VA^^^MEL

E DONATIONE

A. G. van HAMEL

PROFESSORIS ORDINARII INnbsp;ACADEMIAnbsp;RHENO-TRAIECTINAnbsp;1923-1946

EUR ZAC’HAD MARVAILHOU

\ '

E ti an Aotr. AR. GOA2IOLJ, leorier,

7, streat Sant-Fransez (dirag ar c’hoc’hi),

KEMPER (Penn-ar-bed),

e kavfet da brena :

6WECHALL-eOZ E OA...

MARVAILHOÜ DASTÜMET

gant

G. MILIN

Priz : 2.50; gant ar frejou-kas dre ilr pust : 2.80

Ha meur a leur all skrivet en brezoneg : leoriou war Istor Breiz; leoriou-oferenn; leoriou war al labuur douarj^ bag all...

ALT

Neb a fell d’ezan anaoïit an lioll leoriou nevez. brezonck, kerkeiil ha ma ’z int mouilet, n’en deus ncmet e c’houlenn digant an Aotr. AKnbsp;GOAZIOU, en eiir rei d’ezan e hauo Jiag e chomlec’h (adresse). Kasetnbsp;e vezo d’ezan ar c’helou cvit netra, kei lies gwech ma vezo lakeat unannbsp;e gwerz.

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

1554 3808

LODENN GENTA

GWECHALL GOZ

MAB-KAER D AR ROUE

An clevez ma krogas gant e ugent vloaz, Youen, prins yaonank Pouldahud, leshanvet c’hoaz Markiz ar C’hastelpour,nbsp;Beskont Tisoiil a Gernetra, pe Aotron an Dienez, a voe kasetnbsp;da c'haloupat bro pell pell diwar e dro gant e dad, roue Bronbsp;ar C’haperien, enn niz bilian bennak d’ar roue Grallon (Douenbsp;d’e bardono !), an hini a zo ubel-bignet, dn-ze war gein enbsp;varc'li-inein, etre daou dour Kemper-Korantin.

Ya, ba bloaz a oa, deiz evit deiz, abaoe ina oa pelleat Youen dionz palez e dad, evit mont da veaclii da brena furnez, — penbsp;da giask skiant-pr(gt;net o veaclii, — pa zigouezas,_eun abardeveznbsp;lianv, war zouarou e baeron, ar roue Pentudi, a astenne enbsp;c’lialloud war iioll Vro ar Vigoudenned, zoken war Bont-’p- .Abad,

An hooi, o vont da gonsket, a lede enr vantell rnz war vogerion Kerbntnn, pa dremenas dre borz ar e’hastell ar prinsnbsp;yaonank bag e dnd.

Yonen, ma ne oa Icet ponnnor sainm ar bloavezion war e cbonk, na ponnnor boc’h ar roboobon war o gonstians, ne oanbsp;kot kennebent kalz ponnneroc’b ponoz an aobr en e yalc’bnbsp;lonedet. An tad, a-raok ar c’bimiad, en doa tailbet ar c’herc’l»,nbsp;bag benilbet dister a-walc’h e oa prins Pouldahnd.

Selaouit kentoc’h...

Er penn a-raok, kichen-ba-kicben, enn banter dousenn onronleriou, mar plij, a-istribilb o tintal onz gonzong pep-bini,nbsp;o kerze daou goz azen blevek, fall a-walc’h evit beza gwerzetnbsp;d’ar c’hign, bag a gerze netra ken nemet abalamonr m’ edontnbsp;boazet. War gein an ezen divalo-ze, enn tabonliner bag ennnbsp;trompilher. Nag int a zone ! Nag int a gorne ! Ken gwaz, danbsp;vihana, ha ma raio an êlez, evit bon dihun diouz bon c’housknbsp;maro, a-benn fin ar bed !

Gonde-ze, daou varc’heg, trent-gagn o c’bezeg, ha peb a bikol kleze hir ganto o rnza betek an douar, tokon honarnnbsp;Avar o fonnon gonest a-walc’h da lakaat ar Gristenien dsinbsp;sponta araozo.

War o lerc’b e tene enr poz kanval, bag nnan nbel ha krenv, dent, n’em ons ket a zonj penr na. penaos, ens gomonbsp;lec’bion ar Vorianod. Kredit ’ta, ar c’banval, hep diskone-Anbsp;an distora tamm sknizder, a zongo ar prins Youen AAmr greiznbsp;o voll-koin otre o zion dorgonn; war dost d’e c’bonzong, annbsp;aotrou manac'b kelonner Lennafnrnez ha, war o dalier, arnbsp;meA^ol bras teo GAvinardant. Paonr kêz kanval, soil !...

Hag, evit kloza ar strollad, AAmr droad, pakajon ganto ou:^,

o cliouk, eur medesin, enr banger, eur cdieginer, hag eal lake^ (‘vit ober n’em ons dalc’het mui sonj jjetra. Arabad d’innbsp;ïceunebeut ankonnac’liaat ar pevar ki-bleiz a fringe, a harzenbsp;aman bag a-liont, gwe(di a-raok, gwecli a-drenv.

Del ! Setu aze penaos Youen, prins yaonank Pouldahnd, leshanvet c’lioaz Markiz ar C’hastelpour, Beskont Tisoiil anbsp;Gernetra, pe Aotrou an Dienez, a zigouezas e-barz manernbsp;Kerbntun, e ti edmeron Pentudi, roue ar Vigoudenned.

Holl' heklevion ar porz bras a zihnnas gant trouz ar chas-bleiz o chalpat, gant tronz an ouronleriou o tiridignat.nbsp;gant tronz ar c’blezeier bir o tastoni war ar vein, kement manbsp;tenas da zellet d’o frenestr, dion verc’li ar rone, Braventez lianbsp;Gwennig, yaonank o-dion ha merc’hed koant, nemet Gwennignbsp;a ranke dalc’bmat plega d’lie c’hoar bena Braventez, betnbsp;monmonnet gant he zad, abaoe ma oa anezi, ha hoazet da obernbsp;e pep lec’h he mestrez.

An dibn brinsez a welas ar c’hanval o sonbla war e zaonlin disvTevet, hag ar prins yaonank o lammet prim d’an traon,nbsp;hag o rei an donrn da zikonr da ziskenn e vevel teo Gwin-ardant, enr paotr rent e jiletenn ha ne vije morse hanter-vezonbsp;nemet seiz devez bep siznn; ahendall eur servijer ens ar gv^ella.

— Kalon vat en deus, eme an hini yaonank.

— Kalon vat, foei ya... evit e vevel ! N’eo ket d’ezan eo da ::ikonr. Ne oar ket derc’hel e renk, em ens aon ! eme an hininbsp;gosa, en enr rodal... Ka nenze, emezi c’hoaz, self onz e azennednbsp;divalo !

— O ! eme ar (gt;’hoar all,,divalo a-walc’h, met beo int, hag enn azen beo a zo talvondnsoc’h eget daon varc’h maro.

An aotrou manac’h Leunafurnez a zistagas eur zarmon

— 10 —

iraer evit saludi paeron e ziskibl, ken kaer ina tic’benaoua ar chas-bleiz pncbet war deleziou an nor-dal, lia ma hejenbsp;ar c’kanval trist e benn moal.

Ar roue koz Pentudi, n’eo ket red hel lavaret, a zigemerai? mat e fillior, ken laouen an tamm anezan ma paeas enr piclieradnbsp;ens e wella jistr digaset war-eün gant enr meronr diouznbsp;Keigoadik e Fouesnant. Petek Gwinardant e-unan a gana.snbsp;meuleudiou d’ar jistr melen.

— Pion ’oar ? a zonje ar roue; setn aze enr fllhor hag a vefe ennan danvez mat a-walc’h evit beza va mab-kaer amaiinbsp;e Kerbutun, rak, n’eus ket da dorta, emaoun enr pennad braonbsp;a zo 0 koza, ha, pegwir digant va rouanez (pell zo eo tremenetnbsp;ha Done d’ he fardono !) pegwir n’em ens bet nemet merc’hcd,nbsp;mall eo d’in bazvalanat evito hag a-raok pell c’hoaz, m’am ensnbsp;c’hoant da welet ar roueed vihan o tidenvi... Ya, filhor hanbsp;mab-kaer, ni a welo bremaïk.

IT

Hogen enr c’hiz a-holl-viskoaz a oa neuze e rouantelez ar Vigoudenned. Hervez lezennou ar vro, ar roue koz, pa ne vezenbsp;]lt;ret a baotred, a veze red d’ezan ober tri goul'enn ouz e zanveznbsp;mab-kaer, ha gwelet dre eno hag a-walc’h a furnez, a nerznbsp;kalon, a spered, a ijin a c’helle kaout an den yaonanknbsp;a dlee beza fiziet etre e zaouarn enr verc’h garet ha sturnbsp;pounner ar gouarnamant.

Evit mont penn-da-benn gant roudou ar wirionez, eo red lavaret e oa krog ar c’hoant dimezi e-barz ar brinsez Bra^

— 11 —

ventez. Met, dre ma ouie edo lie lignez a ouenn goz liag uliei daoïist d’iie nebeud a bïnvidigez, ar plac’h figus ne gavas keinbsp;kalz diouz he doare Youen, prins yaouank Pouldahud, les-hanvet c’hoaz Markiz ar 0’hastelpour, Beskont Tisonl anbsp;Gernetra, pe Aotron an Dienez, abalamonr marteze d’arnbsp;c'Iianval, pe d’an azenned, pe... ha me Mar, me ?...

— FilJior, eme enr niintinvez ar rone Pentndi, kredi a ran (“z ens ae'hanout enr paotr a boell hag a furnez;, gonlenn a rannbsp;diganit evelato ma lien diskouezi freaz hag anat d’eomp !

— Petra eo ar stal ? eme ar iirins Yonen.

— O ! dister a-wale’h ! Enr c’hoz tamin sonj hag a zo nevez deut d’in.

Ha Youen a zoublas izel :

— Xe garan nemet senti ouzoc’h.

— Ma, setn aman. Dec'h diveza, e-pad ma oan o redek (ain honc'h gonez dre aze, e welis e oa enr wezenn a re e-toueznbsp;gwez va c’hoajou. Kerz ’ta da glask ar wezenn-ze, va faotr,nbsp;ha, pa vezo kavet, digas anezi d’in aman. •

— Salokras, aotron roue, re zister dra a c’honlennit diganin. Lavarit pehini eo ar wezenn a faot d’eoc’h, ha kreditnbsp;o vezo hi aman dizale. Pehini eo ?

— D’it da glask, eme Bentndi. Sell, klask en-dro d’it, ha (iibab hervez ma kari. Da vihana, gant ma tibabi ar wezennnbsp;a c'hoantaan I Evit al labour, e c'helli kas ganit eun toulladnbsp;glaomwien b(gt;gou-du : iMet dale’h mat sonj da gemer kuzu!nbsp;]gt;:( pken diouz't da-unan ha diouz ar c'hoant a tens da gas donbsp;\ ( unoz da beun (udt plijoiit d’in.

— Siouaz Done ! paeroii paour, kenkouls tra eo d’eoc’li diüc'htu goulenn diganin mout daved enr steredenn ens an

— 12

nenv binniget. Mfi plijfe c’hoaz gant lio poloutez rei d’iii da aiiaout goueun ar wezenn-ze.

— Gortoz, fillior, hag c klevi. Ear prins a zo enr inesaei tud, hag a zo e richer klevout ar_ pez a daver dirazan, gweletnbsp;kement a guzer; hag ivez tremen liep gwelet a-wechou an traonnbsp;a laker dirak e zaoulagad. Gouzout en em ober, en eni drei,nbsp;setn aze ar richer ! Disk anezi, ra faotr,... ha roust, en eninbsp;denn ac’halen da glask va gwezenn.

Hor paour kez den yaonank, daoust d’ezan da veza prins, inarkiz, beskont, aotrou, — sonj ho pens dalc’het martezenbsp;eus e hanoiou, — a oa nec’hetoc’h eget e ganval o tiskuiza,nbsp;en e varchosi, dirak eiir bailhad brenn hag enn hordennad

idiel. Ha ya rat ! Foei, sell !...

Met ar rone Pentudi en doa gourc’heinennet, ha red e oa senti. Hogen jtenaos ?

Aze e oa an dale’ll, ha Youen a zebre e dammig spered o klask gouzout dre be benn diluia, ar gudenn rouestlet-ze, hanbsp;kaer klask en doa, netra ne gave.

E-kreiz ar c’hoad, en-dro da Gerbutun, eun hanter-dousenn glaouerien mogedet a c’hortoze prins Ponldahud, prest danbsp;bdat ar wezenn, kerkent nia rije dibabet.

— Gortozit c’hoaz eur pennadig, paotred; met ne c’hedoc’li mui gwall-bell; e’hoaz anizer d’in hepken da ober eur zonjnbsp;hag eun dro ziveza. Dremaïk ema-hi d’eomp.

Ha. Youen dounoc’h-douna e-barz ar c’hoad.

Ha ya, feiz ! Hag e oa gwelloc’h ? — Tamm ebet ! Gwez aman, gwez aze, givez a hep tu, gwez du-hont, a-zehou, a-gleiz,nbsp;a-i“aok, a-drenv, ha nemet gwez hepken ! A-wechou ar brankou

13

eii (iiii skoubue ken .stank eiis an eil gwe/^enn d’eben ma reant a-ziüc’Ii ar peiin evel enr vaot denval, eiir ganevedenu vodennek,nbsp;bec’Ii da sklerijenn an deiz en ein zila drezo. Htl fresk dindano,nbsp;yen zoken. Ha sionl evel e-barz eun iliz : tronz all ebet neiiictnbsp;kleminadennon an deliou lie jet gant au avel, ba skrijadennounbsp;ar c’hizier-koad o c’boari en ein dapout. Diizaon zur edo annbsp;aotrou Youen; me ’gred, koulskoude, e vije bét ken laoneu, onbsp;klevet kanaouenuou eul labous pe c’liouitelladennou enr mesaer,

Ha perak ivez ’ta, evit kavont eun aii mat bennak, n’en doa ket digaset gantan an aoti’on manac’h kelenner Leuna-fnrnez, pe zoken ar c’liofek teo Gwinai'dant ?

— Ac’balen, enie Youen outan e-unan, n’eo ket enr wezeun a vije ezomm da bilat, na dek, na kant ! met mil, dek mil, evitnbsp;rouesaat ar jiaour kêz koad tenval-man. Hag ar roue en deusnbsp;lavaret nnan hepken. Mat ! Met pehini eo.ar Avezenn-ze ? Deronbsp;bodennek, pe bezo kizidik, pe fao uhel, pe evlac’b ruskennek,nbsp;pe pin gant o spilbon glas ? Ha, va roue paeron, setu aze eurnbsp;zonj treilt niaget en bo faltazi !

Ha prins Ponldabud da zistrei daved ar c’blaouerien eboniet dn-bont azezet da varvailbat, dindan eun dervennnbsp;dlAdencbet ba dirnsket doun gant ar giiriin.

— Evit bonman, an derveun-man, divalo a-Avale’b er stad-ze, a die iM'za-skniz mi be zav. Eest ar vouc’bal a rate vad martezenbsp;d’be zrojenii. Ya, niCt nebend a di‘a eo evit va faeron roue...

Setu ben nee’betoe’b eget biskoaz, pa gleins eur voiiez fresk o tiskorda krenv da e’boarzin en e giebeu. Braventez'eonbsp;a oa oe’b ober be baleadeiin, /eun toullad dimezelled kaer bagnbsp;aotroiinez yaouank oiiz be beul.

— Peuaos, einezi, u’oe’b ket evit ober bo mennoz ? C’boant

14

ho peus mai-teze da choin aze da ober gwriziou. Da eo d’eoe'h iieuze liel lavaret, evit iiia vezo digaset ho koan d’eoc’li aiuan ’

— Ya, prills Pouldahiid, grit eun dibab ha buan ! eine dek inouez all.

Hag int ac’hano, o c’hoarzin goap leun o begou, ken ma tregerue ar c’hoad gant o moiieziou.

Ha Youeii a ciiomas e-uiiaii, liep gouzout kalz war be droad poiicza, iia war be dii koueza, pa glevas eun eostig o c'houi-tellat draiit e ganaoueiin.

— Ha setu te dii-hont, va labousig koaiit, kludet uhel war vh uclieuii ar vrava eus gwez ar c'hoad-iuaii ! Ya, eostig, euteiitnbsp;mat a ran ac'haiiont. (Jonzont a ran, da gau a lavar d'iii ez lgnbsp;ar wezeiiii-ze a raiikaii kas d'am faeroii rone. Evel-se e vezonbsp;griait; benilh a riii da ali. Ha mil beniioz da Groner d^t, evnignbsp;koaiit, da veva koz ha da gaiia kaeroc’h bemdez ! Keiiavo !

Hag hor Yoneii, evit tapont an amzer gollet, da redek da glask e c’blaouerieii begon-dn. Hag an boll war gorf o rochednbsp;lia bee'll d’al labour ! Ye badas ket pell an traou. Ar wezeniinbsp;gaer iie voe iia troc’het nag eskennet, hogen displantet en henbsp;fez, gwriziou hag all. Hep drong ebet, rak ar lilhor a fellenbsp;d’ezan ober e gefridi eus ar c’haera.

Ill

An In ol a gnz dn-liont e benn rnz a-dreiiv an torgennoii, pa zigonez prins jaunank ronldalind e Kerbntnn, iiag, eAutnbsp;rei da anaont e zistro da dud ar c’hastell, eur gward a zon enbsp;aorn-boud.

15

Sotu an lioll o tiskenn buana ma c’liellont, ar roue Peutudi, Braventez, Gwenuig, au aotrou manac’k kelenner Leuna-J’nriiez, ar mevel bras Gwinardant, gantan eiii’ piclierad jisti’,nbsp;bag au diiuezelled liag ar flecdi, bag au ducbentil, betek zokeunbsp;ar vevelien.

— Va faeron roue, eine Youen o tostaat, mar plicb, pour-ebasit peb a vaiiue jistr evit va glaouerieu. Email gleb o ebiipenu war o rocbed ba dizec’het o gourlancbenu, rak, vanbsp;e’bredit, tomm eo bet au abadenii. Met deut eo au traoïi danbsp;vad, lia bremaïk e vezo digouezet dirazoc’b ar wezeun am eusnbsp;dibabet, uiiaii bag a vezo diouz ho toare.

Setu ma klever trouz gaiit treid ar c’liezeg, gaiit gwigoui-ar rojou-karr, gaiit galv ar cluilboterieu ba strakadennoii ar skoiirjezou.

— Aotrou Doue ! eme au lioH zellerien, petra eo boiiiiiie j, ar wezenn-ze ?

Dek karr bras a oa bet staget lost-ouz-lost, ba. kezeg, forz pegemeiit, sterniet da cbaclia. Ha setu peiiaos e teue beteknbsp;3»orz ar maner eur mell gwezeiiii goiirvezet penn-da-benn warnbsp;ar c’Iiirri.

Ar roue koz, liag a wele e’boaz mat eus a-bell, ne zaleas ket d’auaout ar ivezenu.

— Seiz kant 1'uc’bedeuu gamin ! emezaïi gaut e voucz c’broz. Kalz gwelloc’b e vije bet d’iii beza bet paerou da vab aunbsp;truilbaoueka pilliaouer eus bro ar Vigoudeiiiied, eget beza eatnbsp;da zerc’liel war meaii-foiit ar Vadiziant eur bitoiiz keu diem-]ieuu, eur marmouz keu diboell lia ma ’z out-te, prinsig Poul-daliud ! N’ouzez-te ket eo liouuiiez, ar wezeuii a teus displaiitet,nbsp;diskolpet bag liaiiterdazet, u’ouzez-te ket e teu ar wezeuii-ze

16

war-eüii eus kear Is, kear-veur hon tadou-koz ? Amziod paour ! Ar zant bras (Tweiiuole eo a z'gasas e-unan aman ar wezenn-zo,nbsp;pa n'edo cdioaz neiuet ear blantenuig dister. Mont d’eiinbsp;eni gemer evel-se onz ear wezenn ken kaer, ken sakr, ken....nbsp;ken..., eur wezenn hag a oa aze marteze o tiwall hon gouenn !...nbsp;Sel], nebent a rate d’in da ziskolpa ivez, ha diwHzienna danbsp;ene dionz da gorf !

— nbsp;nbsp;nbsp;lie bell ez it ivez, tad, erne Gwennig, he c’halon o piltrotatnbsp;d’an daoulanijn-niz on he c’lireiz; lezet Iio i)oa an dijentdnbsp;yaonank da o))er e zibab.

Prins Ponhlahnd a oa mantret, pladet; poent e oa d'ezan zoken !

— nbsp;nbsp;nbsp;.Meur a liiiii, koulskonde, a glaskas teiirel dotir warnbsp;dan buanegez Pentndi koz.

— Aotrou rone, laza eur wezenn n'eo ket laza eun den eo, ha pa d(‘ufe ar wezenn lazet war-eün dionz Baradoz an Douar,nbsp;pe, mar karit, dionz llaradoz an Nenv.

Seta an digarez a gavas ar iiievel bras Gwiuardant, hag hen ken dispourbellet-bras e zaoulagad ha re eun azen pa vezernbsp;0 skrifellat anezan.

Ell eur brezegenu distaget mat, ar mauac’h kelenner Leiiii-. afuriiez a glaskas tenna ar zamm a-ziwar diouskoaz e ziskibl :

— Grit relKiehou c’hoiiero, aotrou roue, hag ho taolioii ne daint ket doiinocdi er galon eget n'ez a taoliou morzol ar gofnbsp;en e anne. lia neiize, daoust liag an olxiriou n’int ket da vezanbsp;miiziilet luuwez bolonh'z vat an oberour ?

— Eo, kelenner fur, met n’eo ket a-walo’Ii kaout c’hoant da ober vad, red eo oiispeiin gwuzoiit hen ober. Eas a-walc’h,nbsp;emiehaus, e oa d’am tilhor entent ixiseurt gwezenn e oa va

— 17 -

c’hoaiit wami. Ha pehini keu neuiet av e’hoz dervenn goz-ze, !ianter bulliic’het gant ar gurunou, gwechall mestrez lianbsp;roiianez ar c’lioajou, met liizio, siouaz ! o c’liortoz koueza; annbsp;derveun-ze hag a leuiiie va c’lialon a eiikrez ]ia va ene anbsp;Bpouron, abalamoiir ma seblant he zrojeiiii dam-varo c’hoarzinnbsp;goap ha lavaret d’iu : « Me a zo bet gwechall uhel ha sounn ha,nbsp;mar brallau liizio, me ’glev da dro o tont iVez da vralla... nnbsp;Seta aze ar Avezemi, ar c’hoz tamm gwezenn hag a oa danbsp;droc’ha.

IV

— Hag lio lilhor, tad ? erne Gwennig.

— Va hllior, feiz iram Done ! Petra ’zervich ? Chom a raio va fllhor. Gwelet a fell d’in betek ptdec’h e kerzo gant enbsp;ziotachon, ha diou gefridi all en dons c’hoaz da ober. Martezcnbsp;ar gentel a liizio a zongo he zammig frouez... Kiev ’ta, lilhor,nbsp;adalek Avarc’hoaz genta, e vo red d’it mont aze dre ar meazionnbsp;en-dro da balez Kerbutun, evit d:hab evidon ear boked, metnbsp;unan hepken, kl'evout a rez ? Hag en dro-man gra gwelloc’linbsp;an traou, te ’oar.

— ICi-el-se b(‘za great ! enie Yonen yaonaiik.

Hag an boll knit, pep-hini diouz e dn.

Ar rone koz Pentudi, hen, evit terri d’e imor fall, a gerzan gant e A'inistred da ober enr ]iennad c’hoari-bonlon...

Knn oabl digatar a zav e vantell c’hlas ledet nhel a-dreist an donar; gwrez an heol benniget, o para Avar ar bed, en emnbsp;zil da domma ar nieazion, liag ar gAvazion-donr a hibond skiërnbsp;en enr redek lire parkon ha foenneier. E-barz al liorzou ar

— 18 —

bokedon a zav o c'liorzeniiou kizidik, ling a zigor o c'halon da odioarziii : o delieiiiiou briz-livet en em led, bag o c’bouez-vadnbsp;a red tro-war-dro war askell an êzennig klonar. llokedonnbsp;Icoant, a bep lion, a bep inent ! Nag a vokedou ! — Va faoninbsp;kêz Yonen, ma vefe red d’it c’bouesa kenient bini eus arnbsp;bokedon-ze, nenze, paotr, n’einaont ket c’boaz war-nez obernbsp;da ebouz !... Sell aze ar spern-gAvenn war ar c’barz o c’lioarziii,nbsp;e-kicbennik al liren glas ba gAvenn; sell a-bont ar ronanez, tostnbsp;d’ar gwezvond o kildroi; sell c’boaz ar varlen, al lili gAverc’b,nbsp;bag ar rozenn ken koant Avar be zrojeiin zreinek, prest danbsp;llenuna ar gAValler. — Enr boked, nnan kepken ! Va, metnbsp;pebini eo ?...

Ar bi'c’lpa zo aze o c’liortoz ar prins jnionank nec’het. En e gicben e sav enr rozenn ken tener, ken flour ba seiz lm vonlonz,nbsp;ken ruz lui mnzellou enr AA'erc’bez yaoïiank, beradennon arnbsp;gliz pizennet c’lioaz en be c’breiz; bag hi a zeblant kiuliig benbsp;(t'baerder bag be cdiouez-A ad.

— Ma vije bet liizio dec’h, eme prinsig Pouldabnd outan e-unan, ne Adjen ket bet seizdaletoe’b evit dibab ar rozenn;nbsp;met liizio, goude keutel ar Avezenn, ez eus em fenn inuioc’i!nbsp;a bonez bag a boell; great eo ganen Aai c’benta prenadennnbsp;a fnrnez.

Ilag lien kerkent da deurel e c’boant Avar enn askol, ya, enn askol bras di'einek !

— Ar blantenn zivalo-'ze, eniezan, a oa aze oc’li ober dizenor ba dismegans d’al liorz. An askol a zere beza e-touez bokedonnbsp;ar jardin, tost eA'el ma tere onz eur pilbaouer trnilbenneknbsp;azeza e-touoz an dncbentil kaer onz taol ar rone, pe c’boaznbsp;e giz m’email reuk al lostek Paolig e-tonez êlez sentiis Baradoz

— 19 —

Hone. Hens ’la, askol,,ma kasin ac’lianout rl’am faeron. Mar-toze te a blijo d'ezan, rak dec’ll e falveze d’ezan onr Avezenn divalo, ha te, eA’it env boked, a zo-diA-alo a-AA%alc’h.

Ar AA’ech-raan, Pentudi koz ne reas nenïet diskorda da ('’lioarzin, o A'eza dilinnet AA’ar e dii mat, emichans.

— Va filhor, emezan, pa ve mat ar raz, e rank beza konls pe AA’elloc’li ar c’liaz. Knout a rea d’it beza c’lioariet eun taolnbsp;fin d’az taddvoz, bugelig; hag e tens sonjet, evit terri d’amnbsp;frondenn, penaos, AAmrderc’h eur AA^ezenn hanter-A'aro, e fellenbsp;d’in kaont eur boked hep braA-entez na c’houez-Amd. Bugaleach,nbsp;A’a filhor ! Hag e tens tremenet e-biou d’ar goanta rozenn, eurnbsp;rozenn hag em boa kuzet en he c’hreiz eur mean prisius anbsp;dalA'oudegez AU’as; hag ez out eat da zibab eun askol garo, matnbsp;hepken da zikour koania da azened, azen kornek ma ’z out !nbsp;Poent eo d’it diAmrfila, ma ’tens c’hoant da zont gAvelloc’linbsp;a-benn eus da drede kefridi.

— Ha petra adarre eo ar gefridi-ze ? erne Youen.

-— Ho ! nebeud a dra a-AAmlc’h, eur c’hoariadenn.

— Met neuze, petra a c’houlennit diganen ?

— Eur Ad !

— Petra ? Eur au ? Emaoc’h da A’at, A’a faeron, oc’h ober goap ouz ho filhor.

— Penaos ’ta, satordistac’h ! Me ’gred, eur vi n’eo ket tenu da gaout, lia, koulskoude, e chomez aze dirazon e-giz eur c’hinbsp;fustet. Evidon-me, selaou, me ’gav ez eo easoc’h klask eur vl

2ü —

eget n’eo tapont al loar da zibri. Viou a-walc’h a gaver, alïes zaken trizek evit donsenn, lia c’lioaz e varc’liatez, iillior ?

— Marc’hata iie ran ket, met c’hoant gouzout am befe pesenrt vi da glask.

— Enr vi dozvet, filhor. Dozvet gant pesenrt labous ? D'it eo da glask ba da. zibab adarre. Gant aon na c’bellfes ket doninbsp;a-benn da-unan ens ar gavadenn, e c’heUi kemer ali digantnbsp;furnez ar re all, .lia zoken seiz devez ha seiz nozvez leun a lezannbsp;ganit evit ober ar pez a gavi; ar gwella liag an dereata.

— Siouaz, va faei’on...

— Eousta, va filhor; kerz da glask eiir vi d’az paeron roue.

Youen, prins Pouldahud, n’oa ket eul lenver.

— Ne dalv ket d’in ar boan, emezah, chom evel-se da zibri va zammig spered en nec’hamant. Klasket am ens bet c’hoarinbsp;va faotrig tin, ha padal va faeron a oa c’hoaz finoc’h louarnnbsp;egedon... Ha perak chom da zalea da glask pemp .troad d’arnbsp;maout, pa onzonn mat n’en deus nemet pevar ? N’ens ket danbsp;dorta. Mont a ran d’ar red beteg ar veronri, da gerc’hat enr vinbsp;yar, unan fresk o tont dionz an neiz.

Ha setn hen prim en hent. Hag, e-barz ti ar yer, n’eman ket peil evit choual enr yar zn vras diwar he neiz, ha lakaat henbsp;vi e-barz enr A’oestig en e c’hodell, pa zigonez gantan e vevelnbsp;bras GAvinardant.

— Ec’h ! emezan. N’emaoc’h ket mat, Am frins ? Enr vez e Amfe, Avar va meno-me dij, viliana, enr A^ez e vefe kinnig enrnbsp;vi yar d’enr rone ken gallondns lia hini ar Vigondenned ! Enrnbsp;yar a zo eul labons dister a-Avalc’h; ne oar nemet klochal hanbsp;diskrabat ar berniou teil, hep beza zoken go nest da nijal !•nbsp;Nann, red eo (ï’eomp mont betek Menez Hom. Du-hont, Avar

— 21

S’ribeimou uliela ar reier goiiez e kavei- neiziou ered. An ered I Ah ! setu aze labonsed a dailh, bag a oar nijal beteg an heol Inbsp;Ivinon krabanek d’ozo, liag enr beg kamni skilfok, ha daon-lagad loinin divorgont ! Vion ered (‘o a zere onz ar ronaned.

— Ar wirionez a zo brao ('z kenon, Gwinardant. Enr niell drean a dennez dionz ya zroad. Ya, a-benn gonde ware’lioaznbsp;vintin, e kemerimp penn an bent evit mout da neizeta danbsp;Venez Hom.

Hogen antronoz, ar inevel bras GAvinardant, o veza evet pion ’oar ped chopinad a re ens jistr ar maner, hen ivez anbsp;zozAms ar c’helon, bag an lioll, e Kerbutnn, a anaveze matnbsp;an dro a oad o sonj ober betek Menez Hom. Hag an boll, nanbsp;petra ’ta, a ziredas da gnzuliata ar paonr kêz prins yaonank.

— Na lit ket nini a zotoniou, eme nnan, rak enr zotoni eo lionnnez emaoc’h o Amnt da ober.

— Daonst bag an ered n’int ket labonsed diviz (divergont'i lia re zigalon ? Mar am ciiredit, klaskit ’ta kentoc’b enr vinbsp;eostig-noz, al labonsig biban brao-ze Iiag a gan gant kementnbsp;a galon bag a A’enlodi. Evel-se e plijfecii snr d’ar rone.

— GAA’elloe'li, eme enn trede, e vefe dineiza. enr vi paün. Ar ]iann, gAvir eo, n’eo ket gAvalbgaer e Amnez; met, abendall,nbsp;na pebez rod dndins a ra gant e lost pin marellet ! Ma vijennbsp;ciioni, me 'oar e kemerfen enr vi pann.

—' Enr vi alarc'b gAvenn-kann a blijfe kentoc’h, eme nnan all.

ünan bennak zoken, enn banter furzod, emicbans, a zigoras bras a-Avalcii e veg evit lavaret e vije mat klask enrnbsp;vi... kilbog !

Ar prins en doa peadra da zelaou.

— 22 —

— Obor a rin A'a zonj dizala, p’am bo bet ainzer da boiieza lia da ziboiieza lino’b alion. Kant gweob lio tiaigarekaat a ran.nbsp;Ki’edit n’ lioedi ankonnac’bain ket.

An ainzer, konlskoude, a dreinen. A-benn Avarc’lioaz vintin e tigouez an termenn da ginnig ar vi d’ar paeron; hag arnbsp;fllh'or a chom nec’lietoc’li eget biskoaz, pa deu d’e gaoiit annbsp;aotrou inanac’h Lennafurnez.

— Einaoiit aze oc’li en em jala gwasoc’h eget Gwilhon ar Bleiz paket gantan e lost e-barz ar griped. Dizaon ’ta,nbsp;diskibl ! Einaonn dent da denna ac’hanont er-meaz eus arnbsp;voiiillienn, ha setn ainan penaos. Dent oiin da zonjal einannbsp;ar rone koz o klask ober goap adarre, pa c’lioulenn eiir vinbsp;diganit. C’lioarioinp finocdi egetan, ha klaskoinp d’ezan earnbsp;vi lia lie vo ket bet dozvet gant labous ebet.

— Iluinp ! Dozvet gant petra neuze ? Viou pesked, po vion aer-wiber ?

— Nann, n’eo ket war an tn-ze eo. Roet em eus urz d’ar c’heginer da lakaat e gaoteriou Avar an tan, ha da boazatnbsp;foiinniis enr goiiign amann, unan rond evel enr vi, ha danbsp;lakaat enni a bep seurt lipouzerez, gant enr wiskad sukrnbsp;warni. C’hoarzin a raimp. Ar roue Pentudi, me ’gred, a zonbsp;('111 liper koz, hag, a-ziAvar-lerc’h dibri ar vi bras-ze, enr vi anbsp;c'biz novez dozvet er gegin, e tenno hir er-meaz e lanchennnbsp;da lipat e A'onrron.

— Aotrou nianac’ii Leiiiiafurnez, eme Yoiien, prins Poul-daliiid, biskoaz keleiiner ne zougas gwelloc’h e liano eget na rit c’lioiii. Rennoz Done d’eoe’b, rak breinan em eus kavet arnbsp;geoc'h hag an evumsted. Deoiup da welct hor c'heginer;

— 23

VI

Antronoz, a-raok ar e’lireistc iz, o-barz sal vras Korbutun, e-kreiz e dnchentil ]iafgt;’ e itronezod, Braventoz ha Gwennig

koaiit azezet en e gx-lien, Pentudi, roue koz bro ar Vigou-denned, a c’hortoz e vi.

An nor a zigor, an drompilh a dregern, ha Youen, prins J^aouank Pouldahud, leshanvet c’lioaz Markiz ar C’hastelpour,nbsp;Beskont Tizonl a Gernetra, pe Aotron an Dienez, a den,nbsp;laonen e-giz an heol, da zonbla e c’hlin dirak e baeron gal-Ibndck. War e lerc’h Gwinardant teo, ar mevel bras, a zong,nbsp;Avar enr nieil. plad, enr am catI na AA'eler ken anezo, enr'A'i hagnbsp;a daol c'houezi-A^ad en-dro d’ezan.

A-raok ma na c’hell Tonen baonr tinta ger ebet, Pentudi koz a roufenn e dal hag a ra g-AAmll-zellon du.

— Enr bitouz n’ojit ken ! Eo, enn diod a zo c’hoaz ac’hanout ! EAut pion ha petra e kemei'ez ac’lianon ? Daonstnbsp;ba n'eo ket enr am am ens goulennet ? Ha perak neuze ez outnbsp;eat da ober d'bpignon eA'el-se ? Enr roue fur, va faotrig, nenbsp;die ket beza enn dispignónr.

— Selaouet em ens alion...

An aotron kelenner, en e gorn-tro, ne zizer ket e c’henon.

— Ya, ha gAvaz eo ze evidont ! Te ’oar, pep mintinvez ec’h evan enr A’i kriz. Ha perak n'eo ket A’a am eo a tens digasetnbsp;d’in ?... enr vi fresk, klonar ?

— Ha, paeron ker I n’em ens ket ankounac’heat acdianoc’li. Kerc’liet em ens ar vi; setn hen aman !

Dres ! dont a rea da zouj d’ar priusig paour ens vi ar yar

en doa lakeat en e c’hodell, en deveziou a-raok.

— 24 —

— Evit klouar ne vo ket, emezan outan e-unan, en eur zigeri e voestig, met, evit eur weck, g\vaz a ze evit kof arnbsp;naeron !

— Ma ! ii’eus nemet iianter-zroug, eme ar roue o keiuer e vi.

Au lioll a cliom sioul... Euiau ar mestr o vont da gluka e vi... Klak, klak, tok ! Einan rannet ar glochenn, lia gant' enbsp;loa Peutudi a zibenn ar vi...

— Ec’li ! ec’h ! eo’li ! tudou, pebez c’bouez ! eme an boll en eur stanka o froniou.

Ya, c’houez ar viou brein eo, rak an devez all Youeu yaouank en doa digaset gantan an azdo diouz neiz ar yar zu...

— Eun azdo brein ! eme t^r roue. Eun azdo bag a zo du-ze o sikour ar yer da zozvi, abaoe bloaz pe zaou marteze !

— Ya, eme ar prins glac’haret. Enian great an taol ! Meur a vi a oa dindan ar yar, ba n’em eus ket gouezet dibab.

... Eur pennad brao e padas sarmon ar paeron d’e filhor..

— Arabad d’it selaou kement kloc’b a zon; red eo disflziout ouz teodadou ar guzulierien. Selaou hepken mouez da gous-tiaus, bag, ouz be selaou, bale eün gant da bent. Gra evel manbsp;krcdii mjgt;.t, ba lez au teodou dilabour da drei, ba da zistrei.

-— Ar wirionez a deu dalc’bmat ganeoc’b, paeron bep e bar!

Pa voe tremeiiet ar barrad, Rraventez faro a lavaras, gant eur minc’boarz trenk, d’be c’boar Gwennig :

— N’en deus ket kalz a lienn, ar prinsig ker-ze, met an distera fallagriez ne vefe ket kavet en e spered. Na pegennbsp;brao e vo e gas bag e zigas dre benn e fri ! Na pegen dudiusnbsp;e vo d’eur vaouez kaout eur pried eus an bevel ep danvez !nbsp;Ha ya ! Me ’ouezo, me !...

— 25

VII

Abaoe abadeim ar vi brein, tri devez all a oa eat da ruilba bern war vern e puns distradet an amzer dreinenet...

Yonen, prins yaoiiaidf Pouldalind, a gave d’ezan, — lianter-Avir e oa kement-se, — en doa great e baeron goapnbsp;ontan dre deir gwecb, ha mall a oa gaiitan pellaat diouznbsp;Kerbntiin.

War ar vali vras bodennek, sklerijennet gant an heol mintin, an aotron manac’h Leunafurnez a oa da vad o sarmonanbsp;TrAvinardant teo diwar-benn chabistr ar vezventi.

— Tent, tent ! erne ar c’hofek. Evit jistr n’eo ket pec’hed ova, pegAvir e ve lavaret ez eo mat ar jistr da barea droug-sant-Urlou.

O mestr yaonank a ziredas d’o c’haout.

— Te, ineA'el bras, kerz da glask va zud, ha lavar d’ezo ober ar pez a zo red Avar-dro va c’hanval, an ezen hag ar chas.nbsp;Honed d’ezo e-tailh hag enr pennadig kempenn !... pTa c’houi,nbsp;kelenner, na zaleit ket da. ober evidon enn tnmmig prezegennnbsp;a gimiad, evit lavaret kenaA'o da balez ar Vigondenned. Poentnbsp;eo, me ’gred, ha, raktal gonde lein, e kemerimp penn an hentnbsp;da vont ac’halen da redek bro.

— EA’el-se e vezo great ! eme an daou all.

— Penaos, va tilhorig Yonen, penaos ’ta. An mabig bihan?... I*etra ’laAnr monez ar bobl ? eme ar rone koz Pentndi, panbsp;azezas onz taol evit h'ina. Petra eo ar vrnd a red dre aman ?nbsp;E’ar mare ma fell d’ain gradwad goulenn diganit enr gefridinbsp;ziveza, lia rei tn d’it da gaont gwelloc’h chans, d’ar mare-ze

26 —

o fell fl’it en ein zaclia ac’halen ? Petra ’feil d’it e’hoa* kaonfc onsponn ein rouaiitelez ? Aio, bltonzig, lavar cl’eomp dillo lianbsp;(lizaon !

— Ke zister eo en em gavan, va faeron, evit cliom da c'hortoz eiin diveza kefridi. Gwelet a-walc’li em eus betek-hennbsp;n’oun ket great evit plijout d’eoc’h.

— Beza re izel a galon, a droc’has berr ar roue, ne dalv netra evit pennoii bras ar bed-man, ha mat e rafes o lezel ut:nbsp;goz vertnz-ze gant an dud a renk izel, da vihana, mar tensnbsp;c’hoant da zont a-benn eus ar bedervet kefridi.

— Peluni eo, aotrou roue ?

-— Youen, prins Pouldabud, kerz da zibab,,. eur vaouez.

— Eur vaouez !...

— Fla digas d’in ar pl'ac’li eurus a zibabi.

— Eur vaouez !... eme c’lioaz hor Youen.

— Ya da ! Hag en bent, va dijentil !... Red va rouantelez ! Klask, sell, barn ! E c’liellez furcbal ar c’hêriadennou a-ziwarnbsp;ar meaz, tremen dre lochenn kouls ha dre gastell lia maner,nbsp;chom em falez ha dibab em zi, mar karez !

— Zoken betek en ho ti ?

— Retek eno, eme ar roue, laouen e lagad. N’eus ket a forz, pe hano, pe renk, pe binvidigez ! Me ’ouezo renka annbsp;traoïT. Klask e-touez ar re velen, ar re zu, ar re ruz, ar re denval,nbsp;ar re zreo (lirzin), ar re gintu's, ar re hir, ar re verr, ar renbsp;voan, ar re deo, ar i-e gamin, ar re eün, ar re vrao, ar renbsp;zivalo, ar re goz, ar re yaouank, ar plac’hezed, ar prin.^ezed,nbsp;hag... ar re all.

Ar roue a deue mall d’ezan da sklerijenna, e letern ha da

ziskouez e c’hoant.

27

— E c'liellez dizaou keiueret ar binvidika, ar vrava. Setu aze eur aioucliouer-godell da ginuig d’an liiui a gari, lia, marnbsp;plij d’in da clmaz, iii a Avoid da vont larkoc’li.. En dro-mannbsp;c'hoaz, ovit dibab da zam’oz pried, e o'lielloz, mar karez.nbsp;kemeret knznlion. ile ’gred e vezint gAvelloc’h ar Avecli-man.

Hag ar roue, en eur c’boarzin d’e A'erc’h Ilraventez, a lavaras d’an aotrou mauae’h :

— Ha o’houi, keleiiner Leuuafurnez, ho pezo dizale euu eured kaer da lida !

He ’gretl, skiër a-Avalc’b e oa e letern evel-se.

VIII

Prins I’oiildaliud, petra beniiak m’ edo yaoüanli, ue lavaras 1-et e oa an dimezi mat liepken evit ar re all. Plijadur anbsp;gemeras o Avelet lioll verc’lied Kerbutun o c’hoarzin d’ezan,nbsp;o sollet outan a-gorn. Da liini ebet, koulskoude, ne voe roernbsp;en deiz-ze, ar moucliouer.

— Amzer eur jAennadig c’hoaz ! emezan.

En aner Hraventez a c’lioulennas ha dibabet e vije ar j)riod a-i'aok an abardaez.

— Amzer ’zo, warc’hoaz e vo deiz !

Ui a A’duzas, hen a c’hoarzas.

En aner ivez Gwinardant teo hag ar c’helenner Leuna-furnez, a-i-aok lavaret nozvez vat d’o mestr, a reas meuleudi Pgt;raventez.

— UAvell a ze eviti I a zistagas Youen d’ezo; met va fenn a zo skuiz ha mout a ran da gousket.

28 —

Antronoz sklerijenn.

— Petra ’rafen ? emezan. Mont betek ar c’lioad da ober eun dro evit aveli va fenn. Prim ma wiskin va jiletenn voan !nbsp;Klouar eo an amzer. Den ne ouezo, rak, er paleziou, an boll anbsp;ra kousk mintin.

Hag- ben er-meaz en eur c’bouitellat, laouen ouz en em gavout e-unan, dicbal.

Al laboused a zone o fedennou d’o c’brouer. Eur wen-nilienn brucbed-wenn a dremenas a-denn askell dindan fri ar baleer, emicbans evit gwelet pion e oa, rak kerkent eunnbsp;toutlad brini, ken du bag eur billig-krampoez, a ziskordas danbsp;goagal, evit lavaret n’o doa gwelet biskoaz, a-bed o bubez bir,nbsp;prins ebet o redek ken mintin, bag e ranke bennez beza unannbsp;a zoare.

Pelloc’bik c’boaz, Youen a zelaouas mesaer merouri Ker-butun o kana, en eur vesa e loened

^etu ma zav cm Jieol gant e gelc’h alaouret;

E vannou dre cm oahl e-'barz ar hed a red;

Lonlici ’ra-, clrc ma kerz, gliz min tin ar c’hlazenn; E ratuioa a zizec'h -perlcz dcmr ar ivezemi,

}fa didrouz e pign skanv, war rojou e garr krenv, Betek mont da hlanva dre uhelder an nenv.

Ifa dindan ftemm c irrez, lienvel ouz gwagennou, An ed, er c’klazennoic, a ziruiUt, e bennou.

Hag er Ehoujou, ar gwez, givislcct o dilhad hanv, A hej, en eur zourral, o hoU izili skanv.

29

Ha pi'ius Pouldahud a chomag da vale ha da .^levout, 'da welet an deiz o kreski, hetek ma paras dirazan enl luc’hedennnbsp;gamin, ha ma strakas kroz ar gurun, e-pad ma koiieze glaonbsp;evel d’an Dour-beuz.

— Eman poent d’in chacha, rak ar pal'ez a zo eur pen-iiadig ac’halen.

Hogen kaer diredek en devoe, Youen a zigouezas treuzet e chnpenn voan, ken gleb hag ar zailh o tont er-meaz eusnbsp;ar j)uns.

Meur a hini, dihunet gant kroz ar barr-arne, a oa souezet o ivélet anezan er stad truezus-ze, ar vogedenn o sevel dioutau,nbsp;ken tomm ma oa d’t'zan. TJnan bennak zoken a hanterdezasnbsp;da gredi e oa bet marteze au dijentil yaouauk adied au uoz onbsp;e'lialoupat, ken ma savas drong e Eraventez o klevet geviernbsp;ker bras troadet.

Ar pez a zo gwir eo e rankas Youen mont da c’hourvez, lm, warderc’h tomm ha yen, an derzi'enn grenerez a lammas,nbsp;direspet, war gein ar prins paour. Perak ivez mont da c’hal-vagnat ker mintin ?... Aotrou Done ! e-pad seiz devez leun enbsp;chomas a-istribilh a-us buhez ha inaro.

Ha, d’an eizvet devez, medisin bras Kerbutun a zisklerias e oa. war au iiini klanv enr e'hlenved eus ar stagusa, ker gwaznbsp;p-e wasoc'h eget ar vosenn. Done d’lior miro !... Skrijus !

Meur a liinii a zou jas en o beur diveza; hini ebet, kouls-koude, ne gredas lavaret en doa aon. Yfaiin, ne lavarer morse ‘'*11 dra-ze...

Praveutez a gavas brao li(‘ zu d’en em denim kuit, hag ar le all, Pentudi, zoken Gwiuardaiit, zoken Leuiiafurnez a ornbsp;a-du ganti.

— 3ü —

‘ — Selaouit lioll, emrai, eur ranri-galon a A'efe beza iiitaii-vezet a-raok eureiijet. Setu ’ta, ma ’z afemp kerkeiit da abati Baat, Diboaii, du bai'dona evit ar c’blanvour kêz !

Ne -voe nemet eur vouez evit lavaret e oa poent mout en bent.

Ilag, en eur gerzet, ar c’lieleuner Leuuafurnez, — ben ’oa aonik ivez; soiijit ’ta, eur c’blenved kalz stagusoc’b eget arnbsp;vosenu, oei ! — a zarmone d’ar bardonerieii :

Buhes an den ’Vel an êzennnbsp;A dreinen da viken.

Ar vouc’lial Icmm d’ar gicez,

A n Aiikou d’ar vuhez :

Ar vouo’hal ’droa'h pep koud,

Au Ankou ’falc’h pep oad.

IX

Er c’lieit amzer-ze, e tivorfllas ar c’idanvour, broudet gam ar zec’bed,... bag eur plac'li yaouauk a dosteas da giimig d’ezaunbsp;da eva.

— Penaos, n’eus nemedoc’b aman, Gwennig koant ?... Intent mat a ran breman : an boll greneiien all a zo tec’betnbsp;kuit. Ila ! Gwennig viban, perak ez oe’b-c’boui cbomet warnbsp;va zro ?

— Abalamour ivez ’ta !... a vousc’boarzas Gwennig. Red eo

31

d’eoc’li parea alese, ma c’liellocdi buaii ober lio kefrkli ziveza, niian eas a gefridi, e’lioui ’oar.

— A gav d’eoc'b ?... Pion da zibab da bried ?... Ha mar karfac’Ii-o’liouiv Gwennig ?

— Petra ’ta ?

— Ya, mar karfac’li va zikour da zirouestla ar gndeun.

— Emiclians, Youen, lio peus gwelet peliiiii eo c’hoaut ar l oiu* ? Va zad a zo eu e zonj kaout e filhor da vab-kaer, lia,nbsp;lua eu deus gouleiiuet peder gefridi digaueoc’h, evit pleganbsp;d’ar ediiz koz ii'eo keu.

— Peuaos, Oweuuig ? Me, mab-kaer d’ar roue ? Sell ’ta, sell, a c’lidlje dout da veza... Petra lavarit, koantik ?

— Oh ! 3’a, Praveutez a garfe...

— Hump ! u’eo ket gaiit Praveutez emaomp; Gweiiuig a zo tommoc’b ar garaiitez eu lie c’balou.

Gweiiuig vibau a bigue au dour eu lie daoulagad, lia prins 1‘ouldabud o zec’Iias gaiit moucliouer ar roue.

Euu devez beiiiiak goude, pa oa au lioll eu distro, ar roue a lavaras d'e lilbor ;

¦— iMa ! paour kêz, pegwlr u’out ket eat gairt au Aiikou, eo keukoiil's d’it ober da zouj da zimezi.

— Ya da, keiikouls eo.

Pi'aveutez a dosteas, ruz lie feuu lorc'Iius.

— Aoti'eet lio pens d’iii, aoti'ou roue, dibab etre au boll vere'lied, eme Youeii leid ik; u'eiii eus goiileiiiiet keu ali iiemeinbsp;liiiii va e’lialoii, liag e teiiau, va faeroii, da e'bouleiiii digaueoc’linbsp;ko mere’ii da bried !

— Ac’liaiita ! fillior, kemel* aiiezi.

•— Peuuoz Doue d’eoc’li !...

— 32 —

Ha Yüueu a gasas Gwenuig, dre lie cdiazel, betek Pentudi.

Braventez a veuuas koueza, hag ar roue a grene e vouez, pa lavaras ;

— Laouen e kinnigan va merc’li d’it... Met perak e feil d’it ar yaouanka ?

— Abalamour eo lii a garan, aoHou roue, va faeron. Clioiiiet oun berr gaiit va feder gefridi bag, evel-se, lio peus galletnbsp;gvvelet n’ez eus ket enuon danvez eur roue. N’em eus ket anbsp;lore’ll a-wale’ll; ne garan ket ar brezel; ne vefen ket gouesr,nbsp;a-walc’li da lakaat va fold da zuja d’in; ar re dizent ne garfennbsp;ket o zerri evit o llega; bag, ar pez gwasa, eun torfetoiirnbsp;beuiiak iiiarteze ne griuife ket evit skei va bubez. Ar gouar-namaiit iie blij ket d’iii, liag, a galon vat, e roan va dilez, rouenbsp;Pentudi. Gwelloe'h e karaii va fraiikiz ba gwelloc’b, tud ker,nbsp;e karaii va Gweiiiiig !

All boll a clioiiK' sioul; an daou zeii yaouaiik liepkeu a lugeriie ar garautez eu o daoulagad,

’Vel hleun laouen 0 vousc’hoarzin,

Lean a (fhlizenn Dious ar mintin.

Ar roue koz a rankas ober e zonj :

— Marteze ivez, va iiiab, einan ar wirionez ganit. Ar vicber a roue a zo war-iiez mout da fall : ar poblou ne e’liouzanvontnbsp;niui na kabestr na keiitroir, ba fellout a ra d'ezo en eiu vleinanbsp;o-unan. Gwaz a ze evit ar rouaiiez da zont ! Evidon-me a zonbsp;koz bag a-wale’li am eus evel-se !... Ae’liauta ! tujentil, va

-- 33 —

mei'c’h Braveutez a zo da zimezi. Piou a fell d’ezan beza inab-kaer ha kaout star ar roaantelez war A^a lerc’li ?

— Me ! me ! me ! a respontas meur a liiiii.

— Breman, aotrou roue Pentudi, lezit ho filkor lia mab-kaer da lavaret d'eoc’li ivez : Grit dizale ho tibab, evit ma vo geilet, war an heA^elep tro,‘ lida an diou cured !

— EA^ehse ’a'o great ! erne roue koz Bro ar Vigoudenned.

EUL LABOUS !

N’ouzoc’li ket e pelec’li ema maner Kerdieim ? Nann ? Ma ! neii/e e raiikaii da geiita hel lavaret d'eoc’li.

Maner Kerdiern a zo eiir c’lmstell Iianter-razet e parrez Kleden, e bro Kaperien Beg-ar-Kaz. Brenian ez ens Bretonednbsp;kalonek o eliom ennan, met n’ens ket ken pell all c’hoaz e vevenbsp;eno, a-drenv e vogerion uliel hag e fozion doun, enn tanfoeltr.nbsp;aotrou. Ilanvet e oa Fistonlig hag, ho pedi a ran d’ain c’liredi,nbsp;enn diaonl a zen. e oa, pe da viliana enr gwall-hini e oa het,nbsp;rak, d’ar mai'e ma komzan d’eoc’li, e oa gavenvet ha ridet arnbsp;paotr koz, hag e veve didroiizik a-walc’h en e vaner, gant cnbsp;horzier hag e hlac’h kegin.

Pa lavaran didrouzj e fell d’fin rei da entent ne ree mui kement a rcaiz dre ar vro ha diagent, ^let lakaat a ree komznbsp;atao diwar e henii, ha setn aman perak : an aotrou Fistoulignbsp;en doa — a lavare ar C'haperien, — eur melt haro hir-hir,nbsp;spontus; ken hlevek edo hag ar hroc’hed a rede dre e goajou.nbsp;Hogen, ar paotr koz a deuas da gaout e-giz mez o tongen ennnbsp;hevelep heruiad reun, hag a emhannas da holl varverien arnbsp;C’hap dont d’e douza : an hiui a deuje a-henn ens an taol anbsp;c’hounezfe pemp kant skoed; met an hiui a gignte kroc’hen annbsp;aotrou, a dapfe kerkent pemp tenn pistolenn en e empeun...

quot;War am eus klevet, tri pe hevair harver a yeas d’ar maner,

35

met hiui anezo ne deiias en-clro, Red eo kredi o doa kisfiiet beg an Aotrou...

Hogen d’an ampoent e cliome e bourc’li Kleden eui* barver, eul labous a varver, Mazoïg e hano. Met, siouaz ! evit ^’ezannbsp;beza labous endra ma c’heller, daou'st da gement-se, an dournbsp;a oa izel gantan. Gouel Mikêl a dostea d’ar red, lia Mazoïgnbsp;n’en doa ket c’hoaa arboellet gwennegig ebet... lia pion ’oar ?nbsp;inarteze e vije taolet er-meaz, gwreg ba bugale war e lerc’li.

Keiuent-se a lakea dies e dammig boulien, pa ziwanas eur zonj en e benn :

— Na petra ’ta ? eniezan, perak n’ez afen-iue ket da donza l)roc’li koz maner Kerdiern ? IMar gellan dont a-benn, setunbsp;pemzek kant lur em yalc'li... Mar cdmman berr konlskoude,nbsp;e-giz ar re all, neuze e vo ar gwasa... Met bastik ! lemin eo vanbsp;aotenn, ba skanv va dorn. Deomp !

Hag ben eu bent, liep lavaret grik da zen, e stalikerez barver gantan dindan e gazel.

Pa skoas war dor Kerdiern ;

— Pion ’zo aze ? erne ar porzier. Buan ac’halen, boni-G’burun ! Aman ne roer ket d’ar beorien !

— Oh ! a droc’has berr ^Mazoïg, me n’oun ket enr c’blasker boned; me ’zo eur barver, bag e tenan a bell da droc’ha e varonbsp;d’an aotrou Fistonlig.

— Paour kêz amziod ! erne egile, da glask poloz e tenez. . Gwelloc’b paotred egedout a zo bet o klask tapout ar pempnbsp;kant skoed; ba, siouaz d’ezo, emaint o vreiua e-barz dour arnbsp;foziou aze !

30

— 3[e ne rin ket eveldo, eme Vazoïg.

— A gav d'it ? Te ’zo eul ]al)ons nenze !... Da viliana lavar d’in da liaiio, ma talc’hiu sonj.

ITag e tigoras dor ar porz.

— Foei ! ne ran kei, avat, eme Vazoïg, rak fentns, farsns eo va iiano; gwir eo ivez me n’oun ket ens ar vro.

— N’ens forz pegen farsus e ve, lavar atao.

— Ma ! Mevaünan e vezaïi lianvet gant an dud.

— Petra ! Mevaünan ? E pelec’li out bet o pesketa an hano-ze ?

Hag ar porzier a c’lioarze e walc’h, ken na ziridigne e stropad alc’honezion war e gof dourdeaz.

Mazoïg n’edo ket enn banter re-zispont an tamm anezan ; n’ens forz, mont a reas en ti, pa gejas gant ar plac’li-kegin anbsp;oa dres o tont ivez e-barz dre an tn all, enr vrec’had kennendnbsp;faontet ganti da ober tan dindan lein. .Boazet evel m’edo danbsp;veza lie-nnan war-dro an ti, al londonrenn a spontas bag anbsp;lezas be c’bennend da goneza en enr wel'et Mazoïg.

— Na spontit ket, plac’li paonr, eme beman; me ’zo dent da ober e varo d’an aotron Fistonlig. Pelec’b eman ?

— Va den mat, n’oc’li ket emicbans ?... Ar re a den én ti-man ne c’liellont morse mont war o c’biz.

— Eo, eo. Me a droc’bo kemigt;enn e varo d’an aotron, c’boui ’welo. Pelec’b eman ?

— A gav d’eoc’b ? Nenze pignit aze gant an diri war an dorn debou. Met, da vibana, lavarit d’in boc’b bano, manbsp;talc’bin sonj ouzoc’b, mestr-barver ?

— Foei ! ne ran ket avat, eme Vazoïg; n’am ens ket enn

37

!iano brao; gwir eo ivez, lue ’zo eus peil bro, n’oim ket ganet e-toaez ar C’liaperien.

— N’eus forz, ii’ho pezit ket aon, gagnig an ognoim ! lui lezit lioc’h bano (la zont er-ineaz !

— Ma ! badezet onn bet Jiouchadin.

— nbsp;nbsp;nbsp;1’etra ! Jiouchadin ? oh ! ob ! Lost ar spanell ! Bou-ohadin ? Iliskoaz, nann, biskoaz keinend-all...

— nbsp;nbsp;nbsp;... Nao loen biban gant enr inarc’li dall ! a ecliuasnbsp;Mazoïg, o plfenat gant an diri, e-pad ma tiskorde ar plac’h danbsp;c’hoarzin, keinent ba ken krenv ma kinnige koll be broz !...

Digouezet war ar pondale, Mazoïg a gavas an aotrou Fis-toulig eno. Tud paour ! Setu aze enr blevek ! Hirroc’b ha rnstoc’li ’oa e varo eget na vez lost ar zaoud koz e-pad gwreznbsp;fgt;n banv. Ka pebez penn ! Ar barver paonr a lainmas an aonnbsp;ivar e gein, bag enn eston n’edo ket.

— Daoust, eme mestr ar reun liir, daoust ha te a den da grenna va baro d’in ?

Petra bennak ma krene war e dreid dindan sellon du an aotrou Fistoulig, — sellon ken lemm hag e aotenn, ¦— Mazoïgnbsp;lie gollas ket e benn; kaont a reas uerz a-walc’h evit stoui dranbsp;an banter, ha gant e vonez ar floura e respontas :

— Ya, aotrou, rak baiwer onn dre vicher.

— nbsp;nbsp;nbsp;llfa ! eme egile, en enr vont en e gambr, Mazoïg waj*nbsp;lere’li, arabad koll amzer neuze; ne varc’liatan ket : mar

kempenuez mat ac’hanon, setu aze war an daol ar pemp kant ^koed, met ahendall, mar kignez ac’hanon enn distera, sellnbsp;e-kilchen ar yalc’h enr bistolenn, pemp tenn e-barz, bag a gavonbsp;an bent da vont ez penn !

Mazoïg a zonjas :

38

— Aman, kigiia a zo mei'vel; amaii, diiulan boan lt;la veuzi, oo rp(l iieui pe eva. an dour.

An aotron Fivstonlig ne voe ket peil evit azeza, ha Mazoïg kennehent ne zaleas ket d’ober eun taol leinin d’e aotenn. Ai’nbsp;zaoun a voe fardet ker biian, ha setu eur berniad kloz a livas enbsp;gwenn baro an aotron.

Edo ar barver o vont da skei an taol kenta, pa zavas an aotron e benn :

— Ah ! emezan, lavar d’in, va den, da hano da genta-penn, rak, em ens aon, te ’zo enl labons a varver...

— Va hano, aotron, a ra d’an dud c’hoarzin; farsns eo, n’eo ket anavezet dre ar C’hap.

— Lavar atao, pa c’lionlennan diganit, seiz Inc’hed kaïnni ! N'eo ket me ar mestr, kant bonlc’hiirnn ruz ?

— Oh ! na grozit ket, aotron; va faeron eo am lianvas E vel don. Lavaret em oa d’eoc’h e c’hoarzfec’h.

Hag, evit gwir, Fistonlig a ziskordas da c’hoarzin a-strak.

Pa ehanas, Mazoïg a grogas gant e damm 1‘abonr. Brao ez ea ganti ; an aotenn a droc’he gwelloc’h eget biskoaz, hagnbsp;abarz peil eun hanter ens ar reun a oa touzet diwar’beg onbsp;ferc’henn, hep na veras takenn gwad ebet.

Met siouaz ! teir gwech siouaz ! pa oa red d’ezan boulc’ha gant an tn all, ar barver paonr a welas e aotenn o krena etrenbsp;e vizied. Hen a grenas ivez war e zivesker, e-pad ma sonjenbsp;j^etra d’ober. Ne zaleas ket gant e zonjon. Leze! a reas e aotennnbsp;a gostez, evit saonna ar varo hir, ha saonna e-tailh, ha saounanbsp;c’hoaz.

An aotron a gave cas ha na dinte ger ebet, mot flu a zo, ba Mazoïg a skuize e vrec’h outan. Ha setu hen o kemeret eur

39

f‘’Iiloteiina(I saouii, liag o stoufa daonlagad ar Fistoiilig. Heman a giiiTiigas sodi ;

— Va fistolenn, einezan, va fistolenn !

Ya, met e-pad m’edo o klask digeri e zaoulagad, Mazoïg a guzas en e vruched yalc’h ar pemp kant skoecl; hag e klemme:

— Aotrou, aotrou, me ho ped, faziet em eus, met n’em eua ket kignet. Ouspenn, n’onn ket da veza tamallet, rak manbsp;c’houfec’h... Oh ! va c’lic^, va c’hof !...

Hag e pslege etre daon, hag e ree an ezvan da gaout poan bouzellou, eun druez e welet. Bres ! ar gwel anezan a denereasnbsp;an aotrou.

— Poan-gof, emezan, netra n’eo. Diskenn bnan d’ar porz, hag en tn kleiz e kavi... eul ïec’h distro d’az tiboania. Metnbsp;prim ha prim, avat; enu banter karddieur a lezan gant da dro,nbsp;e-pad ma vezin o tiskuiza va daoulagad.

Mazoïg ne c’hortozas ket pelloc’h :

— Trngarez ! emezan.

Hag en traon gant au diri, e-giz enr marc’h spontet.

En enr dreinen a-biou d’ar gegin, al loudourenn a deuas War douir an nor ;

— Ho ! Boiichadiu, c’hoiii ’zo eiil labous a varver !... fhniaos ? pod an dienn ! eclin eo ganeoc’h ? Ho ! sur a-walc'hnbsp;boe'ii hano a moullet war ar c’hazetennou.

^let Mazoïg a oa re a vec’li warnan evit lavaret chom da zelaou anezi o randouna, hag e tiskeune, hag e tiskenne !

Edo digouezet e-tal an noi'-vras, pa zeuas ar porzier d’ezan :

40

— Pep ! pep ! ac’halen n’ez a kuit den ebet, nemet ar mestr a vefe d’e heTil. Tut ! tut ! tut ! Aiuan e cliomi,nbsp;Mcvaünan, n’eus forz p'egen labous e vefes, nemet diouasketlnbsp;e vefe stag ouz da gostennou da nijal a-dreist au nor-dal.

— Gortoz kentoc’li, paotr koz, ma rin d’it diskana « Sut I sut ! sut ! ))

Hag e sachas war paotr au nor, n’ouzoc’Ii ket pelec’b ? Beteg al lec’h distro... a flêrie er c’horn all, hag e stlapasnbsp;anezan e-barz. Ha goude Mazoïg a zigoras au nor, rak kemeretnbsp;en doa alc’lioueziou ar porzier, ha setu al labous er-meaz diouznbsp;e gaoued !...

Koulskoude Fistoulig, goude beza dizaounet e zaoulagad, a gave hir e amzer.

— Petra, emezan, paotr ar bleo erna an dreuz warnan evit mat, em eus aon. Deomp da welet pelec’li eo eboniet.

Hag hen d’an traon, tiz warnan.

Kaout a reas maouez ar spanell-grampoez.

— Penaos, a c’houlennas-hen digant ar plac’h, ha gwelet ho peus Eveldon f

Ar plac’h a zellas ouz he mestr, hag o welet e varo hanter-droc’het, saoun ouz e veg, ne oa-hi ket evit miret da c’hoarziu.

— Oh ! nann, aotrou, biskoaz n’em eus gwelet eveldoc’h, biskoaz em buhez !

— Hag houman a ra ar zod ganin-me ? Me ’c’houlenn ha gwelet ho pens Eveldon ?

— Nann, aotrou, nann, morse !

— 41 —

— Dre belec’h neuze eo dtskennet Eveldon, pe kousket edoc’h, peg^vir n’lio pens ket gwelet lion eus ar barver !

— Ah ! entent a ran breman, eme ar plac’h, c’honi a zo o klask Bouchadin.

— Petra, eme an aotron, me o klask boncha d’am flac’h, bag e kredit, lichnenn, va zamallont er c’hiz-ze ! Me a lavarnbsp;d’eocdi ne uzoc’h ken kalz a vonteier em maner diwarnbsp;gement-man.

Hag' hen er-ineaz da glask penn ens Eveldon.

Digonezet er porz, ar Fistonlig a glevas enr vonez o krial : (( Forz va bnhez !)) hag ar vonez a zeblante dont diouz al...nbsp;lec’h-distro. Ha setu an aotron da welet, hag o kaont e borziernbsp;banter-veuzet el lorgnez.

— Flêrius ! pion en dens da daolet aze e-barz ?

— Mevaünan, eme egile.

— Te da-nnan ? Ma ! chom aze, a respontas ar mestr, mar kavez brao neui e-barz.

Keiize Fistonlig, o welet an nor-dal digor-kaer, a intentas edo nijet knit ar barver. Hep clmm da varc’hata, ez eas d'enbsp;varciiosi hag e lammas war gein e varc’h du-diaonl, hag e;inbsp;bent da redek war-lerc’h Mazoïg.

Mazoïg ivez a rede ens e wella, pa glevas tronz gant marc’h au aotron o tostaat. Digonezet edo dirak enn ti nevez hanternbsp;6cbn, ha Mazoïg e-barz ! Diwiska ’reas e chupenn, 1'atouzanbsp;’reas e veg hag e zaonarn gant pri ha raz, hag hen da bignat

42

gaiit ar skeul war an dóenn, rak an dóerien, bonlc’het mat o labour ganto, a oa eat d’an ampocnt da glask mern.

Hep dale e tigonezas an aotron, skniz lia dielc’bet o yeza daonlaminet eur pennadig.

— Hep I.tóer, emezan, n’lio pens ket gwelet eul laer o tremen ?

— Eo avat; met peil e tie beza, rak tiz ’oa warnan.

— Ah ! setu aze eul labous hag e karfen krenna e ziouaskell d’ezan, met re sküiz oun; mar karit mont war e 1'erc’li, del deknbsp;skoed ha va marc’h. Digasit d’in va den, hag ho peus gwerz-butun da gaout.

— Ya, mont a-walc'h a i’afen, eme Vazoïg, en eur ziskenn; met me a]n eus great marc’had da zistoi au ti-man; neuzenbsp;pignit war laez, ha labourit, e-keit ma vin gant va zro, danbsp;zidacha ar vein-glas a daoliou morzol.

— Hag e rin ! eme Fistonlig en eur bignat war an dóenii, e-pad ma lamme Mazoïg a-c’haoliad war ar marc’h du, paketnbsp;gantan dek skoed all...

Koulskoude e-pad ma rede Mazoïg war-zu ar gear, peadra d’ezan breman da baea e C’houel-iVIikê], an aotron a skoenbsp;e-tailh hag a vreve didrnez ar vein-glas, pa zigouezas annbsp;dóerien, debret o mern ganto.

— l’o]} ! eme ar re-man; petra ’reomp aze ? Aio ! en traon ha buan ! Pe fiir pe zod ez oc’h ?

— Me ’zo gant va labour, eme ar Fistonlig, en eur choukri ken didruez ha diagent.

— 43 —

Neuze an dóerien a gdaskas pigiiat Avar an ti, met bleo ! egile a stlapas ineiii-skleut a-vernadon Avanio ken e kinnigenbsp;o dalla.

Dres ! archerien ai‘ Pout, o pounnen dre ar vro, a zigouezas Avar al lec’li, liag, o Avelet ar bTevek Fistoulig, troc’het eunnbsp;banter liepken eus e varo, oc’h ober keinent a jolori, enbsp;keinerjout prim anezan evit eur penn goullo lia divouedet.nbsp;Pont a rejont a-benn da denier o c’lirabaiiou Avaruan, goudenbsp;beza paket ivez o lod mein-glas...

Hogen, e\’el ne oant ket evit entent rezon-vat ebet gantan, e kasjont anezan da di an Diskianted da Gemper, edec’h manbsp;tenas adanin da dremen eun toulladig bloaveziou en dislieol,nbsp;da c’liortoz ken na deuas e varo keit lia keit Avar an daou dunbsp;eus e Aquot;eg !...

I^ezet da zistrei d’e vaner, e 1'uraas en eur verA^el !

Paour kêz Fistoulig, aotrou blevek, setu te bet klenket lu’ao er gaoued, o klask krenna e ziouaskell d’eul labous e-giznbsp;^luzoïg, baiTer Kleden, e bPo Kaperien Peg-ar-Raz ! !

FILHOR PAOLIG A GERZATAN

Bloaz a vije a-benn dilost miz genver abaoe ma oa dimezet Per ar Paour gant Boaz an Dienez; ya, a-benn pemzek deiznbsp;e vije bloaz abaoe ma oaiit dent da cliom en eun penn-ti, skonbsp;e kicben Maner ar C’liagn, e-lec’li ma veve aotrou an Didruez.nbsp;iMadik a-walc’li ez ea ali traon en-dro gant an daon yaouanlpnbsp;abaoe o eured, Per o tevezia tost ken alïes ha bemdez^ ernbsp;e’beariou a-ziwardro; ha Soaz, diouz he zu, oc’h ober wai’-dronbsp;an tiegez, bag ahendall o ediounit eur gAvennegig benuak, raknbsp;eun tammig edo kemenerez, ha, pa c’helle kaont labour gwriat,nbsp;e laboure.

?

«

Sionaz ! da zerc’heut au Nedelek, ar gurun a strakas a-zioc’h o feiinou. Pengweunig, ar AÜoe’h liag o doa geilet prenanbsp;gant o espern, dre galz a boan avat, PengAvennig a zigouezasnbsp;d’ezi mont dre laer da benrl e foenneg Maner ar C’hagn; aonbsp;Didruez he gAvelas, ha pim ! e tennas Avarni...

Tristidigez ! Petra tPober er peun-ti breman e-i)ad ar goauA Icalet, liep berad leaz, na begad amann ?... Dioueret, a dra zur 'nbsp;Met, mar deo eas lavaret ar ger, gouzanv an dra a zo tennoc’h.

45

Hag ouspenu-ze, nec’li o doa ahendall, rak hep dale, eus an oil devez d’egile, e-lec’h daou e vijent tri o chom er penn-ti...

Eun devez eta war ar genta sizun a viz geuver, Per ar Paour, 0 tevezia gant Herri ar Marichal,- a oa bet kaset gaiitnbsp;lieman da droc’ha moiided dn-liont e lanneg Poularbrini. Annbsp;denvalijenn en em led abret d’ar c’boulz-bloaz-ze, bag an de-vezour a oa war-nez diskregi diouz e labour, ba klask pennnbsp;an bent da vont d’ar gear, pa welas o tont etrezeg ennan eunnbsp;uotrou. Ya, mar plij, eun aotroti ! Kenta in’ber g^velas, e kavasnbsp;Avarnan stumm an Didruez, bag enr sonj fall a bignas d’ar rednbsp;d'e benn : ober e stal d’ezan. Enn taol marr di’e gostez e benn,nbsp;1'i'im, liag e liskarfe d’au donar an Didruez, e-giz m’en doanbsp;diskaret lieman IViigweiinig en devez all. Met nann, n’eo ketnbsp;aotrou Maner ar 0’bagn aji bini eo, rak an Didruez a zonbsp;auezan eur c’bof bras doun ba teo, Avar eun diA^esker berr,nbsp;a-giz eun irvineun Avar be gwriziou moan ba bresk, ba du libunbsp;a zremm e-giz reor eur billig-krampoez; e-lec’h an diaA^eziad-Aiiaii a zo ruz e vl’eo, eur fri moan ba bir e-kreiz eun dremmnbsp;eskernek, ba baro ruz-tan dindan e chink. C’bouez an dev anbsp;deu dioutan, a lavarfed.

— Ac’hanta ! devezour, emaout o vont d’ar gear gant skuizder da zevez ?

— Ya ! eme Pei' ar Ibiour, e Auirr AA'ar e skoaz; mout a ran da Avelet penaos email A-a gwreg ganti du-bont.

— All ! ya, gAvreg a tens; bugale ivez marteze ?

¦— N’em eus ket evit c'lioaz.

-— Nemet e c'liellfes kaout marteze ?

¦—• Hag hep dale pell, marteze, e-giz ma lavarit.

— Ha 1 ba ! eme an aotrou ruz, c’bouez ar suilb ouz t

— 46 —

licHil; m’am bije bet amzer da cboni dre aman, em bije gbu-leiniet digaiiit beza ar paeron. Petra ’lavarez ?

— Me ? Oil ! me, netra ebet. Nemet marteze va gwreg...

— l)a wreg ?... Da wreg a zo er gear, mat dii-ze. Kiev ’ta, mar karez, netize e vezin ar paeron, bag, a-benn eun dek penbsp;zaouzek vloaz ac’lian, pa vo dent eiir c’liremiard anezaïi, enbsp;kasiii va filbor ganin d’am maner, (treat eo ar marc’had ?

— Ar marc’had a vefe great, rak mat a-walc’h eo marteze; met- va gwreg ?

— Eur stal gaer !... Da wreg eo da wreg, lia n’eo ket te eo.

— N’eo ket mé, naun, gAvir; met ar Avreg eo banter ar gwaz.

— Gaou !... Marc’bad great, ya pe nann ?... Ma ’z aimp dn-bont betek bostaliri Kabouig da gemeret eun dra bennak,nbsp;rak an tan a zo em gourlancbeun birio. Ya pe nann ?...

Lakeomp ya, neuze.

Étag ez eont o-daou da eva.

En eur zont er-meaz, a-raok lavaret kenavo an eil d’egile, an aotrou ruz a ziskrabas an bent bras a-ziwar c’borre gant enbsp;voutez, bag a zic’boloas kerkent eur yalc’had aour.

—- Del ! devezour, setu aman evit va filbor da zont. Dalc’h sonj ! A-benn eun dek pe zaouzek vloaz e tistroïn d’e gerc’bat,nbsp;Ac’baii di, mar en em gavez en diouer, goulenn sikoiir digamnbsp;paeron da vab, an aotrou galloudek Paolig a Oerzatan...

Souezet, sebezet, goude kenaiai. Per ar Paour a droas kein e\it doiit d’ar gear. Kerkent e klevas eur e’lioarz trenk, skiltr,nbsp;roc’bellek, bag eun tenu o strakal pounner d’an bekleviou.nbsp;Distrei a reas e benu : rond na merk ebet mui eus an aotrounbsp;ruz ! Tra, tra, nemet c’bouez au dev o llêria muioc’b-mui.

47

ila Per prim ac’haiio d’ar gear, liep cliom da yarc’liata, troet e zouez en aou !... Paolig a Gerzatan, sonjit ’ta, tudou inbsp;Sonjit ’ta !...

Ell eur zigon-ezout er gear, Per ar Paoiir a gavas, oiiz c c’iiortoz, eur mabig biliau nevez gauet.

Met, moiiaz ! diwar an taol-ze, e wreg Soaz a clioinas pell da stleja war he gwele; ne deiias ket ar yec’lied d’ezi, lia, bloaznbsp;beiinak goude. Per a oa iiitaiiv; hag alïes e rankas furchalnbsp;e-barz jmlc’h I’aolig a Gerzatan evit sevel ar paoür kêz minornbsp;Erwanig. Eak Erwanig eo e oa bet hanvet ar paotrig, hepnbsp;derc’hel an distera kont eiis hano Paolig an Daonet, en doanbsp;e'hoant da gaoiit anezan da tilhor.

Koulskoiide Per a chome pouez ar yalc’had aour da vec’hia P goiistians; ha n’eo ket hep keuz e wele ar bloaveziou o vontnbsp;peb eil da goueza e dounder puns diistradet an Amzer dre-iiieiiet. Ha koulskoiide Envanig, dre ina kreske en oad, anbsp;greske ivez e furnez : goiizoiit a rea e gatekiz eiis ar penn d’alnbsp;lost, ha desket brao en doa lenn ha skriva a-benn e zek vloaz.

Koiilskoude keuz ha glac’har an tad, hag emichans ivez pedennou ar vamm eus leiii an Nenvou, a denereas kalon santnbsp;Erwau.

Ha setu, eiin nozvez, ar zant mat da zihuni Per ar Paour lt;iiwar greiz e bennad konsked ;

— Dihun, Per, ha bez dizaon : me eo Erwan Heloury,

— 48 —

liet gweclMÏl hreutaer,

Met liep heza laer,

Ar pez a zouezas pöbl Treger !

lied eo d’in dhvall va fillior Erwanig, pegwir e teus roet va Iiaiio d’az inab. Bez dizaon, me ’lavar ! A-walc’li e vo d’it reinbsp;da Erwanig ar vaz-man, eur vaz korz kleaz; karg ar vaz anbsp;zour benniget; lavar d’am fillior derc’bel tost dalc’lunat d'enbsp;vaz, ba, pa denio au diaonl d’e glask, skiiilha dour bennigetnbsp;war al lostek-ze, ba ni a welo pebini eo ar gwella paeron, penbsp;me, ije Baolig a Gérzatan !

Per, diskredik eun tammig, a zonjas :

— Dal ! nemet eun liunvre n’em eus great ken adarre !

Met antronoz vintin, pa baras ar sklerijeun, neuze e kredas en doa e gwdrionez gwelet sant Erwan, rak ar vaz korz a oanbsp;barp-et ouz ar gwele.

Ha Per da drugarekaat ar Zant, ba da gentelia Eiavanig.

D’an abardaez-ze zoken, Eiavanig gant e vaz korz a oa o tont diouz ar c’batekiz. Digouezet e-kieben Maner ar C’liagiij enbsp;klevas eur c’boarz a-drenv e gein, ba, pa droas dispont e benn,nbsp;eun diaonl, stummet divalo a-walc’b evit-se, a lavaras d’ezan :

— jMe 'ZO deiit da glask mab l’er ar Paour da zont da gaout e baeron.

— Me eo mab Per ar Paour; va faeron a zo er Baradoz.

— He I Eb ! He ! Bet eo er Baradoz a dra zur, met n’eman mui, rak me ’zo deut kuit ivez war e lerc’b, eur penuad brao

49

a zo; ha breman emaomp clu-hont e Maner Kerzatan. Deus buan ’ta da gaout da baeron.

Hag al lostek daonet a fellas d’ezan kregi e brec’h ar paotr. Met Erwanig a lammas a-gostez, a skuilbas warnan eur beradnbsp;dour benniget eus e vaz.

— Kerz, einezan, da lavaret d’am paeron e tie beza bras a-walc’b da zont e-unan da gerc’bat e filbor !

Kristenien ! Mevel Paolig a zifretas kuit ac’bano daved e 'estr ! Hag lieman, pa zigouezas e vevel d’en eni glemm hej)nbsp;beza great e gefridi, a sankas douii d'ezau e forc’b houarn ruznbsp;et]-e e c'baol. Dioustn daonzek lostek all a voe karget a-neveznbsp;,ens ar gefridi, bag an Diaoul Kamm a voe lakebt d’o bleina.

O welet euu bevelep strollad o tigouezont, Erwanig a lavaras d’ar c’babiten :

— Ab ! paonr kêz kaniniig, berr-e-c’bar, ne dalVeze ket d'it ar boan dont beteg aman. Great eo va zonj ganin da vont.

Hag hen en bent ganto.

... E Kerzatan e oa eur gambr evit Erwanig pa zigouezas.

— Penaos ? eine paotr ar vaz korz, daoust ba n’eo ket foivnid a welau-ine aze e korn ar inogeriou ? Petra ! Keni-Pennoinp buan ar gambr-ze, lorgnez; ba buan ’ta !

Eur vrizadenn dour benniget d’o sikour !

Eentns e oa o gn’elet o walc’hi, o skota, o tivergla, o sp\ira, ^ tigevnida; int a lamme a-wecbou beteg ar zoliou, ken manbsp;cliome o bleo rostet stag ouz an treustou !...

Pa ebanas au abadenn, au Diaoul Kamm, hen, ne ebanas ket da Adenjal evit-se, astennet penu-da-benn gant e gorf warnbsp;*^1 leur-zi. Eed e voe d’ar re all sevel anezan en e zav, ba neuze

50

e voe gwelet e oa hanter-dorret e c’bar vat gant ar paöur kê» diaoul !

En eur glevet kement a jolori, Paolig a Gerzatan a ziredas d’ar gambr gant e forc’b rnz, da lakaat ar peoc’b, enn toulladnbsp;mevelien kornek war e lerc’h. Seiz mil maliz a yeas doun ennbsp;e gorf entanet o Avelet e gabiten kaïnm e pe stad edo. E oanbsp;o A’ont da c’honrd!ronz Erwanig; met ar paotr a grog buan ernbsp;vaz korz, bag enr vrizadenn donr benniget ivez d’ar Mestr-Bras. Nag ben a lamme ! Nag ben a yude kounnaret ken nanbsp;zistone forn an ifern dindan e c’liarmon roc’hellek ! Ar ferc’hiernbsp;lionarn o vont en-dro, an diaonlien an eil o tonlgoAm egile Inbsp;Tud keiz !...

Hag evel-se Erwanig a voe lezet da zistrei d’ar gear.

Nemet antronoz vintin e savas kenz da Baolig.

— Penaos ? penaos ? eniezan, me, Mestr ar Forn, a vezo devet gant enr mec’biek evel‘-se ? Hag eur filbor d’in ous-penn-ze ? Ob ! ob ! nann, ne A^ezin ket emicbans, m’ben ton Avarnbsp;va forc’b, ysl lost ba va c’berniel !

Hag e tibabas enn toullad ens ar gAvella, ar gAvasa, ar c’br'isa, ar spontiisa e-touez e vevelien, da Amnt AA^ar-lerc’b enbsp;lillior. Ha setn strollad an diaonlien lostek gant o ferc’liiernbsp;liouarn rnz da giask ptmii ouz paotr ar vaz korz.

Pion a oa en o fenn, a gav d'eoc’b ?... An Hiaonl Kamm adarre, bizier loaek gantan, abalamour d’e c’har vat banter-dorret ba blonset e-pad abadenn ar c’bambr. Ya, laAmi’et a ree,nbsp;ben, e teuje a-benn ens e gefridi d’an eil gAA’ecb pe e kollfe enbsp;bano, bag e karfe dont da veza Ivamm ens an daou dn.

ErAvanig, ben, d’ar c’bonlz-ze, o Avelet an noz o vont bremaïk da goueza Avar e c’borré, a reas e zonj da vont da glask

51

.üoudor en enn tu bennak. Ar genta dor a gavas e oa dor eul loehennig, savet e g^vasked enn dorgenn, war bevenn eurnbsp;c’lioad, e-giz enn neiz gwennüi savet e gwasked eur postnbsp;dindau enn doenn. D’ar c’lienta taol a skoas e tenjed da zigerinbsp;d’ezan, rak n’ens ket gwelloc’b eget ar paonr da zikour arnbsp;paonr. Enn intanvez, yaouank c’hoaz, eo a veve el lochenn gantnbsp;eur verc’li a zek pe zaouzek vloaz, plac’hig koant eus arnbsp;c’hoanta. Eur skudellad soubenn an avalou-douar a voe fardetnbsp;d’ar beajonr yaouank; ha, goude koan bag e bedennou, o vezanbsp;oa nemet eur gwele en ti, ar paotrig a c’hourvezas war euunbsp;duilli pl'ouz.

E oa zoken e-kreiz an noz oc’h hunvreal d’e vaz korz ba d’e zant paeron pa zibunas gant ar c’bëment a drouz bag a straknbsp;a lennie an ti. C’liouez ar pilbou suilhet bag an tont devet anbsp;gleve ivez, lia neuze o tansal e wele enn toullad goulaouiou,nbsp;a zaou da zaou, Ingernus evel tan. Kerkent ma c’bellas enaouinbsp;al, lutigenn rousin, neuze e welas piou a rea ar reuz.

— Ah ! gagnou, einezan, en eur zevel; c’houi adarre ? Gortozit ac’hanon ’ta !

Bzit !... Bzit !... An dour benniget er-meaz eus ar vaz korz. — A-walc’h ! a-walc’h ! Ab ! iaou ! a vleujas an diaoulien.nbsp;— A-walc’h ? eme Erwanig; ya, met hepken ma tèuitnbsp;a-benn, a-raok ar goulou-deiz, da zevel en-dro d’al' lochenn-mannbsp;fiur maner eus ar c’haera I

¦— A-walc’b ! Ya, ya, ar maner a vo savet !

Emicbans sikour a deuas d’ezo diouz Kerzatan : man-^^Oüerien, kilvizien, eskennourien, marichaled ’oa anezo. Beteg iniutin ue gleved nemet mein o trailba, morzoliou o skeinbsp;didruez, eskennoü o skrignat o dent, annezou o tiston, ba me

52

’oar, me !... Ar a ouzouri eo, pa strinkas an lieol-mintin e vanuou kenia dre an oakl, en-dro d’al loclienn, e oa war zavnbsp;enr maner dispar, mogerion nhel, gant dorojon bras, en-dronbsp;d’ezan.

En enr e'horn-tro, an diaonlien a e'liortoze beza lezel; da vont ao'liano.

— Tostaït aman, gagnou ! erne Emmnig.

Hag e sknillias warno enr vrizadenn diveza !

Enr jolori spontns a zavas etrezo, kerniel an eil o tonlla egile. Gwasoc’h c’lioaz ! An Diaonl Kamm, brevet e c’har vatnbsp;d’ezan etre daou pe dri damm, a oa red d’ezan beza kaset d’arnbsp;gear war enr c’hravaz daonbennek.

En enr ober an nozvez-ze, a-benn ar mintin, Erwanig en em gavas koseat lia dent da zen yaonank; merc’li an intanveznbsp;ivez a oa anezi enr gronadnrez gaer, enr boked a yaouankiz.

Enr pennadig goiide, amzer da Erwanig da vont da glask e dad, e voe enreujet paotr ar vaz korz gant e zonsig koant.nbsp;Lod a lavar zoken ez eo sant Einvan Helonry a ziskennas diouznbsp;lein an Nenvon, da skonlma an dion galonig yaonank. Ar peznbsp;a zo gwir da. vibana eo penaos, en o maner, nag Erwanig nagnbsp;e bried na ankonnac'iieas morse e oant bet paonr gwecliall.

Pa varvjont, o-daon ez ejont war-eiin-teiin d’ar Baradoz, dre zikonr sant Erwan, jietra bennak nia oa bet Erwanig arnbsp;Paonr « fillior da Paolig a Gerzatan )).

L

YANN AN INKIN HAG AN AOTROU FURZOD

Etre Goayen lia Beg-ar-Baz e oa gwechall-goz kalz a vanerioa, hag hizio c'hoaz e c’lieller gwelet o mogerioii hag onbsp;zouriou hanter-i’azet, debret gant ar gwall-amzer, goloet gantnbsp;fill ilio. Maneriou paour, c’hoarvezet a zo ganto ar pez anbsp;‘ï’hoarvez gant an dad koz-ze a weler a-wechou kroummet onbsp;izili, daoubleget o c’horf dindan samm an oad ha ponez arnbsp;viihez.

ilat ! setu aman trnbnilhou eun aotrou hag a oa o chom lt;quot;11 nnan eus ar maneriou-ze, trubuilhou hag a zo bet displegetnbsp;our ponnadig a zo, gant va aniezeg, Herri ar Marichal.

An aotrou-ze a oa leslianvet Furzod, abalaniour ma na Voze morse na fur na sod a-walc’h hepken. O chom edo e manernbsp;Hr C’hastell-C’lionitoll, e-lec’h ma oa eur wezenn gleuz oc’hnbsp;ober siminal, evel ma lavare an teodou fall; met an dud furnbsp;ihig onest eveldomp-ui n'eo ket c’hoaz debret kement-se ganto.nbsp;Ar pez a zo gwir-bater konlskoude eo e rede brud fall diwar-lgt;enn aotroii hag itron ar C’hastell-C’houitell, betek ma lavarednbsp;lt;^ veze alïes-alïes — pioxi ’oar ped gwech bemdez ? — e vezenbsp;1'Omzou trenk ha c’houero, taoliou-dorn, krabisadennou ha

— 54 —

sacliad(\ii- bleo otre an aotron Fui-zod liaj? an itron Furzodea, e wreg.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Toslik da Ga.stell-C’liouitoll e oa o clioin Yann an Inkin.

Yann ne oa anezan neinet eni' c'breiz-denig, na bras, na teo, na ledan onz an a-dronv; na bilian, na moan kennebeut. Motnbsp;Yann n’oa ket liir e ziouskouarn; finocdi e oa eget Alanig alnbsp;Lonarn, Jiag e zac’b a veze dalc’hmat leim-tenn. Kent-se, n’eonbsp;ket eur souez, taniin ebet, ma lavare ar C’liaperien eus Yann :nbsp;(( Ilenian a zo eun ebeul anezan ! »

I’i Yann a oa great e vogeriou gant koataj liag e doenn gant plonz-keit ; eni loclieniiig n’edo ken, met fi'ank a-leiz evitnbsp;e Ix'rc’Jienn hag e wreg. Da viliana ne oa ket enr gwlt;mnegadnbsp;die war e c’borre, ha gonzowt a rit lioll :

GiccUoc’h CO hep die hara lieiz Eget e prest hara gwiniz.

Yann ’ta ne oa ket pinvidik-mor; koulskonde, goude dis-konta e di ha Katellig Fri-Minaoned, e vaonez, e chome c’hoaz gantan e vioc’h ]\[onmontig. Met Avar donar Yann ne oa ketnbsp;kalz a bastnr, trent e oa ar penri gantan; e-lec’h e park annbsp;aotron Fnrzod, e amezeg, e oa melchon gAvenn, tener, enr braonbsp;o gwelet. Fa veze o tiAvall he bioc’h, Katellig a v(‘ze gAvelloc’hnbsp;ganti distaga enr pennadig-konsk^^d, hag, e-pad an amzei’-ze.nbsp;Monmontig a zizonje a-Avechon betek mont da ober enn dróïgnbsp;e-tdnez melchon gweun an aotron Fnrzod.

55

. FI(‘inan, kerkeiit ma anavezas laeronsioii ar vioc’h, a redas pi'im da gaont lm ferc’tienn :

— Te ’oar, Yami, diwall' mat da vioc’h, emezan; rak, mar pakan anezi c'lioaz war va zraou, ne vo ket kosoe’li lm, dhvarnbsp;an taol-ze, e o’lielli kas anezi da farda sklipou !

Ilag hen kuit, ar Fnrzod, rok an tamm anezan, tudou !

Antronoz, Katellig Fri-Minaoned ne gonskas ket en eiir ziwall ar vioc'h, rak katekiz ha sarmon piz he doa bet digantnbsp;Yann. Met siouaz ! Petra ’faot d’eoc’h ? Gouzout a rit, eurnbsp;voazamant fall a vezo atao trec’h abret pe zivezat. An daounbsp;pe dri devez gonde-ze, Katellig a zizonjas adarre da gousket;nbsp;Wet Monmontig, hi, ne zizonjas ket da vont biian da danvanbsp;Welchon gwenn ar maner. Hag ar pez a voe gwasoc’h c’hoaz,nbsp;•quot;W aotrou Fnrzod a zigonezas war an taol, e fnznl' gantan,nbsp;bag a gasas bioc’h Katellig d’ar bed all.

Katellig, en eur lenva evel' eur vadalen, a ziredas d’ar gear da gas ar c’helou glac’harns-ze da Yann.

— Foei ! eme beman, ar pez a zo c’hoarvezet a zo digonezet ba n’eman ket mui da zont. E-lec’h chom aman da ouela kaonnbsp;lt;i’am bioc’h, pe e-lec’h koll va amzer, Katellig, da uza arnbsp;l?0Pdenn war da gein pe da derri trojenn ar valaenn war danbsp;zargreiz, eo gwelloc’h ganin mont da ger(;’hat Kontelvraz,nbsp;kiger ar Pont, evit diskroc’henna Monmontig.

Antronoz vintin, Kontelvraz a zigonezas, e gontell bag e stalikerez kiger gantan, ha Monmontig ne voe ket seiz-lt;biletoc’h evit beza diskroc’bennet.

Pa oa echn ar stal, e-pad m’edo Katellig o ouela d’he loen Paour :

— Breman, kiger, eme Yann, me n’am eus ket arc’hant

56

peadra da baea ac’Iianoiit. Kent-se ’ta rannomp ,ar vioc’Ii etrezomp hon daou ; ar c’hig a vo d’it, rak me ne faot ket d’innbsp;dibri jMoumoutig, va loenig paour; ar c’liroc’lien a zalc’liannbsp;ganin liepken. Kenavo, kiger !

Ar c’liiger, e c’liellit kredi, a zammas ar c’hig en e garr liag a lavaras yao etrezeg ar Pont, laouen an tainm anezan.

Deomp breinan da welet petra ’raio Yann an Inkin gant kroc’hen Mouinoutig.

Kerkent ma oa troet e gein gant Kontelvraz, e-pad ma oa Katellig en dizesper o yudal a-bouez penn : « Emaompnbsp;rivinet, rak maro eo Moumoutig ! » Yann a lakeas e voutounbsp;ler-goad en e dreid, — pe e dreid en e vonton ler-goad, —nbsp;a wiskas e dok snl, a ziskennas e benn-baz diwar e arbel, unbsp;zammas ar c’hroc’lien bioc’h war e ziouskoaz...

E oa o vont er-nieaz ens an ti, pa c’houlennas e wreg ontan, en eur zifronka :

— Yann, da belec’h emaont o vont ? !

— Da belec’h ? eme Yann, d’an ifern da gitinig chupenn

Moumoutig da Baolig, evit gwelet ha ker e pi’eno anezi di ganin !

Konlskoude n’eo ket hent an ifern a gemeras Yann, hent Pont-’n-Abad an hini eo, rak antronoz e oa foar vras e kear-benn ar Vigoudenned. Enr pennadig brao a hent a oa danbsp;vuzula; ha, pa zigonezas an noz war e c’horre, Yann en emnbsp;gavas en eur c’hoad donn, e-harz eur wezenn uhel. Ah ! panbsp;lavaran eur wezenn, va zud, hounnez a oa unan ! Brankou

— 57 —

He fi'oa da zisheolia ouspenn eun devez-arat douar en-dro d’ezi; He blencHenn a oa ulieloc’h eget daou dour Sant-Korantinnbsp;bei'n war vern; he gar a oa teo, teo, met kleuz en diabarz.

Hogen ar wezenn gieiiz-ze a oa Hrudet fall dre ar vro, rak en he c’hleuzenn, ma oa red kredi ar pez a lavared, e tenenbsp;Heinnoz laeron da farda o zonbenn lia da loja. Yann en doanbsp;anaondegez a geinent-se, met, evel ne oa ket den da spontanbsp;fag e skeud, e reas e zonj da dremen an nozvez e kleuzennnbsp;al laeron. Ha setn hen mont e-kreiz ar wezenn, renka kroc’hennbsp;0 ¦vioc’h en-dro d’ezan gwella ma c’Hellas, ha gourvez en eurnbsp;e’hornig-tro, gonde beza dibunet eun tammig pater. Yann,nbsp;skniz-maro e zivesker outan, ne zaleas ket da gousket e-barznbsp;kroc’hen Monmoutig.

War-dro an hanter-noz, eun trouz iskiz a gasas ar c’housked diwarnan, hag ar paour kêz den, hep kredi flach an distera,nbsp;zavas en e goaze da zellet ; e oa al laeron o tont d’ar gear.nbsp;Ha genta, e oa eur pikol den, eur zac’had aour gantan; hagnbsp;en e c’honde, enr mell chalopenn, eur zac’had arc’hant warnbsp;e gein; lia war o lerc'li, eun tanfoeltr hini gant enr zac’hadnbsp;inonniz. Eun taminig gonde an tri Hier-ze, e tigouezas enrnbsp;pevare, ha gantan eun hanter ejen hag eur pod-houarn henvelnbsp;r-ualc’h ouz eur bailli-kouez.

E-pad ma oa al laer keginer oc’h aoza ar zoubenn, an tri all a ziskonlinas an amaron war o zïer, evit diskouez pe arnbsp;iiiouniz pe an arc’hant pe an aour o doa laeret en o nozvez.

Ouz o gwelet, Yann an Inkin a c’haloupe meur a zonj en e spered :

— Clig ! emezan, ma tenfen a-benn da veza mestr war an traou-ze !...

— 58 —

Eur week debret koan f^anto bag evet meur a bicherad jistr, meur a flipadenii gwin-ardant, — rak jistr ha gAvin-ardant a oa kuzet er wezenn gleuz, — al laeron a yeas skanvnbsp;o zeod eit-dro en o heg. Unan a-dreist ar re all, distagelletnbsp;gwelloc’h emichans, a gonte penaos e oa dent a-benn da laereznbsp;e zac’had inouniz ; en eun iliz e oa bet o furcha kefion ar zent,nbsp;ha, kef bras ar sakristiri en doa bruzunet. Tost e oa bet d’ezannbsp;beza paket koulskoude, rak ar c’hloc’her a oa digonezet warnannbsp;p’edo o tigeri kef sant Alar, mestr ar c’hezeg.

— Ha n’ez pens ket bet aon ? a c’houlennas ar re alk Ni ue gredomp ket c’hoaz ober gaon onz Done hag e zent.

— Aon ! eme egile. Oh ! tamm ebet ! N’onn ket bet seiz-daletoc’h evit liamma e zaonarn d’ar c’hloc’her a-drenv e gein, hag evit e vonta en enr gador-govez, e-lec’h em ens pi*ennet annbsp;nor war e c’horre. Oh ! me n’eo ket aonik an tamm ac’hanon 1nbsp;Me ne spontfen nemet rag an diaonl, met pegwir n’ensnbsp;diaoul ebet !...

Ken bnan Yann a deuas enr zonj en e benn ; sponta al laeron. En eun taol e savas hag e lamihas e-kreiz ar pevarnbsp;lakepot, kroc’hen ar Adoc’h en-dro d’ezan atao ha kerniel Mou-montig savet pik Avar e benn !...

Ar gurun, o koueza war ar Avezenn, n’en defe ket great ker bras aon d’al laeron.

— An diaonl ! eme laer ar zent.

— An diaonl ! Kerniel en dens ! eme unan all.

-— An diaoul ! Sell e lost hir o ruza au douar ! a lavaras an trede.

Paotred paonr ! Int a droc’has kuit dionz ar Avezenn glenz I Ar peA’^are a oa eiin tammig kamm d’an tu kleiz. Ma Done !

— 59 —

Hen a clioue e vuliez hag a c’houlenne sikoiir, hag a lavarf! tl’ar re all gortoz anezan. Siouaz ! den n’her selaoue, ha menbsp;’gred e torras e benn o steki onz eur wezenn bennak. Ar peznbsp;a zo snr, hihi ebet eus al laeron ne zistroas d’ar wezenn gleuz,nbsp;hag evel-se arc’hant o laeronsiou a chomas gant Yann.

Tri pe beAmr devez a lakeas Yann da gas sac’hadou al laeron d’ar gear, met gant amzer ha pasianted e reer meurnbsp;a dra, hag evel-se eo e teuas Yann a-benn eus e daol ha da gasnbsp;zoken da Gatellig eun tanva eus kig-soubenn al laeron.

Met u’edo ket peadra kaout are’hant kemend-all, red e oa c’hoaz muzula an tenzor.

Setu ma tiwanas eur zonj e penn Yann. Hag hen, antronoz vintin^ lavaret d’e vaouez ;

— Breman, Katellig, kerz da vaner ar C’hastell-C’houitell

gaout an aotrou Furzod, ha goulenn digantan eur gastell lt;la vuzula an aour am eus bet evit kroc’hen Moumoutig.

Hag ar Avreg en bent dioc’htu.

Met er maner, an aotrou a respontas d’he goulenn penaos Yann n'edo ket fur a-walc’h, pa hiAmie traou er c’hiz-ze.

¦— Eo avat, erne Gatellig, eman e benn gant va hini koz, lia bez’ ez eus du-man, e toull ar geuneudeg, eur berniad matnbsp;a draou. A bep sort iieziou a zo eno, lod brasoc’h, lod bihanoc’h;nbsp;Lilian a zo melen, brao, lugernus; beman a zo gAvenn, konchecnbsp;c gantenn; egile a zo tenvaloc’h eun tammig, e-giz pa A^efe betnbsp;mogedet e groc’hen. Da genta, Yann a oa o sonj konta anezo,nbsp;aiet kement a zo diouto, m’eo red o muzula gant ar gastell.

— 60 —

Setu ma roas aii aotrou da Gatellig eur gastell, toaz ouz lie c’hanteniiou, rak o kas toaz d’an ti-forn e oa-M bet.

Ha Yann a c’hellas muzula e gavadenn. Tud paour, nao gastellad banter a oa diouti !

Hag ar gastell a voe kaset en-dro d’ar gear, peziou melen, peziou gwenn chomet stag ouz an toaz, er strad bag e kostez;nbsp;lie oa ket red sellet ken piz-ze biviziken.

Koulskoude an aotrou Furzod a oa souezet bras, ba setu ben da gaout ITann...

— Asa ! Yann, emezaïi, penaos an diaoul ez pens bet kemend-all ens kroe’ben da vioc’li ?

-— Penaos ? eme Yann. Ar re all o deus bet ivez bag o deus gwerzet keit ba me, rak eur souez a oa gwelet pegen ker eznbsp;ea ar c’hrec’ben e Pont-’n-Abad.

— Pegenient ’ta ?

— Kant skoed ar vlevenn, na muioc’h na nebeutoc’h Kenavo, aotrou !

— Mat ! a zonjas an aotrou Furzod en eur vont kuit, mat' Yann, te ’zo deut pinvidik gant kroc’hen da vioc’b, met pin-vidikoc’li e vin-me c’boaz ! Me am eus eiz bioc’b ha daou-ugent,nbsp;ba warc’boaz genta e kasin kelou da boll gigerien ar c’bostez-mau da zont d’o laza : ar c’big a vo d’ezo, ar c’hrecMien d’in-me.

Hag, evit gwir, antronoz vintin, e voe lezet gwad da zaoud ar maner. Nag ar gigerien a oa laouen an tamm anezo !

Hag an aotrou Furzod da Hoiit-’n-Abad gant eur c’barrad krec’beii, bec'b daoïi loen kezeg.

Pa zigouezas er marc’bad :

—• Pegenient an tamm eus ar c’brec’ben ? a e’houlennas eur marc’badour digaiitan.

— 61 —

— Kant skoed ar vlevenn adarre, e-giz an devez all ! eine an aotron.

Ar marc’hadour a reas eun liej d’e ziouskoaz, a droas e gein en eur lavaret :

— Heman a zo zod !

An aotron a glevas liag a respontas kerkent :

— Fazia ’rit ! Me n’oun ket zod, Fnrzod an liini ez oun.

Met kaer en doa gortoz, ne gave ket gwerz d’e var-e’liadonrez.

Abarz lin, e tigonezas gantan Noun, gouzout a rit, Noun 1‘ibenn, marc’badour saoud. ar Pont.

— Pegemeut ar c’liroc’lien ? eiue Noun, e goru-butuu berr o vogedi e fri d’ezaïi.

-— Kant skoed ar vlevenn adarre, e-giz an devez all ! a i'espoutas an aotron.

— Ah ! paour kêz aotron Fnrzod, fazia hö pens great ! Kant skoed ! Pe, petra ? Boulc’hurun !... Ar zod a reznbsp;ac’hanon, va faotr ? enie Noun. Dal ! pak ha kerz da gousketnbsp;cl’an heol !

Ha Pibenn disvanta eur vodennad gant an aotron, ken lUa 'z eas da gornigellat seiz kaïnmed ac’hano. An aotron paournbsp;he e’honlennas ket' e zilerc’h, liag a zistroas d’ar gear gant enbsp;grec’lien, mezek lia trist e glipenn, in’ hen assur d’eoc’h !

Pa zigonezas er C’liastell-C’houitell, an aotron Fnrzod a Javaras d’e itron ;

— Fhê ! plae'h ])a()ur, Yann en deus rivinet ac’hanonip. Kr c'hrec’hen a yee liepkeu daoïi 'skoed pe seiz lur an tanininbsp;anezo, ha n'eo ket kant skoed ar vlevenn an hini eo !

Au itron a yeas drong enui. Koulskoude, u’ouzoun ket

62 —

pénaos, n’eo ket war he aotrou, met war Yahn eo e tiskargaa he c’horfad maliz. Ha setu ma voe kaset kelou da Yann, dindaiinbsp;boan da veza krouget, da zont d’ar maner, en doare-man : nagnbsp;en noaz na gant dilhad, na divoutou na gant e voutou, na drenbsp;meaz an hent na penn-da-benn gant an hent, na war droad nanbsp;war varc’h.

Pa glevas kement-se, Katellig a voe darbet d’ezi sempla. Met Yann ne reas ket kalz a van :

— Ma n’eus nemet an dra-ze da ober, emezan, n’eo ket c’lioaz en dro-man e vezin krouget !

Ha setu hen d’en em gempenu evit mont d’ar maner.

— Nag en noaz na gant dilhad, emezan. Mat, aze ez eus eur roued, me ’ya da drei anezan en-di*o d’in ! Na divoutou nanbsp;gant va bonton : n’eo ket tenn, me a lezo eur voutez er gearnbsp;hag a gaso eben ganin. Na war droad na war varc’h ?...

Just d’ar c’houlz-ze, azen an aotrou a oa o pasturi e park ar melchon, tost d’al lochenn. Katellig a yeas d’e gerc’hat, hanbsp;Yann a lammas warnan. Ha yao etrezeg ar maner war arnbsp;blevek diouskouarn hir... penn-da-benn' gant ar foz, ha setanbsp;evel-se ne oa nag en hent nag er-meaz an hent.

Au aotrou Furzod, pa deuas Yann an Inkin dirazan en doare merket, a welas en doa kavet finoc’h egetan.

— Ha foei ! Yann, emezan, me a oa o sonj laza ac’hanout, rak, gouzout a rez, gaou bras ec’h eus great ouzin oc’h obernbsp;d’in diskroc’henna va zaoud, ha krouget e vijes bet dioc’htunbsp;zoken. Met, pegwir out deut d’am c’haout e-giz em oa c’hoant,nbsp;e lezau gaiiit betek warc’hoaz, mar gellez a-raok neuze klasknbsp;d’in kreiz ar bed.

— Kreiz ar bed, aotrou ? Aman eman. Ha ma n’am

63

(i’hredit ket, klaskit eur gordenn hir a-walc’li evit-se. Me a chomo aman da zerc’hel ear penn, ha c’houi a yelo gant arnbsp;Penn all da ober tro ar bed, bag evel-se c’houi a welo ha n’eonbsp;ket aman eman ar c’hreiz.

An aotrou ne ouie ken penaos respont.

— Ah ! einezan, e-lec’h an dra-ze, poueza an douar eo o Vezo red d’it ober.

— N’eo ket tennoc’'li, eine Yann, met da genta e vo red lt;i’eoc’h diveiua au douar, rak an donar hepken, n’eo ket arnbsp;Vein, eo a lavarit d’in poueza.

An aotrou paour a voe stanket e veg d’ezan adarre.

gear ; emezan ''varc’l^oaz me a yelo di d’az laza.

ITa Yann a zistroas d’e locbenn, difoutre-kaer evel diagent.

Antronoz, Avar-dro ar c’lireisteiz, Yann a oa o c’hortoz au Aotrou Furzod, bag en doa renket peadra da zoueza anezan.nbsp;t)ii*ag e locbenn e oa o farda e zoubenn; tan a oa gantannbsp;duidau e bod-bouarn, met kuzet en eun toull en douar, eunnbsp;tammig tan glaou-koad bep an distera moged.

I‘a Avelas au aotrou o tout, Yann a bakas peg en eur c’boz l^kourjez bag a grogas da zistaga taoliou gajitan Avar e bod-•^Uaiai, ker bnan lia ker pounuer ma kinnige pep gAvecbnbsp;diskar anezan bag e zoubenn.

- • Asa ! Yann, deut oun da ober eAddout ! eme an aotrou. quot;Iet petra ?... War a Avelaii eo kollet da dainmig skiant vatnbsp;8'anit, pegAvir a skourjezez da bod-bouarn en doare-ze ?

— 64 —

— Oil ! tra ! tra ! eme Yaim, va fenn a zo mat; met, gouzout a rit, me ii’am eus ket kement a geuneud ha c’houi;nbsp;liag' ez eo eurus d’in kaout, da boaza pe da domma va zammnbsp;houed, eur skoiirjez e-giz heman. Gant eur c’liant taolignbsp;beimak gantan, e lakan an dour da vervi. Gwelit kentoc'h,nbsp;aotrou !

Ha Yann, dirag aii aotrou Furzod souezet, a zizoloas ar p-od-liouarn e-lec’h m’edo ar zoubenn, tiz wariii, o redek liag onbsp;kantren.

— Ha ! kalz koll az pens jilantet 'wariion, te ’oar niav, Yaim, eme au aotrou. Koulskoude m'am eus lavaret d’it e oaiinbsp;d('ut aimni d’az laza, me n’oun ket da veza tamalb't; va itrounbsp;au liiui a zo troet Avar au tu-zi;. N’eus forz, gAverz d'in danbsp;skourjez liag e lezin da vuhez gaiiit.

— Tomm oun d'am skourjez, a respoiitas Y^auu; kouls-koude tommoc'h oun ic’lioaz d’am buliez; ha sdtu gAverza a-Avalc’h a rafeii va skourjez burzudus.

— Ha pegementad eo ?

— Kant skoed, ar ger diveza, na muioc’h na nebeutoc’h.

Hag BA'el-se Y^anu an Inkin a bakas tri c’hant lur evit e skourjez, eur c’hoz tamm skourjez porc’li, mat da netra.

Hag an aotrou Furzod ? IMont a reas d’ar gear, laouen.

War-dro au abardaez, e teims da zonj d’(*zan e oa* tnd gantan o terri terien. E-barz ar gegin, ar plae’iiezed a oa ganto arnbsp;podou bras Avar au oaled, dour, kig, legnmaehou e-barz; nenbsp;oa mui da ober neniet enaoui au tan dindan.

Au aotrou a gasas ar merc’hed kuit diwar e dro :

— Gant A'a skourjez, emezan, me ’respont da domma soubeuu d’am zud.

— 65 —

Hag lien, war gorf e roclied, an dour warnan, da vazata e bod-liouarnou gant e skourjez porc’h, eiir brao gweletnbsp;anezan, me ’gav d’in.

Dent e oa c’liouec’Ii beur, hag ar zoubenn ne oa ket c’hoaz sonj bervi ganti; mont a reas an lieol da gousket, ar c’hignbsp;n’edo ket c’lioaz digriet, kennebeut nag an dour klouaret.nbsp;iïa fo'ei ! an aotrou, dent hir e deod war e rocked, a zavasnbsp;kec’h war e chupenn, a-dreist-lioll, pa deuas ar plac’hezednbsp;hag ar baotred yaouank da ober goap outan dindan e fri...nbsp;Ha voe red enaoui an tan neuze. Koan di'vezat a voe, met nenbsp;'’oe eat netra da goll.

Mez ennan ken nia tlêrie, an aotrou a damalle e skourjez ;

— N'ouzouu ket petra 'c’lioarvez gantan, emezan; met ^I’eiuan ket mat ganti sur a-walc’h...

Meur a liini a zonjas e oa kollet e beun gant aotrou maner

C’hastell-C’liouitell...

E-pad an nozvez-ze, an aotrou Furzod a glevas e hater gant e itron. A bep seurt a glevas diganti : « Diod ! Leue-Slt;iod ! Beg magu ! » lia me ’oar-me petra ne voe ket lavaretnbsp;h’ar paour kez aotrou !

Setu, antronoz vintin, ma reas beman e zonj adarre da ^ont da gas Yann an Inkin d’ar bed all. Met Yann ivez a oanbsp;® c hortoz an aotrou da zont war e dro : karget en doa gwinnbsp;leun eur zoroc’liell gras ba lakeatnbsp;hi’ubuilb Katellig.

Pa zigouezas eu ti, an aotrou a lavaras

— 66 —

— Yiinn, dhvar an. taol-man, ne vezi ket kosoc’h; mont a I’an da ober da stal d’it !

— Gwir ! erne Yann. Ked eo d’in neuze laza va gwreg da genta, rak ne dalvez ket kalz ar boan d’in lezel Katellig baournbsp;war va lerc’li da zizec’ha war be zreid gant an dienez. N’eninbsp;befe ket ar galon-ze !

Hag ben, Iter bnan, inont ba sanka e gontell e-barz

krubuilb Katellig. Houinan en eni lezas da

zoroc’liell a oa toullet, ar gwin a rede a bep tu.

An aotrou a spontas.

•—• Petra ’z pens gi’eat, Yann ? emezan. Sell da wreg aze astenuet war al leur-zi, ba beuzet en be gwad ! Gwell a zenbsp;n’eo ken evidxjn, rak ar Justis a denio d’az kerc’bat bep dale,nbsp;ivlnntrer, lazed ez pens da vaonez, met da dro a deuio ba tenbsp;a VO dibennet, dic’bouget...

— Tent, tent, tent ! C’boui ’gav d’eoc’b an dra-ze ? erne Yann. Katellig, gwir eo, be dens kollet be gwad, met me amnbsp;ens aze, e kornig va arbel, enr c’houitell daou wenneg betnbsp;d’am moereb, bag a zo gonest da lakaat bubez da zont en-dronbsp;em gwreg.

Hag ben ker bnan ober teir c’bonitelladenn gant c’bonitell ar voereb koz, ba ker bnan ivez Katellig a oa en he zav.

An aotron Furzod a cliomas sebezet, souezet-maro.

— Yann, emezan, gwerz d’in bounnez, ar c’hoiiitell-ze, ba dizonjomp ar pez a zo bet etrezomp.

Ne voent ket pell evit. beza mignoned adarre bag evit ober ar marc’bad : ar c’bonitell, evel-se, a voe gwerzet kant skoed.

An dro-ze, an aotrou Furzod a zistroas d’ar gear laouen-bras.

67

-— Sell aze ! eniezan oatan e-unan, pebez taol am eus-me great ! T’etek liizio, pa vonze va itroiiig onzin, e veze red matnbsp;d’in selaon anezi lia klevont diganti enr randouennad liir anbsp;draon, pe mont knit dioiiti. Hiviziken, mar fell d’ezi c’hoaznbsp;klask trabas onzin-me, e nankin Aa e'lionbdl en lie c’lireiz,nbsp;bag e lezin anezi evel maro; lia, pa blijo ganin, e rin teirnbsp;c’bjouitelladenn, lia buhez adarre e-barz Am itronig. Hounnoznbsp;lie dens ezomm da veza kelennet, dreset, ar vaouezig-ze.nbsp;Ni ’A\mlo !

Digouezont a reas er maner, ha setn an itron dioustu o tont d’e gaont :

— Ac’hanta ! emezi, krouget eo Yann ganit, emicbans r

— N’eo ket, a respontas an aotron.

— Peft’a, lorgnez ? N’ec’li ens ket kronget anezan, amprevan ?

— Ah ! eA-el-se emaout ganin, pikez, erne an aotron; gortoa enn tammig ac’lianon, gortoz !

Hag hen mont ha tenna e gontell, ha skei enn taolig pe zaon gant e itron.

— Va bnhez ! Am bnhez ! a grias an itron o koneza a-stok korf d’an donar.

Onz lie c’hlevet, dion blac’h ha tri pe bevar meAml a ziredas AAquot;ar-dro o mestrez.

— Lezit honnnez, erne an aotron d’ezo, me he zavo alese, pa blijo ganin !

— Ha penaos ? emezo, sabatnet.

— Gant ar c’honitell-nian ! a respontas an aotron.

Hag hen distaga teir c’honitelladenn gant e c’honitell daon «•enneg. Met netra, an itron ne flache ket an distera. Ober a

— 68

reas c’hoaz eun taol c’houitell, daou daol, tri daol... netra, ha netra morse : an itron a oa maro-mat !...

An aotrou a cliomas mantret, ha seul-vui ma ouie ne oa ket ar justis tener onz ar vuntrerien, zoken evit ar vuntreriennbsp;fnrzod.

Ha klask kiizat ne dalveze ket : re a dud o doa gwelet, hag abret pe zivemt, hini pe hini a ziskuilhfe.

Setu ’ta ma teuas archerien da chadenna an aotrou kêz, hag, eiz deiz da c’houide, e voe krouget, evel ma oa ar c’hiz ennbsp;amzer-ze.

... Eun niz d’ezan a deuas neuze da vestr d’ar O’hastell-C’houitell, — entent a rit breman perak e voe roet an Jiano-man d’ar maner. — Dioc’htu e poanias da walc’hi enbsp;hano eus ar vrud fall en doa chachet warnan e eontr; ha nenbsp;voe ket diés d’ezan, o veza ma oa ker madelezus ha ni’edo egilenbsp;drouk ha diboell.

Eus e du, Yann an Inkiti ne ankounac’heas morse e tie ar gwir binvidik beza aluzenner an Aotrou Doue. Beva a reasnbsp;koz-koz gant Katellig e-touez eun tïad bugale, karet gant aunbsp;holl dre ar C’hap.

Ela d’e beur diveza, sant Per a zigoras, sur a-walc’h, frank dor ar Baradoz d’e ene.

Ra ’z aimp holl d’e gaout du-ze, pep-hini d’e dro !

EUS AN ÏZEL D’AN UHEL

Pa zimezjont an eil d’egile, paour e oant ken ma oant paour a-Aval‘c’li. Eur zon a lavaras ar wirionez diwar o fenn :

Kenta ma voent dimezet Alo ! va mignon ! Alo ! gê !

Kenta ma voent dimezet En eur stad trist ’voent lakêt.

jVIet eurus e oant evelato, rak n’eo ket ar binvidigez hag an arc’liant eo ar re a lak al levenez hag an eurvad en eunnbsp;tiegez. Holl e c’honzoiiip ar pez a lavar Furnez ar Geiz ens anbsp;Vro-Vreiz :

Gioelloc’h Icarantez leiz an dorn Eget n’eo arc’hant leiz ar forn.

Nenze ’ta e oant enrus, Yann ha Katellig, daonst d’o faou-rentez. Evit ti, eul lochenn toet gant drez ha raden ha blenchou gwez diskouret, met

Gwell eo eun ti hihan houedek Eget eun ti bras avelek.

70

Evit arrebeiiri, eur gAvelb, eur pod-honarn, eur skudell ; o-daou e vezent o tibri e-barz, e-giz daou laboiisig en o c’haonednbsp;a zebr boned en eiin hevelep krogen.

Yann a c’honneze pevar gwenneg bemdez; abaoe ez eu« poll ! Met, o veza m’edo enr gwaz fur ha tamin ebet dispignouvnbsp;na boesounier, an daou bried a deuas buan a-walc’h da espernnbsp;peadra da brena enn daol ha peb a skaon mar plij. A-bennnbsp;pevar pe bemp bloaz dimezi, o doa geilet prena e foar Boul-dahud eun danvad, tudou, ya, eun danvad ! Met ar pez nanbsp;brenjont ket eo ar pez en dije dalc’het ar innia ar garanteznbsp;etrezo, da lavaret eo evit ar re na ententont ket, eur mab penbsp;eur verc’h, pe zoken an eil hag egile, pe c’hoaz meur a hintnbsp;tiUezo. Yann, siouaz ! disher e oant, rak Katellig, red eo lavaretnbsp;ar wirionez e-lec’h hag e-giz m’eman-hi, Katellig n’oa nemetnbsp;enr c’haonac’henn anezi !

Eun nozvez, war au diskar-amzer, pa oa hi eat en he gwele, Katellig a lavaras d’he gwaz :

— Ah ! Yann baour, me ’oar petra n’am eus ket great, me...

— Oh ! me ’oar ivez, me, petra n’out ket gouest da ober ! eme Yann, a oa o tiwiska e lavreg,

— Nann, Yann baour, n’ouzout ket ! Sonj ’ta, chomet eo er-meaz !

— Pion ’ta ?

— Hon danvad, Yann baour ! Ha ma vefe eat e kof Gwilhou ar Hleiz !

Setu Yann, didrouz, d’en em adwiska, ha dao kuit da glask on danvad.

Skiër e oa al loar cn he c’hann. Met daoust da ze, Yann ne gave na roud na tres ebet eus an dianket. Oanig paour ! Ar

— 71 —

bleiz digoustiang, a dra zur, en doa sammet anezan ha koaniel gantan !

Ha setu hor paour kêz Yann, diherc’liennet diouz e zanvad, enr zon trist o sevel d’e envor :

Kaon d’am danvad pengornih !

Me ’m eus keuz d’am danvad !

Kaofi d’am danvad pengornik !

Kaon d’am danvadig mat !

Emichans, goiide envori e zon, en doa he c’hanet ivëz, rak, pa oa o togtaat onz park an Tri-Ferson, e klevas enr voueznbsp;a-drenv e gein o c’houlenn ontan ;

— Ah ! va den paour, d’it-te eo e oa an danvad ?

Yann en enr zistrei a respontag :

— Ya, d’in-me; ankounac’heat er-ineaz en abardaez-mau gant va hini goz.

Hag e welas ez eo eun aotrou a gomze outan, ya, eun aotrou, hag unan a feson c’hoaz ! ha d’e heul daou gi-bleiz, o bleo garonbsp;savet pik warno, hag int dielc’het, o zeod eün hanter gourednbsp;er-meaz eus o beg, daoulagad en o fennöu e-giz daou gef-tannbsp;war enaou. Sentus koulskoude e choinent unan a bep tu d’arnbsp;mestr.

— Basta ! neuze n’eo ket didamall da hini goz; rak breniaïk, p’ edonip o tremen dre ainan, hon deus gwelet eurnbsp;bleiz o taga eun danvad. Buan va chas war e lerc’h ha me ivez;nbsp;eun hanter-heur goude e oa lazet Gwilhaouig ganeómp a-hont,nbsp;en tu all d’ar stankenn.

— 72 —

— Mat eo ho chas neuze, aotrou ! erne Yann, glac’haret-holl.

— Mat-dreist int, va den; lia, mar karez o c’hemeret, e vezint d’it, rak em maner em eus c’hoaz n’ouzoun ket kaernbsp;ped anezo.

— Marc’liad great ! Ho trugarekaat a ran.

Goude kenavo, setu int pep-hinr da zacha diouz e du : an aotrou e-unan etrezeg e vaner, ha Yann war-zii e loclienn, krognbsp;en e chas.

Digouezout a reas er gear pa zigoueze ivez Katellig, savet ha bet diouz he zu o klask ar paour kêz danvad.

— Debret eo gant eur bleiz lontrek !

— Ha da biou ar chas-ze ?

¦— D’in-me int breman; digant eun aotrou em eus o bet; int eo o deus kaset d’ar bed all tager lion danvad. Chas disparnbsp;int, a lavare o mestr.

Hag int en-dro da gousket hep muioc’h a drouz nag a gomzou.

Siouaz ! N’ouzer ket pe gant an anoued he doa paket o c’haloupat en noz er-meaz, pe gant keuz d’he danvad pen-gornik, marteze an eil hag egile, Katellig ne zavas ken diwarnbsp;an taol-ze; ha, tri pe bevar devez goude, e oa intanvezet arnbsp;paour kêz Yann !...

— Feiz ! emezan, goullo e kavan aman an ti breman; kenkouls tra eo d’in mont ac’halen !

Hag hen en hent, bepred etin dirazan, hep gouzout kaer betek pelec’h ez aje, e zaou gi d’e heul, Krogmad ha Pegstard.nbsp;Gant penaos kaout boned n’edo ket nec’het an distera; rak, panbsp;veze naon o tont d’ezan, gant e chas e c’helle beza dizoursi :

73

eur c’houlin, eur c’had bennak a golle kerkent o buhez, hag liep kaout anezi zoken en-dro, ar pez a oa ar gwasa evito, penbsp;ar gAvella marteze.

Eim devez', en eur dreinen dre ar gear-benn eus ar vro, e klevas embann e oa konezet inerc’h ar roue dindan gallondnbsp;(*un aeronaut a zeiz penn, en eur palez e-kreiz enr c’lioad donn;nbsp;an liini be zeunfe ac’liano, en defe anezi da zimezi, pe, marnbsp;kayfe gwelloc’li, he fouez en aour.

— Setu aze hag a rate brao a-walc’h va stal ! a zonjas Yann. N’eo ket ankonnac’haat Katellig eo a ran, ar baoureznbsp;kez; koulskoude, peg^vir onn intanv, ha, mar gallfen, ne vefenbsp;ket eur pec’hed bras evidon dimezi gant merc’h ar roue.

Ha diwar ar zonj treut-ze, hen war-zu ar c’hoad, da glask ar plac’h yaonank, e zaou gi d’e heul. A-boan er c’hoad, setunbsp;Krogniad oc’h harzal, ha Pegstard o c’hrognal, lia Yann onbsp;welet dirazan, en eun taol, dor-borz eur palez kaer... Hag hennbsp;difolitre kaer o punta war an nor, hag e-barz, e goun d’e heul.

Dioc’htu e paras sellou Yann war eur plac’h yaouank, eur gened dispar d’ezi, strafuilhet gant an aon; hag e penn pellanbsp;ar porz, e welas an aeronaut.

Kerkeut al loen spontus a laoskas seiz blejadenn euzus dre e zeiz penn. Charikat a rea e zent en e vnanegez, hag ouznbsp;mein al leur e leinnie e skilfou kamm, eur vogedenn flêrius onbsp;strinka dioiiz e zeiz goiirlanchenn; ar skant glas a strake warnbsp;e gein torgennelv, e-giz bill war an aod pa vez tree’ll bras, hagnbsp;e lost forc’hek a c’houibane en ear.

Gant eur vouez roc’helliis e c’houlennas ouz Yann :

— Petra ? prenvig-douar, pe debret pe evet e vi ?

Met Yann n’en doa ket c’hoaz c’hoant da veza na debret.

74

naf^ evet, na lonket. Evit pep respont e flouras o c’liein d'e goun.

— Skis ! skis ! emezan.

ITa Pftgstard da zaillia war ar flêrins seiz pennek, lia Krogmad da lannnet war ar c’liein skantennek, lia da daganbsp;an eil penn war-lerc’h egile, ha Yann ivez da zikour e cliasnbsp;eus e wella hag o lopa a-dro chouk war an aerouant.

Ne badas ket peil ar c’lirogad. Yann ne voe ket evet na debret, met an aerouant divalo a dremenas d’ezan ar c’hoantnbsp;lonka diwar an taobze. Gant e gontell-laz, Yann a droc’hasnbsp;prim ar seiz penn, a zaminas anezo en e visac’h, ba kuit gantc»,nbsp;e zaon gi-bleiz d’e heul, en enr gimiadi a-bell diouz ar plac’linbsp;yaouank a rede war e lerc’b, en enr c’hervel anezan he zalver,nbsp;he mirour, he fried.

Met Yann a rede araozi hag a zon je :

— Aon ho pens c’hoaz, merc’h ar rone. Divezatoc’h, m’ho pens c’hoant e gwirionez d’am c’haont da bried, c’honi amnbsp;c’hlasko; ha neuze hon daon ni a weld.

Koulskoude, dre ma rede dre ar c’hoad, e have ar seiz pena pounneroc’h-pounner. Hag e tanfoeltras anezo ouz enr sklosennnbsp;goz, ya, met go\ide beza troc’het ar seiz teod diouto. Ha,nbsp;skanveat d’ezan, e kerzas d’ar gear-benn da welet petra anbsp;c’hoarvezfe.

tla peti’a a c’hoaryezas ?

Setn aman. IMerc’h ar rone, gonde he zalvedigez vnrzndns, jie oa ket pell evit digonezont er gear, e lez he zad. Heman,nbsp;ev(;l m’en doa roet e c’her, a lakeas klask war ar zalver^ evirnbsp;dimezi d’ezan e verc’h.

Hogen, e-pad ar c’heit amzer-ze, enr glaouer beg-du, o

treiuon fi’iuit e garrad glaou dre giclien ar sklosenn goz, a gavas ar soiz peiiii liag a zaininas anezo eii e garr. Pa zigouezasnbsp;er gear-beim, lie oa ken nieiieg neinet e oa salvet merc’li arnbsp;roue, lia iie deiied ket ad)eiiii da gavoiit lie zalver.

Ar giaouer iieuze ne voe ket pell evit iiiont d’al lez, great e zouj gaiitan :

— Aotrou, einezan d’ar roue, me an liini en deiis saveteat he bnliez d’lio inerc’h inuia-karet. Groulenn a ran lie fouez ennbsp;aonr, rak, evel n’oun neinet enr giaouer ha ina ’z eo du-podnbsp;va c’hroc’hen, ne c'hellan ket diniezi d’ho nierc’h; panefe ze..,

-— Peiiaos, te, beg louz ? erne ar roue, diskredik an tamin anezan.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

— Me, aotrou; ha, mar karit o gwelet, seiz penn an aorouant a zo aze eni c’harr.

Uoiide beza great eiir zell ouz ar pennon euzus, c’hoaz o tiwada :

— 'Mat ! met n’eo ket a-walc’h, erne ar roue, deut ar fizians ('iiiian. Nairn, n’eo ket gant aour e c’heller paea servijounbsp;evel-se; kent-se, me ’lavar, me, e tiiuezi d’am nierc’h a-bennnbsp;warc’hoaz vintin, ha me eo ar inestr !

Hag an taddcaer, evit ma vije ar giaouer dereatoc’h da vont dirag e verc’h, a c’halvas pevar zoudard d’e walc’hi : naonbsp;liir saoiin du ha seiz broust koad a voe uzet war e dro evit enbsp;geinpenn.

Antronoz vintin, e voe lazet al leueou bihan, an denved hag an oc’hen lart; dare ar zoubenn, ha poaz ar sklipou.nbsp;Taoliou hir a oa savet n’ouzoun ket ped war-nug int.

Hag er porz a enor inerc’h ar roue a dlie bremaïk lavaret

76

« ya)) dirak he zad. Hogen, pa welas-hi da bioii e felled he dimezi, e lavai’as eun « nann )) dichek ha distag :

—- Nann, nann, n’eo ket heman a zo bet o tiframma ac’hanon diouz tre skilfou an aerouant !...

— Penaos, n’eo ket me ? a c’houlenne ar glaouer. Ha n’ho pens ket gwelet ar pennon aze ganin ?

Dres ! d’an ainpoent daou gi-bleiz Yann a ziskordas da chalpat, ha merc’h ar roue a baras he daoulagad war re lienbsp;zalver gwirion; ha Yann, dre douez an engroez a dud a oa eno,nbsp;a respontas :

— Ar pennon, ya; met maro edont, pa e tens o c’havet; e-lec'h an teodou a zo ganin aman, ne Avelez ket, glaouer ?

Ha Yann o diskoneze, ar seiz teod forc’hek.

Ar glaouer, me ’laA^ar d’eoc’h, ne oa ket du-ze er friko. Eun tantad a voe saA^et ker bnan e korn ar porz, ha gant ar pennonnbsp;hag eskern ar glaouer e Ame great glaou !

Ha Yann ?... Merc’h ar roue, dirag an holl, a deuas da bokat d’ezan ha d’her briata gant eur garantez dHuzul. Ha

Yann, intanv ar paour kêz Katellig, a deuas da A’^eza mab-kaer ar roue.

Au hini a gontas ar goiiclienn a oa bet ivez er friko e-pad eiz deiz. Pa deuas Al’ar gear, eo b(*t peil gant ar boan en enbsp;zÏA'esker, kement e tansas jabadao ha gavotennou en enor danbsp;Yann saA’et lt;( Eus au izel d’an uhel ! »

Eur -woeli e oa, pe ne oa ket, — kredit, lennerien, pe na 1‘it ket : me 'goiito d’eoe’ii an traou liervez ni’am eus o c’lilevet,nbsp;— liag e oa eun den e liano Mizerig. Eur c’lioz denig eo a fellnbsp;d'iu lavaret, eun netraïg, rak, evitan da veza deut d’an oadnbsp;a belli]) bloaz war-nugent, e vije bet kemeret eas evit eurnbsp;c'lirenn-baotr a-boau eelmet e baskou gantan : Ne oa na bras,nbsp;na teo, nemet ar c'liroc’lien Avar an eskern, ba c’hoaz askornei;nbsp;muuut e oa. E vizacli drouklivet, liep eur vlevenn didenvet wai*nbsp;e vuzell ubela, e toull druz ar mec’hi, ne oa warni nemet liounbsp;krampoez Keinper. Evit ecliui, gounezet e oa e hano gantan;nbsp;en enr ger, hanvet mat e oa bet Mizerig.

Nerz n’en devoa ket, eVit gAvir; met, evit e lod, e oa ijinus lia speredet bras meurbed ! Arabad e vije d’eoc’li c’lioarzinnbsp;goaj) Avarnan dindan e fri, rak atao e kave an tu d’lio paea,nbsp;o veza ma lavare ne oa k(d mat d’ezan cliom, re bel! da villana,nbsp;dleour da zen ebet.

Eizonjal a reen da lavaret d’eoc'li e oa Mizerig clialbotér, pe charetoui* mar Icavit guadloc’li, bag o cbom tostik danbsp;lgt;ont-'n-Abad. D'an amzer-ze, ne oa ket deut c’lioaz ar c’liiznbsp;gaiit ar merc’lied da vont, pep mintin, e kear da gas leaz hagnbsp;aiiiann, er « ehar-a-bancs )), mar plij !... Neuze e vije gAvelel

78

ar Bigoudenned o vont e kear war droad, eur podad leaz, soumi war o bigoudenn-penn-tacli, eur paner a-istribilh oimnbsp;pep dorn, bec’Ii ganto o ruza o divesker, skuiz-uiaro o tongennbsp;enu hanter-donsenn broziou.

An dra-man a zo evit lavaret d’eoc’h e ree goap ar Bigoudenned ouz Mizerig, pa dremenent en e gichen, ba Mizerig, diouz e du, a skoe didruez gant e skourjez dre au divesker;nbsp;met peurliesa o broziou mezer fetiz o ziwalle, bag ar Bigoudenned a geiidalc’be da c’boapaat.

Eur mintinvez, e-kreiz miz gouere, e tremenas diou

Vigoudenn dirak bor cbalboter, bag ar jabadao o kas dioc’btu.

Sell ar paotrig !... Mizerig, deuit aman, Mizerig, me

bo lakay em zavancher, pe em faner, e-giz ma keroc’h !

D’an taol-ze, Mizerig a yeas drong ennan, drong evit mat, bag ben rnz-glaou gant e bennad imor, o vont d’an diou

Vigoudenn : taolion skourjez a-gleiz bag a-zebou, ba dao, ba dao, dao dalc’bmat ba dao c’boaz !... D’ar fiu, eur podad leaz anbsp;voe skuilbet war ar boultrenn bag ar c’blazenn e kostez annbsp;bent bras; ouspenn-ze, daouzek vi, — eun dousenn viou, war-bouez eur vi, — a voe bruzunet lia great koz-i)odig ganto.

e-giz d’ar G’basimodo.

Ar Bigoudenned a droc’bas kuit ac’bano etrezek Pont-’n-

Abad, en eur c’boarzin en eur giz all !...

«4:

79 —

Mizei'jg a oa laoïieiiiioc’li eget bilskoaz; lia, goude beza dis^ terniet e gezeg ba debret e daminig mern, e c’liourvezas enbsp;kostez aii bent evit kousket enr pennadig da ziazeza, da liis-luori e gofad bara, en disheol a-zindan enr renkad gwez dero.

D’ar mare-inan, an diou Vigoudenn a zistro diouz kear, bag a wel o enebour tonet kousket er foz ouz ar c’bleun.

—¦ Ha petra ’roimp d’ezan ? Red mat eo en ein yenji !

Toniin eo an ainzer, an beol a boaz. Goude beza klaskot piz ha diglasket ker piz-all, n’ez eus kavet netra gwellodinbsp;eget liva bizacb ar c’bousker gant eur restad dïenn, cbometnbsp;e strad eur pod.

Great eo an taol, bag ar lligoudenned kuit !...

Koulskoude eur stropad kelien a zo en em vodennet war ar vizacb dieunet; ba, mezvet gant be c’bofad dïenn, pepnbsp;kelienenu a beg, gwasoc’li au eil eget eben. Hogen kousket eonbsp;Mizerig, n’eo ket maro, bag lien, en eur zihuna, tremen enbsp;zaouarii war ar c’belien. Pebez distruj ! Nag a loened ! Daounbsp;c’bant korf-maro, nemet daou, a oa kavet astennet war aanbsp;dacbenn, liep uuan muioc’b, liep unan nebeutoc’h.

Ha Mizerig o sevel en e beun da skriva d’ar Roue kement-man :

(( Me, Mizerig, eur gwaz ma zo unan, aiii eus lazet daou c’hant nemet daou, gant daou daol dorn !

(( Mizerig,

« olialhotcr e-Mchen Pont-’n-Ahad,

(( e Bro ar Yigoudenned. ))

-- 80

Dizonjet e oan bet da lavaret d’eoc’li e oa neuze, war au troii, ar roue Gralloii, mestr war au dud, e Kemper, dre c’lirasnbsp;Doue bag ar Werc’hez !

D’ar mareou-ze, Grallou a oa o klask sevel mogeriou en-dro da Gemper, evit diwall e gear-beiiu. Hogen ar pez a veze savetnbsp;eu deiz a veze diskaret eu uoz; ha, gwasoe’b c’lioaz pe kernbsp;gwaz, ar gwardou iie veze mui klevet ger diwar o feuii.

Abarz peil e tigouezas lizer Mizerig gaiit ar Eoue.

— Heil ! sell ’ta ! eme hemau. Ha koulskoude, daou c’lianc ueiuet daou, gaiit daou daol doru, au dra-ze a rafe kant wai'-bouez uuau, gaut euii taol-dorn üli ! Mizerig eo ar gwellanbsp;paotr e-touez va sujidi. Ha, pa deu souj d’iu, heuiiez a ziwallonbsp;eiuieliaus va mogeriou uevez. Mat ez a ar bed I

Hag ar Eoue, liep koll amzer o varc’bata, kas kelou da ^azerig da zout d’ar palez, ar buana ar gwella.

Dioc’htu, Mizerig a werzas karr ha roused, ha setu hor paotr war ah' heut bras a gas da Gemper.

Abardaez-noz a oa, pa voe digemeret gaut ar Eoue.

— Te eo Mizerig ?

— Ya, me va-uiiaii, ha n’eo ket den all.

— Gaut daou daol dom e lazez daou c’haiit war-bouez uetra ?

— A zo gwir kement-se !

— Mat ! ueuze e vi kaset eu uoz-mau da ziwall ar mogeriou uevez : eur garg teuii meurbed. Keiit-se, ped deu a vo kasetnbsp;e'hoaz gaiiit d’az sikour ? Eeseurt armou a gemeri, gwareiernbsp;Xie goafou hir, pe klezeier dir ?

D'ar mareou-ze, ue oa e’hoaz hauo ebet nag eus kauoliou ua fuzuilhou.

— 81 —

Tud paour ! Mizerig a grene e holl izili oiitau, evel euu bern deliou sec’h he jet lia strilliet gant an avel-dro, arnbsp;gorventeiin !... Met ar paotr fin a gav da respont d’ar Rone.

— Ya divrec’h, Aotrou, a vo va lioll arnion. Roit d’in liepken eni* cliakotad mein bilian, bili gwenn dastnmet warnbsp;an torrod, hag eur cliakotad leaz ponledek... Hag an hini anbsp;dremeno e-bion da c’liourc’heinenn ar Roue, hennez a lezo enbsp;groc'lien etre va daonarn-me !... Gant nerz-kalon me ’I’aio vanbsp;dever ; bezit fizians e Mizerig

Ar Rone, gonnezet boll gant ar geriou-ze, a.roas d’ar cbal-boter eun tonllad pezion melen ; kalon Mizeing a dridas gant al levenez.

Ha da c’houde ;

— Em falez, erne Grallon-Meur, em eng eun nizez yaouank. Te ’oar^ d’it e vo da bried, ma tistroez gant penn an torfetonr !

Nenze, mignoned, bizach Mizerig, an lieol o para Avarni, ne vije ket bet skedusoc’b. Ne oa-bi ket evit beza : sonjit ’ta, arnbsp;paour kêz denig a oa bet red mat d’ezan, betek neuze, cliomnbsp;dizemez, rak bigkoaz xilac’b ebet ne zellag outan hep c’boarzinnbsp;leiz he beg, pe hep distrei he fenn gant truez !

Kennerzet gant ar zonj eng e brinsez, Mizerig en dije trec’het, me ’gred, AAmr an heur, n’ens forz peseurt enebour...

Digouezet an noz : Kemper a zo konsket abret.

IMizerig a zo e-nnan Avar ar penn-moger a zo bet gavet e-pad an deiz. Hkniz gant e bent, eman ar c’liousked en e zaoulagad,nbsp;pa Avel, en enn taol, o tont diouz ar c’hoaj ou doun a zo e-kicheu

— 82

icear, enr inell deii, eiz troatad d’aii iiebeiita, teii- gwecli brasoc’li egetan.

An Qzac’h koz, eul locdi houarn war e skoaz, digouezet e-harz ar voger, a zav e zaoulagad :

— Enr gward liepkeii, emezaii, treutocdi a vo va zou-bemi !... Ha te, prenvig-douar, perak ez out pignet ken nhel ?... Euan d’an traon, amprevau, pe...

— War boiiesoc’Ii, aotrou bras, na c’hoarzit ket re ahret, mar plij !... Daonst lia c’lioui a zo gonest da ober ar pez anbsp;rin-me ?

— nbsp;nbsp;nbsp;5fe ’gav d’in, da villana ! erne an liini koz dicliek. Penaos?

— nbsp;nbsp;nbsp;iNIat ! eine Vizerig. Gwelit, in’bo iietis sec’lied, evit :nbsp;gwelet a rit an dour o tivera ?

E-^pad an ainzer-ze, ar clialboter a wask eun dornad leaz )X)üledek.

— Me ’ra dour ens enr vilienu; grit kemeud-aH d’lio tro.

Ha Mizerig inont d’e cliakod all, lia stlepel enr Vilienn d’ar ramps koz. Heman lie frit, he nial, lie c’lias da vleud, metnbsp;l^eradenn dour ebet iie gouez; mala a ra daou pe dri yean all,nbsp;met ar blend mein a cliom sec’h.

Dion week all c’lioaz, Mizerig a ziver dour diouz e leaz ponledek.

Ha nenze an ozae'h koz a zafar bravoc’li : aou en dens, anat eo. 1’edi a ra zoken Mizerig da vont da leiiia dav^etan e-kreiz annbsp;c’lioad.

Hag int en bent o daou, keu buan.

83

D’ar inintin Avar-lerc’li, ar Roue a Avel ar A'oger en he zav, met, eA'el iie zistro ket Mizeiig, eo red kredi ez eo bet lazet.nbsp;^seuze ivez e tiskred n’oa ket gAvir en doa lazet kant den gantnbsp;eun taol dorn. Ha, koulskoude, ar Amger a zo eji he zay !nbsp;Penaos kement-se ?

Mizerig a zo dlgouezet e ti ar peulvan koz, ina c’heller rei an hano a di da heder renkennad gAAmz, sanket en douar, annbsp;eil tost d’ehen, ha goloet a Adenehon.

Er luaner-ze, ez eus Avar an tan enr poddiouarn eus hrasder ear hailh-kouez, hag, e-tal an tan, enr Avrac’h koz, tronset henbsp;inuzellou, hir he dent, savet he fri kamm, astennet he chinknbsp;askornet : maonez an ozac’h koz eo.

—¦ Tan ! eine an hini koz; me am eus naon. Lak er pod-houarn an honc’h am eus lazet dec’h.' Me ’zo o vont da gerc’hat dour.

Eur renkad barrikennou goullo zo e-tal an nor, Mizerig, hen, eii dije bec’h a-Avalc’h evit enr Amrrikenn c’houllo. Hanbsp;c'hoaz ar feunteun a zo eur c’hart leo alese.

— Penaos ’ta, enie Vizerig, paotr fln dalc’iimat, penaos mont keid-all da gerc’iiat dour henidez ?... Eo d’in eur bal,nbsp;eur varr, pe eur benveg bennak, lia me a ya dioustu da gerc’hatnbsp;ar feunteun aman !

Sebezet-holl eo an daou goz, met ne falvez ket d’ezo diblas o feUntetin, gant aozl da louza he doUr enhi.

84

Setu an hini koz en lient, e varrikennou gantan, e-pad ma ’z a ÏMizerig d’ober enn dro-vale, en enr c’Iiortoz l'ein.

Keja a ra gant enr marc’liadonr lïen o vont da foar Gemper. Paotr Pont-’n-Abad a c’lionlennas digantan :

— Hervez an doare e veacliit peil zo,

Ho tilliad a ziskonez n'ez oc’h ket ens ar vro.

— Aann avat, enie egile, n’onn ket ac’lialen : me a zo ens bro an Tnrked, e-lec’li ma vez eostet’ar c’liafe... Ha c’honinbsp;petra ’brenit em stal ?

Ha Mizerig o prena digantan enr zaro; enr zaro liir d’enn all a zo re hir da Vizerig. An dra-ze ne ra ket. Hep dale arnbsp;zaro a zo gwriet ar penn d’an traon anezi ouz ar bragon, manbsp;ra an dro d’bon cbalboter evel enr zac’h.

Pa zistro Mizerig, al lein a zo dare, ar zonbenn a zo war a.n daol o yena; met, e-lec’h skndellou, n’ez ens neniet sailbon;nbsp;al loaion a zo kentoe’h lienvel ouz palion, bag ar fonrclietezounbsp;a zo kerent-tost d’ar ferc’hier houarn.

Bec’h d’al lein !... Pnan ar zaillion a ziskouez o strad, lipet eo ar zonbenn. Ha dao d’ar c’liig-sall !... An daon goznbsp;a zebr, a lonk, atao an tamm en o beg. Enn lianter dorz varanbsp;dek Inr war-lerc’b enr niell tamm kig, ba bec’b d’ezi ha diliannbsp;ebet morse !...

Mizerig a zebr evel pep kristen, nebentoc’h zoken eget tud marlonk a zo. Konlskonde, evit ol)er evel ar re all, rak mez anbsp;den d’ezan, setn ben o troc'lia kig lia bara, o e’bas war bentnbsp;e veg, digeri e zaro, iia lezel an tanimon da goneza en e zac’b.

— «5 —

Pa ’z eo echu, eo bec’h da beb-unan teiirel an eil troad a-raok egile.

]Mizerig bag ar ram]is koz a ya^ o-daou da ober enn droïg beteg ar fennienn, evit diazeza o c'Iiofad, e-pad iiia stag aiinbsp;liini goz da skaota he e'lienstenrenn.

Tost d’ar feuntenn ez eus enr fozad donr banter dizec’het, a beinp pe c'lionec’h pe seiz troad d’an hirra. Dioustu e savnbsp;kaoz da c’bonzout pion eo ar skanva, lia red eo gonzont inonnbsp;a lanimo ar pella a-dreist ar foz.

Dion weck an daou lammer a gouez e-kreiz an donr; met tomm eo an lieol hag an dour klouar.

A-raok lanimet d’an trede gwech konlskonde, Mizerig a denn e gontell hag a rog penn-da-benn e zaro hir, evit d’ezinbsp;beza nevez-flamm. Soubenn, kig ha bara a ruilh hag a ziruilhnbsp;]nesk-]ia-mesk d’an donr, ha Mizerig, skanveat a bemp Inr war-nugent da vihana, a lamm a-dreist ar fozad donr evel netra.

Au liini koz a chom penrzonezet. Pa wel Mizerig en tn all, liag hen c’hoaz e btihez, e c’houlenn :

— Petra ? Te ’droc’h da gof, evit diskarga da voued, ha ne rez van ebet ?

— Oh ! mann..., eme Vizerig. Ne droc’han ket va c’hof hep enn tammig poan pep tro, met basta ! pa vezer boazet onz ennnbsp;dra, c’houi ’oar...

— Dal ! sorser, taol d’in aman da gontell vnrzndns, ma welin ha mont a rin a-dreist da c’honde. Konlskonde, n’eo ketnbsp;gwall-gempenn d'enn den diskonez d’ar re all petra en deusnbsp;debret d’e lein !

En enr benrlavaret ar geriou-ze, e sko gant e holl nerz, hag ar gontell a drenz e galon.

86

Eur vlejadenn estlammns a spontas an kekleviou, ken ina liovjellas gwez ar c’hoajon; ha gwad ar penlvan a rnilh bag anbsp;ya da benrlennia ar fozad dour. Oei !...

Setu penaos Mizerig a zo en distro, a-raok an abardaez, da balez ar Eoue. Pep-hini a zo sonezet ouz e welet beo c’hoaz,nbsp;ha souezetoc’h kalz o welet penn rukunus an diskarer mogeriounbsp;en eur mouchouer skoulinet a-istribilh ouz e zorn.

Hag evit kloza va c’honchenn wir, petra ’lavarin c’hoaz a c’haou ?

Mizerig, eA^el knstuni, a voe eurus a-dreist innznl. Teir ziznn da c’lionde, -— anizer iiepken da gas an einbannon, ¦—nbsp;e oa enrenjet gant ai- brinsez Azenorig a Gerne, rak ar rouenbsp;Orallon a zalc’has d’e c’her.

Ar brinsez a oa koantik-koant, nemet eun tammig bihan berroc’h he gar dehou eget an hini all. Ne oa ket kalz a dranbsp;an dra-ze. Mizerig, hen e-unan, ne oa ket paotr brao, paotr anbsp;dailh. Met karantez virvidik ha gwirion a oa etre an daounbsp;bried yaouank.

Done a roas d’ezo eun neizad bugale, merc’hed kouls ha paotred. Met ar baotred a oa holl brasoc’h eget o zad, hanbsp;divesker ar merc’hed a oa holl keit-ha-keit : bugale koant evelnbsp;o mamm, ijinns evel o zad.

Unan zoken eus bugale vihan Azenorig, prinsez a Gerne, lia Mizerig, a denas divezatoc’h da azeza Avar dron Grallon-iMenr, evit d’e dad-koz, Mizerig, beza bet gv^echall chalboternbsp;e-kichen Pont-’n-Abad.

YANN AR YOD

Ar tvreg en ti, ar gwaz er-tréz,

Hag an holl draou a droio êz ’Vit hrasa mad an tiegez !

Setu aze eur wiriouez hag a zo oajet. Na c’lioui, na mo, nag ho tadon-koz, na va re-ine, hini ebet ac’hanomp, a dra zur,nbsp;na bihan na bras, na foil na fnr, n’elt;lo c’boaz ganet, hag avnbsp;wirionoz-ze a oa boo ha gwii*. Ya, da Aobana, jnar deo rednbsp;kreili nr gonclieun-man a zanevellas d’in, eun nozvez goanv,nbsp;Gwilh an Trnilbou, ear pilbaoner a-ziwar gichen kribennnbsp;Menez Arre.

Me ’gred ne gontas d’in a c’haou Nemet eun hunter ger pe zaou !

En e zac’li ’oa muioc’h a laou... Ec’h !

Nenze, erne GAvillion an Trnilbou, tndon, abaoe ez ens pell; ez ens pell, da lawaret eo n’eo ket pell, e-giz‘pell-kerc’b pe, pell-. gAAdniz, met pell amzer... D’ar mareou-ze, Avar am ens klevel,nbsp;pep pilbaoner a c’boiineze Avar-dro kant skoed en ean devbznbsp;pilhaoua, hag hep en ein skuiza c’hoaz !

88

Siouaz d’am zac’h lia d’am c’hein !... Perak n’oun-me ket bet dent beo d’an amzer-ze ? Gant kant skoed d’e zevez menbsp;a anavez enr pilliaoner lia na vije ket bet bloavez war-nna^env.nbsp;ebet evit dastnm enr yalc'badig vrao. INtet petra ’zervicli ? Ya,nbsp;petra ’zervicli lakaat servich pa ne vary den, liag, a dreist-lioll,nbsp;pa n'ens ket arc’liant da baea An amzer-ze n'eman muinbsp;ba ne gavo ken an bent da zont en-dro war lie c’liiz.

Neuze ’ta, em oa enr eontr koz, leshanvet Yann ar Yod. N’em eus ket gallet morse gouzout da vat pesenrt kerentiez anbsp;zo etrezomp. Ha, p’am bije gouezet hag an boll, kement-senbsp;n’en dije ket talvezet d’in da nemeur. Rak, ma vije bet pinvidiknbsp;va eontr, e zanvez a vije bet ingalet pe diispignet gant enbsp;heritourien, abarz na vije dent netra beteg ennon. Sonjit ’ta !nbsp;Keit-all amzer a zo eo maro ar eontr koz-ze !... Ha nenze,nbsp;bervez m’am eus bet lennet em yaouankiz war eur c’hoz tammnbsp;paper koz kroc’bennek, me ’gred a-walc’b, va eontr koz n’edonbsp;ket eur bern pinvidikoc’b eget e niz yaonank, rak n’edo ketnbsp;pilliaoner... Nann, turier-douar edo Yann ar Yod, na muioc’bnbsp;na nebeutoc’h, ha, diwar labour e ziyrec’h, temzet gantnbsp;c’bouezenn e dal, dre zerr poania a-walc’h, eo e save, en e bempnbsp;parkig, peadra d’o maga, hen hag e wreg. Rak dimezet edo vanbsp;eontr koz, hag e wreg, me ’gred, a oa va moereb.

Ouspenn d’e wreg Margodig, e oa c’hoaz perc’henn da eur c’haor kerniel hir, d’eur penn-moc’h du penn-da-benn, ha d’eunnbsp;toullig ti dare da goueza en e veru, skoaset er gwasked onznbsp;kein eun dorgenn, bepred, war e doenn soul hanter-vrein, onbsp;sevel geot glas ha peuri dimz, boued mat evit Bebekig, arnbsp;c’haor, a veze, peb an amzer, lakeat da beuri anezo.

Hag en tiegez an traou a yee didrouzik ha klok a-walc’h

89

en o zro. N’edo nemeto o-daou evit sevel o lezennou ha suja (Tezo. An aotron pei’Son koz, enn den ha^ a oa maont war alnbsp;latin, a Javare, en enr goinz anezo : « Tota domuf^ duo simt.nbsp;idem 'parentque, jiibenique... )) An daou hried, laouen eus onbsp;stad, en em gave pinvidik en o faonrentez, pegwir, hervez manbsp;lavare gwecliall sant Gweltas d’e vestr Kadok ar Fnr : « Arnbsp;pinvidika den a zo er bed eo an nep na c’hoanta ket kaout arnbsp;pez a zo d’an nesa. ))

Perak nenze, a gav d’eoc’h, e vije bet leshanvet va eontr koz (Done d’e bardono !) Yann ar Yod ? Na lakit ket lio poannbsp;da glask. Setn ainan ar perak hag ar penaos. ,

Petra ’feil d’eoc’h ? Dibaot eo d’eomp kaout tud didamall a bep si fall, zoken e-tonez hor c’herent.

An dud, a lavare n’ouzoun dare mui piop, a zo damdostik heuvel ouz ar stêriou. Rak an holl stêriou a red dour enno,nbsp;gwir eo, met bnanoc’h en eil eget en eben, met lonsoc’h penbsp;sklêroc’h en houman eget en honnnez. Ar stêr-man a zo e-giznbsp;klonar, ha dour unan all a zo lianter-skornet.

Evel-se an dud a zo daou rumm anezo.

Ma ! va eontr ha va moereb n’edont ket exis an hevelep rnriim ! Margodig, va moereb, hi, en enr gosaat, — abalamournbsp;n’he doa ket a vngale marteze, — a deiie da veza tuet, ennnbsp;distera, war ar vnanegez. A-walc’h e veze d’am eontr Yannnbsp;digouezout enr momedig re zivezat, pe da lein, pe da vern, penbsp;da goan, da zibri pe avalou-douar en o c’hroc’hen, pe zokennbsp;soubenn « an tri zraïg, dour, holen ha baraïg)),, setu kerkent

— 90 —

peadra cl’am moereb da zic’hourda lie latenn lia da zistaga d'lie Yaiin « an Diwarlerc’li » cnr zarmon dispar j^ant litaniounbsp;Iia pedenuou ons ar re na quot;lever ket alïes on ilizon. ITag enbsp;c’liellit kredi, pa veze dent da benn, teod ar brezegerez nenbsp;veze ket merglet en lie genou. Ha, koulskoude, ar paour kêznbsp;Yann, eun denig war e bouez, ne responte nepred nemet aunbsp;lifivelep geriou bep gu^ecb.

— Dal'c’h sonj, Margodig, ar parkeier a zo pellik ac’halen. Dalc’h sonj ivez eus an abardaez, daou vloaz ’zo, ma torrjontnbsp;d’in va gar gleiz gant taolion baz-yod, abalamour ma oa yenetnbsp;koan ouz va gortoz; hag abaoe, gonzont a rez, ne c’hellan ketnbsp;bale ker bnan ba kent *Dalc’b sonj, gwreg paonr !

riag evel-se ar barr-arne dn a dreniene a-dreist al locbenn, dre ma plade Yann dirak Margodig. Ha mat a rea, a gav d’in,nbsp;petra bonnak ma lavarer : « Ar gwaz a bleg gant e ivreg n’eonbsp;na gwaz na maonez : enn netra n’eo ken, nebeutoc’li c’lioaznbsp;eget eitr c’hemener. »

Eun abardaevez, koulskoude, o veza chomet re zivezat da hada pour e park an Tri C’horn, ha* koan o veza eat yen, vanbsp;eontr a glevas adarre e (( bater noster » gant e berc’lienez.

Droug a yeas ennan eur Avecli ivez.

— Petra, einezan, goude ma ran evit ar gwella, e tens o’hoaz ar gonbari, ar gonstians da di'rri va fmin d’in ? Ab !nbsp;bonrdachon ! Mar kav d’it eo ken brao-ze dont d’ar gear, dresnbsp;pa vez dar(‘ koan, nag a-raok na ivar-bu’e’b, n’e tens nemetnbsp;mont da labourat d’ar park, te, bag e iveli !

— Hag ez in Avatc’hoaz vintin, eme ar wreg.

— 91 —

¦— l*a nbsp;nbsp;nbsp;eiue aii ozac’li.

Antroiioz, da gaa ar c’hilhog, setu int o-daou war zav. Hag è voe great e-giz ma oa lavaret en deiz a-raok da noz.

Va jiioerel) ^largodig didrouz, o veza diliunet Avar he zu mat, a Aviskas elmpeun lie Yann, a gemeras eur rastell, eurnbsp;varr, eur falz, en dalc’her a-ziadrenv an nor, hag, ar benviounbsp;war lie Bkoaz, a ya da labourat da bark an Tri-Ö’horn, en eur

Ila g, hep muioc'h a reiiz, ez eont da gousket. vala eun tamm kreun bara segai.

A-ziAvai’ drenjon au ti, liag hep distrei, e hwaras d’he Yanii:

— Ha, mar kerez, te ’oar, na zizouji ket da ober mem, ket 'ta ?

— Na te, eme egile, da zout d’he c’hlask ha d’he c’haout pa vezo dare, nag a-raok na Avar-lerc’h.

Chomet e-unan, Yann a lakeaw da genta tavancher hanter-fank e Avreg, ha dao d’al labour : kerc’hat dour, rei eun taolig sknbellenn d’al leur-zi, eun taolig dibonltrenna d’an arrebeuri.

Dre greiz ni'edo gant skaota ar skndilli, Avar-dro nav beur, an aotron « lieun-du )) a zihunas en e graon, ha, naon d’ezan,nbsp;a c’houlennas e lein. Ma Aaie red da Yann tomma gonelieunbsp;dioustn, evit kaout iieoc'h ha pa na vije ken. Ilag, en eur vontnbsp;er e’hraon, e Avela.s edo dizonjet ivez Avar Bebekig, hag arnbsp;e'baor baoïir n’he doa ken labour da ober nemet lemma henbsp;c’heimiel ouz ar voger, en eur zellet, a-us d’ezi, ouz eurnbsp;gevnidenn o paka keilen Avar he gwiad stignet dindan annbsp;treust : labour Inouus a-Avalc’h evit eur c’haor, evel ma welit.

92

Ar pez a zonje ivez.Beb’ekig, hag he dije bet brasoc’h plijadur o labourat da garga lie c’liof. Yann a roas ar blijadur-ze d’ezi,nbsp;bag be c’basas da donza ar penri a greske bir war e dóennnbsp;blouz.

Eur pennad va eontr a cbomas d’be diwall; niet, o welet an beol o pignat e toiill nnnek lienr, e teuas sonj d’ezan eus arnbsp;8kudilli da beurskaota, bag ens niern poent be farda. Ha,nbsp;koulskoude, ne oa ket evit lezel Bebekig bec’b-nnan war aunbsp;doenn. Petra ’zonjit-bu ? Ha mar kouezfe d’an traon ? Ha marnbsp;torrfe eur gar, pe zion, pe deir, pe o teder zoken ?... Ne glevitdiunbsp;ket ar jolori gaer a rate Margodig ? Hounnez a vete eurnbsp;zoubenn neiize ! Ya, unan deo c’boaz !

Setu bec’b war e spered !...

Goude meur a zonj, goude krafiguat e glopenn, goiide sacba war e vleo, e kavas ar penaos. Hag ben, ken laouen ba tra gaiitnbsp;e gavadenn, da gerc’bat eur gordenn, ba staga ar c’haor, banbsp;da ziskenn penn ar gordenn dre doull ar nioged. Ha prim danbsp;zont en traon !

Buan e lakeas yod niern war an trebez, ba tan dindan. Hag e stagas iienn ar gordenn en-dro d’e zivesker, keit ba ma vetenbsp;o veska ar yod... met...

— Ho ! la ! !... Ho ! la ! !... Petra ’rez, Bebekig ? Pe fur pe zod out ?

Ar pez a reas al loen paonr 'voe distaga eun taolig fringal war letonenu flour an doenn e’blas, emicbaiis evit diazeza benbsp;c’bofad peuri. Siouaz ! en eur fringal, e risklas bag e koiiezas,

— gaar paour kêz loenig, liag e cliomas a-istribilh etre nenv lia dollar !

N’eo ket red lavaret e frapas lii Yann d’lie lieul betek banter ar siininal, pegwir Iieiuan a oa stag ar gordenu en-dro d’enbsp;zivesker. Ha setu Yann, ar paour kêz denig, a-istribilh ivez enbsp;tonll ar nioged, e benn d’an traon, kant gwecb darbet d’ezannbsp;da goueza er jidliouarnad yod bero !

Hag e pep peuu ens ar gordenn ; Ilebekig a vleuje gwasoc’b ( git pa vije bet enn lianter donseun kontilli kiger sanket don;anbsp;en lie gourlanclienu !... Ha Yann, o sonjal ne zalefe ket danbsp;goueza ivar e benn er j^od, na da veza rostet ez-veo er jidbouarn,nbsp;zoleen a-raok (oi ifern, a c'bonlenue digant ar Mestr Brasnbsp;pardon d’e bec’hejou.

— Dre va faot !

Hag e saA'B e zoru da skei war e benltrin.

— Dre va faot, dre va brasa faot !

Hem

An Ankon iie oa ket er vro, red eo kredi, ha ne glevqs netra. i’auefe ze, bnan e vije bet diredet.

-Met nann ! an liini a ziredas eo Margodig, va moereb. Ha gant ]K)an a-wale'b e tenas a-b(gt;nn da ziskronga divesker Yann,nbsp;A’a eontr koz.

Y'onzoun dare penaos, niet ne lai^aras ket kalz a dra ;

— Yann ar Yod da ! Bnr a-Avale’li dre da faot eo, dre da vrasa faot, pegwir e tens c’hoanteat ehoni da labourat en ti,nbsp;ha, koulskoude, e c’houzez mat :

— 94 —

if wreg en ti; ar gtoaz er-niêZj Hag an holl draou a droio êznbsp;’Vit hrasa mad an tiegez.

He#

Ila diwar iieuze, eme Gwilliou an Truilliou, va eoiitr a voe leshauvet (( Yaim ar Yod )).

EIL LODENN

GWECHALL NEVEZ

AL LAER A ZO LAER

N’ouzoc’h ket piou eo KoMg Dorndu ? — Nann Mat, pegwir ii’lio pens ket klevet c'hoaz haiio auezan, selaouit gautnbsp;ho tionskouarn hag e klevocdi e zoareou breinaïk. Met peoc’Iinbsp;avnt 1 Peoc’h, pe ne lavarin ger !

Ar re vouzar hag ar re zall A gaso helou d'ar re all !

Eniaoc’h o selaoii ? Mat ! neuze e stagan da zibuiia va c’liudenn.

Kolaïg Dorndu a zo ear c’lioneriad diwar ar meaz, o clidin on ear c’liorn benuak (ms ar C'hap, n’eni ens ket sonj matnbsp;a-walc'li mni jie e parrez Gonlien pe e hiiii Denzek... An dra-zenbsp;ken nebend n’eo ket kalz a dra. Eus liano e gear avat em eus

98 —

dalc’het sonj gwelloc’li : Kernez-Vilian ez eo hanvet. Kolaïg Dorndu eo e zoiiai’ liag e gear d’ezan.

Pa oa c'hoaz paotr yaouank, e laboure da zabatui betek re emicbans. (( Evit ar wecli, eni eus klevet lavaret, an liini anbsp;zistag re a daoliou inarr, en enr staga gant e lodenn, pa veznbsp;devez bras terri-teirien, bennez a gouez war e beun a-drenv,nbsp;liep gallout dont a-benn eiis e lodemi-varr. » Setu ar pez a zonbsp;deiit da wir evit Kolaïg, rak abaoe m’eo diinezet da Janig arnbsp;Gapen, ne feil ket d’ezan a-grenn kregi e benveg ebet, nemetnbsp;en e skourjez.

Nemet en e skonrjez, a lavaran, ha penaos kemend-all ?

— Betek-lien, eme Kolaïg d’e wreg enr znlvez, betek-lien n’oun bet nemet enr genaoueg, nemet eul leue, met eurus eonbsp;d’in ne chomer ket lene evit atao, dalc’liinat; selaou ac’hanon.nbsp;Ar mestr-skol, — ar vistri-skol a vreman, gouzout a reznbsp;mat, a zo gwall-zesket ; n’eo ket azened eo ez int evelnbsp;re gwechall ha ne oant mat nemet da ober katekiz, — en deusnbsp;lavaret d’in, hirio gonde an oferenn, pa ’z oun bet o paea earnbsp;banne d’ezan, n’ez ens nemet kol! o labonrat an douar; ha pionnbsp;a die gonzont an dra-ze gwelloc’h eget ar mestr-skol ? Oliernbsp;a rin hiviziken ar pez en deiw va aliet da ober : liziout va donarnbsp;en enr nieronr, ha mout da vare’hadonr kezeg.

— Oh ! diwall mat, mignon Kolaïg, diouz aliou ar vistri-skol ! eme Janig ar Gapen d’he gwaz.

— Evit gant mestr-skol hor parrez eo dent ar wirionez, p’en deus lavaret d’in ne oa dre ar C’hap, war ar meaz, dennbsp;ebet a gement a gomzfe galleg kouls ha me, Kolaïg Dorndu !nbsp;Ha perak neuze, pegwir ec’h ouzoun ar galleg, ne vijen ket

— 99 —

mat da varc’hadour kezeg ?... Me a vo, klevout a rez ac’hanon, Janig, me a rank beza marc’hadoiir kezeg !

Setu penaos, p-egwii* en doa c’boaiit ar mestr-skol, ez eo bet feiirmet Kernez-Viban d'eur merour; Kolaïg evelkent anbsp;zalc’li gaiitaii ear pemi-ti bag ar marcliosi.

Da geiita, an traou a droas mat a-walc’li gant Kolaïg; beman a oa dent da anaoiit (nin nivei- a. dr(»ion kamm, o tarem-])redi ar foariou liag ar marc'bajon. Dez’ e veze dale'limat (rnbsp;Kemiier, e J*oiit-’u-Abad, e koste l*loiieonr, er Pont, e Donar-nenez, e Pouldabud... Jia me ’oar-me e pelec’h e veze c’hoaz ?

II

Eun devez, tri pe bevar miz a zo abaoe, Kolaïg a yeas da foar Bloneour gant enr marc’li koz, kempennet gantan,nbsp;skrifellet a-zoare, bouarnet mat a-barz anont eus ar gear. Dres !nbsp;ar foar a yee mat-mat war ar c’liezeg, lia Kolaïg a bakas kantnbsp;skoed evit e varc’b koz.

— Mat ! eme ar C'baper. Abret an deiz eo c’boaz; a-raok distrei d’ar gear, deomp d’ober eun droïg da varc’bad arnbsp;zaoud !

Ma ’z ee ker ar e’bezeg, war ar zaoud e oa eun distaol souezus; ne oa marc'badour ebet, kouls lavaret, war-dro alnbsp;loened-korn. Gouzout a rit, — iie ne rit ket, ¦— e Ploneournbsp;e vez kalz geored (gevr) er foar; hogen war ar geo red ne oanbsp;ket eun distera klask.

— Mat ar stal ganeomp ! eme Kolaïg. Mar karfen prena

100 —

eur c'Iiaor bounak aiiian da werza a-benn foar Bouldabud, mo, ’rafe eim taolig brao ganto, a dra znr !

ITa Kolaïg’ }gt;rena ear e’liaor, max'c’bad’iaat-vil, ha baan d’ax» gear gaat e vida...

D’ar miz war-Ierc’b, d’ar gxvener kenta, Kolaïg Dornda a zav mintin, beure mat, dioaz e wele, evit mont da foarnbsp;Boaldahud. Gwiska a ra ean dilhad nevez c’hoaz kouls lavaret,nbsp;rak e gredenn eo penaos e werz keroc’h eur gwerzer gwisketnbsp;mat eget eur gwerzer all gwisket a druilhou. Buan ha buan,nbsp;e voutou ler-goad en e dreid, eun hanter dousenn krampoeznbsp;amanennet en e c’hodell, ha Kolaïg d’ar c’hraou, ha -Tanig arnbsp;Gapen war e lerc’h... Seta ar c’haor kordennet kerkent; arnbsp;gwasa ma zo eviti, prestik eo he zermenn, al loen paour ! hagnbsp;he deve, kalet evel mean, a-istribilh etre he gaol, a die ober xfpsnbsp;d’ezi da vale.

— Set’ aze, -Tanig, erne IColaïg en eur lakaat eur c’horniadig butun abarz mont en bent, set’ aze hag a dalv agent skoed penbsp;pemp lar ha tri-agent d’an taol izela ; ean dornadig mat anbsp;arc’hant !

— Diwall, erne Janig, aon am eus na vefes paket eun dro bennak !

Digoaezet int o-daoa e-tal dor ar marchosi, ar c’haor ganto. Ilep dale eo kordennet ivez ar marc’h daoa vloaz a dlie montnbsp;d’ar foar gant IColaïg.

—- Set’ aze, Janig, erne heman, talvoadegez kant hanter kant skoed d’an nebeata, pe war-dro pemp kant lar, ma ’z anbsp;mat ar ronsed ! ICenavo, -Tanig !... En abardaez-man, e Avelinbsp;ac’liaaon o tistrei d’ar gear, ear c’liodellad vat a skoejoanbsp;ganin. ICenavo 1..

101 -

Ila Kolaïg en lient o vntnna dre ma ’z ea, e gorn-bntnn bevr ha mogodet etre e zent, e skourjez en-dro d’e c’honzoug, o,nbsp;varc’li onz e zoru dehou hag e c’haor onz e zorn kleiz.

O welet lie C’liolaig o pellaat, Janig, difizins evel ar C’hapenned, rak eiuiclians e tiskred eiin tammig ivez war henbsp;gwaz, a hop warnan :

— Hep, hep ! Kolaïg, arabad d’it dont goullo d’ar gear ! Diwall mat diouz al laer, va den !...

Hag o veza chomet eur pennadig, harpet e korn-tal ar marchosi o sellet ouz he gwaz o pignat ar grec’henn dosta gantnbsp;e loened, ez a d’an ti d’en em emellout eus he labour, eurnbsp;berniad mat a draou o ruilh hag o tiruilh en he zamm penn.

III

Kolaïg Horndu, Induct e vutun gantau, met e gorn dalc’hinat o chaokat etre e zent, a gendalc’h da vont gant annbsp;hent, e zaou loen d’ar paz Avar e lerc’h, hag e teu sonj d’ezannbsp;eus aliou Janig.

— Petra an tanfoeltr, eme ar C’haper outan e-unan, petra en deus c’hoant xa. hini goz da randounat d’in, er mintin-man ?nbsp;Diwall diouz al laer ! Me, Kolaïg ar marc’hadour kezeg !nbsp;Ha ! ha ! me ’garfe gAvidet peseurt liou en deus al laer a zonbsp;gouest a-Avalc'h da laerez eur spilhenn diAvarnon-me !... Pionnbsp;'zo gwaz, satordallik, ma n’oun-me ket ? Ha n’eo ket me a oarnbsp;ar muia galh'g e bro Kaperien Peg-ar-Raz Va mestr-skolnbsp;e-umui en deus lavaret an dra-ze d’in, enr zulA^ez p’ am oanbsp;paeet eur banne d’ezan... Ya, gwaz oun !

— 102 —

Ha fouge ennan, e sko gant e bennad kordenn war e beiiltrin, ken ma ’z a e tammou bag e bruzun, en e c’benon,nbsp;pnn pri e gorn-butun !...

— Ma feiz ! eine lior gwaz, pa zigonezin e bonrc'li Ponllan, e prenin enn all; met evit laeret ne vin ket !

En enr denier enr zellig onz e c’baor, e wel be deve re garget, al leaz o tivei’a diontan pel) ar mar(\

— Setn aze koll evidon, enu* Kolaïg. Penaos diwall va bida da vera ?... Sell ! kantonier Ilenzek a zo aman o tont d’e zevez,nbsp;bennez a die gouzout penaos ober evit-se... Hep ! kantonier, vanbsp;bida aman a goll 1'eaz, penaos ne gollo ket ?

Ar c’bantonier, paotr fin evel an boll gantonierien, a lugern gant ar blijadur e zaoulagad bliou en e benn :

— Hostaliri ar C’hoad-Pin n’ema ket peil; ma vez enr banneig, e lavarin a-walc’b da stal d’it !

— Ya, ya, daou vanne zoken kentoc’b eget unan...

Setn flipet peb a lommig ganto.

— Mat ! va den, eme neuze ar c’hantonier, setn aman evident ba da vida ; pa zigonezi e Ponllan, kerz da gaontnbsp;Ilerri, ar maricbal, ba gonlenn digantan enr c’bloc’big bibannbsp;da breiia, ba stag anezan onz gonzong da vida : ne gollo kennbsp;a leaz, pe n’eo ket me mab va zad ! Kenavo !

-- Kenavo ! eme Kolaïg.

Hag hor C’baper en bent, laonen bras eus e gavadenn.

Hep dale, e tigonez e bonrc’b Ponllan, war-dro eiz benr, bag hen dionstn da gaont ar maricbal.

— Selaon ’ta, maricbal, liervez m’am ens klevet, te a werz kleier biban ?

— Ya ’vat, a bep seurt; dibabit, mar plij !

— 103 —

Ha Kolaïg kemer ar brava ha staga anezan gant eur peniiig Icordenn en-dro da c’honzoag e c’haor.

— Pegeinentad tra eo ar c’ldoc’li, marichal ?

— gt;Ma feiz, n’eo nemet pevar real. Kapei’, pegwir e’houi eo, rak kredi a ran, enii taminig ineiz, eiin tammig. anaondegeznbsp;am eus ouzoc’li.

— Pevar real, eun tamin kloc’li evel-se ! N’eo ket evit netra !

JMet Kolaïg a bae, konkskoude, hep kredi dizerra e rann. N’eus forz, sonjal a ra ennan e-unan :

— Arabad d’in beza paket gant laer ebet ! N’emaoun ket ganti, em ens aon, o rei pevar real evit eun ourouler, eurnbsp;c’hloc’hig. Ha c’lioaz, c’hoaz, ma teufe ar c’liaor lie bronnounbsp;da ehana bera !

Hag hen distrei da zellet ouz e c’haor.

— Mat ! emezan, gvdr e rank beza ar pez en deus lavaret d'in kantonier Peuzek; va Ponchig ne goll mui berad leaz !...nbsp;Deomp breman ,da brena eun tamm butnn hag eur c’hornnbsp;nevez !nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Great e dro gantan e ti ar butun, setu Kolaïg adarre war hent Pouldahnd, e zaou loen d’e heul. Pa dreinen dirak ti-skolnbsp;ar baotred, ar re-nian, — o c’hoari emaint c’hoaz, daoust d’annbsp;heur beza sonet peil zo, — ar vngale ’ta a zav o fenn, o klevoiitnbsp;sou skiltr ar c’hloc’hig :

— Sell ’ta ! Eur G’liaper o vont da foar Bouldahnd, eur niarc’h hag eur bida gantan !

Kolaïg n’ema ket an distera war o sonj, kenient a brez a zo warnan breman o klask dibri krampoez; n’eo ket hep poaunbsp;avat, rak e zaou loen eo red d’ezan ivez bleina. Pa n’eo ket

104 —

evit obor swelloc’li, e kemer pp,2: en eur grajnpoezenn a-bez

a-istribilh onz e (•’benon, lias cbaob warni betes penn tfilosta, ai* pcz a lak ar baotred da c’boarzin. leun o beg.

— Peira ’zo, marniouzien; bag o c’boarzin d’in-me eniaoc’b?

Unan eus ar baotred, an tosta da Golaïg, a respont evit an boll :

— N’emaomp ket ’ta; met eus penn all-tre ar 0’bap o rankit beza ginidik a dra zur, va zonton, tostik d’an Enez Sbn,nbsp;pegwir en eur vont d’ar foar gant bo marc’b, u’ouzoc’h ket arnbsp;furnez da bignat war e gein !

Ar vandennad krennarded a c’boarz o gwalc’b, ba Kolaïg a anzav outan e-unan n’eo ket brao deski furnez, dreistdiollnbsp;digant bugale.

— Mar pignan war gein Laouig, einezan, petra ’rin eus va bida ?

nep beza nec’bet an distera ;

— Petra ? eme ar paotrig, met staga ar bida ouz lost ac marc’b, bag e c’bell'oc’b da c'boude kaout bo taou zorn danbsp;zibri bo krampoez !

— Gwir a-walc’b eo ! eme Kolaïg Dorndu.

Hag e stag ar paour kêz gaor ouz lost ar niarc’b bag e pign war gein Laouig, bag ez a etrezek Ponldabnd, en eur zibrinbsp;krampoez, e-pad ma c’boarz muioc’b-mui paotred skol Poullan...

IV

Keuze ’ta, Kolaïg a gendalc’b da vont a-raok war gein Laouig, en eur cbaokat gwasoc’b c’boaz war e grampoez,

105 —

inalisiet evel ma ’z eo oiiz ar baotred viliau. Digouezout a ra evel-se gant koajoii Maner Stank. Aman ez ens eur gwali-zonbenn da gaont. A-drenv ar c’bleiin, skoaset e-mesk annbsp;trojennon lann liir, eun den, — enl lainpoun bennak ens kear,nbsp;sur a-walcdi, — a zo, evel pa lavarfed, o c’liortoz eun dranbsp;bennak; tres paonr a zo warnau, enu tres keu divalo bag enlnbsp;laer ma ’z eo.

Sknizet o c’bedal en aner eur C’liaper droeli bennak da vont da foar Bonldalind, al laer a zo o vont d’en em dennanbsp;kuit, pa glev eur eddoc’big o son ; Bin, de ri din Mn haon !...nbsp;Ifag al laer da zevel e beun, ba gwelet Kolaïg o tiskoasa ernbsp;c'borii tro, eur gaor onz lost e varc’b, rak kloc’big gaor Kolaïgnbsp;eo a ziridigu kemend-all !...

Eiir wecli m’eo trëmenet Kolaïg e-biou gant e loened, setu al laer da lammat didronzik war an bent ba da redek 'war-lerc’li, divouton, evit laerez ar c’baor, ha pa na ve ken.

Met peiiaos ober au taol bep rei netra da c’bonzout d’ar perc’benn ?... Al laer a droc’b, da genta, ar c’bloc’big diouznbsp;gouzoug ar bida bag a stag anezan a-nevez onz lost ar marc’Ji;nbsp;ba goude, o veza troe'bet kordenn ar bida, e kas al loeu paonrnbsp;gantan er-meaz au bent, en enr Avaremm e-lee’b ma knz anezannbsp;e-touez eur stro])ad strouez.

— IMat ! eme al laer, kemeiit-se dent eo atao ¦: ar bida am ens paket diwar ar tl'baper sod-ze; an dra-ze azesko d’ezan enrnbsp;A\eeb all staga geored onz lost e roused da vont d’ar foar.nbsp;Met... met... eur marc’b mat a zo gantan... ba ixigvvir e laA'arer :nbsp;al laer a zo laer... red eo d’iu kaout ar mare’b pe netra...

106

Hag al laer, a-dreuz ar parkeier, da blanta tiz ha da c’hal'oupat evit troc’ha a-raok ar C’liaper. Er c’heit amzer-man,nbsp;Kolaïg a zo ken dinec’h lia tra, dre ma klev atao ar c’hloc’hig-bihan o tiridigna d’e lieiil, hag e holl zonj a zo, me ’gred, gantnbsp;ar bempved krampoezenn ema breman o chaokat warni. Petranbsp;’fell d’eoc’h ? Eun taminig gonst a zo dent d’ezan oc’h obernbsp;bent, liag e chaok, hag e lonk, hag e tebr a galon vat.

Setn Kolaïg, digonezet e-kenver Lenn-Avoa, o welet, en enn taol, eun den o tont en eur c'hoarzin a-benn ennan. Kolaïg,nbsp;en eur Avelet anezan o c’hoarzin, a c’hoarz eveltan hag anbsp;c’houlenn digantan :

— Plijadur ho pens, va den, pegwir emaoc’h ken laoueu hag all ?

— Ya snr, erne egile, pell zo n’ein eus ket bet kement a c’lioust da c’hoarzin.

— Neuze ’ta ? N’eo ket goulenn diganeoc’h a ran, met perak, mar plij, ho pens gonst hizio da c’hoarzin ?

— Perak ?... C’hoarzin a rankan o welet e ten bemdez giziou nevez e-barz ar vro.

— Ya ?... K’em eus ket klevet ger.

— E-pad an hanv, ne weler mui na marc’h nag azen rouz ebet anez ma A'^efe Avar glipenu e benn, resped d’eoc’h, eun toknbsp;plouz pe enn tok brouenn !

— N’eo ket difenuet; liag al loened, me ’gred, a blij d’ezo an disheol hag ar zenadnrez, kement Iia d’an dud.

— Mat, evit beza a-du gaueoc’h, e lavarin ec’h intentan

— 107 —

eun ctraïg beiinak er c’hiz nevez-ze. Met giziou all a zo o tone, M’ar ar pez a welan, ha n’ ec’h intentan netra euno. Lavaritnbsp;d’in, mar plij, perak e stager breman kleier bihan onz lost arnbsp;c’hezeg ?

— Petra ? Ar c’hiz-ze a zo o tont breman ? eme Kolaïg, sabatuet krenn.

— N’ema-hi ket mui da zont; dent co, pegwir lio marc’li-c'lioni zokeu a zo o son e gloc’li aze gwasoc’li eget kloc’lier ïreboul.

Hag evit gwir ar mare’h Laouig a strilh e lost gant nera, bag ar c'hloc’Ii a zon; met iior C’liaper ue ra van ebet o sonjalnbsp;eo e e’haor au liini a ra trouz.

beun da zellet...

Nenze ar paour kêz Kaper a wel n’eina ket mui ar c’haor da heul.

— Daonet ! emezan d’egile, va gaor a zo chomet dre au bent ; distaget eo diouz lost ar mare’h, nemet m’he deus lezetnbsp;he c’hloc’hig war lie lerc’h... Ah ! tamm bida gomek, red eonbsp;d’in mout war e lerc’h... Sell ’ta, va deii, ma n’eus ket re anbsp;brez warnoc’h, e c’hellfec’h marteze chom aman eur pennadignbsp;uinzer gant Laouig, e-pad ma ’z in da welet ha kaout a riiinbsp;Pouchig ?

— Gellout a-wale’h a raten chom eur pennadig^ e-giz ma lavarit.

lla setu Kolaïg buan war e giz da glask e vida; hag al laer, o veza chomet eno, evel m’eii doa roet e c’her, eurnbsp;plt;‘ini(ilt;lig gant Laouig, a lamm war gein heman, ha pidadap !nbsp;•‘z a da guzat anezan e-barz koajou Kerbeoc’h !...

108 —

Koulskoucle KoMg, o veza baleet eur c’hart leo, eiin hanter leo, ne wel, ne glev na liou na c’houez eus bida ebet.

— Mat ! eiuezan, en eur grafignat e benu, red eo kredi ez eo eat al lorguez-ze d’ar gear; emiclians, pi zigouezo du-liont,nbsp;en Keruez-Vilian, va Mni goz he devo ar skiaut da staga auezi !

Hag hen distrei adarre; met ne gav mui na den na marc’lu

— Del ! sell aze avat eur stal all !... Da belec’h an diaoul int eat o-daou ac’halen ?... Ah ! petra a zonjau-me ’ta ? Surnbsp;a-wale’h, va den, skuiz o c’liortoz ae’hanon aman, a zo eatnbsp;gant Laouig betek hostaliri au Toull-Drez du-ze pelloc’h, danbsp;glask eur baune digant Mari Buret... Deomp da welet !

Ha Kolaïg d’an Toull-Dres !

Al laer, hen, goude beza dent a-benu eus ar bida ha bremaïk eus ar marc’li, en deus lavaret outan e-unan ;

— N’ema ket re fall au traou evel-se, ar 0’haper-man a zo ken sod hag ar marc’h hag ar c’haor am eüs sammet diwar enbsp;gonst... C’hoari-l'ouam am eus great ivez, i'ed eo lavaret !...nbsp;Met n'eo ket a-wale’h kement-se. Va dilhad war va gorre anbsp;zo enno n’ouzouu mui ped kant toull war-nugeut, ha gant arnbsp;C’liaper a zo eur wiskamant nevez-flamm ; bragou mezer mat,nbsp;ha ehupenn kerkouls. Ah ! daoult ! pegwir e lavarer atao ;nbsp;(( Al lacr a so laer », red eo d’eomp troka, evit kaout peoc’hnbsp;gant va c’lioustians ha pa na ve keu. Met... penaos ober ?...nbsp;Deomp atao etrezeg an Toull-Dres; mar deu ar 0’haper di,nbsp;e welin petra d’ober !

Hag hen etrezeg an hostaliri.

— 109

Eiiu iigent kaïnined beiinak kent digouezout gant aii liostaliri ema ai* puns; ar re a zo bet dn-liont eur wecli bennaknbsp;o tauva ar jistr, a oar mat kemeut-se. Hag en enr zelletnbsp;a-drenv e gein, al laer a wel igt;ion ? Ya, pion a gav d’eoc’li ?nbsp;Ar Cdiaper o tont, izel e beun iiag e glipenn !... Petra d’ober ?nbsp;Al laer n’eina ket peil nag o klask nag o kaout; niont a ranbsp;d’ar paus, tenna e chupenu, 1'rota euu taminig pri ouz e vegnbsp;bag e vleo, lia bee’li da deiina donr buana ma oar ober...

Ar C’liaper a zigouez :

— N’lio pens ket gwelet eur marcdi bag eun den o tremen aze ?

— Petra ? enn den bag enr marc’b ? Ali ! me ’zo jalet, sur breman, gant tud lia kezeg, Jiiar gonfec’b pegement ! Ab !nbsp;Aotrou Done !...

— Petra, da vibana, a o'lioarvez ganeoc’b ? C’boni a zeblanc nec’betoc’b egedon-me, lia me kollet ganin enr marc’b bag enrnbsp;bida...

— Pida, te da-unan. Kaper drocb ! eur süil gaer c’boaz. Ivoll eur bida bag eur marc’b blevennek koz bennak. E-skoaznbsp;d’in-me ! Ab ! va, Aotrou Done, Doiie !...

— Petra ’c’boaiwez ’ta ganeoc’b ?

¦— vSellit ! ne w(*lit ket aze enr maner en tu all, e kicben ki'oazbent Kerrone ? Ma ! me ’zo o tont alese, bet o kerc’batnbsp;dek mil skoed d’am niestr. Pa ’z onn dent aman, sec’bed d’in,nbsp;ez onn en em lakcmt da denna enr zailbad donr. Ha, n’onzonnnbsp;dare penacjs, red eo lavaret em befe stoket enni gant va dornnbsp;pe gant iienn va iliu, ar voc'st, a oa va dek mil skoed enni,nbsp;a zo rnilbet e slrad ar pnns !...

— Dek mil skoed ! enie Kolaïg, met, va den, e-lec’b tenna

— 110 —

sailliadou dour, gwelloc'li e vefe mont er puus; Iia luarteze, eur wecli diskennet er strad, dre forz tastoni gant an treid,nbsp;e teufed a-beiin da gaout ar voest.

— Ar wirionez a zo ganeoc’li, lia sonjet ein oa ivez kement-se; met me n’hellan kot diskenn e-barz, rak a-neveznbsp;beza bet klaiiv emaouii lia diskenn aze a vefe diskenn er beznbsp;kep dale. Met c’houi, va den mat...

— Oh ! me n'oun ket bet klanv almoe va nao bloaz !

— Ah ! mar karfec’h diskenn e-barz, ma tenit a-benn da gaont ar voest bag an dek mil skoed, var va enor ha vanbsp;c'honstiaiis, e toiian rei d'eoedi'kant skoed.

Ilag ar marc'had a zo bnan great; ha Kolaïg da denna (diupeiin ha bragon, bonton ha lêron, ha pididip 1 da ziskennnbsp;(*r jnins diwar bonez ar goiahmn. Ad)oan m’eo digonezet ernbsp;strad, al laer herkent da lezel ar gordenn da goueza en donr,nbsp;lia da vont kuit gant dilhad ar C’haper, en eur lavaret outannbsp;e-nnan :

¦— Hag a dri ! Petra ’faot d'eoc’h ? Al lacr a zo kier.

Hag hen, gonde beza chenchet gwiskamant ha gwalc’het ar pri diwar e veg, da glask e genta hag e eil laeradenn. Hagnbsp;o sonj en e benn :

Eun devez mat hirio ! Ne faot ken nemet ar foar beza mat wai' ar geored hag ar e’hez(‘g, hag em bezo peadra da veva eurnbsp;penuadig liep en em skuiza ve ha peadra ivez da (*va eurnbsp;wereimadig «lagont» beiniak. Oli ! Kaper droeh ! Lakeat ennbsp;Moaz-ran ganin : gwaz eo ze (uitan !

Kak marteze ez oun bet dizonj(d d’hel lavaret deoc'li, au diaonl a laer-ze en doa eun te(di all a-dreist teeli al laei-onsi :nbsp;teek ar vezventi eo a fell ddii lavaret; ne gave ket fall ar

Ill

gwiii-ardant, pell ac’hanO;^ ha ne daole ket an hini melen diudan e voutou, nag e-barz kennebeut !...

A-raok mont war-lerc'h al laer, gweloinp, da genta-penn, penaos eiiia ar bed gant Kolaïg e strad e buns.

Kolaig Doriidu, o veza klasket mat hd piz ar c’hefig aour Iiag o veza ne gav neti-a nemet eun tok divalo hag eur c’hoznbsp;elmpenn trnilhennek, a ra e zonj da zont er-meaz.

— Sach war ar gordenn ! emezan.

Den ebet ! Netra ! Ar gordenn zoken, ne wel ken anezi !

— Frap ac’hanon el laez !

Houd 1 Netra morse !

¦— Aman eo yen !

Den ne lavar grik !

Hag ar C’haper a ziskenn nenze ennan e-unan :

— Daonst, emezan,. ha me a ranko chom aman ?... Me ’gred ez oun bet devet gant an tresdaer-ze, henvel-inil ouznbsp;an hini eo eat Laouig gantan... N’eo ket liep gwir, me ’gred,,nbsp;e lavare d’in Janig diwall diouz al laer. An holl a c’hell bczanbsp;tlemmet; e’hoarvezet a zo ganin evel gant an advokad Alanignbsp;al Louaru; « n’eus den fin n'eii deus e goulz ». Abaoe arnbsp;mintin-uiau, ped gwech n’oun ket bet laeret ?... Oh I ya, Janig,nbsp;gwelloc’li e vije bet d’in diwall... keuz am eus !

Keuz Avar-lere’h !...

Eun heur pe ziou goude, Mari Bure], dent ezomm d’ezi a zour, — da lakaat eu lie gwin, sur a-Avalc’h ! — a zigouezasnbsp;e-tal he funs : o khn^out trouz e-barz, e' c'halvas holl dud annbsp;Ïoull-Drez...

112 —

Diziile Ko]iügt; IJorndu, tennet er-nieaz ganto, a lavar d’ezo lgt;etra ’zo e'lioai-yezet gantan; enn tainin dilliad koz bennak anbsp;zo klasket da lakaat en-dro d’ezan.

— Xe dalv ket ar boan d’in, tone Kolaïg, niont war-lerc’Ji an liini en dens kaset gantan I'oncliig, Laouig ka va dilliad Inbsp;Tnigarez d’eoc’ii ka mil benuoz Done, ka kenavo !

Ilag lior C'kaper, d’ar gear war e droad.

An abardaez-ze, pa glevas an traou, Janig ar Gapenn a zein])las...

— llreman Kolaïg Dorndu a zo dent da labonri'r-douar en desja d d'e vestr-skol !... Ik'za Hianmet a ra vad a-Aveidiou !

Ilag al kier ? a e’koiiiennoe'k diganin. Betn ainan petra eo dent da. veza. (Iwerza a reas e Pouldakud gaor ka niarc’knbsp;Kolaïg, ka gwerza mat zoken, en kevelep doare ni’en em gavasnbsp;P'invidik en enn taol. E arc'kant ne ckomas ket peil gantan ;nbsp;blend an diaonl a dro e brenn, gonzoiit a rit. Al laer, — eurnbsp;rouller e oa, sonj ko pens, — en em vezvas en enn kostalirinbsp;(‘d('e'k ma, voe sammet e yale’k dionz e c’kodell, e-pad manbsp;tistage enr gwall-liennad konsk(‘d... Da zerr-noz, an kostiz anbsp;ziknnas ar mi'zvier kag a blantas anezan ermieaz eus e di.

— Dreman eo red mont en enn tn bennak konlskonde! eme al lam- kanter-gonsket e'koaz,

O veza baleet enr pennadig, e tigonezas e JMeill-Kerveru.

— 113 —

— Aiaan, einezan, n’eo ket prennet morse, dor ar marcliosi; deoiiip e-liarz !

Dros ! er marchosi e oa eau disparti goullo, leun a blonz fiesk; 113 oa iieuiet gourveza e-barz. !N'oa ket teiiii au dra-zenbsp;d'ober, bag al laer, pouniier e beun, en em roas da gousketnbsp;adarre !...

War greiz an noz, e tihunas; an tan a oa en e c’hour-lanchenn, sec’hed en doa, spontus !... Eur bann loar, o skedi er marchosi, a roas d’ezan da welet eur luell podez .war arnbsp;prenestr dirazan, hag hen niont da welet.

— Leun eo a leaz ! emezan.

Hag e stagas e beun da eva. Siouaz ! n’eo ket leaz e oa, met doiir-raz evit gwenna ar marchosi !... Al laer a zihiiuasnbsp;mat neuze; niont a reas er-meaz, da ruilha er park tosta;nbsp;e vouzellou a zeve en e greiz, teurlonka, dislonka a ree.,.nbsp;Koulskoude ne varras ket, met ober a reas dioii sonj avat, ha,nbsp;diwar an dro-ze, e tilezas ar richer a laer a-grenn.

Mont a reas d’ar C’hap da glask labour, hag e ti pion, e kav d’eoc’h, e oa digemeret ?... E Kernez-Vihan, e ti Kolaïgnbsp;Dorndu !... Met evit digoll e vestr nevez, ar mevel a boaniasnbsp;start e-pad daou vloaz, liep kemer eiil liard koiimanant...

Hirio Kolaïg hag al laer a zo daou viguon bras hag o mignoniach a bado...

Kenavo, leiinerien, ha, ma tigoïiez d’eoc'h eur wecli bennak mont d’ar foar da werza kezeg ha geored, difiziet dioiiz aunbsp;daoïiarn-krap, rak, gwelet ho pens dre skouer Kolaïg Dorudii :nbsp;(( A l laer a ,ro laer ! gt;)

AR PARE D’AR RE VOUZAR !

Tri bloaz a oa bet, d’an Nedelek, abaoe ma oa deut bouzar Noun al Ludueg, boutaouer-koad e Sant-They. Ya, tri bl'oaveznbsp;dioc’btu-dioc’litu, lia bouzar me ’lavar d’eoc’h, bouzar dioc’hnbsp;an daou du. Ha c’hoaz, hep d’ezan gouzout doare penaos :nbsp;nijet e oa ar c’hleTout diouz e ziouskouarn hep lavaret danbsp;belec’h ez ee na netra, e-giz ma nij al labous diouz enbsp;gaoued pa gav au nor digor, pe c’hoaz evel ma tec’h al laer,nbsp;elin dirazan, pa vez bet oc’h ober e dro en eun tiegez bennak.nbsp;Ilouzar, hep doueti penaos na perak, ma n’eo ket eun druez,nbsp;Aotrou Done ! Bed eo lavaret, emichans : eur barrad avel fallnbsp;en doa kavet e du da vont en e ziouskouarn, ha ne c’helle kennbsp;dont a-benn da gaout an bent da zont er-meaz diouto; hag enbsp;chome, al loen fall anezan,'da c’hoari trei-distrei, da gantrealnbsp;e-barz penn Noun al Ludueg, e-giz eul logodenn o lirbouchatnbsp;a-raok mervel en eun trap-logod.

Koulsjvoude an drong n’oa ket bet ken gwaz adalek an deiz kenta, nann ! IVlet petra ’verne kement-se, pegwir en emnbsp;astenne ar c’ldenved 'a vloaz da vloaz, sionaz d’ar paour kêznbsp;Noun al Ludueg. Rak en em astenn a ree, ha Soaz Gamm anbsp;ouie mad ez ee diouskouarn he gwaz war izelaat.

Er bloaz kenta. Noun a gleve c’hoaz trouz gant ar peziou dek gwennek a leze Soaz da goueza a-drenv e gein; e-pad an

— 115 —

eil bloavez, ne gleve min neniet trouz ar peziou eiz real; liag abaoe dibenn an trede bloavez, pegen alïes bennak manbsp;leze Soaz lie fez agent real da goneza a-drenv e gein, Noun nenbsp;ree van ebid.

Marteze en dije klevet tronz ar peziou aour, met tiegez bontaoner-koad Sant-Tliey ne anaveze ket ar boiitoniounbsp;melen-ze, hep tonll na gar; a-boan ma oa dent o bruci beteg eno.

Petra d’ober ? Netra ! Ha setn great e zonj gant Noun :

— Arabad d’in klemm, emezan d’e hini-gamiu; an den a cliom den, evit d’ezan beza bouzar, n’eo ket gwir ? Hag anbsp;vefen gwelloc’li evit en em jala, me ? An Aotrou Doue, menbsp;’oar mat, en deus skrivet war e leor bras, edec’h ma ’z eusnbsp;meneg ac'hanon-me : « Noun al Ludueg, givaz Soaz Gamm,nbsp;boutaouer-koad e Sant-Tliey, a cliomo bouzar betek... klevout! i)

Eur zulvez, dioc’li au abardaez, war-dro mare Gouel-Yann, en eur dana e gorn-butun dre e liorz. Noun al Ludueg a welasnbsp;e oa ruz ar c’lierez e blenchenn ar gwez. En eur zellet outo, aunbsp;dour o tont en e c’benou gleb, Nonn a chomas eur pennadignbsp;da zonjal.

— Nag int a zo flour ha ruz, va c’herez ! E-giz muzellou gwerc’liezed o c’hoarzin da baotred yaouank. N’o c’hlevan ket,nbsp;met kaout a ra d’in e lavaront : « Ne boki ket d’eomp ! Nann,nbsp;ne ri ket ! Ee goz out ! » — Ee goz oun, eme Noun; tanfoeltr !nbsp;gwelet a rimp !

Hag hen tenna boutou, tok ha chupenn, hag o pignat da gaout ar c’herez. E penn eur brankig kamm e welas eun

— 116 —

toiillad e-giz o c’lioarain Roap; ha Noun d’ezo ! Paour kêz ! Einielians e droad a risklas, e zaouarn ne oant ket kroR matnbsp;a-walc'h, lia... pouloudoufez ! setu Noun al LuducR o vont warnbsp;e boiin d'an tvaon, dro douez an deliou.

— Aotrou Sant Tliey benniget ! emezan en e zonj; enia great evidon !

Soaz Gamm hag eun amezeg a glevas trouz al lamm; kaout a rejont Noun astennet dindan ar wezenn hag, unan krog ernbsp;penn, egile en divesker, e kas jont anezan d’e wele.

Koulskoude al Ludueg n’edo ket maro, met eun tammig badaouet, mezevennet; dislonka a ree zoken bras e zaoulagadnbsp;en e beun, en eur c’houlenn penaos ne oa ket en em lazet.

— En em jaléz ket, Nonnig, a responte Soaz Gamin; eun taol netra eo heman, te Velo ! Ne varvi ket kentoc’h, te ’welo 'nbsp;Me a ya da lakaat ac’hanout da c’houezi.

Evit Soaz Gamm ne oa nemet al louzou-ze mat ouz pep klenved. Kievit kentoc’h : pa oa bet Herri ar Marichal gantnbsp;ar remm pe droug-sant-Urlou en e zargreiz, Soaz he doanbsp;gwelleat anezan en eur ober d’ezan c’houezi. — Eun niz d’ezi,nbsp;au dreuz warnan gant an derzienn pep tri-pevar devez, en doanbsp;ranket choucha ha chom war e wele; ma ! Soaz a deuas a-bennnbsp;da derri an derzienn warnan, atao en eur ober d’ezan c’houezi.nbsp;— Ha me ’oar, me, ped all a voe gwelleat c’hoaz ganti ennbsp;doare-ze ! Eeteg an aotrou person, pa dorras e c’har; Soaz anbsp;reas d’e c’har parea, atao en enr ober d’ezan c’houezi !

Setu ’ta ma oa klenket Noun, penn liag all, etre diou c’holc’hedad peil, ken ne weled ken anezan na fri, na skouarn,nbsp;na blevenu.

Eun heur pe ziou e chomas moredet, ha, pa zlvorlilas, eür

117

c'hoiiezenn wariiiiii ken ma zave ar moged dioutan, oh! hurzud! Nonn al Liidneg, houtaoner-koad (i Sant-Tliey, a gleve konlsnbsp;pe Avtdloc’h eget hiskoaz !

— Aotrou sanl Tliey benniget, emezan, eat eo ar bonzar dionzin !

— Da zorc’hennou da vibana n’int ket eat kuit ! eine Soaz Gamin, diskredik an tamm anezi.

Met gwir edo, bag an hini goz a rankas kredi, rak he Noun al Ludueg a gleve trouz o koueza gant ar peziou ugent real,nbsp;eiz real, dek gwenneg, ha daou liard toull zo^n, — rak d’annbsp;amzer-ze e oa c’boaz peziou, e-lec’h hor paperiou a-vreman,

Hopal a ree gAvasoc’b eget eun diskiant :

— GAvelleat oun, Aotrou sant They, gwelleat oun ! Emaoun pare, ha va givezenn kerez eo he deus great ar hurzud !

— A gav d’it ? eme Soaz Gamin.

— Ya, ya, va gwezenn kerez, ha piou ken nemeti, mar plij ? Pebez louzaouer ain eiis aze Ah ! va diouskouarn, siouaznbsp;d’eoc’h ! peil zo e vijec’li bet pareet, m’am bijè gouezet e oanbsp;a-walc’h kaout eul lamm diouz va gwezenn kerez !

Ar vrud, ar wreg divalo-ze, kant genou d’ezi, a skignas' biian ar c’helou tro-war-dro, hag liep dale eun engroez a dudnbsp;a ziredas betek Sant-They da welet givezenn-kerez ar boutaouer.nbsp;Doareou ar burzud a oa zoken moulet Avar ar c’liazetennou, hanbsp;lod a laAmr e tennas ar mestr-skol poltred ar AA'ezenn : menbsp;n’ouzoun ket, me ! Ar pez a ouzoiin evit gwir eo e oa dre arnbsp;vro neiize eiir Saoz droch bennak hag a ginnigas mil lur eiisnbsp;ar Avezenn. Youn a felle d'ezan kaout pemp kant skoed, met arnbsp;Saoz ne fellas ket d’ezan o rei : ne oa ket c’lioaz droch a-AAmlc’h!

Neuzc eur zonj dispar a zidenvas e spered Noun al Ludueg :

— 118 —

— Soaz, emezan d’e hini-gamm, hor gwezenn-kerez a dalv eur binvidigez. Sonj nag a dud boiizar a zo aman dre ar vro.nbsp;Ma ! Evit parea n’o deus nemet koueza eveldon-me diwar liornbsp;gwezenn-kerez. Te ’welo, dastnm a rimp leve, lia, pa na rofenbsp;pep bouzar d’eomp nemet pevar real, ne gousto ket c’boaz renbsp;ger d’ezan parea.

D’ar zul war-lerc’li, Soaz Ga mm a roas pemp gwenneg da Ber ar C’hloc’Iier evit embann diwar ar Groaz, goude annbsp;oferennou, « e c’helle ar re vouzar, gant ma paefent pevar real,nbsp;mont da barea diwar gavezenn-kerez Noun al Ludueg,nbsp;boutaouer-koad e Sant-They ».

Ha goude ar gousperou, meur a hini a oa digouezet da glask ar pare digant ar wezenn burzudus. Bez’ e oa eno Yannnbsp;Dreboul, unan teo ha kofek etre bras ha bihan : e-giz kanoliernbsp;war vor en doa great e amzer-servij, ha trouz-kurun an tennounbsp;kanol o krozal en doa e vouzaret krak. Hag abaoe e oa deutnbsp;da zerc’hel hostaliri an Tri-Loimlt, tost d’an Ankou. Hen iveznbsp;en dije karet gwellaat, rak an hanter eus an amzer ne glevenbsp;ket petra ’felle d’e everien kaout.

— Ac’hanta ! Yann Dreboul, a c’lioulennas Noun digantan diou pe deir gwech, pignat a rez war ar wezenn ?

—^ Re a boan am befe, rak re a bouez a zo ennon; arabad d’eoc’h koulskoude kredi em befe aon da goueza en traon;nbsp;nann ! met a-raok klask netra, red eo d’in moanaat eunnbsp;tammig; ha goude-ze ni a welo.

Unan bouzar all oa e hano Tin ar C’hozdanvad, ginidik eus ar C’hap-Sizun, du-hont peil.

— Me ’zo o vont da bignat, emezan da Nounig; met easoc’h

i'

— 119 —

e vefe d’in tenna va zaol, ma vije ledet eun dra bennak dindan ar wezenn evit souplat va lamm.

Soaz Gamm a redas da gerc’hat ar c’holc’hedad-pell a-ziwar he g'wele; lia Tin ar C’bozdanvad el laez gant ar wezenn, liagnbsp;nliel c’hoaz; met kerez a gave dre ma pigne, bag e tebras, bagnbsp;e lonkas kement, ken, pa oa leun e gof, ne zonjas mui, hen,nbsp;en e ziouskouarn, nag en e bare bag, e-lec’b ober eul lamm ennbsp;traon, e tiskennas war e bouezig. — Da vihana pevar real anbsp;baeas e gofad kerez : setu ar bontaouer n’en doa ket a gollnbsp;diontan.

Eun trede perc’henn da ziouskouarn vouzar a zigouezas : bennez a oa Filip ar Stroalleg, diouz kostez Kerblevek enbsp;Pouldregad, laer dre vicher, rak eur c’bemener brocher-laounbsp;edo; bag eun amziod kaer a oa dioutan, daoust d’ezan da vezanbsp;kemener. N’ouzoun ket mat a-walc’h pe oad a c’helle kaout;nbsp;etre ugent ba pevar-ngent koulskoude a gav d’in edo. Ahendall,nbsp;divesker bir-bir en doa, met ken treut ha ker moan bag eurnbsp;spanell-krampoez.

Ker skanv bag eur gwiber pe eur c’baz-koad e pignas gant ar Avezenn-kerez, goude beza roet e bevar real. E oa o vont danbsp;lammet en traon, pa c’houlennas Noun digantan ;

— Ha lakeat e vo ar c’holc’hed dindan ?

— Petra ? eme egile, pounner-gleA’out.

— Lakeat e Am ar e’bolc’hedad-pell dindanout ?

— Hag hi a oa dindanout-te ?

— N’edo ket.

— Ma ! kerzit boll diouz va bent !

DioAT pe deir gAvecb e serras e zaoulagad; krafignat a reas e benn diouz au daou dn; bag e tiskrogas e zaouarn diouz ar

120

braiik kamm, hng e Ifemeras an hent (Ta zont en traon dra donez au delion, buanoc’li ei!:et lu’edo ])is2:net. War e benn e koneza^s,nbsp;dros, el lec’b m’edo konezet Nonn al Ludnequot;.

— Ac’lianta ! Filip, penaos emaont sfanti ? Ac’lianta ! Stroalleg, klevout a rez ? a liopas Noun warnan.

— E-giz kent ! emezan, en eur zevel divac’hagn.

— Dont a raio ar pare, Ame Soaz, met red e vo d’eoc’li mout d’ho kwele ha c’houezi e-tailh, kenta ma tigoïiezoc’hnbsp;er gear.

Antronoz boutaouer-koad Sant-Tbey bag e ¦ voutamlerez a yeas da varc’had Douarnenez da Averza yer lia viou. Edontnbsp;o-daou er c’hoc’hu, pa zigouezas gwreg Filip ar Stroalleg danbsp;ober reuz d’ezo.

— N’ho pens ket mez ? eme houma. Petra ’c’hoari ganeoc’h, chalopenned ? Klask lakaat an dud da derri o izili ! Pe furnbsp;pe zod oc’li ?... Hag ober paea c’hoaz !... Da vihana ma vijenbsp;bet evit netra !... Neuze c’hoaz, c’hoaz !... Ha va Filip en deusnbsp;bet an derzienn evit an noz; ha, siouaz ! ma teu da chom ganinnbsp;peil Avar e Avele, pion a vago ar Filiped bihan, n’eo ketnbsp;c’houi eo ?

Kant tra all a laAmras c’hoaz. Nounig al Lndiieg ne zizerre ket e rann.

— Petra ’feil d’eoc’h ? eme Soaz Gamin. Va Ludueg, plac'h paour, en eur goueza, eu doa lezet e zroug bouzar dindan hornbsp;gwezenu-kerez; hag ho Stroalleg d’eoc’h-c’lioui en deus sammeinbsp;drong va gwaz war e Hihi. Setu fize ar stal l'..

121

Pa deuas da Zaïit-Tliey, Nouii al Ludueg, en desped cla Zoaz Gamin liag a gare kalz ar c’lierez, a droc’lias e wezeunnbsp;vrndet, liag a reas bonteierdvoad ganti, pegivir ne felle kennbsp;d’ezi rei ar pare d’ar re vouzar !

NEBEUD A DRA L.

Nebeucl a dra a vez a-wechou kiriek d’ar grevusa traoii; hag evel-se, daoiist liag eun iifeun-daii ii’eo ket gouest danbsp;lakaat an tau-gwall da gregi eii ho ti ? Ha koulskoude eunnbsp;ufennig-tan a zo nehend a dra, u’eo ket ’ta ?

Jjakomp o’hoaz lio pens drong en ho piz bihaii gaut eun drean, pe eur gorig beunak. Ma ! kement-se a zo a-Avalc’li evitnbsp;ober d'eocdi klenmi; lia koulskoude eun drean, eur gorig a zonbsp;neheud a dra, n’eo ket ’ta ?

Kenieut-nian a zo evit laA^aret d'eoc'h ne vez peoc’h fouuuus, ii'ez a klok an traou e tïez a zo, etre priejou a zo, nemet pa dronbsp;ar bed en doare ina fell d’ezo. Auez, nebeud a dra a laka danbsp;zcA^el etrezo; dhvar eun netraïg e tiwan bec’b etrezo, ba renbsp;alïes, siouaz ! kroz ba kurun, tan ba brezel. Ma na gredit ket.nbsp;selaouit.

*

(lAvecball — bag abaoe n’eus ket ken pell-ze, rak pell einaoun c’boaz diouz va c'bant vloaz, — gwecball e cbonie einnbsp;farrez daou bried vaouank. XeA'ez diniezet e oant, ba ne oanbsp;dent c’boaz netra beleg enno; en eur geriadenuig distro enbsp;vevent « dizonrsi-bras ba dinec'b », didronzik bag eurus.

Paskolig, an ozac'li, a veze beinuez o tevezia war ar meaz

123

lia ne zigoueze er gear nemet da glask e goan, e wele liag e wreg. Houmau, Soazig, a yee he amzer ganti da zoursial ouznbsp;he bioc’h, da gempenu he zammig tiegez, ha da benselia, danbsp;dapouna dilhajon ha kreziou.

Pep-hiiii anezo en ein einelle eus e draou, hag evel-se ne A'oze ket reuz ganto. Eun draïg o doa divizet kenetrezo pa oantnbsp;diniezet : penaos pep-hini d'e dro a rankje gwalc’hi arnbsp;skiidellou gonde koan. Kement-se a oa nebeud a dra, emezoc’h,nbsp;rak n’edo neniet diou skudell da deurel eur banneig dournbsp;a-dreisto. ]S’eus forz, dont a reas an ainpoent hag au nebeudig-ze a dorras ar peoe'h a rene etre au daoïi bried. Rak, eurnbsp;zadoruvez da noz, Raskolig ha Soazig o doa koaniet gant vodnbsp;kerc'h sdet, ha leaz-niesk fresk o lont diouz ar ribod. Ma ’nbsp;goiuh? koan, liag liep lavaret grik, an ozac’h a lakeas eunnbsp;laminig tnn war e gorn-bntnn da vogedi tonllou e fri, liag arnbsp;wreg a grogas en he labour da ober eur vrochennad stanininbsp;Ixuinak. Hogen e-pad ar c’houlz-ze, dilerc’h koan a choine u arnbsp;au daol : ar jidhouarn, eun tamniig yod c’hoaz en lie strad hanbsp;krestenn ouz he c’lmntennou, ar skudilli, al loaiou. Met liepnbsp;dale niouez Paskolig a zavas rustoc’h eget lu’edo boazet.

— Poent eo dic’huba an daol, tanfoultr ! einezan.

— Pion a zo o c’hortoz ? a respontas Soazig.

— Da (Ivo eo, me \gved mat : dillo, kemer an torch-skaota, ha didrouz !

— N'eo ket va zro, eme ebeu; daonst lia n’eo ket dec’h ’oa b(t da goan avalou-douar en o c'liroc’lieu ?

— Foei ! Me ne van forz gant kement-se, na gant patatez, na gant o Hu.sk; nud. dec'Ii e oa. ar gwener, ha. me eo a walc’hasnbsp;ai- stalikerez, sonj am ems re vat !

124 —

^— N’eo ket gwir !

— nbsp;nbsp;nbsp;A zo gwir

— nbsp;nbsp;nbsp;Nann !

— nbsp;nbsp;nbsp;Eo !

Sellou du a rejont au eil ouz egile, met aze e clioiiijont,

lui gwell e oa ze. Ma vijent bet primoc’li, au eil bag egile, e vijeut bet eat pelloc’li, ba diwar uebeud a dra koulskoude.

Goude eur pennadig peoc’li, teod Soazig a yeas en-dro, rak kavet be doa euu dra bennak.

— Ma ! emezi, pegwir n’omp ket evit eu em eiitent, Pas-kolig, setu aman ar pez gwella bon deus da ober : au liiiii ac’Iiauomp a gomzo da genta, a lavaro ar ger keiita, heniieznbsp;a wale'ho ar skudilli bag a zic’bubo au daol, n’eo ket feuoz,nbsp;n’eo ket eur wecb na diou wecb, met evit atao, ken alïes gwecbnbsp;ma vo red ober.

— A zo gwir, a lavaras Paskolig. Emaout war ar pare ? Neuze emaomp e-barz !

Ha diwar kemeiit-se ne oa mui ’ ger ebet etrezo. Soazig ii’edo ket seizdaletoc’b evit lavaret be zauimig Pater ba pignatnbsp;er gwmle-kioz. Paskolig, beu, a reas da geuta euu baüter-dronbsp;er-meaz da... welet au noz, a raok mout da c’bourvez a-bed enbsp;liini (jos. Met Mui aiiezo ue grede tiuta ger ebet, gant aou danbsp;gaout bemuoz au traou da zic'buba dhvar au daol...

Aiitronoz e oa ar zul : au daou bried a cbomas da ober o c’bousk-mintin. Au beol a oa ubel bag e oaut c’boaz o vouetanbsp;ar c’boueii dindau o gole'bedou-pell... Koulskoude tud, bet ennbsp;ofereiiii-viutin, en eur dremeu a-biou da di ar c’bouskerieu,nbsp;a zouezas o welet c’boaz preiinet dor ba prenestr.

Tin-Vras, pe Mestr al Lautiked, — idem eus keu sonj mat

— 125 —

H-walc’hj rak diremor e teuaii da veza a-raok aii oad, — d, buntas da genta war an nor; bag e-giz ne responte inouez ebetnbsp;a-ziabarz an ti :

— Divarcdiomp an nor, eme Kolaïg Muzelleg, ba dèoinp e-barz da welet !

— Nanip nann, kant gwecb nann, eme Gaïdou ar Gapen, dre ar prenestr eo klokoc’b inont e-barz !

Ouz ]ie cdilevet, Jakez Tort, keniener laer an Ti-all, eur skriftdleg nbel war e zireslier, a zavas e c’liar gleiz bag anbsp;daolion bontez a vrevaw gwfer ar prenestr. Kerkfent Nouri Lopieznbsp;ba Yann Gbenlk, daon viliner-brenn, a bignas a-c'baoliad ernbsp;prenestr, a lamnias en ti liag a zibrennas an nor a-ziabarz.

Ken bnan al loebennig a oa leun-teiin a dud. En em gaónt a ree eno, onspenn eget ar re am eus banvet, Lan Gaboüignbsp;ba Lommig C'boarzato; Maontig Kernoc’b; an aotrounbsp;C’lionezfal eiis maner au Avalondouar, gant b zion vetc’b,nbsp;Cliê ba Monmoutig, kazel ouz kazel; Gabriel ba Visant Pibeiin,nbsp;tomm au beol ganto; ba me ’bar, mb,' pion a da c’bóaz !

Ha petra ’gav d’eoc’b e weljont e-barz au ti ? An daoïi berc’iienn en o gwele : Soazi^ ttoet onz ar gpenrenn, ba Paskol ig e beun gantan skpacbet mat dindan al linser.

— Petra, maro int ? eme Lommig C’lioarzato.

- Paskolig a zisknzas e benn a-zindau an dilbad, ha Soazig a zistroas be zellou dn.

— Beo int c’boaz, eme an boll, rak finval a reont.

Jakez Tort, keinener-laer an Ti-all, a zavas e vonez :

— Ae’hanta ! luelc’boued-krogennek, daonst ba il’eo ket poeut e'boaz didonlla alese ? Eespontit d’eoinp, n’bo pens ketnbsp;mez ebom keit-all abizbr da skuiza bii bo kontvez ?... Sator-

— 126 —

dallik lia pluskdero ! Lavarit d’eoinp eun liauter-ger beunak, e-lec’h diskorbella ken spontns lio taonlagad, e-giz pa Tefec’knbsp;o klask louka kement-liini 'zo ac’liauomp, an eil war-lerc’hnbsp;egile !...

E-barz ar gnele-kloz, liini ebet ne zizerras e rann.

— Ili... bi... biskoaz ke... keniend-all ! eme Lan Gabouig a oa besteod bag a zaoziiege eun distera. Cbi... dd... cliaka guriin!nbsp;pe... petra ’c'boarvez ganto

Cliê, niere’li an aotrou C’lioni'zfal, a ziskordas da c’boarzin, ken na dregernas ganti skndilli, loaion lia jidbouarn war annbsp;daol.

— N'eo ket souez, eiiiezi etre daou bennad c'boarz, poan-gof o d(ais o veza d(d)ret re a vod dec’b da goan : sein aze o dilert-’b war au daol.

An boll a e’boarza.s ddie beul, niet 1’askolig ne reas ezvau ebet evit-se, na Soazig kennebeut, lia setu ma savas aon gantnbsp;au bolk

— Ar re-man a zo nind, kollet ar c’boniz ganto; pion ’oar, inarteze ez ens eun dra beunak aze diudan. Daoust ba na vefenbsp;ket Paol goruek, 1’aolig lost-bir, o o’boari e baotr war annbsp;daou-man ? Eo, sur a-walc’b, rak sellit pebez tres divalo ’zonbsp;gwisket waruo !...

llag (gt;u (“ur zonjal keineut-se, ar wazed a obome nec’bet bras; bag ar mere'Iied, strafuilbet-boll a lakee sin ar groaz ennbsp;o c'berc'ben buan lia buan.

— Ila ma redfe nnan bennak ae’banom]i da gerc'bat ar beleg d'eoe'b '? a e'boule.nnas Moumoutig digant au daou vud.

1‘askolig ba Soazig a zellas au eil ouz egile, met ger ebet ne gavas an bent da zont diwar o nmzellou.

— 127 —

Hag au aou liag ar spout a greske e-kreiz ar wazed; hag ar uierc’lieclou a greue e-giz eur beru deliou sec’li; ha Jakeznbsp;Tort, keiueiier-laer aii Ti-all, ar skrifelleg hir e zivesker, anbsp;deuuas boutou ha lêrou evit redek da glask ar beleg...

Ne voe ket pell' gant e dro.

— Peoc'li d’aii ti-mau ! erne au aolrou person, eu eur zigouezout; beuuoz Doue d'ar re veo, ha repoz vat d’ar re varo '.

klag e tosteas ouz ar gwele.

— Peuaos, va miguoned, ar fall a zo kouezet a-dreuz war ho korre ?

Er gwele-kloz grik ebet morse ! Met Gaïdou en em gargas da respout :

— Naiiu ! aotrou person; ue gomzoiit uiui... au diaOul 'zo wariio !...

Au aotrou person a aiwestas piz outo.

— Ya, eiuezan. Eun diaoul en deus great en o c’hreiz e labour divalo... au diaoul mud. ]\Ia ! evit kaout o yec’hed eu-dro, mat e vefe kiuuig euu draïg bennak d’ar zaut ha d'hounbsp;iliz : eur lur amanii, pe gentoc’h diou, hag eur c’hrez dilhad !...

Diou verc'h au aotrou C'lumezfal eus maner au Ava-loudouar a furchas a-zevri an arbeliou. Paskolig a zelle outo gant poau, e-giz eur c’lilauAmur toc’lior, c’lioant d’ezan da gomznbsp;hep gellout lavaret an distera ger; Soazig, en he c’hoaze, anbsp;groaue he gwalc’li, hag lie zellou du a bare war an diounbsp;furcherez divergont. Moumoutig he doa pourmenet henbsp;e'lirabauou fureh-difureh eu arbel leaz.

— Setu aze, aotrou person, ue gavan ke.t eur begad amauu eu ti; met euu douseiiuig vioxi am eus diueizet, ha m’ho pefenbsp;ar vadelez da giuuig auezo d’ar zaut da c’houleuu digautan

128 —

evlt au clud keiz-niau beza pareet^ pe beza da vibana diboaniét abret.

Au aotrou person a geuieras viou ar zant !

Chê a oa wat lie daoulln o turluta en arbel all hag o turia da vad an dilhajou liag ar c’brezion.

^ Setn aniau,- aotrou person, einezi, enr röChed madik a-walc’h, ha, mar karit gwerza anezi lt;( e profit Ur zant », dalit,nbsp;eina-hi aze !

Hag au aotrou person a geineras roched ar zant.

E oa o trei da vont er-meaz gant viou ha roched^ pa zilainmas Hoazig en he fatenn (he hiviz) war bank he gwele.

— neigt; ! pep ! pep ! emezi, lezit an traon-ze antan, mil ghtez ! Ivestaolit d'eomp roched-enred Paskolig, ha viou vanbsp;jair velen !

Paskolig a dennas neuze e benn er-meaz hag, en eur

c'hoarzin, a lavaras d’e hini-goz :

^ Ae’hanta 5 ^oazig, enr vaouez n’eo ket mestr d’he zeod, gWisk dillo da zilhad; ar jidlionarn ’zo aze war ah daöl onznbsp;da c’höttoz, rak komzet ec’h eus da gentOj ha te an hiui anbsp;ranko bemnoz skaota an traou !

Hag e tisplegas dirag au holl perak e oant bet mild o-daou, enr pennadig.

Kêinent-hini a oa en ti a zailhas da e’hoarziU e walc’h, hag ah aotrou person zoken ne chomas ket war-lerc’li ar re all.

Soazig a wiskas he broz, ha, mezek an tamm anezi, en èm lakens da zic’hnba an daol. Ha vibana, ihar he doa kollet warnbsp;an tu^zp, war au tn all he doa gounezet, rak miret he doa onznbsp;tiou be jar hmlen ha roehed-enred Paskolig da voHt gant arnbsp;zant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

J29

Evel=se eiua va e’lioncliemi, lennerien; kredlt anezi ar pea a garoc’li, met, lavarit d’iii, daoust ha n’eus ket aze kalz a reuznbsp;diwar-benn « neheiid a dra )) ?

EUR C’HAPER DROCH

Ne feil ket tVin, tamm ebet, l'ayaret eo drocli kement den a zo war-dro Beg-ar-Raz. Naiin, naiin ! peil ac’hano ! Kredinbsp;a rail konlskonde ez eus dre eno eiin aniziod, enu hantei’-fnrnbsp;bennak, evel el lec'Iiion all. Ar C’liapcjr, a zisplegin d’eoc’hnbsp;e zoare, ne oa nag eus Kleden nag eus Plogó; ens an Eneznbsp;Sizun e oa ginidik.

Gwennole Mellfaont — hennez eo e liano, — a ranke beza ga net da zador n gonde koan divezat, rak gAV'all-skanvik ’oa enbsp;dainmig penn dindan e goz tok. GAvelet a reoc’li an dra-zenbsp;lioc'ii-unan, pa glevoe’h an troion divalo a c’lioarvezas gantan,nbsp;eur bloavez bennak a zo, en enr ober e dro e Kemper da zeiznbsp;Foar vras Hanter-Ebiad, daonst d'e wreg, IMari Gaïd.

Gwennole n’en doa gwelet betek nenze nemet donr zall, bill gwenn lia bezin drviz an Enez Sizmi; kent-se, pa ziskennasnbsp;eus e vag war aii d()uar-bras e porz Douarnenez, e oa souezetnbsp;liag e ekoine sebezet, kouls lavaret, pey) kaïnmed ma ree.

— Setu aman eun ti bag a zo nliel avat ! emezan. Penaos an tanfoeltr e e']iel](U' kaout plas a-Avalc’li, icbou a-walc’Ii,nbsp;(“r-meaz da zevel tïez ken bras-se ?

A bep seurt e lavarc en eur vont gant an bent etrezek Kemper.

E-kreiz eul lanneg e Avelas eur vilin-avel, gant he bannou

— 131 —

hag he ibilhou goloet a lien. Ar vilin n’ez ee ket en-dro d’an ainpoent, hag lie bannou a cliouie e kroaz.

— Biskoaz keinend-all ! eme Gwennole, petra eo an istrogell-ze ?... Ab ! e ]ielee'h e oa va zaniinig speved ganin ?nbsp;SonJ am ens brenian, war an donar-bras e karer kalz anbsp;groazion; sur a-walc’h honnnez a zo nnan anezo... Me ho salnd,nbsp;Kroaz va Zalver !...

Hag ar C’haper o vont war benn e zaoulin da ober eur pennadig ppdenn, rak eun den a feiz beo a oa, daoust d’ezannbsp;beza hir e zionskouarn !...

War-drp ar c’hreisteiz, Gwennole a zigonezas e Kemper. Kristenien, nag hen a zigoras dn-ze frank e c’henou e kear santnbsp;Korantin ! Da. genta tra, e reas an dro da blasenn al loened-korn.

— A^ag a zaoud ! eniezan, sonezet a-grenn. Nag a zaoud, paotred paonr ! Saoud-leueou, saoud-leaz ! Ah ! pa zonjan,nbsp;ni, dn-nian en Enez Siznn, n’ens nemet diou vioc’h ganeomp :nbsp;nnan d’an aotron person, hag eben d’an aotrou mear. Gwirnbsp;eo ivez, dn-man n'eo nag hir na drnz ar penri ganeomp.

Hag hen jielloc’h da gaont ar c’holeou bras hag an ejenned lard-toaz.

— Aotrou Done, eme lior C’haper, biskoaz em buhez ne welis loened par d’ar re-ze ! End-eiin, tnd a rank beza o vevanbsp;war an donar-bras konlskoude, pegwir an boll loened-ze a zonbsp;da veza gwerzet, lazet ha debret beteg an bini diveza. Oh !nbsp;ya, nag ar bed a zo brasoc'h eget an Buez Sizun ! Ouspennnbsp;kant gwech marteze !

Hag ar C’haper o vont ac’hano da ober enr bale betek marc'had ar c’hezeg. Souezet-maro, sabatuet-net, sebezet-holl.

132 —

maiiti“et-krenji, e clioinas eiio enr igt;eiina(lig, digor bras e c'Ih'iiou ba difronket e zaoalagad. Ne cboaias ket re bellnbsp;konlskoud(;, rak rie grede na trei na distrei e tn ebet,' na finvalnbsp;na flaeli an distera; a-boan m’o doa e zavesker nerz a-walc’bnbsp;da zerc'hel anezan en e zav.

Ma n’en defe ket gwelet kement a dud ha ma oa eno war-dro al loened kaer-ze, me ’gred a-walc’h, neuze e vijenbsp;pignet an derzienn-grenerez war chonk Gwennole hag e vijenbsp;tec’het heman kuit ac’hano gant enr c’horfad spont ! Metnbsp;nann ! ICaer o doa ar roused g^vinkal ha dispac’ha, kaer o doanbsp;ar mammoudiezeg gervel d’o c’habnt ebenlien hag. ebeulezed,nbsp;ken na dregerne al lenr-gear gant o moneziou, au dnd nenbsp;spon tent ket evit-se, hag ar varc’hadouiien ne gollent keinbsp;nebmitoc’h a amzer o vare'hata hag o c’hlabonsat. N’eus forz,nbsp;petra bennak ma wele ar re all o vont hag o tont dizaon drenbsp;eno, Gwennole Mellfaont ne oa ket dinee’h na dispontnbsp;kennebent.

— Teadra, emezan, am ens gavelet ar c’hezeg evel-so. Ma tistagfe nnan bennak ens ar re-ze, nag a dnd a vefe breset,nbsp;glazet, lazet marteze; rak na buan e tigouez drong !... Deompnbsp;ac’han, tost da ziv heur heol eo, a gredan... Koulskoude menbsp;’garfe beza geilet prena enr inarc’h bihan da gas ganin d’annbsp;Bnez Siznn !... Sell ! Aze bara o werza. Naon-du a zo dentnbsp;d’in o chaokat gonllo abaoe ar mintin-man !

Hag e prenas eun tamm bara-lakez hag enn daon wenne-gadig silzig-kamm da zibri gantan...

Eu enr vont penn-da-benn gant ar rnion, e tigonezas dirag an iliz-venr.

— Peiz d’am Done ! eme ar 0’haper, setn aze enr chapei

— 183 —

gaer en enor da zant Korantin; met perak an tanfoeltr ez eus pignet a^ie daon donr 'wat an doenn ? (hvelloc’h e vije kasnbsp;niian ens ar d’an Enez Siznn du-man, nemet an dra-zenbsp;ne klijfe ket a-dveist da zant Korantin. N’eiis forz, inont anbsp;ran atao e-barz da lavaret va fater.

Ecliu e bedenn gantan, Gwennole a deuas war blasenn an iliz da zellet opz ar staliou-mezer, ouz marc’hadouriennbsp;priachou Lok-Maria.

B oa war-bouez ober e zonj da glask peun an bent da vont d’ar gear, pa weias enn den o werza sitrouilhez. Ar 0’hapernbsp;n’en doa morse gavelet traon e-giz-se.

— Petra ’werzit aze ? emezan d’ar marc’badour.

Heman a gredas e oa oc’h ober ar zod anezan hag a re^-pontas ken buan hag hep cdioarzin :

— Gwelet a rit hoc’li-unan, va den; n’eus ket kalz a varc’hadonrez mni ganin, rak mat eo bet ar foar war ar vioii

— Petra? Salver benniget ! erne ar 0’haper; vion kezeg eo ar re-ze ? Eeiz d’am Done, biskoaz em bnhez ne weiis viounbsp;par d’ar vion-ze ! Ah ! petra ’zonjan-me ? Keuze, mar prenannbsp;eur vi kazeg diganeoc’h, e c’hellin kaout eur mare% bihannbsp;diwarnan ?

— Ya, eur marc’h pe eur gazeg vihan, n’oun ket evit lavaret d’eoc’h peliiui; met unan a zaou, netra suroc’h ua sklêroc’h.

Ha Gweunole Hellfaout, leun e benn a hunvreon, a chO-mas eur frapadig da zonjal.

—- Viou evel-se a zo ker, n’int ket ? emezan.

— Kann, n’int ket sur, a respontas ar marc’hadourj war greiz ar foar ez eant betek pemzek, c’houezek real an tamiri;

134

B reman ar re vrasa ’zo eat er-meaz; koulskoude setn aman unanik brao. Mat ! klaskit lio pez skoed, skoït aze liag e vezonbsp;d’eoc’h ! ¦

— Eur pez skoed n’eo ken ? eme GAvennole; peadra ’zo ganin neuze c’lioaz. Va yalc’b u’eo ket eus ar reuta, koiilskoudenbsp;trizek real, daou wenneg ha tri liard a zo enni.

Hag e paeas, liag e skonimas e vi kazeg en e voucliouer-fri, ha yao etrezek Douarnenez da glask e vag da zistrei d’annbsp;Enez Sizun, laouen an tamm anraan, me ’gav d’in, laoïiennbsp;o Teza bet amziod, furzod a-walc’h da brena eur skoed eui‘nbsp;c’hoz sitrouilhezenn.

Gwennole Mellfaout, dre ma vuzule bent, a zon je ennan e-unan :

— Va gwreg a zifenne ouzin dont da foar Hanter-Ebrel, an arzodez ’zo anezi. Met pa welo ar vi kazeg !... Ah ! panbsp;zonjan c’hoaz, me a gaso d’an Enez Sizun ar c’henta penn-kezeg a vo bet morse enni. Hiviziken me a vo prijet ganf aunbsp;dtid du-man, ha pion ’oar ? Evidon-me ne lavaran ket nann,nbsp;marteze a-benn au taol kenta, e vezin hanvet da vear e-lec’hnbsp;Tonton Frangois hag a zo dent da veza bouzar eun tammignbsp;mat zoken... Evit gwir, me n’oun ket eun diod, eun azen,nbsp;e-giz m’o deus c’hoant hiniennou da gredi, da lavaret zoken,nbsp;ha va gwreg da genta.

Ha Gwennole a yee gant e hent, sounn ha sart : ne oa ket mestr d’e blijadur, d’e levenez, dre ma sonje e vije, hep dalenbsp;re bell, mear en e barrez. Ha penaos ’ta ne vije ket mear ?nbsp;Gwir eo ne ouie na skriva na lenn nemet war eun tamm baranbsp;hag eur grampoezenn; met aheiidall, daoust ha n’eo ket hennbsp;en dije an enor da gas d’an Enez Sizun ar c’henta penn-kezeg

135

a vije bet eno a-viskoaz ?... Hag e dammig kalon a dride, a biltr-ote dindan e cliupenn, pa zonje e oa ar marc’h bihan azenbsp;e-barz ai’ vi kazeg, skoulmet mat eii e vouchoner-fri, a-istribillinbsp;ouz e zorn.

Koulskoude, evel

Gant amzer ha dre bilpaza E reer an hent, ar pella,

(TAvennole a dostea ouz Douarnenez; an abardaez, gwir eo, a dostea ivez, eus e du.

Ha setu bor C’liaper da drei eun tammig er-meaz an bent, PTit... dizoura, resped d’eoc’h, -ouz eur vodenn-lann, e-harz eurnbsp;barn mein. N’onzonn dare penaos, met e voucbouer hag ennbsp;iloa skoacliet dindan e vrec'b a risklas; hag, abarz ma c’hellasnbsp;(hvennole Mellfaont diarbenn an taol, e kouezas d’an douarnbsp;a-stok.

— Salver Done, erne ar C’liaper, emaoun rivinet ! Sur a-walc’h ar vi a zo rannet ha ne denio ken da vad !

Hag e stouas da dapout e vi kazeg. Sionaz, siouaz !... Ar sitrouilbezenn be doa stoket ouz eur beg-mean bag a oa digorecnbsp;dre an banter... An donr a redas billi-bilb dionz daonlagadnbsp;C wennole, kenient e klemmas.

Hogen, eur c’bad bag p oa banter-gonsket en be gwele, e-kreiz ar vodenn-lann, a zibnnas a-grenn o klevet trouz banbsp;klemmon, bag lii ken bnan d’en em zifreta knit ac’bano, gwellanbsp;ba buana m'ber gonie ober ! Ar C’baper, ba n’en doa ken sonjnbsp;nemet en e vi kazeg, — bag en enorion, sionaz ! kollet, —nbsp;her gAvelas o tilammet knit. Hag ben Avar he lerc’h ivez; met

— 136 —

re lor e oa e zivesker e-skoaz re al loen besk (Uouskonarn-liir...

Hac;’ e glemiiiou a yee en-dro pomiiieroc’h Iia war wasaat.

¦— 8etn aze, emezan en ear zifroiika etre daou beiinad lenva, setu aze ar pez am pus kollet ! Na lijer e oa m ebeulnbsp;bihan, hag ben c’hoaz o paouez dont er-meaz eus ar vi ! Pebeznbsp;1'oen en dije great hennez ! Ah ! Salver benniget !... Daoustnbsp;d’ar pez a c’hellfe va gwreg randouna d’in, evit ar bloaz a zeunbsp;e tistroin adarre da Foar Hanter-Ebrel da Gemper-Korantin;nbsp;ha, kousto pe gonsto, enr vi kazeg a brenin c’hoaz, ken.toc’hnbsp;daon eget tinan zoken; rak skiër eo d’am daonlagad, marnbsp;gellan kaont enr marc’h en Enez Siznn, hep mar ebet me ’vonbsp;lakeat da vear edec’h Tonton- Francois^.

Ha war gement-se, Gwennole Mellfaout, trist e benn, mezek ha konezet e glipenn, a gemeras e bent etrezek Donarnenez.

Antronoz, pa zigonezas er gear, en Enez Siznn, pa zisplegas e droion da Vari G'aid, ar fnrzod a gTevas pedennon hanbsp;sarmonion digant e (( hini goz a, rak honmaip red eo kredi,nbsp;n’he doa ket fizians er vion kezeg !...

Ah ! paonr kêz Gwennole Mellfaout ! ! Eaper droch, droch ken a ree flao ! ! !

DAOU SKOLAER

YüOüftnkik ë oftn elio'az pa vden kaset da skolaj Poiit-ef-da derfi va fcnn gaut latin ha gregacli, ha da zasthin ar iiniia ma c’heUjeii a zeskadurez. En eiti gaout a ids da vezanbsp;lakeat, e pep lecdi dcoajLs lavai-et, e-kielleu an daoii vrasanbsp;lake])ot a oa e-tonez ai* Skolaeiden, hag a c’helle kaont neuzenbsp;e'liouezek pe Z(dtek gt;doaz. Va gwele zoken h oa etke o daounbsp;wele, ar pez ue riras ket onzin da gonsket kloz lia kalet, hetegnbsp;ar inintin, died an nozi^ezion keiita da viiiana. Met a-raok eiznbsp;deiz goude, ue oau ken evit serra lagad ebet, gaiit ar savarnbsp;hag ar jahadao a veze pep noz, heteg iinnek hear pe heliocdi,nbsp;gdtit ta daoli louarn, ü koinz eiiii taunuig eiis a hep tra, onbsp;cdioarziii kreilr, hag 0 trailha avalou ken na vije éat skiiiznbsp;hit kleret o dent.

Enn iiozvez, — an dra-nian a oa war-dro ear niiz gohde ma oan dent d’ar skolaj, ¦— an daou goniperig en em zilasnbsp;en o gweleon hlt;jp lavaret na grik iia ger.

— Bell, Sell ’ta ! a zonjis ennon Ta-unaii; souezusat tra ; Aze ’zo enn dra heniiak e gor; diwalloiup hag e welimp !

Ha va daohlagad serret kloz-mik, evel pa vijen kouskec, e cdiortozis.

Ehr peiinad gonde, nnau ens al lakepoted, an hirii hrasa, e haho Lanig, bdas, met seedi ha treiidik evel pao koad ear

138

fore’ll liouarn, a zeuas da gaout egile e-tal e wele d’an tu kleiz d’in-me. Ha seta, evel kastum, ar jabadao o vont en-dro, hanbsp;me da zelaoa, serret va daoalagad, met digor frank va dioa-skoaarn.

— Laoaig, a lavaras Lanig d’an hini a oa en e wele, goade ear zell taolet prim eas va c’hostez, Laoaig, me ’zo skaiz-maronbsp;er skolaj; n’eo ket ear vahez eo lioaman. Morse frankiz ebet,nbsp;lia bemdez a bep seart traoa da zeski, divalooc’h an eil egetnbsp;egile... GAvelloe’li, kant gweeh gwelloc’h eo beza paotr-saoad,nbsp;rak hennez, ar paotr-saoad,

Ma rank Jahourut start, nr zesk evit kentel Xeinct kcirlcl an heal, an erc'h hag an avcl,

Keiitel ar c’hoad, ar inor, at lour hag ar stered,

Keatid mouez ar c'hleier ha rkdian an evned :

Ar gcntel-ze arat a dalv kalz a re all !

E-lec’h ni, peseart kentelioa ne feller ket sanka ennomp ? Petra ’zonjez ? lia ma ’z afemp en noz-man d’ar gear ?...

— Ya, ya ! a respontas Laoaig. Er gear, Lanig, ni a gavo peadra a frankiz a bep seart hag a vakansou hep fin. Mat Inbsp;kerz d'az kAvele ha peoc’h ! Warc’hoaz vintin, pa dinto teirnbsp;hear e toar ar Pont, baan war zav ha d’ar gear ac’han. GAvirnbsp;eo, hir e vo an hent, met

l*iou n'en deas ket kalon da oher labour vat f

Ear gerig bennak a voe lavaret c'hoaz, met Avar boaez; da- c’hoarzin on em lakejont o-daoa, ha Lanig a droe’has d’e

139

wele, goude beza strilliet e skouarn da Laouig, oli ! liep ober drong, bezit sur.

Skiiiz c oan o selaou, bag ar c’bousked a gouezas buan waruou.

Autronoz Adntiii, em c’hicheii, an daou wele a oa goullo . nijet e oa an daou labous diouz ar gaoued !

J^etu ainau penu-da-benn ar pez a zigouezas ganto betek , Kemper lia goude zoken.

Kouls lavuret liep poaii ebet, Lanig bag ar paotr Laou a. oa ])iguet a-dreist ar voger, bag en em gavet war an bent bras.

— Ilreniaii, eiiie Laouig, dre belee'b e kerzomp ?

— Gaut bent Konforz da genta; goude-ze, ui ’ivelo, a respontas Lanig; lia deomp buan ganti, rak, te ’oar,

Seul kent ez eer en hent, seul kent e tigouezer.

Ilrao e oa an noz, jirest an deiz da c’lioulaoui; a-boan ma lugerue e’lioaz ar stered eii oabl, pa zigouezas an daou skolaernbsp;gaut kenta tiez Konforz. A vare da luire eiir c’billiog benuaknbsp;a gaue diwar e e'bltud da zaliidi au devez-sul a oa o c'lieuel:nbsp;bag a-weebou elias a barze bag a cbalpe Avar o lerc’b. Deiitnbsp;(' oa poent iwit paotred Konforz da zilammat er-nieaz diouz onbsp;gAVideou da strilba o (•'lioiien.

Skuizet gaut eiiii bevelep peiinad bale, great re vintin, ar pa(»tr Laou, eur iiaotr kof bras, jieiin teo, ledan eus an a-drenv,nbsp;a laAtiras cbom euii tammig a-zav evit tenua au alan. Ha

140

getu lioü daon baötr azezet diöc’litu war Gur peiin-iiioger, evit d’ar c’hlazenu beza glebiet-lioll gaat ar gliz-noz.

Laollig a lavare libel a-walc’b, en eiir stoka e idz ouz e gof :

— Héiaan n’eo ket gwall-laouen; trouzal a ra zókea a-WëGlibilj evel pa zëufe d’ezan c’lioant kaoïit ëün dra berinak,nbsp;ha ai n’hon deus nemet daöu ii'ënileg evit boll danrez !

Lauig, e'vit d’ezan digeia, da'zie’beuaoni, eur beg ker frank ba... toiill-ifern eur forn, a zouje, stouet e beun. Met d’arnbsp;gerioii-ze e savas en eur c’lioarzia :

— Naua, n'liüii deus neniet daoïi ivenaeg etrezoaip bon daon, n’eiis forz ! Met paotred lin oaip... ba laa na ebatompnbsp;ket o vont d'ar gear, da vibana n’eo ket friko a raako da vabnbsp;ra zad lia d’e vignon. Deoaip, Laouig, deoaip adarre !

E-pad ar c’lioiilz-ze, veze gwelet ar sklerijenn en eun ti beauak, ba klëvèt tronz an norioii ó tigeri, rak au deiz anbsp;zirede d’an daoïilaiam diouz korn ar Zav-beól...

Du-hontj toar gern ar mcne^,

Setu ü’lioui o skecU, lieol hiouen : lleol glim, dcis al levenez,

Diskenn e strad tenval an draonienn !...

Dirag ar C’lialVar, bon daon skolaer en eni gav gaat eur e'boz denig, léunu e lagad, didok, a-boan givisket c’boaz,nbsp;ditedët è‘bO, diot’btu ni’eo savet, da zellet diouz pe gorn enbsp;c’bonez au avel.

Kil èbii tdoMügad, Laouig, — atao inigaon bras e gof, — liëb bilaVêZ :

— Sèll, ar ibarc’badour gti'estèll !

Ha Lanig a gerz etrezeg ennan :

— Abret eniaoc’li war zav, tonton Herri. Ac’lianta ! devez brao lior bozo da vont liirio betek Kemper ?... Warc’lioaz, marnbsp;plij d’nii Iieol c’boarzin, Laouig aman ha me, ni a c’hoai’zo iveznbsp;bon daon, bag a fringo da eured va c’boar !

— Ah ! ya, da Gemper, eured ho c’lioar ? eme tonton Herri, a zo brao avat; met naon lio pezo a-i*aok digouezout lia manbsp;karfec'li dont d’am zi da welet va gAvestell... rak Kemper a üo

pell, ha mat a rit mont abret en bent.

— Heomp d’ar gwestell ! a respont Laouig.

— Ho kfl'e.stell, eme Laouig, kement-man a zigas da zonj d’in eus ar pez a dlean d’eoc’h.

— Petra ’ta, paotr yaouank ?

— l-iur gwenneg, abaoe ar wech diveza m’eo bet skolaerieii ar Pont o perc’Iiirina e cliapel Itron-Varia Gonforz...

— N’em eus seurt sonj ebet, eme tonton Herri, met pa lavaret, e kredan...

Neh a hae e zie A zastum leve !

Hor paotred a bren eur gAvennegad madigon ha Lanig a

—- N’omp ket [)invidik-mor, emezan, ba ne vo ket tenn d'eomp beza pinvidikoc’h en eur zont en-dro...

Penaos da c’houde, tonton Herri n’en dije ket roet gwestell e ternienn da dud onest evel-se ? — K’eo ket g'vvestell hepken,nbsp;met bara gwiniz, eun dorz pemp lur, a brestas d’ezo ouspenn.

E-pad ma tebrent, au tamm a gouezas diouz tre o dent :

10

142

gwelet o doa o tremen, war hent bras Douarnenez, daou vevel eus ar skolaj, ar c’lii Loull ganto, kaset war o lerc’li a dra zu]',nbsp;ha karget d’o distrei war o c’hiz. Hep muioc’li a drouz, enbsp;lavarjont kenavo en distro d’an tonton Herri, ha setu int buannbsp;ha buan o kemeret bent Poullan.

An oferenn-vintin a echne er A’ourc’hadenn-nian pa zigouezjoTit. AVar ar blasenu, eur vaoïiez war an oad a youc’henbsp;a-bouez penn :

— Pesked fresk! brilli! emaint o vont!... emaint o vont!...

— Ah ! da belec’h emaint o vont evei-se, nioereb ? eme Lanig.

— Da veza gAverz(‘t, va uiz !... Drilli ! Dek gAVxnineg au donseiin, uuire’had-iuat ! Drilli ! Drilli !

— Ala ! ar pez a clioiu a vo d'in, eme Lanig en enr dosiaat. Denkit au dion zonsenii-ze d’in e-tonez ar raden a zo e stradnbsp;ho paner !... Alat ! A’^a moereb koz, mat peil zo ! Ha brenia,nbsp;deAiit gaiiin d’ar sakristiri, evit ma vo paeet d’eoc’h ho pevarnbsp;real : me eo mevel nevez an aotron person.

Ha Lanig kas an hini goz d’ar sakristiri, gonde beza roei; e besked da Laonig, bec’h d'ezan en em ziAvall da c’hoarzin.

(londe e oferenn, an aotron person a zo o koc/ez; ar e'hloe’her a zo, eat da giask penn ens e lein. An hini goz anbsp;(•hom er sakristiri gonllo, e-pad ma ’z a Lanig da sk(‘i Ava;i'nbsp;gador-govez au aotron person :

— Aotron, mar idijte ganeoc’h dont d'ho sakristiri da gov(Az Ava moereb a zo bonzar ? Na zaleit ket re, rak pell-j)ellnbsp;amz(“r ’zo n'eo ket bet A'a moereb o klt;AAmz : enr zac’hadig a dienbsp;kaout en dro-man !

— 143 —

I Ia Laiiig er-meaz eus an iliz, biiaua iiia c’helle, liag an aoti’ou person Avar-eiin d’ar sakrlstiri :

— Ell ein lakit war lio taoiilin, eniezan krenv d’ar vaoiiez, Ilia weliinp.

—¦ Al'ar va daoulin, erne liouinan; n’eo ket red einiclians ?

— Eo, war lio taoulin... Gwir a-walc’li a lavare lio niz 3'aonank, rak, diouz iiia welan, dizonjet lio pens...

— Va niz, eun niz yaouank d’in-ine ? N’ein eiis morse bet na breur, na c'lioar, na tra all ebet zoken eus ar seurt-se... hanbsp;penaos neuze eni bije bet enii niz yaouank ? Daoust bag arnbsp;veleien a-vreman o dens desket lavaret gevier ?

Koulskoude plega a reas eun nebendig lie divesker, hag hi da c’houlenn dioc’htn :

— Ha breinan ?...

—- llreman ?... Grit sin ar Groaz ha livirii : « Ho peunoz d’iii, va zad... ))

— Tra, tra, la, la, enie ar vaouez o sevel prim, ruz-glaon gaut he inior. A-walc’h a veiinoziou evit an taol-man, paeetnbsp;d’iu va fesked da genta a-raok ober d’in kovez. Pevar realnbsp;d’iu ! pe me...

— Pevar real, rei pevar real d’eoc’h ’vit pesked ?...

— Ya, ar brilli eo bet lio mevel o kerc’hat...

... An aotrou person eo a baeas pesked Lanig, met ar vaouez koz lie reas ket miiioc'h a gofesion evit-se.

E-pad ar e'lioari gaer-zci a oa er sakristiri, hon daou goni])er a errue da mnize e Donarnenez. Lanig dioc’litu en eunnbsp;ti, ha Laonig war e lere'h. Eur ]tlac']i, eiir ])enn skanv a blae’hnbsp;hervez an doare anezi, o digemeras, hag o c’hasas da zibri ennbsp;eur gambr war Inez.

144

Ar brJlli a voe fritet clruz-druz ken na rede an ainann warno, evel ma tiver an eol poulladet er boestou sardined.nbsp;Ar c’hosa gwin ens an hostaliri a voe war an daol, ha meurnbsp;a voutailli, goloet o c’hof gant ar boultrenn, a voe divoutet.nbsp;lied e oa echui koulskoude a-raok ma erruje ar mestr en ti,nbsp;Setu Lanig ’ta gervel ar idac’b, bag hi ken baan war laez.

— Pegement eo ? eme Lanig; me a baeo.

¦— Tra, tra, eme Laouig; va zro-me eo hirio.

Setu reuz ha dispac’h etrezo, ma ’z oa red d’ar plac’h lavaretj evit digas ar peoe’h, teniia d’ar blouzenuig verra.

— Oil ! nann, enie al louarn fin a oa Lanig; skoulmit ho inoucliouer Avar lio taoulagad, bag an liini ac’hanomp anbsp;bakoc’h da genta a vo d’ezan au enor da furchal e yalc’h.

Setu great ar pez a oa lavaret.

Ar paour kèz plac’h ! Trei ha distrei a ra dre ar gambr, e-pad ma tiskenn Avar bouezig Lanig hag e baotr Laouig,nbsp;laoueneat o daou gant eur c’hofad brilli fresk. Trei ha distreinbsp;a rea c’hoaz pa erruas ar mestr er gear, hag hi lamina Avarnan;

— 0’lioui a baeo ! emezi.

txAvir ë lavare : ar mestr a raukas paea ! Pivelato, ar plac’li penn-skanv-ze a brenas, en taol-inan, skiant ha furnez diwarnbsp;he c’houst; rak kaset e Ame knit diouz eun ti e-lec’h ma ’z edonbsp;en he eas.

A-raok an noz, hon daou lakepot a skolaerien a zigouezas er gear e Kemper. E-lec’h friko, e voe roet d’ezo kordenn Avarnbsp;o ler. Antronoz da greisteiz, Lanig lia Laouig a A’oe distroetnbsp;d’ar skolaj, ha, goude beza, en devez-ze, koauiet gant baranbsp;sec’h ha kalz... niez, va zaou gamalad a zistroas d’o gAvele, nanbsp;oa ket bet tommet en nozvez tremenet.

145

Direbech kaer int deuet da veza o-daou da c’houde, lia d’an 31 a viz inae, d’ar bloaz war-ierc’li, pa ’z eas skoiaeriénnbsp;ar Pont da berc’birina da di an Itron-Varia, Laouig ha Lanig,nbsp;deuet da ouest evit mat, a baeas o die da dontoii Ilerri,nbsp;marc’hadour gAvestell e IConforz !

BLAZ AR JISTR !...

— Neiize ’la, Herve Stroalleg, e c’hellan fiziout ^varnoc’li ?

— la, ya, aotrou. Ken gwir lia ma ’z eö c’lioui ar mear ganeomp dii-man e parrez Poulbriig, e kasin d’eoc’li eui*nbsp;varrikennad jistr; met, kievit mat, liein ! jistr eus ar gwella,nbsp;n’eo ket jistr avalon pin na karotez gwenn. Ke vezo ket eurnbsp;iall d’eoc’li donra genon lia korzaillienn gant liennez. Bezitnbsp;fiziaus ennon, aotrou mear, rak, evit ar wecli, ni ’zo bet daounbsp;vignon bras, ha mignoned eveldomp-ni ne glaskont morse ennbsp;em douza etrezo... Ila konlskoude, sellit, ^elloc’h e vefenbsp;ganin ma c’hellfec'li kaont eur pennadig amzer, evit dont,nbsp;boc’li-unan, da danva ar jistr du-man.

— Tra, tra, Herve Stroalleg, n’hellan ket mont; n’em eus ket amzer. IMet fiziout a ran Avaiaioe’b, mignon koz; dibabitnbsp;d’in ho kwella jistr. Ha breman keuavo ar c’lienta gwelet.

— Ma !... Kenavo, aotrou mear, kenavo eur wech all !

Ha gonde eur stard-daouarn, an aotrou a zi'stroas d’e labour; ar c'houer a bignas en e wetur, a zistagas eurnbsp;c'liouitelladenn liir, ha Bailli, ar mare’h dall, hep gortoz annbsp;taoliou skourjez da larda e gostennou d’ezan, a gemeras pennnbsp;au hent a gas diouz Douarnenez da barrez Poulbrug.

Hag en eur ober hent, e-pad ma vleine Bailh, e Amrc’h dall,. Herve Stroalleg a zon je :

147 —

— Deomp d’ar gear da genta-pedn, evit distrei goude-ze da Gerinoal, vak g^velloc'h merouri eo Kermoal eget Kerdrizek,nbsp;da viliaiia evit kaont jistr, rak evit ar pastur hag an ed iienbsp;lavaran ket, feiz, naiin !... lino ! huo ’ta ! liailh, petra ’zonjez,nbsp;paour kêz dall, ha ne Avelez ket eiaaout o vont da doulbennanbsp;e-hara ar foz ? Ac’lianta ! IJailh droch, deonip gwelloc’hiknbsp;gauti. Arabad kousket a-hed an hent brais, pegAvir, gouzontnbsp;a rez, e rank da A’estr mout eii abai'daez-man betek Kermoalnbsp;evit tanva ha dibab enr Amrrikennad jisti’, jistr eus ar gAvella,nbsp;evit an aotron mear. Sou ! Bailh dall ! Sou ’ta !...

Pa zigonezas HèrA’e Stroalleg e Kermoal, e oa tostoc’h da hemp eget da beder heur. Mamm ar merour du-ze, Katellignbsp;Fri-butun, a oa da vat oc’h ober tan dindan enr pod-houarnadnbsp;patatez plusk hag all; hag e-barz kougn al ludu, dindan annbsp;aiidnilhenned, ar eontr koz, bouzar liag iianter-zall, relegonnbsp;amzer ar Chouanted, a jache Avar e gorn-bntnn berr ar mnianbsp;ma c’helle, ar moged o tua e fri d’ezan.

— Ejuan koan Avar an tan ?... Hag ar jistr ? Pe vlaz a zo gantan ? a c’honlennas HerAm, en enr zont en ti.

Ar eontr ne finAms ket; e gorn ne ehanas tanun da zislonka bonilhon-moged.

Katellig, Avar he daouliu e-tal an oaled, ne ehanas ket ivez keunebeut da renka trojennon kaol sec’h en-dro d’he fod-honarn.

— Ah I emezi, va mab, evit lod ens e C’honel-Mikêl, en dens lakeat a gostez evidoc’h eur varrikennad jistr bennak’.

— 148 —

evol kuKliim. Du-zo oiiiaint, e-l)arz aii ti-koz en tu all (Val leur... Dnou Heart a zo ens ar jistr, e’hoiii Velo.

— nbsp;nbsp;nbsp;r(‘liiiü eo ar gu'ella ? a c'Iioulennas c'Iioaz Herve, ennbsp;eur peinerc^t alc’Iionez an ti-koz.

— nbsp;nbsp;nbsp;r\gt;iz d’ani Done ! enie on lüni goz Fri-butun, cliÓHnbsp;a-wale’li eo gouzout. Tanvaït da genta, ha grit ho tibabnbsp;goude-ze !

•— Mat ! mat ! Sag e rin ! eme Herve, en eur dreuzi al leur.

E-barz an ti-koz, e wel dion varrikennad tennet a gostez. N’eiis ket da fazia : ar re-ze eo e re. Tapont a ra krog ernbsp;skinh^ll diwar eur skabell gamin, ha, ,war bennou e zaonlinnbsp;etre au dion varrikenn, e tiskenn eur .skndelladig ens an hininbsp;g(gt;nta. N’eman k(‘t seizdaletoc’h evit eva, en eur pennad, bet(gnbsp;ar berad diveza en doa tennet. E zorn a dremcn mont-dont warnbsp;e gof; e deod a dro en e c’henon, bag a den Avar e vnzellon danbsp;bonrinen. Komz a ra outan e-iinan :

— Mat ! mat eo ! Pod an dïenn !

Hag eur pennadig e chom da zonjal, evit rei amzer d’ar jistr da ziskenn gant e hent.

— Jistr sec’h eo hennez; .skraba 'ra an diabarz, ha, dre ma. ko.saio, e tenio da A'eza skU'r, tostik e-giz dour-red. Jistrnbsp;ens ar e’henta evit dibri, mat da zikonr an den da gaont naon...nbsp;Paotred (ÜAvar ar meaz a c’hell en em ober diontan, metnbsp;paotrc'd kear, lion krampoez Kemper war o beg, pa vo lonketnbsp;enr picberad ganto ens an evach-ze, ah ! malloz-ruz ,! setnnbsp;nenze koz tudigou hag a vranskedilho war o divesker !

149

Eun taolijr tro da bluenn an oil varrikenn, evit lennia a-novoz e skndoll. Poboz liou ! poboz c’bouoz ! ha peboz blaz ’ta!

— Doii.s o-giz inlt;d ! jNFo ’gred e rafe gwolloc’h beman Ktal an aotrou mear; rak e kear n’eim, kouls lavaret, nemetnbsp;liponzerien, liag ar jistr-man ne ra ket miiioc’h bec’h war arnbsp;penn eget leaz dre zïenn. N’eus forz, ma na vije red d’in selaounbsp;nemet va c’hoant va-unan...

Hag e tiskenn c’hoaz eur skudellad leun-tenn eus ar genta barrikenn.

— Ah ! koulskoude, bourdachou ! e karfen rei d’ezan ens ar g^^'ella; met gonzont pehini eo ar gwella, aze eman annbsp;dale’ll... An aotron mear, a gav d’in, a vefe gwelloc’li gantannbsp;ar jistr seo'h, enn tammig c’lionero, dre ma skrab en enrnbsp;ziskenn... ]M('t n'eman kcd e-nnan er gear; n’ens forz penaos,nbsp;enn lianter-donsenn itronezed jki dimezelled, — me n’onzonnnbsp;ket dishanvalat ar vare’badonrez-ze, — a zo en e di d’an taolnbsp;iz(‘la : e bini goz, e e’boarezed, e vere’hed, ba me ’oar, me !.,.nbsp;Dont a ra da zonj d’in, e biac’li londonrenn a cliome er-meaznbsp;a gont... Hag ar merc’hed, ar re-ze a gav ken mat an traounbsp;dons, m’am ens c'boant da grodi e redfent d’en em venzi d’arnbsp;mor, ma vefe bet ar mor dour-vel' e-barz... Neuze, kas d’ezannbsp;jistr dons, e vero’lied a zizec’bo bnan ar varrikennad... Gwasanbsp;ma vez, gant ar Jistr dons, e vez tommet d’an dnd, muioc’hnbsp;e'boaz d’ar merc'bed eget d’ar wazed... Oh ! tra, tra, arabndnbsp;d'in mout da i’ernia war va e'bonstians pec’hejon merc’beilnbsp;an aotron m(*ar, rak enr zamm brao am ens gant ponez va renbsp;va-unan, ba jieadra d’in d’ober ganto, sionaz Done !

Hag ec’b ev e skudellad.

— Ma ! Tanfonich brein ! Aze n’cus na rak na perak !...

— 150 —

Evidon-me, ar jistr sec’Ii a zo trec’Ii d’ar jistr dous. Koulskoade inarlozo e kirvin trouz lia rebecliou. Alïos danbsp;Vi'fdot. an aotron niear e ten genaoucien ens Pariz, Gallaouednbsp;l)eo()n-fa]l !... Ha, pa na vozer kot boazet ontan, ar jistr soc’linbsp;a gaver blaz cMiouero d’ezan; e lec’li ar jistr dons a ra o-giznbsp;allazig d’ar stoniok...

Hag ar paonr kêz Ilorve Stroalleg a gendalc’h da danva an daou seurt jistr, bag int, o daou, niat-dreist.

— Satordallik ! Biskoaz kemend-all !

— Petra ’c’lioarvez ganeoc’li, Herve ?

Ar inerour, Gwilhon Tortig-Kanini, an liini a zo distroet d’ar gear diouz ar park gaiit e gezeg, bag a zo dent da gaoutnbsp;ar ((inestr ».

— Te ’zo aze ? Hag ar yec’lied, niz Gwilhou ?

— Mont a reoinp en-dro ganti e-giz diagent.

— Digonezet mat ont, Gwilboii : oc’h ober eun dibab jistr einaonn evit Lndneg, lion aotron mear, ha, feiz d’amnbsp;bonton ! nec’liet a-walc’h ez oun !

— ]Ma ! tonton Herve, va daon seurt jistr ’zo mat o daou. Em barrikennon n’ens ket jistr badezet; va jistr a zo dournbsp;avalou, n’eo ket dour ])nns, na dour-red.

— Oh ! gwelet a-walc’h a ran... met lavar d’in da c’hoant, te !

— Piou, me ? Feiz ! ganin-me eo kerkonls kaout ens an hini sec’li. N’ens ket e bar evit gwennaat an dent; ha, ])a veznbsp;great « flip » hero gantan, eur banne hini krenv en e douez,nbsp;e plij kenan-kenan da vouzellou al labourer.

— 151 —

— Ila konlskoude .ar jistr dous a zo magadiirez, lia yac’lmsoc’h eo ivez, war am eus klovet... Poliini da gas d’alnbsp;Ladneg neuze ?

— Aze ’man an dale’ll, tonton Herve -!

Ilag ar skndell a gemer lient o genou, lia menr a weeh e’lioaz; met penaos ober ?

— Pep I pep ! erne Tortig-Kamm. Hag en eur ober eur c’bemmesk ganto o daou ?

^let ar c'liemmesk ne dalvezas netra, netra !

— (rwelloc'li eo pep-hiui anezo en e gostez. N’eus nemet eun dibab da ober etre daon. Kement-se n’eo ket g^vall-denn.nbsp;Kenavo, tonton PTerve !

Ha Gwilliaonig d’e varchosi da voueta e gezeg.

Met Hei've Stroalleg ne dachas ket diouz kostez e var-rikennou, bag an noz a dene. Eur wecli kouezet an denvalijenn en-dro d’ezan, e savas konlskonde diwar e zaonlin.

— Ma ! eiuezan, ar pi'p gwella am ens da ober eo goulenn lie all digant va gwreg, Iia distrei warc’lioaz vintin.

Penka a reas ar skndell war ar varrikenn; e dok, avat, a cliomas war al lienr-zi, bag, en enr vont er-meaz, e tizonjasnbsp;alc’honeza an nor war e lerc’Ii. Sionaz ! re a draou a oa onbsp;tansal en e benn !

**

Daon bent a gas dionz ICermoal da Gerdrizek : an bent bras ez ens kalz a dro gantan, e-lec’b ar wenojenn eiin-tenn

— 152 —

a (Iroc’h kafe berroc’li, neinet ma treiiiGii fire lanne^’ « Touli ar C’Uorrig- ».

Herve Stvoalleg a gemeras ar weiiojf'un, e-giz rn’ralo boazet; ha neuze, au noz a oa sioul lia kaer, hag al loar a lugernenbsp;skiër en he c’hann. An avel a skube dirazan war an oablnbsp;konmoul du a-doulladou, hag a c’houeze war ar paour kêznbsp;Herve, ken didruez ma kornigelle eus an eil tn d’egile ;

— Avel daonet, emezan, ne den ket mez d’it ? Brao eo d’it gwall-gas eun den ken skuizet e zivesker outan e-giz ina ’z oun.

Hag e tiskoueze e zaon zorn d’al loar, e-giz p’en dije bet c’hoant da zistaga enr jotad, eur javedad bennak ganti !...

E-kreiz al lanneg, ar wenojenn a dremene dre gichen eur menhir, enr penlvan nhel-zavet, hanvet « Biz ar C’horrig »,nbsp;pe c’hoaz « Tonll ar C’horrig », rak an holl dre ar barrez anbsp;grede start e oa kleiizet ar penlvan eu diabarz, ken ma tistonenbsp;e-giz ear c’hloc’li pa skoed war e dn diaveaz, hag e klenz arnbsp;menhir e oa o chom eur c’horrig, ken kriz e galon ha meinnbsp;e di, hag a bep senrt sion fall en e greiz. Gwecliall en doanbsp;laeret meur a blac’h yaouank divmr-dro, hag Herve en doanbsp;sonj penaos, pa oa bihanik, e eontr Laou-Pik a oa bet kavetnbsp;beuzet gant ar O’horrig el lanneg-ze, e-barz enr roudenn-garrnbsp;ha na oa ket mnioc’h a zonr enni eget n’en defe gallet eva.nbsp;Ha konlskonde Laou-Pik ne eve ket kalz a zonr !

Hag a-greiz kement-se, Herve ne goll ket kalon.

— Ar 0’liorrig, emezan, n’cm dens krog ebet nemet war ar Ix^c’herien. Ha me, tanfonicli, me ’zo didamall vanbsp;c’honstians !

Ha konlskonde, en enr vont gant e lient, enn diaoul iferh bennak a lavare d’ezan :

^— Ne tens ket soiij petra ’tens great abaoe da Bask ? E-pad an oferenn-bred ue rez neiuet munt da eva enr cliopinadnbsp;a-bed ar zarmon; ha test ar vaz a tens bet koaniet enr wecbnbsp;da Avreg ganti, abalaiuonr nia tagnonze re. 11a nenze bremaïknbsp;e tens evet, da viliaiia, enr bailbad jistr diwar gonst da veronrnbsp;ha great koll d’ezan. Laer ! Ever ! lliboter ! Kanner arnbsp;merc’lied ! Boned ar grong ! Daouet ! Milliget ! Mab au diaonlnbsp;bras bag e gerniel !...

Ila setn llerve Stroalleg o krena an derzienn, rak re Avir eo, sionaz ! i;ee’het en dens ! Hag e talc’li da A’oiit gant arnbsp;AA'enojenn, lann berr en daon dn d’ezi, a-Avecbon enn, a-Avecbonnbsp;a,-zehon pe a-gloiz, rak au avel, eniiclians, a rea d’ezan sonza.

N'eus forz, a-raok bepred ! Hag, evit krena nebentoe’b, e kan liag a c’Iionitell, peb eil tro, enr ganaonenn ba n'eii doanbsp;bet morse spered a-Avalc’b iiemet erit deski ar i)oz keiita auezi :

Sel'aouet boll ba selaouet,

Trail lar di reno,

Enr zon a zo nevez savet,

Tran lar di ra lan la.

Trail lar di reno !...

Eman sko er menbir : n’ens mni nemet enr c’bammed bennak da Aniznla, bag e Aa*zo en em dennet knit dibikons !

niet, sionaz Done ! e-p-ad ma tiskane (( Tran lar di reno )), da villana evit ar seit(gt;kv(;t gAvecb Avar-nngent, ])onlondonfez !nbsp;setn llerve SIroalleg a-siok korf o vnzula au dacbenn, bagnbsp;e fri tongu oc'b arat donar kerkonls ba soc’b an alar, ba,

— 154 —

gwasa ma zo, kemeut-se kep d’ezan gouzout lietra kreun peliaos na perak.

— Savomp adai’re, emezan, abarz koueza mui !

Ya, met eur zamm iskiz a bouez uair e ziouskoaz, bag e rank cliom da bokat d’an douar. Drong eunan, e tiswinknbsp;muioc’h-mui; met diou c’bar dir a zo skoulmet en-dro d’enbsp;c’lioiizoug ken en deus poan dialana, bag eur c’boz vouezignbsp;a gomz oiitan, lenmi ba roc’bellus e-giz rojou Karr.ig an Ankounbsp;o wigourat e-pad an nozveziou goanv :

— Petra, mignou Herve, penaos c’boantaat tremen e-biou d’am zi liep dont da lakaat eur c’liornadig butuu gant arnbsp;G’borrig ?

— Va bubez !... N’am lazit ket !... Va bubez !...

— Laza ac’banout, mignou paour, au dra-ze n’eman ket e-barz. Dezonip luignoned kentoc’lg petra ’lavarez ?

— nbsp;nbsp;nbsp;011 I ya, Owercdiez sautez Anna, maeronez va gwreg !nbsp;Lezit ac’bauou, aotrou Korrig, mail eo ganin distrei da gaoutnbsp;Vil gwreg...

— nbsp;nbsp;nbsp;... Evit larda anezi gant trojenn ar skubellenn, evitnbsp;digas d’ezi muioc’b a c’boant kousket ?

— Va bubez ! Forz va bubez ! Ne rin ken !

— Owaz a ze neuze, rak ar gwragez o deus boll ezomm

da danva alïes, gant o cbouk,

rail ket forz, met, lai abardaez-nian, eo du va fenii : deus ganin

konti dun kontadennou mamm-goz d’am

diskuiza !

Ar ('quot;liorrig a lanimas en eur berniad douar-goz, a frankeas au toull, bag a zaelias Herve baour diwar-bouez e vleo, ken'

na zigouezas e-kreiz ar menbir !..

155

Aotrou Done ! Biskoaz kemend-all a binvicligez ne lugernas dirak daoulagad Herve Stvoalleg ! Ar mogeriou a oa goloelnbsp;gaiit pezioa aour ha mein flu, p-eh eil renkad, hag al leur-zinbsp;a oa great gant peziou agent real ; war an daol, goloet gantnbsp;eun doal, eun doucher hilheji-hank hag arc’hant paper, e oanbsp;eur varrikenuad gwin-ardant; ar sklerijeiin a dene en tinbsp;u'onzonn kalz mni dre helec’h an tanfoeltr !... Herve Stroallegnbsp;a clionie sehezetdioll.

,— Diwall da laerez netra ! erne ar C’horrig.

— Aon ehet da gaont, erne Herve; hiskoaz n’eni eus laeret ialvondegez eur spiihenn...

— Hag ar jistr laeret hremaïk diwar gonst da veronr

— Heiuan a oar ])ep tra ! a gredas ar mezvier.

— Alo ! niignon, kan d’in ar zon a dene ganit, hremaïk.

— Nann ! n’ouzonu ket kana ! erne Herve, drong ennan.

— Nanu ? n’onzout ket ?... Ma ! en em denn ac’han, mar gellez !

Ker huan, an noz a denas en ti, e-pad ma tiskorde ar C’liorrig kriz da c’hoarzin.

Herve a ya d’ar voger, a c’iioari an dro d’ezi; met poan gollet ! N’ens tonll dor ehet, lia kaer en dens trei ha distrei.nbsp;lie gav digor ehet. Hknizet o klask, e konez d’an donar, hanternbsp;varo, (=-]gt;ad ma klev ar (quot;horrig digalon o c’lioarzin goap !..

Antronoz vintin, Herve* Stroalleg a voe gwall-nec’het, pa zihniias en e wele-kloz, e-harz Kerdrizek.

— 156 ^

— Ha koulskoude, emezan, n’efgt; ket hunvreal am eus great. Naun, rak droug am eus c’koaz em bleo bag em divesker...nbsp;Aotrou Doue !... Hag ar C’borrig ?...

— Petra ? mezrier, gourlaiiclieim frank, louk-e-zizun, dic’liouilliez, debr-spered, torr-peuu ? N’out ket eat c’hoaznbsp;d’ar bed all, amprevan ? Hag eur c’liristeu a dl'efe distaganbsp;korfaj OU evel-se ?

E wreg eo a gomze d’ezan eii doare-ze, en eur welet anezan o tigeri e zaoulagad ker frank lia p’en dije bet c’lioant danbsp;zibri yoddmrcdi pe grampoez ganto.

Kerkent e teuas en ti Jermeu an Troadeg, an devezour koz, bet o voueta ar c’bezeg.

— Ac’liauta ! eme an devezour, en eur c’lioarzin, pane-vedon-me, Herve, e vijes bet c’lioaz du-ze, e-tal meuliir « ïoull af C’liorrig)).'

— Ya, eme ar Avreg, pec’lied eo bet d’eoc’li koll boc’b amzer da zigas an toull-jisti’-ze d’ar gear, dec’ll d’an noz.

— Ma ! eme Jermen, poan a-walc’h am oa bet gantan, kemeut m’am oa goust da c’hoarzin.

— Ila koulskoude ne oa ket peadra ! eme Herve.

—• Eo da ! Eed e vije bet d’eoc’li beza bet o welet anezan o trei en-dro d’ar menhir, o klask tremen dreizan...

— Tremen dre ar peul van ?

— Ya... hag o youc’hal a-bouez-penn e oa klozet e-barz gant ar C’horrig !

Herve Stroalleg a zistagas c'hoaz eur jiennadig konsked. Pa zavas, e oa dizonjet e hunvre gantan; n’en doa mui sonj.

157

zoken, i)e vliiz ’oa gaiit jisti* e vei-our Gwilliou Tortig-Kamni, e Kermoal du-ze, en tu all da laiiueg « Toull ar 0’liorrig ».

11

TRUILHENNIG HA GARGARENEZ

Pont-e-Kroaz a oa d'aii aiuzei’-ze bnidet e Kerne-Izcd lia pelloc'h tro-war-dro, abalamour d'e skolaj koz ba d’e vai'c’liajoiinbsp;dareniprodet pcb yaou gaiit ai' C/liaperieu. Ilizio, sionaz d’arnbsp;Pont I Ka|)(“rieii ba Kapoimed a zived iiebeiitoc'Ii d’arnbsp;marc’liajou, rak ar skolaj Icoz a zo serret... (1)

Neuze ’ta, abaoe 'zo pel], e oa daon vignon o klask prena deskadurez e skolaj ar Pont; liaiivet e oaiit Truilliennig luinbsp;Gargareaez, bag o baiioiou a gaver c’boaz iiioulet ha garaiietnbsp;gant beg o c’Iioiitell war gar ar gwez koz bodennek a zisheolienbsp;al leur-c’lioari. Triiilheimig a oa niab d'eur marc’hadour kezegnbsp;koz eiis Pouldaliud; ba tad Gargarenez a oa pesketer o cboninbsp;e Treboul-Goz. Kerent Tiaiilbeiiiiig o doa dastuiiiet eur peiinadnbsp;brao a leve en eur werza koz kezeg treat, eskernek, da baotred-ar-c’bign; edec’b Gargarenez, pa veze dent ar bloaz da benn,nbsp;gonde bonetet ba gwisket enn donsennig bngale, eur Avecbnbsp;I)renet eur penn roned bennak, lien, kerden, ba -paeet arnbsp;gwirion, an trnajon d'ar gonarnaniant, nenze ne veze na teo.

(1) Hizio, bennoz Doue, ar skolaj koz a zo adarre digor ha boo-buhezek evit brasa mad ar brezoneg.

159

ua stank, na ponnner ar gwenneien a cliome en e di. Eak n'eo ket hep abeg o dens dibabet ar besketerien sant Per-Baournbsp;evit o zant paeron !

N’eus forz, daon vignon bras e oant, evit d’ezo beza nnan paonr, egile pinvidik; bag o c’liarantez, emezo, a dlie padoutnbsp;kenetrezo betek... betek atao, keit ma vije anezo. Hogen nenbsp;reas ket, lia setn aman.penaos.

Eur znlvez, kemener bras ar Pont, Visant Mezer e kano, — eul laer tonet, liervez teodou inere’lied dilabonr ar vro, — anbsp;denas da glask Trnilhennig evit kemeret mnzul diontan; hagnbsp;antronoz e tigasas d’ar paotr enn dilliad kaer eiis ar c’baera,nbsp;kaeroc'b eget an boll dilhajon a oa bet betek nenze oc’b uzanbsp;war ar skinvier gant sk(daerien yaonank ar Pont. An darnvnianbsp;e-tonez e gendiskibieii a geineras peb a gofad avi onz dilbadnbsp;kaer Trnillnmnig. (largarenez a gave brao anezan ivez, ya,nbsp;koant zoken, met liep kaont avi outan, na poan-gof, pellnbsp;ac’bano.

Adalek nenze, Trnilhennig ne zeskas netra-netra; ba penaos en defe geilet ober, pegwir e 'boll amzer a yee gantan da zelletnbsp;onz e gaerder en e velezour, da c’blebia e vleo gant dournbsp;c’lionez-vat, do. ranna anezo dre greiz e benn, ken na vijentnbsp;Ingernns, ken Ingernns ba bleo ar vioc’b war be c’hroc’bennbsp;gonde enl lipadenn-deod...

Teir ziznn bennak a oa eat en o zro, pa deuas enl lizer d’an aotron Peskont a (xerdruilben, N’onzoc'b ket da bioii ’oa alnbsp;lize r-ze ? Evit Trnilhennig, tndon kêz ! Ya, Truilbennig n’edonbsp;luni Trnilhennig ! E dad, enr pennad a oa, en doa great taolionnbsp;kaer gant e goz stal kezeg koz, ba, danvez bras d’ezan, sknizctnbsp;e Ponldabnd, ba brondet — bervez lod, — gant e wreg, enr

— 160

vaout“7gt; bog figus, rok an tainin anezi, e werzas pep tra, ti ]ia niareliosi, evit mont du-hont da... Bariz, respet d’eoc’lp Ure-toned !... Hag evit ober petra, mar plieli, e Pari/. ? Pion ’oar ?...nbsp;Ar wreg a lavare e ranker mont beteg eno abarz kaont tud anbsp;f(‘son. Me ’gred lie dije great gn elloc’h o^ lavaret dioc’Iitu eonbsp;dn-liont e kaver ar stanka an dud a feson... fall, er gear-ze manbsp;ski’ive anezi eur barz gwirion :

) Paris brein ! Poull-ar-G’hlogor !

Kofad ! Kerncz ! Jiosenn ! Dic’hlann !

Kcar Is ’so het hciiset er mor;

J’aris, te ’vo heuset en tan.

Mar doman an diougan-ze war-nez dont da wir, ar Gear-Venr eo tremen mail d'e/.i dont da fnraat, lia kalz c’lioaz !

Eiz deiz gonde digonezont e Pariz, ar marc’liadour kezeg treut-gagn ne oa ket mni evit padont gant rebecliou banbsp;teodadou e wreg. Sonjit ’ta ! Honman a oa dent mez d’ezi danbsp;veza gwreg da eun den e liano Trnilliennig.

— iMez ar clias eo, emezi : mervel a rankin diwar an taol-man. Neuze ne dalv ket ar boan beza pinvidik ma ranker dongen enn kano ken divalo, eun hano jiilliaoner !... Peraknbsp;kaont .arc'liant, ma n’ont ket evit kaont enn liano all hag hennbsp;enn tamniig dereatoc’h ?

En enr ger, bouzara a reas kement he gwaz gant ker bras eliolori ha jabadao, ma reas Trnilhennig e vennoz da chenchnbsp;hano. jMont a rc'as d'an ti-kear, hag eno, mar jdij ganeoc’li,nbsp;e voe badez(*t a nevez Kont a Gerdruilhen ! ! ! Nemet manbsp;rankas rei enr yalc’hadig vrao a arc’liant evit beza badezet

161

eii (Iro-inan, inuioc'li eget ]gt;ovar real, evel ma roas e dad d’an dro geiita da aotroii person koz Pouldahud. Hag, adalek neuze,nbsp;e wreg kalz muioc’h egetan c’hoaz, a veze 1'orc’li enni pa zonjenbsp;e oa lii digemeret e-touez an noblans. Ker buan bag all, manbsp;vije distroet da Boiildabud, lie dije lavaret d’lie anaoïidegez ;

—¦ Aio ! cheulkejen, war lio taoulin dirazon, ba tennit bo tok, bag izel ar penn, pe me Velo. Ha bnan !

Pa lavaran d’eoc’h, kollet e oa o fenn gant an itron Beskontez a Gerdruilhen bag be zammig aotrou !

Eas eo d’eoc’b kredi, an aotronnez nevez ne oant ket evit Iczel pelloc’b o faotr fri-mec’biek e skolaj ar Pont. Bnan enbsp;kasjont lizer d’ezan, bag, enr iiiintinvez, ar marmonznbsp;Trnilbennig, da lavaret eo ar Beskont j^aonank a Gerdruilben,nbsp;a lavaras konavo d’ar skolaj koz, ba da iliz Itron-Vaidanbsp;Rozkudon. Keinent a rail a oa gantan mont en bent, ar paoïirnbsp;kêz marc’b-onrgouilb pinvidik, ma kemeras a-boan eunnbsp;nebendig amzer evit kimiada diouz Gargarenez, ar mignon anbsp;vage evitan enr garantez ker birvidik, ker gwirion. Gargareneznbsp;a voe glac’haret diwar an taol-ze, rak enr galonig tomm a lammenbsp;en e greiz, edec’b egile, an Trnilbennig, ne rea ket fontre-kaernbsp;evit pellaat diontan. Ha perak en defe great zoleen ? Daoustnbsp;ba n'edo ket ben o vont da Bariz, enr genaonek o vont da vronbsp;ar c’lienaoneien ?

Dizale goude, Gargarenez a voe red djezan ivez dilezel e studi er skolaj, ha mont da zeski pesketa da Drebonl-Goz, raknbsp;e dud ne binvidikaent tamm eliet gant an amzer.

Pa zigouezas Kerdruilben biban dn-bont, e Pariz, gant ar Gerdrnilhennou koz, va Done ’ta ! Klevet bo pens danevellontnbsp;penaos, pa zistroas ar Mab prodig d’ar gear, e lazas e dad al

162

leue lart hag e reas friko d’an dianket a oa nevez kavet. Ma ! d’al leupez aotron yaouank e voe great ivez allazig da genta,nbsp;lia, d’an eil, fest ha ])rejou kaer, traou founiius ha lipous. Meinbsp;an eil a blije d’ar o'Iiolladenn kalz innioc’h eget ar c’henta,nbsp;n’eo ket red lavaret. Eo konlskoude, red eo, ha pa na vefcnbsp;neniet evit ma klevoe’h ar wirionez penn-da-benn, ha ma tes-koc’h e chomas ar beskontig beurlek pemzek deiz ha diou ziznnnbsp;klanv war e wele gonde re-gofad, respet d'eoc’h, kj-istenien !nbsp;Met ne varvas ket, lartaat an bini eo a reas, ken ma tene kofnbsp;d’ezan, kof rent ha frank evel enr zac’bad trnilhon. Paour kêznbsp;Beskontig Kerdrnilhen ! !X’en doa nemet kofata da ober !...

Konlskonde an daon Gerdrnilhen koz a oa o vont d’en em jala gantan, o klask gonzont petra ober diontan, pa denas danbsp;h'ina d’o zi nnan ens ar rnmmad tud-ze ker stank e Pariz banbsp;n’o dens ken micher iiemet beva e tïez ar re all, diAvar gonst arnbsp;)'(* a ro bod ha boned d’ezo. Labonsed trent eo ar re-ze !

A-greiz ar pred, an daon Gerdrnillien a c’honlennas digant ar niignon petra da ober eiis o fenn-liêr.

— PTnm ! enn^i egile, en enr skarza e e’honrlanchenn, red e: vije deski d’ezan meur a dra. Ha, da genta-penn, petra ’oarnbsp;b('tek-hen ?

— Gonzont a, ra leun difazi a-wale’h, ski-iva dereat tost da vad, niveri jMdloc'Ii (‘get kant, bep d’ezan konlskonde beznnbsp;ken goniziek bag enn «doktor», peil ae’bano !

— A zo mat, enu“ egile, gonde enl lonkadenn Avin, a zo jioadra a zeskadnrez Avar gement-se. Met n’eo ket a-walc’Ii.nbsp;Daonst ha gonzont a i-a kana, dansal, bntnna enr « sigar »nbsp;li(“p tarlonka gant ar nioged, tenna e dok da zalndi, rei ennnbsp;taol lagadig lemm d’ar inerc'hed koant ?... Nann ? ISie oar ket ?

163

Aze ’man an dale'll. Aquot;eus ket da dorta, red lia red bra.s eo d’ezan deski.

(ronde great Iia dic'lireat, an liini a bi’ezege kerkonls a voe kargt't gant ar gei’ent d’en em emellont da gas da bennnbsp;deskadurez al labous yaouijnk. Ha, gonde eur pevar pe bempnbsp;bloaveziad skol, an aotron I’eskont a Uerdrnilben n’en doanbsp;k(‘t e bar nag evit rodal, nag evil kana, — neinet e vonez a oanbsp;d(mt da raonlia eun disti'ra, — nag evit tenred moged bntnnnbsp;dre gorn e veg, nag evit banna eur zell dre gorn e lagad warnbsp;an diniezelled yaouank.

Koulskoude n’eo ket war-lerc’b enn dimezell a c’blaoure; war-lerc’h enn intanvez ne lavaran ket. Houinan a oa anavezetnbsp;mat dre lie noblans, nemet leve ba piuvidigez n’he doa ketnbsp;mni, kenieut be doa dispignet. Ha setii ma taolas-bi lie zellounbsp;bag lie c’lioant war danvez an aotroii beskout; hep dale arnbsp;paonr kêz Truilliennig a gonezas en he roiiejoii !...

Ha oa red dioc’htn kas an embannoii, e-Iec’li chom da lielinenna. An traoii a gerze mat en-dro, pa deuas gwasoc’hnbsp;eget enn darvond da gas ar stal d'an dour. Holl arc'hant arnbsp;tJerdriiilliennou a oa lakeat ganto e ti eun noter; hogen bemannbsp;ue gavas ket gwelloc’h eget iiioiit knit er-ineaz ar vro, en eurnbsp;lezel an alc’lioiiez dindan e zor. Ha diwar an taol-ze, Kei*'nbsp;druilheniioii ne chome ken eul Hard ganto, lia setii intnbsp;paouroc’li eget biskoaz.

Truilliennig eii em jal'e :

— C’hoaz, emezan, eiirus eo d’iii einaoun war-bouez dimezi; rak anez, petra 'iii bije great hep gwenneg ebet ?

Ya, o vont da zimezi, me ’lavar ! Kerz da c’hoiiitellat, paotr paour, mar soiij d’it ! An intanvez yaouank he doa c’lioant

— 164 —

(la zünezi d’an arc’liaiit, lia n’eo ket d’eur gwaz; pa n’oa ken a arc’liant, lii a lavaras kenavo, ha kuit !

Diwar jieuze ar marc’liadonr kezeg koz a voe skoet gant eun taolad g'wad en e beun, liag a varvas hep kaont enbsp;anaoudegez vat. Hag e wreg a gollas ivez ar pezig a chomenbsp;c’hoaz ganti a skiant vat : red e voe he c’has da di an diskianted,nbsp;e-lec’h ma tremenas a-benn eun daou pe dri dervez !

Kanvo.u ! Setu Truilhennig e-unan-kaer e Pariz. Petra da ober, hep danvez na micher ?

Ar paotr paour, en eur ober sonjou leiz e spered, a lavare alïes outan e-unan :

—- Perak ivez n’eo ket bet chomet va zad da werza koz kezeg e Pouldahud ?

IMcit naon a deue d’ezan, liag, evit kaont boned, e rankas gv'ei’za lod e,ns e zilhad. Kement-man ’zo evit lavaret e oanbsp;eat izelik a-walc’h an dour gantan, pa denas ar zilvidigeznbsp;d’ezan...

Eun abardaez, skuizet o veza klasket labour en aner, Truilhennig, en eur dreinen dre goc’hu ar gear vras, a chomasnbsp;a-zav dirag eur stal e-lec’h e oa eur gwaz ha diou vaouez onbsp;werza pesked. Ar merc’hed a oa gwisket e-giz merc’hednbsp;Treboul, hag ar gwaz a oa gantan dühad ar besketerien... Hagnbsp;ar pesketer ha Tru ilhennig e ten as daoulagad an eil da baranbsp;war egile.

— Truilhennig ! eme an eil.

— Gargarenez ! eme egile.

Ya, daou vignon skolaj koz ar Pont-e-Kroaz a deue d’eu em anaout e Pariz ! Rak Gargarenez an hini a oa deut d’arnbsp;Gear-Veur, gaht e wreg hag e c’hoar, evit gwerza eun toullad

meilhed, pesked a dalvoudegez, en doa bet an enrvad da gelc’lia en eun taol roned dindan ar Gerdraon.

Petra da lavaret cdioaz ?... An daou vignon a oa eiirns d’en ein gaont; ha Gargarenez a alias Truilliennig da zistreinbsp;gantan da Dreboul-Goz, da zeski ar vicher a besketer; ar peznbsp;a voe great.

... Truilhennig a deltas prim d’en em voaza ouz ar mor, hag a reas e berr amzer eitr martolod kalonek ha krenv.

Hag e dechou fall ? emezoc’h. — Netra mui ! Beuzet e oant bet pell dudiont en tu all d’an Enez Shn !...

Bloaz gonde, Truilhennig, dizounet mat diouz Pariz ar C’liagn, a zimezas da Xolaïg, c’hoar Gargarenez. D’an hevelepnbsp;devez, heman a vadezas eur vag nevez-flamm, prenet gantnbsp;arc’hant ar meilhed, hag ar vag a voe hanvet, na petra ’ta,nbsp;(( Truilhennig ha Gargarenez » !...

o DIOU

Evit c’lioaz ii’cMis ket a ugent vloaz, e oa o chom er maner Keraskorii, tost d’ar Pont, enr c’lioz tanimig aotrou, liag Iiennbsp;kouezet diouz lost ar c’harr peil a oa. Gwelet e veze o vont bagnbsp;o tont, dalc’hmat war e gein enr chupenn rouz rondennet gantnbsp;an hartouz, enr c’hoz tok pakerduc’hed war glipenn e bennnbsp;moal, ha leun e gof a fouge ennan, me ’gav d’in ! Kement-senbsp;ne blije ket kaer d’al labourerien a-ziwar-dro, ha setu peraknbsp;meur a deod lardet-druz a zrouk-prezege diwar e benn, gwellanbsp;ma c’hellhnt, teodou mere’hed dibrez au darnvuia, red eonbsp;lavaret !

Ma n’eo ket eur gaou ar pez am eus bet klevet, perc’henn maner Keraskorn a oa lianvet Tamkroc’hen, ha gwir a-walc’hnbsp;e c’hellfe beza, a gredan.

Kement-man, e gwirionez, a zo nebeud a dra evit ar fentigell am eus da varvailhat d’eoc’h diwar e bouez.

Selaouit !...

41

An aotrou Tamkroc’hen, daoust d’ezan da veza aotrou, a ranke labourat, evit kaout peadra da veva ha da vaga e ziounbsp;verc’h yaouank; rak gant an diou-man eo e oa an dal'c’h.

167

Kredi o dije great en em izelaat, en em zaotri, ni’o dije sikonret d’ober enn dra kennak Avar-dro an tiegez. Sonjit ’ta !...nbsp;Cxallegat a onient, lenn o begon, lia bonzara an diouskonarnnbsp;en eur zon ar piano, mar plicli. Ne reant netra krenn ! Eo,nbsp;arabad fazia. Enn dra gaer a reant : moanaat ba dizec’banbsp;yalc’h ar niestr, pa zigoneze d’ezi beza reut eur wecbig annbsp;ainzer.

Pa veze kevnidet ar yalc'b, pa veze eat d’an liesk, ar paonr kêz aotron, re lentik e-kenver e zioii bikez vriz, a veze red matnbsp;d’ezau mont d’ar foar da werza tra igt;e dra, loen pe loen. Evurusnbsp;d’ezan c’hoaz kaont da werza !

Mat ! Eur Avech ar yalc’h en em gavas adarre goullo, bag ar merc’bed en em jale, rak pardon Konforz a dostea, bag ennnbsp;tok pillig bennak o doa c’hoant da gaont.

Setn ma voe red d’an aotron o zad mont da foar ar Pont.

Mintin mat e kemeras bent ar Pont, e vevel Jakez gantan, evit mont da werza daon bonc’b lart.

Enn banterig kard leo diouz maner Keraskorn, ar moc’h a gavas eul lageiin e-tal an bent. Eedek a rejont bag, a-raoknbsp;ma c’hellas mestr na mevel o diarbenn, setn int e-barz danbsp;durlutat I... Met penaos o c’baoïTt ac’bano ? Ne reant van nagnbsp;onz « dac’b, dac'hik ! » kennebeut nag ouz « sik, sik ! »

— Red eo d’it, Jakez, diskenn el lagenn ha kas da skourjez ganit.

Ha ya ! bleo, sell; nann renn eo ! Ar moc’h a doc’he, a zoroc’be bag a oc’be, bag a rede a-raok skourjez Jakez. Ma voenbsp;1‘ed d'an aotron mont ivez el lagenn da zikoiir e vevel ! Nenze,nbsp;konlskonde, e tenjont a-benn da gas al loened er-meaz, ha d'onbsp;c’bordenna, n’eo ket bep poan avat ! Met, siouaz ! Jakez n’edo

— 168 —

noiuet pri dionz aii ti*aon betek al laoz, hag an aotron, paour kêz aotron Tainkroc’ben, na stlabezet e oa e vo\itou-ler e-barznbsp;ar vonillienn !

— Kant ininel boi’c’bel ! einezan, biken ne c’liellan ket inont d’ar foar gant va bonton er stad-ze ! Gaon a rafen onznbsp;va dion yaonank... Jakez, kerz bnan da gerc’hat d’in enr renbsp;vonton all, e-pad ma chomin aman da ziwall an daon renneknbsp;fall.

Ha Jakez war e giz en-dro, dronk-laonen, en enr c’lirosmolat.

K-pad an amzer-ze, an dion vercJi « ra-netra)) a oa war an nliel o sellet, to.st d’ar gear, onz ar pez a oa c’boarvezet;nbsp;ba, pa weljont Jakez o tont gant e zaonarn bag e veg Ions,nbsp;gant e zilliad saotret, ec’b en em rojont da c’hoarzin kementnbsp;ha kement ma ’z eas enr c’borfad maliz e-barz ar mevel, hanbsp;n’o c’hare ket an banter re.

— Petra ? eniezan ontan e-nnan. Ober ar zod ac’hanon a glaskit ?... Gortozit, koz dimezelled, 'skniz en o lostennou.nbsp;H’ho tesko, me, g'welomp !

Ha Jakez d’o c’haont.

— Ho tad, einezan, en deus lavaret d’in dont da bokafc d’eoe'h bo-tion !

Ar merc-’hed a c’hoarzas mnioc’b ba krenvoc’h c’hoaz... Met ar mevel a zalc’be stai*t, bag a dostea dalc’bmat.

— Ha red eo d’in mont bnan ganti, ralv n’em ens ket a amzer da goll !

An dion yaonank ne c’lioarzent mni nemet dre bantei’, en enr welet Jakez en o c’bicben.

— N’eo ket gwir ! emezd.

— 169

— Einiclians, me n’ouii ket, eiiii troader gevier, me ! a zistagas .Takez, en eiu‘ zistrei da hopal war-zn au liiiii koz...nbsp;X’eo ket gwir, aotvon ? O diou ? o diou ?...

E c’hellit kredi, an aotrou Tamkroc’heii ne zonje uemet en e vouton-ler, hag e krias d’e dro :

¦— Foei ! sur avat ! O diou, ya ! Ha deus buan en-dro !

Hag ar merc’hed ue c’lioarzent tamm ebet ken.

— C’boui a zo bo taou oc’b ober goap ac’banomp-ni !

Jakez a c'lioulennas evit an eil g\\^ecb :

— Aotrou, 0 diou iio peus lavaret ?... O diou, n’eo ket ’ta ?

^‘ Ped gAvecli Avar-nugent e rankin lavaret d’it, amziod ?... Ya, o diou, ba buan !

Ha Jakez mout d’ar merc’bed faro gaiit e Aquot;eg lous-dilous evel ma oa, bag lien da bokat d’ezo, d’an eil tu AvardercMinbsp;egile.

An dimezelled paour en em jale, met red e oa d’ezo cbom

Doujus ha Jcrenedilc cvcl daou oanüj gwcnn, rak ma lavare ar mevel d’ezo :

Tevel hr email ’so red hep oher rc a vrud;

N’es cus esomm ehet e ouife an holl dud.

Jakez, laouen an tamm anezan, fouge ennan zoken, a zonje en eur vont da gerc’bat boutou an aotrou Tamkroc’ben :

— Ae’banta, koz dinuïzelled ! Eur weeb all, c’lioui ’ouio peur bag ouz piou ober goap ! Ilreman kerzit, pa garoe’li, danbsp;glask dour da Avalc’bi ar pri diAvar bo peg. Me bo tesko !

— 170 —

All diou all a liauter-zodas. Sonjit ! ! Eur mevel o pokat d’ezo ! Ec’h !...

*

N’eiis forz, koulskoiide, ar moc’li a voe gwerzet ker; hag an diou « ra-uetra )) en eiii zic’holl'as en eur brena, a-bennnbsp;pardon Koiiforz, peb a dok divalo, ken ledan hag enr billig-krampoez...

AN HADER AVEL

a oa krog dalc’limad da hada o fiz

biliau. War ar beg-douar dispar-ze, diouz Saiit-Yaim betek Lauberlac'li, uag a labourerieu a boaiiie bag a c’lioueze Inbsp;— AVar Done lior C'lialvar ! emezo, mar cliom mat annbsp;amzer evel-se, e vo gwelet beriiiadou piz bilian o sevel !

Hag ens e du, kernei it pe vuioc'li eget ii’eus forz piou, start e laboure Pa'iieb Keryella, brudetoe’b kalz diudau alnbsp;lesliano a « Dougn », abalamonr ma tonge, a-dreist e c’heiiounbsp;lia diudau e zaoulagad, euu tamm fri savet ha distrouset,

bag a goueze dour e-barz, keii alïes ba ma vije e bei'c’beuu diudau ar glao !

Y'eus forz, pepdiiui e fri, bag e fri da bepdiini ! Ha ueuze u’eo ket aze eman au daic’b.

E (( park ar C’houiled », ediicheu au bent bras, Tougu a laboure ’ta ! Diboulouda au douar, digeri antcbou biliaunbsp;gaut lagad e bigell, a liueuuou eeuu peuu-da-beuu gaut arnbsp;park. Hag eur weeb roudeuuet au aiitig, Tougu, daoubleget,nbsp;a bade, a bade... pe, da vibaiia, ober au ueuz da bada a ree !...

— Pladomp avei, a cbaoke beu etre e zent; rak petra ben-uak ma lavar au aotrou person, red mat eo d’in bremau bada av(‘l, ma u'am eus ket c’hoaiit da eosti stourm an amzer fall I

Ha Tougn, gwasoc’b-gwaz a gerze gaut e ant en eur « liada

172

avèl )), rak avel liepken, lia n’eo ket piz bihaii eo e kemerc, peb ar mare diouz ar bisac’b goullo staget en-dro d’e zargreiz.nbsp;Ha Tougn a c’boloe, gant evez, e antcbou goullo, bag a rastellenbsp;flour d’o c’bompeza.

War au bent bras, skoaset a-drenv eur c’hleuniad lanu en o bleuu alaouret, hep beza g^velet, eul lakez aotrou a zellenbsp;ouz Tougn o labourat liag a zouje :

— Mat, mat eo ! eman Tougu oc’h liada piz !...

Hag au aotrou Spartel, laoueu e zaoulagad-kaouenu a-dreuv e luuedou braukou aour, a c’hoarze sioul, ken ua zavenbsp;e, vuzellou tano da ziskouez diou rastellad e zent Iiir, keu uanbsp;c’lioautae e tri krog plega da bokat d’e cliiuk; amprevau daou-droadek, tri-c’hart ki uzulier touet !

— Au Tougn, emezan, a die d’iu eur c’liant lur bennak, hag a gasin da c’houec’h ugent lur pe ouspeun. Pa vo deutnbsp;ar piz bihau, me ’welo peuaos en eiii drei, hag au huclier,nbsp;emichans, n’eo ket great evit ar clias !

War-dro ar peder heur heol, Tougn, en eur zevel mell e gein, a welas Glaodina, e; wreg, o tont da zigas d’ezan e vern-vihan. Hag hen d’ar c’hrinenu da azeza eur peunadig da zibrinbsp;eun tamm bara kig-sall, ha da eva eul loinm jistr, en eurnbsp;lavaret d’e C’hl'aodina ;

An tamm hag al lomm .

A zalamp;h an den en e hlomm.

— Gwir, eme ar wreg, niet dalc’h sonj petra ’c’hoarvez

173 —

d’iir zul aliesüc’h eget d’uz ti'o, lia lavuv d’in lia u’eo ket ken gwir all :

Al lomm liep an tamm A ra d’an den kaout e lamm.

— Lakoinp, luet iie zislavari ket ac’hauou : nbsp;nbsp;nbsp;’

An tamm liep al lomm ’Ghom tear ar galon ’vel plomm !

i\let a-nale'h evel-,se. Bell dudiout da, (llaudiiia, e-tal iii' g’loued, lui ne lavarfer ket au autrou Spartel ?

— Hen eo, rak teuna ’ra e dok da aveli e beun moal, keiiient a bln waruau eget war eun irvineun diblusket.

Au aotrou Spartel, da.neuze, o zaludas a-bell bag a c’bopas :

— Setn aze piz lakeat e doare, Tongu; gant na deny ket nozveziou reo warno.

— Ila pa rate reo bag all, enie Tongu; va fiz u’eus ket aon da gaout evito, an had ’zo mat.

¦— Gwell a ze ! eme Spartel, o vont kuit.

Hep dale ivez Glaodina a droc’lias d’ar gear. Ilag, e-uuan adarre, Tongu a reas e labour didalvoudek, a dnrias douar,nbsp;a i'ondennas antcbou, a badas avel, a e’lioloas, a rastellas,nbsp;a gompezas liag a boanias nec’bet, c’lioni ’oar pegement,nbsp;aotrou Doue !

r.etek kuzdieol e talc’lias. E aniezeien a dreineuas :

— Poent mout da glask penn eus koan, Tougn; a-benn warc’lioaz ’zo deiz, Tougn; n’out ket iuouet c’boaz, Tougn ?

12

^1

_ 174 —

Tougii a eliaiias, hag a respontas d’ezo :

— Ar paour ii’eu dens ket amzer da veza inouet; setu aze eiu‘ c’hleuved ha ue stag nemet ouz ar binvidien :

Red eo d'an den lia n’eus netra Lahourat temi hag hep gouela !

Ilag e kniteas e hai*k, goude eur zell diveza war e labour dreut; hag e tistroas d'ar gear gaiit au aiuezeieii.

Tonga a oa enr paonr kèz diaoul, eur fnr a-ziwar ar aieaz, hag en e fnrnez e keuiere an traou e-giz ma tenent, hag arnbsp;bed war an tn ina troe, heol pa doniine, ha glao pa c’hlehionbsp;Ahendall, poan a-walc’h d’ezan kaont e dri hochadig kerc'hnbsp;hemdez hag enn taniin ddhad hennak enr wech an amzer.

Rak Tonga, mar poanie pa lahoure, Tonga en doa a hep seurt sion, lakomp fall, evit enn den dileve ; Tonga a chasee,nbsp;Tonga a heskete, Tonga a zaremprede ar marc’hajou penr-liesa hepken evit gwerza netra ha prena enr c'hofadig (( odlvi ».nbsp;Ar gwasa ma oa, Tonga a oa enr e’lioarier, lt;“nr (rhoariernbsp;daonet, gonest da e'hoari n'eo ket e lioll wenneien, met e'hu iznbsp;gwreg ha hugale. — Hag evel-se, e cliellit kredi, n'e*» ketnbsp;]:invidikaat eo a ra Toiign dre ma kerz ; e-lec’h daou vare’hnbsp;mat gwechall, n’ens ken nemet enr c’hagn dreut en e varcdiosi;nbsp;h ig e ec)St a vez deln'et a-raok heza medet ! Hie a zo betnbsp;kcMiieret zoken war e dammig tiegez, an aotron Sjjarfel Iiernbsp;goar mat ! Nag a hateriou, nag a litanion — n'eo ket re ar

175

zeilt ! — a glev digant e C’lilaodiiia, pa zigouez d’ezan dont d’ar gear eim taniiiiig badaoiiet gant givin-ardant !

Tougii en defe keuz, rak eur galou vat a zeu a sko eii e greiz, met petra ’dalv « Iceuz wur-Jervli » ?...

Ha n’eiis uetra evit distrei ar c'lioarier dioiiz ar c’liartoii : bemiioz e ton ne c'lioario ken, lia, sioiiaz ! goiide e gouskcd,nbsp;pep miutiii, pa gav e du, e adkrog da c'lioari !

Petra ’fell d’eoc’Ii ? A1 louarii a varvo eii e groc'lien. nemet ez-veo e vefe diskroc’heniiet ?

Ha e'lioaz, pion ’oar iie rafe ket kroe'lieu iievez ?...

*

4c :K

Setii aze Tongii a zo savet liizio miutin-mat, lie oa e'hoaz (iiaoiiet nemet lianter e'lionlon gant an deiz lia menr a gilbognbsp;divezat a oa c’lioaz o kaiia.

Hon den a zamm, war e gazeg koz eskernek, enr zae’liad l)iz da liada, had kaer ma zo !

— Arabad d’it, erne Glaodina dionz lie gwele, arabad d’it bionsta da biz, nag liada re stank : te ’oar email an laidnbsp;divezat o vont ganit !

— lgt;ez diner'll, gwreg ! Pa viii-me skaotet en erc'h, pe skoriiet en tan, ma na ve, ket liadet mat ar piz-ze ! Son,nbsp;Horianez !...

Ha Tonga etrezek « park ar C'honiled )).

(iwasa ma zo, e banter bent, pion a gej gantan ? Peskenneg, ar c'bemener, rnz e zaonlagad en e benn, o veza Iremenetnbsp;an noz en be bed o r’boari ’r r’barton, pion ’oar e peler'bnbsp;war ar meaz.

176 —

— I)ivezat emaout o tistrei d’ai- gear, JJcskaniieg

— Lavar ’ta, Toiigu, e;maout te abret o vont d’ar park.

— Gwir eo, ii’eiis den c’lioaz war aav.

— Ha ma rafemp euu taolig karton ?

— nbsp;nbsp;nbsp;Nairn, Beskenneg, nann a-grenn !

— Dom ’ta, buan, unanig verr liepken.

— Ha va tiz da liada ?...

— nbsp;nbsp;nbsp;... A cdiortozo eur pennadig.

Ha Tüugn, ma enebas da genta, ue 1’eas ket peil. Ila Bes-kenneg a deniuii^ e gartou. Dion, teir bartiad a oa great, bag ar i)iz bilian a c'hortoze, ya da !...

E oa al labonsed da vad o c’bragailbat, bag an lieol a e'boantea diskuz e benn ruz du-bout, bag, a-e’liaoliad warnbsp;glenn ar park, aii daou c'boarier a c’boarie atao ! Hag, e.iinbsp;eiin taol, Tongn a welas kollet e wenneg diveza.

— Hae'b an dïenn ! emezan, emaonn sec'bet !

— N’ens forz ! Tonga, lakomp c'boaz daon skoed e-barz, en em gaont a rimp gonde.

— Ma ! a7i daon skoed divi'za nenze.

Ha Tongn eo a gollas.

— Aio ! kenderv, netra pe daon gement.

— nbsp;nbsp;nbsp;]\ra ! d’eonrp d’ezi.

Ha Tongn eo a gollas c’boaz !

— Nenze ’ta, Tongn, lakomp e-barz kement am ens gon-nezet diwarnout; mar kollan, e restaolan d’it a-bez; mar kollez, te ’roio d'in i)etra ?... da bad piz-biban, sell !... Ya, emaoutnbsp;e-barz ?

— Deomp e-barz, Beskenneg ! An taol-man a zo d'in, eme Tougu, jKUifoUet, e zaonarn o kr(uia dre nie save» e gartou.

177 —

Yê 'ta ! ! ! Toii^ii eo a fïollas hepved.

Hasï ar c’lieinener lonarn a zamiuas ar zac'liad piz di'.var ^lorianoz, ha rao d’ar gear, goapatis !

— Keuavo, Toiign ! emezan. En dro genta, mar kercz, nj a c’hoario da gazeg fall !

I»

iH*

Paour kêz c’hoarier !... Petra da ober ?... Mont d’ar gear, hag anzav ouz Glaodina ?... Nann, mil hirviken nann ! Montnbsp;da brena had all ? N’en dens gwenneg, na liard tonll ehet !...nbsp;Ha nenze, an boll a onezfe e zoare, edec’h, gortoz, breman dennbsp;na glevo, rak ar c’boariorien n’en em werzont ket etrezo Inbsp;Petra, nenze ?

— N’onn ket evit bada piz, eme Tongn; met ma n’am ens ket bad, e c’liellan da vibana ober an nenz da bada : na gwelet,nbsp;na klevet, na gonezet. Deomp !

ITa petn penaos Tongn a badas avel e-lec'b piz.

Met a-zhvar nenze, brondet gant e gonstians, Tongn a lavaras kenavo d’ar werenn ha d’ar c’harton. Glaodina nenbsp;onie mni pesenrt sant a cbome c’lmaz d’ezi da drngarekaat !nbsp;Tongn a boanie dalc’bmat, Tongn a labonre bemdez war-dronbsp;e zonar, zf)ken wai’-dro lt;( park ar C’boniled ». E amezeiennbsp;n don l)ee’b ben anaont; bag onz ben gwelet oe'b en em emel-lont eyel-se, annznlier Bparb'l a e’lioarzc' e zaonlagad, a-drenynbsp;e Innedon brankon aonr, pa, zonje er ]»iz da zont, liag... ennbsp;bneber !

178 --

Hogen, pemzek deiz goude, piz bihan Ploiigastel a oa deut er-meaz, liag a zave o c’ldipennou, liag o renkennadou eeunnbsp;a c’lilaze ar parkeier. Ne oa neniet (( park ar C’lioniled »nbsp;lia na c'lilaze ket... nionzot eniiclians !

— Enian da biz bihan war-lerc’h, Tongn !

— Lez anezo da labourat a-zindan : gwelloc’h eo.

An amezeien a lakeas skonrron d’o re; met jnz Tongn ne zivorfilent ket, kaer ’oa o gortoz.

— Na pegen divezat int ! enie Gloadina.

— Marteze ar onenn eo a ra ! eme ar gpvmz.

^tet setn aze piz an amezeien a zo e blenn, ha « park ar (’’honiled )) a zo c'lioaz noaz iia kraz e zonar. Iliskoaz kemend-all ! Petiva e’hoari ganto, ar piz daonet-ze ?...

Tongn a skrabe e beim, moarrad dionz an tn n'en do.a k('t d(‘bron; lia Olaodina gêz ne bade mni war lie zreid.

ITep dale, ne oa ken bano nemet onz Tongn bag e biz : PlongaPtel a-bez en em emelle onto; ha bemdez e tirede tndnbsp;da welet « park ar C’honiled )). An aotron Spartel a-drei8l;nbsp;holl a oa nec'het... abalamonr d’an hncher.

Ar vrnd a redas enn devez e vije kavet, tai enr ziskraba an antchnn, vion aered e-lec’h had piz : ar mere’hed a-dreiAnbsp;holl, ezomm ebet d’hel lavaret, eo e kerze ar gwasa o latennnbsp;en-dro ! Pebez plip ! piep ! pl'a]) ! gonest a-wale’h da vonzaranbsp;an holl zeilt mein — Taeron, item, hag all — a zo en-dro danbsp;Galvar Plongastel ! Ha n’eo ket eston, rak

— 179

Ahaoe ma ’-z eo l)ed ar bed,

Teod ar wreg ne jencli tamni ebet : Nemet he broz a ra bepred !

Eiir zulvoz d’an aliardaez, a oa e (( park ar C’liouilod » lm Katell, defig, Seza ]ia Marianna, lïerc’liod, Jantonig Img

an lioll i’e all, breuriez dibrez an Teodon-Lardet en be fez ! — Urenriez am eus lavaret, C’lioariez a vefe dleetoc’li bagnbsp;a galz ! — Kuzul a oa dalc’liet, bag en enr vonez, e oa barnetnbsp;lui diskleriet da gement a gare selaon ha d’ar re all ivez,nbsp;penaos (( park ar 0’houiled )) ne vije ket a biz bilian ennan,nbsp;abalamonr ma oa sorset an had ! Ha sorset gant pion ? Kerzitnbsp;da c’honzont ! ! !

An holl a oar enn dra sorset a rank beza distrobinellet gant enn eil sorser gallondekoc’h. Renerez an Teodon-Lardetnbsp;a oa karget dionstn da vont da Vro ar Roc'h, pe war-dro, danbsp;gaont enr sorserez vrndet a gelenne dn-hont, ha da glevetnbsp;digant ar Wrac’h koz kement a oa red ober evit dizamma

an dnd kêz-ze, Glaodina a-dreist holl, enn drnez breman he

gwelet ken nec’het edo-hi.

Eiz real e konstas ar c’hnznl d’ezi : ne oa ket re ger e’hoaz, rak ma ne oa ket disknilhet d’ezi dionstn hano sorsernbsp;ar piz bihan, da vihana lavaret e oa grons e oa heman enrnbsp;gwaz, ha ne oa na karet na prizet gant den er vro, hag ons-penn-ze mont a rate ar sorser an deiz war-lerc’h betek tinbsp;Tongn !

Ne oa adarre nemet enr vonez e Breuriez dibrez an Teodon-Lardet ; red e oa d’an holl izili en em voda antronoz e kear Tongn, ha, pa zigonezfe an hailhon strobineller, an holl gant

— 180 —

pel) a vod faun a zailhfe Iiag a blantfe gaiitaii ear c’lioaez k(ai iia zavfe c’liouez an deiz diwarnan.

Antronoz an Iioll gwragez a oa o c'hortoz bag o bodon lann ivez :

^— Dens ’ta, sorser ! Ha ui ’zegt;sko d’it son al lann

Tougn, bec’h d’ezan mirout da c’hoarzin, a venn lonka e deod evit level ! Kaout a reas e du da vont d’ar vourc’hnbsp;ba da gonta da Vegkenneg kement a dremene. Hag o daounbsp;e c’boarzent lean o chapenn, pa weljont an aotroa Spai-fel.nbsp;an nzalier divalo, o tont etrezeg enno.

— Frap ganit, Toagn, ha troc’li knit d’ar gear, lia gra peoe’li; eman kavet an ta warnan... Dilai da zivesker, xiaotr I

— Petra ’c’lioari gant Toagn, keinener ? erne ar fri-kaoaenn o tigoaezoat gant Beskenneg. Prez ’zo warnan, dia-niik, e-giz pa vije etre lost ha reor an diaoal, Ha koalskoade c’hoai’zin a ra, dreo e benn !

— Laoaen eo sar, aotroa Spartel, ha lec’Ii da veza en deas...

— Han ! ban !... Hag a nevez gantan ?... Heritaj niartoze ’zo dent d’ezan ?...

— Heritaj ? Gwelloc’h eo c’hoaz.

— Gwelloc’h, diamik Lavar d’in ’ta, kearener.

— Ya da ! Lodenna ar voal ganto, n’ens ket da zislavaret I

181

Sonjit ’ta. : on enr skarza e vai’cliosi, er mintin-inan, Tontrn on dons ka vet er vosyor, e-roz an douar, enr vdestad lenn anbsp;aour, ha n'onzAn’ ket ped pez biskoaz n’ens kot o-barz !

— Diainik ! ome an nznlier, o c’hlaonri. Ha d’in-me Tongn a die war-dro lianter-kant skoed pe zaou c’liant lur; liag liirio,nbsp;dros, e teu va bilhed da derinenn ! Diamik !...

— Poent d’eoc’h neuze, aoti’oii Sparfel, cliacha ganeoc’Ii war-lerc’h hoc’h ibilh, rak gouest a-walc’h e vefe dizale danbsp;zispign e holl beziou gant boutailh ha karton !

— Mont a ran, diamik, mont a ran...

Hag an nznlier, Ingermis e zaonlagad dindan e Inncdon brankon aonr, a vonsc’lioarze d’e M-kaononn, on enr zigononbsp;zont e-barz lenr Tongn.

— Ar Sparfel ! Ar Sparfel ! Hen oo ar sorsor !... erne roneroz ar Vrenriez dibrez.

— Evit gndr, erne Glaodina, bez’ e oa harpet onz kl'oned (( park ar C’honiled )gt;, an devez ma oa hadet lion fiz bilupi.

— Laosk da vont nenze !... Bec’h d’ar sorser, c’hoarezed !...

Ne oa ket red d’ar renerez gonrc’hemenn dion ¦n-ecli : holl-verc’hed Bronriez dibrez an Toodon-Lardet a zavas o brankon lann hag, aotron Hone, c’honi ’oar nag a daol, nag a flemninbsp;a l)akas, n’oo kot ar sorser — gononn ar zorsorion oo oat arnbsp;])enn er-meaz anezi — met an nznlier divalo, ken disprizotnbsp;er Yro. Ar paonr koz Sparfel ne oa nemet gwad, hag a dranbsp;znr, enr pennad mat a amzer a dremenas o c’honennat arnbsp;nikon lann diouz e groc’hen : n’eo ket dent d’hel lavaret abaoe.

182

l\ak antronoz e tec’Iias dioiiz Plougastel, hep lavaret da belec’h ez ea ! Kalz a geuz n’eus ket bet d’ar ziiner divalo,nbsp;a-dreist boll e-touez ar re reuzeudik a oa en e zie !

Ha Tougn ? Piz bilian a-vernadon a den pep bloaz, e (( park ar C’Iioniled )) hag en e barkeier all, abalamonr in’eo betnbsp;dizorset — a gred lod — pe da vibana — evel ma kred lodnbsp;all, bag ar wirionez a die beza gant ar re-man — abaoe nenbsp;vez nini ar Plougastellad war-dro ar c’barton bag an tavarnion.

Dent eo a-benn zoken da c’bonnit ar c’beinener; ba meur a dro, Beskenneg bag ben a c’boarz diwar-benn an « badanbsp;a vel )), ba pikou lann ar Spartel !

N’eo ket estlammi den lavaret ez eo dent Tongn a-benn da zevel e gein, bag enian brao ar stal gantan en e diegez :nbsp;lia (rlaodina ne gav ken hir be amzer. l*eb ar mare er pednbsp;, itoll zentezed ar Baradoz da zerc’bel war an bent mat lienbsp;Fancbig Kervella, brndetoc’b kalz dindan al loshano a Dongn.

SOAZIG TAGNOUZ GWREG AR C’HIDOUR

Pion n'eii doa ket e bar evit enaoui enn tantad-tan leiz an oalad da doinma e-pad ar goanv ? Hennez a oa ar C’hidonrnbsp;sur a-Avalc’li, pe n’ouzonn ket pion all ’vefe bet.

T)a genta (' rnilbe, betek tonll ar fornigeli, enr penn monlgo.s-dero; nnan fonnnns da zevi : gant an dra-ze, trojennnbsp;balan da lakaat da gregi, ba, \S'ar c’borre, tainmou faonbsp;eskennet lia faoutet, enr boned prim evit an tan. Ha buan enbsp;strinke gwrez en-dro d’an oaled. Ya, kaer en doa ar Goanvnbsp;skornet e’lioneza e alan yen dre-zindan an nor, ar C’bidoiirnbsp;ne grene ket evit-se, en enr eva flip gant e vignoned, martol'odednbsp;koz eveldan. Hag an teodon a vee en-dro, e c’Iiellit kredi,nbsp;bnanoc'li eget na dro banuon ar vilin e-pad enn devez avelnbsp;dirollet.

— Sonj e teiis, Kidonr, pa oainp dn-ze, e bro ar Vorianed ? na pebez tnd du o beg ! GAvir eo n’ez eus ket kalz a zour drenbsp;eno. Na pebez loened dre ar vro ! Na pebez gwez bras dreist-holl !

— 184 —

— Ya, eine Vendat ar C’liantoiiier, me ’ko bet ivez du-hont oc'li ober va amzcr. Enr wecli e-pad eau devez li'lao, e oa arnbsp;rejimaiit a-bez er gAva.sked dindan enr 'wezeiin, anan liepken !

— Basta ! a responte Jakez ar Prim, evit gwez ken bras ha me iie gredan ket ho pefe gwelet : ar wecli diveza am eusnbsp;great tro ar bed, — d’an dro ma oa chomet du-ze va brec’hnbsp;kleiz war va lerc’h, — e oan en em gavet gant eun tamranbsp;gwezenn hag hi ken bras, ken teo, ken ma oan soiiezet-maronbsp;ganti : kredit, mar kirit, dek devez leun am oa lakeat da obernbsp;an dro da drojenn ar wezenn-ze, basta !

Ar vartoloded koz all a c’hoarze, rak hini ebet anezo ne grede tra eüs ar pez a gonte ar re all : holl e c’houzent :

Arahad eo Jcredi l'cmcnt tra a f/lever, Dibaot ar wirionez, ha stanh ar gevier !

An holl a c’hoarze ’ta, ha c’boarzin a ra vad d’an dnd, i lavarer; ya, an holl, nemet Soazig Tagnouz, gwreg ar C’hidour.nbsp;Tanfouich ! nann, hounnez ne c’höarze tamm, al lorgnez a oanbsp;anezi, eun dostenn zivalo stag mat he c’hroc’hen ouz he c’hein ;nbsp;poan-gof he doa, ken na ride he fri-minaoued, netra nemet onbsp;welet ar re all o c’lioarzin en enr domma o zreid liag o ]gt;ou-zellou gant an tan hag ar flip bero. Bak setu eno ! ar c’heunend-tan en amzer hirio n’eman ket evit netra; nag ar flip kennebeutnbsp;ne gaver ket alïes anezan evit enr « bennoz-Doue », nag evitnbsp;daOU zoken.

An tommerien-everien koulskoude ne reent van ebet ouz an hini goz, kaer he devoa houinan dislevi, dic’henaoui,

bl(!Ugeult;li, leuftil, slirvia, silbruia, lavavet edo skniz bag e djt deiit jioeut mout da goiisk(3t.

— Ne welit ket, emezi,

En tan, a nehcud dre neheiid ’Ya e ludu ar hern keuneud.

~ Peiiaos, Soazig ? a eilgene ar C’Iiidour; re abret eo c’lioaz mout da voueta ar cdiouen d’ar gweleoii.

•— E koustiaiis ivez soiijit ervat, va moereb, a geudalc’he ’N'eiidal ar Cdiaiitoiiier, ac’ban da ware’lioaz vintin ii’ens kennbsp;nemet noz; ba nenze, ma vije badet a-ziiidanoc'li pour penbsp;gwiniz-dn, a-benii ar mintin int a vefe didenvet lia c’bouinbsp;treuzet gaiito !

— Stank da torn, genaonek, a-walc'h e tens jmazet !

— Ya, digasit d'in, moereb, eur banne fiip c’boaz da zikour be .stanka.

An iioll adarre a borjelle onto o c’bot'oii diudan o cbu-pennon kement e tiskordeiit da c’iioarzin. Ilag an bini goz, a-eiiep d’ezi gwir eo, a ziskenne banneon flip^ ya, a-enep d’ezi,nbsp;me ’lavar; rak kement pe Avasoc'b eget au dispign, arnbsp;C'bantonier divalo-ze n’en doa ket e bar da lakaat anezi danbsp;gonnnari !...

i\ra]loz va c’iiaz ! Mar gellfe-bi, eun dro bennak, kaoïit gonzong bennez dindan lie bontez ! rillig-krampoez ! Neuzenbsp;avat e vije gwelet traou !... Met Vendal, beu, ne ree foutr«i-kaer ganti.

A-greiz «uua e'imnek e gorn-butnn berr, netra nemet evit

— 186 —

diskouez e oa c’lioaz beo, Jakra ar Prim a lavaras d’e vignoned, en eur zelJet a-gorn ouz an liini goz :

— Anes ar gtvin hag ar merc’hed 'Ne ve ket kalz a dr ouz er hed !

— Aiiez ar luercdiedou evel Soazig, a-dreist-iioll, erne Vendal adari-e. Sell ! Kidonr, ar (•’henta tro ma vezi iiitanv,nbsp;le ’oar, arabad d’it kemeret eur (leben, c'boar d'az kwrcgnbsp;kenta; deus d’aiii e’blask iieuze da vazvalan, Iia me a zibabonbsp;d’it mat ha brao, te bvelo.

Gouzout a rit, pa vez leun-barr eur picherad jisti’, maL-tiverit c’lioaz e-barz, ar piclier a fenno. Imor fall Soazig a oa leuu a-beun neuze a-eueb ar C’liaiitouier; e c’lieriou divezanbsp;a reas d’ezi dic’hlauia.

— Peiiaos ? emezi d’he g'waz, he doru serret prest da vlonsa, ha te a zelaoufe al lakepoted-man ?... Eespont ’ta, kaznbsp;kousket ! Mar befes intanv, e rafes eil-dimezi, amprevan ?

Ar G’hidour a oa eur fur a zeu anezan; anaout e Avreg a ree ii’ez, ha lie gemeras ket aoii rak he fennad : ali'es en doanbsp;klevcd kement-se diganti.

— Kleo, hailhoii ! a c’hourdrouze an hini goz. Mar timezfes en-dro, sell, me a deufe diouz Am hez da zacha ac’hanout d’aninbsp;heul diiAuir-houez da dreid. Ya, diou wech hailhon, diwar-boueznbsp;da dreid !

Ar re all a c’hoarze :

— Grit peoc'h, Soazig ! emezo. Pa Amzoc’h eat da rouan-telez ar gozed, e kouskoe'h du-hont brao ha start, e-giz an holl!

— 187 —

— Hag e kav d’eoc’b, e-giz ar re all ? Tra, la, la, n’ouzoc’h ket c’hoaz piou oun-me, paotredigou !

Ar C'hidour, lien, a anaveze ne oa ket atao brao ober gant e bini goz; bag e sonje, en e furnez, e vije Soazig an Tagnouznbsp;gwasoc’b c’boaz eur wecb inaro eget ez-veo.

Penn-koad ! C’bouec’b siznn da e’lionde I glaz er barrez I...

Kkj liufj eskcrii, funJc ha bouilhen,

Penn-kil-lutrtroad, setu an den !

Setu ar vaonez ivez, ba Soazig eo a dremenas da genta !...

Kaset e oa lii d’ar vered evel an boll gristenien...

Saïg al Logoden, ar e'lialVez kainni, a reas eur groaz koad da lakaat a-zioc’b lie bez, eur groaz livet e du ha skrivet warnbsp;be divrec’b e lizerennou gavenn :

C'i-gtt

FllANQOISK TaGXOUZ, ÉPOUSE KiDOUII Rcquicscat in pace !'

Ar C'bidour ne onie lenu neinet ar brezoneg :

— Kalvez, petra al lizerennou a zo lakeat d’ezi ? a c’bonlennas ben.

— Ka ziskuizo e peoc'b ! liag be liano, erne ar gar-gamm all.

— Ha mat ! eiiie Kidour. An baourez kêz be dens ezomm sur da zi.skuiza.

188 —

iliif? e teuas d’ar gear, eii eiir zonjal ;

— Diskuiza e c’hello emichaiis, pegwir eo merket ! Soazig baour !... He c’liaret a reen evelato, daoïist d’ar re all, pegeiinbsp;tagiiouz bennak e oa !...

Hak me ’gred e sonjas ivez :

Evitan da gaout drein, e Icarer ar holced !

Ar pez a zo sur eo e tistTOas d’ar. gear, kalonad d’ezaü.

II

Dirak ti Jakez ar l’rini e tremeiie.

— Basta ! deus en ti, enie lieman a-ziwar au treuj’ou. Hag ar C’liidour e-barz, e-pad ma lakee ar wreg ar baranbsp;bag au amaiiii war an daol.

— Ha cliaouia ! eme Jakez, gwelet a rez, inignon paour.

Darn a ouel, ha darn a gan :

Ar bed a zo dudi ha poan !

Ha lumzOj te 'oar, liirio pe warr’hoaz, pcgAvir e ranker serra al lagad ba mont knit...

Dent omp a hoaa M’eo pocnt trci heia,

Lod a-raok koan,

Lgd goude Icin.

— 189 —

Ar C'liidonr a lakee amann war eur c’lienaouad vara.

— Sell, Kidour, erne ar Avreg, daoust liag ho kaorig n’emaoc’h ket o sonj he gwerza, rak, evit enn iiitanv, c’houinbsp;’oar, ii’eo ket eas derc’hel loened; gwerza ’reoc’h, sur a-Avalc’h ?

Evit gwir, hen ne onie ket c’hoaz petra ’raje, na diouz e e’liaor, na diouz e liorz, gwez-avalou ennan, pe.adra da gaoutnbsp;etre teir ha igt;emp harrikennad jistr ar hloaz, na diouz enbsp;daniinig ti du-hont.

Da c’hortoz, e oa evet daou vanne hini-melen, daou lommig eAut lakaat ar galon Avar he zu mat.

... Hag ar (J’liidour a oa o tigouezout gant e zor, pa gejas gantan Katell ar Sardiu, bet o Averza he faiierad pesked el*nbsp;c’hêriadeunou Avar ar nieaz. An hini koz he auaveze mat : pednbsp;gwech n’eu doa ket klevet a hep seurt diAvar he fenh !... « Eurnbsp;lgt;ez divalo, a lavare Soazig Taguouz anezi, hag a vefe gouestnbsp;a-Avalc’h da zont e Hreuriez ar Hriedelez, daoust d’he daou-ugeiit ha n’ouzouu ket ped hloaz ! »

— Neuze, setu te da-unanik ? erne ar Gatell d’ar C’hidour.

Eun tammig klemmadenn a reas hen.

— Ho ! emezi c’hoaz, evit ar wirionez ha pa na ve ken, red eo lavaret ue oa ket eur seurt tra Soazig, nemet m’edonbsp;dispar da daguouzat, rak

AJiemlall ne dalvese ket

Al lard cus eur cdioz kl krouget !

— Te ’Avel, emezau d’ezi, ne gollan ket va fenn, ahalamour m’am eus kollet anezi.

— 190 —

— Ha mat a vez !... Eur wech an anizer, Kidour, e tenin (la welet lia ue tens ket ezomm a besked.

— Ya, Katell, e e’helli dont da welet.

Hag lii knit gaiit he faner; nemet e peiin al liorz e tistroas da zellet war he c’hiz. Ar C’hidour he gwelas liag a zigorasnbsp;dor e di.

HI

An nozvezion keiita a yeas en o zro, nemet ma chom(‘ (lale'limat sonj Soazig e spared ar (riiidonr. Kia-kent ni'en dijenbsp;great koan d’e c’haorig ha d’ezan e-uunn, o ree e dantad-tan,nbsp;Iiag e, vanue fij), evel knstnm. Hug (“ c'hortozc* ar (rhonskednbsp;da zont d’ezan. Ar gwasa ma oa, e amezeien ne vezent ken warnbsp;e, dro, ken yen e tene trim ar goanv da veza : ken na oa prestnbsp;ar C’hidonr da goll kalon.

War ar zizun, e tremeuas adarre Katell gant he fanerad pesketl hag he zae’had keleier. Enr peniiadig e chomas-hi danbsp;ober enn dommadenn onz an oaled : tauva a reas zoken ar jistr,nbsp;ha, pa yeas er-meaz, ar C’hidonr a zoujas e leave muioc’linbsp;gonllo e di.

An noz a gonezas. An hint koz a denas sonj d’ezan ens Soaz Tagnonz : kaont a ree d’ezan he gwelet, he dent skrignet prestnbsp;da gr(*gi, he daonarn serret prest da vlonsa, hag he daonlagadnbsp;o Ingerni konnnaret.

— (hum I emezan ontan (*-nnan, ]iegwir ema-hi dn-hout o tiskniza dindan he c’liroaz !

Konlskonde seblantont a rea.s d’raan klevont tronz (m eii pemn liag egilc ens an ti, er e’hraon zoken. Hag antronoz e

— 191 —

werzas e c'liaorig liag e yer da wreg Jakez ar Prim, evit na glevfe ket a droviz hiviaiken gant al lorgnez-ze da vihana, Hanbsp;gaut 0 arc’liant e c’liellas kaout eiir voutailhad bennak eusnbsp;an Mni mat melen e liou, plijadur an boil vartoloded koz.

Katell a dremene alïesoc’hik gant he fesked hag a droe en ti, ainzer liepken da ober eun dominadenn da bennou henbsp;bizied anouedet; neniet ne gavas ket e yee mat an traou j:»,nbsp;glevaa e oa gT\’erzet yer lia gaorig ; ken na zeue e-giz keuznbsp;d’an hini koz en eur zelaon anozi !...

Hag en nozvez-ze e clionias pell e zonj gant ar Averzerez l)e.sk(‘d. Tanze ! Ha ])erak ne timezfe ket ganti ? Eur stalnbsp;gaer ! ... Ha pion a Aurfe ?... Met an aA-el a lakeas an nor danbsp;storlokat, hag e kleved er-meaz e-giz eur c’hi o c’lioueza Avarnbsp;an treujou, o klask dont er goudor emichans. Ken na zavasnbsp;aon d’an intaiiA^ ker !...

Ha penaos, koz, ankeniet, e c’hellfe hen clioin oA'el-se e-unan ? E Avreg zoken n’he dije ket ar galon da c’honlen}inbsp;kemend-all digantan; met kerzit ’ta da c’houleiiu eun dranbsp;bennak digant ar re A’aro !... Daoust ha Soazig Tagnouz n’henbsp;doa ket tOAiet zoken, ma eil-zimezfe he intaiiA'', e teufe da stlejanbsp;anezan er-nieaz diouz e Avele ha diAvar bouez e dreid c’hoaz ?...nbsp;Ar i)aour kêz Kidour a oa barnet neuze ’ta da loueda e-nnan,nbsp;(Ml e gozni, da clioni Avar e Avele gant ar c’lilenved e-unan, piounbsp;’oar, da veiaa*! e-unan, he]) gouzout dare da zen, kristen ebetnbsp;Avar e dro ? ? ?

Antronoz, ouz an abardaez, pa zigouezas Katell gant he

192

fesked, ar C’lndoiir a giiuiigaw d’e/d eiir wereiiiiadig eus e hint mat.

— Ha wai/e, Kfitell, eniezan d’e/i a-greiz koll, n’en eni blijfec’li ket en enn tiegez e^giK lieinaii ?

— Eo, me ’gred, vak aman, gwir, e kavev igt;ep tra uein(gt;t env vaouez. Ha iieuze, mignon,

Gwelloc^h m daou effct unan D’cn cm hurpa ouz ncrz ha poctii.

Krak ! sellon doun a rejoiit an eil ouz egile; enr startadenn daouarn, liag enn hanter-jiok a oa ivez, mar deo gwii- ar peznbsp;ain eus klevet.

Katell a droc.'lias kuit pa Avelas an noz o vont da ziskeiin.

-— Hag a-benn Avarc'lioaz, ome ar C’hidour d’ezi a-ziwar au trenjou, ez imp da staga lion emltannou !

IV

— Ya, a zonje ar C’liidour eiinan e-unau, n’liellan ket cliom er ,stad-man. Soazig (Done d’lie fardono !) n'ema mni, pegwirnbsp;eo konsket du-liont : ne damallau keu netra d’ezi; iiemet manbsp;lavarer

M'ur-lerc’h merahcr c, tea yaou; Jii.sl'oaz n’int, heuvel o daou.

Ha setip emielians, d’an eil dro n’am bo ket unan dagnouz !...

193

;M()nt a reas d’e wele, iieinet ma rankas cliora eur peiiiiadig brao da c'liovtoz ar c’liousked da zont...

;^^ünzer k(d da bed beur, ar C’bidour a zilmuas ens a-greiz e gousik. Kaer en doa difronka e zaoulagad, ne wele nemet noznbsp;dre an ti. Spontus ! Trouz a gleve evel gant eun dorn o krabisanbsp;ar prenestr, bag eur vonez a gleinme ynd... Aotrou Done Inbsp;Soazig Tagnouz, na pion ken o tont da stleja anezan a-ziwarnbsp;bouez e dreid !... Tudou ! ema-hi aze o klask an tu da zontnbsp;en ti, ha pion a l'avar ne zeuio ket hi a-henn da zont e-barz ?..,

Biskoaz ker bras aon ne laininas war gein ar 0’hidour, keu na grene evel eur bern deliou sec’h, ken na strake e zent drenbsp;e c'henou, gant kement a drouz eget trouz eul lur piz bihannbsp;hejet en eur zoroc’hell graz !... Selaou ! Bremaïk en deusnbsp;klevet e-giz trouz eskern o strakal ouz ar voger; ha del ! kl'eo Inbsp;Touchantik, petra ken nemet Karrig au Ankou en deusnbsp;gwigouret er poi’z ?... Sell ! digoret eo au nor, ema-hi onbsp;tostaat, hi !...

Ar paour kêz, pennfollet, a lammas diouz e wele en e zav war ar bank, a bakas e benn-baz a-ziwar ar rizenn : ha daó,nbsp;dao, a-gleiz, a-zehou, ha dao c'hoaz : e-giz unan zod !

—- Diwall, Soazig !... kerz kuit, mar kerez : ne faot ket d’in e saehfes war ra zreid !

Dres I ar ponn-baz a diz eun dra bennak : eun trouz o strakal sec'h, eur glemmadenn hir, bag an intanv paour anbsp;ruilli kerkent semplet war al leur-zi, a-stok korf, trec’het hanbsp;diskaret gant e vern-aon.

— Aotrou. Done ! Truez, Soazig ! Ne eil-zimezin ket; Soazig !

194 —

Antronoz, mintin-mat, Katell a zirede da glask ar C’hidour da vont da gas an embannou. An nor a oa gourzerret, hag hinbsp;en ti : pebez heuz !... An hint koz, en enr goneza, a oa stoketnbsp;e benn ouz lufern an daol, ha dre ar faout e oa skuilhet enbsp;empenn. En e gichen, e oa ar penn-baz, ha nenze enr c’hornnbsp;gaor, enr c’horn nevez torret...

Katell a spontas hag a redas knit da glask sikour.

Enr gwall nozvez a oa bet an nozvez-ze evit ar gêriadenn : maro ar C’hidour !... hag an tan-gwall o tevi ti Jakez ar Prim !

Jakez a oa rivinet ; ne chome ken gantan neinet ar gaor en doa prenet digant ar C’hidonr, ha c’hoaz, pa oa hi adkavet,nbsp;e oa torret unan eus he c’herniel !

A1 loen paoiir en doa geilet terri he nask, ha tec’hel diouz an tan betek ti he ferc’henn koz.

Gpuzout a rit petra a c’hoarvezas : hi, ar gaor, eo a oa bet penn-abeg da varo ar paour kêz Kidour, ha n’eo ket Soazignbsp;Tagnouz, kousket mat du-hont, er vered, dindan he c’hroaznbsp;o tiskuiza !

ARC’HANT BRAS AR PILHAOUER

— Ya, Marianna, Jïien gwir ha ma ’z eo staot-marc’h a werzit d’eomp e-lec’h lagout, mail a zo ganin mont ac’han,nbsp;mail ken n’onn mni evit paclont war rnion Brest.

— Ha mont da belec’li, Laou Druilh ? eme an hostizez en eur rei eun taol-ilin d’he fri ruz o c’hlaourenni dour butun-mal'et.

Ar pilhaouer, gwisket kempennoc’hik ar mintinvez-ze, ne reas nemet eun hej d’e benn louedet, blevek ha barvek evelnbsp;eur broc’h, hag a dosteas ouz toull an por, da stlapa eunnbsp;distankadenn gourlanchenn e-mesk an dour-glao o ruilh ennbsp;traon gant ru ar Werc’hez.

Hag e talc’he e zeil war eun toull-lochenn koad banter vrein a ohome c’hoaz a-zav, dre voazamant emichans, en tunbsp;all d’ar ru, dirak an hostaliid. Eno e oa bet e vaner abaoenbsp;meur a vloavez, e-touoz ar pilhou, an hernachou koz hag annbsp;eskern dastumet bemdez dre gear. A dra zur, aotrou ar manernbsp;iskiz-ze en doa great eno kof moan da boent meur a lein, hanbsp;debret meur a goan dindan envor ; met bastik ! meur anbsp;zac’had ivez a oa bet deut gantan eno, rount e voutoii, ha,nbsp;n’eo ket sac’hadou truilhou e oant holl.

196

N’eus forz ! e oa o vont da zaclia e dreid cjantan ac’liano, rak evit dek skoed oii doa gaverzet, an noz a-raok, da Variannanbsp;an hostizez, ar maner kag e Btalikerez. Ho ! stalikerez enrnbsp;paotr yaonank koz a billiaouer n’eo ket iioiinner ! Tregont hirnbsp;kennebend !

-— Da belec’b ? emezan koulskoude, pion ’oar dare ? Gwelet a pin, met en bent ez an. Abaoe m’eo eat va mignonnbsp;Yann Bilb da zizec’iia e eskern da Bai’k Botorel (1), en enrnbsp;zelaon ar gwriziou o kreski, abaoe n’emaoun ket mat e-barznbsp;va c’Iiroc’hen, tamm foeltr, ebet !... Gwir eo, daouzek vloaz anbsp;vo da bardon Gonesnon, abaoe ma oamp bon daon o pilbaoua,nbsp;o vrocba an bevelep laou, kouls lavaret ! Mat ! maro eo Yannnbsp;Bilb, miz ’zo bet, bag abaoe e kavan re bounner va zac’b, renbsp;louz ar vicher, bag a-dreist boll re frank va lochenn evidonnbsp;va-niian ! Ha neuze, evit ar zaoud eo mat beza staget danbsp;beuri ! Met enr pilbaoïier, hennez n’ens ket c’boaz kavet, e tinbsp;bras Boiüard e Brest, chadenn na nask d’e zerc’hel. Ya, ya,nbsp;mont a ran en henchou; gwasa ma kavin a vo an diouer eusnbsp;va mignon Yann Bilb.

— Gwir eo avat : en em glevout mat a reac’b. Morse etrezoc’li na ,ger bilian na ger bras ! E-giz brendeur en emnbsp;glevac’b, gwelloc’b zoken ! Daon goz pilbaoner koz ! N’ouzonnnbsp;ket, met abalamonr d’ar voazamant d’bo' kwelet an eil gantnbsp;egile, e kaven kalz a benveledigez etrezoc’b : bevelep torgenunbsp;war bo kein kromnmet, bevelep baro broc’b loued !

— Henveledigez pilbaonerien ! eme Laon Drnilb, lenn e zaoulagad a levenez.

(1) Hano poblek Bered vras Bresti

— 197 —

— Kalz a dennac’li an eil d’egile, lia, kouLskoude, n’edo tanmi kav (dgt;et etrexoc'h, bez’ e oa ? neniet kerentiez annbsp;hanoion : Laon Drnilh ha Yann Bilh ?

— Pion ’oar ? eine egile, goapaüs. Prosper Proux ein yaouankiz a gane d’eomp e ve ^great alïes

er zakristiri Fals sinaturiou Jiep pec’M

Alese, marteze, eo red klask inammenn hon henveledigez ! K’eus forz ! ar paour kêz Yann Bilh, a-raok kemeret ar zac’hnbsp;hag ar c’hrog-ponezer, a oa bet « war an ton hras )) mar plij.nbsp;Bep tro ma karge eur banne a re,. e tiskane d’in (( o ya ! menbsp;’zo bet em amzer eur... ». Hag ouz ,e glevout, e oa dimezetnbsp;gant merc'h e vestr, hag an tiegez dioustu d’ezan, saoud hanbsp;kezeg, ha moc’h ha denved ! Nemet e Vadalenn a oa deut eurnbsp;Geben, eun diaoulez, gant kement ma tagnouze ; dalc’hmatnbsp;oc’h iskignat, o skandalat pe o vouza. Grafe ’pez a garfe,nbsp;nemet rebechou na glevfe, ar paour kêz pried, mevel deut danbsp;vestr ! An traou a oa fall, al loened a oa falloc’h, hag arnbsp;vuhez, foei, sell !... Ha c’houi ’oar, Yann Bilh a Terras ruznbsp;ar garad dindan e ivinou, o klevet ken alïes ha ken hirnbsp;pedennou. « Houi) ! eniezan, eur zulvez; mar doun dimezet,nbsp;ii'eiu eus ket great marc’had chom da bennzodi ganti ; poentnbsp;e!) skarza kuit, munet c’hoant am befe da goll ar pez a chomnbsp;c'hoaz ganin eus va skiant-vat ! » — Ha Yann kuit d’arnbsp;c’lieariou, ar yalc’h gantan. Meur a dra a glaskas ober, hanbsp;betek e wenneg diveza e tispignas ! Met .e Vadalenn, emezan,nbsp;a gase he droukrans war e lerc’h; ha, diouz mad e kouezas

198

e fall, ha diouz fall e gwasoc’li, ken na zeuas da bilhaouer da Vrest, e-lec’h ma ris anaoudegez gantan. Ha daou vignon brasnbsp;onin bet, ya, bontin pep tra etrezomp : pilhou, laou, hanbsp;kalonou. Paour kêz Yann Bilh !... Sell ! e-lec’h randoni hanbsp;strana ganeoc’h, gwelloc’h co d’in inont prim en henchon.nbsp;Kenavo, Marianna Latouz !... Pion ’oar, en em welet a rimpnbsp;divezatoc’li !...

Hag hep distrei e benn, flip ! setu Laou Druilh er-meaz, e visac’h war e skoaz, o pignat ru ar Werc’liez, dindan arnbsp;glao, ha tiz warnan emichang !

N’em em' jale ket na gant lousdoni an amzer, na gant hirder an hent m’en doa lakeat en e benn da ober : n’en doanbsp;ket amzer a-walc’h da brederia gant kement-se.

An hevelep sonj eo a zave bepred en e spered :

— N’eus ket da dorta, maout oun, ha biskoaz n’am eus tourtet ken eün. Me, n’eo ket Laou Druilh oun ken, —nbsp;a-walc’h a laou evel-ge ! — me eo breman Yann Bilh, ya, danbsp;lavaret eo Yann-Klet ar Gall, ganet bloaz hag hanter-kantnbsp;a zo e Plogó, ha bet gwechall ar mestr e Keradreuz, sko enbsp;Sant-Tujen-an-Alc’houez; me eo pried ar Vadalenn, kolletnbsp;ganti an dri c’hard eus he fenn abaoe m’eo chomet intanveznbsp;glac’haret ha beo he gwaz !... Sec’h da feunteuniou, Madalenn,nbsp;getu da Yann o tont en-dro; laz al leue-lart mar zo, pe granbsp;« fest-an-oc’h », evel ma kari !... Eak evit hounnez... nemetnbsp;dent e vefe gwelloc’h he fenn en-dro... Met ar re all ? Daougtnbsp;ha kemeret a rint Laou Druilh evit Yann Bilh ?... Da genta-

— 199 —

penn, henvel a-walc’h e oamp hon daon; hag ouspenn-ze, Yann ne oa ket bet er 0’hap abaoe tregont vloaz, na menbsp;kennebeut; ha d’an trede, anaout a ran doareou ar vro-ze;nbsp;ha, d’an diveza penn, tanfouich ! e baperiou a zo ganin,nbsp;Yann a zo maro, ha me eo breman Yann, hag e damm peadranbsp;a VO dizale em bisac’h. Ar mignon Yann Bilh en doa mez onbsp;tistrei d’ar gear. Diod ! Laou Bruilh a yelb evitan hag anbsp;yalc’hato en e lec’h, trent pe druz e-giz m’en em gavo danbsp;douza !... Pion a ouezo petra ?... Abaoe keit-all amzer !... Hagnbsp;henvel a-walc’h e-giz ma ’z omp !... Hag e baperiou a zo emnbsp;godell c’hoaz ! Poei ’ta !... Nann, nann ! Yann-Klet ar Gallnbsp;n’eo ket maro, setu hen aman; e pelec’h ema an arc’hant anbsp;den d’ezan abaoe n’en dens bet gwenneg ebet ?... Ha ma veznbsp;dizoloet ar stal, houf ! petra ’vo great d’in-me ?... Gwerza vanbsp;c’hroc’hen ? Marc’liad divalo ! Ar varc’hadourez ne dalv ketnbsp;kalz a dra vat, nebentoc’h dre bouez eget krec’hen gozed,nbsp;kalz !... Ha, mftr teuan a-benn eus an taol, ema skubet al laonnbsp;diwar va zruilhou, ha setu me peadra d’in ! Ha me perc’hennnbsp;war an diveza ! Ne vo ket bet re abret !

Ha Laon Hruilh a-wechou a c’lioneze teo gant al lorc’h, soiinn e benn, ha prim e droad; hag... a-weehou all, e kronmmenbsp;striz e gein, hag e chome a-zav da zelaou ha da zellet, gantnbsp;aon na glevfe pe na welfe Beg-ma-Zok (an archer !) o tont d’enbsp;zastum !

Hag en eur ober hent, n’eo ket e zivesker eo a sknize, e benn eo a oa kentoc’h : inuioc’h e tom me d’e dok rouz egetnbsp;d’e vontou ler-goad hanter-distradet ! Met troc’ha bent a ree,nbsp;a dammou founnns, hep gouzout d’ezan kalz. Ha, pevar deveznbsp;goude, war-dro ar c.’huz-heol, e tigoueze dirak Sant-Tujen.

200

Eiis a bell e anavezas chapel JMestr ai- clias klany. E oa e peini e Toaj, rak setu a-hont, a-drenv ar c'lu'oazheut, annbsp;hostaliri ma komze alïes Yann Eilli anezi: liostaliri an Trocdi-Yalc’li, e-tal ar C’hovel, e-lec’h ina yije sul-gonel-bemdez onbsp;tanva ar gwin-ardaut, en eur ober eun taol c’hoari-trikont Inbsp;Hag ar veroiiri e-kichen, an tosta, a oa Keradrenz, a oa enbsp;hini ! ! ! aze a-drenv ar c’liovel, e-lec’li ma tistone c’lioaz annenbsp;ar inarichal.

Ha, pemp ninuut goude, a-us d’ar bod-lore kraz, lia d’ar skoiirr avalon-pin see’h, stag onz' tonll an nor, Laon Drnilbnbsp;a lenne :

Kozdanvad, Hostiz

— Amau eo eina an dalc’h ! erne ar pilhaoner. Red eo d’in en ein rei d’anaont breinan : benzi, pe nei\i !

Hag, hep inarc’hata, Laou cn hostaliri, ar c’houezenn etre roched ha kroc’hen. Penaos e trofe ar zoubenn

Eun hanter-dousennad paotred koz a oa ouz taol o c’hoari. An hostiz, eur c'hofek teo, divleo e benn, a deuas beteg arnbsp;pilhaouer ;

— Arc’hant da genta, paotr, rak gant ar rederien-bro n’ouzer morse... A-wecbon ec’li evont, hag a-wechou all enbsp;paeont... Aman, ha pa na baeont ket a-raok, n’ech evont ketnbsp;goude kennebent. C’hoari da gi, evel ma kari !

Laou a ziskrankas e wenneien, hep dizerra grik. Ne evas nemet eur pennad eus e vanne gwin-ardant, ha, goude eurnbsp;skarzadenn-gourlanchenn : '

— Kozdanvad ? emezan, o c’hervel an hostiz war boüezik.

201

— ITa. (Ia c’lioude ? pjuk* ar c’liof-teo, en eur zistrei e heiiii liou gAvin-rnz.

— Eur ger liepken. Selaouit ’ta !... N’lio pens ket sonj eiis unan ]iajgt;’ a deiie aiuan gAveclmlI ?... Hag a zo eat kuit goude-zenbsp;diouz ar vro ?... Klaskit mat !... Euii tregout vloaz beiinak anbsp;die beza abaoe... Euu amezeg tost d'eoc’li... ar Gall, Yann-Kletnbsp;ar Gall ?...

•— Evit perak kemend-all, paotr koz ?

— Evit gouzout hag hen eman e dud atao dre amah.

Ar e'hoarierien a zistroas pennou sonezet war-zu ar pilhaoner, enn dra bennak e-giz (uir monse’lioaz war e benn-broc’b.

-— Gast ar gnrun ! enie eur cdioarier, daoust liag lien ea a vefe o tont en-dro ?

Ha war genient-se, Laou Druilh a zaoulainmas e galon gant ar blijadur :

-— Neui eo a ran ! eniezan outan e-unan.

— Ha p(U’ak emaout-te oc’h en ein jala gant Yanu-Klet ar Gall ?... Ha gouzout a rez e zoare ?

— Ya, ya, niarteze a-walc’h. Abarz peil e Aveloc’h anezan, piou 'oar.

-— Stank da veg ’ta, t(% tanim koz truilbenn divalo ! enie eur e'hoai i(*r en eur zev(*l a-greiz-t(uin. Peuaos ? Ke teus ketnbsp;nu'z o tont eu-dro, goude au troiou fall a teus ket bet greatnbsp;dre aman ? Kami, debi’et eo da vez ganit, ha dizac’het ivez.nbsp;Lorgnez ! Xi ’gave d’eonip e oas eat d’ar bed all, uemet alnbsp;lorguez eveldout u'eus k(‘t a vervel waruo, iiez diAailo !

— Petra ? petra ? enie Laou Druilh, o tislonka gAvenn e zaoulagad. Piou eo al lorguez ?

— 202

— Piou ’ta nemedout, pez didalvez, hag e teuez da ober da g{\,z kousket d’eomp !... Ma vefe bet aman Lan ar marichal,nbsp;e welf es, loeu fall, hag hen en deus dizonjet an tregont hloaveznbsp;treinenet, goude beza bet laeret diwarnan e verc’h hag henbsp;enor, eur plac’h koant evel-se... Hag e pelec’h out bet ganti,nbsp;pegwir n’eus bet klevet ger eJ^et abaoe diwar ho penn ?...

— Hag e ten .en-dro ! Penn-moc’h louz 1 Tra divergent ! Tainm gagn !... Ar cdii a zistro d'e zislonkadennou !...

An boll a stlape gantan e vrasa tanini; hag ar paour kêz I)ilhaoner, hanter-zodet, a zonje :

— Peuzi eo a ran !... Met, emezan, tudon, n’eo ket me eo Yann-Klet ar Gall.

— Preman n’eo ket te, a gav d’it ? Da lorgnez a zo ledet V Ui- da beun-broc’h !... Ha ma n’eo ket te, diskonez danbsp;baperiou, diskouc'z ’ta, tad ar gaon !...

— Nairn, u’eo ket me, n’eo ket me...

— Gortoz, kaset am eus da lavaret d’ar marichal koz e oas en distro. Hennez a ouezo anaout ac’hanout... Sell ! emannbsp;o tont.

Dre ar prenestr, Laou Druilh, pennfollet, a welas o tiredek ar marichal koz, e vorzol-annez gantan a-benn brec’h, hanbsp;daoulagad rnz en e beun, enaonet e-giz ar glaou dindan c’honeznbsp;e vegiu vras.

Klevet a reer anezan o tont en liostaliri e-pad ar jabadao-ze.

— Oil !.., Dre ar prenestr, er-meaz !...

Hag ar pilhaouer, en egar, a lamm el leur, liag a skamp kuit, liep cliom da zellet war e lerc’h; ha ki ar marichal varnbsp;e roiidou betek Goayen !...

— 203 —

En eur zigouezout gant kenta tier kear, noz-du da neuze, Laon Druilh, difronket, ha dielc’het o i^edek, a droas e zellounbsp;war aii Tri-Eoue splann o skleria en nenvou :

— N’eus forz, einezan, red eo kredi, eul lorgnez eo bet ar niignon Yann Bilh !

KLOC’H AN INTERAMANT

En abai’daevez-ze, tonton Tomaz ar Gervini, a zenas da zif^as d’eomp d’ar gear enr c’harradig avalou-donar a oani|)nbsp;bet 0 tenna du-bont, e Kervaraek, en eun daclienu femmetnbsp;evit an eostvez patatez.

Sonj mat am eus; ne oau neuze iiemet eiir jiionsig fall a zeiz vloaz konlskonde, met skniz e oan ken na oan, goudenbsp;beza bet e-pad enn deveziad gwengolo o tibab avalon-donarnbsp;cliakez, re vras, re gi’enn, re ar moc’li, daoubleget, eat va zreidnbsp;em c’hof; ha setu perak, en enr zont d’ar gear, e-lec’li balenbsp;war-lerc’b ar c’harr e-giz ar re vras, e oau bet pignet war annbsp;nbela sac’bad er c’harrad.

Done ra veuuigo tonton Tomaz, rak sonj am eus ivez en doa damant ens e gazeg... lla me, en abardaevez-ze, penaosnbsp;e oa ganiji treid ha keiu, ne vefen ket ken liirio da lavaret.nbsp;iMet peun hag emi)enu eul lakepotig a zeiz vloaz, skniz a gorf,nbsp;a chom euaouet war e vrasa gonlou, pa zileuner dirazan traounbsp;evel ma tilennas Tomaz ar Gervini, enr wech savet ar patateznbsp;d’ar c'hrignol, ha diskennet er c’hofou, tra gounezet mat,nbsp;sonbenn al leaz amaueunet, ha d’ai* re vras da c’houde-ze, enrnbsp;banue kafe du hag e gementad a (( odivi)) : ya da !

205 —

~ Glaouorieii Koad-an-Noz, tonton Toinaz, n’ens ket ganto 6n 0 zac’liadon, an lianter na tost eus tenvalijenn an noz-man;nbsp;lia, feiz da Zone, d’ar Werc’liez lion Itron-Vaiia Kerinek,nbsp;ne lavarfen ket ha na zavfe ket spont ganeoc’li en eur vontnbsp;d’ar gear...

'— Spont gant Toniaz ar Gervini ? Ha gant pion eniaoc’li 0 klask c’lioari ?... Ar eontr Toniaz n’eu dens bet aon neiiiet;nbsp;eur week, met ar '\veeh-ze a dalveze kant. Selaouit, mar lionbsp;Igt;eus c’lioant, ne vo ket dale pell... Alo ! en a-raok, Daniel,nbsp;diskenn eur banneig bilian all da skraba-diskraba.

Hag eur Averennadig « trilonk » a ziskargas va zad d’an tonton Tomaz, enaouet a-benn neuze, o frapa Avar dan butun-karot e gorn-pri berr, jionaf ! pouaf !

Da neuze em oa e-giz aon ouz ar eontr koz-ze : ha kouLskoude !...

Dic’henaoui a reas... an devez a oa bet tomm lia tenn; hag e lipas eus an daou du e Amurrou dHarvet; eun taolignbsp;uiancli da c’houde, ha setu ;

— Ya, ya, emezaii, izel e vouez, kalon mab-den eman bepred krenadenu ar spout Avar var da lammout Avarni. Ha koulskoudenbsp;me ’gaA'e d'in e oau en tu all da be}) krenadenn, me : meurnbsp;a Avech, da neuze, am oa bet gAvelet ar pez na c’liell peurliesanbsp;gAvelet meur a rumiii daoulagad marA^el...

— Dre aman, gouzout a reomp boll kement-se, tonton Tomaz.

— Ya, bez’ ez eus daoulagad beo, troet o sklerijenn war draou ar bed all, ha siouaz a ze n’eo ken evit o ferc’lienuou, me

14

206

a lavar d’eoc’li; rak, e c’liellit am c’lirMi, evidon-me ne c’liouleiuiis morse gwelet o tremen, sioiil ha mud, a-biou d’amnbsp;c'hear, interamant hou amezeien ha mignoned eus an tu allnbsp;d’ar Mene, hag a ranke kemerfet an hent-se evit monk da obernbsp;ludu an diskuiz e-barz bered ar barrez. Ha koulskoude gwaznbsp;a ze evit nia gweled digor Avar rouantelez an aukou ! Me ’AA^elenbsp;dalc’hmat, meur a zeA'ez a^’aok, betek eiz deiz a-raok na vijentnbsp;maro, o tremen evel-se interamant hini pe hini hag alïes zokennbsp;na A’ije d’an ampoeut na toc’hor iia klanv na klanvidik... Hagnbsp;e anavezen piou a vije gant ar c’hloc’h bihan en a-raok, annbsp;tamm kloe’h bihan-ze hag a gargas ker bras korfad aon enbsp;Tomaz ar Gervini, ma n’eus mui mdra evit her sponta na Avarnbsp;greiz an deiz, nag e-kreiz an dim nozA^eziou; hag e Avelen ’tanbsp;piou a vije o tougen ar c’liroaziou, o vleina ar marc’h a stlejenbsp;ar c’liorf : ne oa neniet hemau, — an liini a yee evel-se dirazounbsp;d’aii anaon, Img a-raok e dermenn, — ha na oan ket evitnbsp;gouzout piou a vije, ]jegAvir e arched a gloze anezan, raknbsp;ahendall e Avelen mat piou a vije o tougen ar goulou, piou ernbsp;c'haou, kerkouls eget an amezeien Avar-lerc’h, givmzed hanbsp;merc'hed. Ha, pep taol, va gAveledigez, eur pennadig danbsp;cdioude, a zeue da AAur !... oh ! nann, n’eo ket da c’hoantaat !...

— Nann, nann ! a lavaras re vras an ti, a izel-vouez, e-pad ma skoacheu-me, etre bank ar gAvele e toull ar prenestr, vanbsp;izili o krena, ha serret va gouzoug start betek kredi mouga.

Aman, tonton Tomaz a za\quot;as da gemeret, en oaled, eur c'hlaouenn da zikour tan e A'utuudvarot a A’emie mont da goll,nbsp;rak, peb ar mare, e tizonje da frapa Avarnan.

—• Ha jmouank e oan c’hoaz, emezan, nev^ez desket ganin va. micther gAviader,

— 207 —

d’he c’holl al lien bourc’liiz hag ar c’hoton a estren-j^ro, flouroc’h da groc’heu korf inab-deu, — pa zigouezas ganin vanbsp;gweledigez keiita. Da genta, spoilt bras, goude-ze aon, ha, gantnbsp;ar Yoazaiiiaut, kreiiadeniiou; met bepred eur skuizadenn korfnbsp;hag ene. Ha setu aiiian perak : lakeat em oa em fenn, o weletnbsp;eii a-raok evel-se o tremen interamant ar re all, e teuje d’innbsp;ivez givelet en a-raok va hini va-iinan... Hag e c’hortozen...nbsp;Dont a reas...

— Ma Jezuz ! erne mamm e korn an oaled.

— Ya, dont a reas : koulskoude red eo d’in lavaret klevout e-lec’h gwelet. An dra-ze a c’hoarvezas war-dro an Holl-Zent.nbsp;Start ha tenn e oa bet red d'in kas en-dro ar stern hag arnbsp;vnlziin evit dont a-benn ens ar Aviadenn a c’hortoze re Ger-falzou, zoken eur pennad a oa. Setn bet bec’h lia bec’h warnonnbsp;e-pad ar zizun penn-da-benn, nemet da foar ar Pont, d’arnbsp;yaoii, am oa ranket mont da gas da Averza eiin torrad iiioc’hnbsp;bilian. Mat e oa bet an traon, nemet en eur Amiit, e Lokrist,nbsp;eur gazeg vaouank aonik a oa ganeomp a droas re grenn enbsp;korii an hostaliri e-lec’h, cA^el kustnm, lion doa great pempnbsp;luunnt diskuiz, hag a gignas eun distera he fenn, a zistresasnbsp;eun tammig he gAA'akol : ouah ! nebeud a dra, labour eurnbsp;c'liard-heur gant an luuloz vras da starda a-nevez an hesknbsp;breA’et, ha da adstaga ar c-hloc'hig-bihan diskroget gant arnbsp;strons...

— EA’idoiit-te, tamm kloc'h fallj te ’a'o staget pa Am amzer

liak tronz ar c'hloc'hig-ze ne blije ket d’in tamm ebet... abalamour ma tenne AAiir hini kloc'hig an interanianchon !...

Dre zerr poania, d’ai- zadorn a-benn koan, a oa jirest ar Aviadenn. Fall a oa an amzer, eun driiez ! Glao tano, avel yen.

208

met glao hag a dreuz, met avel viz liag a droc’h, fall c’hoiii

mar.

-- Bonlzouhle ! da c’lioude eur skudellad soubenii domm, ne rivin ket evjt moiit betek du-bont, ba neuze o c’bortoznbsp;emaint.

Ha va faotr da lakaat kabestr e penn e gazeg aoiiik, ar wiadenu stardet mat Avar be c’bein, bo la ! bo, loariadenii !...nbsp;Enn taol direiin Avar aii tont, ba tan d’ar c'born, pouaf !nbsp;ponaf !... Hag ar penn-baz en dorn debon, an dorn kleiz kro^nbsp;er c'liabestr, lia kerkent etrezek Kerfalzon.

Tenval e oa... Wetm aman Tal-ar-Groez : u’cns ket a c'bonlon, emiebans n’ens den er gear... Emaoinp raktal ernbsp;A'enzit : monez Yann ar Gall o sermon d’e gezeg er marcbosi;nbsp;en ti all, emenr o pilat lann; ba c'bonez ar c’brampoez-sadorn-dHezat e ti ar I’errot !...

— Te, va faotr, trap Avar da gorniad. bntnn-karot, ba Avar-raok ! Pouaf !nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

— Hopala ! Tamm gagn kazeg ! DiAvall ’ta, ne Avelez ket e oas o kas da vestr d’ar foz ?

Nairn 8nr a-Avalc’li ne Avele ket, na me keunebent n’am oa ket gAvelet, ken na oan o vont e-barz...

]Mont a reomp atao. Setu aman karr-beiit trenz-distrenz

kaA’as Eaneb ar C'lirog fri ar bleiz stok-ba-stok onz e M, enr ziilvez pa oa o vont d'an ofern-vintin : iinan o pigiiat ens ennnbsp;tu, egile ens an in all, ba kement a aon d'ezo o daou. Ha ya,nbsp;lod a spoilt bnan, rak, gAvir, spoiita dirak traou beo!... Ouab!...nbsp;Dirak ar maro bag an tn all, ab ! ab ! setn eno enr zoubennnbsp;all !... Ha setn Am zoiijou treat adarre ganin...

*

209

— Dhvall ’ta, kalkenn divalo !... Ha red a vo d’in prena d’it onr re liinedon, dirj^Aveiier, e foar Bonldahud ? Lorgennnbsp;daoïK't, i)(' Avelez ket ar ])()nl1-];ri e oas o kas ac'liaiiompnbsp;e-barz ?....

Bign ! euu taol baz war he zalier !...

— Ho I Iio !... perak e lamiuez evel-se, peiin fall ? Ha da gala-goany eo e ten d’it c’hoant breskin, bioe’li an diaonl ?

A bep senrt e tiskargan warni, met war wasaat ez a, ya da, ken na veiin diskar ar wiadenn ha ma vriz ac’hanonnbsp;penn-da-benn gant pri ar skosellou.

— Dao ! setn aze eun toull all, boulc’hnrnn !...

— Drign !... Drign !... Drign

—- Kloc'h an interamanchon !...

Aann, nann, ne qan ket kousket nag oc’h hunvreal a-hont, e gwaremm Kerfinidant, dindan ar gwall nozvez sadorn-ze,nbsp;rak evit konsket hag hnnvreal, re a ranken lammet da heuilhnbsp;va c'hazeg aonik, ha diskalfa rampadennou hir, ken hir ma,nbsp;kreden regi va bragou-bras.

— Drign ! Drign ! Drign !...

— Clioin 'ta ! Hop ! chom ’ta J...

Dont a ra bec’h warnon, rak, mar klevan mat ar c’hloc’h, kaer am ons disponrbella va daonlagad, ne welan na mnioc’hnbsp;na nebentoc'h : krena. ’ran, daonst petra ’feil d’in; ha nenbsp;grenan ket va-nnan, rak va dorn kleiz a vrall kement ma krennbsp;va c’hazeg... ¦

Klak ! Lamm adarre a dreist eur poiill all...

— Drign ! Drign !...

— D’am zikour, Itron-Varia Kerinek !...

Ya, ya, tudou kêz, pennzodi a reah : peadra ’oa da ober !

210

Ha ma vife bet c’hoaz en oablou Üu eun tamm biskorn-loar !... Netra, netra ! ne welen nemet, e-kichen va fri, luc’hedennignbsp;va c’born-butun. Ne badas ket betek penn : broum !... plaf !...

— Drign ! Drign ! Drign !...

Va c’bazeg a ra eun diswinkadenn, eul lamm-bioc’h, a-dreist eun tonll all, tremen a c’hell a-dreist, nemet me, henbsp;ferc’henn, a chom a-c’hourvez e-kreiz. Ha va c’horn-pri elnbsp;lagenn, nemet eun tammig berr etre va dent...

Ah ! pebez spontadenn !... Klevet kloc’h an interamanchou, ha netra, netra da welet I... Interamant pion ?... Pion ’ta kennbsp;nemet va-hini-me ?... Ne lavarin ket hirroc’h : n’ouzoun hanbsp;ne ouezin biken penaos, dre greiz son ar c’hloc’h daonet-ze danbsp;heul, ez omp digouezet betek Kerfalzou, va c’hazeg hag arnbsp;wiadenn araozon.

Ha c’houi ’lavar : setu aze eur wiadenn hag a oa poent lakaat anezi er c’houez !

Me ivez ! Au dour o redek diwarnon, dour ar c’houezenn ha dour ar glao, ne lavaran netra diwar-benn ar pri : penn-kil-ha-troad, eur paotrig brao a oa ac’hanon !

Hag e c’haloupen !...

— Drign ! Drign ! Drign !...

Lammet a i’an en ti, ha beteg an oaled ! Ne oan anavezet tfemet diouz va mouea,

Ae mevel bras en em emellas eus va c’hazeg.

Ne oa ket bet lazet ar goulou, an nozvez-ze, rak an holl

211

en ti, pa oan dent e-barz, o doa klevet eveldon ar c’hloamp;h o tiridignat...

Ah ! ya, mail e oa het e Kerfhlzou da welet goulou-deiz ar zul o tont !

Dont a reas !... Ha n’oun ket maro, e-giz va c’horn-butun, eme tonton Toinaz, en eur zevel da lakaat tan en-dro... Ponaf lnbsp;pouaf !... Asa ! poent eo mout d’ar Gervini, ha dizaon c’hoaz^nbsp;rak abaoe nozvez Kerfalzou ne spontan ken.

— Ah ?

— Nann ! Ne oa ket peadra da sponta zoken nenze war hent fall Kerfalzou.

— Ah ?

— Na tamm ebet. Diouz ar zul, dent an deiz, eat knit eun banter eus ar spont war askell zu an noz, e teuas d’in c’hoantnbsp;devi eur c'horniad : met kaer furchal va godellou, bleo,nbsp;netra !... koru ebet ! N’am oa ket a zonj e oa chomet va c’hornnbsp;el lageun. Neinet eo gaou pa lavaran ne gaven netra, emnbsp;godellou : eo, eo, boulc’hnrnn !... eur c’hloc’h bihan a oa enbsp;godell kleiz va bragon-bras, ar c’hloc’h a oa distaget diouznbsp;gwakol va c’hazeg aonik, pa stokas, da foar ar Pont, ouznbsp;moger hostaliri Lokrist !...

lt;•gt;

— Eur banneig all, tonton Tomaz ?

— Ya, mat eo, Daniel !... Ha breman, tudou, kenavo, ha deomp d’ar Gervini.

TAOLENN

LODENN I

GWECHALL GOZ

Mab-kaer d’ar roue................................. 7

Eul labous !....................................... 34

Fillior Paolig a Gerzatan.............. 44

Yann an Inkin bag an aotron Furzod............... 53

Fiis an izel d’an uhel.............................. 69

Miserig........................................... 77

Yann ar Yod...................................... 87

LODENN 11

GWECHALL NEVEZ

Al laer a zo laer.................................. . 97

Ar pare d’ar re vouzar............................. 114

216 —.

Nebeud a dra ! ................................... 122

Eur C’liaper drocli........................... 130

Diion skolaer...................................... 13Y

IJlax ar jistr ! .......................... 116

1’rnilliennig ha Gargareiiez......................... 158

O diou............................................ 166

An Hader Avel.................................... Ill

Soazig Tagnouz, gwreg ar C’liidour.................. 183

Arc’hant bras ar pilbaouer.......................... 195

Kloc’h an interainant.........-..................... 201

X,