en de verbinding van bal en bijbal moet ik eenigszins uitvoeriger zijn. Ik zal daarbij zooveelnbsp;mogelijk gebruik maken van de in de veeartsenijkunde meestnbsp;gebruikelijke namen, die evenwel ook bij de verschillendenbsp;veterinaire schrijvers nog lang niet altijd dezelfde zijn. Hetnbsp;is jammer en voor de studie van den descensus testiculorumnbsp;een lastig en vervelend bezwaar, dat bijna iedere onderzoeker
-ocr page 356-330
zijn eigen benamingen heeft gemaakt, zoodat men in navolging van SouLiÉ een lijst zou moeten aanleggen om er goed uit wijs te worden.
b. Ten einde een duidelijk inzicht te krijgen in de banden van bal en bijbal is het noodig de ontwikkeling van dezenbsp;organen na te gaan. Ik wil daarbij nitgaan van dat stadium,nbsp;dat ik U aan den hand van eenige praeparaten nader kannbsp;uitleggen. Bij varkensfoetus van 3,9 en van 4,3 c.M. sche-delstaartwortellengte zien we aan weerszijden van de lenden-streek goed ontwikkelde oernieren, mediaal waarvan denbsp;ballen zijn gelegen. Over de oernier verloopt een buis, denbsp;oerniergang, primaire urineleider of Wolff’sche gang genaamd, waardoor de oernier voor ons oog in een lateraalnbsp;en een mediaal gedeelte wordt verdeeld. Van de oerniernbsp;uit gaan twee banden, een in orale richting naar het middenrif, de oerniermiddenrifsband, plica diaphragmatica, ennbsp;een in caudale lijn naar die plaats van den buikwand, waarnbsp;later de inwendige liesring zal worden gevormd. Dit is hetnbsp;lig. inguinale (Kölliker), dat de oerniergang verlaat, waarnbsp;de caudale band van de geslachtsklier er zich aan vasthecht.nbsp;Malkki geeft aan, dat hij bij een paardefoetus van 3,2 c.M.nbsp;lengte den aanleg van het processus vaginalis (de laterenbsp;tunica vaginalis communis) reeds kon waarnemen in dennbsp;vorm van een 1 m.M. hooge kegelvormige verhevenheid,nbsp;waarvan het stompe einde een ongeveer 0,5 m.M. diepenbsp;uitholling bezit, met wier bodem het lig. inguinale is verbonden. Ook bij de varkensfoetus van 3,9 en 4,3 c.M. groottenbsp;is de aanleg van het processus vaginalis bij kleine vergrootingnbsp;(3X) zichtbaar en gelijkt het volkomen op hetgeen Malkkinbsp;bij het paard waarnam. Trouwens deze toestand is eigen aannbsp;alle zoogdierembryonen met uitzondering van de Monotre-mata, die geen lig. inguinale bezitten.
Zooals reeds gezegd, gaat van den bal een caudale band naar de Wolff’sche gang. Bij een varkensfoetus van 8,5 c.M.nbsp;is, zooals ik U aanstonds zal laten zien, deze band duidelijk
A
-ocr page 357-331
zichtbaar, evenals de oerniermiddenrifsbaiid. Tevens kan hierbij worden waargenomen, dat de blijvende nier reedsnbsp;vrij groot is geworden en dat de oernier in ontwikkelingnbsp;teruggaat. Het bovenste gedeelte, het sexuale deel (Waldeyer)nbsp;zal zich gaan verbinden met den bal en worden tot bijbal-hoofd Zijn buisjes worden tot coni vasculosi en ductulinbsp;efferentes testis. Het onderste, het oernierdeel (Waldeyer)nbsp;zal bijna geheel verdwijnen, terwijl de Wolff’sche gang,nbsp;waarmede de bijnieikanaaltjes in verbinding treden, wordtnbsp;tot afvoerbuis van den bijbal, tot zaadleider, tot ductusnbsp;deferens. Aan het varkensfoetus van 8,5 c.M. is de oerniernbsp;nog wel vrij goed ontwikkeld, maar vooral in zijn achterstenbsp;gedeelte is de teruggang goed merkbaar. Reeds vrij duidelijknbsp;is hier het lig. inguinale zichtbaar, evenals bij 3 maligenbsp;vergrooiing zeer wel gezien kan worden, dat ter plaatse, waarnbsp;die band den buikwand bereikt, een indeuking gevondennbsp;wordt, het processus vaginalis in beginontwikkeling.
Door het verdwijnen van het grootste gedeelte van de oernier wordt de bal door twee platen van het peritoneumnbsp;aan den buikwand bevestigd. Deze beide platen vormen hetnbsp;mesorchiiim, waaraan men kan onderscheiden een deelnbsp;tusschen bal en Wolff’sche gang (liever tusschen bal ennbsp;bijbal) en een deel tusschen bijbal en buikwand. Schaudernbsp;noemt het eerste het dislale en het tweede het proximale gedeelte van het mesorchium. O. Franke spreekt van mesor-chium en mesepididymidis, maar SCHAUDER meent, dat ditnbsp;laatste een verkeerde opvatting ten grondslag heeft, omdat denbsp;mesepididymidis zich volgens hem later ontwikkelt aan denbsp;laterale zijde van het mesorchium als een aparte plooi naarnbsp;den bijbal, die het bijbaltaschje mee zal helpen vormen. Hetnbsp;proximale deel van het mesorchium dus aan te duiden met dennbsp;naam van mesepididymidis zou volgens hem ontogenetischnbsp;niet juist zijn. Wij zullen het geheel mesorchium blijvennbsp;noemen en mocht het noodig zijn de indeeling van Schaudernbsp;volgen, te meer waar men in de veterinaire nomenclatuur
-ocr page 358-332
met lig. epididymidis verschillende banden aangeeft (door sommigen wordt hiermee de band tiisschen bal en bijbalnbsp;bedoeld, door anderen de rest van het lig. inguinale enz ).nbsp;Om verwarring te voorkomen lijkt het mij het best het aantalnbsp;namen zoo klein mogelijk te houden en niet meer vannbsp;bijbalband te spreken.
Behalve op de ontwikkeling van het mesorchium moet gewezen worden op die van het gubernaculum testis (Hunteri).
De opgaven hieromtrent kloppen ook niet alle met elkaar. De ontwikkeling nagaande, kennen we eerst het lig. inguinalenbsp;van de Wolff’sche gang naar den aanleg van het processusnbsp;vaginalis of later van den bijbalstaart naar den bodem vannbsp;genoemd scheedeuitsteeksel loopende. Eerst in een volgendnbsp;stadium ontwikkelt zich in den achterrand van het distalenbsp;gedeelte van het mesorchium een verdikte streng loopendenbsp;van den bijbalstaart tot het caudale einde van den bal.nbsp;Deze streng, lig. testis genaamd, ligt in het verlengdenbsp;van het lig. inguinale en brengt de aanhechting hiervannbsp;van den bijbalstaart op den bal over. Het heeft dus den-zelfden loop als de caudale balband der kleine foetus, maarnbsp;deze verdwijnt echter, bijv. bij een paardefoetus van 9 tot 10nbsp;weken (Schauder). Bovendien maken velen melding vannbsp;een lig. scroti. Bij het paard noemt Malkki het, bij herkauwers en varkens heb ik het evenwel niet mogen waarnemen.nbsp;Trouwens bij het paard wordt het ook beschreven als eennbsp;vrij aanhangsel van het processus vaginalis in de richtingnbsp;van het scrotum, waaraan het zich evenwel niet vasthecht.
Lig. scroti, lig. inguinale en lig. testis vormen te zamen het gubernaculum testis Hunteri. De beide laatste hebbennbsp;dezelfde physiologische beteekenis, niet het eerste, dat ófnbsp;niet aanwezig, óf een vrij aanhangsel is bij onze plantene-tende huisdieren.
Het lig. inguinale is door een peritoneaalplooi met den buikwand verbonden. Beschouwt men deze plica en hetnbsp;mesorchium, die beide in elkander overgaan en tot de aan-
-ocr page 359-333
liecliting van den ingninaalband op den bodem van het proc. vaginalis aan diens caiidalen rand te vervolgen zijn,nbsp;als één geheel, dan lijkt het alsof bal en bijbal door eennbsp;groot sclieil aan dorsalen en zijdelingschen buikwand zijnnbsp;bevestigd, waarin, zooals Seilkr dat heeft gedaan, een dorsaalnbsp;deel (mesorchium) en een ventraal deel (mesorchiagogos)nbsp;kunnen worden onderscheiden. Tusschen de platen doornbsp;kan de bal naar benedeti verplaatst worden. Door dezenbsp;verbinding krijgt de bal die groote beweeglijkheid, die eennbsp;eerste eisch is voor den descensus.
Omtrent de lengte van lig. inguinale en lig. testis kunnen verschillende opmerkingen worden gemaakt. Bij het paardnbsp;is het lig. inguinale het grootst op 32 weken en meet dannbsp;ongeveer 3 c.M. Het lig. testis verschijnt op de 22ste weeknbsp;en is in de 32ste week zoo lang als eerstgenoemde bandnbsp;(Schauder). Daarna gaat het lig. inguinale zich verkortennbsp;tot er bij oudere veulens en geslachtsrijpe hengsten nognbsp;een paai m.M. groote rest van over is, die den bijbalstaartnbsp;aan het onderste deel van den caudalen wand van hetnbsp;cavum vaginale verbindt. Ten onrechte wordt deze strengnbsp;door de chiitirgen bijbalband genoemd. Het lig. testis blijftnbsp;tot na de geboorte zijn grootste lengte behouden en wordtnbsp;eerst kleiner, als met den groei van den bal het bijbaltaschjenbsp;kleiner wordt. (Schauder). Bij den mensch is op circanbsp;7 maanden het gubernaculum op zijn langst. De bal ligtnbsp;nu tevens nabij den inwendigen liesring. Voor het rundnbsp;kan uit een tabel van SOULIÉ een overeenkomstige mededee-ling geput worden, bij het schaap wordt de grootste lengtenbsp;bereikt als de bal zich reeds een eindje (7—16 m.M.) in hetnbsp;lieskaiiaal heeft begeven, enz. Voor ieder dier kan mennbsp;gedurende de embryonale ontwikkeling een maximum lengtenbsp;vinden, waarna afname plaats vindt. Natuurlijk, dat mennbsp;deze verkleining, verkorting of wat het dan ook mag zijn,nbsp;in verband heeft gebracht met de verplaatsing van den balnbsp;en er een mechanisch moment in heeft gezien.
-ocr page 360-334
Bij enkele theorieën heeft men ook de ontwikkeling van het scrotum in verband willen brengen met den descensus. Aangaande de ontwikkeling van dit orgaan het volgende: Oorspronkelijk treft men aan het achtereinde van liet dier eennbsp;kloak aan, waaruit later een blijvende opening voor dennbsp;anus en een voor het iirogenitaalapparaat ontstaat. In hetnbsp;craniale deel van de kloak vormt zich de geslachtsknobbel,nbsp;waaraan zich caudaal aansluit de genitaalspleet of urethra-gleuf, die door de beide geslachtsplooien of uretliralippennbsp;wordt omgeven, waarnaast de geslachlswrongen of -wallennbsp;zich bevinden. De geslachtsknobbel groeit uit tot roede.nbsp;Over de genitaalspleet sluiten zich de uretliralippen, waardoor de urethra ontstaat. Uit de geslaclitswrongen vormtnbsp;zich de balzak, doordat ze grooter wordende, roede ennbsp;urethra omvattende, zich in de mediaanlijn vereenigen. Denbsp;raphe scroti duidt nog steeds deze plaats aan. De ruimtenbsp;in den balzak is opgevuld met embryonaal bindweefsel, datnbsp;slijmig is, in verbinding staat met dat van de schaamstreeknbsp;en zijn voortzetting vindt in het lieskanaal, dat, voordat hetnbsp;processus vaginalis er dóórtrekt, daar mede opgeviild is. Doornbsp;interstitieelen groei van dit weefsel zal de balzak zicli gaannbsp;vergrooten. Bij betrekkelijk jonge foetus is het scrotum alnbsp;waar te nemen, zoo bij een runderfoetus van 8,5 c.M. sclie-delstaartlengte, bij een paardefoetus van 7,4 c.M. (Malkki),nbsp;bij een schapefoetus van 6,5 c.M. (SouLiÉ) enz. Bij eennbsp;varkensfoetus is zeer moeilijk na te gaan, wanneer voor hetnbsp;eerst een zak zichtbaar wordt, omdat deze zich bij aanwezigheid aan ons oog voordoet als een zeer vlakke verhevenheid ventraal van den anus.
Over het ontstaan van den M. cremaster kan in het kort worden medegedeeld, dat hij zijn oorsprong vindt in de M.nbsp;obliquus abdominis internus. Of hij ook nog betrekkingnbsp;heeft tot de M. transversus abdominis, wordt voor onzenbsp;huisdieren betwijfeld. Wel komt zijn loop met dien vannbsp;deze spier overeen en SOULIÉ vermoedt, dat bij zeer jonge
-ocr page 361-foetus vail het rund een verband zou zijn aan te toonen tiissclien den cremaster en den transversus. Wanneer bijnbsp;onze liuisdieren een conus inguinalis werd gevonden, zooalsnbsp;dat het geval is bij de knaagdieren en de insectivoren, dannbsp;zou het verband met de spieren van den buikwand waarschijnlijk beter zijn aan te geven, maar aangezien bij onzenbsp;huisdieren, die carnivoren en hoefdieren zijn, geen instulpingnbsp;van den buikwand in den vorm van een kegelvormigenbsp;verhevenheid, den conus inguinalis, wordt aangetroffen, dienbsp;bij uitstulping den cremasterzak zal gaan vormen, kan iknbsp;deze kwestie buiten beschouwing laten. Had ik mij nietnbsp;te bepalen bij de huisdieren alleen, dan zou ik zeer zekernbsp;uitvoerig melding moeten maken van dit orgaan.
c. Omtrent de verplaatsing van den bal van den dorsalen buikwand tot in het scrotum zij het volgende medegedeeld:nbsp;Wanneer wij de jongste foetus bezien, dan zien we den balnbsp;nabij den dorsalen buikwand eenige m.M. van de plaatsnbsp;der aanstaande inwendige liesring verwijderd. Deze afstandnbsp;mag zich een weinig vergrooten, zooals bij den nienschnbsp;en ook bij het paard is geconstateerd, maar ver verwijdert denbsp;bal zich nooit van deze plaats. We vinden hem er bij iedernbsp;foetus, dat we open maken. Dit wordt verklaard door hetnbsp;feit, dat een snellere groei van de lendenstreek en een mindernbsp;snelle van den leiband plaats grijpt. De verplaatsing vannbsp;den bal in het lieskanaal geschiedt zoodanig, dat eerst denbsp;bijbalstaart het canalis vaginalis intrekt, die daarna, doornbsp;den bal wordt gevolgd. Het zich verlengen van het processus vaginalis en de verkorting van het lig. inguinale, datnbsp;zich vasthecht aan den bijbalstaart en de verbinding vannbsp;dezen met den bal door het lig. testis, maakt, dat dezenbsp;volgorde bij den descensus in acht wordt genomen. Eerstnbsp;bereikt het processus vaginalis den bodem van het scrotum,nbsp;daarna komt de bijbalstaart door de voortdurende verkortingnbsp;van het lig. inguinale op den bodem aan. Bij de herkauwersnbsp;blijft deze vertikale stand steeds aanwezig; bij het paard
-ocr page 362-trekt de leiband, doordat hij zich caudoveiitraal aan de tunica vaginalis communis vasthecht, bal en bijbal in acliter-waartsche richting horizontaal. Bij den hengst moet ik bovendien opmerkzaam maken op de groote lengte van hetnbsp;lig. testis, waardoor de bijbalstaart reeds vrij ver in hetnbsp;lieskanaal is doorgedrongen, voordat de bal nog komt.nbsp;Eerst eenige maanden na de geboorte, als de bal snel grooternbsp;wordt, verkort zich deze band èn daalt de bal lager af.nbsp;Bij castratie van jaarlingen is dit lange lig. testis nog dikwijlsnbsp;zeer goed waar te nemen en bij klopliengsten zon het voornbsp;het opzoeken van den bal een waardevol oriëntatiemiddel zijn.
d. Na dit kort overzicht van de verplaatsing volge de vermelding van enkele der voornaamste theorieën over dennbsp;descensus testiculornm.
Voorop dient evenwel te worden gesteld, dat men niet met elkander moet verwarren de algemeene oorzaken en denbsp;bij de verplaatsing werkzame mechanisclie momenten, dienbsp;men na studie en onderzoek van de ontwikkeling van lietnbsp;embryo en diens geslachtsorganen bij de zoogdieren in lietnbsp;algemeen meent te kunnen aangeven. De algemeene oorzaken zouden antwoord geven op de vraag, waarom verlaatnbsp;de bal zijn oorspronkelijke plaats, waarom ontwikkelt ziclinbsp;een processus vaginalis, een gubernaculum enz. Misschiennbsp;dat een nauwkeurige studie van de geschiedenis van dennbsp;bal en omgeving hierop een antwoord kan doen geven.
Klaatsch en M. Weber hebben getracht een algemeen inzicht in den descensus der zoogdieren te doen verkrijgen;nbsp;ook Seiler en BlumenbacH hebben naar algemeene oorzakennbsp;gezocht. Op de onderzoekingen van Klaatsch en Webernbsp;nader in te gaan zou mij hedenavond te ver voeren en zounbsp;een veel algemeenere opvatting van mijn onderwerp eischen,nbsp;als waartoe ik mij heden bepaald lieb, zoodat ik liet bijnbsp;deze opmerkingen moet laten. Waarom de bal zijn plaatsnbsp;verlaat, is nog niet bekend.
-ocr page 363-337
De meeste theorieën zoeken de oorzaken in mechanische momenten. Cleland en VON Kölliker nemen aan, datnbsp;groeiverscliillen tusschen deelen boven en onder den balnbsp;gelegen verplaatsing ten gevolge hebben. Skelet en spierennbsp;van de lendenstreek groeien sneller dan het lig. inguinale.nbsp;De bewegelijke en verschuifbare bal zal dus bij dezen bandnbsp;moeten blijven in de omgeving van den inwendigen liesring.nbsp;Klaatsch merkt hierbij op, dat deze groeiverscliillen bestaan,nbsp;maar bij het eene dier vindt tegelijkertijd een verkorting,nbsp;bij het andere, o.a. den niensch, een verlenging van hetnbsp;gubernaciiliim plaats, terwijl Eberth meent te moeten aangeven, dat de met den groei van het lichaam overeenkomendenbsp;verlenging van den leiband tijdens den descensus niet is tenbsp;rijmen met de theorieën van Cleland en voN Kölliker. Ooknbsp;de periüdische descensus der knaagdieren en insectivoren,nbsp;op- en neergaande met de bronst dier dieren, kan nietnbsp;verklaard worden uit groeiverschillen. Schauder, die in hetnbsp;Archiv fiir wissenschaftliche und praktische Tierheilkitndenbsp;(40ster Band, 4ter Heft) de verschillende theorieën kritischnbsp;beoordeelt, zegt aangaande die van de groeiverschillen, datnbsp;zij op den zekersten bodem staat. Een nauwkeurige opgave in cijfers ontbreekt wel is waar, maar het is de algemeenenbsp;indruk, die hij krijgt van den groei der in aanmerking komende deelen en de relatieve en absolute verkorting vannbsp;den leiband en de verlenging van het processus vaginalisnbsp;bij het paard, die hem tot deze meening bracht. Ten tijdenbsp;van de plaatsverwisseling van den bal worden lendenwer-velzuil en -spieren langer. De stand van het bekken wijzigtnbsp;zich, waardoor de dorsale buik- en bekkenwand grooternbsp;en het bekken zelf hooger en dieper wordt. De lendenstreeknbsp;verwijdert zich van den inwendigen liesring, niet overeenkomstig de geheele toename in grootte van het embryo, maarnbsp;meer. De nieren nemen in oinvang toe, de oernieren verdwijnen. Hierdoor te zamen worden de ballen in de eerstenbsp;maanden in caudale richting verplaatst.
338
Neuhauser kent groote waarde toe aan den invloed van de bekkendraaiing op den descensus. Hierdoor tocli wordtnbsp;liet acetabulum met nabijgelegen weeke deelen als processusnbsp;vaginalis en gubernaculum caudaalwaarts verschoven, waardoor de leiband een meer sagittaal verloop krijgt. Aan dennbsp;band wordt in de lengterichting getrokken, de bal daardoornbsp;caudaalwaarts bewogen.
Deze theorieën van de groeiverschillen zijn in staat te verklaren, dat de bal zich zal bevinden in de omgevingnbsp;van den inwendigen liesring, maar voor de verplaatsingnbsp;van hier naar den balzak worden andere krachten in aanmerking genomen.
Door den grooten druk der groeiende ingewanden zou de bal uit de buikholte gedrongen en door de Hunterschenbsp;band in het lieskanaal gevoerd worden (Weil, Bramann,nbsp;O. Franke, e.a ). Het sterk gevuld zijn met meconium dernbsp;flexura sigmoidea zou volgens Bramann tot gevolg hebben,nbsp;dat de linker bal eerder doorzakt dan de rechter. Weilnbsp;maakt bovendien nog melding van de grootere spanningnbsp;van den buikwand, die een gevolg is van den sterken groeinbsp;der ingewanden, waardoor het processus vaginalis wordtnbsp;verwijd en de descensus wordt vergemakkelijkt.
Tegen deze theorie van vermeerderde druk is heel wat ingebracht. Bij de Monotremata wordt geen descensus waargenomen, toch wel groei van buiksingewanden en meerderenbsp;druk dientengevolge. Bij knaagdieren en insecteneters vindtnbsp;bij volwassen dieren de periodische descensus plaats, terwijlnbsp;dan toch geen groei van ingewanden meer geconstateerdnbsp;kan worden. De waarde van deze opmerkingen daarlatende,nbsp;die alle betrekking hebben op een verplaatsing uit de buikholte, kan niet ontkend vvorden, dat de druk der ingewandennbsp;en de spanning van den buikwand een invloed ten goedenbsp;hebben op den gang door het lieskanaal.
Groote waarde wordt steeds toegeschreven aan de verkorting van den leiband na het stadium van maximumlengte. Vele
-ocr page 365-339
metingen hebben deze verkleining bevestigd. Voor onze luiisdieren zou ik kunnen wijzen op maten van SouLiÉ,nbsp;Malkki, e.a. Deze verkorting lieeft men op verscliillendenbsp;processen willen terugbrengen: a. Op de contractie van denbsp;dwarsgestreepte spiervezelen, die men erin heeft aangetroffen.nbsp;Bij onze huisdieren, die geen conus inguinalis bezitten,nbsp;vindt men noch dwarsgestreepte, noch gladde spiervezelennbsp;in het gubernaculum, zoodat we dit geheel buiten beschouwing kunnen laten. Trouwens men vergete niet, dat vannbsp;spieren, afgezien van hun normalen tonus, geen voortdurendenbsp;contractie verwacht kan worden, b. Op de schrompelingnbsp;van het bindweefsel in het gubernaculum bij wijze van littee-kencontractie is gewezen door Meckel en Eichbaum. Hierbijnbsp;is zeker te weinig aandacht geschonken aan het feit, datnbsp;de leiband geen aanhechting lieeft aan het scrotum en hetnbsp;processus vaginalis dus even goed naar boven als de balnbsp;naar beneden getrokken kan worden. Bovendien heb iknbsp;in het gubernaculum van ballen, die reeds tot in den balzaknbsp;waren verplaatst, geen litteekenweefsel kunnen waarnemen,nbsp;c. Op de ontplooiing van den leiband en op den overgangnbsp;ervan in den wand van het processus vaginalis (op de wijzenbsp;van de omstulping van een ingestulpten vinger van eennbsp;handschoen) moet vooral gewezen worden bij dieren met eennbsp;conus inguinalis. Mogelijkerwijze ook toe te passen op denbsp;huisdieren. Hoe het ook zij, een verkorting vindt plaats.nbsp;Men kan zich gemakkelijk voorstellen, dat dit gepaard gaatnbsp;met een afzakken van den testikel scrotaalwaarts. Gelijktijdig veilengt zich het processus vaginalis, waardoor denbsp;descensus wordt bevorderd. Dit dieper worden van hetnbsp;scheedeuitsteeksel wordt zeer verschillend aangegeven. Volgens den een is het reeds in het scrotum lang voor dennbsp;bal, terwijl een ander aan den hand van teekeningen laatnbsp;zien, dat de bal het processus voor zich uitdrijft. Beidenbsp;gevallen doen zich voor. Bij alle dieren gaat de descensusnbsp;niet op gelijke wijze (zonder en met conus inguinalis), zoodat
-ocr page 366-340
ook in het optreden van het processus vaginalis verschillen kunnen bestaan. Het dieper worden van het cavum vaginalenbsp;doet het embryonale bindweefsel in lieskanaal en scrotaal-helft uiteenwijken. Splijt men deze beide deelen, dan kostnbsp;het geen moeite het processus uit zijn bed te lichten, waarnbsp;uit wel blijkt, dat van een aanhechting aan het scrotumnbsp;geen sprake kan zijn. SouLiÉ tracht het dieper worden tenbsp;verklaren uit een sterken interstitieelen groei van het embryonale bindweefsel in de zooeven genoemde deelen. Hijnbsp;stelt het zich als volgt voor: het processus vaginalis (hiermede bedoelt hij de streng van slijmig bindweefsel in hetnbsp;lieskanaal) is verbonden met het lig. inguinale eenerzijdsnbsp;en het scrotaalbindweefsel anderzijds. De sterke interstitieelenbsp;groei doet in het bovenste deel ervan een circulaire groevenbsp;ontstaan om het gubernaculum heen. Dit is het begin vannbsp;het cavum vaginale. De voortdurende verlenging van hetnbsp;processus vaginalis maakt, dat deze groeve steeds diepernbsp;wordt. In het begin ondergaat het lig. inguinale ook eennbsp;verlenging, waardoor zelfs de bal iets omhoog kan gaan.nbsp;Een bewijs voor den sterken groei ziet Soulié in het overgaannbsp;van de aanhechting van het lig. inguinale van den bijbal-staart op den bal (de vorming van het lig. testis). Daarnanbsp;houdt de groei van den leiband op, die van het processusnbsp;vaginalis gaat door, waardoor dus de bal naar benedennbsp;wordt getrokken. De contractie van het bindweefsel in hetnbsp;gubernaculum is volgens Soulié te constateeren aan denbsp;opeenvolgende stadia: cellig, slijmig en fibreus bindweefselnbsp;en zal dus medewerken aan den descensus; bovendiennbsp;ontplooit zich of legt zich het gubernaculum tegen den^nbsp;achterwand van den balzak aan.
Ik zou U nog meerdere theorieën kunnen noemen, doch wil dat niet doen. De voornaamste heb ik U, geloof ik,nbsp;medegedeeld en U zult gemerkt hebben, dat men het overnbsp;deze kwestie nog lang niet eens is. De algemeene oorzaken zijn alsnog onbekend en de mechanische momenten
-ocr page 367-worden lang niet alle gelijk beoordeeld. Een nauwkeurige studie van actieve en waarschijnlijk zeer gecompliceerdenbsp;groeiverscliijnselen kan misschien in deze zaak meer lichtnbsp;ontsteken. Op enkele van deze punten kon reeds gewezennbsp;worden, b.v. het lange scheil, waaraan de bal hangt en datnbsp;hem zijn groote bewegelijkheid geeft, de bekkendraaiingnbsp;met als gevolg een andere richting van den leiband. Ooknbsp;de eigen groei van den bal kan een factor blijken te zijn.
Ik wil hiermede eindigen, na er nogmaals op gewezen te te hebben, dat het maar een kort en zelfs een zeer onvolledig overzicht is geweest, dat ik U hedenavond heb gegeven.nbsp;Ik heb gezegd.
Utrecht, 17 Februari 1915.
-ocr page 368-\Uil het Veeartsenijkiindig laboratorium te Buitenzorg]
DOOR
J. C. F. SOHNS.
Werd in mijne eerste publicatie over liet voorkomen dezer ziekte in Nederlandscti-lndië (Veeartsenijkundige Mededeelingnbsp;No. XII) slechts vermeld, dat de diagnose ook bacteriologischnbsp;vastgesteld was, nu in Rembang op verschillende plaatsennbsp;en in Djogjakarta zelfs over vrijwel het geheele gewestnbsp;slachtoffers aan houtvuur vielen en nog vallen, acht ik hetnbsp;niet van belang ontbloot de wijzen te bespreken, waaropnbsp;men zich zekerheid omtrent de diagnose kan verschaffen.
Differentieel-diagnostisch komen in aanmerking miltvuur, septichaemia haemorrtiagica en maligne oedeem.
Met miltvuur zal zich wel geen veearts vergissen, omdat bij deze ziekte crepiteerende zwellingen niet optreden, denbsp;karakteristieke bacillen tijdens het leven reeds in bloed ofnbsp;oedeemvocht aangetoond kunnen worden en de sectie gewoonlijk duidelijk uitsluitsel geeft.
Ook bij haemorrhagische septichaemie vormen de bacteriën geen gas, terwijl zij bovendien in grootte en kleuring te veelnbsp;verschillen vertoonen om eene verwisseling toe te laten.nbsp;Verder zal de sectie gewoonlijk geen twijfel overlaten.
Met maligne oedeem echter zijn de verschillen niet zoo duidelijk. Uit de meest bekende handboeken (Hutyra ennbsp;Marek, Friedberger en Fröhner) kan men zien, dat denbsp;beide ziekten in haar clinisch beeld inderdaad veel overeenkomst vertoonen:
-ocr page 369-
MALIGNE OEDEEM. De ziekte zet in met plotselinge koorts, die zeer snel en hoog stijgt. Kort daarop ontwikkelt zich soms reeds 12 uren nanbsp;de infectie eene oedemateuzenbsp;zwelling, meestal op plaatsennbsp;met veel los bindweefsel,nbsp;doch soms over een gehee-Ie lichaamshelft, zelfs overgaande op hals en kruis,nbsp;waardoor dan de bewegingnbsp;belemmerd wordt. De zwelling is niet scherp omschreven, eerst warm ennbsp;zeer pijnlijk, later koel, deegachtig en weinig gevoelig,nbsp;in het midden zelfs gevoelloos. De huid is op de zwelling eerst gespannen, later slap,nbsp;kan donker worden en zelfsnbsp;afsterven. Bij betasten van de zwelling neemt men knisteren waar. Bij insnijden vloeit een roodachtige of kleurloozenbsp;vloeistof af, met gasblazen,nbsp;die naar rotting stinken. |
BOUTVUUR. De ziekte zet in met plotselinge koorts, die zeer snel en hoog stijgt. Een enkelenbsp;maal verloopt de ziekte metnbsp;weinig of geen koorts. Kort daarop ontwikkelt zich eene zwelling, bij voorkeur in dikke spierlagen,nbsp;nooit beneden carpus of tarsus of aan den staart. Bijnbsp;weidende dieren dikwijlsnbsp;reeds vroeg stijfheid aan eennbsp;der beenen. De zwelling is al of niet scherp omschreven, eerstnbsp;warm en pijnlijk, later in hetnbsp;midden koel en gevoelloos. De huid is op de zwelling droog, stijf, donker, zelfsnbsp;zwart en perkamentachtig,nbsp;doch wordt slechts bij uitzondering necrotisch. Bij betasten van de zwelling neemt men knisteren waar, bij percussie zelfs eennbsp;tympanitischen toon. Bij insnijden in het begin bloed, later een vuil-of lak-roode vloeistof, met gasblazen, die een eigenaardigennbsp;zuurachtigen reuk hebben. |
Adeinlialiiij^ belemmerd. Hartslag snel en zwak. In later stadium dikwijls foetide diarrhee. De temperatuur blijft boog, met eene praeagonale dalingnbsp;tot de norm of daaronder. Dood na V2quot;3 dagen. |
Ademhaling belemmerd. Hartslag snel en zwak.nbsp;Soms koliekaanvallen. De temperatuur blijftlioog, .met eene praeagonale dalingnbsp;tot de norm of daaronder.nbsp;Dood na '/2quot;2 dagen. |
Met het volste recht zeggen dus Fröhner en Wittlinger {Der preussische Kreistierarzt u. s. w.): „Vom malignennbsp;Oedem lasst der Rauschbrand klinisch nur geringe Unterschie-de erkennen”. Als zoodanig geven zij dan op, dat de incubatie bij eerstgenoemde ziekte ietwat korter schijnt te zijn,nbsp;de zwelling meer oedemateus en de bij insnijding verkregennbsp;vloeistof kleurloos tot wijnrood, terwijl de zwelling bijnbsp;houtvuur een meer emphysemateus karakter heeft en denbsp;bedoelde vloeistof een donkerder roode kleur en meernbsp;gasbellen.
Hutyra en Marek vermelden, dat de ziekte vooral verward wordt met het maligne oedeem, in het verloop waarvannbsp;ook onder heftige koorts knisterende zwellingen ontstaan.
Friedberqer en Fröhner geven aan, dat er eene onmiskenbare gelijkenis bestaat tusschen de twee genoemde ziekten, waarop vooral door Kitt reeds gewezen was.
De schrijvers zijn het erover eens, dat het onderscheid duidelijker wordt door de pathologisch-anatomische veranderingen, en daarvoor behoeft men niet eens zoo heel uitvoerignbsp;sectie te maken.
MALIGNE OEDEEM. nbsp;nbsp;nbsp;BOUTVUUR.
Rotting treedt zeer spoedig in. In het gebied van de zwelling is het bindweefsel ver- |
Gewoonlijk weinig rotting. In het gebied van de zwelling is het subcutane bind- |
breed, vertoont liier en daar ^rootere en kleinere bloedingen en is gedrenkt met eennbsp;gele of roodaclitig gele vloeistof, die vele gasblaasjesnbsp;beval en een rottingsliiclitnbsp;verspieidt. De spieren in de zwelling zijn dikwijls vaalgeel of donkerrood, daarbij week ofnbsp;murw. In de buikholte een weinig roodaclitige sereuze vloeistof; peritoneum dof en geïn-jicieerd, doch zonder exsu-daat. Milt in den regel niet of weinig vergroot; bij uitzondering duidelijke zwellingnbsp;met gasvorming. Lever troebel gezwollen. |
weefsel rood of roodgeel geleiachtig geïnfiltreerd, metnbsp;plaatselijke bloedingen ennbsp;gasophoopingen. Dergelijk veranderd bindweefsel scheidt ook de dieper liggende spierbundels van elkaar. Het vuilroode oflakkleu-rige vocht uit de zwelling bevat veel gas, dat naarnbsp;ranzige boter riekt ofwelnbsp;flauwzoetig. De spieren in de zwelling zijn vuilbruin ofzwarlrood,nbsp;aan de peripherie meer lichtrood of matgeel en bontnbsp;door zwarte strepen, hetzijnbsp;gedrenkt met bloedig-se-reuze vloeistof, hetzij droog,nbsp;sponzig en murw. Dit laatstenbsp;bij sterke gasontwikkeling. In de buikholte eene licht- tot donkerroode sereuze vloeistof met roodachtig grijze stolsels. Milt in den regel niet of slechts matig gezwollen;nbsp;soms duidelijke zwellingnbsp;met gasvorming. Lever dikwijls bont op doorsnede door erwt- totnbsp;nootgroote okergele vlekken; kan door sterke gasontwikkeling sponzig worden. |
Nieren pareiichymateus gedegenereerd. Darmmucosa catarrhaal gezwollen. De pleura dof en geïnji-cieerd. Longen liyperaemisch en meestal ook oedemateus. Hart gewoonlijk sterk parencliymateus gedegenereerd. Bloed slecht gestold. Lymphklieren acuut gezwollen. |
Nieren parencliymateus gedegenereerd, soms ooknbsp;met gasbellen doorzaaid. Darmmucosa catarrhaal gezwollen, soms haemorrlia-gisch. In de borstliolte meer of minder roodachtig tot donkerrood sereus vocht, metnbsp;stolsels op pleura en pericardium. Longen hyperaemisch of oedemateus. Hart gewoonlijk sterk parencliymateus gedegenereerd, soms met zwartenbsp;vlekken. Bloed zwart, doch goed gestold. Lymphklieren haemorrha-gisch gezwollen. |
Bestaat er dus ook pathologisch-anatomisch veel overeenkomst, toch geeft het sectiebeeld meer aanwijzingen dan het clinische.
Een van de voornaamste is, dat bij boutvuur zwarte, of tenminste zwartroode, haarden, vlekken en strepen voorkomen in de spieren, die bij een goed ontwikkeld geval droognbsp;en murw zijn, en formeel sponzig door de talrijke gasblazen.nbsp;Kan men hierin meestal een goed kenmerk vinden, mennbsp;vergete niet, dat volgens Kitt ook bij Qeburtsrausclibrandnbsp;(immers maligne oedeem) dergelijke veranderingen kunnennbsp;optreden, welke niet van boutvuurhaarden te onderscheidennbsp;zijn. Verder kunnen de karakteristieke verschijnselen zoo
-ocr page 373-347
klein en in diepliggende spieren verborgen zijn, dat zij sleclds niet moeite gevonden, ja zelfs over liet hoofd geziennbsp;worden. Ten slolte kan boutvnur septichaemiscli verloopen,nbsp;ofwel een beeld geven zooals door mij beschreven opnbsp;bldz. 256 van deel XXVI dezer Bladen: alle spieren alsnbsp;gekookt en overal kleine bloeduitstortingen, terwijl hetnbsp;siibciitane bindweefsel over het gelieele lichaam gezwollennbsp;is door serohaemorrhagische infiltratie en gasvorming.
Verder worden als hnlpkenmerken nog eenige verschijnselen opgegeven.
Zoo zou men bij boiitvuur meer emphyseem, bij maligne oedeem meer oedeem zien; de grens zal, in aanmerkingnbsp;genomen gevallen als bovenbedoeld door mij beschreven,nbsp;niet steeds geniakkelijk te trekken zijn. Ook kunnen bijnbsp;oudere cadavers, zooals de gouvernementsveearts veelal ternbsp;sectie krijgt, allerlei organen door rottingsgassen sponzignbsp;worden.
De kleur van het nitgetreden vocht wordt door de meeste schrijvers opgegeven als in het algemeen meer rood en vooralnbsp;donkerder bij boutvuur; neemt men nu aan dat de kleurenvisienbsp;bij alle deskundigen dezelfde is, dan nog zal eventueelnbsp;ingetreden rotting de beoordeeling zeer bemoeilijken.
De door sommigen als kenmerk van boutvuur aangevoerde boterzuurlucht der cadavers is niet steeds aanwezig ennbsp;wordt bovendien door rottingsgassen spoedig overheerscht.
Volgens de handboeken wordt de diagnose boutvuur versterkt, wanneer de gevallen van kreupelheid met kortnbsp;daarop volgenden dood uitsluitend voorkomen onder jongenbsp;runderen en op bepaalde weiden; dit is bij eene echtenbsp;bodemziekte volkomen verklaarbaar door de verkregen immuniteit der oudere dieren. Waar echter de ziekte harenbsp;eerste intrede doet, zijn de besmette weiden natuurlijk nognbsp;niet bekend, terwijl eene immuniteit gedurende de eerstenbsp;jaren nog niet bestaat en dus dieren van eiken leeftijdnbsp;aangetast zullen worden; zoo was in dit jaar in Djogjakarta
-ocr page 374-348
twee derden der slachtoffers tot 4 jaar, en een derde 4 tot 11 jaar oud. Ook werden niet alleen runderen aangetast:nbsp;ruim 20®/o van het met positieven uitslag onderzochte materiaal was afkomstig van karbouwen. Door Cornevin werdennbsp;deze dieren onder de vatbare genoemd, terwijl Makoldynbsp;spontane ziektegevallen waarnam; overigens bleek in Britsch-Indië de buffel reeds jaren geleden gevoelig.
Een beteren steun voor de diagnose houtvuur kan men, en wel vooral bij een eerste optreden, ontleenen aan hetnbsp;groote aantal der gevallen, hetgeen bij maligne oedeemnbsp;niet te verwachten is. Wel vermelden Lembeke en Oillruthnbsp;eene groote sterfte onder schapen na het scheren, doch ditnbsp;is een bewijs te meer, dat maligne oedeem alleen meernbsp;dan sporadische slachtoffers maakt onder zeer bijzonderenbsp;omstandigheden, die de aandacht van den meest oppervlak-kigen onderzoeker niet zullen ontsnappen.
Waar dus in veie gevallen aaideiding tot twijfel bestaat, zal de veearts natuurlijk trachten meer zekerheid te verkrijgen, en wel in de eerste plaats door microscopisch onderzoeknbsp;van strijkpraeparaten uit zwarte haarden, spiersap, oedeem-vocht. Ongelukkigerwijze helpt het vinden van slanke, voornbsp;een deel sporendragende staafjes, zelfs in reine cultuur, onsnbsp;weinig, daar ook de bacillen van het maligne oedeem aannbsp;die eischen voldoen. Men heeft dan ook slechts rechtnbsp;van spreken, wanneer men de voor boutvuur karakteristiekenbsp;afwijkende vormen aantreft; bacteriën .die aan een spoel,nbsp;knods, sneeuwsclioen of raket, slijpsteen of een doorgesnedennbsp;citroen doen denken en waarvan men de grootere vormennbsp;clostridiën noemt, komen zoowel in het lichaam als in culturen voor.
Vindt men sporendragende staafjes in haarden, spiersap en oedeemvocht, op het peritoneum zijn gewoonlijk alleen vegetatieve vormen aanwezig. Maakt men nu een praeparaatnbsp;van de voorvlakte van de lever, die lang vrij van rottingnbsp;blijft, dan wijzen lange schijndraden op maligne oedeem.
-ocr page 375-349
terwijl men bij houtvuur alleen enkele of gepaarde staafjes aantreft, hoogstens — doch zelden—in verbanden van 3 of 4.
Kitt heeft erop gewezen, dat in de gal, die eveneens zeer lang van rotting verschoond blijft, slechts bij houtvuurnbsp;bacillen voorkomen, bij maligne oedeem daarentegen niet.nbsp;Ook hierin kan de diagnose dus eene bevestiging vinden.nbsp;Intusschen hebben andere onderzoekers aangetoond, dat bijnbsp;houtvuur bacillen in de gal niet constant voorkomen.
Men bedenke wel, dat de streng anaerobe boutvuurbacil gewoonlijk niet in het bloed te vinden is.
Voor de kleuring kan men alle gewone kleurstoffen gebruiken, doch men verkrijgt de mooiste resultaten met Giemsa; hierdoor worden n. I, in de spoel- en slijpsteen-vormen sterker gekleurde stippen zichtbaar.
Is het voorkomen der ziekte eenmaal vastgesteld, dan kan men verder volstaan met de anamnese en de pathologisch-anatomische diagnose, gesteund door het aantoonen vannbsp;slanke, gedeeltelijk sporendragende staafjes en clostridiënnbsp;in piaeparaten uit een haard, spiersap of oedeemvocht.
Ontbreekt den veearts de gelegenheid de clinische en pathologisch-anatomische afwijkingen zelf te constateereii,nbsp;of heeft hij ook daarmede nog niet de gewenschte zekerheidnbsp;verkregen, dan kan hij met door den mantri genomen materiaal eenige proefdieren enten.
Voor maligne oedeem zijn de gewoonlijk beschikbare proefdieren bijna alle gevoelig, voor houtvuur daarentegennbsp;de meeste niet, Slechts de cavia is zeer gevoelig voor denbsp;laatstgenoemde ziekte, doch helaas ook voor de eerste;nbsp;bovendien verschillen ziektebeeld en pathologisch-anato-misclie afwijkingen niet voldoende om daarop eene diagnosenbsp;Ie gronden. Van de andere dieren hebben kip, duif, rat,nbsp;muis en konijn langen tijd gegolden als onvatbaar voornbsp;houtvuur; verschillende onderzoekers konden echter de 4nbsp;laatste dieren wel degelijk nu en dan doodelijk infecteeren,nbsp;en onze ondervinding sluit zich, wat konijnen betreft, geheel
350
daarbij aan. Met deze mogelijkheid nu dient de experimentator rekening te houden. Heeft hij n. I. twijfelaclitig materiaal verent op eene cavia en een der 5 genoemdenbsp;dieren, dan wijst de dood van de cavia en het blijven levennbsp;van het andere dier wel op boutvuur; bezwijken echter beide,nbsp;dan mag hij daaruit niet tot maligne oedeem concludeereu.nbsp;Om deze moeilijkheid te ontgaan ente men liever tegelijknbsp;een cavia, konijn, duif en kip.
Voor de enting, die subcutaan of nog beter intraniuscn-lair moet geschieden, neme men spiersap, oedeemvocht of een stukje spier, natuurlijk geen bloed.
De gouvernementsveearts, doch zelfs ook een dichterbij wonende mantri, zal niet steeds een verscli cadaver te seceerennbsp;krijgen en dus menigmaal slechts beschikken over sterknbsp;verontreinigd materiaal, dat niet zonder meer geschikt is omnbsp;verent te worden. Het dient n. 1. gedurende een zekeren tijdnbsp;aan een bepaalden warmtegraad onderworpen te worden,nbsp;en daarop is de gouvernementsveearts uit den aard dernbsp;zaak gewoonlijk niet ingericht. In dergelijke gevallen zendenbsp;men materiaal aan het Veeartsenijkundig laboratorium. Hetnbsp;behoeft echter wel geen betoog, dat de veearts zich veelnbsp;tijd, moeite en toezicht besparen kan door ook van verschenbsp;cadavers materiaal te doen opzenden door de mantri’s.
Kolle en Hetsch geven als hunne meening te kennen; „Eine einwandfreie Diagnose ist (beim Kauschbrand)nbsp;nur durch die bakteriologische Untersuchung zu stellen”.nbsp;Dit mag overdreven heeten, omdat men, zooals ik bovennbsp;reeds aangaf, in boutvuurstreken kan volstaan met denbsp;clinische en pathologisch-anatomische diagnose, bevestigdnbsp;door een microscopisch onderzoek. Waar het echter belangrijke gevallen geldt, zooals eene eerste vaststelling ofwelnbsp;entboutvuur, is eene bacteriologische bevestiging dei diagnosenbsp;minstens zeer wenschelijk; vooral indien door of vanwegenbsp;de Regeering schadevergoeding toegezegd is, dient mennbsp;vast te houden aan den eisch, dat van elk vermoedelijk
-ocr page 377-351
geval vail eiitboutvuur materiaal naar het Veeartsenijkundig laboratorium opgezonden worde ter onderzoek. De doornbsp;Mueller aangegeven en vroeger door mij reeds aanbevolennbsp;methode (het verzenden van aangetast vleesch in een spu-tumbnisje met een overmaat van zout) geeft bij voortduringnbsp;uitmuntende resultaten; het zout gaat rotting tegen en bevordert door de wateronttrekking de sporenvorming.
Op welke wijze wordt nu dergelijke vleesch op houtvuur onderzocht?
Reeds bij het openen van ingezonden sputumbuisjes met vleesch valt meermalen eene onmiskenbare boterzuuiiuchtnbsp;waar te nemen. Indien dit het geval was, werd het onderzoek op houtvuur steeds met goeden uitslag bekroond,nbsp;terwijl in negatieve gevallen die reuk steeds afwezig was.nbsp;Een duidelijke boterzuurlucht heeft dus wel degelijk eenigenbsp;diagnostische waarde. Intusschen verliep het onderzoeknbsp;van materiaal, waaraan deze lucht niet bespeurd kon worden,nbsp;soms ook positief; inisscliien ligt de verklaring wel in hetnbsp;feit, dat zulk materiaal afkomstig was van in het begin dernbsp;ziekte geslachte dieren. Wijst dus de aanwezigheid vannbsp;boterzuur op houtvuur, het ontbreken ervan geeft niet metnbsp;zekerheid het tegendeel aan.
Verder kan men aan dit vleesch soms duidelijk zwarte verkleuring en sponzigheid waarnemen, en in praeparatennbsp;van het uitgeperste sap slanke, deels sporendragende bacillennbsp;benevens clostridiën aantoonen. Dat het materiaal voor hetnbsp;verkrijgen van deze aanwijzingen eerst van het zout ontdaannbsp;dient te zijn, spreekt van zelf.
Voor het beslissende onderzoek, d. i. dus de enting op proefdieren en voedingsbodems, is het ontzouten vleesch,nbsp;zooals boven reeds aangestipt werd, nietzondermeergeschikt.nbsp;Het moet n. I. eerst in bouillon, pliysiologische NaCl-oplos-sing of water gedurende 20 minuten op 70” C. verhit wordennbsp;om de allicht bijgekomen cadaverbacillen te dooden. Mochtennbsp;ook al sommige sporogene soorten de verhitting overlevem
-ocr page 378-de meeste daarvan zijn niet patliogeen voor proefdieren en onderscheiden zich bovendien in culturen door verschillendenbsp;bijzonderheden. (Jensen en Sand, Kirsten.) Slechts denbsp;bacillen van het maligne oedeem, waarvan de sporen evennbsp;resistent zijn als die van houtvuur, kunnen de enting bederven, doch dan is het nog niogelijk, door het aanleggen vannbsp;plaatculturen in verschillende verdunningen deze twee tenbsp;scheiden.
Nu kan men proefdieren en voedingsbodems enten met stukjes van het voorverliitte vleescli. Boutvuursporen zijnnbsp;echter, zelfs in de zwarte gedeelten, niet zelden zoo onregelmatig verspreid, dat de eerste entingen mislukken; mennbsp;kan dit voorkomen door de donkerste deelen van het ont-zouten vleesch te drogen (waardoor tevens de sporenvormingnbsp;nog meer bevorderd wordt), te pulveriseeren en het poedernbsp;goed te mengen. Na verhitting beschikt men dan overeennbsp;vrijwel gelijkmatig materiaal.
De keuze van proefdieren is betrekkelijk beperkt. Wel zijn runderen en schapen zoowel voor maligne oedeem alsnbsp;voor houtvuur zeer vatbaar, het paard wel voor de eerste,nbsp;doch niet voor de tweede. De groote kosten beletten ectiernbsp;het bezigen dezer dieren behalve in zeer bijzondere gevallen. Wij zijn erin geslaagd met op bovenbeschreven wijzenbsp;voorverhit vleeschmateriaal bij een jong rund en een schaapnbsp;typisch houtvuur te verwekken; bij het laatste was de gasvorming zoo rijkelijk, dat zij zelfs in de oogen optrad.
Oewoonlijk echter zal men kleine proefdieren gebruiken, en daarvan is alleen de cavia geregeld vatbaar voor bontvuur,nbsp;de oudere meer dan de jonge. De gevoeligheid voor malignenbsp;oedeem is helaas niet minder groot. Bevat dus het materiaalnbsp;ook sporen van deze laatste, dan heeft de enting eenenbsp;geringe differentieel-diagnostische waarde, omdat ook denbsp;na den dood te constateeren afwijkingen bij dit dier evennbsp;weinig zekerheid geven als bij groote dieren. Rottingsluchtnbsp;ontbreekt bij maligne oedeem nooit, doch kan bij oude
-ocr page 379-353
boutvuurcadavers even sterk zijn, terwijl de boterzuurliicht naar onze ondervinding meermalen afwezig is. Nu kan mennbsp;nog praeparaten maken uit gal en van de voorste leverop-pervlakte, doch men zal waarschijnlijk de diagnose nietnbsp;daarop alleen willen gronden.
Zoo zal men ten slotte overgaan tot het aanleggen van culturen. Ook hierin vertoonen de bacillen van malignenbsp;oedeem en houtvuur menige overeenkomst:
Beide zijn obligaat anaëroob.
De beweging is bij beide zwak.
Grainkleuring gelukt bij beide. In de oudere handboeken worden beide Grani-negatief genoemd, doch later is gebleken,nbsp;dat beide deze kleuring wel degelijk aannemen.
Beide doen gelatine vervloeien.
In agar zijn de verschillen tusschen de koloniën niet bijzonder duidelijk.
Beide vormen gas in gelatine, agar en buillon, vooral wanneer daaraan drnivensuiker of glycerine toegevoegd is.
Ook veroorzaken beide in bouillon eene troebeling, die na eenige dagen als een wit poeder bezinkt en den bouillonnbsp;helder laat.
Beide vormen gas in drnivensuiker.
Er zijn echter ook verschillen, en wel zeer duidelijke.
Zoo vindt men de meergenoemde clostridiën alleen bij houtvuur.
Boutvuur vormt ook gas in rietsuiker en melksuiker, maligne oedeem niet.
Voedingsbodems met feiro-zouten, alsook, hersenbiij volgens VON Hibler, worden door houtvuur niet, door maligne oedeem wel zwart gekleurd, omdat deze laatste zwavelwaterstof ontwikkelt.
Om dezelfde reden rieken alle gassen, welke maligne oedeem vormt, rottend, terwijl die van bontvnur reukeloosnbsp;zijn, naar boterznnr rieken ofwel een eigenaardigen scherpennbsp;(brenziichen) bijgeur hebben. Dit laatste namen wij vooralnbsp;waar in Martinschen bouillon.
-ocr page 380-Melk wordt door maligne oedeem onder stinkende gasvorming in eene waterige vloeistof veranderd, terwijl bout-vuur volgens de meeste sclirijvers eene langzame stolling bewerkt. Met onze stammen verloopt de stolling niet langzaam, lietgeen waarschijnlijk gesteld moet worden op rekeningnbsp;van verschil in virnlentie.
Is dus nu aangetoond, dat:
primo in het vocht der aangetaste plaatsen een bepaalde bacil In reine cultuur voorkomt, en
seciindo uit daartoe opgezonden materiaal reine culturen kunnen verkregen worden van bacteriën, welke morpholo-gisch met de eerste en in alle opzichten met die van houtvuurnbsp;overeenkomen, dan blijft
tertio nog te bewijzen, dat met deze culturen vatbare dieren zonder moeite doodelijk geïnfecteerd kunnen wordennbsp;onder het typische beeld der ziekte.
Wanneer ook dit gelukt staat de diagnose vast.
Bij eene eerste vaststelling is eene zoo uitgebreide bewijsvoering natuurlijk wenschelijk, ja zelfs noodig, doch voor verdere gevallen kan men volstaan met het aanleggen vannbsp;culturen in media, waarin de onderscheidende kenmerkennbsp;zich duidelijk voordoen, en met het microscopisch onderzoek.
Geraadpleegde werken;
Bonoert, Bakteiïologische Diagiiostik für Tierarzte, 1908. Friedberoer eii Fröhner, Spezielle Patliologie und Therapie,nbsp;6de druk, 1904.
Fröhner en Wittlinqer, Der preussische Kreistierarzt, 1905. Qlaqe, Kotiipeiidiunt der angewaïidleii Bakteriologie für Tierarzte, 2de druk, 1912.
GüNTHER, Bakteriologie, 6de druk, 1906.
Hutyra eii Marek, Spezielle Pathologie und Therapie, 4de druk, 1912.
Kitt, Bakterienkuiide, 1908.
Klimmer und Wolff-Eisner, Serumtherapie und Seruindiagnostik in der Veterinar-Medizin, 1911.
-ocr page 381-9. Kolle und Hetsch, Bakteriologie uiid Iiifektioiiskrankheiten, 3denbsp;druk, 1911.
10. nbsp;nbsp;nbsp;Kolle iiiid Wassermann, Pathogene Mikroorganismen, 2denbsp;druk, 1912.
11. nbsp;nbsp;nbsp;Leclainche et Valleè, Aiin. de 1'liist. Pasteur, 1900, pag. 202.
12. nbsp;nbsp;nbsp;Lehmann-Neumann, Bakteriologie, 4de druk, 1907.
13. nbsp;nbsp;nbsp;Matsushita, Bakteriologische Diagnostik, 1902.
14. nbsp;nbsp;nbsp;NOCARD et Leclainche, Maladies niicrobiennes des Aniniaiixnbsp;doniestiques, 3de druk, 1903.
lil
(Aanteekeningen betreffende het voorkomen op Java.)
t;
Si!
DOOR
Jos. G. Th. ARNTZ.
I' •
Over het voorkomen dezer ziekte bij den mensch bestaan talrijke gegevens; feitelijk heeft sedert het jaar 1843 (denbsp;ontdekking van Ancylostonia duodenale door Dubini) denbsp;stroom van publicaties niet opgehouden. Betreffende Ned.-Indië heerscht in de literatuur eenig verschil over de prioriteit:nbsp;De eerste mij bekend zijnde publicatie hierover is vannbsp;Stammeshaus (1882), echter noemt Kiewiet de Jonge alsnbsp;ontdekker van Steeden; terwijl Loebker daarvoor Baelznbsp;aangeeft. Dit laatste is in ieder geval onjuist, want eerstensnbsp;dateert het artikel van B. van het jaar ’83 en ten tweedenbsp;wordt daarin, voor zoover ik uit referaten kan opmaken,nbsp;gesproken over Tokio en niet over onze koloniën. Watnbsp;dieren en speciaal houden betreft (de eenige diersoort, waarbijnbsp;de ziekte practische beteekenis heeft), vind ik alleen in denbsp;jaarverslagen van het Instituut Pasteur na 1902 meldingnbsp;gemaakt van het voorkomen van Anc. duodenale(?) bij dennbsp;hond, terwijl ook in de jaarverslagen van de Inlandschenbsp;Veeartsenschool van de ziekte wordt melding gemaakt.
Waar bij den mensch de oorzaak óf Anc. duodenale óf Necator americanus is, of een gemengde infectie van beide,nbsp;moeten bij den hond als zoodanig gelden Anc. caninumnbsp;s. trigonocephalum Ercolani en Uncinaria criiiiformis
liil
Rudolphi. Ook deze komen gemengd voor. Weliswaar vindt men in sommige publicaties ook bij den hond opge-
-ocr page 383-geven A. diiodeiiale, maar uit de beschrijvingen mag men opmaken, dat die auteurs in werkelijkheid de species caninumnbsp;voor zich gehad hebben, temeer daar sinds de duidelijkenbsp;scheiding der beide soorten nooit meer de A. duodenale bijnbsp;hond of kat gevonden is. Tot nu toe heb ik ook alleennbsp;nog de beide voor den hond genoemde met zekerheid kunnen definieeren, maar het onderzoek is in die richting nognbsp;niet beëindigd.
Alvorens de verspreiding en verschijnselen te bespreken mogen eenige bemerkingen omtrent benaming en schrijfwijzenbsp;op hun plaats zijn. De oudere naam voor den parasiet wasnbsp;Dochmius en voor de ziekte dus Dochmiasis of naar denbsp;voor Europa voornaamste vindplaats; mijnworm-of tunnel-ziekte. Waar echter de wormen in kwestie den naam Ancy-lostomidae ontvingen, veranderde daarmede ook de naam dernbsp;door hen veroorzaakte ziekte. Over de schrijfwijze heerschtnbsp;minder overeenstemming. Merkwaardig is hieromtrent denbsp;uiteenzetting van Looss, den voornaamsten auteur overnbsp;Anc. duodenale. Hij geeft toe, dat de eenige etymologischnbsp;juiste latijnsche schrijfwijze is: ancylostoinum, maar omdatnbsp;daaromtrent geen bindende regels bestaan, kan ieder zijnnbsp;eigen inzicht volgen en gaat hij mede met het voorstelnbsp;van Stiles om te schrijven: „Agchylostoma”, wijl zulks denbsp;oorspronkelijke schrijfwijze van DuBiNi was. Hij voegt ernbsp;nog aan toe, dat het schrijven volgens de oorspronkelijkenbsp;wijze tenminste nog een principe is en etymologisch isnbsp;Agchylostoma niet minder onjuist dan bv. Anchylostomum,nbsp;Ancylostonia of Ankylostomum. Afgezien er van dat mennbsp;toch niet bij voorkeur iets schrijft, dat men zelf in een ofnbsp;ander opzicht als onjuist beschouwt, hangt men bij het volgen van het gehuldigde principe geheel af van den eerstennbsp;auteur en van diens etymologische kennis; bovendien wordtnbsp;overeenstemming op die wijze nooit bereikt. Om die redennbsp;meen ik in dit en volgende artikelen de juiste schrijfwijzenbsp;te moeten volgen.
-ocr page 384-358
De verspreiding van de parasieten is een buitengewoon groote; geeft Kiewiet de Jonge op, dat 80% van alle inlandersnbsp;op Java ze herbergen, Zinn en Jacoby zijn van meeningnbsp;dat bij onbeschaafde volken, waarbij Ancylostomen voorkomen, ook allen ze hebben. Voor deze laatste meeningnbsp;pleit de bevinding bij honden; ik meen gerust te mogennbsp;zeggen, dat geen enkele inlandsche hond er vrij van is.nbsp;En ook hier zijnde Europeesche honden blijven er gewoonlijknbsp;niet lang buiten; tot nu toe vond ik nog geen hond, die ernbsp;vrij van was. Vele iidandsche hebben er echter een grootnbsp;aantal zonder klaarblijkelijken hinder; terwijl vele Europeesche honden van een betrekkelijk gering aantal de ernstigstenbsp;symptomen kunnen vertoonen. Of en in hoeverre een immuniteit tegen de ziekte bestaat is onuitgemaakt. ZiNN ennbsp;Jacoby nemen een immuniteit aan bij enkele groepen vannbsp;individuen en het verloop bij de meeste iidandsche hondennbsp;is een steun voor hun opvatting; de vraag blijft echter nognbsp;of die immuniteit tegen de ziekte aangeboren, verkregen ofnbsp;erfelijk is. Later hoop ik hier nader op terug te komen.
De bij hond en kat voorkomende Ancylostomidae onderscheiden zich idet in zoo heel veel opzichten van die bij den mensch, echter genoeg constante verschilpunten zijnnbsp;aanwezig om ze als afzonderlijke soorten te moeten beschouwen. Voornamelijk grootte, kopbouw en vorm vannbsp;de bursa zijn het, welke de meest karakteristieke verschillennbsp;opleveren. Alleen de volwassen wormen vertoonen genoegzaam verschillen om duidelijk kenbaar te zijn. Het is hiernbsp;niet de plaats om op zoölogische bijzonderheden in te gaan,nbsp;enkele algemeene eigenschappen dienen echter te wordennbsp;aangestipt, waarbij ik de indeeling volgens Looss volg.
In de klasse der Nematoden is de orde der Strongylidae gekenmerkt door een bursa copulatrix bij de mannelijkenbsp;exemplaren. In deze orde treffen we de familie Ancylostomidae aan, wier mondkapsel een bepaalde positie inneemtnbsp;ten opzichte van de lichaamsas en welke familie de beide
-ocr page 385-359
oiideifamiliëii Aiicylostoininae en Buiiostominae omval. De genera Aiicylostomnm en Uncinaria beliooren tol de eerste,nbsp;genus Necator tot de tweede onderfaniilie. De kenmerkendenbsp;eigenscliappen zijn gelegen in den bouw der uu)ndkapsel, bur-saribben en spiculae. Alleen het geslacht Ancylostomumnbsp;heeft haken aan den rand van den mondkapsel, de anderenbsp;hebben snijdende platen. Een korte beschrijving van de tweenbsp;bij hond en kat voorkomende wormen laat ik hier volgen;
Ancylostomum caninum Ercolani: mannetje 11—12 m.M., wijfje 15—16 m.M. gemiddeld. Aan beide zijden van den mondkapsel drie tanden. Laterale bursalobben bijna even lang alsnbsp;breed, ribben slank. Geen aanhangsels aan de anogenitaalope-ning van het mannetje. In den darm van Canidae en Felidae.
Uncinaria criniformis Rudolphi: mannetje 6, wijfje 7 m.M. gemiddeld. Mondkapsel trechtervorniig, de vrije hoeken der snijplaten bijna recht. Oesophagus 0.5—0.6 m.M.nbsp;lang. Bursa iets langer dan breed, de exierno-laterale ribnbsp;dunner dan de aangrenzende medio-laterale. In darm vannbsp;Canidae en Mustelidae.
De mogelijkheid dat hier nog andere soorten gevonden worden is geenszins uitgesloten. Nu en dan trof ik enkelenbsp;exemplaren, welke de eigenschappen der Ancylostominaenbsp;vertoonden met de afmetingen van Uncinaria, dus half zoonbsp;groot als Anc. caninum, waarmede ze veel overeenkomstnbsp;vertoonen. Nader dient onderzocht of dit jonge exemplaren van A. caninum of volwassen van A. ceylanicum zijn,nbsp;welke als n. sp. door Looss uit den darm der Civet-katnbsp;geïsoleerd zijn. Men zal begrijpen, dat eerst een onderzoeknbsp;van zeer vele exemplaren uitsluitsel kan geven.
De verschijnselen van de Ancylostomiasis kunnen in hevigheid zeer veel verschillen opleveren. Nu eens treftnbsp;men een hond aan met verontrustende bloeddiarrhee, dannbsp;weer vindt men een lichte anaemie en wat lusteloosheid;nbsp;de eerste hond herbergt soms minder wormen dan de tweede.nbsp;Het bloedonderzoek wijst meestal eosinophilie aan, doch
-ocr page 386-ook dit is van betrekkelijk weinig practisch belang, daar eerstens betrouwbare gegevens omtrent de gemiddelde getallen bij den hond in de tropen ontbreken en ten tweede,nbsp;omdat nog zeer lang na een welgeslaagde afdrijvingskunrnbsp;eosinopliilie kan blijven bestaan. Ik kan wel reeds mede-deelen, dat de voor Europa opgegeven waarden hier nietnbsp;gelden, zelfs belangrijke verschillen in het tijdsverloop vannbsp;een paar dagen zijn geen zeldzaamheid. Alleen het vindennbsp;van de vrij karakteristieke wormeieren in de faeces is bewijzend voor het aanwezig zijn van de parasieten, maar zondernbsp;andere aanwijzingen mag daaruit niet de diagnose Ancylostomiasis worden gesteld, bij lederen zieken hond vindennbsp;we immers die eieren? In het algemeen kan men zeggen,nbsp;dat in het begin der ziekte de darmsymptomen overheer-schen, later meer de anaemieverschijnselen. Onder denbsp;verschijnselen van de zijde van den digestietractus mag ernbsp;nog een genoemd worden, dat een eenigszins bijzonderenbsp;plaats inneemt en wel de allotriophagie, de eetlust voornbsp;abnormale stoffen. Lutz en Wucherer wezen op hetnbsp;voorkomen ervan bij negers en wel voornamelijk bij kinderen,nbsp;zelden bij volwassenen; Bruns wijst er uitdrukkelijk op,nbsp;dat zulks bij de mijnwerkers in de Duitsche mijnen nooitnbsp;is waargenomen; in de veterinaire literatuur wordt het nietnbsp;vermeld, hoewel het voorkomt, en ik geloof dat dit niet-vermelden juist is. Allotriophagie toch neemt men vooralnbsp;bij jonge honden zóó veelvuldig waar en bijna constant innbsp;het begin van iedere aandoening van de digestieorgauen,nbsp;dat men n.m.m. het beste doet daaraan geen al te grootenbsp;aandacht te wijden. Bij rabiës is ze soms heel sterk en ooknbsp;bij den mensch komt ze, behalve bij zwangerschap, nognbsp;veelvuldig voor bij puberteitsneurosen (Pel). De ontlastingnbsp;is in het begin veelal vertraagd, later bestaat meestal diarrhee,nbsp;al dan niet afgewisseld met verstopping. Dat de kleur dernbsp;slijmvliezen verandert met het voortschrijden der anaemienbsp;is vanzelf sprekend.
-ocr page 387-361
De diagnose is bij het vinden van de eieren niet moeilijk, en in dit opzicht is de diagnose bij honden nog gemakkelijker dan bij den mensch, daar bij dezen nog verwarringnbsp;mogelijk is met eieren van twee andere parasieten, die bijnbsp;den hond niet voorkomen, nl. Ascaris Inmbricoïdes en Taenianbsp;nana. Toch is ook liier bij eenige oefening het verschilnbsp;duidelijk. Ziet men op de te onderzoeken faeces slijm,nbsp;dan neme men hier een weinig van voor liet onderzoek;nbsp;in gevallen met worstvormige ontlasting neme men het materiaal van iets onder de oppervlakte, waar gewoonlijk denbsp;meeste eieren aanwezig zijn, gelijk ik met de uiterst lichtenbsp;zaadjes van Viscum articulatum kon aantoonen; het verschilnbsp;met de andere lagen is echter niet heel groot. Trouwensnbsp;levert bij gevormde ontlasting het vinden toch niet veelnbsp;moeite, daar deze er gewoonlijk een groot aantal bevat.nbsp;Lastiger is het Ancylostomiasis uit te sluiten, wanneer denbsp;ontlasting dun is, omdat hierin gewoonlijk weinig of geennbsp;eieren aanwezig zijn. Hoe zulks te verklaren is en welkenbsp;beteekenis hieraan te hechten, hoop ik in een der volgendenbsp;opstellen uiteen te zetten. Men onderzoekt het faecespre-paraat met een weinig water, ongekleurd met zwakke ver-grooting. Toen ik veel preparaten te onderzoeken had innbsp;beperkten tijd, ondervond ik veel gemak van het vermengennbsp;van het faecespartikeltje met een 2®/o eosineoplossing, zooalsnbsp;door Kuenen aangegeven voor het onderzoek op amöben.nbsp;Alle doode deeltjes worden dan rood en eieren van parasieten blijven ongekleurd, zoodat ze bij den eersten blik alnbsp;opvallen. Voor het gewone onderzoek van enkele patiënten isnbsp;zulks echter overbodig. De eieren vertoonen het kenmerk vannbsp;alle strongyluseieren, nl. ovalen vorm, 2—8 splitsingskogelsnbsp;(in versche faeces zelden meer), waarin men de kern door hetnbsp;protoplasma ziet heenschemeren. Van A. caninum zijn zenbsp;76 micro-m.M. lang en 50 breed; van Unc. criniformisnbsp;resp. 70 en 36 micro-m.M. Onder de eieren zelf komen echternbsp;ook individueele verschillen voor, waardoor het niet mogelijk
-ocr page 388-362
is uit de afmetingeu der eieren de soort te bepalen; de aangegeven maten zijn dan ook gemiddelden.
Als slot enkele opmerkingen van tlieoretisclien aard. Prac-tiscli is natuurlijk het gewone faeces-onderzoek voldoende, hetzij tot het stellen van de diagnose, hetzij om het resultaatnbsp;van een wormkuur te controleeren. Bij het instellen vannbsp;infectieproeven of het onderzoek naar de verbreiding vannbsp;den parasiet mag men daarmede niet volstaan; wanneer hetnbsp;faecesonderzoek negatief is, dan dient men uit de faecesnbsp;een cultuur aan te leggen om de larven te kweeken. Brunsnbsp;vond bij 15000 onderzoekingen van faeces direct 1017 worni-dragers en door de cultuur nog 2710, dus bijna 3 maalnbsp;zoo veel. In het eeiiige geval, dat ik meende éeti hondnbsp;gevonden te hebben zonder Ancylostomen, bracht de cultuurnbsp;larven aan den dag, een herhaald faeces-onderzoek was nanbsp;een paar dagen ook positief.
Wil men de wormen ter nadere bestudeering bewaren, dan kan men ze in gewoon water medenemen; ze blijvennbsp;daarin uren lang levend en vertoonen bij geringe verwarmingnbsp;weder levendige beweging. Men schudt ze met wat waternbsp;om het aanhechtende slijm te verwijderen en brengt ze dannbsp;met het laatste beetje water in 70% alcohol, welke men opnbsp;50—60“C. verwarmd heeft. (Deze temperatuur is bereikt, alsnbsp;de alcohol de eerste dampbolletjes van den bodem van hetnbsp;glas loslaat). Ververscht men dan den volgenden dag denbsp;alcohol, dan blijven de wormen volgens opgave van Loossnbsp;jaren lang voor onderzoek geschikt. Voor toezending vannbsp;op die wijze geconserveerde wormen uit versche cadavers,nbsp;afkomstig uit Oost- en Midden-Java, houd ik mij ten zeerstenbsp;aanbevolen.
Buitenzorg, Juli 1915.
-ocr page 389-Bruns. Ancylostomiasis in KOLLE en WASSERMAN, Hndb. d. path. Mikroorg. Bd. VIII. 1913.
Kiewiet de Jonge, G. W., Tropische Ziekten van den Indischen Archipel. Dl. Ill, 1909.
Kuenen, W. a., De Entamoeben van den niensch en de Anioeben-dysenterie. Geneesk. Tijdsclir. v. Ned.-Indie. 1914, afl. 3.
Loebker. Arbeilen aus deni Kaiserlicheni Gesundheitsamte, Bd. XXIII. 1906.
Looss, A., Records of the School of Medicine Cairo, Vol. IV. 1911. Lutz, A. Ueber Ankylostoma duodenale iind Ankylostomiasis.—nbsp;Volkmanns Klin. Vortr. No. 255-56., 1885.
Pel, P. K., De ziekten van de maag. 1904.
Stammeshaus. Geneesk. Tijdschr. v. Ned.-Indië. 1882. Wucherer. Deutsch. Archiv f. klin. Med. 1872.
ZiNN und Jacoby. Ankylostomum duodenale. Leipzig. 1898.
-ocr page 390-DOOR
Dr. H. J. SMIT.
Aan de kliniek van de Ned. Ind. Veeartsenscliool werd een zieke liaan ter beliaiideling aangeboden, waarbij door dennbsp;leeraar in kliniek lievige diarrliee met groenachtige ontlasting,nbsp;sopor en cachexie als symptomen werden waargenomen.nbsp;De waarscliijnlijklieidsdiagnose luidde kippencholera.
Uitstrijkpreparaten vervaardigd van het bloed, dat met veel moeite uit den kam van liet aiiaemische dier kon wordennbsp;verkregen, gekleurd volgens Giemsa, gaven echter geennbsp;bacteriën te zien, slechts kon polychromasie worden vastgesteld. Den volgenden dag was het dier gestorven ennbsp;werd ter verder onderzoek aan het veeartsenijkundig laboratorium afgestaan, waar bij de sectie het volgende konnbsp;worden vastgesteld.
Sectie van den haan. Nadat buik- eii borstholte waren geopend, bleken vooral de luchtzakken de meeste patho-logisch-anatomische veranderingen te vertoonen. Links van het hart was een groote witgele kaasmassa gelegen, waarinnbsp;een excentrische holte, van binnen bekleed met een zwartgroen schimmelbeslag. Meer naar achteren konden aannbsp;denzelfden kant, ook in de luchtzakkeii, nog twee van dienbsp;holten worden waargenomen, die zich als plat-ronde klein-aardappel-groote koeken voordeden, in vorm eenigszins metnbsp;de luchtzakken overeenkomend. Voorts werden rechts opnbsp;het peritoneum witte platte kolonies gezien, waarvan denbsp;grootste ongeveer zoo groot was als een dubbeltje, de kleinerenbsp;in grootte overeenkwamen met een bakersspeldeknop. Zijnbsp;hadden alle een verdiept centrum van donkere kleur; in denbsp;grootste daarentegen was het centrum verhoogd en bekleednbsp;met een zwartgroen beslag. Ook op den buitenkant van
-ocr page 391-de nieren werden deze kleine kolonies waargenomen en eveneens op de pleura pulmonalis. De longen waren vrijnbsp;van pathologiscli-anatoniische veranderingen.
Een preparaatje gemaakt van een weinig materiaal van de oppervlakte van een der scliimmelkolonies, door datnbsp;met een druppel water tusschen een voorwerp-en een dek-glaasje te brengen, gaf onder het microscoop een grootnbsp;aantal gesteelde conidiën en vertakte niiceliumdraden tenbsp;zien. Van de conidiën gingen evenwijdige reeksen vannbsp;sporen uit; het geheel leverde het beeld van het plaatje,nbsp;dat men in de verschillende handboeken vindt van denbsp;aspergiliis fumigatus. Daar ook de kleur van de koloniesnbsp;hieraan deed denken, werd voorloopig aangenomen, datnbsp;inderdaad hier sprake was van deze schimmel.
Het gelukte uit de diepte van een der inde luchtzakken gelegen kolonies steriel te enten op verschillende voedingsbodems.
Oorspronkelijk werd gekozen gewone schuingestolde agar, waarop reeds den volgenden dag groei kon worden waargenomen. Hiervan werd overgeënt op glycerine-aardappel,nbsp;zooals die wordt gebruikt voor het kweeken van tuberkelbacillen. De groei was daarop zoo overvloedig, dat na tweenbsp;dagen reeds het geheele stukje aardappel van alle kantennbsp;met een dikke schimmellaag was overtrokken.
Eenige dagen later werd op de les voor practische bacteriologie een konijn geseceerd, dat een dag te voren met barbone-cultuur was geënt en tengevolge van dat experimentnbsp;was gestorven.
Sectie van het konijn. Als toevallige vondst werd daarbij aangetroffen een dik, roomachtig wit, fibrineus-etterig beslag,nbsp;dat kleefde tusschen de voorzijde van de lever en hetnbsp;diaphragma en dat zich ook gedeeltelijk over de serosanbsp;van de maag uitstrekte. Ook op andere plaatsen van hetnbsp;peritoneum kon men dunne lagen van dat beslag waarnemen. Overigens bestond er troebeling van het peritoneumnbsp;en bevatte de buikholte nog een sero-haemorrhagisch exsudaat.
-ocr page 392-Bij liet openen van de borstholte viel dadelijk in het oog een adliesieve pleuritis tussclien plenra pulinonalis, costa-lis en diapliraginatica. Bij liet uitnemeii van de longennbsp;bleef er op de plenra een copieus etterig fibrineiis beslagnbsp;achter, terwijl men den indruk kreeg, dat de rechter longnbsp;voor ongeveer een derde gedeelte, van achteren gerekend,nbsp;in room was gedoopt geweest. Bij het doorsnijden van hetnbsp;aangedane longgedeelte voerde het mes in een cavernenbsp;ongeveer zoo groot ais een erwt, waarvan de wand bekleednbsp;was met een groenachtig fluweelig schimmelbeslag. Om denbsp;holte heen bevond zich een demarqiieerende ontsteking.nbsp;De bronchiale en mediastinale klieren waren sero-haeniorrha-gisch gezwollen. Een strijkpreparaatje gemaakt uit den pusnbsp;vertoonde naast een groot aantal etterlichaainpjes staafjes-vormige bacillen, vermoedelijk een toevallige locale infectie,nbsp;want uit het bloed werden septichaemiebacillen in reincultuur verkregen.
Een strijkpreparaatje gemaakt van een weinig van den wand van den haard afgekrabt materiaal, gaf weer de typischenbsp;knodsvormige conidiën te zien. La pluralité des cas rares!
Uit het materiaal van den wand van de caverne werden cultures aangelegd, ditmaal dadelijk op aardappel; reedsnbsp;na een dag was mooie groei waar te nemen.
Zoowel de cultures van den haan als van het konijn vertoonden steeds hetzelfde beeld. De entstreep was nanbsp;een dag volgegroeid met een groenachtig viltig schimmelbeslag, dat door een witten zoom werd begrensd. Dennbsp;tweeden dag was in den regel de geheele entvlakte vannbsp;den aardappel bedekt met het inmiddels meer bronsgroennbsp;geworden schimmelkleed, nog steeds van een witten zoomnbsp;voorzien, den derden dag was het geheele stukje aardappelnbsp;overtrokken met een zwartgroen tapijt.
Ook in vloeibare media werden cultures aangelegd in hoofdzaak met het doel zoo materiaal te verkrijgen voornbsp;intraveneuze injecties bij konijnen. Vooral op suikerhoudende
-ocr page 393-367
media gedijden de schimmels goed. Op druivensuikerbouillon b.v. vormde zich weer het groenachtige vliesje met wittennbsp;rand, dat zicli na twee a drie dagen rimpelde en een weinignbsp;tegen den wand van het glas opkroop. Wilde men metnbsp;een platina-öse wal van de cultuur opnemen, dan bleek hetnbsp;vlies taai en moeilijk door te stooten. Daarom werd voornbsp;de entproeven het geheele vliesje genomen van een drienbsp;dagen oude bouillon-druivensuikercultuur. Dit werd in eennbsp;mortiertje fijn gewreven met 5 c.M^. physiologische keuken-zoutoplossing en dat mengsel door watten gefiltreerd, zoodatnbsp;het fitraat een homogene emulsie vormde. Van dit filtraatnbsp;werd 1 c.M®. intraveneus in de randader van het oor bijnbsp;een konijn ingespoten. Zoo werd één konijn behandeldnbsp;met de cultuur van den haan en een ander met de oorspronkelijke cultuur van het konijn.
Het proefdier, geïnjicieerd met cultuuremulsie van het konijn stierf twee dagen na de injectie, dat met cultuur vannbsp;den haan na drie dagen.
Gezien de practisch gelijke hoeveelheid ingebracht materiaal zou men geneigd zijn hieruit af te leiden, dat de konijnenschimmel zich voorhetkonijn virulentertoonde dan die van den haan.
Voederproeven ingesteld met ratten, cavias en kippen mislukten, omdat de dieren weigerden het met de schimmelnbsp;gemengde voedsel te eten. Een herhaling had niet plaats,nbsp;evenmin als inhalatieproeven, mede omdat, zooals verschillende onderzoekers reeds hebben aangetoond, het resultaatnbsp;in den regel nihil is (de Jong, Schornagel e.a.).
Dr. Rutgers, phytopatholoog alhier, had de welwillendheid eenige meetingen te verrichten, waaruit bleek, dat bij een vijftal exemplaren de maten als volgt waren:
Conidiën, 3 m.nbsp;2,8 m.nbsp;2,8 m.
3 m.
3 m.
Coiiidiëndrager. 163 mi eranbsp;272nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Kop. 21 m.nbsp;21 m.nbsp;20,3 m.
Sterigmen. 7 m.nbsp;7 m.nbsp;7 m.
6.3 nbsp;nbsp;nbsp;m.
7.3 nbsp;nbsp;nbsp;m.
-ocr page 394-De verschillende afmetingen stemmen in zooverre met de voor Aspergillus fiimigatus (Blumentritt, Aspergillus bron-chialis u. sein naclisler Verwandter, Berichte der Deiitschennbsp;Boian. Gesellschaft Bd. XXIII, 1905) opgegeveii maten overeen, dat alleen de kop iets te groot blijkt.
Wordt hier nog aan toegevoegd, dat geen luchtmycelium wordt gevormd, *en zij verwezen naar het boven reedsnbsp;beschreven uiterlijk der culturen en pathologisch-anatomischenbsp;veranderingen, dan kan m.i. wel worden aangenomen, datnbsp;hier sprake moet zijn van Aspergillus fiimigatns.
In hoeverre de schimmel hier reeds is waargenomen is mij niet bekend, er wordt in de Indische literatuur, voornbsp;zoover die door i'nij kon worden nagegaan, niets over vermeld.
Vollediglieidslialve zij nog vermeld, dat door Bubberman in liet met zweren bedekte neusslijmvlies van een wegensnbsp;malleus afgemaakt paard dergelijke scliimmels zijn waarge-noenien, lielaas is aan dat geval niet de noodige aandachtnbsp;geschonken.
DOOR
Ill liet laatst vaii Mei werd mijne liulp iiigeroepen door een Europeescli boscliopziener voor eeiie ziekte onder zijnenbsp;geiten te doekoeli Tjipero (Afdeeling Tegal), welke alleennbsp;onder zijn stapel van 71 stnks reeds een slaclitiiig van 37nbsp;dieren aaiigebraclit liad. Eenmaal dit bekend zijnde, bleeknbsp;dat ook in de desa Kedoengdjati, waartoe deze doekoelinbsp;behoort, geitensterfle lieersclite en deze zich zelfs tot enkelenbsp;plaatsen in de iiaastaaiigelegeii afdeeling Penialang, nitge-strekt had.
De verschijnselen, volgens dien boscliopziener, waren al heel gering, de dieren vermagerden, sommige vertoondennbsp;diarrhee, waren lusteloos en vielen dan dood neer; eigenaardig zon zijn het geschreeuw kort vóór den dood. Zelfnbsp;had hij een paar zijner doode geiten opengesneden, omnbsp;te trachten iets te vinden, doch zonder resultaat.
Bij mijn komst werden de nog resteerende dieren verzameld en eerst een uitwendig onderzoek ingesteld.
Verschillende geiten bleken mager, met een stugge huid, haren glansloos en rechtopstaand, slijmvliezen van oogennbsp;en mond wit tot geelwit, eveneens de lichte huid om anusnbsp;en vnlva, de buik uitgezakt en licht tympanitiscli (uit denbsp;door faeces saniengeplakte schenkelharen kon bij sommigenbsp;dieren tot diarrhee geconcludeerd worden), hoesten kwamnbsp;niet of weinig voor, hartslag bonzend. De temperaturennbsp;varieerden van 37,8® tot 39,6® C. Het uitwendig onderzoeknbsp;gaf dus geen ander ziektebeeld dan een sterke anaemie tenbsp;onderkennen. Den eigenaar omtrent de leefwijze en de
-ocr page 396-voeding der geiten ondervraagd, bleek, dat de dieren in een koppel dagelijks door den botjali angon geweid werden opnbsp;de dammen van de irrigatieleiding.
Met goedkeuring van den eigenaar werden een tweetal dieren, die volgens hem toch zouden sterven, afgeniaakt ennbsp;werd sectie verricht.
Na opening van borst- en buikholte trad het beeld van pernicieuse anaemie nog sterker op den voorgrond. Allenbsp;organen voelden slap aan, het vleesch was week van consistentie, licht van kleur en waterig.
De longen van beide dieren waren normaal en goed samengevallen; er bestond zwelling van de mediastinalenbsp;klieren, het liartezakje was met veel vocht gevuld, zondernbsp;adhaesies, de liartspier uiterst slap en licht van kleur, hetnbsp;hart inwendig normaal.
In de ^buikholte bij beide geiten een weinig sereus vocht, vet nagenoeg niet aanwezig; aan het net, de dikke darmennbsp;en het nierbed eene geleiachtige massa, die evenals denbsp;witte kleur van de inwendige buikvlakte en van de organennbsp;op anaemie wees.
De lever bij één geit klein, lichtrood en week van consistentie, bij het andere dier abnormaal door abscessen en ontstekingsliaarden ten gevolge van distomatose.
De milt bleek, slap en klein, de nieren lichtrood, doch zonder aandoeningen.
Interessanter bleek liet onderzoek van den digestietractus. De oesophagus normaal; in de pens, voldoende gevuld bijnbsp;beide dieren, een plek van ± 5 X 5 c.M. bezet met amphisto-mum conicum, zich van den voorhof van de pens voortzettende in de netmaag, overigens vertoonde de pens ma-croscopisch geen afwijkingen. Waar deze parasiet in tropischenbsp;landen ook bij dieren, in uitnemenden voedingstoestandnbsp;verkeerend, voorkomen, mag daaraan verder geen grootenbsp;pathologisclie beteekenis verleend worden.
Behalve het voorkomen van enkele amphistomata conicum,
-ocr page 397-371
vertoonde ook de netmaag niets bijzonders, evenmin de boekmaag.
In de lebmaag — gevuld met een dun breiachtige, licht scliuimende massa — tal van lichtrood gekleurde wormpjes,nbsp;dun en lang, voor het grootste deel vrij op het slijmvliesnbsp;liggend en dit als ’t ware rose kleurend; de andere haddennbsp;zich ingeboord en bleven zelfs na afwasschen aan het slijmvlies hangen, lii den maaginhoud weinig wormen.
Aalvormig bewogen zich losliggende de wormen over het slijmvlies, meestal hoopjes of kluwens vormend, toen denbsp;maaginhoud verwijderd was en het slijmvlies een tijd langnbsp;aan de lucht blootgesteld bleef. Het slijmvlies zelf was grauwwit van kleur, anaemisch, licht verdikt en met veel slijm bedekt.
Bloedingen ten gevolge van het vastzuigen der wormen werden niet waargenomen, evenmin ulcera, alleen een chronische ontsteking, zich in een ruwer oppervlak met verdikkingnbsp;van slijmvlies en slijmvorming openbarend.
In den duodenum-en jejunumwand hier en daar kleine abscesjes van speldeknop- tot erwtgrootte, reeds door denbsp;gele kleur uitwendig den etterachtigen of verkaasden inhoudnbsp;verradend. Er waren er van ronden zoowel als van onre-gelmatigen vorm, zij voelden meerendeels hard aan, sommigenbsp;zelfs steenachtig.
Het slijmvlies van deze dunne darmen was hier en daar verdikt, met enkele kleine ulcera. Aan den darmwand hingennbsp;enkele wormpjes — andere weer lagen los op het slijmvlies —nbsp;van IV2—2V2 c.M. lengte, recht van lijn, stijf aanvoelend, witnbsp;tot lichtrood van kleur. Het totaal aantal in elk der geitennbsp;was niet meer dan 10 stuks.
In de bovengenoemde darmknobbels werd bij opensnijden óf etter óf eene gele verkaasde massa, zelfs verkalkingnbsp;geconstateerd.
Behalve nog een tweetal lintwormen bevatten deze darmen, alsmede het ilium, geen andere parasieten en deden zijnbsp;zich overigens normaal voor.
-ocr page 398-372
Het slijmvlies van coecum, colon en rectum bleek normaal; wel werden enkele dunne spiraalvormig opgerolde wormpjesnbsp;van 10—25 m.M. lengte, wit van kleur, alsmede enkelenbsp;wortnpjes van 10—15 m.M. lengte, eveneens wit van kleurnbsp;en met draadvormig einde, dat ongeveer 4 maal de lengte vannbsp;het dikke gedeelte bedroeg, aangetroffen. De eerstgenoemdenbsp;wormen lagen los in den darminiioud, de laatstgenoemdenbsp;hadden zich met het fijne einde soms tot over de lengtenbsp;van 1 c.M. subepitlieliaal in het slijmvlies ingeboord.
Tot zoover het sectiebeeld.
De vraag, welke factor als de oorzaak van de pernicieuse anaemie beschouwd moet worden, dient rn.i. zijn oplossingnbsp;te vinden in het aanwezig zijn van de lebmaagwormen;nbsp;eerstens, daar deze in zulk een buitengewoon grootennbsp;getale voorkwamen, terwijl de overige parasieten slechtsnbsp;sporadisch aanwezig waren en voorts, omdat de laatstenbsp;parasieten ook bij geiten, in goeden voedingstoestand ver-keerend, aangetroffen worden. (Zie hieronder).
In hoeverre de maagwormziekte van de geit op Java reeds geconstateerd werd, is mij niet bekend, zeker is het, datnbsp;de literatuur daarover in Europa voldoende gegevens bevat.
Alvorens tot beschrijving der diverse parasieten over te gaan, zij eerst vermeld, dat later meerdere secties—een 15-tal—opnbsp;zieke geiten plaats vonden. Toen éénmaal de aandacht opnbsp;deze geitensterfte gevallen was, bleek het, dat ook in denbsp;desa’s van de afdeeling Pemalang, welke desa’s aan Tjiperonbsp;grenzen, sterfte onder geiten voorkwam onder dezelfdenbsp;verschijnselen als hierboven beschreven en viel het nietnbsp;moeilijk, om onder de verzamelde dieren de zieke er uitnbsp;te zoeken, die bij sectie dan ook dezelfde aandoening van denbsp;lebmaag vertoonden als die van Tjipero.
Naast de bovengenoemde werden echter ook nog andere clinische symptomen waargenomen en wel conjunctivitisnbsp;en purulente neusuitvloeiing.
Conjunctivitis bleek onder de zieke dieren vrij veel voor
-ocr page 399-373
¦ e komen, meestal in een purulenten vorm en hootdzakelijk bij de jonge dieren, eveneens de neusiiitvloeiing, één-ofnbsp;tweezijdig.
Het ontstaan dezer ontstekingen moet m.i. verklaard worden door het geringe weerstandsvermogen van het lichaam tennbsp;gevolge der pernicieiise anaeniie; het onderzoek van denbsp;neusholten der zieke dieren vertoonde ten minste geennbsp;locale aandoeningen.
Evenmin werden ooit bij de geseceerde geiten strongyli-den in de longen aangetioffen, wel kwamen hier en daar longaandoeningen voor, die echter het gevolg bleken vannbsp;verdwaalde distoinen. Wel werden bij latere secties eennbsp;enkele maal nlcera in de lebmaag waargenomen. Voor eenenbsp;vergelijkende studie werden te Pekalongan en teLimpoengnbsp;(afdeeling Batang) gezonde, vette geiten voor de slachtbanknbsp;bestemd, geseceerd, waarbij geconstateerd werd, dat denbsp;lebmaag van de onderzochte geilen Ie Pekalongan geennbsp;parasieten bevatte (het slijmvlies bleek rose van kleur, glad,nbsp;soepel en had weinig slijm), dat in duodenum en jejunumnbsp;bij één dier enkele parasieten en darmknobbeltjes aanwezignbsp;waren, alsmede enkele parasieten in liet colon—wormennbsp;gelijksoortig aan die, welke bij de zieke dieren voorkwamen—,nbsp;dat te Limpoeng bij één geit geen enkele parasiet gevondennbsp;werd en bij een andere geit 3 lebmaagwormen — geennbsp;aandoening van het slijmvlies — en vrij veel parasieten innbsp;duodenum, jejunum, ilium, coecum en colon.
Wat het bloedonderzoek betreft, valt voornamelijk de poikylocytose op, die in een natief praeparaat, waarin zichnbsp;de cellen bewegen, het best waar te nemen is. De cellennbsp;hebben hunne ronde of eivormige gedaante verloren, wordennbsp;langwerpig ovaal, kantig, peervormig, soms tot vierkant; denbsp;vermindering van het aantal eiythrocyten kon, waar geennbsp;telapparaat aanwezig was, niet geconstateerd worden.
Eiwit werd bij geen der geiten in de urine waargenomen.
Het microscopisch onderzoek van de lebmaagwormen
ii
-ocr page 400-deed onmiddelijk den strongylus contortiis of in elk geval een zeer nauw daarmede verwanten parasiet vaststellen.
lil de Mededeeliiigen van de Rijksseruininrichting, deel 1, aflevering 1, heeft Dr. L. F. D. E. Lourens eeiienbsp;belangrijke bijdrage tot de kennis van de wormziektennbsp;gegeven.
In dit eerste deel is LoURENS nog niet tot de determi-neering van de door hern gekweekte wormen en de anatomische beschrijving daarvan gekomen; we lezen alleen, dat hij overtuigd is met het geslacht strongylus te doen tenbsp;hebben. In de op het slot van zijne verhandeling opgenoemde open vragen mis ik er één, en wel naar mij voorkomt een vraag van veel belang, n, 1. in zake het pathologisch-histologiscli beeld van den zieken slijmvlieswand van denbsp;lebniaag. Macroscopische ontstekingen van de lebmaag vastnbsp;te stellen, eischt eene belangrijke ervaring, alleen te verkrijgen door een groot aantal vergelijkende secties tusschennbsp;aangetaste en gezonde geiten.
Bij meerdere door mij geseceerde geiten viel macroscopisch deze ontstekking niet of zeer moeilijk te constateeren. Zoo licht is men bereid, waar een onderzoek zich in eenenbsp;bepaalde richting ontwikkelt, de fantasie behulpzaam te doennbsp;zijn. Alhoewel sommige verslagen van locale kleine bloedingen als wel van hyperaemieëii van het lebmaagslijmvliesnbsp;spreken, werden bij geen der door mij geseceerde geiten dezenbsp;anomalieën waargenomen, wat in overeenstemming is metnbsp;andere mededeelingen, die er juist attent op maken, dat bijnbsp;de maagwormziekte de lebmaag voor het bloote oog geennbsp;pathologische veranderingen behoeft aan te wijzen.
In deze richting valt m. i. dan ook nog veel werk te doen, dat door hem, die over geen laboratorium met denbsp;noodige hulpmiddelen als microtoom, broedstoven e.d.nbsp;beschikt, bezwaarlijk ten iiitvoer gebracht kan worden.
Over de parasieten.
a. de parasiet van de lebmaag, de strongylus contortus (Rud.).
-ocr page 401-Een draadvormige aan beide zijden spits toeloopende lichtrood tot wit—iiidien niet met bloed gevuld—gekleurde worm; het wijfje 22—30 m.M, liet mannetje 13—18 m.M. lang.
Behalve door de lengte, die trouwens varieeren kan, is het wijfje macroscopisch reeds gemakkelijk te onderkennennbsp;door een lapvormig aanhangsel, aan het achtereinde gelegen,nbsp;als vulvalip dienst doend.
De cuticula is dwarsgestreept en bevat in de lengterichting een groot aantal fijne kanten, onder het microscoop zichnbsp;als evenwijdige lijnen voordoend. De mond is klein, zondernbsp;papillen, de oesophagus gaat met een phaiyngeaalbulbusnbsp;in den chylusdarm over. Halverwege tusschen mond ennbsp;pharyngeaalbulbus heeft het lichaam twee' naar achterennbsp;gerichte vinvormige tastpapillen. Het rectum kort, op denbsp;grens van het spits toeloopende achtereinde in eennbsp;anaalopening eindigend.
Merkwaardig is de vulva van dezen strongylus, op het achterste 1/5 gedeelte van het lichaam gelegen. De vulva-opening is door een groot tongvormig naar achteren gericht,nbsp;aanhangsel overkapt.
Het scheedekanaal kort, uitmondend in den uterus, welke zich in twee hoornen splitst. Eén uteruslak buigt zichnbsp;naar het kopeinde, de andere naar het staarteinde; de uterustakken zijn kort en gaan geleidelijker wijze in de ovari-aalbuizen over, die kronkelend en spiriaalvormig om dennbsp;darmwand gewonden zijn, wat reeds macroscopisch bijnbsp;het — mits niet gefixeerde — dier op een donkeren achtergrond gemakkelijk waarneembaar is. De ovariaalbuis naarnbsp;achteren loopend, buigt zich bij den anus om en looptnbsp;terug naar het voorstuk, waar zij blind eindigt; de voorstenbsp;tak eindigt op het vóórgedeelte eveneens blind. De eierennbsp;zijn ovaal, zonder embryonen, welke zich dus vermoedelijknbsp;eerst buiten het moederdier ontwikkelen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Het mannetje, dat veel kleiner en dunner is dan het wijfje, heeft een tweelobbige bursa, reeds macroscopisch, door
-ocr page 402-even drukken op het dekglas, te heikeiinen. Elke lob wordt gesteund door 6 ribben. Tusschen deze twee lobben bevindtnbsp;zich nog een klein lobje, dooi één rib, zich naar achterennbsp;in tweeën splitsend, gesteund.
Een speciale anus is niet aanwezig, er is slechts één opening, dienst doende zoowel voor de loozing van denbsp;geslachtsproducten als van den darniinhond, een cloacknbsp;dus, aan het uiteinde van het lichaam gelegen en tusschennbsp;de lobben uitmondend.
Het voortplantingsorgaan bestaal, in tegenstelling met dat van het wijfje, slechts uit één kanaal, dat in de voorstenbsp;lielft van het lichaam blind verloopt, welk einde als zoodanig dus de- geslachlsklier nilmaakt en geleidelijk in hetnbsp;vas deferens overgaat.
Bij de mannetjes zijn duidelijk zaadbiazen herkenbaar, zoodat hier nog van een ductus ejaculatorius gesproken kannbsp;worden.
Deze strongylus heeft verder spicula; duidelijk zichtbaar zijn 2 lange, aan het vooreinde gekno(ite, dunner toeloopende,nbsp;aan het punteinde eveneens geknopte en van een weerhaakvormig uitsteeksel voorziene bruine staafjes, gelegennbsp;in een blinden chitine-zak, van retiactoien voor het intrekkennbsp;en protractoren voor het riilstnlpen voorzien. Echter heeft denbsp;door mij aangetroffen mannelijke strongulns contortus—ennbsp;l)ij alle exemplaren werd dit waargenomen — nog een derdenbsp;spiculiim, doisaal van de beide eerste genoemde spiculanbsp;gelegen. Het is een kort, lichtgebogen knotsvormig staafje,nbsp;eveneens bruin gekleurd, iets langer dan de helft der beidenbsp;andere spicula. Bij den worm in verschen staal laat zich,nbsp;rtoor rtrnkken met een naald op het dekglas, dit staafje nitstul-pen onafhankelijk van de beide andere spicula, zoodat hetnbsp;zijn eigen retractoren en protiactoren moet hebben, welkenbsp;echter door mij niet waargenomen konden worden.
In geen der door mij opgeslagen handboeken of mede-deelingen werd dit derde spiculum aangehaald gezien.
-ocr page 403-Wester besclirijft in Het tijdschrift voor veeartsenijkunde, jaargang 1914, bladzijde 622 met enkele woorden den stron-gylns contorfiis en spreekt ook van 2 spicnla, noemt echternbsp;niet de 2 typische tastpapilleii aan het vooreinde.
Alleen in Mense’s Tropenkrankheiten wordt de strongylus siibtilis met dit 3de spicninm aangednid, en dit orgaan doornbsp;hem een accessoir stuk van de andere genoemd, welke zienswijze, naar ik vermeen, niet juist is, daar, zooals boven gezegd,nbsp;dit spicuinm zich laat iiitstulpen onafliankelijk van de andere.
Is de hier gevonden strongylns een variatie van den stron-gylns contortns RuDOLPHi? Dan in elk geval eene met zeer geringe afwijkingen.
Nog zegt Wester in zijn artikel, dat deze strongylideii ook in den dnnnen darm voorkwamen; de hier gevondennbsp;exemplaren huisden, een enkel verdwaald exemplaar daargelaten, alleen in de lebmaag, wat bij een 15-tal sectiesnbsp;zich constant herhaalde. Voorts zag W. geen wormennbsp;aan het slijmvlies van de lebmaag vastgezogen, doch vondnbsp;ze alle los en veronderstelt, dat dit vermoedelijk toe tenbsp;schrijven is aan de omstandigheid, dat het sectie-ondeizoeknbsp;eerst eenigen tijd na den dood plaats vond; eene veronderstelling, die hier alleszins bevestiging vond.
Alleen bij openen van de lebmaag onmiddellijk na het afmaken zijn de wormen vastgehecht te vinden; wacht mennbsp;langer, tot maag en maaginhoud goed kond zijn, dan liggennbsp;de wormen los op het slijmvlies; maakt men een nnr ofnbsp;zes na den dood sectie, dan vindt men de wormen zeldennbsp;meer op het slijmvlies, maar in den maaginhoud, waar zijnbsp;zich tot kluwens opwinden.
De vraag doet zich voor, in hoever de strongylus con-tortus pathogeen werkt. Is het door bloedonttrekking aan den maagwand, door prikkeling daarvan met chronischenbsp;gastritis, waardoor atrophie van de klieren ontstaat of scheiden zij toxinen af, die storend op de maagfuncties werken ?nbsp;Vermoedelijk zullen al deze factoren te zamen van invloed
-ocr page 404-zijn, en waar geiten geseceerd werden, die nagenoeg geen andere parasieten vertoonden dan deze strongyliden, gaatnbsp;het bezwaarlijk aan de prima caiisa morbi aan een anderennbsp;ziekteverwekker toe te schrijven.
Over het algemeen ecliter weiden bij de meeste geiten iiaast de lebmaagwormen in de darmen andere parasietennbsp;:öangetroffen, waarover nader in de volgende aflevering.
(Wordt vervolgd.)
Pekalongan, Juli 1915.
I
-ocr page 405-DOOR
Jhr. W. J. H. VAN RIEMSDIJK. Ritmeester.
Wil een Australisch fokker eigendomsrechten laten gelden op zijn bezit, dan is hij verplicht zijne paarden, koeien ennbsp;schapen te brandmerken.
Deze noodzakelijkheid, een gevolg van de fokkerij in het groot, het op tal van plaatsen niet aanwezig zijn van afsluitingen, maakt dat van elk in Australië aangekocht paardnbsp;terug te vinden zijn: de naam van den fokkeren de plaats,nbsp;waar het gefokt is. Een en ander is op volgende wijzenbsp;geregeld.
De fokker, of eigenaar van paarden vraagt aan den registrar of brands een brand aan. In de Staten van N. S. Wales en Victoria is hij, naar ik meen, gerechtigd dezen brandnbsp;zelf te kiezen, doch in de jongere Staten, zooals Queensland,nbsp;Zuid- en West-Australië, wordt hem een brand verstrekt.nbsp;Men onderscheidt fokbrands en handelsbrands. Fokbrandsnbsp;worden meestal gebrand op den linkerschouder, handelsbrands daarentegen links achter de schoft, op de linkerdijnbsp;en soms op de linkerflank.
Hieronder volgen de bijzonderheden van eiken staat afzonderlijk:
a. New-Soüth- Wales.
New-South-Wales is de oudste staat, waar reeds sedert langen tijd gebrandmerkt werd. Toen een en ander geregistreerd werd, heeft men de oude brandmerken behoudennbsp;met het gevolg, dat deze bestaan uit talrijke letters en teekens
-ocr page 406-öf combinaties van letters en teekens, welke een overzicht zeer bemoeilijken.
Weliswaar zijn de brands alle terug te vinden in het register^ doch men kan van de in dezen staat gefokte paarden nietnbsp;op het eerste gezicht zeggen, dit is een N. S. W. paard,nbsp;verwarring met in Victoria gefokte paarden is niet onmogelijk.
Waar ecliter onze legerpaarden bijna zonder uitzondering niet in Victoria gefokt worden, kan men met vrij grootenbsp;zekerheid zeggen bij de beoordeeling: het is geen paardnbsp;afkomstig uit Queensland, Zuid- of West-Australië, dus isnbsp;het gefokt in New-South-Wales.
Als voorbeelden van brands in dezeir staat zijn te noemen
de pentogoon het stuurrad o
\ /
, de letter combinatie D R, HM, Q K eet. eet.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Victoria.
Voor Victoria geldt hetzelfde als voor N. S. Wales, men maakt gebruik van letters en teekens. Importeurs naarnbsp;Java, welke van uit Melbourne hunne verschepingen doen,nbsp;zijn in hoofdzaak de H. H. Brown, Little, Tinsley ennbsp;Morton.
Waar de liandelsmerken dezer firma’s bekend zijn, zou een dergelijk handelsmerk uit Victoria kunnen zijn, dochnbsp;hiermede is volstrekt niet gezegd, gezien de groote exportnbsp;van N. S. Wales naar Victoria, dat het dier werkelijk innbsp;Victoria gefokt is en zal raadpleging van het register noodzakelijk zijn.
c. nbsp;nbsp;nbsp;Queensland.
Queensland is de eerste staat geweest, welke de organisatie van hare brandmerken op afdoende wijze geregeld heeft.nbsp;Een in Queensland gefokt paard heeft tot brandmerk tweenbsp;letters en een cijfer, welke al naar gelang van hunne plaatsing een anderen eigenaar vertegenwoordigen.
Als voorbeelden geef ik.
-ocr page 407-381
M. 8 M. (drukletters).
M. 8 M. (schrijfletters).
M. 8 (twee letters, waarvan een liggend
en een cijfer).
Dit zijn de hoofdvormen van het Queensland brandmerk. Een alphabetisch register maakt het terugvinden van dennbsp;eigenaar bijzonder gemakkelijk, terwijl zijn adres er achternbsp;vermeld staat als volgt;
Brand. |
Naam van den eigenaar. |
Naam van den „station”. |
Dichtst nabijzijnd postkantoor. | |
M 9 M |
John |
Peters. |
Pine Creek farm. |
Charters Towers. |
Doch de staat Queensland doet meer, behalve het zoogenaamde brandregister, geeft zij een boekje uit, waarin districtsgewijze genoemd staan de eigenaars van paarden,nbsp;koeien en schapen, met vermelding van het aantal dierennbsp;voor elke categorie afzonderlijk. Men kan dus van eennbsp;Queenslandpaard onmiddellijk opslaan:
Ie, eigenaar,
2e, woonplaats van den eigenaar,
3e, het aantal paarden van zijn farm, gegevens, welke men van geen ander paard ter wereld zoonbsp;spoedig zoude kunnen vinden. Nu de hengstenkeuringennbsp;in Australië hoe langer hoe meer in zwang komen, zalnbsp;binnen afzienbaren tijd ook de vermoedelijke afstammingnbsp;van vaderszijde spoedig geplubliceerd worden en op Javanbsp;met beliiilp van deze boeken en het studbook eenig oordeelnbsp;over het belang eener stoeterij voor ons uitgesproken kunnen worden.
d. Zuid-Australië.
Ook in Zuid-Australië is het branden op eene moderne leest geschoeid. Waar echter Queensland in het brandmerknbsp;twee letters en één cijfer opneemt, heeft het Zuid-Australischenbsp;brandmerk twee cijfers en één letter:nbsp;bijvoorbeeld B 2 7, 2 A 2.
-ocr page 408-tl
Vermelding verdient ecl]ter nog, dat sommige oude fokkers, welke al brandden, voordat een en ander wettelijk geregeldnbsp;was, luinne eigen teekens hebben: voorbeelden hiervan zijnnbsp;bij ons legerpaard;
il
Het brandmerk van den heer Kidman: y
heer AuGus, een bekend fokker van hackneyponeys: nbsp;nbsp;nbsp;op
den rechter schouder.
e. West-Australië.
Deze staat heeft het Queensland systeem overgenomen en brandt met twee letters en een cijfer. Verwarring metnbsp;Queensland brands is in Australië zoo goed als uitgesloten.
Op Java, waar in den laatsten tijd nogal eens zendingen van goedkoope West-Australiërs zijn aangebracht, zou eenenbsp;verwarring mogelijk kunnen zijn.
Bijzonderheden omtrent enkele brands.
Hoe meer een eigenaar belangstelt in zijne paarden, des te zorgvuldiger en netter worden zijne dieren gebrand. Eennbsp;en ander ziet men vooral bij renpaarden, waarbij getrachtnbsp;is zoomin mogelijk te ontsieren en de brand zoo klein mogelijk is aangebracht
Daarentegen ziel men bij sommige Queenslandpaarden enorme brandmerken, welke niet anders afkomstig kunnen zijn dan van ruwe, weinig voor hunne dieren voelende eigenaars ennbsp;dus vermoedelijk slechte fokkers. De meeste groote fokkers, wien het niet onverschillig is, hoe hunne veulens gefoktnbsp;zijn en van een en ander registers aanhouden, vergemakkelijken zich die taak door het aanbrengen van nummers,nbsp;ingebrand, hetzij op de linker wang, hetzij op de linkernbsp;rugvlakte, of op den linker schouder onder den fokbrand.
Vooral de nummering op de rugvlakte heeft nog al eens plaats; meestal ziet men dan twee nummers, waarvan het bovenste het nummer in het register van den eigenaar, het onderste, hetzij het jaar der castratie, hetzij het geboortejaar. Sommige paarden hebben een telkaart van brands op de linker dij;
383
dergelijke dieren worden op het Renionte-depöt altijd met een zeker wantrouwen in het oog gehouden, want er blijktnbsp;uit, dat ze herhaalde malen verkocht zijn en dus of lastignbsp;zijn of een of ander gebrek hebben. Laat ik er echternbsp;bijvoegen, dat ten opzichte van deze opvatting evenveelnbsp;bewijzen vóór als tegen zijn.
Omtrent het nut der brands voor onze remonteering het volgende:
Op een en ander opmerkzaam gemaakt door den Heer Morton, leverancier van het japansche Leger in 1906, heeftnbsp;de lilde (Ned. Ind.) commissie de noodige registers gekochtnbsp;en over de brands aan het legerbestuur gerapporteerd.
Van dien tijd dateeren dan ook de periodieke opnamen van de verschillende brandmerken bij de bereden wapens.
gt;»
Het oorspronkelijk doel, namelijk uitzoeken van de brands der paarden, welke als troepenpaard het best voldaannbsp;hebben, daarvan kennis geven aan den leverancier, opdatnbsp;deze met de fokkers contracten zoude kunnen afsluiten is,nbsp;hoe goed ook bedoeld, afgestuit op vele bezwaren. Eerstensnbsp;was het aantal brandmerken zoo groot, dat slechts eennbsp;zeer gering aantal als goed konden worden opgegeven,nbsp;tweedens heeft het doen toekomen dezer opgaven niet dennbsp;minsten invloed gehad op de handelingen van den leverancier. Practise!! nut, hoe gewenscht ook, heeft de studienbsp;der brands voor de remonteering in het algemeen dus nietnbsp;gehad; toch is een voortgaan in deze richting nog zeernbsp;gewenscht en wel om de volgende redenen.
Ie. De halfbloedfokkerij — lighthorse breeding — gaat in Australië ontegenzeggeiiijk achteruit en wordt langzaamnbsp;verdrongen door de koudbloedteelt.
Dit gaat samen met de uitbreiding van de bevolking, de meer intensive cultures en het bloksgewijze verkoopennbsp;aan den kleinen man van vroeger uitgestrekte landerijen.
Het „closer settlement” of de uitbreiding van het
-ocr page 410-384
klein grondbezit staat beslist vijandig tegenover de fokkerij van goede rijpaarden.
Waar de fokkerij van rijpaarden alleen in Qroot-Brit-tanië door de karaktereigenschappen van Engelscliman en Ier kan bloeien en overal eldeis in Europa zwaarnbsp;gesubsidieerd moet worden om haar in stand te houden,nbsp;is ook de kleingrondbezitter in Australië niet de mannbsp;om zonder financieele hulp goecie paaiden te fokken.nbsp;Goed mannelijk fokmateriaal is te duur eu goed vrouwelijk fokmateriaal wordt verkocht.
Het zijn dus voornamelijk de grootgrondbezitters, tevens liefhebbers van paarden, welke ons — en ditnbsp;blijkt uit de brands — helpen aan de beste remonten.
Immers deze personen hebben geld en kennis om goede hengsten te koopen eu stellen er eeii eer innbsp;eenen goeden merriestapel op hunne estates aan tenbsp;houden.
De kleine grondbezitter daarentegen moet voor zijne merries gebruik maken van goedkoope en dikwijlsnbsp;slechte rondreizende dekhengsten.
Hoe meer bronnen (in dit geval hoe meer groote paardenfokkers met goede hengsten) het legerbestuurnbsp;kent, des te vaster kan het in zijne schoenen staannbsp;tegenover den leverancier.
2e- Verder is de studie der brandmerken niet alleen belangrijk voor de fokkerij in algemeenen zin, doch voor de fokkerij in de tropen in het bijzonder.
De Zuiderkeerkring loopt dwars door Australië en het is in hooge mate interessant te weten, in hoeverrenbsp;de zoo moeilijk te definieeren, ,,tropische gebreken”nbsp;van het op Java gefokte paard zich weerspiegelennbsp;in het Noordelijk van dien keerkring gefokte Australischenbsp;product.
Waar liet zooveel naderbij gelegen Northern Territory zich thans meer begint te bevolken en de Australische
-ocr page 411-385
bladen de capaciteiten van het land voor de fokkerij als om strijd roemen, zal nog moeten worden uitgemaakt, in hoeverre dat waar is. Een feit is, dat in denbsp;Live Stock Journal herhaaldelijk gepleit werd voor denbsp;oprichting van eene groote stoeterij in dit Territorynbsp;voor het Engelsche leger.
3e. Dadelijk nut of liever gemak geeft de kennis der brands reeds op het Remonte-depöt en misschien ook bij denbsp;africhting bij de depots. Zoo is hier onder meer bekend dat de „spurbrands” moeilijk te voeden zijn ennbsp;feitelijk vertroeteld moeten worden, dat de 7 A F ’snbsp;een handigen verzorger vereischen op straffe, dat zenbsp;anders hun eten laten staan en door den halster vallen,nbsp;dat de inlander een specialiteit is in het bestijgennbsp;en rijden van N D I ’s, dat de W’s bepaald lastignbsp;zijn in de staldressuiir en vele andere kleine wetenswaardigheden, waarmede men in het belang van hetnbsp;materieel zijn voordeel kan doen.
{Ind. Mil. Tijdschrift.)
-ocr page 412-Het is ongetwijfeld merkwaardig dat, juist nu in de physio-logie eii patliologie zulk groot gewicht gelegd wordt op de klieren zonder uitvoergang, er nog een dergelijk orgaan bestaat, waarvan onze kennis vrijwel nihil is. De experimenteelenbsp;physioiogie heeft bij dit orgaan niet die resultaten opgeleverd, welke men in analogie met de uitkomsten van de studienbsp;der andere organen met interne secretie had mogen verwachten. Misschien is het groeiende been na exstirpatienbsp;van den thymus buigzamer dan anders; misschien hetnbsp;spierstelsel minder goed ontwikkeld, maar duidelijk is denbsp;invloed niet. Heeft men langen tijd algemeen aangenomen,nbsp;dat de thymus een bij alle Vertebraten voorkomend orgaannbsp;van tijdelijken aard was, latere waarnemingen hebben aannbsp;het licht gebracht, dat bij de Reptilen het orgaan het geheelenbsp;leven bestaan blijft. Ook omtrent den groei en atropliienbsp;zijn de meeningen gewijzigd: niet met de geboorte treedtnbsp;atropliie op, maar de groei gaat door tot aan de puberteitnbsp;en ook de dan beginnende atropliie wordt niet totaal; totnbsp;in den hoogsten ouderdom vindt men nog epitheliale resten.
Onstaan uit de derde kieuwspleet, vertoont de thymus tijdens het foetale leven in het begin een bijna uitsluitend epithelialeiinbsp;bouw, maar steeds meer treedt — en dit is het merkwaardige — daarvoor in de plaats lymplioïde weefsel, zoodat bij hetnbsp;volwassen individu nog slechts epitheel-eilandjes resteeren,nbsp;gelegen in een lymplioïd orgaan.
Het is haast vanzelf sprekend, dat men verband gezocht heeft tussclien de functie van den thymus en die van denbsp;organen met interne secretie, maar geen enkele meeningnbsp;hieromtrent heeft zich kunnen staande houden. Wel is gelukt.
-ocr page 413-maar niet constant, bij velschillende dieren na exstirpatie een skeletaandoening te krijgen, welke zeer veel overeenkomstnbsp;vertoont met rhacliitis, veelvuldig gepaard gaande metnbsp;nerveuze aandoeningen en verhooging der electrischenbsp;prikkelbaarheid der peripliere zenuwen; de resultaten zijnnbsp;echter niet van dien aard, dat ze zich zonder meer op hetnbsp;gebied der pathologie laten overbrengen.
Een groote rol speelt de thymus in de pathologie der kinderjaren. Een hyperplasie van dit orgaan veroorzaaktnbsp;meermalen een plotselingen dood, hetzij door stenose vannbsp;de nog weinig resistente trachea, hetzij door verlammingnbsp;van den recurrens.
Thymusbloedingen tijdens de geboorte schijnen ook meermalen den dood tengevolge te hebben. Ten slotte zij nog gewezen op metastasen, welke bij acute infectieziekten optreden kunnen, op tumoren en op die gevallen van Morbus Base-dowi, waarbij de thymus een groote rol vervult en welkernbsp;symptomen na exstirpatie bijna geheel verdwijnen.
J. A.
Gal als laxans. (Holterbach. Tierarztl. Rundschau, 1915, No 20.) Versche ossengat alleen rectaal, in den vormnbsp;van clysma of zetstaafjes (met gedroogde gal nam H. geennbsp;proeven), 200 gevallen met 807o succes. Peristaltiek gewoonlijk na 1—1'/2 uur, waarna flinke ontlasting. Dosis: hondennbsp;0.3—0.5 gr., kalveren: 1 gr, Suppositoria met cacaoboternbsp;zonder toevoeging van glycerine; door dit laatste kan men denbsp;werking versterken, doch dit is alleen noodig in hardnekkigenbsp;gevallen van habitneele cropostase in den dikken darm.nbsp;Verzachting der werking kan bij gevoelige en zwakke dierennbsp;wenschelijk zijn door toevoeging van 0.4—0 5 gr. subnitr.nbsp;bismuth, per staafje.
Skobis tosta krilerata (geroosterd zaagmeel) voor wondbehandeling. (Ibid.) Sterk opzuigend en antiseptisch.nbsp;Droogt niet in tot een harde korst, die als vreemd lichaam
-ocr page 414-388
werkt, maar houdt de wond in geringen graad vochtig. Goedkoop.
Chloorkalk-bolus {Deutsche med. Wschr. ’15, No 21). Wondstrooipoeder, vooral aanbevolen, omdat chloorkalknbsp;tetanustoxine verwoest. Verhouding 1: 9. Zou zijn sterknbsp;granuleereiid, ongevaarlijk, desodoreerend en goedkoop.nbsp;(Nadeelen heeft het natuurlijk niet? Ref.)
J. A.
Het Bestuur brengt te kennis van de leden, dat aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel het volgende schrijven werden gericht;
No. 51/U. nbsp;nbsp;nbsp;Buitenzorg, 12 April 1915.
Het bestuur der vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde in Nederlandsch-Indië heeft de eer, in opdracht van de Algemeene vergadering van 27 Juni 1.1. beleefd denbsp;aandacht van UHoogedelgestrenge te verzoeken voor hetnbsp;volgende:
Bij publicatie van 25 Juni 1854 (Staatsblad No. 48) werd door den toenmaligen Qouverneur-Qeneraal vastgesteld eennbsp;„Tarief van betaling aan Europeesche veeartsen voor denbsp;behandeling van zieke en gebrekkige paarden”. Gelijknbsp;algemeen bekend is, heeft de geneeskundige wetenschapnbsp;sedert dien door de ontdekking der bacteriën als ziekteoorzaken een bijna algeheelen ommekeer ondergaan, is hetnbsp;gebruik van hulpmiddelen bij het onderzoek (microscoopnbsp;en andere instrumenten) onmisbaar geworden en zijn denbsp;prijzen dier hulpmiddelen, evenals de levensstandaard, voortdurend gestegen. Het tarief, dat bovendien uitsluitend vannbsp;paarden spreekt — werd dan ook reeds jaren terecht alsnbsp;volslagen verouderd beschouwd en niet meer toegepast.
-ocr page 415-Teneinde ecliter te voorkomen, dat men zich — zooals den laatsten tijd nog enkele malen geschiedde—op ditnbsp;tarief beroept, heeft het bestuur de eer, beleefd Uwe tus-schenkomst in te roepen om te verkrijgen, dat bovenbedoeldnbsp;staatsblad ingetrokken worde.
Het opmaken van een nieuw tarief achten wij wegens de verschillende te behandelen diersoorten, de sterk wisselendenbsp;afstanden en de zeer uiteenloopende omstandigheden, waaronder hulp verleend moet worden, zoo goed als onuitvoerbaar.
De vraag rijst bovendien, of het wel billijk is de veeartsen, wier beroep bij afwezigheid van wettelijke bepalingen opnbsp;geen enkele wijze beschermd wordt, door tarieven te binden.
De President,
W. VAN DER Burg.
De Secretaris,
SOHNS.
Als antwoord op bovenstaand schrijven kreeg het Bestuur het Staatsblad No. 407 dd. 15 Juni 1915, waarbij bovenbedoelde publicatie werd ingetrokken, toegezonden (zie onder denbsp;„Officieele mededeelingen” in deze aflevering).
Tijdelijk verbod op den uitvoer van paarden uit Nederlaiidsch-Indië.
Bij ordonnantie van 31 Maart 1915 (Staatsblad No. 287) is goedgevonden en verstaan:
Artikel 1.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;De uitvoer van paarden uil Nederlaiulsch-Indië is tijdelijknbsp;verboden.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;Van dat verbod kan de Gouverneur-Generaal in bijzonderenbsp;gevallen ontheffing veiieenen.
-ocr page 416-Artikel 2.
(1) nbsp;nbsp;nbsp;Hij, die in strijd rnet het verbod iii het eerste lid van artikel 1nbsp;paarden uitvoeit of doet nitvoeren, wordt naar gelang van zijn landaardnbsp;gestraft met gevangenisstraf of ten arbeidstelling aan de publiekenbsp;werken voor den kost zonder loon van ten hoogste drie maanden.
(2) nbsp;nbsp;nbsp;De paarden, waarmede de overtreding is gepleegd, worden innbsp;beslag genomen en kunnen bij veroordeelend vonnis worden verbeurdnbsp;verklaard.
(3) nbsp;nbsp;nbsp;Poging is mede strafbaar.
Artikel 3.
Deze ordonnantie treedt in werking op den dag barer afkondiging.
Intrekking van het tarief van betaling aan Europeesche veeartsen.
Bij ordonnantie van 15 Juni 1915 (Staatsblad No. 407) is goedgevonden en verstaan:
In te trekken de publicatie van 25 Juni 1854 (Staatsblad No. 48) houdende vaststelling van het tarief van betaling aan Europeeschenbsp;veeartsen voor de behatideling van zieke en gebrekkige paarden.
*
* *
Curiositeitshalve worde de zakelijke inhoud van deze publicatie (het tarief) hier nog eens in herinnering gebracht.
Art. 1. Voor ieder onderzoek van een paard, indien de veearts zich daartoe op eenen afstand van niet meer dan drie palen van zijnnbsp;woonhuis heeft te begeven, ƒ 2.— (twee gulden).
Art. 2. Voor ieder onderzoek van een paard, dat aan de woonplaats van den veearts gebracht wordt, ƒ 1.— (een gulden).
Art. 3. Voor liet doen van eene aderlating, het zetten eener dracht, het openen van gezwellen en andere kleine operatiën, ƒ 2.— (tweenbsp;gulden).
Art. 4. Voor het kastreeren van een hengst, ƒ 5.— tot ƒ 10.— (vijf tot tien gulden).
Art. 5. Voor de verlossing eener merrie, ƒ 10.— (tien gulden).
Art. 6. Voor de bereiding en levering van geneesmiddelen, 25 pet (vijf en twintig ten honderd) meer dan hun inkoopprijs. (0
Art. 7. Geschillen omtrent den inkoopprijs ontstaan, worden beoordeeld door de commissie van geneeskundig onderzoek en toevoorzicht, onder wier ressort de veearts behoort.
(I) In dit merkwaardig staatsstuk was dus ook het recht van distributie van medicijn, en door veeartsen vastéeleÉd (v. d. B.).
-ocr page 417-Met intrekking van het besluit van 8 Mei 1915 No. 4862 (') is bij besluit van den Wnd. Directeur van Landbouw, N. en H. van 5nbsp;Augustus 1915 No. 8126 een gewijzigd model- muilkorf vastgesteld,nbsp;waarvan de beschrijving luidt als volgt;
„Een enkelvoudige metalen band ter breedte van minstens 1.5 c.M. omgeeft den hals van den hond. De uiteinden van den band wordennbsp;niet behulp van een vastzittend of hangend slot zoo bevestigd, datnbsp;afnemen van den korf zonder sleutel of zonder doorsnijding van dennbsp;band ónmogelijk is.
„Aan weerszijden van het verticale middelvlak en evenwijdig daaraan zijn aan hel nekgedeelte van den band twee sterke metalen draden bevestigd, die over het aangezicht van den hond loopen, den neus tusschen zich opnemen, naar beneden buigen en aan de keelzijdenbsp;van den band opnieuw zijn bevestigd. De aldus afgesloten ruimtenbsp;moet toelaten, dat het dier de onderkaak binnen den korf kan openen.
„Ten rechter- en ter linkerzijde van den muilkorf is verder een derde metalen draad aan den band bevestigd, die tevens vastgeklonkennbsp;of vastgesoldeerd is aan het meest naar voren gelegen deel van denbsp;beide bovenbedoelde draden.
„In dwarse richting zijn, naar gelang van de grootte van den korf, meerdere metaaldraden aangebracht, die aan alle in de lengte loo-pende draden zijn vastgeklonken of gesoldeerd en waarvan die, welkenbsp;het dichtst bij den halsband gelegen is, met de beide uiteinden aannbsp;dien band bevestigd is.
„Het aantal in dwarse richting loopende draden en de dikte van alle draden, moeten evenredig zijn aan de lengte van den muilkorf,nbsp;gemeten van den voorrand van het nekgedeelte van den halsband,nbsp;in rechte lijn tot aan het meest naar voren gelegen gedeelte der draden.
„Dat aantal en die dikten moeten minstens bedragen;
| |||||||||||||||
(1) Opéenoraen op btadz. 310 in dit deel. |
„Bovendien moeten de in de dwarse richting loopende draden op zoodanige!! ouderlingen afstand fieplaatst zijn, dat zij beletten datnbsp;tanden naar buiten uitstéken.
„De metaaldraden der korven moet zoodanig verbonden worden, dat er geen scherpe of uitstekende rnriten aanwezig zijn.
„Zij moeten vervaardigd zijn van ijzerdraad.
„Het is geoorloofd de metaaldraden te bedekken met een laagje zink, tin, nikkel of ander voor bedekking geschikt metaal en dennbsp;band om den hals en de metaaldraden boven den kop, maar niet denbsp;gedeelten vóór, om of onder den neus en den bek, met eene zachtenbsp;stof te bekleeden”.
Begrooting van Nederlandsch-Indië 1916.
Indisch ontwerp.
Onderafdeelingeti 160 en 161. Veeartsenijkundig onderzoek en onderwijs. Bij de ontwerp-begrooting voornbsp;1915 was aanvankelijk gerekend op de bezoldiging van een zoöloog-parasitoloog bij het laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek.nbsp;Deze post werd bij nota vnn wijzigingen No. 34 afgevoerd, doch hetnbsp;wordt gewenscht geacht de indienststelling van dezen deskundigenbsp;niet langer uit te stellen. De toelichting wordt hieronder herhaald:nbsp;Ten einde te kunnen komen tot eene doelmatige bestrijding van denbsp;door bloedparasieten veroorzaakte veeziekten, is de bestudeeringnbsp;noodig van de leefwijze en ontwikkeling dezer parasietea, alsmede vannbsp;de wijze van natuurlijke infectie. Deze studie, in het bijzonder betreffende de in Indië op de huisdieren voortwoekerende teken, vliegennbsp;en andere bloedzuigende insecten, die als overbrengers en dragersnbsp;der piroplasnien en trypanosomen worden beschouwd, zal moetennbsp;geschieden door een zoöloog-parasitoloog, die met entomologischenbsp;studiën vertrouwd is. Hoogstwaarschijnlijk zal niet langer dan 5 jaarnbsp;over de diensten van dezen deskundige behoeven te worden beschikt.
Hem zal eene bezoldiging zijn toe te kennen van ƒ 400 's maands met twee tweejaarlijksche verhoogingen elk ƒ 50 ’s maands.
-ocr page 419-Oiiderafdeeling 181. B ii r g e r I ij k e v e e a r t s e n ij k u ii-dige dienst. Bij nota van wijzigingen No. 34 werden onder meer van de ontwerp begrooting voor 1915 afgevoerd posten betreffende de toekenning van toelagen wegens dure levenswijze aan denbsp;ill de resideiitiën Timor en Onderhoorigheden en Lampongsche districten geplaatste mantri’s bij den burgerlijken veeartsenijkundigennbsp;dienst ten bedrage van ƒ 1620 en nopens eene verhooging van denbsp;voor het aanscliaffen van standaardwerken en tijdschriften op veeart-senijkundig gebied ten behoeve van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst beschikbaar gestelde som van ƒ 800 ’sjaars metnbsp;ƒ 500 ’s jaars.
Aangezien eerstbedoelde toelagen reeds bij wijze van tijdelijken maatregel zijn toegekend en ook de verhooging voor boekwerken ennbsp;tijdschriften urgent geacht wordt, is thans weder op de hierbedoeldenbsp;uitgaven gerekend.
Door de toeneming van de bevolking te Tandjoeng Karang (een wijk van Telok Betong) voornamelijk als gevolg van den Zuid-Sunia-tra spoorweg, wordt aldaar dringend behoefte gevoeld aan eennbsp;slachthuis. Het Stadsfonds te Telok Belong beschikt niet over voldoende geldmiddelen om den bouw van dit slachthuis te bekostigennbsp;en het wordt daarom wenschelijk geacht om aan dat fonds voor hetnbsp;aangegeven doel een renteloos voorschot van ƒ 4000 te verleenen.
Overigens is op grond van de uitkomsten over vorige jaren voor reis- en verblijfkosten ƒ 26,000 meer uitgetrokken, terwijl lager konnbsp;worden geraamd voor aanmoediging van de paarden- en veeteelt innbsp;verband met de opheffing van de gouvernements veefokkerij in hetnbsp;regentschap Karatig-anjar in Kedoe en voor de tamme stoeterij tenbsp;Padalang, omdat door gunstige resultaten met aangelegde vloeiweidennbsp;minder zal zijn uit te geven voor voeding van paarden.
De uitslag van de overgangsexamens der Nederlandsch-Indische veeartsenschool, gehouden van 26 Juni tot 8 Juli 1915 is:
i.
Bevorderd zijn van de 1ste naar de 2de klasse:
1. nbsp;nbsp;nbsp;Djaenoedin.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Radennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eduardnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Samadiar.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Raden Julianusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soedarsana. 5.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Radennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soetardjo.
3. nbsp;nbsp;nbsp;A. F. Waworoentoe.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ismail.
3 leerlingen werden niet bevorderd, terwijl één wegens ziekte niet aan het examen kon deelnemen.
Bevorderd zijn van de 2de naar de 3de klasse:
1. nbsp;nbsp;nbsp;Raden Mahja.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. Mohede.
-ocr page 420-2. Mohamad Idris.
2 leerlingen werden niet bevorderd.
Bevorderd zijn van de 3de naar de 4de klasse:
1. nbsp;nbsp;nbsp;Mas Karimoen.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3. Raden Boesono.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Raden Nastap.
1 leerling werd niet bevorderd, terwijl één wegens ziekte niet aan het examen kon deelnemen.
Het diploma van Nederlandsch-Indisch veearls werd nitgereikt aan 5 van de 6 leerlingen der 4de klasse, t.w.:
Mas Moetalib, geboren teTegal. MARSIDI, geboren te Palembang.
Mas Soeparwi, geboren te Pati. Roesli, geboren te Padang.
Mas WiRADiNATA, geboren teTjiarnis.
S.
Aan de Nederlandsche veeartserr is de volgerrde circrrlaire verzorrden;
UITRECHT, Mei 1915.
Het zal zeker geen verworrdering wekken, dat reeds spoedig na het overlijden van Dr. W. C. Schimmel in onze krinngen de gedachtenbsp;zich gevormd heeft om zijne nagedachtenis te huldigen.
Vele veeartsen toch hebben zeer veel aan hem te danken; in allerlei ambt en betrekking heeft hij ons aan zich verplicht. Als leeraar ennbsp;directeur van ’s Rijks Veeartsenijschool, als redacteur van het Tijd-schrijft voor Veeartsenijkunde, als lid en eerelid der Maatschappij totnbsp;bevordering der Veeartsenijkunde in Nederland, als voorzitter vannbsp;het 9e Internationaal Veeartsenijkundig Congres,als lid der Militairenbsp;Veterinaire Vereeniging en in verschillende andere betrekkingennbsp;heeft hij een groot deel zijner krachten gegeven tot verheffing dernbsp;veeartsenijkunde, en ook, waar hij kon, met zijn voorlichting en raadnbsp;ons ter zijde gestaan.
Ondergeteekenden hebben zich tot een comité gevormd en meenen in den geest van den overledene te handelen door hem op eenvoudigenbsp;wijze te gedenken. Zij vragen daarom van iederen deelnemer eenenbsp;gelijke bijdrage, die op ƒ 2.50 gesteld is, waardoor een algemeennbsp;deelnemen gewaarborgd zal zijn. Het voorloopig plan is een borstbeeld van den overledene te plaatsen in het nieuwe gebouw voornbsp;chirurgie, waarvoor Dr. Schimmel zich zooveel moeite heeft gegeven,nbsp;en dat thans in aanbouw is.
-ocr page 421-Wilt Uwe bijdrage zenden aan Dr.J. H. Hartoq, Bilstraatl54, Utrecht.
(w. g.)
W. VAN DER Burg.
M. C. VAN Buuren.
J. J. F. Dhont.
C. nbsp;nbsp;nbsp;Dieben.
D. nbsp;nbsp;nbsp;H. Goossen.
Dr. J. H. Hartoq.
A. W. Heidema.
Dr. A. A. OVERBEEK.
Dr. J. D. VAN DER Plaats.
D. van DER SlUIJS.
De gewestelijke raad van Batavia heeft bij verordening van 24 Februari 1915 (Javasche Courant van 14 Mei 1915 No. 39) verbodennbsp;het gebruiken en doen gebruiken van:
a. nbsp;nbsp;nbsp;opzetteugels bij paaiden.
b. nbsp;nbsp;nbsp;bitten voor paarden, voorzien van punten, stekels, doorns alsnbsp;anderzins (z.g. doornstangen of doorntrenzen).
Het verbod, bedoeld sub a geldt niet ten opzichte van paarden, welke, blijkens een door een paardenarts, gouverneinents- gemeente-particulieren- of Inlandschen veearts, dan wel inantri voor den B. V. D.,nbsp;afgegeven verklaring niet zonder gevaar te gebruiken zijn.
Bevoegd tot het constateeren van overtredingen zijn o.ni. de hier-voren genoemde personen.
Overtreding wordt gestraft met hoogstens vijftig gulden boete.
v. d. B.
Geplaatst te Batavia, de militaire paardenarts der 2de klasse Dr. J. F. H. L. VAN Leeuwen.
Overgeplaatst van Salatiga naar Tjiinahi, de militaire paardenarts der 1ste klasse A. F. ten BroEke.
Overleden: W. P. Groeneveld, Ond-vice-president van den Raad van Nederlatidsch-Iiidië, eerelid van de Vereeniging totnbsp;bevordering van Veeartsenijkiinde in Nederlandsch-Indië.
V. d. B.
-ocr page 423-STAAT der gedurende de maand Januari 1915 nieuw bijkomen gevallen van besmetlelijke veeziekten in Nederlandsch-Indië.
CO
RESSORTEN.
Bantam.....
Batavia.....
Soekaboemi. Bandoeng.. .nbsp;Cheriboti....nbsp;Pekalongati •nbsp;Koedoes... •
Salatiga.....
Rembang... Soerabaja...nbsp;Modjokerto .nbsp;Pasoeroean .nbsp;Banjoemas..nbsp;Magelang...nbsp;Madioen. • • ¦nbsp;Kediri .nbsp;Djokjakarta .nbsp;Soerakarta. •nbsp;Bondowoso.nbsp;Pamekasan •
Padang.....
Fort de Koek Balige. •..nbsp;Padang Sidemponbsp;Benkoeleti..nbsp;Telok Belong
Lahat.......
Djambi.....
Kabandjahe Koetaradja. .nbsp;Makasser...nbsp;Menado ....nbsp;Singaradja. .nbsp;Soembawa Besarnbsp;Waingapoe
19
10
14
449
31
23
63
31
4
115
53
48
14
290 148 — 320, 257 —nbsp;— 606 6nbsp;— 168 1
80 —
w rï as as
cro Q* -n o. fls as as onbsp;•o lt;: Q. •
o gt; “
agt;
as as CO •
2???; Sr o a;
^ 2. ST
“ ST 2
C/3 -n 3
C^ ftS ^
5
or
^ as as 3-3 asnbsp;o* r
HCO rD 2
g. ^
• ^ o
co .
•q!
O “lt; ?r — tf ^ as»—•
^9 ^ n ST^ — O'S'ofQ* njCfQas^as^- ^Zso^^ass^
^:cnB:. nbsp;nbsp;nbsp;“‘CfQ .
- . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;as
o nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a:
DO CO as as
lt; a; as' 2
m
(yj
c/3
O
50
H
m
Vi
H
gt;
gt;
H
Veepest.
S ïp - renbsp;o.
?
w 2
3 Q.
^ ft»
2. Cl
Varkenspest bij varkens.
Besniettelijke borstziekte bij varkens.
2
^ 2 Q.
a’
a ^
Miltvuur.
Ül — CO 03
Septichaeniia epizoötica.
lO S lOnbsp;) OT
co
UI UI
I Ï3
Mond- en klauwzeer.
z
rt — o. lt;0nbsp;ft 7--t 01
^ to KJ 05 '— OJ
Mallens.
Saccharomycose.
Scabies (schurft).
M co 00 to
to 1 CD I
Surra.
Plroplasmose.
Tuberculose.
Hondsdolheid.
PD
C/3
C/3
O
PD
rn
z
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
M 1 1 1 1 1 |
1 1 |
1 fi r |
11 1 ^ 1 |
1 1 |
Veepest. |
1 |
1 |
1 |
1 |
! |
1 Üt |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 0 |
1 |
M 1 1 1 M |
1 1 |
MM |
1 11 -o 1 |
1 1 |
Varkenspest bij varkens. |
1 |
1 |
1 |
0 O) |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 1 1 0, 1 1 1 |
1 1 |
Mil |
1 11 .0 1 |
1 1 |
Besniettelijke borstziekte bij varkens. |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
-MIMI |
1 1 |
11 11 |
11 1 -o 1 |
en •0 co |
Miltvuur. | |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
i 1 |
1 |
M 1 1 M 1 |
1 1 |
MM |
1 1 to -0 |
co |
Septichaemia epizoötica. |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
to to 0 ^ |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 nbsp;nbsp;nbsp;1 |
1 K |
^ t nbsp;nbsp;nbsp;r 0® 1 nbsp;nbsp;nbsp;1 |
1 1 ö- |
•0 1 |
Mond- en kiauwzeer. |
1 |
1 |
1 |
1 |
Z |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
CO JU to to to to 0 |
-1 |
to ÖÓ lu 1 |
1 to Jï. -o |
03 1 |
Malieiis. |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 -1 -1 1 1 |
1 - |
11 O) 1 |
co .ta. 1 *0 |
lt;1 1 |
Saccharoinycose. | |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 Oi |
1 |
M M - M |
1 1 |
MM |
11 1 .0 |
1 1 |
Scabies (schurft). |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Cjï to |
1 |
1 nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ — 1 nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— Jiinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO to |
1 1 1 |
CO to |
Surra. | ||
1 |
1 |
1 |
to |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
M M M 1 |
1 1 |
11 11 |
ü, 11 ^ |
1 1 |
Piroplasmose |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 i |
1 |
M M M 1 |
1 1 |
11=1 |
1 11 -o |
1 1 |
Tuberculose. |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 1 |
1 |
1 1 ^ ro CO — — |
1 1 |
11 11 |
to 11 -o |
to 1 |
Hondsdolheid. |
c/3
H
gt;
= ft
lt;
aj crq
Oi -n
C/5
^ fD
lt;2: a ?r
rtgt; = lt; 2nbsp;lt;Tgt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“
n as
3 c
— nbsp;nbsp;nbsp;TO
- nbsp;nbsp;nbsp;renbsp;o. PT
2
crq
ngt;
lt;
-ocr page 427-2
3 5^
cfQ o- r “O lt; o.
CO •
fXgt;
CA
23 SS 29 Cl ^ -n
O 5S =“,
|3
Q. Z
U« 29
r“HaoT303Ti‘0'üOOCon3c^^COquot;c;ec/5poc/3?^“T3
s9rt)fiiS9S90S9B9oO‘^-a?^a5S9^0rt)2f.o{L
$. ?r S9 cfQ ^ O 3 rDnbsp;03i=« :
2 C/3 •
o ^ qL'
O.
a ÏQ
nu:
00 CC o s; S9nbsp;2. 3- =
O . X 29 'gt;*-Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
7Q 2
3 n CTQ .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3
. nbsp;nbsp;nbsp;¦ ’O
O
co
H
gt;
gt;
H
S irs
3
3 ^ 2-
Veepest.
Varkenspest bij varkens.
agt; 3 lt; ?
w — nbsp;nbsp;nbsp;— to —
WCOI N3 — I — tO — t UI tO I •»gt;] --JO O
— nbsp;nbsp;nbsp;tO O)
‘ÜT — — lOW^-tOCO — 4Sk
CO tO O) Oï 00 —
— I CO \ ^ m to
•j
o — O) 4^ — co
Besniettelijke liorstziekte bij varkens.
Miltvuur.
s §
2 ngt;
Septicliaeinia epizoötica.
Mond- en klauwzeer.
Malleus.
Saccharoniycose.
Scabies (schurft).
Surra.
Piroplasmose.
Tuberculose.
rr crp
2= 9
lt;T)
to OO 00 — —
— I K5 M I to I —
Hondsdolheid.
CfQ
fD
lt;
[Uit het Veeartsenijkundig laboratorium.]
DOOR
C. BUBBERMAN.
Reeds in de bij het besluit van den Directeur van Landbouw dd. 16 Januari 1911 No 526 behoorende aanwijzingen omtrent het malleusonderzoek is aangegeven, dat, zoo ino-gelijlc, direct vóór eii 12 uur na indruppeiing, de lichaamstemperatuur moet worden opgenomen, ten einde na te gaannbsp;of tengevolge der malleïnatie de temperatuur stijgt. De graadnbsp;van stijgen — heet het—geeft dikwijls aanwijzing, dat eennbsp;minder duidelijke reactie als positief kan worden beschouwd.
De eerste, die in Europa de aandacht op deze kwestie vestigde, was Schnürer ('), die in 1911 de resultaten vannbsp;het diagnostisch malleusonderzoek in Oostenrijk over 1910nbsp;mededeelde.
Onafscheidelijk is in de door genoemden schrijver gegeven voorschriften het opnemen der lichaamstemperatuur aan bedoeld onderzoek verbonden. Als van ziekte verdachtnbsp;gelden dan ook niet alleen dieren met clinisch verdachtenbsp;symptomen of dubieus reageerende paarden, doch ook die,nbsp;welke reeds bij de toepassing der ophthalmo-malleïnatienbsp;een temperatuur van 39“ C. of hooger hebben, en eveneensnbsp;die, welke bij negatieve reactie een stijging tot 38.5® C. ofnbsp;hooger vertoonen.
-ocr page 430-404
In Formular A. (Aiileituiig ziir Augenprobe) vinden we onder punt 4: Fieber und Allgemeiiiersclieinungen, bet volgende;
„Ini allgemeiiieii verlaufen aucli die stark positive!) Aiigen-reaktioiieii oline Fieber mid ohne Allgemeiiiersclieinungen. Bisweiien siiid jedocli latent kranke Tiere derart iiberem-pfindlicli, dasz sclioii die Spur Mallein, welclie in dennbsp;Kreislauf gelangt, fiebererzeugeiid wirkt.
„Es ist dalier aucli die Augenprobe init einer Teinpera-turniessung zu verbinden; docli geniigt hierbei eine zwei-inalige Messung; bei der Anstellung der Probe und naclilier bei der Beurteilung derselben. Eine zweifelliafte Reaktionnbsp;kann durcli eine gleichzeitige Fiebersteigernng (Pferd iibernbsp;38.5® C.) bei vorliergeliender Fieberlosigkeit als positivnbsp;geiten”.
Later wijzigde Schnürer dit eenigszins, doordat hem bleek, dat ook teinperatuursstijgingen bij positieve reactiesnbsp;meiiigvuldiger waren, dan hij eerst dacht.
Zeer veel waarde, ook voor de practijk, kent hij aan de tem-peratuursopnamen toe en acht deze ook een van de voornaamste „Anhaltspunkte” voor de juiste beoordeeling van een schijnbaar specifieke oogreactie. „Das nach meinennbsp;jetzigen Erfahrungen aber ausschlaggebeiide und jedenfallsnbsp;sofort feststellbare Moment ist die Temperaturmessuiig;nbsp;Eine deutliche positive Reaktioji, 24 Stunden nach dernbsp;Anstellung ohne Fiebersteigernng über 38.5® C. musz initnbsp;grosser Vorsicht benrteilt werden.”
Als voorbeeld daarvan worden eenige paarden vermeld in een van infectie niet-verdachten stal, die oogenscliijiilijknbsp;positief reageerden, doch geen temperatuursverhooging vertoonden en waarvan bleek, dat de eene een haverkorrel innbsp;het traankanaal herbergde, terwijl de beide andere aan conjunctivitis leden.
Miessner (2) beweert, dat in een groot gedeelte der gevallen een innige sanienhang schijnt te bestaan tusschen
-ocr page 431-405
de temperatuursstijging eii de malleïiiereactie. Het bleek genoemden onderzoeker, dat met een enkele uitzondering,nbsp;alle reageerende paarden een meer of mindere temperatuursstijging vertoonden. De stijgingen traden meestal op in lietnbsp;14de — 20ste uur na de indruppeling en waren veelal geringnbsp;en van korten duur. De teinperatiiiir der niet-reageerendenbsp;dieren bleef met een enkele uitzondering beneden 38.5“ C.
Miessner is het daarom met Schnürer eens, dat tem-peratuursstijgingen boven 38.5“ C. na de malleïiiereactie als verdacht moeten worden beschouwd, echter zegt hij in denbsp;conclusies van zijn artikel, dat uit practische overwegingennbsp;de temperatuursopnamen bij de uitvoering der conjuncti-vaalproef achterwege kunnen blijven, daar talrijke en nauwkeurige metingen noodig zijn.
Volgens Fröhner (4) verloopt de positieve oogreactie gewoonlijk na 24 uur met een diagnostisch eveneens vannbsp;belang zijnde temperatuursstijging boven 38.5“ C.
Marshall (3) stelt zich op hetzelfde standpunt als Schnürer en geeft ook aan, dat een dubieuze oogreactie met gelijktijdige temperatuursstijging bij een te voren koortsvrij paardnbsp;als positief kan worden beschouwd.
Hutyra-Marek (5) geven aan, dat in ongeveer een derde gedeelte der gevallen, waarbij oogreactie optreedt, gelijktijdignbsp;een temperatuursstijging boven 38.5“ C. aanwezig is, waardoor een overigens twijfelachtige oogreactie als positief kannbsp;worden beschouwd.
MARiOTH (6) verwerpt de temperatuursopnamen uit een practise!! oogpunt niet geheel en zegt, dat, al mogen zijnbsp;in de groote praktijk niet bruikbaar zijn, ze toch aanbevelingnbsp;zullen verdienen bij een klein onderzoek, daar toch doornbsp;een temperatuursstijging de verdenking bij twijfelachtigenbsp;reacties versterkt wordt.
Volgens denzelfden schrijver bestaat in Beieren voor de beoordeeling der oogreactie het volgende officieele voorschrift:
-ocr page 432-406
a. nbsp;nbsp;nbsp;voor de proef de temperatuur meten; bestaande koortsnbsp;is geen beletsel voor de uitvoering;
b. nbsp;nbsp;nbsp;naast de locale reactie ontstaat in den regel en welnbsp;meestal na hoogstens 24 uur, een stijging der temperatuur boven 38.5“ C.;
c. nbsp;nbsp;nbsp;beoordeeling der reactie en femperatuursopname na 12nbsp;uur op zijn vroegst en na 24 uur op zijn laatst.
Er worden dan verder onderscheiden;
Ie. positieve reactie eerste graad; etterige uitvloeiïng in wisselende hoeveelheid; stijgen der temperatuur boven 38.5“ C.; 2e. positieve reactie tweede graad; locale symptomen alsnbsp;bij 1 ; geen temperatuursstijging;
3e. dubieuze reactie eerste graad; slijmige uitvloeiïng of tranenvloed nog na 24 nur; stijgen der temperatuurnbsp;boven 38.5“ C.;
4e. dubieuze reactie tweede graad; locale symptomen als bij 3e; geen temperatuursstijging.
Meyer (7) geeft aan, dat de temperatuursreactie alleen plaats vindt bij malleëuze dieren. Hij beschouwt de opnamenbsp;als onpractisch voor „field work” en raadt aan, om als innbsp;speciale gevallen de temperatuur wel gemeten wordt, ditnbsp;te doen met tusschenpoozen van 4 unr.
Mohler en Eichhorn (8) stellen zich op het standpunt van SCHNÜRER en beschouwen ook weer een dubieuze oog-reactie met temperatuursstijging van l'/2“ F. bij te vorennbsp;koortsvrije dieren als positief.
Uit het voorgaande blijkt wel, dat er nog vrij weinig overeenstemming bestaat omtrent het feit, of men aan eennbsp;malleus-onderzoek een temperatuursopname moet verbinden,nbsp;ja dan neen.
Nu het bedoelde onderzoek in Indië in bepaalde ressorten sinds eenige jaren geregeld wordt toegepast, leek het mijnbsp;niet van belang ontbloot aan de hand van het in die jarennbsp;verzamelde materiaal na te gaan, welke waarde in de tropennbsp;aan de temperatuursopnamen kan worden toegekend. Ik heb
-ocr page 433-407
tot dat doe! enkele ressorten gekozen, die als brandpunten der malleus kunnen worden beschouwd en waar het malleus-onderzoek tot de belangrijkste werkzaamlieden van dennbsp;betrokken gouvernementsveeaits behoort.
Echter verlieze men niet uit het oog, dat de medegedeelde cijfers opgemaakt zijn naar in de practijk verkregen gegevens.nbsp;De oogreacties en temperaturen zijn dus beoordeeld door verschillende ambtenaren, die met het onderzoek waren belast.
Toch kan met vertrouwen worden aangenomen, dat die verscliillende ambtenaren zich door hun ervaring een tamelijknbsp;uniforme wijze van beoordeeling hebben eigen gemaakt.
De temperaturen zijn alle tweemaal opgenomen, n.1. even voor de indruppeiing en 12 uur er na, in overeenstemmingnbsp;dus met Schnürer’s wijze van werken.
Het opnemen der temperaturen met twee thermometers, gelijk SCHNÜRER dat aangeeft, is niet gescliied.
Uit Schnürer’s artikel is op te maken, dat deze een temperatuur tot en met 38® C. ais normaal, een van 38.1® —nbsp;38.5® C. als hoognormaal beschouwt.
Uit verschillende waarnemingen bij gezonde paarden en uit de enkele mededeelingen in de Indische literatuur isnbsp;mij gebleken, dat voor onze inheemsche en voor geacclimatiseerde Australische paarden dezelfde grenzen kunnennbsp;worden aangenomen.
Blijkbaar heeft het klimaat op de rectale temperatuur der Indische paarden geen invloed.
Van der Burg (10) deelt mede, dat bij pas aangevoerde paarden soms lichte verheffingen worden geconstateerd,nbsp;welke hij toeschrijft aan digestiestoornissen, veroorzaaktnbsp;door het voederen van gaba.
De iiidruppelingen zijn alle geschied met aan het Vee-artsenijkundig laboratorium bereide en 25®/o glycerine bevattende malleïne, welke voor de verzending steeds op werkzaamheid was gecontroleerd door indruppeiing bij beslist malleëuze paarden.
-ocr page 434-408
De beoordeeliiig der oogreacties is geschied volgens de punten, aangegeven in liet besluit van den Directeur vannbsp;Landbouw dd. 16 Januari 1911 No. 526 (afgedrukt in denbsp;Veeartsenijkiindige Bladen voor Ned.-Indië, Deel 25, Afl. 5).
A. Paarden niet sterk positieve oogreactie ( ), die later bij sectie aan malleus bleken te lijden.
Totaal aantal 62.
Van deze hadden er 34 een normale, 14 een hoognormale voortemperatuur. De overige febriciteerden voor de indrup-peling.
Van de 34 met normale voortemperatuur vertoonden er 10 na 12 uren een stijging tot boven 38.5” C.; van de 14nbsp;met hoognormale voortemperatuur 8, van welke laatste er 3nbsp;een slechts geringe stijging (tot hoogstens 0 2“ C.) vertoonden.
De 14 dieren met een voortemperatuur boven 38.5” C. gedroegen zich verschillend. Bij 10 was de temperatuurnbsp;na 12 uur gestegen, bij 4 gedaald.
Bij 30 dieren met een voortemperatuur tot 38.5“ C. was dus de temperatuur iia 12 uur niet boven genoemde grensnbsp;gestegen.
b. Paarden met positieve oogreactie ( ), die later bij sectie aan mallens bleken te lijden.
Totaal aantal 49.
Hiervan hadden 26 een normale en 10 een hoognormale voortemperatuur; 13 febriciteerden reeds voor de proef.
Van de genoemde 26 hadden er 2 en van de 10 met hoognormale voortemperatuur 6 een stijging boven 38.5” C.nbsp;na 12 uur, van welke laatste 6 er 3 een slechts geringenbsp;stijging (tot hoogstens 0.2” C.) vertoonden.
Van de 13 te voren reeds koortsende dieren was bij 8 de temperatuur na 12 uur verhoogd, bij 3 gedaald en bijnbsp;2 gelijk gebleven.
Bij 28 dieren met een voortemperatuur tot 38.5” C. was deze dus na 12 uur niet boven die grens gekomen.
Nemen we de resultaten van de groepen A en B te
-ocr page 435-409
zamen, dan vertoonden dus op een totaal aantal van 84 positief reageerende paarden met voorteinperatuur tot 38.5® C.nbsp;er 26 een stijging boven 38.5® C. na 12 uur, welke stijgingnbsp;in 6 gevallen gering was.
Conclusie. Bij inalleëuze paarden met positieve oogreactie wordt bij een voortemperatuur tot 38.5® C. in 30.9®/o dernbsp;gevallen een temperatuursstijging boven 38.5® C. aangetroffen.
C. Paarden met dubieuze oogreactie ( ), die kort daarna werden af gemaakt op grond van het gelijktijdig met de nial-leïnatie verrichte serumonderzoek of van een positieve reactienbsp;na herhaling der indrnppeling op den volgenden dag, dan welnbsp;op grond van het bestaan van clinische symptomen en dienbsp;dus op het moment der dubieuze reactie zeker aan malleusnbsp;leden.
Totaal aantal 101.
Hiervan hadden 70 een normale en 21 een lioognormale voortemperatuur.
Van de genoemde 70 hadden er 13 na 12 uur een temperatuur boven 38.5° C. (1 van 0.7°; 3 van 1°; 1 van 1.2°; 5 van 1.6°; 2 van 1.9° en 1 van 2.1° C. stijging).
Van de 21 met lioognormale voortemperatuur vertoonden er 17 na 12 uur een stijging tot boven 38.5° C. (2 van 0.4°; 5nbsp;van 0.5°; 1 van 0.7°; 2 vati 0.8°; 2 van 0.9°; 1 van 1°; 1nbsp;van 1.1°; 2 van 1.2° en 1 van 1.5° C.).
Van de 10 te voren reeds febriciteerende dieren was de temperatuur bij 3 gelijk gebleven en bij 7 gestegen.
Bij 61 dieren met voortemperatuur tot 38.5® C. was deze dus na 12 uur niet boven 38.5° C. gekomen.
In 48 gevallen werd de temperatuur ook nog na 24 uur opgenomen; slechts in één geval hiervan was zij na 24nbsp;uur boven 38.5° C. gestegen, waar zij na 12 uur nog beneden die grens was (voortemperatuur 37.4°; na 12 uur 38.4°;nbsp;na 24 uur 38.6° C,). Van de overige 47 was zij in hoogstnbsp;enkele gevallen gering gestegen, in het groote meerendeelnbsp;echter gelijk gebleven of gedaald.
-ocr page 436-Conclusie: Bij dubieus reageereiide malleëuze paarden wordt bij een temperatuur tot 38.5“ C. iii 32.9“/o dernbsp;gevallen iia 12 uur een stijging boven 385“ C. waargenomen.
D. nbsp;nbsp;nbsp;Paarden niet negatieve oogreactie (—), die kort daarna werden afgeinaakt op grond van het gelijktijdig met denbsp;matleïnatie verrichte seriimonderzoek of van een positievenbsp;reactie na herhaling der indruppeling op den volgenden dag^nbsp;dan wel op grond van het bestaan van clinische symptomennbsp;en die das op het moment der negatieve reactie zeker aannbsp;mallens leden.
Totaal aantal 18.
Hiervan vertoonden 16 dieren een normale, 1 een lioog-normale voortemperatnur, terwijl 1 voor de indruppeling reeds febriciteerde.
Van de genoemde 16 vertoonde er 1 na 12 uur een temperatuur boven 38.5“ C. Bij het te voren reeds febriciteerende paard was de temperatuur na 12 uur gestegen.
Bij 16 dieren met voortemperaliiur tot 38.5“ C. trad dus na 12 uur geen stijging boven die grens op.
In 7 gevallen werd de temperatuur ook nog ua 24 uur opgenomen; in één geval hiervan was zij na 24 uur bovennbsp;38 5“ C. gekomen, waar dat na 12 uur niet het geval wasnbsp;(voortemperatuur 36.4“, na 12 uur 37.8“, na 24 uur 38.6“).nbsp;In de overige gevallen was zij na 24 uur meerendeels gelijknbsp;aan of iets beneden de 12 uur na de indruppeling opgenomennbsp;temperatuur.
Conclusie: Bij negatief reageerende malleëuze paarden met een voortemperatuur tot 38.5“ C. komt in een enkelnbsp;geval na 12 uur een stijging boven 38.5“ C. voor.
E. nbsp;nbsp;nbsp;Vrijgegeven paarden zonder verschijnselen, die negatiefnbsp;op de malteïnatie reageerden en waarvan das met grootenbsp;waarschijnlijkheid kan worden aangenomen, dat ze niet aannbsp;mallens leden.
Totaal aantal 205.
-ocr page 437-411
Normale voorteniperatuur bij alle paarden. Bij geen enkel dier was de temperatuur na 12 uur boven 38.5® C. gestegen.
F. Paarden, die negatief reageerden en bij sectie gezond bleken te zijn.
Totaal aantal 28.
Normale voortemperatuur bij 27, lioognormale bij 1. Bij geen enkel dier trad na 12 uur een stijging boven 38.5® C. op.
Conclusie: Bij gezonde paarden met voortemperatuur tot 38.5® C. treedt 12 uur ua de indruppeling geeu stijging opnbsp;boven die grens.
Wat betreft de voortemperaturen, die bij malleëuze paarden worden aangetroffen, zoo komen we tot de volgende resultaten, loopende over een aantal van 230 bij sectie kwaad-droezig bevonden dieren:
146 vertoonden een temperatuur van 37 — 38® C. = 63.5®/o, 46nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 38.1 -38.5® C. = 20®/o,
38 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ 38.6®en liooger= 16.5®/o.
Gelijk SCHNÜRER opmerkt, zijn ook te hooge voortemperaturen van belang, daar in een van infectie verdachten stal de voor de indruppeling reeds febriciteerende paardennbsp;net zoo verdacht zijn, ais die waarbij een stijging na denbsp;malleïnatie optreedt.
De malleïnatie is bij dergelijke dieren in geen geval gecontraïndiceerd. Bovendien kunnen m.i. de flinke stijgingen na de malleïnatie, die ik hij de meeste van dergelijkenbsp;paarden vond, een steun voor de diagnose zijn. Men kan,nbsp;dunkt mij, dergelijke flinke stijgingen eerder verwachten bijnbsp;een kwaaddroezig paard, dan bij een dier, dat om eennbsp;andere reden een hooge voortemperatuur vertoont.
In 30.9®/o der gevallen van positieve oogreactie en voortemperatuur beneden 38.5® C. werd dus na de malleïnatie een stijging boven die grens gevonden, een percentage datnbsp;ongunstiger is dan dat van SCHNÜRER, die stijging vond innbsp;47.5®/o. De grootte van de minimaal bruikbare stijging wordtnbsp;door SCHNÜRER echter niet opgegeven en dit is m.i. juist
-ocr page 438-een vooniaaiii punt. Er is naar mijn oordeel veel aan te voeren om voor paarden met lioognormale voortemperatuiirnbsp;(38.1 —38 5° C.) een bepaald minimum aan te geven.
Voor die met normale voortemperatiuir (37 — 38° C.) is zulks niet noodig, daar het oploopen tot boven 38.5° C.nbsp;dan al een minste stijging veronderstelt van 0.6° C.
Daarentegen kan men slecht aan een kleine stijging van b.v. 38.4° C. tot 38.6° C. eenige waarde toekennen. Om dienbsp;reden zou ik ook bij dieren met lioognormale voortemperatuur 0.6° C. als minimum van een diagnostisch bruikbarenbsp;stijging willen aannemen.
Het aantal positief reageerende paarden met stijging wordt dan geringer en wel 20 op 84 of 23.8°/o.
Dit vrij geringe percentage is echter niet zulk een groot bezwaar daar de positieve oogreactie op zich zelf al sprekendnbsp;genoeg is om een diagnose te kunnen maken.
De uitspraken van SCHNÜRER; „Eiiie ausgesprocliene positive Augenprobe ohne Temperatursteigung auf 38.5° C. luui darüber ist meist nicht auf Rotz zu beziehen” en „Vor-sicht mit positiven Reaktionen ohne Fieber”, lijken mij aannbsp;de hand van het voorgaande voor Indië niet geldend.
Ten slotte wijs ik er op, dat bij voorkomende atypische positieve oogreacties (snel optreden en snel weer verdwijnen,nbsp;dan wel verlaat optreden) een eventueele temperatuursstijgingnbsp;van nut kan zijn.
Onder 7 dergelijke gevallen met normale voortemperatuur vond ik er 2, waarbij de temperatuur na 12 uur boven 38.5° C.nbsp;was gestegen.
Van meer belang dan bij positieve reactie zijn eventueele stijgingen bij dubieuze oogreactie. Volgens enkele auteursnbsp;zou een bepaalde stijging in staat zijn om zulk een reactienbsp;voor positief te doen verklaren.
SCHNüRER beweert, dat een dubieuze reactie door een gelijktijdige temperatuursstijging (paard boven 38.5° C.) bijnbsp;voorafgaande koortsvrij heid als positief kan gelden.
-ocr page 439-Marshall stelt zich op hetzelfde standpunt.
Mohler en Eichhorn beschouwen het resultaat als positief, als bij te voren koortsvrije dieren een dubieuze reactie gepaardnbsp;gaat met een temperatuursstijging van IV2® F (± 0-8“ C.).
In tndië werd een temperatuursstijging bij 30 van de 91 dubieus reageerende paarden met voortemperatuur tot 38.5®nbsp;C. gevonden. Hieronder zijn ecliter medegerekend 7 dierennbsp;met iioognormale voortemperatunr, waarvan 2 een stijgingnbsp;van 0 4® en 5 een van 0.5® C. vertoonden.
Op dezelfde gronden als door mij is betoogd bij de positieve reactie, zou ik deze 7 gevallen willen uitschakelen, daar de stijgingen geringer waren dan het vastgestelde minimum van 0.6®C.
Een m.i. diagnostisch bruikbare stijging werd dan gevonden bij 23 van de 91 dieren of 25®/o, een percentage dat metnbsp;dat van Schnürer overeenkomt, die 8 dergelijke gevallennbsp;onder 32 vond of eveneens 25®/o.
Ook ik stel mij daarom op Schnürer’s standpunt, dat de femperatuursstijgingen bij dubieus reageerende dieren vannbsp;beslissende beteekenis zijn te achten, vooral in landen,nbsp;waar bij het verrichten van het maileusonderzoek voldoendenbsp;geschoolde veterinaire hulp voorhanden is en waar hetnbsp;spoedig ontdekken van een nieuw malleusgeval grootenbsp;beteekenis heeft.
Wat nu betreft de malleëuze paarden met negatieve reactie, zoo hebben we reeds gezien, dat temperatuursstij-gingen boven 38.5® C. hierbij lieel zelden voorkomen.
Veel belang hebben de stijgingen in deze gevallen dus niet, maar toch zal het naar mijn oordeel aan te bevelennbsp;zijn, zulke dieren als verdacht te beschouwen op grondnbsp;van de temperatuursverhooging, terwijl een serunionderzoeknbsp;hier volkomen op zijn plaats zou zijn.
De tabel geeft aan, in hoeveel gevallen bij de verscliil-lende reacties de voortemperatuui boven of beneden 38.5® C. was en in welk percentage van laatstgenoemde groep nanbsp;12 uur een diagnostisch bruikbare stijging optrad.
-ocr page 440-
Malleëuze paarden met sterk positieve oogreactie ( ). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jf
415
Over het al dan niet practiscli zijn der temperatuursop-nainen loopen de meeningen in Europa uiteen.
Het lijdt 111.i. geen twijfel, dat de practische toepassing bij massa-onderzoekingen van zich in quarantaine bevindendenbsp;dieren te Soenibawa, Bima, Lombok, Makasser en in verschillende invoerhavens dier paarden op Java een oiibegoïi-neii werk is. Maar instede van het geheel verwerpen ervan,nbsp;gelijk Miessner doet, beu ik het met Marioth eens, dat denbsp;toepassing ervan bij een nialleusonderzoek op kleine schaalnbsp;wel degelijk van nut kan zijn.
Een opname om de 4 uur (Meyer) zou wel wenschelijk zijn, doch is te omslachtig voor de gewone praclijk en zounbsp;alleen aan te bevelen zijn voor den militair-veterinairennbsp;dienst, waar meer personeel en meer tijd voor het onderzoeknbsp;beschikbaar is. Niet onmogelijk, dat bij een dergelijke wijzenbsp;van werken het percentage inalleëuze paarden met stijgingnbsp;dan grooter zal blijken te zijn. De in Europa verkregennbsp;resultaten rechtvaardigen die veronderstelling. De gouver-nementsveearts echter kan volstaan met twee metingen, eennbsp;bij de indruppeling en een na 12 uur.
Ten slotte trachtte ik na te gaan of ouderdom of uitgebreidheid der inalleëuze processen ook van invloed zijn op het al dan niet optreden eener stijging.
Onder 90 gevallen van jongen acuteu malleus in een of meer organen, werden 72 dieren aangetroffen met een voortemperatuur tot 38.5“ C. Van deze vertoonden er 14 = 19.57o
een stijging van'minstens 0.6“ C. en boven 38.5“ C., welke bijna alle betrekking hadden op hevige infecties.
Onder 26 gevallen van ouden malleus waren 25 dieren met een voortemperatuur tot 38.5“ C. Hiervan vertoonden er 2 = 8“/onbsp;na 12 uur een stijging van minstens 0.6“ C. en boven 38.5“ C.
Onder 27 gevallen van geringe infectie in verschillende organen, werden er 25 gevonden met een voortemperatuurnbsp;beneden 38.5“ C. Van deze hadden er 2 = 8“/o na 12 uurnbsp;een stijging van minstens 0.6“ C. en boven 38.5“ C.
1
-ocr page 442-416
Onder 12 gevallen van zeer iiitgebreide processen werden er 10 gevonden met vooi temperatuur tot 38.5quot; C. Hiervan vertoonden er 2 = 20% een stijging van minstens 0.6 en boven 38.5quot; C.
Het geeft den indruk alsof bij zeer jonge, geringe processen dus meestal geen temperatuursverboogiiig ontstaat, evenminnbsp;als bij zeer oude processen, welke reeds op weg van verka-zing en verkalking zijn.
Conclusies:
o. Temperatuursopnamen tijdens de ophtlialmo-malleïnatie verdienen, indien in deskundige handen, alle aanbeveling bij een onderzoek op kleine schaal.
b. nbsp;nbsp;nbsp;In de gewone praktijk kan met twee opnamen wordennbsp;volstaan, een bij de indruppeling en een na 12 uur.
c. nbsp;nbsp;nbsp;Voor paarden met normale voortemperatuur is een stijging boven 38.5quot; C. bewijzend, voor die met hoognormalenbsp;voortemperatuur moet als minimum voor een diagnostische stijging 0.6quot; C. worden aangenomen.
d. nbsp;nbsp;nbsp;Een diagnostisch bruikbare stijging bij te voren koortsvrije paarden komt bij positieve oogreactie voor innbsp;23.8quot;/o, bij dubieuze oogreactie in 25quot;/o en bij negatievenbsp;reactie in hoogst enkele gevallen.
e. nbsp;nbsp;nbsp;Temperatuursstijgingen bij positieve reactie bevestigennbsp;niet alleen de diagnose, doch hebben vooral nut bijnbsp;atypische reacties.
ƒ. Een dubieuze oogreactie met temperatuursstijging van minstens 0.6quot; C. en boven 38.5quot; C. bij te voren koortsvrije paarden, kan als positief worden beschouwd.
g. nbsp;nbsp;nbsp;Indien een paard negatief reageert en temperatuursstijging van minsten 0.6quot; C. en boven 38.5quot; C. vertoont,nbsp;dient het als verdacht te worden beschouwd en verdientnbsp;een serumonderzoek bij zulk een dier alle aanbeveling.
h. nbsp;nbsp;nbsp;Bij jonge geringe en bij oude, in verkazing overgaandenbsp;malleus-processen, treedt meestal na de malleïnatienbsp;geen stijging in.
Buitenzorg, Juli 1915.
-ocr page 443-417
LITERATUUR.
1. ScHNüRER. Zeitschrift für Infektionskrankheifen, parasitaire Krank-heiten und Hygiene der Haustiere. Bd. 10, Heft 5 u. 6. 2- Miessner. Centralblatt für Bakteriologie, Parasifeiikiinde undnbsp;Infeklionskranklieiten. Band 63, Heft 4/6.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Marshall. American Veterinary Review. Vol. 42, No. 2.
4. nbsp;nbsp;nbsp;FröHNER. Monatshefte für praktische Tierlieilknnde. Band 23,
Heft 10 en 11.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Hutyra-Marek. Lehrbuch der speziellen Pathologie und The
rapie der Haustiere. Band 1 (1913).
6. nbsp;nbsp;nbsp;Marioth. Monatshefte für praktische Tierheilkunde. Band 24,
Heft 7/10.
7. nbsp;nbsp;nbsp;Meyer. American Veterinary Review. Vol. 43. No. 3.
8. nbsp;nbsp;nbsp;MohlëR amp; Eichhorn. American Veterinary Review Vol. 44, No. 4.
9. nbsp;nbsp;nbsp;SCHNüRER. Monatshefte für praktische Tierheilkunde. Band 26,
Heft 3/4.
10. Van der Burq. Veeartsenijkundige Bladen voor Ned.-lndië. Deel 25, aflevering 4.
Conclusions.
It is advisable to accompany tlie oplitlialmic reaction with temperature-readings. For tliis purpose tlie temperaturenbsp;sliould be taken twice, the first time just before the eye-test,nbsp;the second time twelve hours after it.
A diagnostic increasing of temperature (at least 0,6® C. and above 38,5® C.) in horses with a normal temperaturenbsp;before the eye-test, is found in case of positive reactionnbsp;in 23,8®/o, in case of doubtful reaction in 25®/o and in tliatnbsp;of negative reaction in a few cases only.
The increased temperature not only confirms the positive reaction, but is especially valuable in case of atypical reaction.
In a doubtful eye-reaction, where there is an increased temperature of 0,6® C. or more and above 38,5® C, tlie resultnbsp;can be considered as positive, if the animal had a normalnbsp;temperature at the time the test was made.
I
-ocr page 444-VJT
In a negative reaction by tlie same increase of tempera-ture, where the animal had a normal temperature at the time the test was made, the horse should be considered as suspicious and a serum test should be made.
It seems, that in young, slight and in old infections, the increasing of temperature does not generally exist.
-ocr page 445-DOOR
(Vervolg):
Alvorens tot de bescliiijving der wormen in het darni'-' kanaal van geiten over te gaan, diene eene rectificatie plaatsnbsp;te hebben van hetgeen omtrent het 3de spiculum van dennbsp;strongylus contortus in de voorgaande aflevering gezegdnbsp;werd. De copie van het eerste gedeelte van „ Wormziektenbsp;bij geiten” was reeds aan de redactie verzonden, toen mijnbsp;het boek van Sluyter en SwELLENGREBEL: De dierlijkenbsp;parasieten van den mensch en van onze huisdieren, in handennbsp;. kwam, waarin wel degelijk het 3de spiculum als een accessoirnbsp;stuk — zie bladz. 327 — genoemd staat.
Gelijk te voren gezegd, in hoeverre de naam accessoir juist is, staat nog te beoordeelen, aangezien dit spiculumnbsp;zich onafhankelijk van de beide andere laat uitstulpen, alnbsp;werden ook nog geen eigen retractoren en protactoren doornbsp;mij waargenomen.
b. de parasiet van den dunnen darm, de dochmitis cernuus, ankylostonia cernmim (Creplin).
Een lange, stijve, dikke worm, wit of rood van kleur, naar gelang het dier zich volgezogen heeft; wordt meestalnbsp;met den kop in den darmwand geboord aangetroffen, hetnbsp;mannetje fijner en dunner, ± 16 m.M. lang, het wijfje ±20nbsp;m.M., soms bijna 1 m.M. dik.
Naar het kopeinde loopt de worm geleidelijk dun uit, naar het achtereinde stomp puntig. De kop dorsaal omgebogen naar het lichaam, de cuticnla van buiten geringd
-ocr page 446-42Ö
'door dwarsstreépiiig. De mond is rond en draagt 4 Stevige tanden, waarvan de ventrale grooter dan de dorsale.
Daar de kop dorsaal omgebogen is, is de bestudeeriiig Vaii den mond ’t gemakkelijkst bij tiet nog levende dier,nbsp;dat op de buikzijde gelegd wordt en wel zoo, dat bij hetnbsp;zich strekken de open mond onder de lens komt. Diepernbsp;ill de klokvormige mondholte, die van ter zijde gezien eennbsp;half-eivormige gedaante vertoont, bevinden zich nog 2 rechtenbsp;tanden. Dorsaal wordt de kop door een zware rib gesteund,nbsp;die kegelvormig in de mondholte uitsteekt.
Van boven af in de mondholte ziende, neemt men ringen om de oesophageaalbuis waar, welke ringen hun ontstaannbsp;vinden in de krachtige kringspieren van den pharynx. Ternbsp;weerszijden van den pharynx liggen 2 groote klieren, dienbsp;tot het middenstuk van den worm doorloopen; zij hebbennbsp;hun uitmondingsopening nabij de lancetvormige tanden innbsp;de diepte van de mondholte gelegen.
De porus excretorius is duidelijk zichtbaar, ventraal even voor het midden, tusschen kop en pharyngeaalbulbus gelegen.
Het mannetje heeft een trechtervormige bursa uit 3 lobben bestaande, waarvan de middelste zwaar ontwikkeldnbsp;is. Deze lob wordt door 2 zware ribben, nasaal in één-vloeiend en elk van een transversale rib voorzien, gesteund,nbsp;terwijl de minder ontwikkelde zijlobben elk door 3 ribbennbsp;gesteund worden; de eerste en de laatste dezer ribben zijnnbsp;gespleten.
De beide spicula, in het midden aan elkaar liggend, vormen als het ware een lang gestrekte X. Zij zijn lang en fijn.
De vulva bij het vrouwelijke dier ligt even vóór het midden van het licliaam en steekt iets kratervormig uit.nbsp;Zij voert met een korte scheede naar de beide uterustakken,nbsp;die bijna onmerkbaar in de overiaalbuizen overgaan, welkenbsp;laatste met vele windingen door het lichaam loopen. Denbsp;eieren zijn ovaal, met een donkeren inhoud, welke doornbsp;het cuticulaire omhulsel nauw omvat wordt, enkele van licht-
-ocr page 447-brekende kogeltfes voorzien, die als spermatozoën aangeduid kunnen worden.
Het staarteiiide is, zooals boven reeds gezegd, stomp puntig en kort; waar de afknotting van het staartgedeeltenbsp;begint, ligt ventraal de anus.
Deze parasiet werd bijna constant bij zieke dieren, doch ook in de darmen van gezonde, in goeden voedingstoestand'nbsp;verkeerende geiten aangetroffen. De vraag, in hoeverrenbsp;deze parasiet pathogeen genoemd mag worden, zal zekernbsp;verband houden met het meerder of minder groote aantalnbsp;wormen, dat in de darmen huist. Enkele malen ’s weeksnbsp;werden geregeld darmen van voor de slachting bestemdenbsp;geiten, welke in goeden voedingstoestand verkeerden, onderzocht en meestal werden deze parasieten — soms slechtsnbsp;enkele exemplaren — aangetroffen.
M.i. mag aan de pathogeniteit van deze ankylostoma niet veel waarde gehecht worden, alhoewel natuurlijk een invasienbsp;in grooten getale bij jonge dieren wel niet zonder gevolgennbsp;zal blijven. Anders is dit met de Ankylostoma liuodenalenbsp;(DuBiNl) van den mensch, die tot zeer gevaarlijke anaemieënnbsp;voeren kan ; genoemd zij slechts de „anaemie des mineurs”,nbsp;de „Egyptische chlorose”, de „Tropische clilorose” vannbsp;Brazilië en den ankylostomiase van Britsch-en Ned.-Indië.
In Suriname kwam de ziekte zeer veelvuldig voor; elke Britsch-lndische contractant werd geregeld bij aankomst opnbsp;ankylostomiase onderzocht, meestal slechts eenvoudig doornbsp;het uitsteken van de tong, die reeds de anaemie verraadt.
Een behandeling met thymol bracht over’t algemeen spoedig verbetering.
Behalve het onderzoek van de pas gelande contractanten werd ook geregelde inspectie van de contractanten op denbsp;plantages en zelfs van de schoolkinderen gehouden, watnbsp;wel als bewijs mag dienen, hoezeer de ziekte, zoowel opnbsp;zich zelf als om het gevaar van verspreiding door de uitwerpselen, gevreesd werd. Eigenaardig is wel, dat het
-ocr page 448-onderzoek vooral de Britsdi-lndiërs betrot, die dan ook als overbrengers en verspreiders dezer ancliylostoniiase bekendnbsp;stonden. De ziekte is dan ook een ware plaag voor Britscli-Indië.
De boven beschreven dochmiiis huist voornamelijk in 'het jejunum.
Noch bij secties op zieke dieren, noch bij onderzoek van het darmkanaal van gezonde slachtgeiten, werd behalvenbsp;deze worm en een taenia — de taenia alba — ooit eennbsp;andere parasiet aangetroffen.
Dit is van belang met het oog op het voorkomen van de bij geiten bekende darmknobbeltjes. Zoowel in dennbsp;dunnen als in den dikken darm komen submuceus knobbeltjes voor van speldeknop- tot erwtgrootte, de serosanbsp;oplichtend en het effect daardoor veroorzakend, of zijnbsp;subsereus gezeteld zijn; enkele voelen steenaclitig aan,nbsp;andere meer week. Hun aantal op den dunnen darmnbsp;kan gering zijn, soms echter is deze er mede bezaaid.
Bij opensnijden vindt men dan weer gelen etter, dan weer kalkachtige groene brokjes, die gemakkelijk uit de holte tenbsp;wippen zijn. In den gelen etter treft men hier en daarnbsp;jonge parasieten aan.
Waar nu in den dunnen darm alleen de dochmius cer-nuus werd waargenomen, zou het voor de hand liggen, dat de jonge parasiet der dunne-darmknobbels tot de anchy-lostomen behoorde. Dit is echter niet het geval. De parasietnbsp;is dezelfde als die, welke in de knobbels van den dikkennbsp;darm werd aangetroffen, en wel de Oesophagostomiini co-lumbianiim, waarvan de volwassen worm alleen in coecumnbsp;en colon werd aangetroffen.
De embryonen, met het gras of het water opgenomen, vinden dus vermoedelijk, zoowel in den dunne-darmwandnbsp;een geschikte plaats om zich submuceus tot jonge parasieten te ontwikkelen, als in den wand en den inhoudnbsp;van coecum en colon.
-ocr page 449-423
Vernioedelijk zijn de in de knobbels ingekapselde jonge parasieten geslachtloos en lot ondergang zonder behoorlijkenbsp;ontwikkeling gedoemd; vreemd is het toch, dat in geen dernbsp;knobbeltjes ooit de aanduiding van een mannelijken parasietnbsp;gevonden werd. Het zijn alle vroiiwelijk gevormde dieren, innbsp;een embryonaal stadium verkeerend. Dienaangaande volgennbsp;bij de behandeling van de parasieten van den dikken darmnbsp;nadere beschouwingen.
Zooals boven reeds gezegd, werd dikwerf nog een taenia •aangetroffen, de taenia alba, soms 4 tot 5 exemplaren naastnbsp;‘elkander liggend en het lumen bijna geheel vullend.
De taenia alba is voldoende bekend, daarbij gemakkelijk te determineeren door zijn eigenaardigen kop, die geennbsp;rostellum en haken bezit, doch 4 groote, half-bolvormigenbsp;zuignappen, die van een naar buiten gekeerde, ronde opening voorzien zijn. Daarover nader uitteweiden kan alsnbsp;van geen practisch nut, achterwege blijven.
c. de parasieten van den dikken darm.
1“. de Oesophagostomuni columbianuni (Curtice).
In den inhoud van den dikken darm werden bij nagenoeg alle secties wormpjes gevonden, die aan de buitenluchtnbsp;blootgesteld zich meestal spiraalvormig opwinden en witnbsp;van kleur zijn.
Zij zijn kleiner dan de dochmius, het wijfje lang ± 8 m.M., het mannetje ± 12 m.M. Het lichaam loopt naarnbsp;achteren iets dunner uit en eindigt bij het wijfje in eennbsp;puntigen staart.
De mond is rond en voorzien van twee rijen scherpe haken, waarvan de binnenste de fijnste zijn. Achter dennbsp;mond een cuticulaire ring, waarop 6 papillen; daarachternbsp;een insnoering, waarop een 3de cuticulaire ring volgt, welkenbsp;als een kap op het halsgedeelte staat.
Eigenaardig zijn de op zwemvliezen gelijkend vleugels, welke zich lateraal aan het lichaam bevinden en voorbij
-ocr page 450-424
het voorste vierde gedeelte geleidelijk in de cuticula overgaan. Zij vangen aan op de grens van den 3dennbsp;ciiticiilairen ring, boven als kap genoemd, en dragennbsp;vooraan een 2-tal papillen, die van een scherpen stekelnbsp;voorzien zijn.
De porus excretoriiis bevindt zich op de grens van kap en vleugel.
Macroscopisch is de worm reeds aan den kop herkenbaar, welke doorschijnend en dunner is en afgeknot in den rompnbsp;overgaat.
Geen enkele maal werden de wormen aan den slijmvlies-wand vastgezogen gevonden; zij huizen in het coecum en het voorste gedeelte van het colon.
De oesophageaalbulbus is ook hier krachtig ontwikkeld.
Het mannetje is beduidend fijner en korter dan het wijfje en heeft een schuin afgesneden trechtervormige bursa, uit 3nbsp;lobben bestaande, waarvan de middelste de kleinste is.nbsp;De lobben worden door ribben gesteund. Drukt men denbsp;bursa open, zoodat de zijlobben zich naast de middenlobnbsp;rangschikken, dan krijgt men een typisch beeld van de ribben.nbsp;In het midden toch ziet men de lobben een figuur vormen,nbsp;dat op een hertengewei gelijkt. Toch behooren niet allenbsp;ribben daarvan tot de middelste lob, de zijtakken steunennbsp;11.1. de zijlobben. De rib van de middelste lob wordt candaalnbsp;in twee takken gespleten, waarvan elke nog een zijribje draagt.nbsp;De zijlobben hebben elk 4 ribben, waarvan de 1ste en denbsp;3de wederom gespleten zijn.
De spicula zijn lang, dun en recht, dicht naast elkaar gelegen.
Bij het wijfje eindigt het lichaam in een puntigen staart; waar het staarteinde begint liggen ventraal vulva en anus,nbsp;de eerste iets kratervormig en voor den aims gelegen.
Bijna elke worm draagt daar een klompje bruinachtige stof, vermoedelijk het afscheidingsproduct, dat met eennbsp;slijmachtige massa gebonden aan de anaalstreek zich vast-
-ocr page 451-425
hecht; macroscopisch zijn de wormen daaraan reeds oii-middellijk herkenbaar.
De vagina kort; eveneens de beide iiterustakken, die spoedig in 2 ovariaalbuizen, welke sterk gekronkeld doornbsp;het lichaam loopen, overgaan.
Voorts werden in den dikken darm, voornamelijk op liet coecum, bijna constant de reeds bij de beschrijving van dennbsp;dochinins genoemde etterknobbels aangetroffen, welke bijnbsp;een zacht etterigen inhond meestal elk een jongen oesopha-gostomum onder het microscoop te zien gaven.
Daartoe plet men den zacliten etter, waaraan een druppeltje 0,7% NaCl-oplossing toegevoegd is, tiisschen deken voorwerpglas en bezie bij zwakke vergrooting. Ffet wormpje blijft in dezen toestand nog geruimen tijd leven.
Het is rudimentair opgebouwd; als oesophagostomum het best te herkennen aan zijn puntigen staart en denbsp;vulva, die ook nabij het staarteinde gelegen is. De kop geeftnbsp;den cirkelvormigen mond te zien, echter zonder de tanden;nbsp;de 2de cuticulaire ring is aan te toonen, eveneens de kap-vormige 3de cuticulaire ring. De mondholte heeft echternbsp;een anderen vorm dan bij de ontwikkelde wormen, hier isnbsp;zij conisch, daar bolvormig.
Deze knobbelziekte van dunnen en dikken darm is algemeen bekend. Tijdens mijn directeurschap van het abattoir te Paramaribo werd deze helminthiasis nodularum bij nagenoeg alle ingevoerde Noord-Amerikaansche slachtschapen in West-Indië waargenomen. Deze dieren, allenbsp;gemest voor de slachtbank, blijken van die wormziektenbsp;weinig nadeel te ondervinden. Ook in Australië is de ziektenbsp;veel voorkomend.
Merkwaardig is de wijze, waarop in diverse rnededeelingen de worm en het ziekteproces behandeld wordt.
Dalrymple schrijft, dat de helminthiasis nodularum veroorzaakt wordt, doordien het wijfje in de darmen denbsp;eieren afzet, waaruit zich embryonen ontwikkelen, welke jii
-ocr page 452-426
den dannwand dringen en de bekende knobbels veroorzaken. Hij laat echter gelieel in liet midden in welk darni-gedeelte de wormen voorkomen, zoodat men in de meening zou verkeeren, dat de oesopliagostomnm ook in den dunnen darm zon leven, wat in strijd is met de meening vannbsp;Curtice, die den worm als een dikke-darmparasiet beschrijft,nbsp;hetgeen door mij mede steeds werd waargenomen.
Het handboek van Kitt, Pathologische Anatomie der Haustiere, voert lieelemaal tot verwarring, daar worden denbsp;dochniiiis cerntius en de oesophagostoniiirn columbianamnbsp;door elkaar genoemd als „Erreger” van de knobbelziekte,nbsp;wormen, die anatomisch zoover van elkaar afctaan, dat verwarring niet aan te nemen is. Even geniakkelijk makennbsp;Sluyter en Swellengrebel zich van de kwestie af, doornbsp;in het geheel niet over de dunne-darmknobbels en hunnbsp;gasten te reppen en uitsluitend over de dikke-darmknobbelsnbsp;te handelen en hun verwekkers, die in den dikken darmnbsp;leven.
De hypothese als zouden de embryonen zich in den darm zelf uit de geslachtsrijpe eieren oi\twikkelen, lijkt mijnbsp;niet bruikbaar om daaruit het ziekteproces te verklaren,nbsp;en ik geloof, dat zich uit de eieren eerst buiten het lichaamnbsp;op vochtige plaatsen embryonen ontwikkelen, die, met hetnbsp;voedsel opgenomen, óf zoowel in den dunne-als den dikke-darmwand zich inkapselen, óf in den dikken darm tot ontwikkeling komen, m.a.w., dat de parasiet van den dikken darmnbsp;niet onmiddelijk de verwekker van de darmknobbelziektenbsp;is, doch dat de verwekker opnieuw opgenomen moet worden om die processen teweeg te brengen.
Vroeger werd reeds betoogd, dat de jonge parasieten in de darmknobbels geslachtloos zouden zijn; beter is hetnbsp;misschien gezegd, niet tot geslachtsrijpheid zulten geraken.
Dat de worm zich uit de ingekapselde abscessen met dikken bindweefselwand vrij zouden kunnen maken, is moeilijk aan te nemen; in de abscessen,die langzamerhand indrogen
-ocr page 453-427
en verkalken, zullen de wormpjes verinoedelijk na afsterving oplossen. Zou dit niet het geval zijn, dan zou men tochnbsp;in de diverse abscessen wormen van verschillende groottenbsp;en gedaante moeten aantreffen, wat niet het geval is; voortsnbsp;wordt geen enkel mannelijk dier aangetroffen.
Van de pathogeniteit van de parasiet is weinig bekend; waar zelfs bij zeer vette dieren een groot aantal dezer wormennbsp;in darmknobbels worden aangetroffen, is blijkbaar de invloednbsp;niet groot.
2°. de Trichocephaltts ajfinis (Rudolphi).
Over dezen worm, die weinig pathologische beteekenis heeft, kan kort gehandeld worden. Hij leeft hoofdzakelijknbsp;in het coecum; soms werden slechts 2 a 3, dan weer eennbsp;12-tal exemplaren aangetroffen.
Het is een dier met een lang draadvormig voorstuk en een klein, rond, stomp eindigend achtereinde; meestal ligtnbsp;het kopeinde tot over de lengte van 0,5 c.M. onder hetnbsp;slijmvlies, vanwaar het bij voldoende gespannen houden,nbsp;geleideiijkerwijze zonder beschadiging van den kop losgetrokken kan worden. Het vóórstuk, het oesophageaal-gedeelte, is ±4—5 c.M. lang en fijn draadvormig; het achterstuk ±172 lang en 1 m.M. dik. Mannetje en wijfje zijnnbsp;even lang.
Ventraal heeft de cuticula een sterken lengteband, waarop een rij krachtige randpapillen voorkomen.
De kop is klein, van twee vleugelvormige opzwellingen voorzien; de anus ligt geheel aan het achtereinde van hetnbsp;lichaam.
De vulva ligt bij het wijfje op de plaats van overgang van het dunne in het dikke gedeelte. Het mannetje heeftnbsp;slechts één spiculum, dat in een eigen kokertje gelegennbsp;buiten het lichaam uitsteekt en reeds macroscopisch gemakkelijk te herkennen is.
De eieren zijn typisch gerekt tonvormig, met een dikke schaal en als ’t ware van deksels voorzien.
-ocr page 454-428
Waar deze wormen ook bij slachtgeiteii, in den besten voediiigstoestand verkeerend, aangetroffen werden, mag aangenomen worden, dat zij vermoedelijk weinig stoornis teweegbrengen.
Behalve de 5 boven beschreven wormen—deamphistoma conicum daargelaten — werden tot heden geen andere inge-wandsparasieten aangetroffen.
De verspreiding in de residentie Pekaiongan is algemeen. In elke afdeeling, zoowel in de lage landen als in de bergstreken, bleken geiten ermede behept.
Eerst nadat mijne aandacht op deze wormziekte te Tjipero viel en de diverse onderdistrictshoofden van de symptomennbsp;op de hoogte gesteld konden worden, kwamen ook rapportennbsp;van elders omtrent geiten, aan vermagering, anaemie ennbsp;diarrhee lijdende, binnen.
Waar de geit weinig waarde vertegenwoordigt en in geval van ziekte meestal direct geslacht wordt, komt zoowelnbsp;de eigenaar als de inlandsche bestuursambtenaar er zeldennbsp;toe rapport uit te brengen, tenzij het natuurlijk gevallennbsp;betreft, waarbij geheele stapels onder groote sterfte plotseling aangetast worden.
Toch verdienen de wormziekten bij de geit onze volle aandacht, niet alleen uit een wetenschappelijk, doch ooknbsp;uit een practisch oogpunt.
Neemt men den tijd ervoor, om eens onder de diverse fokkers te informeeren, dan merkt men, dat meerderen gelei-delijker wijze hun geheelen geitenstapel verloren hebben.nbsp;De schade daardoor aangericht moet zelfs over ééiie residentie reeds belangrijk zijn.
Vermoedelijk zullen deze wormziekten, waar tusschen de residenties eene geregelde uitwisseling van dit klein veenbsp;plaats heeft, wel overal op Java dezelfde zijn.
Van practisch belang geldt voor ons de vraag of er maatregelen, zoowel tot wering van uitbreiding als tot genezing der zieke dieren, te treffen zijn.
-ocr page 455-429
In de desa’s, waar geiteiisterfte lieerschte, werd in de eerste plaats het verbod van weiden door mij voorgeschreven,nbsp;daar tocli vermoedelijk de grasvlakten, waar de dierennbsp;geregeld graasden, met eieren of larven besmet moesten zijn.
Voorts werden de stallen schoongemaakt, zoo mogelijk gewit en het vnil en de mest op het erf verbrand, de geitennbsp;vastgehouden en een verbod van verplaatsing naar anderenbsp;erven voorgeschreven.
Ook curatief werd ingegrepen en wel met Liquor Fowleri, waarvan volwassen dieren dagelijks 5 gram en jongere dierennbsp;3 gram toegediend werd.
Een juiste beoordeeling van de resultaten staat mij nog niet ten dienste. Wel hielp het middel volgens den Etiro-peeschen boschopziener te Tjipero, den mantri-boschwachternbsp;te Lobongkok en enkele inlandsclie geitenhonders van dezenbsp;laatste desa uitnemend. Toch lijkt mij een experiment metnbsp;deze arsenikoplossing onder eigen controle geboden, alvorens in deze te beslissen. Voorshands wordt het middelnbsp;hier overigens overal, waar ziekte onder de geiten voorkomt, toegepast.
Verschillende middelen zijn tegen de strongylose aangewend, als: oleum terebinlhinae, creosoot, thymol e.a. Mac Fadyean geeft lysol aan, hetzij alleen, hetzij in verbindingnbsp;met chloroform en oleum terebinthinae. Kopersulfaat werdnbsp;aangewend door Theiler, te geven met weinig water, daarnbsp;veel water de giftigheid van het middel verhoogt. Liquornbsp;Fowleri heeft het groote voordeel van goedkoop, reukeloos—nbsp;de spiritus lavendulae wordt er uitgelaten — en nagenoegnbsp;smakeloos te zijn; waar men met eenvoudige desaliedennbsp;te maken heeft en zelf niet helpen kan bij de behandeling,nbsp;dient ook het geneesmiddel zoo eenvoudig niogelijk te zijn.nbsp;Nader zullen dezerzijds de resultaten van de behandelingnbsp;met dit geneesmiddel nog gepubliceerd worden.
Ten slotte nog een enkel woord over het conserveeren van de boven beschreven wormen.
-ocr page 456-430
Arntz geeft in de vorige aflevering van dit tijdschrift de metliode van Looss op voor fixatie, bestaande uit hetnbsp;overbrengen der wormen uit water, waarmede zij zijn afge-wasschen, in 70% alcoliol van 50—60® C. Ik voor mijnbsp;prefereer de volgende methode: afwasschen in 0.7®/o Na-Cl-oplossing, overbrengen in een 10®/o oplossing van formaline in eene isotonische NaCI-oplossitig, daarna 2 dagennbsp;in alcohol van 70'’/o, 2 dagen in alcohol van 90“/o, 2 dagennbsp;in absolute alcohol en bewaren in glycerine en waternbsp;(gelijke deelen).
De wormen blijven soepel, wat noodig is voor een goed onderzoek, en behouden beter hun kleur,
Pekalongan, Augustus 1915,
-ocr page 457-[Veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg.]
DOOR
J. C. F. SOHNS.
Nu houtvuur meer eii meer iii Nederlaiidsch-Iiidië blijkt voor te komen, zal men, vooral in de eerste jaren, gebruiknbsp;dienen te maken van liet meest werkzame middel ter bestrijding, d.i. de voorbelioedende enting. De oudste, onder dennbsp;naam Lyonsclie, algemeen bekende methode levert echternbsp;bezwaren op, welke zich vooral bij massa-entingen doennbsp;gevoelen, zoodat gezocht werd naar een middel om denbsp;geheele bewerking te vereenvoudigen. De redenen, welkenbsp;geleid hebben lot de, voorloopig nog proefsgewijze, toepassing van de enting volgens Leclainche en Vallée, kannbsp;men nagaan in de volgende bespreking van de tot hedennbsp;bekende enlinethoden. Deze kunnen ingedeeld worden innbsp;eenige groepen, en wel:
A. nbsp;nbsp;nbsp;Entinateriaal, verkregen van dieren, welke opzettelijknbsp;daartoe geënt, of wel in de agonie van een spontanen aanval geslacht zijn.
B. nbsp;nbsp;nbsp;Gemengde of overgangsvormen tusschen A en C.
C. nbsp;nbsp;nbsp;Reine culturen, al of niet gemitigeerd.
D. nbsp;nbsp;nbsp;Toxinen.
E. nbsp;nbsp;nbsp;Serum.
F. nbsp;nbsp;nbsp;Simultane toediening van serum en vaccin.
-ocr page 458-432
A. Hiertoe behooren:
1. nbsp;nbsp;nbsp;Minimale doses onverzwakt spiersap. Deze worden'nbsp;door sommige runderen subcutaan goed verdragen, terwij*nbsp;andere een doodelijken aanval krijgen; deze ongelijke resultaten beeft men willen verklaren door groote verschillen innbsp;gevoeligheid, doch m.i. speelt ook het verschillend gehaltenbsp;aan bacillen, sporen en toxiiien een rol. In elk geval bleeknbsp;de methode voor de practijk te gevaarlijk en heeft mennbsp;in Zwitserland ervan moeten afzien om de vele sterfgevallen.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Intratracheale of intraveneuze injecties van onverzwaktnbsp;spiersap. Arloinq toonde aan, dat men op deze wijze eenenbsp;korte, weinig hevige reactie kan opwekken, met eene behoorlijke immuniteit erna. Komt echter ook maar de kleinstenbsp;hoeveelheid sap in het bindweefsel terecht, dan is eennbsp;doodelijke aanval daarvan het gevolg. Het gevaar hiervoor,nbsp;dat bij massa-entingen zeker niet kleiner wordt, maakt dezenbsp;overigens betrekkelijk eenvoudige methode voor de practijknbsp;onbruikbaar.
3. nbsp;nbsp;nbsp;De zoogenaamde Lyonsche vaccins van Arloinq, Cor-NEVIN en Thomas, reeds in 1883 toegepast, doch eerst innbsp;1886 openbaar gemaakt. De bereiding is natuurlijk voldoendenbsp;bekend, zoodat ik kan volstaan met de vermelding, dat mennbsp;oorspronkelijk uitging van uitsluitend spiersap, doch later,nbsp;op voorstel van Kitt, ook de fijngemalen spieren gebruikte,nbsp;waardoor men van één dier aanmerkelijk meer materiaalnbsp;verkreeg. Den eersten tijd was de behandelende deskundigenbsp;verplicht de uit schilfertjes bestaande entstof in een inor-tiertje met water aan te wrijven en daarna te filtreeren doornbsp;een stukje neteldoek om de grofste deeltjes terug te houden.nbsp;Sedert een aantal jaren echter malen sommig laboratoria,nbsp;o.a. de Rijksseruminiichting te Rotterdam, het poeder zoonbsp;fijn, dat men het slechts met de voorgeschreven hoeveelheidnbsp;water behoeft te schudden om na bezinken van niet langernbsp;dan een minuut de entstof gereed te hebben; ook het Vee-
-ocr page 459-artseiiijkuiidig laboratorium alhier levert het poeder iii den-zelfden graad van fijnheid af.
Omtrent de werking der spier- en spiersap-vaccins is men het tegenwoordig vrijwel eens, Sedert door Kitt ennbsp;Leclainche amp; Vallée aangetoond is, dat zuivere sporennbsp;spoedig geheel gephagocyteerd worden en dus geen bout-vuurproces, doch ook geen immuniteit opwekken, neemtnbsp;men aan, dat de in de poeders aanwezige sporen tegen denbsp;phagocyten beschermd worden, doordat zij opgeslotennbsp;zijn in kleine deeltjes spierweefsel of gedroogd spiersap,nbsp;evenals bijvoorbeeld geschiedt door perkamentpapierennbsp;zakjes en zandkorrels. Melkzuur en boutvuurtoxinen begunstigen eveneens de ontkieming der sporen en den groeinbsp;der bacillen, doch door het verlammen der phagocyten.nbsp;Denzelfden invloed oefenen andere, bijgekomen bacteriënnbsp;uit; hierdoor wordt duidelijk, dat verontreinigde entstofnbsp;meermalen sterfgevallen veroorzaakt.
Aangaande de uitwerking der langdurige verhitting is men het niet zoo goed eens. Vast staat, dat de bacillen en toxinennbsp;bij de aangewende hooge temperatuur vernietigd worden ennbsp;er alleen sporen overblijven. Kitt is door vele proeven totnbsp;de overtuiging gekomen, dat het kienikrachtig blijven dernbsp;sporen afhankelijk is van hunne rijpheid, hetgeen feitelijknbsp;min of meer voor de hand ligt. Nu kunnen sommigen,nbsp;o. a. Grassberger, zich niet losmaken van het denkbeeld,nbsp;dat die verhitte sporen langzamer zouden ontkiemen dannbsp;normale of het uitgangspunt vormen van minder virulentenbsp;bacillen. Dat het laatste niet zoo is, bewijst het gemak, waarmede men uit poeders culturen verkrijgt van de gewonenbsp;virulentie, terwijl het ontkiemen inderdaad niet zeer snelnbsp;zal geschieden, daar de lichaauisvocliten een zekeren tijdnbsp;noodig hebben om de harde stukjes spier of ingedroogdnbsp;sap te doordrenken of op te lossen.
Dat men bij dergelijke vaccins bezwaarlijk een gelijkmatig gehalte verwachten kan, spreekt vanzelf. Door Kitt werd
-ocr page 460-434
het eerst gewezen op de groote verschillen, die men kaïi aantreffen; van sommige poeders kon hij uit 1 gram geennbsp;cultuur verkrijgen, terwijl andere in minimale dosis doodelijknbsp;waren voor runderen. Regn vergeleek het aantal sporennbsp;in verschillende entstoffen en kreeg de volgende uitkomsten:nbsp;Spontaan Bv. 3000—5000 sporen per m.g. (max. 1202000)nbsp;Expert m. Bv. 213—133000 „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Vaccin Bern nbsp;nbsp;nbsp;5—22nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Idem Lyon nbsp;nbsp;nbsp;23—262nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Blacklegine gem. 30 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Nu bevat eene entdosis 10 m.g., doch Kitt constateerde, dat deze hoeveelheid onve//?/ï vleesch, dat 1015—2460 sporennbsp;per m.g. bevatte, zijn proefdieren niet doodde, terwijl runderen en schapen meermalen zelfs van 100 m.g. niet zieknbsp;werden; terecht meent hij dan ook, dat de in de practijknbsp;gebruikelijke hoeveelheid poeder, gewoonlijk ver beneden denbsp;doodelijke dosis blijft. Dat men toch nog nu en dan ent-boutvuur ziet optreden, moet toegeschreven worden aan eennbsp;samenloop van ongunstige momenten. Een daarvan, en nietnbsp;de minst belangrijke, is de somsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zeernbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grootenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gevoeligheid,
die vooral voorkomt in streken, nbsp;nbsp;nbsp;waarnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de ziektenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eerstnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kort
hare intrede deed. De verschillen in vatbaarheid zijn zoo groot, dat men nn en dan zijn voorbehandelde dieren aannbsp;de proefenting ziet sterven, terwijl de controles blijven leven.
Al heeft men ook nu en dan minder goede resultaten, toch bewijst de zeer uitgebreide statistiek, dat de mortaliteit door de enting over het algemeen belangrijk afneemt;nbsp;het sterkst sprong dit in het oog bij kleine groepen dieren,nbsp;die eiken zomer op erkende boutvuurweiden gedreven werden.
Ook wordt het gevaar verminderd door de fijnere vermaling, die betere vermenging en dus meer gelijkmatigheid mogelijk maakt.
Het behoeft wel geen betoog, dat een zoo veelvuldig toegepaste enting op verschillende manieren gewijzigd werd.nbsp;4. Preisz bracht de eerste modificatie aan door het
-ocr page 461-niateriaal niet meer droog, doch in stroomenden waterdamp te verhitten. Ook hij bereidde nog 2 vaccins.
De staartenting is ecliter betrekkelijk lastig: niet alleen is het betrachten van de aseptiek meermalen eene illusie,nbsp;doch ook moet men zorgen de spuit voortdurend te bewegen,nbsp;opdat niet de suspensie nitzakt en één dier dus een voornbsp;meerdere berekende portie ontvangt. Verder dwingt denbsp;spanning onder de staarthuid tot het aanwenden vannbsp;kleine hoeveelheden vocht, zoodat het verlies van eennbsp;druppel relatief reeds vrij veel beteekent; diezelfde spanning geeft bovendieti zooveel weerstand, dat zelfs voornbsp;krachtige handen het verrichten van meer dan een 40-talnbsp;entingen achtereen bezwaarlijk wordt. Ten slotte bestaatnbsp;de kans op het terugloopen van de vloeistof, welke juistnbsp;met moeite ingebracht is; hiertegen wordt het aanleggen vannbsp;een eenvoudig, na enkele uren te verwijderen, drukverbandnbsp;aanbevolen. Dit is echter bij massa-entingen vrijwel ondoenlijk en zou in vele gevallen ook weinig helpen; in denbsp;dunne staartjes der meeste Indische runderen veroorzaaktnbsp;zelfs een halve c.c.M. dikwijls een zoodanige spanning,nbsp;dat de stempel na het loslaten teruggedrukt wordt of anders na het uittrekken van de canule de entstof uit denbsp;insteekopening wegspuit. Dit alles nu geldt slechts dennbsp;uitvoerenden deskundige, doch hier in Indië verneemt mennbsp;ook van de zijde der eigenaars klachten over deopstallingnbsp;gedurende tweemaal twaalf dagen, welke wegens de dubbele negatieve phase noodig geacht moet worden. Het isnbsp;dus geen wonder, dat men gezocht heeft en steeds nognbsp;zoekt naar eene wijziging in de methode, welke tenminstenbsp;een deel der opgesomde bezwaren zou opheffen. Als pogingen daartoe kan men aanmerken:
5. De enting onder de srhoiiderhuid, welke natuurlijk reeds veel geniakkelijker is, doch ook door de hoogerenbsp;temperatuur en de aanwezigheid van meer bindweefsel opnbsp;de entplaats, meer gevaar oplevert voor noodlottige gevolgen.
-ocr page 462-III sommige gevallen ging liet goed, waarschijnlijk omdat de gewone dosis ver beneden de doodelijke blijft, doch innbsp;andere nam entbontviuir belangrijk toe; volgens eene statistieknbsp;van Strebel werd het zelfs 31 maal zoo hoog als tevoren.
De enting terstond niet het tweede vaccin. Ook dit ¦kan, gezien het betrekkelijk lage sporengehalte, goed gaan.nbsp;Op deze wijze entte Bremond in Oran meer dan 50.000nbsp;runderen alleen met het 2de vaccin van Lyon, en wel onder denbsp;schouderhuid, doch met goeden uitslag. Misschien magnbsp;Itien hieruit opmaken, dat het Noord-Afrikaansche rundnbsp;minder gevoelig is. Intusschen hebben ook sommige Ne-derlandsch veeartsen de enting op deze wijze verricht, zonder slechte gevolgen.
7. nbsp;nbsp;nbsp;Het Noord-Anierikaansche vaccin, door Nörqaardnbsp;bereid als het 2de Lyonsche, doch in een oliebad verhitnbsp;om een gelijkmatiger temperatuur te verkrijgen. De totalenbsp;sterfte onder de geënte dieren was in 1909/10 slechts 0.387o,
dus gunstig.
8. nbsp;nbsp;nbsp;Het enkele vaccin van Kitt. Deze verhitte n.1. zijnnbsp;uitgangsmateriaal door middel van stroomenden waterdampnbsp;op 97° C. gedurende 6—7 uren, waardoor hij dus een vaccinnbsp;verkreeg, dat ongeveer tusschen de beide Lyonsche stond.nbsp;Het aantal sterfgevallen aan entboutvuur en wegens onvoldoende immuniteit bedroeg in Beieren slechts 0.023°/o, 'nnbsp;Oostenrijk 0.457o. hetgeen nog gunstig genoemd mag worden,nbsp;doch in Zwitserland niet minder dan 2.73°/o.
9. nbsp;nbsp;nbsp;Het Britsch-Indische vaccin, dat Holmes bereiddenbsp;door de beide Lyonsche poeders te mengen en daarvannbsp;pillen te maken, die onder de huid gebracht werden. Onwillekeurig vraagt men zich af, waarom Holmes dezen omslachti-gen weg koos en niet liever het spiermateriaal op eennbsp;tusschenliggenden warmtegraad verhitte zooals Kitt; intus-sclien waren de resultaten niet slecht. Naar ik vernamnbsp;hebben ook enkele Nederlandsche veeartsen een mengselnbsp;van beide poeders als enkel vaccin toegediend.
-ocr page 463-fö. Vaceinkorrels van de firma Parke Davis, welke door middel van eeii metalen kokertje met scliuiver onder denbsp;huid gebracht worden. De bereiding wordt geheim gehouden, maar microscopisch onderzoek leert, dat zij behalvenbsp;sporen ook spieifibrillen bevatten en dusookwel nitspiersapnbsp;en boutvimrvleesch zullen bestaan. In koud water vallennbsp;zij reeds na 4 uren uiteen, waaruit blijkt, dat het bindmiddelnbsp;zeer geraakkelijk oplost; voor een warm, vochtig klimaatnbsp;is dus waterdichte verpakking in kleine hoeveelheden noodig.nbsp;In Amerika en Australië worden zij veel gebruikt.
Ook Kitt heeft indertijd zijne entstof met een soort stijfsel tot pastilles gemaakt, die onder de huid geschoven moesten worden, doch later zag hij daarvan af.
11. Blacklegine of Fils vivulents van Thomas. Hij drenkte katoenen draadjes in spiersap van rund of cavia, welkenbsp;met boutvuur geïnfecteerd waren; de entstof was na drogingnbsp;der draden gereed. Hiervan moeten 7—8 onder de staarthuidnbsp;ingebracht worden, waarna het ontstekingsvocht langzamerhand het ingedroogde spiersap oplost en de sporennbsp;zich kunnen ontwikkelen tot eene cultuur, die ongeveernbsp;een jaar virulent blijft. De werking komt dus overeen metnbsp;die der poedervaccins, doch als voordeel wordt aangegeven,nbsp;dat door het langdurig proces ook de geleidelijke immuni-satie veel langer doorgaat en dat de dieren niet zichtbaarnbsp;lijden, omdat de reactie zoo gering is. Dit laatste schijntnbsp;echter niet steeds geheel in den haak te zijn, want Thomasnbsp;leverde na de enkele fils virulents ook nog andere af innbsp;verschillende graden van mitigatie, teiwijl hij nog later hetnbsp;virus verzwakte door het kikvorschen te doen passeeren.nbsp;In den allereersten tijd waren de resultaten goed, dochnbsp;later bleken de draadjes dikwijls verontreinigd te zijn metnbsp;pyogene coccen, zoodat de enting langdurige etterings-processen veroorzaakte, waaronder de dieren wel degelijknbsp;leden; bovendien kan met de secreten voortdurend bout-vuurvirus uitgescheiden worden.
-ocr page 464-438
12. nbsp;nbsp;nbsp;Een vloeibaar vaccin zon natuurlijk voor den veeartsnbsp;liet meeste gemak opleveren, zoodat men voortdurend daar-‘naar gezocht heeft. Verschillende laboratoria leveren denbsp;'vaccins aangeiiiaakt en wel af, doch tijdens de verschillendenbsp;manipulaties is er veel gelegenheid tot verontreiniging metnbsp;bacteriën, die zich in de vloeistof zouden kunnen vermeerderen; dat de leveranciers zich dit gevaar wel bewustzijn,nbsp;blijkt uit het feit dat een spoedig verbruik dringend aanbevolen wordt. Detre in Budapest bezigde voor het aanmaken glycerine en maakte daardoor mogelijk ingekomennbsp;luchtbacteriën oiischadelijk. Het is mij echter niet geluktnbsp;cijfers te vinden omtrent de met deze vaccins bereikte resultaten.
B. Als gemengde of overgangsvormen mag men beschouwen :
13. nbsp;nbsp;nbsp;De vleeschcultaren van Detre. Deze kweekt bout-vuurbacillen in reine culluur door steriele vleeschbrij te infec-teeren met vleeschpoeder en liet geheel door een laagje olienbsp;van de lucht af te sluiten. Als het vleesch vergaan (?) is,nbsp;wordt de massa van olie ontdaan, gedroogd, gemalen ennbsp;door twèeërlei verhitting tot 2 vaccins bereid. Hoewel ditnbsp;dus inderdaad eene reine cultuur is, komen samenstellingnbsp;en werking van de op deze wijze verkregen entstof uitter-aard zoo goed als geheel overeen met die der echte,nbsp;oorspronkelijke vleeschpoeder-vaccins. Detre levert ze afnbsp;als poeders of met glycerine aangemaakt; zij worden innbsp;Hongarije veel gebruikt en zullen dus wel goed voldoen.
14. nbsp;nbsp;nbsp;De versterkte vleeschpoeders van Kitt. Het eerstnbsp;op het ongelijke sporengehalte de aandacht gevestigd hebbende, trachte hij dit te verbeteren door de toevoeging vannbsp;ongemitigeerde reine culturen, waarna alles gedroogd werd.nbsp;Bij het gebruik van deze entstof wordt de ontkieming dernbsp;sporen dus niet alleen begunstigd door de beschuttendenbsp;weefselpartikeltjes, doch ook door de aanwezigheid vannbsp;toxinen, die immers negatief chemotactisch werketi op de
-ocr page 465-439
phagocyteii. Niettegenstaande deze dubbele werkzaamheid was het sterftecijfer in Beieren, waar deze methode tot nognbsp;toe uitsluitend toepassing vond, niet liooger dan 0.32%.nbsp;Waarschijnlijk is dit te danken aan de zeer geringe toxiciteit van de door Kitt gekweekte culturen, welke in eennbsp;ander verband door Leclainche amp; VallÉE aangetoond werd.
C. Reine culturen.
Bontvuurbacillen vormen in vloeibare voedingsbodems in grootere of kleinere hoeveelheid toxinen, welker aanwezigheid van veel belang is. De weerstand van het lichaamnbsp;is n.1. phagocytair; brengt men zuivere sporen in, dannbsp;worden deze, evenals bij tetanus, gephagocyteerd en ernbsp;ontstaat geen boutvuurproces doch ook geenerlei immuniteit.nbsp;De toxinen nu werken negatief che/notactisch op de phago-cyten, gelijk o.a. ook melkzuur, azijnzuur, carbol; hoe meernbsp;toxinen eene cultuur dus bevat, hoe gevaarlijker zij is, ennbsp;men mag dan ook zeggen, dat de virulentie bepaald wordtnbsp;door de toxiciteit.
Door Kitasato werden reeds in 1893 pogingen aangewend om de toxinen te verzwakken; hij vond daarbij, dat culturen in dextrose-bouillon van meer dan 14 dagen oudnbsp;zelfs de zeer gevoelige cavia niet meer dooden, omdat denbsp;toxinen (o.a. door het licht) gemitigeerd, zelfs geheel verdwenen waren. Die verzwakking was echter te onregelmatig om in de practijk toegepast te kunnen worden; innbsp;dit opzicht was hitte meer betrouwbaar. Al deze resultatennbsp;waren verkregen bij caviae.
15. Kitt deed dezelfde ervaring op, doch trachtte toch de methode geschikt te maken voor toepassing in het'groot;nbsp;hierbij was de sterfte niettegenstaande onbetrouwbaarheidnbsp;der verzwakking slechts 1.36 “/o- Dit is toe te schrijvennbsp;aan het bezigen van druivensuikeibouillon, waarin weinignbsp;toxinen gevormd worden. Later gebruikte hij als voedingsbodem bloedbouillon, waarin de toxiciteit der culturen reedsnbsp;belangrijk sterker was.
-ocr page 466-440
16. Ook Leclainche amp; Vallée moesten hunne pogingen tot verzwakking door langdurige cultuur opgeven. Zij vonden echter, dat culturen in Alfl/7/«,sT/zen bouillon alle anderenbsp;in toxiciteit ver overtroffen; eene hoeveelheid van 10—12nbsp;c.c.M. doodt bij intraveneuze injectie het niet zeer gevoeligenbsp;paard in vijf minuten, terwijl 3—4 druppels noodlottig zijnnbsp;voor een volwassen cavia. (Terloops zij hier vermeld, datnbsp;het Veeartsenijkundig laboratorium alhier stammen bezit,nbsp;waarvan 1/100 c.c M. een cavia doodt.) Nu zijn de toxinennbsp;zeer bestand tegen hitte; verwarming op 115°C. vernietigtnbsp;ze zelfs niet geheel. Wel wordt door langdurige verhittingnbsp;op SO^C. of hooger de negatieve chemotaxis veranderd innbsp;eene positieve; op deze wijze behandelde culturen zijn dusnbsp;even onschadelijk als atoxische, doch geven evenmin immuniteit. Het gold dus nu eene verhitting te vinden, welkenbsp;de toxinen slechts zoodanig verzwakte, dat eene injectienbsp;van een zekere hoeveelheid cultuur een matig boutvuur-proces verwekt met immuniteit als gevolg. De genoemdenbsp;Fransche onderzoekers zijn hierin geslaagd: verhit mennbsp;eene cultuur in Martinschen bouillon van 4—8 dagen oud,nbsp;gedurende 2 nren op TO^C., dan heeft de inspuiting van 2nbsp;c.c.M. hiervan subcutaan bij volwassen runderen geen andere uitwerking dan een dag temperatunrsverhooging ennbsp;eene gevoelige zwelling, terwijl de dieren overigens innbsp;euphorie verkeeren. De immuniteit is reeds na 7 dagennbsp;sterk genoeg, doch kan versterkt worden door een tweede inspuiting met onverhitte cultuur. Reed 9 dagen nanbsp;de tweede enting brengt intramusculaire infectie met 1nbsp;c.c.M. virulent spiersap geen reactie meer teweeg. Dezenbsp;enting, waarvan ook Kitt veel goeds verwacht, is reedsnbsp;in de practijk beproefd, aanvankelijk met resnltaten, dienbsp;niet aan de hooggespannen verwachtingen beantwoordden*.nbsp;De uitvinders schijnen dan ook een tijd lang gewerktnbsp;te hebben met 2 vaccins van verschillende sterkte; uitnbsp;advertenties in Fransche veeartsenijkundige tijdschriften
-ocr page 467-441
blijkt echter, dat de enkele vaccinatie weder in eere hersteld is.
Men denke niet, dat het vaccin onwerkzaam is. Door toevoeging van melkzuur, azijnzuur, carbol enz. of doornbsp;eenvoudig trauma wordt de overigens onschadelijke dosisnbsp;beslist doodelijk, waaruit blijkt, dat de sporen hunne virulentienbsp;onveranderd behouden hebben en elke vermindering vannbsp;de weerkracht van het iicliaam het proces op noodlottigenbsp;wijze begunstigt. Trouwens ook de meeste oude caviaenbsp;bezwijken aan 1 c.c.M. van hetzelfde vaccin, waarvan eennbsp;rund de dubbele hoeveellieid verdraagt.
Dat deze methode vele voordeeien biedt boven de oude Lyonsche is duidelijk: de verzwakking der toxinen kan aannbsp;caviae getoetst worden, terwijl het gehalte aan sporen veelnbsp;gelijkmatiger is dan in de poeders en desnoods geteld kannbsp;worden. Verder is de dosis zoo groot, dat liet verlies vannbsp;een enkelen druppel niet zooveel kwaad doet. De inspuitingnbsp;gaat gemakkelijk en kan overal subcutaan plaats hebben;nbsp;aanbeveling verdient de basis van het oor, waar de huidnbsp;zeer dun is en zoo fijn behaard, dat men met alcohol alsnbsp;desinfectans kan volstaan. Men spuite echter zoo oppervlakkig mogelijk in, daar dieper insteken in het bindweefselnbsp;het proces verergert, waardoor kauw- en slikbezwarennbsp;kunnen optreden; overigens is er ook geen enkel bezwaarnbsp;tegen het verrichten van de injectie aan den hals. Denbsp;lastige aanmaak der entstof uit poeder en water vervall.nbsp;De immuniteit is reeds na 7 dagen voldoende, zoodat denbsp;opstalling veel korter behoeft te duren; wil men zich houdennbsp;aan de dubbele enting, dan vervalt dit voordeel natuurlijknbsp;gedeeltelijk, omdat de dieren toch nog 7 en 9, dus 16 dagennbsp;opgestald zullen moeten worden. De bereiding der entstofnbsp;vereischt zooveel nauwkeurigheid, dat men die niet, zooalsnbsp;bij de poeders, aan betrouwbaar leekenpersoneel kan over-later; men is dan echter ook in staat, een product te leveren,nbsp;dat lang bruikbaar blijft en niet verontreinigd kan geraken.
I
-ocr page 468-442
Omtrent de oiiscliadelijklieid van liet vaccin weiden in liet Veeartseiiijkiiiidig laboratorium en later in de practijk, reedsnbsp;eenige proeven genomen, wetke zeer gunstig verliepen.nbsp;Wilde men tevens den dnnr der imnuiniteit (die nog nietnbsp;zeker bekend schijnt te zijn) bepalen, dan zou daarmedenbsp;minstens een jaar gemoeid zijn, terwijl de onvermijdelijkenbsp;aanscliaffingskosten even goed besteed konden worden innbsp;den vorm van scliadeloossteilingen; om deze redenen werdnbsp;besloten de enting in liet groot te doen toepassen in Djogja-karta en wel bij wijze van proef. Reeds zijn gevallen vannbsp;entbontvnur vóórgekomen, doch men kon niet anders verwachten, waar de individueele gevoeiigheid zoo sterk uiteenlooptnbsp;en men bovendien werkt met een virus, dat wel verzwakt,nbsp;doch niet gedood is. Zoo zullen dieren, die tijdens denbsp;incubatie geënt worden, den dubbelen strijd verliezen, evenalsnbsp;die, welke kort na de injectie geïnfecteerd geraken, bijv.nbsp;door niet opstallen; ten slotte kan bij hevig verzet, waaraan denbsp;Indische runderen zich meermalen schuldig maken, eennbsp;eenigszins belangrijk trauma noodlottig worden. Het optreden van dergelijke gevallen kan dus nooit geheel vermedennbsp;worden, wanneer men levende entstoffen gebruikt. Door dennbsp;heer Treffers is een nitvoerigestatistiek toegezegd, welke ongetwijfeld aanleiding zal geven tot leerzame gevolgtrekkingen.
17. De boutviiiu-watjes van de Rijksseriiminrictiting te Rotterdam.
Men drenkte in reine culturen van verschillende boul-vuurstammen, zoodra daarin sporenvorming optrad, kleine watjes, die eenvoudig gedroogd werden en dan gereed warennbsp;om onder de huid gebracht te worden, bij voorkeur aannbsp;den staart. De sterfte was volgens de statistiek 1.4%, dusnbsp;tamelijk hoog; men dient zich echter erover te vei bazen,nbsp;dat zoovele dieren deze enting met ongemitigeerde cultniirnbsp;doorstonden. Toch is daarvoor wel eene verklaring te vinden:nbsp;de toxiciteit der culturen is in alle andere voedingsbodemsnbsp;aanzienlijk minder dan in Martinscheii bouillon.
4
-ocr page 469-'7
I. DISTOMATüSE BIJ DE CAVIA.
(Zie Veeartsen. Mededeeling No. XIV, deel 26, biz. 551).
-ocr page 472- -ocr page 473-D. nbsp;nbsp;nbsp;Toxinen.
18. nbsp;nbsp;nbsp;Aan verschillende onderzoekers, vooral Duenschmannnbsp;amp; Roux, en Grassberoer amp; Schattenfroh, is gebleken,nbsp;dat men runderen en scliapen door lierhaalde injectie welnbsp;kon imminiseeren tegen boutvuur-toxinen; deze wegens denbsp;noodzakelijke herhalingen reeds minder practische behandeling, gaf echter niet de minste beschutting tegen infectienbsp;met het virus. De uitslag was dan ook bedroevend doornbsp;de vele sterfgevallen aan spontaan boutvuur.
E. nbsp;nbsp;nbsp;Serum.
19. nbsp;nbsp;nbsp;Dit werd reeeds in 1893 door Kitt, later ook doornbsp;Leclainsche amp; Vallée en Grassberoer amp; Schattenfrohnbsp;bereid, en wel bij paard, rund, geit en schaap met evennbsp;goed resultaat. Antitoxisch serum beschut echter niet tegennbsp;het virus en antibacterieel serum niet tegen de toxinen;nbsp;men moet dus voor de practijk een serum hebben, datnbsp;tegen beide beschermt. Het Veeartseiiijkundig laboratoriumnbsp;alhier is er in geslaagd een serum te bereiden, dat zoowelnbsp;praevetitief als curatief werkt. De voorbehoedende werkingnbsp;duurt echter gemiddeld slechts 8 dagen, zoodat het serumnbsp;in dit opzicht alleen waarde kan hebben, wanneer mennbsp;het met vaccin combineert tot de simultane enting.
F. nbsp;nbsp;nbsp;Simultane enting.
20. nbsp;nbsp;nbsp;Spuit men beide gemengd of tegelijkertijd in, dannbsp;wordt volgens Leclainsche amp; Vallée het vaccin geneutraliseerd en men krijgt slechts de korte immuniteit vannbsp;het serum; dient men daarentegen het vaccin 1—5 dagennbsp;na het serum in, dan bereikt men de gewenschte onvatbaarheid. Simultaan, in de ware beteekenis van het woord,nbsp;mag deze behandeling dus nooit zijn, doch het beste is,nbsp;het vaccin 1 etmaal na het sernin te geven; de door hetnbsp;laatstgenoemde verleende passieve immunteit duurt dannbsp;juist tot de actieve sterk genoeg is, n.1.: 7 dagen, zoodatnbsp;de geheele opstalling kan vervallen.
-ocr page 474-444
Nu verkeert men iii streken, waar het vee slechts een deel van het jaar geweid wordt, in zeer gunstige omstan-digheden; bontvunr is n.1. een eclite bodemziekte en maaktnbsp;dus alleen slachtoffers in den weidetijd, in ’t bijzonder innbsp;het warmste deel daarvan, doch zeer zelden op stal. Voertnbsp;men dus de enting uit, wanneer het vee niet aan spontanenbsp;besmetting blootstaat, dan behoeft men niet te vreezen, datnbsp;enkele dieren in de incubatie verkeeren of in de negatievenbsp;phase geïnfecteerd zullen geraken. Hier in Indië geniet mennbsp;die voordeelen niet. In de eerste plaats toch wordt hetnbsp;hoornvee gedurende het geheele jaar geweid, in de tweedenbsp;plaats is omtrent eene eventueele periodiciteit nog zeernbsp;weinig bekend. Waar de ziekte, blijkens het sterven vannbsp;zeer oude en zeer jonge dieren, eerst kort geleden harenbsp;intrede deed (Djogjakarta, Soerakarta, Madoera), kan vannbsp;perioden natuurlijk nog geen sprake zijn; in Rembang echter,nbsp;waar men de ziekte reeds minstens 4 jaren kent, beperktnbsp;de boutvuurvrije tijd zich volgens de beschikbare inlichtingennbsp;tot 3 maanden per jaar, waarvan men dus slechts ongeveernbsp;2 voor de enting zou kunnen gebruiken. Dit geldt alleennbsp;voor de enting zonder meer; handhaaft men eene opstallingnbsp;van 7 dagen of ent men niet anders dan simultaan, dannbsp;zou de bewerking hetgeheele jaar toegepast kunnen worden.
Volledigheidshalve dienen nog 2 entmethoden vermeld:
21. nbsp;nbsp;nbsp;Met agressinen. Schobl centrifugeerde oedeemvocht,nbsp;steriliseerde het met toluol en kon met 5—10 c.c.M. kalverennbsp;actief immuuiseeren. Op deze wijze zou men door een grootnbsp;dier op te offeren, slechts betrekkelijk weinig doses entstofnbsp;verkrijgen en de methode zou dus lioogstens als noodentingnbsp;waarde kunnen hebben.
22. nbsp;nbsp;nbsp;De entstof van ¥oth. Deze verhitte culturen in pepton-leverbouillon op 93“ C. en beveelt het alcoholisch neerslagnbsp;daaruit aan voor proefnemingen in de practijk. Dit materiaalnbsp;bestaat uit gestold eiwit met zeer gelijkmatig daarin verdeelde sporen en wordt eerst nauwkeurig op caviae beproefd;
445
men zou het subcutaan aan staart, schouder of oor kunnen toedienen of wattepropjes, zijden of wollen draden ermede drenken. Cijfers liieromtrent zijn nog niet bekend.
Alle bruikbare enstoffen bevatten dus virulente sporen, d.w.z. levend virus, zoodat men nooit geheel gevrijwaardnbsp;kan zijn tegen noodlotige gevolgen van de enting.
Dit gevaar zou waarschijnlijk veel verminderd kunnen worden, wanneer men erin slaagt een vaccin te bereiden,nbsp;dat alleen bestaat uit gedoode bacteriën met hunne al ofnbsp;niet verzwakte foxinen. Nu lijkt het betrekkelijk eenvoudignbsp;een sporenlooze cultuur te verkrijgen, doch voorloopigenbsp;proeven, in het Veeartsenijkundig laboratorium alhier verricht,nbsp;toonden aan, dat zich verschillende moeilijkheden voordoen.nbsp;Zoo is Martinsche bouillon wel een uitmuntende voedingsbodem, omdat zich daarin veel toxinen ontwikkelen en wegens de vloeibaaiheid, die vermenging, doseering en inspuiting vermakkelijkt; de bacillen vormen daarin echter reedsnbsp;zeer spoedig sporen. Voedingsbodems, waarin dit niet zoonbsp;snel geschiedt, zooals dunne agarbouilton en hersenbrij,nbsp;geven veel minder foxinen en zijn bovendien van eenenbsp;consistensie, welke eene gelijkmatige vermenging belemmert.
Zijti deze moeilijkheden eenmaal overwonnen, dan dient uitgemaakt of de verkregen entstof inderdaad minder gevaarnbsp;oplevert en of zij eene immuniteit verleent, welke ongeveernbsp;gelijkstaat met die door levende vaccins bereikt.
Buitenzorg, October 1915.
-ocr page 476-DOOR
[Adjunct-inspecteur B. V. D.]
Reeds tientallen jaren is van gouvenieinentswege getracht verbetering te brengen in den paardenstapel van de bevolking, voornamelijk door het stationneeren van dekliengsten,nbsp;wat in de laatste 20 jaren in hoofdzaak geschied is in hetnbsp;gouvernement (thans de residentie) Sumatra’s-Westkust ennbsp;in de residentie Preanger Regentschappen.
Nadat in 1894 de proefstations ter verbetering der paardenfokkerij, elk bestaande uit 12 merries en 3 hengsten, ter Sumatra’s Westkust te Pajakoemboeh en Loeboeknbsp;Sikapingenin Ta pan oei i te Taroetoeng opgelieven warennbsp;wegens de hooge kosten en het zeer geringe voordeel voornbsp;de paardenfokkerij van de bevolking, werd eerst in denbsp;afdeeling 50 Kota’s en later over geheel Sumatra’s Westkust,nbsp;geleidelijk overgegaan tot het plaatsen van gouvernements-dekhengsteii in daarvoor opgericlite hengstenstations, zoodatnbsp;ultimo 1914 aldaar geplaatst waren 77 hengsten in 34 stations. De kosten van oprichting eu onderhoud der stationsnbsp;en van voeding en verpleging der hengsten worden gedeeltelijk door de eigenaars der merries gedragen, gedeeltelijknbsp;door bijdragen uit de negriekassen. Alleen de kosten vannbsp;aankoop der dekhengsten en van onderhoud gedurende hunnbsp;tijdelijk verblijf aan het hengstendepót te Fort de Koeknbsp;worden door het gouvernement gedragen, waarvoor de laatstenbsp;jaren ƒ 2800.— per jaar is toegestaau.
-ocr page 477-447
Ter Sumafia’s Westkust ziju uitsluitend Saudelhouls geplaatst, afkomstig van liet eiland Soemba en van de gou-vernementsstoeterij te Padalarang.
Daar in de Preanger Regentscliappen altijd de beste hengsten geplaatst worden, heeft men zich in eerstgenoemdnbsp;gewest lange jaren tevreden moeten stellen met Sandelhoutsnbsp;van over het algemeen zeer middelmatige qualiteit van Soembanbsp;en met dieren van hetzelfde gehalte van Padalarang. Watnbsp;deze laatste betreft, werd blijkbaar de opinie gehuldigd, datnbsp;hengsten, die wat beter waren dan een karnponghengst,nbsp;nog wel geschikt waren voor dekhengst in die residentie,nbsp;alleen omdat zij gefokt waren op de gouvernementsstoeterijnbsp;en toch geplaatst moesten worden.
In de laatste jaren is hierin eenige verbetering gekomen, doch de slechte resultaten van een dergelijk systeem zijnnbsp;duidelijk merkbaar en zullen zich nog jaren doen gevoelen.
Ongeveer terzelfder tijd werden in de residentie Preanger Regentschappen aan z.g. „ter goeder naam en faamnbsp;bekend staande Inlanders” gonvernementsdekhengsten, Sandelhouts, afgestaan, welke steeds beschikbaar moesten zijnnbsp;voor de merries van de bevolking. Deze Inlanders moestennbsp;geheel voor onderhoud en verpleging der hengsten zorgen,nbsp;terwijl zij het recht kregen een dekgeld te heffen van f2.50 anbsp;f3.— voor elke ter dekking aangeboden merrie, dat betaaldnbsp;werd, nadat het veulen geboren was. Na 5 jaren werd denbsp;hengst het eigendom van den verzorger.
In de eerste jaren werden hiermede bevredigende resultaten bereikt, doch spoedig bleek, dat de dekgelden niet voldoende waren om de onkosten te dekken en verscheidenenbsp;eigenaars van merries zich aan de betaling onttrokken doornbsp;de draclitige merries in schijn of in werkelijkheid te ver-koopen of te onkennen, dat het veulen door den gouver-nemenlsdekhengst was verwekt. De dekregisters werdennbsp;slecht bijgehouden, de hengsten werden steeds slechternbsp;verzorgd en gevoed, klachten over geringen deklust waren
-ocr page 478-448
legioJ Werd een hengst op verzoek van den verzorger niet spoedig genoeg weggenomen, dan zag men hém weldra magernbsp;en slecht verzorgd terug. De resultaten lieten in latere jarennbsp;dan ook veel te wenschen over.
Ten einde hierin verbetering te brengen, werden deze hengsten in 1908 en 1909 geleidelijk teruggenomen ennbsp;geplaatst in van gouvernementswege opgerichte dekhengstenstations.
Alle kosten van onderhoud der stations, voeding, verpleging en verplaatsing der hengsten worden thans gedragen door het gouvernement, terwijl een dekgeld geheven wordtnbsp;van een maximum van ƒ 2.50 voor het dekken door eennbsp;Sandellioiithengst en van ƒ 7.50 voor een buitenlandscliennbsp;hengst. Het dekgeld moet betaald worden aan den betrokkennbsp;assistent-wedana, binnen 3 maanden na de eerste dekking,nbsp;en door tusschenkomst van den assistent-resident afgedragennbsp;aan den gouvernementsveearts, die dit daarna in ’s landsnbsp;kas stort.
De noodige bepalingen zijn door het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel vastgesteld in het, „Reglement voor de dekhengstenstations in de residentie Preangernbsp;Regentschappen”.
Nieuw aangekochte en afgekeurde hengsten en dieren, die onder behandeling moeten komen van den veearts ofnbsp;tijdelijk rust noodig hebben, worden ondergebracht in hetnbsp;„Passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng”, waarvannbsp;de kosten gedragen worden door het gouvernement.
In deze residentie waren ultimo 1914, 91 hengsten in 50 stations, voornamelijk Sandelliouts van Soemba en enkelenbsp;van Padalarang, verder 1 gekruist Australiscli-lnlandschenbsp;pony van 1.40 M., 2 Australische volbloedpaarden vannbsp;1.50 M. en 3 gekruist Sandelhout-Arabische hengstennbsp;van Soemba van ± 1.45 M. schofthoogte, waarvan ernbsp;één sedert ruim een jaar en twee sedert een half jaarnbsp;dekken.
-ocr page 479-4-49
De meeste Saiidelhoutdeklieiigsten hebben een lioogtè van 1.30 M.
Op het eiland Soemba zijn aan enkele radja’s en aan een Arabisclien paardenhandelaar, volbloed Arabische hengsten verkocht, die daar bij koppels van ongeveer 15 San-delhoiitmeries losloopen. De betaling geschiedt in jaar-lijksche afbetalingen renteloos, onder voorwaarde, dat hetnbsp;gouvernement de preferentie heeftop alle hengstveulens doornbsp;deze hengsten verwekt, tegen een prijs van ƒ 250.— anbsp;ƒ 350.— voor ongeveer 2V2-ja'gt;ge veulens.
In 1909 zijn twee volbloed Arabische hengsten geïmporteerd van Bombay, in 1911 vier van Bombay, in 1913 drie vannbsp;Cairo, terwijl er nog één over is van de 3 in 1909 overgenomen hengsten van de cavalerie. Deze laatste hengstennbsp;behoorden tot een bezending van, naar ik meen, 44 Arabieren,nbsp;indertijd door een handelaar uit Britsch-Indië geïmporteerdnbsp;voor levering aan het Departement van Oorlog en waarvannbsp;ongeveer de helft werd afgekeurd, waarna verder van importnbsp;van dergelijke paaiden is afgezien. Ultimo 1914 dekten opnbsp;Soemba nog 10 volbloed Arabische liengsten. Behalvenbsp;deze zijn nog eenige halfbloedhengsten, door bestuursbemoei-enis op afbetaling verstrekt en werd een vrij groot aantalnbsp;goedgekeurde halfbloeds door de eigenaars zelf voor denbsp;fokkerij aangehouden.
Behalve deze halfbloed Sandelhout-Arabieren werd in 1911 geïniporteerd een op Java geboren halfbloed Arabier-Au-straliër, vader de afgekeurde volbloed Arabische hengst Nasib,nbsp;moeder Australisch volbloed van onbekende afstamming.nbsp;De regeling der geheele fokkerij is opgedragen aan dennbsp;gouvernementsveearts.
Te Waingapoe, de voornaamste uitvoerplaats van het eiland Soemba, werd in 1912 een hengstveulendepótopgericht,nbsp;waar door den gouvernementsveearts aangkochte hengstveulens van ongeveer twee en een halfjaar, meest volbloednbsp;Sandelhouts en overigens halfbloed Sandelhout-Arabieren
-ocr page 480-450
worden ondergebraclit en gedurende 1 a 1'/2 jaar opgefokt, om dan in andere streken van Nederlandscli-Indië als dek-liengst geplaatst te worden.
In 1913, 1914 en 1915 zijn jaarlijks ongeveer 15 a 20 hengsten afgeleverd. Dit veiilendepót is opgericlit om tenbsp;voorkomen, dat de goede hengsten door de Arabischenbsp;handelaars opgekocht eii uitgevoerd worden naar Java ennbsp;dan voor de fokkerij verloren gaan.
In dit depót zijn in 1913 nog 3 volbloed Arabische merries uit Cairo aangebracht, waarvan er één een veulen heeft,nbsp;één gestorven is en één geaborteerd heeft.
Door bestuurshulp zijn in de laatste jaren op Soe m ba wa door de z.g. zelfbesturende Landschappen 74 inheemsche,nbsp;9 Sandelhouts en 3 Makassaarsche hengsten als dekhengstnbsp;geplaatst, waarbij de gouvernementsveearts zijn bemiddelingnbsp;verleend heeft, doch verder zonder rechtstreeksche bemoeienisnbsp;van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel.nbsp;De hengsten loopen los bij koppels van 15 tot 25 merries.
Op het eiland Timor zijn door de Landschappen eenige dekhengsten geplaatst zonder bemoeienis van het Departement van Lanbouw, N. en H.
Sedert 1907 zijn in de Karolanden, gouvernement Sumatra’s Ooskust, 15 Sandelhout- en 2 Batakhengstennbsp;geplaatst. De meeste dezer zijn door tusschenkomst vannbsp;het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handelnbsp;aangekocht voor rekening van de zelfbesturende Landschappen, met uitzondering van één hengst, die door dit Departement in bruikleen is afgestaan. De Landschappen zorgennbsp;voor het onderhoud der hengsten, de oprichting en hetnbsp;onderhoud der stations. De merries worden aan dezenbsp;stations ter dekking gebracht. De fokkerij staat ondernbsp;toezicht van den gouvernementsveearts; overigens wordtnbsp;alles geregeld door het bestuur buiten rechtstreekschenbsp;bemoeienis van het Departement van Landbouw, Nijverheidnbsp;en Handel.
-ocr page 481-451
In de afdeeling Bataklanden der residentie Tapanae-lie staan thans 11 hengsten ter dekking, waarvan 10 Ba-fakkers en 1 Sandelhout in bruikleen afgestaan. De dieren waren eerst bij de radja’s gestald, die ook voor het onderhoudnbsp;der hengsten en voor hel doen dekken der merries zorgden.nbsp;Daar de hiermede verkregen resultaten echter minder gunstignbsp;waren, is thans eene regeling getroffen, waarbij, evenalsnbsp;ter Sumatra’s Westkust, alle kosten van onderhoud dernbsp;hengsten, ook gedurende eventueel verblijf aan het depot, vannbsp;de oprichting en het onderhoud der hengstenstations gedragennbsp;worden door de opfokkers, waarvoor jaarlijks ongeveernbsp;ƒ 2.50 a ƒ 3.— per merrie, al naar het aantal dieren in eennbsp;streek, aan het bestuur betaald moet worden. Voor eikennbsp;hengst zal dan door tusschenkomst van het bestuur,nbsp;een vast maandelijksch bedrag aan den gouvernements-veearts worden afgedragen, die hiermede alle kosten vannbsp;onderhoud en voeding der hengsten, traktementen dernbsp;hengstenhonders en het onderhoud der stations zal betalen,nbsp;verder driemaandelijks rekening en verantwoording moetnbsp;indienen en belast is niet de geheele leiding en het toezichtnbsp;der fokkerij.
Het aantal dekhengsten zal hier langzamerhand gebracht moeten worden op ongeveer 120.
Ook in enkele gewesten op Java zijn eenige (51) gouver-nementsdekhengsten geplaatst, n.i. in Cheribon, Banjoemas, Kedoe, Seinaraiig, Jogjakarta, Madioen en Pasoeroean, welkenbsp;dieren in bruikleen zijn afgestaan. Meestal isvoorde verzorgingnbsp;en voeding van den hengst een bepaald persoon verantwoordelijk, die voor zijn kosten en moeite een bepaald dekgeldnbsp;mag heffen; een systeem dus, vrijwel overeenkomende metnbsp;de vroegere regeling in de Preanger Regentschappen. Innbsp;de residentiën Kedoe en Pasoeroean zijn enkele hengstennbsp;door de bevolking zelf aangekocht, na goedkeuring doornbsp;den gouvernementsveearts.
In de Minahassa, residentie Menado, zijn door het
-ocr page 482-452
gewest een vijftal Sandelliouthengsten, door bemiddeling van den gouvernementsveearts van Soemba, voor eigen rekeningnbsp;aangekocht en geplaatst. De regeling berust geheel bij hetnbsp;bestuur, terwijl de adjunct-gouverneinentsveearts zooveelnbsp;mogelijk toezicht houdt.
In de residentie Batavia zijn enkele hengsten in bruikleen afgestaan aan particuliere landerijen. De administrateursnbsp;zorgen geheel voor stalling, onderhoud en voeding dernbsp;hengsten en voorde algemeene regeling. De gouvernementsveearts is belast met het toezicht.
Overal zijn dekregisters aangelegd, waarin de dekkingen en de resultaten ingeschreven moeten worden.
Omstreeks 1900 zijn van gouvernementswege in enkele afdeelingen van de residentie Preanger Regentschappen eenigenbsp;tientallen Sandelhoutmerries aan de bevolking verstrekt.nbsp;(Het juiste aantal is mij niet bekend). Zij werden afgestaannbsp;in z. g. renteloos voorschot, de kostprijs terug te betalen innbsp;vier jaarlijksche termijnen, terwijl o. a. de risico van sterven,nbsp;voordat alles afbetaald was, kwam voor rekening van hetnbsp;gouvernement.
Enkele jaren later werden de hengstveulens van deze merries en gouvernements Sandelhouthengsten voorgouver-nements rekening opgekocht door den gouvernementsveeartsnbsp;en onder zijn toezicht opgefokt in een z. g. veulendepötnbsp;te Bandoeng, omdat men meende de dieren daar beter tenbsp;kunnen verzorgen en voeden, dan dit door de Inlanders zounbsp;geschieden. Dit veulendepót is omstreeks 1905 opgeheven.
Aan de bevolking van dezelfde residentie werden sedert 1904 tot ultimo 1914, d. i. in ongeveer 10 jaar, 107nbsp;opreformgestelde legermerries verstrekt voor prijzen vannbsp;ƒ75.— tot ƒ 175.— per stuk, voornamelijk in de afdeelingennbsp;Bandoeng, Qaroet, Soemedang en Tasikmalaja. Dit zijn innbsp;Australië voor de remonte aangekochte merries, die nanbsp;eenige jaren gebruik verder ongeschikt geacht worden voornbsp;legerdoeleinden. Deze reformnierries worden tegen regula-
-ocr page 483-453
risatie door het Departement van Oorlog afgestaan aan het Departement van Landbouw, Nijverlieid en Handel en over-gebraclit naar de stoeterij te Padalarang, waar de voor denbsp;fokkerij geschikte dieren door een Sandelhouthengst wordennbsp;gedekt en verblijven tot zij zichtbaar drachtig zijn, terwijlnbsp;merries, die ongeschikt blijken voor fokdoeleinden in hetnbsp;openbaar verkocht worden. De drachtige merries wordennbsp;bij contract tegen een jaarlijkschen huurschat, zoo luidt hetnbsp;contract, aan de Inlandsche bevolking verhuurd, onder voorwaarde, dat zij steeds voor de fokkerij worden gebruikt ennbsp;alleen gedekt worden door gouvernementsdekhengsten, terwijl bij niet nakoming van deze verplichting, onvoldoendenbsp;verzorging of niet geregelde afbetaling, de dieren zondernbsp;eenig recht op schadevergoeding teruggenomen kunnennbsp;worden. De risico van sterven of van onbruikbaar zijn,nbsp;voordat de dieren geheel afbetaald zijn, komt voor rekeningnbsp;van het gouvernement.
In 1907 werd voor de residentie Kedoe een voorschot verleend van ƒ 12000.— voor aankoop van Australische fok-merries, die door een particuliere firma te Semaraiig zijnnbsp;geleverd tegen / 360.— per stuk, bestemd voor de bevolkingnbsp;van het regentschap Karanganjar.
Daarvoor was een z.g. Arabische dekhengst beschikbaar van onbekende herkomst, later nog een Sandelhouthengst.nbsp;Het waren jonge dieren, hoogte 1.40 M. tot 1.50 M. ennbsp;bestemd voor de fokkerij.
In 1911 werden in de afdeeling Koeningan der residentie Cheribon een 50-tal Sandelhoutmerries geïmporteerd, waarvoor een Sandelhoutdekhengst beschikbaar gesteld werd.nbsp;De resultaten zijn matig.
In 1912 werden, na verandering in de fokrichting aan de stoeterij te Padalarang, de overtollige Sandelhoutmerriesnbsp;voor de fokkerij afgestaan aan de bevolking in het regentschap Karanganjar (ongeveer een veertigtal) onder voorwaarde, dat het gouvernement de preferentie zou hebben op de
-ocr page 484-454
merrie- en hengstveulens tegen een vast te stellen bedrag. Voor deze merries is een Sandelhouthengst beschikbaar.
Vóór dien lijd zijn eeiiige Bimamerries hier geïmporteerd.
Een klein gedeelte van bovengenoemde merries van Pada-larang zijn tegen matigen prijs en verder onder dezelfde voorwaarden als de reformmerries afgestaan aan de bevolking van de afdeeling Tjiandjoer der residentie Preanger Regentschappen. Met enkele Inlandsche en gekruiste Sandelhoutmerriesnbsp;en hier en daar ook Australische reformmerries zijn denbsp;meeste ingebracht in een soortfokvereenigingen van Inlanders,nbsp;die de beschikking over een gouverneinents Sandelhout-dekhengst hebben gekregen. Merries en hengst loopen innbsp;een omheind stuk weigrond los.
In 1910 werden aan de bevolking van de afdeelingen Soekaboemi en Tjiandjoer, residentie Preanger Regentschappen, 45 door tusschenkonit van een particulier uit Australiënbsp;geïmporteerde fokmerries verstrekt, goede jonge dierennbsp;geschikt voor de fokkerij, hoogte 1.40 M. tot 1.50 M.nbsp;tegen f 350.— per stuk, onder voorwaarde als voor denbsp;reformmerries vastgesteld.
Sedert 1908 worden in de residentie Preanger Regentschappen en sedert enkele jaren ook ter Sumatra’s Westkust, jaarlijks premiekeuringen gehouden, waarvan het doel is:nbsp;1®. de goede merries voor de fokkerij te behouden en hetnbsp;gebruik van slechte merries daarvoor te verminderen;nbsp;eenheid in de fokkerij te brengen ennbsp;het belang van de paardenfokkerij meer aanschouwelijknbsp;te maken en deze aan te moedigen.
Voor de goedgebouwde merries van het gewenschfe type worden aanhoudingspremies uitgeloofd, die bij de premie-keuring van het volgend jaar uitbetaald worden, indien zij:nbsp;1®. op de keuring voorgebracht worden met hunne veulensnbsp;beneden 2 jaar;
2®. nog denzelfden eigenaar hebben;
3®. na de laatste keuring door een gouvernementshengst
-ocr page 485-455
•gedekt eii zichtbaar drachtig zijn of wel een jong veulen hebben wan zoodanigen hengst en, indien het veulen ouder is dan eennbsp;(inaand, wederom gedekt zijn door een gouvernementshengst;
4®. evenals de veulens blijk geven goed gevoed en goed 'verzorgd te zijn.
De premies bedragen ƒ 10.— en ƒ 15.—, voor de beste mierries gedurende 3 achtereenvolgende jaren/25.— perjaar.
besluit van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en iHandel is vastgesteld een „Reglement voor de premiekeuringennbsp;van tokmerries in de residentie Preanger Regentschappen”.nbsp;De voorschriften van dit reglement werden voor de pre-imiekeuringen van Sumatra’s Westkust bijna geheel gevolgd.
Tentoonstellingen zijn sedert 1906 van gouvernements-'wege niet gehouden, omdat de bekroonde merries binnen Ikorten tijd verkocht werden en daardoor meestal voor denbsp;fokkerij verloren gingen, wat men thans door het gevennbsp;van aanhoudingspremiën tracht te voorkomen.
Bij schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van Mei 1913 werd aangegeven, op welke wijzenbsp;getracht kon worden de merries van de rijtuigverhuurderijennbsp;in de fokkerij terug te brengen, n. 1. door aankoop en doornbsp;bij het verleenen van vergunning tot de oprichting vannbsp;verhuurderijen steeds de voorwaarde te stellen, dat alleennbsp;merries gebezigd mogen worden, die beneden een zekerenbsp;hoogte, b.v. 1.15 M. zijn en grootere merries slechts, indiennbsp;zij door den gouvernementsveearts ongeschikt bevonden zijnnbsp;voor de fokkerij, dan wel een zekeren leeftijd, b. v. diennbsp;van 12 jaar hebben overschreden.
Bij gouvernementsbesluit van Januari 1892 werd dp Directeur v^n Binnenlandsch bestuur (waaronder toenmaalsnbsp;de veeartsenijkundige dienst ressorteerde) gemachtigd eennbsp;proef te nemen met castratié van paarden, die daartoenbsp;vrijwillig door de eigenaren werden beschikbaar gesteld,nbsp;tegen een vast loon voor de castreerders. Dit besluitnbsp;werd later aangevuld en gewijzigd, o.a. in 1900 met de
-ocr page 486-456
bepaling,, speciaal voor de afdeeling 50 Kota’s van het gouvernement Sumatra’s Westkust, dat aan de eigenarennbsp;van ieder gecastreerd paard een bedrag kon worden uitgekeerdnbsp;van ƒ 5.— als schadeloosstelling voor geleden schade doornbsp;het gedurende eenige dagen niet kunnen gebruiken der dieren.nbsp;Voor paarden, die tengevolge van de castratie sterven, wordtnbsp;de volle waarde als schadeloosstelling uitbetaald.
In 1909 werd te Bandoeng opgericht een cursus voor hoefbeslag, waar theoretisch en praktisch onderwijs gegevennbsp;wordt in hoefbeslag dooreen Europeeschen hoefsmid, ondernbsp;leiding en toezicht van den gouvernenientsveearts. De leerlingen, Inlanders, ontvangen gedurende hun opleiding vannbsp;ongeveer 6 maanden een maandelijksche toelage, hebben vrijnbsp;reiskosten naar Bandoeng en terug naar hun woonplaats ennbsp;ontvangen na afloop van den cursus, na het afleggen vannbsp;een goed examen, een diploma.
Uitvoer van merries uit alle eilanden van de residentie Timor en onderhoorigheden, van het gouvernement Celebesnbsp;en onderhoorigheden en van de residentie Bali en Lomboknbsp;is verboden, omdat dit reeds op vrij groote schaal naarjavanbsp;plaats had, waardoor de beste merries aan de fokkerij werdennbsp;onttrokken, daar zij op Java vrijwel uitsluitend als tuigpaardnbsp;werden gebruikt.
Aan de stoeterij te Padalarang is sedert 1903 gefokt met Sandelhouthengsten en Sandelhoutmerries, ten einde dekhengsten voor de bevolking te fokken; in 1905 zijn daarnbsp;ook een negental z.g. Hackneymerries uit Australië gebracht,nbsp;die gedekt werden door een Sandelhouthengst.
In 1912 werd besloten het fokken van volbloed Sandel-houts te staken, omdat zij veel te duur waren en van minder qualiteit dan de op Soemba geboren Sandelhouts, terwijlnbsp;voor enkele fokstreken een paard gefokt moest worden vannbsp;meer hoogte en grOotere handelswaarde. Hiertoe zoudennbsp;20 superieure Australische merries (Engelsch volbloed ofnbsp;zoo hoog mogelijk in bloed staande merries) worden gebezigd,
-ocr page 487-457
te kruisen met een Sandelhouthengst van Padalarang.
Om te kunnen beschikken over goede Sandelhoutdekheng-sten voor even bedoelde iialfbloed fokkerij zouden 20 superieure Sandellioutmerries en 3 Sandelhoutliengsten vannbsp;de stoeterij worden gebruikt.
Verder werd een proef genomen met het fokken van halfbloed Sandelhout-Arabieren, waartoe 10 Sandelhoutmer-ries van de stoeterij gevoegd zijn bij een van Caironbsp;geïmporteerden Arabischen hengst.
Aan de stoeterij bestaat gelegenheid niet aan het gouvernement toebehoorende merries te laten dekken doornbsp;den Arabischen of een der Sandelhoufhengsten tegen eennbsp;vastgesteld dekgeld.
Hiermede zijn in algemeene trekken de middelen aangegeven, waardoor van gouvernementswege of door gouvernementsnbsp;tusschenkomst getracht is verbetering te bretigen in dennbsp;paardenstapel van de bevolking.
Resumeerende komt men tot;
1“. Stationneeren van gouvernementsdekhengsten, aangekocht door en in eigendom blijvende van het gouvernement, in bruikleen afgestaan:
a. nbsp;nbsp;nbsp;Sumatra’s Westkust.
Kosten van oprichting en onderhoud der hengstenstations, van voeding en verpleging der hengsten voor rekening dernbsp;fokkers. Voor voeding en verpleging wordt door hen jaarlijksnbsp;een zeker bedrag gestort, waarmede door den gouverne-mentsveearts alle daarvoor noodige uitgaven worden bekostigd.nbsp;Een vastgestelde regeling bestaat niet.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Preanger Regentschappen.
Alle kosten van oprichting en onderhoud der stations, voeding en verpleging der hengsten komen voor rekeningnbsp;van het gouvernement. Voor het dekken wordt dekgeldnbsp;geheven. De kosten van onderhoud der hengsten aan hetnbsp;depót worden door het gouvernement gedragen; vastgesteldnbsp;bij het reglement voor de dekhengstenstations.
-ocr page 488-458
c. nbsp;nbsp;nbsp;Bataklanden. Tapanoeli.
Kosten van oprichting der stations voor rekening der fokkers. Door hen wordt door tusschenkomst van hetnbsp;bestuur jaarlijks voor eiken dekliengst een vast maandelijksnbsp;bedrag aan den gouverneinentsveearls afgedragen, die hiermede alle kosten van onderhoud en voeding der hengsten,nbsp;ook aan het hengstendepöt, traktementen der hengstenhou-ders en het onderhoud der stations zal betalen, waarvoornbsp;hij driemaandelijks rekening en verantwoording moet indienen aan den assistent-resident der Bataklanden, terwijl hijnbsp;belast is met de geheele leiding van en het toezicht op denbsp;fokkerij. Regeling in bewerking.
d. nbsp;nbsp;nbsp;Particuliere landerijen in de residentie Batavia.
Wordt door de administrateurs gezorgd voor stalling,
voeding en verpleging der hengsten en voor nadere regeling. Toezicht opgedragen aan den gouvernementsveearts.
e. nbsp;nbsp;nbsp;Overige residenties van Java.
Voor stalling, voeding en verpleging wordt door een bepaald persoon gezorgd, die daarvoor een door het bestuurnbsp;vast te stellen dekgeld mag heffen. Evenmin als voor d,nbsp;is hiervoor door het Departement van Landbouw, Nijverheidnbsp;en Handel een regeling vasigesteld.
2, nbsp;nbsp;nbsp;Verkoop van gouvernementsdekhengsten. Metnbsp;contract.
a. Soemba.
Verkoop van volbloed Arabische hengsten aan de fokkers, te betalen in jaarlijksche termijnen, renteloos, onder voorwaarde, dat het gouvernement tegen vastgestelde prijzennbsp;de preferentie heeft op alle door deze hengsten verwektenbsp;halfbloed hengstveulens. Overigens geen regeling omtrentnbsp;het fokken met de volbloed of de halfbloed hengsten doornbsp;het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handelnbsp;vastgesteld.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Aankoop van dekhengsten met gouyernementsnbsp;hulp.
-ocr page 489-a. nbsp;nbsp;nbsp;Karolanden. Gouvernement Oostkust van Sumatra.nbsp;Oprichting en onderhoud der hengstenstations, voeding
en verpleging der hengsten door de eigenaars, i. c. de zelfbesturende landschappen. Door het Departement vannbsp;Landbouw, Nijverheid en Handel geen regeling vastgesteld.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Minahassa. Residentie Menado.
Idem als bij a, door de districten. Een regeling voorgesteld, maar nog niet in werking getreden.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Aankoop door bestuursbemoeienis voor rekeningnbsp;der zelfbesturende landschappen, door bemiddeling vannbsp;den gouvernementsveearts.
a. Soemhawa.
Onderhoud en verpleging door de eigenaars, buiten recht-streeksche bemoeienis van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Aankoop en plaatsing door het bestuur, zondernbsp;verdere bemoeienis van het Departement van Landbouw,nbsp;Nijverheid en Handel.
a. Timor.
Op 9 verschillende manieren wordt dus voorzien in dekhengsten voor de paardenfokkerij van de bevolking.
6. nbsp;nbsp;nbsp;Pas.santenhuis voor dekhengsten te Bandoeng.nbsp;Geen regeling vastgesteld.
7. nbsp;nbsp;nbsp;Hengstveulendepot te Waingapoe op Soemba, tevensnbsp;fokkerij met 3 volbloed Arabieren. Geen regeling vastgesteld.
8. nbsp;nbsp;nbsp;Verstrekking van fokmerries aan de bevolking.
a. nbsp;nbsp;nbsp;Preanger Regentschappen.
Sandelhoutfokmerries van Soemba, reformpaarden van
het leger.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Afdeeling Tjiandjoer, Preanger Regentschappen.nbsp;Overtollige Sandelhoutfokmerries van Padalarang.
c. nbsp;nbsp;nbsp;Afdeelingen Soekaboemi en Tjiandjoer, Preanger Regentschappen.
Door een particulier geleverde, uit Australië geïmporteerde fokrnerries,
-ocr page 490-460
d. Regentschap Karang-anjar. Residentie Kedoe.
Idem als boven.
De onder 8 van a tot en met d. genoemde fokmenies werden in renteloos voorscliot verstrekt.nbsp;e. Regentschap Karang-anjar, Residentie Kedoe.
Overtollige Sandelhoutmerries van Padalarang, onder voorwaarde, dat het gouvernement de preferentie heeft op alle menie- en hengstveulens tegen een vastgesteld bedrag.
9. nbsp;nbsp;nbsp;Premiekeiiringen van fokmerries.
Preanger Regentschappen en Sumatra’s Westkust.
Voor het eerste gewest is een regeling vastgesteld.
10. nbsp;nbsp;nbsp;Aankoop van merries uit de wagenverhuurderijennbsp;om te bestemmen voor de fokkerij en verbod van gebruiknbsp;van goede merries in de wagenverhuurderijen.
11. nbsp;nbsp;nbsp;Castratie.
Sumatra’s Westkust en de Preanger Regenschappen.
Regeling vastgesteld.
12. nbsp;nbsp;nbsp;Verbod van uitvoer van merries.
a. nbsp;nbsp;nbsp;uit de residentie Timor en onderhoorigheden. Staatsbladnbsp;1912 No. 1, aangevuld bij Staatsblad 1915 No. 524nbsp;(vide Stbl. 1908 No. 127).
b. nbsp;nbsp;nbsp;uit het gouvernement Celebes en onderhoorigheden ennbsp;de residentie fifl// en Lombok. Staatsblad 1913 No. 599.
13. nbsp;nbsp;nbsp;Gouvernementsstoeterij,
Te Padalarang bij Bandoeng, Residentie Preanger Regentschappen.
Verder bestaan nog verschillende algemeene voorschriften omtrent statistiek van den veestapel en van veevervoer overnbsp;zee, aankoop van fokmateriaal door gouvernementsveeartsennbsp;en vorming van weidevelden.
Wat is nu het resultaat van de genomen maatregelen?
1. Het is gebleken, dat het stationneeren van gouver-nementsdekhengsten, aangekocht door en in eigendom blijvende van het gouvernement, in bruikleen afgestaan aan denbsp;bevolking, de beste resultaten oplevert, mits die dieren
-ocr page 491-461
gestationiieerd worden in daarvoor opgericlite hengsten-stalions, waar de merries ter dekking worden gebracht onder rechtstreeks toezicht van een goeden liengstenhoudernbsp;en de geheeie leiding en het toezicht op stalling, voedingnbsp;en verpleging berust bij den gouvernementsveearts, vooralnbsp;ook omdat men dan in elk centrum de hengsten kannbsp;plaatsen, die men daar het meest geschikt acht, en ze nietnbsp;langer daar behoeft te laten dan geoorloofd is, teneinde nauwenbsp;verwantschapsteelt te voorkomen.
Indien men in de jaarverslagen de resultaten, gedurende de laatste 8 jaren verkregen, vergelijkt, verkrijgt men voornbsp;Sumatra’s Westkust (1) en de Preanger Regentschappen(2),nbsp;in elk opzicht een ve/77reerdmn^ van {in procenten):
1 1914 nbsp;nbsp;nbsp;2 1914
Aantal nbsp;nbsp;nbsp;dekhengstennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(77)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(91)
„ nbsp;nbsp;nbsp;merriesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per hengstnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(55)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(46)
„ nbsp;nbsp;nbsp;gedektenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;merriesnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(±4200)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(±4200)
„ nbsp;nbsp;nbsp;geborennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veulensnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(± 1200)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(±1200)
Het geboorteprocent voor beide gewesten bedraagt thans bijna 30, wat ook op een groote verbetering wijst. Dit isnbsp;echter in werkelijkheid veel hooger, omdat verscheidenenbsp;geboorten niet bekend worden, o.a. door:
1®. onvoldoende aangiften en 2®. verkoop van drachtige merries.
Verder zijn er nog 2 voorname oorzaken, waardoor het aantal gedekte merries in de laatste jaren minder toeneemtnbsp;dan voor dien, n.1.,
1®. gebruik van een zeer groot aantal goede fokmerries in wagen- en karrenverhuurderijen ennbsp;2®. dekken door een groot aantal minderwaardige kampong-hengsten.
Op beide aangelegenheden zal ik nog terugkomen.
Het is natuurlijk noodzakelijk, dat zoowel door het bestuur als den gouvernementsveearts er steeds voor gezorgd worde,nbsp;dat zooveel mogelijk alle fokmerries bij de hengsten komen
-ocr page 492-462
om gedekt te worden en op tijd terugkomen om nageprobeerd of weer gedekt te worden, en dat geregeld onderzoek geschiedde naar de resultaten der dekking. De verzorgingnbsp;en voeding der hengsten mag niets te wensclien overlaten,nbsp;terwijl dieren, die slecht dekken, weinig of slechte veulensnbsp;verwekken, zoo spoedig mogelijk verkocht moeten worden, ennbsp;over voldoende reserve en geregelde aanvulling moet kunnennbsp;worden beschikt. Bij de Inlanders moet steeds op goede verzorging en voeding van merrie en veulen worden aangedrongen.
In het systeem, dat in genoemde gewesten gevolgd wordt, bestaat echter nog een groot verschil. In Sumatra’s Westkustnbsp;wordt vanwege de bevolking gezorgd voor bouw en onderhoud der stations (terrein, stalling, grasaanplant en woningnbsp;voor het stalpersoneel), terwijl jaarlijks een som wordt bijgedragen door de eigenaars der merries, voldoende voornbsp;voeding en verpleging der hengsten (w.o. ook inbegrepennbsp;is het traktement van het stalpersoneel) gedurende den tijd,nbsp;dat de hengsten aan de stations staan. Tijdens hun verblijfnbsp;aan het depót komen alle kosten voor rekening van hetnbsp;gouvernement.
In de Preanger Regentschappen komen bouw en onderhoud der stations, voeding en verpleging der hengsten, plaatsing,nbsp;voeding en verpleging aan het passantenhuis voor dekhengsten (depót) voor rekening van het gouvernement, terwijlnbsp;voor het dekken een vastgesteld dekgeld betaald en innbsp;’s lands kas gestort wordt. Ofschoon het nimmer de bedoeling is geweest alle onkosten van onderhoud der hengstennbsp;uit de dekgelden te verkrijgen, blijkt toch langzamerhand,nbsp;dat de dekgelden nog minder dan 50% bedragen van denbsp;onderhoudskosten, zoodat alleen hiervoor jaarlijks reedsnbsp;eenige duizenden guldens door het gouvernement bijgepastnbsp;moeten worden voor dit gewest.
De hoofdoorzaken zijn:
1®. Het betrekkelijk gering aantal merries, dat door eiken hengst wordt gedekt;
-ocr page 493-463
2quot;. De verlaging van het dekgeld van ƒ 3.50 op ƒ 2.50 voor een Sandelhout- en van ƒ 10.— op ƒ 7.50 voor een z.g.nbsp;buitenlandschen hengst;
3quot;. Het vrijwel constant blijven van af 1908 van het aantal groote, z.g. buitenlandsche hengsten, terwijl op eennbsp;groote uitbreiding gerekend was.
De redenen van het gering aantal merries, dat gemiddeld door een hengst gedekt wordt, zijn;
1®. De groote concurrentie der meêdekkende kanipong-hengsten.
2°. Het veelvuldig en nog steeds toenemend gebruik van goede fokmerries in wagen- en karretiverhuurderijennbsp;voor het openbaar vervoer van personen en goederen.nbsp;3®. Het gering aantal merries in vele streken in verhoudingnbsp;tot de uitgestrektheid van het fokcentrum, waardoornbsp;in verhouding tot streken met een dichten paardenstapelnbsp;meer stations opgericht moeten worden om te voorkomen, dat de merries te ver moeten loopen om opnbsp;het station gedekt te worden.
De hoog nocdzakelijke castratie van minderwaardige hengsten en een verbod van het gebruik van voor de voortteling geschikte merries zou zeker veel verbetering aanbrengen,nbsp;maar de 3de reden blijft steeds bestaan en wordt mogelijknbsp;van nog meer belang door de quantitatieve verminderingnbsp;van den paardenstapel.
In het jaarverslag van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst over 1911 komt ondersfaande opgave voor;
Paardeii- stapel. |
Getalsterkte bevolking. |
Aantal paarden per 1000 Inl. |
Beplante bouws grond. |
Aantal paar den per 1000 bouws. | |
1880 |
57651 |
1243837 |
47 |
218572 |
204 |
1885 |
42141 |
1610881 |
26 |
336285 |
125 |
1890 |
42840 |
1972240 |
21 |
355185 |
120 |
1895 |
46726 |
2187236 |
21 |
434880 |
108 |
1900 |
44956 |
2424722 |
19 |
714574 |
63 |
1905 |
41934 |
2681962 |
16 |
766573 |
55 |
1911 |
32529 |
2681962(?) |
12 |
816403 |
40 |
464
Zeer zeker een vrij geregelde en snelle achteruitgang van den paardenstapel, n.1. 43% in 21 jaren, veroorzaakt doornbsp;de groote toename van de bevolking met ruim 100% ennbsp;van de bebouwde oppervlakte, zoowel door Inlanders alsnbsp;Europeanen, met bijna 200%.
Over geheel Java en voor een gedeelte in de Buitenbezittingen komt hetzelfde voor, zoodat het hoog noodzakelijk is, dat zoo spoedig mogelijk begonnen wordt met allenbsp;middelen den paardenstapel in Nederlandsch-Indië, zoowelnbsp;qualitatief als quantitatief, vooruit te brengen.
Indien voldoende aandacht geschonken wordt aan de tijdige betaling der verschuldigde dekgelden, behoeft mennbsp;geen last te hebben met de inning van achterstand, maarnbsp;de geregelde administratie aan bet heffen van dekgeldennbsp;verbonden, waarin slechts weinig vereenvoudiging aangebracht kan worden, en de inning zelve, veroorzaakt, ooknbsp;door de geregelde toename van het aantal dekhengsten sedertnbsp;1908, vooral aan de Inlandsche ambtenaren, zeer veel werk.
Mocht eventueel ter eeniger tijd tot afschaffing der dekgelden worden overgegaan, dan behoort daarvoor een regeling in de plaats te komen, waarbij bepaald wordt, dat alle eigenaars van merries verplicht zijn een vaste jaarlijksche bijdrage te geven, waarmede zooveel niogelijk alle kostennbsp;aan het stationneeren van hengsten verbonden gedektnbsp;worden. Kostelooze beschikbaarstelling van dekhengsten isnbsp;absoluut verkeerd, het is voldoende gebleken, dat ditnbsp;niet geappreciëerd wordt en dat dan niet meer merries gedekt worden. Bovendien zouden de uitgaven langzamerhandnbsp;veel te groot worden door de noodzakelijk gebleken grootenbsp;uitbreiding van het aantal dekhengsten in de voornaamstenbsp;fokcentra van geheel Nederlandsch-Indië, zoodat geëischtnbsp;mag worden, dat de belanghebbenden zelf de kosten dragen.nbsp;Door het gouvernement zullen bovendien toch nog grootenbsp;uitgaven gedaan moeten worden voor veulendepöts, premie-keuringen, tentoonstellingen, verstrekken van fokmerries in
-ocr page 495-465
renteloos voorschot, castratie, stoeterijen en meer dergelijke zaken, doch daar paardenfokkerij van groot oeconomischnbsp;belang is voor Nederlandsch-Indië, kunnen en mogen liier-tegen geen bezwaren geopperd worden.
l.c. Zooals hiervoren is aangegeven, is voor de afdeeling Bataklanden der residentie Tapanoeli een regeling in bewerking, die van de beide vorige afwijkt, doch veel overkomst vertoont met de in Sumatra’s Westkust bestaandenbsp;regeling, echter in zooverre daarvan afwijkt, dat ook hetnbsp;onderhoud der hengsten aan het depot door de fokkersnbsp;betaald moet worden. Daar in de Bataklanden een dergelijke inrichting uitsluitend voor die afdeeling bestemd is,nbsp;bestaat er geen bezwaar de kosten hiervan ook door denbsp;fokkers te laten dragen.
Het hengstendepót is bestemd voor het leeren dekken van nieuw aangebrachte hengsten, behandeling van ziekenbsp;en reconvalescente hengsten, voor dieren, die tijdelijk rustnbsp;noodig hebben en voor die, welke voor afkeuring zijn voorgedragen en waarvoor op een machtiging tot verkoop gewacht wordt, terwijl daar bovendien steeds een zeker aantal,nbsp;ongeveer 5°/o van het aantal gestationneerde hengsten,nbsp;beschikbaar moet zijn als reserve. Indien gezorgd wordt,nbsp;dat eerstbedoelde hengsten niet langer aan het hengsten-depot blijven dan hoog noodzakelijk is, zullen de kostennbsp;hiervan gering zijn en gemakkelijk door de gemeenschappelijke fokkers gedragen kunnen worden.
De hengstenstations, waarvan de plaatsen en de inrichting door bestuur en gouvernementsveearts in onderling overlegnbsp;zullen worden vastgesteld, zullen opgericht worden doornbsp;het bestuur, op kosten van de fokkers. Het is ten zeerstenbsp;aan te bevelen bij elk station een ruime loopplaats en eennbsp;afdak te maken, opdat de van verafgelegen plaatsen afkomstige merries eenige dagen aan het station kunnen blijven,nbsp;om in dezelfde hengstigheids-periode twee of driemaal gedektnbsp;te worden, waardoor de kans op drachtigheid veel grooter
-ocr page 496-466
wordt eii de merries later meestal niet meer terug behoevéif te komen.
en
Alle kosten van voeding en verpleging der hengsten, van plaatsing en overplaatsing van hengsten en stalpersoneel,nbsp;aankoop en onderhond van stalgereedschappen, onderhoudnbsp;van de stations met toebehooren, uitgaven voor verlichtingnbsp;ligstroo, bewaking van tijdelijk niet in gebruik zijnde
stations, loonen voor hengstenhouders en staljongens, aanschaffing van gedrukten, registers en certificaten, worden gedragen door de fokkers. Het totaal bedrag dezer kostennbsp;is voorloopig berekend op ƒ 20.— per hengst en per maand,nbsp;voor stations voor 1 hengst en voor / 23.— per maand voornbsp;stations voor 2 of meer hengsten, wat vergeleken met anderenbsp;streken wel voldoende zal blijken, terwijl voor eerste aanschaffing van stalgereegschappen op ƒ 12.50 per hengstnbsp;kan worden gerekend.
De gezamelijke kosten zullen over alle eigenaars van merries worden omgeslagen, zoodat, gerekend op gemiddeldnbsp;80 te dekken merries per hengst en per jaar, voor elke merrienbsp;een jaarlijksche bijdrage in de fokkerij betaald moet wordennbsp;van hoogstens ƒ 3.—. Dit komt vrijwel overeen met hetnbsp;dekgeld, dat in de Preanger Regentschappen vroeger betaaldnbsp;werd; alle onkosten zullen echter in de Bataklanden geringernbsp;zijn, zoodat dit voldoende zal zijn.
Dit bedrag moet echter niet alleen betaald worden voor de merries, die elk jaar gedekt worden, doch voor allenbsp;merries van de Inlandsche bevolking en de daarmede gelijk-gestelden, dus ook die gebruikt worden als rij-, tuig-, trek-of draagpaard en niet geregeld voor de fokkerij wordennbsp;gebezigd. In de Bataklanden zal dit weinig verminderingnbsp;geven in het bedrag der bijdrage, omdat daar bijna allenbsp;merries, ongeveer 12000, uitsluitend voor de fokkerij gebezigd worden, maar in andere streken, zooals Sumatra’snbsp;Westkust, de Preanger Regentschappen en verder geheelnbsp;Java, waar zeer veel merries voor allerlei doeleinden worden
-ocr page 497-467
gebezigd, zon hierdoor de bijdrage per merrie veel ver* minderen.
fndien deze regeling daar werd ingevoerd, zon, nadat was vastgesteld, hoeveel de totale jaarlijksche kosten van onderhond, voeding en verpleging per hengst bedragen, b.v.nbsp;voor vijf achtereenvolgende jaren vastgesteld nioeteir worden,nbsp;hoeveel de jaarlijksche bijdrage voor de fokkerij per merrienbsp;zal moeten zijn voor een bepaald gewest.
De bijdragen worden door tusschenkomst van het bestuur jaarlijks aan den gouvernementsveearts afgedragen, waarvoornbsp;een bepaalde regeling getroffen moet worden, b.v. doordatnbsp;de veearts driemaandelijks een mandaat krijgt voor eennbsp;bedrag voldoende voor het loopende kwartaal, iia ingediendenbsp;rekening en verantwoording van het afgeloopen kwartaal,nbsp;op de wijze als bij de comptabiliteitswet voorgeschreven.
De geiieele fokkerij staat rechtstreeks onder den gouver-nemetitsveearts, die verantwoordelijk is voor den goeden gang van zaken.
1. nbsp;nbsp;nbsp;dtwe. Voor het stationneeren van dekhengsten op denbsp;particuliere landerijen in de residentie Batavia en bij denbsp;bevolking in de overige streken van Java is geen bepaaldenbsp;regeling vastgesteld, doch komt de gevolgde methode vrijwelnbsp;overeen met die, welke vóór de oprichting der dekhengstenstations gevolgd werd in de residentie Preanger Regentschappen, en daar niet heeft voldaan, zooals ik hiervoornbsp;heb aangegeven.
Het aantal dekkingen per hengst en per jaar is zeer verschillend, bedraagt in sommige gewesten 20, in anderenbsp;zelfs 100; de resultaten zijn over het algemeen onvoldoende,nbsp;voor zoover zij bekend zijn.
2. a. Soemba. Terwijl op Java en Sumatra de fokmerriesnbsp;bij den hengst op het station gebracht worden om gedektnbsp;te worden, loopen de hengsten op Soemba los bij eennbsp;koppel van ± 20 merries. Men verkrijgt hierdoor wel veelnbsp;meer kans, dat alle merries, die bij den koppel loopen
-ocr page 498-468
gedekt en bevrucht worden, maar men heeft daardoor minstens 4 maal zooveel hengsten noodig.
Deze aan de fokkers verkochte hengsten blijven bovendien te lang bij denzelfden koppel, de vaders paren met denbsp;dochters, de zoons met de moeders en de zusters. Behalvenbsp;bij hooge uitzondering met superieure dieren en indien mennbsp;bepaalde goede eigenschappen in een stam, slag of familie wilnbsp;vastleggen, mag nauwe verwantschapsteelt alleen gedrevennbsp;worden met dieren, waartusschen minstens vier vrije generaties bestaan. Bij de koppels op Soemba bestaat tusschennbsp;merrie en hengst over het algemeen geen enkele of slechts éénnbsp;vrije generatie en de dieren zijn verre van superieur, zoodatnbsp;deze methode zeer zeker een der hoofdoorzaken genoemdnbsp;moet worden van den grooten achteruitgang van den paar-denstapel op Soemba. Er zullen ook wel koppels zijn,nbsp;waar vreemde hengsten ingebracht zijn door aankoop ofnbsp;diefstal, maar meestal is dit niet het geval.
Hetzelfde bestaat nog op Soembawa, Flores, Timor, Savoe, Rotti en Celebes en heeft men nog voor een deelnbsp;in de Karolanden en de Bataklanden op Sumatra, dochnbsp;hier is men nu op den goeden weg.
In beide laatstgenoemde landstreken zijn evenals op Soemba vrijwel alle merries bestemd voor de fokkerij en loopennbsp;over dag — vele altijd — los en toch acht men het mogelijknbsp;de eigenaars er langzamerhand toe te brengen de merriesnbsp;naar de dekhengstenstations ter dekking te zenden, zoodatnbsp;dit op Soemba op den duur toch ook wel zal gelukken.
Op bladzijde 29 van het jaarverslag van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst over 1912, handelende over denbsp;Arabische dekhengsten, die aan de bestuurders der zelfbe-sturende Landschappen zijn verkocht en bij de koppelsnbsp;loopen, staat: „Door een zorgvuldige selectie van dit fok-materiaal en door de merries steeds weer door volbloed-hengsten, hetzij Arabieren of Sandelhouts, te doen dekken,nbsp;zal men er zeker in slagen een paard te fokken van veel
-ocr page 499-469
hoo^eie handelswaarde dan de Sandelliouts, die over het algemeen klein zijn”.
Behalve de volbloed Arabische hengsten dekken echter thans op Soeniba in dezelfde streken als eerstgenoemde,nbsp;een halfbloed Sandelhout-Anstraliër, eenige door bestnnrs-bemoeienis verstrekte halfbloed Sandelliout-Arabieren en eennbsp;vrij groot aantal door de eigenaars zelf voor de fokkerijnbsp;aangehouden halfbloed Sandelliout-Arabieren.
De laatste catagorie zal zeker het noodige verrichten om de familiebanden zoo nauw mogelijk aan te halen. Mennbsp;kan in een intensieve fokkerij of op een stoeterij in bijzondere gevallen wel een enkele maal een superieuren hengst,nbsp;een kruisingsproduct van de fste generatie, laten dekken,nbsp;maar indien dit een systeem wordt en men eiken vrij goedennbsp;halfbloedhengst in een dergelijke extensieve fokkerij gebruiktnbsp;en bovendien nog in een koppel, waaruit hij afkomstig is,nbsp;kan het resultaat ónmogelijk goed zijn. Indien men werkelijk de richting wilde volgen, die in het jaarverslag vannbsp;1912 is aangegeven, zou men alle halfbloedhengsten opnbsp;Soemba zonder uitzondering moeten castreeren, want buitennbsp;Soemba zijn dergelijke kruisingsproducten van de ]ste generatie nog minder op hun plaats, zelfs al zijn zij goed gebouwd,nbsp;omdat men omtrent hun overervingsvermogen absoluut nietsnbsp;kan bepalen, evenmin als van de ouders, daar zoowel denbsp;Arabier als de Sandelhout tot de natuurrassen behoort ennbsp;geheel een product is van bodem, klimaat en voeding.
Uit de voorwaarde in het contract, dat het gouvernement, tegen vastgestelde prijzen, de preferentie heeft op alle doornbsp;de Arabische hengsten verwekte halfbloed hengstveulens,nbsp;zou men toch moeten opmaken, dat reeds van het begin denbsp;bedoeling heeft voorgezeten deze halfbloedhengsten dadelijknbsp;voor de fokkerij te gebruiken, wat echter weer geheelnbsp;in strijd zou zijn met hetgeen in het jaarverslag van 1912nbsp;omtrent de fokrichting op Soemba wordt medegedeeld.
3. In de Karolanden is men door het stationneeren van
-ocr page 500-470
dekhengsten in dekstations op den goeden weg, er dient echter meer systematiscli en volgens een vaste regeling tenbsp;worden gewerkt, in den geest, als ik heb aangegeven voornbsp;de Bataklanden.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Het eiland Soembawa is een van de grootste fokstrekennbsp;(65621 paardeti) en kan daar uit de inheeinsche merrienbsp;(een goed gebouwd, sterk en kalm paard met goede gangen,nbsp;doch klein) een paard gefokt worden met massa, krachtignbsp;beenwerk en meer hoogte, indien de goede richting wordtnbsp;ingeslagen en niet gekruist wordt met allerlei rassen ofnbsp;slagen, zooals nu, behalve met inheemsche, met Sandelhoutsnbsp;en Makassaren en binnenkort waarschijnlijk met halfbloednbsp;Sandelhout-Arabieren van Soemba.
5. nbsp;nbsp;nbsp;De paardenstapel op Timor, met inbegrip van Flores,nbsp;Savoe en Rotti, bedraagt volgens opgave 77299 paardennbsp;en bestaat uit 4 verschillende slagen, waarvan de Savoe-neezen de beste zijn, zoodat men wel voorzichtig moetnbsp;zijn met de keuze van het ras of slag, dat men in elkenbsp;streek moet gebruiken voor dekhengst, want men zal daarnbsp;moeten kruisen, omdat de daar inheemsche ponies reedsnbsp;zoodanig achteruitgegaan zijn in qualiteit, dat hetmoeielijknbsp;is een goeden dekhengst te vinden, die aan de tegenwoordige eischen voldoet.
Het is daarom verkeerd, dat de geheele fokkerij aan het bestuur wordt overgelaten, waar deskundige leiding ennbsp;voorlichting zoo hoog noodzakelijk is.
6. nbsp;nbsp;nbsp;Te Bandoeng bestaat sedert verscheidene jaren eennbsp;passantenhuis voor dekhengsten, oorspronkelijk bij het huisnbsp;van den gouvernementsveearts, vanwaar het bij zijn overplaatsing werd overgebracht naar een meer geschikte plaats,nbsp;totdat het in 1908 te staan kwam op het tegenwoordige terrein.
Dit passantenhuis voor dekhengsten is te beschouwen als een hengstendepót. lii dit liengstendepöt worden echternbsp;niet alleen de hengsten tijdelijk gestald, behoorende tot denbsp;sterkte der dekhengsten van de residentie Preanger Regent-
-ocr page 501-471
schappen, die daarvoor aangekocht of nit afgevoerd zijn, maar ook alle hengsten, die in andere gewesten zijn aan-gekocht en niet dadelijk aldaar geplaatst worden, hengsten,nbsp;die elders slecht dienst doen eti tijdelijk te Bandoeng komen,nbsp;jonge hengsten afkomstig van het veulendepót op Soemba,nbsp;die in Bandoeng nog op krachten gebracht moeten worden ennbsp;meer handelbaar gemaakt, voor zij ergens geplaatst worden ennbsp;hengsten van Padalarang worden daar tijdelijk ondergebracht.
Indien op Java de paardenfokkerij geregeld wordt in den geest, als voor de Bataklanden is aangegeven, en overalnbsp;stations gemaakt worden, kunnen hengsten, die rust noodignbsp;hebben, blijven op een der stations, eventueel kan op denbsp;standplaats van den gouvernementsveearts een klein depotnbsp;gemaakt worden, bestaande uit een paar stallen op eennbsp;klein stuk terrein, waar, zoo noodig, ook steeds een reserve-hengst beschikbaar is, indien het aantal dekhengsten innbsp;dat gewest dat noodig maakt, alles onder rechtstreeks toezicht van een hengstenhouder.
De hengsten van Soemba behooren bij verzending in goede conditie en volkomen handelbaar te zijn, gereednbsp;om dadelijk gestationneerd te worden, kunnen dan vandaarnbsp;rechtstreeks naar de verschillende gewesten gezonden wordennbsp;en behoeven niet meer op Bandoeng te komen. Hetzelfde kannbsp;geschieden met de hengsten van Padalarang of elders.nbsp;Hierdoor vervallen de transportkosten voor heen en weernbsp;reizen naar Bandoeng, wat een vrij groot bedrag vertegenwoordigt.
Bij een zoodanige regeling zal het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng teruggebracht worden tot eennbsp;hengstendepót en kan volstaan worden met een Inlandschennbsp;hengstenhouder als chef in plaats van een Etiropeeschnbsp;opzichter, waardoor de kosten veel zullen verminderen ennbsp;de uitgaven, als zijnde gedaan uitsluitend voor de paardenfokkerij in de Preanger Regentschappen, gedragen worden door de gezamelijke fokkers, evenals in de Bataklanden.
-ocr page 502-7, nbsp;nbsp;nbsp;Het hengstveulendepot te Waiiigapoe leverde tot heden hoogstens 20 hengsten per jaar af, welk aantal voornbsp;geheel Nederlandsch-Indië veel te gering is. Het doel isnbsp;goed, maar de opzet is veel te klein, indien het tenminstenbsp;mogelijk is jaarlijks veel meer werkelijk goede hengstveulens op Soemba aan te koopen en het terrein van diennbsp;aard is, dat bij uitbreiding van het aantal hengsten denbsp;dieren het geheele jaar door voldoende voedsel hebben ennbsp;volop beweging kunnen nemen.
Zooals ik zooeven aangaf, zullen de hengsten, geheel gereed om gestationneerd te worden, rechtstreeks gezondennbsp;moeten worden naar het gewest, waarvoor zij bestemdnbsp;zijn.
Omtrent de fokkerij met de drie volbloed Arabische merries is reeds een en ander medegedeeld.
8. nbsp;nbsp;nbsp;Verstrekken van fokmerries aan de bevolking.
a. De indertijd aan de bevolking van de Preanger Regentschappen verstrekte Sandelhout fokmerries hebben weinig nut gesticht. Vele werden als rijpaard gebruikt en nooitnbsp;gedekt, andere werden verkocht aan Europeanen ennbsp;Chineezen en zoo aan het eigenlijke doel onttrokken.nbsp;De veulens, die uit deze merries met Sandelhouthengstennbsp;geboren werden, vielen tegen, wat te verwachten was,nbsp;daar men in het vochtige West-Java geen Sandelhouts kannbsp;fokken met dezelfde goede eigenschappen als die vannbsp;Soemba, waar het droog is en men een anderen bodemnbsp;en ander voedsel vindt. Men kan wel een zeker type fokken,nbsp;dat aan bepaalde eischen voldoet, maar geen Sandelhoutnbsp;met hetzelfde uithoudingsvermogen en temperament als dienbsp;van Soemba. Invoer van Sandelhoutmerries op Java voornbsp;de fokkerij voor de bevolking is daarom af te raden;nbsp;deze dieren behooren in hun eigen fokstreek te blijven,nbsp;waar men er betere resultaten mede bereiken kan.
ft. In ongeveeiiO jaar zijn aan de bevolking van de Preanger Regentschappen 107 reformmerries verstrekt. De meeste
-ocr page 503-473
waren afgekeurd wegens kreupelheid, maar die aan de bevolking werden afgestaan, waren alle bruikbaar voor denbsp;fokkerij.
De meeste waren oud; merries van 10—12 jaar, die nimmer een veulen hebben gehad, zijn moeielijk drachtignbsp;te krijgen, niet alleen de eerste maal, maar ook later,nbsp;waardoor de met deze merries verkregen resultaten dannbsp;ook niet schitterend zijn. Bovendien zijn die paarden overnbsp;het algemeen veel te hoog voor de Inlanders, 1.50 M. totnbsp;1.60 M., docli de bevolking is er zeer op gesteld, al kannbsp;men de dieren ook niet voor rij- of tnigpaard gebruiken;nbsp;men wil gaarne een lioog veulen fokken, hoe hooger eennbsp;paard, hoe hooger over liet algemeen de prijs.
Alleen om die reden kan met deze regeling doorgegaan worden; de invloed op de paardenfokkerij in liet algemeennbsp;is niet noemenswaard.
c. nbsp;nbsp;nbsp;Van Padalarang zijn eeiiige overtollige Sandelhoutmer-ries afgestaan aan de bevolking van Tjiandjoer; de resultatennbsp;zijn vrij goed.
d. nbsp;nbsp;nbsp;De nit Australië geïmporteerde ponies voor de bevolking van de afdeelingen Soekaboemi en Tjiandjoer warennbsp;jong en 1.40 M. a 1.50 M. lioog; de resultaten hiermedenbsp;verkregen zijn over het algemeen goed, toch heeft men zenbsp;liefst niet hooger dan 1.45 M.
e. nbsp;nbsp;nbsp;De uit Australië geïmporteerde merries voor de bevolking van de afdeeling Karang-anjar hebben over het algemeen slechte resultaten opgeleverd; de bevolking daar konnbsp;met die groote dieren niet omgaan, waardoor zij verwaarloosd werden.
ƒ. De overtollige Sandelhoutmerries van Padalarang, in 1912 afgestaan aan de bevolking in de afdeeling Karang-anjar, schijnen over het algemeen tot nog toe vrij goedenbsp;resultaten op te leveren. Enkele jonge hengsten kunnennbsp;binnenkort aan liet gouvernement worden afgestaan.
9. Sedert 1908 werden in de Preanger Regentschappen
-ocr page 504-474
premiekeiiriiigen gelioudeii ea sedert eeaige jarea ook ter Suaiatra’s Westkust, la de eerste jarea werd liieraiede eeanbsp;goed resultaat bereikt, doordat 70 a 80“/o der gepriaieerdenbsp;merries liet volgend jaar drachtig of met eea veulen vannbsp;eea gouveraemeatsheagst voor de jury verscheen, terwijlnbsp;van de op de vroegere teatooastelliagea bekroonde metries,nbsp;het grootste gedeelte biaaea korten tijd verkocht ea aannbsp;de fokkerij onttrokken was.
Langzamerhand is dit echter sterk verminderd, behalve ia enkele zuidelijke streken van de Preaager Regentschappen.nbsp;Ook hier ligt de hoofdoorzaak weder ia het veelvaldig gebruiknbsp;van goede merries voor wagen- ea karrenverhuurderijen eanbsp;als draagpaard, ea als gevolg riaarvan de groote prijs-stijgiag.
Een Inlander verkoopt alles, waar hij goed geld voor kan maken ea fokt met de slechte merries door of verkoopt alnbsp;zijn merries en gaat geiten fokken of aardappelen planten.nbsp;In 1911 zijn o.a. in het ressort Soekaboemi door den grootennbsp;verkoop van fokmerries ongeveer 500 merries minder gedektnbsp;dan in 1910, niettegenstaande hetzelfde aantal dekhengstennbsp;beschikbaar was.
Het is hoog noodzakelijk, dat een regeling getroffen wordt, waardoor aan het overmatig gebruik van goede merriesnbsp;als trek- en lastdier een einde wordt gemaakt; thans worden daarvoor op Java en Madoera ruim 30000 merriesnbsp;gebruikt, die alle aan de fokkerij worden onttrokken. Hetnbsp;is voldoende, indien een dergelijke bepaling alleen vannbsp;toepassing wordt verklaard op merries, die gebruikt wordennbsp;voor openbaar vervoer van personen, goederen of producten,nbsp;alzoo merries van wagen- en karrenverhuurderijen en draag-paarden ten dienste van het publiek. Er zijn n.1. verscheidene Europeanen en Chineezen, die merries gebruiken voornbsp;particulier vervoer van producten, doch met hun merriesnbsp;ook fokken, omdat zij die dieren slechts voor een gedeeltenbsp;van het jaar noodig hebben.
-ocr page 505-Hierbij zal dan bepaald moeten worden, dat de merries, die thans reeds voor bovenbedoelde openbare diensten gebruiktnbsp;worden, daarvoor aangewezen kunnen l)lijven en van eennbsp;speciaal brandmerk worden voorzien. Bij het oprichtennbsp;van nieuwe verhuurderijeu of uitbreiding van bestaandenbsp;moeten de merries, die men daarvoor wil bestemmen, eerstnbsp;gekeurd worden door den betrokken gouvernementsveeartsnbsp;en worden alleen die merries toegelaten en gemerkt, dienbsp;voor de voortteling niet geschikt zijn, waarvan niet verwachtnbsp;kan worden, dat zij verbetering kunnen brengen in dennbsp;paardenstapel van de bevolking.
Op deze wijze verkrijgt men een geleidelijken overgang, die geen prijsverhooging van de gebruikspaarden zal veroorzaken.
Dit verbod moet dan echter gepaard gaan met een groote vermeerdering van het aantal dekhengsten in bepaaldenbsp;fokcentra en dan vooral van hengsten van betere qualiteitnbsp;dan de tegenwoordige en die meer voldoen aan de eischen,nbsp;die thans gesteld worden, dieren met meer massa en uithoudingsvermogen, krachtiger beenwerk en meer hoogtenbsp;dan de Sandelhoiitdekhengsten, waardoor de fokkerij zeernbsp;loonend wordt en de fokkers gaarne genegen zidlen zijnnbsp;de goede fokmerries aan te houden.
De aanhoudingspremies kunnen dan meer beschouwd worden als een tegemoetkoming in de onderhoudskostennbsp;voor de goede fokmerries, terwijl er op de keuringen eennbsp;goede gelegenheid is de fokmerries van een bepaalde streeknbsp;te beoordeelen en de afstammelingen der verschillende dekhengsten te vergelijken, waardoor een goed oordeel gevormdnbsp;kan worden omtrent den stand der paardenfokkerij in denbsp;versctiiltende fokcentra.
Bij bestuit van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van 17 Mei 1912 No. 4308 werd het „Reglementnbsp;voor de premiekeuringen van fokmerries in de residentienbsp;Preanger Regentscbappen” vastgesleld, waarin o.a. bepaald
-ocr page 506-476
werd, waaraan de merries moeten voldoen om voor een premie in aanmerking te komen, wat betreft type, hoogte,nbsp;bouw en gangen, terwijl de dieren weder verdeeld wordennbsp;in groepen naar den leeftijd, n.1. merries van 3 jaar ennbsp;ouder en merries van 2—3 jaar. Deze groepen weer innbsp;rubrieken in verband met de afstamming van gouvernementsnbsp;Sandellioutliengsten of van Australische hengsten, verdernbsp;merries van zuiver Sandelhoutras. Deze groepeering hangtnbsp;natuurlijk geheel af van de gebruikte dekhengsten en denbsp;eventueel geïmporteerde merries.
Er is ook nog een groep voor z.g. Preanger merries van 3 jaar en ouder, inheemsche merries, die men echter zounbsp;moeten laten vervallen, daar het doel is zooveel mogelijknbsp;afstammelingen der gouvernementsdekhengsteu te verkrijgen.nbsp;Zoolang die er nog niet zijn van een leeftijd boven 2 jaarnbsp;(dit geldt natuurlijk niet voor Soemba), geeft men geen aan-houdingspremies voor fokmerries, maaralleen veulenpremiesnbsp;ter aanmoediging van het laten dekken door gouvernements-hengsten en de goede verzorging der veulens.
Aan den eigenaar van elk goed verzorgd en goed gebouwd veulen, afkomstig van een gouvernementsdekhengst, wordenbsp;dan een veulenpremie uitbelaald van ƒ 2.—.
Ten einde het laten dekken door gouvernementshengsten zooveel mogelijk te bevorderen, kan men ook den hengsten-houders een belooning geven voor betoonde meerdere dienstijver door hen voor elk veulen, afstammende van één dernbsp;gouvernementsdekhengsteu van zijn station, boven een aantalnbsp;van 15 veulens per hengst, een premie van ƒ 2.— vannbsp;gouvernementswege te doen uitbetalen, z.g. wang keradjinan.nbsp;Hierdoor zullen de hengstenhouders moeite doen, niet alleennbsp;om zooveel mogelijk merries te laten dekken, maar ook omnbsp;te zorgen, dat deze op tijd gedekt en nageprobeerd wordennbsp;en dat de geboorte der veulens bekend wordt.
10. Aankoop van merries uit de wagenverhuurdeiïjen, met het doel deze weder aan Iidanders voor de fokkerij te
-ocr page 507-verkoopeii, heeft, voor zoover mij bekend is, nimmer plaats geliad.
Ill de hierop betrekking hebbende circulaire van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van 29 Meinbsp;1913 No. 5658 wordt echter ook de vraag gesteld, of hetnbsp;niet wenschelijk zou zijn aan het verleenen van vergunningnbsp;tot de oprichting van verluiurderijen steeds de voorwaardenbsp;te verbinden, dat enkel merries mogen worden gebezigd,nbsp;die beneden een zekere hoogte, b.v. 1.15 M. zijn en grooterenbsp;merries slechts, iiidien zij door den gouvernementsveeartsnbsp;ongeschikt bevonden zijn voor de fokkerij, dan wel eennbsp;zekeren leeftijd, b.v. dien van 12 jaren, hebben bereikt. Ditnbsp;komt ongeveer overeen met hetgeen onder 9 door mij is aangegeven; de beoordeeling van de qualiteit der dieren moetnbsp;echter geheel aan den gouvernementsveearts overgelatennbsp;worden, want de beslissing is afhankelijk van de toestandennbsp;op fokgebied en de qualiteit der merries in een bepaaldenbsp;streek.
Een dergelijke beperking in het gebruik van merries moet echter door de Regeering uitgevaardigd worden en niet bijnbsp;locale keuren of verordeningen worden vastgesteld, omdatnbsp;men in het laatste geval geen eenheid van handelen krijgtnbsp;en de paardenfokkerij een zaak is van algemeen belang,nbsp;die van gouvernementswege geregeld moet worden.
Bovendien bepaalt artikel 1 van Staatsblad 1912 No. 432, dat;
„Het veeartsenijkundig staatstoezicht, van Nedeiiandsch-Indië omvat;
a. het onderzoek naar den gezondheidstoestand van den veestapel en den toestand van den veestapel in het algemeen,nbsp;zoomede, waar noodig, de aanwijzing van de middelen ter verbetering en de bevordering van de toepassing dier middelen.
11. Castratie van hengsten heeft in Indië wei in verschillende streken plaats gehad, maar steeds op kleine schaal en veel minder dan bij rundvee. De bevolking is er prin-
-ocr page 508-cipiëel niet tegen en ben ik er van overtuigd, dat de castratie in alle streken van Indië gemakkelijk ingevoerd zou kunnennbsp;worden, mits er bepalingen bestaan, waardoor de eigenaarsnbsp;van minderwaardige hengsten, direct of indirect gedwongennbsp;worden deze dieren te castreeren.
Door liet mededekken van eenige duizenden minderwaardige kampongliengsten wordt de fokkerij meer achteruit gebracht, dan de gouvernementshengsten kunnen verbeteren.nbsp;Dat het aantal door deze hengsten verwekte veulens nietnbsp;gering is, blijkt duidelijk uit het groot aantal raslooze veulensnbsp;en volwassen paaiden, die men zelfs nog in de streken,nbsp;waar voldoende gouverneinenisdekhengsten beschikbaar zijn,nbsp;aantreft, zooals in de Preanger Regentschappen en Sumatra’snbsp;Westkust. De losloopende jonge hengsten en de hengstennbsp;uit de rijtuig- en grobakverhuurderijen en de draagpaardennbsp;dekken een zeer groot aantal fokmerries.
In de laatste 8 jaren is het aantal door een gouverne-inentshengst gemiddeld per jaar gedekte merries slechts met 10% toegenomen, wat veel te weinig is. Door denbsp;losloopende hengsten wordt het aan de goede fokkersnbsp;dikwijls zeer moeielijk gemaakt een veulen van een gouver-neinentshengst te fokken.
Wel bestaat in enkele residenties een verbod op het laten losloopen van hengsten, maar hieraan wordt niet de handnbsp;gehouden; de contróle is trouwens vrijwel onuitvoerbaar.
Het moet dan ook noodzakelijk geacht worden, dat de goede fokkers beschermd worden tegen de nadeelen, veroorzaakt door de minderwaardige hengsten van anderen.
Hiertoe kunnen verschillende wegen worden ingeslagen:
1®. Het heffen van een belasting op het houden van niet voor de voortteling geschikte hengsten.
2°. Verplichte castratie van niet voor de voortteling geschikte hengsten.
Belasting of castratiedwang voor minderwaardige hengsten, is natuurlijk van toepassing op paarden van iederen eige-
-ocr page 509-naar, ongeacht den landaard, omdat zeer veel ontdnikingen zouden plaats hebben, indien het alleen werd toegepastnbsp;voor paarden van Inlanders, wat bovendien onbillijk zou zijn.
In beide gevallen zal men de bepaling van toepassing moeten verklaren op minderwaardige hengsten van eikennbsp;leeftijd vanaf den ouderdom, dat castratie kan plaats hebben, d.i. over het algemeen op l'^-jar'gen leeftijd en welnbsp;om de volgende redenen.
De fokkers zijn meestal niet tevens de gebruikers van de paarden, zij fokken voor den verkoop, in vele strekennbsp;houden zij de veulens niet langer aan dan tot den leeftijdnbsp;van ongeveer IV2 jaar, verknopen deze aan de opfokkers,nbsp;die de dieren weder aan de gebruikers verkoopen op dennbsp;leeftijd van 2'/2 a 3 jaar.
Bij staatsblad 1903 No. 370 is wel verboden het gebruik van paarden, die nog niet den vollen leeftijd van driejarennbsp;bereikt hebben, maar menig dier is voor dien tijd reeds voornbsp;een deel versleten, omdat aan de voorschriften in dit staatsblad vervat slechts in zeer enkele streken de hand gehouden wordt.
Over het algemeen is het niet voordeelig paarden langer aan te houden dan tot hun 3de jaar, omdat de kostennbsp;dan te hoog en de risico te groot zouden worden iii verhouding met den prijs, die voor de dieren gemaakt wordt.nbsp;Wordt echter de fokkerij in alle fokcentra van Nederlandsch-Indië krachtig ter hand genomen en worden betere hengstennbsp;gestationneerd, dan zullen de afstammelingen ook meernbsp;waarde hebben en zal het de moeite loonen de paardennbsp;tot na hun 3de jaar aan te houden.
Stelt men nu een maximum leeftijdsgrens van b.v. 3jaar om te voorkomen, dat de paarden, die reeds in gebruiknbsp;zijn, getroffen worden, omdat men bevreesd is, dat andersnbsp;het bedrijf te veel last zou ondervinden van de castratie,nbsp;daar de dieren na de castratie enkele dagen rust moetennbsp;hebben, dan zouden de eigenaars voor verscheidene hengsten
-ocr page 510-de belasting betalen, al waren zij volgens den deskundige minder goed, maar in het oog van de eigenaar wel. Bovendiennbsp;zou men op deze wijze slechts zeer langzaam, na jaren,nbsp;het doel bereiken, terwijl het noodzakelijk is, dat alle slechtenbsp;hengsten zoo spoedig mogelijk gecastreerd worden. Bij eennbsp;goede regeling behoeft geen stagnatie of nadeel in hetnbsp;bedrijf voor te komen; trouwens waar gecastreerd is, werden steeds hengsten van eiken leeftijd aan deze operatienbsp;onderworpen.
Bij het heffen van een belasting behoudt men echter nog altijd het geval, dat iemand, die zich verbeeldt, dat zijnnbsp;hengst goed is, al is hij werkelijk voor de fokkerij ongeschikt,nbsp;daarvoor geregeld belasting betaalt en dit dier niet alleennbsp;zijn eigen merries laat dekken, maar ook die van anderen,nbsp;en hierdoor aan de paardenfokkerij een groot nadeel toebrengt. Gevallen van het aanhouden van een slecht paardnbsp;als dekhengst door Europeanen en Inlanders zijn reedsnbsp;meermalen voorgekomen, komen trouwens overal voor, zoodatnbsp;men zich in vele landen genoodzaakt gezien heeft een keur opnbsp;het houden en laten dekken van hengsten uit te vaardigen.nbsp;Waar echter in Europa, o.a. in Nederdand, nog telkensnbsp;overtredingen geconstateerd worden, kan men verzekerdnbsp;zijn, dat in Nederlandsch-lndië een zeer groot aantal nietnbsp;officieel geconstateerde overtredingen zullen voorkomen,nbsp;want de controle op een goede naleving der voorschriftennbsp;zal zeer lastig zijn.
Bij het heffen van een belasting op hengsten zullen zeer zeker vele lagere Inlandsche beambten voor de verleidingnbsp;bezwijken.
Om de aangegeven redenen geef ik dan ook de voorkeur aan een verplichte castratie van niet voor de voorttelingnbsp;geschikte hengsten van IV2 — jarigen leeftijd en daarboven.
Bij de invoering hiervan treft men alle slechte hengsten.
Ontduiking kan alleen plaats hebben door het niet voorbrengen van nog niet gekeurde hengsten op de voorge-
-ocr page 511-schreven verzamelplaatsen en het namaken van de brandmerken. tndien zoowel de goed- als de afgekeurde dieren in een register worden ingeschreven, hef niet op tijd verschijnen op de verzamelplaats en het maken, aanbrengen ofnbsp;bezitten van brandmerken strafbaar wordt gesteld, zullen overtredingen weinig voorkomen en zijn knoeierijen uitgesloten.
Alleen die hengsten mogen goedgekeurd worden, die geschikt geacht zouden worden voor dekhengst eti passennbsp;in de door de regeering aangegeven fokrichting van denbsp;streek, waar de hengst voorkomt. Dit laatste is voor Indiënbsp;noodzakelijk, omdat een Inlander niet weet, in welke richtingnbsp;gefokt moet worden om het meeste voordeel te behalen vannbsp;zijn veulens en bovendien van fokken of van type over hetnbsp;algemeen geen idee heeft. Maakt men deze bepaling niet,nbsp;dan is het zeker, dat een mengelmoes van allerlei slagennbsp;en rassen zal dekken, hengsten, die elk op zich zelf alsnbsp;paard wel goed zijn, maar die de fokkerij in het algemeennbsp;veel nadeel zullen toebrengen.
Elke goedgekeurde hengst mag dan dekken; bijzondere voorschriften daaromtrent behoeven dan verder niet gemaaktnbsp;te worden; herkeuring van deze hengsten zou jaarlijks moetennbsp;plaats hebben, totdat zij den leeftijd van 3V2 jaar hebbennbsp;bereikt, waarna een definitieve keuring plaats heeft.
Ofschoon men mag aanneinen, dat er in Indië, waar tot nog toe weinig particuliere dekhengsten voorkomen, zeldennbsp;gebruik van gemaakt zal worden, is het toch aan te bevelen,nbsp;herkeuring toe te laten, indien de eigenaar ingeval van afkeuring niet met de uitspraak van den gouvernementsveeartsnbsp;tevreden is.
Indien hij zich bij de afkeuring neerlegt, wordt het dier ter plaatse gecastreerd, indien dit niet het geval is, zalnbsp;hiervan onmiddelijk kennis gegeven moeten worden aannbsp;den veearts en herkeuring aangevraagd aan den Directeurnbsp;van Landbouw, Nijverheid en Handel, die voor de herkeuringnbsp;een commissie van 3 deskundigen aanwijst. In geval van
-ocr page 512-482
afkeuring komen alle kosten der lierkeiiringscommissie voor den aanvrager.
De castratie kan voorloopig kosteloos geschieden door personeel van den burgerlijken veeartsetiijkiindigen dienst,nbsp;terwijl bij sterven tengevolge van de castratie door hetnbsp;gouvernement de volle, vooraf getaxeerde waarde van hetnbsp;dier aan den eigenaar uitbetaald moet worden. Sterfgevallennbsp;komen echter zelden voor.
In overleg met het Hoofd van gewestelijk bestuur zal bepaald kunnen worden, welke streken voor de jaarlijkschenbsp;keuring van dekhengsten in aanmerking komen, wanneernbsp;en waar dit zal plaats hebben, zoodat telkens nieuwe strekennbsp;worden aangewezen, zoodra keuring en castratie in de voorafgaande is afgeloopen.
Castreerders zijn gemakkelijk en in korten tijd op te leiden, indien het personeel van den B. V. D. niet vlug genoegnbsp;gereed kan komen.
Blijkt na enkele jaren de verplichte castratie geen moeie-lijkheden meer op te leveren, dan kan deze geleidelijk door vaste castreerders geschieden, tegen een door de eigenaarsnbsp;te betalen loon en behoeft geen schadeloosstelling meernbsp;uitbetaald te worden voor sterven tengenvolge dier operatie.
Uitbetaling van een schadeloosstelling, z.g. voor materieele schade gedurende den tijd, dat een dier tengevolge van denbsp;castratie niet gebruikt kan worden, is overbodig.
12. Verbod van uitvoer van merries uit de residentie Timor en onderhoorigheden, het gouvernement Celebes ennbsp;onderhoorigheden en de residentie Bali en Lombok isnbsp;noodig om te voorkomen, dat langzamerhand de meestenbsp;goede merries naar Java uitgevoerd worden en daardoornbsp;voor de fokkerij verloren gaan. Dit verbod gaat echternbsp;te ver, omdat ook de voor de voortteling niet geschiktenbsp;merries niet uitgevoerd mogen worden, die toch voor denbsp;fokkerij geen waarde hebben, doch op Java als gebruikspaardnbsp;nog wel. Slachten kan men die dieren toch niet alle en
-ocr page 513-483
het gebruik van paarden is in de betrokken streken nog gering. Men zon daarom kunnen bepalen, dat uitvoer vannbsp;merries verboden is, behalve van die, welke ongeschiktnbsp;zijn voor de voortteling, ter beoordeeling van den gouver-nementsveearts, en dat de uitvoer van deze merries alleennbsp;mag geschieden op plaatsen, waar een deskundige gevestigd is.
Wellicht is ook in andere fokstreken een verbod van uitvoer van voor de voortteling geschikte merries noodzakelijk.
13. Over de gouvernementsstoeterij te Padalarang is veel te schrijven, ik zal mij echter slechts tot enkele opmerkingennbsp;bepalen.
De resultaten zijn daar niet schitterend en de kosten zijn enorm hoog. De fokkerij van volbloed Sandelhouts heeftnbsp;men in 1912 voor een groot deel laten varen en die vannbsp;halfbloed Sandelhouthengsten met Australische merries uitgebreid.
De qualiteit der volbloed Sandelhouthengsten van Padalarang, gestationneerd als dekhengst voor de merries van de bevolking, voornamelijk in Sumatra’s Westkust en denbsp;Preanger Regentschappen, laat over het algemeen nog alnbsp;wat te wenschen over, het is één type en de meeste hebben dan ook vele gebreken in bouw gemeen, als: langenbsp;rug en lenden, kort en afhangend kruis, korte smalle schenkel, slecht gebroekt, korte steile schouder, smalle borst,nbsp;platribbig, hoogbeenig en steile kooten, gang van voren ofnbsp;achter gezien onregelmatig, van ter zijde vrij goed, dochnbsp;geen uithoudingsvermogen. Zij zijn bij de bevolking dannbsp;ook meestal niet gewild; zij missen het echte Sandelhouttypenbsp;van de Soembahengsten.
De gekruist Sandelhont-Australische hengsten van de 1ste en 2de generatie zijn gecastreerd; onder die van denbsp;1ste generatie heb ik wel goede ruinen hier en daar gezien;nbsp;die van de 2de generatie zijn minder, een veel voorkomend
-ocr page 514-484
verscliijnsel bij iiet fokken van halfbloeds; van de volgende generatie valt weinig te verwachten.
Omtrent de afstammelingen van de volbloed Sandelhoiit-merries met den Arabischen hengst valt nog weinig te zeggen, de veulens zijn nog te jong. Ik acht het echternbsp;Ónmogelijk in West-java en op een bodem als Padalarang,nbsp;die in den regentijd te modderig is door hoogstaand grondwater en in den drogen tijd te hard, zoodat er bijna geen grasnbsp;staat op de weiden, goede paarden te fokken met Arabischenbsp;hengsten. Ik kom hier nog nader op terug.
Volgens de begrooting is voor de stoeterij te Padalarang in de laatste 10 jaren ongeveer ƒ 400000 uitgetrokken,nbsp;welk geld vrijwel verbruikt zal zijn. In het geheel zijnnbsp;volgens de jaarverslagen van den B.V.D. 62 dekhengsten,nbsp;volbloed Sandelhouts, voor de paardenfokkerij voor de bevolking geleverd, rekent men hier nog bij de 10 als ruinnbsp;verkochte Sandelhout-Australiërs en taxeert men hetgeennbsp;er thans nog aan gebouwen en paarden is op hoogstensnbsp;ƒ 100000, dan heeft elk dier 72 paarden minstens onge-ƒ 4300.— gekost, alles zoo gunstig niogelijk berekend, terwijlnbsp;de dieren een handelswaarde hebben van hoogstens ƒ 500.—.
Dit geld had op een andere wijze veel nuttiger besteed kunnen worden voor de paardenfokkerij van de bevolking.
De curcus voor hoefbeslag te Bandoeng, die in 1909 werd opgericht, heeft goed voldaan. De meeste leerlingennbsp;waren afkomstig uit Midden-Java, enkele uit Tapanoelie,nbsp;terwijl die uit West-Java gewooiilijk na enkele dagen weernbsp;verdwenen, waarschijnlijk omdat zij het werk te zwaar vonden.
Goed hoefbeslag is voor paarden zeer noodzakelijk, de Inlandsche hoefsmeden zijn over het algemeen groote knoeiers,nbsp;trouwens voor ƒ 1.— per vierkant beslag, zelfs meermalennbsp;nog voor minder, kan moeielijk goed werk geleverd worden.
Een cursus voor hoefbeslag onder leiding van den gou-vernementsveearts zou ook op eenige andere plaatsen van zeer veel nut kunnen zijn.
-ocr page 515-485
Welke richting moet worden ingeslagen om een afdoende verbetering aan te brengen?
Zooals uil iiet voorgaande blijkt, is van gouveriiements-wege de paaideiifokkerij gedurende de laatste jaren in enkele streken kraclitiger ter hand genomen, doch op dennbsp;paardenstapel van geheel Indië is dit nog van zeer weinignbsp;invloed geweest.
Door uitbreiding van het verkeerswezen, vermeerdering van het aantal particuliere ondernemingen, toename van denbsp;bevolking, de meerdere welvaart in verschillende strekennbsp;van den Archipel en andere oorzaken is het gebruik vannbsp;paarden voor verschillende diensten enorm toegenomen ennbsp;bestaat thans op Java reeds gebrek aan paarden.
In vroegere jaren werden alleen hengsten gebruikt en werd iemand, die een merrie voor den wagen had, nognbsp;erger, indien hij er een bereed, belachelijk gemaakt; thansnbsp;is het gebruik van merries in de meer bewoonde strekennbsp;zeer gewoon. Dit wijst ook reeds op een betrekkelijknbsp;gebrek aan gebruikspaarden.
Er is trouwens een steeds toenemende vraag naar goede paarden, maar vooral naar dieren met meer massa en vannbsp;meer hoogte. Voor grootere paarden wordt ook veel meernbsp;betaald, doch ook over het algemeen is de prijs van paardennbsp;in de laatste 10 jaren met ongeveer 50 % gestegen.
Grootere, krachtiger paarden dan de tegenwoordige van gemiddeld ongeveer 1.20 M. tot 1.25 M. hebben ook voornbsp;Iidanders meer waarde, omdat zij er langere afstandennbsp;mede kunnen afleggen en grootere vrachten mee kunnen vervoeren dan met kleine dieren. Dit is niet alleennbsp;het geval met tuig- en trekpaarden, maar ook met draag-paarden, wat o.a. duidelijk blijkt in de Bataklanden, waarnbsp;ongeveer 20 jaren geleden enkele ezels zijn ingevoerd uitnbsp;China, die bij de Batakmerries eenige goede muildierennbsp;verwekt hebben. Deze muildieren zijn gemiddeld ongeveer
-ocr page 516-486
10 c.M. Iiooger dan de Batakpaarden, doch ongeveer 50% hooger iii prijs, omdat zij ± 30 K.G. meer kunnen dragen.
Het is dan ook niet juist te veronderstellen, dat de bevolking voor het gebruik alleen kleine paarden wenschten men daaromnbsp;geen grootere hengsten dan van omstreeks 1.25 M. ternbsp;dekking moet stellen. Bovendien zal men bij het gebruiknbsp;van grootere hengsten, toch een zeer iangzamen overgangnbsp;verkrijgen en zal eerst na enkele generaties de gemiddeldenbsp;hoogte der ponies duidelijk toegenomen zijn,
In de grootere fokcentra van de Preanger Regentschappen vragen de fokkers dan ook reeds sedert meer dan lOjarennbsp;om grootere dekhengsten en betalen zij ook thans gaarnenbsp;ƒ 7.50 dekgeld voor een grooten Australischen hengst,nbsp;terwijl zij hoogstens ƒ 2.50 behoeven te betalen voor hetnbsp;dekken door een Sandelhouthengst.
Ook de vraag naar grootere fokmerries neemt voordurend toe, zoodat zelfs voor de kreupele reformmerries steedsnbsp;tientallen liefhebbers zijn. Doch niet alleen naar goedkoopenbsp;fokmerries bestaat veel vraag, ook naar merries van meernbsp;waarde. Zoo kwam in 1914 in enkele weken een aanvraagnbsp;binnen, alleen van de afdeelingeTi Bandoeng en Garoetnbsp;der Preanger Regentschappen, voor 110 goede Australischenbsp;fokmerries van 1.40 M. tot 1.50 M. tegen ƒ 300.— per st\ik,nbsp;waaraan echter door het uitbreken van den Europeeschennbsp;oorlog geen gevolg kon worden gegeven.
Ultimo 1914 waren in Nederlandsch-Indië het volgend aantal paarden (hengsten, merries en ruins te zamen):
7189
24399
1. Java en Madoera Resideutinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bantam
„ nbsp;nbsp;nbsp;Batavia
„ nbsp;nbsp;nbsp;Preanger Regentschappen
26630
9438
9715
ressort Bandoeng „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soekaboemi
„ nbsp;nbsp;nbsp;Cheribon
77371
Transport . nbsp;nbsp;nbsp;.
-ocr page 517-
487 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
488
Per transport. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Eilanden Timor, Savoe en Rotti Gouvernement Celebes en onderhoorighedennbsp;Residentie Menadonbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amboina
„ nbsp;nbsp;nbsp;Borneo.
Zuider en Oosterafdeeling Westerafdeelingnbsp;Residentie Bali en Lombok
waarvan eiland Bali
„ Lombok
161034
77299
21989
13060
199
1385
400
8000
23339
Totaal
. 306705
Te zamen:
Java en Madoera 297942
Buitenbezittingen 306705
604647
Deze getallen moeten over het algemeen met groote reserve worden aangenomen; het totaal is echter zeker nietnbsp;minder, vooral niet waar de belasting wordt aangeslagennbsp;naar het veebezit.
Er zijn slechts weinig opgaven, die gesplitst zijn in hengsten, merries en mins, zoodat niet nauwkeurig nagegaan kan worden hoeveel dekhengsten noodig zouden zijn;nbsp;bovendien is er in vele streken op Java geen sprake vannbsp;werkelijke paardenfokkerij, niettegenstaande er verscheidenenbsp;merries zijn. Ook wordt de opgave niet overal op dezelfdenbsp;wijze verkregen, in sommige streken worden de pasgeborennbsp;veulens reeds medegeteld, in andere eerst op éénjarigennbsp;leeftijd, elders pas als zij ongeveer 2'/2 a 3 jaren oud zijn;nbsp;de eerste methode is het meest aan te bevelen, men kannbsp;dan wel ongeveer nagaan, hoeveel volwassen merries ernbsp;zijn, terwijl het plaatselijk uit de dessaregisters altijd nauwkeurig is na te gaan.
Voor gouvernements rekening, door gouvernements tus-
-ocr page 519-489
schenkomst en door bestuiirs bemoeienis, waren het vorig jaar liet volgend aantal dekhengsten geplaatst: | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Totaal. . 362 |
Djt aantal staat zeker niet in de minste verhouding tot het aantal fokinerries, zoodat het allergrootste gedeelte gedektnbsp;wordt door minderwaardige hengsten. Men kan aannemen,nbsp;dat gemiddeld de helft van het aantal paarden uit merriesnbsp;bestaat, doch in de Buitenbezittingen zijn in de meestenbsp;streken veel meer merries dan hengsten, omdat sedert jarennbsp;in hoofdzaak hengsten uitgevoerd zijn.
Globaal berekend zouden op Java en Madoera van de ongeveer 300000 paarden 150000 merries zijn; rekent mennbsp;hiervan ongeveer de helft tot de veulens beneden 3 jaar,nbsp;dan zouden er 75000 volwassen merries overblijven, waarvannbsp;er volgens opgave 30000 aan de fokkerij onttrokkennbsp;worden, doordat zij voor allerlei doeleinden gebezigd worden.nbsp;Daar echter niet van alle residenties bekend is, hoeveelnbsp;merries gebruikt worden, kan men dit aantal op minstensnbsp;35000 stellen, zoodat ± 40000 fokmerries zouden overblijven.
Van de ± 300000 paarden van de Buitenbezittingen zijn ongeveer 200000 merries, waarvan de helft veulens benedennbsp;3 jaar, zoodat daar minstens 100000 fokmerries zouden zijn.
Stelt men nu 80 merries voor 1 hengst, dan zouden op Java en Madoera ongeveer 500 dekhengsten gestationneerdnbsp;moeten worden en op de Bnilenbezittingen minstens 1250,nbsp;totaal 1750.
-ocr page 520-490
Het is mogelijk op Java eii Madoera bij een goede regeling eii indieii de castratie van voor de voortteling ongeschiktenbsp;hengsten wordt ingevoerd, het gebruik van goede merriesnbsp;voor openbare diensten wordt tegengegaan en bovendiennbsp;hengsten van meer handels-en gebruikswaarde beschikbaarnbsp;gesteld worden, het volgende aantal liengsten in de verschillende stations te plaatsen;
Batavia |
10 | |
Bandoeng |
75 | |
Soekaboemi |
25 | |
Kedoe |
30 | |
Solo |
10 | |
Jogja |
10 | |
Cheribon |
10 | |
Semarang |
10 | |
Madioen |
10 | |
Banjoemas |
10 | |
Pasoeroean |
10 | |
Madoera |
10 | |
Totaal. . |
. . 220 |
Residentie Ressort
Residentie
Dit aantal is in een paar jaren, door uitbreiding van het aantal in genoemde eii plaatsing van eenige hengsten innbsp;andere residenties, geniakkelijk uit te breiden tot 300.nbsp;terwijl er thans 142 op verschillende wijzen geplaatst zijn.
Op 300 hengsten kan men in de eerste jaren voor Java en Madoera zeker rekenen; indien alle noodige aandacht aan denbsp;fokkerij besteed wordt, breidt dit aantal zich weldra nognbsp;veel meer uit, vooral indien geregeld gecastreerd wordt ennbsp;geen goede merries meer in de wagen- en karrenverhuur-derijen worden toegelaten.
Het meest uitgebreid is de paardenfokkerij in de Buitenbezittingen, doch behalve ii\ enkele streken van Sumatra, Soemba en sedert kort hier en daar op Soenibawa, moetnbsp;daar nog alles gedaan worden.
-ocr page 521-491
Aaiineineiide dat alle liengsteii ook in stations geplaatst worden, zonden in de Buitenbezittingen binnen hoogstensnbsp;10 jaren zeker liet volgend aantal hengsten noodig zijn;
50
120
100
100
300
120
400
100
50
Oostkust van Sumatra.........
Bataklanden (minstens)........
Sumatra’s Westkust..........
Bali en Lombok, doch voornamelijk Lombok.
Soembawa (minstens).........
Soeinba..............
Timor, Flores, Savoe en Rotti ......
Celebes en onderhoorigheden......
Menado ..............
1340
Totaal . nbsp;nbsp;nbsp;.
Vooral voor de Buitenbezittingen is dit aantal een taxatie; te hoog gesteld is het zeker niet.
In de meeste der genoemde streken kan het geschatte aantal veel vlugger geplaatst worden, vooral op Sumatra.
Behalve op Java en Madoera worden in de Bataklanden, de Oostkust van Sumatra, Sumatra’s Westkust en Menadonbsp;de dekhengsten in stations geplaatst, welk systeem indertijdnbsp;ook gevolgd werd bij de enkele hengsten, die op Lomboknbsp;waren; in de andere streken van de Buitenbezittingen is ditnbsp;thans niet het geval. Enkele groote nadeeien hieraan verbonden heb ik reeds aangegeven, maar er zijn er nog meer,nbsp;die ik eerst hier wilde aantoonen.
Voor Soembawa, Soemba, Timor, Flores, Savoe, Roti en Celebes schatte ik, bij stationneering van dekhengsten,nbsp;920 hengsten noodig; wil men echter voor eiken koppelnbsp;van ± 20 merries één hengst bestemmen, dan zouden ernbsp;alleen voor die eilanden ruim 3600 noodig zijn, die mennbsp;in geen tientallen jaren bijelkaar zou halen en evenminnbsp;geregeld zou kunnen aanvullen. Bovendien heeft niet iedereennbsp;op die eilanden een koppel van 20 merries en zullen ernbsp;toch zeker nog wel eenige duizenden kleine fokkers zijn.
-ocr page 522-die geen goeden hengst kunnen koopen en verplicht zijn niet een minderwaardig exemplaar door te fokken. Mennbsp;kan wel probeeren de eigenaars van goede dekhengsten tenbsp;overreden hun dieren ook de merries der kleine fokkersnbsp;te laten dekken, desnoods tegen een matig dekgeld, als zijnbsp;dat betalen willen, maar het gehalte dier heeren in aanmerking genomen, acht ik het resnltaat daarvan over hetnbsp;algemeen zeer twijfelachtig.
Naast een aantal goede hengsten, zullen dan vrijwel evenveel minderwaardige dieren dekken, die de fokkerij weer even hard achteruit zullen brengen als de eerste catagorienbsp;vooruit.
De paardenfokkerij is meer gebaat bij een klein aantal goede hengsten in stations, met een betrekkelijk laag geboortecijfer, dan met een groot aantal, waarvan de helftnbsp;ongeschikt is, bij losloopende koppels, al krijgt men dannbsp;een hoog geboorteprocent.
Bij eenigen goeden wil, acht ik het stationneeren van hengsten in die streken langzamerhand even goed doornbsp;te voeren als in de Karolanden en de Bataklanden, vooralnbsp;indien ook de castratie geleidelijk ingevoerd wordt.
Voor het grootste gedeelte van Nedertandsch-Indië is volgens mijn meening, de meest aangewezen richting:nbsp;een sterk, edel halfbloedpaard, met veel massa, diepe borstkas, krachtig beenwerk, ruime, vierkante, snelle gangen ennbsp;goed uithoudingsvermogen, type zwaar rijpaard, hoogte 1.40nbsp;M. tot 1.50 M.
Bloed is voor elke fokkerij noodzakelijk, behalve voor zware trekpaarden, maar deze zou men in Indië uit onzenbsp;ponies moeielijk kunnen fokken. In den tegenwoordigennbsp;oorlog blijkt ook weder, dat de paarden, die nauw verwantnbsp;zijn aan het volbloed, het best hebben voldaan, zoowelnbsp;voor cavalerie als artillerie, zooals o. a. de zware lerschenbsp;hunters, Oostpruisen, Hannoveranen en Hoiigaarsche half-
-ocr page 523-493
bloeds, terwijl de Holsteiiiers, Deensche eii Hollandsche paarden veel minder uithondingsvermogen toonden, slechter beenwerk en slechtere hoeven hadden.
Massa en krachtig beenwerk is voor eiken dienst noodzakelijk, terwijl ruime, vierkante, snelle gangen en goed uithoudingsvermogen bij rij- noch tuigpaard mogen ontbreken. .Maten geef ik hierbij niet op, omdat die afhangennbsp;van het ras of het slag, dat als dekhengst gebruikt wordtnbsp;en van de fokmerries in de verschillende streken vannbsp;Nederlandsch-Indië.
Evenmin als men nn op de verschillende eilanden in uitwendig voorkomen en temperament, geheel met elkaarnbsp;overeenkomende slagen en typen vindt, zal men in Indië,nbsp;zelfs al werd overal het zelfde ras voor kruising gebruikt,nbsp;een uniform type kunnen fokken. Nu reeds is een duidelijk verschil merkbaar lusschen de afstammelingen dernbsp;Sandelhoutdekhengsten in de Preanger Regenschappen,nbsp;Sumatra’s Westkust en de Bataktanden en Karolanden.
Het type zwaar rijpaard is voor alle diensten geschikt, zoowel voor rij- als voor tuigpaard, het type tuigpaard isnbsp;voor rijpaard minder bruikbaar.
Een paard met een schofthoogte van 1.40 M. — 1.50 M. is voor alle diensten het meest bruikbaar gebleken; denbsp;grooteie stellen hoogere eischen aan de voeding, de kleinerenbsp;kunnen niet voldoende presteeren. Deze hoogte is natuurlijknbsp;het einddoel; er zullen wel enkele generaties voor noodignbsp;zijn, alvorens men uit onze tegenwoordige ponies dierennbsp;gefokt heeft van deze hoogte; in de meeste streken moetnbsp;eerst met de kleinere hengsten begonnen worden en alleennbsp;in de beste fokstreken met de grooteie.
Het is noodzakelijk als dekhengst sleclits één type te gebruiken, om de kans van slagen zoo groot mogelijk tenbsp;te doen zijn en hiervoor acht ik aangewezen het typenbsp;„rijpaard voor zwaar gewiclit”, „den kleinen hunter”.
Het is duidelijk, dat met Sandelliouthengsten van ge-
-ocr page 524-494
iniddeld 1.28 M. tot 1.30 M. en Inlandsche merries van ongeveer 1.20 M. a 1.25 M., alleen paarden getokt kunnennbsp;worden van de niaxiniumlioogte van de hengsten, enkelenbsp;uitzonderingen daargelaten. Bovendien heeft Soemba nognbsp;niet meer dan ± 25 goede dekhengsten per jaar uitgevoerdnbsp;en zullen er voor het land zelf nog verscheidene aangehouden moeten worden, zoodat dat eiland slechts voor eennbsp;klein gedeelte in de behoefte aan goede dekhengsten voornbsp;Indië kan voorzien, al worden er jaarlijks tweemaal zooveelnbsp;uitgevoerd.
Ik zou de Sandelhoutheugsten dan ook alleen willen bestemmen voor het Oostelijk gedeelte van den Archipel, n.l. voor Soemba, Flores, Timor, Rotti, Savoe, Celebes ennbsp;Menado.
Men zal echter, vooral buiten Soemba, zooveel mogelijk alleen de zwaar gebouwde Sandelhouts voor dekhengstnbsp;moeten bestemmen, daar het gebleken is, dat bij kruisingnbsp;met dit ras de afstammelingen der 1ste generatie over hetnbsp;algemeen reeds lichter en fijner worden dan de vaderdieren,nbsp;terwijl de 2de generatie zeer licht beenwerk krijgt en hoog-beenig en platribbig wordt.
Daar echter bodem, klimaat en voeding van de vijf laatstgenoemde streken veel overeenkomst vertoonen met Soemba, is dit gevaar daar veel geringer dan op Java of Sumatra,nbsp;vooral indien er steeds voor gezorgd wordt te fokken metnbsp;zware, volbloed Sandelhouts, voorloopig althans, van Soembanbsp;geïmporteerd. Vooral op Soemba moet alle aandacht geschonken worden aan de fokkerij en zullen de goede jongenbsp;hengstveulens opgekocht eu in het veuleiidepót opgefoktnbsp;moeten worden.
Thans worden voornamelijk veulens gekocht niet jonger dan 2 jaar, omdat men van jongere dieren, waarvan denbsp;afstamming niet bekend is, moeielijk bepalen kan, hoe zijnbsp;zullen opgroeien, doch men zou nu langzamerhand ooknbsp;veulens van 1 jaar kunnen opkoopen van uitgezóchte koppels
-ocr page 525-495
ineriies en hengsten, waarbij de qualiteit der oudere veulens reeds kan worden nagegaan. Men zorge ecliter aan lietnbsp;veulendepöt voor nitgestrekte weidegronden en hetgeheelenbsp;jaar voor volop voedsel.
Het paard, dat in vroegere jaren op Java veel als z.g. rasverbeteraai van gouvernementswege gebezigd werd, vooralnbsp;in West-java, is de Arabier. De resultaten daarmede verkregen waren echter verre van goed, waarvan de bekendenbsp;vroegere Preangers wel het beste bewijs leverden.
Het nieerendeel was koppig, bijt- en vechtlustig en schreeuwerig, hoogbeenig, platribbig en had veie beengebreken ; men zag wel enkele Preangers met een aardig lichaam, maar denbsp;meeste hadden weinig schoft en een ingezakten rug, terwijlnbsp;vooral het beenwerk veel te wenschen overliet. De gangennbsp;waren onregelmatig; zij hadden geen actie, maar wel een onaangename waggelende beweging van voor- en achterhand.
in Britsch-Indië fokt het gouvernement vrij veel met Arabieren, omdat dit het eenige ras is, dat zich in dienbsp;droge, altijd schrale streken nog eenigszins ontwikkelen kan.
ik heb vele van deze z.g. „Country-breds” gezien en eenige gereden, maar de overeenkomst met den vroegerennbsp;Preanger is frappant.
in de ,,Veeartsenijknndige Bladen voor Nederlandsch-Indië” deel 26, aflevering 4, 1914, komt van de hand van Dr. B. Vrijburg een verhandeling voor over ,,Denbsp;Arabier als rasverbeteraar in Nederlandsch-indië”, waarmede ik het volkomen eens ben.
De gebreken in bouw, stand en gangen van de in Bombay geïmporteerde „Arabs” zijn veelvuldig, steile schouder, ondiepe borst, flauwe rug, ronde schoft, korte hals, hoog-beenigheid, zwakke kogels, korte schenkels en beengebrekennbsp;als spat en overhoef, komen maar al te veel voor. De Arabiernbsp;is bekend om zijn absoluut gemis aan actie; regelmatignbsp;draven kan hij niet, de voornaamste gang is een kortenbsp;handgalop.
-ocr page 526-Nil is iiet wel mogelijk een enkelen goeden Arabier aan Ie koopen, die deze gebreken slechts in geringe mate ofnbsp;niet alle heeft, maar het zijn rasgebreken, zoodat er vastnbsp;op gerekend moet worden, dat men die bij een groot aantalnbsp;afstammelingen wel aantreft. Bovendien behoort de Arabiernbsp;tot de natuurrassen, evenals de Sandelhout en is dus geheel een product van bodem, klimaat en voeding; buitennbsp;Arabië fokt men geen Arabier van hetzelfde type en metnbsp;hetzelfde temperament.
Meermalen heb ik in liidië de meening hooien verkondigen, dat voor verbetering van den Sandelhout en van den Ne-derlandsch-lndischen pony in het algemeen de Arabier hetnbsp;aangewezen paard is, omdat dit alle Oostersche paardennbsp;zijn, waarvoor echter geen bewijzen worden geleverd. Iknbsp;ben van een geheele andere meening en overtuigd dat denbsp;Nederlandscli-Indische pony afstamt van het „Mongoolschenbsp;wilde paard”, „Equus caballus przewalski”, dat in 1879nbsp;door den Russischen reiziger Przewalski in de Gobi woestijn en het Tarimbekkeii van Mongolië en Centraal-Aziënbsp;werd aangetroffen.
Het Mongoolsclie wilde paard is een zuiver natuurras, gemiddeld 1.22 M. hoog, heeft een zwaar hoofd met zwarenbsp;kaken, nauwe keelgang, zware oogbogen, nauw en vlaknbsp;tiisscheii de oogen, eenlgszins concaaf voorhoofd, lang ennbsp;smal aangezicht met ramsneus en vrij groote ooren. Denbsp;hoofdaanzetting is zwaar, de hals kort, zwaar en recht,nbsp;meermalen herteiihals, de manen kort en rechtopstaand,nbsp;maantop ontbreekt. De voorhand is zwaar met over hetnbsp;geheel weinig ontwikkelde schoft en steile, korte schouders.nbsp;Rug en lenden zijn lang, lenden breed, kruis kort en afhangend, terwijl de beharing van den staart is als vaneennbsp;muildier, n.1. vaii boven dun, beneden dichter. De ledematen zijn lang eii fijn, koetiakkigheid komt veel voor, denbsp;kooten zijn kort. De zwilwratten komen gewoonlijk, ofschoon slecht ontwikkeld, aan alle beenen voor, soms
-ocr page 527-ontbreken zij achter. De kleur is voornamelijk licht of donkergeel, reebruin, onechte isabel met zwarte manen ennbsp;staart, het hoofd donker, doch lichter om den neus. Meestalnbsp;treft men een aalstreep, schouderstrepen en dwarsstrepennbsp;aan boven handwortel en spronggewicht, alleen aan denbsp;buitenzijde. Ook bij zwarte en bruine kleuren ziet mennbsp;meermalen donkere dwarsstrepen over schouder, hals ennbsp;rug. Kol, bles of witte afteekeningen aan de onderbeenennbsp;komen nooit voor.
Hieruit blijkt, dat de zuivere Nederlandsch-lndische pony in bouw, kleur en hoogte zeer veel overeenkomt inetdeEquusnbsp;caballus przewalski; de lange manen, de maantop, meernbsp;behaarden staart en kleinere ooren, moeten aan de veranderingen tengevolge der huisdierwording worden toegeschreven.
De meeste overeenkomst ziet men bij de Batakponies van Noord-Sumatra. Behalve veel gelijkenis in bouw en hoogte,nbsp;komen onder lien vele geelbruine, reekleurige en muisvalenbsp;voor met aalstreep, schouderstrepen en dwarsstrepen aannbsp;de beenen, meer of minder duidelijk, vooral goed zichtbaarnbsp;bij de jonge veulens. Ook bij de Sumatranen in Sumatra’snbsp;Westkust komen genoemde kleuren en strepen meermalennbsp;voor; bij die van de andere eilanden minder, echter ooknbsp;wel nu en dan, doch bij alle zuivere slagen komen kol,nbsp;bles of witte onderbeenen zeldzaam voor. De bonte kleurnbsp;ziet men in sommige streken vrij veel, wat aan twee voornamenbsp;oorzaken toegeschreven moet worden, n.1.'.
1®. aan verkoop of uit voer van de dieren met effen kleur, omdat die meer handelswaarde hebben en waardoornbsp;het aantal bonten in verhouding grooter wordt.
2®. aan sterke verwantscliapsteelt, waardoor kleurdege-neratie kan ontstaan.
In vele afgelegen streken van de Bataklanden, o.a. op het schiereiland Samosir en hier en daar in de Karolanden,nbsp;komen vele bonte paarden voor, wat 20 jaar te voren innbsp;veel mindere mate hef geval was.
-ocr page 528-498
Dezelfde bouw, kleur met de verscliillende strepen en hoogte heb ik gezien bij de ponies in Burma, de oorspronkelijkenbsp;Kathiawar ponies in de Bombay Presidency en de Huzulen-ponies aan de Oostelijke helling van de Karpathen in denbsp;Bukowina en Gallicië, terwijl ook de Noorweegsche en denbsp;Celtic ponies hiermede zeer veel moeten overeenkomen,nbsp;docli deze rassen hebben alle meer massa, krachtigernbsp;beenwerk en zijn meestal hooger, 1.30 M. — 1.40 M.
In Bombay heb ik eenige duizenden Arabieren bij elkaar gezien, doch nimmer heb ik eenige gelijkenis kunnen vindennbsp;met den Nederlandsch-lndischen pony en evenmin bij denbsp;Arabieren op de stoeterijen te Radautz in Qallicië, Babolnanbsp;in Hongarije, Pompadoer in Frankrijk en elders.
Bij elk natuurras, zoowel bij paarden als bij runderen, geiten, schapen en varkens, ziet men een typischen hoofdvorm. De Arabier heeft een gebombeerd voorhoofd, inge-zakten neus en een inzakking onder de oogen, terwijl denbsp;hier inheemsche pony, evenals de Mongoolsche, heeft; eennbsp;concaaf voorhoofd, eenigszins ramsneus en geen inzakkingnbsp;onder de oogen.
Onder de Arabieren komen zeer veel vossen en schimmels voor. De kol is typisch bij den Arabier, witvoet en halfnbsp;witbeen ziet men zeer veel, vooral bij de vossen, bij welkenbsp;laatste kleur zeer veel blessen voorkomen, breed en door-loopend, soms een groot gedeelte van een der aange-zichtshelften beslaande.
Uit deze vergelijking blijkt duidelijk, dat de Nederlandsch-Indische pony niet van den Arabier afstamt, maar wel van den Equus caballus przewalski.
De vorige maand zag ik het transport van ± 250 Mongoolsche ponies, door de remontecommissie uit China medegebracht, zij vertoonden zeer veel overeenkomst met het Mongoolsche wilde paard. Enkele van die ponies haddennbsp;een zeer in het oogloopende kleur, n.l. scliimmel met eennbsp;groot aantal, niet in elkaar uitloopende zwarte vlekken, ter
-ocr page 529-499
grootte van een liandpalm en kleiner, bij sommige alleen op midden-en aciiterliand, terwijl de voorhand bruin stekelharig was. Eén der commissieleden vergeleek die kleurnbsp;zeer juist met een inktlap. Bij de Batakponies heb ik eennbsp;zeer enkele maal een kleur gezien, die daar veel medenbsp;overeenkomt, maar de vlekken waren iets grooter en liepennbsp;meer in elkaar.
Deze Mongoolsche ponies, op 2 merries na, alle ruitien, zagen er op het eerste gezicht vrij leelijk uit, maar bij naderenbsp;bescliouwing viel vooral hun massa, diepe en breede borstkasnbsp;en krachtig beenwerk op, de meeste hebben langen rugnbsp;en lange en opgebogen lenden. De gemiddelde hoogte wasnbsp;± 1.35 M., tusschen 1.30 M. en 1.40 M. Men zou hennbsp;kunnen beschouwen als een zwaar type van den Makassaar,nbsp;zooals die 20 jaren geleden nog wel op Java ingevoerd werd.
Als gebruikspaarden, vooral voor trekdiensten, zullen zij zekei wel voldoen.
Een onaangename eigenschap uit een oogpunt van fokkerij schijnen de natnnrrassen gemeen te hebben, n.1. dat de afstammelingen zeer verfijnen. Bij de eerste generatienbsp;komen wel goed gebouwde dieren voor, zooals bij elkenbsp;kruising, maar die van de 2de generatie zijn over het algemeennbsp;te licht, hoogbeenig, platribbig, hebben licht beenwerk,nbsp;zijn onrustig en zenuwachtig.
In Nederlandsch-lndië is het gebleken bij de kruising met Sandelhouts in de laatste 20 jaren en met de Arabierennbsp;voor dien tijd; in Britsch-Indië ziet men hetzelfde bij denbsp;kruising met Arabieren.
Ook de op Java gefokte zuivere Sandelhouts worden te licht en te fijn en krijgen niet het temperament en het uithoudingsvermogen van den zuiveren Soembahengst. Hetzelfde heeft men in Nederlandsch-lndië ondervonden metnbsp;de kruising met het Mysore vee, eveneens een natuurras.
Voor verbetering van den paardenstapel in Nederlandsch-lndië, waar een krachtig gebouwd paard noodig is, is de
-ocr page 530-Arabier dan ook oiigescliikt, de vroegere afstainineliiigeii zijn er door kruising niet Sandelhouts iiitgefokt, omdat zijnbsp;niet voldeden; het is daarom niet juist nu opnieuw weernbsp;Arabieren te importeeren Het eenige wal de Arabiei kannbsp;aanbrengen is de hoogte, maar daarnaast ook zeer velenbsp;slechte eigenschappen.
Een ander voornaam bezwaar tegen hel fokken met Arabieren is de onmogelijkheid om een groot aantal werkelijk goede Arabische dekhengsten aan te koopen tegen eennbsp;eenigszins redelijken prijs. In Bombay worden zij nietnbsp;aangevoerd, Egypte kan er jaarlijks slechts enkele leverennbsp;tegen zeer hooge prijzen, zoodat men reeds om die redennbsp;alleen van import van Arabieren moet afzien, want mennbsp;kan toch de kruisingsprodukten niet gaan gebruiken als ernbsp;geen volbloeds meer beschikbaar zijn.
In streken waar men een goed zuiver paardenras heeft, moet men dit door selectie van merries en hengsten (ennbsp;door castratie van de minderwaardige individuen) in eigennbsp;ras zooveel mogelijk verbeteren en tot den hoogsten graadnbsp;van volkomenheid opvoeren. Wat men niet noodig heeftnbsp;voor eigen land, kan van nut zijn voor naburige streken,nbsp;die wat bodem, klimaat en voeding betreft er veel medenbsp;overeenkomen. Daarom kan alleen op Soemba het meestnbsp;bereikt worden met een zuivere Sandelhontfokkerij, terwijlnbsp;het surplus aan goede hengsten van daar langzamerhandnbsp;gebruikt kan worden voor het Oosten van den Archipel,nbsp;n.1. Timor, Savoe, Rotii, Flores, Celebes en Menado. Innbsp;de andere streken vindt men geen werkelijk goede inheem-sche dekhengsten meer, zelfs in de Bataklanden niet, waarnbsp;vroeger een voor Indië superieur ras voorkwam.
Voor de overige streken van Nederlandscli-Indië, dat zijn: Java, Sumatra, Soembawa en Bali en Lombok, achtnbsp;ik de door mij reeds aangegeven richting het meestnbsp;gewenscht.
^ Met Sandelhouts en Arabieren bereikt men het doel niet.
-ocr page 531-501
maar volgens mijn meening wel met den volbloed of den daarmede nauw verwant zijnden liaifbloed, type rijpaard voornbsp;zwaar gewicht van een schoftlioogte van 1.40 M. tot 1.50 M.
De volbloed is geen natiuirras, maar een product ontstaan door voortdurende selectie, niet alleen op exterieur, maar voornamelijk naar verrichtingen. Hij heeft in allenbsp;werelddeelen zijn meerderheid getoond en het is altijd denbsp;bron, waaruit algemeen, direct of indirect, geput wordt.
De volbloed is echter niet daarom zoo voortreffelijk en zoo constant in zijn overervingsvermogen, omdat hij mis-schien 1/5000 of minder Arabisch bloed in de aderen heeft,nbsp;maar omdat zijn ouders en voorouders voortreffelijk waren,nbsp;en vooral omdat liij niet alleen naar zijn exterieur beoordeeld wordt, maar in hoofdzaak naar zijn kracht en uithoudingsvermogen.
De overervingskracht van de nauw aan den volbloed verwante halfbloeds is echter niet alleen afhankelijk vannbsp;den graad van raszuiverheid, maar ook van de lokalenbsp;verlioudingen, waaraan het betrokken dier zijn ontstaannbsp;te danken heeft.
Sprekende over het nut van Arabieren en volbloeds voor fokdoeleinden, wordt meermalen gezegd, dat de volbloednbsp;toch ook afstamt van den Arabier. Dit is juist, maar innbsp;den volbloed heelt men een veel verbeterde uitgave vannbsp;den Arabier en dan legt men de oude editie toch ternbsp;zijde.
Met volbloed bedoel ik niet alleen het Engelsch volbloed, maar den volbloed in het algemeen, want ook in Frankrijk, Duitschland, Oostenrijk, Amerika en Australiënbsp;heeft men volbloeds gefokt, die voor eerstgenoemde nietnbsp;onderdoen. Zoo is het ook met de halfbloeds.
De volbloedpony van ± 1.45 M. — 1.50 M. wordt wel eens beschouwd als een mislukkeling, omdat hij veel kleinernbsp;is dan het volbloedpaard. De z. g. polo-bred ponies innbsp;Engeland, die gefokt zijn met volbloedponies, hebben be-
-ocr page 532-502
wezen, dat dit absoluut onjuist is; ik heb daarvan vele uitmuntende exemplaren gezien, die uitstekend voldeden.
Een ander type is de Hackney pony, doch deze acht ik voor Indië, waar het type zwaar rijpaard op den voorgrondnbsp;staat, minder aangewezen. Goede Hackneys hebben tenbsp;veel actie voor het gebruik in bergterrein en zijn bovendien meer dieren voor den luxehandel, die hier nog tenbsp;weinig ontwikkeld is.
De harddravers vormen weer een bepaald slag paarden, doch over het algemeen meer het type tnigpaard, terwijlnbsp;door het voortdurend drijven in de richting „harddraven”nbsp;dit soort veelal minder regelmatige gangen heeft gekregen.
Onder de ponies vindt men wel in enkele landen goede dravers, maar omtrent de afstamming is bij vele weinignbsp;bekend.
Met den volbloed zijn echter speciale typen harddravers gefokt, o. a. komen onder de Amerikaansche dravers en denbsp;Anglo-Normands veel paarden voor, die hoog in bloednbsp;staan.
De Amerikaansche draver wordt over het algemeen voor een lichte sulky gereden, de Anglo-Normand, de dravernbsp;van Noord-Frankrijk, in hoofdzaak onder het zadel en overnbsp;grootere afstanden, van 3000 a 4000 M.
Deze laatste methode is te prefereeren, omdat men dan onder de goede dravers meer dieren krijgt met uithoudingsvermogen en geschiktheid tot het dragen van gewicht,nbsp;meer krachtig gebouwde rijpaarden.
Het fokken van ezels of mnildieren komt hier niet voor; toch zouden deze dieren, vooral de laatste, van zeer veelnbsp;nut kunnen zijn voor het gebruik als trek- of draagpaard,nbsp;wegens hun kracht en soberheid. Voor zoover mij bekendnbsp;is, zijn alleen in de Bataklanden in vroegere jaren door
-ocr page 533-503
den toenmaligen resident van Hasselt eenige ezelinnen en ezelliengsten ingevoerd (als cadeau voor de radja’s),nbsp;waarvan er enkele moedwillig zijn verwond of afgemaakt,nbsp;terwijl overigens niet de minste leiding bestond om dezenbsp;dieren dienstbaar te maken voor de fokkerij, zoodat ernbsp;weinig resultaat mede bereikt is. De tegenwoordig nognbsp;in leven zijnde muildieren zijn flink ontwikkeld en wordennbsp;door de bevolking duur betaald.
Hieruit blijkt weder, dat ezels op een hoogte van omstreeks 1200 M. in een vochtig klimaat goed gedijen en dat daarvoor niet steeds een warm en droog klimaat noodignbsp;is. Ezel- en muildierfokkerijen komen in landen met onderling zeer verschillend klimaat voor, als; Egypte, het Noordennbsp;van Britsch-Indië, China, Noord- en Zuid-Amerika, Zuid-Frankrijk, Spanje, Italië en Australië.
In streken waar veel afzet is voor draag- en trekpaarden, zou muildierfokkerij een zeer winstgevend bedrijf opleveren,nbsp;daar muildieren overal in de wereld een hoogere handelswaarde hebben dan paarden. Men zou in die strekennbsp;kunnen beginnen met op eenige dekhengstenstations eennbsp;goeden ezelshengst van ongeveer 1.32 M. a 1.40 M. schoft-hoogte te stationneeren, voorloopig geheel voor rekeningnbsp;van het gouvernement en kostelooze dekking, welk systeemnbsp;langzamerhand nitgebreid zou kunnen worden.
Blijkt na enkele jaren, dat muildieren gewild zijn, dan kan men in een daarvoor geschikte streek met uitgestrektenbsp;weidegronden een ezelfokkerij opzetten om dieren te krijgen,nbsp;die geacclimatiseerd zijn en veel goedkooper in prijs dannbsp;een werkelijk goeden ezelshengst, geschikt voor dekhengst,nbsp;van elders gëimporteerd. De kosten van een dergelijke fokkerij zijn zeer gering.
Bij het aankoopen van ezels voor dekliengsten, doet men het best jonge dieren te koopen, die nog nimmer gedektnbsp;hebben, nog beter, die bovendien met paarden zijn opgefokt, omdat ezelliengsten, die eenmaal een ezelin gedekt
-ocr page 534-504
hebben, uiterst nioeielijk te bewegen zijn een paardenierrie te dekken.
Wij zouden dan in Indië twee richtingen krijgen, waarin de paardenfokkerij gedreven wordt, n.l.
1®. Fokken met volbloed en half bloedhengsten op Sumatra, Java, Ball en Lombok en Soembawa.
2®. Fokken met Sandelhouthengsten op de genoemde eilanden in het Oosten van den Archipel.
Alvorens hier verder op in te gaan, zullen eerst enkele vragen beantwoord moeten worden, n.l.
a. nbsp;nbsp;nbsp;Zijn de aangegeven streken voor paardenfokkerij geschikt?
b. nbsp;nbsp;nbsp;Is de bevolking genegen en in staat om met dergelijkenbsp;hengsten te fokken?
c. nbsp;nbsp;nbsp;Zijn de afstammelingen geschikt voor het bedrijf innbsp;die streken; kan het fokken daarvan loonend zijn voordennbsp;fokker en bestaat er voldoende afzet voor de goede en voornbsp;de minder geslaagde producten?
d. nbsp;nbsp;nbsp;Waar moeten die dieren worden aangekocht en welkenbsp;maatregelen moeten van gouvernementswege genomen worden om steeds over een voldoend aantal goede dekhengstennbsp;en fokmerries te kunnen beschikken?
e. nbsp;nbsp;nbsp;Welke middelen moeten aangewend worden om denbsp;aangelegenheden, die thans een rationneele fokkerij belemmeren, op te heffen of te wijzigen?
ƒ. Wat moet gedaan worden, opdat de paardenfokkerij zoo intensief mogelijk gedreven worde?
g. Welke andere maatregelen moeten verder genomen worden om direct of indirect in de paardenfokkerij van denbsp;bevolking verbetering te brengen?
Eerst zal ik de voornaamste richting behandelen; het fokken met volbloed en halfbloeddekhengsten op Sumatra,nbsp;Java, Ball en Lombok en Soembawa en hierbij weer denbsp;eerste vraag, n.l.
-ocr page 535-505
De fokceiitra van Sumatra zijn: Sumatra’s Westkust, de Bataklanden in Tapanoeli en de Karolanden op de Oostkustnbsp;van Sumatra. De voornaamste fokstreken van Sumatra’snbsp;Westkust liggen in de hoogere streken, n.I. de afdeelingennbsp;Again, Fort van der Capelien en 50 Kota’s, tussclien omstreeks 400 en 1000 Meter en verder in de hoogere strekennbsp;van de afdeelingen Padang Pandjang en Priaman en Solok,nbsp;tegen de Talang, 500 tot 1400 M. hoog, terwijl in denbsp;lagere streken weinig gefokt wordt.
De Bataklanden liggen tussclien omstreeks 1000 M. (Samosir en Toba) en 1200 M., terwijl de hoogvlakte vannbsp;Toba en de Karolanden een gemiddelde hoogte hebbennbsp;van 1200 M. boven den zeespiegel. In de andere strekennbsp;van Sumatra bestaat zoo goed als geen paardenfokkerij.nbsp;Bodem, klimaat en voeding zijn in alle genoemde strekennbsp;uitstekend, getuige het goede soort paarden, dat daarnbsp;enkele tientallen jai en geleden nog werd gefokt en waarvannbsp;thans nog slechts enkele goede exemplaren overgeblevennbsp;zijn, een gevolg van irrationneele fokkerij. Weidegrondennbsp;zijn er bijna overal in overvloed.
Wat Java betreft is het voornaamste fokcentium de residentie Preanger Regentschappen, ook in hoofdzaak in de hoogere streken, tussclien ongeveer 400 en 900 M., belialvenbsp;in enkele districten in het Zuiden, waar echter de fokkerijnbsp;van minder belang is. Na de Preanger Regentschappennbsp;volgt de residentie Kedoe, waar de bevolking oorspronkelijknbsp;weer voornamelijk in de koelere bergstreken aan fokkerijnbsp;deed; wat thans in het Zuiden der residentie in Karang-anjar,nbsp;gedaan wordt, is in hoofdzaak geschied op aandringen vannbsp;het bestuur.
Ook in de overige residenties van Java vindt men de voornaamste centra voor paardenfokkerij over het algemeennbsp;in de hoogere streken en zeiden in de vlakte. Weidegronden
-ocr page 536-506
zijn vrijwel overal in die streken voldoende aanwezig, liet klimaat is vrij koel en er valt voldoende regen, vooral innbsp;West-Java, waar het gelieele jaar door veel meer regen valtnbsp;dan in het Oosten, waar een duidelijker afscheiding bestaatnbsp;tusschen Oost- en West-moesson. Toch vindt men in hetnbsp;regenrijke West-Java het allervoornaamste fokcentrum, niettegenstaande men daar, evengoed als in Midden-en Oost-Java steeds concurentie gehad heeft door den invoer vannbsp;paarden van Soemba, Soembawa, Savoe en Rotti.
Bali heeft betrekkelijk weinig paardenfokkerij. Lombok veel meer en ook daar voornamelijk in de meer vruchtbarenbsp;bergstreken. Altijd is op Lombok veel paardenfokkerij gedreven, vroeger zijn daar ook grootere paarden ingevoerdnbsp;(Selong), waarscliijnlijk Australiërs.
De paardenfokkerij op Soembawa wordt voornamelijk gedreven in het meer vruchtbare Westelijk gedeelte, voornbsp;een groot deel een hoog lieuvelterrein. Dal deze streek voornbsp;paardenfokkerij geschikt is, wordt bewezen door de ponies,nbsp;die uit Soembawa sedert jaren zijn uitgevoerd, doch, evenalsnbsp;overal elders, door irrationneele fokkerij sterk achteruitgegaan zijn.
b. Is de bevolking genegen en in staat om niet dergelijke hengsten te fokken?
Overal in Indië bestaat zeer veel vraag naar grootere paarden, omdat die veel meer geld opbrengen en weinignbsp;meer aan opfokken kosten dan een klein dier. In de Preangernbsp;Regentschappen en Sumatra’s Westkust, waar sedert jarennbsp;gefokt is en waar men, vooral in het eerste gewest, reedsnbsp;geheel vertrouwd is met ponies van de aangegeven hoogte,nbsp;men reeds gedurende 10 jaren telkens om hoogere hengstennbsp;gevraagd heeft en vele fokkers daarvoor gaarne een hoogernbsp;dekgeld betalen, zal men dadelijk met succes, die grooterenbsp;ponyhengsten kunnen stationneeren. In de andere strekennbsp;plaatst men dan elk jaar een gedeelte, zoodat na 5 tot 10nbsp;jaar overal hetzelfde soort dekhengsten aangetroffen wordt.
-ocr page 537-507
Ik heb alleen de voornaamste fokcentra aangegeven, waar waarscliijnlijk reeds eeuwen paardenfokkerij bestaat, gere-gelden handel en veel afzet is, zoodat men er zeker vannbsp;kan zijn, dat de bevolking genegen is met ponies van 1.40 M.nbsp;tot 1.50 M. te fokken, omdat met de afstammelingen doornbsp;de voortdurend toenemende vraag naar dergelijk soort paarden, meer geld kan worden verdiend.
In de Preanger Regentschappen is duidelijk gebleken, dat de bevolking ook in staat is met dit soort hengsten te fokken.nbsp;De verzorging der veulens is daar de laatste jaren zeer veelnbsp;vooruitgegaan, een verschijnsel, dat men overal waarneemt,nbsp;waar de verbetering van den paardenstapel ter hand wordtnbsp;genomen en loonend is. De afstammelingen van deze groo-tere ponies hebben meer zorg en betere voeding noodig dannbsp;de inheemsche, maar hetgeen ik hieromtrent in de Preangernbsp;heb opgemerkt, geeft mij de overtuiging, dat dit ook innbsp;andere streken spoedig vooruit zal gaan.
Men behoort bovendien, vooral in het begin, bij de keuze der hengsten voor een bepaalde streek, rekening te houdennbsp;met de toestanden op fokgebied aldaar en in de landen,nbsp;waar de gëimporteerde hengsten vandaan komen, benevensnbsp;met de afstamming. Men zal voor het allergrootste gedeeltenbsp;halfbloeds moeten importeeren en alleen in de voornaamstenbsp;fokcentra, als de Preanger Regentschappen en Sumatra’snbsp;Westkust, enkele volbloed ponies.
c. Zijn de afstammelingen geschikt voor het bedrijf in die streken; kan het fokken daarvan loonend zijn voor dennbsp;fokker en bestaat er voldoende afzet voor de goede en voornbsp;de minder geslaagde producten?
De afstammelingen van de 1ste generatie zullen eenige centimeters hooger zijn dan de inheemsche merries, maarnbsp;zwaarder en sterker, voor het bedrijf daarom zeergeschikt.nbsp;Eerst langzamerhand na de 2de of 3de generatie, zullen denbsp;afstammelingen over het algemeen meer de hoogte dernbsp;hengsten bereiken; zeer dikwijls ziet men dit reeds bij een
-ocr page 538-gedeelte van de 1ste generatie. Geleidelijk kan men zich aan den toestand, het gebruik van grootere ponies, wennen.
Volgens het thans reeds bestaande enorme gebrek aan goede gebruikspaarden en de steeds toenemende vraag,nbsp;moet een dergelijke fokrichting loonend zijn en zal er eennbsp;ruime afzet zijn voor alle klassen, goede en slechte dieren.
Waar overal in de wereld de paardenfokkerij verbeterd wordt en veelal met gunstige resultaten, al duurt dat dannbsp;natuurlijk ook jaren, waarom zou dat dan ook nietinindiënbsp;mogelijk zijn?
d. Waar moeten die dieren worden aangekocht en welke maatregelen moeten van goiivernementswege genomen worden om steeds over een voldoend aantal goede dekhengstennbsp;en fokmerries te kunnen beschikken?
Paardenfokkerij wordt met succes gedreven in verschillende landen, die wat bodem, klimaat en voeding betreft, zeer uiteenloopend zijn. Zoo o.a. Ierland, Oost-Pruisen,nbsp;Hongarije, Canada, Vereenigde stalen van Noord-Amerika,nbsp;Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, de Oostelijke staten van Australië en Nieuw-Zeeland. Invoer o.a. van volbloeds ennbsp;Clydesdaleis uit Engeland heeft plaats naar Noord- ennbsp;Zuid- Amerika, Zuid-Afrika en Australië, waar met dezenbsp;dieren gefokt wordt; hiervan zijn meer voorbeelden aannbsp;te halen. Het is gebleken, dat volbloed en daarmede nauwnbsp;verwant zijnde halfbloeds door overplaatsing naar een andernbsp;klimaat en op een anderen bodem, zeer constant hun eigenschappen overerven, doch dat dieren die geheel een productnbsp;zijn van bodem, klimaat en voeding, dit veel mindernbsp;doen.
Kruising brengt altijd meer risico mede dan reinteelt, maar in Indië is men genoodzaakt een ander ras te impor-teeren. De kans van slagen kan echter verhoogd worden,nbsp;door behalve hengsten ook merries in te voeren van hetzelfde ras en de afstammelingen hiervan als dekhengst tenbsp;stationneeren, waardoor langzamerhand een bepaald type
-ocr page 539-509
gefokt wordt, terwijl gebleken is, dat van geacclimatiseerde dieren het bevriiclitingscijfer iiooger is dan van de ingevoerde.
Deze merries beliooren met enkele zeer goede hengsten vereenigd te worden in een stoeterij. De mannelijke nakomelingen hiervan worden weer als dekhengst geplaatst, enkelenbsp;van de allerbesten aangehouden voor de stoeterij, waarbijnbsp;echter gezorgd moet woiden, dat slechts in buitengewonenbsp;gevallen, verwantschapsteelt gedreven wordt; de slechte worden gecastreerd en verkocht. De beste merries kunnen voornbsp;aanvulling en eventueele uitbreiding dienen aan de stoeterij,nbsp;de overige geschikte voor de bevolking bestemd, terwijl denbsp;rest wordt verkocht.
Het fokken van dekhengsten voor de paardenfokkerij van de bevolking, moet door het gouvernement zelf geschiedennbsp;en mag niet aan particulieren overgelaten worden, omdatnbsp;bij hen het maken van winst hoofdzaak en de belangen vannbsp;de bevolking bijzaak zouden zijn. Een particulier, die vannbsp;het fokken van dergelijke hengsten een bedrijf zou willennbsp;maken, zou dit zeker alleen doen bij contract met hetnbsp;gouvernement met de bepaling, dat de levering van dekhengsten aan het gonvernement zal geschieden tegen eennbsp;vastgestelden minimumprijs, zoodat het gouvernement tennbsp;slotte toch weer alle risico zou moeten dragen; daarom isnbsp;het eenige middel, zelf een stoeterij oprichten.
Het aantal dekhengsten, dat voor java, Sumatra, Bali en Lombok en Soembawa noodig is, bedraagt voorloopig:
Preanger Regentschappen..........100
Overige gewesten van Java en Madoera.....120
Karolanden (Sumatra’s Oostkust)........50
Sumatra’s Westkust............100
Bali en Lombok..............100
Totaal. . . nbsp;nbsp;nbsp;. 890
-ocr page 540-Rekent men hierbij 5 “/o reserveliengsten, dan wordt het een totaal van 935 dekliengsten. De gemiddelde diensttijd alsnbsp;dekhengst is hoogstens Sjaar, zoodat, zoodra alles compleetnbsp;is, een jaarlijksche aanvulling noodigis van ± 120 dekhengsten.
Het geboorteprocent aan een goede stoeterij kan op 65®/o gesteld worden, hiervan zijn de helft (32V2“/o) hengstenennbsp;de rest merries; van die 32'/2 “/o vallen ± 12V2 °/o wegensnbsp;sterven en afkeuring, zoodat men op ongeveer 207o goedenbsp;dekhengsten mag rekenen en voor een aanvulling van 120nbsp;dekhengsten per jaar een stoeterij van 600 fokmerries zounbsp;moeten oprichten.
De eerste vierjarige dekhengsten kunnen afgeleverd worden vijf jaren na de oprichting der stoeterij, zoodat de eerste 5 jaren geregeld dekhengsten geïmporteerd moetennbsp;worden, verdeeld als volgt:
1ste jaar voor de Preanger Regentschappen nbsp;nbsp;nbsp;100
2de jaar voor Sumatra’s Westkust nbsp;nbsp;nbsp;100
3de tot en met 9de jaar, eik jaar ± nbsp;nbsp;nbsp;100
voor de overige streken gelijkelijk verdeeld, zoodat na het 2de jaar elk gewest jaarlijks ongeveer 1/7 van zijn totaalnbsp;aantal benoodigde dekhengsten bekomt.
Van af het 5de jaar zullen jaarlijks ook eenige dekhengsten beschikbaar komen, behalve voor aanvulling, ook voor vermeerdering van het aantal, omdat het totaal aatital benoodigdenbsp;dekhengsten vóór het 9de jaar niet compleet is.
De ondervinding met gouvernementsstoeterijen in Indië opgedaan is niet aanmoedigend, maar indien men de oorzaken daarvan nagaat, komt men tot de conclusie, dat dienbsp;te voorkomen zijn. Zij zijn o.a.: verkeerde keuze van fok-materiaal, slecht fokmateriaal, veel voorkomende ziekten ennbsp;sterften onder de fokmerries en veulens, te nauwe verwant-schapsteelt, ongeschikte terreinen, geen of onvoldoendenbsp;uitgestrektheid der weidegronden en slechte gronden, gebreknbsp;aan water in den drogen tijd en te veel in den regentijd,nbsp;enorm dure stallen en gebouwen.
-ocr page 541-511
Verder ongeschikte leiding of (en) deze te veel overgelaten aan één persoon, geen z.g. continuiteit in de leiding of wèl continuiteit, maar herhaalde verandering innbsp;richting.
Ik ben er dan ook van overtuigd, dat een goiivernemenls-stoeterij, opgericlit volgens een goed overwogen plan en onder goede leiding, slagen moet en van buitengewoonnbsp;veel voordeel zal zijn voor de paarden van de bevolking,nbsp;zooals dit ook het geval is met staatssloeterijen in Duitschland,nbsp;Frankrijk en Oostenrijk-Hongarije.
Behalve dat men hierdoor de beschikking krijgt over een voldoend aantal in het land geboren en opgefokte dekhengsten, is men bovendien over enkele jaren bijna geheelnbsp;onafhankelijk van het buitenland en behoeft men alleennbsp;enkele zeer goede merries en hengsten in te voeren voornbsp;bloedverversching, waaraan overal zeer veel waarde wordtnbsp;gehecht.
Indien men op dezelfde wijze doorgaat als thans, zullen binnen enkele jaren, niet alleen de paarden voor het legernbsp;en voor Europeanen, maar ook de gebruikspaarden voor denbsp;bevolking voor een groot deel uit liet buitenland betrokkennbsp;moeten worden en is men over 50 jaren nog weinig verder dannbsp;thans, terwijl in een groot deel van den Archipel innbsp;dien tusschentijd de paardenstapel vrijwel waardeloos isnbsp;geworden.
Volgens mijne berekening zouden het eerste jaar iioodig zijn; 100 dekhengsten voor de dekstations in de Preanger-Regentschappen en 600 fokmerries voor de stoeterij, terwijlnbsp;bovendien voor elke 50 merries van de stoeterij 1 dekhengst beschikbaar moet zijn, benevens 2 reservehengsten,nbsp;totaal 14 hengsten. Vervolgens moeten elk jaar, van af hetnbsp;2de tot en met het 9de, 100 dekhengsten geïmporteerd worden.nbsp;Aan den aankoop van een dergelijk groot aantal goede poniesnbsp;zijn natuurlijk moeielijkheden verbonden, waarvan echter metnbsp;den noodigen goeden wil vele gemakkelijk kunnen worden
-ocr page 542-opgelieveii. Een der hoofdbezwaren is wel het aantal, doch indien het niet inogelijk is voldoende goede dieren van 4nbsp;jaar te verkrijgen, kan men toch ook jongere, van 3-en zelfsnbsp;van ééiijarigen leeftijd aankoopen en die verder op denbsp;gouvernementsstoeterij tot hnn 4de jaar opfokken. De risiconbsp;bij aaidroop van 2- en éénjarige veulens is wel wat grooter,nbsp;omdat die zeer verschillend kunnen opgroeien, maar indiennbsp;men die jonge dieren koopt uit bekende goede fokkerijen,nbsp;zal het aantal tegenvallers veel geringer zijn. Men krijgtnbsp;dergelijke jonge dieren toch ook goedkooper, zoodat denbsp;geldelijke nadeelen voor een groot deel zullen wegvallen,nbsp;maar het groote voordeel zal zijn, dat het benoodigde aantalnbsp;binnen den aangegeven tijd verkregen wordt.
Indien verder aan de goede fokkers bekend gemaakt wordt, dat men gedurende eenige jaren achter elkaar terugkomt en verzoekt het verlangde type jonge hengsten nietnbsp;te castreereii, maar als hengst te houden en ook dergelijkenbsp;jonge merries aan te houden, zal dit zeker gedaan worden en zijn vele bezwaren opgeheven. Als men geld laatnbsp;verdienen, kan overal hulp verkregen worden.
De landen van aankoop zijn: de Oostelijke staten van Australië, Nieuw-Zeeland, Californië en Argentinië. Zoolangnbsp;de Europeesche oorlog duurt, kan in Australië niet aangekocht worden, in de beide andere landen wel, zoodat ditnbsp;geen reden van uitstel behoeft te zijn.
Dat Australië een groot aantal goede ponies heeft, is bekend, de reis van daar naar Indië duurt korter en isnbsp;daardoor goedkooper dan van de andere landen, zoodatnbsp;hierop het eerst het oog gevallen is. De prijzen voor ponies zijn daar nog niet veel gestegen, daar volgens berichtennbsp;in de nieuwste Australische dagbladen en tijdschriften denbsp;prijs voor een goeden pony zonder bekende afstamming aldaarnbsp;gemiddeld 18£(/ 216.—) bedraagt en voor een zeer goedennbsp;ongeveer 25 £(ƒ 300.—), evenals vóór den oorlog.
In Californië en Argentinië is de laatste 20 jaren zeer
-ocr page 543-veel gedaan aan verbeteiing van den paardenstapel en is vooral met Engelsch volbloed gefokt, waarmede zeer goedenbsp;resultaten verkregen zijn, terwijl verder bekend is, dat innbsp;beide landen een groot aantal ponies voorkomen van denbsp;voor hier gewensclite soort. Nu zuilen ten behoeve vannbsp;den oorlog wel een groot aantal paarden zijn uilgevoerd,nbsp;maar dit kan op zoo’n grooten paardenstapel van geennbsp;bijzonderen invloed zijn, bovendien zullen in hoofdzaak denbsp;grootere paarden zijn uitgevoerd en niet de ponies. Denbsp;prijzen daarvan zullen dan ook niet zooveel gestegen zijn.nbsp;De kosten voor transport, voor voer en geleide zullen bijnbsp;aankoop in deze 2 landen veel hooger zijn dan bij aanvoernbsp;uit Australië, doch voor Californië is dit verschil waarschijnlijknbsp;niet zoo groot, vooral niet met de onkosten bij aankoopnbsp;in Nieuw-Zeeland, omdat over een paar maanden een nieuwenbsp;maandelijksche stoomvaartdienst geopend wordt tusschennbsp;Java en San Francisco via Manilla, de z. g. „Java—Manilla—nbsp;Pacific line,” door een Hollandsclie maatschappij, waardoornbsp;men evenals van Australië op elk gewild moment paardennbsp;kan overbrengen.
De aankoop zal echter in beide landen het best plaats hebben in het voorjaar, d.i. in Australië in de maandennbsp;September, October, November en in Californië in de maanden April, Mei en Juni.
Een bezwaar ook voor den aankoop in Californië en Argentinië is de lange zeereis, waardoor de paarden nogalnbsp;verzwakken; bij goede verzorging in het algemeen, zal hetnbsp;aantal sterfgevallen echter zeer gering kunnen zijn. Voornbsp;Argentinië zou men een speciale boot moeten charteren,nbsp;wat voor het aangegeven aantal dieren wel mogelijk is.
De plaats van oprichting der stoeterij zal Java moeten zijn, omdat van hieruit steeds gemakkelijk overal heennbsp;paarden verzonden kunnen worden, bovendien is dit voornbsp;het geval van oorlog met een B.V. vrijwel noodzakelijk.nbsp;Daar de bedoeling is voor deze stoeterij een groote uit-
-ocr page 544-gestrektheid weidegronden beschikbaar te hebben, wat voor de jonge paarden een lioofdvereisclite is en de kosten vannbsp;de fokkerij veel geringer maakt, moet een liiervoor gescliiktnbsp;terrein worden uitgezócht door daartoe competente personen,nbsp;zoodat geen fouten meer gemaakt worden als vroeger. Zoowel in West-, Midden-als in Oost-java is mij een daarvoornbsp;geschikt terrein in de koelere streken bekend.
Het wordt wel eens in twijfel getrokken, dat een fokkerij van grootere paarden in het vochtige West-java kans vannbsp;slagen zou hebben, omdat de daar gefokte paarden mindernbsp;krachtig zouden zijn en groote, z.g. Preanger koppen zoudennbsp;hebben. Indien de stoeterij komt in een hoog gelegen streeknbsp;met volop goede weidegronden, ben ik er van overtuigdnbsp;dat het vochtige klimaat van West-Java een dergelijkennbsp;slechten invloed op de paarden niet kan hebben; z.g. Preangernbsp;koppen, al of niet een gevolg van osteoporose, kan mennbsp;wel bij elk paard veronderstellen. Het is bovendien opvallend, dat juist West-java liet voornaamste fokcentrnm is.
Voor elk paard acht ik minstens 1 H. A. weidegrond noodig, zoodat men na 4 jaar, met inbegrip van alle veulens tot ennbsp;met den 3- jarigen leeftijd, over ruim 2000 H. A. moet kunnennbsp;beschikken, waarvan bij het begin 600 H. A. voor de merriesnbsp;gereed moet zijn, daar er vooral voor gezorgd moet worden,nbsp;dat het niet noodig is krachtvoer te verstrekken, belialvenbsp;voor de dekhengsten, enkele achterblijvers en reconvalescenten. Aanplant van voldoende lucerne, paspalum en Bengaalschnbsp;gras is altijd noodzakelijk, waarvoor ongeveer 200 H. A.nbsp;beschikbaar moeten zijn.
De geheele inrichting behoort te staan onder een deskundig gouvernementsveearts als directeur, aan wien een tweedennbsp;gouvernementsveearts als adjunct-directeur toegevoegd behoort te worden, verder Eiiropeesche opzichters, hoefsmidnbsp;en Inlandsch personeel. Alle woningen, gebouwen en stallennbsp;kunnen eenvoudig opgericht worden.
Daar de plaats van aankoop nog onbekend is, is het aan
-ocr page 545-515
te bevelen den prijs van aankoop van fokmateriaal met inbegrip van onkosten niet te laag te stellen, doch ƒ 600.— pernbsp;merrie zal wel voldoende blijken en ƒ 5000.— per stuk voornbsp;dekhengsten, volbloedponies of hoog in het bloed staandenbsp;ponies.
De allerbeste volbloedhengsten kan men voor een stoeterij voor het fokken van dekhengsten voor de bevolking nietnbsp;koopen.
De uitgaven zullen het Ute jaar bedragen:
Aankoop 600 merries en 14 hengsten nbsp;nbsp;nbsp;...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;430.000
Aanleg eerste gedeelte der gronden voor weide
en voedergewassen.........„ nbsp;nbsp;nbsp;24.000
Graswegen, bruggen en duikers.....„ nbsp;nbsp;nbsp;8.000
Woningen voor al het personeel dat het 1ste
jaar beschikbaar moet zijn.......„ nbsp;nbsp;nbsp;40.000
Loopstallen voor de merries, loodsen, ziekenstallen, alle met toebehooren, smederij nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.000
Inrichting apotheek, instrumenten, geneesmiddelen, gereedschappen........,, nbsp;nbsp;nbsp;4.000
Karren, wagens, landbouwgereedschappen, machinerieën ............. 7.000
Onvoorziene uitgaven.........„ nbsp;nbsp;nbsp;2.000
ƒ 530.000
Gedurende de eerstvolgende 5 jaren, per jaar, voor uitbreiding door vermeerdering der veulens van beneden het jaar en van 1, 2, 3 en 4 jaar:
Weidegronden, voedergewassen.....ƒ nbsp;nbsp;nbsp;16.000
Wegen, bruggen, duikers........„ nbsp;nbsp;nbsp;4.000
Woningen.............„ nbsp;nbsp;nbsp;2.000
Loopstallen, loodsen en dergelijke.....„ nbsp;nbsp;nbsp;4.000
10 “/o onderhoud en aanvulling......„ nbsp;nbsp;nbsp;10.000
Per jaar nbsp;nbsp;nbsp;totaalnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35.000
Zoodra de eerste vierjarige hengsten nbsp;nbsp;nbsp;afgeleverdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zijn, zou
de stoeterij gekost hebben aan oprichting-.
-ocr page 546-516
/ |
430.000 |
100.000 | |
gt;» |
180.000 |
gt;» |
5.000 |
10.000 | |
ƒ |
725.000 |
ƒ |
110,000 |
» |
40.000 |
ƒ |
875.000 |
Fokmateriaal.........
Opriclitiiigskosteii........
Uitbreiding en onderhoud 5 X 36.000
Aanvulling dekhengsten.....
Onvoorziene uitgaven......
Totaal
Personeel, gedurende 5 jaar, ongeveer Bijvoer,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, gemiddeld
Totaal
Deze opgave is globaal en dus sterk aanvechtbaar, zal echter niet veel van de werkelijke kosten verschillen.
Voor Europeescli en Inlandsch personeel, zoodra alles compleet is na 5 jaar, per jaar ongeveer... ƒ 35.000nbsp;Kosten van bijvoer voor het 1ste jaar, alleennbsp;enkele fokmerries en geregeld alle hengsten. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.000
Jaaiiijksche toename door de veulens tot na 5 jaar; 2000 merries, hengsten en veulens
ongeveer............... 20.000
Na het 5de jaar komen geen uitgaven meer voor uitbreiding van gebouwen, stallen, loodsen, weidegronden, wegen en dergelijke en zullen de jaaiiijksche uitgaven bedragen ;
28.000
35.000
20,000
8.000
2.000
Onderhoud en aanvulling, lO^/o van ƒ 280.000. ƒ
Personeel...............
Bij voer................
Dekhengsten.............
Onvoorziene uitgaven.........„
/ nbsp;nbsp;nbsp;95.000
Totaal.
Na het 5de jaar kunnen jaarlijks afgeleverd worden ongeveer 120 dekhengsten van 4 jaar, waarvan er nu en dan één van de allerbeste in de stoeterij komt; de rest is bestemdnbsp;voor verwisseling van de gestorven of afgekeurde hengstennbsp;van de dekstations. De 120 merries worden in de eerste
-ocr page 547-517
plaats gebruikt voor aanvulling van de gestorven of afgekeurde merries van de stoeterij, waar gerekend moet worden op een gebruik als fokmerrie van gemiddeld hoogstens 8nbsp;jaren, zoodat daarvoor jaarlijks 75 van de beste jonge merriesnbsp;noodig zijn; de rest kan verkocht worden aan de bevolkingnbsp;tegen afbetaling, zonder rente, in 5 achtereenvolgende jaar-lijksche termijnen.
Wenscht men, dat het kapitaal van ƒ 875.000 in 25 jaren terug moet komen in den vorm van fokmateriaal, dan zou hetnbsp;jaarlijksch bedrag van ƒ 95.000 i\og met een som van / 35.000nbsp;vermeerderd moeten worden, waarvoor jaarlijks 120 fokmer-ries afgeleverd worden, die dan respectievelijk, gemiddeldnbsp;nog niet meer dan ongeveer ƒ 700.— en ƒ 375.— per stuknbsp;zouden kosten. Berekend naar de jaarlijksche uitgave vannbsp;/ 95.000 zoudefi zij kosten ƒ 500.— en ƒ 300.— per stuk.
De eerste merries kunnen eerst na 5 jaren aan de bevolking verkocht worden en nog slechts in een klein aantal; beslaat lu'ervoor echter voldoende animo in de goede fok-streken, dan zou men die bevolking daar jaarlijks nog aannbsp;een 100-tal geïmporteerde fokmerries, gewone goede ponies,nbsp;kunnen helpen, tegen een bedrag van hoogstens ƒ 375.—nbsp;per stuk, tegen afbetaling in 5 jaren en verder door hetnbsp;Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel te stellennbsp;voorwaarden. Het verdient overweging die gouvernements-merries onder bepaalde voorwaarden voor fokdoeleinden ooknbsp;aan Europeanen en Chineezen af te staan.
Ik acht het niet aan te bevelen te bepalen, dat het gouvernement de preferentie op de hengst- en merrieveulens van die merries moet hebben, tegen een vastgesteldennbsp;prijs, omdat dit iu vele streken achterdocht verwekt ennbsp;den vrijen handel belemmert. Wil men deze jonge dierennbsp;hebben, dan weet de gonvernementsveearts wel, waar zijnbsp;te krijgen zijn en kunnen zij tegen marktprijs aangekochtnbsp;worden. De aangekochte jonge veulens kunnen opgefoktnbsp;worden in een veulendepöt, verbonden aan de stoeterij.
-ocr page 548-518
De dekhengsten voor de bevolking, ponies van 1.40 M.— 1.50 M., waarvan er jaarlijks gedurende de eerste 9 jarennbsp;ongeveer 100 aangekocht moeten worden, waaronder elknbsp;jaar enkele harddravers, zullen aan het gouvernement,nbsp;franco Java, ongeveer ƒ 1000.— per stuk kosten, zoodatnbsp;daarvoor totaal / 100000 per jaar uitgetrokkeii moetnbsp;worden.
Tegelijk kunnen elk jaar een tiental zeer goede ezelheng-sten aangekocht worden en bij de paarden op de hengsten-stations gestationneerd worden in daarvoor nader aan te wijzen streken.
Tot nog toe zijn de gouvernementsdekhengsten altijd in bruikleen afgestaan aan de bevolking, omdat het aantal nognbsp;betrekkelijk klein was en de prijs matig. Zoodra echternbsp;betere hengsten van hoogere waarde gestationneerd worden,nbsp;wordt het bedrag, dat jaarlijks voor aankoop en aanvullingnbsp;van dekhengsten door het gouvernement besteed moet worden, te hoog en is het noodzakelijk, dat de bevolkingnbsp;althans een gedeelte daarvan terugbetaalt, b.v. / 5.— pernbsp;maand en per hengst, wat gedurende 8 jaren ƒ 480.— pernbsp;hengst zou bedragen. Het bedrag van ƒ 20.— per maandnbsp;en per hengst, dat volgens berekening ongeveer voldoendenbsp;zou zijn voor de maandelijksche onkosten per hengst, moetnbsp;daarom vermeerderd worden met ƒ 5.— per hengst en pernbsp;maand en gebracht op ƒ 25.— als totale bijdrage voor denbsp;fokkerij.
Zoodra de geïmporteerde halfbloedhengsten in een streek gestationneerd worden, kunnen alle Sandelhouthengstennbsp;overgebracht worden naar Timor, Rotti, Savoe, Flores,nbsp;Celebes en Menado, wat in de eerste 2 jaren reeds 168nbsp;stuks bedraagt van de Preanger en Sumatra’s Westkust.
e. Welke middelen moeten aangewend worden om de aangelegenheden, die thans een rationneele fokkerij belemmeren, op te heffen of te wijzigen?
Hiertoe behooren:
-ocr page 549-519
1®. Verplichte castratie van niet voor de voortteling geschikte hengsten.
2®. Verbod van het gebruik, voor openbaar vervoer van personen, goederen of producten, van merries, die geschiktnbsp;zijn voor de voortteling.
3®. Verbod van iiitvoer van voor de voortteling geschikte merries.
Deze aangelegenheden behooren hoog noodzakelijk afdoende geregeld te worden; hiervoren heb ik alles reeds nauwkeurig aangegeven.
ƒ. Wat moet gedaan worden, opdat de paardenfokkerij zoo intensief mogelijk gedreven worde?
Hiertoe behoort in de eerste plaats een goede registratie, zoodat goed bekend is, hoeveel merries, hengsten en ruins,nbsp;ongeacht den leeftijd, in de verschillende onderdistrictennbsp;op ultimo van elk jaar aanwezig zijn.
Verder:
1®. Stationneeren van dekliengsten zooals aangegeven voor de Bataklanden, d.w.z. oprichten van stations voornbsp;rekening van de gezamelijke eigenaars van merries, bijdragenbsp;voor algeheel onderhoud der hengsten op de stations en innbsp;het depot en tegemoetkoming in de kosten van aankoop ofnbsp;fokken der hengsten, dit laatste te bepalen op ƒ 5.— pernbsp;hengst en per maand, alzoo een bijdrage voor de fokkerijnbsp;van hoogstens ƒ 25.— per hengst en per maand, door denbsp;gezamelijke eigenaai s van merries (fokkers en niet fokkers)nbsp;van een streek. De leeftijd, waarop voor een merrie bijgedragen moet worden, zal als minimum op 2'/2 jaar gesteldnbsp;moeten worden, het begin der tandwisseling.
2®. Aanhoudingspremiën voor fokmerries, afstammelingen van gouvernementsdekhengsten (Soemba voor Sandelhout-merries), zooals dit geregeld is voor de Preanger Regentschappen.
Zoolang nog geen afstammelingen boven 2 jaar aanwezig zijn, alleen veulenpremies, zooals reeds uiteengezet is.
-ocr page 550-520
3®. Premies aaa hengstenhouders, op de wijze als is aangegeven.
4®. Oprichting van eenvoudige liengstendepóts vooralle streken, waar een noemenswaardig aantal, ongeveer 20 dekhengsten, geplaatst is, doch zoo mogelijk niet meer dan 1nbsp;voor elk ressort van een gouvernementsveearls; elders kunnennbsp;de hengsten voor rust etc. op één der stations verblijven.
5®. Een zoodanige regeling maken, dat het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng een gewoon heiigsten-depót wordt.
g. Welke andere maatregelen moeten genomen worden, om direct of indirect in de paardenfokkerij van de bevolkingnbsp;verbetering te brengen?
Hiertoe betiooren;
1®. Een cursus voor hoefbeslag, behalve te Bandoeng, te Magelang, Pasoeroean (of Malang), Padang en Medannbsp;onder leiding van den gouvernementsveearts, aan wien eennbsp;goed Inlandsch hoefsmid voor het geregeld praktisch onderwijs wordt toegevoegd.
2°. Verbetering van weidegronden en aanplant van voedergewassen.
3®. Het houden van centrale tentoonstellingen en concours hippique voor de premiemerries, veulens en andere afstammelingen der gouvernementsdekhengsten van eennbsp;bepaalde streek en het geven van subsidie voor wedrennennbsp;en harddraverijen voor paarden (van Inlanders), afstammelingen der gouvernementsdekhengsten, onder voorwaardenbsp;dat voor geen enkelen prijs merries mogen meeloopen.nbsp;Indien merries van Inlanders jaarlijks aan wedrennen ofnbsp;harddraverijen deelnemen, wordt er niet meer mede gefokt,nbsp;zooals overal gebleken is.
4®. Subsidieeren van wedren- en harddraverijvereeni-gingen, z.g. wedloopsociëteiten.
In vroegere jaren werd aan enkele vereenigingen op Java en aan die te Fort de Koek een jaarlijksche subsidie
-ocr page 551-521
gegeven, zonder eenige beperkende voorwaarde meen ik, maar ongeveer 10 jaar geleden is dit afgescliaft.
Omstreeks 1904 was de regeering blijkbaar van plan een jaarlijksclie subsidie aan meerdere wedloopsociëteiten tenbsp;geven en werd van regeeringswege een commissie benoemdnbsp;waarin o.a. zitting hadden de chefs van: het wapen dernbsp;cavalerie, den burgerlijken en den militairen veeartsenij-knndigen dienst, die met de afgevaardigen der wedloopsociëteiten een conferentie te Bandoeng hebben gehouden,nbsp;ter bespreking dezer aangelegenheid. Nadat men tot eennbsp;bevredigend resultaat was gekomen, kwam bericht, dat denbsp;regeering voortaan van het geven van subsidies afzag, watnbsp;zeer te bejammeren was, want er bestond toen de ernstigenbsp;wil bij alle vereenigingen om de wedrennen en harddraverijen zoodanig te regelen, dat zij van groot belang konden zijn voor de paardenfokkerij van de bevolking.
Overeengekomen was, dat na eenige jaren geen ruinen meer zouden mogen medeloopen inde rennen of draverijen,nbsp;het imporleeren van merries en hengsten door het uitschrijvennbsp;van griffin-races en -rennen voor paarden bereden doornbsp;heerrijders zou worden aangemoedigd, meerdere prijzennbsp;zouden gegeven worden voor paarden van 1.40 M. — 1.50 M.nbsp;en vooral voor in Ned.-Indië gefokte paarden.
Volgens mijn meening kunnen wedrenvereenigingen in Indië wel degelijk nuttig werkzaam zijn in het belang dernbsp;paardenfokkerij door import van griffins, merries, goedenbsp;racepaarden en harddravers, volbloeds of daarmede nauwnbsp;verwant zijnde halfbloeds, hengsten en merries, omdat vannbsp;deze dieren (vooral toen ter tijd) vele na enkele jaren innbsp;de fokkerij komen en hierdoor indirect van nut zijn voornbsp;de paardenfokkerij van de bevolking.
Indien jaarlijks aan elk der groote wedloopsociëteiten 5 prijzen werden gegeven, elk groot ƒ 500.—, waarvan ƒ 400.—nbsp;als prijs en ƒ 100.— als premie, totaal / 2500.—, zou hiervan een grooten invoer van goede merries en hengsten het
-ocr page 552-522
gevolg zijn. Hieraan zouden enkele voorwaarden verbonden moeten worden, en de prijzen, waarvoor deze gelden besteednbsp;moeten worden, aangegeven, b.v.
1®. Wedren voor maidens, in Nederlandscli-Indië gefokte paarden.
2“. Wedren voor paarden, die reeds gewonnen hebben, in Nederlandsch-lndië gefokt.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Wedren voor ex-griffins, alleen merries of hengsten.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Harddraverij, bereden, alleen merries of hengsten,nbsp;afkomstig van buiten Nederlandsch-lndië.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Harddraverij, aangespannen, alleen merries of hengsten, afkomstig van buiten Nederlandsch-lndië.
De griffins zijn altijd geïmporteerd.
Al deze nummers bovendien alleen voor ponies van 1.40 M. 1.50 M. en voor zoover de 3 laatste betreft, uitsluitend beredennbsp;of gereden door heerrijders. Gewicht en afstand nader tenbsp;bepalen in overleg met het bestuur der Javasche Ren- ennbsp;Harddraverijvereeniging, welke vereeniging ook jaarlijksnbsp;een kort verslag zou behooren in te dienen over: het aantalnbsp;ponies, dat in die nummers heeft medegeloopen, namen,nbsp;signalement en afstamming, doorloopen afstand, gemaaktenbsp;tijden en eventueele beschouwingen. Overigens moet denbsp;geheele regeling overgelaten worden aan het bestuur diernbsp;vereeniging.
Op het oogenblik is één gouvernementsdekhengst afgestaan aan een Europeaan, onder bepaalde voorwaarden van betaling van dekgeld, het dragen van risico en zoo meer.nbsp;Het komt mij voor, dat hiervoor een algemeene regelingnbsp;getroffen moet worden, waarbij hengsten voor niet meernbsp;dan één dekseizoen van hoogstens 4 maanden aan bepaaldenbsp;personen of vereenigingen kunnen worden afgestaan tegennbsp;betaling van een vast bedrag en liet dragen van alle risico.
Indien iemand voor langer tijd een dekhengst noodig heeft, behoort hij er zelf een aan te schaffen, zoo noodignbsp;door bemiddeling van het gouvernement, omdat men de
-ocr page 553-gouvenienientsdekliengsteii hoog iioodig zal hebben voor het algemeen gebruik voor de merries van de bevolkingnbsp;en een langdurig verblijf van hengsten bij particieren gewoonlijk niet in het voordeel is van de hengsten. Bovendiennbsp;bestaat bij de door mij aangegeven regeling omtrent castratie van niet voor de voortteling geschikte hengsten denbsp;mogelijkheid door den gouvernementsveearts goedgekeurdenbsp;hengsten als dekhengst te gebruiken.
De tweede door mij aangegeven richting is: Fokken met Sandelhout hengsten op Soemba, Timor, Savoe, Rotti, Flores,nbsp;Celebes en Onderhoorigheden en Menado.
De hiervoor gestelde vragen a.b. en c. kunnen dadelijk bevestigend beantwoord worden, alleen zou het mogelijknbsp;zijn, dat men in een enkele streek niet op Sandelhoutdek-hengsten gesteld was, omdat men vermeent, dat zij nietnbsp;vlug genoeg zijn voor de hertenjachten, o.a. in Boni hechtnbsp;men daaraan zeer veel. De Sandelhout is over het algemeen,nbsp;door zijn korten, steden schouder en kort kruis geen paardnbsp;voor snelle gangen. Het genoemde bezwaar zal echter maarnbsp;van tijdelijken aard en plaalselijk zijn.
d. nbsp;nbsp;nbsp;De Sandelhouthengsten worden aangekocht op Soemba.nbsp;Om over een zekeren, zoo mogelijk voldoenden voorraad tenbsp;kunnen beschikken, zal liet hengstveulendepöt te Waingapoenbsp;uitgebreid moeten worden, zullen niet alleen hengstveulensnbsp;boven 2 jaar, maar ook van af den eenjarigen leeftijd opgefokt moeten worden, vooral, indien zij afkomstig zijn uitnbsp;bekende goede koppels.
Indien dit krachtig doorgezet wordt, is het niet noodig op Soemba een stoeterij van Sandelhouts op te zetten; denbsp;bevolking kan die dieren veel goedkooper fokken dan hetnbsp;gouvernement, indien er maar voor gezorgd wordt, dat overalnbsp;werkelijk goede dekhengsten gestationneerd worden en allenbsp;minderwaardige gecastreerd.
e. nbsp;nbsp;nbsp;Evenals in de andere streken van Nederlandsch-Indië:nbsp;castratie, beperking van het gebruik en van het slachten
-ocr page 554-van merries. Dit laatste komt in enkele streken, o.a. Soemba, nog vrij veel voor. Ten laatste verbod van iiitvoer van voornbsp;de voortteling geschikte merries.
ƒ. Stationneeren van dekhengsten, premies voor de beste fokmerries, venlenpremies, premies voor hengstenhoudersnbsp;en oprichting van hengstendepöts.
g. Oprichting van een cursus voor hoefbeslag te Makasser en een te Menado. Verbetering van weidegronden en aanplant van voedergewassen, voor zoover dit laatste noodig is.
Subsidie voor centrale tentoonstellingen, wedrennen en en harddraverijen voor paarden van Inlanders, onder voorwaarde, dat geen merries medeloopen. Te .Menado wordennbsp;ook thans jaarlijks wedrennen en harddraverijen gehouden.
Hiermede zijn de hoofdzaken behandeld, die betrekking hebben op de paardenfokkerij in Indië.
Uit alles blijkt, dat er nog zeer veel gedaan moet worden, om tot een afdoende verbetering te komen, doch bovenal,nbsp;dat het hoog noodzakelijk is, dat krachtig en snel ingegrepennbsp;wordt om een algeheele degeneratie van den paardenstapelnbsp;en als gevolg daarvan een chronisch gebrek aan eenigszinsnbsp;bruikbare paarden te voorkomen.
Een van de eerste voorwaarden is, dat een geheel uitgewerkt plan voor de verbetering van den paardenstapel wordtnbsp;opgemaakt en door de Regeering in een Reglement voornbsp;de paardenfokkerij in Nederlandsch-Indië de geheele aangelegenheid in hoofdlijnen aangegeven wordt, waarna doornbsp;het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel denbsp;verschillende onderdeelen kunnen worden vastgesteld.
Hierdoor zal door geheel Indië volgens een vast plan gewerkt moeten worden, wat noodzakelijk is om te kunnennbsp;slagen.
Binnenlandsche remonteering.
Gedurende de laatste jaren geschiedt de remonteering van het leger door aankoop van paarden in het buitenland,nbsp;doordat in Nederlandsch-Indië zoo goed als geen paarden
-ocr page 555-525
gefokt worden, die voldoen aan door liet legerbestuur gestelde eischen. Door den oorlog kan men thans nietnbsp;in Australië aankoopen en heeft men zich verplicht gezien,nbsp;Mongoolsche ponies aan te schaffen, die veel kleiner zijnnbsp;dan de onder gewone omstandigheden voorgeschrevennbsp;schofthoogte van 1.47 M. tot 1.55 M. voor cavalerie-en vannbsp;1.40 M. tot 1.58 M. voor artilleriepaarden. (‘)
Door verbetering van den paardenstapel van de bevolking op de wijze, zooals ik die heb aangegeven, zal het leger zich reeds over eenige jaren voor een deel in hetnbsp;binnenland kunnen remonteeren; wat voortdurend beternbsp;wordt en van belang moet worden geacht, is de zekerheidnbsp;van'een groote reserve bruikbare, hier geboren paarden, dienbsp;men dan in tijd van oorlog van de bevolking zal kunnennbsp;aankoopen.
Behalve de paardenfokkerij is ook de muildierfokkerij voor het leger van zeer veel belang, omdat daardoor langzamerhand beschikt zal kunnen worden over een voldoendenbsp;hoeveelheid goede trekdieren voor de trein- en draagdierennbsp;voor de mitrailleurcompagnieën en zoo noodig voor denbsp;bergartillerie, die vroeger muildieren gebruikte, terwijl daarvoor thans uit China weder een twintigtal van deze nuttige,nbsp;krachtige en sobere dieren zijn aangekomen.
Verbetering van den paardenstapel is daarom niet alleen van groot belang voor de bevolking, maar ook voor hetnbsp;gouvernement.
Het is echter niet voldoende, dat een gedeelte van de remonte in het binnenland aangekocht kan worden, dochnbsp;men moet het mogelijk maken, dat alles hier wordt aangeschaft.
(') De malen voor de artillerie zijn meer nauwkeurig: 1.47 M. — 1.54 M. voor rijpaarden,
1.47 M. — 1.58 M. voor rij-trekpaarden en 1.40 M. — 1.50 M. voor draagpaarden.
-ocr page 556-Door het fokken met liet type: rijpaard voor zwaar gewicht, hoogte 1.40 M. tot 1.50 M., het invoeren van fok-merries, het liouden van premiekeiiringen en tentoonstellingen en het uitloven van prijzen voor harddraverijen en wedrennen wordt steeds gewerkt ineen voor een binnenlandschenbsp;remonteering gunstige richting. Worden nu, zoodra in denbsp;beste fokstreken een paar generaties, d. i. ongeveer 10 jaar,nbsp;met de hengsten van de aangegeven hoogte gefokt is, aldaar hengsten gestationneerd van boven 1.50 M., doch vannbsp;hetzelfde type, dan ben ik er van overtuigd, dat men nanbsp;ongeveer 20 jaar de geheele remonte (ongeveer 300 paarden per jaar) in het binnenland kan aankoopen, ook dienbsp;voor de artillerie, waardoor jaarlijks ruim ƒ 150000 meernbsp;onder de fokkers in Indië zou komen.
Er zal echter ook getracht moeten worden vóór dien tijd de remonte in het binnenland aan te schaffen, wat alleennbsp;kan geschieden door het oprichten van een gouvernements-stoeteiij op Java, welke inrichting slechts van tijdelijkennbsp;aard behoeft te zijn, kleiner kan worden gemaakt, zoodranbsp;bij de bevolking een gedeelte der remontepaarden aangeschaft kan worden en opgeheven, zoodra men van eennbsp;binnenlandsche remonteering verzekerd is.
Een gedeelte van de daar gefokte merries en hengsten, o.a. die te klein zijn voor legerdoeleinden, kunnen voornbsp;de paardenfokkerij van de bevolking worden gebruikt, enkelenbsp;van de allerbeste gefokte hengsten kunnen in de bestenbsp;fokstreken gestationneerd worden, wat buiten den dektijdnbsp;eveneens geschieden kan met de dekhengsten van de stoeterij.nbsp;Op deze wijze zal ook de paardenfokkerij van de bevolkingnbsp;weer geholpen worden.
Wil men echter aan een dergelijke gouvernenientsstoeterij, goede paarden fokken en voor een redelijken prijs (dienbsp;voor legerdoeleinden voor merries en mins gelijk is), dannbsp;behüoren ook hier weder uitgestrekte weidegronden beschikbaar te zijn en alles, vooral ook gebouwen en stallen»
-ocr page 557-527
zoo eenvoudig eii goedkoop mogelijk en toch praktisch te zijn en behoort geen inrichting in liet leven geroepen tenbsp;worden, waar door de genie of de B.O.W. keurige nettenbsp;stallen en woningen worden gemaakt, maar waardoor hetnbsp;opfokken der paarden enorm duur wordt, zooals reedsnbsp;elders is gebleken.
Voor een dergelijke stoeterij zouden ongeveer 800 fok-merries voldoende zijn.
Buitenzorg, October 1915.
-ocr page 558-W. P. OROHNEVELDT. f
Op den IStien Augustus j.l. overleed te’s Gravenhage op 74-jaiigeii leeftijd ons eerelid, de lieer W. P.nbsp;Groeneveldt, oud-vice-president van den Raad vannbsp;Nederlandsch-Indië. Aan hem „heeft Nederland eennbsp;verdienstelijk staatsman, de wetenschap een scherpzinnig geleerde” en onze Vereeniging een warm voorstander van de Veeartsenijkunde verloren.
ffet was onder zijn bewind als Directeur van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid, onder welk departement de Veeartsenijkundige dienst toenmaals ressorteerde,nbsp;dat voor het eerst aan de jonge vereeniging (1889)nbsp;van staatswege eene subsidie werd toegekend, en innbsp;verband met zijne bemoeienissen in deze aangelegenheid,nbsp;dat in de algemeene vergadering van Januari vannbsp;genoemd jaar de heer Groeneveldt met algemeenenbsp;stemmen tot eerelid werd benoemd.
De redactie van de Veeartsenijkundige Bladen, die niet het voorrecht heeft gehad den heer Groeneveldtnbsp;persoonlijk te kennen, meent zijn nagedachtenis hiernbsp;niet beter de kunnen huldigen dan door het overnemennbsp;van de door den heer A. A. de Jongh in Eigen Haardnbsp;aan hem gewijde necrologie.
„De rustige werkkring van ambtenaar voor Chi-neesche Zaken, waarmede hij zijne schitterende carrière begon, liet hem veel tijd voor de studie van Chineeschenbsp;bronnen, zoo rijk aan materiaal ook voor de Westerschenbsp;wetenschap. Zijne „Notes on the Malay Archipelagonbsp;and Malacca, compiled from Chinese sources” leverennbsp;daarvan het beste bewijs; hij heeft ons hierin een
-ocr page 559-529
standaardwerk nagelaten over de geschiedenis van Neder-landsch-Indië vóór onze vestiging, waarvatt de groote wetenschappelijke waarde ook in het buitenland erkend werd door een herdruk van wege een Britsch geleerd genootschap.
„Niet minder naam heeft de heer Qpoeneveldt zich gemaakt met zijn „Catalogus der archaeologische verzameling van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen”, die dateert uit veel lateien tijd, toen hij in zijnenbsp;functie van referendaris, en later van secretaris van het Departement van Onderwijs te Batavia, overstelpt was met ambtelijknbsp;werk. Geleidelijk opgeklommen tot de hoogste rangen innbsp;den Indischen staatsdienst (Directeur van hetzelfde Departement, vervolgens lid en ten slotte vice-president van dennbsp;Raad van Nederlandsch-Indië), kon hij minder tijd afzonderennbsp;voor wetenschappelijken arbeid, maar toch bleef hij ooknbsp;in die periode eene groote kracht voor het Bataviaaschnbsp;Genootschap, waarvan hij lange jaren voorzitter was, ennbsp;bij zijn vertrek uit Indië benoemd werd tot eerelid.
„Van zijne laatste studie, „De Nederlanders in China (1601-1624)”, die hij voltooide na zijne pensionneering, isnbsp;alleen het eerste deel verschenen. De heer Groeneveldtnbsp;bleef 34 jaren onafgebroken in de tropen en heeft te veel vannbsp;zijn krachten gevergd; althans in Europa bleef hij maarnbsp;kort de krachtige man van vroeger en al spoedig moestnbsp;hij zich van allen inspannenden arbeid onthouden. Tot hetnbsp;laatste echter bezat hij den helderen geest en den practischennbsp;blik, die hem in al zijn werk deden uitblinken boven zijnenbsp;omgeving. Ware hij gezond gebleven, dan had deze zeldzaam begaafde man ook op lateren leeftijd nog groote dienstennbsp;kunnen bewij-zen aan het vaderland en de wetenschap.nbsp;Toch zijn beide hem grooten dank verschuldigd voor hetnbsp;vele, dat hij in zijn werkzaam leven heeft tot stand gebracht.
„Zonder in bijzonderheden te treden over zijne verdiensten voor Grooter Nederland, mag hier niet onvermeld worden gelaten, dat hij den grooten stoot heeft gegeven tot de af-
-ocr page 560-Schaffiiig der opiumpacht, eens genoemd „Java’s grootste ramp”, en hare vervanging door de opiiimregie, welk laatstenbsp;stelsel een zegen is geworden voor de bevolking van Indiënbsp;en een blijvend monument te meer is voor den overledene,nbsp;wiens veelzijdige arbeid hier slechts in korte trekken geschetst kan worden.
„Ook als mensch had hij grooten invloed ten goede op allen, die het voorrecht hadden onder hem te dienen of alsnbsp;vriend te verkeeren in zijn gelukkigen huiselijken kring.
„Een man als de heer Groeneveldt heeft het natuurlijk niet ontbroken aan onderscheidingen van diversen aard.nbsp;Van die alle hechtte hij het meeste aan het lidmaatschapnbsp;der letterkundige afdeeling van de Koninklijke Academienbsp;van Wetenschappen: daarom zij deze alleen hier vermeld.nbsp;Eene opsomming van zijne ridderorden zou evenmin in zijnnbsp;geest zijn als redevoeringen aan zijn graf. Zijne teraardebestelling geschiedde dan ook in grooten eenvoud, juist zooalsnbsp;hij geleefd en gewerkt heeft”.
ik
-ocr page 561-Het aantal leden daalde in het eerste begin reeds tot 63 door den zeer betreurden dood van J. H. Zijp, een dernbsp;geregelde medewerkers aan het tijdschrift.
Het aantal inteekenaars op de ,,Bladen” onderging door overlijden als anderszins vermindering tot 76; de inschrijving van 6 Nederlandsch-Indische veeartsen, waaronder allenbsp;5 de nieuw gediplomeerden, mag dus met bijzondere instemming begroet worden.
Algemeene vergaderingen werden niet gehouden als zijnde geen bijzondere aanleiding daartoe voorhanden. De jaar-lijksche moest wegens verhindering van bestuursleden uitgesteld worden tot in September.
Gedurende het verslagjaar wendde het Bestuur zich tot den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel met denbsp;volgende verzoeken;
1. nbsp;nbsp;nbsp;Om de kosten van de 200 afdrukken van de Veeart-senijkundige Mededeelingen aan het Departement in rekeningnbsp;te mogen brengen.
Hierop werd geen officieel antwoord ontvangen, echter werd den Secretaris mondeling medegedeeld, dat voortaannbsp;met 130 afdrukken zou kunnen worden volstaan.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Om bij het ontwerpen van nieuwe ordonnantiën opnbsp;veeartsenijkundig gebied in de gelegenheid gesteld te mogennbsp;worden om advies uit te brengen.
De Directeur bovengenoemd deelde mede bij voorkomende gelegenheden met dit verzoek rekening te zullen houden.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Om ingelicht te mogen worden, welke beteekenis ten
-ocr page 562-opzichte der promotie tot adjuiict-iiispecteur toegekeiid dient te worden aan de volgorde, waarin de gouvernementsvee-artsen in den Regeeringsalmanak voorkomen.
Werd medegedeeld, dat de adjunct-inspectenis van den B. V. D. bij keuze benoemd worden, zoodat de plaatsingnbsp;in de ranglijst te dezen aanzien van secundair belang is.
4. Om het daarheen te leiden, dat het tarief voor Euro-peesche veeartsen, vastgesteld bij de Publicatie van 25 Juni 1854, worde ingetrokken.
De intrekking is geschied bij Staatsblad 1915 No. 407.
Verder werd door het Bestuur eene wijziging ontworpen van statuten en huishoudelijk reglement, noodig gewordennbsp;wegens de voorgenomen oprichting van afdeelingen.
In verband met de tijdsomstandigheden heeft tiet Bestuur, onder nadere goedkeuring van de algemeene vergadering,nbsp;gemeend de vroeger goedgekeurde prijsverhooging van hetnbsp;tijdschrift, van ƒ 6.— tot ƒ 8-— per deel, nog niet in tenbsp;voeren en met de uitgifte van de Veeartsenijkundige Bladennbsp;voorloopig op* den ouden voet door te gaan.
De stand der geldmiddelen is nog minder bevredigend dan het vorige jaar: het vermogen der vereeniging gingnbsp;achteruit van ƒ 1888.64 tot ƒ 1368.2572. o.a. door de meerdere uitgaven voor de Bladen en aan reiskosten, waartegenover slechts een gering voordeel staat, n.1. dat dernbsp;belangelooze bijdragen.
Na een welverdiend woord van dank aan medebestuursleden, redactie, inzenders en de H. H. Dr. van Velzen en Dr. Stadhouder, die de geldelijke verantwoording hebbennbsp;gecontroleerd en goedgekeurd, eindig ik met dankbaarnbsp;melding te maken van den steun, welken wij ook dit jaarnbsp;weder mochten ondervinden in den vorm van een regee-ringssubsidie van ƒ 800.—.
De President,
W. VAN DER Burg.
-ocr page 563-
Aan deposito-rekening..... |
ƒ 800 |
_ | |
„ giro-rekeiiing...... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;372 |
05 A | |
„ administratiekosten..... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;360 |
- ! | |
„ reis- en verblijfkosten van | |||
afgevaardigden en be- |
j | ||
stuursleden....... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;229 |
- 1 | |
„ porten.......... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;92 |
60 ( | |
,, het tijdschrift der vereeni- |
: | ||
ging........ ! |
„ 2295155 - | ||
„ drukwerken en schrijfbe- 1 | |||
hoeften.......... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;80 25 | ||
_ diversen .... |
„ nbsp;nbsp;nbsp;19 875 | ||
kassaldo op 30 Juni 1915. nbsp;nbsp;nbsp;' |
„ nbsp;nbsp;nbsp;73 205 | ||
1 ! |
ƒ 4322 135 |
Kassaldo op 1 Juli 1915.
,n nbsp;nbsp;nbsp;contribtilies i waaronder
± ƒ 500 acliterslallige) . „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inteekengelden . . .
„ nbsp;nbsp;nbsp;verkoop van oude deeleii.
„ nbsp;nbsp;nbsp;subsidie v/d. Ned.-Iiid.
Regeeriiig. . .
„ nbsp;nbsp;nbsp;rente- . .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....
ƒ nbsp;nbsp;nbsp;1349nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;765
„ nbsp;nbsp;nbsp;1502nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65
„ nbsp;nbsp;nbsp;492nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80
„ nbsp;nbsp;nbsp;800nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—
„ nbsp;nbsp;nbsp;97nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82
/ nbsp;nbsp;nbsp;4322 135
Aan vermogen
ƒ 1368:265
255
deposito bewijs No. 55/350 bij Ned.-Indië Escoinpto Mij.nbsp;„ bewijs No. 50/186bij Ned.-Indië Esconiplo Mij.
„ bewijs No. 3854 bij Ned.-
Handel Mij.....
Girorekening liij N.1. Escomp-to Mij. .
„ nbsp;nbsp;nbsp;„ Ned. Hand. Mij.
nog te ontvangen contributies 1“ halfjaar .nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ inteekengel
den deel 27 Kassaldo
ƒ 100 | |||
„ nbsp;nbsp;nbsp;300 | |||
„ nbsp;nbsp;nbsp;400 |
— |
ƒ 800 |
— |
' 2 |
52 | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;-369 |
53 |
„ nbsp;nbsp;nbsp;372 |
05 nbsp;nbsp;nbsp;i |
ƒ nbsp;nbsp;nbsp;9 |
— | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;114 |
„ nbsp;nbsp;nbsp;123 |
_ | |
73 |
205 nbsp;nbsp;nbsp;; | ||
ƒ 1368 |
255 |
Druk van 250 exemplaren . . afleverings-en deelsomslagen
overdrukken.........
platen............
kruisbanden en adresseeren .
oorlogsmolest........
verzendingskosten......
honoraria orginali......
„ referaten......
correctie..........
ƒ 992 |
49® | ||
52 |
50 | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;153 |
50 | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;123 |
10 | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;67 |
60 | ||
15 |
— | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;113 |
26 | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;257 |
53 | ||
66 |
39® | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;20592 |
ƒ 2049 30 | ||
1 |
ƒ 2049130 |
Aan de Vereeniging tot van Veeartsenijkunde in
bevordering
Ned.-Indië.
ƒ 2049 30
Naschrift:
voor deel 27 is tot Juli 1915 uitgegeven ƒ 944.00®.
ƒ 2049 30
De penningmeester van de Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde in Ned.-Indië, Weltevreden, 22 Augstus 1915.
Dr. j. HELLEMANS.
ƒ 1044 | |||
„ nbsp;nbsp;nbsp;420 |
— | ||
„ nbsp;nbsp;nbsp;75 |
_ | ||
„ 800 |
— | ||
„ 20 |
— |
ƒ 2359 | |
„ nbsp;nbsp;nbsp;231 | |||
ƒ 2690 |
Inkomsten.
contributie 58 leden a ƒ 18.— . inteekengelden 70 X ƒ 6.—. . .nbsp;verkoop van oude deelen v/h.
tijdschrift.......
regeeringssubsidie.......
te kweeken renten.......
nadeelig saldo
Uitgaven.
administratiekosten ... reis- en verblijfkosten van afgevaardigden en bestuursleden. .
porten.......
uitgaven tijdschrift......
drukwerk en schrijfbehoeften .
360
150
100
2000
80
ƒ 2690
ƒ 2690
ut
OJ
ut
De penningmeester van de Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde in Nederlandsch-Indië, Weltevreden, 22 Augustuus 1915.nbsp;Dr. J. HELLEMANS.
-ocr page 566-Daar op een tijdstip, waarop de in laatste algemeene vergadering benoemde Commissie voor Autobelangennbsp;nog niet gereed kon zijn, op grond van verkregen inlichtingen,nbsp;spoedig optreden noodig bleek, richtte het Hoofdbestuur opnbsp;verzoek van het commissielid Dr. VAN der Poel zich totnbsp;den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel metnbsp;onderstaand schrijven:
No. 240/U. nbsp;nbsp;nbsp;Buitenzorg, 29 October 1915.
Waar het UHoogedelgestrenge ongetwijfeld bekend is, dat in de nu nog van kracht zijnde Autoregeling geen bepaling opgenomen is, waarbij restitutie verleend wordt vannbsp;de kosten, welke het vervoer van een dienstauto bij overplaatsing veroorzaakt, vestigen de ondergeteekenden Uwenbsp;aandacht niet zoozeer hierop als wel op het feit, dat denbsp;ambtenaren van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst,nbsp;die meermalen aan overplaatsingen, en wel over aanzienlijkenbsp;afstanden, onderhevig zijn, daardoor in groote uitgavennbsp;vervallen.
Dit bezwaar zou n.b.m. opgeheven kunnen v/orden door eene bepaling, dat ambtenaren, op wie het autoreglementnbsp;van toepassing verklaard is, restitutie kunnen verkrijgennbsp;van alle kosten, bij overplaatsing gemaakt vonr het vervoernbsp;van een dienstauto, hetzij per spoor, per tram of per vaartuig,nbsp;zullende bij de aanvraag daartoe zooveel mogelijk bewijsstukken overgelegd moeten worden.
Van terzijde vernomen hebbende, dat thans eene herziening van meergenoemd autoreglement in bewerking is, hebbennbsp;de ondergeteekenden de eer, beleefd de tusschenkomst van
-ocr page 567-537
UHoogedelgestrenge in te roepen, ten einde de opneming van eene bepaling met bovenvermelde strekking te verkrijgen.
Namens het Hoofdbestuur: de President,
(w.g.) W. VAN DER Burg. de Secretaris,
(w.g.) SOHNS.
Blijkens een ontvangen afschrift is dit schrijven bij ge-leideinissive d.d. 10 November j.l. No. 11829 doorgezonden aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur te Weltevreden.
*
*
Aan het Bestuur van de Onderlinge paardenverzekering Hippos te Buitenzorg werd het volgende schrijven verzonden:
No. 241/U. nbsp;nbsp;nbsp;Buitenzorg, 3 November 1915.
Zooals U bekend is werd op de jaarlijksche Algemeene vergadering onzer Vereeniging, te Djogjakarta gehouden opnbsp;28 en 29 September j.l. en bijgewoond door Uwen vertegenwoordiger Dr. Q. Leurink, ter sprake gebracht Uwe circulaire van Mei dezes jaars. De inleider betoogde, dat:
1. nbsp;nbsp;nbsp;de vermeerdering van arbeid lot gevolg had eenenbsp;verhooging van honorarium, zoodat dit voor de waarde vannbsp;vele paarden te hoog zou worden;
2. nbsp;nbsp;nbsp;lie mogelijkheid, een klinisch goedgekeurd paard afgekeurd te zien wegens verborgen malleus, de meeste eigenaarsnbsp;zou afschrikken;
3. nbsp;nbsp;nbsp;de keurende veearts, bij ontdekking van verborgennbsp;malleus als ambtenaar moetende optreden, daardoor tegenover de eigenaars in een min of meer scheeve positie zounbsp;komen;
4. nbsp;nbsp;nbsp;zoodoende het aantal keuringen zou achteruitgaan ennbsp;daarmede tevens zoowel Hippos als de inkomsten, die denbsp;veeartsen in den vorm van honoraria genieten;
-ocr page 568-538
5. liet niet aangaat, plotseling wantrouwen te toonen tegenover een groep van ambtenaren, die steeds hunnennbsp;plicht gedaan hebben.
Een ander lid wenschte:
a. nbsp;nbsp;nbsp;de beslissing niet alleen te doen afliangen van hetnbsp;sernm-onderzoek, doch ook van de oog-malleïnatie;
b. nbsp;nbsp;nbsp;de honoraria te doen betalen door Hippos.
Na eene uitvoerige beantwoording door Dr. Leurink ontspon zich eene langdurige discussie, gedurende welke bleek, dat sommige veeartsen meenden onder de door Hipposnbsp;gestelde voorwaarden geen keuringen meer te moeten verrichten.
Ten slotte werd met meerderheid van stemmen besloten, Uw Bestuur met den meesten aandrang te verzoeken, hetnbsp;speciale onderzoek op malleus te doen vervallen.
Door U dit verzoek over te brengen heeft de onderge-teekende de eer, zich te kwijten van de opdracht der Al-genieene Vergadering voornoemd.
Namens het Hoofdbestuur;
De Secretaris,
(w.g.) SOHNS.
Invoer en quarantaine van vee.
Bij gouvernementsbesluit van 26 Augustus 1915 No. 46 (Staatsblad No. 524) is goedgevonden en verstaan:
Met nadere wijziging en aanvulling van artikel 3 van het besluit van 13 Augustus 1912 No. 39 (Staatsblad No. 434) te bepalen:
1- de bij letter d van het vorengenoemd artikel 3 vastgestelde lijst van gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen in de bezitiingennbsp;buiten Java en Madoera, waar alle vee dan wel bepaalde dieren ofnbsp;diersoorten van binnen Nederlandsch-lndië over zee mogen worden
-ocr page 569-ingevoerd, zooals deze lijst laatstelijk is aaiigevuld bij het besluit van 26 Octoker 1914 No. 10 (Staatsblad No. 682), wordt iiitgebreid met:nbsp;Koepang (eiland Timor, residentie Timor en onderhoorigheden):nbsp;alle vee van eilanden, behoorende tot de oiiderafdeeling Wetarnbsp;vaii voormeld gewest, nadat het te dier plaatse door eeii deskundigenbsp;gekeurd eii gezond en vrij van teken bevonden is.
11. het op de voormelde residentie betrekking hebbende gedeelte van de bij letter e van het vorengenoemd artikel 3 vastgestelde lijstnbsp;vau gewesten, gedeelten van gewesten of ptaatsen, waar alle vee dannbsp;wel trepaatde dieren of diersoorten van binnen Nederlandsch-Indiënbsp;over zee mogen worden uitgevoerd, zooais dat gedeelte is uitgebreidnbsp;bij § IV, Ie, van artikel 2 van het besluit van 2 October 1913 No. 21nbsp;(Staatsblad No. 599), wordt gelezen:
Atapoepoe |
(eiland Timor, res. |
Timor en |
Koepang |
( idem idein |
idem |
Baa |
( idem Roti, |
idem |
Seba |
( idem Sauoe, |
idem |
Waingapoe |
( idem Soemba, |
idem |
Bima |
( idem Soembawa, |
idem |
Soembawa besar |
( idem idem |
idem |
Endé |
( idem Flores |
idem |
Reo |
( idem idem |
idem |
Laboean Badjo |
( idem idem |
idem |
Aimera |
( idem idem |
idem |
alle vee doch alleen naar plaatsen waarnbsp;een deskundige isnbsp;gevestigd en de invoer is toegelaten
alle vee, met uitzondering van merries, doch alleen naar plaatsen, waarnbsp;een deskundige isnbsp;gevestigd en de invoer is toegelaten.
De eilanden behoorende lot de onderafdeeling Wetar residentie Timor en onderhoorigheden.
Alle vee naar; Ie. de andere eilanden dan het uit-voer-eiland diernbsp;onderafdeelling;nbsp;2e. alle plaatsennbsp;naar buiten,nbsp;waar een deskundige is gevestigd en denbsp;invoer is toegelaten.
Herziening van de Hondsdollieidordoniiantie.
Bij ordonnantie van 8 September 1915 (Staatsbad No. 543) is goedgevonden en verslaan:
-ocr page 570-Artikel 1
De tweede alinea van artikel 11 der Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1915 No. 302) *) wordt gelezen:
(2) De penning wordt op aanvraag van Landswege aan de houders van honden verstrekt, tegen betaling van een door voornoeindennbsp;Departeinentschef vast te stellen bedrag.
Artikel 2
Deze ordonnantie treedt in werking op 1 October 1915.
*
* *
Bij gouverneinentsbeslnit van 28 September 1915 No. 2 (Staatsblad No. 573) is goedgevonden en verstaan:
Ten vervolge van artikel 2 vaii het besluit van 8 September 1915 No. 8 (Staatsblad No. 544) het bepaalde bij artikel 11 der Hondsdol-heidonnantie (Staatsblad 1915 No. 302) mede lijdelijk buiten werkingnbsp;te stellen voor de niet of slechts gedeeltelijk in eerstgenoemd artikelnbsp;en artikel 4 van het besluit van 30 April 1915 No. 9 (Staatsbladnbsp;No. 340) vermelde gewesten.
De Order voor den militair geneeskundige dienst No. 100 (zie bladz. 376 van deel 25) is bij gelijknamige order No. 112 aangevuld metnbsp;het volgende:
Ingevolge de gouvernementsbesluiten van 18 Januari 1913 No. 65 en van 30 September 1915 No. 25 is de Directeur van Landbouw,nbsp;Nijverheid en Handel gemachtigd om o. a. aan het Europeesch ennbsp;Inlandsch personeel van den militair geneeskundigen en den militairnbsp;veterinairen dienst v. z, n., tegemoetkomingen uit te betalen in denbsp;kosten, waarin bedoeld personeel vervalt, wanneer het zich bij hetnbsp;Instituut-Pasteur te Weltevreden onder behandeling moet steltennbsp;wegens bij bovengenoemde, burgerlijke dienstverrichtingen opgedane infectie met smetstof van hondsdolheid.
De toepassing van deze besluiten geschiedt in dien zin, dat aan de betrokkenen alle noodzakelijke uitgaven worden vergoed, die
Opéenomen op bladz. 301 van dit deel.
-ocr page 571-vooi' hen uit de behandeling aan het Instituut-Pasteur voortvloeien, overeenkomstig een daartoe door hen in te dienen opgave, welkenbsp;zooveel mogelijk door bewijsstukken moeten worden gestaafd.
De beoordeeling, in hoe verre de opgebrachte uitgaven noodzakelijk zijn geweest, berust uitsluitend bij den Directeur van Landbouw,nbsp;Nijverheid en Handel.
Benoemd tot leeraar aan ’s Rijks veeartsenijschool Utrecht, met den personeelen titel van professor, de directeur van het Veeartsenijkundignbsp;instituut te Buitenzorg, Dr. I,. de Bi.ihck eji in verband hiermede op verzoek eervol ontslagen uit 's lands dienst met ingang van 2Decenber 1915.
Overgeplaatst van Batavia naar Padalarang de militaire paardenarts der 2de klasse Dr. L. J. H. STADHOUDER.
Belast met den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in de residentie Djokjakarta W. TREFFERS, thans tijdelijk toegevoegd aan den gouver-nenientsveearts te Soerakarta, met standplaats als voren.
Verleend wegens zevenjarigen dienst negeti maanden verlof naar Europa aan den gouvernementsveearts A. C. A. Heshusius.
Benoemd tot veearts bij den burgerlijken veeartsenijkuitdigen dienst in Nederlandsch-lndië P. Ztjp, teruggekeerd van verlof uit Europa,nbsp;en belast met deti burgerlijken veearlsenijkitndigeti dienst in de af-deelingen Salatiga en Kendal der residentie Setnarang, met standplaatsnbsp;Salatiga.
Benoemd tot veearts bij deti btirgerlijketi veeartsetiijkutidigen dienst F. Bromberg, daartoe ter beschikking gesteld van den Qouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indie en tijdelijk toegevoegd aan dennbsp;adjtinct-inspecteur bij den btirgerlijketi veeartseitijknndigen dienst tenbsp;Salatiga, met standplaats Salatiga.
Tijdelijk belast de gonvernemenlsveearts te Balige T. P. A. Sperna Weiland, naast zijn eigen ressort, met ingang van 2 November 1915,nbsp;met den burgerlijken veeartsenijkitndigen dienst in de afdeelingennbsp;Sibolga en Bantang taroe districten. Natal en Bantang Natal, Padangnbsp;Sidempoean en Nias der residentie Tapanoeli.
Ontslagen wegens ziekte, eervol uit 's landsdienst, de gouverttements-veearts te Batavia Dr. J. A. VAN Velzen.
-ocr page 572-Belast met ingang van 2 December 1915 met de waarneming der betrekking van directeur van het Veeartsenijkundig instituut tenbsp;Buitenzorg, de assistent bij het Veeartsenijkundig laboratorium aldaar,nbsp;J. Ch. F. SOHNS.
Tijdelijk Belast met deu biirgérlijken veeartsenijkundigen dienst in de gewesten Bantam en Lanipongsche districten met standplaatsnbsp;Serang de adjiinct-gouvernementsveearts L. Jahja, thans reeds werkzaam gesteld aldaar.
Benoemd tot veearts bij den burgerlijken veearsenijkundigen dienst, J. D. VAN DEN Bergh, van verlof uit Europa teruggekeerd, laatstelijknbsp;die betrekking bekleed hebbende, en geplaatst te Batavia.
Ontslagen op verzoek, eervol uit 's lands dienst, de veearts bij den buigerlijken veeartsenijkundigen diëtist te Serang, W. A. A. ROUKENS.
Ontslagen wegens ziekte, eerval uit ’s lands dienst de veearts tér beschikking van den Directeur van het Veeartsenijkundig instituutnbsp;te Buitenzorg, J. Q. Th. Al?NTZ.
-ocr page 573-STAAT der gedurende de maand Juni 1915 nieuw bijgekonien gevallen van besniettelijke veeziekten in Nederlandsch-Indië.
standplaatsen DER Gou vernemen tsveeartsen. |
3 gt; 2 |
u :0 O N '5. lt;u cC re quot;ü O- li c/3 |
lt;3J O) N 3 re oj t •O o |
'Xi 0) re s |
lt;U O) O u O rê JZ u u re cn |
CO re CJ c/3 |
re 3 c/3 |
Bantam.............. |
46 | ||||||
Weltevreden.......... |
34 |
— |
12 |
12 |
3 |
— |
11 |
Soekaboemi ....... |
— |
— |
— |
5 |
— |
— |
— |
Bandoeng............ |
— |
— |
1 |
— |
12 | ||
Cheribon.......... |
— |
— |
21 |
20 |
1 |
2 |
67 |
Pekalongan......... |
— |
— |
— |
6 |
3 |
27 |
9 |
Koedoes............ |
— |
1 |
— |
1 |
3 |
— |
3 |
Salatiga.............. |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Rembang ............. |
— |
— |
112 |
— |
— |
— |
5 |
Soerabaja............ |
— |
— |
— |
44 |
16 |
— |
— |
Modjokerto........... |
— |
— |
19 |
10 |
1 |
— |
26 |
Pasoeroean .......... |
— |
— |
40 |
3 |
1 | ||
Banjoemas.......... |
— |
92 |
1 |
— |
— |
8 | |
Magelang............ |
— |
— |
37 |
— |
1 |
— |
3 |
Madioen............... |
— |
— |
1170 |
6 |
— |
— |
6 |
Kediri... .......... |
— |
— |
61 |
2 |
— |
— |
17 |
Djokjakarta............ |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
5 |
Soerakarta........... |
— |
— |
— |
7 |
3 |
— |
40 |
Bondowoso.......... |
— |
— |
— |
10 |
— |
— |
22 |
Pamekasan............ |
— |
— |
9 |
2 |
4 | ||
Padang.............. |
1 |
1 | |||||
Fort de Koek........... |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
1 |
Batige........... |
— |
— |
— |
— |
— |
2 |
9 |
Padang Sidempoean . • |
— |
— |
— |
1 |
— |
— |
1 |
Benkoelen ........... | |||||||
Telok Belong ......... |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
Lahat............... .. | |||||||
Djambi............ | |||||||
Kabandjalie........... |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
2 |
Koetaradja............ |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
Makasser............ |
— |
120 |
— |
17 |
1 |
— |
— |
Menado ............... |
— |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
Singaradja ............ |
— |
— |
— |
1 | |||
Soembawa Besar........ |
— |
— |
— |
33 | |||
Waingapoe.. ........... |
12
24
Staat der gedurende de maand Juli 1915 nieuw bijgekoinen gevallen van besniettelijke veeziekten in Nederlandscü-lndië.
STANDPLAATSEN der Gouvernem en ts veeartsen. |
B gt; s |
CZ u :0 O N ’o, o; cc V cc A o D. lt;ü C/5 |
lt;v N g cc Js: 1 •c o |
có OJ § |
oi C/7 O u O cc -C CJ CJ X CA) |
CC C^ |
cn O c c/3 Q, p cü |
CL» X O Ü O» JD H |
’o» O c/3 •O o X |
C/3 O» O. c/3 B Jas cc gt; |
ai ’n 'oÓ o OJ ~B D 55 o» ca | |
Bantam.......... |
4 |
22 | ||||||||||
Weltevreden......... |
2 |
3 |
32 |
14 |
5 |
9 |
— |
— |
2 |
— |
— | |
Soekaboemi.......... |
— |
13 |
28 |
— |
_ |
2 |
— |
2 |
— |
— | ||
Bandoeng.......... |
— |
_ |
— |
1 |
— |
10 |
— |
— |
1 |
— |
— | |
Cheribon...... ........ |
— |
— |
56 |
6 |
— |
33 | ||||||
Pekalongan .......... |
— |
— |
115 |
7 |
3 |
7 |
— |
— |
1 |
— |
— | |
Koedoes.............. |
— |
— |
420 |
2 |
— |
9 |
6 |
1 |
— |
— |
— | |
Salatiga.............. |
— |
— |
— |
_ |
_ |
— |
— |
1 |
— |
— | ||
Rembang............. |
— |
— |
476 |
— |
— |
1 |
— |
— |
— |
— |
— | |
Soerabaja........... |
— |
— |
— |
21 |
6 |
— |
1 |
6 |
2 |
— |
— | |
Modjokerto............ |
— |
— |
454 |
17 |
1 |
17 |
¦- |
— |
1 |
__ |
— | |
Pasoeroean............ |
— |
— |
127 |
— |
1 |
2 |
— |
_ |
2 |
_ |
— | |
Banjoenias ............ |
— |
— |
294 |
— |
1 |
14 | ||||||
Magelang............. |
— |
— |
24 |
1 |
1 |
— |
— |
1 |
— |
— | ||
Madioen |
— |
— |
2505 |
3 |
— |
2 |
— |
— |
_ |
— |
— | |
Kediri .............. |
— |
— |
193 |
1 |
— |
26 |
22 |
— |
2 |
— |
— | |
Djokjakarta........... . |
_ |
— |
156 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
__ | |
Soerakarta . . . ...... . |
— |
— |
124 |
— |
1 |
28 |
— |
— |
8 |
— |
17 | |
Bondowoso............ |
— |
— |
— |
10 |
— |
16 |
— |
— |
2 |
— | ||
Pamekasan......... ... |
— |
— |
20 |
1 |
3 | |||||||
Padang................ |
— |
— |
— |
1 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Fort de Koek.......... |
— |
— |
— |
4 |
— |
— |
— |
•- |
— |
— |
— | |
Balige ............... |
— |
— |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
— |
— | ||
Padang Sidempoean..... |
— |
— |
— |
— |
1 |
— |
— |
— |
— |
— | ||
Benkoelen............ |
— |
— |
1 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Telok Betong......... | ||||||||||||
Lahat.................. |
— |
— |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
— |
— |
— | |
Djanibi .............. | ||||||||||||
Kabandjahe ............ |
— |
— |
— |
— |
— |
10 |
— |
— |
— |
7 |
— | |
Koetaradja.............. |
— |
— |
66 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Makasser.............. |
— |
— |
— |
7 |
2 |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Metiado.............. |
— |
— |
— |
1 |
1 |
— |
— |
— |
— |
60 | ||
Singaradja........... |
— |
— |
— |
2 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
' |
Soembawa Besar........ |
— |
— |
— |
23 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
Waingapoe............. |
STAAT der gedurende de maand A u g u s t ii s 1915 nieuw bijkomen geval len van besniettelijke veeziekten in Nederlandsch-Indië.
STANDPLAATSEN DER Qon vernemen tsveeartsen. |
3 gt; |
3 U :0 O N 'cl agt; CS £ OJ o; u O. lt;v (Ti |
im agt; QJ N J:£ V 1 T3 O S |
C/D 3 o; 3 |
c/5 O o £ o re (j u re O) |
CO QJ !5 re CJ in |
re (/5 |
O) X o X _re o. o 0^ |
lt;D X O o O) |
•3 ’S O TD X “O O X |
O) N X O O) X OJ CÜ | |
Bantam................. |
13 |
10 |
1 |
4 | ||||||||
Weltevreden............ |
1 |
20 |
29 |
7 |
3 |
— |
29 |
— |
— |
_ |
_ | |
Soekaboemi............. |
— |
4 |
7 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
1 |
— | |
Bandoeng............... |
— |
— |
21 |
— |
— |
— |
1 |
— |
— |
_ |
__ | |
Cheribon................ |
— |
11 |
2 |
— |
— |
36 |
— |
__ |
1 |
_ | ||
Pekalongan............. |
— |
— |
111 |
1 |
4 |
18 |
13 |
— |
— |
— |
— | |
Koedoes................ |
— |
_ |
— |
— |
— |
_ |
14 |
1 |
_ |
1 | ||
Salatiga................. |
— |
— |
143 |
4 |
— |
— |
— |
_ |
— |
1 |
_ | |
Rembang............... |
— |
— |
221 |
— |
— |
— |
— |
— |
_ |
_ |
_ | |
Soerabaja............... |
— |
— |
35 |
35 |
7 |
_ |
— |
_ |
4 |
3 |
_ | |
Modjokerto............. |
— |
417 |
16 |
l |
— |
28 |
— |
— |
_ |
_ | ||
Pasoeroean ............. |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
— |
_ |
_ |
_ | ||
Banjoemas.............. |
— |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ | |||
Magelang.............. |
— |
— |
7 |
_ |
— |
_ |
_ |
_ |
_ |
1 |
__ | |
Madioen................ |
— |
— |
1173 |
4 |
__ | |||||||
Kediri.................. |
— |
— |
303 |
— |
— |
_ |
40 |
_ |
_ |
1 |
_ | |
Djokjakarta............. |
— |
172 |
— |
— |
1 |
— |
— |
2 |
__ | |||
Soerakarta.............. |
— |
— |
495 |
2 |
— |
— |
34 |
— |
— |
5 |
'_ | |
Bondowoso............. |
-¦ |
— |
74 |
2 |
_ |
— |
11 |
— |
— |
_ |
_ | |
Pamekasan............. |
— |
— |
51 |
— |
4 |
— |
11 |
— |
— |
_ |
_ | |
Padang.;............ |
— |
— |
— |
1 | ||||||||
Fort de Koek........... |
— |
_ |
— |
_ |
— |
_ |
— |
_ |
_ |
_ |
_ | |
Balige.................. |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
9 |
2 |
_ |
_ |
_ |
— | |
Padang Sidempoean...... |
__ |
_ |
— |
_ |
— |
_ |
1 |
_ |
_ |
_ |
_ | |
Benkoelen.............. |
— |
_ |
1 |
_ |
_ |
_ |
1 |
_ |
_ |
— |
_ | |
Telok Betong........ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
___ | |
Lahat................... |
_ |
_ |
_ |
__ | ||||||||
Djambi................. |
— |
_ |
— |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
— |
— |
_ | |
Kabandjahe............. |
— |
— |
— |
_ |
_ |
— |
_ |
3 |
— |
_ |
— | |
Koetaradja.............. |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
1 |
_ |
_ |
_ | |||
Makasser.............. |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
__ |
_ |
_ |
_ |
_ | ||
Menado................ |
— |
_ |
_ |
_ |
1 |
_ |
_ |
_ |
_ |
1 |
36 | |
Si liga radja.............. |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ | |
Soembawa Besar....... |
— |
__ |
_ |
___ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
_ |
__ | |
Waingapoe.............. |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
DEN HEER
W. VAN DER BURG.
Mijne Heeren J
U allen heet ik hartelijk welkom op deze eerste algemeene vergadering, gehouden buiten den zetel onzer Vereeniging.nbsp;Tot mijn groot genoegen constateer ik, dat de collega’snbsp;uit alle oorden van Java in het tot heden ongekende aantalnbsp;van 16 zijn opgekomen. (')
Namens het bestuur druk ik mijn leedwezen uit, dat deze bijeenkomst 2 maal is moeten worden uitgesteld, daar hetnbsp;niet mogelijk was op de vroeger bepaalde data de bestuursleden, waarvan een 3-tal wetenschappelijke voordrachtennbsp;had aangekondigd, in voldoend aantal tegenwoordig tenbsp;doen zijn. Het zij mij na deze opheldering vergund vannbsp;deze gelegenheid gebruik te maken, buiten het in punt 3nbsp;van ons werkprogramma bedoeld verslag, enkele gebeurtenissen en aangelegenheden te memoreeren, welke in hetnbsp;afgeloopen vereenigingsjaar mijn aandacht hebben getrokken.
In de eerste plaats wensch ik echter onze dooden te herdenken en stel U voor ter eere hunner nagedachtenis ons van onze zetels te verheffen. Reeds kort na de vorige algemeenenbsp;vergadering hadden wij het verlies van onzen wakkeren,nbsp;jongen kameraad den gouveriiementsveearts j. H. Zijp tenbsp;te betreuren. Hij viel als slaclitoffer van een infectie van
(') hl den loop van den dag klom dit aantal tot 18.
-ocr page 578-(*
548
de voorste adenilialiiigswegeii, welke zicli weldra uitbreidde tot eeiie doodelijke aandoening van de hersenvliezen. Hetnbsp;leed van zijn jonge, kinderlooze weduwe waag ik niet tenbsp;beschrijven. In ons midden liet hij een moeilijk aan te vullennbsp;leegte achter, want collega Zijp had door zijn energie ennbsp;opgewekten lust tot werken voor de hem opgelegde taaknbsp;ons aller sympathie verworven. De in ons orgaan en hetnbsp;Nederlandsche vakblad aan hem gewijde woorden mogennbsp;daarvan getuigen.
Het andere sterfgeval, dat wij hebben te betreuren, is dat van ons hooggeacht eerelid W. P. Groeneveldt, oud-vice-president van den Raad van Nederlandsch-lndië, opnbsp;19 Augustus j.1. te ’s Gravenhage op 74-jarigen leeftijdnbsp;overleden. De redactie van de „Bladen” hoopt in de eerstvolgende aflevering eene korte necrologie van den overledene te geven.
Naast deze twee persoonlijke aangelegenheden van droe-vigen aard heb ik te wijzen op eene andere, welke meer blijde gevoelens in ons heeft opgewekt, al zijn daaraan ook voornbsp;onze Vereeniging schaduwzijden verbonden. Het behaagdenbsp;n.l. Hare Majesteit onze geëerbiedigde Koningin onzen vroe-geren voorzitter Dr. L. DE Blieck, thans voor het laatst innbsp;ons midden aanwezig, te benoemen tot leeraar aan ’s Rijksnbsp;veeartsenijschool te Utrecht, met den personeelen titel vannbsp;professor.
Hooggeachte professor de Blieck! ongetwijfeld hebben alle aanwezigen U reeds persoonlijk gefeliciteerd met dezenbsp;welverdiende onderscheiding. Ik reken het mij een voorrecht thans van dezen zetel namens onze Vereeniging onzenbsp;collectieve gelukwenschen daaraan te kunnen toevoegennbsp;en U dank te mogen zeggen, voor hetgeen Gij gedurendenbsp;de vier jaren, dat Ge den voorzitterskamer hebt gehanteerd,nbsp;voor die vereeniging hebt gedaan. Gij zijt een stuwkrachtnbsp;geweest, die het vereenigingsleven in nieuwe banen heeftnbsp;geleid en die den stoot heeft gegeven tot deze algenieene
-ocr page 579-549
vergadering in liet centrum van Java, als verschijnsel van eeiie meer intensieve behartiging van onze persoonlijke ennbsp;onze vakbelangen.
Wat de laatste betreft, wijs ik op hetgeen Gij hebt gemaakt van het Veeartsenijkiindig instituut te Buitenzorg, dat danknbsp;zij Uw organiseerend talent is gegroeid tot een instelling,nbsp;waarop de Indische veeartsenijkunde en met haar het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel, trotsch mag zijn.
Niet ten onrechte sprak ik dan ook van schaduwzijden voor ons verbonden aan Uw heengaan, want, collega denbsp;Blieck! wij zullen U noode missen, èn als directeur vannbsp;het Instituut èn als lid onzer Vereeniging. Wij troosten onsnbsp;echter met de wetenschap, dat Gij, geroepen als Ge zijtnbsp;mede te werken aan de vorming van onze a.s. collega’s,nbsp;zult heengaan met een hart vol liefde voor de Indischenbsp;veeartsenijkundige belangen en ongetwijfeld een deel daarvan zult storten in het gemoed van hen, die later onzenbsp;rijen zullen komen aanvullen. Het bezit van dergelijkenbsp;vrienden aan de Veeartsenijschool is voor ons van overwegend belang en het is de zekerheid, dat Gij daartoe zultnbsp;behooren, gepaard met een gevoel van trotschheid, dat eennbsp;Indisch veearts tot het professoraat in Utrecht is geroepen,nbsp;welke het ons mogelijk maakt in alle oprechtheid U onzenbsp;beste gelukwenschen aan te bieden met de hooge onderscheiding U te beurt gevallen.
Hiermede van de personeele aangelegenheden afstappende, meen ik de aandacht te moeten vestigen op enkele gevolgennbsp;van den grooten Europeeschen oorlog, die, zooals te verwachten was, ook onze belangen niet onaangeroerd heeftnbsp;gelaten.
In de eerste plaats zijn onze financieele belangen getroffen. Zooals U bekend is, waren op de Begrooting voor Neder-landsch-lndië 1915 (Indisch ontwerp) voor eene algemeenenbsp;traktenientsverbetering van de officieren, waaronder denbsp;militaire paardenartsen, aanzienlijke sommen uitgelrokken.
-ocr page 580-550
welke echter onder invloed van den in Augustus 1914 nit-gebroken oorlog weder afgevoerd zijn geworden. Dat het afvoeren dier gelden door de verantwoordelijke autoriteitennbsp;in het leger een „schreeuw van verontwaardiging” heeftnbsp;doen opgaan, zooals men het in enkele dagbladen heeftnbsp;voorgesteld, meen ik te moeten betwijfelen, al kan nietnbsp;worden ontkend, dat het, vooral in de subalterne rangen,nbsp;een groote teleurstelling heeft verwekt.
Voorstellen — mij slechts bij geruchte bekend — om ook de traktementen van de gouvernementsveeartsen te verbeteren, zijn uit den aard der zaak eveneens op de bekendenbsp;„tijdsomstandigheden” gestrand, zoodat ten aanzien van denbsp;financieele positie van de Indisclie veeartsenijkundigen innbsp;het afgeloopen jaar geenerlei verbetering valt Ie constateerennbsp;en een afwachten op betere tijden noodzakelijk zal zijn.
Van de materieele belangen overgaande naar andere, meen ik als gevolg van den oorlog op een lichtpunt te kunnennbsp;wijzen, en wel in verband met het volgende.
In het algemeen kunnen wij de veeartsenijkundigen ver-deelen in hen, die de praktische dierengeneeskunde beoefenen en hen, die zich in laboratoria of elders, b.v. als veearts innbsp;dienst van de gemeenschap, met de wetenschappelijke ofnbsp;de hygiënische veearlsenijkunde bezig houden. Het valtnbsp;niet te ontkennen, dat het werk van de eersten in den regelnbsp;mindere waardeeriug geniet, dan dat van hun collega’s opnbsp;andere gebied werkzaam.
Nu wil het mij voorkomen, dat de groote oorlog hierin verbetering zal brengen en de heel-en geneeskunde van denbsp;dieren in aanzien zal doen stijgen.
De reusachtige veldslagen in den aanvaug van den oorlog, waarbij de legers zich zoo snel verplaatsten, dat van eennbsp;verzorging van zieke, gewonde en uitgeputte paarden geennbsp;sprake kon zijn, hebben ten duidelijkste aangetoond, dat denbsp;bestaande militaire organisaties, welke die verzorging totnbsp;taak hadden, in vele, ja bijna alle opzichten te kort schoten.
-ocr page 581-551
wat ten gevolge had, dat honderden van zieke en gewonde paarden eenvoudig hulpeloos op de slagvelden zijn achtergebleven, overgelaten aan hun pijn, honger en dorst. Ditnbsp;trok dermate de aandacht, van een Zweedsche dame,nbsp;die de slagvelden aan de Marne bezocht, dat op haarnbsp;initiatief in Engeland en met Etigelsch kapitaal, onder dennbsp;naani van Blauwe kruis, een organisatie is opgericht, welkenbsp;thans met toestemming van de legerautoriteiten en in samenwerking met de militair veterinaire organisaties, ziekenbsp;paarden opspoort, transporteert en geneeskundig behandeld.nbsp;Naast het Roode kruis is een fi/auw/i:nr/s ontstaan, geborennbsp;uit den drang het lijden der dieren te verzachten. Naastnbsp;de oeconomische overwegingen bij het inroepen van vee-artsenijkundige hulp voor de dieren is een ethisch begrip —nbsp;den dieren wèl te doen — meer dan tot heden op den voorgrond getreden; Ook om andere dan geldelijke redenennbsp;acht men het der menschen plicht de viervoetige slachtoffersnbsp;van den oorlog te hulp te komen.
Het Blauwe kruis, misschien juister gezegd: het doel van deze organisatie, geniet in Engeland de belangstelling ennbsp;den steun van hooggeplaatste personen en niet het minstnbsp;van de dames. Zoo bracht onlangs Lady French een bezoeknbsp;aan Bradford „to make a special appeal for donations towards providing another base Veterinary Hospital for thenbsp;Britisch sick and wounded horses at the front”.
Ook van eene andere, neutrale zijde worden pogingen in het werk gesteld om in het groot voor de zieke paardennbsp;op de slagvelden in de bres te springen. De Zwitserschenbsp;dierenbescherming heeft te Genève een congres bijeen gernbsp;roepen om te komen tot de oprichting van een internationalenbsp;vereeniging onder den naani van de Roode ster.
Tot welke blijvende resultaten een en andere zal voeren, is niet te voorspellen, maar de belangstelling, waarin denbsp;genees- en heelkunde bij de legerpaarden zich thans verheugt,nbsp;blijkens de oprichting van een veterinaire zusterorganisatie
-ocr page 582-552
vail het Roode kruis, zal niet nalaten gunstig te influenceeren op de waardeering van den arbeid van den praktiscliennbsp;veeartsenijkundige.
Ten slotte nog opgemerkt, dat de malleusbestrijding — waarbij wij allen zijn betrokken — in verband met de tijdensnbsp;den oorlog opgedane ervaringen vermoedelijk in anderenbsp;banen zal worden geleid. Ten minste die in een sterk geïnfecteerd milieu.
Naar welke beginselen die bestrijding in Europa geschiedt, zal ik hier wel niet behoeven te recapituleeren. Alleen wilnbsp;ik er op wijzen, dat geen rekening wordt gehouden met eennbsp;mogelijke genezing van deze ziekte en dat alle door de mal-leïne- of de serumreactie als dragers van nialleus-antistoffennbsp;aangewezen paarden worden afgemaakt. Tot heden is dezenbsp;wijze van handelen — en nu heb ik meer speciaal het oognbsp;op de beide „centrale keizerrijken” — praktisch gebleken.
Bij den opmarsch in het Oosten is men echter op eigenaardige bezwaren gestooten. Naar Pfeiler in No. 28 van de Berliner Tierarztliche Wochenschrift (1915) mededeelt,nbsp;is het aantal gevallen van kwade-droes verschrikkelijk toe-genomen. „In einzelnen Bestanden sind 40— 100 Proz.nbsp;der Pferde erkrankt gewezen”. Hij acht onder zulke omstandigheden een uitroeien van de ziekte niet meer niogelijk,nbsp;daar volgens hem zelfs de malleïnatie, gesteund door hetnbsp;meest uitgebreide serumonderzoek nog niet alle zieke paarden aanwijst. Wil het mij voorkomen, dat men die laatstenbsp;risico gerust op zich kan nemen, een andere vraag is hetnbsp;of de autoriteiten er voor te vinden zullen zijn onder zulkenbsp;omstandigheden alle „reactors” af te maken (en te vergoeden).
Om welke redenen dan ook, Pfeiler zegt en hierin stem ik hem bij, dat men onder zulke omstandigheden naar anderenbsp;middelen zal moeten omzien om deze ziekte te bestrijdennbsp;en er rekening mee zal moeten houden, dat er een zekernbsp;verband bestaat tusschen infectie en immuniteit. Hij wilnbsp;tot immuniseerende entingen overgaan, zooals die in de
-ocr page 583-553
nieiisclielijke geneeskunde met goed resultaat tegen cholera en typhus geschieden, en op deze wijze de paarden tijdensnbsp;hun verblijf in het geïnfecteerde milieu voor de infectienbsp;beschutten.
Zooals bekend, zijn in deze richting reeds herhaaldelijk proeven genometi. Ik wijs slechlsopde Veeartsenijkundigenbsp;mededeelingen No. 6 in deel 24 van onze „Bladen”, in welknbsp;artikel Dr. L. de Blieck en C. Bubberman onder besprekingnbsp;van de desbetreffende literatuur een verslag geven van denbsp;door hen genomen proeven, waarvan de resultaten voldoendenbsp;bevredigend waren om tot een voortzetting daarvan aan tenbsp;sporen. In de allerlaatste jaren is echter het immunisatie-vraagstuk ten opzichte van malleus eenigszins op dennbsp;achtergrond getreden, aangezien in de weinig geïnfecteerdenbsp;Westersche landen de behoefte aan immuniseerende entingennbsp;weinig klemmend was.
Het spreekt van zelf, dat hij, die heil verwacht van immuniseerende entingen, ook een natuurlijke immuniteit bijnbsp;paarden moet aannemen, welke wel moeilijk anders totnbsp;stand kan komen dan na herstel van een natuurlijke infectie.nbsp;M a.w. ware de malleus bij paarden absoluut ongeneeslijk,nbsp;dan zouden immuniseerende entingen geen redenen vannbsp;bestaan hebben. Gelukkig is malleus geneeslijk, indien denbsp;omstandigheden gunstig zijn. Dienaangaande bestaat voornbsp;de veeartsen in de tropen geen twijfel meer. Enkele goednbsp;gedocumenteerde gevallen, waaronder een door mij zelfnbsp;gepubliceerd, hebben eventueel bestaanden twijfel geheelnbsp;opgeheven.
In alle bekende handboeken wordt de mogelijkheid van de genezing — onder gunstig omstandigheden in tropischenbsp;landen — erkend, maar toch heb ik steeds den indruk gekregen, dat men in Europa de mededeelingen dienaangaandenbsp;uit zulke verre landen met eenige achterdocht ontvangt.nbsp;Dit is natuurlijk een gevolg van de onbékendheid met denbsp;wijze, waarop malleus in het Oosten optreedt.
-ocr page 584-554
Toch zijn ill het Westen ook wel feiten te vinden, die pleiten voor de geneeslijklieid van malleus. In de eerstenbsp;jaren van het gebruik van de malleïne zijn in sterk geïnfecteerde stallen heel wat paarden gezond gebleven, hoewelnbsp;ze positief op de injectie hadden gereageerd. Men is dezenbsp;feiten echter schouderophalend voorbijgegaan, heeft getwijfeld aan de diagnostische waarde van de malleïne en nietnbsp;willen aaniiemen, dat een groot deel van deze reactors totnbsp;genezing kwam. De enkele duidelijke miswijzingen van denbsp;malleïne hebben altijd meer gewicht in de schaal gelegd,nbsp;dan de vele genezingen, waarvan hel bewijs natuurlijk moeilijknbsp;kan worden bijgebracht.
Intusschen verkeert men volgens mededeeling van Pfeiler thans aan het Oostelijk gevechtsfront weer in de omstandigheden van de dagen van het eerste gebruik van de malleïne,nbsp;toen men ook stallen vond met een buitengewoon hoognbsp;percentage reactors, en deze mededeeling maakt het onsnbsp;begrijpelijk, waarom in het Russische leger de malleïne alsnbsp;diagnosticum enkele jaren geleden verboden werd. Het percentage paarden, dat als ziek werd aangewezen was natuurlijknbsp;zoo groot, dat meu de consequentie van het afmaken vannbsp;die dieren niet durfde te aanvaarden, te meer niet daar denbsp;gevonden lijkverschijnselen uit den aard der zaak meermalennbsp;van zeer twijfelachtigen aard geweest zullen zijn, zooalsnbsp;dit ook het geval was bij een deel van de legerpaardennbsp;een 30-tal jaren geleden te Banjoe Biroe afgemaakt. Terechtnbsp;heeft men bij het Indische leger bij een 2de proefneming metnbsp;de malleïne in 1904 dan ook het standpunt ingenomen,nbsp;reageerende paarden zonder klinische verschijnselen dennbsp;tijd te gunnen tot genezing Ie komen. En met zeer gunstigenbsp;resultaten. Zoolang het systeem van onderliuidsche inspuitingnbsp;met afzondering en herhaalde inspuiting van de reageeiendenbsp;dieren van kracht is geweest, is geen enkel van de ± 500nbsp;aldus onderzochte treinpaarden door de malleïne-zeef heennbsp;geglipt, lioevyel naar schatting een vijfde deel daarvan,
-ocr page 585-555
iia eerst positief te liebben gereageerd, later is vrijgegeven. Is het met dit voor oogen een wonder, dat de Indischenbsp;paardenarts gelooft aan de geneeslijkheid van malleus,nbsp;indien een paard onder gunstige omstandigheden verkeert,nbsp;en een immunisatie tegen deze ziekte mij geen utopienbsp;schijnt?
Ook uit China komen berichten, die hoop geven op een slagen van proeven ter immunisatie tegen de natuurlijkenbsp;infectie. In het Zeitschriftfür Veterinarkunde 1913, bladz. 103nbsp;e.v. deelt de Duitsche paardenarts Mrowka te Tsingtaunbsp;mede, dat de eenige in China bekende besinettelijke ziektenbsp;onder de Mongoolsche ponies de kwade-droes is. Epidemiologisch verloopt zij onder deze dieren daar echter zóónbsp;geheel anders dan in Weslersche landen, dat men zelfs aannbsp;den aard daarvan heeft getwijfeld en wettelijke maatregelennbsp;ter bestrijding van den malleus in het Duitsche gebied volgensnbsp;Mrowka overbodig mogen worden geacht. Deze poniesnbsp;worden, voor welk doel ook bestemd, in koppels van 30nbsp;a 40 over land of over zee geïmporteerd. Af en toe, vooralnbsp;na een zeetransport, komen enkele sporadische gevallen vannbsp;malleus voor, zonder ooit aanleiding te geven tót een epizootic. Hoewel ook bij het leger aldaar geen bijzondere maatregelen ten opzichte van de van besmetting verdachte paardennbsp;worden genomen, werd eenmaal een 12-tal gemalleïneerdnbsp;en bleken daarvan 5 positief te reageeren (locaal en algemeen). In een andere geval vertoonden 10 paarden — evenalsnbsp;het oude militaire contróle-paard — alle een positieve preaci-pitatie-reactie (door TRöSTtR verricht). Hoewel geen enkelnbsp;dier werd afgemaakt, openbaarde zich beide keeren laternbsp;geen enkel malleusgeval MrOWKA noemt dit van Westerschnbsp;standpunt beschouwd moeilijk verklaarbaar.
Zooals te verwachten was, is men Mrowka over het door hem ingenomeu standpunt hard gevallen. Reineckenbsp;noemt in denzelfden jaargang van genoemd tijdschrift denbsp;inzichten van N\. inzake de bestrijding en diagnose van
-ocr page 586-556
kwade-droes in Oost-Azie in strijd met de beginselen van de wetenscliap en met de praktijk.
Mrowka liet zich daaiop niet onbetuigd en documenteert zijn meeiiing omtrent de betrekkelijk geringe vatbaarheidnbsp;van den Mongoolschen pony voor malleus nader, o. a, doornbsp;de mededeeling van het volgende geval.
In November 1912 werden ongeveer 70 remouten — in Mongolië door een militaire commissie aangekocht — nanbsp;een ongeveer vier weken lang transport aan den wal gezet.nbsp;Bij de ontscheping bleken drie dieren „offensichtlich rotz-krank” en werden afgemaakt. Verdere gevallen kwamennbsp;onder den koppel niet voor.
Deze merkwaardige ervaring, welke bij transporten ingevoerde ponnies herhaaldelijk wordt opgedaan, dwingt M. tot de conclusie, dat de Mongoolsche pony een groot weerstandsvermogen tegen kwade-droes moet bezitten. Verdernbsp;zegt hij: „Es ist anzunehmen, dass es neben einer Rotziatenz,nbsp;auch eine Rotzimmunitat geben musz.
Deze uitspraak van M. kan niet anders dan juist worden genoemd en de gronden, waarop zij gebaseerd is, geven,nbsp;zooals ik reeds mededeelde, hoop dat men er eenmaal innbsp;zal slagen paarden tegen malleus te immui?iseeren. Voortsnbsp;brengen zij eene geruststelling in zake het voorkomennbsp;van kwade-droes onder de enkele weken in Nederlandsch-Indië geïmporteerde Mongoolsche ponies. Zooals te verwachten was na het lange zeetransport, voorafgegaan doornbsp;een langdurig transport over land, zijn reeds eenige slachtoffers van deze zieke gevallen. (‘) Naluurlijk is het nietnbsp;aan te nemen, dat de infectie hier zoo gunstig zal verloo-pen als in China zelf. In de eerste plaats, omdat hetnbsp;transport veel langer heeft geduurd en in de 2de plaats, 1
Aan l\et voornemen de ponies reeds aan boord te malleïneeren, kon geen gevotg worden gegeven, daar de tijdig per post toegezondennbsp;malleïne niet aan het adres is bezorgd.
-ocr page 587-557
omdat de kliinatologisclieii omstandigheden hier voor den Mongoolsche pony heel wat ongunstiger zijn dan in zijnnbsp;vaderland. Toch meen ik, dat men omtrent de te verwachten verliezen niet al Ie pessimistisch gestemd behoeft te zijn.
En hiermede M.H! open ik deze Algemeene Vergadering, mij aanbevelend voor Uw aller steun bij de moeilijke taak,nbsp;welke als voorzitter voor mij ligt.
DOOR
Een tamme kangoeroe vertoonde groote pijidijkheid bij het loopen. De oorzaak hiervan bleek te liggen aan de zolennbsp;van de twee voorbeenen en de zool van een achterbeen.nbsp;Deze waren nl. sterk gebombeerd; bij druk was fluctuatienbsp;waar te nemen. Er was geen vermeerderde warmte en hetnbsp;algemeen welzijn was niet gestoord. Met een Pravaz’schenbsp;spuit werd uit elk der zolen 10 c. c.M. van een helder geelnbsp;vocht gezogen. Na de behandeling werd spoedig herstelnbsp;verkregen, waarna de zoolhuid zich bleef vertoonen alsnbsp;een leeg zakje, zooals men dat ziet als overblijfsel van eennbsp;legger.
Hier was dus de zoolhuid in haar geheel opgelicht door uitstorting van de gele vloestof. Een bursitis meen ik tenbsp;mogen uitsluiten, omdat er niets te bemerken was van eennbsp;kapsel, de huid over de geheele oppervlakte van de zoolnbsp;was opgelicht en ontstekingsverscliijnselen ontbraken.
M.i. moet ik hier te doen hebben gehad met een lymphorrhagie.
Ziegler (Algem. Pathologie) zegt hieromtrent, dat een lym.phorrhagie ontstaat, wanneer een lymphevat zijn con-tinuiteit verliest en de lymphe zich in de omgeving uitbreidt.
-ocr page 588-558
Daar de druk iii de lymplievateii zeer gering is, d.w.z. niet grooter dan in het omringende weefsel, kan een lymphe-uilstorfing slechts plaats hebben, als het geopende lyniphevatnbsp;aan de oppervlakte ligt of indien op de plaats van dennbsp;doorbraak een gepraeformeerde ruimte aanwezig is, waarinnbsp;de lymphe zich kan uit storten, of wanneer door dezelfdenbsp;oorzaak, die de verscheuring van de vaten ten gevolge had,nbsp;te gelijker tijd ook ruimte in het weefsel wordt verkregen.
Kitt (Path. Anatomie) merkt op, dat de lymphorrhagieën ontstaan door mechanische insulten, met name door eennbsp;schuinen, „rutschenden” druk, waardoor dan een verscheuringnbsp;van lymphevaten en daardoor een ophooping van de uitgevloeide lymphe in de door de verscheuring gevormde,nbsp;subcutane holte plaats heeft.
Gaat men nu de vooi tbeweging der kangoeroe’s na, dan is die volgens K. Kraepelin (Leitfaden f.d. zool. Unterricht,nbsp;1907) aldus: „met behulp van de achtervoeten en een nietnbsp;minder krachtig ontwikkelden staart verrichten zij geweldigenbsp;sprongen, waarbij de kleine, 5-teenige voorbeenen, die alsnbsp;handen te gebruiken zijn, op de borst samengetrokken gehouden worden. Ook in rust zijn de dieren gewoon in half-opgerichte houding alleen op staart en achtervoeten tenbsp;steunen en slechts l)ij langzaam grazen zetten zij ook denbsp;voorbeenen op den grond”. Men zou dus eerder verwachten,nbsp;dat de beide achtervoeten (als het ware de drijfwielen vannbsp;den kangoeroe-motor) het meest hadden te lijden; maarnbsp;mogelijk is ook, dat in dit geval, waar het een jong diernbsp;betrof, dat zich vid. in huis bewoog, veel van de handennbsp;gebruik gemaakt werd en deze nog niet berekend warennbsp;op de beweging op een steenen vloer. De schuine,nbsp;rutschende dridc was dus aanwezig, terwijl ook praedispo-sitie bestond voor liet vormen van een holte, waarin denbsp;lymphe uit de verscheurde vaten zich kon ophoopen,
-ocr page 589-DOOR
Het lijkt mij van belang het door mij waargenomen geval van malleëuze mastitis mede te deelen, omdat ik deze aandoening niet vermeld vind in de mij ter beschikking staandenbsp;handboeken.
Den 11 den September werd mij vertoond een vrij oude Australische merie met de volgende verschijnselen: Linkernbsp;uierhelft sterk gezwollen, de tepel staat sterk naar buitennbsp;en is 2 a 3-maal zoo groot als de rechter tepel. Er bestaatnbsp;oedeem, dat zich uitstrekt tot de voorborst. Temperatuurnbsp;40'’C., pols frequent, ademhaling eveneens; conjunctivaenbsp;vuil geelrood, eetlust gering, gering oedeem aan het rechternbsp;achterbeen. (De eerste verschijnselen moeten volgens denbsp;anamnese ongeveer een week te voren zijn opgetreden. Denbsp;voedingstoestand van het paaici laat te wenschen over).nbsp;Uit den linker tepel kan een vrij groote hoeveelheid matignbsp;dikke pus gemolken worden, uit den rechter een sereuzenbsp;vloeistof, in geringe hoeveelheid.
Er werd een mastitis-therapie ingesteld, terwijl tevens inwendig het paard desinfecteerend, antipyretisch en robo-reerend werd behandeld,
De temperatuur verliep als volgt: 12 September v.m. 39.3°C., 13 Sept. v.m. 39.®—, 14 Sept, v.m. 38.7®, 15 Sept.nbsp;v.m. 38.2®, 16 Sept. v.m. 37.4®.
Op 16 September was het oedeem bijna geheel verdwenen, terwijl ook de zwelling van den uier veel verminderd ennbsp;de afscheiding geringer was. In verband met den voor-uitgaanden algemeenen toestand werd besloten liet paardnbsp;te doen afstappen, waarvan wederom moest worden afgezien,nbsp;omdat het dier pijnlijk bleek te zijn aan het bovenste gedeelte van den linkerarm.
-ocr page 590-560
17 September; Temperatimr 39.°—; iilciis aan de linker iiierhelft, aan linker voor- en rechter achterbeen oedeemnbsp;en aan deze beide beenen een 4-tal lymphe-afscheidendenbsp;plekken ter grootte van een kwartje.
19 September; Nensuitvloeiing links, zwelling van de linker gland, submax. en ulcns op het neusmiddenschot.nbsp;Omtrent de op 17 September gestelde diagnose; malleusnbsp;bestond dus geen twijfel.
Het feit, dat de pus uit den uier na 12-urige kleuring met Löffler’scIi blauw talrijke, vrij dikke, soms eenigszinsnbsp;gebogen staafjes vertoonde, die zich vaak als gerafeld voordeden of als voorzien van vacuolen, geeft steun aan mijnnbsp;ineening hier te doen te hebben gehad met een uieraan-doening veroorzaakt door den malleusbacil.
DOOR
Dr. A. L. HAQEDOORN.
Het is opmerkelijk, dat niet alleen meer botanici dan zoölogen zich aangetrokken voelen tot een studie '^idw genetica,nbsp;zoodat het sommigen zoölogen wel eens lijkt, of deze jongenbsp;wetenschap een liefhebberijtje is van botanici, maar datnbsp;daardoor ook veefokkers weinig probeeren, in hoe verrenbsp;ze kunnen profiteeren van wat de genetica ons tot nu toenbsp;leerde. En dat, terwijl overal zaadtelers en tuinbouw-nien-schen wel degelijk daarmede hun voordeel hebben gedaan.
Ik ben overtuigd, dat er niet voor de fokkerij door onze nieuw verworven kennis geheel nieuwe banen geopendnbsp;zijn — evenmin als dat eigenlijk voor de plantenteelt hetnbsp;geval is geweest — maar het groote nut van een begripnbsp;van genetica voor fokkers, en speciaal voor hen, die zichnbsp;geroepen gevoelen om leiding te geven aan veefokkerij, isnbsp;gelegen in de mogelijkheid om nu verschillende fokmethodennbsp;kritisch te kunnen beoordeelen, om vooruit met zekerheidnbsp;te kunnen weten, welk fokdoel'wèl en welk niet bereikbaarnbsp;is — om fouten te kunnen vermijden, waarin het empirischnbsp;fokken al te licht kan vervallen. Er is geen reden om tenbsp;gelooven, dat een kundig fokker zijn methoden anders dannbsp;op enkele punten zal gaan wijzigen, wanneer hij eenmaalnbsp;weet, wat hij eigenlijk doet; de empirie is een hardenbsp;leermeesteres en de knappe fokkers hebben door bitterenbsp;ervaring wel geleerd, wat wel en wat niet inogelijk is.
Sedert een aantal jaren interesseert zich de overheid in Indië voor veefokkerij. Nu is er een fundamenteel onderscheid tusschen veefokkerij hier in Indië en in Europa, waarop
-ocr page 592-niet genoeg de aandacht kan worden gevestigd, namelijk dit, dat in Nederland en dergelijke culliuirlanden een standnbsp;van echte fokkers bestaat — echte knappe, practische veefokkers,— die van geslacht op geslacht in het vak zijn, zoo,nbsp;dat de overheidsbemoeienis in zake fokkerij zich kan bepalennbsp;tot het geven van steun, waar dat door de fokkers zelfge-wenscht wordt geacht. Niet-fokkers, heeren-landboiiw-spe-cialisten, veeartsen, kunnen slechts bij uitzondering invloednbsp;uitoefenen, ze voelen zich ook niet zeker tegenover de werkelijk kundige beroepsfokkers. Dergelijke gevallen van onoordeelkundig ingrijpen van niet-fokkers in fokkerij, als denbsp;malle strijd tegen de losse zwarte vlekjes in het wit van denbsp;onderbeeneii in het Hollandsche vee zijn uiterst zeldzaam,nbsp;en ik merkte, dat men, zoodra men op goede gronden denbsp;onhoudbaarheid van zulk een niet te rechtvaardigen maatregelnbsp;aantoont, ook op den steun van de werkelijk ter zake kundigenbsp;beroepsfokkers kan rekenen.
Voor Indië ligt de zaak anders. Een kern van werkelijk kundige beroepsfokkers ontbreekt. Dat maakt, dat de niet-fokkers, de landbouwspecialisten, de veeartsen, die zichnbsp;voor veefokkerij gaan interesseeren, oneindig veel meernbsp;invloed op de fokkerij kunnen krijgen, dan ooit in Europanbsp;het geval zou zijn. En waar dan tegenover de verschillendenbsp;goedbedoelde pogingen van zulke autoriteiten, geen op praktijk gegronde kennis van fokkers staat, daar is het, veelnbsp;meer nog dan in Europa, noodig, dat ze zoo goed mogelijknbsp;^ op de hoogte zijn van de beginselen van het fokken, vannbsp;dat, wat de erfelijkheidsstudiën van de laatste tien—vijftiennbsp;jaren ons hebben geleerd.
In landen als Holland en Engeland zijn het de fokkers zelf, die zich op de hoogte dienen te stellen van de beginselen der erfelijkheidsleer, van de theorie van het fokken;nbsp;in een land als dit zijn het de menschen, die meenen denbsp;fokkers de moeten voorlichten, en die hier, ook al door hetnbsp;^ passief karakter van de bevolking, een oneindig meer ver-
-ocr page 593-aiitwoordelijke rol spelen, dan ze ooit zouden kunnen doen iu een land van beroepsfokkers.
Tijdens mijn kort verblijf op Java heb ik al in verscliillende streken gezien, hoe met medeweten, eigenlijk onder drangnbsp;van autoriteiten, pogingen werden gedaan om het vee tenbsp;verbeteren op verschillende manieren, die vijftien jaar geleden misschien theoretisch te verdedigen zouden zijn geweest,nbsp;^ maar die me hebben doen inzien dat, ter voorkoming vannbsp;teleurstellingen, een uiteenzetting van wat in fokkerij bereikbaar is, en waarom, en hoe, zeker niet overbodig is.
Ik ben er van overtuigd, dat er in Indië stellig wel veeartsen zullen zijn, die zich voor fokkerij interesseeren, en die zich op de hoogte hebben gehouden van de genetischenbsp;literatuur van de laatste tien jaren. Zij zullen geen foutennbsp;maken. Maar waar een speciaal vak als erfelijkheidsleernbsp;niet op het programma staat van de opleiding van veeartsennbsp;of van ambtenaren van het Binnenlandsch Bestuur, daar isnbsp;het geenszins te verwonderen, dat er hier en daar in Indië,nbsp;met de beste bedoeling, maatregelen worden getroffen innbsp;zake fokkerij, die stellig niet in ’t algemeen belang zijn, ennbsp;die nooit zouden worden genomen, hetzij door echte beroepsfokkers, hetzij door menschen, die op de hoogte zijn van watnbsp;we nu weten omtrent vererving. Om een enkel staaltje hiernbsp;te noemen, iu één enkel onderdistrict staan, naar men mijnbsp;van bevoegde zijde meedeelde, ter dekking, als maatregelnbsp;^'„ter verbetering van de veestapel”, de volgende dieren: eennbsp;bastaard Ongole-Javaansch, een bastaard Hollandsch zwart-bont-Javaansch, een bastaard Shorthorn-Javaansch, een bastaard Mysore-Javaansch en een bastaard Madoerees-Javaan-sch, alles met medeweten van de plaatselijke autoriteit!
Wanneer ergens blijkt, dat de bestaande veestapel niet voldoet aan redelijke eischen, dan ligt het voor de hand,nbsp;dat men wil probeeren het vee te verbeteren. En dan kunnennbsp;we twee manieren onderscheiden, teeltkeus in eigen rasnbsp;en kruising. Overal daar, waar in het bestaande ras nog
-ocr page 594-564
dieren voorkomen, welke aan redelijke eischen voldoen, zal teelt in eigen ras, verbetering van het ras door selectie,nbsp;op haar plaats zijn. Zooals we later zien zullen, brengennbsp;bijna alle veeverbeteringsmethoden, die op kruising berusten,nbsp;hun bijzondere bezwaren mee.
In de eerste plaats dient men altijd ter dege te onderzoeken, in hoe verre of de onbevredigende kwaliteit van het vee in een of ander rayon werkelijk het gevolg is vannbsp;een erfelijke minderwaardigheid. De individueéle kwaliteitennbsp;van een dier zijn natuurlijk het gevolg van alle factoren,nbsp;die een rol speelden in de ontwikkeling van het dier, vannbsp;alle vererfde ontwikkelingsfactoren (dus van de kwaliteitnbsp;van de kiem, het genotype), zoowel als van de omstandigheden, waaronder het dier opgroeide. De meest nauwkeurigenbsp;inspectie van een dier kan nooit uitmaken of de mindernbsp;goede kwaliteit daarvan het gevolg is van werkelijke minder-y waardigheid van het genotype of van minder gunstige invloeden, die het dier in zijn jeugd ondervond. Overal daar,nbsp;waar men iets wil doen ter verbetering van den veestapel,nbsp;dient men natuurlijk te beginnen met zich deugdelijk op denbsp;hoogte te stellen van de oorzaken van de minderwaardigheidnbsp;van de dieren, die men daar in de streek aantreft. Wantnbsp;iedereen ziet in, dat wanneer ergens de verpleging van hetnbsp;locale vee zóó slecht is, dat zelfs het daar thuis hoorendenbsp;ras, dat alle gelegenheid heeft gehad zich aan de toestandennbsp;aan te passen, alleen maar inferieure dieren levert, terwijlnbsp;blijkt, dat een eenigszins goede verzorging de kwaliteitnbsp;aanmerkelijk doet vooruitgaan, het nutteloos moet zijn om tenbsp;willen probeeren door kruisingen het veeras te verbeteren,nbsp;y. Deze twee dingen, slechte verpleging van de dieren ennbsp;A slechte kiemkwaliteit (slecht genotype) van het vee, dienennbsp;altijd goed te worden onderscheiden. Wanneer bijvoorbeeldnbsp;in het eene district het vee veel beter is dan in een tweedenbsp;en dat verschil is terug te voeren op een betere voedingnbsp;van het vee in het eerste district, dan helpt begrijpelijkerwijs
-ocr page 595-invoer van dit mooiere en beter uitgegroeide vee in de andere streek nooit.
Een groote moeilijkheid in een streek, waar de verpleging van het vee veel te wenschen overlaat, ligt natuurlijk in hetnbsp;feit, dat in zulk een streek selectie van goed fokmateriaalnbsp;zoo goed als onmogelijk wordt. Pas wanneer we mogennbsp;aannemen, dat de verzorging van al het jongvee zoowatnbsp;gelijk is, kunnen we met eenige zekerheid een keus doen.nbsp;Toch kan men nog bij teelt in het eigen ras met eenigenbsp;/^zekerheid uit de individuèele waarde van een beest op zijnnbsp;fokwaarde besluiten, terwijl, zooals we straks zullen zien,nbsp;die zekerheid oneindig veel kleiner wordt, zoodra iii eennbsp;populatie van paarden of vee gekruist is.
Bij teelt in het eigen ras heeft men het groote voordeel, dat de dieren van een bepaalde streek zich door een soortnbsp;van natuurlijke selectie hebben aangepast aan alle localenbsp;toestanden, aan de ontberingen, die ze nu en dan moetennbsp;doorstaan, aan de dikwijls weinig oordeelkundige methode vannbsp;behandeling. Het is buitengewoon gevaarlijk om tegelijkertijd twee verschillende dingen te willen doen, veranderingnbsp;te willen brengen in de verpleging van het vee en van denbsp;paarden en tegelijkertijd het ras te willen verbeteren. Wantnbsp;het zou mogelijk kunnen zijn, dat „betere”, grootere, zwaardere dieren bij verbeterde verpleging uitstekend voldedennbsp;in een bepaalde streek, terwijl toch voor de bevolking vannbsp;die streek het eigen vee, onder de oude, slechte, maarnbsp;goedkoopere manier van verpleging economisch voordeeligernbsp;was. Wanneer het nog problematisch is of ergens eennbsp;verbetering in de veeverpleging, bijvoorbeeld door aanbouwnbsp;vau voedergewassen, economisch mogelijk is, daar is hetnbsp;zeker verkeerd om, wanneer men wil probeeren het veerasnbsp;grooter te maken, de dieren een bijzonder goede verplegingnbsp;te geven.
Het komt me voor, alsof het eenvoudiger is om te beginnen met den invloed na te gaan van één stel factoren
-ocr page 596-op de kwaliteit van liet vee. Eii wanneerquot; men de mogelijkheid wil nagaan van een betere verpleging op de kwaliteit van het vee, lijkt het me aangewezen om de zaak niet doornbsp;invoer van vreemde elementen te compliceeren. Vóór mennbsp;^ in een of andere streek mag beginnen met pogingen totnbsp;veredeling van het veeras, dient men daar ter dege te hebbennbsp;onderzocht, of de tegenwoordige methode van verplegingnbsp;wel de meest economische is, en of niet het locale veenbsp;mogelijk goed genoeg zou zijn bij een verpleging, die juistnbsp;zooveel beter zou zijn, als door de meerdere prestatie vannbsp;het vee gejustifieerd was.
In Holland is voldoende gedemonstreerd wat met teelt in eigen ras te bereiken is. Rasverbetering door rationeelenbsp;selectie in het eigen ras is stellig overal te verkiezen bovennbsp;alle min of meer gevaarlijke pogingen om door kruisingnbsp;tot beter vee of betere paarden te geraken, tenzij natuurlijknbsp;zelfs de beste dieren van het eigen ras niet goed genoegnbsp;pblijken. Het komt me voor, dat het laatste van het Javaanschenbsp;^¦vee niet kan worden gezegd.
Behalve door teelt in eigen ras, kan men probeereii door kruising tot verbetering van een veestapel te geraken. Omnbsp;vier verschillende redenen kan men kruisen willen:
A. nbsp;nbsp;nbsp;tot het produceeren van waardevolle gebruiksdieren;
B. nbsp;nbsp;nbsp;tot het maken van een nieuw ras van vee of paarden;
C. nbsp;nbsp;nbsp;tot verbetering van een ras;
D. nbsp;nbsp;nbsp;tot het veranderen van een bestaand ras in een beter,nbsp;reeds bestaand ras.
A. Kruising om waardevolle gebruiksdieren te produceeren.
Het kan voorkomen dat het genotype van twee verschillende rassen of soorten van dieren zoodanig is, dat de combinatie van alle eifelijke ontwikkelingsfactoren van dienbsp;soorten in een bastaard een individu oplevert, dat om eennbsp;of andere reden superieur is over beide oudersoorten, ofnbsp;althans over die soort, waarover men in hoofdzaak beschikt.
-ocr page 597-567
De fokkerij van muildieren is een goed voorbeeld. Dit kruisen om gebruiksdieren te maken is lieel algemeen. Innbsp;Frankrijk fokt men in het groot de bastaarden van de Mus-kuseend en de huiseend, omdat die dieren zich bij uitsteknbsp;leenen voor de fabricage van paté de foie gras. In verschillende streken fokt men voortdurend de bastaarden van het grootenbsp;Yorksiiire varken met Berkshire, met het doel natuurlijk, dienbsp;dieren alleen voor de slachterij te bestemmen. Hier en daar opnbsp;de Lüneburger hei fokt men nu de bastaarden van Karakulnbsp;met zwarte kleine Heidschnuck-ooien om de velletjes vannbsp;de lammeren als astrakan op de markt te brengen. En opnbsp;groote schaal worden in Australië schapenrassen gekruist,nbsp;ten deele om vroegrijpe lammeren te krijgen, Romney-marshnbsp;met Merino, ten deele voor de wol, Lincoln of Southdownnbsp;of Southdown met Merino. Bij het maken van bastaardennbsp;moeten we bedenken, dat we nooit van te voren kunnennbsp;weten, hoe het kruisingsproduct tusschen twee verschillendenbsp;vormen zal uitvallen. Vaak zal een bastaard ongeveer eennbsp;middelstelling innemen tusschen beide ouders, vooral daarnbsp;waar de ondersoorten in veel factoren verschillen. Eennbsp;bastaard zal alle vererfde ontwikkelingsfactoren, alle genennbsp;hebben, die ook maar in één van beide ouders aanwezignbsp;zijn. En daardoor kan het voorkomen, dat een bastaardnbsp;kenmerken heeft, die geen van beide ouderrassen bezit.nbsp;We weten nu, dat elke eigenschap, elk orgaan van eennbsp;dier of een plant, beïnvloed wordt door een groot aantalnbsp;verschillende ontwikkelingsfactoren, waarvan sommige doornbsp;de kiem worden vererfd, de genen, en anderen uit de omgeving in den ruimsten zin stammen. Nu komt het dikwijlsnbsp;voor, dat een of ander kenmerk zich alleen dan kan ontwikkelen, wanneer onder vele andere, ook nog twee genennbsp;in de kiem aanwezig zijn, waarvan de^ eene soort één bezit,nbsp;en de andere soort het ontbrekende. In zulk een geval zalnbsp;de bastaard een kenmerk hebben, dat in geen der beidenbsp;ouders bestond. Een paar voorbeelden; kruist men de erwt
-ocr page 598-„Emeraiide” met een andere soort „Clamard”, die ook het wasachtige overlrek op bladeren en peulen mist, dan is denbsp;bastaard weer normaal blauwgroen, met het wasoverfrek.nbsp;Kruist men een gele, zwartoogige rat met een gele roodoogi-ge, dan zijn de jongen grijs, zooals een wilde rat; paartnbsp;men een wit Weener konijn met een wit Angora, dan zijnnbsp;de jongen wildklenrig, en het zelfde resultaat heeft men bijnbsp;kruising van het witte zijdeveerhoen met wit Orpington.nbsp;In die twee laatste gevallen heeft de eene ouder alle factoren, die benoodigd zijn voor pigmentformatie behalve één,nbsp;en dat ééne geen erft de bastaard van de andere wittenbsp;onder, die niet gepigmenteerd was, omdat een andere schakelnbsp;in de ketting, die tot pigmentatie leid de ontbrak. Vaaknbsp;combineeren bastaarden de eigenschappen van beide ouders,nbsp;maar op welke wijze, dient voor elke kruising weer te worden afgewachl. Wanneer het mogelijk was om varken ennbsp;/ schaap te bastaardeeren, zou men dat kunnen gaan doen,nbsp;^ in de verwachting het vleesch en spek van het varken metnbsp;^ de wolvacht van het schaap te combineeren, maar omge-, keerd zou men ook als verrassing louter naakte schapennbsp;^ kunnen krijgen.
Nooit mag men a priori meenen, dat een of ander uit-heemsch paardenras of veeras met het locale ras waarde-volle bastaarden zal opleveren. Zoolang men meende, dat bastaarden persé intermediair waren, verviel men wel innbsp;die fout, en zoo tieeft men wel ook groote hoeveelhedennbsp;vreemd fokmateriaal geïmporteerd, zonder vooraf te hebbennbsp;onderzocht of dat ras voldeed aan de gestelde eischen,nbsp;of werkelijk de bastaarden van dat ras met het localenbsp;individu van veel waarde waren. Ik herinner hier even aannbsp;de groote importaties van fokvee van hel Mysore ras innbsp;Java, zonder vooronderzoek, en aan de teleurstelling, die hetnbsp;gevolg is geweest van die importatie, en die stellig vermedennbsp;was, wanneer een instituut voor veefokkerij zich met hetnbsp;vooronderzoek had belast.
-ocr page 599-569
Ik vrees, dat liet niet geheel overbodig is om hier even eenigszins uitvoerig te vertellen, wat we tegenwoordignbsp;weten omtrent vererving bij bastaarden. Tot voor zoowatnbsp;vijftien jaren meende men, dat bastaarden per sé intermediair waren en dat ze hun eigenschappen vrijwel constantnbsp;vererfden. De terminologie „halfbloed”, „driekwartbloed”nbsp;„zeventien-vierenzestigstebloed” grondde zich op dat idee.
In werkelijkheid is de kwaliteit van een bastaard uitsluitend het gevolg van de combinatie van genen, die het individunbsp;van beide ouders erfde, of die genen in de ondersoortennbsp;een invloed op de ontwikkeling hebben of niet. Nooit kannbsp;men van te voren weten, hoe een bastaard tusschen tweenbsp;vormen zal uitvallen, voor men de kruising eenmaal heeftnbsp;geprobeerd. De bastaarden van het Europeesche wilde zwijnnbsp;met tamme witte rassen zijn bijna altijd wit van kleur, maarnbsp;overigens geheel gevormd als en met de beharing van hetnbsp;wilde zwijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor het groot Yorkshire Vfnbsp;ras en voor het veredelde Duitsche landvarken. Maar wanneer de witte ouder een Crayonnais is, zijn de bastaardennbsp;bijna niet te onderscheiden van wilde varkens. Blijkbaarnbsp;is de witte kleur van het Crayonnais varken het gevolg vannbsp;een combinatie van vererfde factoren in de kiem, die verschilt van die in de twee andere rassen. Een bastaard zalnbsp;ongeveer intermediair zijn, wanneer elk der beide ondersoorten een of meer vererfbare ontwikkelingsfactorennbsp;bezit, welke in de andere ouder ontbreken, tenminste alsnbsp;die genen in de combinatie, waarin ze zich dan in denbsp;bastaard bevinden ook invloed op de ontwikkeling zullennbsp;uitoefenen. Een voorbeeld is de blauwe kleur van hoenders.nbsp;Sommige hoenderrassen komen in drie kleuren voor, zwart,nbsp;blauw en wit, bijvoorbeeld de Hollandsclie witkuif, denbsp;Kraaikop, het Andalusier ras. De witte dieren missen eennbsp;geen, dat in de zwarten deze zwarte kleur helpt produceeren,nbsp;maar ze bezitten een ander geen, dat, wanneer hef aanwezignbsp;is in een gepigmenteerd dier, de pigmentvorming gedeeltelijk
-ocr page 600-tegengaat. Men kan niet zeggen, dat de bastaarden van witte hoenders niet zwarte, blauw zijn, dat is alleen daarnbsp;het geval, waar die witte hoenders juist dat bepaalde geennbsp;blijken te bezitten. De bastaarden bijvoorbeeld van zwartnbsp;Orpington hoenders met wit Leghorn zijn wit; witte Leghorns hebben die kleur, omdat ze een geen bezitten, datnbsp;alle pigmentatie onderdrukt. En de bastaarden van zwartnbsp;Orpington met wit zijkriel zijn zwart; die krielen zijn eenvoudig wit, omdat ze een van de factoren, benoodigd voornbsp;pigmentatie, een van de schakels in de keten, die tot pig-mentvorming leidt, missen. Het is duidelijk, dat een bastaard vaak in sommige punten intermediair kan zijn tiisschennbsp;zijn ouders, terwijl hij in andere punten een van de oudersnbsp;geheel volgt. Vaak komt het voor, dat de eene vorm eennbsp;geen bezit, dat een bijzonder markanten invloed heeft, ennbsp;dan zal natuurlijk de bastaard op dat punt die ouder geheelnbsp;volgen. Maar het spreekt van zelf, dat dit niet beteekeiit, datnbsp;een ras van dieren, dat zulk een factor bezit, ook verdernbsp;bijzonder „prepotent” is. Prepotentie beteekent eenvoudignbsp;het bezitten van genen, die een ander ras of een andernbsp;^dier niet heeft. Een mooi voorbeeld is de witte kop ennbsp;aalstreep van de Hereford runderen. Alle bastaarden, waarvan een ouder tot dit ras behoort, hebben dien witten kop ennbsp;die aalstreep, maar het spreekt van zelf, dat dit feit nog nietnbsp;meebrengt, dat Hereford bastaarden daarom ook meer kwaliteiten erven van die prepotente ouder, dan ze zouden doennbsp;y van een ander dier, dat niet zulk een saillante eigenschap had.
Hoe staat het met de vererving van bastaarden? Het gebruik, dat tot voor korten tijd nog in zwang was, om bij dieren vannbsp;gemengde afstamming te spreken van halfbloed, driekwart-bloed, eenzestiende bloed en zoo voort, baseerde zich opnbsp;het idee, dat een bastaard altijd zoowat een middenstellingnbsp;in zou nemen tusschen zijn ouders, niet alleen in zijn eigennbsp;kwaliteiten, maar ook wat zijn vererving betreft, zoodatnbsp;twee halfbloeden samen weer halfbloeden produceeren zou-
-ocr page 601-571
den, en een halfbloed met een volbloed weer een tussclien-vorm, een driekwartbloed. Wat zijn de feiten?
Bepafen we ons voorloopig tot één eigenschap. We zagen dat de bastaarden van een Hereford rund met een of andernbsp;ras met gekleurden kop alle witte koppen hebben. Gesteldnbsp;dat iemand om een of ander reden die witte koppen ergnbsp;mooi vindt en een paar van die bastaarden gaat gebruikennbsp;om een ander ras te „veredelen”. Wat zien we dan? Dannbsp;merken we, dat een dergelijke bastaard evenveel jongennbsp;produceert met witte koppen als met donkere. Als we eennbsp;wildkleurige bastaard van Crayonnais met wild zwijn weernbsp;met Crayonnais paren, dan vinden we, dat van de jongennbsp;de helft weer wildkleurig is en de andere wit zijn. Gebruiken we een zwarten bastaardstier, die één rooden oudernbsp;had, ter dekking van roode koeien, dan zien we weer hoenbsp;de helft van de kalveren rood en de helft zwart uitvalt.nbsp;Hetzelfde zien we overal daar, waar een dier of plant,nbsp;welke een of anderen ontwikkelingsfactor slechts van een dernbsp;beide ouders erfde, wordt teruggepaard met individuen die,nbsp;dien factor missen. Tot nu toe is geen enkele uitzonderingnbsp;bekend en het aantal voorbeelden bij dieren en planten,nbsp;dat ik zou kunnen aanhalen als illustratie, zou in de honderden loopen. Naar den ontdekker kunnen we spreken vannbsp;de wet van Mendel en die kunnen we als volgt formu-leeren: Elk individu, dat een geen (een vererfbare ontwik-kelingsfaclor) slechts erfde in één van de beide kiemcellen,nbsp;waaruit het opgroeide, produceert op zijn beurt evenveelnbsp;kiemcellen met als zonder dat geen.
Die gevallen, waar we te maken hebben met een enkel geen, zijn natuurlijk' het overzichtelijkst. Zoodra we tenbsp;maken hebben met meer genen en dat is in de praktijknbsp;wel zoowat altijd het geval, krijgen we meer gecompliceerdenbsp;resultaten. Maar altijd blijft toch natuurlijk gelden, dat eennbsp;bastaard, een individu, dat onzuiver is voor een bepaaldnbsp;geen, dat geen ook weer brengt in de helft van de door
-ocr page 602-572
hem geproduceerde kiemcellen. Wanneer we liet witte zijdeveerkriel kruisen met een ras, dat normale en gepig-menteerde veereu lieeft, dan zijn alle bastaarden gepigmen-teerd en normaal bevederd. Paren we zulk een bastaardnbsp;weer met witte zijveerkrielen, dan zal de helft van zijnnbsp;kiemcellen dat geen bevatten, dat in dit geval het verschilnbsp;maakt tusscheii normale en zijige bevedering, de helft vannbsp;het aantal kuikens zal dus normale veereu hebben en denbsp;anderen zullen zijvederig zijn. Het zelfde geldt in dit gevalnbsp;voor de vererving van pigmentatie, de helft van het aantalnbsp;kuikens zal gekleurd zijn en de rest wit. De verervingnbsp;van kleur en van veerstructuur beïnvloeden elkaar niet.nbsp;Dat wil zeggen, dat van de normaal beveerde kuikens evenveel gekleurde als witten zullen zijn en van de dieren metnbsp;zijachtige veeren ook. Hier hebben we een geval, waarinnbsp;elk van de beide factoren een duidelijk verschillenden invloednbsp;op de ontwikkeling heeft. Wanneer we te doen hebbennbsp;met een aantal genen, die alle ongeveer denzelfden invloednbsp;hebben op de ontwikkeling, dan wordt het effect van dienbsp;verdeeling van elk der genen over het halve aantal dernbsp;kiemcellen minder duidelijk.
Het kan voorkomen, dat een ras van runderen twee verschillende wifmakende factoren bezit, die in een gekleurd ras ontbreken. In dat geval maakt weer de bastaard evenveelnbsp;kiemcellen met als zonder elk van die genen en dus zalnbsp;in dit geval slechts het vierde gedeelte, de helft van de helftnbsp;van alle voortgebrachte kiemcellen, gekleurde jongen kunnennbsp;geven, bij terugparing met het gekleurde ras.
Duidelijker nog dan bij terugparing van een bastaard met individuen, die het geen in kwestie missen, komt natuurlijknbsp;die verdeeling van een geen over het halve aantal kiemcellennbsp;vaii een bastaard te zien, wanneer we er in slagen om zulkenbsp;kiemcellen elk voor zich, zonder bevruchting, parthenogene-tisch, tot ontwikkeling te brengen. Uit onbevruchte eicellennbsp;van een groenvruclitige kalebas, waarvan een der ouders
-ocr page 603-573
wit was, kwamen weer evenveel groenvrnclilige als wit-vrnclitige planten.
Een complicatie krijgen we, wanneer bastaarden zich onderling voortplanten. In znlk een geval maakt elk vannbsp;de individuen evenveel kiemcellen met als zonder het geen,nbsp;waarvoor ze onzuiver zijn, en dus zal de helft van de eicellen met den factor bevrucht worden door een sperniatozoonbsp;mét, de rest door een zónder den factor. Het zelfde geldtnbsp;voor de eicellen zonder den factor en het gevolg is natuurlijk, dat slechts één van de vier mogelijke combinatiesnbsp;een individu oplevert, dat de factor in kwestie niet erfde.
Het gevolg is, dat bij onderlinge voortplanting van twee individuen, die beide onzuiver zijn voor een geen, driemaalnbsp;zooveel nakomelingen dat geen zullen hebben, dan er zullennbsp;zijn, die het missen. Een kudde bastaard-Herefords zalnbsp;drie maal zooveel kalveren met witte koppen brengen alsnbsp;dieren met gekleurden kop. Twee wildkleurige bastaardennbsp;van Grayonnais met wild zwijn zullen samen drie wildkleurige tegen één witte big produceeren. En de verervingnbsp;van alle andere genen gaat op dezelfde manier.
In ons voorbeeld van de bastaarden van Grayonnais met wild zwijn zullen er drie maal maal zooveel biggen wordennbsp;geboren met staande ooren als met hangende en drie maalnbsp;zooveel met kleine ooren als met groote. Als het aantalnbsp;biggen groot is, dan vinden we in zulk een kuddelje dierennbsp;met alle mogelijke combinaties van die eigenschappen ennbsp;dus Ook met allerlei nieuwe combinaties, zooals wildkleurigenbsp;dieren met enorme staande ooren en witte harige beestennbsp;met kleine hangooren.
De nakomelingschap van bastaarden is veelvormig, des te veelvormiger naarmate het aantal genen, waarin de ouders Wnbsp;verschilden, grooter is. En dus bestaat de mogelijkheid omnbsp;door kruising een nieuw ras te maken.
Gesteld dat we ergens een ras bezitten, dat aan sommige eischen niet voldoet, en dat we zoo gelukkig zijn geweest
-ocr page 604-574
een ander ras te kunnen importeeren, dat met ons ras gepaard bastaarden oplevert, die in allerlei opzicliten superieur zijn. Het ligt dan voor de hand, dat we willen probeerennbsp;een ras te maken van dieren, die alle zullen zijn, zooals dienbsp;bastaarden. Is dat mogelijk? Natuurlijk. Zulke bastaardennbsp;zullen, wanneer we er van fokken, zonder twijfel onder denbsp;caleidoscopische verscheidenheid van meer of min waarde-looze producten ook wel weer dieren voortbrengen metnbsp;een dergelijke combinatie van genen als de eerste bastaarden.nbsp;Die eerste bastaarden zijn onzuiver voor alle genen, waarinnbsp;de onderrassen verschillen, maar onder hun nakomelingennbsp;zullen er zijn, die voor een aantal van die genen toevallig zuivernbsp;zijn, doordat zij ze vererfden van beide ouders. Wanneernbsp;men beschikt over veel kapitaal en men er niet tegen opziet,nbsp;dat men de eerste tien jaren geheel geen peil kan trekkennbsp;op de kwaliteit van de te produceeren dieren en dat mennbsp;telkens weer het overgroote deel van de dieren waardeloosnbsp;moet opruimen, dan is het zelfs wel mogelijk om ook bijnbsp;groot vee en paarden, uitgaande van kruising, langzamerhandnbsp;I weer te komen tot een zuiver ras. Het zou me te ver voerennbsp;V U hier voor te rekenen, hoe langzaam zoo iets gaat en hoeveelnbsp;generaties er noodig zouden zijn bij een bepaald getal verschilpunten om weer een zuiver ras te krijgen. Het isnbsp;voldoende, wanneer men bedenkt, dat eiken keer, dat men er,nbsp;hetzij bij toeval, hetzij na zorgvuldige proefparingen innbsp;slaagt een kuddetje te hebben, waarvan alle dieren zuivernbsp;zijn voor een of anderen factor, de nakomelingschap van datnbsp;kuddetje verder op dat punt zuiver zal blijven.
Het is niet onmogelijk om door kruising een nieuw ras van vee te maken, mits, ik herhaal het, men zich alle te-leurstelliiigen en misrekeningen wil getroosten, die aannbsp;dat werk vast verbonden zijn, en men niet bang is voornbsp;een generatie of tien strenge familieteelt. De geschiedenisnbsp;van de veerassen en hoender- en varkensi assen levert meerdere voorbeelden. Ik wil hier alleen maar herinneren aan
-ocr page 605-het Sliortlioni vee, aan het Polaiid-Cliina varken, aan het Wyandottelioen. Hoe giooter het aantal jonge dieren, dat Vvnbsp;men in elke generatie kan fokken, hoe grooter dus de keusnbsp;voor de noodzakelijk strenge selectie en hoe geringer denbsp;individueele waarde, des te spoediger komt men tot een resultaat, des te minder zijn de kosten. Ik geloof niet, dat het makennbsp;van een nieuw zuiver ras van hoenders door kruising meernbsp;hoeft te kosten dan een jaar of acht en een paar honderdnbsp;gulden aan winstderving. Het maken van een nieuw rasnbsp;van varkens zou allicht ook niet meer tijd kosten en denbsp;winstderving, die aan het werk noodzakelijk verbonden is,nbsp;zou ook nog wel door een enkel groot fokker te betalen zijn.nbsp;Maar ik zou niemand durven aanraden om geheel opnbsp;eigen kosten te gaan probeeren een nieuw ras van runderennbsp;of paarden te gaan maken. We moeten ons dan ook nietnbsp;voorstellen, dat die oude fokkers, die een nieuw ras maakten,nbsp;moeite deden om alle winstderving, voortvloeiend uit denbsp;productie van minderwaardig vee en van dieren met twijfelachtige fokwaarde, zelf te dragen, of dat ze zorgvuldignbsp;het fokkerijgebied, waarin ze werkten vrijwaarden van hetnbsp;gevaar, dat hun bastaarddieren aan de locale rassen kondennbsp;toebrengen door ze onzuiver te maken. Integendeel, wenbsp;kunnen er zeker van zijn, dat zulke fokkers altijd hun op hetnbsp;oog waardevolle bijproducten rond zich morsten en zoo hetnbsp;geheele fokgebied in de schade en risico lieten deelen.
Een geheel andere vraag is het, of het te verantwoorden zou zijn van overheidswege het produceeren van een nieuwnbsp;ras door kruising aan te moedigen. Naar mijn idee zounbsp;men daar alleen in het uiterste geval toe mogen overgaannbsp;en dan zou het algemeen belang eischen, dat zulk werknbsp;gebeurde onder controle van een instituut voor fokkerij ennbsp;dat de kosten, die we vooral nooit mogen oiiderschatten,nbsp;geheel door dat instituut zouden worden gedragen.
De voorwaarden voor het produceeren van een nieuw ras bij zelfbestuivende eenjarige gewassen, zijn oneindig
-ocr page 606-576
veel gunstiger dan hij dieren, waarvan elk individu ook nog een zekere waarde vertegenwoordigt. Elke plant levert,nbsp;aan zich zelf overgelaten, een groot aantal nakomelingennbsp;en het gevolg van de zelfbestniving is, dat de familie planten,nbsp;die uit een bastaard stamt in een klein aantal generatiesnbsp;automatisch zuiver wordt, wanneer we eenvoudig in elkenbsp;volgende generatie weer van een enkel individu uitgaan.nbsp;Iedereen, die wel eens nieuwe soort van padi of erwtennbsp;gemaakt heeft voor de praktijk, weet hoe enorm veel individuen in elke generatie weer worden weggeworpen,nbsp;hoe groot in de eerste paar generaties de variabiliteit is,nbsp;hoe weinig individuen in de eerste generaties voldoen aannbsp;de gestelde eischen. Niemand, die ooit zulk werk zelfnbsp;heeft gedaan, zal ooit het maken van een nieuw ras vannbsp;langzaainfokkende dieren encourageeren, als hij ook maarnbsp;even doordenkt over alle moeilijkheden, die aan zulk werknbsp;in den weg staan.
Ik herhaal, het maken van een nieuw ras van paarden of vee is niet onmogelijk, maar is moeilijk werk, het brengtnbsp;noodzakelijkerwijs een massa teleurstellingen mee en het isnbsp;buitengewoon duur. Het behoort tot de mogelijkheden,nbsp;dat een kundig beroepsfokker met veel ervaring er in slaagt,nbsp;en het is mogelijk, dat het met succes wordt geprobeerdnbsp;' op een goed gesubsidieerd staatsfokstation, maar het isnbsp;stellig niet waar, dat wilde kruising, introductie van eennbsp;aantal fokdieren van vreemde rassen in den veestapel vannbsp;^de bevolking, in de hoop dat ten slotte uit het mengelmoesnbsp;een nieuw ras te voorschijn zal komen, eenige kans vannbsp;slagen heeft. Zulk werken kan alleen tot resultaat hebben,nbsp;dat het vee in zulk een streek variabel wordt en dat hetnbsp;fokken er een loterij wordt, doordat alle zekerheid aangaandenbsp;het te verwachten product verloren gaat. Eigenlijk is het problematisch of tegenwoordig nog onbekendheid met de beginselen van erfelijkheidsleer als excuus mag gelden voor zulk werken, dat de bevolking onberekenbare schade kan berokkenen.
-ocr page 607-577
Het maken van een nieuw veeras door kruising eisclit groote opofferingen en veel vakkennis, voorzichtige, strenge inteeltnbsp;en voortdurende proefparingeii. Goede fokkers, die innbsp;staat zijn om zulk werk met succes te doen, zijn zoo zeldzaam,nbsp;dat de geschiedenis van de fokkerij met trots op hun namennbsp;wijst.
Is het mogelijk om door kruising een bestaand ras op een of meer punten te verbeteren? Zoolang men meende, datnbsp;bastaarden per sé intermediair waren en dat ze hun eigenschappen ook getrouw vererfden, kon men denken, dat hetnbsp;mogelijk zou zijn om bijvoorbeeld door kruising met enkelenbsp;dieren van een groot ras de onvoldoende lichaamsgroottenbsp;van een ander ras een beetje op te halen, met behoud vannbsp;alle andere waardevolle eigenschappen van den origineelennbsp;stam. In werkelijkheid is de zaak anders. Bij een kruisingnbsp;hebben we niet alleen te maken met de enkele factoren, dienbsp;de gewenschte eigenschap beïnvloeden, maar elke bastaardnbsp;is onzuiver voor al die erfelijke factoren, die slechts éénnbsp;van zijn ouders bezat. Het zuiver maken van de nakomelingschap van zulke bastaarden vereischt precies hetzelfdenbsp;werk als elke andere productie van een nieuw ras doornbsp;kruising. In werkelijkheid is het precies gelijk of men eennbsp;nieuw ras wil maken, dat een aantal verschillende eigenschappen van twee rassen combineert, of dat men doornbsp;kruising in een bestaand ras één enkele eigenschap vannbsp;een ander wil overbrengen. Kruising is een belangrijkenbsp;oorzaak van variabiliteit, heel waarschijnlijk de eenige oorzaak van vererfbare variabiliteit.
Door kruising worden niet alleen de eigenschappen van de te kruisen vormen op alle mogelijke wijzen gecombineerd in het nageslacht, maar als het gevolg van een kruisingnbsp;kunnen geheel nieuwe eigenschappen ontstaan, welke hetnbsp;gevolg zijn van samenwerking van genen, welke in denbsp;ondersoorten in zulk een combinatie voorkwamen, dat zenbsp;op de ontwikkeling geen invloed konden hebben. Twee
-ocr page 608-voorbeelden.' De bastaard van Argemone mexixana, een papaveracea met kleine gele bloemen en Argemone platy-ceras, met groote witte bloemen, was in bloemkleiir en bloem-grootte ongeveer intermediair. Maar in de nakomelingscliapnbsp;van de bastaarden kwamen niet alleen planten voor met allerleinbsp;combinaties van de kenmerken van de ouders, gele of wittenbsp;bloemkleiir, groote of kleine bloem, geel of wit melksap,nbsp;maar er kwamen planten bij voor, die polycepliaal waren,nbsp;en planten met dubbele bloemen en planten met diepge-franjede bloembladeren, zelfs planten met drie in plaatsnbsp;van zes kroonbladeren.
Toen men in Holland meende, dat het feit, dat de geiten van bet Saanenras in Zwitserland meer melk gaven dan denbsp;Hollandsclie geiten bij ons, reden was om het Hollandschenbsp;geitenras te „veredelen” door import van fokmateriaal uitnbsp;'Zwitserland, toen dacht men allerminst, dat het gevolg vannbsp;gt;^die kruising een groote variabiliteit zon zijn. De grootenbsp;zuiverheid van het Saanenras was juist een van de veelgeroemde kwalileiten van het ras. Op het oog verschildennbsp;de twee rassen alleen door de groolere melkproductie vannbsp;het Zwitsersche ras. In werkelijkheid moeten ze in kieni-samenstelling nogal wat hebben verschild. Als gevolg vannbsp;die importatie van Zwitsersch fokmateriaal heeft men innbsp;Holland niet alleen een nieuwe geitenziekte gekregen, maarnbsp;ook beesten met abnormaal korte beenen, dwergen, dierennbsp;met slappen rug en geiten zonder ooien. Blijkbaar is hetnbsp;complex vererfde ontwikkelingsfactoren, dat maakt, dat eennbsp;Hollandsche geit ooren heeft, een andere dan die, welkenbsp;verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de ooren bij denbsp;Saanengeit, en zoo was het mogelijk, dat bij de recombi-tie van genen over de kiemcellen van bastaarden, ooknbsp;dieren werden geboren, in wier kiem niet alle genen aanwezig waren, welke voor een normale ontwikkeling vannbsp;ooren noodig zijn.
De variabiliteit na een kruising kan zoo groot zijn, dat
-ocr page 609-die ver reikt over de extremen bij de twee ouders. Eeii voorbeeld. Het kleinste hoenderras is de Sebright bantam.nbsp;De bastaarden van Sebright met Hamburger hoenders warennbsp;ongeveer intermediair in gewicht. Maar onder liun nakomelingen was de variabiliteit in gewicht zoo groot, dat dierennbsp;werden geproduceerd, welke nog weer veel kleiner warennbsp;dan Sebrights. Niemand zou a priori op het idee komen,nbsp;dat men om die kleine hoenders nog weer kleiner te kunnen fokken, goed zou doen ze eens met een veel grooternbsp;ras te kruisen.
Wanneer in een bepaalde streek de gewone manier van fokken deze is, dat altijd alle betere en grootere (laat onsnbsp;zeggen paarden) worden verkocht en alleen de kleinstenbsp;dieren voor de fokkerij overblijven, dan zal daarvan hetnbsp;gevolg zijn, dat langzamerhand dat ras op een bepaaldenbsp;minimum grootte komt en dat de dieren alle die combinatie krijgen van de factoren, die de grootte beïnvloeden (ennbsp;waarvoor niet alle zuiver waren), die met een minimum-grootte correspondeert. Met andere woorden, gaandeweg zalnbsp;het ras teruggaan tot een bepaald minimum, het zal zuivernbsp;worden voor de correspondeerende factoren en verder zalnbsp;de onoordeelkundige manier van fokken daar geen kwaadnbsp;meer kunnen. We weten door talrijke proeven met plantennbsp;en dieren, dat de vererfbare ontwikkelingsfactoren zelf nietnbsp;door selectie worden geïnfluenceerd. Maar nu verzintnbsp;iemand om dat gedegenereerde paaidenras een beetje tenbsp;regenereeren. Hij stelt zich vooi dat door kruising te kunnennbsp;bereiken en een commissie reist rond om ergens een aantalnbsp;grootere fokdieren aan te koopen. Maar er wordt niets gedaannbsp;om de oude fokrichting, de neiging om altijd de beste, grootstenbsp;dieren aan de fokkerij te onttrekken, te veranderen. Watnbsp;zal dan het gevolg zijn van de goed bedoelde pogingen ternbsp;veredeling? In het allergunstigste geval zullen de grooterenbsp;bastaarden en hun grootere nakomelingen gaandeweg weernbsp;worden uitgescheiden, zonder het origineele ras te schaden,
-ocr page 610-maar de mogelijkheid bestaat zeker, dat liet resultaat negatief is, dat als gevolg van de kruising de variabiliteit in grootte wordt vermeerderd en zelfs over de oudenbsp;miniinumgreiis gaat reiken. Met andere woorden, het isnbsp;mogelijk, dat een ras, dat door onoordeelkundig fokkennbsp;„gedegenereerd” is tot op een door de disponibele tenbsp;recombineeren genen gegeven minimum, door een „vere-delingskruising” nog weer veel vatbaarder wordt voornbsp;verdere degeneratie. Denken we even terug aan hetnbsp;voorbeeld van de krielhoenders. Wanneer ergens eennbsp;populatie van Sebrightkiielen bestaat, die eenvoudig zoonbsp;wordt gefokt, dat alle grootere exemplaren steeds aan denbsp;fokkerij worden onttrokken, met andere woorden: als denbsp;paarden in sommige streken van Indië, dan ziet men in,nbsp;hoe een goed bedoelde poging om die kleine beesten innbsp;grootte te veredelen door een kruising met Hamburgers,nbsp;eenvoudig ten gevolge zou hebben, dat na eenige generatiesnbsp;die kippenpopulafie nog weer verder in grootte zou zijnnbsp;gedegenereerd.
Verbetering van een ras door kruising is mogelijk, waar men er zich rekenschap van geeft, dat wat men wil doen,nbsp;gelijk staat met het maken van een nieuw ras, en waarmennbsp;zich ook de zorgen en de winstderving kan getroosten, dienbsp;noodzakelijkerwijs vast zitten aan zulk werk, en waar mennbsp;in zich de capaciteiten voelt om zulk een werk tof een goednbsp;eind te brengen. Kruising, zoo maar in het wilde weg ennbsp;in handen van een bevolking, die geen idee heeft van oordeelkundig fokken, is buitengewoon gevaarlijken het toelatennbsp;van zulk knoeien is onverantwoordelijk. Veel minder moeilijknbsp;en binnen het bereik van iedere eenigszins concientieuzenbsp;fokker is „grading”, het omvoeren van een populatie vannbsp;dieren in een ander, beter ras, door voortgezette kruising.
Wanneer bastaarden weer met een der ondersoorten worden teruggepaard en de producten weer en zoo voort, dan zal betrekkelijk gauw de invloed van de andere soort op de groep geheel
-ocr page 611-verloren gaan. Wanneer men zicli voorstelt, dat een dier per sé een niiddenstelling inneemt tiisschen zijn beidenbsp;ouders en dat de persoonlijke eigenschappen van een individu ook een maatstaf zijn voor zijn hoedanigheden alsnbsp;fokdier, dan kan men ook verwachten, dat het mogelijknbsp;moet zijn om met die omzetting van een ras in een andernbsp;lot op elke gewensclite graad te gaan, en dat men het innbsp;de hand heeft om toch nog juist de gewilde proportie vannbsp;het origineele „bloed” te belionden. We weten nn, datnbsp;een dier een of andere eigenschap juist in die mate op zijnnbsp;nakomelingen zal overbrengen, als hij zuiver is voor denbsp;genen, welke die eigenscliap mede veroorzaken. Het aantalnbsp;voorouders met die eigenschap heeft daarmede niets tenbsp;maken.
Wat gebeurt er in werkelijkheid bij het omfokken van een ras in een ander? Laten we met een eenvoudig voorbeeldnbsp;beginnen, nemen we aan, dat twee slagen van runderennbsp;alleen hierin verschillen, dat de dieren van de eene groepnbsp;rood zijn, terwijl die van de andere groep behalve allenbsp;vererfde factoren, die aan de dieren van de eerste groepnbsp;eigen zijn, ook nog een factor hebben, die de kleur vannbsp;rood tot zwart maakt, We hebben een populatie van roodenbsp;dieren en we willen komen tot een constant zwart veeslag.nbsp;Daartoe kunnen we nu en dan een zwarte stier van de anderenbsp;groep koopen. De eerste producten van zulk een zwartennbsp;stier en onze roode koeien zullen het geen, dat in dit gevalnbsp;het verschil veroorzaakt, van één ouder erven, zij zullennbsp;allen zwart zijn, maar allen onzuiver. Wanneer we doorgaan met de zoo verkregen koeien te paren met zuiverenbsp;zwarte stieren, dan krijgen we gevallen, waarin eicellen mètnbsp;den factor bevrucht worden door sperma mèt den factor,nbsp;waar dus zuivere dieren ontstaan, en gevallen waarin eennbsp;eicel zonder zich vereenigt met een spermatozoo met, dusnbsp;waar een onzuiver dier ontslaat. Elk zuiver dier geeftnbsp;voortaan alleen weer meer zuivere nakomelingen (de vader
-ocr page 612-582
is telkens zuiver) en elk onzuiver dier heeft telkens 50®/o kans om een zuiver kalf te brengen.
In het omgekeerde geval, waar we een populatie van zwarte dieren rood willen maken door voortgezette kruisingnbsp;met roode dieren hebben we iets dergelijks. Alle eerstenbsp;bastaarden zullen zwart zijn, maar onzuiver voor de factornbsp;in kwestie, elk van die koeien heeft telkens evenveel kansnbsp;om een rood als een onzuiver kalf te brengen. En in ditnbsp;geval zijn de roode dieren alle zuiver, omdat ze den zwartmakenden factor niet bezitten.
Hoe groot ook het aantal factoren is, waarin twee te kruisen vormen verschillen, voor elk verschilpunt geldt tochnbsp;weer een van beide gevallen. Sommige gewenschte kwaliteiten van het „edele” ras zijn het gevolg van méér genennbsp;dan in het te veranderen ras en andere verschilpunten zijnnbsp;het gevolg van het gemis van een geen in het „edele” ras,nbsp;dat in het andere vererfd wordt.
Voor elk verschilpunt, voor eiken vererfden factor, welke slechts een van de te kruisen soorten bezit, geldt hetzelfde;nbsp;in elke generatie, gerekend vanaf de origineele bastaardennbsp;is de kans 50%, dat het product zuiver is en gelijk aannbsp;het „edele” ras. In andere woorden, hoe groot ook hetnbsp;aantal genen, waarin twee rassen verschillen, gerekend vannbsp;de eerste bastaarden, wordt het aantal genen, voor welke denbsp;dieren niet even zuiver zijn als het „edele” ras, gehalveerd.nbsp;Verschillen twee rassen in acht genen, onverschillig of hetnbsp;betere ras die alle heeft, of een gedeelte er van, dan zullennbsp;na vijf kruisingen de producten in alles gelijk zijn aan datnbsp;betere ras. Is het aantal genen zestien, dan zullen zesnbsp;generaties noodig zijn, is het twee en dertig, dan zeven ennbsp;zoo voort.
Het is dus mogelijk om in heel korten tijd een ras geheel in een ander om te fokken. Hoofdzaak is, dat we wetennbsp;dat zoo iets mogelijk is, en dat we niet een relatieve gelijkenis krijgen, maar betrekkelijk gauw een absolute gelijkheid.
-ocr page 613-Deze wijze van fokken is natuurlijk een weinig kostbare niajjier om te geraken tot een raszuiver bestand van een ofnbsp;ander superieur ras, omdat liet aantal fokdieren van dat rasnbsp;betrekkelijk maar lieel geiing behoeft te zijn. De beterenbsp;fokkers in alle landen werken dan ook heel vaak op dezenbsp;manier. Het spreekt van zelf, dat men steeds in één richtingnbsp;werkt, dat men altijd weer stieren of hengsten van het beterenbsp;ras gebruikt, omdat ze elk oneindig veel meer nakomelingennbsp;hebben dan de vrouwelijke fokdieren. De vermeerderingnbsp;van onze grootere huisdieren is zoo langzaam, dat aan hetnbsp;zuiver fokken van een beter ras en een verdringen van hetnbsp;oude ras door zuiver gefokte dieren geen sprake kan zijn. i
Grading, echte, goed doorgevoerde veredeiingskruising is overal daar de aangewezen methode, waar werkelijk hetnbsp;tegenwoordige veeras onvoldoende is, en waar een aantalnbsp;dieren beschikbaar zijn van een ras, waarvan men zekernbsp;weet dat het in alle opzichten superieur is.
Want dit wil ik nog eens herhalen, er is geen sprake van, dat men bij dit proces ergens onderweg kan blijvennbsp;staan, dat men op deze manier de een of andere eigenschapnbsp;van het inferieure ras toch zou kunnen behouden; om eennbsp;concreet voorbeeld te noemen, dat men met Ongole of Girnbsp;vee zou kunnen gaan werken in een veestapel van Javaanschnbsp;vee en dan bijvoorbeeld de soberheid van dat laatste tochnbsp;zou kunnen bewaren op den duur, of de geschiktheid voornbsp;de sawahbewerking. Zoo lang het eene ras nog niet geheelnbsp;is omgevoerd in het nieuwe, zullende dieren nog op enkelenbsp;punten van dit nieuwe ras verschillen, maar het is niet vannbsp;te voien te weten in welk punt, sommige misschien innbsp;kleur, andere in grootte of in temperament of in hoornvorni.nbsp;Veredeiingskruising, het omvoeren van een ras in een beter,nbsp;brengt gevaren mee. Een groot gevaar schuilt in de goedenbsp;kwaliteit van de bastaarden zelf, waardoor niet ter zakenbsp;kundige fokkers maar al te vaak verleid worden om zulkenbsp;bastaardstieren of bastaardhengsten voor de fokkerij te gaan
-ocr page 614-gebruiken. De eetiige manier, waarop men van bastaarden in de fokkerij mag gebruik maken, is liet teiugpaien vannbsp;vrouwelijke bastaarden met raszuivere stieren van het superieure ras, om te geraken tot een zuiver bestand van datnbsp;ras. Wanneer in een streek de toestanden zoo zijn, datnbsp;er bezwaar is tegen de castratie van alle mannelijke productennbsp;van zulk een systematische veredelingskruising, of wanneernbsp;de toestanden zoo zijn, dat er geen garantie is, dat die castratienbsp;consequent doorgevoerd wordt, dan is het beter in die streeknbsp;alle pogingen om door veredelingskruising tot een goednbsp;resultaat te komen maar op te geven. In zulke streken ennbsp;voor zulke toestanden is selectie in eigen ras aangewezen.
I Niemand, die eenigszins thuis is in de literatuur van de laatste tien jaren, en die dus weet, dat een bastaard, wiensnbsp;ouders ook maar in een paar factoren onderscheiden zijn,nbsp;een kolossale verscheidenheid van verschillend geconstitueerde kiemcellen produceert en dus ook een enorm variabele nakomelingschap zal geven, zal ooit een bastaardstiernbsp;voor de fokkerij bestemmen.
Een bezwaar, dat men wel eens hoort aanvoeren tegen voortgezette kruising met een waardevol ras, teneinde denbsp;veestapel geheel in dat ras om te zetten, is, dat het in denbsp;praktijk onmogelijk is om genoeg raszuiver mannelijk fok-materiaal te blijven importeeren. In de eerste plaats kannbsp;reinteelt van dit goede nieuwe ras in ’t land zelf veel helpen, maar we moeten ook bedenken, dat ten slotte ook doornbsp;grading dieren worden voortgebracht, die niet alleen op hetnbsp;oog, maar inderdaad gelijk zijn aan het ingevoerde ras ennbsp;die ook gelijke fokwaarde hebben. Met andere woorden,nbsp;het is mogelijk om ergens in het midden van een district, waarnbsp;een nieuw ras van groote waarde blijkt te zijn, te beginnennbsp;daar al het vee met behulp van een klein aantal stierennbsp;om te voeren in het nieuwe ras, en daar ook een overvloednbsp;van jonge stieren te produceeren na verloop van afzienbarennbsp;tijd, die men in andere centra kan gaan gebruiken.
-ocr page 615-Ik wil liier nog eeiis herhalen, dat aan alle werk van dit soort een nauwkeurige studie van de te iinporteeren rassennbsp;voor een bepaalde streek moet voorafgaan, omdat het alleennbsp;mogelijk is een veestapel Ie krijgen, die in alles geheel aannbsp;het geïmporteerde ras gelijk is. Ik ken meerdere voorbeelden, waarin men tot een veredelingskruising overging metnbsp;een ras, dat men niet voldoende beproefd had of, ergernbsp;nog, met een ras, waarvan men wist, dat het, zoo als hetnbsp;werd geïmporteerd, niet geheel deugde. Er werd dan opnbsp;gerekend, dat er genoeg van den invloed van het inheem-sche ras zou overblijven om als resultaat een bestand vannbsp;superieure dieren te verkrijgen. In een geval ging het omnbsp;een veredelingskruising van schapen met Wensleydalenbsp;rammen. Na eenige generaties gingen de lammeren hoenbsp;langer hoe meer allen op Wensleydale lijken, maar daarbijnbsp;werden ze spoedig te „fijn” voor de streek en de eigenaarnbsp;stond voor de keus zijn dieren op te ruimen of het werknbsp;nog eens te gaan doen door voortgezette kruising met rammen van een beter, aan de locale condities aangepast ras.nbsp;Hij was een te bekwaam fokker om in de fout te vervallen,nbsp;die nogal voor de hand lag, een beste bastaardram van eigennbsp;teelt te gebruiken en dus alle zekerheid aangaande het tenbsp;verwachten product prijs Ie geven.
De fout, voor een veredelingskruising een ras te kiezen, dat men onvoldoende kent en dat niet geheel aan allenbsp;eischen voldoet, is natuurlijk vaak gemaakt in landen waarnbsp;de fokkerij op een lage trap staat, in verscliillende koloniënnbsp;en in Zuid-Amerika bijvoorbeeld. Bijna steeds probeertnbsp;men dan, wanneer de dieren te veel op het nieuwe rasnbsp;gaan lijken, weer een ander ras. We moeten bedenken, datnbsp;men in zoo’n geval weer geheel op nieuw beginnen moet,nbsp;dat in zulk een geval het werk van vele jaren geheel verloren is.
Ik kan niet genoeg protesteeren tegen het gebruik van verschillende rassen door elkaar, ter veredeling van een
-ocr page 616-locaal ras. Het lijkt op het eerste gezicht alsof iedereen, ook al had liij nooit eerder van fokkerij gehoord, zou moeten begrijpen, dat men alleen dan een vreemd ras mag gaannbsp;gebruiken voor de „veredeling” van het locale ras, wanneernbsp;men door behoorlijk onderzoek weet, dat het superieur is,nbsp;eu waarom.
Het lijkt dau ook haast ongeioofiijk, wanneer men ons vertelt, dat iemand in ernst zou adviseeren om, waar daunbsp;ook, „in hoofdzaak Australisch vee ter veredeling te gebruiken en voor bloedopfrissching nu eu dan met Bengaalschnbsp;te kruisen”!
Het schijnt moeilijk te zijn om te weten te komen, welk ras van paarden of vee in een bepaalde streek het bestnbsp;voldoet. Maar dat mag toch geen reden zijn om zulk eeunbsp;vooronderzoek na te laten. En dat men nu en dan tochnbsp;overgaat tot kruisen zonder te weten, welk ras gewenschtnbsp;: is, blijkt toch wel uit zulk een voorbeeld als dat van hetnbsp;ééne onderdistrict, waar men in vijf richtingen tegelijknbsp;probeert te gaan. Ik kan er niet genoeg den nadruk opnbsp;leggen, dat het onverantwoordelijk is om ooit ergens eennbsp;ras in te voeren om het inheemsche ras mee te „veredelen”,nbsp;voor men in die streek die dieren zelf zuiver heeft gefokt ondernbsp;^condities, die ook in de praktijk te realiseeren zijn. Al tenbsp;makkelijk kan men a priori van een of andere eigenschapnbsp;aannemen, dat die een ras geschikt maakt om het localenbsp;/ te vervangen. Om een enkel voorbeeld te nemen, grootte.nbsp;Al te licht ismen geneigd als vanzelfsprekend aan te nemen,nbsp;dat een ras van groote dieren per sé overal superieur isnbsp;over een ras van kleine beesten. Inderdaad is natuurlijknbsp;een groot dier meer waard dan een klein. Maar wanneernbsp;in een streek de veestapel zoowat beperkt wordt door denbsp;hoeveelheid voedsel, die in het schraalste seizoen besciiikbaarnbsp;is, dan woidt het daar de vraag, of weinig grooten voordeeligernbsp;zijn dan veel kleine dieren. Een gulden aan kwartjes isnbsp;niet meer waard dair een gulden aan dubbeltjes. Het is
-ocr page 617-587
waarlijk geen toeval, dat overal daar, waar periodiek voedselgebrek is, liet locale ras klein is. Het is niogelijk, dat twee schapen, die samen zestig Kilo wegen, samen ietsnbsp;meer voedsel noodig hebben dan één van zestig, maarnbsp;het is ook waar, dat twee schapen van dertig Kilo in eennbsp;dag meer grond kunnen afzoeken, meer kans hebben omnbsp;genoeg eetbare sprietjes, groene blaadjes te vinden dannbsp;één van zestig. Zoo kunnen bijvoorbeeld de kleine Ve-luwsche heischapen in een drogen zomer op de hei nog welnbsp;genoeg voesel samenzoeken om in conditie te blijven, terwijl een groot Friesch schaap, dat in een kudde heischapen moet meeleven, sterk vermagert en zonder bijvoederingnbsp;verhongert. Bij rundvee in Indië komt nog de eisch, datnbsp;de dieren niet te zwaar of te langbeenig zijn voor sawahwerk.
,,Grading”, voortgezette veredelingskruising met een zelfde ras, kan onder voldoende contróle uitstekende resultatennbsp;hebben, maar die contröle is noodig om te beletten datnbsp;manlijke producten van de eerste vijf of zes generaties,nbsp;voor de fokkerij worden gebruikt. Systematische castratienbsp;is daartoe het eenige middel, en wanneer het in te voerennbsp;ras zoo is, dat de bastaarden waardevolle gebruiksdiereiinbsp;zijn, is tegen zulk een castratie ook geen bezwaar. Integendeel, dit is ook de beste manier om betrekkelijk snelnbsp;te geraken tot de productie van goed gebruiksvee.
Wanneer in een streek gekruist wordt uitsluitend met het doel zulke gebniiksdieren te maken, bijvoorbeeld doornbsp;of niet meewerking van een suikerfabriek, dan blijft hetnbsp;gevaar bestaan, dat de vrouwlijke bastaarden het inheemsclienbsp;ras variabel, heterogeen maken. En daar ontbreekt de garantie, dat niet nu en dan van fokrichting zal worden veranderd.
Alle kruising, met uitzondering dan van die gevallen, waarin de bastaarden steriel zijn en goed doorgevoerde veredelingskruising, is een oorzaak van variabiliteit en bijnbsp;onoordeelkundig fokken van degeneratie.
-ocr page 618-Dat dat ook hier wel al wordt iiigezien, blijkt uit de volgende zinnen, die ik lichtte uit een anoniem boekje metnbsp;den titel „De teelt van cultiiiirrassen”, waaruit ik al eerdernbsp;citeerde. „Het Javaansche rund is over het algemeen sterknbsp;gedegenereerd, doordat steeds de beste individuen verkochtnbsp;werden voor transportvee en voor de slachtbank, terwijlnbsp;men de inferieure, onverkoopbare dieren voor de voorttelingnbsp;aanhield. Verder heeft overal veelvuldig kruising plaatsnbsp;gehad met verschillende rassen. De weinige, goed ontwikkelde, onvermengde javaansche runderen, die men hier ennbsp;daar nog aantreft, zijn mooie en krachtig gebouwde rasdieren.”
Ik wil ten slotte er op wijzen, dat het de plicht is van de overheid om, wanneer wordt toegelaten, dat het oorspronkelijke vee door kruisingen wordt veranderd, een kernnbsp;van dat oude ras ergens intact te bewaren. Veeverbetering,nbsp;met welk doel ook begonnen, mag nooit leiden tot hetnbsp;verloren gaan van een oud, aangepast ras. De geschiedenisnbsp;van de veeverbetering door kruising, speciaal van het kruisennbsp;met Zebu’s, is vol van gevallen, waarin men na veelnbsp;aanvankelijk succes, eindigde met een zoo gemengd ennbsp;in doorsnee zoo inferieur veeslag, dat men er nu pogingen doet weer terug te komen tot het oude, vroegernbsp;inheemsche ras.
In sommige deelen van Brazilië is men eerst een paar jaren bezig met het „veredelen” van het vee, doorkruisingnbsp;met allerlei soorten van Bengaalsch vee, zonder systeem,nbsp;op de manier, zooals we dat op Java ook kennen. Maarnbsp;in andere deelen van Brazilië is men verder, daar kent mennbsp;het Bengaalsche vee al dertig jaar en daar heeft men dennbsp;veestapel al zoodanig door elkaar gewerkt, dat alle fokze-kerlieid er verloren gegaan is. In die streken tracht men nunbsp;terug te komen tot het vroeger goede inheemsche vee, datnbsp;vrijwel geheel is weggekruist. In Duitsch Oost-Afrika isnbsp;men ook al gaan inzien, na kruising met Zimmentalers,nbsp;Zebu’s ea Hollanders op groote schaal, dat die boerderijen
-ocr page 619-het voordeeligste uitkwamen, die het inheemsche Afiikaander rund fokken. Daar bestaat nog genoeg zuiver gefokt in-heenisch vee om de begane fouten te kunnen lierstellen.
Het is te liopeti, dat men in Indië bijtijds het gevaar zal inzien, dat systeemloos kruisen voor den welstand van denbsp;bevolking meebrengt, en dat men, hoe ook in de toekomstnbsp;zal worden gewerkt, zorg zal dragen, dat althans het inlieem-sche, Javaansche vee ergens zuiver bewaard blijft in eennbsp;voldoend groot fokgebied.
Met het schrijven van deze kritiek heeft bij mij geenzins de bedoeling voorgezeten om de talrijke autoriteiten hiernbsp;de door hen gevolgde methoden van fokken, of liet gemisnbsp;aan methode te verwijten. Zooais ik al aan het begin vannbsp;dit artikel schreef, erfelijkheidsleer staat niet op het programma van de opleiding van veeartsen of van ambtenarennbsp;van het Binnenlandsch Bestuur, maar van mijn kant zon hetnbsp;niet te verantwoorden zijn geweest, als ik, na wat ik hiernbsp;zag, niet een woord van waarschuwing had doen hooien.nbsp;Ik heb daarbij zooveel mogelijk getracht niet alleen afbrekende kritiek te leveren, maar de richting aan te duiden,nbsp;waarin zon kunnen worden voortgewerkt. Wanneer mijnnbsp;artikel er toe mag bijdragen aan te toonen, dat in zakenbsp;Indische veefokkerij een doorgevoerd systeem noodzakelijknbsp;is en een centrale bevoegde leiding, zal ik mijn doel hebben bereikt.
Samenvatting:
1. nbsp;nbsp;nbsp;De basis van elke poging tot verbetering van vee ofnbsp;paarden, moet altijd zijn een nauwkeurig onderzoek naarnbsp;de capaciteiten van de beste dieren van het eigen ras ennbsp;naar die van de rassen, die in aanmerking zouden kunnennbsp;komen om het te vervangen.
2. nbsp;nbsp;nbsp;Wanneer blijkt, dat in het eigen ras superieure dierennbsp;voorkomen, of dat de slechte kwaliteit van het locale rasnbsp;het gevolg is van een methode van verpleging, waarvannbsp;de verbetering economisch mogelijk is, dan is ongetwijfeld
-ocr page 620-590
teelt in eigen ras aangewezen, omdat men daarmee allerlei voordeelen, aanpassingen aan locale toestanden en kwalen,nbsp;behoudt.
3. nbsp;nbsp;nbsp;Wanneer blijkt, dat ook de beste dieren van eigennbsp;ras onvoldoende zijn, wordt kruising noodzakelijk. Wenbsp;kunnen dan drie verschillende methoden van kruising onderscheiden.
A. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het produceeren van waardevolle gebruiks-dieren.
B. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het maken van een nieuw ras of gedeeltelijke verbetering van het oude, wat hetzelfde is.
C. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het omfokken van het locale ras in eennbsp;te importeeren nieuw.
4. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het produceeren van waardevolle ge-bruiksdieren zonder meer is alleen dan ongevaarlijk, wanneer die bastaarden steriel zijn (muildieren). In alle anderenbsp;gevallen is castratie aangewezen. Toch blijft deze methodenbsp;gevaarlijk, omdat castratie van de vrouwlijke bastaarden nietnbsp;altijd is door te voeren en doordat dan variatie en degeneratie volgen.
5. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het maken van een nieuw ras of gedeeltelijke verbetering van het oude kan alleen met succes ter
'hand genomen worden door enkele bijzonder begaafde fokkers; de groote kosten door winstderving en de voortdurende teleurstellingen door variatie, die het meebrengt, maken, dat het onverantwoordelijk zou zijn zulk werk geheelnbsp;of gedeeltelijk door de bevolking of ten koste van de bevolkingnbsp;te laten doen. Alleen een instituut voor fokkerij kan hiernbsp;werk doen.
6. nbsp;nbsp;nbsp;Kruising tot het omfokken van het locale ras in eennbsp;te importeeren nieuw is de eenige methode, waarvan succesnbsp;is te verwachten. Deze methode geeft direct waardevollenbsp;gebrniksdieren en leidt betiekkelijk spoedig tot het doelnbsp;Vereischten zijn: streng doorgevoerde castratie van manlijkenbsp;producten gedurende de eerste generaties en onwankelbaar
-ocr page 621-vasthouden aan één fokdoel, dat na deugdelijke vergelijkende proeven gekozen is.
7. Manlijke bastaarden mogen onder geen voorwaarde ooit voor de fokkerij worden gebruikt.
Buitenzorg, 5 December 1915.
Naschrift van de Redactie.
De redactie van de „Bladen” heeft gemeend dit lezens-waarde, kritische artikel niet aan de lezers van het tijdschrift te mogen onthouden, al is zij zich bewust, dat de veeartsennbsp;den inhoud daarvan niet zullen aanvaarden dan ondernbsp;voorrecht van boedelbeschrijving.
Red. V. A. BI.
-ocr page 622-DOOR
In de maand October j.1. werd mijne hulp door den assistent-wedono van Taman ingeroepen voor eene sterftenbsp;onder zijne kippen; een achttal dezer dieren, alsmede een gansnbsp;waren gestorven, terwijl volgens dit onderdistrictshoofd ooknbsp;in een paar desa’s rondom een groot aantal kippen en een-den nog dagelijks bezweken. Naar den aard der verschijnselen ondervraagd, was het antwoord al heel kort: „geennbsp;verschijnselen”.
De overgebleven hoenders op het erf vertoonden geen ziektesymptomen. Afgesproken werd, dat ik 2 dagen later,nbsp;op den 13en October, terug zou komen en dat de hoenders,nbsp;den nacht vóórdien gestorven, bewaard en kippen, welkenbsp;eenig ziektesymptoom vertoonden, verzameld zouden worden.
Dien dag kon een onderzoek plaats vinden; twee kippen, ’s nachts gestorven, alsmede één ziek dier konden als materiaal dienen. Het zieke dier vertoonde een wankelendennbsp;gang, zat stil inelkaar gebogen te slapen, met de kop hangende tusschen de pooten; de kam, de lellen, alsmede denbsp;veerlooze huid om de oogen en den snavel waren cyanotischnbsp;getint, bij de gestorven kippen zelfs tot in het paarsche; de ziekenbsp;kip was volgens den eigenaar den vorigen dag nog gezond.
Diverse kippenhouders der desa’s ondervraagd, bleek mij dat zij van ziekteverschijnselen niets afwisten, de meeste dernbsp;gestorven dieren werden ’s morgens dood in de hokken gevonden; trouwens door hen was overigens van de ziekte weinignbsp;notitie genomen, totdat de sterfte in het groot optrad.
De sectie op de bovengenoemde dieren bracht meer aan
-ocr page 623-’t licht. De cadavers bleken niet vermagerd, wat op een acuut verloop der ziekte wijst. De longen bij één kip haemorrhagischnbsp;ontstoken, bij de andere normaal; in’t hartezakje veel vocht,nbsp;bij 2 kippen fibrineuse pericarditis; bij één kip toonde denbsp;hartspier petechiën; op het endocardium bij de 3 kippennbsp;eveneens kleine bloedsuitstortingen. De lever gezwollen; denbsp;darmen van de 3 dieren vertoonden haemorrhagische enteritis,nbsp;voornamelijk het als duodenum aan te merken gedeelte; hetnbsp;lange coecum was vrij van ontsteking.
Bij al de secties, die de volgende dagen nog verricht werden, konden meestal dezelfde pathologisch-anatomischenbsp;verschijnselen waargenomen worden; nu eens met fibrineusenbsp;pericarditis en haemorrhagische longontsteking gepaard, dannbsp;weer niet. Nog werd door het openen van het rectum geconstateerd, dat als gevolg van de enteritis, diarrhee zich moestnbsp;hebben voorgedaan, zich uitende in den afgang van een bruin,nbsp;slijmig secreet.
Inmiddels bleken alleen in desa Bedji reeds 400 kippen gestorven te zijn, alsmede een 90-tal eenden.
Vermoed werd met hoendercholera te doen te hebben, daar de hoenderpest zelden watergevogelte aantast.
Microscopische praeparaten van hartebloed van één der kippen, gefixeerd in de vlam en gekleurd met eene verdundenbsp;carbolfuchsine-oplossing, gaven den bacillus bipolaris avisep-ticus (bacillus cholerae gallinarum) te zien.
Den 16en October werd wederom sectie op 3 hoenders verricht, en nu werden 2 duiven, een jongen haan en eennbsp;marmot geënt.
Eén der duiven, intramusculair geënt, werd ’s morgens dood in de kooi gevonden; in hartebloed een groot aantalnbsp;bipolaire bacillen. Een 2^ie duif, met bloed van een 2tfe kipnbsp;geënt, bleef in leven; de marmot subcutaan ingespoten, vertoonde geen ziektesymptomen; de wond genas zonder abs-cedeering. Vermoedelijk was het hoen, waarvan deze marmotnbsp;geënt werd, niet lijdende aan hoendercholera.
-ocr page 624-594
Van een 3de kip, met pathologisch-anatomische verschijnselen van hoendercholera, werd intramusculair een haan geënt. Dit dier vertoonde na 2 dagen verlammingsverschijnselen, zat stil inelkaar gedoken te slapen, liet den kopnbsp;hangen, weigerde voedsel en stierf na 4 dagen. De plaatsnbsp;van infectie—intramusculair in de borstspieren—zag wit gekleurd als gevolg van abscedeering. Bij sectie werden pete-chiën op het endocardium en sterke haemorrhagische enteritisnbsp;waargenomen, het hartebloed bleek vol bipolaire bacillen.nbsp;Dit subacute verloop werd ook bij een entduif geconstateerd,nbsp;die eveneens verlammingsverschijnselen vertoonde.
Op twee voedingsbodems, één van gelatine en één van agar, werd geënt, welke na eenige dagen kolonies vertoonden; de gelatinevoedingsbodem bleek bij onderzoeknbsp;verontreinigd; bipolaire bacillen werden niet aangetroffen,nbsp;alleen staafjes. Ik vermeende met eene coli verontreinigingnbsp;te doen te hebben, afkomstig uit het bloed zelf. Waar denbsp;cultuur met de meeste voorzichtigheid gemaakt was: metnbsp;steriele instrumenten werd het hartezakje geopend, met eennbsp;steriele schaar het hart doorgeknipt en met een uitgegloeidenbsp;naald geënt, kon m.i. de verontreiniging alleen door eennbsp;bacterie uit de bloedbaan teweeggebracht zijn.
De cultuur werd naar het Veeartsenijkundig Instituut opgezonden, alwaar men den -gelen staphylococcus noemde als verontreiniger.
De agarvoedingsbodem toonde na 7 dagen een reincultuur van cholerabacillen.
Onder de kleurmiddelen is de carbolfuchsine niet alleen eenvoudig, doch ook doeltreffend. Na fixatie door denbsp;vlam, werd 3 minuten gekleurd met verdunde carbolfuchsinenbsp;(eene met b^/o carboloplossing 10 X verdunde carbol-fuchsine-oplossing). Het nadeel van vlamfixatie is, dat denbsp;kapsel nagenoeg niet gekleurd wordt en van den inhoud alleennbsp;de polen, zoodat men het beeld van een diplococcus krijgt;nbsp;doeltreffender is fixatie met aether-alcohol, waardoor ook
-ocr page 625-595
de kapsel duidelijk wordt. Nog fraaier wordt het beeld door fixatie met methylalcohol en kleuring met Giemsa,nbsp;waardoor kapsel- en kernkleuring duidelijk optreden.
De literatuur in ons tijdschrift over hoendercholera is niet groot. Slechts in deel XXIV (1912) vond ik een publicatienbsp;van Bubberman dienaangaande; het materiaal, dat hemnbsp;daarbij ten dienste stond, was één doode kip.
De ziekte heeft zich vermoedelijk in deze residentie herhaaldelijk voorgedaan. Bij nader onderzoek blijkt mij, dat kippensterfte ook in andere afdeelingen somtijds een vrijnbsp;algemeen verschijnsel is; zij treedt plotsteling heftig op ennbsp;is ook spoedig weer verdwenen. Vermoedelijk zal zij ooknbsp;in andere residenties wel algemeen zijn.
Een rapport omtrent kippensterfte in de bergstreken van-Boemidjawa bereikte mij ongeveer een jaar geleden; een 200-tal dieren succombeerden. Bij mijn komst was het nietnbsp;mogelijk nog materiaal te verzamelen,
Grootere afmeting heeft de sterfte in het onderdistrict Taman genomen; volgens eene opgave van het onderdistricts-hoofd stierven gedurende de maand October 2283 kippen, 721 hanen, 164 kuikens, 90 eenden, 3 ganzen en een kalkoen;nbsp;veilig mag aangenomen worden, dat het sterftecijfer hooger was.
Maatregelen ter voorkoming van verdere uitbreiding werden voorgescheven, als: het vasthouden der kippen opnbsp;erven, waar zich hoendercholera voordeed, verplichting totnbsp;het begraven der gestorven en slachten en begraven vannbsp;zieke dieren; verbod van uitvoer van hoenders uit de besmette desa’s. Waar echter de hoendércholera niet in de lijstnbsp;der in het staatsblad opgenomen besmettelijke ziekten voorkomt, waardoor geen strafbepalingen getroffen kunnen worden,nbsp;is de practische waarde van dergelijke voorschriften vannbsp;twijfelachtigen aard.
Duitschland, Oostenrijk en Hongarije hebben de hoendercholera onder de veterinaire politie opgenomen, een voorbeeld, dat m.i. ook voor Nederlandsch-lndie navolging verdient.
-ocr page 626-596
Wat de behandeling der ziekte zelf betreft, zou natuurlijk alleen een immuunserum reden van bestaan hebben. Nunbsp;ligt de moeilijkheid eener dusdanige behandeling niet zoozeernbsp;in de bereiding van het serum zelf, dan wel in de toepassing.
De onderzoekingen van Kitt in 1904, inzake de bereiding van een immumseruun, werden met succes bekroond. Doornbsp;subcutane injecties bij paarden van bouillonculturen vannbsp;hoendercholera, van '/2 c.M^. oploopend tot 10 c.M^., een paarnbsp;maal van 17 c.M^., met tusschenpoozen van 4—8 dagen, verkreeg hij een serum, dat konijnen en duiven in een dosisnbsp;van 1—2 c.M®., eenden en hoenders in een dosis van 5 c.M^.nbsp;immuniseerde tegen een anders in 1 —4 dagen beslist doodendenbsp;inspuiting met virus. Voorts bleek hem, dat de immuniteitnbsp;na 18 dagen weder verdwenen kan zijn, en zou dus opnieuwnbsp;serumenting moeten gescheiden. Het met 57o carbolzuurnbsp;behandelde serum blijft maanden lang werkzaam en kannbsp;dus in vooraad gehouden worden.
Naast deze passieve immuniteit is het niet gelukt eene actieve op te wekken; proeven van Klett en Braun (1904)nbsp;in die richting genomen, zoowel door het gelijktijdig inspuiten met virulente culturen, als op andere wijze, mislukten;nbsp;ook zij kwamen niet verder dan eene passieve immuniteit,nbsp;die als door Kitt aangegeven, ongeveer 3 weken duurde.
Pasteur’s enting met verzwakt virus (1886) schijnt niet voldaan te hebben, ten eerste daar ze onpractisch was ennbsp;tweedens, wijl ze somtijds even erg was als de kwaal.
LiGNiÈRES heeft een polyvalente entstof voor de verschillende voor haemorrhagische septichaemie gevoelige dieren gemaakt door gemengde culturen in bouillon, van uit verschillende dieren geïsoleerde stammen, door cultiveeren bijnbsp;42 — 43“C. te verzwakken. De cultuur van 5 dagen bij 42 —nbsp;43^0. diende als Ie vaccin, de cultuur van 2 dagen als 2denbsp;vaccin. Zoowel bij de Pasteurellose du mouton (Lionières)nbsp;als bij hoendercholera, zouden daarmede goede resultatennbsp;verkregen zijn.
-ocr page 627-597
Men heeft echter, zooals boven gezegd, rekening te houden met de toepassing in de praktijk. Moge een entstof — ennbsp;Kitt’s entstof wordt dikwijls alleen ten koste van een grootnbsp;aantal serumdieren verkregen — nu al doeltreffend zijn, denbsp;prijs van het hoen rechtvaardigt dikwijls de uitgaven aannbsp;entstof en enting niet. Worden in Europa hoenderfokkerijennbsp;met kostbare hoenders aangetast, dan moge het immuunserumnbsp;eene practische curatieve beteekenis hebben, voor de desanbsp;hier lijkt mij de enting — behalve uit een wetenschappelijknbsp;oogpunt — nog voorbarig; uit dit laatst genoemde oogpuntnbsp;zouden proefnemingen echter zeer interessant kunnennbsp;zijn.
De vraag die zich bij het uitbreken van hoendercholera telkenmale wel weer voor zal doen, is; Waar komt het virusnbsp;vandaan? Müller heeft, op aandrang van Kitt, in 1904nbsp;proeven genomen, die het volgende resultaat gaven;
1“. voedering van groote hoeveelheden sterk virulent hoendercholera materiaal werden over het algemeen doornbsp;de hoenders goed verdragen;
2“. in de excrementen, welke binnen de 24 uur afgescheiden werden, konden herhaaldelijk virulente bipolaire bacillen aangetoond worden;
3“. na 24—30 uur waren de gevoederde bacillen in den digestietractus niet meer aantoonbaar;
4°. van de 3de week na de toediening van het infectieuse materiaal, werden in de urine nog gedurende 4 maanden ennbsp;misschien nog langer virulente bacillen aangetroffen;
5“. bij de dieren, welke tengevolge van de toediening van virulent materiaal stierven, konden de bacillen, behalvenbsp;in den darminhoud, ook in de faeces aangetoond worden,nbsp;indien eene haemorrhagische enteritis aanwezig was.
Iets analoogs dus met typhus bij den mensch, waar nog maanden lang de bacillen afgescheiden kunnen worden, ennbsp;zelfs het schijnbaar volkomen herstelde individu infectieusnbsp;voor zichzelf en zijne omgeving blijft.
-ocr page 628-598
Hierdoor is dan ook het telkens terugkeeren van de hoen-dercholera in bepaalde streken, zonder dat besmetting van buiten plaats vindt, te verklaren.
Wat de tenaciteit aangaat, is het bekend, dat de bacillus avisepticus in rottende kadavers en poelen nog wel 3 a 4nbsp;maanden virulent blijft, waardoor zich dus geregeld opnbsp;bepaalde erven nieu-we erupties kunnen voordoen; bijnbsp;uitdrogen daarentegen gaan de bacillen in enkele dagen tenbsp;gronde.
Pekalongan, November 1915.
DOOR
Voor het beoordeelen van de rentabiliteit eener melkerij in een der kustplaatsen is de volgende opgave wel interessant, te meer omdat ze door belangelooze personen gegeven is.
De zusters van het Ursulinenklooster hadden voor eigen gebruik een melkerij in de bijgebouwen van een huis opnbsp;Parapattan te Weltevreden.
Het melkvee bestond uit 9 koeien, 4 vaarzen, 3 kalveren en 2 stieren, alle van Hollandsch, Australisch of gekruist ras.
De stal was ingericht als de Hollandsche groepstal. Voor elke koe was een ligplaats van 1,25—1,50 M. breedte.nbsp;Er was een afzonderlijke melkkamer. Er waren goede melk-gereedschappen, zooals wij dit in Holland gewend zijn.
De maandelijksche uitgaven bestonden uit:
-ocr page 629-599
loon 8 koelies voor grassnijden en verdere hulp
a ƒ 15.— per maand..........ƒ nbsp;nbsp;nbsp;120.—
30 zakken bras............... 165.—
250K.G. aardnotenkoekvandeKedirischeoliefabriek. nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.46
7 zakken djagoeng............. 32.—
zout.................„ nbsp;nbsp;nbsp;5.—
beendermeel..............„ nbsp;nbsp;nbsp;2.60
vaseline................„ nbsp;nbsp;nbsp;3.—
geneesmiddelen.............„ nbsp;nbsp;nbsp;5.—
bezems, emmers enz.......... . nbsp;nbsp;nbsp;. „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.50
Totaal. nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;369.56
Indien nog gerekend wordt op:
huishuur voor de melkerij........„ nbsp;nbsp;nbsp;100.—
uitgaven voor spoel- en drinkwater.....„ nbsp;nbsp;nbsp;15.—
rente S^/o ’s jaars van het in de melkerij
gestoken kapitaal per maand.......„ nbsp;nbsp;nbsp;54.—
Totale maandelijksche uitgaven. nbsp;nbsp;nbsp;...nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;590.56
Het in de melkerij gestoken kapitaal kan moeilijk opgegeven worden, omdat het bedrijf begonnen is met 3 koeien en 1 stier.. Getaxeerd werden;
ƒ 4500.— „ 1200.—nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150.-
„ 1000.—
ƒ 6850.—
„ 1150.— ƒ 8000.—
1125.— „ 250.-
ƒ 1375.—
de
de
de
de
9 koeien op ƒ 500.— per stuk ....
4 vaarzen op ƒ 300.— „ nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
3 kalveren op ƒ 50.— „ nbsp;nbsp;nbsp;„.....
2 stieren op / 500.— „ nbsp;nbsp;nbsp;„.....
Totaal . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
voor aanschaffing van stal-, melkgereedschap-
pen enz.
het in de melkerij gestoken kapitaal ....
De jaarlijksche afschrijving is als volgt berekend: 25“/o van de waarde der 9 koeien (ƒ 4500.—).nbsp;25'’/o van de waarde der 2 stieren (ƒ 1000.—).
-ocr page 630-600
ƒ 1375.-
transport . nbsp;nbsp;nbsp;.
Hiervan gaat af;
de waardevermeerdering van 4 vaarzen
a ƒ 100.— per vaars.....ƒ 400.—
700.-
dito van 3 kalveren a ƒ100.— per kalf. „ 300.— ƒ
Totale jaarlijksche afschrijving .... ƒ 675.— „ maandelijksche „nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52.—
De melkproductie schommelde tusschen 90 en 120L. per dag, gemiddeld 100, dus per maand 3000 L. Indien denbsp;waarde der melk op ƒ 0,30 per L. gesteld wordt, zouden
de maandelijksche ontvangsten zijn.....ƒ 900.—
Hiervan gaan de maandelijksche uitgaven af . nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;590.56
Zuivere winst per maand . nbsp;nbsp;nbsp;. ƒ 309.44
Uit de bovenstaande berekening, waarbij de uitgaven hoog zijn aangegeven, blijkt dat een melkerij in de kustplaatsennbsp;goed rendabel is. Vereischten zijn echter: een goed ingerichtenbsp;stal en melkkamer, goede melkkoeien, op de hoogte zijnnbsp;van het melkbedrijf, zelf goed kunnen melken en weten denbsp;handen uit de mouwen te steken.
DOOR
W. VAN DER BURG.
Naar aanleiding van het „Statistisch overzicht van de geneeskundig behandelde paarden bij- het Nederlandsch-Indische leger over het jaar 1914” schreef de oud-dirigeerendnbsp;paardenarts L. J. Hoogkamer mij: „de verliescijfers wordennbsp;beter, ofschoon zij nog steeds hoog zijn”.
Dit gaf mij aanleiding een zoo nauwkeurig mogelijke
-ocr page 631-601
vergelijking te maken met de gegevens, te vinden in het Statistical and General Report of the Army Veterinary Service in India, waarvan de beide laatst verschenen exemplaren ternbsp;mijner beschikking zijn. Daar in de Engelsch-Indische statistieken de remonte-depöts en officiersdienstrijpaarden nietnbsp;zijn opgenomen, werden de daaronder vallende paarden vannbsp;het Nederlandsch-lndische leger uitgeschakeld.
Het volgende vergelijkend overzicht was het resultaat van de becijferingen.
DIENSTJAAR. |
Gemid delde sterkte. |
In behandeling gekomen. |
Ge stor ven |
Af gemaakt. |
Totale mortali teit. |
Op reform gesteld. |
Totaal verlie zen. |
Eng.-lndië 1912/13 |
22124 |
16165 |
285 |
422 |
707 |
2154 |
2861 |
Eng.-lndië 1913/14 |
21943 |
16995 |
291 |
361 |
652 |
1725 |
2377 |
Eng.-lndië gemidd. |
22033 |
16080 |
288 |
391 |
679 |
1939 |
2619 |
Ned.-lndië 1913 |
1820 |
2690 |
22 |
44 |
66 |
114 |
180 |
Ned.-Indië 1914 |
2042 |
3021 |
26 |
25 |
51 |
120 |
171 |
Ned.-lndië gemidd. |
1931 |
2855 |
24 |
34 |
58 |
117 |
175 |
In procenten van de gemiddelde sterkte uitgedrukt krijgt. men voor de zes laatste kolommen de volgende cijfers;
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zooals men ziet, kan het Nederlandsch-lndië leger, wat |
602
het paardenverbruik betreft, gerust een vergelijking met dat in Engelsch-lndië doorstaan.
De verliezen waren bij de het best vergelijkbare onder-deelen van beide legers als volgt:
Dienstjaar: | ||
BRANCH OP SERVICE. | ||
ONDERDEEL. |
1912/13 c.q. |
1913/14 C.q. |
1913. |
1914. | |
Britisch Cavalry...... |
17.76 lt;Vo |
15.23 o/o |
Ned.-Ind. Cavalerie..... |
11.38 „ |
11.21 „ |
Non Sillodar Cavalry .... |
13.12 „ |
12.43 „ |
Royal Horse Artillery .... |
11.08 „ |
8.87 „ |
Ned.-Ind. Veldartillerie .... |
7.79 „ |
9.12 „ |
Royal Field Artillery .... Britisch Mountain Artillery |
11.42 „ |
9.32 „ |
(Horses)....... |
18.04 „ |
6.— „ |
Ned.-Ind. Bergartillerie .... |
7.- „ |
8.14 „ |
(Ind. Mil. Tijdschrift.) |
Kort verslag van de Cross-coufitry uitgeschreven door de Militaire Hippische Sport-vereeniging te Batavia, gehouden op dennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;October 1915.
Aan deze cross-contry, gehouden in het terrein ten Zuiden van Kebajoran werd door 7 officieren met eigennbsp;paarden deelgenomen.
Het door den kapitein Schultz en luitenant Mojet uitgezóchte parcours van 30 K.M. ‘) had tot beginpunt den
b- hemelsbreed van post tot post 27 K.M.
-ocr page 633-603
driesprong op den landweg een paal ten Z. van Kebajoran en tot eindpunt de kawadanan aan het einde van den verharden weg in genoemde plaats. Den avond van te vorennbsp;werden door laatstgenoemde de noodige inlichtingen gegevennbsp;omtrent de vier door vlaggen gekenmerkte controleposten '),nbsp;en de plaats, alsmede de wijze, waarop een van de tweenbsp;moeilijke kali-overgangen moest worden genomen.
Als juryleden traden op de kolonel Mac-Gillavry en ondergeteekende. Er was bepaald, dat de beoordeeling dernbsp;paarden, wat hun conditie na den rit betreft, zou geschiedennbsp;'U uur na aankomst. Als prijzen waren drie medaillesnbsp;beschikbaar gesteld.
In den nanacht waren de paarden aan de hand naar de kawadanan geleid, alwaar voor fourage was gezorgd en tijdig een hoefsmid aanwezig was, om zoonoodig ook vóórnbsp;den afrit gebreken in het beslag te kunnen doen herstellen.
De volgorde van afrijden was bij loting bepaald. De eerste ruiter vertrok om 7.20, de overigen met tusschen-ruimten van 5 minuten.
Hoewel de beoordeeling der paarden na den rit zou plaats hebben naar de gemaakte tijden en de algemeene conditienbsp;'U uur na aankomst, werden ter uitbreiding van de zeernbsp;schaarsche gegevens dienaangaande de temperatuur, alsmedenbsp;de pols-en ademhalingsfrequentie opgenomen. De militairenbsp;paardenarts der 2de klasse Dr. VAN Leeuwen verleendenbsp;hierbij zijn welwillende hulp.
Ie. graf. ten Z. van K van Kg. 'I jlpeli Oedik.
2e. oostoever kali Qrogol tussclien Kg. Tjinera Welan en de Ziiiddelijk daarvan gelegen Kg. Tjinera Dir.
3e. Noord van Kg. Tjirenda, op den W. oever kali Passanggrahan. 4e. 150 M. recht Z. van de ak van Tjempaka poetih.
-ocr page 634- -ocr page 635-605
In nevenstaand overzicht zijn de verzamelde gegevens neergelegd.
Ondanks de waargenomen hooge temperatuur bij een drietal der paarden, waren geen alarmeerende verschijnselennbsp;aanwezig en behoefde 'U uur na aankomst, welke tijdsruimtenbsp;benut werd om de paarden met water te overgieten en tenbsp;drenken, uithoofde van den algemeenen toestand geen enkelnbsp;paard gedisqualificeerd te worden.
De beschikbare prijzen konden derhalve worden toegekend naar de gemaakte tijden.
Alle paarden, in den loop van dag aan de hand naar Weltevreden teruggeleid, werden den volgenden morgen omnbsp;7‘/2 uur nogmaals geïnspecteerd. De algemeene toestandnbsp;was bij alle goed, alleen vertoonden de beide paarden vannbsp;13 en 15 jaar eene geringe stijfheid en was de winner vannbsp;den Isten prijs, die tijdens het parcours een ijzer had verloren, aan het betrokken been in geringe mate kreupel.
In verband met het klein aantal paarden en de weinige gegevens in Indië beschikbaar, wat betreft temperaturennbsp;enz. bij Australische paarden na dergelijke ritten, meen iknbsp;mij van het maken van gevolgtrekkingen uit de verkregennbsp;uitkomsten te moeten onthouden ').
(Ind. Mil. Tijdschrift.)
W. VAN DER Burg. 1
Enkele gegevens onitient tenipernliiren enz. n;i ritten door het terrein zijn te vinden in deze „Binden :
1“. nbsp;nbsp;nbsp;deel 23, hladz,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;290,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vermeldnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;door J. C. Numansnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;en,
2«. nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;482,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ L. J. ECK.
Red. V. B. BI.
-ocr page 636-DOOR
(Ritmeester).
Deze zinsnede, voorkomende op blz. 483 van afl. 5 deel XXVII der V. BI. waar in het artikel Paardenfokkerij in Neder-landsche-Indie en binnenlandsche remonteering de qualiteitnbsp;der Sandelhouthengsten van Padalarang in beschouwingnbsp;werd genomen, heeft mij getroffen. Waar ik eerst zoo kortnbsp;geleden eene ondervinding opdeed, met deze bewering innbsp;lijnrechte tegenspraak, komt het mij niet meer dan billijknbsp;voor daaraan eenige bekendheid te geven.
Zooals bekend mag worden verondersteld, was door de Militair Hippische Sportvereeniging te Batavia tegen eindnbsp;November een atstandsrit uitgeschreven van Weltevredennbsp;naar Tjimahi, af te leggen in 2 dagen, n. 1. den Isten dagnbsp;Weltevreden—Buitenzorg (53 K.M.), te rijden in 5 uur, terwijlnbsp;den 2den dag de weg Buitenzorg—Tjimahi (105 M.K) in dennbsp;kortst mogelijken tijd moest worden afgelegd.
Door den Directeur van Stoeterij en Remonte-depot te Padalarang werd mij voor dezen rit welwillend de aldaarnbsp;gefokte Sandelhouthengst N. 6, oud 10 jaar, hoog 1.34 M.nbsp;ter beschikking gesteld. Ongeveer 3 weken voor den ritnbsp;ging de hengst met zijn berijder door en moest daarna eennbsp;week onder behandeling blijven wegens gevoeligheid in denbsp;voeten. (Zouden hierop de steenen stallen in den loop dernbsp;jaren wellicht van invloed zijn geweest?)
Toen eindelijk 14 dagen voor den rit het paard in mijn handen kwam voor de training, was de pijnlijkheid bij langenbsp;na niet geweken, zoodat arbeid op den harden weg geheel
-ocr page 637--9»
607
was uitgesloten; tot overmaat van ramp kon de hengst door een singelschaving niet gereden worden en bestond de geheelenbsp;training uit werk aan de longe. Wel een minimum voornbsp;een dergelijken rit, vooral wanneer daarbij in aanmerkingnbsp;wordt genomen, dat de patiënt gedurende jaar en dag geennbsp;ander werk gewend was dan per dag uur bewegingnbsp;onder den man.
Het verloop van den rit is in het kort als volgt: Weltevreden — Buitenzorg werd binnen den voorgeschreven tijd afgelegd, adem en temperatuur van den Sandelhout niet mindernbsp;dan van de deelnemende Australiërs; zooals echter te vreezennbsp;was, liep de hengst des middags pijnlijk en kwam niet voornbsp;verdere mededinging in aanmerking.
Bij wijze van proefneming en overtuigd van het uithoudingsvermogen van den Sandelhout werd besloten den rit verder hors concours mede te maken.
Vertrek van Buitenzorg 5 uur v.m., aankomst te Tjimahi 7.15 n.m., zoodat de i05 K.M. lange weg, voerende overnbsp;den respectabelen Poentjak en zijn jonger broertje de Q.nbsp;Missigit, was afgelegd in 14 uur, welke tijd zonder eenigenbsp;bezwaar had kunnen worden teruggebracht tot 13 uur, omdatnbsp;geheel onnoodig te Tjirandjang en Tjipatat een uur werdnbsp;gerust, in de hoop door een achtergebleven collega te worden ingeloopen om tezamen te kunnen binnenkomen.
De brave Sadelhout had het in hem gestelde vertrouwen niet beschaamd; gedurende den geheele weg — waarvan het laatstenbsp;uur in het pikdonker en in een stroomenden regen — heeftnbsp;het dier niet eenmaal aangestooten, van uitputting was geennbsp;sprake, want veel heeft het niet gescheeld of ik was dennbsp;dag geëindigd met door te gaan in de richting van denbsp;Stoeterij; bij aankomst aan de laatste controlepost (Tjipatat)nbsp;was de temperatuur 39.6quot;, het laagst van alle deelnemers.
Den volgenden dag bleek de pijnlijkheid in de voeten verergerd, doch eenig ander nadeelig gevolg heeft de rit
-ocr page 638-608
voor den hengst niet gehad en bleef zijn algemeene gezonds-heidstoestand uitmuntend.
Houdt men in het oog, dat de deelnemende Australiërs 9‘/27 10'/2gt; IIV2 en 16 uur over den weg werd gedaan, dannbsp;zal toch moeilijk ontkend kunnen worden, dat althans denbsp;Sandelhouthengst No. 6 wel voldoende uithoudingsvermogennbsp;heeft en waag ik het te betwijfelen of veel Australiërsnbsp;onder gelijke omstandigheden hetzelfde zouden hebbennbsp;gepresteerd.
Benige groothandelaars in paarden te Calcutta hebben o.m. de volgende maatregelen getroffen om gedurende hetnbsp;heete jaargetijde op straat ziek geworden paarden te hulpnbsp;te komen.
Op telefonisch verzoek rijdt de Ambulance Aid, een helrood geverfde, vierwielige wagen met het blauwe kruis op beide zijden, uit. Deze, bespannen met een „fast pony”,nbsp;vervoert veterinair en hulppersoneel, middelen om paardennbsp;op te beuren, stroo, een hoofdkussen voor een paard, eennbsp;slang om op een hydrant te doen, ijs enz. Dan volgt denbsp;eigenlijke ambulance-wagen, een tweewielige groote, overdekte kar, open aan beide einden en voorzien van een stroobed.nbsp;Hiermede wordt het paard naar zijn stal vervoerd, alwaarnbsp;men het onder een puncka plaatst en verder veeartsenijkundignbsp;verpleegt.
(Vet. Record ex Statesmann, Calcutta.)
V. d. B.
-ocr page 639-DOOR
W. J. E. V, RIEMSDIJK.
In de vorige aflevering van de Veeartsenijkundige Bladen geeft Dr. P. Ph. van der Poel een lang en interessantnbsp;artikel over de paardenfokkerij in Nederlandsch-lndië, waarvan de inbond zeer zeker de volle aandacht verdient vannbsp;veearts, militair en raceman.
Overtuigd dat de schrijver ook mijne groote belangstelling voor de Ned.-Indische fokkerij welwillend zal erkennen, waagnbsp;ik het met hem in debat te treden over eenige punten innbsp;zijn betoog, waar ik het niet mee eens ben.
Na een zeer lezenswaardig overzicht van alle maatregelen genomen door den B. V. D. gaat de Heer van der Poelnbsp;daarna over tot de bespreking van de resultaten en noemtnbsp;o.m. ook Soemba.
Zooals uit de artikels van de H. H. Vrijburg en van der Poel blijkt zijn beide schrijvers het absoluit niet eens metnbsp;de op Soemba gevolgde fokrichting en wel het gebruik vannbsp;den Arabischen hengst.
Deze belangrijke kwestie wil ik voorloopig niet aanroeren, doch wel het feit, dat de schrijver bedenkingen maakt tegennbsp;het gebruik van 50 °/o hengsten uit de eerste generatie,nbsp;waar naar mijne meening absoluut geene bezwaren tegennbsp;bestaan, indien de hengst zelf en vader en moeder goednbsp;zijn. Sandelhout en Arabier staan volgens mijne opvattingnbsp;zeer dicht bij elkaar en terugslag, welke te verwachten is,nbsp;hetzij naar den Sandelhout, hetzij naar den Arabier, kannbsp;waar de gekruiste paart met de Sandelhout merrie nooitnbsp;te vreezen zijn. Door kruisingsproducten uit de eerste
-ocr page 640-610
generatie niet te laten dekken, vertraagt men grootendeels om theoretische redenen het werk in hooge mate. Gaarnenbsp;erken ik dat van incestteelt, zooals de schrijver vermeld,nbsp;geen sprake mag zijn.
Uit het artikel van deft Heer van der Poel blijkt weer eens opnieuw voor welke groote moeilijkheden de leidernbsp;op Soemba is geplaatst en de fokresultaten, vermoedelijknbsp;door het koppelsysteem, — slechts 60 veulens geboren innbsp;1914 — zijn zeer gering voor 10 — 3 = 7 hengsten.
Persoonlijk had ik gaarne gezien, dat de op Soemba aanwezige hengsten alle per jaar een 30 a 40 veulens zouden geven om zoo spoedig mogelijk te komen tot eene rangschikking vannbsp;de hengsten in goede, bruikbare en slechte, hetgeen slechts uitnbsp;het zien van een vrij groot aantal veulens is te bereiken.
Onze Sandelhout bron op Soemba is een te kostbaar bezit om er ook maar de risico te loopen van het fokken metnbsp;minderwaardige hengsten, waarvan één meer bederft als 10nbsp;goede kunnen verbeteren. Daarom zoude het te betreuren zijn,nbsp;indien men met de goede en bruikbare niet zoo intensiefnbsp;mogelijk kon fokken en is het koppelsysteem voor de goedenbsp;Arabieren ongeschikt, de productie is te gering.
Er zijn thans op Soemba twee Arabieren met baanprestaties, vier studbreds en verder hengsten uit de open markt. Misschien is het mogelijk uit dit gering aantal op te maken, innbsp;welke richting wij bij eventueele volgende aankoopen bijvoorkeur zullen moeten zoeken.
Padalarang.
Dat de resultaten met schitterend zijn, is in zekeren zin geheel volgens de waarheid, doch dat, de Stoeterij niettegenstaande hare groote kosten veel nut zal stichten voor denbsp;fokkerij is o. i. niet te betwijfelen; het eenig noodige, isnbsp;tijd. De eerste hengsten werden afgeleverd in 1909. Gegevennbsp;het tijdsverloop dat noodig' is om één paard te fokken moetnbsp;men vooral niet te snel een oordeel vellen over de resultatennbsp;en mag bij de beoordeeling niet uit het oog verloren worden:
-ocr page 641-611
dat, men uit 55 merries en 4 hengsten, waaronder goede voldoende en slechte niet in eens, doch pas na verloop vannbsp;jaren een merriestapel vormt waar men mee kan werken. Talnbsp;van merries zijn ondeugdelijk gebleken en sommige hengstennbsp;hebben veel bedorven, hetgeen alleen op te merken viel innbsp;de progenituur.
Nu men 10 jaar verder is en overal wat wijzer moet men zich goed indenken in het feit, dat 10 jaar geleden niemandnbsp;practisch iets wist op dit gebied, de Europeesche litteratuurnbsp;in de tropen geen hulp bracht en ondervinding alles moestnbsp;leeren.
De stoeterij is thans door de zware tijden heen en op den goeden weg; met haar terrein in Tjisaroea zal hare productie in de toekomst geven een getrouw gemiddeld beeldnbsp;van wat er op Java onder deskundige leiding gefokt kannbsp;worden.
Gaarne hadden wij persoonlijk gezien, dat bij de kruising met Australiërs zooals in 1912 werd vastgesteld de Sandelhoutnbsp;marries waren aangehouden of vervangen door betere ennbsp;deze gekruist waren met een Australischen hengst; m. i. zounbsp;deze kruising een zuiverder beeld voor de toekomst gegeven hebben als de thans gevolgde (Sandelhouthengst ennbsp;Australische merries.)
De laatste kruising (hoewel als proef zeer nuttig) acht ik in de practijk moeilijker en niet bepaald noodig, om dat mennbsp;toch in de toekomst de Inlandsche merrie zal kruisen metnbsp;den Australischen hengst.
In de beoordeeling van de afgeleverde hengsten is de Heer van der Poel wel erg éénzijdig en afbrekend. Naarnbsp;mijne meening heeft de stoeterij afgeleverd een vijftal superieure hengsten en een twintigtal goede, dat er slechte zijnnbsp;aangenomen is een kwestie van vraag en aanbod.
Dat de op Padalarang gefokte hengsten van de op Soemba verschillen is zoo, dat ligt voor de hand, dat de goede echternbsp;inferieur zouden zijn aan de op Soemba gefokte moet nog
-ocr page 642-612
bewezen worden en indien men het bewijzen kan moet het ook vertoond worden in de progenituur.
Om de resultaten van de Stoeterij te kunnen waardeeren en critiseeren moet men bijzonder goed op de hoogte zijnnbsp;van hare geschiedenis en haar paardenstapel. Men heeftnbsp;haar 11 jaar geleden gevraagd goede doch vooral hoogenbsp;Sandelhouthengsten te fokken omdat deze toen ter tijde opnbsp;Soemba niet te krijgen waren. Men heeft haar opgericht tenbsp;Padalarang en hiermede begon men (voor het toenmalig doel)nbsp;een hoofdfout, want men had haar moeten oprichten op eenenbsp;hooggelegen vlakte in Java’s oosthoek. Nu men zooveel jaarnbsp;verder is, is het bijzonder gemakkelijker dit neer te schrijven,nbsp;doch toen wist niemand het.
Er is wel critiek geweest over de ligging maar eene onvoldoend juiste, want gelegen in het Soekaboemische of in het Pengalengansche of waar ook in de Preanger zouden alnbsp;de fouten van de ligging ook gesproken hebben, misschiennbsp;zouden de resultaten iets beter, doch nooit zouden zij tastbaarnbsp;beter zijn geweest. Men is vervolgens getrouw aan eennbsp;Europeesch recept (in Rusland is het goed gelukt met Arabieren) gaan trachten de Sandelhout door zwaardere voedingnbsp;hooger en zwaarder te maken. De tropen hebben zichnbsp;hiertegen krachtig verzet.
Ook heeft meeft men getracht op Europeesche wijze Sandelhoutmerries spoedig na de gehorte van het veulennbsp;weer te laten dekken, deze poging strafte de natuur metnbsp;een vrijwel onbekende ziekte „osteomalacie”.
Zoo zijn er meer fouten gemaakt, welke voortvloeiden uit de toepassing van Europeesche stoeterijprincipes in eennbsp;tropisch land.
De Stoeterij boet thans het toepassen van die principes, met de aflevering van een gering aantal dekhengsten, dochnbsp;dat het geld, zooals de Heer van der Poel zegt, nuttigernbsp;voor de fokkerij had kunnen worden besteed, ben ik nietnbsp;met hem eens.
-ocr page 643-613
Door de groote volharding van den Directeur zijn langzamerhand niet alleen de redenen van vele teleurstellingen gevonden, doch is ook de bestrijding en overwinningnbsp;gevonden.
Waar deze teleurstellingen identiek zijn met vele slechte ervaringen bewust of onbewust ondervonden door hetnbsp;Gouvernement en de Inlandsche fokkers, moet een iedernbsp;voelen dat de middelen door de Stoeterij aan de hand gedaannbsp;ter bestrijding, van zeer groote waarde zijn voor het Gouvernement en voor de fokkers. Het zoeken en vinden vannbsp;deze middelen is tot op heden de grootste verdienste vannbsp;de Stoeterij en voor de paardenfokkerij eene zeer grootenbsp;verdienste.
Alvorens thans de Heer van der Poel te volgen in zijne maatregelen betreffende de verbetering der fokkerij, wil iknbsp;in korte woorden uiteenzetten, waarom ik persoonlijk denbsp;Arabier nuttig acht voor de verbetering van de Indischenbsp;paardenrassen en speciaal voor den Sandelhout. Ik beschouwnbsp;de Arabier als te zijn de noodzakelijke brug om de kruisingnbsp;van Sandelhout en Australische volbloeds in de toekomstnbsp;mogelijk te maken. Onnoodig haast is het nog eens tenbsp;herhalen, dat ik in den Sandelhout veel, zeer veel van denbsp;Arabische poney terugvind en niet aarzel sommige Sandel-houts o. a. thans een vosdekhengst, welke naar ik meen tenbsp;Soekaboeml gestationneerd is, als miniatuuredities van enkelenbsp;zeer goede Arabische poneys, welke ik in Egypte geziennbsp;heb, te beschouwen.
Ik stel mij dan ook op het standpunt, dat, welke de afstamming van Batakker en Sandelhout ook zij, er van oudsher Arabisch bloed in zit en beroep mij op temperament ennbsp;staartdracht.
Als tweede reden noem ik zijne levensvatbaarheid, zijne gehardheid en zijne geschiktheid om ontberingen te doorstaan.
Als derde reden voor het gebruiken van den Arabier noem ik zijne capaciteit om harmonisch de Sandelhout rijp te
-ocr page 644-614
maken voor de volbloedkruising d. w. z. zijne taille te verhoogen, zijne hals, schouders en kruis te verbeteren,nbsp;hetgeen ik vrees, dat de volbloed te ongelijkmatig zalnbsp;doen.
Dat hiertoe wel eenige kans bestaat, is mij in Egypte gebleken, waar ik kruisingsproducten zag tusschen Egyptische merries en Engelsche volbloedhengsten. Bij sommige merries had de volbloed te veel op de taille gewerkt, bij anderenbsp;zag ik abnormaal lange schouders voor het lichaam, bijnbsp;andere weer een volbloed achterband en een slechte voorhand etc. etc.
Verder in te gaan op voor- en nadeelen van den Arabier acht ik onnoodig. Soemba en Padalarang zullen naar iknbsp;hoop over eenige jaren kunnen uitmaken of de goede Arabiernbsp;al dan niet een gewenscht vaderpaard is. De bezwaren aannbsp;den aankoop van goede Arabieren verbonden zullen altijdnbsp;blijven bestaan, doch ik verwacht van de weinige welkenbsp;te krijgen zijn zeer veel nut.
Practisch is de volbloed of edele halfbloed voor ons aangewezen, doch zelfs indien er tal van goede Arabieren te krijgen waren, zoude ik hen nog altijd beschouwen als denbsp;„brug” en de volbloed als het einddoel. Als voorbeeld haalnbsp;ik aan het paard „Swell”, dat gefokt is door eene afstammeling van eenen Arabier en eene Inheemsche merrie tenbsp;kruisen met eenen Australischen volbloed.
In wat nu volgt wil ik trachten zoo duidelijk mogelijk aan te toonen, dat, de redenen waarom de Heer van dernbsp;Poel wenscht over te gaan tot het algemeen gebruik vannbsp;Australische halfbloeds, naar mijne meening minder juistnbsp;zijn”. Ik ga daarbij van het standpunt uit, dat waar de Heernbsp;VAN DER Poel spreekt over „halfbloeds” hij bedoelt een zwaarnbsp;doch edel halfbloedpaard, bijna volbloed, behoorende tot denbsp;„galopeurs” [unregistered volbloed of afstammelingen vannbsp;halfbloedmerries en volbloed vaders].
Waar ik verder over Java zal spreken bedoel ik hiermede
-ocr page 645-615
het geheele eiland met uitzondering van de hooggelegen vlakten in Java’s Oosthoek, welke door hun bodem ennbsp;droog klimaat afwijken van het normale.
Waarom heeft de Sandelhout op Java niet voldaan? In het stellen en beantwoorden van deze vraag ligt de oplossing van een belangrijk vraagstuk.
In korte woorden geresumeerd, geeft de Heer van der Poel het volgende antwoord:
De Sandelhout voldoet niet omdat het een natuurras is.
De Heer Vrijburg zegt: „De Sandelhout heeft te veel bloed”. [Het spreekt wel van zelf dat ik practische bezwarennbsp;zooals „hoogte” hier buiten beschouwing laat].
Ik ben onvoldoende zootechnisch onderlegd om over de stelling van den Heer van der Poel te debatteeren dochnbsp;voel, dat men haar alleen kan aannemen onder streng voorbehoud. Gesteld dat gedurende 10 jaar op Padalarang gefoktnbsp;was met Australische halfbloeds of volbloeds onder elkaarnbsp;dan zouden volgens den Heer van der Poel met dezelfdenbsp;techniek een beter resultaat zijn bereikt, omdat de volbloednbsp;en edele halfbloed een cultuurras is.
Ik kan het niet gelooven.
Dat natuurrassen, geplaatst in een ongunstiger milieu, zullen degenereeren ontken ik niet, doch dat de volbloed krachtigernbsp;weerstand zoude bieden aan slechte invloeden betwijfel ik.
Ik heb door gezaghebbende Fransche autoriteiten wel eens hooren zeggen dat men overal een volbloed kan fokken,nbsp;mits men maar tevens prima voeder importeert, doch geloofnbsp;ik, dat dit voor de tropen niet geheel op gaat; in Britsch-Indië gaat de volbloed fokkerij slecht en in Nederlandsch-Indiënbsp;zijn nog geene ernstige proeven genomen.
Waar ik dus a priori aanneem, dat indien men op Java fokt met volbloeds onder elkaar, Australische halfbloeds,nbsp;Sandelhouts, Mongolen of Arabieren deze rassen alle zullennbsp;degenereeren, tenzij de fokker door zijne kennis de degeneratie
-ocr page 646-616
afdoende weet te bestrijden, volgt daaruit dat ik theoretisch de Sandelhout verkies boven alle andere.
Après tout, staat de Sandelhout als Nederlandsch-Indische poney het dichtste bij Java, de Arabier verder en de volbloed nog verder.
Toch heeft de Sandelhout niet voldaan. Waarom? Van deze hengsten zegt de Heer Vrijburg, dat zij tot resultaatnbsp;gehad hebben, dat aan uniformiteit is gewonnen, aan hoogtenbsp;en massa is verloren. De aanwezigheid van tal van merriesnbsp;met dunne lichamen, fijne beenen, en veel te veel temperament zou van het gebruik een gevolg zijn. De aanwezigheidnbsp;van deze merries zal wel niemand ontkennen, doch mennbsp;moet zich afvragen, zou Arabier of volbloed niet dezeldenbsp;resultaten hebben ?
Heeft een goede Sandelhout voor zijne taille niet minstens evenveel massa en niet minstens evenveel zoo niet beternbsp;beenwerk ? Ik voor mij noem het bestaan van dergelijkenbsp;merries een gevolg van het peil van den fokker, van voedingnbsp;en opvoeding en van klimaat en bodem,
In den ouden tijd, een veertig tot vijftig jaar geleden, (ik herhaal hier woorden van Majoor Groeneveld) was denbsp;paardenstapel op Java zoo goed, dat de cavalerie zich metnbsp;Javanen kon remonteeren. Toen fokte moeder Natuur metnbsp;eenige belangstelling van Kromo op Java een goed klein paard.nbsp;Had men toen Sandelhouts als dekhengsten gebruikt, dannbsp;zouden er naar mijne overtuiging geen klachten over hetnbsp;dier zijn geweest.
Thans bestaan die grasvlakten nog slechts voor een klein gedeelte, heeft Kromo veel paarden noodig voor zijn bedrijfnbsp;en fokt bij voorkeur en noodgedwongen op stal en is elkenbsp;goede merrie geld- veel geld- waard.
Nu voldoet de Sandelhout niet en de reden ligt voor de hand „wijziging van de fokcondities”.
Is het gunstige rapport (Jaarboek 1914) van den veearts van de Residentie van Sumatra’s Oostkust over de resultaten
-ocr page 647-617
bereikt met kruising van Sandelhouts en Batakmerries, niet een bewijs dat het succes van den Sandelhout nauw samengaatnbsp;met de fokcondities, dus met de opvoeding, dus met de ruimte?
Voeding en opvoeding! Aan het bestudeeren van deze twee groote vraagstukken werkt de Stoeterij thans 10 jaar ennbsp;nog is de beste oplossing niet gevonden. Hoe bestrijdt mennbsp;het beste het tropisch beenwerk waaraan men elke countrybrednbsp;op Java, waarschijnlijk ook in Britsch-Indië, herkent?
Hoe gaat men voor Java het beste de degeneratie tegen welke de tropen en de vochtigheid meebrengen?
Ik loop nu ongeveer 8 jaar bijna dagelijks door de stallen van de Stoeterij en heb magere en slecht uitziende veulensnbsp;zien veranderen in beter gevoede met nog onvoldoende beenwerk. Thans geleidelijk, na verloop van jaren, zie ik fokmerrriesnbsp;en veulens uit Ie, 2e en 3e generatie weliswaar anders, dochnbsp;qua exterieur beter worden als de oorspronkelijke, ruimer,nbsp;dieper en zwaarder. Niettegenstaande alle teleurstellingennbsp;heeft de Directeur kans gezien de grondslag te leggen voornbsp;een op Java te fokken cultuur Sandelhout — door eene beterenbsp;opvoeding.—
De ervaringen van zijne Stoeterij, brachten Majoor Groene-VELD er toe (bronvermelding kan geen kwaad) Inlanders over te halen hunne merries en veulens tegen minimumnbsp;prijs te laten rondloopen op gemeenschappelijke weiden ennbsp;zoo een einde te maken aan de sfalopvoeding en anderenbsp;misbruiken.
Dit oorspronkelijk idee — eene practische toepassing voor de bevolking van op de stoeterij opgedane ervaringen — isnbsp;goud waard. (Volgens jaarboek 1914 heeft het Departementnbsp;van Landbouw thans deze maatregel doorgevoerd).
Een hooger paard op Java te fokken stelt hoogere eischen aan den fokker en indien men thans lukraak overal hoognbsp;in bloedstaande Australische halfbloeds stationneert, dan is hetnbsp;voor mij niet moeilijk te voorspellen wat de resultaten quot;^ijnnbsp;gullen — evenals vroeger slecht,—
-ocr page 648-618
De taak van de leiders der fokkerij ligt dus duidelijk omschreven en behelst in de eerste plaats, wijziging van denbsp;fokcondities. Zoolang dat niet geschied is, geven verderenbsp;maatregelen niets.
De Sandelhout is voor het heden niet de hoofdschuldige evenmin als de Arabier, volbloed of edele halfbloed hetnbsp;voor de toekomst zullen zijn, we moeten het zoeken bijnbsp;fokker en fokomstandigheden.
Dat de Heer van der Poel de volbloed prefereert boven Arabier en Sandelhout is zijne overtuiging en nuchter geredeneerd zullen wij, afgezien van alle theoretische beschouwingen toch aangewezen zijn op den Australischen volbloednbsp;of edele halfbloed, maar de redenen waarom, zijn zooalsnbsp;ik getracht hebben aan te toonen, minder juist.
De Heer Vrijburg echter is de eerste die het .,te veel bloed” opwerpt en dat gezegde kan, waar wij alle bloednbsp;verlangen in onze dekhengsten en het steeds verlangd hebben, aanleiding zijn tot het stellen ,van vreemde conclusies.
Waar ik getracht heb aan te toonen, dat de dunbeenige merries waar Dr. Vrijburg over spreekt, het gevolg zijnnbsp;van eene slechte opvoeding, heb ik niet kunnen aantoonennbsp;dat, indien de Sandelhout minder bloed had gehad, denbsp;bewuste merries niettegenstaande die slechte opvoeding tochnbsp;betere beenen zouden gekregen hebben.
Uit de woorden „te veel bloed”, en in verband met de opvoeding komen wij tot de vraag „zouden wij de fokkernbsp;niet kunnen helpen door hengsten te importeeren met veelnbsp;minder bloed, zouden wij daardoor die moeilijke opvoe-dingskwestie niet tegelijkertijd belangrijk vereenvoudigen?nbsp;Het klinkt vreemd en toch is het een punt dat wij met de keuzenbsp;van rasverbeteraars duidelijk onder de oogen moeten zien.
Wij vragen alle een hard sterk paard voor Java, een dier met ausdauer; het is nu maar de vraag of bloedhengstennbsp;alleen ons er aan zullen helpen, want misschien zit er alnbsp;bloed genoeg in.
-ocr page 649-619
Nu geeft de Stoeterij in hare veulens een typisch antwoord op de vraag: „welk veulen laat zich het gemakkelijkste opfokken”? Onder de meest mogelijke reserve, want de gegevens zijn te gering in aantal om definitief een oordeel uitnbsp;te spreken, luidt dit antwoord voorloopig:
De Australische koudbloeds (afstammelingen van voor het Leger gekochte draagpaarden); daarna volgen in rangorde:nbsp;De gekruiste Sandelhouts met hackney.
De gekruiste Sandelhouts met Arabieren.
De zuivere Sandelhouts.
De gekruiste Sandelhouts met volbloeds.
De zuivere Australische volboeds.
Stemt dat niet tot ernstig nadenken?
In het voorgaande werd reeds voorspeld dat de volbloeds en hoog in bloed staande halfbloeds slechte resultaten zullennbsp;geven omdat de opvoeding niet deugt. Met betere opvoedingnbsp;zijn betere resultaten te verwachten en vooral meer massa.
Uit de voorloopige proeven blijkt echter dat er andere kruisingen zijn die zich gemakkelijker laten opvoeden.
Het is nu maar de vraag op welk standpunt men zich stelt. Zegt men de fokomstandigheden zijn zbo slecht dat hetnbsp;gewenscht is a tout prix een dier te importeeren dat zichnbsp;gemakkelijk laat fokken, dan moet men proeven gaan nemennbsp;met een paar flinke zware in Australië hard opgevoede cobs,nbsp;kruising „wellbred” en „cart”.
Geven die dieren dan massa aan onze merries, dan zou men desgewenscht meer bloed kunnen inbrengen doornbsp;kruising met edelhalfbloed of volbloed. Zegt men, de fokomstandigheden zijn zóó, dat ze spoedig en grondig verbeterdnbsp;kunnen worden, dan kan men doorgaan in de bloedrichting.
Ik herhaal nog eens uitdrukkelijk: te concludeeren valt er niets, doch de woorden van Dr. Vrijburg en de proevennbsp;van de Stoeterij stemmen tot nadenken.
Wel mag ik de aandacht van mijne lezers vestigen op het feit, dat de Arabs-Sandelhouts zoo gemakkelijk opgroeien.
-ocr page 650-620
waarmede ik volstrekt niet wil zeggen dat ze goede paarden zullen blijken te zijn, doch alleen maar wil aantoonennbsp;dat een goede Arabier als vaderpaard om „redenen vannbsp;opvoeding” ook lang niet te versmaden is.
Conclusies.
Soemba.
Onnoodig te herhalen dat Arabieren voor mij op Soemba de meest gewenschte vaderpaarden zijn. Alleen dat rasnbsp;kan de Sandelhout verbeteren zonder hem zijn „cachet” tenbsp;ontnemen.
Het principe „hoogere handelswaarde toe te kennen aan Sandelhouts door vermeerdering van taillé is m.i. alleennbsp;juist indien men werkt met goede hengsten anders; isnbsp;het buitengewoon gevaarlijk. Misschien zijn er redenen omnbsp;bevreesd te zijn, dat de fokkerij in eigen ras door den import van Arabieren op den achtergrond zal zaken, doch hiernbsp;kunnen alleen insiders over oordeelen.
Java.
In de redenen van achteruitgang zijn factoren welke wij zeker weten, als sle'chte opvoeding, slechte bevruchtingscijfers.
Deze factoren moeten voor alles met kracht worden bestreden en hunne bestrijding is eene kwestie van geven en nemen. In de redenen van achteruitgang zijn echter ooknbsp;factoren welke wij niet of onvoldoende kennen, als invloedennbsp;van klimaat, bodem en voeding. Deze factoren moetennbsp;systematisch gezocht worden.
De tijd welke wij noodig zullen hebben om het „fundament” op te bouwen van onze fokkerij (de opvoeding), kan nuttig besteed worden aan op ruime schaal te nemen proevennbsp;met rasverbeteraars.
Behalve Sandelhouts zijn wij practisch aangewezen op een beperkt aantal goede Arabieren en een veel grooternbsp;aantal Australische hengsten in verschillende graden vqpnbsp;bloed.
-ocr page 651-621
Bij de Australiërs valt in de eerste plaats te beantwoorden de vraag „Hoeveel bloed?” Daarna is een strain van Sandelhout „Indisch bloed” in een dekhengst noodig of meeJnbsp;of minder wenschelijk.
Als voor de hand liggende maatregelen noem ik;
a. nbsp;nbsp;nbsp;In de eerste plaats de gemeenschappelijke weideplaatsen,nbsp;welke niet op een goedkoopje doch flink, desnoods metnbsp;steun van het Gouvernement moeten worden aangepakt.
b. nbsp;nbsp;nbsp;Om den moed er in te houden bij den fokker en omnbsp;dienstbaar te zijn aan de proeven van het Gouvernement,nbsp;import van een 20 volbloed- en halfbloedhengsten. (Plannbsp;Vrijburg) (kunnen in Australië vermoedelijk gedurendenbsp;den oorlog op special permit verkregen worden).—
c. nbsp;nbsp;nbsp;Intensiever gebruik van goed overervende hengsten.nbsp;Elke hengst, goed of slecht, sterft op Java denzelfdennbsp;dood — zonder progenituur voor het Gouvernement- (Ooknbsp;de Heer Vrijburg wijst hierop).
d. nbsp;nbsp;nbsp;Ondersteuning van het renwezen (voorstel van dkn Poel).
e. nbsp;nbsp;nbsp;Gebruik maken van de niet té versmaden hulp van dennbsp;Europeeschen fokker.
Waar ik tegenover de maatregelen van den Heer van der Poel stel eene krachtige verbetering van de opvoeding metnbsp;als belooning onder het principe „the best horse for the bestnbsp;mare” een beperkt aantal groote hengsten, volgt daaruit, datnbsp;ik thans nog geene termen vind voor algemeene castratie.
Padalarang.
Padalarang zoude in de eerste plaats geheel dienstbaar jnoeten worden gemaakt aan fok- en kruisingsproeven.
Alle gekruiste merries zoude ik gaarne gedekt zien door een prima volbloed, teneinde te verkrijgen dekhengsten metnbsp;een strain (25°/o) Sandelhoutbloed.
Goed gebouwde mannelijke kruisingsproducten uit de Ie generatie zijn m. i. bruikbaar voor de bevolking.
Verder zoude het aanbeveling verdienen jaarlijks een 5 tal mannelijke afstammelingen van goede, bij voorkeur voP
-ocr page 652-622
bloedhengsten en de allerbeste Inheemsche merries op te koopen op een leeftijd van ± 6 maanden tegen prijzen vannbsp;ƒ 250— ƒ 600. en deze op Padalarang op te fokken.
Persoonlijk geloof ik dat deze maatregel zeer aanmoedigend zal werken op de fokers. Waar wij verder toch bij voorkeur zullen werken „met rasverbeteraars gefokt in landnbsp;van oorsprong” hetgeen insluit een beperkt aantal uitheem-sche hengsten, wordt het langzamerhand tijd, dat wij eennbsp;klein begin maken met „hengstenfokkerij”.
Aan het einde van mijne beschouwingen gekomen, wensch ik gaarne te verklaren, dat ze geen aanspraak maken opnbsp;absolute originaliteit. Het bovenstaande vloeit voort, uit talnbsp;van voor mij nuttige en aangename gesprekken met dennbsp;Directeur van de Stoeterij en uit het meeleven met de paardennbsp;te Padalarang.
Mijn doel is geweest te waarschuwen tegen het optrekken van een groot gebouw, waarvan naar mijne overtuiging denbsp;fundamenten niet gereed zijn, doch het is voor mij eenenbsp;dankbare taak in ruimeren kring eens te wijzen op het grootenbsp;nut dat de Stoeterij voor fokkerij in de tropen heeft.
-ocr page 653-DOOR
J. STAPENSÉA.
Melkcontróle. Bepaalde de controle op den melkhandel in Semarang zich vorige jaren enkel tot inspectie der stallen en melkgereedschappen, door de afkondiging dernbsp;verordening regelende den handel in en den verkoop vannbsp;melk in de Gemeente Semarang op 6 Maart 1914, kon datnbsp;toezicht in zijn geheelen omvang daarop worden toegepast.
Het aantal in den loop van dat jaar ingekomen verzoeken om vergunning tot voortzetting, respectievelijk oprichtennbsp;eener melkerij bedroeg 41. Aan het eind van het jaarnbsp;stonden, daar deze slechts ten deele konden worden ingewilligd, 35 melkverkoopers met 36 inrichtingen te boek.
De toestand in de melkstallen wordt geleidelijk beter, al behoeft het nauwelijks gezegd, dat hierin nog wel het eennbsp;en ander valt te verbeteren. Vooral ook de omgeving vannbsp;den stal, laat bij verschillende melkverkoopers nog veel tenbsp;wenschen over. Het is niet gemakkelijk de bedrijfsleiders tenbsp;overtuigen, dat het een der eerste eischen voor het verkrijgen van deugdelijke melk is, daf onmiddelijke omgevingnbsp;zoowel als de stal zelf zindelijk en frisch is.
Nagenoeg overal treft men nu een behoorlijke ruimte aan, waar het vullen der flesschen kan geschieden, zoodat hetnbsp;niet meer voorkomt, dat deze handeling in den stal plaatsnbsp;vindt.
-ocr page 654-624
Wat de melkflesschen betreft, hierin is weinig of geen verbetering gekomen; althans in de flesch niet. Had iknbsp;verleden jaar nog eenige hoop, dat de in Holland besteldenbsp;modelflesschen toch nog in gebruik zouden worden genomen, deze hoop is gebleken ijdel te zijn. De groote verscheidenheid in model en kleur der flesschen, zooals bijnbsp;vele melkverkoopers nog wordt aangetroffen, is waarlijk geennbsp;reclame. Men bedenke nu eenmaal, dat elke flesch, dienbsp;melk kan bevatten, daarom nog geen melkflesch is.
Met de sluiting der flesschen wordt ook nog te veel gezondigd en schijnt men in het minst niet te beseffen, dat sluitingen met couranten- of ander onsmakelijk uitziend papier uit een hygiënisch oogpunt geheel uit den booze zijn.nbsp;Heb ik er vroeger reeds op gewezen, dat flesschen metnbsp;beugelsluiting bijzondere zorg vereischen, wat de reinigingnbsp;betreft, het is mij gebleken, dat niet iedere melkverkoopernbsp;er die zorg aan besteedt, als wel wenschelijk is. Te dikwijlsnbsp;gebeurt het, dat dergelijke flesschen worden aangetroffennbsp;met vuile gummiringen of wel, dat tusschen stop en ringnbsp;een bruine massa voorkomt (ingedroogde melk van vorigenbsp;dagen). Dan weer komt het voor, dat de flesch wordt gesloten zonder gummiring, zoodat, als men de flesch gevuldnbsp;onderst boven keert, de melk er met een straaltje uitloopt.nbsp;Wie is dan de schuldige, indien de melkrondbrenger beproeftnbsp;den inhoud met water te verwisselen ?
Waar een speciale melkflesch om bepaalde redenen niet in gebruik kan worden genomen of waar aan flesschen metnbsp;béugelsluiting niet de noodige zorgen voor grondige reiniging kunnen worden besteed, daar gebruike men flesschennbsp;van wit glas, met vlakken bodem, die met stevig, glad per-kamentpapier worden gesloten.
Het spreekt van zelf, dat dit papier op een behoorlijke manier, afgesloten van alle onreinheiden, dient te wordennbsp;bewaard.
Volgens art. 3 alinea 2, 2e a moeten ter verkrijging eener
-ocr page 655-vergunning om melk te mogen verkoopen, de voor het bedrijf bestemde melkkoeien met behulp van tuberculine op tuberculose \vorden onderzocht en moeten na een verkregennbsp;vergunning nieuw aangekomen melkkoeien eveneens wordennbsp;getuberculineerd.
Hoewel volgens de verordening enkel de melkkoeien behoeven te worden getuberculineerd, werden in overlegnbsp;met den gouvernementsveearts ook de andere daarvoor innbsp;aanmerking komende runderen door mij aan dit onderzoeknbsp;onderworpen en wel in verband met de bepalingen vannbsp;het Stbl. 1912 No. 435, M. „Tuberculose bij runderen ennbsp;buffels”.
Doordat als schadeloosstelling de volle waarde werd uitbetaald voor dieren, die lijdende werden bevonden aan tuberculose, werd de keur van wege de Gemeente in denbsp;hand gewerkt en werd van de zijde der veehouders in dezenbsp;dan ook geen tegenwerking ondervonden. Daar de beoor-deeling der reageerende runderen met den gouvernementsveearts plaats had, werd bovendien het groote voordeelnbsp;verkregen, dat een positieve uitspaak zoowel door hem alsnbsp;door ondergeteekende werd gedaan. Bij de beoordeelingnbsp;zijn we, met het oog op het gebrek aan goede melkkoeiennbsp;in Semarang, zeer voorzichtig geweest, opdat zooveel mogelijknbsp;werd voorkomen, dat runderen werden geslacht, die dannbsp;bleken niet aan tuberculose te lijden. Twijfelachtige reacties werden negatief beschouwd of wel, zoo dit wen-schelijk werd geoordeeld, werd na verloop van eenigennbsp;tijd het verdachte rund opnieuw aan de behandeling onderworpen.
Als methode van onderzoek werd gevolgd de ophthalr moreactie, welke sedert een paar jaar in Soerabaia wordtnbsp;toegepast en waarbij op twee achtereenvolgende dagennbsp;hetzelfde oog met tuberculine wordt ingedruppeld.
Deze methode, komt mij betrouwbaar voor en in de praktijk verreweg de eenvoudigste. Indien een paar flinke helpers
-ocr page 656-
Ie |
Titirerci natie. |
11- |
V ÖC lt; |
-v ’¦J V co |
2e Tuberculin natie |
cc cc V ÖjC lt; |
CJ u co |
TOTAAL | ||||||||||
Aantal getnber-culineei de runderen, |
Aantal getnber culineer de runderen, | |||||||||||||||||
-5 lt; |
waarVfUl |
X |
waa rvan |
CC bJD lt; |
Sectie | |||||||||||||
'x öjc (D Z |
U o CL |
X Q |
x O CL |
X bJD CU 2 |
X CU Z |
CU X. O CL |
X CU 5 |
V X O CL |
'V V Z |
OJ 'x O D- |
CC ÖjO lt;v Z | |||||||
1. Koeien voor de | ||||||||||||||||||
eerste keer onder- | ||||||||||||||||||
zocht ..... |
404 |
400 |
1 |
3 |
1 |
1 |
1 |
1 |
— | |||||||||
2. Koeieti voor een | ||||||||||||||||||
volgende keer on- | ||||||||||||||||||
derzoclit .... |
221 |
206 |
7 |
8 |
4 |
3 |
1? |
11 |
4 |
6M |
1?^ |
6 |
6 |
— |
10 |
9 |
¦1? | |
3. Volwasseit stie- | ||||||||||||||||||
ren...... |
22 |
20 |
1 |
1 |
2 |
__ |
2*) |
— |
2 |
2 |
— |
2 |
2 |
-r | ||||
4. Kalveren . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
31 |
30 |
— |
1 |
— |
— |
— |
1 |
1 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— | |
678 |
656 |
9 |
13 |
5 |
4 |
1? |
14 |
5 |
8 |
1? |
8 |
8 |
— |
13 |
12 |
1? |
M Hieronder 3 koeien, die bij eerste onderzoek ook positief reageerden.
Reageerde bij de Ie tuhercniinatie positief. De tweede ttibercnlinatie, welke als dubietis tnoest worden beschouwd, heeft onder abnormale omstandigheden plaatsnbsp;gevonden Twee maanden later was de reactie wederom positief.
*) Eén stier had ook bij de eerste tnbercitlinatie positief gereageerd.
-ocr page 657-627
aanwezig zijn, kan men in betrekkelijk korten tijd een groot aantal runderen aan deze behandeling onderwerpen.
In het geheel werden 625 melkoeien, 20 volwassen stieren en 31 kalveren aan het onderzoek onderworpen. Door denbsp;vele mutaties moest in enkele stallen 4 a 5 keer wordennbsp;getuberculineerd.
Van de 625 koeien werden 404 voor de eerste keer onderzocht, terwijl 221 melkkoeien reeds vroeger werden getuberculineerd.
Melkonderzoek.— In het geheel werden van April tot December onderzocht 265 straatmonsters, terwijl een paarnbsp;maal stalmonsters werden onderzocht ter vergelijking metnbsp;in den handel gebrachte melk. Van ieder monster werd denbsp;hoeveelheid melk gemeten, waarbij bleek, dat de meest uit-eenloopende cijfers werden verkregen. Niet alleen, dat bijnbsp;de verschillende melkleveranciers de klanten voor eenzelfdennbsp;prijs een wisselend kwantum melk krijgen, hetzelfde is tenbsp;is te constateeren bij denzelfden leverancier.
De verkochte hoeveelheden melk zijn zoo varieerend, dat het niet mogelijk is aan te geven, welke hoeveelheid hier ternbsp;plaatse voor een halve of heele flesch melk wordt gerekend.
De grenzen waartusschen de hoeveelheden eener halve flesch schommelen zijn ongeveer 350 — 460 c.M^., terwijl dienbsp;van heele flesschen zoowat op 630 — 770 c.M^. kunnen worden vastgesteld.
De graad van zindelijkheid der melk wordt beoordeeld naar de hoeveelheid vuil, welke na filtratie van ‘/a Liter ofnbsp;minder door watten daarop achterblijft. De beoordeelingnbsp;was als volgt:
goed
vrij goed
voldoende
onvoldoende
vuil
zeer vuil
macroscopisch geen vuil op de watten zichtbaar.
sporen vuil zichtbaar.
weinig vuil aanwezig.
tint der watten lichtbruin.
tint der watten zwartbruin.
een meer of minder dik laagje vuil op de watten.
-ocr page 658-628
Van de 263 op deze manier onderzochte monsters waren er 12,6 quot;/o goed (in 1913 9,8 “/o), 18,3 quot;/o vrij goed (in 1913nbsp;4,9%), 39% voldoende (in 1913 46,3 «/o), 21,3% onvoldoende (in 1913 34,17,6 ”/(, vuil (in 1913 4,9'’/,,) ennbsp;1,1 “/o zeer vuil.
Het op de watten achtergebleven vuil bestond meerendeels uit koemest, enkele malen uit gewoon stof, houtskool ennbsp;zelfs mieren.
Niettegenstaande de waarde der methyleenblauw reduc-tase-proef nog al aan kritiek wordt onderworpen, vooral na hetgeen in den laatsten tijd daaromtrent is gepubliceerdnbsp;geworden, heb ik toch, om mij eenig idee van de bacterieelenbsp;infectie der melk alhier te kunnen vormen, gebruik gemaaktnbsp;van deze proef, door 10 c.M^. melk te vermengen met eennbsp;'/2 c.M^. oplossing van methyleenblauw, verkregen uit 5 c.M^.nbsp;eener verzadigde alcoholische oplossing daarvan 195 c.M®.nbsp;gedest. water, te plaatsen in een waterbad van 40 a 45° C.
(Voor de kritische beschouwing van de reductase-proef en die van Hoyberg, bestaande in het bepalen van het aantal bacteriën in de melk, wordt naar het oorpronkelijkenbsp;verwezen. Ref.)
Van de onderzochte monsters hadden:
»
13 monsters een ontkleuringstijd van minder dan 15 minuten. 45nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;min.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uur.
79 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uren.
75 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;urennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uren.
43 nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;langer dannbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uren.
Hoewel de melk gemiddeld 5 a 6 uren oud is, vóór de reductaseproef wordt ingesteld en de thermometer ’s morgensnbsp;om 8 a 9 uur reeds 26 a 28° C wijst, is het resultaat nietnbsp;bevredigend; het aantal monsters met een ontkleuringtijd vannbsp;minder dan 3 uren is te groot.
Melk met een ontkleuringstijd van minder dan 15 minuten kan men, behoudens in zooven vermelde uitzonderingen, bacteriologisch gerust slecht noemen. Van zulke melk bedraagt
-ocr page 659-629
het aantal bacteriën omstreeks 15 millioen en meer. De Codex alimentarius in Holland beschouwt melk met meer dannbsp;èèn millioen bacteriën per c.M^. reeds als ondeugdelijk.
Daar de factoren voor snelle vermeerdering der bacteriën hier gunstig zijn, is het dus van het grootste belang, dat denbsp;melk zoo zuiver mogelijk wordt gewonnen en het vaatwerknbsp;terdege wordt gereinigd. Hier vooral kan het publiek dennbsp;melkleverancier een goeden dienst bewijzen door er voor zorgnbsp;te dragen, dat, zoodra de flesschen geledigd zijn, ze evennbsp;met water (leidingwater heeft nu toch bijna ieder) worden omgespoeld, opdat voorkomen worde, dat de eventueel in denbsp;flesch achtergebleven melk indroogt en later moeilijkhedennbsp;oplevert bij het reinigen der flesch, hetgeen bij slechtenbsp;modellen maar al te dikwijls het geval is.
De katalase der verschillende onderzochte melkmonsters was abnormaal hoog, vaak 2—4 c.M^. Toch was het sedimentgehal-te normaal, niet meer dan 0,3'’/oo met grijsachtig witte kleur.nbsp;Slechts eenmaal bedroeg het sediment 0,6700 en was geel vannbsp;tint. In een microscopisch praeparaat waren enkele korte strep-tococcen, door diplococcen gevormd, waar te nemen.
Bij het onderzoek der koe bleek deze melk afkomstig te zijn uit één der kwartieren, dat klinisch evenwel weinig afwijking vertoonde. Nog nimmer heb ik hier een strepto-coccenmastitis waargenomen. De hooge katalase moet dannbsp;ook worden toegeschreven aan het feit, dat de melk vannbsp;koeien, die nog slechts '/2 a 1 flesch per dag leveren, innbsp;den handel wordt gebracht. De katalase van dergelijke melknbsp;is gewoonlijk hoog.
Omtrent de samenstelling der in den handel gebrachte melk valt het volgende op te merken. Waar in Semarangnbsp;melk wordt verkocht door menschen van verschillendennbsp;landaard, te weten Europeanen, Chineezen en Javanen, vondnbsp;ik het de vermelding waard mede te deelen, welke melknbsp;door ieder dier categorieën in den handel werd gebrachtnbsp;en welken invloed de werking der verordening op de sa-
-ocr page 660-630
menstelling daarvan uitoefende. Uit onderstaand staatje blijkt, dat de Javaan als melkverkooper het vermengen met waternbsp;het meest in toepassing heeft gebracht doch, zooals uitnbsp;achterstaande curven blijkt, is hij voor verbetering vatbaar,nbsp;mits de controle voortdurend wordt toegepast en bij overtreding de verdiende straf niet uitblijft.
c rö O) Q. O 04 |
C/3 O) O) s s o |
G 03 gt; 03 1—gt; |
'o H |
Buiten controle 1913 Juli. | |
Aantal straatmon-sters. . nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
115 |
79 |
71 |
265 |
42 |
a. daarvan ondeugdelijk van samenstelling. |
14,8 o/o |
20,3 »/o |
48 «/o |
25,0 «/o |
64 «/o |
b. vervalscht. . |
11,3 «/o |
16,5 % |
41 7o |
20,8 7o |
60 «/o |
Het soortelijk gewicht der melk was als volgt: | ||||||||||||
|
Wat het vetgehalte der melk betreft, daaromtrent zij vermeld, dat dit over het algemeen weinig stabiel is, hetgeen aan bedrijfsfouten is toe te schrijven, als gevolg van onoordeelkundige leiding. Als fouten in het bedrijf zijn nog altijdnbsp;te noemen, ik deelde zulks vroeger reeds mede:nbsp;a. het laten zuigen der kalveren alvorens begonnen wordtnbsp;met melken;
-ocr page 661-631
b. nbsp;nbsp;nbsp;het veelal tusschen de melktijden laten rondloopen dernbsp;kalveren in den stal, die van de hun geboden gelegenheid partij weten te trekken;
c. nbsp;nbsp;nbsp;het niet voldoende uitmelken der koeien, opdat de kalveren, die toch ook melk moeten hebben, de rest ernbsp;wel uit kunnen halen;
d. nbsp;nbsp;nbsp;het onvoldoende vermengen van melk van een zoo grootnbsp;mogelijk aantal koeien e. d. m.
Dat bij een ernstige, daartoe ingestelde poging het onmogelijk zou blijken, dat koeien, die voor het eerst hebben gekalfd en waarbij onmiddellijk na de geboorte het kalf isnbsp;verwijderd, de melk niet zouden laten schieten, acht iknbsp;onwaarschijnlijk. Even onwaarschijnlijk voor Bengaalsche,nbsp;Javaansche en daaruit verkregen kruisingsproducten, als zulksnbsp;voor Hoilandsche en Australische koeien het geval is. Edoch,nbsp;zoolang toekang peres heer en meester in den stal is, zalnbsp;het wel niet kunnen.
Het vetgehalte der melk is bij denzelfden leverancier vaak zoo uiteenloopend, dat daardoor grove onbillijkheden tegenover clientèle daarvan het gevolg zijn. Immers het melkvetnbsp;wordt als het meest waardevolle bestanddeel der melk aangemerkt en onbillijk is het dan, dat de eene afnemer meernbsp;en veel meer van dat bestanddeel ontvangt dan een andere,nbsp;ondanks beide evenveel betalen; gene misschien zelfs mindernbsp;voor eenzelfde hoeveelheid melk betaalt. Deze onbillijkheidnbsp;nu kan gemakkelijk worden voorkomen, als men bovengenoemde fouten zooveel mogelijk tracht op te heffen.
Uit de cijfers betreffende het percentage vet der handels-melk blijkt, dat het gemiddelde vetgehalte, 3,73 ®/o, hooger ligt dan dat, hetwelk in Holland bij de keuringsdienstennbsp;wordt aangetroffen. Hoewel het mij niet onwaarschijnlijknbsp;voorkomt, dat het vetgehalte der melk van Javaansche, Bengaalsche en van de door kruising daarmede ontstane runderennbsp;hooger is dan van onze Hoilandsche koeien, dient men metnbsp;zijn conclusie voorzichtig te zijn, aangezien de door mij
-ocr page 662-632
gevonden vetcijfers wellicht niet een juist beeld geven van het ware vetgehalte. Zooals uit onderstaande tabel blijkt,nbsp;is het aantal monsters met een vetgehalte van 5 en meernbsp;procenten bij den Javaanschen melkverkooper zóó hoog, datnbsp;deze misschien het gevolg zijn van de wijze waarop het bedrijfnbsp;wordt uitgeoefend. Hoogstens eenmaal daags melken en hetnbsp;laten rondloopen met de kalveren; terwijl ook de mogelijkheidnbsp;niet is uitgesloten, dat aan enkele monsters buffelmelk (5 totnbsp;10 “/o vet) was toegevoegd.
Laten we evenwel de Javaansche melkverkooper buiten beschouwing, ook dan nog blijkt, dat het vetgehalte hoogernbsp;is dan in Holland ( 3,2 “/o).
Europ. |
Chinees |
Javaan |
Totaal | |
„.e 1 |
3,43 «/„ |
3,16 »/o |
3,74 «/o |
3,45 «/o |
3,56 «/o |
3,60 ö/„ |
4,16 7o |
3,73 «/o |
Gemiddeld vetgehalte
Het percentage der monsters met 3 en meer procenten vet bedraagt ruim 80, een cijfer, dat in Holland nauwelijksnbsp;in het vierde kwartaal wordt bereikt.
Minder dan 3 ®/onbsp;vet |
o o CO 1 co |
o o 'cm cb |
___ O o CM \ |
O lO 1 CM |
o C cD lO S |
Totaal 3quot;/o en hooger | |
Euro- |
14 (mon- |
37 |
42 |
13 |
7 |
2 | |
peaan Chinees |
sters) 15 |
16 |
24 |
13 |
8 |
3 |
10I=87,8o/o| 64=81 “/o gt; 84,97o |
Javaan |
11 |
11 |
14 |
9 |
6 |
20 |
60=84,57ol |
Naast het gehalte aan vet in melk is de hoeveelheid vetvrije droge stof een factor van zeer veel beteekenis. In Holland wordt iedere melk met een geringer percentage dan 8nbsp;vetvrije droge stof als ondeugdelijk beschouwd en wordt hetnbsp;gemiddelde cijfer van onvervalschte melk gerekend 8,5 te zijn,
-ocr page 663-633
Voorloopig deze cijfers als basis nemende blijkt, dat in dit opzicht de melk te Semarang nog geen aanspraak op denbsp;naam „prima” kan maken. Als gemiddelde cijfers worden gevonden; | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Is het tot dusverre verkregen resultaat bevredigend, zulks is niet mogen gelukken, dan nadat 132 schriftelijke waarschuwingen zijn uitgereikt en 11 processen-verbaal werdennbsp;opgemaakt. De waarschuwing hadden betrekking op allerleinbsp;overtredingen, als;
vervalsching, onvoldoende sluiting der flesschen (verzegeling was steeds in orde), niet- vermelding van de soort melk, die zichnbsp;in de flesch bevond of sluiting met onvoldoend materiaal, enz.
Daar mij bekend was, dat bij vele melkverkoopers, vooral de Javaansche, het vermengen van melk met water zulk eennbsp;gewoonte was geworden, dat ze daardoor in de meeningnbsp;waren gaan verkeeren, dat het verknopen van water en melknbsp;een geoorloofde handeling zoude zijn, werd bij eerste vervalsching niet direct proces-verbaal opgemaakt, doch werdnbsp;den belanghebbende een waarschuwing thuis gezonden. Zelfsnbsp;bij een tweede overtreding voor hetzelfde feit (vervalsching)nbsp;werd nogmaals gewaarschuwd, doch aangezien de toestandnbsp;vrijwel dezelfde bleef, werd bij een volgende keer procesverbaal opgemaakt. Voorts werd driemaal proces-verbaalnbsp;opgemaakt, nadat vopraf waarschuwing had plaats gevonden,
-ocr page 664-634
wegens overtreding van artikel 3 sub 1, waarin wordt verboden het beroep van melkverkooper uit te oefenen zonder schriftelijke vergunning van den Voorzitter van den Gemeenteraadnbsp;en éénmaal wegens-overtreding van artikel 26 sub 1: verkoopennbsp;van melk, afkomstig van koeien niet van het voorgeschrevennbsp;merkteeken voorzien.
Vee= en vleeschkeuring.— Was voor de buffels van 1911, voor de runderen en varkens van 1912 af een voortdurende daling van het aantal slachtingen waar te nemen,nbsp;voor 1914 is weder stijging daarin te constateeren; vooralnbsp;het aantal geslachte buffels is aanmerkelijk toegenomen.nbsp;Voor schapen en geiten is het aantal sedert 1912 verdubbeld.nbsp;In vergelijking met 1913 zijn er meer geslacht;
95 runderen (runderen kalveren)
1240 buffels 208 varkensnbsp;3025 geiten ennbsp;1620 schapen
Het grootst aantal slachtingen per dag bedroeg:
voor runderen nbsp;nbsp;nbsp;25 op 21 Augustus {,
buffels |
28 |
varkens |
106 „ 24 Januari |
geiten |
60 „ nbsp;nbsp;nbsp;2 Augustus. |
schapen |
33 „ nbsp;nbsp;nbsp;3 December |
geiten en schapen |
76 „ nbsp;nbsp;nbsp;3 October. |
totssl
stellen we de slachtgewichten gemiddeld nog weer vast op 80 KG. voor runderen, 150 KG. voor buffels, 45 KG.nbsp;voor varkens en 15 KG. voor schapen en geiten, dan bedraagtnbsp;het aantal KG. geslacht vleesch, hetwelk in den handel werdnbsp;gebracht;
6153 X 80 = 492240 KG.
6239 X 150 = 935850 nbsp;nbsp;nbsp;„
5719 X 45 == 257355 nbsp;nbsp;nbsp;„
17542 X 15 = 263130 nbsp;nbsp;nbsp;„
Totaal 1948575 KG.
-ocr page 665-635
Hiervan werden op de verschillende pasars, wegens bedorvenheid en vuilheid ± 1338'/2 KG. vleesch afgekeurd. Verder werden nog afgekeurd en vernietigd, 8^/4 KG. longen,nbsp;9'U KG. lever, 377'/2 KG. maag en darmen en 249'/4 KG.nbsp;beenderen. Van de zoowel na de slachting als daarvoornbsp;gekeurde runderen werd slechts één in zijn geheel afgekeurd wegens tuberculose.
De opbrengst van de keurgelden bedroegen ƒ 10237.90 tegen ƒ 9021.70 in 1913.
Keuring van paarden. Werd in mijn vorig verslag er melding van gemaakt, dat verbetering in den toestandnbsp;der rijtuigverhuurderijen en het beter doel treffen der verrichte keuringen eerst dan mogelijk waren, indien de naleving der voorschriften beter was verzekerd, deze stellingnbsp;heeft zich ook gedurende het afgeloopen jaar kunnen handhaven. Een gedeelte der eigenaren of beheerders der ver-huurderijen acht het niet alleen overbodig de voorschriftennbsp;op te volgen, doch trachten door allerlei bedrog die voorschriften te ontduiken. Herhaaldelijk doen zich de bezwarennbsp;gelden van een stelsel van uitvoering als in Semarang vannbsp;toepassing is. De controle is nihil.
Voortgegaan werd met tweemaal per week de gelegenheid open te stellen tot het doen keuren van nieuwe paarden of hetnbsp;laten overnummeren van reeds in de verhuurderij aanwezigenbsp;paarden. Daar men niet geregeld ter keuring komt metnbsp;zulke paarden, welke het nummer op den hoef missen, isnbsp;het nog steeds noodzakelijk met de verplichte keuring tenbsp;blijven doorgaan.
Van de 2317 in 1914 opgeroepen paarden zijn 79 niet ter keuring verschenen; terwijl 79 paarden bij de oproepingnbsp;bleken verkocht te zijn.
1808 Paarden werden goedgekeurd, zijn de 83,7 “/o (1913, 80'Vo), tijdelijk afgekeurd werden 304 of wel 14,1 “/o (1913,nbsp;13 “/o), geheel afgekeurd 40, gelijkstaande met 1,85 “/onbsp;(1913, 3,1 7o).
-ocr page 666-636
Niet minder dan 208 maal was de reden van afkeuring kreupelheid, 163 maal aan het voor- en 45 maal aan hetnbsp;achterbeen. De voorbeenen hebben het dus ’t hardst tenbsp;verantwoorden, wat trouwens uit de kale en verwondenbsp;knieën gemakkelijk is op te maken.
De verzorging der paarden is in alle opzichten onvoldoende, zelfs in de verhuurderijen, waar overigens de toestand goed, zelfs zeer goed is, is het beslag veelal onvoldoende.
Herhaaldelijk komt het voor, dat een paardv an 5 a 6 jaar reeds zóó is versleten, dan het als dogcartpaard ongeschikt is.
„Ter bescherming van den paardenstapel op de voornaamste „eilanden (Residentie Timor), waar veel aan paardenfokkerijnbsp;„wordt gedaan, is de uitvoer van merries verboden; terwijlnbsp;„de meening wordt uitgesproken (na ingesteld onderzoek),nbsp;„dat het geenszins is uitgesloten, dat op Java de paardenfok-„kerij met het daar aanwezig vrouwelijk fokmateriaal wedernbsp;„tot bloei zoude kunnen geraken, ware het niet, dat het bestenbsp;„vrouwelijk materiaal hoofdzakelijk in de verhuurderijen opnbsp;„de grootere plaatsen wordt gebruikt.”
In hoeverre de paardenfokkerij op Java met het bestaande vrouwelijk fokmateriaal weder tot bloei zoude kunnen geraken,nbsp;m. a. w. in hoeverre Java in zijn eigen behoefte aan paardennbsp;zou kunnen voorzien, kan ik niet beoordeelen, evenmin alsnbsp;dat ik weet in hoeverre veel en best vrouwelijk fokmateriaalnbsp;in de verhuurderijen in andere groot steden op Java voorkomt.nbsp;Wel weet ik, dat in Semarang hoogstens 15 quot;/o van het aantal in de verhuurderijen aanwezige paarden merries zijn,nbsp;waaronder een niet te groot aantal goede fokmerries voorkomt. Is het met den paardenstapel op Java slecht gesteld,nbsp;dan vrees ik, gezien de toestand in Semarang, dat de resultatennbsp;van de voorgestelde maatregelen, „onttrekken van voor denbsp;fokkerij geschikte merries aan de verhuurderijen”, tot teleurstelling zullen leiden.
De maatregel op zich zelf is natuurlijk goed, doch zou wellicht door andere gesteund moeten worden.
-ocr page 667-637
Met die andere wordt beoogd de levensduur der paarden of beter den tijd, gedurende welken zij behoorlijk arbeidnbsp;kunnen verrichten, te verhoogen.
In de eerste plaats is de leeftijdsgrens 3 jaar, waarbij het wordt toegestaan dat paarden voor den arbeid mogen wordennbsp;gebruikt, in vele gevallen voor het dier noodlottig. Mogennbsp;er werkzaamheden zijn en dan nog bij behoorlijke verzorging,nbsp;dat een paard van drie jaar geregeld arbeid kan verrichten,nbsp;voor dogcartpaarden bijv. is deze leeftijd te laag, hetgeennbsp;zich uit in vroegtijdige onbruikbaarheid.
Van denzelfden invloed op de prestaties der paarden is het beslag. Ik zeide het reeds, zelfs daar, waar overigens denbsp;toestand omtrent verzorging der paarden goed is, deugt hetnbsp;beslag niet. Onnoodig te vermelden hoe het daarmede innbsp;de dogcartverhuurderijen is gesteld. Hierin is alleen dannbsp;verbetering te brengen als wordt getracht betere Inlandsche,nbsp;al ware het enkel practisch gevormde, hoefsmeden te krijgen.
Êr zijn te weinig Europeesche hoefsmeden, terwijl het beslag in vele gevallen, ook bij abonnement, nog te duurnbsp;zoude komen, om aldaar de paarden te laten beslaan.
Het vormen van eenigszins onderlegde hoefsmeden dient gepaard te gaan met voorschriften, waarbij het verboden is,nbsp;het beroep van hoefsmid uit te oefenen, zoo men niet in hetnbsp;bezit is van een officieel diploma. Het spreekt van zelf, dat,nbsp;alvorens een dergelijk verbod in toepassing werd gebracht,nbsp;eerst een voldoend aantal gediplomeerden beschikbaar moetnbsp;zijn.
Veeartsenijkundige politie. Wederom werd meermalen door de Politie mijn hulp ingeroepen voor het klinisch onderzoek van honden, verdacht van hondsdolheid.
Daar het zich in verband met een positief voorkomend geval van rabies liet verwachten, dat menige hond ter observatie zou worden aangeboden, werd aan UEdelGestrengenbsp;het voorstel gedaan om de verplaatsbare hondenhokken opnbsp;Pondok Pati naar het achtererf van het Gemeentehuis te
-ocr page 668-638
doen overbrengen, opdat een behoorlijke observatie van eventueel verdachte honden kon plaats hebben. Deze hokken,nbsp;allesbehalve geschikt voor het opsluiten van gevaarlijkenbsp;honden, moesten eerst nog in elkaar worden getimmerd,nbsp;wilde ik op een gegeven moment niet tot de minder aangename ontdekking komen, dat de opgesloten dieren spoorloosnbsp;waren verdwenen.
Van 9 October tot en met 31 December zijn 9 honden in observatie geweest. Hiervan stierven drie onder voornbsp;hondsdolheid verdachte verschijnselen (later positief gebleken); terwijl de andere na een termijn van 6 a 9 dagen alsnbsp;niet lijdende aan rabies werden vrijgegeven.
Hersenmateriaal van verdachte dieren werd ter verkrijging van zekerheid opgezonden naar het Veeartsenijkundig Instituut als geen menschen, naar het Instituut-Pasteur, als welnbsp;menschen met het verdachte dier in aanraking waren geweestnbsp;(bijten, likken, enz.).
In het geheel werd 26 keer hersenmateriaal opgezonden. Éénmaal kon geen microscopisch onderzoek worden ingesteld.nbsp;Van de 25 overige gevallen waren 17 microscopisch positiefnbsp;en 8 negatief. Van deze acht negatieven zijn twee ooknbsp;biologisch negatief gebleken, terwijl twee biologisch positiefnbsp;waren. Het materiaal voor microscopisch onderzoek ongeschikt, bleek biologisch positief.
Totaal waren dus 20 honden lijdende aan hondsdolheid, 2 niet, terwijl van 3 honden en 1 kat de uitslag van het biologisch onderzoek nog niet is medegedeeld.
V. d. B.
Door den belangrijken aankoop van paarden in Amerika door de geallieerden, begon men voor de toekomst te vreezen;nbsp;er is zelfs sprake geweest van schaarschte aan paarden. Denbsp;minister van oorlog is ter geruststelling overgegaan tot een
-ocr page 669-639
onderzoek door den minister van landbouw der Vereenigde Staten en kan deze zaak voortaan zonder vrees onder denbsp;oogen worden gezien.
De Vereenigde Staten hebben, van af het begin der vijandelijkheden 163.000 paarden en 36.000 muildieren in Europa geïmporteerd voor een bedrag dat op 23.439,604, dollarsnbsp;begroot wordt. Men schat dat er op het oogenblik nog 4nbsp;millioen paarden in de steden en 21 millioen daar buiten zijn.
Niettegenstaande zijne belangrijkheid heeft deze uitvoer geen merkbare storing teweeggebracht in de voorzieningnbsp;van paarden voor den landbouw en voor het leger.
v.d. Poel.
Revue générale de medicine vétérinaire 1 Juli 1915.
-ocr page 670-Het Hoofdbestuur van de Vereeniging tot bevordering van Veeartsenijkunde heeft de eer het volgende ter kennis vannbsp;leden en inteekenaren te brengen:
1. nbsp;nbsp;nbsp;Met ingang van 1 Januari 1916 heeft de Javaschenbsp;Boekhandel te Weltevreden zich belast met de inning vannbsp;de inteekengelden.
2. nbsp;nbsp;nbsp;De in de Algeineene vergadering benoemde redacteurnbsp;W. VAN DER Burg heeft zich de H.H. J. C. F. Sohns ennbsp;Dr. G. Leurink toegevoegd.
Sohns.
Bij gouvernementsbesluit van 26 November 1915 No. 55 is een nieuw reglement voor de veeartsenschool vastgesteld.
Zij is bestemd om in een cursus van 4 jaar jongelieden van welken landaard ook, die aan de eischen van toelating voldoen, op te leiden tot Indisch veearts, waarbij de vorming voor de praktijk opnbsp;den voorgrond wordt gesteld.
Het oppertoezicht over de school berust bij den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Het schooljaar vangt aan op den eersten Maandag, die minstens 4 dagen na het eind van de Poeasa valt, en eindigt 4 dagen voor hetnbsp;begin van de Poeasa.
De directeur van het Veeartsenijkundig Instituut vervult als zoodanig de functie van directeur der school.
Tot het onderwijs kunnen worden toegelaten zij, die een openbare middelbare school met 3-jarigen cursus of een 'openbare school voor
-ocr page 671-Voortgezet en Uitgebreid Lager Onderwijs (Mulo-school) niet goed gevolg doorloopen hebben of toegelaten zijn tot de 4de klasss eenernbsp;openbare middelbare school met 5-jarigen cursus, voorts zij, die geslaagd zijn in het eindexamen aan een Kweekschool voor Iiilandschenbsp;onderwijzers of van het 2de gedeelte eener Opleidingsschool voornbsp;Inlandsche ambtenaren, zoomede zij, die het onderwijs aan den tijde-lijken voorbereidenden cursus voor de Middelbare Landbouwschoolnbsp;en de Nederlandsch-lndische Veeartsenschool met vrucht gevolgd hebben: eindelijk anderen, die geacht kunnnen worden, in kennis en ontwikkeling op één lijn te staan met hen, die tot een der genoemde categorieënnbsp;behooren, ter beoordeeling van den directeur der school, die indiennbsp;er aanleiding toe wordt gevonden, den candidaat doet examineeren.
Jongelieden, die voldoen aan deze eischen voor toelating, blijkens een geneeskundige verklaring gezond zijn en geen lichaamsgebrekennbsp;hebben, kunnen aan die school, onder het genot van maandelijkschenbsp;toelagen, die van ƒ 35.— lot ƒ 50.— bedragen, opgeleid worden totnbsp;adjunct-Gouvernementsveearts.
V. D. B.
Benoemd tot veearts bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in Nederlandsch-Indië, J. P. I. BruQQËMAN, daartoe ter beschikkingnbsp;gesteld van den Qouverneur-Qeneraal van Nederlandsch-Indië, tijdelijknbsp;toegevoegd aan den adjnnct-inspecteur van den burgerlijken veeart-senijknndigen dienst met standplaats Salatiga.
V. D. B.
-ocr page 672-Sta at tier getlmende tie m;i;uu1 Septembei 1915 nieuw bijgekoiiieti gevallen van besinetleirjlte veeziekten in Nedei landsch-Indië.
STANDPLAATSEN
DER
Qonvernenientsveea risen.
X | ||||||
lt;/i | ||||||
zz |
!lgt; |
V | ||||
:0 |
ru |
o | ||||
O N a. OJ |
N Ë X |
'V |
c/i O lt;J |
X |
X O |
i3 x S |
.2 |
Ja: |
$ |
c O |
1 |
X X |
u |
d |
— |
c/5 |
o. | |||
V X |
— |
o |
JZl | |||
Tj |
¦ó |
V |
o X | |||
D. |
ö |
quot;x |
C/) | |||
C/) |
Bantam.............
Weltevreden........
Soekaboeini........
Bandoeng..........
Cheribon...........
Pekalongan........
Koedoes...........
Salatiga............
Renilrang..........
Soerabaja..........
Modjükerto........
Pasoeroean .......
Banjoenias.........
Magelang.........
Madioen...........
Kediri.............
Djokjakarta......
Soerakarta.........
Bondowoso.........
Pamekasan ......
Padantr............
Fort de Koek......
Balige.............
Padang Sidenipoean.
Benkoelen.........
Telok Belong.
Lahat..............
Djambi...........
Kebandjahe .......
Koetaradja.........
Makasser..........
Menado ...........
Singaradja.........
Soembawa Besar. . Waingapoe.........
21
2263
93
53
1146
365
499
104
273
1076
36
242
166
343
661
93
95
24
STAAT der gedurende de maand October 1915 nieuw bijgekomeii gevallen van besniettelijke veeziekten in Nederlandscli-Indië.
STANDPLAATSEN
DER
Gou vernemen tsveaartsen.
:0
O
N
cv
(n
•o
ö
Bantam........
Weltevreden... Soekaboemi.. .
Bandoeng.......
Cheribon.........
Pekalongan ......
Koedoes ..........
Salatiga..........
Rembang.........
Soerabaja.......
Modjokerto.....
Pasoeroean ......
Banjoemas .........
Magelang........
Madioen ........
Kediri..........
Djokjakarta.......
Soerakarta......
Bondowoso.......
Pamekasan........
Padang.............
Fort de Koek......
Balige ...........
Padang Sidempoean
Benkoelen.......
Telok Betong.....
Lahat............
Djambi ..........
Kebandjahe .......
Koetaradja.........
Makasser.........
Menado ........
Siiigaradja.........
Soembawa Besar.... Waingapoe.........
13
5
386
65
136
221
26
103
536
244
201
95
376
416
155
23
2
36
1
29
13
11
35
2
18
8
19
11
57
12
109
2
13
11
9