]^AES A MOR.

('Oy-r:

ïï|fWi:‘ ,,

5iipi*iiip!

â– A

fibassipadrodd.

“ Cesglwch eioh telynegion y’nghyd. Bhaid i bawb addef yn ddiwarafun na welodd Cymru,nbsp;erioed eu bath.”

Gwylfa,

Mewn Ilythyr, 1902.

“ Yn ol fy marn i, ni ysgrifennwyd yng: Nghymru na Ffrainc na’r Almaen, ers blynydd-oedd bellach, hafal i’ch telynegion i’r Misoedd.’Y^

W. J. Geüfftdd,

Mewn Ilythyr, 1906.

Os rhoed cynneddf arbenig i mi, y gynneddf i ganu yw honno. Na feier finbsp;am ei harfer; nac, ychwaitb, am Itd-gredu yn nyfarniad dau o’r un oes ac o’rnbsp;un ddawn.

Ganwyd fi ym mis blodau a chan; bedyddiwyd fi gan Emrys ; mynnwn Ie yngnbsp;nghof a sereh fy nghemedl fel bardd y telynegion hyn.

Cyhoeddir y llyfr dan ofal Mr. Owen Edwards, noddwr caredicaf lien Cymru.

Eifion Wyn.

Mai, 1906.

6si)bws«ad.

1. TELSNEGION BYWYD.

Tudden.

Hwiangerdd Sul y Blodau ................... 9

Flower Sunday Lullaby¹ .................... 11

Llawhaiam Bendefig ........................... 13

Gwylau ....................................... 16

Priodas Hun ...................................... 18

Ora Pro Nobis ..................................... 20

quot; Ora Pro Nobis ”¹ .......... 22

Mun ac Oenig .................................... 24

“ Nadolig Llawen ”............................... 26

Gobaith .......................................... 27

Credo ........................................... 28

Gwen y Marw ................................. 29

Yn Erw Duw ................................ 30

II. TELYNEGION MEN.

Men ............................................. 33

Hyd fin y maes, ym min yr hwyr ...... 34

Bob nos oleu leuad ............................... 35

Cartref Haf yw Deffrobani ............... 37

Pe bai gennyt sereh .......................... 38

Hoffais di yn ieuanc, Men ..................... 39

Dan dy lewyrch, leuad ieuanc ............. 40

III. TELYNEGION SERCH.

Y Blodyn Glas .................................... 41

Blodau a Sereh .................................... 42

Caru Haf ........................... 43

Hollt y Fell ten ................................ 45

Yr Afal Melyn ........................... 47

Sereh .......................................... 48

Cynnyg Galon .................................... 49

Hiraeth .......................................... 50

Merch y Felin ................................. 51

1

Cyfieithiad i’r Saeeneg gan y Parch. J. W. Wynne-Jones, M.A., Caernarfon.

Cynhwysiad,

Trioedd y Mynydd ............................... 70

Y Ser ............................................. 71

Briallen Sul y Blodau ...................... 72

Bardd a Blodeuyn ......... 73

Ystyriwch y Lili (Llyn y Garreg Wen) 75

Cytarch y Llinos (I blant fy mro) ...... 77

Mabinogi .......................................... 78

Liw Dydd, liw Nos .............. 80

Perthi Mad ........................................ 81

VI. TELÏNEQION Y MOR.

Y Llanw . Yr Alon

VII. TELYNEGION CYMBIT.

Y Forth Prydferth .............................. 99

Os wyt Gymro .................................. 100

Gwyl a Gwaith ..................................... 101

Coeloerthi’r Bannau .......................... 102

O cadwn uchelwyl ........................... 104

“ Ochain y Clwyfawg ” ..................... 105

0’r Deffroad .................................... 107

Cymru’r Diwygiad ............................... 109

“ Paradwys y Bardd” ...................... 111

TELYNEGION

MAES A MOR.

Hwiangerdd Sul jj Blodau.

(1 fy Mam.)

Tan y garreg las a’r blodau,

Cysga, berl dy fam;

Gwybod mae dy dad a minnau Na dderbyni gam :

Gwn nad oes un beddrod bychan Heb ei angel gwyn;

Cwsg, fy mhlentyn, yma’th hunan-Cwsg, Qeronwy Wyn.

Cofio’r wy, pan oeddit gartre’n Cysgu gyda ni,

Oadw fynnwn blant y pentre Rhag dy darfu di :

Ond boddlonwn iddynt heno, Gyda’u miri lach,

Pe bal obaith iddynt ddeffro Fy Ngoronwy bach.

Telynegion Bywyd.

Flower Sunday Isullabs-

Where the flow’rs and gray stone hide thee, Sleep, my pearl, below ; a, ''

That no harm shall e’er betide thee,

I and father know :

Little graves are never lonely,

Angels guard their kin ;

Sleep, my child, thyself there only—

Sleep, Goronwy Wyn.

Well I mind, when thou wert sleeping In our home with me.

Village boys I’d fain be keeping From disturbing thee :

Would to-night our rest were shaken By their mirthful din.

If, ah! if they could awaken Thee, Goronwy Wyn.

Sleep, my child, without thy mother.

In God’s acre rest;

We, this Flower Sunday, gather Posies for thy breast :

Six small primroses unfolding Tell of summer mild;

Sleep beneath them, none beholding. Sleep, my rose, my child.

What are months and years to mothers,-Sleep, my darling so;

Thou alone, unlike the others,

Dost not older grow :

Tdynegion Bywyd.

Islawbaiart) Beiidefig.

Gwrandawem riddfaniad y deri, Gwrandawem ystori fy nhad—

“ Bood melldith ar gastell Llawhaiarn, A’r felldith yn fendith i’w had!”

“ Boed melldith,” griddfanai y deri, Ail-gofiai y nefoedd y cam;

Yn Ilygad fy nhad yr oedd mellten, Ond Ileithio’r oedd Ilygad fy mam.

“ Fy mhlant,” meddai, “ dyma ystori Yr anghyfanedd-dra a wnaed ;

Hyd heddyw mae cofio yr ormes A’r adfyd yn poethi fy ngwaed ;

Gs wyf yn oedrannus a musgrell,

Nid wyf mor anghofus a hyn,

Nad wn i pa bryd y dechreuodd Fy marf a fy ngwallt droi yn wyn.

“ Adwaenoch y goed wig helwriaeth Ymestya i’r mynydd o’r cwm;

XJn waith yr oedd honno’n dyddyndir, A ohernau y mynydd yn llwm:

Nid oedd y tyddynod ond bychain,

A gwyrog gan oedran, ond O!

Yr oent yn dreftadaeth i rywrai,

A cherid y brwyn ar eu to.

Yn fore llafuriai’r tyddynwyr, Gan dyfu eu gwenith a’u haidd;nbsp;A’u chwiban a glywid o’r mynydd,nbsp;Fin nos, wrth gorlannu en praidd;

14 Telynegion Maes a Mor.

Pan ganai y fwyalch ddyhuddgloch, Hwy aent i noswylio bob un;

A both roddai segur bendefig Y castell am noson o’u bun?

“ Chwareuai en plant ar yr aelwyd,

Eu chwareu, fel wyn ar y ffridd;

Eu hoffder oedd torri eu henwau Ar wyneb y pantlawr o bridd;

A mynych ar hirnos o aeaf,

Y clywech eu canu fin hwyr ;

Ac yna tawelwch gweddio Ar bopeth—^y nefoedd a wyr.

“ Cyfannedd, £y mhlant, oedd y mynydd Gan rywrai, cyn plannu y coed,

Hyd angladd hen Yswain y castell,

A’r dydd daeth Llawhaiarn i’w oed;

’Mhen mis ar ol hynny, uaeth rhybudd Ymadael, ar wys ac ar fant;

Aeth tadau a mamau i wylo,

A safodd ohwareuon y plant.

“ Tan ergyd y gwae, y nos honno Bu eiiiiol wrth ddrysau y nef;

A thrannoeth wrth ddrysau Llawhaiarn, Ond byddar fel tynged oedd ef :

Ni fynnai fod mwy mewn cyfiawnder Na gwneuthur a fynnai ei bun;—

CyjiawndfiT yw chwalu cartrefi.

Os gwell yw petrisen na dyn.

“ Mi gofiaf i ’medd yr ymadael—

Ar nos Galangaeaf bu hyn;

Telynegion Bywyd.

Edryohai y lloer yn dosturiol Ar ddaear gan farrug yn wyn—

Edrychai ar gaethglud yr ormes Yn symud, fel angladd y byw!

Heb do, ond y nef wrth eu pennau— Heb gyfaill yn unman, ond Duw.

“ Ymlaen elaiV wiedd yn y castell,

A gwinoedd Llawhaiam yn waed;

Ymlaon elai’r ddawns, a chalonnau’r Tyddynwyr yn ysig dan draed;

O Dduw! pam goddefir i fympwy A thrais gael diffeithio y byd ?

Ai byth y bydd bywyd mor ddibris ? Ai byth y bydd Bhyddid mor ddrud ?

“ Yr ydych yn teimlo, fy mechgyn.

Mi welaf eich dial yn fflam,

Yn cynneu yn wyllt yn eich llygaid, Wrth wrando ystori y cam;

Mynegwch hi’r nos i fy wyrion,

Gan ddweyd fel y dwedai eich tad—

Bood melldith ar gastell Llawhaiam, A’r felldith yn fendith i’w had!”

i6 Telynegion Maes a Mor.

Gwjjlan.

Yn ymyl y mor y mae caban, ün caban yn ymyl y mór;

Ed gerrig yn Ilyfn ac yn wynion,

A’r gwymon yn bêr wrth ei ddor :

Ac yno mae merch elwir Gwylan— leuengaf a thecaf ei thad;

Gwylanod y mór ei llateion,

Ac erwau y mór ei hystad.

Un Ion fel chwerthiniad yw Gwylan, Chwareus, a pheryglus o ffraeth;

Nid dwyrudd liw’r ewyn sydd iddi, Ond dwyrudd liw tywod y traeth :

Chwiorydd yw’r awel a hithau—

Hi’n felus, a’r awel yn hallt:

Mae glesni y mór yn ei Ilygad,

A chrychni y mór yn ei gwallt.

Os serchus ei henw yw Gwylan,

Mwy serchus yw Gwylan ei hun;

Ni ellir ei gweld heb ei charn,

Ond ni eill hi garu ond un:

Os Llion y cychwr y’m gelwir,

’Waeth gennyf pa swynwr a ddaw—

Myfi bia gusan ei gwefus,

Myfi bia’i chalon a’i llaw.

Ar ddistyll y trai, pan ollyngaf Fy nghwch o’i fordwyfa yn rhydd;

Bydd Gwylan yng nghysgod y caban, Yn sefyll a’i Ilygad yn brudd :

Telynegion Bywyd.

“ Mae’r eigion yn Sals,” meddai wrtbyf, “A llithiwr hudolns yw’r trai;

0, Llion, ni fedraf ei garu,

Heb garu fy Llion yn llai!”

Ond pan gyda’r llanw dycbwelaf I’r gilfaoh, er gwell ac er gwaeth,nbsp;Bydd Gwylan, a’i llygad yn llonnach,

Yn sefyll ar leithder y traeth :

Gwna gymod diwrnod a’r eigion,

A geilw ei hofn yn betb ffol—

Mae Gwylan yn cam y llanw,

Mae’n dyfod a Llion yn ol.

i8 Telynegion Maes a Mor.

Prioda» Hun.

Ah fwsog lawr Mehefin,

Yng nghysgod onnen las, Breuddwydiai rhian ieuancnbsp;Freuddwyd am sereh a chas.

Ai merch y lloergaa ydoedd, Neu dylwyth teg y gwyddnbsp;Yn flin ar ol y nosddawns,

Ac wedi cysgu i’r dydd?

’Koedd ganddi fysedd gwynion, Ac ar y gwynnaf unnbsp;’Roedd modrwy dyweddïad,

Fel pkth o’i gwallt ei hun :

Y gwallt ddisgynnai’n felyn Ddiofal, ar wahannbsp;Dros las ei Ilygad cauad,

Yn fil pelydrau man.

Telynegion Bywyd.

Gwrandawai’r clychau’n cana, Fel gwnaethent lawer tro;

A gwyddai fod ei henw Ar fin cariadau’r fro.

Ai’r cerbyd gwynfeirch heibio, Yng nghanol Ilygaid syn ;

Hi glywai sibrwd rhywbeth A’i gwnaeth yn wyn, yn wyn.

Arafai gear yr aller,

Arafai yn ei braw—

Nid oedd priodfab yno Yn disgwyl am ei llaw.

“ 0 Aled, Aled,” meddai Mewn syndod, trwy ei hun ;

“ Tydi, fy mhopeth puraf,

Yn earn mwy nag un !”

Breuddwydiai fod y galon Oedd ar ei modrwy’n ddwy ;

A thoriad yn ei chalon Ei hunan oedd yn fwy.

Ni wybu ddim ond hynny—

0’i hun deffrodd, o’i braw—

’lïoedd modrwy sereh yn gyfa’, A mab ei sereh gerllaw.

Telynegion Bywyd.

A hed y gylfinhir Fel cri trwy y nef,nbsp;Gan ofn y rhyf©rthwy,nbsp;A’i ddigter ef.

Ein Tad, cofia'r morior, Rhwng cyfnos a gwawr,nbsp;Mae’i long ef ¦m.or fechanfnbsp;A'th for Di mor fawr.

22 Telynegion Maes a Mor.

“ Ora Pro Nobis.”

My windows are daj'kened By rain-storms without,

The gale of November Is raising its rout;

The stalwarts of oak-forests Shake to their base,

The sheep and the oxen Crave sheltering place—

Our Father, remember The birds in their woe,nbsp;So far is Thy summer.nbsp;So near is Thy snow.

In flood o’er the valley The river gleams bright;

The clouds are swept onward. Like legions in flight;

My cot feels the buffet Of squalls as they smite,

Yet, better the hearth-side Than street such a night—

Our Father, remember The arah out there.

So thin is his garment.

So biting Thy air.

The white foam is fringing The edge of the sand.

As white as the leaflet I hold in my hand :

Telynegion Bywyd.

The curlew above us Is whirled, like a cry,

Id fear of God’s tempest And anger on high.

Our Father, rememher The sailor by night,

So vast is Thy ocean.

Bis vessel so slight.

Oyfieithydd—

J W Wtnnb-Jones, M.A.,

Ficer Caernarfon.

Mui) ac Oei)ig-

Gwelais hi ar fin y traeth,

Yn y mis blodeuai’r peithi;

Geneth fwyn a llygad ffraeth,

A’r gwefusau cochaf ganddi.

Cawsai, pe fel llawer tnun,

Gymaint araJl o fodrwyau

Ag oedd yn ed gwallt ei hun,

Gan gynnifer o gariadau.

Yn ei chanlyn fel peth hofï,

Pleth o flodau am ei gwddw,

Yr oedd oenig fechan gloff,

Elwid ganddi wrth ei henw.

Pethau ieuaino oedd y ddwy,

A chwareuent mor ddiniwed

Fel yr oedais beth yn hwy—

Haws oedd oedi nag oedd myned.

Safai’r oenig faoh yn gall,

Bhedai, safai am gydymaith ;

Brefai’r oenig, chwarddai’r Hall— Yna rhedai’r ddwy ar unwaith.

Nd fu chwarae gwell erioed.

Na dedwyddach, nes i’r oenig

Golli ei hanafus droed Ar y gwymon Ilyfn a llithrig.

Heibio’r greiglan dacw hi Yn diflannu yn yr ewyn—

Clywais fref, a chlywais gri,

A bu’r don yn fwyfwy brigwyn.

Telynegion Bywyd.

Crjrunai’r enebh ar y lan,

Yn y llif y crynnwn innan;

A rhyw fywyd ofnus, gwan— Hwnnw’n crynnu yn fy mreichiau.

Gwnes beth difraw, gwnes beth ffol, Ond yr oedd y fun mor brydferth;nbsp;A chyn mynd o’r traeth yn ol,

Cefais fwy na gwerth y drafferth.

Telynegion Bywyd.

Gwet) s Marw.

I’e ystafell aem yn ddistaw, Un ao un,

Heb ddywedyd dim i dorri Ar ei bun.

Yno Haw amddifad blentyn,

Tan ei graith,

Dynnai’r caead a’r llieiniau’r Olaf waith.

Gwelem tanynt mewn tangnefedd Wyneb tad;

Syllem, synnem ar ei degwch Heb nacad.

Wylai’r ieuainc gan y dwyster, Wylai’r hen;

Ar wynepryd nn yn unig Yr oedd gwên.

Cannaid weddnewidiad angau Ydoedd hi;

Gwên arosai i oleuo’n Gofid ni.

Gwyn eu byd y llygaid hynny Oedd y’nghau;

Tlws gan wawrddydd anfarwoldeb Oedd y ddau.

Fyrred, ac mor ddiflanedig Gwên y byw;

Gwên yr arch—gwên olaf, hwyaf, Byw'yd yw.

JelvncgioK JVCeii.

i

ÏN yr allt ar lannau Dwyfor Y cyfarfum a fy Men,nbsp;Clychau’r gog oedd yn ei dwylo,nbsp;Gwallt fel beulwen ar ei phen;nbsp;Tecach oedd na neb a welswnnbsp;Yn rhodianna yn y coed—

O, mi deimlais yn fy nghalon Beth na wnes erioed.

Yn yr allt ar lannau Dwyfor Ar foreuau wedi hyn,

Bum yn un o ddau yn casglu Clychau glas i ddwyjo gwyn;nbsp;Onid oedd yn drafferth felus,nbsp;Hedfan fel rhyw loyn haf?—

0, ni fum erioed mor llonned,

Nac erioed mor glaf.

Yn yr allt ar lannau Dwyfor Tyf y glaslwyn fel o’r blaen;

A chwedleua’r don barablus Chwedlau sereh wrth ró a maen;nbsp;Hoff gen’ innau’r eneth honnonbsp;A gyfarfum yn yr allt;—nbsp;Gyda’r clychau yn ei dwylo,nbsp;Gyda’r heulwen yn ei gwallt.

Telynegion Maes a Mor.

Hsd Fin s Maes, Min sr Hwsr.

Htd fin y maes, ym min yr hwyr, Rhodiannai dau yn wyn eu byd;

Ao iddynt, caru’r oedd y ser,

A charu’r oedd ysgubau’r yd :

Gwna sereh erioed bob dau yn ffol,

Gwna sereh erioed bob dau yn ddall;

Pwy rodiai’r maes ym min yr hwyr ?

Myfi oedd un, a Men y Hall.

Y mis pan oedd y berth yn las,

A’r mis pan oedd gan eira’n wen,

Rhodiannai’r wenlloer gyda’r ser, Rhodiannwn innau gyda Men :

Rhy fyr i sereh yw hirddydd haf,

Rhy hir yw’r disgwyl byrra’ erioed;

Ac am y ddau pwy wyddai’n well Na’r liane a’r eneth ddeunaw oed?

Cynhaeaf arall welais i—¦

’Roedd chwerthin yn y llwyni enau—

Ond Men, a’i dwyrudd fel y Hoer,

Yn son am fedd a chartre’n cau;

Hyd fin y maes, ym min yr hwyr, Rhodiannai dau yn fud, yn fud ;

Ac iddynt, wylo’r oedd y ser,

Ac wylo’t oedd ysgubau’r yd.

Telynegion Men.

Bob Hos Oleu Iseuad.

Bob bos oleu leuad.

Fel deuai’n ei thro ; Rhodianna i garu

Wnai deuoedd y fro; Mordwyo wnaem ninnaunbsp;0 gilfach y gro;

Mordwyo, mordwyo,

0 gyrraedd, o glyw, Myfi wrth y rhwyfau,

A Men wrth y llyw.

’Eoedd cariad yn ieuanc A ffol ar y pryd,

Y mór oedd ei degan, A’r cwch oedd ei gryd.nbsp;A difyr oedd chwaraenbsp;Hyd wyneb ei fyd;

Mordwyo, mordwyo, A’r galon yn llon ;nbsp;A’r lloergan fel barrugnbsp;Y mór ar y don.

Mwy hofï na chwedleua Ac eistedd tan bren,nbsp;Oedd gwrando chwerthiniadnbsp;Y tonnau gan Men,

Neu gri y gylfinhir A’r wylan uwchben;

36 Telynegion Maes a Mor.

Mordwyo, mordwyo,

0 olwg y tir,

A’r rhwyfau ar brydian Yn sefyll yn hir.

Rhyw nos ol«u leuad A ddaeth yn ei thro,nbsp;Rhodianna i garu

Wnai denoedd y fro; Mordwyo wnaem ninnaunbsp;0 gilfach y gro;

A gwnaethom cyn dychwel Y llw i gyd-fyw,—

Myfi wrth y rhwyfau,

A Men wrth y llyw.

Telynegion Men. nbsp;nbsp;nbsp;37

Gartre’r Haf sw Deffrobat)i.

Cartre’r haf yw DeSrobani,

O na ddenit, Men,

Gyda mi i chwilio am dani,

Yn fy rhwyflong wen :

Hwnt i for y mae yr ynys,

Hwnt i lawer tir;

Ond gwnai sereh y siwrnai’n felus.

Er yn siwrnai hir.

Gardd y byd yw Deffrobani,

Wennaf Ynys Wen;

Tyr y wawr yn ei ffenestri,

Cod dy angor, Men :

Oni hoffet fyw ar ddiliau Gwell na breuddwyd barddT

Cysgu ar welyau blodau,

Heb i neb wahardd ?

Glas yw daear Deffrobani,

Glasach yw ei nen;

Glas yw’r don sy’n euro arni—

O na ddeuit. Men :

Caem fordwyo byd y glannan Tan oleuach ser;

Gydag awel yn yr hwyliau Oddiar lysiau per.

Tyf y palm yn Deffrobani,

A pbob prydferth bren;

Haf o byd sydd yn ei llwyni—

Gwna’r adduned. Men :

Pe na bai o fewn yr ynys Neb ond ni ein dau,

Byddet ti a minnan’n hapus,

’Fory—paid nacau.

Telynegion Men.

Hoffais Di sn leuanc, Men.

Hoffais di yn ieuanc, Men,

Gwyr fy nghalon a’th un dithau : Cyn i’th Ebrill lithro, Men,

Gyn i’th flagur dorri’n flodau ; Onid fi, tan gauad bren,

Gafodd gynta’th gusan felus,

Cyn i’r gwenyn gwylltion. Men, TJnwaith ddisgyn ar dy wefus ?

Hoffais di yn hoffach. Men,

Fore’r dydd y’th welais lonnaf ;

Yn dy wyn yr oeddit. Men,

Yn dy flodau, fel Gorffennaf; Glasliw oedd y nef uwch ben,

Fel dy lygadd llaith, teimladwy; Ger yr allor gwridet. Men,

Ond dy chwaer oedd bia’r fodrwy.

Hoffais di’n dynerach. Men,

Pan oedd craith ar y dywarchen; A phan safet tithau. Men,

Yn y fynwent gyda’r ywen; Gwelais yno’th wefus wennbsp;Oedd gynefin a thrallodion ;nbsp;Wylet fel y gawod. Men,—nbsp;Wylwn innau yn fy nghalon.

Hoffais di yn ieuanc. Men,

Cyn i’th flagur dorri’n flodau; Hoffais di drwy bopeth. Men,

Drwy dy wên a thrwy dy ddagrau. Doed a ddel ohonot. Men,

Ni edll neb dy garu eto Fel y gwnaeth dy Alun, Men,

Fel y gwna dy Alun heno.

40 Telynegion Maes a Mor.

Dai) ds Isewsrcb Iseuad Icuanc.

Tan dy lewyrch, leuad ieuanc, Yn nhawelwch min yr hwyr,

Y seliasom, Men a minnau,

Lw’r cyfamod—Duw a wyr :

“ Ti a fydd fy mhriod bellach,” Meddwn wrthi, “ doed a ddel;nbsp;Boed y lloer yn dyst o’r amod,nbsp;Dyma’r fodrwy—dyma’r sel.”

Tan dy lewyrch, leuad ieuanc,

Ar ol misoedd blin i Men,

Y siglasom law ddiweddaf.

Fin wrth fin, dan frigog bren; Clywem chwerthin y medelwyrnbsp;Yn y maes cynhaeaf draw;

Ond aid chwerthin oedd ar galon Dau mor hoff wrth siglo Haw.

Tan dy lewyrch, leuad ieuanc, Ydwyf heno habddi hi,

Fel aderyn heb ei gymar— Menna a’m gadawodd i;

Nid i garu rhywun arall,

Wrth y llyn, na than y pren; Ar y garreg medraf ddarllennbsp;Tair llythyren enw Men.

Telynegioii Sereh.

K BlodsTi Sla».

Hoffder bardd a üatai’r galon, Tlws gan Natur a chan Sereh;

Gal want ef yn Nad-fi’n-anghof,— Enw taerni mwynaf merch.

Glasach yw na’r nefoedd lasaf, Glasach yw na’r mor ei hun:

Sut y miedraf lai na’i garu?

Llygad glas sydd gan £y mun.

Pe ibai’r ddaear heb friallu, Byddai’r haf yn haf i mi;

Byddad lliw y mór a’r nefoedd Yn ei lygad ef a hi.

O, ni fedraf lai na’i garu,

Flodyn glas yn anad un;

Oni wn am gymar iddo ?

Llygad glas sydd gan fy mun.

Digon yw o lythyr earu,

Pan ar ddalen wen y daw,

Os bydd tano enw Bhywun Wyf yn adwaen wrth ei llaw.

Gall fed rhywrai’n beio arnaf—

Ni waeth gennyf fi pa un;

Gwn nas gwnaent pe’n cofio unpeth-Llygad glas sydd gan fy mun.

42 Telynegion Maes a Mor.

Blodau a êercb-

Gwïnnodd yr afallen,

Lawer tro, fy march,

Er pan safem dani Yn ieuenctid sereh;

Heno blodau ereill Welaf uwch fy mhen,

A chariadon ereill

Chwarddant dan y pren.

Er ein cariad cyntaf

Gwelsom ddeuddeng Mai, Eto yn y galon

Nid yw sereh yn llai:

Er heneiddio’r blodau Ceidw’r pren yr un—nbsp;Gwreiddia sereh yn ddyfnachnbsp;Fel yr elo’n hyn.

Telynegion Sereh.

Hollf s Felifci?.

Mi wn am dderwen yn y ddól,

A hollt y felHen ynddi;

Mi wn am graith blynyddau’n ol Sy dd dan y dail eleni;

Mae’r gangen ddringwn gynt yn ddwy, A’r rhisgl wedi’i ddoifio;

Ac ni ddaw mesen ieuanc mwy 0’r gaine ddolurus honno.

Fe saif y dderwen wrthi’i hun, A’i brig yn araf grymu,

A gwyr y plant na bydd yr un Aderyn ynddi’n nythu;

Tan awel fwyn a haul yr haf, A thyner wlith yr hwyrnos,nbsp;Dihoeni mae y dderwen glaf,nbsp;A’r graith, a’r graith yn arcs.

Myli yw’r pren a welais ti A’i gangen wedi dryllio ;

Mae gofid yn fy mywyd i Na wyr y byd am dano ;nbsp;Mae’r blwyddi’n awr yn amlhaunbsp;A’r fellten wedi diffodd,

Ond da] yn hir, yn hir heb gau, Mae’r galon a anafodd.

46 Telynegion Maes a Mor.

Ni chaua mwy—dywedaf pam,

O lygad fy anwylyd Y daeth y fellten, wedi cam,

O gwmwl ei gwynepryd.

Mae’r graith yn arcs, am fy mai, Ond dim aderyn liawen,

A minnau sydd, o Fai i Fai,

Tn marw gyda’r dderwen.

Telynegion Sereh.

Mae pren afalau yng nghoed fy ngardd,

Ac arno un af al, mor felyn, mor felus; Ma«’r adar fu’n nythu ym mherllan y bardd,nbsp;Yn canu eu hoffedd i’r af al cariadus;

Ond caned yr adar ar ben y brigyn,

Myfi bia galon yr afal melyn.

Gwelais yr afal yn flagur glas,

Ac nid oedd yr adar yn canu bryd hynny; Gofelais am dano drwy’r barrug a’r ias,

Cyn dddo felynu, cyn iddo felysu; nbsp;nbsp;nbsp;/

A chaned yr adar ar ben y brigyn, /

n.

Ma.e’r ferch a garaf yn deg o bryd,

Ac unig yw hithau ar frigyn y teulu ;

Mae ’nghyfoed yn hoffi ei thegweh i gyd,

A phawb yn ymryson am gael ei ohusanu; Ond caned a gano glod fy anwylyd,nbsp;Myfi bia galon fy nghariad hefyd.

Gerais hi gyntaf yn rhian fach,

Yn nhlysni plentyndod, ym mlagur ieueng-oed ;

Bnm iddi yn gysgod yn glaf ac yn iach—

Ar ereill bryd hynny ’roedd llygaid fy nghyfoed :

A chaned a gano glod fy anwylyd,

Myfi bia galon fy nghariad hefyd.

Telynegion Sereh.

Mercb s FeliT).

Geellaw y bompren, ddoe,

Mi sefais i enweirio;

Ac fel tywyniad haul

Daeth merch y felin heibio.

Arafodd i fy ngweld,

Gan bwyso ar y canllaw,

A swp o flodau maes

A rhedyn rhwng ei dwylaw.

Ni welais ddim erioed Mor las a than ei haeliau;

Ni welais ddim erioed Mor felyn a’i llywethau.

Meddyliais am y mor,

Ond uid oedd tonn cyn lased-

A’r tywod ar y traeth,

Ond nid oedd cyn felyned.

Wrth syllu ar eii Hun,

Yn nwr y llyn o tani.

Mi deimlwn fel pe bai Fy nghalon bron a boddi.

Ni wyddwn, gan fy sereh,

Lle’r oeddwn i yn sefyll;

Ac ni ofalwn ddim Am eog nao am frithyll.

Ergydio’r dwr wnai’r plyf,

A glynu yn y cangau;

Ergydio wnai fy ngwaed,

A glynu wnelwn innau.

JelYnegion y Misoedd.

Telynegion y Misoedd.

Ioi)awr.

Wyt lonawi yn oer A’th farrug yn wyn;

A pha ibeth a wnaethost I ddwr y llyn?

Mae iar fach yr hesg Yn cadw’n ei thy,

Heb Ie i fordwyo Na throchi ’i phln.

Wyt lonawr yn oer A’fch farrug yn wyn;

Ac nid oes ucbedydd Na grug ar fryn ;

0 liaws y lawnt,

Ni welaf ond un,

O’r pridd wedi oodi Fel pe drwy ’i hun.

Wyt lonawr yn oer A’th farrug yn wyn;

A sigli yr adar O frig yr ynn;

Ni cheir ar y coed Griafol fel bu—

Mae’r fröngoch a’r fwyalch O dy i dy.

Wyt lonawr yn oer A’th farrug yn wyn;

Ac ni fedd pawb aelwyd Ar hin fel hyn;

Mae rhywrai heb d^,

A rhywrai heb dan,

A rhywrai heb fara,

Na chwsg na chan.

Telynegion Maes a Mor.

Gbwefror.

Chwyth, aeafwynt, fel y mynnot,— Cryn fy ffenestr a fy nor;

Plyg y deri fel mieri—

Dyro ddawns i longau’r mor;

Byr yw dydd a dyddiau Chwefror, Cynt y del yr hwyr na’r wawr;

Chwyth y crinddail hyd y cwmwl, Chwyth y oeinciau hyd y llawr.

Yn dy rwysg ac yn dy ryddid Tros y Cnicht a’r Moelwyn chwyth;

Cadw’r moethus yn ei gaban,

Cadw’r neidr ar ei nyth ;

Car y wennol awel feddal,

Car y gloyn glaiar si,

Caraf finnau’th ruad idithau—

Edn y ddrycin ydwyf fi.

Chwyth, aeafwynt, fel y mynnot,— Cladd y mynydd dan y lluwch,

Cladd y mor o dan yr ewyn,

Chwyth, aeafwynt, eto’n uwch;

Ond pe clywit ar ryw dalar Oenig cynnar yn rhod bref,

Tro oddiwrth y dalar honno.

Paid a chwythu arno e/.

Sbrill.

Medd y bardd yn wyn ei fyd—

“ Wele Ebrill glas ei lygad

“ Wele Ebrill/’ medd y byd,

Trwy ei flodau hanner-cauad.

“ Ti, freuddwydiwr, gwrando, saf,”-Medd aderyn yn y berllan;

Cana lawen garol haf,

Wedi gwyl o flwyddyn gyfan.

“ Fardd y blodau, wele fi,”—

Medd briallen yn y cysgod;

Hoff gan bawb ei hwyneb hi,

Blentyn llonnaf haul a ohawod.

yn y galon, yn y pridd,

Nid yw bywyd fud na byddar;

Bywed cdn a Ilygaid dydd Deimlad dyfnaf dyn a daear.

Pwy fu neithiwr hyd y ddól, Mewn sandalau aur ao arian ?nbsp;Pwy fu’n galw’r dail yn ol,

Ac yn llithio’r blodau allan ?

Gyda’i dylwyth teg y daeth Heibio eleni fel y Ilynedd;nbsp;Gwyn ei Iwybr fel y llaeth—nbsp;Mwyn ei dymer fel rhianedd.

J ':i

Telynegion y Misoedd.

Can mwyalchen yn yr ardd Rhwng y blagur ar y perthi ;nbsp;Gydag Ebrill pwy na chwardd?

Berr yw’r gawod—bwy yw’r glesni.

Gad dy do, y wyneb cul,

Tro i wrando cainc mwyalchen; Onid gwell yw can na ohnul ?nbsp;Galon lach yw calon lawen.

Cyfod, hauwr, dos i ban, Oni well seithliw’r enfys ?nbsp;Ni ddaw bendith o nacau,nbsp;Ni ddaw bara i esgeulus.

Gwr el allan cyn y wawr Pan fo’r briall yn en tymor,nbsp;Fed ed faes ar decach awr—nbsp;Gasgl ei wenith i’w ysgubor.

Glas yw wyibyr Ebrill, Glas fel Ilygad Men—nbsp;Mae enfys ar y cwmwlnbsp;A blagur ar y pren;nbsp;Croesaw fis diferionnbsp;A phelydr bob yn ail;nbsp;Tyred gyda’th flagur,

A thyred gyda’th ddail.

Gwyn yw wyneb Ebrill, Gwyn gan lygaid dydd ;

A pha sawl llwyn briallu Ym min y ffordd ymgudd ?

Telynegion y Misoedd. 6i

Mai.

Gwn ei ddyfod, fis y mei,

Gyda’i firi yn yr helyg,

Gyda’i flodau fel y barrug—

Gwyn fy myd bob tro y dêl.

Eis yn fore tua’r waen Er mwyn gweld y gwlith ar wasgar,nbsp;Ond yr oedd y gwersyll cynnarnbsp;Wedi codi o fy mlaen.

Eistedd wnes tan brennau’r Glog,

Ar ddyfodiad y deheuwynt;

Edn glas ddisgynnodd arnynt Gan barablu enw’r gog.

Ni rois gam ar lawr y wjg Heb fod clychau’r haf o tano.

Fel diferion o ryw lasfro Wedi disgyn rhwng y brig.

Gwn ei ddyfod, fis y mei,

Gyda’i firi, gyda’i flodau,

Gyda dydd fy ngeni innau—

Gwyn fy myd bob tro y dêl.

Telynegion Maes a Mor.

MebefiH-

Melus rhodianna Hyd faes Mehefin,

Pan ddychwel rhegen Yr yd i’w chynefin;nbsp;Melus lluestunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;!

Tan onn a bedwen,

Pan fo’r dail fel cwmwl Ehwng gallt ao wybren.

Melyn yw’r banadl Ar draeth y Laslyn,

Teced ag enfys

Ar lawr y dyffryn;

Cyfyd y llinos

Ei thy’n yr eithin ;

A deftly uchedydd Ym mrwyn Mehefin.

Nwyfus gan fywyd Yw nant ac awel,

O wawr ar tynydd,

Hyd hwyr ar orwel;

Gwrendy y weirglodd Am lais bladur,

A phrennau y berllan Nid ydynt segur.

Eirin ar Iwyni

A phlant yn chwerthin;

Pa fis ddifyrred A mis Mehefin?

Telynegion y Misoedd.

Cynnes ei hirddydd,

A mwyn ei gawod; Hoffus ei enwnbsp;Ar fin rhianod.

Onid yw’r caeau yn wyrdd, yn wyrdd, A melyn eithinnbsp;Tan haul Mehefinnbsp;Hyd fin afonydd a min y ffyrdd ?

Onid yw’r suon yn fwyn, yn fwyn,— A beth mor dirionnbsp;A thrydar cywionnbsp;O behyll adar yng nghoed y llwyn ?

Onid yw’r wennol, fu c’yd ar ffo,

Yn ei chynefin Yn nhes Mehefin,

Wedi anghofio fod tecach bro?

Onid yw’r blodau yn hardd, yn hardd, Yn y gwelyau—

Ar frig y prennau—

A’u harogl esmwyth yn llenwi’r ardd ?

Onid yw’r ddaear i gyd, i gyd,

Fel pe yn chwerthin Tan haul Mehefin,—

A phwy ohwenychai ddifyrrach byd ?

Mae’r fro’n llifeirio o gan a mei,

Y bardd mewn breuddwyd Am ardd a gollwyd,

A Duw ym mhopeth i’r sawl a wel.

64 Telynegion Maes a Mor.

Gorffenaf-

Un ohonoch, adar cerdd,

Yw fy nghalon innau

Pan y cwsg y glaswyrdd Iwyn Uwoh «i fil cysgodau;

Pan fo wyneb mor a nef Pel pe am y glasaf—

Gwae aderyn gan cyn pryd, Gwae na chan Gorffennaf.

Oni wnaed y fro yn ardd Hcb yr un diffaethwch ?

A phob gardd o fewn y fro’n WylH-dir o brydferthwch ?

Pel y gloyn, claf o sereh Yw fy nghalon innau;

Gwn pa both yw cael fy nal Yn nyrysni’r blodau.

Chwa Gorffennaf ddaw i’m ty Yn y bore melus,

Gyda nedthdar maes a mor Ar ei lleithiog wefus;

Onid merch y mor a’r maes Yw fy nghalon innau?

Cir fugeilio’r gwenith gwyn, Cir gyfeillach tonnau.

66 Telynegion Maes a Mor.

Medi.

Cboesaw Medi, fis fy sereh,

Mis y porffor ar y ffriddoedd;

Pan y ceni’th glychau mel

Casgl y gwenyn o’r dyffrynnoedd :

Os yw blodau cyntaf haf Wedi cauad yn y dolydd,

Oniid blodau eraill sydd Eto’nghadw ar y mynydd?

Croesaw Medi, fis fy sereh.

Pan fo’r mwyar ar y llwyni.

Pan fo’r cnau’n melynu’r cyll.

Pan fo’n hwyr gan ddyddiau nosi ;

Tlws yw’th loergan ar y mor,

Yn ymsymud ar y tonnau :

Tlws yw’bh loergan ar y maes Ym mhriodas yr ysgubau.

Croesaw Medi, fis fy sereh,

Clir fel grisial yw’th foreuau—

Clir fel grisial er fod Duw’n Arogldarthu ar y bryniau ;

Nid oes gwmwl ar y grug,

Nid oes gysgod ar y rhedyn;

Pan y ceni’th glychau mel,

Cyrehaf finnau gyda’r gwenyn.

Telynegion y Misoedd.

H^drcf.

“ Cadwaf fy ngwyl,” medd bywyd, “ Gal waf fy ngwyrdd yn ol;nbsp;Casglaf fy mlodau adref

0’r mynydd, yr ardd, a’r ddól”— Clybu y maes a’r prennau,

A rhywbryd rhwng hwyr a gwawr Cyfododd y gwersyll blodau—

Mae’r pebyll yn llwyd hyd lawr.

Caua y dydd ei lygad Cysglyd yn gynt a chynt;

Clywir 11e bu’r uchedydd Eyferthwy y gwlaw a’r gwynt :nbsp;Cryn y binwydden ieuanc,

Cydia’n y mynydd mawr—

Ni ellir goroesi gaeaf

Heb wreiddio yn ddwfn i lawr.

Cyfyd y mór ei donnau,

Cyfyd yn uwch ei ru ;

Tybed ddaw’r llong i borthladd, A’r morwr yn ol i’w dy ?

Diolch i Dduw am aelwyd,

A diolch i Dduw am dan;

Mae rhywrai heb dan nac aelwyd Na chalon i ganu cSn.

68 Telynegion Maes a Mor.

Tacbwedd.

PwY sydd yn dyfod fin nos i lawr,

A chuwoh ar ei ael, dros y Moelwyn Mawr ? Gwyntyll y corwynt sydd yn ei law,

A thrwy ei lawrdymu yfory y daw;

Cauaf fy nor nes dywedo’r wawr Pwy syfl dylathau y Moelwyn Mawr.

i

Chwardd yn ei afiaith fel cawr mewn gwin, A’i fantell am dano fel enfys grin;

Casgl y crinddail wrth swn ei droed I’r aelwyd aniddos ym murddyn y coed :nbsp;Pwy sydd yn crechwen yn droiog flin,

A’i fantell symudliw fel enfys grin?

Cwsg yn anesmwyth a sang bob bryn Cyn diosg ohono ’i sandalan gwyn—

Ehian ei sereh yw’r gelynen werdd,

Ac adai y ddrycin ei adar cerdd :

Pwy sydd yn cerdded o fryn i fryu,

Cyn diosg ohono ’i sandalan gwyn?

Telynegion y Misoedd.

fil)agfsr.

(Bu Tachwedd 1902 yn fis priidd i mi ; torrodd fedd i fy nhad).

Casgl y nifwl, chwal y nifwl Ei lywethan uwch y dre£ ;

Nid oes swn ym mrig y morwydd—

Nid oes belydr yn y nef ;

Acw ar ei gorsen ysig

Gwelaf un blodeuyn claf—

Bu fy nhad fel yntau’n edwi,

Bdwi’n dlws fel ffarwel haf.

Cryn yr eira, syrbh yr eira Ar yr heol, ai y coed,

Nes yw’r ddaear fel y Ddinas Na lyohwinodd neb erioed :nbsp;Cudd y graith ar y dywarchen,nbsp;Fel na welwyf mo’ni hi;

Ond ui chudd yr eira gwynna’r Graith sydd ar fy nghalon i.

Can y clychau, chwardd y clychau Yn eu dawns yn nhwr y dref—nbsp;Ai fel hyn y ceidw rhywrainbsp;Heddy w Ei Nadolig Ef ?nbsp;Heddyw wedi gwyl a defodnbsp;TJgain canrif namyn un,

Os yw Duw yn caru dynion,

Nid yw dyn yn caru dyn!

Trioedd s MsDSdd.

TICHEDXDD.

Cebi’r glas a cheri’r twyn,

Codd a disgynni eilchwyl;

Rhaid fod rhywun yn y brwyn Yn dy garu, yn dy ddisgwyl;nbsp;Gyda’th gan gadewi hi,

Gyda’th sereh doi’n ol i’r ddaear-Canwn innau, fel tydi,

Pe had gennyf finnan gymar.

Onid wyt, i mi, fel deigryn, Gyll y mynydd mawr?

Cwsg y byd,—defnynni diithau Ddydd a nos i lawr ;

Wyr y mynydd unig yntau Am ryw ofid cudd?

Mae ei galon fel f’un innau’n Wylo nos a dydd.

Gwyn dy fyd di, rug y mynydd, Gwyn dy fyd o wydd y dref;nbsp;Er dy fwyn mae haul a chwmwl,nbsp;Gwlith y wawr a ser y nef ;nbsp;Gwyn dy fyd di, rug y mynydd,nbsp;Heb yn ymyl un o’th ryw :

Ni ofeli dros yfory,—

Gwyddost y gofala Duw.

Telynegion y Maes.

K Ser.

Eis n«ithiwr heibio’r llyn,

Gan edrycb dan y feisdon;

Ac yno gwelais fil a mwy O berlau gloewon, gloewon.

Eis heibio gyda’r wawr,

Gan feddwl casglu’r perlau;

Ond nid oedd drannoeth berl ar ol, Nac ol neb ar y glannan.

T

Telynegion Maes a Mor.

Briallct) Sul s Blodou.

Un fechan, croesaw, croesaw,-Ai ti yw’r unig un I gofio Sul y Blodau,

A defiro o dy hun?

Ni welais i un arall

Ar hyd y llwybr troed; Briallen Sul y Blodaunbsp;Heb gymar yn y coed.

Un fechan, aros, aros Yn hwy heb droi yn wyw;

Yr wyfc rhy dlws i farw,

Os wyt rhy wan i fyw;

Eleni oer yw Ebrill—

Dy Ebrill cynta ’rioed,

Heb lesni yn yr awyr,

Heb lesni ar y coed.

Un fechan, gwywanst, gwywaist, 0 hiraeth cyn y wawr;

Dy galon dyner dorraist,

A dyma’th ben ar lawr ;

Mi daenaf fwsog drosot,

A gwyliaf ar fy nhroed;

Briallen Sul y Blodau Yn farw yn y coed.

Tdynegion y Maes. nbsp;nbsp;nbsp;73

Bardd a Blodeujji).

Canodd bardd o g€nedl arall Gtan i t i;

Yn ei ysgol, Ilai na’r Ileiaf Ydwyf fi.

Eto canaf finnau ganig,

Pyrred fydd,

Gan dy alw wrth dy enw,

Lygad Dydd.

Leied wn i o dy hanes Fywyd tlws!

Tithau yn gymydog agos,

Ger fy nrws.

Ym mhle gwelwyd dy wynepryd Gyntaf un?

Drowyd dithau o baradwys Gyda dyn?

Sut y gwyddost ddyfod gwanwyn Heibio’r ffridd ?

Eilw rhywun “ Oyfod bellach,”

Yn y pridd ?

Byddi’n oau dy lygad, meddir,

Yn yr hwyr;

Ai i gysgu a breuddwydio—

Pwy a wyr?

A wyt ti yn bod, un bychan. Fel myfi ?

Ynte cysgod ar fy meddwl Ydwyt ti ?

74 Telynegion Maes a Mor.

A oes deimlad gan flodeuyn,

Fel gan fardd ?

Lonnir ef gan haul a ohawod Nes y chwardd ?

Pe bai rhywun yn dy fathru— Mynn neu oen;

Dwed, a feddi galon fechan Deimlai boen?

Gyrraedd ymson bardd hyd atat, Wyn wrandawr?

Wyddost ti ryw beth am enaid Yna i lawr?

A ! nid ydwyf er dy holi Ddoethach ddim;

Gweni arnaf, ond ni roddi Ateb im’.

Cadw i siglo ar dy gorsen,

Lygad Dydd;

Mae yn Fai—tydi yn llawen, Minnau’n brudd.

Telynegion y Maes.

Ssfarcb s Islinos.

(I blant fy mro)¦

Canai llinos benddu’r eithin Neithiwr, ar y Morfa Mawr;

Uwch ei haelwyd fach o fwsog, Gyda’i Chrewr yn wrandawr;

Beth mor ber a chan aderyn,

Pan fo’r haf yn glasu’r byd?

Beth mor bur a sereh aderyn,

Pan fo’r Morfa’n aur i gyd ?

Ewch, fy mhlant, i wrando’r llinos, Ond na thorrwch ar ei chan;

Ac na thorrwch galon llinos—

Na rowch dy y dlos ar dan :

O, fy mhlant, pe baeeh yn gwybod Fel gall llinos garu’i nyth,

Gwn nad aech ag wy ohono,

Gwn na thynnech m’ono byth.

78 Tdynegion Maes a Mor.

Mabinogi.

Ab blygain ym mis Ebrill Neu Fai,—^ni wn pa un—

A md dxwy’r dellt yn syllu, Ehwng trwmgwsg a dihun,

Mi welwn Rywun cynnar Yn rhodio yn yr ardd,—

Mor deg a duwies ieuanc,

Neu rian sereh y bardd.

Pwy oedd i fod mor gynnar A hynny, tan y coed,

Ni wyddwn,—pwy’n fwy gwisgi Nag 01 wen ar ei throed;

Am dani yr oedd mantell O bali gwyrdd hyd lawr;

Ei gwallt fel cwmwl gwlithog, A’i llygad fel y wawr.

Edrychais ami’n rhodio Y llwybr ol a blaen,

Gan fwrw’i thrysor disglaer,

0’i chauad law ar daen :

0 dan y prennau safai,

Gan gyffwrdd 3m ei brys A’r gwiail, heb eu sigio,—

Mor ysgafn oedd ei bys.

“Mi fynnaf wybod,” meddwn, “Pwy yw y Rhywun harddnbsp;Agorais ddrws fy mwthyn—nbsp;Agorais ddrws yr ardd :

Bu yn edifar gennyf Fy myned gam o’r ty;

Ni welais ddim ond bronfraith, Cyn canu’n trwsio’i blu.

Telynegion y Maes.

Ond euthum hyd y rhodfa,

He ceirddai ol a blaen,

Gan fwrw’i thrysor disglaer 0’i chauad law ar daen ;

Ac yno gwelwn flagur 0 felyn, gwyn, a rhudd;

Dau wely rhos a briall,

A dau o lygaid dydd.

A sefais 11e y safai,

Gan gyffwrdd yn ei brys A’r gwiail, heb eu siglonbsp;0 dan ei hysgafn fys ;

Ac ar y prennau’r ydoedd,

Lie cyffyrddasai’r Ehith,

Ryw ddwylaw bychain gwyrddion Yn dal y gawod wlith.

Telynegion Maes a Mor.

Isiw D^dd, Isiw Nos.

Ai hoff gennyt fyned, liw dydd,

I ddeffro’r ehedydd i ganu ?

Ad hoff gennyt gyffro, liw dydd,

Y grug lie mae’i gymar yn nythu?

A welaist ti ef,

A’i aden yn wlithog yng nghanol y nef ?

A glywaist ti’i gan,

Tra’r cwmwl oedd rhyngoch yn wyn fel gwlan ?

Ai hoff' gennyt fyned, liw nos,

I ddisgwyl y ser i dywynu?

Ai hoff gennyt wrando, liw nos|)

Ar fydoedd soniarus yn canu ?

A welaist bi Dduw,

0’r ser i’r ehedydd ym mhopeth byw?

A glywaist ti lef

Gyfriniol, yng nghan a distawrwydd y nef ?

Telynegion y Maes.

Perfbi Mai.

Wedj mynd o blu yr eira,

EreiU ar y perthi gryn;

Onid ydynt fel breuddwydion Maboed, gyda’n golud gwyn ?

TIws yw’r dail fel gwerdd phylacter, Bddi gwisg o lian main;

Tlws yw’r blodau yn eu gwynder,

Fel o sereh yn cuddio’r drain.

Hoff yw gennyf flodan’r perthi— Onid oedd eu brodyr hynnbsp;Yn blodeuo fis fy ngeni ?

Blodyn Mai wyf fi fy hun.

Arcs, lanw, ar y draethell, Paid a gwrando ar y gwynt.’

Tdynegion y Mor. nbsp;nbsp;nbsp;85

3^ Islanw.

Beth yw’r llanw ? Swyn y Hoer Ar y dyfnfor yn ymsymud;

Yntau’n caru’r Wen yn ol,

Ac yn oeisio ei anwylyd;

Unwaith, dwywaith yn y dydd,

Tyr ei galon ar y morfin;

Oni wyr y gwymon erin ?

Oni wyr y gro a’r cregin?

Beth yw’r llanw i dydi.

Pan fo’n torri ar ei dywyn ?

Nid yr un i bob gwrandawr

Yw’r gyfrinach yn yr ewyn : Gwrendy un ar lais y llif—

Clyw y tonnau’n chwerthin, chwerthin Gwrendy’r Hall, a beth a glyw ?nbsp;Mabinogi nos y ddrycin !

Chwery plentyn ger fy mron, Marchog bychan un diwrnod ;nbsp;Gerllaw eddi gwyn y don,nbsp;Cyfyd Gastell yn y tywod.

Crug o dywod, mur a thwr, Caer o dywod i’w amddiffyn;nbsp;Pyrth o wymon Ilyfn y dwr—nbsp;0, gadernid Gastell plentyn!

Telynegion Maes a Mor.

Casgl y cregin i’w decau—

Oni chlyw y llanw’n dyfod ?

Her i’w Gastell gael ei gau

Gan y mor, fel Cantre’r Gwaelod.

Ofer fu’r saernio hir,—

Newid bryd wna’r arglwydd bychan ;

Myn i’r llanw ennill tir

Ar y Gastell wnaeth ei hunan.

Chwardd y marchog, cymer ffon,

A thyr gamlas yn y draethell,

Er mwyn gollwng llif y don,

Fel Seithenyn, at ei Gastell.

Beth yw’r mór, y glasfor maith,— Beth yw llanw’r mór i blentyn ?

Onid tegan—tegan llaith?

Cymar chwarae rhwng dau gyntun !

Nawnddydd arall, ger y mór, Eistedd brenin yn ei gadair;

Corsen teyrnas yn ei law,

Uwch ei arlais dalaith ddisglair :

Chwardd y feisdon oddi idraw,

Chwardd yr haul ar emau’i goron;

Yntau gan ei ddoethed chwardd— Chwardd y brenin yn ei galon.

Saif sidanog wyr ei lys

Ar y traeth, gan sisial wrtho,—

“ Rhaid i’r llanw, pan y’th wel, Gilio’n ol cyn banner llifo:

Telynegwn y Mor. nbsp;nbsp;nbsp;87

Nid yw’r mor yn fwy na’th ar,

Nid yw Duw yn fwy na’n brenin,”—

Yntau gan ei ddoethed chwardd— Chwardd y llanw yn y cregin.

Uwch a nes y del y llif,

Tros y tywod, tros y gwymon;

Ac ni chymer amo weid

Corsen aur a gemau’r goron :

Ebe’r brenin wrtho’i hun,—

quot; Min y traeth a ddysg ddoethineb ;

Os mai ftals yw gwyr fy llys,

Nid ywtr mor dderbyniwr wyneb.”

Paid y sisial ar y traeth,

Ond ni phaid y tonnau lifo,

Hyd nes gylch y nawfed ton Odreu’r brenin, gan ei leithio :

“ Gwelwch,” ©be yntau’n ddoeth,

Gan ostegu’r mwynder seithug,

“ Nid yw’r Llanw’n ofni teyrn,

Nid yw mawredd ond dychymyg.”

IV.

Geilw y llanw ym mhorth y mor,

A ohlywir ohoian yni mrig y dydd :

“ Codwch yr angor i fwrdd y llong,

Gollyngwch garcharor y trai yn rhydd; Taenwch y lliain i gyd ar led,

Mae’r awel, fy mechgyn, a’r llif o’n tu”—

A dring yr angor i fwrdd y llong,

A dacw’r baneri’n cyhwfan fry.

Telynegion Maes a Mor.

Cenir y clychau ym mhorth y mór,

A mwy yr ohoian na glywwyd cynt :

“ Gwthiwch, fy mechgyn, y Hong i’r Ilif, Ni erys y Uanw, a bhamp;g yw’r gwynt;

Acw’n y golwg mae’r dyfmfor Uaes, Gwrandewch arno’n gwahodd, er gwaethnbsp;neu well

Ac etyb yr hwyliau i dro y llyw;— Yfory, hwy fyddant y’rahell, y’mhell.

Geilw y llanw fel sereh y mor,

A’r Hong a i’w ganlyn—^briodferch hardd—

Gwynned ei delw yn nrych y dwfr,

A chysgod yr alaroh y’nghan y bardd :

Cenwch yn iach i bererin y Ilif,

I long y marsiandwr, ei llwyth a’i da;

Mordwyed yn esmwyth, a dood yn ol 0 Ynys y Trysor a Thir yr la.

Telynegion y Mor.

Aml dro yn ei mabandod y cwch fu iddi’n gryd ;

Y tonnau yn ei siglo,

A minnau’n wyn fy myd.

Liw nos, pan fwy’ yn cychwyn I gynnull maes y don,

Bydd Meinir ger y caban,

A’i grudd mor wen a’i bron :

Un ofnus yw ei chalon,

A chas yw ganddi’r trai;

Nis gall, medd hi, ei garu. Heb garu’i thad yn llai.

Ond pan to’m cwch yn dychwel, Liw dydd, at Graig y Llain,

Bydd Meinir yn fy nisgwyl,

A’i gwên fel gwên ei m^am ;

A beth mor fwyn a’i cnroeso. Ar ol y cyfnos hir?

Mae 'mherl yn caru’r llanw, Mae’n dwyn ei thad i dir.

Cyffrous yw cri’r ystopm.

With geuddor fy ystafell;

A dyna dwrf y Iluwch Yn dymohwel ar y draethell.

Mae llawer mam a mun Yn dweyd ei gweddi heno;

Ond byddar yw y mor,

Ac nid yw’r gwynt yn gwrando.

Telynegion y Mor.

Cof gan sereh eu gweld yn cychwyn, Gan fy nghyfarch dros dy li ;nbsp;Down yn ol y’mhen y flwyddyn,”-Mordaith hir i’m golwg i;

Ond ni ddaethant o fordwyo,

Er eu disgwyl lawer dydd;

Llanw arall sy’n eu suo,

Yn eu peil welyau cudd !

Gorwedd maent o dan y tonnau,

Yn Nhawelfor mawr y De;

Huno’n ddwfn y’mysg y perlau— Llygad Duw sydd ar y 11e :

Na wahardder im eu cofio,

Yn y ganig ysig hon,

Hyd nes delont adref eto,

Gyda’r llanw, dros y don !

Gadewais wlad fy nhad a’m mam,

0 hiraeth pur yn wysg fy nghefn ;

Ediychais ar ei glannau’n hir,

Rhag ofn na welwn hi drachefn :

Pan aeth o’m golwg, yr oedd un Yn glaf o galon ar y bwrdd ;

Ble mae y gwr nas car ei wlad.

Pan fo ei long yn mynd i ffwrdd ?

O’m hol yr oedd fy Ynys Wen,

A’r mor o’i chylch yn gan i gyd;

O ’mlaen yr oedd yr Eidal deg.

Lie mae yr haf yn haf o hyd;

O’m hol yr oedd cyfandir byw— Cyfandir bywyd newydd dyn;

O ’mlaen yr oedd yr Aifft, mor hen Nas gwyr yn iawn ei hoed ei hun!

92 Telynegion Maes a Mor.

Ond beth i mi, a’r galon glaf,

Oedd tesni’r Aifft a’r Eidal dlos ?

Nid arnynt hwy yr oedd fy mryd, Y’ngoleu dydd, na breuddwyd nos :

Fel Gwenffrwd a Goronwy Mon,

Am Gymru yr hiraethwn i;

Tan awyr las a haul y de,

Ni cheisiwn decach bro na hi.

Cyrhaeddais lannau Cymru’n ol,

O’r hiroedd hud, bros ©rwau llaith;

Yn ol hob golli dim o’m sereh,

Na cholli sill o’m hen, hen iaith :

Malt;e’n worth troi’n alltud ambell dro, A mynd o Gymru fach y’mhell,

Eir mwyn cael dod i Gymru’n ol,

A medru earn Cymru’n well.

Telynegion y Mor.

Ambell fin nos.

Ar berlewyg bydt Clywir ei chlychau’nnbsp;Canu y’nghyd;nbsp;Clychau soniarusnbsp;Nas clybu dynnbsp;Eu mwynach erioed,nbsp;Mewn llesmair na hun.

Glasnef y cwmwd Yw’r mór uwch ben,nbsp;Cysgod y llongan’nnbsp;Gymylau’i nen;

Tlws yw yr ieuainc A’r hen i gyd,

Y’ Nghantref y Gwaelod Y ddinas fud.

Saif henuriad wrth y mór, Neilltuedig broffwyd lor,

Gyda gwallt mor wyn a’r gwlan, Gyda Ilygaid fel y tón—

Ei ddoethineb fel ei ddydd,

A’i welediad fel ei ffydd.

Gwel y diluw dwfr ar daen. Fel yn toi y mór o’i flaen ;nbsp;Yntau ysgrifenna i lawr,nbsp;Megis un a wel y wawr—nbsp;“Fel y llanw, yn ei bryd,nbsp;Taen Cyfiawnder tros y byd.’’

Telynegion Maes a Mor.

Gwel y traethau’n mynd yn llai, Ac yn darfod—blant y trai;nbsp;Yntau ysgrifenna i lawr,

Megis un a wel y wawr—

“ Derfydd cyfundraethau dyn^ A Gwirionedd fydd yn un.”

Cudd dylifiad gwyn y don Greibhiau’r tywod ger ei frorv;nbsp;Yntau ysgrifenna i iawr,

Megis un a wel y wawr—

“ Pan orffenno Duw Ei waith, Ni bydd ar Ei ddaear graith.”

Gwel y mor yn for o hedd,

Yn llonyddu yn ei wedd;

Yntau ysgrifenna i lawr,

Megis un a wel y wawr—

“ Wedi i gamwedd fynd ar goU„ Erys Cariad oil yn oil.”

Beth yw'r mor, ei drai a’i lanw— Creadigaoth gyntaf Duw?

Onid dameg fawr yr oesau?

Onid drych tragwyddol yw ? Pel ei lesni dv/fn, nas dichonnbsp;Fod yn llonydd yn ei gryd,nbsp;Onid ydyw bywyd, yntau,

Yn dygyfor drwyddo i gyd ?

Nid yw’r Ysbryd fu’n ymsymu(r Unwaith ar y dyfnder maith,nbsp;Wedi llaesu Ei adenydd,

Na gorffwyso yn Ei waith :

Telyncgion y Mor.

Nerth Ei fywyd annherfynol— Perffaith rym Ei Berffaifch Fryd,nbsp;Sydd yn creu yr anniddigrwyddnbsp;Deiimlir ym mhob oes a byd.

Mae y Cread yn ymestyn At berffeithrwydd, at y wawr;nbsp;Ac yn nhrai a llanw’r oesau,nbsp;Cwblheir Un Amcan mawr ;

Creir nef a daear newydd,

Ac fel mellten rhwng y ddwy Ehed angel, gan ddywedydnbsp;Na bydd mor na llanw mwy.

Telynegion Cymru.

K Porfb Prjjdferfl).

(Ar ddechreu Canrif).

Gbe y porth mae’th Fardd yn canu,— “ Byw, fy nghenedl, fo dy lên;

Cenir it farddoniaeth newydd,

Cystal a’th farddoniaeth hen;

Cyfod dithau’.n swn y delyn,

Fel y dydd pan wnaed dy frad ;

Ni ddaw eto Forfa Bhuddlan Ar dy ymdrechfeydd, fy ngwlad.”

Ger y ^porth mae’th Athraw’n galw,— “ 0 fy nghenedl, canlyn fi ;

Yng nghymanfa y cenhedloedd Cedwir heddyw Ie i ti;

Goloh dy lygad 5 goleuni—

Eiddot y meddylfyd mawr;

Bydd yn Roeg y ganrif newydd,

Wlad marchogion Arthur Fawr.”

Ger y porth ma/e’th Broffwyd yntau, Gwrando, Gymru, ar ei lef,—

“ Croes y Grist fo yn dy galon,

Cerdd, fy nghenedl, tua’r nef :

Gwell yw Dysg na golud lawer,

Gwell na’r ddau yw sanctaidd foes;

Glyn, fy ngwlad, fel disgybl anwyl, Ganrif arall wrth y Groes.”

Telynegion Maes a Mor.

©9 wst ©siijro.

Os wyt Gymro hoff o’th wlad,

A hoS o’th dadau dewrion,

Cadw wyl er mwyn dy had—

Ni waeth beth ddywed estron,—

Gwisg genhinen yn dy gap,

A gwisg hi yn dy galon,

Os wyt Gymro hoff o’th iaith,

A hoff o’i bardd a’i phroffwyd;

Heddyw twng y filfed waith I’w chadw fel ei cadwyd :

Boed yn amlaf ar dy fin,

Boed olaf ar dy aelwyd.

Os wyt Gymro hoff o’th Sant,

A hoff o’r cysegreddg;

Cadw wyl, er mwyn dy hlant,

I Ddewi, wyr Ceredig;—

Oas yw’r gwr na char ei wlad, Boed dlotyn neu bendefig.

Telynegion Cy^nru. nbsp;nbsp;nbsp;loi

Qwsl a Gwoifb-

Mae’n ddydd uchelwyl o Went i Fon,

Mae’r hen alawon ar fin a thant;

Ac is ei nennawr pob Cymro’n son Am liw’r genhinen, am Ddewi Sant;

Ond nid gwladgarwch yw cynnal dydd, Undydd mewn blwyddyn, i ganu can—

Gwnewch Gymru heddyw’n lan ac yn rhydd, A gwnewch hi yfory yn xhydd ac yn lan.

Mae’n ddydd uchelwyl, yn llawen ddydd, Mewn tre’ a phentref, pentref a thre’;

Ac er yn llawer, un enw sydd Ar fin y Gogledd, ar fin y De;

Ond nid gwladgarwch yw cynnal gwledd,

A dweyd “ Fy nghenedl, fy iaith, fy ngwlad,”—

Glanhewch y byrddau o’r gwin a’r medd, Ac na foed wehelyth i Drioedd Brad.

Mae’n ddydd uchelwyl, a phawb yn son Am Idw’r genhinen, am Ddewi Sant;

Cenir alawon o Went i Fon,

Gan wyr a mamau, mamau a phlant;

Ond gwell gwladgarwch yw bod yn un Mewn tref a phentre’, pentre’ a thref,—

Gwneyd Cymru’n buraoh iddi ei hun,

A’i gwneyd yn ffyddlonach i’w Sant a’r Nef.

102 Telynegion Mass a Mor.

(Soelcertbi’r BaD^au.

Dacw goeloerth ar Eryri,

Gwenfflam lygad yn y gwyll!

Chwiliwch, dadau, am y gwayw, Chwiliwch, lanciau, am y cyll;

Doed a ddelo, rhaid yfory Gadw erwau’n bro a’i braint.

Hawl gwladgarwch fyth yw gofyn Gwaed y byw dros Iwch y saint.

Dacw’r Moelwyn Mawr yn galw, Dacw ftlam yn ateb fflam!

Mae pob mynydd yn deimladwy,

Oni ddial Cymru’r cam?

GaifE yr allfro ffordd yr elo Gwympo’n cestyll hyd y llawr?

Beth a wnewch chwi yn yr ogof Fintai segur Arthur Fawr?

Dacw goelcerth gwyr Ardudwy Fel yn troi y mor yn waed!

lorwerth—Harri—pwy yw’r brenin? Pa ddyhirwch ganddo wnaed ?

A wnawn ni, a ni yn Gymry Oddef hyn heb ei wahardd?

Drodd y delyn yn fradwrus,

Neu a wywodd Haw y bardd ?

Dacw dafod gwahanedig Eto ar yr Eifl yn Lleyn!

Rhaid i’n dwylaw fod yn llawer, Rhaid i’n hergyd fod yn un ;

Telynegion Cymru.

Na foed neb yfory’n fradwr

Rhag i’w blant felldithio’r dydd;

Gwell na byw yn ddynion arwerth, Pyddai syrbhdo’n ddynion rhydd.

Cynneu allan naae’r coelcerthi— Llosgi’n llwch o un i un;

Ond ni chlywaf heno gyffro Gwyr rhyfelgar ar ddihun,

Ac ni ddilyn hirllais udgorn Neb i gasglu’r dewi ynghyd,

Mae’n goleuo ar ein Hanes,

M ae yn nosi ar y byd.

Telynegion Maes a Mor,

O cadwt) Ucbelwi^l.

0 CADWN uchelwyl A thelyn a thant;

Boed annerch a oherdd Yn nhafodiaith y Sant.nbsp;Ond cadwn o'r ddefodnbsp;Y cwpan aW gwiriynbsp;A’r Cymro un diwrnodnbsp;A ff ug ar ei fin.

0 hyd y mae Dewi Yn dyfod am dro,

I weled ei hil

Ac i weled ei fro. Mae'n dda ganddo genedlnbsp;Yn gwisgo ei gwi/rdd,nbsp;Ond gwell ganddo genedlnbsp;Yn dilyn ei jfyrdd.

Telynegion Cymrti.

“OcbaiD s Slwsfawg.”

Moes ddafn o’r gostrel, gymrawd, Mi WTi mai marw’r wyf,

Gan fel y syrth bargodion Fy nghalon o fy nghlwyf;

Mae 'ngwefus fel y marwor,

Ond heno, dan y Hoer,

Hi fydd mor wen a’r barrug,

A’r lloergan arni’n oer.

Fy nghymrawd, fy hen gymrawd— Cydymaith llawer cadnbsp;O gas at fradwyr Oymru,

O sereh at lyw a gwlad—

Bydd un yn Ilai yfory Yn ymladd gyda thi;

Ac un yn Ilai dros Gymru—

Beth ddaw ohoni hi ?

Ond cyn dy ollwng, gymrawd,

A chyn i’m ganu’n iach,

Am byth !—gofynnaf gennyt Ryw un gymwynas fach;

A gwn na wnei warafun Cyn Ileied peth—i unnbsp;Sy’n marw wrth ei ofyn,

Y’mhell o’i fro ei hun.

Fy nghymrawd, pan ei adref,

Ac adref hebof fi,

Dos. galw gyda’m Creirwy—

Ti wyddost pwy yw hi;

A dywed iti glywed Ei henw ar fy min.

Ar ddwthwn ola’ 'mywyd,

Gerllaw y farwol ffin.

io6 Telynegion Maes a Mor.

A dos a ’nghleddyf iddi—

Y bylchog banner llafn Sy’n weddill—dos a hwnnw,

Ond sych y gwaed bob dafn : Bydd Creirwy’n falch ohono,

A gwyr, pan wel y dam,

Mai nid deheulaw llwfrddyn A gydiai yn ei garn.

A dywed imd syrthio,

A ’ngwaed Cymreig yn llif, Lle’r oedd yr ornest boethaf,

A’r meirw’n fwya’u rbif.

A syrthio fel gwnaeth Arthur,

A gw^ yr hen Ford Gron,— Fy wyneb at y taner,

A ’nghlwyfau ar fy mron.

Telynegion Cymru.

0’r Deffroad.

‘ Bu Tom Ellis farw yn Ffrainc : ni fydd byth farw yng Nghymru.”

Ennwch imi o’r Deffroad Ei ladmerydd ef,

Hwnnw safodd buraf drosto,

Safodd dros y nef;

Ennwch ddewin a thywysog,

Ennwch lawer mwy—

Enwaf innau’r marw ietianc Oedd yn nes na hwy.

Tua’r Cynlas, bore-deimlodd Enedigaeth-wawr

Cenedl bnrach Cymru fyddai Yn ei feddwl mawr ;

Credodd yn y weledigacth,

Credodd yn ei Dduw ;

Credodd Cymru’r ddau, a’i hunan,

A deohreuodd fyw.

Ysbryd tanllyd rhy angerddol Oedd i losgi’n hir;

Trwy’r Deffroad, cerdda allan Gan oddeithio’r tir :

Bydd yn yimi ar y bryniau,

Rhj’ngddynt ym mhob cwm;

Bydd ei enw’n ysbrydoliaeth Mewn bythynod llwm.,

Y Deffroad, onid bywyd Goreu Cynlas yw,

Gan un galon genedlaethol Eto’n cael ei fyw ?

Tdynegion Cymru.

©SipruV Diwsgiad.

Ardaloedd ai eu deulin !—beth yw hyn ? Gobaith oes ddilychwin;

Eneddiau’n troi : Duw yn triu Agoriad oalon gwerin.

Bedyd'd Duw fedyddiodd Gymru, Pentecost yr Ysbryd Glan ;

Nid oes ardal heb ei hallor,

Nid oes allor heb ei than; Cwmwl goleu gweddnewidiadnbsp;A gysgododd dros y wlad—•nbsp;Gwelwyd dyn i Dduw yn blentyn,nbsp;Gwelwyd Duw i ddyn yn Dad.

Clybu cenedl farn a chariad Yn cynniwair trwy ei bro;

Ysodd tan o’r nef Gwm Ehondda, Oed'd a’i galon fel y glo ;

Mynwy ddu—Gomorra Cymru— Gwyrth o ras ar honno wnaed;nbsp;Cadd gydwybod wedi’i channu’nnbsp;Ddisglaer yn y Dwyfol waed.”

TJn yw Cymrn’n nghwlwm gweddi, Un, er gwahaniaethau oes ;

Gyda’r nef a chyda’i hunan Fe’i cymodwyd wrth y Groes;

Nid oes son am Wyddfa mwyach— Onid ydyw Calfari

Wedi mynd goruwch y bryniau Pennaf yn ei golwg hi ?

no Telynegion Maes a Mor.

Gwnaed o Gymru berth yn llosgi,

Heb ei difa gan y tan;

Ac yn fflam eii phuredigaeth,

Cafodd ddawn a gwefus Ian :

Hen emynnau’r “ gwaod ” a’r “ dioloh ’ Maent i gyd ar lafar gwlad;

“ Rhai fu’n fudion sy’n clodfori Duw, am iachawdwriaeth rad.”

Nid oes ardal heb ei bailor,

Nid oes allor heb ei than—

Gyda’i dysg y cafodd Cymru Bentecost yr Ysbryd Gian :

Os mai marw’i thywysogion,

Byw ei Phentywysog hi—

“ Dyma gariad fel y moroedd, Tosturiaethau fel y Hi.”

Telynegion Cymru.

“Paradws© s Bardd.'

Cymbu fach i mi—

Bro y llus a’r llynnoedd, Corlan y mynyddoedd,nbsp;Hawdd ei charu hi.

Son am diroedd hud— Tecach na’r rhai hynnynbsp;Ydyw erwau Cymru,

Gwell na broydd byd.

Yn ei hanes hen Enwir mil o arwyr,

Llin marchogion Arthur, Cedym cad a lien.

Mag rai ereill mwy—

Gwyr fo’n olud daear,

Na bu’n llys Gwenhwyfar Hafal iddynt hwy.

Cymru faoh i mi—

Cartre crwth a thelyn,

Cysegr salm ac emyn,

Forth y nef yw hi.