RIJKSHUJIversiTEIT I

lllill

1554 1711

PREFACE

II y a loin de l’idée que pour la plup'dri- nous aulres modernes, nous nous forgeons d’un pp^de, d celle qu’ennbsp;concevaienl les anciens.

Pour nous, trop souvent, il siiffit, pour que neus baplisions un homme de ce litre, qu’il aie su aligner, plusnbsp;OU moins heureusemenl, dans Ie silence du cabinet, quel-ques douzaines de vers chevillés lanl hien que mal el ri-manl d peu prés enlre eux. Quelle différence enlre cenbsp;lorlionnaire de la phrase, académicien congelé el l'hié-rophanle inspire, qui, pared d une harpe mélodieusenbsp;frémissant aux vents multiples de la passion el des désirs,nbsp;éclalail lanlól en imprecations fougueuses, égalait parnbsp;ses accents lerribles les voix formidables des ouragans,nbsp;el lanlól en un murmure incerlain, en un gazouillis léger

lY PREFACE

inuenlail des harmonies nouuelles, des chants d’une douceur infinie mélancoliques et Icndres, echos lerrestres des psalmodies seraphiqups devanl Ie Iróne de VElernel.

Les races en vieillissanl, perdent cetle sensibililé d’impression cetle fougue de passion que l’on considéraitnbsp;dans Vantiquité conime la condition, sine qua non dunbsp;tcmpéramenl d'un poëte, aiissi, avons-nous maintenanl,nbsp;des fabricants de vers, mais bien rares seraient ceiixnbsp;d'aujonrd'hni que les anciens eussenl consenli a couron-ncr du laurier des poëles et a reconnattre pour Iels.

Si Von. veul Irouver a noire époque, cornpassée, quel-qiies uns de ces hommes qiii se rapprochenl de l’archélype d’anlrefois, il faal aller les chercher, chez ces peoples ennbsp;qui la civilisation raffinée na pas encore, étouffé la sen-sibilité de nature, ciui onl gardé au milieu de noirenbsp;époque de prose quelque chose de leur tempéramentnbsp;originaire, la verdeur el la ruslicité des mceiirs primitives.nbsp;La, on est poete, paree qu’on pense comme on sent, qu’onnbsp;chanle el qu’on rylhme comme on pense.

En France, pour les renconlrer, il faut faire atlrac-tion complete de la litléralure officielle el fouiller jus-qu’aux racines de l’arbre populaire, la oü se sonl con-servés les parlers autochlones el oü iuiiiformilé moderne n'a pas encore pü avoir raison des traditions el desnbsp;coulumes.

Ar Yeodet me semble l’un de ces privilégiés. II a eu l’heur de nailre dans cetle douce Cornouaille inlérieurenbsp;que Ie Braz a si bien décrile, pays agreste el simple oünbsp;la rudesse de surface cache chez ses habitants une sensibililé profonde, une délicatesse extréme d’impression.

Nnlle pari aillciirs, la iialure ne se montre sous des aspects plus diversifiés: tanlól sauvagc et désolée, ellenbsp;n’offre aux yeux que des roes arides el des sommets denudes, tanlól au contraire elle suspend aux flancs desnbsp;ravines les plus opulentes frondaisons.

Cette nature el ceite race expliquent Ar Yeodet, el sonl sa raison d'etre, comme Jaffrennou, originaire luinbsp;aussi du même canton. Ar Yeodet lienl a ses niorls parnbsp;lollies les fibres de son êlre, el Vabslraire de son milieunbsp;nalal serail s’exposer a ne Ie plus comprendre.

Je viens de citer Jaffrennou, rien a mon humble avig ne saurail verifier mieux celle diversilé infinie de noirenbsp;race el de notre lerre, toutes de conlrastes incessanls,nbsp;que de Irouver réiinis dans Ie même berceau pour ainsinbsp;dire, deux lempéramenls aussi dissemblables, disons Ienbsp;mot, aussi opposés que ceux de Taldir el d’Ar Yeodet.

Tandis que Vun semble se plaire aux abstractions d’une poésie philosophique, qii’il ajfeclionne les imagesnbsp;guerrières el se complait dans une rudesse voiilue, faisanlnbsp;fi d'ordinaire de loul ce qui touche aux affections familiales et a l’amoiir, a ce point qu’un critique a pii direnbsp;que c’esl d peine si l’on Iroiive dans toutes ses oeuvres unenbsp;cenlaine de vers d'amoiir, Vaiilre au contraire chanle lesnbsp;joies de la familie, la beauté du sol natal, les pennhereznbsp;amoureuses, les fêies populaires, les pardons el lesnbsp;assemblees. Ces fêies du pays il les a coiiriies loutes elnbsp;nul ne les connail mieux que lui, depuis Bulal jusqu’dnbsp;Koz-Yeodel, nul non plus ne les dépeinl avec plus denbsp;grace.

Un seal point commun réiinil les deux bardes, l’amoiir de la race et de tout ce que ce mol comporle, c’esl-a-dire

VI PREFACE

la Iradilion, la langue el les coulumes. Quand il s’agil de défendre qaoiqiie ce soil du palrimoine national, alors lanbsp;muse d’Ar Yeodel, oublie les idylles, elle devienl aussinbsp;rude el fouyueuse, el, comme celle de Jaffrennou, ellenbsp;tonne contre les audacieux qiii oseni allaquer la Bretagne.

Comme il le dil lui-même dans son avanl propos, ce fiirenl les altenlals de Combes, contre la langue bretonne,nbsp;qui lui révélèrenl sa vocation poetique. Rendons grace anbsp;Combes donl les cffoi'ls infruclueux a délruire noirenbsp;langue onl eu an moins le résiiUal de snsciler un barde.

Enfin une dernière nole caraclérislique d’Ar Yeodel c'esl que poé'le idijlliqiie, barde national, il esl aussinbsp;avanl lout chrélien, el cela encore il I'a requ de la tradition anceslrale. La foi, il la puisée sur les genoux de sanbsp;mere, il l’a apprise de son père ancien soldat du pape, ilnbsp;l’a üécue parloul oü il passa, a Duaull ou il ful baptise,nbsp;a Sainl-Servais on a Koz-Yeodel donl il aima lanl lesnbsp;traditions chréliennes el brclonnes, qu’il voulul, lui Cor-noiiaillais, prendre cc nom du Trécor comme Hire bar-dique. Aussi ses vers sonl-ils tous profondément impré-gnés de l’idée chrétienne el calholique. Ar Yeodel ignorenbsp;les fausses honlcs el les compromissions, el ce n’esl pasnbsp;a lui qu’il faal demander de mellre ses convictions ennbsp;poche crainle de déplaire a qui que ce soil. A ce litre jenbsp;ne pais qu’approuver el louer sa franchise crane.

Buff on a dil, le style c’esl l’homme: a qui lira les Bleuniou Yaouankiz auxquelles ces lignes servenl denbsp;préface, celle parole parailra profondémenl vraie.nbsp;Joules ces notes relevées comme caraclérisliques d’Arnbsp;Yeodel, on les relrouvera dans ce volume. Ar Yeodel Va

PREFACE vir

intitule par modeslte Bleuniou Yaouankiz, voulanl peiil-ilre faire samir par la, qu’il conlenail des poésies de debut, mals, il Va mieux nommé qu’il ne croijail, ce santnbsp;en effel des fleurs de jeunesse qu’il conlient, non pas,nbsp;paree qu’il leur manque quoi que ce soil pour élre ap-préciées, mals paree qu'aii contraire, elles onl de la jeunesse, la sève généreuse, l» coloris éclatant, la fraicheurnbsp;el la délicatesse.

A. LAJAT.

KENSKRID

Da Zoue ez eo ma ine,

D’am Breiz ma nerz ha ma bue^ D’am Dousig kaant ma c’haranle !

A. r.

Pa ve groet eul levr bennak eman ar c’hiz gant au oberour — herve ma zo lavaret d’in — d’obei eurnbsp;c’henskrid evit lakdt al levr neve dirak daoulagadnbsp;al leaner.

Bezan zo oberourien ha na veint tam abed nec’het evit kavout danve eur c’henskrid. Evidon-me n’ouveannbsp;ket kaer petra skriva en penn ma levr... nemed hanbsp;displega ’rafen ennan d’am c’henvro'iz penoz ha drenbsp;petore digare eo bet digouezet ganin skriva ha karoutnbsp;ar Brezoneg.

Siouaz, displega kement-se e vefe ober politik, hag ober politik — dreist-holl p’eman kement troad arnbsp;bolitikericn war hon goug, mar n’hon deus mui alannbsp;awalc’h da huchal frankiz— ober politik, eme eurrum-tud, a zo eun torfed heuzus, zoken pa feil difenn honnbsp;Bro, hon Yez hag hon Fe, ken gwasket koulskoude...

Ma, nag e tigouefe d’in feuka enebourien ar Brezoneg..., c’houea tan ar gounar en kalon difennou-rien hon Yez, c pedin anê holl da drugarekat Komb-

KENSKRID

koz — ya Komb-koz — mar zo hirie en Breiz eul levr brezonek ouspenn...

Ar rum kenta a lavaro, raarvad : — TrugarekAt Komb-koz... Pent a ret d'imp !

An eil rum, zouezetoc'h c'hoaz : — TrugarekAt Komb-koz... An difroket-se!...

Fe, ya ’vad, ma zud kez, ha goude !

N’eus droug abed a geinent na servij deur vad bennak. Mar n'am c'hredet ket, cbilaouet kentoc’Ii :

Eur zulvez, an deiou divvean a viz here 1902, e oan potr ar gêr. Goude bezan groet ma labour, da c'hortoznbsp;distro an dud eus an ofern-bred, en em lakis da lennnbsp;an Elecleur des Cdies-dii-Nord, Jiazeten ma c’henvreurnbsp;G. Corfec, « Bruk-Lann ». A boan krog da lenn, enbsp;vervas ma gwad em gwaziou hag e kouezas ar gelaouennbsp;eus tre ma daouarn.

— Petra, petra ! emeon..., Kornb milliget.... Ar potr a c’hiz koz... ber, bcr e ziouc'har, dón, dón e gof...nbsp;A fell d’ezan difram diganimp hon Yez... Mouga arnbsp;Brezoneg dre lezennou kasonius ! Pe vin zalvot !nbsp;Dampred vo eskern kement diaoul zo ’barz an ifernnbsp;ha kroc'hen Komb-koz war ar marc’had... Ar Brezonegnbsp;a vevo ! Ilag ar Vretoned, pennou-kaled, na blegfontnbsp;biken... Nan, biken, kentoc’h mcrvel!

— Na blegfont biken... Kentoc’h mervel!... a zo komzou kaer, a dra zur... Mes penoz sklerijeimi arnbsp;Vretoned ? Penoz digerri d’ö o daoulagad ? Penoz rei.nbsp;anaoudegez d’ó eus eun urz ken heuzus ?

KE,\SKRID

Hep mar, dre Vreiz abez e vije skuilhet eur mór a liou, skrivet millierou ha millierou a bennadou-skridnbsp;nerzus hag entaned eneb da Gomb-teo... Mes ar boblnbsp;marteze, a chomche dizeblant, o vezaïi ne zavchenbsp;mouez krenv awalc’h abed da ziskuilh d’ezan grevustednbsp;ar fallente...

Ar pez a fellfe d'ar bobl e vefe eur zonig bennak, ber, lem ha flemmus ; rak ar rimadel a chom ennbsp;spered ar Breizad, en cm gizell en e galon evel alnbsp;lizeren er mencrez...

Mes piou a zavo eur zón evelse ?— Jezus, ma Doue, emeon, n’eo ket me bepred... Karout a ran ma Brciznbsp;ha karout anei kalz, mes biskoaz n’am eus skrivet, nanbsp;birviken, marvad, na skrivin eur gir brczonek.

Hag ar gounar a greske em c'hreiz... Ha sonj ar zon a drubuilhe ac’hanon...

Goude mem, tec'het an holl d'ar gousperou, e chomen ma unan adarre hag ar sonj terziennus anbsp;vroude ac’hanon bepred mui-ouz-mui...

Skwiz, e tapis pluen ha paper, hep gouzout nemeur petra a c'hoantan... Tra zouezus ! eur pennadik goudenbsp;e oa Kenloc’h marvel war droad, ha, biskoaz zon n’amnbsp;eus groet diboaniusoc’h...

Aboue am eus kendalc’het da garout ha da skriva ar Brezoneg. N’on ket bet ma unan, a drugare Doue.nbsp;Urz Komb an eus dihunet eur bern Bretoned ha lakètnbsp;da c’henel eur bern Barzed. Awalc’h eo bet d’ezannbsp;c’hoantSt labea Breiz-Izel evit gwelet kerkent eurnbsp;vanden emgannerien o tiredek da zifenn o Mam-Bro,nbsp;eur vanden delennourien o tont d'he c’hana hag eur

KENSKRID

yanden vugale karantezus o tont d'he frcalzi...

Setu aze, ma c’henvroïz ker, penoz e teu an drou g da serviji d’ar vad...

—o—

Daoust da ze, paneved pedennoii start, lizerou niverus hag aliou stank ma mignoned, n’am ijenbsp;birviken kredet ober eul levr gant traou ken divalo...

— « N'eus netra a ziralo a gement a den eus ar » galon, e lare d’in n’eus ket peil eur c’henvreur (1)nbsp;» karet... Da zoniou, da werziou n’int ket groet, anbsp;)) dra zur, evit gonit arc’hant... Diwanet int bet en eznbsp;» spered ha tec’het eu.s da galon evel ma tiwan ha manbsp;» zav en bon zraouiennou ar bleuniou-ze a welompnbsp;n d’an neve-amzer o tispaka d’an heol vintin hag anbsp;» deul dre ar vro zeul muioc’h a c’houez vad ma ’z intnbsp;» gwclloc'h a ze kuzet..i Ouspenn ez int leun a fe, leunnbsp;» a garante-bro, birvidik a deneridigez ha karget anbsp;K sonjou uhel... Tec’hel a reont eus ar galon hag, ouznbsp;» o leun, ec’h efont war eon d’ar galon.

» Netra ennê n hall strafilha ar spered ar niuian « anwazus, na feuka an diskouarn ar muian kizidik...nbsp;» An holl a c'hall o lenn, koz ha yaouank, braz hanbsp;» bihan... Kutuüh ané ’ta, gra gantó eur bokad ha,nbsp;» hep damant, kinnig anezan d’ar Vretoned... Dige-» meret mad e vo ! »

Warlec’h hir-varc’hata am eus zentet, hag e teuan hirie da ginnig d’am c’henvroïz ar bokad-ze dindan annbsp;hano a Vleiinioii Yaouankiz.

Perak Bleuniou Yaouankiz ?

O vezan ne gaven hano abed dereatoc'li. Evel malavar

(1) E. A...

KENSKRID

ma c'henvreur, ma barzonegou holl a zo groet ein yaouankiz. Groet int ganin en kreiz an tón-ze a ra d’annbsp;den yaouank nijal gant allevenez, tridal gantar blijadurnbsp;ha kemer evel ma teuont ar vue, an dud hag an amzer..-Groet int ganin enpad an amzer-ze ma welen pep tranbsp;kuzet dreg eur voren a hunvrodigez dispar, ma welennbsp;pep tra o vousc'hoarzin hag o lavaret: — «Na brao eonbsp;beva didrubuilh pa ve ar galon direbecli ! » Groet intnbsp;ganin o chilaou an avelo vouskana er gweuhel; oklevetnbsp;an ezen flour o tremen dre ar balan hag o luskellAtnbsp;an iiie gant eun diskan klemmus ; groet int ganinnbsp;dirak hiboud sklintin ar wazig dour hag o klevet bepnbsp;mintin ha bep noz kün dudius al lapouscdigou ; groetnbsp;int ganin en eur hunvreal da gaerder ma Bro, d'henbsp;furnez ha d'he zantelez gwechall...

Groet int ive dindan nerz ar gounar zakr a grog em c’halon gristen pa welan gwaskan ar Fe, irouganbsp;ar Frankiz, muntri al Lealded ha flastra ar Wirione.nbsp;Groet int ganin gant ar c'hoant da zidalla ma c'hren-vro'iz ha d’ober d’è kerzet war roudou hon C'hen-dadou... En eur gir, groet int ganin evit Done hagnbsp;evit ma Breiz karet!

Rak an diou garante-ze eo a ra d’am c'halon mous-kana gant an avcl, hirvoudi gant an ezennig, kana gant al lapoused ha gouela, damanti war yenien,nbsp;dizeblantcr ha, siouaz, kasoni an bed a vreman...

Laret am eus gouela ha damanti... En gwirione, daoust d'eur spercd hunvreer ha d’eur galon dinec'h,nbsp;meur a wech, evel kalz a re-all, am eus kavet spernnbsp;dindan ar bleun kaeran; meur a wech — evel ma lavar

KENSIvRID

unan eus ma mignoned — eo bet digouezet d’in azea ¦evit lemmel eus ma zreid pikou lemm ha kaled, hadetnbsp;gant tud fall dre henchou ar vue...

Ma flijadur, ma foan, ma levenez eo o deus a bep eil stennet kerden ma Zelen. Ze zo kiriek e kaver emnbsp;Bleiiniou a bep seurt zoniou ha, dreist-holl, zoniounbsp;yaouankiz.

Ma zoniou yaouankiz... Nag a bennad evurusted n’am eus ket bet ocdi ober anê !

Nag a wech n’on ket bet chomet ma-unan da hun-vreal en kreiz ar c’hoajou dón, eus sklerijen al loar, pe e’hoaz war riblou karet ar mór o sonjal en eun dousignbsp;bennak diwanet du-hont... du-hont, en eun draouien-nig penc'hus a Vreiz !

Ma zoniou yaouankiz ! Ouz o lenn pep den yaouank a c’houzanvo aliez o hadveva en e ziabarz meur anbsp;bennad eus e amzer dremenet, pennadou tarnijet pellnbsp;a VO, marteze, mes war an töl dihunet ken beo, manbsp;lezfont en e galon, evel pa lavarfen eur c’houez vadnbsp;amzerlou diagent... Ouz o lenn e lavaro : — « Me ivenbsp;am eus bet karet! »

—o—

Ma Bleiiniou Yaouankiz o deus c’hoaz eun digare-all. Moullet int, dreist-holl, evit rei' d'an dud yaouank peadra da gana, rak, evel an evn, an den yaouank anbsp;renk kana...

Roomp d'ezan eta zoniou brezonek, zoniou fur ha tener war an dro, hag an den yaouank na breno kennbsp;war varc'hallac’h ar c’heriou braz, an banter kant

KENSKRID

loustoni a gav, evit daoïi wenneg, etre daouarn gwer-zerien Pariz.

Ha breman, kerz ma levrig, kerz da gas d’am c’henvroïz ma gwellan mennoziou en doujanz Donenbsp;hag en karante Breiz-Izel...

AR YEODET.

Kerbernez, 2 c’houevrer 1909.

KZiaSTKIQ-

War don : An IloUaika.

Kutuilhet ganin ma Bleuniou, na petra d’ober gantê ? N’hallan ket, hep bezan digar, n’ballan ket miret anê ;

Ar pez zo en tu-hont da red a zo dieet d'ar bewien,

Diredel holl, o Bretoned, deut da glask peb a vleuen !

Ma Bleuniou a zo kutuilhet dre hent-lreuz ar vuegez, Gouzout kaer a ran n’o deus ket nemeur a dalvoudegez ;nbsp;Mes roet d'eze, koulskoude, roet digemer gwirion,

Ar Barz a ginnig anè d’ac’h o c’hinnig a greiz kalon.

O c’binnig a ran da gentan ha gant doujanz da Zoue ;

Mar d'on ganet en Arvorik, d’Ezan mil gwech trugare! N’ankouaïn ket e Vam zantel, bon Mam ar Werc’hez Vari,nbsp;Ba vefont en Breiz da viken meulet, karet en pep ti!

Beleien ger, tud a spered, gwir noblansou koz bon Bro, D’am Bleuennou tener, tener, digoret ho torojo ;

Chilaouet o galv truezus, int a laro d’ho kalon :

— I' Dalc’hit, dalc’hitd’arBrezoneg,markaritc'hoazarBreton«

XVI KINNIG

Tud karet diwar ar raaeziou, c'houi, labourerien douar,

An darnvuian eus ma Bteuniou a zo d’ac’h-hu, c’houi hen goar, Eveldoc’h am eus bet ive redet roz ha lanneier,

Ha ma Bleuniou — hen goüt a ret — eu bleuniou ho parkeier...

Klaskerien-vara, tud izel ; micherourien, tud a boan,

Kavout a refet em Bleuniou evidoc’h meur a ziskSn :

Eur bannac’hig tdn en oaled a ra vad en-kreiz ar goanv,

Eur ban-heul a-dreuz d’ar preneslr a ro kennerz d’an den klanv!

Yaouankizou ma Breiz-Izel, yaouankizou evurus,

Dastumet buhan ma Bleuniou : evidoc’h int niverus ;

Kaset ganac'h a vriajou, deut goude c’hoaz war ho kiz, Kanet dre-holl, dre-holl kanet... Bec’h d’ar Bleuniou Yaouankiz!

Kenvrendeur, leun a drugare, Barzed dispont Breiz-Vihan, Devezour an eur diwean a ginnig d’ac’h freuz e boan ;

Evit e od hen a zigas da di Breiz e ven dister,

Havo euilheleskouerganlkalz,masavfompeurc’ha.ste!Ikaer.

Tarnijcl eta, ma Bleuniou, tarnijet a-us da Vreiz,

Laket en kalon peb Breizad c’houcz vad, levenez a-lciz !

Ra zeuio mibien an Arvor etrezé d’en cm zikour,

Sed ar pez a c’houlen hepken diganac’h hoc’h oberour.

Ha mar ligouefe d’ac’h, Bleuniou, ober droug d’an disteran, Pedet-han d'am digarezi : n’eus den didech er bed-man ;

Oh pedet-han, en ban Doue, pa glevfet e vin inaro.

Da skuilh war ma be eur beden, eur beden en giz Bleunio...

¦En tu-all d’ar mor peil a oa An heol a oa kiizet,

'Hag en eun nosvcz ar gaera Al loar a oa zavel;

Moueziou klemmws ar c’haoucnnoa En noz na glevjed ken,

Sioul ha didrouz dre an henchou E kcrze an Awcn (1).

Neuze war douar Lexobi Lcz-hanvet Ar Yeodet,

Deus forz bale, ken dizoursi.

Me a zo ’n em gavel;

HAND AR BARZ

Redet am eus lannierou O klask lutined-noz,nbsp;Kaiincrczed ha spontailhou :nbsp;Traou eus an amzer goz !

Skwiz da vad o redek, ha faez.

Pa na gavis netra,

E leuis da Draez-ar-\Verc'hez Goude da ziskwiza;

An amzer oa brao, dous ineurhed^ Eun ezen ar floura,

En eur rei dudi d’am spered Re d'am c'halon kana...

War ar mor braz, bannou al loar Dcule o sklerijennbsp;Pebez evurusted dispar!

En dro d’in na oa den...

Trouz al land war ar bili Re d’in trei ma zellou,

Ha mouez ar mor o hirvoudi Gleven ’barz an aochou...

Gwelet a ren trezek ar Bae Tour, gerrek Kinier-Bel

HANO AR BABZ

Ha dirak Kinier-Dosl ive E welen Beg-Servel;

Tostoc’h d’in c’hoaz Poiill-ma-Dogan — Fentus^lt da hano ! —

Zelle ouz an Taro-Bihan Gant eun êr divalo...

Dirak ma zellou cvurus,

E welen er pellder Sklerijen an tour-Uin, lintrus,

O hencha al levier;

Ar mór en plegiou e zae wen,

Gant al loar arc’hantet,

O tispak kant mil stereden

’N eur vont lia ’n enr donet-.-

Oan evelse eur pcnnad oa.

Kollet 'barz ma sonjou,

Pa welis... N’ouveen petra 0 tont war ’r gwagennou...

Peil e oant c'hoaz, mes da welct E teuent war-zu d’in ;

— Daoust na petra ez int?... Teuzed ! ... Done, penoz a rin?

HANO AR BARZ

Tostót a rent, ya, ken founus Hag cul lestr war ar m6rnbsp;Pa c’houe mat aii avel nerzus-En e weliou digor ;

Ma blco war ma fenn a zave, Bocmet oan gant ar spont.

Ma c’halon ein kreiz a lampe, N’ouveen pelec’h mont...

— Henvel beo int eus skeudennou^ Gwisket ez int en gwen ;nbsp;Marteze ez int zeblanchou ?

...Gwall hir eo o banden! — Mes petra ’ta a welan-me,

Kollet ’m eus ma spered ?

Gwir awalc'h eo, o ma Doue,.

’Ve ar re-man Barzed ?

O ma Jezus ! netra wiroc’h !

O gwelet ran brenian Dirak ma daoulagad kaeroc’hnbsp;Egct an dra gaeran ;

Holl en o dorn deo e talc'hont Eun delen alaouret,

Ha war o dreinmou e tougont Liou an evurusted.

HANO AR BARZ

Digouezet ez int dirakon,

En o zav int choinet;

Mar n’am euz ken nemeur a aon,

Gante on zouezet.

Sellet kalz a reont onzin Hag oute ine a zeil...

Unan ane a dosta d’in,

Hen ken kaer hag eiin êl 1

Elec'h unan, vel ar re-all,

Hen a zong diou delen,

Diou delennig ken koant hag all An eil evel eben ;

E zaoulagad a zo skedus,

E zellou a zo don,

Gant e gotnz gwirion, entanus E c’hone lua c'hallon :

— « Breizad, eniezan, 'n eur sevel e vouez,

» Deut omp d'az kavout da Draez-ar-Werc’hez, » Deus an ainzer goz ec'h omp ar Varzodnbsp;» Karout reomp c'hoaz bro ar Vretoned,

» Klevet hon deus bet diineus hon be don » Hekleo ar c’horn-boud en Breiz o tiston,

» Klevet on deuz bet dindan troad ar Gall » Hon broïg Arvor o klemm vel gwechall!...

HAND AR BARZ

flag omp bet savet dimens hon be yen Evit starda c’hoaz kerden hon Zelen...

Siouaz ! ar maro kri ha didrue ’N eus war hon diou-yeuz laket eun alc’houe ;nbsp;N'hallomp biken mui, en despet d'hon c’hoant,nbsp;Ober d'hon Zelen kana têr ha dram!

Kemer ’ta houman, breizad a galon,

Gra d’ei zon bepred, dispont ha hep aon Evit da Zone, ’vit da Vro garot,

Ha dreist-holl evit da Yez binniget !

D'ar gwir Vretoned argaset ’n o Bro,

Digas breman sonj dimeus o zado,

Lavar d’è penoz Gouenn kaer ar C’hellcd N’an eo bet biskoaz gant ar Gall trec’hetnbsp;En anzav eo red, kri eo ar brezel,

Krozal ra ar mór, krenv eo an avel...

Mes kaer ’n eus al lestr bezan horjellet Derc’hel a ra penn d’ar mór kounaret,.

Ar roc’h a zo Gall, mes eur levier mad i A zale’h stard ar stur : bezan co Breizad Inbsp;' Bezan eo Breizad, bezan ez eo Barz,

¦ E yez eo ar stur pehini a harz . Al lestr dont da goll, da laret: Ar Vro.

I Holl o labourat en dro d’ezan zo

HAND AR BABZ

» Martoloded vad ha gwir Vretoned,

» Tud tér, a galon, tud a lealded!

gt;' Gant an unvaniez, en despel d’ar Gall,

» AI lestr a gerzo daoust d am amzer fall;

* Bez eta dispont, labour ’vil da Vreiz,

» Goude gwall amzer ar mor a deny reiz;

» Dibab « eun hano », kSn war da delen

» Vel ar Varzed koz ; — Breiz da virviken! »•

P’en evoa da gomz ar Barz koz achu,

E kinnigas d’in an Delen dustu ;

Kemer ’ris anei, evurus mcurbed.

Hag e laris ; — N’am eus hano abed.

Hogen pa fell d’ach ouzoc h me zento Ha dhvar vreman am o eun hano :

A-uz d’hon fennou a zo eur chapel,

Savet en enor d’ar Werc’hez santel,

Eur chapelig koant am eus kalz karet,

En pelec’h ive am eus bet pedet!

Gwechall bep minlin, bemnoz em farkou, Arm sklintin he c’hloc’h dreist d’ar meneou^nbsp;Lake ma c’halon dalc’hmad evurusnbsp;Pa zone ken drant vit an Angelus...

Enni d’ar Werc’hez, de ma Fask-kentan,,

(Oh ! kaerftt de oa hennez, pa sonjan !)

IIANO A.R BABZ

Me a ris al lê d’He c’harout dalc’hmad Ha da hcuilh bepred evel eur Breizad,

Al lezen gristen, gwir lezen Done

’N eur difenn ma Bro, ’n eur zouten ma Fe

llano ar chapel ez eo : Ar Yeodet,

Ilag an hano-ze a garfen kavet...

— « Ra vo groet, kenveur, eus da garanle, » Laras ar Varzed en eur vouez neuzc,

» Harp eta bepred da Zoue, da Vro,

» Hon gwellan mennoz... Ha d’it: Kenavo! »

Evit ma Doue ha ma Bro !

E laris ive d’e...

Kerkent korden o zelenno ’N eur dridal vouskanenbsp;Eur ganaouen ken dudius,

Ken kaer ha ken tener.

Ma laren : amzer evurus,

Perag out-te ken ber?

Pa zistroïs ouz ar Varzed E oant holl arri peil,

O skeudennou skedus meurbeë Deuz« dirak ma zeil;

HANo AR RARZ

O gwelet ris c’hoaz eur pennad Ilenvel ouz eur wabrennbsp;Ha goude-ze ina daoulagadnbsp;Na welas nelra ken...

Glac'haret, raiinet ma c'halon E tihunis neuze,

Hag a welis gant kalz eston Am oa groet eun hunvre ;nbsp;Haoust da gemcnt-se koulskoude.

En amzer da zonet,

Ma hano-Barz diwar hirie A Yezo : Ar Yeodet

N’anveez ket, Breiz ?

N’anveez ket er bed eur vro gaer ha dispar, Henvel en pep stum eus Baradoz an douar?

Eur vro en pehini e sav an heol lirzin,

War behini ive e kuz en eur c’hoarzin ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Hi a luskellas ma c’havel!

N’anveez ket eur vro a ro d’he bugale Eur vagadurez yac’h ha levenez noz de,

En pehini n’an eus nemed evurusted,

En p’hini ar yec’hed a zo trec’h d’ar c’hlenved ? — Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Hi eo ma mam, me he bugel!

N’anveez ket eur vro ha hi banter gousket, Kelc’hiet gand ar mor braz ha gantan luskellet;

1»

n’anverz ket, briez

N’anveez kei anei gant he c'hoajou dón, dón,

Kn pere an avel a gan kleminus e zón ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Hag hec’h ine mouez an avel !

N’anveez ket eur vro ’lec’h ma zo meneou Uhel ha ken uhel ma stokonl d an oablou,

War here aliez ’teu ar c’hrouadnr kez lgt;’an em goll a-wechou en eun hunvredigez ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Outi n’eus bro abed lienvel!

N anveez ket eur vro ’lec’h ma zo prajeier Karget a vleuniou kaer, a yeod mad ha lener,nbsp;hn pere hep paouez e hihoud ar wazig ?

Kn eur laret sklintin eur goant a bedennig ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Flour he hano evel ar mei!

N anveez ket eur vro hag he deus — o burzud ! — An dudiusan yez zo bet komzet gant tud ;

Eur yez eus ar c’hrcnvan, trec’h d’an hoH amzerio, N eo het biskoaz mouget, na biken na vezo ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Ar Brezaneg eo lic skoazel 1

12 N ANVEEZ KET, BREIZ

N’anveez ket eur vro, eur vro nerzus ha ter,

A stourmas a viskoaz eneb da bep gwasker;

Kviti he mibien a skuilhas draiit o gvvad,

En eur youc’hal spontus : — War zao! Argad, argad ! — Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Au em difenn stard er t)rezel!

N'anveez ket eur vro he deus zavet dinec'h,

Daoust e d’ar c'hanlvejou, he fcnn uhel d’an nec’h ; Hag a lavar d’an holl : « — Ya, keritoc’h ar Maronbsp;Egot ’n em vastari!... C'hoarzet neb a garo! «

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Eviti e feil d’in mervel!

N’anveez ket eur vro bet kanet en peb stum,

Gand an Delennourien dalc’bmad a rum-da-rum; Brudet en Hanter-Noz kenkoulz hag er C’hreistc,nbsp;Mculet ebarz ar Zav hag er C’huz-Heol ive ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

He hano kaer war bep muzel!

N’anveez ket eur vro, elec’h ma zo Furnez O ren ar Yaouankiz, o rei d’ei levenez;

Elec’h mac’h a an holl laouen d’ar pardoniou, Lec’h ma klever bemnoz soniou, kanaouennoii ?

n’anveez ret, breiz ÏS

—- Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Knni emaa ma Zurzunel!

N’anveez ket eur vro a zo hot lezhanvct,

Kro an touriou uhel, skanv ha dantelczet;

Bro ar chapeliou koanl hag elec’h ma weler Kn peb kroaz-hcnt distro eur Groaz, eur e’halvar kaer?nbsp;— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

Ma Breiz karet taer gwech zantel!

N anveez ket eur vro elec’h ma sav an derv,

¦hec’h ma kerz peb hini, hep damant, gant e erv ;

Bro ar pennoa-kaled hag ar e'halonou-dir,

A deul ditourm, hep aon ; Eneb d’ar Bed ar Gwir I — At vro-ze eo ma Breiz-Izel,

He galvedigez zo uhel!

N anveez ket eur vro ’lec’h ma chom an dudou Da vevan cvurus en sioulder ar maeziou ;

Lec’h ma kavont o be a damdost d’o c’havel,

¦Lcc'h ma chomont dalc’hmad doujus d’an Aviel ?

— Ar vro-ze eo ma Breiz-Izel,

A VO er bed-all divarvel ?

1amp; KUN DEVEZ A BLIJADOR

- nbsp;nbsp;nbsp;Kaeral ma ’z eo hon Brciz ! O dudiusat Bro !

Mes na gav ket d’it, Fanch, ez eo poent mont en dro ? Na glevez ket du-hont mouez koant ar mesaernbsp;Ma fell d'iinpkaout hon c’lioan e vo red mont d’ar gcr!.„

— nbsp;nbsp;nbsp;Gortoz eur pcnnad c'hoaz... Te, Yan, a zo hervet,nbsp;Ghoin eta da zellet ouz an oabl alaouret;

Na glevez ket er bourk ar c’hloc’h o son ar c'hlaz ? N’omp ket re diwead... Deomp da redek c'hoaz ;

Rak ma vernp re abred... Anveout a rez Mon...

Hi na vefe ket pell o kana d’imp eur zon !

Na vefomp ket biken o lonka hen zam koan,

Ghoni aman da redek c’hoaz en touez ar balan...

Ila pa davo ar brud dre ar vro tro war dro.

Pa gerzo an teuz-noz dre an henchou distro,

Neuze da Ger-Sioul, da dromen an nosvcz.

Da welet Helena ec'h efomp, mar karez...

II

Oao, dao... — Piou zo aze ? — Daou reuzeudig koz, koz^ Kollet gante o bent ha diwead en noz...

An oabl a zo du, du ha karget a goumoul,

Sonjet hon deus hon daou skei war dor Ker-Sioul; Klevel hon deus larct e ve kavet en Breiz,nbsp;liindon eua doën zoul, kalonou-aour a-loiz...

F.UN nKVEZ A BI.IJADUR 17

Hag ar Vreizadez vad a zigoras he dor :

— nbsp;nbsp;nbsp;Ma zi a zo bepred evil Bar zed Arvor ;

Alio, Fanch-an-Eubeul, zav d’ar penn uhelan,

Ha le, Yan-Dizoursi, kemer ar gador-man ; Astennet ho tiou-c’har ha groet eur grazaden,nbsp;Ha VO lommet d’ho korf, ’refomp eur vlagaden...

— nbsp;nbsp;nbsp;Done, nag ez eo brao, dirak eun tantad tan,nbsp;Klevet er chiininal an avel o vouskan !

Nag ez eo dudius, diwar gorn an oaled,

Klevet er fornigel kanaouen ar skrilhed 1 hvurus kant mil gwech an neb an eus toön,

Hag eun oaled toinmet pa deu an amzer yen...

* Oh! tudou pinvidik, miret ’n ho tiegez,

» Enpad ar gouanv kaled, skabel ar bewien gez » Groet ma teulo ar paour d’azea warnezi,

» Bennoz ’n aotro Done a gouezo war ho ti! » Neuze, eveV gwechall, konladen ha soniounbsp;A ziruilh hep paouez dimeus sac’h-an-ardou ;nbsp;Tec hel a rejont holl ken laouen, ken tener,

Ma krogas eur skrilhig da laret e bater...

— « Gwechall goz, emezan, gwechall pa oan bihan,„ Tadig koz Ker-Sioul dalc'hmad warlerc’h e goan^

.18 EUN DEVEZ A BLUABUR

Azeet er gador, a lavare d’e dud :

— nbsp;nbsp;nbsp;Tostaet en dro d’in... Aman, braz ha munud !nbsp;Hag e vouez krenerez, raouiet da vat ha skwiz,

A gonte d’ê neuze e droïou yaouankiz;

An holl daoulagadou warnan vije troet,

Gallout a ret sonjal na vije c’hoant kousket____

Ken bravik e konté, tna welec’h aliez Ar merc’hed o ouela gant teneridigez;

Hep sonjal, a-wechou, ar botred lavare :

— nbsp;nbsp;nbsp;Ar re-goz, evelkent, oa kanfarded ive 1nbsp;Ar potr koz a dalc’he hag e gontaden gaernbsp;Na baoueze morse nemed dre ar bater.

Warlerc’h ar pedennou peb hini goude-ze,

En e wele kloz, kloz a re meur a hunvre... Siouaz ! eme ar Skrilh, er bed n’eus ken a stur.nbsp;An dud n’ouveont ken kemer o flijadur,

Elec’h bezan zentus ha beva en o zi,

Ar yaouankiz hirie a zo deut dizoursi...

N’eus ken doujanz abed, n’eus ken furnez, na fe. Fall eo an dud yaouank... N’eo ket hep digare 1nbsp;Red mad eo d’e skampa evel traou-penfollet,

Kaer a zo ober trouz, van abed na ve groet...

— nbsp;nbsp;nbsp;Pell araok ar c’huz-heol, gwechall eme o zud,

Potr ha plac’h yaouank fur a zistroe d’o c’hlud___

Kir; DEVKZ A BLIJADUR 19-

» —Gwechall, erne, gwechall... An dud koz a oa zod, » Yacuank a renk frinkal... Bec’h d’ei ha tro d’ar rod Inbsp;C'lioui, kos radoterien, c’houi n’aiiveet iietra...

'* Kousket aze en peuc’h... Paouezel da gana,

» liag an dudou koz, koz a renk zerri o goug,

“ Petramant, hepdale, e lamper war o choug... »

IV

Ar Skrilh a roas peuc'h, ha, pleget hon fennou,

Ai a boueze hon daou furnez e genteliou...

^Gwir eo,Yan,eine Fanch,—Ya ’vat, FancSi, nia fotr kez,.. Preman ez co spontus hue an tiegez...

Ar mab eneb d’an tad, ar verc'h eneb d’ar vam ;

Den na c’houll mui zenti, nan an disteran lam ;

Ar mevel, ar vatez a zo ken rok ive,

Ma tigoue d’o mestrou daoulina dirake...

Kemenl-se n’eo ket mad ! Pep unan e vicher, Petramant an dizurz a zo mestr, barz ar ger !

Tad, mam, mestr ha mestrez a die gourc’hemenni. Bugel, mevel, matez a zo groet da zenti...

— Mad, eme Helena, achu ho pens, potrod,

Da glcm ha da dermal, da drailba ho spered 1 l-czet aze ar Skrilh, zavet ho taou war gwrec’h,nbsp;tiaut eur baanae'h jistr tom c'houi a vezo dinec’h.. -

-20 EUN DEVEZ A BLIJADUB

Neuze ec’h ankouaomp ar Skrilh hag e gotnzou,

Ar jistr tom a ra d’imp mouga hon zrubuiJhoii,

— nbsp;nbsp;nbsp;Ma’ z eo gwir — n’haller nac’h — ez oinp arri diroll.nbsp;Art dizurz, koulskoude, n’eo ket ken gwaz dre-holl;

Ha ma teurve Done rei d’imp hue, yec’hed,

Hon Breiz a hadvevo, war lavar ar Varzed !

... Mes, hanter-noz a zon ! Poent eo monet en dro___

— nbsp;nbsp;nbsp;Trugare, Helena, nosvez vad... Kenavo !

— nbsp;nbsp;nbsp;Kenavo, Fanch ha Yan, Done ha zent koz Breiznbsp;D’o diwall ’barz an hent, da rei d’ac’h amzer reiz ;

Ar c’hentan ma c’hallfet distroet adarre...

— nbsp;nbsp;nbsp;Oh ! nan, nan, evel kent ! Kenavo... Trugare !

V

A1 loar a bare splan er volz steredennet...

— nbsp;nbsp;nbsp;Penoz, Yan, erne Fanch, mont rafemp da gou.sket ?

— nbsp;nbsp;nbsp;Abredik ez eo c’hoaz... Gortozomp eur pennad,

Ni na vemp ket hon daou o vale bro dalc'hmad...

Oh ! gwellan da nosvez ! Perak ar Vretoned

O dens dilezet hent ar gwir evurusted ?

OFanch, drehon skridou, hon c’homzou,honskouerioria, Distroomp ane war wenojen o Zadou...

Greomp d’eze tanva, tanva ar garante He dens hon Breiz-Izel evit he bugale ;

EUN nEVEZ A BLUADUR

Touomp diwar vroman, en hano hon zent koz Rei hon hue da Vreiz ha hemde, ha bemnoz !

... Div cur a oa zonet en iliz ar barrouz,

Al loar a oa kuzel, an noz a oa didrouz...

Hag hon daou, evurus, e tistrojomp d hon zi, Tremenet re vuhan hon devez a zudi...

- Oh 1 pegoulz, lavar Yan, pegoulz e leui c’hoaz ?

Ken liez ma leuez hon pUjadur ve braz ;

Dens kentan ma c’halli, rak ma zi, ma chalon,

A vo dalc’hmad digor d’it, ma gwellan mignon 1 Revomp da virviken evit Done, hon Bro,

Na fallgalonomp ket... Uon Brei! a hadueoo ! nbsp;nbsp;nbsp;!

Hag en em gwitaomp... Mes eun devez ken mad, A lez en hon c'halon eun envor hag a bad ,

(quot;houez vad an holl bleuniou, kan tener an evned, N'int ket ken dudius hag hon evurusted,

Heveziou evelse n’oc’h ankouaer biken,

Int hepken eo a gont en buegez an den !

D’ac’h-hu, Breizadez vad, d’ac’h ar barzoncg-man, Eur blijadur eo d’in kinnig d’ac'h anezan.

O kana dre du-ze, mar klevet eun Evnig,

Kaset d’ezan, mar plij, gourc’hemennou Yannig-

AR VLEUEN GENTAN

Ar gouanv oa tremenet, ar plac’hig a ouele,

Knpad pevar miz hir, staget war he gwele,

He devoa hirvoudet... Ha daoust d’am amzer vad^ He foaniou a greske, gwasoc'h e oa he stad ;

Eun devez koulskoude, eur hSn-heol, o dudi !

A gargas he c’halon a levenez, a spi...

— nbsp;nbsp;nbsp;«O zav, eme he c’hoar, gant kan al lapoused

» Dalc’hmad d’an dudou klanv e tizro ar yec’hed___

gt;y Deus ganin-me breman da vale ar rnaeziou,

» Marteze e kavfomp en tu pe du bleuniou ;

» Mar kavomp eur vleuen, eur vleuennig hepken,

» Ar c’hlenved a dec’ho... Bez seder, bez laouen !

Hag ar glanvourez paour, kasti, dinerz da vad, Skoazcllet gant he c’hoar, a ankoua eur pennad,

Hag ar c’hlenved garo, hag he foaniou kaled ;

— nbsp;nbsp;nbsp;» Oh 1 ar yec’hed, emei, pebez evurusled 1 » »¦

23

AH VLEUBN GETSTAN

Pep tra en dro d’ezi a zeblante laret - « Bez seder, bez laouen, ar gouanv zo Iremenet ;

» Pa gên a) lapoused gant an amzer-ncve,

¦gt; An den n’hall ket mervel. - - Re vantrus e ve ze 1

« Bez frealzet eta, hepdale ar glazur » A wisko a-neve ar c’hoajou ken hudur ,

Pa hadvev ar niaeziou, pa ziwan ar bleuniou,

« Komzomp eus ar vue, ankouaomp an Ankou ! »

Goneet bep gout d’ei, ar glanvourez neuze,

Gant kalz a blijadur a hunvre er vue :

— « Mervel breman, emei, bep bezan bet bevel. --» Ar bleun na varvont ket bep bezan bet blenniet! »

Ha hi o vouskana, seder ive d’he zro,

A glask, a bed ar c’hleun, ar vleuen a denïo Ha laret d'ei eo gwir n’hall ket an den techelnbsp;En kreiz e yaouankiz beva araok mervel 1

Kavet ez eo ganti ar vleuen e klaske,

Nag ez eo kuzet koant dindan ar yeod aze 1 A boan eo c’hoaz digor... Eun daou pe dri deveznbsp;Ha hi a zispako evel eur rouanez...

Mar na vije pec’het he doa he c’hutuilhet,

Choant he deus d’he lezel ken ma vezo gwelet

24 AB TLEUEN GENTAN

Hag hen hi a c'hallo bleunia ha dispaka :

— « Mar teu d’ezi bleunia, me a c’hailo beva ! »

Diwar neuze ar plac’h a deue peb kreiste,

Da welet he bleuen ganl kalz a garante ;

Herve sonj he c’halon he yec’hed oa ken sti iz.

Hag eur vleuen dister kuzet dindan ar gliz...

Eun devez, o glac’har ! ar vleuen ken toner, Diiidah eun nosvez-reo a gollas he c’haerder ,

An de warlerc’h ar plae’h he c'havas pulluc'het, Ouli na oa netra neined deliou krazet...

Neuze ar glanvourez da sonjal a chomas,

War he diouchod koac’het daerou stank a ruilhas « Ar vleuen zo marvel hep bezan bet bleuniet,

» Me ive a dec’ho hep bezan bet bevet... ! »

Eun amzer ar yenan warlerc’h an heol klouar,

A lakeas an erc’h da c’holo an douar ;

Ar plac’hig kez, mantret, a gouezas adarre.

Ar c’hlenved milliget a grogas didrue.

Da dri devez goude, henvel ouz he bleuen.

Hi a dec’has pell, pell eus hon zanimig traouien, Hec’h ine vel eur goulm ’nijas dreist d’an oablou,nbsp;A yeas da vleunia da liorz an Nenvou !

AL LEVRIOU KOZ o levriou dispar, levriou dudius,

Nag ez hoc’h d’in-me kaer ha talvoiidus Ha frealzus 1

Na skwizan kamet o lenn, o furchal,

Ho folennou koz, melen ha tenval.

Mes dishual.

C’houi, pa oan bugel, dinerz, hep skianl A lake em c’hreiz poell ha diskamantnbsp;Hep nec’hamant.

Oanac’h e tiskenn ar wir zantelez, Skianchou ar bed, evel ar furnez.

Al levenez 1

Ganac’h e tiskenn karout pep tra vad : Done, E lezen, ma mam ha ma zad.

Ma Bro ervad.

26 AL LEVRIOU KOZ

Gaiiac’h e welan dimeus ma bue,

Pennadou seder arri peil hirie,

Siouaz, du-ze...

Dre-ze pa gouezan warnoc’h a greiz-holl, CThoui ra d’am c’halon eur blijadur foil,nbsp;Eur vad, eun digoll!

C’houi ’barz ma spered a zigas sonjou Dimeus eun amzer leun a envoriou,

A hunvreou...

Ped gwecli, ouz o lenn, n’am eus ket kavet Plijaduriou kent a zeblante marvel,

Raktal bevet?

Ped gwech ma-unan, warnoc’h daoubleget, Am eus ma zrubuilh, ma foan, d’ac’h laret.nbsp;Ha me mantret?

Na ped gwech ive gant ho karante,

Ho peus frealzet, leun a drugare,

D’in ma ine!

O levriou koz, koz, levriou poultrennet,

Oh ! perak eta e chomet kuzet,

Hag ankouaet ?

27

AL LEVKIOÜ KOZ

Perak hirie e kemeret an tec’h Pirak levriou louz a zav en peb lec’Ii ?

— ... D’e c’houi vo trec’h!

! zavef eta, zavet ho pennou,

Etinoc’h ’man ine, skoueriou hon Zadou,

O c’henteliou...

Uon züd koz dre-hoc’h o deus bel fnrnez, E’houi oa enoret en o ziegeznbsp;Gant pep evcz!

Pegoulz e touy c’hoaz o ren kaer drc-boll, Pegonlz e vougfet al levriou diroll,

A laz an boll ‘i

Oh ! dent levriou koz, bue zent hon Brciz,

Bue hon Barzed, deut ha deul a-lciz.

Bevel ’n hon c’hreiz!

Oeul lutined-noz, deut kontadenno,

Beul tud a vrezel a garas hon Bro,

Oh ! deut en dro 5

'Soniou ha gwerziou kanet a viskoaz 'Gant hon C’hendadou... Traou fur ba dïnoaz.,nbsp;Deut ha deut c’hoaz—

28 AL LKVRIOU KOZ

fievet en hon Bro, bevel didamall,

Ma c’hallo ar Vad Irec’hi war ar Fall,

Evel gwechall!

Mes drcist da bep tra ha dreist d’ar Galleg,, O levriou koz, koz niiret ho yez c’lioueknbsp;Ar Brezoneg!

Ncuze ar Breizad a roïo bemnoz,

Eopad ar gouanv-hir e wellan bennoz. D’ac’h, levriou koz!

BLAVEZ MAD

Ar bla koz a dreinen hag a gone en ankoua,

Ha War e lerc’h e ten, renet gant an amzer, Henvel ouz eur bugel en e gammed kenta,

Ai‘ bla neve, leun a breder...

Herkent zo neventi dre-holl war an douar ;

Hur blavez dent ouspenn eus bue an den kez,. Hag eur bla da zonet a vir d’ezan, hep mar,nbsp;Hag evurusted, hag enkrez...

Petra vo ar bugel a zo c'hoaz ken tener ?

Petra e tiga.so a neve dre ar bed ?

Petra e lavaro dre ar maez hag en k6r ?

Den, den na oar netra abed !

Dre ze an daou bried, eus kreiz o c’harante,

Lar an eil d’egile : — Blavez mad, blavez mad E Rag ar vugaligou a bed ive Donenbsp;Evit o mam,.evit o zad...

.30 BLAV-y' M V’l

Ar mestr hag ar vestrez, loll dud an tiegez,

A gas a greiz kalon o gwellan mennoziou.

Ma vezo o bue karget a levenez

Enpad kalz, kalz a vlaveziou...

Ar Pastor aketus en kenver e zenved,

— A anve ar vue ken finvus, ken marvel. —

A c’houll digant Done, vit e barrouz bepred,

Eur blavez kristen ha zantel !

An holl dud en eur gir, tud paour, tud pinvidik., Bugale, tudou koz, tud yaouank a bep stad,

A ra, en de se, dre garante birvidik Hetou wirion a vlavez mad,

Ha c’hoaz daoust e da ze ar bla vo mad ha fall; Meur a wech eun devez a zigorro eur be...

Aliez a teuio eun dra pe unan all Da denvatót ar bla neve...

Aliez an daerou a ruilho puilh ha stank.

Rak an evurusted n’an eo ket eus ar bed !

Hent garo ar vue a chom distouf ha frank D’an drubuilh ha d’ar boan-spered.

Ar bla a vezo mad, pegwir an amzeriou A ve dalc’hmad henvel an eil dimeus eben

blavez mad.

N’an eo ket, a dra zur, a’eo ket ar blaveziou,

An den dister eo a dremen !

Enr hlavez mad eta d an dud dre ar bed-man, Eur blavez mad ha fur ha leun a drugare ;

Ea vit m’oidevo nerz hon mennoziou gwellan r Eur blavez mad abeurz Done !

Pardon ar Goz-Yeodet

Ma fcnn a oa pounar ha ma spered tenval, Ma-unan war ma roc’h ’oan chomet da sonjal...nbsp;Dirak ma daoulagad e tremene (oanus,

Ma bugaleaj aour, ma amzer evurus !

Gwelet o ren du-hont eur vro kwitaet pell zo, Evel eun dra dec’het ha na deo ken en dro...

A greiz-holl, o sonjal er vro dudius-sc..,

— O glac’har... Poan-galon ! An drived sul a vae i An drived sul a vae... Pardon ar Goz-Yeodet!

Oh ! pardon binniget... Siouaz, n’az kwelin kct___

Perag ’ta, ma Doue, chom hualet aman.

Pa garan eur vro all gwelloc’h evil houman ? Perak chom da vervel ebarz bro ar c’hoajou,nbsp;Pegwir e karan well ar mór hag e oachou.

Oh ! perag n’am eus ket diou-eskell gwennili.

Evil mont d’ho pardon, hirie Gwerc’hez Vari ?

PARDON AR GOZ-YEODET

mont d'ho kwelet d’ar vro meurbcd baret.

man ho chapel, Ilron ar Goz-Ycodet ?

llurzud ! huhan e kerz an avcl,

Mont a ran a-dreuz d'ar c'houmoul, l)indan-on meno ha tour uhcl,nbsp;Traouion, keriaden ha ti-zoul,

A dreinen evel luc’hedennou.. -A boan gwclet, kerkent kollet!

Nijal a ran war ar gwabrennon,

'0 Gwerc’hez, cc’h an d'ar Ye,odet !

t^ctu Ploulech... Aman Kerninon, Poul-Ankou, ar vilin-avcl,

Hreman e klevan sklintin o son Mouezig ken drant kloc’li ar chapel ;nbsp;Iliskoaz ken kaer-all — red eo larct -N am eus klevet moneziou kleier,

Gant moiiez ar c’hloc’h ez on frealzct, Ma spered a zo dibreder !

Done ! Ar mór braz, frank ha divent, O sailhal en bae Lanhuon...

O m6r da welet ran evelkent,

Pebez dudi vit ina c’halon !

34 PARDON AR GOZ-YEODET

Selu ar Yeodet ! oh ! nag a dud,

O vont hag o tont hep paouez,

Bilian ha braz, holl a reont brud,

Holt ez int leun a levenez...

Mont a reont war-zu ar chapel,

Ha me d’o heuilh ive d’am zro...

Hola ! arri co tudou Servel,

Ha Lanhuoniz, en bago ;

O moueziou a deu beteg aman ;

Bezant o deus evurusted :

Skanv mad e savont war-lê breman,.

Ar jmouarikiz a nij bepred !

Boutet, divoutet vel eur glaouer,

Troet aman, douget aze ;

N'an eus en dro d'in nemed traou gaer,. Siouaz ! n'hallan sellet oute...

Trouz ha safar ! Ar vugaügou.

Darn o ouela, darn o c’hoarzin,

Gantc zonerez ha c’houitellou,

A vouzar ma diskouarn paour d’in !'

3amp;

PARDON AR GOZ-YEODET

Arri ez eo ai prozesion,

Gwelet a ran ar Groaz arc’hant ;

Oh ! nag eo kaer ! Pebez plijadur-Da welet en dro d’ar chapel ;

Eur prozesion eo, a dra zur Bravan tra zo en Breiz-Izel !

Banniel Sant-Per, warlec’b ar c’hroaziou, Oouget gant potred galloudus,

A dro hag a zistro e blegiou

Dindan an avel-v6r nerzus.. -

— Mad eo d’ac’h, potred, ma ’z eo krenv c’hoaz

Hag ho liouc’har, hag ho tiouvrec'h,

Hak, me gred, pa dostafet d’ar Groaz An avel a roio d’ac’h bec’h !

Ar naerc’hed gwisket eus ar bravan.

Leun a yec’hed hag a c’hened,

O tongen an Itron-Varia,

A deu ive vel gwerc’hezed ;

Evel ar botred o dens d’ober Evit derc’hel ar banniclo,

O stourm ouz an avel emaint taër.,.

Oh ! ar merc’hed zo divalo !

Setu al lestr braz, douget uhel.

War diouskoa ar vartoloded :

36 PARDON AR GOZ-YEODET

Ar rc-man ez eo a Vreiz-Izel,

Ar gwellan eus ar Vretoned ?

O fe birvidik, o nerz-kalon Ar gwad ter a zo en o c'lireiz,

A viro bepred ouz ar Zaozon Da zont da vvalla hon bro Breiz !

War diou rcngciin ar vugaligou,

Eledigou koant, evurus,

A gan drant d’ar Werc'liez kantikon, Gant moueziou brao ha dudius ;

O c’han kaer gant flamniou an tantad,. En kichen ar Groaz o tevi,

A zo d’an ine eur bleun c'houez vt d,, Karget a zouster liag a spi...

Warlerc’h an tantad e teu neuze Ar prozesion d'ar chapel,

Peb tra ’dizro en urz adarre En (lespet da nerz an avel ;

Kaerat tol-lagad ! Vel eviicd-nnir, Dispak ganto o diou-eskell,

Pe out lestr gant e oueliou digor,

Eo ar bannielou eus a hell.....

Achu ez co goueliou an lliz,

— En hon Bro bepred da gentan, —

PARDON AR GOZ-YEODET 37

Krigi ra pardon ar yaouankiz,

Nag int seder dre ar vro-man !

Ar merc’hed yaouaiik hag ar bolred, Kazel-ouz-kazel o vale,

Laouen o c'halon hag o spcred,

A zo evel bleuennou-mae...

Ktreze komzou karanteziis,

Zellou birvidik ha tener,

Vel eostigou ez int evnrns,

Ilinec'h, dizoursi ha seder ;

Ar yaouankiz, ó kaeran tensor I Pa ve ganti gcned, furnez ;

Madou an douar, madou ar mor N’o deus ket he zalvoudogez!

Tostad ra d'an noz ; war ar mor don li tislionn an heol entanet.

An holl zo tec'het eus ar i)ardon,. Ma-unan ec’h on er Yeodct...

Buhan d’ar chapel ; araok kwitiid Eur beden d’ar Werc'hcz santcl :

— « Itron-ar-Yoodet, klevet ervad,

» Diwallit bepred ho pugel ! »

38 PARDON AR GOZ-YEODET

Ma Done !... Petra zo ?... Sctu me diliunet.

Ha (liwar ma garrek war an douar niilhet...

Oil ! nag ez eo c’houero bue ar paourkez den, Netra ’med eun hiinvre ma f'ardon na oa ken !

Siouaz, red eo kredi pa goraz ar wirione.....

Bet ez on er Yeodet enpad ma c’housk-kreiste ; En avel eo nijet ma hunvre alaoïiret,

Gantan ez eo tec’het pardon ar Goz-Yeodet !

KAvet ’m oa ma frankiz ha kollet ma hiial,

Aman on adarre ma-iman o sonjal...

Bot am eus plijadur, kalz a evurusted :

Vad e ra d’eur c’hlanvour eur pennadig yec’hcd ! Hunvre kaer ha dispar... O pardon binniget,nbsp;Beprcd me da garo, da veulo... 0 Yeodet! 1 1

HUNVREDIGEZ

Diwean batmou kaer eun heol-hanv entanet A ruzie ar c'houmoul hag an oabl binniget,nbsp;Hag a alaoure koant lein an touriou uhel,

Euz pere e tec'he mouez ar c’hleier zantel... Warlcrc'h an Anjelus ar maez a oa zioul,

Penc il padus a rene a-us d'an tier zoul; Hepken eun ezen flour a c'bouee en deliou,nbsp;Ilag a zigase d’iinp trouz ar mor, en aochou,

Pe ivc, a wechou, c'houez ar bleuniou balan, Meskct gant re ar bruk, ar melcbon hag al Ian.nbsp;War ze hiboud ar waz o tremen en draouien,

A glevemp hep paouez, henvel ouz eur beden, Ar gliz, en eur goueza, a zistane pep tranbsp;Hag a roe d'ar bed nerz neve da veva...

An trouziou, ar zioulder lake hon c halonou D ober sonjou dispar, dous evel hunvreou..

40 nUNVREDIGEZ

Hon ine disluial a zave dreist ar bod Hag ac'li c da vale betek bro ar stercd ;

Hak bezan oamp bon daou en krciz enl liorzig, Laoucii ba dibredcr, drant evel daou coslig;nbsp;Hiskoaz c’boaz em hue n'am oa bet be gwelet,nbsp;Biskoaz en bo c’liicben na oant en em gavetquot;';

Ha benoz, p'be gvvolen, cno ken dudins E cbomcn dilavar, seder bag evurus... !

HL oa en be c'boazc o tibab bloimiou kaer,

Gvvecb be daoulagad c blaz, leun ouz eur zcH tener A bare war ma re... Hag be mouez ’n eur grena,

A vouskane sklintin eun diskan ar c’boanta ;

Oh ! neuze e chomen diraki da sonjal...

Ha sonjal! Ma Douc... kentoc’b da hunvreal!

HL a oa evidon adalek an noz-ze Turzunel ma c’balon, ma gwellan karante!

D’ei m’ani ije kredet... Mes ma c’lialon spontik.

Na lavare nctra nemcd komzou doanik...

Ha dirak he c'haerder, be c’hoantiri dispar, C’boantaen koulskoude laret d’ei : — Me da gar tnbsp;Rak, ma Douc, red eo en anzav, en laret,

Hini betek bonman n’hc doa ma goneet;

D'ober he foltrczig c kolll'en ma amzor Ha na rafen, siouaz ! 'meJ labea paper ;

An amzer ’n be c’bicben a drcincnc buhan Hag an noz a deue dizeblanl ha distan :

— Pocnt eo breinan, eniei, distrei d’an diegez, Eur c’liuz-heol vel beman zo cun Hunvredigez...

Ya, eun hunvredigez... ! E laren em c'halon, Ilunvrcdigcz diou wech ez co bet cvidon...

Me garfe e teufe da vezan hepdale

Nan cun Hunvredigez, o nan : eur Wirione !!

KAERDER AN NOZ

D’an Aotro Houerou-Kerizel, person Plistin.

En (livez ho tevez araok mont da goiisket,

’N eurc’hoatpe ’ncullaimek n’hoc’h-hu biskoaz chomet, En eul lec'hig distro, pell eus trouz ha safar.

Da hunvreal en noz ouz sklerijen al loar?

Evidon, meur a wech, ’m eus bet ’n em ankouaet Da zellet ouz kaerder an noz steredennet,

Da zellet ouz al loar, Rouanez an noziou,

D neuzial dudius ebarz bolz an Nenvou...

11

Pa sko war an douar he sklerijen liou kouar. He bannou hir neuze a lak pep tra dispar ;nbsp;Dindanne pep traouien, kuzet gant eur voren,nbsp;A zeblant eur ster vraz pe eur gaer a blencn;

KAERDER AN NOZ 43

Ha kriben pep mene dreist d'an boll blenennou Zo vel eun enezen kollet kreiz ar nioriou...

A bep tu d'in neuze n’an eus nemed dudi, Kement tra a welan a zo d’in neventi...

Ar gvve braz ba sioul a zistag o skeuden Reiz, reiz war an doiiar dindan ar sklerijen.

Hag on o deliou glaz vel a-dreuz d’o brankou,

A1 loar, en eur c'hoari, a strink nerz he bannou ; Ar re-man d'an douar a gone ken kaer ivenbsp;Ma krcd d’an den bezan ebarz bro an Hunvre

HI

Mes ma tec’h ac'hane vit gwelet nheloc’h,

Us d’e zellou a zo eun daolen kalz kaeroc’h ; Ar stored lugernus, hadet a villierounbsp;A zo evel perlez en splanded an oablou ;

Trei, dizrei a reont, dalc’hmad 'maint o lintri. Eun nerz a zo ennê hag a ra d’e birvi,

Ma zeblantont d’an dud bezan zellou skedus An ele hag ar zent, a lavar evurus :

— « Entrezek an Nenvou zavet ho kalonou,

» Ha war zu ho Toue kaset ho pedcnnou ! »

44 KAERDER AN NOZ

IV

Evurusoc’h pell, pell vit an evurusan,

En e luinvredigez an den en em ankoua...

N’hallfe ket birviken laret ar blijadur A zo en e galon, — hen, paourkez krouadur ! —

Pa glev en dro d’ezan eur vouez krenv ha tener : Mouez vraz ar bed divent o veuli e Groner!

Eur pennad d’he chilaou, hen a chom zebezeL..

Ar vouez a zo ken kaer... Ganti eo goneet!

Ha, stouet d’an daoulin, e-unan gant Done,

’N eur zellet d’an Nenvou, ganti lavar ive:

— O Doue-Galloudus ! Dirak ho labour gacr,

Ma c’halon, ma feden a zo o diou dister.....

Mes n’am eus nemetê... Chilaouet ma mennad :

~ Groet m’ Ho karin henoz, hag arc’hoaz, ha dalc’hmad

Bez soudard, o Breizad l

•o soudard yaouank o vont da gvvitad. Me wel daerou puilh en ez taoulagad,nbsp;Perak ’ta gouela ha kavout glac’har ?nbsp;:Da vicher zo kaer, uhel ha dispar...nbsp;Sec’h da zaerou ha bez laoïien,nbsp;Ankoua peb kalonad,

Kas peil diouit keun ha anken :

Bez soudard, o Breizad !

Aboue ma teus sonj ha ma tens skiant. Da dammig bue zo tremenet drant,nbsp;Dindan skoazel dous tud karantezus.nbsp;Bet en ez kenver kên madelezus...

Arri da dro da vezan den,

Hirie cbilaou ervad Eus da Vam-Vro ar c’halvaden :nbsp;Bez soudard, o Breizad !

46 BEZ SOUDARD, O BRKIZAD !

Na chilaou biken an aliou fall E rofe d’it tud diskiant ha dall ;

Laret a refont : — « Serviji ar vro...

Petra ez eo ze ? Eun dra divalo ! )gt;

gt; nbsp;nbsp;nbsp;^ An dud-ze a zo trubarded,

Skornet ez eo o gwad ;

Dirake zav da benn-kaled :

Bez soudard, o Breizad !

En anizer gwechall — Sell eus an histor — Ar Vretoned koz... Oli ! mir oc h Envor !nbsp;N’o deus bet biskoaz lezet an trubardnbsp;IJa waska ar Vro hep he difenn stard ;

O disk gante harpa ar Gwir En pep lec’h ha dalc’hmad,

Evelte ’z po eur galon dir...

Bez soudard, o Breizad !

Ha te a c’hallfe gwelet hep krena,

Troad an ernieziad warnout o koueza ?*

Ha te a garfe gwelet an estren Oc'h ober warnout en ez pro lezen ?nbsp;Kentoc'h evit se e rofez

D’ezi da vannac’h gwad :

— Ar Maro kent evit ar vez !

Bez soudard, o Breizad 1

BEZ SOUDARB, O BREIZAD ! 47

Da Vro a hirvoud, bezan he deus nec’h Ezom braz he deus dimeus da ziouvrec'h ;nbsp;'Daoust hag eur bugel a lezfe e vam,

:Hep he zikour hag he difenn eun tam ?

Na rafe ket ! Ha ’vit ma vo

Krenv ha welloc’h he stad,^

Gant kalon hen he difenno...

Bez soudard, o Breizad !

Difenn da vro gaer evit ma c’hallo Hada hep anken da dud o farko ;

Bez bepred dihun evel eur gedour,

Diwall anezi eus an enebour,

Ma vo enni pinvidigez,

Peuc’h padus hag urz vad,

Ma vo laouen pep tiegez

Bez soudard, o Breizad !

Breizad, bez soudard ! Bez den a galon, Difourm er brezel, direbech, hep aon ;nbsp;Bez dalc'hmad doujus, leun a lealded,nbsp;Difenn ar Frankiz hep damant abed ;nbsp;Harp an intanvez hep skoazel,

Zikour an emzivad,

Zouten pep mad, pep tra uhel,

Bez soudard, o Breizad !

48 BEZ SOUBARD, O BREIZAD !

Ila Vit ma c’halli vel da Gendadou, Kerzct en hent con ha houilh o roudou,nbsp;Bez en pcb ainzcr leun a vadelez,

Vit da genvreudeur eur skoiicr a Fiirnez ila drcist pcb tra, dale'll sonj ivo,nbsp;Penoz eui- breizad mad,

Zo da gentan soudard Doue,

Bez soudard, o Breizad I

AR C’HLANVOUR

War e vvcle a boan, stagot gant ar c'hlenved,

Ar c'hlanvour reuzeudik, kollet gantan ar spi,

O welet dirakan pep den leun a yec'hed,

Glac'liaret e galon, a deu da hirvoudi...

C'lioant an eus da zevel, da stourin eneb d’e zroug,. Mes e zaoulagad dón bag e ziouchod koac'betnbsp;A ra d’ezan klevet en e greiz eur vouez moug :

— nbsp;nbsp;nbsp;O paourkcz den, neuden da vue zo torret !

— nbsp;nbsp;nbsp;Red vo neuze mervel ! emezan, ’n eur ouela,nbsp;Koulskoude me a glev an evned o kana,

Hag an neve-amzer war ar maeziou o ren... !

llag ar c’hlanvour mantret, hadkouezet ’n e c'hourvfr A c’houll ouz e Grouer yec’hed vit e ine,

Rag d’e gorf dinerzet bue na deulo ken !

TROUZ AN HOST

En dremwel ar zav-heol, an oabl zo cntanet.

An heol, bue ar bed, zo o vont da zevel,

Dirakan ar voren war an douar ledet A dec'll gant an avel...

War ar maeziou an dud a zo war zav abred.

An eost a c’hourc’hemen, outan eo red sent! ;

En boll diegezou e poanier stard meurbed,

Bee’ll zo war bep hini !

Er parkou a glever moueziou ar vederien Ha trouz skanv ar fllzier o vont dre an ed sec'h ;nbsp;Zoblantout a reont bezan bepred laouen,

Evurus ha dinec’h...

Araok ma 'z eo ar gliz tec’het diwar an ed,

Eo kroget ar c'hirri da sklokal en henchou ; Mont a reont buhan ha buhanoc’h bepred.

Stank e VO o zroi'ou.

TROUZ AN EOST 51

Dreistda drouziou an de, a zeblant c'hoaz kousket, Mouczdranl an dornerez a yud en eur franval,

Ha skourje ar c’haser, us d’ar c’hezek savet,

A glever o strakal !

Hag a greiz lioll ive hekleo an traouiennou A ve dihunet gant eun dornerez dre dan ;nbsp;Huuinan eo ar gwellan ’touez ar mekanikou,nbsp;He labour zo buhan.

Oiiz he c’hlevet an boll a chom gwall zouezet — Henvol eo ouz an Diaoul 1 e lavar ar re-goznbsp;Knni c zo, marvad, ineou tud daonet...

D'ei hon gwasan lualloz !

Hag evel testeni dimeus o fenn-kaled

Ar re-goz a genier ha c'hwistou, ha frailhou, Ar re-man a ziston, a zislag sec'h meurbednbsp;War al leur, a daoliou.

An heol a zo uhel, trouz a zo tro war dro, Dre-holl e poanier stard a gorf hag a galon ;nbsp;Xa glever en pep lec’h nemed mekanikounbsp;0 franval hag o son...

Cianl nerz kalcd an de an drouz a vihana. An holl dornerezed eo goloet o mouez ;

'52 TROUZ AN EOST

Dre an domdcr bervet ar vrud a bounera.

Pep trouz zo digompouez...

Dre ma tistan an heol ha nia tosta d’an noz Ar vue a zeblant hadveva dre ar bod,

An drouz a zo reisoc’h dre al lann hag ar roz An cost a gerz bepred.

Ha goude ar c'buz-heol, war eul leur diwcad,

E VO klevct trouziou an dudou o poanial ;

Ar c'liirri marteze a skloko eur pennad,

Ha peue’h a vo raktal...

Ar gliz war an douar pa vo tavet ar brud,

Gant an denvalijen a gouezo sioul ha stank,

Ha neuze, — poent e vo — e tiskwizo an dud, Braz, biban, koz, yaouank.

Ar bed ive, d’e dro, a ziskwizo neuze ;

Warnan eun ezcn flour a c’houeo gant dudi. Hag a gano d’an den eur zon a garante,

A levenez, a spi...

Ar maeziou gant miz eost da welet a zo koant. Pep hini a labour evit e vara-goanv ;

Pep hini, daoust d’e boan, a zo seder ha drant, Rak eosti a zo skanv !

54 BENNOZ AR PAOÜR

Mar teu ar paour da glask, n’eo ket dre lorc’h, kredet^ Mar n’hen dije ezom n’astenfe ket e zorn ;

Roonip d’ezan seder, hen eo hon breur karet, Torromp d’ezan e naon, goude hon do retorn

War vordig eun hent braz, zammet war e flaïou. Brevet gant al labour ha gant an dienez,

Daoubleget gant an oad, goloet a zruilhou,

Eur paour koz a c’houlle aluzen eun devez.

Dirakan aotrone a dremene dinec’h.

Leun a binvidigez, gwisket vel rouane ;

O daoulagad faëus, zavet uhel d'an nec’h.

Na deurvezent disken war-zu ar baourente.

Int o deus a viskoaz bet leve, peadra.

Int o deus, hep poanial, bet bara goneet;

Trubuilhou an den paour na ra d’eze netra,

Poaniou kri ar vue oute a zo kuzet...

— « An aluzen, mar plij! e lavar an den koz,

» An aluzen, tud kez, eur gwennegig hepken !

» N’am eus ket debret tam, tam aboue dec’h da noz,.

» True, en ban Doue, true ouz ma anken ! »-

Mes boll e tremenont, dizeblant ha digar.

Int n’o deus ket a naon... Penoz ’ta e c’hallfe

BEMS’OZ AR PAOUR 55

Bezan tud gwall-eürus, pewien war an douar ?

Hag e tec’hont peil, peil... an dud didrugare !

liep tam fallgaloni — kustum eo ar bewien, —

Au den koz a c’hortoz hag a glem ar pinvig:

— nbsp;nbsp;nbsp;« An dud-se, emezan, o deus eur galon yen,

» Me garfe o gwelet eur pennad reuzeudig...»

Takennou dour neuze a ruilli war e ziouchod...

An amzer a zo fall, an ezom a greska;

Ar madou a zo frank, mes bihan eo e lod,

Ha da dorri e naon n’ eus ket cun tam bara.

Kerkent eur c’hrouadur, laouen ha dibreder,

A deu gant an hent braz, a deu en eur gana.

Ar bugelig ken koant a zo beo ha seder,

Eus e zaoulagad glaz ar yoc'hed a strinka...

Ar paour ouz e welet a zav warnan e zeil;

Hen ive a zo bet ken evurus gwechall...

Siouaz ! An amzer-ze a zo breman peil, peil,

Breman na chom gantan nemed deveziou fall.

Ar bugel, zavet triad, a vousc’hoarz ouz ar paour.

Ha gant eur vouez sklintin, mouez flour eun êl bihan ;

— nbsp;nbsp;nbsp;« Me n’on ket pinvidik, n’am eus arc’hant, nag aour,nbsp;» Me garfe koulskoude distana d’ac'h ho poan...

56 BENNOZ AR PAOUR

» IIo tllhad a zo skanv, an amzer a zo kri...

» Mar karet dont ganin da di ma mam, ma zad,

» Du-man c’houi a c’liallo tomma hoc’li izili,

» Eiir bannac’hig tan sard a rei d’ac'li kalz a vad...

» N’ho pens ket riou hepken, naon ho pens, marteze ? » Marvad aboue pell zo c houi n'ho pens ket debret...

» Kemeret ma bara, me a gavo goude,

» lla VO gantan ho naon eur pennadig torret! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Nan, nan, ma bugelig, na gredin ket kemernbsp;» Digant da galon vad an tammig bara-ze;

» Aluzen eur bugel, a dra zur, a zo kaer....

»...Eur rebecli e ve d’in... Nan eta, trugare ! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ob 1 kemeret, m’ho ped, ezom ho pens, m’hen gwel,nbsp;» Kemeret hep damant, bezan eo evidon

» Eun evurusted dreist, eur blijadur zantel,

» Rei d’ac’h ma zam bara... Kemeret’ta, hep aon ! »

Digant ar c’hrouadur ar reuzeudig neuze,

A gemer ar bara hag a lar truezus ;

— nbsp;nbsp;nbsp;« Dït-te, kalonig aour, d’it mil bennoz Done,

» Done n’ankouao ket da zorn madelezus...

» Ra vezo binniget an tad hag ar vam vad,

O deus stummet ennout eur galon ken kristen ;

b:;nnoz ar paour 57

» Trugare c'lioaz eta ; en distro ar c’hoziad 11 A roïo d’it foreman aluzen eur beden !»

Ar fougel a dec'lias sederoc’h vit biskoaz,

N’ en doa o'Iioaz tanveet kenkoulz erurnsted; Ha l^ennoz ar paour koz d’e ine a roaznbsp;Kul levenez toner ha dudius meurbed.

O tudou pinvidik, a ruilh war an danve, Dirak ar bugel-man kemeret cta mez,

Bezet mad en kenver dienez, paourente.

Pa cneb dAc’h eun de Lazar ’zavo e vouez !

f'K

5

Skeuden ar vuegez

Da Fanch Kenec'hdu, « Huelvar ».

Peil dimeus ti ma zud, en bro dom ar C’hreiste, War eul lestr a vrezel en em welchomp eun denbsp;Goude eun nebeud blaveziou ;

Diwar neuze bepred bep beure ba bemnoz,

E vijemp bon daonïg evel mignoned koz O konta bon zammou troïou.

Dalc’hmad vijemp seder, dalc’hmad vijemp laouen, N’anavezemp kamet na trubuilh, nag anken,

Beva a remp evurus braz...

Hon c’halonou dinec'h ha drant evel evned A gane bep paouez ha dudius meurbed.

Ar martolod hag ar mor glaz.

SKEUI3EN AR VÜEGEZ 59

Pa goueze ar zerr-noz enpad an deïou-hanv.

Pa c'houee en dro d’imp eun ezen flour ha skanv, E pignemp war ar wern nhel;

Ha neuze, luskellet gant trouz ar gwagennou, Kollet etre ar mor ha bolz kaer an Nenvou,

E hunvreemp d’hon Breiz-Izel...

Oh ! ya meur a bennad a dremenemp eno,

O sonjal gant dudi en devez an distro,

Pe c’hoaz o konta goustadik Hag o laret hon daou dirak ar mor divent,

E oa beo en hon c’hreiz, ken beo ha diagent Karante dener eun dousik !

Siouaz ! eur c’hlenved kri a greiz holl a deuas.

Ha war eur gwele-poan didrue am stagas,

Neuze kenavo levenez!

Ma mignon a ouele, hag araok ma c’hwitad :

— « Hepdale, emezan, en em gavi yac’h mad,

D’ez kwelet ec’h in aliez... »

Aliez e teuche, emezan, d’am gwelet...

Eiz zun a dremenas ha hen na deuas ket!

Ma c’hlenved a gouezas neuze ;

Hag e tizroïs c’hoaz dinerzet ha kasti,

Seder, rak em c’halon me a vire ar spi Da gaout ma mignon adarre.

60 SKEUDEN AR VUEGEZ

A boan am oa laket ma zreid war al lestrig,

E c’houlennis dustu : — Pelec’h email Yannig, Ma mignon koz, ma mignon mad ‘?

— Yannik, oa d’in laret, a zo tec’het peil zo, Tec’hct ez eo aboue eur seiz zun pe war dro,nbsp;liag hen evurus o kwitód...

Yannig a oa tec’het... ! Ma-unan a chomen ! Eviden ar vue a oa goullou ha yen,

Karget a c’hlac'har, a boaniou !

En dro d’in an holl draou a zeblante maro ; Digouezet iniziou-du, an amzeriou garo,

War ma diouchod ’ruillhas daerou...

Ma daerou a ruilhe stank ha kri, ha poanius, Ilag em spered sonjou a dremene founus :

Gwasan dishenvelidigez !

Seiz pe eiz zun a boan a oa bet trcincnct,

Ilag lion evurusted en keit-se oa tec'het,

Nag eo distel’ ar vuegez !

T*T üt tTt i’t 1T7 i't iTt tIt

'flT 'flT quot;fiT fir f|^ 7|T 1|T quot;ftT' quot;tmT

Karante Done

Da vignon ma Fask-kentan-

Savet gaiit tud zantel 'n eim tiogez kristen,

Aboue ma oas bugel te gare ar beden ;

War varlen eur vam vad te az poa bet disket Mcuii hano Jezus, hini e Vam garet.

Da büjadur vije en ez oad teneraii Klevet komz ouz Done ha pedi Anezan...

Abred en ez kalon e save karante,

N’az poa ’med euii hunvre ; karout, karout Doue 1. Dimeus madou ar bed te a oa dizeblant,

Dre ma kreske d'an oad kreske ive da c'hoant.

Da welct o tostad an devez ar c'haeran

Teus bet war an douar ; devez da Bask-kciitan 1

62 KARANTE DOUE

An de-se, sonj am eus — n’ankouaïn birvtken! — Ma Fask-kentan ive am oa groet 'n ez kichen,

Te az poa d’ar Werc’hez gwestlet, ha hep dizro. Da ine, da galon, da vue war an dro...

Kaer hen deus het goude Satan da enehi.

Kollet an eus e hoan : hugel oas da Vari!

Bugel oas d’ar Werc’hez, rak Hi gant levenez, Zigemeras d’al lê evel eur Rouanez,

Kement a hlijadur reas-se d’he c’halon.

Ma kinnigas d’He mah da garante wirion ;

Ma roas da Jezus, evit e vrasan gloar,

Kalon glan he hugel vel eur vleuen dispar !

Adalek an de-se plijaduriou ar hed Dirak da zaoulagad na oant nemed mogednbsp;A ziavez Doue te wele skier ha reiznbsp;Na oa nemed gevier, displijadur a-leiz...

Gout mad a res penoz an den war ar hed-raan 'Oa krouet gant Doue vit karout Anezan !

Eur zoursi ken kristen cn ez kalon dcner Entane ac’hanout hepred vit da Salver ;

Mouez Jezus da c’halve evel mouez eur mignon, Bezan heleg Jezus e oa c’hoant da galon...

KARANTE DOUE 63,

Kerzet gant an Hini a oa, en gwirione,

Ar Vadelez, ar Gwir, an Ilent hag ar Vue !

Daou»t e d’ez karante oas c'hoaz 'barz an anken, Na gaves ket reiz awalc’h da hent, da sklerijen..-Neuze eur vam garet, a tens gouelet kement,nbsp;Vidout bedas Done, ma roje d’it da hent;

Hag ar c'hras a-hent-all oe ive ken dalc'hus,

Ma larjout hep damant: — D’ac’h on, o ma Jezus !l

Hep marc’hata pelloc’h ec’h ejout d’ar c’hloerdi, Lec’h tremenjout d’amzer er beden, er studi...

Eno, evel eun êl, te a oa evurus O c’hortoz, an devez ma vijez da Jezus;

Sed hirie digouezet an de ken gortozet:

Beleg out da Jezus... Jezus ra vo meulet!!

Beleg out da Zoue ! Laouen, hep keun, seder,.

E kwitaez ar bed vit bezan d’ez Salver ;

Pell zo oas o c’hortoz, hirvoudi ’res bemde,

Hirie eo deut da wir hunvre kaer da vue...

Karout, karout Doue ha gonit ineou A vezo da loden betek fln da zeiou !

Kaerat de, o mignon, ez eo heman d’it-te,.

Na gavi ken eun de ken kaer en ez pue 1

64 KARANTE DOUE

Ar zent liag an öle a gün gant Icvenez En eur veuli Jezus hag e vam, ar Werc’hez ;

— nbsp;nbsp;nbsp;Bezan vo beleien daoust d’an amzer direiz :

Ar beleg eo bepred zikdur ba skoazol Breiz !

Kaerêt devez d’ez mam, hirie ’barz an Nenvoa,

Gwelet a rez anei cbarz kreiz ar joaïou O laret da Vari gant teneridigez !

— nbsp;nbsp;nbsp;« D’ac’h ba d’ho mab, Jezus, eo ma bugel, Gwerc'hcï,.nbsp;)) D’ac’h am oa ben gwestlet pa oan war an douar,

» Beleg eo da Jezus... Ma joa a zo dispar ! »

Kaerflt devez ive d’ez tad en e gozni,

Vitan an devez-man a zo leun a zudi...

Roet ’n eus eur beleg da Zoue gant e boan Ha Doue hen paeo kant gwech evit unan !

Evurusat devez d’ez preur, d’ez c’hoarezed.

En eur gir, devez kaer- d’ez kerent, mignoned...

Holl en dro d’it o deus en em vodet hirie.

Na ra ’med eur galon da hini gant o re;

Pedi reont Doue evit ma teurvezo

Rei d’e veleg yaouank nerz-kalon ha graso.

Ma c’honeo d’Ezan an danvad dianket.

Ha ma lako ar peuc’h er galon drubuilhet...

Ar zoudard kristen

D’am zad, zoudard Pi IX.

I

En despet d’o galloud, d’o nerz, zoken d'o fe, Trec’het gant an niver, ar Re-Wenn a golle !

An de-se an emgann oe bet kri ha garo ;

Yudal a re an dir, ouz e heuilh ar Maro !

Ar Re-Wenn, gant kalon, hep sellel ouz o foan.

An em zifenne stard eneb dar c’helc’h a dan En pehini e oant tapet kreiz an argad,

Eus pehini, siouaz ! en despet d’ar stourmad, N’hallchont biken tec'hel... Ar C'hlazod a oa Mestr Lnbsp;Ar Chouaned trec’het na oant mui digabestr...nbsp;Lorc’hus eus o gonid, ar C’hlazed a bep tunbsp;A lake an holl draou en tan hag el ludu ;

Vel eur blijadur gaer en kreiz o bue fall„

An tan en eun ti zoul a re d'eze tridal L

AR ZOUDARD KRISTEN 67

Mes, en kreiz ar joa vraz, gant eur C’houan tizet,

Aliez d’an douar eur Glaz goueze lazet...

Neuze an dud fallakr a lare d'ar Re-Wenn ;

— lt;1 Gwad ar C’hlazed maro a bouezo war ho penn ! » Hag evel testeni dimeus o lavariou,

Stankoc’h war ar Re-Wenn e tiruilhe taoliou ;

Ar re-man a gerze didrouz ha dilavar,

Karget o c’halonou a anken, a c'hlac’har,

Ha, dirak o farkou, gwechall labouret mad,

Dirak an henchou dón, lec’h ma ruilhas o gwad,

E choment da sonjal... Rak douar o zud koz Dindan troad ar gwasker a deule e valloz !nbsp;ïloll o dije karet... Mes, siouaz, o diouvrec’hnbsp;A oa breman dinerz : d’an estren oa an trec’h !

II

'Kerzet a rent bepred, p’ en em gavchont neuze En eul lec’hig koant, koant, hanvet Bas-Briacé ;nbsp;'Eul lec'h eus ar bravan, kollet touez ar bleuniou,nbsp;Elec’h na oa gwechall nemed plijaduriou...

Alaz ! aboue m’eo deut amzer ar gasoni,

An ti bihan didrouz ’n eus kollet e zudi...

Dirak al lec’hig koant kalon unan a dom,

Rak en ti distro-ze eman e dud o chom ;

68 AR ZOUDARD KRISTEN

Hennez eo ti e dad, emian ez eo ganet!

Ilag en e ziabarz elec'h ma ’z int kuzet,

Eman e vam, e c’hoar, e wreg, e vugel...

Aze ’man e vue liag hen a renk mervel! Teneret e galon e tistank da ouelan,

Hag ar C’lilazed kerkent da wapad anezan :

— « Se!l-hi, ar galon yar... Sell hi ’ta o oiiela. » Abenn eur pennadig rel'omp d’ezi kana... ! »

III

Bale rent evelse gant eur galon vantret,

Pa laras ar mestr gall: «Halte!» pe gentoc’h... Clioniot! En kichen eur c'hroaz-lient, groet gant diou wenojen,nbsp;E oa eur groazig koat, zavet war eun dosen :

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ripoch, eme ar mestr, m‘a teus c’lioant da veva.nbsp;En eur distrei dimeus an den oa o ouela...

— nbsp;nbsp;nbsp;Ripoch, laras ar mestr, en eur skrignal o zent.

An tammig koat brein-ze a stouf diouimp an bent, C’hoant e teus d'hen diskar ha, vel ’m eus laret d itnbsp;Az pezo da vue, n’eo ket stard da c’honit 1 »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Diskar ar Groaz zantel I ’me Ripoch, me kristen ! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ya te 1 eme ar mestr, p’eo me a c'hourc'hemen ! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ha goude?»— « Ha goude? O chouan, bez dinec’h I»nbsp;Ripoch a zellas ouz kerden moan e xiouvrec'h...

AR ZOUDARD KRISTEN 69

E zaouarn a oa stag, ken ma ii'halle fiiival,

— nbsp;nbsp;nbsp;« Lar ya, cme ar niostr, hag e vi dishual!nbsp;tlag cvcl eur Cliouaii, kalonek e poani,

Sell, gant ar vouc'hal-nian, kerz, lia liep damaiiti! » Ar C'lilazed hen boute gant bog o fusuliou :

— nbsp;nbsp;nbsp;« Kerz 'ta ! Na welez ket li koant da Gendadoii,nbsp;Zo du-bont alaouret gant an beol-ru o kuz,

Pelloc'b da barkeier, lec'h oas ken evuruz...

— nbsp;nbsp;nbsp;« Kerz 'ta bag e vevi, petraniaiit ar. maronbsp;A lako eun termen d'ez kredeii divalo ! »

Ar Chouaned, d'o zro, lare d’o c'benvroad :

— nbsp;nbsp;nbsp;« Biskoaz eur ^Yir gristen n’an eo bet renead...nbsp;Na vez ket eur Judaz, Ripocb, bugel D®uc,

Üiwall dre eun torfcd da zaoïii da inc !

Betck birie o tens difeiinet mad da Vro,

Bez kristen ha zouclard beleg eur da varo !! »

... Den na lare netra,.. Ripocb a oa ncc’het...

Sevel reas e beun vel eun don dihunct;

— nbsp;nbsp;nbsp;« Lemmet d'in ma c'berden, root d'in ar vouc’bal,nbsp;Ma 'z an brenian zouden didrue da boanial... »

Ar Re-Wenn o ouela : — « 0 Jezus, ma Done, Kcmeret’dioutan ba diouimp-ni true !

Kalz ane'd'an daoulin a stouo da bedi;

70 AR ZOUDARD KRISTEN

— nbsp;nbsp;nbsp;True evit hon breur... True, Gwerc’hez Vari! »nbsp;Ripoch, hep ober van, entanet e lagad,

A zeil dimeus ar Groaz bag a zailh ouz be zroad ;

Ar vouc’hal ’n e zorn deo, e gein harpet er Groaz:

— nbsp;nbsp;nbsp;« Kroaz santel! emezan, deut aman, potred c’hlaz! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Kroaz santel! e lavar ar Cbouaned kerkent,

Kalon, kalon, Ripoch, gra d’e skrignal o dent! »

Ar C’hlazed ’n em zelle, estlammet braz meurbed,

— nbsp;nbsp;nbsp;lt;c Deut ’ta, eme Ripoch, deut eta, lamponed ! »

Ilag an daou-c'hant tra louz, dalc'het gant nerz eun den, A deu, en eur yudal, da stourm ouz ar c’hristen,

Dont reont niverus, Ripoch a zo spontus :

E zaoulagad deul tón, e vrec’h a zo nerzus...

Skei e ra war an dro taoliou stank, ken pounar.

Ma laka ar re-all da skrijal gant kounar !

Unan eneb daou-c’hant, ar fe deu d’hen zouten Ha korfou ar C’hlazed a c’houlou an dachen :

Pemb, dek, pemzek den lazet, beuzet en o gwad.

Na glaskont ken na Gwenn,,na Chouaned gwapad ! Ar C’hlazed a dosta ’n eur zerri o banden :

Bezan ez eo diez dont abenn eus eun den !

Kaer o deus holl yudal, evel ar chas klanvet,

Ripoch a sko bepred, mui-ouz-mui kounaret...

Siouaz ! daoust e d’ar c’hoant, nerz eun den zo dister»

AR SOUDARD KRISTEN 71

Ma renk Ripoch plega, e vue a vo ker...

O krena gant ar vez, ar C'hlazed milliget A zailh war ar zoudard : Ripoch a zo trec'het !nbsp;Daou-ugent den fallakr henvel beo ouz diaoulien,

A lavar da Ripoch ; — « ’N em difenn ’ta, kristen ! » Hag an taoliou stank, stank a gone evel grisilhnbsp;War an den reuzeudik, choinet c'hoaz a dribilhnbsp;Ouz ar Groaz vinniget an eus bet difennet,

Ouz ar Groaz a garo ken ma vezo lazet...

— Lazet eo !... E ziouvrec'h betek eur e varo A zifennas ar Fe en eur zifenn ar Vro !

E gorf paour d an douar, dinerzet a ruilhas,

Ha dindan o zeuliou, ar C'hlazed hen flastras...

IV

Neuze dre gounar goue, ive dre gasoni,

Pa na oa den abed da zifenn anczi,

En tammou ar C’hlazed a lakeas ar Groaz En eur douad Doue gwasoc'h evit biskoaz ;

Hag araok achui — O tud leun a grizder !

E skochent an tammou war gorf paour ar merzer.. Goude e oe laket 'barz an hevelep be,

Korf ar zoudard kristen, gwir zifennour ar Fe,

Ha koat ar groaz santel, an evoa ken karet,

Kerzomp war e roudou... Rtpoch, o bez meulet 1 f

i AlllliEaBB'''gt;f.':''JUt.ii!atBil9 .BBIB(ifiiii,CdQiiOilt;ViBBB .BBai4lM9quot;gt;f.':BBB4!ll!B'i';gt;vquot;:;^

^Baai« • ^Bon^ nbsp;nbsp;nbsp;=bbb* «bbb^ =• gt;yaB~ *

HlUtBBBlI ,gt;;;.»lililttB.

MENNOZIOU=EURED

D'am mignon Y.-M. Boulanger ha d’e zousig Maria-ar-Barzic, Ploulec’h.

N’an cus ket c’hoaz gwall peil e klevis eur c’helo Ilag a lake seder an holl dud dre ar vro ;

Diou galonig tener ha karget a furnez,

Diou galonig yaouank a dice hepdale,

Dre ar briedelez Skonlma o c’harante.

MEXNOZIOU-EURED 73

Klcvet am oa ouspenii na oa ket gvvelet c’hoaz Eun dimezi kenkoulz en bro abed biskoaz ;

An daou bried a oa skouer ar yaouankizou.

Ar vue a vije d’eze o daou laouen,

Groet oa o c’halonou An eil evit eben !

En gwirione, peb tra a den, dre eur burzud,

Da harpa en peb stum lavariou mad an dud :

Adalek. Keraloaz beteg bourk koant Ploulec’h,

Ar bed he deus gwisket he mantell ar c’haeran,

Hag an evned, d'an nec'h,

A gan eus o gwellan...

Ar bleun er prajeier, ezen flour ar maeziou,

An heol sard ha lirzin o sevel en oablou ;

Eur rum gant o c’houez vad, eben skanv ha yac'lius, Egile dre e dan, a laront en eur vouez :

O bezet evurus Enpad ho puegez !

Ha kleier ar barrouz, nag a oant hirie drant,

Int o deus bet sonet evit ho Padeziant !

Ha p’ho kwelent ho taou o tont ’barz an iliz,

E vrallent sederoc’h ouz lein o zour uhel,

’N eur rei d'ac’h, en o giz,

O mennoziou santel.

74 MENNOZIOU-EURED

Me gred ive Zent Breiz kenkoulz hag ho tud koz, A dice mousc’hoarzin ouz lein ar Baradoz,

Ha teul war an douar eur zell a drugare;

Ho karante dener ’re d’e evurusted,

Ha, hep mar, int ive A zo dent d’an cured !

Pewien, tud pinvidik, kerent ha niignoned,

O deus holt dilezet o labouriou kaled,

Vit dont da zigas d'ac’h : ar re baour cur beden, Ar re-all eul loden dimeus o c’halonou,

Pe c’hoaz eur c’hoarzaden Gant o gourc’hemennou.

Dirak an holl draou-ze, me ive am oa c’hoant Da gana ho tudi... Mes pebez nec’hamant...

Rak aon da vad am eus da denvalat ar gouet ; Pcnoz e c’hallin-me lavaret d’ac’h netra ?

Ma mouez zo re izel,

Na ra nemed krena...

Ah ! perak n’am eus ket da vouezig drant, eostik, Pa ganez hed an noz er c’hoat don ha sioulik ?nbsp;Oh ! neuze am bije kemeret ma Zelen,

Ha kanet warnezi dirak ar Vretoned,

Eur gaer a ganaouen,

Evidoc'h, daou bried.

MENNOZIOU-EURED /fgt;

Plijadur kalz ho peus, ha levenez hirie,

Ha petra a virfc ? Dieet eo, ma Done !

Dalc’hmad ho peus renet eur vue ar gwellan,

Bet ez eo gant an holl ho yaouankiz mculet;

Sed ho furnez breman Paeet ha kurunet!

Ya, da furnez, mignon, a zo tremen paeet Gant ar vleuen ken kaer e teus bet dibabet;

Eur vleuennig ken koant, kutuilhet en draouien, Traouien ken dudius dimeus hon Breiz-Izel;

Hi zo eur herlezen...

Hi eo da durzunel!

KSd e teus, nan hepken enni eun durzunel.

Peil welloc’h, eur wreg krenv, gwreg krenv an Avid ! En tu-hont d’he gened, pehini zo dispar,

He deus eur galon aour, tenzor a vadelez.

Hi vo war an douar Elig da diegez!

Petra e larfen d’ei breman diwar da benn ?

Kalz am eus da laret mar larfen penn-da-benn Da vue mad hag... Mes, anveet out ganti!

Dre-ze na chomin ket re heil da gaozeal,

Hag ec’h an d’achui Buhan, hep hunvreal...

76 MENNOZIOU-EUREn

Ganit hi be deus bet eun den enz ar rcisan,

Mad dreist ar re wellan, fur dreist ar rc furan !

Da spcred a zo eon, da galon zo kristen,

Ganit hi he dovo bepred evurusted ;

Rag eur christen hepken A zo eur gwir bricd !

En tu-liont da ze c'hoaz hi zo seder da vad,

Bezan ez out ouspeim eur poanier, eur Breizad ;

Eur Breizad... Penn-kaled pa feil difenn ar Gwir ! Ganit hi a dreuzo liep spont nior ar vue...

Rag ar c'halonou dir Na vent ket kad hemde !

D'ac’li ho taou, mignoned, d’ac’h ma gourc’hemennou. Ra YO hcnt ho pue goloei a vleuniou ;

Ha mar teufe Doue, eus kreiz o garante,

Da zigas en ho ti kalz a evnedigou,

Ra vefont holl neuze Henvel ouz o zudou...

Revet eta seder, ha pa deuï ar Maro Da hencha ac’hanoc’h en trezek ho kwir Vro,

Ra zeuï d’ho tigemer en porched an Nenvou,

Holl Zent koz Breiz-Izel hag ho kereiit karet;

Setu ar mennoziou A gas d’ac'h Ar Yeodel.

Ma-riY-oniaquot;

Naontek vla lie devoa ; na koant, na divalo, Eun tam êr da blijout ha lii laket faro ;

N'he c'hoarze ken buhan, eur bun a garante... A lintre cn e zeil a wechou, koulskoucle...

Pa digoueze d’ezi ober eur zeil ouzin, He seblante laret : Na te a blijfe d’in !

78 MARIVONIG

Me, dimeus eun tu-all, a oa Yan diberc'henn,

Sonj abed da zimei na oa deut c’hoaz em fenn ; N’am oa ket kennebeud na dousig, na mestrez,

Ma c’halon a verve gant teneridigez...

Ha ma c’hoant ar brasan, gallout a ret kredi,

Oa kaout eur galon all henvel ouz ma bini.

Ebarz eun cured kaer en em welchemp eta,

Eno ec’h anveïs anezi da genta ;

Hi he dije karet, me kement all ive,

Bezan en em gavet an eil tal egile ;

Mes eun dimezel all a zigouezas ganin,

Ouz tól Marivonig a oa a damdost d’in...

Nag a daoliou-lagad enpad ar pred neuze,

Nag a dezen fentus etrezomp, ma Doue !

Tezen, taoliou-lagad skoet a-dreuz, a hed,

Hep na sonjer ouspenn pa ver ’barz eun eured ; Hag a-wechou ive ar c'homzou goustadiknbsp;Vijet malet ganimp stank, stank ha munudik...nbsp;Ar yaouankizou-all a c’hoarze dre zindan :

— nbsp;nbsp;nbsp;Daoust na petra c’hoarve etre Monig ha Yan ?

— nbsp;nbsp;nbsp;Me gred, eme unan, e vo c’hoaz eureujou...

— nbsp;nbsp;nbsp;Ya potr, eme eun all... Fristi hag ebatou ! —nbsp;Hag an holl da c’hoarzin ; ni na laremp netra.

Int a c’hoarze bepred... Hi, hi, hi... Ha, ha, ha !

MARIVONIG 79

Pa deuas fin ar pred, hep sonjal en neb drong,

Me, beteg ti he zud, ’ris da Vonig ambroug,

Dindan ar c’helve glaz ha dre an henchou dón,

Hep lavaret eur gir, e tride hon c’halon...

Hi doanik eun nebeud, me abaf eun tammig :

— Nag eo brao an amzer, nekwir Marivonig !

Neuze he daoulagad a bare war ma re,

Hag e teuemp hon daou ken mud all adarre ;

N'eo ket hon doa damant o lavaret komzou,

Karout eo a remp kalz sioulder, peuc’h ar maeziou ; Hag etre diou galon eun taol-lagad tener,

A lavar kalz hirroc’h cget komzou kaer, kacr... Evelse an amzer ganimp a dremenas,

Ha goude an cured peb hini a dec’has,

Hadet gantan, hep mar, en kalon egile Envoriou talvoudus hag a vleunias goude ;

Evel eur beajour war an hent poultrennet.

Pa chom faez en e zav war e lerc’h da zellet, Marivonig ha me, ya meur a wech, marvad,

A zistroas ive war deveziou ken mad...

N'eo ket ar garante, mes eun draïg henvel,

Hekleo eur gomz karet, chomet warlerc’h ar gouel, Eun digare-all c’hoaz, an dra-man, an dra-ze,

A grouas etrezomp eur zeblant karante ;

80 MARIVONIG

Hag ar c'liartennou koant, eun daou pe dri lizcr, Kaset n’ouzon penoz vit tremen au amzer,

A reas d'imp kredi e oamp hon daou galvet Da vezan eun devez martcze unanet...

— Da vezan unanet !... Biskoaz c’hoaz, ma Done,. N’am oa sonjet ervad, na pouezet kement-sc ;

Lezet am oa ma i'enn da heuilh'c froudennou,

Petra eo eul lizer etre yaoukizou ?

Siouaz ! Marivonig lie doa kredet ervad,

Ha dilezel he sonj, gwasan da galonad !

Perak eta kana yaouankiz, karante,

Pa na ver ket en zeil da zimezi goude ? Koulskoude, ma Doue, c’hoaz eur wech sonj abecEnbsp;Da zimei d’ar plac'hig na oa deut em spered ;

Ha n’hallen ket ive, hep bezan digalon,

Lezel anei re heil da hunvreal ennon.

Seulvui en deus padet, seul diesoc’h e ve LakSt eun den yaouank da ankouas eun hunvre ;

Ha na chome ganin nemed eun dra d'ober :

Daret ar wirione hep damant, her ha her,

Setu me gvvall nec’het... — Penoz, Gwerc’hezVari,. Ha dre petore penn laret eun dra ken kri ?

Eur c’hölo ken poanius a vruzunche, hep mar,

Hag a ranche kalon Monig gant ar glac'har ;

MARIVOM

Chom hirroc'h da c’hortoz a oa kreski ar boan,

Pa zo eiu dra d’ober e feil ober buhan. llag eur devez neuze e klaskis kalz a dronbsp;livit esj;ftrn d’ezi hirvoud, keun ha daero :

Piak ar (’haletan ti'a evidon er bed-ma Ez eo bizan kiriek d’unan all da ouela...

Siouaz !kaer am oa bet laküt kalz a evez,

Klask eir bern digarc, sonjal peb tra gant pouez ; Kaer an oa bet skriva ; — Na oamp ket gant Done,nbsp;Herve na sonj, galvet d'unani hon bue...

Evel eui taol-kurun ar c'hêlo a frailhas Kalon terivonig... — Ar plac’h d’in a skrivas ;

— « Gait eur galon vantrct, Yannig, ma mignon ker, » E teuti da respont, da respont d’ho lizer...

» Ar c’lêlo a zo deut ken disonj ha ken kri,

» Nan, lan, ze n’eo ketgwir... Nan, n’hallan ketkrodi! » O ma )oue, perak n’eo ket deut ar maro,

» Evit mm ije ket klevet seurt kêlo 1 » Marva, o Yannig ker, ho peus kavet eun allnbsp;» Hag a^aret welloc’h... O bezet didamall ;

» Ouzoci n’am eus ket droug, nan, peil braz ac’hane^ » Evidoch, en eneb, me a bedo Doue,

« Me a bdo Doue m’ho po evurusted,

gt;. Rak m, birviken ken, na gavin joaüsted l

¦«2 MARIVONlCr

)) Pa 'z eo breman kouezet ma hunvreou kare'.,

» Ma plijadur ive a zo gante kollet ;

» P’eo tec’het ar bén-heol a deulas eiin devez » Em ine evurus tomder ha levenez,

» Ya, p’eo nijet breman na garan netra mui,

» Hag ar Maro hepken a c’hall ma frcalzi...

» C’hoaz eur gir diwean... Oh ! me ho ped, Yjnnig, » Dalc’hit bepred envor dimeus Marivonig ! gt;

Dimcus Marivonig rairit bepred envor...

Ilag a-dreuz mencou, du-hont, war ribl ar irtr.

Me wele eur goulmig, mantret gant ar glac’ha-,

O birvoudi poanius war eun dilez digar ;

Me gleve be c’blemmou... D'be foan e oan kiiek. Ha, glac’baret d’am zro, me a ouelas dourek..

Forz pegeït e vevin, evcl m’hc doa laret,

Me sonjo, meur a wech en Monig ankeniet..

Ha d’ac’h, tudou yaouank, e roïn eur gentel Kent skoulma ho kalon, eostig ha turzunel,

Bezet ar vadelez d’en em sonjal ervad Kwit da gavout goude poan-spered, kalonad;

Mar na ve karante etrezoc’h, me ho ped,

Na sklabeet komzou nag a-dreuz, nag a hed;

w W W W nbsp;nbsp;nbsp;W

AR MIGNON

D’Alfred Lajat « M\b-an-A.rgoat ».

Pc'bez tra irealzus, kavout eur gwir vignon, laian-all hag a zo eim eil c'houi-hoc’h-unannbsp;liaan an eiis ganac’h eiin hcvelep kalon,

En pchini, dinec’h, o lizamniel ho poan...

Ar mignon ’vit an don a zo evcl cun tad Po c'lioaz cvel eur vani, dalc’hniad leun a zouster ;nbsp;Bezan an eus bepred aliou fur ha mad,

A gone cvel ar gliz ouz e galon dener...

Poan bo peus, pc enkrez? Ho mignon ’n eis glac’har Hezan hoc’h evuruz ? E joa a zo dispar...

Karout e ra trubuilh ar pinvig hag ar paoui!

Siouaz ! Ar gwir vignon a zo hirie tano,

Mar bon deus unan mad... oh '. meulomp ehano,

E garante zo d'imp talvoudusoc'h vit aour!

Enn iioz war ma garrck c oaii o tiskwizan,

Dinec'h liag evuriis, vel ma ven pcurvuian...

Sonjal a rer, en Breiz hag en amzcriou gaer Tila oa enni an holl digabestr, dibreder ;

Ma rene en pep lec'h ar peuc'h, al levenez,

Ar gizioii mjd ha lïir hag ar gwir zanlclez ; lla Konj an amzer-ze, tec'hct vel eun hunvre,

A re d’in hinmudi war stad ma Bro hirie...

Gwechall goj, emcon, e save ar Varzed Evit difenn dalc'hmad Hermin ar Vretoned.

Pa felle d’ar Gal! brein pe d’ar Zaozon treitour Gvvaska doua? Arvor... Kerkcnt, vel eur gedour,

Vije gwelet peb Barz o krigi ’n e delen,

Ilag o teurcl dre-holl garm skiltr ar Stourmaden.

D’e voiicz krenv ha nerzus ar Breizad a zave, flag ar Gall, hag ar Zaoz eiis ar vro a dec’he...

86 MOUEZ EUN DELEN

Perak ive hirie na glever en hon Bro,

Pa ’z omp ken gwall-gaset, korn-boud ar brezello ! Pegeit, o ma Done, e vo c’hoaz Breiz-Izel,

Gwasket ha mastaret gant an estren diboel ?

Paoust hag en hon amzer n’eus ken ar menieus gwad, O virvi birvidik en kalon ar Breizad ?

Daoust hag aliou fur hon Barzed koz karet,

Vefe ganimp hirie dilezet, ankouaet?

Ha mar ’man c'hoaz ennomp tón sakr o c'harante, Perak na zav dre-holl Barzed ter eveltö ?

Ma hadkemero Breiz, gant he frankiz gwechall, lie nerz hag he brazder en touez ar poblcu-all...

Setu ar sonjou kri ’deue war ma spered,

P’am eus klevet zouden eur vouez kaer, kter meurbed, O tiston dudius war lein ar meneou,

Hag o tihun dre-holl hekleo braz ar c’hoajou...

Dre ma tride ganti ha lannek, ha traouien,

Am eus hec’h anveet evit mouez eun delen ;

Gweeh he sone dispar, tener, karantezus,

Gweeh he c’hleven ive evel eur galv skiltrus,

Ha ganti, tro ha tro, ma c’halon ’barz ma c’hreiz A zave d’an Nenvou pe a zailhe vit Breiz !

— Mes da biou c'hall bezan an delen drant ha ter,

A zon ken frealzus war douar Kalanher?

MOUEZ EUN DELEN 87

Pion gant c vizied a denn ouz ho c'herden,

Ar botJen galonek a glevan o tremen ?

Pion... ¦? — Mes te, o Roc'ldann, te ez co ar I5arz-ze, Ha niouez kaer da delen eo a glcvan du-ze...nbsp;Entanet on ganti, rak he c'hAn zo kristennbsp;Evcl ni’ eo ar bugel a chach war he c'herden...

Oh! bez kristen eta, rak eur Barz n'an eo krenv Nemcd dre an ere ’zale'h anozan d’an Nenv!

War ar vein-hir peil zo ez eo .savet ar Groaz,

¦f

88 M0UE7. EUN DELEN

Ha dre ar Fe hepken ar Barz a vezo braz !

Gwenklan, ar Barz pagan, a zo eur skouer vad-trr, Mes peil welloc’h cz eo Sant Wellaz, Sant Herve...nbsp;Ileuilh bepred o roudou, mir ivo an Envornbsp;Dimeus ar garante o doa lioll vit Arvor !

An hano-barz, mignon, a tens bet dibabet A zo talvoudus dreist; eveltan n’an eus ket 1nbsp;Roc’hlann! — Roc’h vel eur roc'h te a chomo dale'hinadnbsp;Stard, stard en ez kreden, en kreden ar Breizad !

O Barz! evit da Vroiz te a vezo garrek Soun ha nerzus ’n ez sav evit ar Brezonek !

Ha gant aon na deul'e trubarded d'az gwallan,

Tens laket d’ez tiwall eur gouriz ar gwellan ;

Lann! — En dro d’it al lanu gant pikou lem ha hir,

A rei eur gward enor, evel klezeier dir;

Eneb d’eur seurt difenn netra na dalvezo,

Hag en despet d'an holl, da delen a gano 1 Klevet e vo he mouez a dra zur, o mignon»

Tra ma kani warni gant fe grenv da galon,

Karante ar Werc'hez, da vain dons ha tenor.

Ha hini da Zoue, da Grouer, da Zalver!

Klevet e vo he mouez gant ar gwir Vretoned,

A hirvoud c'hoaz hirie dindan ar C’hallaoued ;

KROAZ=AL=LANNEK

A-damdost da Bempoull, war douar Pleranek, Dirak ar mor divent liag en kreiz eul lannek,

Peil ouz pep krouadur, lost d’an holl koulskoude, Ilec’h unan a-us da chapelig koant Perroz,

Eno, war ar mene,

E kaver eur Groaz koz.

Lakei ez eo eno gant fe ar merdead,

Da vezan evitan eun difennourez vad,

Da diwall e lestrig eus an amzer garo,

Da frealzi ive e wreg, e vugale,

Ma kavfont en distro Levenez a neve.

Ouz he zroad azeet, na kaeran da daolen A zispaka neuzc dirak lagad an den !

kroaz-al-lannek 91

üirakan, tro war dro, hirran ma c’hall gvvelet. Ar mor ken dudius a zeblant er pellder,

Ouz an oabl unanet Ganl e zae c’blaz ha kaer.

Ouspenn dudi al lec’h, ar Groaz a zo brudet, Daoust e ma ’z eo distro, hi zo darempredet;

Oh ! nag a bedennou he c’hallfe disrenvel, Pedennou truezus mesket gant an daerou,nbsp;Daerou gwreg ha bugel,

Poaniet o c’halonou...

Rak aman eo e teu da ze ar c’himiad kri,

Gwreg kez ar martolod, mantret, da hirvoudi; Reteg aman e teu, e teu da welet c’hoaznbsp;Al lestr a gas gantan, du-hont d’ar moriou yen,nbsp;A gas gantan, siouaz !

He fried paour, he den...

Aman hec’h-unanig hag ouz ar Groaz harpet. Tra ma vezo gwelet hi na gwitao ket.

Ha ken ma vo kuzet evit mad en dremwel,

War al leslrig dister he lagad a baro...

Pa vo kollet ar wet,

He daerou a ruilho !

92 KROAZ-AL-LANNE,K

Nouze dar Groaz karet e vo larct ar boa»,

Enpad eiz iiiizez liir iiag a iiec'h, iiag a doaii !

Ped ha ped evelti a zo bet deut aoian Da rei, liep gouzout d'ö, d ar bried a dec'lie,.

Ar c'himiad diwezan.

Rak hen na zistroe... !

Pion a laro d'ezi na vo ket he doare,

Evel kalz a ro-all ken poanius inartoze ?

Ila na deuï ket eun de ar ni6r-zc en komiar Da lonka gant al le«tr ar varloloded kez,

En eur hada glac'har En he zi, intanvez ?

Setu perak bomde, da c'hortoz an distro,

Ouz Iroad Kroaz al Lannek aiiian hi a deuïo.

Nan da glask al lestrig, mes da laret d'ar mor Bezan madelezus ha digas c'hoaz d'ar ger,nbsp;Martolod an Arvor,

Ar paourkez pesketer...

Ha dre eiir beden gasr, eur beden kalonek.

— Peden gwreg martolod, pa ouel dourek, dourek Ar plac’h a c'houlenno digant Mestr braz pep tra.nbsp;Rei enpad an-amzer da listri bihan Breiz,

KROAÏ-AL-LANNEK 93

Gant eur mör ar gwcila,

Eun ezeii flour lia reiz.

Ila da goulz an distro, pa deuïo miziou-du,

Pa gouezo an deou, pa nijfonta bep tu,

En kiclien ar Groaz koz, aliesoc'h neuze E vo kavel ar plac’Ii — gcdourez akelus —

O l’urchal adarre An drennvel koumoulus...

Mar tigouez er pellder d'eun dra bennak para,

War ari tol en he c'heiz lie c'lialon a lampa...

— « Ya, ya, setu ar wern... Anveet eo ganin !

» Deus huhan, deus buhan... Oh ! deus ota, Icslrig; Digas ma fried d'in,

Di^as d'in ma Yannig ! »

Siouaz ! ma ten d'ar vro po)) lestr ncincd unan,

Ya, ma tizroont holl nemed hini he Yan,

E ve gwelet ar plac'h o vonet ankeniet Hec’h-unan d’al lannek en eur guz he glac’harnbsp;— He den n’eo ket kollet...

Distrei a re'i, liep mar !

Na c'heullo ket kredi d’an nevenli spontiis,

O nan, n'hall ket bezan lireman ken g’.vall-aürus

¦94 K RO AZ- A L- L AN N E K

P’eman ar gwrage all en kreiz al levenez,

P’o deus holl hadkavet ar gwir evurusted,

Hi a VO intanvez,

Dilezet dre ar bed !

Ha koulskoude perak, perak c’hoantftt en nac’h ? Heuzet eo he fried en Island, paourkez plac’h ;

\a dalvezo ket d’ei hen gortoz el lannek...

... Skrivet e vo breman hano an dianket,

En bered Pleranek En touez ar « Re-gollet 1 »

Ha goude, d'ar zerr-noz, hi a deu'io bepred Da welet c’hoaz ar Groaz, Kroaz an Intanvezed ;nbsp;Ha pa VO o tremen, an holl dud a laro,

O welet anezi hag en du, penn-da-benn,

E VO groet, barz ar vro Eun intanvez ouspenn...

Eun intanvez ouspenn !... Hirvoud, anken, daero, Stouet ouz troad ar Groaz, ar wreg paour a bedo...nbsp;Rak en kreiz an drubuilh, ar boan hag an enkrez,nbsp;Ar Groaz a-zo evit ar galon glac’harot,

Eur gwir Frealzerez...

— Deut d’ei, tudou mantret 1

DOUE..

N’an eus Done abed ! e lavar an dud fall,

Doue a oa mad-tre d’ar gwrac'hed koz gwechall... Mes da dud a skiant, da dud eveldomp-ni,

Doue n’an eo nctra, na dalv ket hen pedi !

Penoz en eun ainzor ken kaer hag hon c'hantved,. Komz d’imp a zoueou... ? Ar gwir evuruslednbsp;Ez eo hepred beva en krciz ar blijadur,

Herve ar vue frank hag ar vue distur !

Hag evelse an holl a dremen o bue : Bugale, tud yaouank ha tudou koz ive,nbsp;Pell, pell dimeus Doue ebarz an dizurzo...

An hunvre a achu ; pep tra ’n eus e amzer ; Dirak falc’h an Ankou eo kouezet ar geviernbsp;Doue a ve klasket pa dosta d'ar Maro !

AR VILIN GOllEZET

Peil dimeus trouz ar bed, en eun draouien goant, goant, Elec'h veve he zud sioul, seder ha lt;lrant,

'M eus gwelet rclcgou eur viüii bet gvvechail Hrudet ebarz ar vro... Poll zo ez eo kouezet;

Hag au tromener dall Van outi na ra ket...

Nag a dra koulskoude d’an den ve o fnrchal,

Larie ar inogeriou ma c’hallfent kaozcal.....

Nag a evurusted n’ o dens ket bet knzet!

En tiegezou plouz kollet en traouiennou,

Ar peuc’h a zo karet Dreist d’an holt drubuilhou.

Poaniet braz ma c’halon on toslaet outi,

Rak daoust e d’hec’h ankoua en dro d’ei zo dudi:

A bep tu lanneier, bec’hiet a vleun melen A skanva d’al lec’hig zamm pounar e zilez .

AR VILIN GOUEZET 99

Hag eur waz o tremen A vouskan hep paoïiez...

Jloll vein ar vilin baour, en lie c'hreiz bern war vern, A zo brcman kuzet gant an drez hag ar spern ;

Na weler en o fez nemed eur men-mala (ihoniet en e c'hourve kichen toull ar rod vraz,

Ila moger an toull-ma,

Goloet a ill glaz.

Eun tam pelloc'h ar stank, sec'li evel eul lannek, A ro eur peuri treut d’ar saout ha d’ar c’hezek ;nbsp;Kollet hc deus peil zo ha pSl, ha ruzelen...

N’an CHS on dro d’ezi nemed eur ween fA,

Eec’h klever an ezen O vouda a daolio...

Kement tra a welan a ra d’in hunvreal; llag ar wazig drant drant, a glevan o ruilhal,nbsp;Ha inouez skanv an avel o kana er foön ;

O diou en cm spered a digasont sonjou, Sonjesonnou laouen,

Ilag ive hirvoudou...

Nag e oa dous beva ’n eul lec’h ken dudius, Eus eur vue guzet, eur vue evurus !

100 AR VILIN GOUEZET

Slouaz ! hirie an de hon milinou dister Zo barnet da vervel, lazet gant ar re vraz,

Hag ar Barz-miliner Gant se a zo a waz !

Rak hon milinerien oa gwechall, peurvuian^ Barzed pe ganerien eus ar re vrudetan ;nbsp;Perc’henn ar vilin-man oa ive, marteze,

Brudet braz evel Barz pe c’hoaz evel kaner,

Hag e zoniou bemde Lake ar vro seder.

Marteze eo e vouez a glevan er foën,

E vouez pe, piou a oar ? Mouez klemmus e delen, A deu c’hoaz da gana en dro d’ar vilin goznbsp;Evit klask al lec’hiou he deus karet gwechall.

Ha dont enpad an noz,

Hed an de d’o diwall...

Pa gwitean al lec’h an ezen zo krenroc’h,

Hag ar wazig vihan a hiboud sklintinoc’h 1 Zeblantout a reont laret d’in en eur vouez :

— Trugare, trugare ! — Ma c’halon freaJzet A lar d’e aliez :

— M’ ho kar, treo dilezat 1

‘‘ Kroaz ar Vretoned ’’

Da F. Vallée “ Abhervé ” Sanl-Briek Ar gM^erziou, ar zoniou a zeblante maro,

Na gleved trouz abed oute ken en bon Bro,

Dilezet e oant gant an boll;

Gante bon yez brudet, enoret a viskoaz Enpad ar c’hantvejou, oa ankouaet, siouaz,

Ha war ar poent da vont da goll...

Dre hon maeziou kousket, ar Vretoned koz, koz, Daoubleget gant an oad, a c’houlle: — « Daoust ha noznbsp;» E vefe d’ar yez brezonek ?

» Daoust ha rok hon maro ha ni na welfemp ket » Hadsevel c’hoaz en Breiz ar Brezoneg karet,

» Yez an dud vad ha'kalonek|? »

Darn anê, ó glac’har ! mantret ganVan anken,

A hirvoude noz de er c’hoat hag’en'draouien,

’N eur skuilh daerou war stad o Bro...

102 KROAZ AR VRETO^'ED

[Ia tniezus larent da gern ar meneoii :

— (I N’hall birviken mervel Spered bon C'bendadou, » Barzed neve, zavct d’ho tro ! »

Int lioll, gwall c'hlac’haret war doare Breiz-Izcl, A onelc evelsc d’be yez kaer ha zantel,

Ar maro kri en o inc...

Pa glcvchonl o sevcl eii dro d'c eur vouez kronv, A ziluine hckloo an douar liag an nenv :

— Beva rei ho yez adarre !

lïeva rei adarre yez karet ar C'hellcd,

Triigare ha bennoz da Groaz ar Vretoned !

A zo zavet, ken lugernus,

Da rei hue ddio Pro ha da skuilh warnezi,

Gant cur bannac’h heol-hanv, ar garante, ar spi Ilag ar giziou koz ha yac’hus...

Kerkent hag ar c’hêlo, an diidou frealzet A gane eviirus : — Hon bue zo hirret...

Hon yez a vevo a-neve !

Zevcl a rent o fenn en eur driigarekat An Doue-Galloudus a deue da lakat,

^Yarle^c’h an noz du, ar beure !

Gant Kroaz ar Vretoned peb breizad kalonek A wel hirie o ren ar c’hiziou brezonek,

Ha gaiite an evurusted !

Hn pep Had kristen an dud, ar vugale A lenn ar Groazig koant gant kalz a garante,nbsp;Rag hi eo « Kroaz ar Vretoned gt;gt;

Ar gelaouen dispar a vale war an dro,

War roudou zent koz Breiz : evit Done, arJVro — Eno ’man he zalvoudegez ! —nbsp;Enni pep gwir Vreizad a gav e blijadur,

Evel pep den yaouank aliou mad ha fur ;

Hi a had dre-holl madelez !

Ganti ar c’hoziad paour, arri tost, tost d’e ve,

0 klevet he gwerziou, a drid c’hoaz e ine,

Hag a sonj en e yaouankiz...

Gant he zoniou 1'entus an dud yaouank seder A'gav ive dudi d’o c’halonou, tener

Evel ar bleun karget a c’hliz..,

0 kroazig ar gwellan, kerz war araok bepred, Evit mad Breiz-Izel, evit ar Vretoned,

Pegwir out krouet evit Breiz ;

104 KROAZ AR VRETONED

Zav da benn ha hep aon, ma c’halli eun devez Bezan eun êl a beuc'h ebarz pep tiegeznbsp;Ha lakat ennan joa a-leiz !

Setu pez a sonjan henoz dirak ma z^n, (1)

Hag en eur hunvreal e teuan da voiiskan

D’ar Groaz karet ha d’e Rener :

— Blavez mad ! Blavez mad ! Ha kalz a lennerien Evit ma chomo Breiz eur vro fur ha kristen,nbsp;Leun a zantelez, a gaerder ! !

(1) Gouel an Nedelek 1904.

Malloz an Anaon

Kinniget da gement laer Anaon a zo ’barz ar Vro.

Ar c’hlaz a zo tavet... Trouz abed dre ar vro,

Netra ken na drubuilh Spered ar Re-Varo...

Breman e c’hallont boll — evel m’ eman ar c’hiz — Dont da glask aluzen digant o c’henvroïz,

Hadsevel adarre eus donder o be yen,

Ha goulen truazus : eur beden, eur beden !

Siouaz ! elec’h kwiö t, elec’h mont da vale,

E chomont er vered... Petra zo a neve ?

Eun ezennig flour, flour a dremen er gwe braz,

Hag a zo henvel-beo ouz mouez klemmus ar c’hlaz ; An ezen tam ha tam a zo deut da greski,

Zeblantout ra bezan mouez tud o tamanti...

Mouez tud o tamanti... Ya, mouez ar Re-Varo,

O sevel eus o be : henoz eman o zro !

106 MALLOZ AN ANAON

Nag eo trist ha poanius !... Laret vefe klemmou, Troc’het gant an anken, mouget gant an daerou...

— nbsp;nbsp;nbsp;O bediz didrue, dent eta, me ho ped,

Dihunet eur pennad ha dent holl d'ar vered.

Dent da chilaou, mar plij, glae’har an Anaon,

Mar n’hoc’h ket c'hoaz yenet, e ranno ho kalon...

— nbsp;nbsp;nbsp;« Malloz ! eme eur voiiez, krenvoc’h vit ar re-all,nbsp;» Ra vezo milliget al laeron, an dud fall !

« Ra vezo da viken disprizet o hano,

gt;gt; Int a chomo dalc'hmad mez o zud hag o Bro...

» ... War ma gwele-maro, me am oa, emezi,

» Roet d'ar veleien peadra da bedi...

» Gant iliz ma farrouz am oa lezet leve,

» Ma vije, war ma lei c’h, pedet gant ma ine ;

» Laret am oa d’am zud, daoulinet en dro d’in :

» — Me ya dirak Done... Oh ! bezet sonj ouzin !

» N’eus nemed ar beden, hag ar beden hepken...

» Oh ! pedet evidon... N'am dilezet biken I » Ha ma dorn a zinas neuze eun donezonnbsp;» E roïs d’an Iliz evit an Anaon...

» Enpad eur pennadig freuz an oferennou,

» Evel eul louzou mad a dorre d’am foaniou ;

« Mes, siouaz, a greiz-holl... Ine paour dilezet !

« Dinerz dirak Done, ma foan a oa kresket...

MALLOZ AN ANAON 107

Sunveziou a deuo an eil warlerc’h eben i Hep na gouozo warnon giiz vad eun oferen...

I Ila me da hirvoudi, gwasoc'h evit biskoaz :

— Pelec'h ez eo chomet an dud-se am c’haraz ?

' Ha, koulskoude du-hont pa oan ’vont da dremen,

' Holl a lavarent d’in : — N'hoc’h ankouafomp biken ! ' ... Pelec'h ez int chomet ?... Kerent, en han Done,

' Eur bedennig, mar plij.-- Mar plij, bezet true !

‘ Kacr am oa damanti, oferen abed mui,

Ar gwasan, ma Doue, n'am bezo ken hini...

’ Roet am oa leve, ma love zo laeret.

Hag evit ma ine na vezo ken pedet !

Rag eun dornad tud fall, milliget, digalon,

' O deus, dre gasoni, laeret an Anaon...

... Oh ! pebez tol fallakr ha pebez tra spontus, Laerez eun den maro zo eun torfed heuzus !

Nac’h dimeus eun den beo e vad, e beadra, Kement-se zo grevus ; koulskoude n’eo netra ;

Rag eun don en bue, da vihanan a c’hall,

Zoken a doliou-baz stourm eneb an dud fall !

Kichen eun den maro n’an ens ken a c’halloud,

N'am eus ken evitan nemed poan ha hirvoud...

Oh ! bezet milliget... ! Laeron braz an Iliz,

Hon moueziou eneb d’ac’h a zavo en peb giz !

108 MALLOZ AN ANAON

)gt; Klask a red digare... — Gouarnamant abed » N’an eus gallet, en ven, flastra al Lealded !

» Klask a red lezennou... — Na barner, na lezen,

)) N’o deus laret biskoaz kemer mad an estren !

)) Kaer en do an nerz-goue ober d'ar Gwir plega,

)gt; Ar Gwir a chomo Gwir... N’hallfet ket en mouga !

)gt; Hirie ez omp laeret... Arc’hoaz ni a drec’ho,

» Doue a zo d'imp test hag a glev bon c’hlemmo !

» Na dec’het ket eta, tud lorc’hus ha diboell,

» Gant ar madou laeret, n’hallfet ket mont a bell...

gt;) Rag dre-holl, kaer ho po, dre-lioll, bemnoz, bemde, « Malloz an Anaon a zammo ho pue ! ! gt;gt;

Ar vouez a davas mik... Hag hekleo ar malloz,

A zistonas garo neuze en kreiz an noz...

— Oh ! bezet milliget ! laeron an dud varo,

Hirie ez omp gwasket... Arc’hoaz e vo ho tro !

AR VOTADEG

Kwitat e ris ar bourk, rukunet ha heugel,

Taolen ken hudur all n’am oa ket c’hoaz gwelet 1 Na dalve ket en nac’h, biskoaz, biskoaz urz vad,nbsp;N’an eus gallet sevel diwar labour korfad ;

Keït ma vo evelse, ar gonid a vo treud,

Rak dimeus eur sac’h glaou na deuïo biken bleud !

Mar goar en implia, pep den an eus hirie Eur benveg ijinus ; fall daonet pe vad tre.

Herve e dam labour e vo lod an den kez,

D’ezan e vo an droug, d’ezan ar vadslez... Koulskoude ma karfe, nag a evurusted,

Ha nag a blijadur bag a beuc’h dre ar bed !

A dra zur, mar chomfe gant pep den e frankiz,

Ma c’hallfe, didamant, rei e vouez hep diviz,

Na wellchemp ket breman ar Gasoni hudur Oc’h ober d’imp lezen bag o talc’hen ar stur...

110 AR VOTADEG

Mes adalek ma ve gwelet eun tam paper Etre daouarn eun den ha n’eo ket disket kaer,

E leu kerkent bleizi, dindan kroc'hen denved,

Leun a gornzou flour, flour, tener, melus meurbed... Peurvuian n’o devo na micher, na danve :

— « Bah ! diwar goust Fanch-Kouer ni a vevo ! emé » Brao e vo d'imp bouta ar mevel war ar mest]-,

» En cul laret d’ezan : — Bez eun den digabestr !

» Hisa refomp ive ar mab eneb d'an tad,

» Ha d’ezan e larfomp : — Da dro a zo, marvad !

)gt; Ha d’ar bewien goude ; Bevet ar Republik,

» Ra vezo troad ar paour war goug an den pinvik !

)gt; Hag evelse bepred ni hon devo moueziou,

» Ha goude, war an holl, e tennfomp hon zeodou...

)) Mar na gerz ket an traou ganimp evel hon c’hoant, )gt; E glaskfomp d’hon zikour hostiz ha gwin-ardant ;

gt;gt; Ouz eur bannac’h loko Gwiljan n'hallo ket stourm,

« Bezomp eta dinec’h... Demp araok, ha difourm !

» Hon holl enebourien pa welfont ac’hanomp,

» A laro truezus : — Oh ! eur vez eo... Tec’homp !

« Ha mar na dec’hont ket, rak kaled eo o fenn,

« E liuchfomp krenv warne : — Na feil ken a Re-Wenn ! » Ar Gwenn a die tec’hel dirak ar « botred-ru »...

» Allo, evaj d’an dud, ha da voti dustu !

AB VOTADEG 111

» Ha mar ve red ouspenii e savlbmp war ar groaz,

-« Eno e tigorfomp hon geno brasoc’h c’hoaz :

» — Gwediall, mignoned kez, henvel ouz al loened, n Ho tadou koz n o doa nemed yeod evil boned...

« An iioblanz a oa mestr, ive ar veleien,

« Hag an boll a zenle dimeus o gourc’bemen...

gt;1 Noblanz ha beleien a garfe cdioaz sevel,

» Marvad c’houi n’hoc’h ket zod'? C'houi zo mestr, int mevel!

quot; Eus ar pez a larfomp, na gredt'omp ket eur gir,

« Mos ar bobl a laro : — Keinent-se a zo gwir !

gt;' Rak — hep diskadurez — an dud na glaskont ket gt;gt; Gouveout petra oa an amzer dremenet ;

’gt; Ha mar voutomp anê eneb d’ar veleien

gt;' Ez eo dro ina kavomp, eno, eur gwall zouten :

quot; Pa ve dispartiet denved ha mesaör,

’gt; E VC brao, brao d’ar blei ober o droïou kaer !

» Mar na ve ket awalc’h e c’hallfomp c’hoaz goude igt; Huchal abouez hon fenn ; — Vive la Liberlé lnbsp;» Ar gir-ze e-unan ha gantan... bannac’hou,

» A lako da virvi ar gwad er gwaziou...

« Ar paourkez Fanch neuze, war an tol dallet pik,

» Hanter-veó, a laro : ~ Ya... Gwin-ardant ha mik !... 'gt; En hano ar Frankiz e vouez a vezo d’imp,nbsp;s Ha, frankiz d’hen gwada a vo lezet ganimp...

112 AR VOTADEG

» Rak, pegwir a renomp, daoust e n’hon deus netra, » Gant madou an dud all ni gano ; Tra, la, la !!

Frankiz, nag a dorfejo A ve groei en ez hano !

Oh ! ya Frankiz, Frankiz... O te, gir burzudus,,

Perak en ez hano kement a draou mezus ?

Perak e teuez-te, dre da hano hepken.

Da lemmel e skiant digant ar paourkez den l Perak dre da hano, e koll an den spered.

An em lak izeloc’h ’vit al lousan loened ?

— nbsp;nbsp;nbsp;O nan, Frankiz, Frankiz, n’eo ket te a ra ze.

Mes an hini a zo diouit dishenvel-tre !

Rak da hano, Frankiz, n’hall bezan Liberie,

Nemed hen a harpte dre-holl ar Wirione !

Nemed hi a harpte Furnez ha Lealded,

Al liberie n’hall ren en neb lec’h dre ar bed !

Nan, n’eo ket ar Frankiz... Ar Gasoni direiz Eo a laka dizurz ebarz ar vro a-leiz ;

Hag evit peurdalla an dud gwelloc’h a ze.

An dizurz a gemer man teil al Liberte...

— nbsp;nbsp;nbsp;Oh ! gouela e ran c’hoaz, gouela gant ar glac’har.nbsp;Pa welan stad mantrus ma c’henvroïz digar.

Ar votadeg... Foei, toei ! ! Eun toullad tud meó-dall, Douget, hanter-stlejet gant eur rummad tud-all ’

AR YOTADEG 113

O zellou dislonkel hag o fenn o vralla,

O dilhad labeet, eur c’hlaouren o koueza ;

Eun Iroad o vont da Vrest, egile da Bariz,

Daou du ha kreiz an hent ha c’hoaz e sellont piz !.. Kemenl-se, da c’hortoz ma ruilhfont a goste,

Eno, digor o forn, a c'houlfont dour goude...

Ife ze n’an eo netra ; tec’het eun tam pelloc’h Hag e welfet re-all henvel-beo ouz ar... moe h !

P’an eus karget e gorf al loen, da vihanan,

A oar pegoulz paouez... Ma Done, a re-man A garg betek mervel ; nan betek dislonkanbsp;Ha teul eun tammig kresk kentoc’h evit mouga...

Neb na vo ket re ve6 a gave eur yec’hed,

Eur blijadur dispar o teul tamp;n ha moged ;

Ar malloz, ar nondi, pe chapeled Satan A dec’ho dipitus eus korf an amprevan ;

Ha, mar kav war e hent eun eubeul eveltan,

Eun nebeud taoliou-dorn... An trec’h vo d’ar c’henvan ! Abenn eur pennadig unan a grancho gwad,

Egile a vezo duet korn e lagad...

Ha nerz ar gwin-ardant, dimeus daou den reizet,

A rei daou enebour... An evaj milliget !

Ha sed aze petra e hanver ar Frankiz...

— Daoust ha n’eo ket spontus, laret, ma c’henvroïz t

114 AR VOTADEG

Evidon, na c'houlfen birviken, gant ar vez, Kavout digant mevier, nan, an disteran mouez ;nbsp;Ma’ z eo hudur d’an dud rei o mouez er stad-se,nbsp;Huduroc’h ez eo c'hoaz bezan hanvot gantö !

Ha, pa welan gwerza ken buhan eun ine,

Lakat dindan an treid enor, brud-vad ha fe,

Ya, pa welan eun tad, hep sellet war e lerc’h, Hep sonjal en e wreg, en e vab, en e verc’h,

Pa welan anezan o tilezel a-grenn Kenteliou ar Furnez war zigare ru, gwenn,

E liuchan gant kounar : — « Petra rez, o mevier, » Gwerza da diegez evit tregont diner ?

)) Lemmcl dimeus da di ar peuc'h, ar garanle,

» Muntra kalon da wreg, ine da vugale ?

Ha, heuget evit mad dimeus votadeier,

Elec'h na wel an den nemed droug ba gevier,

E tapan ma faper ha, warnczan d’am zro,

E skrivan gant kalon : Ma Doue ha ma Bro ! Evit Doue ha Brelz ! An daou c'hir-ze hepkennbsp;A dlefe d’ar Breizad bezan eur reólen...

— An neb n’eo ket kristen, neb na gar ket e Vro, A die bezan harzet da dostöt d'ar c'hargo ;

Neb na zent ouz Doue, neb na bleg d’E lezen,

Na die ket bezan gouest da ren ar gristenien !

AK VOTADEG 1)5

Poll a vefomp, marvad ; ities pouez ar Gasoiii A zigorro, m’hen toCi, daoulagad pep hini ;

Deus forz bozan peilhet, dis()rizot ba taget,

Deus forz bezan touzet, kiguet ha gwall gaset,

Lor ar paourkez Fancb-Kouor a deuï da danilha,

Ha neuze Malloz-ru ! da gemout hen gwaska Neuze ar votadeg na vo ken eur marc'had,

Na VO kct kcnnèbeud Ira ar c’hcntan korfad ;

Ar votadeg a vo tra an dud a galon,

Tra an dud a zever, an dud leal hag eon ;

Tra an dud a glasko pep mad o c'henvroiz,

Harpet war an Urz-vad, an Doujanz, ar Frankiz,

Hag bon Bro, dizammet dimeus gwaderezed,

A vlcunio adarre, kaer, lugcrnus meurbed,

En eul laret d'an holl ; — Peuc’h, Frankiz, Karante,^ N’hallont beva en Breiz en diavez Done !

An nor Drailhet

D’an aotro Hervé, person Plufur.

A bep fallagriez oe gwelet dre ar vro ;

Ar Gwir a oa trec’het gant ar Gaou tro-war-dro.

Evel eur wagen-vór flastret ganti peb tra,

Ar spered dizoue a deue d’hon gwalla...

Dirakan pep tra gaer a vije labeet,

Dindanan pep furnez a vije mastaret;

Lealded ha Glanded, kaeran traou zo er bed,

A zo deut da vezan divalo braz meurbed.

An devez a hirie n’ o deus talvoudegez Nemed al loustoni, an droug, an hudurnez !

— Red eo, erne ar Fall, mouga ar Fe gristen, Kredennou diskiant n’ hallont ket beva ken !nbsp;Kredennou gwrac’hed koz, mad en amzer gwechall,nbsp;N’int ken dimeus ar c’hiz ; breman e fell traou-all I

AN NÖR DRAILHET 117

Hag eur pennadig zo— avel a zotoni, —

Ar bed zo daoubennet, trubuilhet mui-ouz-mui; Menec’h, leanezed, breudeur ha beleicn,

Servichourien Doue, mignoned ar bewien,

Holl ez int gwapeet, hargaset, harluet,

Barnet hep lealded, tamallet ha laeret.

Dirak an torfejou ken kri ha ken poanius,

Dirak ar fallente, en pep stum ken heuzus,

Kounar ar bobl kristen a deuas da grozal,

Hag ouz an drubarded e stourmas reut raktal...

En despet d’o c’halon ha d’o fe hirvidik,

An nerz goue a drec'he an dudou reuzeudik;

Kraban an Diaoul a zav zoken war an iliz,

— nbsp;nbsp;nbsp;Petra a refomp-ni outan, ma c'henvroïz ?

Eun de, ar sperejou a zo nec’het da vad,

Keleier fall a deu hep paouez ha dalc’hmad...

— nbsp;nbsp;nbsp;Hepdale, e larer, a vezo mastaret

An iliz kaer ha koant ’lec’h omp bet badezet;

C’hoant o deus an dud fall, c’hoant d’ober eur vro goue, Gant Bro ar Vretoned, Bro ar zent hag ar Fe...nbsp;Kerkent hag a bep tu an holl a vouez uhel,

A lavar kounaret! — Biken, kentoc’h mervel!

Biken, emê, biken, ni a chomo bepred,

Kristenien, Bretoned, tud ter, pennou-kaled 1

118 AN NOR DRAII.IIET

iJeuont aman eta !... An dud fall a wolo

Hag en oar ar Breizad inervel c’lioaz vit e Vro... —

Dont a rejont dre-lioll; neuze en pep parrouz,

Euii de, dreist ar rc-all, c savas brud ha trouz...

— nbsp;nbsp;nbsp;Petra zo a neve, nia klever, ankenius,

Ar c’hloc’h-galv o teurel taoliou lein ha skiltriis ? Petra zo a neve’?... Tan'? — Kalz wasoc'h, siouaz Inbsp;Buhan war an avel ar c'helo a redaz...

An iliz vinniget a zo brenian kelc’hiet,

Den n’ hall tostat outi; an dra zo difennet!

Setu perak an dud a zired leun a spont Endro d an iliz koz... Mes pelra a welont ?

O bered ken peuc'bus, o beredig zantel,

A zo dent da vezan... Oh ! eun dachen vrezek.. 1 Eur vanden zoudarded, archerien war gezek,

Gante Polr-al-Lezen, hag int holl gwall-vezek,

A glask, unan anê, teul e bao war an nór,

Ar re-all hen harpa d’ober an Invantor...

Ar bobl a deu bepred da zifenn e iliz,

Da huchal d’al laeron : — Frankiz, frankiz, frankiz 1 Dirak kounar ar bobl ar Fall a gemor doan,

A1 laer n’ cus ket ainzer hag a renk mon buhan ;

— nbsp;nbsp;nbsp;« En hano al Lezen, digoret d'iinp an nor ! »

E huch al laeron gars, war ar paourkez Pastor,

AN NÓK DRAILHET 119

— nbsp;nbsp;nbsp;« En hano al Lezen ? eme ar pastor mad,

» Lezen abed er vro na raïo d’in kwitild,

» Ha dilezel ganac’h gwiriou an iliz sakr,

» N'hallan ket en ober hep bezan den fallakr;

» Ma c’harg eo o diwall, biken na vin trubard,

* Betek bezan trec’het me o difenno stard !... »

— nbsp;nbsp;nbsp;« En hano al Lezen! An eil gwech eo, aotro,

gt;' Mar na c’houllet plega, neuze c’houi a dorro... »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Terri a rin kentoc’h ! » — Ha mouez beleg Donenbsp;A zo kerkent stanket... An dud a lar ! — True !

— nbsp;nbsp;nbsp;« En hano al Lezen! An daerved gwech, houman,nbsp;” Higoret d’iinp an nor, rak ni eo ar c'hrenvan... »

— nbsp;nbsp;nbsp;'i An Nerz a zo ganacTi, ganin eman ar Gwir,

o C'houi ho pezo, m'hen goar, ya, an diwean gir,

» Mes na vo ket laret en do ar mesatir,

quot; Dilozet tra c veslr etre daouarn al laer...

» Kemer a ran hirie Anaon ar barrouz,

« Da vezan testeni dimeus ho inicher louz;

'1 Ober rin ma dever, ma devor hep sponta,

)i Beleg on da Zoue, difenn a rin e dra ! »

Ar bobl a zo didrouz ; Polr-al-Lezen a gren,

Eur peuc’h gwall ankenius cur pennadig a ren... — « Aman buhan, potred, pellait an aotrou,

» Ha goude, didamant, d’an nor gant benviou 1»

120 AN NÓR DRAILHET

Ha daou archer garo a zifranim den Done,

Hag hen kas, divergont, da ouela a goste...

Breman, da vihanan, al laer a c’hall poanial,

P’hen deus ar mesaer war e dreid eun hual...

Eun nebeud boued-lfern a goll ainzer ha poan,

A drailh o benviou... Mes an nór na ra van !

— « Ar vouc’hal, ar vouc'hal! erne Polr-al-Lezen,

» N’hallomp ket marc'hala ha termal da viken...

» Alio, c’houi zoudarded, war araok ha kalon,

» An nór a zigoro, en despet d’ar person ! »

Neuze, o tra spontus ! eur zoudard a dosta,

Eur gourc’hemen ken fall a ra d’ezan krena,

Karet en dije well, hep mar, ober traou-all,

Eget plega, hep klem, da lezennou ken fall;

Mes an urz zo roet, eun urz garo a kri,

Ar gourc’hemen zo striz, n’haller ket dizenti! ...Euntaol bouc’hal pounar... 0 glac’har hag anken,nbsp;A ra d’ar gristenien loskel eur griaden !...

An taoliou a stanka; o hekleo truezus A ziston en iliz... Oh ! nag ez eo poanius !

Ar c’hloc’h a zon klemmus, klemmusoc'h vit biskoaz, E vouez a vesk daerou gant hirvoudou ar c’hlaz...

Ar bobl war e zaoulin, mantret gant ar glac’har,

A zistank da ouela dirak an dud digar ;

AK NÓR DRAILHET 121

Us d'ar vered zoken ineou an diid koz A darnij hag a glem, hag a deul o malloz...nbsp;Zeblantout a rcont huchal d’o hu gale ;

— « Oh ! difennet eta, difennet U Done ! »

Ar vouc’hal, didrue, a sko beprcd stank, stank,

Hag en dor an iliz, he deus groet eun toull frank; Dre an toull cz co bet an nór baour digorct.

Ar Gwir ganl an Nerz-goue eur wech ouspenn Irec’hel ï

Hag an hailhoned louz o deus, en ti Doue,

Teulet o tao hudur war bep tra, pep danve...

Emaez ar gristenien, dour en o daoulagad,

Gant doujanz ha gant fe a zastumas ervad Tammou an nór drailhet; hag cvel relegou,

E stardchont ancze war boull o c’halonou___

Bezan e voïnt dalc'mad eun tenzor talvoudns A zigaso sonj d’ê ous eun devez skrijus;

Bezan veCont ouspenn eun testeni a Fe,

Hag a lako beprcd lorc’h en o bngale.

O bugale laro gant eur galon gristen ;

— Hon zud koz a stourmas stard evit o c’hredcn;

Pa fellas d’an dud fall labea an Iliz,

Hon Zadou a zavas da zifenn ar Frankiz!

Enor, enor d’eze ! O bugale vihan,

A ouïo eveltê, mar ve red, mont d’an tón...

-Ajn. JLna^on

lt;1 I’eüonip eta bi'az ha bihan,

gt;1 Koz, yaoïiaak, fud a liep stad, » Evil an Anaon en poan,

» Oh ! podomp a galon vad ! »

Noz gouel an Iloll-Zent ! Moneziou ar c'hleicr A zam ma spcred a boan, a bi-cder...

Ueut 07. on aman en kreiz ar c'hoat bras O sonjal peliai hag evil ankouasnbsp;An envor poanius a wask ma c'halonnbsp;dunt tristidigez gouel an Anaon.

Karot am ije marteze tcc’licl...

Ha c’hoaz nan ! — Pej) tra a don d’am gervel Ha da laret d’in ; — «O kemer truc,nbsp;l.avar eur beden evit bon inc ! »

.\n noz a zo splan, an oabl digoumoul,

Ar reo-gwen a goue war ar bed sioul ;

124 AN ANAON

Ouz lein an Nenvou, steredennet kaer,

A1 loar o sevel a strink he sklerder,

Deliou ar c’hoajou n’int kel c’hoaz kouezet, Mes an darnvuian a zo alaouret,

Ha na c’hortozont nemed eun ezen D’o distaga ouz ar skour da viken...

O kaeran taolen evil eun hunvre Mar na vije kaon... — Peuc’h, en han Donenbsp;Dre ar vro tro dro, eus an holl douriounbsp;Ar c’hleier a deul o c’hlemmadennou,

Hag eus an draouien da lein ar mene,

N’ eus nemed eur galv : kemerit true !...

Ar c’hlaz hirvoudus a garg an douar Gant eur voubouen zo leun a c’hlac’har...nbsp;Kerkent, o burzud ! gant ar c’hlaz galvet,nbsp;Dre-holl, en dro d’in, bue zo savet;

Ar c’hoat a zihun dimeus e sioulder,

Hag an ezennig a c’houe gwall-dener,

An deliou melen a grog da drouzal,

A goue d’an douar... Na gredan finval... Holl a-us d’am fenn o deus tarnijet,

En dro d’am botou ez int ’n em vodet; Setu me nec’het; trouz peb delien sec’hnbsp;A zeblant mouezig eun ine en bec’h !

AN ANAON 12»

Ha me, hep gouzout, a chom war o hent, Koulskoude henoz, evel diagent,

E kustumont c’hoaz dont d’an tiegez Elec’h tremenchont o zam buegez...

An nosvez-man eo Noz-an-Anaon,

Henoz e klaskont peden hon c’halon ;

— O, ma mignoned, na varc’hatet ket Eur bedennig d’an Anaon karet!

Breman eo o zro ; arc’hoaz hon hini;

An amzer a den, an Ankou zo kri...

Dre-zepa glevan trouz deliou ar choat, Hag an avel flour skanv o c’houibanat,

Pa glevan ac’han kSn trist eur gaouen 0 sevel du-hont eus eur goz derven,

Pa welan a-dreuz da vannou al loar O nijal didrouz skeudennou liou-koar,

E laran dustu : — Setu ino#»

O redek ar vro, o klask pedennou...

Darn ane a ouel, darn-all a hirvoud,

Ha war ma c’halon o dens holl galloud ; Ha gant kalz a fe ’laran eur beden,

Eur beden, evit « Ar re n’emaint ket 1 »¦

Int o dens pleustret al lec’h a bleustran,. Int o deus karet an traou a garan ;

'126 AN ANAON

Da one! an HoII-Zent o dens aliez Sonjet en poaniou an ineou kez...

A greiz-holl wariie eo dent ar Mai'o,

Ar Yarned igez a zo bet garo ;

Hvelte ive — hopdate, inarvad, —

Ma ine a vo en hevelep stad ;

Kveltc e teuï da c’houlen zikour,

Da glask aluzen eur wereiinad dour...

Neuze, ma Done, piou sonjo cmion ?

Pion dro ar vro-man a bedo vidon ?

Daoust hag eur mignon, eur mignon hepkcn, A glevo er c’hoat kleinmou ma zelcii'?

... Me a gred... An Anaon anaoudek, N'ankouaont ket eur beden galouok !

A vel ar Yaouankiz

Daoust ha bezan a zo eur potr yaouank hepken,

Ha n’en deus hunvreet frankiz, avel, frouden ? Pelec’h eman hennez n’an eus gwech pe amzer,nbsp;Savet war ribl an dour kestell uhel ha kaernbsp;Helec’h eman hennez n’an eus ket c’hoantaet,

Bezan eur reder-bro, pe c’hoaz eun den brudet ? Neblec’h ! — An ugent vla, ar vue o strinkal,

A lak pep den yaouank da gana, da nijal...

Eur sec'hed braz a ve d’anavezout ar bed,

Ha netra n’hall terri c’hoant direiz ar spered.

Ar servij da gentan ; goude kér ha broiou,

Hargou, pinvidigez da leunia kalonou ;

An diezamanchou na vezont ket kontet,

Gant tón ar yaouankiz pep tra a die kerzet! Haerou eun tad,, eur vam a gont nebeutoc’h c’hoaznbsp;Haerou a ruilh hirie a baouezo w'arc’hoaz...

128 AVEL AR YAOUANKIZ

Setu ar c’hoantaden a grog cn pep kalon,

Hag ar c’hoantaden-ze n’ espernas ac'hanon.

Pevar bla warn-iigent ha ma servij achu,

Em gwaziou yaouank ar gxrad a ruilhe dru ;

Baleet am oa bro, rcdet am oa móriou,

Eur martolod n’hall ket chom en kreiz ar c'hoajou... Hed an de ha dre-holl c hunyrecn d ar mör,

Ha pa digoueze d’in, ouz tosennou Arvor,

Furchal ar vro Iro dro ha zellet er pellder,

E vijen evurus... Rak eur voren dener Ledet war an dremwel evel eur vantell vraznbsp;A vije evidon eur zeblant a vór glaz ;

Peil, peil diineus an aod, vel eur pesk war ar sec'h, Ma c’halon a wenve... Na gaven peuc’h neblec’h 1nbsp;Ar mór a zo eur vam evit ar merdead,

Ha pa gar he bugel he c’haranle a bad ;

Bezan ez eo ouspenn eun dousig, eur vestrcz Hag a dalc’h he c’hoantiz hep ober d'ezan lez...

He c’h^ln a bep eil tro a zo garv ha tener,

Ha Hou he gwiskamant a dro gant an amzer ;

Evit ar c’halonou dalc’hmad lec’h karante,

Evit an daoulagad taolen beprcd neve.

Neb an eus chilaouet mouez tener ar Vorgün -Gwaz eo ze evitan, kelc’hiet ro gant ar c’han 1

129

AVEL AR YAOUANKIZ

Ha nc vezo ket brao ouli hen dislaga,

Kredet mad ac'hanon, gouzout e ran an dra.

Hak mar karen ar mór eo e klaskcn ennan Hrankiz ha levenez ar muian ar gwellan...nbsp;b'rankiz ha levenez !... Evned o tarnijal,nbsp;l-istri o horjcllat, o gwcrniou o strakal;nbsp;Gwagennou zod ar mor o sailhat, fuloret,

A.vel a-us d’ar penn o yudal kounaret;

Herniou pounar a zour o koueza war ar pont,

Ha martoloded gweon o vonet hag o tont !...

He c’hoaz mör dudius, ster vraz ha mezollour, ^Var behini e red eun ezennig flour, flour.

War behini eul lestr dispak e, oueliou gwenn,

H zeblantoul kousket o c’hortoz korventcnn,

H zeblantoul henvel, heuvel ouz gouelan faez,

^ zoc’h e ziou-eskell goude mór digompouez ;

ar gwerniou al leslrig merdeidi evurus Huskellet o ine gant zon karantezus,

Hag o feden dencr douget war an ave),

G nijal cvité betek bro Breiz-Izel,

G nijal evitó betek eun draouiennig

Evit sec’ha eno daoulagad eun dousig.....

Hiou ela a c’hallfe stourm ouz eur seuri hunvre Hadbezan marlolod oa ma c’hoanl adarre 1

130 AVEL AR YAOUANKIZ

Ilag eun devez, doanik, e lavaris d'am zud ;

War an 161, ear pennad, e chomchont o daou mud... — « Sonj c’hoaz, eme ma zad... M'hen goar, yaouank ez ou tnbsp;» Ar mór a c’hall bezan talvoudus evidout ;

» Ne gav ket, d’il ive penoz war an douar » En em dennfes ervad ? — Gwelloc'h ! war ma lavar,nbsp;» C’hoaz eur wech, gra da sonj; da c’hoant vo ma hini,nbsp;» Ha me a gavo inad evel ma tibabi... »

Ha ma zad a dcc’has, mes e gomz diwean A oa muioc’h mouget eget ar re gentan...

Ha dre ma pellae, p’hen gwelen o tec’hel,

Eur vouez a lare d’in : — Perak hen dilezel ?

N’eo red abed d’it-te kwitat da dud, da vro,

Mar ve red d’it biken... Abred awalc'h e yo !

Ha ma mam, o ouela, a lavaras ive ;

— « Na gredan ket, ma mab, e rafes an dra-ze...

» Petra ta e vank d’it en ti da vam, da dad,

» Evurusted e teus ha plijadur, marvad 1 » Petra e talv d’eur vam bezan bet bugale,

» Mar tigoue d’ei beva hec’h-unanig goude ?

» Mar ne chom eur bugel da harpa he c’hozni,

» Kalz well a vije d’ei n’he defe bet hini !

» Oh ! pa glevin d’ar goanv an avel o krozal gt;gt; E teuin, gant glac’har, bemnoz da gunudal...

131

AVEL AR YAOUANKIZ

quot; True ouz ma daerou... Kalon mam zo lener,

*’ 0 chom en lian Done, chom gant da dud er gêr ? » Ma mignoned, d'o zro, warlerc'h en em gave ;

« Petra hon deus klevet?... Gwir mad eo kcmenl-se? “ KwilSt a rez da dud, kwitót a rez da vro ?

” Red eo d'it bezan zod, ya zod, war hon manno !

Rezan e tens kalon, ive anaoudegez,

’’ Petra ’ri elec’h all ? Koll da dalvoudegez,

“ Ha bezan ankouaet en touez eun toullad tud ;

quot; Aman da vihanan, hep kavout kalz a vrud ’’ E c'halli ober vad... Ne gav kei d’it ouspennnbsp;quot; He deus ezom da vro tud evit he difenn ?

’’ Perak neuze tec’hel ? Chom aman da veva ¦quot; Ha kas da sorc’hennou peil diouil da stoupa ! gt;gt;

Eo despet d'aliou leun a boell, a Inrnez,

Roet gant tad ha mam, gant mignoned a bouez.

Ma sonj e oa groet mad ; raartolod e vijen.

Ha netra, nan netra, n’am distroche biUen !

Hag eul luriveZ'beure, en kreiz ar boan-spered.

Ar mare'h-du am c’hasas en trezek ker Naonod.

Ah ! pa oan ma-unan warlerc’h an disparti.

Ma daerou a ruilhas dourek, poanius ha kri ;

^euze hepken, neuze ec’h anveïs ervad ¦Rlac’har ma zudou kez, o foan, o c'halonad...

132 AVEI. AR YAOÜANKIZ

Tra ma skrinje roudou an trén war an bent clir,

Tra ma loske ar march c’houistelladennou hir,

Tra ma tec’hc gant lierr ar gwe bag ar c'heunioti Ha tra ma tremene prajeier ha parkou ;

Tra ma welen o trei ha mene, ha traouen,

Ila ma Breiz o c’houlen ; — Na distroï ket ken Ma sonj a deue c’hoaz, a deue d'an ti-gar,

Ha taolen ar Ijeure a greske ma glac’har...

Oh ! ebarz an ti-gar, gant ma zad briatet,

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ma fotr, ne greden ket, az pije kwitaet...

» P’co i’ed dispartia... Kenavo, kenavo !

» 0 perak nc chomez... Ne chomez.... Deus en dro L Ha ma mam ha ma c'hoar, henzet en o daerou,

O zellou truezus ha stanket o moueziou...

Eus ar beure o doa groet d’in ma fakaden,

Urzict enni pep tra, roet kant gourc'heinen.....

Chom a rent dilavar... Eur galon vruzunet N’hall nemed hirvoiidi : ar gomz he deus kollet !

.. Eun tól c'houistel garo... Diwean kenavo !

Daerou a ruilh puilloc'h... — Pegoulz e teiiï en dro 'f

— nbsp;nbsp;nbsp;Kenavo !... — Kenavo !... Betek ma oant kuzet.

Ma zellou na dcc’has diwar ma zud karet...

Hag an tren a ruilhe... Ha, hini da hini,

Mouezma zad, mouez ma mam ha mouez ma c'hoar Marl

AVEL AR VAOUANKI^

Mosket gant an di-oaz all, a glcvcn poaniasoc’h Hag a re d'ar c'himiad bezan d'in kalz krisoc’li,

Meur a sonj a verve neuze ebarz ma fenn :

Awalc'li eo, pa ve red, gouzanv mcslr ba perc’henn ; Au neb a c’hall kavout eur vue a frankiz,

0 plega da veslrou a zo gwall diaviz...

— Kenteliou ar furnez, a dra zur, kement-se,

Mes, dimeus euu tu-all, dilezol ma c’hunvre ?

Dilezel eun hunvre maget ganiu keit-all 1 Na dalve ket termal... Pe rin mad, pe riu fallnbsp;Red a vo d'in morict ; ma c’hoant eo bale bro,

Mar na gerz ket an Iraou goude me a welo...

A-u noz a dostae ; cii kreiz gwinionnou Ar marc'h-du a nije, a dreuze plenennou ;nbsp;l^un heol miz-gwengolo o tiskenn en dremwel,

¦N roe c'hoaz eur pok d an devez o vervel ;

Ha d’ar c'houlz-ze au de pa dav er bed peb brud,

Ha nij a denn-askel! al lapousig d'e glnd,

Ha ziskwiz an doiiar ba pa gas an ine Irezek ar 'C'hroiicr eur zeil a drugare,

Ma Doue, nag co kri d’an don dispartiet ®onjal ebarz ar gör, er re a zo cbomet !

Ha ma fenn em daouarn me a ouele bepred...

•¦•Eun drouz-ifern habec’h; — Naoned, Maoncd, Naoned!

134 AVEL AR YAOUANKIZ

Naoned... Penn ar veaj ! — Ouz sklerijen al loar, E tiskeniïis en kèr touez sn drouz, ar safar ;nbsp;Dirakon listri kaer gant o gwerniou uhel,

A zeblante dispar dindan loar o sevel ;

En despet d o c’haerder ha daoust d’o bravente, Evitê n’ani oa ken ar memeuz karante...

An de warlerc’h-vintin, penn-rener ar bureo,

P’en em gavis gantan, a lavaris : — « Gwir eo,

» Betek dec’h diwean e klaskemp merdeidi,

» Hirie hoc’h diwead, n’hon deus ezom hini...

» Gortozet, mar karet, abenn eur pemzek de » Eul lestr o tont en Franz a c’houll tud adarre... »

— nbsp;nbsp;nbsp;Gortoz eur pernzek de !... War an töl en em c’hreiz,nbsp;E tihunas beo, beo, karante ma bro Breiz,

Marvad n’eo ket red d’in redek rulou Naoned,

Pegwir en li ma zud e zo labour ha boned !

— nbsp;nbsp;nbsp;Dec’h ho poa ezom tud, perak n'ho peus hirie ?

... Kenavo ar c’hentan, aotro ker, trugare !

Ha ma ftrk war ma chouk evel Yan dizoursi :

— nbsp;nbsp;nbsp;Demp d’ar gêr da hada levenez ha dudi!

Penoz laret ar joa a grogas em ine,

Hag an evurusted e c’houzanvis neuze !

VEL AR 'ÏAOUATSKIZ

Ma spered dizammot dinieus c fec’h pouner A deuas adarre skanv, dinec’h ha seder...

— Ma Jezus, emeon, red oa d’in bezan zod,

Hag e kanis kerkent Bistro ar Martolod !

Pa deule ar niarc’h-du e c houistelladennou,

K krede d’in klevet bombard ha binioii...

Bale, bale, ma fotr, bout ha term, chach hatred, Kaer az pezo frinkal ne vefomp re abred !

Hag an hoil blenennou dirakon a droe,

Hag e tistroon c’hoaz da vencou Keriie...

Pa Welen bro Kerne... Me gred n’am oa ket choaz Aaavezet anei ken seder-all biskoaz ;

A.gt;‘ pez a oa gwechall evidon divalo A deue, war an tól, eur mignon a boll zo;

Adalek ar mone gant e benn hmivreer,

Betek an draouiea dón, karget a brajou gwer ; Adalek ar c’hoat braz o hirvouui klemmus,

Betek ar park ed- iu gaat e vleiiniou melus ;

Adalek al lapouz o kaaa ken lirzin,

Betek ar wazig doar o hirvoudi mibin ;

Adalek al loaned o peuri ’barz ar roz,

Betek, en toull e zor, eur C’hernevad^koz, koz ; A Pep tra a vouskane eur zonig ar c’hoanlan,

TT nbsp;nbsp;nbsp;'jSSB

Hag a lavare d'in ; — 0 chomBganimp breman 1

136 AVEL AR YAOUANKIZ

I^iskoaz n’ani oa klevet peden dudiusoc'h,

IJiskoaz ma Breiz-Izel n’am oa karet welloc’h ! Dre-ze p’ en em gavis war ma c'hiz evit madnbsp;Ne oan mui martolod ; Bezan oan eur Breizad !

Ne dalve ket laret plijadur ma lud kez :

Bistro an dianket, devez a levenez !

Elec’h bezan kollet, beuzet er c’heriou braz,

Evel ma c’hoarve stank gant eur bern tud, siouaz ! llreman ebarz ma Breiz e choman da vevannbsp;Ha ma foan, ma amzer a zo d’ei da gentan.

Ar C’hrouer da bep den an eus groet eur ronden, Hag etre ma daouarn e lakas eun Delen ;

Avel ar yaouankiz ha nerz eur c’hoantegez Am c’harzas da glevet mouez ma galvedigez ;

Mes en e vadelez, en e furnez divent,

Uorn Done am lakas adarre war ma bent.

Trugare d’ezan ! Freuz frouden ma yaouankiz A dalvezo breman d’am Bro, d’am c’henvroïz ;

Hag enpad ma bue ne vevo en em c’hreiz Nemed diou garante ; Hini Done ha Breiz !

IDaoi-1

Hag ar vam, evurus, a distroas d’ar ger ;

Het he doa, eur wech c’hoaz, digant he niab lizer. ^-ul lizer martolod ! Piou a c'hallo laretnbsp;Ar blijadur ra ze da galon vam nec'het'?

Gallout re al lizer digas d’ei levenez,

Ken aliez ive he devoa bet enkrez !

Kement a digouezas d’he daoulagad gouela,

Ma n’he gemere ken eul lizer hep krena...

Hezan oa intanvez, intanvez a bell zo,

Ah ! he hue, kredet, na oa ket bet faro ;

Hwelet he doa ar mór o lonka ho fried,

Kag o lezel anei hep toën, tfln, na boned...

Hoan he diouvrec’h hepken, he fizianz en Done,

A reas d’ei zevel pcvar a vugale :

~~ Pa voint zavet, eraei, e sikourfont o mam,

Ka d’am zro, mar gallan, e tiskwdzin eun tarn

138 DAOU LIZF.R

An diskwiz, paourkez mam, na vije ket d’ozi,

En eneb, he foaniou a dlee c’hoaz kreski ;

Dre ma teuent en oad, a bep eil he fotred A deuas da vezan ive martoloded,

Hag he c'halon a yam a rannas ailarre ;

Tri and, en eun tiM, a gollas o bue...

Ar mór, en e gounar, evil gwa«U he foan,

A rentas daou d'ezi hag a viras unan !

Ne chome mui ganli nemed he Benjamin ;

— Ma Done, emezi, lezet heman ganin !

An amzer o kerzet a zistaii peb anken.

Mes sonj an dud varo, liennez n’hall ket tremen ; Hec’h-unan, peurvuian, gant he mab pa c'halle.nbsp;War be ar Rc-veuzel ar vain gez a stone...

Eun devez he c'halon gwasoc'h-gwaz a frailhas,

He bugel diwean d'ar servij a yeas ;

0 disparti poanius !... Ar vam skuilhas daerou, Hec’h unan e chome hep frealz d'he foaniou !

He mab a dalc’has sonj hag a viras ervad Diwean gourc'hemen roet gant ar c’himiad ;

Eur weeh bep pemzek de, pe bep miz d'an hirran Hen a skrive d'he vam, — ha ze hep fazian, —

AI lizer he doa bet a deue a Doulon,

A boan e oe lennet e tridas he c'halon ;

139

DAOr UIER

— ‘‘ Mam ger, eme he mab, Itirie ez on scdcr,

» O larel d'ac’h ec’h in hep dale peil d’ar ger ;

» Marvad abenn disui, disui, Gouel an Holl-Zenl,

» E c'hallin daoulina vel ma ren diagent,

» Ha lavaret ganac'b war o be binniget,

» Eur beden galonek evit bon zud karet...

“ Ne ret ket a wad fall... Disui en ein gavin,..

* Ar bugel ho karo da viken : Benjamin 1 »

Ar zul cn em gavas, ar zul ken gortozet ;

Gant an evurusted ar vain na bade ket.

Eun nebeudig amzer... eur wech ouspenn, dinech,

He stardche he bugel c'hoaz etre he diouvrec’h...

Gh ! enpad an ofern, nag a beden neuze

A yeas eviti betek kalon Doue 1

flak an intanvez paour er boan, el levenez,

Ouie trugarekit meslr braz pep madelez...

D achuas an ofern eun tam araok kreiste,

.....— Na glevet ket, mam goz • Eul lizer adarre 1

quot; Eul lizer adarre ? Na peseurt neventi ?...

Hag ar vam gez, mantret, ’n enr grena mui-ouz-mui,

A astennas he dorn da botr-al-lizerou,

Nep gallout, kaer he doa, stourm dimeus he daerou, ~ Mes n’eo ket e skritur !... Eul lizer a Doulon ?

Ha, slanket, glac’haret, en he c’hreiz ar spouroQ,

140 DAOU LIZER

A.011 d’ezi da zenipla, hi a deuas d'ar ger...

Eiio, hec'h-unanig, he lentias al lizer.

—... Doue !... Gwir e vefe ! Gwerc'hez, [)ebez kelo ! He bugel diwcan... He iiiab a zo raaro ?

Siouaz ! taer gwech siouaz ! Ai lizer didrue A ziskuilh peiui-da-berm d'ezi ar wirione :

— « En dro d'ar c'harioiiou gaat e gciivrendeur-all,

)) Ho mab a oa diineurz pa deuas an eur fall...

» Ar c'hanol a darzas... ha trizek merdead

gt;1 A ruilhas war ar pont, niaro, henzet 'n o gvvad ! gt;;

Hag eus tre he daouarn al lizer a gouezas,

Ha war leuren an ti, ar vani baour a zernplas... Displega he glac'har, piou a c'hallfe ober'?

He mab diweau marv... inaro he mabig ker !

Ah ! gwelet he devoa meur a ouel an lloll-Zent,

Mes ken gwaz ha heman n'hc gavas war he hent... Hag etre ar glac'har, an daerou, an anken,

An noz a dosteas, an noz d'ezi ken yen ;

Elec’h kavout he mab evel m'he doa sonjet,

He mab oa en Toulon maro, lazet, friket!

En kreiz an noz tenval, rnouez ar c’hlaz o tremen,

A denne diganti hirvoud ha klemrnaden.

Pa gleve an avel o vouta war an nór,

Henvel ouz eur paour kez, eur paour o c'houll digor

DAOU LIZER 141

gleve anezan, tener e vouboual,

Hag o liskenn en li dre veg ar chiminal,

H seblante d’ezi klcvet niouez e niabig H c’houll, en ban Done, glizen eur bedcnnig...nbsp;Ha, war an oaled yen, enpad an noz stouet,

Ar vain a bedas start evit ho mab karet.

Gwasilt noz-Anaon ! Pa deuas ar bcure.

Hi a c’hoantae c'boaz inouga ar wirione...

Hfts al lizer garo, chomel war leur an ti, '^animus evel enn test, a greske ho gouli ;

~~ O Done, ma Done, zikoiiret me ho ped,

An intanvez en poan, hec'h-unan war ar bed !

Prat, 25 here 1908.

Br Bfoaz, au fllar B39 aa Balea

D’an Aotro Duboupg, arc’heskop karet ar Vretoned,

Kinnig doujus.

Al labour eo lezen, lezen ar c'hrouadur,

Ar beden a frealz krizder an Donkadur (1);

Ra zeuio peb Breizad da glevet ar zoniou,

Hag en disheol ar Groaz da harpa e zeiou !

I

En eun draouien a Vreiz, karget a c'hliz-veure,

Taer vleuennig dispar a zispake d’an de;

Tri vugelig tener, en hevelep amzer,

A vouzc’hoarze ive dindan nerz an domder.

A-gevred gant o c’hresk pep kelennadurez.

A sturie o spered ebarz bent ar furnez;

(1) Destinée.

144 AR GROAZ, AN ALAR HAG AN DELEN

Eiir groaz ! Beleg Doue, pesketer ineou...

Kaeran, uhelan karg en-touez an holl gargou !

Eur Groaz ! Arouez a beuc'b... Mammen a garante !. Beleg Doue zigas ar yec’hed d’an ine ;

Hen a zistan pep poan, a lak war bep gouli Louzou dous ar beden, louzou nerzus ar spi!

Bugel d’ar parkeier evel e Gendadou,

An eil a garo dreist bue frank ar maeziou ;

Mostr d’ezan e-unan, roue war an douar,

Netra na dalvezo e benvek ; An Alar!

Tra ma sanko en Breiz an Alar e zouc’h dir,

Tra ma troo enni bommou ledan ha hir,

Breiz na vezo fallakr ; ha, da vraz, da vihan.

He douar a rente kant gwech evit unan...

Bet gantan o c'henel eur spered hunvreer, Dizeblant, peurvuian, ouz trouz ar bed dister,

E zellou dón kollet ebarz koumoul, goabren.

An drived a deulo dre holl zon e Delen.

E ganaouen dener a skanvao pep bec’h,

E zon karantezus a bellao pep nec’h ;

Hag, evel dre vurzud, e werziou da bep den A vezo diou-askell... Trugare d’an Delen !

AR GROAZ, AN Al.AR HAG AN DELEN 145

III

Telen, Alar ha Kroaz... Barz, Labourer, Beleg, An taer garg dishenvel zo taer garg talvoudeknbsp;D’ar beleg o pedi e feil boued ; freuz ar boan.nbsp;Ha d’ar gonidek kez eo dieet eun diskfln...

Evelse e tremen bue an tri vugel,

O c'hargou unanet zo d’an dud eur gentel;

O c’hentel eo alc'houez ar gwir evuriisted,

A die bezan douget gant an boll Vretoned.

O dreinded burzudus : Kroaz, Alar ha Telen,

Bkoazel ar c’hrouadur, e c'halloud da viken;

Mar feil d’it, o Breizad, ren da vue hep poan,

Kcrz gant an dreinded-man : Oh t ped, labour ha kan !

Me a zo Breizad I

D’am c'henvreur L. Nicolaz, « Penn-Breton ».

Nag eo dous d’an den pa ’z eo divroet,

Sonjal er vrolg elec’h m’eo ganet Hag er maeiiou an eus bet ken karet!

Rak evit karout eur Vam-vro da vad Ez eo red tec’hel outi eur pennad,

Bezan elec h all vel eun divroad...

Neuze e teuer d’he c'harout ouspenn Ha d’en em ddna prim diwar he fennnbsp;Vel da gavout kaz ouz neb he dispenn!

Vad c ra d’an den anzav e Vam-vro,

Pa ve pell outi morse n’he nac'ho;

En eneb, dalc’hmad d’an holl he meulo I

ME A ZO BREIZAD ! 147

Da galon pep den mar talc'h an dra-man, D’ar galon vreizad e talc’h ap gwasan,nbsp;Dreist-holl er aervij ez eo ar startan !

Eno e tihun birvidik ’n he c'hreiz,

Ar wir garante, karante he Breiz,

A skanva enni an anken direiz...

Eur zoudard breizad en ssrvij Bro-C’hall, Eun devez en touez ar zoudarded-all,

A sonje dinec’h ’n e amzer gwechall.

Dirak e spered, laouen, dibreder,

E teue founus e yaouankiz ker.

Pa glevas eur vouez o c’houlen ken ter :

— nbsp;nbsp;nbsp;Ha c’houi a zo Gall! laret, ma den mad.nbsp;Kerkent en e greiz e sailhas ar gwad ;

— nbsp;nbsp;nbsp;N’on ket, kabiten, me a zo Breizad !

Me a zo Breizad !... komzou kalonek !

Ar c’habiten gall ’droas kein mezek,

Ne laras netra d’ar zoudard pennek...

— nbsp;nbsp;nbsp;Me a zo Breizad I — Pebez penn kaled^nbsp;E laras raktal an holl zoudarded,

Hennez gar e Vro dreist pep tra er bed!

148 ME A ZO BREIZAD !

Adalek neuze an holl ’anzavas E oa nei'z-kalon er Vretoned c'hoaz,

N’o doa ket mez eus ar Vro o ganas...

V'el ar zoudard-man, direbecli, hep aon,

Pep Breizad a die hiichal gant kalon ;

— En despet d’ar Gall me a zo Breton !!!

Eil loden

GWERZIOU ha KANAOUENNOU

152 DA ALAN-MEUR, ROUE BKEIZ

O klevet eur zon, kfln floor an eostig, Zon tener ha drant kloareg pe goulmig.,

Siouaz ! a greiz holl gwerziou ha zoniou A zo holl mouget gant youc hadennou,

Youc'hadennou gone bandennou tud kri... Dirak aochou Breiz einan o listri.

Doiit a reont holl eus an hanter-noz Tud Arvor warne a deul o iiialloz !

Dre ma tremenont e hadont er rro, Dismantr ha tiln-gwall, poan-spercd, daero.

Tud yaouank ha koz, bugalc, merc'hed, A gri forz bemde war an Normaned ;

Kenkoulz en ti plouz, kenkoulz er c'hastell, Dirak an dud fall, netra na bad peil.

Iliz ha chapel, kouent, manati,

Dre zoru an dud-goue a deu da dévi...

Beleg ha manac'h, tud fur, eskibien, A gav ar maro... O pebez gwalen !

i

DA ALAN-MEUR, ROUE BREIZ 153

An holl zo mantret, rak an cludou gone A dan hag a laz ; ar vro a zo d’ö...

Dre ma tostaont d’ar c’heriadennou,

Tud ar vro a d’ec’h, a dec’ll d’ar c’hoajou ;

Eus ar c’hoajou dón o moueziou neuze A zav truezus war-zu o Doue...

— « Done zant Weitas, Doue-Galloudus,

’gt; Oh ! pella diouimp ar walen spontiis...

» Mar nc chilaouez breman hon fcden,

» Arvor a gouczo dindan an cstrcn ;

gt;gt; Ha ganti ive, en noz an amzer,

quot; H kouezo hon gouenn hag hon yez kon kaer 1 »

O hurzud, burzud ! Doue-Galloudus A chilaon peden Arvor gwall-eürus...

Savet zo eur vouez dimeus kalon Brciz,

Hag an holl kerkent a zired a-leiz.

Mouez ter ha nerzus, ha mouez entanet.

Da vouez, Alan-Meur, o Roue karet !

154 DA ALAN-MEUR, ROUE BREIZ

Dimeus lein mene Arez, mene-Dü, Eur youc’haden grenv a nij a bep tu ;

Eur youac’hden grenT, eur you a stourmad ;

— « Frankiz d’an Arvor... d'aa trubard, argad !!! igt;

Gant skouer Alan-Meur, kennerzet kerkent Arvoriz, d’e heuilh, en em lak en bent...

Enebourien Breiz a zo spouronet, Bugale Arvor a zo kounarel !

En o fenn Alan, tad karet ar Vro,

Breiziz er brczel a zo tud garo !

Evit kaout an trec'h, Alan da Zoue, En hano Arvor, Alan ra eul lê :nbsp;— « Mar teu d’in trec’hi war m'enebourien,nbsp;» D'ac’h, o ma Doue, e vin da viken ;

gt;1 An dekved loden dinieus ma mado » A VO roet d’ac’h mar salvan ma 8ro ! »

En bro Kistember zoudarded Alan, A dizam o bro dimeus an Norman ;

Krenv eo ar stourmad ha war an daclien. An Normaned louz a varr vel kcilhen ;

DA ADAN-MEUR, ROUE BPEIZ 155

Stankoc'h vit ma koue greim dindan ar freilh. Korf an Normaned zo mad d'ober teilh !

Douar Kistember ganl ar gwad zo ru Gwad Norman hepken eo a ruilh dru, dru...

D’o zro, an dud fall a yud gant kounar, Alan-Meur a zo eur roue dispar !

Gismantret, drailbet, gant tud an Arvor,

An amprevaned a glask bent ar mör ;

G’hoant da vat o dens da voat d’ho listri,

Ne dalve ket d’é... 0 zro zo arri !

Pemzek mil outé a deuas d'hon Bro,

Pevar c'hant hepken a yeas en dro !

Gre c’halloud Alan, e c’halloud hepken,p Kz eo dishual Arvor da viken 1

Holl vugale Breiz, tud yaouank ha koz,

A rolo d’Alan o gwellan bennoz...

Pa vezo karet Alan, tad hon Bro,

Ba VO gant an holl meulet e hano !

Nr Roue Alan, tachen Kistember,

G ar galon vreizad dalc’hraad a vo ker...

Gwerc’hez Plizidi

D’ AN AOTRO JOANNO, PERSON PmZIDI.

O ma Breiz dudius, bro a viskoaz meulet,

Bant an holl out karet, n’eo ket hep digare,

Kaer e vo da gana, awalc'h na ri nieulet.

Rak koant ez out, en gwirione !

War da zouar hepken c ve kavet lec'hiou.

Ha n'o deus ket o far ’barz ar Grouadelez ; a garfe beva kalz, kalz a gantvejounbsp;Evit da gana hep jiaouez...

^*1 touez meur a vene, kollet en bro Kerne,

Bn sioulder ar maeziou, i)ell eus ar skoueriou fall, 1'iou n'anve eul lec'hig binniget gant Doue,

Eul lec’hig 1'ur dreist ar re-all ?

158 GWERC HKZ PLIZIDI

Eul lec’h en pehini eman an holl doujus,

Elec’h mar kerz an dud war roudou ar zent koz, Elec’h m’eo ar bugel d'e d’ad. d’e vam zentus,nbsp;Elec’h zo peuc’h ha de, ha noz ?

Piou n’anve ar barrouz, — o gwellan madelez ! Ar barrouz dibabet gant ar Werc’hez Vari,

Da vezan eul loden eus he Rouantelez,

Piou eta n’anve PlizWi ?

11

Plizidi a zeblant, pa ve gwelet a bell,

Bezan dimeus bro Lourd eun henvelidigez : — « Perak ne vefe ket eun eil Masabiell,

» E laras eun de ar ’Werc’hez,

» Perak ne deufcn ket da gavout eur jijen,

» En harz an iliz koant hag ouz troad ar mene? » Aman raa bugale a larfe eur beden,

» Aman e taoulinfent gant fe... »

Neuze — burzud dispar ! — eur zulvez d’ar mintin, Kristenien Plizidi a zavas rouezet;

Moueziou drant ar c’hleiar a vralle gwall sklintin, Ouz lein o zour dantelezet.

GWERC HEZ PLIZIDI 159

War askell an avel, dre ar vro tro war dro,

E rede eur c'helo ; — « O gwellan neventi...

» Plijet eo gant Mari dont da chom en hon Bro.

» Bretoncd, dent da Blizidi! »

Hag an holl a deue, karget a levenei,

A-dreuz d’al lanneier, traouiennou ha parkou, D’enori o Mam vad, da bedi ar Werc'hez,

Ha da gana d'ei kantikou...

Dirak ar skcuden gaer pep kristen a stone,

Ha dimeus pep kalon, dre anaoudegez vad,

E tec’he eur beden, peden a drugare...

I.ourd oa dent da vro ar breizad !

Ya, Lourd en gwirione, gant roc'h Masabiell,

Eourd gant eur skeuden goant, skeuden dener Mari. A zav war zu an nenv he daouarn hag he zell...nbsp;Lourd, Lourd war douar Piizidi !

Lourd ebarz ar vered, — o taolen frealzus ! —

A.r Werc’hez o tiwall beziou ar Re-Varo;

! Anaon karet, c’houi a zo evurus,

Mari a glev ho hirvoudo !

160 GWERC HEZ PLizrm

Ganac’h me a garfe dindan kenkoulz skoazel, Kousket en ho pered, ya, ma huii diwezan,

Fla bezaii luskellet gant ar c'hleier zantel,

A zon kiemmus ar c’hlaz aman...

Ill

— O Gwerc’hez Plizidi, chilaouet ma feden, Difennet Breiz-Izel, m’ho ped, en haii Done,

Nag e teufe ar Fall war brolou-all da ren,

Miret bepred bon Bro d’ar Fe !

Miret cnni, miret giziou koz ha fiirnez,

Miret ane dreist-holl en parrouz Plizidi,

Ma laro peb breizad dimeus ho tud, Gwerc'hez, Sed aman bugale Mari 1

Plizidi a zo d”ac’h, d’ac’h he deus ’n em roet,

Ha c’houi ho pens kavet anezi deread.

Da vezan gant ho Mab ha ganac’h binniget, Bezet ganti karet dalc’hinad !

Binniget anezi hag arc’hoaz evel dec’h,

Plizidi a chomo skouer ar barrouz kristen ;

Ha, goude en Nenvou, he bugale dinec’h,

A veulo ho Mam da viken !

Gwreg ar pesketer

All avel zo fuloret, ar mór a zo diroll,

Dimeus ar besketerez ez eo dizro an holl,

An holl en kichen an tan zo evurus meurbed,

Goude eun devez trubuilh, eun devez poan-spcrcd.

Neuze war Icin an dosen e welched eur plac'h kez,

En ho daonlagad daerou, en he c’halon enkrez ;

En dro d’ei tri vugelig, juntet o dornigo,

O laret ; -- Mam, na ouel ket, hon zad a deuï en dro !

— Peil zo, ome ar vam baour, tleje hezan er ger.

Na gustuin choni diwead pa ve fall an amzer ;

Ma hugaligou vihan, an noz zo tenval, du,

Podet Done evitan, et da gousket dustu...!

Ar vugale 'n eur bedi a zo et da gousket,

An anken gant eun hunvre oute zo pellaet !

162 GWREG AR PESKETER

Gwelet reont en dro d'e zent hag êledigon ; Baradoz ar vugale a zo en hunvreou !

Ar vam gez a zo bcprcd war he zosen uliel,

Yudal e ra ’n he dioiiskouarn trouz ar mór, an avel ; Ouz he zreid war ar gerrek, gant eiir gounar spontns,nbsp;E tilamm ar gwagennou, gante eun drouz heuzus,

Ons ar niör dichadennet hi a choin dizehlant,

He daoulagad er pellder a zeil gant nec'haniant, Kredi ra d’ei a-wechoii, eus kreiz he foan-galon,nbsp;Klevet eur vagig vilian o lont war ar mor dón...

Siouaz ! pa zeil en dro d’ei he wel ar wirione,

An avel a ynd hcpred, ar mor zo didruc ;

En pep ti, en pe[) lojen, an dud a zo kousket,

He fried n'eo kct di.stro... Ho c'halon zo rannet !

Distrei ra d he zi hihan, dour en he daoulagad, Kousket eo he hugalc, kousket ha kousket mad ;nbsp;Ncuzo he tec'll adarre daoust e d’an ainzer gri,nbsp;Da chapelig ar Werc’hez hec’h a da hirvoudi...

— « O Gwerc’hcz ar Gwir-Zikour, Mari Slereden Vor » Miret ouz ma hugale d’en cm gavout minor ;

» Roet d’eur vam ankenict gwir frcalzidigez,

» Miret outi, o Gwerc’hcz, da vezan intanvez. ..In

(iWREG AR PESKETER 163

Euii hanter-eur pe war dro hec'h co bet er chapel, Dacrou puilli he deus skuihet ouz treid he Mam zantel;nbsp;Deal ez eo c’hoaz war ho c’hiz da chilaoïi er mor braz,nbsp;War ar mor braz dirollet n’he glev iielra, siouaz !

Glac'haret-tre ar wreg paour a distro c’hoaz d’he zi, Hanter-noz a zo zonet, he den n’eo ket arri ;

War he daoulin eo kouezet, braz, braz eo hec’h anken : lla gennerzi ar c hristen n’eus ket vel ar beden !

Pedet he deus ar Werc’hez, pedet he deus Doue,

Pedet evit he fried, cvit he bugale ;

Tre ar beden, an daerou, e tremen an nosvez,

X'eo ket evit diskwiza : he fried zo er-maez ?

Er-maez ar mór dichaden, gant an avel zavet,

A zailh ebarz e aochou vel eul loen pennfollet ;

An noz a zo ankenius, ober ra grizilh, glao.

Vit ar vagig dilerc'het an amzer n’eo ket brao !

— O pcbez nosvez anken, e lavar ar wreg kez,

O de, deus buhan en dro, ma tec’ho ma enkrez,

O mintin, deus eta prim, da rei d’in-me kelo llimeus tad ma bugale... Lar d’in, n’eo ket maro !

Al' beure evit ar plac’h a zo re bell o tont.

Ha c’hoaz dre ma tosta d’ei e kresk, e kresk he spont;

164 GWREG AR PESKETER

— Marteze vo kêlo mad, marteze fall... piou oar ?

Ha mar vefe kêlo fall, d’ezi gwasdt glac’liar !

Deus forz goiiela ha pedi, ar miulin a doste,

Mar na darz ket c’hoaz an de, noz n'an eo ken ive ; Ken tan dremvel ar mintin, war ar mör gourdavel,

A zeblant eul linsel-gaon, ankenius da welet...

Ar vam baour hanter-varo, a dec'll cus he lojen.

Ar spi eharz he c’halon, he sav war an dosen ; Tenvalik eo c’hoaz ar mor... — Forz kaer a zo, emei,nbsp;l)re ho sikour, o Gwerc'hez, m'hen gwclo o tistrei,

P’he deus sellet en peji Icc'h ha zellet en pep tu,

War an drêzen tost d’ezi hi a wel eun dra du ;

Hep gouzout, na oar penoz, he lez eun hirvouden, Gant he foan-galon ive eo kreskel hec’h anken.

Kun nerz krenv. eur c’hoant kronvoc'h he c'has wa«' zw O tiskenn eharz an aod ;— Petra cz eo, pelra '? lan dra.nbsp;He c’halon a lamp cniii p’en en gav war an trèz...

Eur griaden a c’hlac’har... — 0 Per, ma fried kez I

En e gichen eo semplct o tont d'hen briata.

Mes, alaz ! ar pesketer n’eo ken eus ar bed-ma ;

E zaoulagad zo zerret; war e drem dislivül.

Bet blonset gand ar gcrrck, e ruilh ar gwad duet '

r.WREG AR PESKETER 165

Aman, aze ha du-hont, gant ar mor dismantret,

Eman tammou ar vagig, t.olet ha distolet;

Dimeus ar vagig drailhet, hi iia ra van abed,

Daoulinet war an drèzeii, he komz ouz he fried...

llantrus ez eo da sonjal glac'har kri ar wreg-man :

— nbsp;nbsp;nbsp;«O ma fried, ma fried, klev ac’hanon breman,

» Digor c’hoaz da zaoulagad... Hop mar ez out koKsket, » Komz diouin vel da kustum, evit na ouclin ket... «

Kaer hc deus gouela, gouela, he fried zo maro, komz outi war aii douar bikcn kon na raïo !

Neuzo ar vam c’hlac'Jiaret a sonj en he stad kri ;

— nbsp;nbsp;nbsp;Mai’O co ar gonidour, penoz i'in, omezi ?

Penoz a rin-me breinan dimeus ma bugale.

Pa n’o deus tad abed ken da brient bara d’d ?

War-ze ken gwaz ha kiskoaz e tistank hc daero...

— nbsp;nbsp;nbsp;O ma Done, ma Done, j)erak n’on ket maro

Kerkent cus ar rliapclig o teo’li eur vouez sklintin. Mouez seder ar c'hloc'h o son Anjcluz ar mintin ;

Ar zon vel eur c'halvaden ’ra d'ei zevel he feu.

En despet d'he foan-galon beprcd liec’li eo kristen !

— nbsp;nbsp;nbsp;« Itron-Varia-Druc pounar ez eo ma c’hroaz ;

» En konver hini ho Mab n'eo nctra abcd c’hoaz ;

16() GWREG AR PESKETER

» Ma glac'har ma'z eo ken hraz. brasoo'li oa ho hini, I) Roet d'in nerz, o Mari, ovoldoc'h d'en trec’lii ! »

Pedcn gaer an intanvcz gant Mari zo klevet, He glac'har a zo trec’het hag lie foan distanet :nbsp;— « An Done niadelezus a vev al lapousig,

» Na zilezo birviken stad ma zri vngelig...

» Pegwir e wisk ar vleuen kaeroc’h ’vit Salomon,

» Pegwir ec'h anve reiz mad ezommoii ma c’halon, » E roïo d’ar vinored, d’an intanvez skoazehnbsp;» Ra vo gant an boll meiilet e hano ken zantel ! »

En disheol ar chapelig korfpaour ar pesketer,

A zo breman douaret; war e ve e lenner :

— Aman e tiskwiz en peuc'h, Per-Mari ar Stcuno, Kollet ebarz eur penze... Done d’hen pardono ! —

Remde aboue ar vam gez, d’an noz ha d’ar bcurc, A deu war he he fried da zaoulina gant fe ;

Eno, gant he bugale, hec’h ankoüa he foaniou : A-dreuz d ar be ar beden a unan kalonou...

«O

1

Kousk an Tad

D'apj Aotho Lostec, kure Zant-Servez.

Eur bugelig hihaii 'n o zav ouz troad ar gwele Elec'h oa korf c dad maro ha, sioiiaz, yen,

Digant e vammig paour eii glac'har, a c’houlenne:

— nbsp;nbsp;nbsp;O mam, lar d’in j)crak ma zad kez na gomz ken ?nbsp;Ar vam, en eur ouela, a laras d’Iie c’hrouadur ;

— nbsp;nbsp;nbsp;Ro peuc’h, ma él bihan, da dad a zo kousket,

Deus war galon da vam, chom aze didrouz ha t'ur, Chom da c'hortoz ma vo da dadig dihunet...

An de warlec'h ar vam, daei'ou en lie daoulagad,

Eur bugel eiis lie dorn, a hcnillie d'ar vered Korf ari hini oe bet eviti eur [iried mad,

Korf an hini a oc falc'het kreiz e vec’lied...

Ar bugel, re dener, vit anvoout ar glac’har,

A lavare d'e vam gant eur vouezig karet:

— nbsp;nbsp;nbsp;Na ouelez kot, o mam, me da vugelig da gar.

Ha me a roïo peuc’h tra vo ma zad kousket!

](5S KOrSK AN TAD

Pa oc ’barz ar be dón diskeniiet ar c'iiorf maro,

Goude ma oe an boll dud tec'het ac'hane,

An cl digant e vam a c'houllas ’a ear skuilh daer« :

— nbsp;nbsp;nbsp;Mam, mam, lar d'in, ma zad a chomo pell aze ?

Ar vam d’ezan laras gaiit ear vouez leun a anken :

— nbsp;nbsp;nbsp;Da dad, ma bugelig, zo aze o kousket...

Evidout, krouadur, ar vered a zo gwall yen,

Deus ganin-me d'ar ger ae'han vo dihunet!

An tad vit ar bugel chome re bell da-gousket,

Ha. pell, en gvvirione, e pade e hunvre ;

Enn de an cdig paour, war e veii-be gourvezet,

Gant eur vouez truezuz d'ezan a lavare :

— nbsp;nbsp;nbsp;0 ma zad, ma zad kez, chilaou ’ta mouez da vabig,nbsp;Poent braz eo d'it dihun ha dont c'hoaz d’am gwolet;nbsp;Oh ! deus ganin d’ar ger, deus da welet ma mammig,nbsp;Zav alese breman, awalc'h e teus kousket!,

Kaer hen doa ar bugel pedi, pedi kalonek,

E dadig kez maro na re van ’bed outan,

Ncuze e tistankas da ouela clourek, dourek,

P’en em gav e vam da frealzi anezan :

— nbsp;nbsp;nbsp;Ro peuc’h, ma bugelig, da dad a zo gant Doue,nbsp;Rikcn ken war ar bed na deuio d’ez kwelet;

Ped evitan, bez fur, ma c’halli rnonet eun do Gantan d’ar Baradoz elec’h eo dihunet!

Aboue en e hater ar bugel, mhilin ba iioz,

A l)cd cvit e dad hag a dale’ll sonj outan,

Hag en eur liiinvreal, kousket en e wele kloz, E wel an devez kaer m'en era gavo gantan...nbsp;Eno VO eviirus ebarz kreiz al levenez,

Eno e dad karet na vezo ken kousket...

Eno e vevo peil eus poan, trubuilhou, enkrez, Er Baradoz an holl a vezo dihunet!!

KLEMMOU ar BARZ KOZ

Da Gi.oda ar Prat « Pluenzir ».

Pun iioz o vale diiuian an (ierv l)i’as Me a chomas gnall zonezet,

O Ivlevet bi'avftu moiiez a zistonas Dindan ar c'hnajoii morgoiisket...

Ar vouez a gleven a zeblante, liep mar,

A bell eur vouez kaer lia dudiiis Ha dre nia tostaeri d’czi, o glac'liar !

Oa lienvel ouz klemmoii truezus...

Sioul ha didrouz ez on chomet neuze,

Dirakon na pebcz taolen;

En e zav eur Barz koz a hirvoude Eus son ankenius e delen ;

KLEMMOU AR BARZ KOZ 173

E zaoulagad zavet war zu an Nenvou,

E zehlante bczan o pedi,

Eus e vuzellou paour e koueze konizoii I-eun a c’hlac'har hag a velkoni...

— « Pell amzer zo am eus bet hirvoudet, n War stad glac'harus ma Bro goant,

» Hirie evelkent c choman mantret X Gant ar vez hag an nec’hamant,

» 0 welet Breiziz o tilezel a-grenn » Giziou koz ba fur ar Vretoned,

» Hag o plega seder evel tud dibenn, igt; Da skoucriou hudur ar C’liallaoued...

» Em amzer gentan, pa oan o sevel,

)) An boll a gane kalonek,

)gt; Eus eur penn d'egile da Vroiz-Izel « Zoniou ha gwerziou brezonek ;

» En amzer-ze e oa kalz a garante » Evit an hano kaer a Vreizad,

1) Bronian ma c’hcnvroïz, tud didrugare, » O deus boll ankonaet o brud vad !

» Hon yaouankizou n o dens ken dudi » Gant kaerder o Mam-Vro garet :

KLEMMOU An DARZ KOZ

» Kciiieiil (lisnicganz a reont d’ezi.

» GanW Hi a zo dilezet !

X Kn lie zraouiennou, war lein he nieneou » K klever... Done, na jiebez niez !

» He hugaleo komz... True, Kendadou,

» O komz pep tra, pep tra ’ med he Yez...

)' Gvvechall er pardoniou, en ehatou,

» E kane dalc’hmad ar Varzed ;

gt;• Hreman, siouaz, en donder ar c'hoajou,

« Me a guz bec’h ma foan-spered ;

» Hekleo ma Zelen pen klevan o liston » A laka ma daerou da ruilhal,

» Dirak be c’herden skwiz e ran ma c’lialon,

» War ma dilez e plegan ma ziH !

» Aman dindan an derv, ma-unanig,

» E teulan ma zon diwean !

» Bet a vijen evurus eun tammig » Mar klevfe an dud ar c'hAn-man...

» Mes eus mouez ma Zelen hekleo ar c'hoat braz gt;* Na ra ket, nan eur zeblant zoken,

» Daoust ha me a varfe, a varfe, siouaz !

» Hep na glevfe den ma c’hlemniadcn ? »

KLEMMOU AR HARZ KOZ

l)'e vouez, ken aiikenius, ha d'e glcnimou Ko hcl tcncret uia c’halon ;

— nbsp;nbsp;nbsp;« lïez evurus, Barz koz, sec'h da zaeroii,

1) Bak klevct am eus bet da zon,

» Daousl e d’an avel fall a c'houe war hon Bro » lion yez karet a vevo bepred ;

» Bn despot d'an dud fall, ive d’o skouerio,

« Ni a gomzo yez kaer ar C’helted !

» Bez eta ditiec'li... pa garo Done,

•gt; Kwita ar bod-man hep anken,

» Bn Breiz a rono c'hoaz ar Garanlo » Hag ar Brezoneg da viken ! ! »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Triigare, trngare, ha d'it ma bonnoz,nbsp;igt; B laras ar Barz koz, evurus,

» Kenavo, kenvrour, du-hont or Baradoz » lion Breiz-Izel a vo peurbadus ! »

BS [90 (30 BQ 00 ^

(y^'TT^^quot;I^TTTTTT2T?TT^i:''?TT?TT^TTTT?T'S

Kutuilh Bleun

Da Gloarek-ar-Wer^ (an Aotro Clerc, Gwengamp).

Em amzer gollet me a blij d'in Redek a-dreuz d'ar parkeier,

War ar yeod, karget a c’hliz-mintin, Dindan lagad an heol seder ;

Neuze e c’hallan ma-unanig,

Mont ha dont evel a garan

Ila chilaou mouez drant al lapoiisig

O kana eur zon ar vravan...

Neuze, war ribl ar gwinojennou,

Pe a bed ar waz o tremen,

Dinec'h, e kutuilhan bleuennou, Bleuennou koant vit ma zelen ;

Gant lleuniou bruk, lann, ba re valan, Bleunbu ar parkou, ar prajou,nbsp;Bleuniou kaer, dister, braz ha bihan,nbsp;Kavet ganin a vriajou...

Ha neuze, leun a levenez,

Dimeus ma bleuennou niverus E ran eun dibab gant evez...

Warlec’h an dibab e ran gante Eur gaer bag eur goant a vokad,

Ha hennez a ginnigan goude A greiz kalon d’eur mignon mad ;

Ar bokad-se a ve, peurvuian,

Eur zon pe eur werzig tener En pehini ar sonjou gwellannbsp;A ve ive, d o stum, bleim kaer :

D’ac’h ar pezig-man, Kloarek-ar-Wern O teurvezet hen digemer :

Ma blcuniou zo liet klasket a vern l)rc ar c'boajou, al lanneier;

Ha larct co 'roConl jilijadur Ha d'ho spered ba d’ho kalon,

Dre-ze o lezan da vont, distur.

Da laret de-mad d’am mignon !

lATa^r ar Ster

Ij’an dimezeled de la Bégassière, Gwengami’.

War dón : Itron-Varia-Bempoull.

Peil (limeus trubuilhon ar bed,

Hag cus he zrubarderez

War da zour, sterig koant meurbed,

Na brivdt luskellerez !

— Luskcll dudius, o bagig,

War dour sioul ar sterig,

Kerz dxlrouz etre he riblou,

Alaouret ganl ar bleuniou.

Rak warni me zo laouen.

Seder, seder, hep anken...

Tra ma kerzez, pebez dudi !

Me a glev evnedigou,

Ebarz ar gwe o ricliaui Zoniou drant, kanaouennou...

WAR AR STER 181

— nbsp;nbsp;nbsp;Oh ! dirak eun daolen ken kaer,nbsp;Karget a gan, a zouster,

Skanvaet dimeus da boaniou,

Sav ma c’halon d’an Nenvou,

Kas evel eur geumoulen War-zu Mari enr beden !

Barz, ive ma fell d’it kana,

Deus ganin-me eur pennad D'bunvreal war ar sterig-nia,

Te n'az po ket keun, zur mad,

— nbsp;nbsp;nbsp;Aman e kavo da delennbsp;Peadra vit he c’berden,

Da gana an evurusted,

Elec'b 'n em blij ar spered,

Da gana gant al laponz Dudi al lec’biou didrouz...

En parrouz Zant-Serrez, Ebarz kreiz ar c’hoat braz,nbsp;Toslik da Gerbarnez,

Kuzet touez ar gwe glaz,

E kaver eur garrek Ha hi rannet ken c'houek.nbsp;Ma c’houller zouezet :nbsp;Petra zo c'lioarvezet ?

V Ar roc'h, eun amzer oe,

Oa da rezan drailhet... F'aoïitet oe... Mes goudenbsp;Ar roc’li na goueze ket;nbsp;Ankonaet oe eno,

Ilag aboue an diido, Dizeblant, yen lia kri,

Na sellcnt ket oiiti...

i)

GWERC IIEZ AR C HOAT

Mar n’oe ket dispennet, Eo felle d’ar Werc’heznbsp;Bezan warni karetnbsp;En kichen Kerbernez,

Ha kavout he skeuden Kuzel en eur jijen,

Zavet ouz Iroad ar roc’h, Lec’h ma vije koantoc’h !

Setu perag hirie,

— Trugare da Pipi —

Ouz troad ar garrck gone Email skeuden Mari...nbsp;Skeuden garantezus,nbsp;Dons ha madclozus,

Hon mam, hon Rouanez, Itron-a-Gerherncz !

Nag eo koant da welet En eul lec’h ken dispar,nbsp;Elec’li na glever ketnbsp;Trouz ahed, na safar,nbsp;Nemed evnedigounbsp;O kana kantikou.

Ha mouez flour an avel Beg ar gwe o vervel...

184 GWERC IIEZ AU C IIOAT

A-us d ar roc'li glaziir Groet gand illeo, dero,nbsp;Mesket, liep renadur,nbsp;Gant koat kelve ha fó,

A ra eus al lec'hig Eur goant a chapelig,nbsp;Elec’h e plij d’an dennbsp;Lavaret eur heden.

Er c'hoat braz, treinener. Ma tigoue d'it, ciin de,nbsp;E-tal ar jijen gaernbsp;’N ein gavout da vale,

Me a bed ac'hanout.

Ma welez dirakout Drein ar Werc'hez Vari,nbsp;Da stoui d'he fedi :

Oh ! pcd anei, hep aon,

Ili zo Mam d’cz Salver, Ear d'ei da boan-galon.nbsp;Ar Werc’hez zo tener...nbsp;Ile daoulagad zavctnbsp;Hag he daouarn juntet,nbsp;Gant karante he lar :

— O bugel, me da gar !

Kantik ltron=Varia=Gerbernez

War don ; \i no salud, steredkn Vor.

D'am c’iioar Mari.

DISKAN

Gwerc'hez hon Mam, hon Rouancz ; Itron-Varia-Gerberncz,

Klevet jieden ho pugale Ha roet ho zikoiir d’eze !

Ve) ma red warlerc’li e vammig Ar hugel dister, hilianig,

Velsc war ho lerc’h, mam zantcl,

E tircdomp da glask skoazel,

Dirak ho skeuden vinniget Holl ez omp aman daoulinct,

Holl a c’houlcnnomp gant kalon Bennoz ar Wcrc'hez, lion Itron !

K4NTIK ITRON - VARIA -GEKBERNEZ

An dudou paour Avar an douar,

N’o deus nemed anken, glac'har ; Mari, Mam da Zalver ar bed,nbsp;Bezet oute true bepred !

Wariiomp dimeus lein an Xenvou, Teurvezet distrei ho sellou ;

Groet ma kouezo evel ar gliz Ho krasou war vro ar Vreiziz...

Brciz-Izel he deus a viskoaz Karet ar Werc'liez be c'haras ;nbsp;Dre-zc en pep parrouz 'n bon Bro,nbsp;E klever meuli bo liano !

N’ankouact ket ar garaiite,

Ilon deus holl evit Mam Done ;

Ha pa vefomp gwall-ankeniet,

O Gwerc’bez, ii'bon dilezet ket!

Na dilezc't ar Vretoned,

Tud a galon, a lealded ;

Roet d’e, vel en amzer goz, Evurusted bemde, bemnoz...

KANTIK ITRON - VARIA - GKRBERNEZ 187

Eur brezel didrue ha kri En lion Bro a zo groet d’imp-ni ;nbsp;Eneb kantved ar falz-krcdennbsp;Miret bon Breiz d’ar Fe gristen !

Eaket en kreiz ar vugale Karante ha doujanz Done ;

Roet furnez d’ar vam, d’an tad, Da ren o ziegez ervad...

Eaket dre-holl gwir unvaniez, Peuc’h kristen, nerz ha levenez,nbsp;Ma laro peb unan ’n e dinbsp;Trugare d'ar Werc’hez Vari !

Diwar jijen koant, koant ho roc’h, Eec’h ma zeblantet d’imp kaeroc'h,nbsp;Diwallit mad tud Zant-Servez,nbsp;Dalc’hit sonj ouz re Gerbernez...

Neuze enpad hon buegez Ni ho karo welloc’h Gwerc’hez,

Da c’hortoz monet d’an Nenvou D’Ho meuli gant hon C’hendadoii !

DIRAK AR MOR

KirYOALdOU.

D’an aotro Cozak, kure Plistin.

O mor l)raz ha diveiit, mor kaer, mor dudius,

Dirakout adarre quot;n em gavaii evurus !

Deut ez on c'hoaz eur wcch d'ez kvvelet eur pcimad, Karout kalz a z-afea cliom 'n ez kiclien dalc'hmad.

l»a alan yac'lius, flour, war ma drem a dreinen Ha da voncz o krozal a zeblant cur heden...

Eiir beden ar gaeran, eur beden [leurbadus,

A zav diwar ar bed da Zoue-Galloudus.

D’an aod gant al lano e teuez ’n eur drouzal Ha da wagennou koant a frez en cur slrinkal...

En eur strinkal warnon o dour gwenn, glaz lia gwer. C’hoant de da larel d'in : Sell 'ta, na pegen kaer !

DIRAK AR MOR 18!)

Ouz da welel ken koant ne skwiz ket ma selloii,

— Bravat ma ’z eo ar mór dindan bolz an Nenvon !

Dirakout ma c'halon a zo ive laoïien,

Ankouaet eo ganti he zrubuilh, hec'h anken...

Kollet he deus ar sonj dimeus bro ar c'boajou, Tridal he ra gant joa o welel da aochou !

He llijadur gentan, hec'h amzer dremenet,

Dirakout, o mór braz, zo breman dihunct...

Dihunct int ken beo, ken Indian war an dro,

Ma kred d'ei hc deus groet eun hunvre gwall-c'houero.

N'ball birviken sonjal e vc bet pellaet

Eus da aochou trez Hour, eus da riblou karet!

Koulskoudc en anzav ez eo red niad d'ezi,

Dirak ar wirione c ten da hirvoudi...

Hirvoudou a c’hlae'har, a gcun, leun a zaero, Daoust e d'Iie c'haraiite vo red d'ei moril en dro ;

1

Na petra zo kiriek u'lialler ket er bed-man Chom cl lec'h a garer dreist pep tra ar muian ?

190 DIRAK AR MOR

Da ze e lavar d'in da vouez krenv, mor divent,

— « Kar Doue da genlan, kerz goude gant da hcnt I »

Oh ! pa vin pellaet, digouezet er c'hoajou,

Klevet a rin da vouez a-dreuz d'ar meneou ?

Ha ma n’he c'hleran ket a-dreuz d'ar meneou,

Me a yelo d'lie c'hlask dindan pin ar c'hoajou...

Ennó o c’houibanftt e klevin an avel,

Dimeus da vouez, 6 mór, hen a vezo henvel;

D'en cliilaou ma c'halon a vo ive digor.

Ha, seder, lie laro : — Klevet ran trouz ar mor !

HorrAt ra amzer, tostAt ra d'an termen,

O mor, me a garfe n'az kwitafen biken !

Hogen pa 'z co red d’in larel d’it : Kenavo !

Evit 'n em frealzi bemde me a gano ;

O mor braz ha divent, mor kaer, mor dudius,

Pegoulz c’hoaz dirakout 'n em gavin evuruz?

Zanl-Efflam, mcurz 19 )4.

Ma Filhorez Vihan

Pell amzer zo e sonjen : — Pegoulz e Icuï an de,

Ma c'hallin bezan jjaeron 'vel an diui-all ivo ?

M'ain bo eur fillior Ijilian pe eiir filborezig Evil gallout 'll oe'li enor kana eun tain zonig...

I S3 MA KIT.U*R.»r VIHAN

Zaiiiniel ganl sc ma spored cun devez me yeas D'obor cur valeaden ebarz kreiz eiir c heat bras ;

Elio cun evnig bihan, ganc war eur ween

Hag a lavarc : — « Mignon, liezan z po da c’houlen...

» Bezan’ z po eur filhorez, d'ezi te vo paeron,

» Hag ouspenn c’hoaz e kredan te a vo d’ei tonton ;

» Hi a vo d'it 1'iHiorez, bezan vo da nizez, igt; Daou zigare d’it, mignon, da gavout lovencz ! »

P'am oa klevet ar c'litMo oan chomet zouezet.

Da zellet ouz an evnig am cus bet ’n etn laket...

Mes at lapousig bihan, skoemp, skoemp reas fron, frou I Ha biskoaz goude er c’hoat na welis an aotrou...

Hvvir laras at lapousig, frealz zo em c'halon,

Bezan ’in eus eur filhorez, d'ezi me zo tonton !

Eur filhorez ar vravan... oh 1 koant en he c'havcl.

Mar dijc bet diou-eskell oa mad d'ober eun él !

Ma filhorez he deus bleo melen evel an aour,

Ken seder ha pemp kwenneg ez eo ar c'hezig paour ;

He lagadigou vihan zo glaz, lirzin, laoiien

Hag he diouchodou ru-skler zo evel diou rozen 1

MA FILHOREZ VIHAN 193

Sard ez eo ma filhorez, c’hoarzin he ra dalc’hmad Bezan er eo eun didu d’he mam, kenkoulz d’he zad ;nbsp;Ganli kollont oc’h amzer, ha piou na rafe ket ?

An neb an eus eur bugel an eus evurusted !

An holl kichen an êlig an em gav evurus Holl a lavaront d’ezan komzou brao, dudius ;

Eur blijadur eo ive gwelet na pegen drant Ez eo ar plac’hig vihan en zae he badcziant I

Me ive ’m eus plijadur en kichen he c’havel,

O sonjal pegen dister on bet pa oan bugel...

Mos hi, en eur vousc’hoarzin, a zav he daou dornig Ha me ’n eur c’hoarzin ive a lar : ma c’halonig !

O welet pegen seder ez eo ma filhorez E teu kerkent em c’halon eun tam tristidigez :

— Petra eta zo kiriek eo red d’ar c'hrouadur, Kavout war an douar-man glac’har, displijadur ?

Da betra na chomfe ket an den bepred laouen, Elec’h kavout poan-spered, trubuilh, ive anken ?nbsp;Perak eta an den paour ken joaüs ’n e gavelnbsp;Eo red d’ezan kavout poan, enkrcz betek mervel

J94 MA FILHOREZ VIHAN

Mes lezomp an holl draou-ze a gos'.e vit hirie, Kanomp a greiz hon c’halon, kanomp gant karante,nbsp;Levenez ar vam, an tad dirak o bugel kez,nbsp;Evurusted ar paeron, hini ar vaeronez...

Breman ar pez a c’houllan evit ma filhorez,

Ma vo enpad he bue eur plac’h leun a furnez,

Eur plac’h a zoujanz Doue, zentus d'he zad, d’-he mam, Hag a gerzo en pep lec’h uhel he fenn, divlam !

Kalz a dud a c’houlenno : — Daoust e piou eo au den An eus laket en e benn sevel ar ganaouen ?

— Hennez, en bro ar c’hoajou, zo eur c’hos-vartolod Ha pa gav hir an amzer e sonj c'hoaz ’barz an aod...

GOUEL an ANAON

(Noz Gouel an Holl-Zent)

War don : A vihanig am eus pec’het...

Ar c’hleier ebarz o zouriou A zon liirie truezus,

O niouez a zeblant dïmp klemmou An Anaon gwalleürus...

Sonj e tigasont d’imp-ni c’hoaz Dimeus an boll ineou,

A c’houlen en o enkrez vraz Ouzimp zikonr d’o foaniou !

(^hilaouomp eta, tud kristai,

Klemmou hon c’lierant mero,

A zo pell zo ’ barz an anken O c’hortoz hon fedenno.

196 GOUEL AN ANAON

Demp holl, mar karet, d ar vered D’ober enni eun tam Iro ;

Ha war o beziou daoulinet,

Evitê ni a bedo...

— Tosta ’ta, pried glac’haret,

Ha pa vi ouz troad ar be,

Elec’h ’man korf da wreg karet. Fed Done vit hec’h ine !

Tad ba mam gez, skuilhet daerou Aze war be ar bugel,

A’dlee en fin ho teïou O sebelia kenf’^mervel...

COUEL AN ANAON lf7

Sed-han aze ’barz ar be dón,

Gant an Ankou eo falc’het,

Ranna ra hirie ho kalon,

Evitan pedet, pedet ! 1

— nbsp;nbsp;nbsp;Bugale, potred ha merc’bed,nbsp;Stouet war be mam ha tad,

Dre o foan ho pens edrusted, Evidoc’h ez int bet mad...

Pedet evit ho tudou kez,

Skanvaet d’e o foaniou ;

Bezet sonj outè aliez,

Dizammet o ineou !

— nbsp;nbsp;nbsp;0 breudeur lia c’houi, c’hoarezed,nbsp;D’an den yaouank zo aman,

Petra talv d’ho korf kaout gened D’an douar ’teui da vroinan

Dent ive da oiicla doiirek War be ho preur pe ho c’hoarnbsp;Marteze c’houi a zo kirieknbsp;D’e anken ha d’he glac’har ..

198 GOUF.L AN' ANAON

Kcistenien, na pebez keutel,

Uoet d'imp gant ar goue!-ma ; P’co gwir ez eo red d'imp ivicrvel,nbsp;Karomp Done en pep tra.

Ankoiiaomp hon dizunvaniez,

Hon c’hasoni, drouk-komzon, Hag impliomp mad hon devoznbsp;Da zikour ar Re-varo !

Pedomp hirie braz ha hihan, Koz, yaouank, tud a bej) stad,nbsp;Evit an Anaon en poannbsp;Oh ! pedomp a galon vad !

Bezomp holl ive unanet Da zikour an ineou.

Zo gant o c'herent uilezet En kreiz an tan, er poaniou...

True, true, o ma Done, Pardonit d’an Anaon ;nbsp;Oute Jezus, true, true,nbsp;Evite, pardon, pardon ! !

K^ena-YO..

Keiiavo ! koiiiz leun a anken, Leun a c'hlac’liar evit an den...nbsp;Kenavo ! ive komz a spi :nbsp;Goude ar c’hiiniad levenez,nbsp;Plijadur warlec’li an cnkrez,

Ha de-mad goude. hirvondi...

Kenavo ! oh 1 nag ez co kri,

P’en eni gav de an disi)arti,

Laret d’eun tad lia d'cur vam vad Ar gomz truezus ha poanius,nbsp;Araok mont en lient glac'harus ;nbsp;Kenavo nuun, kenavo tad !

Kenavo ! pa ver |)ellaet Dimeus kerent nieurbed karet,nbsp;Nag eo frealzus dan inenbsp;Sonjal ebarz ar vignoned,nbsp;Ankouas trubuilh ha boan-sperednbsp;Neuze e kresk ar garante !

KBNATO...

Kenavo ! war hent ar vue Me wel daou den seder eun de ;nbsp;Levenez o deus eur pennad,

O c’halonou a zo unan,

Enpad an devez o vouskan... Zerr-noz ! digouezet ar c’himiad !

Kenavo ! diwean termen,

Eur pennad c’hoaz ha netra ken En em garont hed an hent braz ;nbsp;Setu breman lec’h an daero,

Eur pok pe daou ha kenavo... Pegoulz? N’ouveer ket... siouaz !

Unan ac’h a gant e dam hent, Hag egile goude kerkent,

O daou, mantret, e valeont; Gwech e tizroont o fennounbsp;Evit zellet war o lerc’hou,

Ha kenavo, c’hoaz e laront...

Kenavo ! en displeg pellan Unan zo distroet breman.

Ha d’egile e sav e vrec’h ;

Egile a deul c’hoaz eur zeil War e vignon arri peil, peil.

Ha kenavo e lar gant bec’h !

KEN AVO... SOI

Kenavo ! evidomp, tud kez,

Er bed nemed ti’istidigez,

Hirie aman, arc’hoaz du-hont,

Neb lec’h peuc’h padus na gavomp, A boan kouezet mad e tec’homp;nbsp;Bemde o vont, bemde o tont 1

Kenavo ! diwean kimiad,

Leun a grizder, a galonad,

A vo war bon gwele maro,

Pa gwitafomp ar bed pec’hus Evit an Nenvou evurus,

Lec’h na vo mul a genavo !

An Tour Dilezet

D'agt;' aotbo Men, person Kallak.

War dón ; Ker Is.

Kcment-man zo da Gallagiz evit o fedi, en han Done... Oh! en han Done, da zevel eur chapel ouznbsp;Iroad tour Bonvel, abalamour d’o zadou ha, dreist-lioll, abalamour d’an amzer goz...

Me a zo eun tour dilezet,

Gant an holl aman ankouaet ;

El lec’h-nian me a zo distro.

Kollet, kollet on ’ barz ma Bro !

Gwechall ma farrouz oa brudet Ha ma iliz darempredet.

En dro d’in bep sul ha bep gouel En em vode tudou Bonvel...

AN TOUR DILEZET 205

Bonvel! Bonvel!... Petra laran ? N’eus ken trouz outi er vro-man ;nbsp;Na glever komz eus he hano,

Evit an dud hec’h eo maro !

Maro ez out, ó parrouz koant !

N’an eus ken diouit eur zeblant ; Na chom diouit ’med eur skeuden,nbsp;Skeuden da Dour kreiz an dachen..

Skeuden da Dour ha gwareier Da iliz koz, gwechall ken kaer,nbsp;War leur pehini ar yeod glaznbsp;A zav hirie r® stank, siouaz !

Ped gwech p’en em gave goueliou, Badeziant, eured, pardoniou.

Am eus aman zavet ma mouez Evit kreski da levenez...

Ma mouez breman a zo tavet,

Ma c’hleier a zo dianket...

Ma-unan e choman hirie,

Ouzin netra n’an eus true !

206 AN TOUR DILEZET

Kleier, a ganas ken sklinlin, Ennon bemnoz ha bep minlin,nbsp;Klevet ve hekleo ho moueziounbsp;0 listen c'hoaz en traoniennon ?

Evidon-me na glevan ken Nemed kftn klemmus ar gaouen,

A deu gant sklerijen al loar Da gemer peurz 'barz nia glac'har.

Neuze pa gone sioulder an noz, Me wel ebarz ma bered koz,nbsp;Ineou paour o tarnijalnbsp;Hag 0 tont warnon da sonja!...

Rak, ma Dou3, pa zellan piz, En dro d’in zo c'hoaz Bonveliz,nbsp;Bonveliz pell zo o kousketnbsp;Er vered lec’h m’int douaret.

War o be nebeut a welan, Ar gristenien o taoulinan ;nbsp;Eveldon ez int ankouaetnbsp;Ha kenkoulz ha me dilezet!

AN TOUR DILEZET 207

D’o badeziant am eus kanet,

Ha d’o maro ar c’hlaz zonet;

D'e breman me a hirvoudo,

Wai o doare me a ouelo...

0 beziou koz ha koant meurbed, Me glev hed an noz er vered,

0 mouez truezus o c’houlen Vit ho tud varo eur beden !

Hogen kaer ho pens damanti,

An dud chom dizeblant ha kri ; Sonj ar Re-varo a zo yen,

Van ouz ho klemmou ne ra den !

An dud zo breman n’houllont ket Bezan en dro d’ac’h douaret;nbsp;Koulskoude en be o Zadounbsp;Vije, me gred, mad o c’horfou !

Daoust e da ze, gwech ha gwechall, Eur c’hoziad daoubleget ha fall,

E vleo kouezet war e ziouskoa A deu d’ho pered ’n eur grena...

AN TOUR DILEZET

Ober ra eun dro d’ac’h, beziou, Sonjal a ra en amzeriou...

Hag an dour en e zaoulagad,

E sell ouzin gant kalonad !

Oh ! mar zo c’hoaz ’barz ar vro-man Kerent d’an dud a zo aman,

Me o fedo, en ban Doue,

Da gemer ouzin-me true ;

Oh ! me o fedo da zevel Ouz ma zroad eun tammig chapel,nbsp;Elec’h ma larfont a galonnbsp;Pedennou vit an Anaon !

Kleier lakfont ennon ive,

Ma sonin ar c’hlaz adarre,

Ma larin bemnoz da Vreiziz :

— « Aman eo e kousk Bonveliz ! ! ! »

DRE AN HENCHOU DON

D’am mignon « Dir-Na-Dor gt;gt;.

EN KOUN HON REDADENNOU DRE VREIZ-WAR DON : KLEIER AN NOZ.

Dre an henchou dón, pa oamp bugaligou,

Nag hon deus redet, nag hon deus lampet,

Nag a c’hoarzadeg, a c’hoariadennou.

Pa deuemp d’an noz gant hon zaout karet!

Diskan

Dre an henchou dón, dre an henchou dón,

Nag eo kevanus tremen an amzer,

Dre an henchou dón, neuze ar galon A deu da dridal gant sonjou tener...

Dre an henchou dón, evidomp yaouankiz,

Nag a blijadur warlerc’h ar pardon,

O tonet en dro gant eur spered diskwiz,

Ennomp karante, karante gwirion.

quot;210 DRE AN HENCHOU DÓN

Dre an henchou dón, pion eta, pion eta,

N'an eus gouzanvet... teneridigez !

O klevet eostig us d’e benn o kana,

Eus koste e « zous gt;gt; neuze levenez ?

Ure an henchou dón, dre ma kreskomp en oad, E sonjomp ive er brezel garo ;

Hon zud koz gwechall o deus skuilhet o gwad Dre an henchou dón ’vit o Fe, o Bro !

Dre an henchou dón, envor hon C hendadou, A-dreuz d’an amzer eno zo chomet;

O mouez binniget, gant kan an aveliou,

A deu, evurus, d'imp c'hoaz da laret:

Dre an henchou dón, ped gwech hon deus klevet, Enpad miziou du, hirvoud ha klemmou.

Klem ineou paour gant kerent dilezet,

Pe c'hoaz gwigour treut Karrig-an-Ankou ?

Dre an henchou dón, pa glevomp ar c'hleier O teul dre ar Vro salud ar Werc’hez,

E plij d’imp ive en eur dostót d'ar ger,

Gant o zon sklintin unani hon mouez...

DRE AN HENCnOU d6n 211

Dre an henchou dón, pleget gant ar gozni,

Meur a wec’h, marvad, teufomp da vale,

Sonj hoti yaouankiz a vo d'imp eun diidi,

Ha daerou tencr sknilfonip marteze...

Dro an henchou dón... Oh ! chomomp, Brotoncd, Chomouip holl, m'ho i)ed, chomomp da vcvan,nbsp;Na gavfonip neblee'h kenkouiz evurusted,

Hro an henchou dón eo ar Vro gwellan !'.!

Ar Garante Guzet

d’EffLAMMIG AN Henobet

I

Em c'halon zo diskleriet eur garante vraz, vraz,

Eur plac’hig a garan ; hi na oar ket... siouaz !

Eur plac’hig leun a c’hened, eur plac'h fur ha kristen, I.avarout d’ei ma sonj e rafen, mar kredfen...

Kcntan gwech ’m oa he gwelet e oa en ti he mam, Eec’h chom ar plac'h yaouank didamall ha divlam !

An de-ze, hep goüt d’ezi, outi e ris eur zeil,

Eur zeil a garante... 0 koantót turzunel !

Da zellet eus ar plac’hig am oa ’n em ankouact,

Hag aboue an dro-ze ganti on goneet;

Goneet ’deus ac’hanon gant he zellou lirzin,

Gant he daoulagad c’hlaz hag he c’hoarz ken sklintin,

He mouezig flour ha tener ’gomze ken dudius Ma lake ma c’halon da dridal evurus...

Me garfe vit komz ganti kavoul mouez an Awen (1) Pa gan dous ha tener war gerden ma Zelen,

Me garfe kavout ive mouez drant al laponsig Evit laret d'ezi : — Ma dous, ma c’halonig ! !

Ill

Pa ii’am eus mouez an Awen, na kün al lapoused. Me gaso d’am dousig ma hirvoudou beprcd ;

Eostig a gan er c’hoat dón, kerz ’ta evidon-me Da welct ma mestrez, lar d’ei ma c’harante...

Eavar d’ezi dre da gón : — « Turzunel ar goantan, gt;gt; Vit da wellan mignon, ez on-me deut aman...

» Deut ez on da laret d'it ar garante wirion gt;' A verv evidout-te ebarz kreiz e galon !

(1) rinspiration.

214 AR GARAgt;TE GUZET

» Karout e ra ac’hanout, na gred ket en laret,

» Ila gant-se e spered zo beinde trubuilliel.

» Ar pez a c'honll diganit ez eo eur c'hoarzaden, » Eur goniz eus da galon cvit ma vo laoïien ;

» An evurusan devez hen do war ar bed-man,

» Vo an de ma roï da galonig d'ezan...

» O turzunelig dinam, plac'big fur ha dispar,

» Evitan, lar d'in-me : — niignonig, me da gar !

» Neuze ’vat, a donn-askell, me a yelo joaüs » Da gas d’ez servijour ar c heio evuriis...

» Gant da gomz madelezus, e 'jaranle guzcl » A vo chenchet ganit ’n eur galon frealzel ! »

Eur potr yaouank glac'haret an eus zavet ar zon. Pa na grede d'e “ zous ” laret e boan-galon...

MA C’HOULMIG

Gwechall e hirvouden Ebarz ar c'hoajou dón ;nbsp;Breman me a zo laoucn,nbsp;Tridal ra ma c'halon !

Evil bezari eürus Me a glaske bemde,

Eun ölig madclezus Ha leun a garante...

Breman p’am eus kavel An èlig a glasken,

Ma bue zo kompouezel, Tec’hel eo ma anken !

Neuze, tra zouezus, N’ouvean kaer petra,

Ma c’halonig evurus Na re nemed krena...

Ha hi dimeus he zu,

A zeblante nec'het ;

Deut he oa davezan ru, He mouez a oa stanket...

Warnon hi a dolas Zcllou dón ha tener ;

He daoulagad a oa glaz Hag he diouchod ru-skler.

MA C HOULMIG 217

III

En eur zerel he fenii,

Hi a laras doanik ;

— nbsp;nbsp;nbsp;« Ouz ma hano penn-da-bennnbsp;» A ve groet Annaïk... »

— nbsp;nbsp;nbsp;« Annaïk, ken karet,

» Klevet en han Done,

» Me ho ped n’ankouaet ket,

» O nan, ma c’harante...

» Evidoc'h me a vo,

» Ya, ar gwellan mignon ;

» Oh ! miret d’in, en distro,

» Eul lec’h en ho kalon !

» Na c’houllan ket nemeur,

gt;gt; Gout a ret, me ho kar,

» Mar karet e vin d’ac’h breur » Ha c’houi a vo d’in c’hoar? »

— « Dimeus ma c’harante,

» N’eo ket eun tarn hepkcn,

» Ma c’halon divvar hirie,

» A zo d’ac’h da viken ! »

•% t’t tTr :Tt :'t nbsp;nbsp;nbsp;iTt

M « nbsp;nbsp;nbsp;« V Wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W W V

Kan, Barz yaeuank

Da G. ar Rumeur « Mathaliz ».

Riiidari euii derven goz, da zeri'-noz ankeniet,

K klevis eur vouez tener o laret ;

Diskan Kiln, kSn,

Barz yaouank, bez seder.

Kan da Zone, da zousig, da vro gacr.

Kan,

Hag an evurusted Ebarz da kalon a vevo bepred !

Me, ome ar vouezig, eo ine Breiz-Izel,

A lavar d’it dre hirvoud an avel :

220 KAN, BARZ YAOÜANK

Na gemer ket trubuilh, nebeutoc’h c’hoaz anken ; Neb a ren tud a die bezan laouen...

Ha petra a c’hallfe ober d'it poan-spered ?

D’it ar vue a vezo skanv meurbed.

Evit se, bez doujus da Zone da Dadou,

War-zu an Nenv tro bepred da zellou !

Mar teu d’it hirvoudi o vezan da unan,

Klask unan all da lodenni da boan...

Eus a grciz da galon, kar eta eun dousig.

Bevel goude, turzunel bag eoslig !

Neuze ar vuegez a vo dudiusoc’h.

Da zaou ar bec'li a zo dalc'hmad skanvoc'h...

Chom da veva en Breiz, na gwita ket da vro ;

E-lal da gavel gortoz ar maro...

Da Vro he deus ezom — lak ze start en ez penn — Kalon d’he c’harout, diouvrec’h d’he difenn !

:fL3^gt;^2JWr^

•#* l'l‘T‘l*^I'I'7''ï’'ï* I’ 1*1' gt;’ 1' t’ *' l'J’I'* 1' Ï^T* L^i.’ 1’^i' i*^

^r-r'rrTrrTTTTrrrrrTTTtr.T.T

Ma Dousig Koant

D'aM MUIAN-KARET. . . PA VO KAVET

Kiinet em euz war ma zelen entanet Ma Breiz-Izel,

He gizLou fur, he zenl koz, he zmi vrudet,

He yez santel ;

Hirie da stenna start d’ezi he c'herden.

Me am eus c'hoant

Ha kana warn! dre eur zonig laouen Ma dousig koant !

Ma dousig koant! N’euz ket eur plac’h evelti War an douar ;

livit krcdi eo red gwelet anezi,

Bleuen dispar,

Diwanet kaer en eun draoniennig a Vreiz,

Ha hi ken drant,

Kno he kav heol ha gliz-venre a-leiz,

Ma dousig koant !

Ma dousig koant ! Henvel eo ouz eun êlig, Dous ha tener...

He daoulagad zo glaz, lirzin, birvidik, Dalc’hmad seder,

Ho zellou dón leun a spi, a garanle Zo eur zeblanl

Diineuz kaerder ha levenez hec'h ine,

Ma dousig koant !

Kaer dreist peb tra ez eo ma muian-karel. Ma ferlezen !

He bleo ken flour a zo du ha klaouieret War he zól gwen ;

He diouchod ru ’ro d'ei kenient a c'hened,

Ma laran drant,

Hz eo ar c'hoantan en loucz an holl verc’hed Ma dousig koant

He mouez sklinlin a goinz d'in ken frealzus En eur grena,

Ma trid eni c'hreiz ma c’halonig evurus Ha leun a joa...

Ho c’lnln zo kaer evel hini an evned,

EvcUan drant,

Ouz e glevet 'nijan betek ar stered,

Ma dousig koant 1

224 MA DOUSMi KOA?IT

Evel ma plij d’an durzunel he c’hoajou,

Hi gar ive

Tremen didrouz en kreiz sioulder ar maeziou He zam bue ;

Eno ar blijadur zo talvoudusoc’h Egel arc’hant,

En gwirione, eno e karan muioc’h,

Ma douslg koant!

Ma dousig koant !... Oh 1 pa ven en he c’hichen, Evurusted !

Siouaz, peil, peil diouti, pebez anken Ha poan-spered...

Me a garfe tremen ma amzer dalc’hniad Hep nec'hamant,

Klevet e mouezig, gwelet he daoulagad,

Ma dousig koant !

Ac’han d'an devez ma vefomp unanet 'N eil d’egile,

E hirvoudin d’am dousig meurbed karet Ha noz, ha de...

Ha goude enpad hon zammig buegez Me gano drant,

Da c’hortoz mont gant Doue d’al levenez, Ma dousig koant !

Me a zo o paouez prena Eur botou koat fó,

Eur botou eus ar ro vrava A zo ’barz ar vro ;

Eur botou ken fentus, ken kaer Ma ve laret dün p’o gweler :

0 kaer^t,

Kaeramp;t eo da votou koat 1

En gwirione, int a zo koant,

Eveltc n’eus ket!

Ha bemde me aiu eus damant Gante o kerzet...

Na c’houlfen biken, ma Doue,

Barz ar fank labea ane !

0 kaerüt,

Kaertil eo ma botou koat!

22() MA BOTOU KOAT

Digas reont da soiij ddn-rne Eus an amzeriou...

Ma Zadou a douge ive

Gwechall ar botou ;

Neuze war veneou ha roz Int a gane hemde, bemnoz :nbsp;O kaerat,

Kaeröt eo hon botou koat!

A viskoaz ebarz Breiz-Izel,

An dud a vicher :

Dukcd, Barzed, tud a vrezel Beleg ha Fanch-Kouer,

Ac’h e gant enor da vale ’N o zrcid eur botou koat hemde ;nbsp;O kaerat,

Vijent gant o botou koat!

Me ive, vel ma C'hendadou A heuilho bepred.

En eur vale war o roudou, Skouer ar Vretoned ;

Me a gerzo ’pad ma bue Gant eur botou koat eveltê :nbsp;O kaerat,

Kaerèt eo ma botou koat!

MA BOTOU KOAT 227

Ha p’en em gavo an Aiiko Eun de d’am falc’had,

H'ozan Iiepdale me laro :

— Gortoz eur pennad,

Ma lakin c’hoaz ma zreid brevet Er bolou koal am eus karet...

0 kaerüt

Kaerèt eo ma botou koat!

Kerkent me yelo d’ar bcd-all, Hep anken em c’hreiz,

Hak hon Zalver laras gwecliall, Pa deuas da Vreiz :

— « Zalvet e vo nel) a dougo Eur botou koat eür e varo ! gt;gt; —nbsp;0 kaerflt,

Kaerat eo ma botou koat!

Ha mar rafe d’in zellou du Zant Per goz, d’e tiro,

Me a larfe d’ezan dustii :

— Sell ouz ma boto...

Me gred, d’an Nedelet, .lezus A deue bcp bla evurus,

Da lakat

Dèlou mid em botou koat !

228 MA BOTf liOAT

Ar Werc'hez, pa glevo ma moiiez, A deuïo neuze,

Leun a zouster, a levenez,

Da laret d'in-me :

— « Tosta, o butrel ar gvvellan, Rak da votou k a garan...

O kaerat,

Kaerat eo ar botou koat ! »

Dougomp-holl ela, Bretoned, Doiigomp ar lgt;otou,nbsp;Miromp gant o fonnou-kaled,nbsp;Furnez bon Zadou ;

Ha gante kreiz an eürusted En Nenvou ni gano bcpred :nbsp;O kaerat,

KaerAt eo ar botou koat!

CHOM EN BREIZ-IZEL

Kinnigkt d'au Mekc’hei) yaouank A c'nOANTA MONT DA BaBIZ

Placing yaouank, perak 'ta tcc’liel Peil diincus da vam ha da dad '!

Perak kwitai da vro Breiz-Izol,

Mcc’li out evurus ha mad ?

Ankoua ar c’heriou,

Gant o falz madou ;

Enne 'lec’h madou e kavfcs Irubuilhou...

O chom en bro da gavel,

Choin, chom en Breiz-lzel !

Ar c’heriou a zo leun a anken ü’an dud zo enne divroel;

Ennê ar c'halonou a zo yen,

Karante wirion n’an eus ket!

‘232 CHOM EN BREIZ-IZEL

Nemed gwarizi,

Drong ha kasoni,

An holl oc'h en em daga, en em dihri... O chom en bro da gavel,

C.hom, chom en Breiz-Izel !

Peil eus da vro kollfes da c’hlandcd,

Koll rafes ive da furnez,

Da yec’hed, da nerz ha da c’hened Ha da vrud-vad a Vreizadez ;

Goude en distro,

E skuillfes daero :

An enor kollet n'eo deut biskoaz en dro ! (3 chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-Izel!

Da dad, da vam baour zo o ouelu.

En o daonlagad daerou kri..

Pion a roïo d’é cun lam hara'!

Ha pion a harpo o c’hozni ?

Glevez ket o mouez,

A lar hep paouez,

D’it gant karante ha gaat kalz a lurnoz ; O chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-Izel!

» A lid pardoniou,

» A gan enreujou

)) Hag a lavar d'il dre liekleo o moueiioa: » O cliom en bro da gavel,

» Cliom, ciom en Breiz-Iiel! »

CIK)M EN BREIZ-IZEL 93fgt;

Petra eta c'hoarve d’ez kalon,

Ma kwitaez eur vro ken koant?

Petra c’hoantaez, lavar hep aon, l.avar breman hep nec'hainant?

Evidout, me gred,

Breiz a zo bepred

Eur vro ar gwellan a zo ebarz ar bed !

O chom en bro da gavel,

Cliom, chom en Breiz-Izel !

An douar a roas d'ez tadou Eur bevanz frank, mad ha nerzus,

A roïo d’it enpad da zelou,

Magadurez krenv ha yac’hus ;

Bez eta dinec’h,

Gant poan da ziouvrec’h,

E vevi en Breiz gwelloc’h peil vit neb lec’h 1 O chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-Izel!

Na gwita ket da douriou uhel,

Kizellet ha dantelezet,

En pere ar c’hleier en avel A zon goueliou hon zent karet.

CHO.M EN BREIZ-IZEL

A lid pardoiiioii,

A gan eureujovi

Ilag a lavar d it dre hekleo o moiieziou O chom en hro da gavel,

Chom, clioni en Breiz-lzel!

Na gwita ket hro da Gendadou,

Bro ar gizion koz, koz ha fur,

Bro ar chapeliou, ar c halvariou,

Bro pe]) f]-aiduz renet gant stur ;

Bro ar zoniou kacr,

Ar gwei'zioii tener,

A ziston hemnoz a-drenz d'tion farkeier. O chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-lzel !

Chom da veva en ez traouiennig, Elec'h m’eo zavet da di plouz;nbsp;Elecdi ma c’hoaries, biigelig.

Seder ha peil dimeus pep Irouz... Kar da veneou.

Da lann, da goajou,

Gantö e klevi dre vouez an aveliou : O chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-lzel!

CHOM EN I5REIZ-IZE1, 237

Chom da veva en liarz an iliz,

Elec'li ma ’z out bet badezot,

Kichen ar vered ’lec’h ma liskwiz Da gerent koz poll zo marvet...

Ha neuze ive E c’lialli goude

Diskwiza ganto 'barz an lievelei) bc... O chom en bro da gavel,

Cliom, chom en Brciz-Izel!

Pep tra en Breiz a lied ac'hanoud Da chom en o c'hichen, ’n o zouez,nbsp;Chilaou anó, boll o deus galloudnbsp;War da galon a Vreizadez...'

0 kaerah peden,

E laront d’an den

A c’hoanta kwitat e Vam-vro da viken O chom en bro da gavel,

Chom, chom en Breiz-Izel!

Kas peil diouit ar sonj divalo An eus trubuilhet da spered,

Chom breman da veva en ez Pro,

Ennl ’z po levenez bepred...

238 CHOM EN' BREIZ-IZEL

l.avar cveldon,

A greiz da galon,

Ma klevo Breiziz hon c’han kaer ha gwihon :

Chomomp en bro hon c’havel, Chomomp en Breiz-Izel!!

Ell lion bro Breiz eman ar c’hiz Gant eur rum merc’hed yaouank,nbsp;l)a vonet hirie da Bariz,

Da glask madou, bue frank ; lt;;’hoanl o deus da vezan matcznbsp;Dindan an boll er c'herio.

Gonit bara en Breiz-Izel Ar plac’h yaouank na c’houll ken ;nbsp;En he fenn a zo deut avel :

— « Bale bro ’ta, kouilhouren ! »

240 AR RARIZIANEZ

Setu hi o tec’hel liep mez Peil eus he zud en daero...

Foei, foei, foei, d’ar Bai’izianez A ra mez da dud he Bro !

Ma c'houlfe an dud diganti Pelec’h hec'h a ken diskwiz.

Hi a larfe, hep he fedi,

— « Me ac’h a da Ba-a-riz ! » — Ha neuze d’ar c’henaouegeznbsp;Pep den, dre fent, a laro :

Foei, foei, foei, d’ar Barizianez A ra mez da dud he Bro !

Pa VO pellaet eus ho Breiz Hag en Pariz dishanve,

A1 labouriou kaled, direiz,

Eviti a VO mad tre ;

Evel eul loen hed he devez.

Hep paouez hi a boanio...

Foei, foei, d’ar Barizianez,

A ra mez da dud he Bro 1

Mar tigoue d’ezi dont en dro,

Goude vo bet en Pariz,

Neuze he vo eur plac’h faro,

Eun dimazel eus ar c'hiz ;

Gwisket vo Vel eur rouanez,

Vo ken anveet ’n he Bro !

War he fenn evel eur sparfel,

Vo gwintet eun tok re vraz.

Ma laro outan an avel :

— « Heman zo prest da vont c'hoaz... ! Leun vo ar plac’h a lorc’h, a c’houeznbsp;Eus lein he fenn d’he boto !

‘242 AR BARIZIANEZ

Foei, foei, foei, d’ar Bariziancz A ra niez da dud he Bzo !

Dilezet vo ar brezoneg, Ankouaet e vo ganti ;

Distaga a reï ar galleg ;

— « Oh ! lê Ié, j’ viens tl' Péris ! » Eur vez vo gwelet ar plac'h kt'znbsp;Oant he stum hag hec'h ardo...

Foei, foei. foei, dar Bariziaiiez A ra mez da dud he Bro !

Da bep tra ebarz Breiz-lzel,

Hi a gavo e dam si,

N’he devo ouz bro he c’havel Nemed drouk ha kasoni ;

Er gêr hi a vezo diez^

Red vo d’ci mont c’hoaz en dro !

Foei, foei, foei, d ar Bariziaiiez A ra mez da dud he Bro 1

Ar plac’h nan eo ket Breizadez, Rak he bio he deus nac’het ;nbsp;Bezan eo eur Barlzlanez ! 1

Kimiad ar Martolod

Goiide itia zad, ma mam, pebez kalonad d'in-me O tont da laret d'it, Anna ma c’harante,

Ar gomz kri ha c'houero ;

— Ma dousig koant, kenavo !

Galvet on gant Bro-C’hall, outi eo red mad zcnti, Ha monet hepdale da zife'nn anezinbsp;War al listri-breèel,

Peil dimeus ma Breiz-Izel...

llirie eus da gwitilt am eus kalz a boan-spered 11a glac’har ma c’halon a zo braz, braz meurbed ;nbsp;Bet bon deus plijadurnbsp;Evel daou zen yaouank fur.

Ne tens ket, o ma dons, sonj eus devez ar pardon, Elec’h ’z poa roet d'in hep distro da galon,

KIMIAD AK MARTOI.OD 245

Da zorn ’barz ma hiiii Uirak ar Werc'liez Vari ?

tens kot sonj ive dimeus an boll beuiiadou,

H')ti dens bet trcmenet hon ilaou dre an aoclion, D cldlaou gant dudinbsp;Ar inor braz o hirroudi...

Idwar vianiian, sioiiaz ! d'hon levenoz zo aclin, enpad !)emb bla hir pop liini ens e dnnbsp;A onelo noz ba de,

A onelo d'e garanto.

I'a via o bnnvreal war ma gwcrn ma-unanik c'boneo an ezen er c’berden goustadik,

Ma spered a yelo Da vale war-zu ma Bro !

Menzo goude knz-beol, pa glevi inoiiez an avel

0 kana dndius dre lannou Ureiz-Izol,

Digenier gant kalon Gourc’bemennou da vignon...

Hon a chomo dalc’limad d’e zous leun a lealdod,

Ha hi on o genver a vo feal bepred...

A-dreuz d’ar mor divent,

’N eiu garfomp vel diagent!

o c'lIORTOZ AN DISTRO 249

— Gant ho tiou-eskell frank digor, Petra eta, lapoused-mór,

K larfet da blac’hig Arvor 'i

Konizet d’ezi a garante,

Ila frcalzet, en han Done,

Frcalzet d’ezi hec’h inc...

Laret d’ezi ho pens gwelct Peil du-hont he muian-karet,

D’ezi eta, d’ezi laret!

Laret d’ei, war eur wern uhel, Eman martolod Breiz-Izelnbsp;O hunvreal d’e durzunel...

Lapoused skanv ha ken diskwiz, Nijet a-dreuz d’ar c’houinoul briznbsp;11a retornet c’hoaz war ho kiz,

Tarnijet a-us d’al lestrig,

Ilag, eno, gant eur vouez Ilourik, Koinzet d’ezan eus e zousig !

Diineus he feurz kanct d’ezan Eur zonig an dudiusan,

Eur werzig eus an teneran ;

259 o C HORTOZ AN DISTBO

Larct d’ezan an neb hen kar A zo brenian leun a c'hlac'liar,nbsp;Evel eun durzunel hep pSr...

llag ac h a bennoz d ar c'hoat don Evit distan be foan-galon,

Da c'boi'toz distro he inignon !

Distro ar Martolod

D’am breur Emil. Ton : Ar Bempoulezen.

Digouezet eo velkent an devez Oa ganin peil zo gortozet,

Hirvoudi em eus groet aliez,

Hreman ma chaden zo torret...

0 devez karet,

Devez binniget!

Sav warnon da heol madeleziis,

Ma tommo c’hoaz ma ezili;

0 heol, skuilh da sklerijeu lintrus Ha kemer lod 'barz ma diidi !

Meur a wecb em eus bet poan-spered, Skuilhet am eus ive daerou...

Hlrie ez on evurus meurbed,

Achu e zo d'am zrubuilhou.

252 DISTRO AR IIARTOLOD

üevez binniget, lla ken gortozet,

'l'ridal ’ra ma c'lialon cn em c'hrciz, Seder on evel eun costig;

Soiiden e welin c'Iioaz ma bro Brciz, Ma farrouz, ma zud, ma dousig !

Knpad ma zroïou war ar mor braz,

’M eus gwclet kalz a vroïou koant,

Mes n' am eus gwelct... 0 nan, biskoaz ! Hini bag a vcfe ken drant,

I!a ma bro garet,

Breiz-Ize) hanvet...

O ma Hreiz, Rouanez ar broïou,

Ma Breiz dudius ha dispar,

Bur mart-olod, bugel d’ez aochou,

Eus a nerz c galon da gar ! !

Hepdale ’n em gavo adari'e Ma zrcid war da zonar kaled,nbsp;Hag eno gant an amzer-nevenbsp;E klevin kan al lapoused ;nbsp;Pcre a laronbsp;En touez o zonio :

DISTRO AR MARTOLOD 253.,

— Dizro, dizro martolod yaouank,

Deus da wclet da lojennig,

Elec'h kavi eun nor digor frank,

Eun tad, eur vam liag eun dousig !

Oh ! gwelct e ran tour an iliz,

Klevet c ran mouez ar c'ldeier,

Gant o zon en em gavan diskwiz,

Ma c’halon zo laoucn, seder,

Rak ma 'z eo ken kri,

Tec'hel, kimiadi...

Pogen evurus ez co ive Goude bezan bet ankeniel,

Dizrei yac'h mad ha leun a vue Dar vro elec'h ma ver ganet!

N'hallfe den laret ar blijadur A zo breman ’barz ma ine ;

C'houez ar bleiin balan, lann ha glazur,

A ra d'in beva a-iieve...

Dirakon ’welan An ti a garan :

Ti plouz ma zud koz, ma mam ha ma zad, O ti bihan koant ma c'havcl;

Ac'hanout-te e karin dalc'hmad,

Ennout-te e feil d’in mervel!...

¦254 DISTRO AR MARTOLOI)

Knnout e teuin da zLskwiza Dimeus ma zroiou hir ha peil,nbsp;Knnout e chomo ma dous Anna,

A sko breman warnon eur zeil;

He daoulagad c'hlaz, D’in-me a ouolaz...

’N em frealz liirie, ma dousig koant, Sctu c’hoaz da wellan mignon ;nbsp;Gantan na gemer ken nec’hamant,nbsp;Uak dit-te ez eo e galon !

Tad ha mam gcz, setu ho pugel, Paeet gaiite e c’hle d’ar vro ;

Dizro ez eo c’hoaz da Vreiz-Izel, Warnan na skuilhet mui daero,

Mes roet d’ezan Ho pennoz gwellan ;nbsp;Bfnniget breman e garante,

Ha groet ma vezo evurus...

Anriaïg vo e wreg hepdale,

Annaïg a vo d’ac’h doujus !

^'X^X-aIgt;J.,AaXa1 U-AJLlt;JLAjUAAAlt;JUX.a-«AaA.A^A.I^gt;a.a.,0-»XAXOL^\Agt;JLxJLagt;a.,^

3 00 0000 00 00 00 00 f J (30 30 30 30 30 30 30

^ T' nbsp;nbsp;nbsp;y'y'T'T'y^T'T T'T'T*T3^

AN EMZIVADEZ

Wai' dón : Ar Yeodct

Ale zo eiir i)aourkez emzivadez, A c’tilac’liar karget ma biiegez,nbsp;Ma-unan e sknillian daerounbsp;Aliez...

Nclra na skanva ma foanio Garo !

Abrod e kollis ma mam, ma zad, N'am eus biskoaz oc'b anvcet mad ;nbsp;Cliom ma-nnanig... O gwasannbsp;Kaloiiad !

Tad ha mam eniioc'li c sonjan Gfcman...

•25G AN EJIZIVADEZ

Kont mervel eur vam vatlelezus Deulas warnon eur zell truezus,

A laras gant eur vouez izel, Ankenius :

— Petra ’ri hep mam, hep skoazel. Bugel

Aboue dourek, dourek e ouelan, Emzivadez kollet dre-aman,

Ilep nerz, hep zikour, hep souten A Ycvan...

N’am bo plijadur abed ken Biken...

II

D’in-me ar vue a zo kaled,

Tolet, distolet on dre ar bed ; C’hoaz ne gavan ket... Evidonnbsp;Poan-spered !nbsp;Karante dener eur galonnbsp;Wirion,..

M'am bije bet c’hoaz d'am frealzi, Ha da gemer lod cm foaniou kri,nbsp;Eun ine leun a drugarc....

AN EMZIVADEZ 257

0 dudi 1

Siouaz, dilezct on bemde,

Bemde...

Ankouaet on gant ma c’henvroïz,

Gant ma dilez ez on arri skwiz ;

Ha c’hoaz e kresk ma zrubuilho En peb giz,

Pegoulz e s3c’ho ma daero C’houero ?

Perak eo ar vue ken digar Evit eur rum-tud war an douar ?

Pa vev eur rum-all evurus,

Hep glac’har,

Perak eo ma c’hlem hirvoudus Padus ‘1

Pa hunvrean ’barz ma c'bambr dister, Pa huanadan gwecb hag amzer,

R ten neuze eul lapousig Ken seder,

•Da gana d in enn tam zonig Tener...

258 AN EMZIVADEZ

— Evnig Doue, kan eta da zón, Kan da vihana, kan d’in hep aon,nbsp;Te a zo d’an emzivadez

Eur mignon,

Hep-out n’he defe levenez,

Jamez !

Pa ven disprizet gant an estren. Pa ve ma c’halon leun a anken,

E kasan d’ac’h, o ma Doue,

Eur beden...

Teurvezet kemer ouzin-me True !

Eus ar bed n’hallan gortoz netra Pegoulz achuo ar vue-ma ?

Ma c’hallo ma spered nijal Ha kana,

AN BMZIVAOEZ

Ha d’an Nenvou mont dishual.

Raktal !

I I I

Pa VO maro an emzivadez,

Piou a bedo evit ar plac’h kez ? Piou a daoulino war he benbsp;Gant evez ?

Piou a sonjo en hec’h ine Neuze ?

Koulskoude, tudou, pa dremenfet, E welfet war he men-be skrivet :nbsp;— « Aman e kousk eur galonignbsp;Dilezet ! — »

Laret ganti eur pedennig Sioulik...

Ar Meder

AR MKDKR 2111

Du-hotit war lein ar nieiie Ebarz euii oabl a dSn,

E sav dranl an heol-veure Ilag hen lintrus ha splan ;nbsp;’Neur ziskenn war an douarnbsp;E vannou kacr, lirzin,

Ra perlczcniioii disjiar Dimcus gliz ar niiiilin.

Neiize ar iinaler dinpc’li Hag evuriis inciirix'd,

E falz gualaii war e vrcc'h Ac'h a d't' bai-kad (‘d ;

En e bark aii ed nudeii,

Leun a c'hr.Min alaoni'ct, Daoubh'gcl gantan o licn,

A c'honü be/.an cosici.

War ar pion/, gwenn e. falz dir A sko taoliou slank, slank,

Rak an erv a zo gwall hir lïagc sleiid a zo frank ;

P’an eus draiuiiiet, didrammeR E laka n he gourve

362 AR MERER

An dram a zo distaget, Hag en dro adarre !

Dre ma sav ’barz an oablou, En oablou entanet,

An heol war an douaron A deni tornder bervet ;

Mes ar meder aketus A labour hep ehan,

Daoust e d’an domder nerzus Ne zell ket ouz e boan.

Evelkent gwech hag amzer,

K teu da hirvoudi ;

Sonjal ra en e vicher A zo poanius ha kri...

Pa’deu gourc’hemen Done D’hen frealzi raktal :

— nbsp;nbsp;nbsp;« Gonit a ri da ruenbsp;Diineus c’houezen da dal ! «

— nbsp;nbsp;nbsp;O poagn, meder evurus,nbsp;Rak dirak^da Grouer

Da boan a zo talvoudus, Daoust ma zeblant distir ;

AR HKDER 268

Gant an holl out ankoiiaot,

Mes dre da zorn bepred Enpad ma ’z out daoublegetnbsp;Tremen bevanz ar bed !...

P’ac'h a an heol-ni da guz Achu gantan e dro,

Pa goue sioul ba (leuc lniz An noz war ar maczion,

E teu ive ar meder Skwiz dimeiis e barkou,

Ha dre ma tosla d ar ger Ec’h ankoua e boaniou.,.

Goude ze enpad an noz E tisKwiz e gorf f'aez,

Ha dinec'h ’n e wele kloz Eus goanv ha dienez,

E kousk seder, hep ’n em glem. Kollet en eun hunvre,